A-PDF Watermark DEMO: Purchase from www.A-PDF.com to remove the watermark 2.BLM APLKASYON 2.

1 Aplikasyon eitleri Aplikasyon temelde iki blmde incelenebilir. 1- Yatay aplikasyon 2- Dey aplikasyon 2.2 Yatay Aplikasyon Noktalar zeminde iaretlemek iin yatay dzlemdeki konum elemanlarndan faydalanlr. Aplikasyon elemanlar genellikle plandan alnr. Noktalarn aplikasyonu iin poligon noktalarndan yararlanlr. Poligon kenarlar ilem dorusu alnarak aplikasyon deerleri plandan alnr ve noktalar zeminde iaretlenir. Gerekiyorsa aplikasyon iin yeni poligon noktalar tesis edilebilir. Aplikasyon noktalar olarak, iin hassasiyetine gre bina ve belirgin parsel keleri, telefon ve elektrik direkleri kullanlabilir. 2.2.1 Noktalarn Aplikasyonu Bir noktann aplikasyonu iin gerekli aplikasyon deerleri plandan alnr. Aplikasyonda kullanlan yntemler unlardr. A - Balama yntemi B - Dik koordinat yntemi C - Insal yntem D - Kestirme yntemi A- Balama Yntemi ile Aplikasyon P noktasnn zeminde iaretlenmesi iin plandan alnan a ve b aplikasyon deerleri A ve B noktalarnda ayn anda kesitirilerek P noktasnn yeri bulunur. a deeri elik erit metre boyundan fazla ise A noktasndan a uzunluunda bir yay izilir. Sonra B noktasndan b uzunluunda bir yaya izilerek bu iki yayn kesim noktalar P elde edilir. Kontrol iin nc C noktasndan yararlanlr. Balama yntemi a ve b deerlerinin elik erit metre boyundan kk olmas durumunda verimli olur. Aksi durumda zaman alcdr. Bu nedenle uygulama alan snrldr.

Balama Yntemi ile Aplikasyon

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

B-Dik Koordinat Yntemi Dik koordinat yntemi ile aplikasyonda AP dik aya uzunluu ile PP dik boyu aplikasyon deerlerine gre P noktas iaretlenir. ekilde grlen AB l dorusudur. AP kontrol dorusudur.

Dik koordinat yntemi ile aplikasyon Q noktasnn aplikasyonu iin AQ' dik aya ve QQ' dik boyu aplikasyon deerlerinden faydalanlr. PQ kenar plandan alnarak kaydedilir. Birden fazla nokta aplikasyonunda dik a kontrol yaplmaldr. C-Insal Yntem Insal yntemde P noktas ( ,AP ) aplikasyon deerlerine gre zeminde belirlenir. A noktasna teodolit kurulur. B balang olarak as kadar alnr. Ve P dorultusu belirlenir Bu doru zerinde AP uzunluu kadar alnarak P noktas iaretlenir.

Insal ynteme gre aplikasyon Kontrol iin C noktasndan ( ve CP elemanlaryla kontrol salanr. Son y llarda elektronik takeometrelerle bu i lem ok daha pratik bir ekilde yaplabilmektedir. D-Kestirme Yntemi Kestirme ynteminde iki teodolit, bir Jalon ya da bir ekl kullanlr. Aletler A ve B noktalarna kurulur. Bu noktalardan , ya da , aplikasyon alarna gre P noktasna ait dorultular belirlenir. P noktas civarnda bir jalon AP ve BP dorusu zerinde hareket ettirilir. yle bir an gelir ki P noktas hem AP hem de BP zerinde olur. Bylece P noktas iaretlenmi olur,

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

Aplikasyon deerlerinin bulunmasnda ve aplikasyon srasnda yaplacak hatalardan dolay P noktasnn yeri deiir. Bunun iin P noktas nc bir noktada kestirilerek kontrol edilmelidir. rnek: Aada verilen ekle gre, AB l dorusuna gre P ve Q noktalarnn aplikasyon elemanlarn Dik koordinat yntemine gre hesaplaynz. NN A B P Q Y(m) 100.00 179.57 116.12 142.83 X(m) 100.00 100.00 125.92 121.50

tgt AB =

S AB = (YB YA ) 2 + ( X B X A ) 2 S AB = 79.57 m

tgt AP =

S AP = (YP YA ) 2 + ( X P X A ) 2 S AP = 30.52m

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

Kestirme yntemiyle aplikasyon

YB YA 79.57 = t AB = 100 g .00 0.00 XB XA

YP YA 16.12 = t AP = 35g .4200 X P X A 25.92

 = t AB t AP = 100 35.42 = 64 g.5800

Sin =
Cos =

PP ' PP ' = PP ' = 25.92m(dikboyu ) AP 30.52

AP ' AP ' = AP ' = 16.12m(dikaya) AP 30.52
YQ YA XQ X A

tgt AQ =

42.83 t AQ = 70 g .3823 21.50

S AQ = (YQ YA ) 2 + ( X Q X A ) 2 S AQ = 47.92m

= t AB t AQ = 100 70.3823 = 29 g.6177

Sin = QQ ' QQ ' = QQ ' = 21.50m(dikboyu ) AQ 47.92 AQ ' AQ ' = AQ ' = 42.83m(dikaya) AQ 47.92

Cos =

Aada verilen ekle gre, AB l dorusuna gre P ve Q detay noktalarnn Aplikasyon elemanlarn Kutupsal( Insal ) ynteme gre hesaplaynz. NN A B P Q Y(m) 100.00 179.57 116.12 142.83 X(m) 100.00 100.00 125.92 121.50

tgt AB =

YB YA 79.57 = t AB = 100 g .00 XB XA 0.00

S AB = (YB YA ) 2 + ( X B X A ) 2 S AB = 79.57 m

tgt AP =

YP YA 16.12 = t AP = 35g .4200 X P X A 25.92

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

P noktasnn A noktasndan Aplikasyon kenar ve as

S AP = (YP YA ) 2 + ( X P X A ) 2 S AP = 30.52m

P = 400 g [t AB t AP ] = 400 g [100 35.4200] P = 335 g.4200

YQ YA XQ X A

tgt AQ =

42.83 t AQ = 70 g .3823 21.50

Q noktasnn A noktasndan Aplikasyon kenar ve as

S AQ = (YQ YA ) 2 + ( X Q X A ) 2 S AQ = 47.92m
g g Q = 400 g t AB t AQ = 400 [100 70.3823] Q = 370 .3823

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

2.2.1.1 Yatay Aplikasyonda Yaplan Hatalar

Yatay aplikasyonda iki eit hata yaplmaktadr. A - Aplikasyon deerlerini elde ederken yaplan hatalar B - Aplikasyon srasnda yaplan hatalar
A - Aplikasyon deerleri elde edilirken yaplan hatalar

Aplikasyonda kullanlacak veriler ya plan zerinden ya da hesapla bulunur. Hesapla bulunan bu deerlerin, kontrol hesab veya kontrol ls ile dorulukla denetlenebilir. Deerler plandan elde edilecekse plann lei, kullanlan l aleti ve l ekli sonucu etkileyen faktrlerdir. Plan lei ne kadar bykse elde edilen hassasiyet o oranda byktr. rnein 1/500 ' lk plandan alnan bir uzunluk 1/1000' lik plandan alnan deerlerden iki kat daha hassastr. Byk lekli plandan l alnmas tercih edilir. Byk lekli haritalarn yapm ynetmeliine gre plan ve haritadan l alnarak yaplan uygulamalarda istenen incelik: d= 0.008 S+0.0003.S+0.02 d= 0.008 S+0.0003.S+0.05 belirli noktalarda belirsiz noktalarda

eitliklerinin verdii yanlma snrlarn geemez. M, l alnan plann lein paydasdr. Kullanlan l aleti de sonucu etkiler, rnein yarm mm taksimatl cetvelle plandan alnan deer, mm taksimatl cetvelle alnan deerden daha hassastr. Ayn eyler a lerler iin de sylenebilir.
B - Aplikasyon srasnda yaplan hatalar

Bu hatalar aletlerde, l eklinden alma koullarndan meydana gelebilir. Eer bir a ler (takeometre) (c) mertebesinde ise (co) mertebesinde hata yaplm kabul edilmelidir. Eer bir uzunluk birden fazla erit boyuyla elde edilecekse; her erit boyu lsnde bir hata yaplr. Ayn ekilde hava koullar da ly etkiler ller iyi hava koullarnda yaplmaldr.
2.2.1.2 Yatay Aplikasyonun Hassasiyet Ynnden ncelenmesi

Yukarda aklanan yatay aplikasyon yntemlerini hassasiyet ynnden a a daki gibi incelemek mmkndr. De i ik aplikasyon yntemlerinde hassasiyetlerin incelenmesinde bir fonksiyon ortalama hatasnn hesaplanmas bantsndan faydalanlr.

F = f(x,y,z)
2

f 2 f 2 f 2 m = mx + my + mz x z y
2 F

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

10

A - Balama ynteminde hassasiyet P noktas a ve b uzunluklarndan faydalanarak bulunmaktadr. Kolaylk iin a = b alnmtr.

C o s =

c/2 b

Cos =

c 2b

Bu eitlikten as bulunabilir. YP=YA + b*Sin ( t ) yazlabilir. b ve ya gre ksmi trev alnrsa

dy p = Sin(t ) db bCos (t ) d
= arcCos
c d = 2b 1 1 c 4b 2
2

c db 2b 2

d =

c b 4b 2 c 2

db olur. Ortalama hata;

2 2 my = Sin 2 ( t ) mb + Cos 2 ( t )

c2 2 mb 2 2 4b c

2 2 mx = Cos 2 (t )mb + Sin 2 ( t )

c2 2 mb 4b 2 c 2

elde edilir. P noktasnn bu eitlie gre konum hatas; MP = 2b 4b 2 c 2 mb

Bu eitlie gre; -llen b kenarnn ortalama hatasna, -b ve c kenarlarnn byklne baldr. Burada bnin erit boyundan olmamasna dikkat edilmelidir.

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

11

B - Dik koordinat ynteminde hassasiyet:

Yp = YA +AP' * Sin t + PP' Sin ( t +

+ 200 )

dYP = dya+ Sin t*dAP'+ AP' * Cos dt + Sin(t+ 200 ) PP'Cos( t + 200 ) d

200)*dPP' + PP' Cos( t +

Ayn ekilde X yazlp diferansiyel alnr. Ortalama hata

2 2 2 2 2 2 2 2 my = Sin 2tmAP ' + Cos tmPP ' + PP ' Sin tm

2 2 2 2 2 2 2 2 mx = Cos 2tmAP ' + Sin tmPP ' + PP ' Cos tm / 2 2 mk2 = m y + mx

2 2 2 2 2 2 MK = mAP ' + mPP ' + PP ' m /

elde edilir.
rnek : AP' = 50 m 2 cm , PP' =10 m 0.5 cm,

Prizmayla klan dikin hatas m = 1c ise

1c M = 0.02 + 0.005 + 10 * 6366.202
2 K 2 2 2

M K = 0.021m = 2.1cm

Bu yntemde aplikasyon yaplan bir noktann konum hatas, dik aya ve dik boy ortalama hatalar, dik ann hatas ile dik boyuna baldr.

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

12

C- Insal yntemin hassasiyeti

Insal yntemin aplikasyonunda ve S elemanlar kullanlr. A ve B noktalar konum hatas ile ykl iseler, dolaysyla P noktas da etkilenecektir. P noktasnn koordinatlar: YP = YA + S * Sin(t )
X P = X A + S * Cos (t )

bants ile bellidir. Diferansiyeli alnrsa; dYP = S * Cos (t )d + Sin(t )ds d XP = S * Sin(t )d + Cos (t )ds olur. Ortalama Hata

2 = S 2Cos 2 (t ) my

2 mo

2
2

+ Sin 2 (t )ms2 + Cos 2 (t )ms2

2 = S 2 Sin 2 (t ) my

2 mo

olarak elde edilir. Konum hatas;

2 m

m =S
2 k

+ ms2

olur. Kutupsal yntemle yaplan aplikasyonun hassasiyeti S kenarnn byklne, asnn ve S kenarnn l hassasiyetine baldr.

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

13

rnek: Takeometre aleti ile yaplan aplikasyonda; AP= 60 m 20 cm , m=1c olduuna gre ;
2 mK = 602

1c + 0.202 2 6366 .20

mK = 0.20m = 20cm

olur.

D-Kestirme ynteminde hassasiyet P noktas A ve B noktalarndan (a, p) alaryla kestirilir, P noktasnn konum hatas

mK =

c * Sin 2 + Sin 2 2 Sin *

Bants ile belirlenir. Burada m, ve alarnn ortalama hatasdr. Kestirme ynteminde hassasiyet ve alarnn byklklerine baldr.
2.3 Dey Aplikasyon

Yksekliklerin aplikasyonu iki ekilde yaplabilir. a-Geometrik Nivelmanla b-Trigonometrik Nivelmanla

2.3.1 Geometrik Nivelmanla Dey Aplikasyon

A noktasna gre B noktasnn geometrik nivelmanla aplikasyonu yaplacaksa, n-1 noktasna kadar geometrik nivelman yaplr. En son ;

in = g (i1 + i2 + ...in 1 + h)
deeri okununcaya kadar mira hareket ettirilir.
Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

14

rnek: A ve B noktalar arasndaki ykseklik farknn 2.125m olmas istenmektedir. A da 3.540m okumas yapldna gre B de hangi okuma yaplmaldr?

zm:
H = g - i

2.125=3.540 - i

i = 1.415m

Mira da 1.415 m okununcaya kadar mira hareket ettirilir.

Aplikasyon Kenar (AB=S) Sabit ise;

Bu durumda A ve B noktalarnn yeri arazide nceden belirlenmitir. Burada nemli olan A noktasna bal olarak B noktasnn proje deerlerine gre aplikasyonunu yapmak olacaktr.

geri g A
arazideki ykseklik fark veya
H B = H A + hPr oje

ileri

i B
h

S
hl = geri ileri
hPr oje = H B H A

hPr oje

deeri plan deerlerinden elde edilir. ve ya S yatay kenar ve AB aras eim deerleri ile hesaplanabilir.
Eim = h S

hPr oje hl = H B ( Kaz / Do lg u )

Buna gre HB noktasnda Kaz veya Dolgu miktar hesaplanr.

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

15

Aplikasyon Kenar (AB=S) Sabit deil ise;

Bu durumda A noktasnn yeri arazide belirli iken B noktasnn yeri belirli deildir. B noktasnn yeri belirli olmadndan A noktasna bal olarak B nn yerini proje deerlerine gre aplikasyonunu yapmak olacaktr.

geri g A
veya arazideki ykseklik farkn verir.

ileri

i B
h

S
hl = geri ileri hl = g i

B noktasnn yerini h Proje ve A noktasndaki geri okuma deerlerine bal olarak belirlenir. Buna gre okunmas gereken ileri okuma deeri hesaplanr. Bu deer okunacak ileri okuma deerleri ile karlatrlarak noktann yeri belirlenir. Ayn zamanda HB noktasnn ykseklii de hesaplanabilir.
i = g hPr oje H B = H A + hPr oje

HA=100m AB=S=75m (Sabit)

h=2.5m ise,

HB=?

g HA=100m S=75m

i HB=? h =2.50m

HB = HA + h HB = 100 + 2.50 HB = 102.50m olur.

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

16

Bu sonuca gre B noktasn arazide geometrik nivelman yntemi ile dey aplikasyonu nasl yaplr?

g=3.205m i=0.235m g HA=100m

HA noktasnda mira okumas: g = 3.205m HB noktasnda mira okumas: i = 0.235m ise B noktasndaki Kaz/Dolgu miktarn hesaplayalm.
hl = geri ileri hl = 3.205 0.235 hl = 2.970m arazideki ykseklik fark

i HB
h =2.50m

S=75m

Projeye gre h=2.50m olmas istendii iin

iOkuma = g hPr oje

iOkuma = 3.205 2.500 iOkuma = 0.705m okunmas gereken deer.

HB noktasnda mira okumas: i = 0.235m olduuna gre;

iOkuma il = Kaz / Do lg u
0.705 0.235 = Kaz / Do lg u

0.470m = Kaz

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

17

AB=S kenar sabit deil ise A noktasna bal olarak Proje deerlerine gre ileri okuma deeri
iOkuma = g hPr oje iOkuma = 3.205 2.500 iOkuma = 0.705m

g=3.205m g HA=100m

i HB
h =2.50m

olur. Bu deer AB kenar sabit olmad iin, mira okumasnda yaplm olur.
2.3.2 Trigonometrik Ykseklik Tayini

Okuma

= 0.705 okunana

kadar, mira AB dorultusu zerinde hareket ettirilir. Bylelikle B nin dey aplikasyonu

Z:Dey A S:Yatay kenar a : Alet Ykseklii i : aret Ykseklii

h B

a
HB = HA+S* CotZ + a - i

A S

eitliinden B noktasnn ykseklii elde edilir.

Trigonometrik olarak yksekliklerin aplikasyonunda noktann iaretlenecei dey dorultu belli ise A noktasna alet kurulur, alet ykseklii llr, S mesafesi llr. aret ykseklii sfr alnarak istenen ykseklii verecek Z as hesaplanr. Bu deerler okununcaya kadar teodolitte drbn dey dorultuda hareket ettirilir. B noktas iaretlenir. Bu ekilde B noktas bulunamyorsa B' ye gzlem yaplp, Z' dey as okunur, bu noktasnn ykseklii hesaplanr. B ile B' arasndaki ykseklik fark bir cetvel ile iaretlenerek B noktas bulunur.

rnek: a = 1.50 m, S = 80 m ' dir. HB - HA = H = 8.25 m verildiine gre B' nin aplikasyonu iin Z (Dey a) ne olur?

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

18

zm :
H HA i CotgZ = B S

Z
a

Z'

B' B B

H B H A = S * CotgZ + i Z=94 . 6412

s

A S

rnek:

HA =100m HB =102.50m h AB=2.50m SAB=75.0m a = 1.50m ( alet ykseklii) i = 0m (aret ykseklii) Yukarda verilen deerlere gre Trigonometrik Aplikasyon yntemine gre B noktasnn aplikasyon asn (Dey A) hesaplaynz.

H B = H A + S * CotgZ + a i
H B H A a = S * CotgZ
CotgZ =
CotgZ =

Z' Z

HB' HB

HB H A a S

a = 1.50

102.50 100.0 1.50 75.0

HA=100.0m S = 75.0m Z'=97.0000 Z = 99.1512 HB'=105.04m HB=102.50m

CotgZ = 0.01333333
1 = 75.00000 tgZ

Z = 99 g .1512
Aletin Dey balama vidas kapal iken, Drbn dey az hareket vidas yardm ile hesaplanan deere getirilene kadar hareket ettirilir. Dey a getirildiinde, bu deere karlk gelen yer, hedef zerinde iaretlenerek B noktasnn yeri belirlenmi olur.

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

19

ayet bu B noktas hedef zerinde iaretlenemiyor ise, yani iaretlenecek yer hedefin dna tayor ise; Hedef zerinde belirli bir yer belirlenir. Bu yerin Dey as llr ve iaret ykseklii dikkate almadan belirlenen yerin ykseklii hesaplanr. Bu hesaplanan deer ile istenen ykseklik arasndaki fark deer (Kaz/Dolgu) hesaplanr. Buna gre B noktasnn kaz veya dolgu miktar belirlenmi olur. HA =100m HB =102.50m h AB=2.50m SAB=75.0m a =1.50m ( alet ykseklii) i =0m (aret ykseklii)
Z=97g.0000 (llen Dey A)

H B' = H A + S * CotgZ + a i H B' = 100.0 + 75.0 * Cotg (97.0000) + 1.50 H B' = 105.04m
HB = 102.50m olmas istenen ykseklik HB= 105.04m hesaplanan ykseklik HB - HB= 102.50 - 105.04 HB - HB= -2.54m ( Kaz ) Bu deer hedef zerinde 2.54m kadar metre ile llerek istenen B noktasnn yeri belirlenir.

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

20

2.4 A Aplikasyonu

Alarn aplikasyonunu ikiye ayrmak uygun olur. a - Dik alarn aplikasyonu b - Herhangi bir ann aplikasyonu
2.4.1 Dik A lar n Aplikasyonu

Dik alarn aplikasyonu aadaki aletlerle yaplabilir. -Prizma -Aynal gnye -Mimar gnye Aplikasyonda kullanlan sistem, almn tersi olarak dik kmaktr. Bunun iin nokta dik klan doru zerine iaretlenir, iaretlenen noktaya bir ivi ya da kazk aklr. elik erit metre ile de 3, 4, 5 geni tekil edilerek dik klr Dik kmada yaplan hata dik boyunun uzunluunun karesi ile orantldr.
2.4.2 Herhangi Bir A n n aplikasyonu

Herhangi bir ann aplikasyonunda teodolit kullanlr. stenen prezisyona gre l tertibi seilir. 1.stenen prezisyon ok fazla deilse alet A noktasna kurulur. B noktasna yneltilir. as kadar alet dndrlerek C dorultusunun deeri okunur ve C noktas dorultu zerine iaretlenir.

Bir ann aplikasyonu ( 1 ) 2. stenen prezisyon biraz daha fazla ise aletlerin eksen hatalarnn da dikkate alnmas gerekir. Bu amala ekilde grld gibi aletin birinci durumunda as aplike edilir. Ve C1 noktas bulunur. Aletin ikinci durumunda ise C2 noktas kyorsa C1 ve C2 noktalarnn ortas C aranan noktadr.

Bir ann aplikasyonu ( 2 )

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

21

3. slenen prezisyon ok byk ise as 1 deki gibi aplike edilerek C' bulunur. Sonra BAC' as iki tam silsile llerek kesin deeri bulunur. llen ' as ile arasnda
= '

kadar bir fark olur. Bu farktan dolay noktann yeri d = S *

kadar bak dorultusunda saa-sola kaydrlr.

Bir ann aplikasyonu ( 3 ) Uzunluk daha nce llmemi ise takeometre ile llebilir. rnein 100 m 'lik bir uzunluk 1 m hata ile llse ve A = 60cc ise yaplacak hata; d d = ds

md =

ms =

1 mm 10

olur. Bu da uzunluunun takeometre ile llebileceini gsterir. A iki dorultunun farkdr. Bir dorultuda yaplan hata okuma ve tatbik hatalarnda ibarettir.
2 mr2 = m0 + mt2

Bir ann ortalama hatas;

m = 2m

bantsndan bulunur. rnein bir a lsnde mo = 1CC, mt = 2CC ise ann ortalama hatasi;
m = 2 2 2 + 12 = 3.2cc

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

22

2.5 Bir Do rultunun Aplikasyonu

Bir dorultunun aplikasyonu bir ann aplikasyonundan ibarettir. Bazen dorultu as dolayl yoldan bulunur. (BX) = ( AB ) + 200 g eitliinden bulunur. Teodolit B noktasna kurulur. A noktas balang alnr. (BX) kadar a alnarak BX dorultusu iaretlenir.
2.6 Dorularn Aplikasyonu

Dorularn aplikasyonu denilince bir doruyu belirleyen iki noktann aplikasyonu anlalr. Bazen doru zerinde veya uzants zerinde nokta tesisi gerekir,
2.6.1 Bir doru parasnn uzatlmas

En basit ekilde bir doru parasnn uzatlmas syle yaplr. A VD B noktalarna birer jalon dikilir. Jalonlardan birinin 1 -2 m arkasna geilir. A ve B jalonlarna akacak ekilde AB uzants zerinde bir C noktas iaretlenir.

AB uzunluu bykse noktalardan birine Teodolit kurulur. Kar noktaya dikilen jalona baklr. Drbn dey dorultuda hareket ettirilerek araya nokta iaretlenir. Doruyu uzatmak sz konusu ise, uzatma hangi ynde olacaksa alet yakn noktaya kurulur. C noktasn kontroll ve hassas bir ekilde iaretlemek iin drbnn birinci ve ikinci durumunda C1 ve C2 noktalar iaretlenir. C1 ve C2 'nin orta noktas C noktas olarak alnr. Doru zerinde en iyi nokta iaretleme Teodolitle yaplr. Ayrca doru zerinde veya uzants zerinde nokta iaretlemesi prizma yardmyla da yaplabilir.

( )

Bir dorultunun aplikasyonu

Bir Doru parasnn uzatlmas

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

23

2.6.2 Birbirini grmeyen noktalar arasnda nokta iaretlenmesi

a) Birbirini grmeyen A ve B noktalarnn zerinde P gibi bir nokta u ekilde aplike edilir. A ve B noktalar arasnda bu iki noktay da gren M gibi bir nokta seilir. Bu nokta mmkn olduu kadar AB dorusuna yakn olmasna dikkat edilir.

M noktasnda Teodolit ile as llr. a ve b kenar ise haritadan veya uzaklk lerle llr. M noktasnn AB dorusuna olan uzakln d ve BAM geninin alann F ile gsterecek olursak,
2 F = a * b * Sin

dir.

Yaklak olarak a=AP ve b=BP kabul edersek APM ve BPM dik genlerinden,
2F = a * d + b * d

2 F = d ( a + b)
2 F = a * b * Sin

bulunur.

ve

2 F = d (a + b) eitliklerinin sol taraflar eit olduundan,

a * b * Sin = d (a + b) olur. Buradan d= a *b * Sin a+b bulunur.

Birbirlerini 200grada tamamlayan alarn sinsleri birbirine eit olduundan as yerine as olabilir. as ise ok dar bir a olduundan sin yerine radyan cinsinden deerini yazarsak, d= a *b * a+b eklini alr.

D hesaplandktan sonra M noktasndan d kadar llerek P noktasnn yeri bulunur.

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

24

rnek: =199g.02 d= a=800m, b=600m bulunur. ise

800*600 98 * = 5.28m 800 + 600 6366

b)Birbirini grmeyen noktalar arasnda nokta iaretlemesi konusunu u ekilde belirlemek mmkndr. Birbirini grmeyen A ve B noktalar grecek ekilde P ve P noktalar belirlenir. Bu noktalar mmkn mertebe doruya yakn seilmelidir. P ve P noktalarndaki 1 ve 2 alar ve PP= d kenar llr.

PP= d BPA as = 1 APB as= 2

PP = d1, 1=200g - 1 2=200g - 2

PP= d2

1 ve 2 alar negatif kmas durumunda Pve P noktalar AB hattnn sanda ve solunda deildir. kisi de sanda veya solunda demektir.

1 2

1
2

B'B = B '' B =

1 * PB 2 * PB
toplanrsa

1 + 2 B ' B + B '' B = PB *

AP ' P AB ' B benzer olduundan

d1 AP = B ' B AB ve d2 AP = BB '' AB

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

25

d1 B ' B = d 2 BB '' d1 = d *

ve

d1 1 = d2 2 d2 = d *

d1 1 = d1 + d 2 1 + 2

1 1 + 2

2 1 + 2

buradan

d1 + d 2 = d

olur.

rnek:

1 2

1
2

ekilde grld gibi A ve B noktalar arasna P noktas belirlenecektir. Bunun iin P ve P noktalar belirlenmi ve bu noktalar zerinde gerekli ller yaplmtr. Buna gre PP =d1 ve PP=d2 mesafelerini hesaplaynz. PP= d = 931mm 1 = 199.32414g 2 = 198.21346g

1 = 200g - 1 = 200g 199.32414 = 0.67586g 2 = 200g - 2 = 200g 198.21346 = 1.78654g d1 = d *

1 1 + 2 2 1 + 2

d1 = 931*

0.67586 = 255.5mm 0.67586 + 1.78654 1.78654 = 675.5mm 0.67586 + 1.78654 255.5 + 675.5 = 931mm olur.

d2 = d * buradan

d 2 = 931*

d1 + d 2 = d

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

26

2.6.3 Ara noktalarn Poligon gzergh yardmyla Aplikasyonu:

1' 2

2 2' 2''

S2

3'4 3 S4 S3 3 3''

S1

Ara noktalarn poligon gzergh yardmyla aplikasyonu AB aras aalk, bina, orman gibi nedenlerle kapanm olabilir. AB noktalarn birletiren doru zerinde 1 ', 2 ' , 3' gibi noktalar iaretlenecektir. Bunun iin ilk nce A, B noktalar arasnda bir poligon gzergah oluturulur. ekildeki gibi 1, 2, 3 poligonlar tesis edilir. Poligon kenarlarnn AB dorusunun kesmesine dikkat edilir. Poligon kenarlar ve krlma alar llr. Sonra hesaba geilir. A1 kenar Y ekseni alnr. A1 kenarna A noktasnda dik olan doru X ekseni olarak alnr. A'nn koordinatlar A( 0,0 ) alnarak 1, 2, 3, B noktalarnn koordinatlar hesaplanr.
tg = Xb Yb

B'

den hesaplanr. Aplikasyon elemanlar Aplikasyon kenar ve aplikasyon as 11'= Y1.tg 22'= Y2. tg -X2 33'= Y3. tg -X3 Hesaplanr.
1=200 t1 2=400 t2 3=200 t3

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

27

Genel olarak;
L = Y * tg -Xi

eklinde yazlabilir. deeri pozitif ise yn X ynnde, negatif ise ters dorultudadr. Genel olarak; I > 0 iin I < 0 iin eklinde ifade edilir. li ve aplikasyon deerleri bulunduktan sonra alar ve l uzunluklarna gre 1 ' , 2' , 3' noktalar iaretlenir. Bu noktalar AB dorusu zerinde olur.
rnek:

i = 200-ti i = 400 -ti

S1= 151.12 m S2= 258.23 m S3= 96.85 m S4= 213.37 m

1=1079.3230 2=310.8900 3=110.5100

a S Y NN P A 1 107.3230 100.0000 151.12 + 151.12 2 3 B

310.8900 7.3230 258.23 +29.64 110.5100 118.2130 96.85 +92.91 28.7230 213.37 +93.04

X 0.00 +256.52 -27.33 + 192.02

Y 0.00 151.12 180.76 273.67 366.71

X 0.00 0.00

256,52 229,19 421,21

719.57

tg =

Xb = 54 g .3965 Yb

S = y 2 + x 2 = 558.475m

Aplikasyon kenarlar 11=Y1*tg 22=Y2*tg X2 33=Y3*tg X3 =173.579m =- 48.895m = 85.153m

Aplikasyon alar 1=200 t1=100g.0000 2=400 t2=392g.6770 3=200 t3= 81g.7870

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

28

2.7 Parsellerin Aplikasyonu

Bir parselin aplikasyonu iin gerekli elemanlar plandan alnr. Plandan deer alnrken 1/5 mm hata yaplabilecei dnlrse 1/1000 lekli bir plandan deer alndnda bu hatann snr 20 cm' dir. Plan lekleri ne kadar byk olursa alnan aplikasyon deerleri o kadar shhatli olur.

2
8.74

11.10

3
8.73

11.09

Dik Boyu 1

Dik boyu 2

4 Dik boyu 4 Dik boyu 3

Baslangic lcs
Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

Kapanis lcs

Dik ayagi 2

ekilde grlen parselin dik koordinat yntemine gre aplikasyonu yaplaca zaman, ke noktalar dik boyu ve dik aya uzunluklarna gre iaretlenir. Ayrca kenarlarn pisagor kontrolleri yaplmaldr.

Dik ayagi 1

Dik ayagi 4

Dik ayagi 3

Parsellerin Aplikasyonu

29

2.7.1 Parselasyon planlarnn aplikasyonu

Parselasyon planlar n n nce ada aplikasyon krokileri haz rlan r. Ada k elerinin aplikasyon deerleri plandan alnr, ya da ke noktalarnn koordinatlar kk nokta, yan nokta olarak hesaplanr. Ada kelerinin aplike edilebilmesi iin kavaklara yeteri kadar poligon tesis edilmelidir. Parsellerin aplikasyonu ada kelerinin aplikasyonundan sonra yaplr. Ada k elerine ve poligonlara gre parsellerin aplikasyon krokileri haz rlan r. Ve bu krokilere gre parseller zemine iaretlenir.

107
P.1 P.2

106

9 8 7

108

110

5 P.3

P.4

109
Bir parselasyon plannn aplikasyonu

2.7.2 Ada ve Parsel Ke Nokta Tesisleri

Ada ve parsel keleri aplikasyonu yapldnda parsel keleri daimi kalmalar iin zemin noktalar tesisi yaplr. Ada kelerine aada lleri belirtilen toprak veya kayalk zemine uygun tesisi yaplr.Ada numaras ve ke numaras tesisin zerine boya ile yazlr.

Toprak zemine Ada Ta

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

Kayalk zeminde Ada Ta 30

Parsel kelerine ise iin durumuna gre parsel ke tesisleri yaplr. Parsel ke noktas uzun sre zemine kalacak ise ve toprak zeminde aada lleri grnen ta beton (400 dozajl) tesisi kullanlr.

Toprak Zeminde Parsel Ke Ta Dier amalar iin parsel kelerine ise aada lleri grnen Knk, aa kazklar ve Boru veya Demir kullanlr. Bu parsel kelerine aplikasyon krokisindeki ke nokta numaralar uygun bir yere boya ile yazlr.Ke numaras ile yazlmasnn amac aplikasyon amal almalarda veya yer tespitini yaparken kroki ile arazinin uyumluluu salanm olunur.

Knk, Aa Kazklar ve Boru eklindeki Parsel ke tesisleri

Aplikasyon Ders Notlar r.Gr.T.Fikret HORZUM

31