Professional Documents
Culture Documents
Distribution Transmission Lines
Distribution Transmission Lines
ELE 487
ENERJ HATLARI
Dr. A.Terciyanli
Enerji Hatlar
Dersin ierii
2
Enerji Hatlar
3
Avantajlar Ucuzdur(%50) Arzalar, gzle grldnden, abuk bulunur. Kpr, nehir, vadi, demir yolu ve su geileri daha kolaydr. Dezavantajlar evre artlarndan etkilenir. Arzalar, doa artlar msait deilse hemen yaplamaz. mrleri uzun deildir (30-40 yl). Ormanlk alanlardan geilerinde yangnlara sebebiyet verebilir.
Havai Hatlar
5
Havai Hatlar
6
Dey Uzaklklar
Ynetmelikler
7
ELEKTRK KUVVETL AKIM TESSLER YNETMEL ELEKTRK LETM SSTEM ARZ GVENLRL ve KALTES YNETMEL
letkenler
8
letkenler
9
Bakr letkenler:
Mekanik mukavemetin ve elektriksel geirgenliin yksek oluu nedeniyle tercih edilir. Kopmaya kar dayankl olmas iin souk haddeden geirilmesi
letkenler
10
letkenler
11
letkenler
12
letkenler
13
letkenler
14
tesis edilir.
letkenler
15
letkenler
16
letkenler
17
letkenler
18
YG letkenleri
letim hattn yldrmdan korumak iin 3 faz iletkene ilave olarak direklerin tepe noktalarna galvenize elik toprak teli tesis edilir.
Genel olarak, 380 kV standart direklerde tek devre ve ift devre hatlar
korumak iin iki adet toprak teli kullanlr. 154 kV hatlar, direk tasarmna bal olarak bir veya iki toprak teli ile korunur. Standart olarak, 380 kV ve 154 kV hatlarda srasyla 96 mm2 ve 70 mm2 koruma iletkenleri kullanlr.
letken Seimi
19
letkenlik
Koronaya Kar Dayankllk ap zgl Arlk Sehim (Salg)
Mekanik Dayankllk
Isya Kar Dayankllk
Hat Sabiteleri
20
Diren
Hava hatlarnda elik alminyum (St-Al) iletkenler kullanlmas durumunda ortada bulunan elik tellerin kesitleri ihmal edilir. Diren
Hat Sabiteleri
21
Endktans
Bir iletkenin endktans iletkenin etrafndaki manyetik alan hatlar ile ilgilidir. Gidi ve dn iletkenlerinde meydana gelen tek fazl hatlarn
Hat Sabiteleri
22
Kapasitans
Enerji nakil hava hatlarndaki iletkenler kendi aralarnda kondansatr zellii gsterir. Hava hatt iletkenleri kendi aralarnda olduu gibi
Hava hatlar, dey buz yklerinin etkisinde kald gibi yatay rzgr kuvvetlerinin etkisinde kalr. Bu sebeple hesaplamalarda rzgr kuvvetlerinin dikkate alnmas gerekir. Rzgr kuvvetleri iletkenlerin ve izolatrlerin salnmlar ile direklerin statik hesaplarnda dikkate alnmaldr.
Direkler
27
Yksek gerilim elektrik enerjisinin retildii yerden tketim merkezlerine iletilmesi iin hava hatlar kullanlr. letim ve datm hatlarnda kullanlan ve iletkenleri birbirlerinden belirli uzaklkta havada tutmaya yarayan ve hat boyunca uygun aralk ve ykseklikte yerletirilen ebeke donanmna direk denir.
Yapldklar malzemeye gre ana balkta incenebilir: Demir Direkler Beton Direkler Aa Direkler
Demir Direkler
28
Enerji iletim ve datm ebekelerinde kullanlan direkler U, I veya L profil demirden yaplr. Demir direklerin, havadan, nemden ve bilhassa sanayi blgelerindeki zararl gazlardan etkilenmemeleri iin boyanmalar (veya koruyucu madde ile kaplanmalar) gerekmektedir. Demir direkler genel olarak eittir: Boru direkler A ve kafes direkler Putrel (pilon, atal) direkler
Boru Direkler
29
Daha ok zel tip aydnlatmalarda ve dk gerilimli sokak, cadde, liman, marina, site ve bahe aydnlatmalarnda kullanlan direklerdir. zel olarak projektr aydnlatma direi olarak da kullanlmaktadr. Ykseklikleri 4 ila 8 metre arasndadr. Tekli, ikili, l tipleri vardr.
A ve Kafes direkler
30
Alak gerilim ebekelerinde kullanlan A ve kafes tipi demir direkler, iller bankas tarafndan standardize edilmitir. Bu standardize boylar ksa ve uzun direkler iin ayr ayrdr.
Galvaniz cvatal, boyal ve kaynakl olarak retilen bu direkler, ekilen hattn zelliine gre 3l veya 6l hatlar olarak ok yksek gerilimler iin kullanlr. Boylar istenilen ebatlarda bytlp ayarlanmakta olup standart bir uzunluu yoktur.
Beton Direkler
32
Demir, imento, su ve teki katk maddeleri katlarak yaplr. Beton ile yksek dayanml elik tel veya elik ubuklarn kullanlmasyla elde edilir. Beton ve elik malzemenin gzeneksiz bir ekilde uygunluunun salanmas iin titreim (vibrasyon) veya savurma (santrifj) metodu uygulanr. Bu yntemle imal edilen direklere betonarme direk denir. Betonarme direklerin demir direklere gre en byk avantaj, hava artlarndan ve zellikle sanayi blgelerindeki zararl gaz ve buharlardan az etkilenmeleridir.
Beton Direkler
33
stnlkleri: 1-Bakm istemezler. 2-Tepe kuvvetleri byktr. 3-mrleri uzundur. 4-Her amaca uygun tipleri vardr. 5-Hava deimelerinden etkilenmezler.
Sakncalar: 1-Ar ve krlgandrlar. 2-Tama ve dikilmeleri olduka zordur.
Beton Direkler
34
Aa Direkler
35
OG Enerji naklinde kullanlan aa direkler kknar, ard, ladin ve am gibi aalardan yaplr. Aa kesildikten sonra tornalanr, ilalanr ve (Emprenye edilir.) kurutulur. Aa direkler 30kVa kadar gerilimlerde 15m boylarnda yaplr. Demir ve beton direklerdeki gibi temellerine beton dklmez. lkemizde aa direkler u anda ky elektrifikasyonunda kullanlmaktadr. Ayrca acil durumlarda tekrar deitirilmek zere de aa direkler kullanlmaktadr. Aa direkler 80 metre direk aklklarna kadar kullanlabilir.
Aa Direkler
36
Aa direkler bugn iin lkemizde 3AWG iletkenli hatlarda kullanlmaktadr. 3AWG iletkenler, aa direin tepesine monte edilen demir travers zerindeki izolatrlere balanmak suretiyle tanrlar. Aa direkler yalnzca tayc (T) ve kede tayc (KT) direk olarak kullanlrlar.
Aa Direkler
37
stnlkleri: 1-Ucuzdur. 2-Hafiftir. 3-Tamalar ve dikilmeleri kolaydr. 4-Temel deitirilerek tekrar kullanlabilir. 5-Simetriktirler (Her yndeki kuvvetlere kar koyabilir). 6-Boyama masraflar yoktur. 7-Trmanmak kolaydr. 8-Kaak akmlara kar daha gvenilir durumdadr. Sakncalar: 1-mrleri ksadr. 2-Tepe kuvvetleri azdr. 3-Yldrm dtnde yanabilir. 4-Yksek gerilimlerde kullanlmazlar.
Durdurucu Direkler Tayc direklere aslm ve bunlar tarafndan, tanan hat iletkenlerinin gzergh boyunca belirli uzaklklarda sabit ve salam noktalara balanm, gerilmi olmalar gerekir. Tel kopmas, direk devrilmesi vb. Durumlarda arza iki direk arasnda (iki durdurucu veya nihayet-durdurucu) snrl kalr. Hava hattnn dier ksmlarn etkilemez. Tama hatlarnda gzergh belirli aralklarda (yaklak 1 kmde bir) olmak zere, iletkenlerin tespit edilip gerilmesi amac ile dz hat gzerghnda kullanlan ve iletkenlerin izolatrlere nihayet ba ile baland veya gerildii direklere denir.
Tayc Direkler
Bu tip direkler, iletkenleri sadece tamak amac ile iletkenlerin asld dz hat dorultusunda kullanlan direklerdir.
Branman Direkleri
Datm hattnn kollara ayrld yerlerde kullanlan direklere denir. zerlerinde datm iin gerekli ilave balama tesisleri ve ayrc/kesicilerde bulunabilir. Direklerden bir veya iki ynde kol veya ube hatt ayrlyorsa bu durumdaki tayc ve kede tayc direklere branman direkleri denir.
Travers ve Konsollar
42
Travers Tanm:
Enerji nakil hatlarndaki iletkenlerin demir veya beton direkler zerindeki emniyetli geiini ve tanmasn salar. zolatrlerin de direklere tutturulabilmesi traversler aracl ile salanr. Traversler iki tarafl olup direklerde kullanlacak travers says ve ekilleri kullanlacak iletken saysna, gerilme kuvvetine, arlklarna, izolatr ve direk tipine bal olarak deiir.
Travers eitleri:
Traversler genel olarak iki ekilde yaplr. Bunlar beton ve demir traverslerdir. Beton traversler vibre beton (VBA), demir traversler ise putrel demirden yaplmaktadr. Travers eitleri ise tayc, durdurucu ve nihayet traversleridir.
Travers ve Konsollar
43
Konsol Tanm:
Konsollar ayn traversler gibi iletkenleri tamaya yarayan ve izolatrleri direklere tutturmaya yarayan tek tarafl tama parasdr. Konsollarn yaps veya says iletkenlerin tertip edili ekline, direin tayc, durdurucu, kede durdurucu, nihayet, branman veya tevzi direi oluuna gre deiir. Beton direklerde maksimum direkler aras akla gre boyuna, arlna, yatay ve dikey kuvvetlere gre eitli tipte konsollar kullanlr.
zolatrler
44
Enerji nakil hatlarn, alt sahalar ve datm merkezlerinde baralar, tespit edildikleri yerden yaltan ve tayan elemanlara izolatr denir. Enerji iletim ve datm ebekelerinde kullanlan izolatrlerin iki ana grevi vardr: Elektriksel bakmdan iletkenleri topraktan ayrmak letken arln ve iletkenlere gelen ek ykleri karlamak
Yaps
45
1. Gvde: letkenin ve mesnet demirinin tutturulduu ksmdr. 2. Tutturma yuvas: zolatr demirinin izolatre tespit edilebilmesi iin alan dz veya vidal ksmdr. 3. Siper veya etek (damlalk): zolatrn elektriksel direncini artrmak iin gvdeye yaplm bir veya birden fazla kanatlardr. 4. letken yuvas: zolatre balanacak olan iletkenlerin yerletirilmesi iin yaplm yuvalardr. 5. Tutturma demiri (izolatr demiri): zolatr direk veya konsol (travers) zerine tespit etmeye yarayan demir aksamdr.
Porselen izolatrler Isl ve mekaniki dayanmlarnn yksek olmasndan dolay ok eskiden beri kullanlan izolatrlerdir. Sert porselenden yaplan izolatrlerin yap maddeleri %50 kaolin, % 25 feldspat ve %25 kuvarstr. zolatrn dielektrik dayanmn artrmak iin ince bir sr (porselen) tabakasyla kaplanarak yzeyinin przsz (deliksiz) olmas salanr. Yzeyin przsz olmas, kirlenen izolatrlerin yamur sularyla kolayca temizlenmesine yardmc olur. Porselenin dielektrik dayanm (60-70 kV/cm), cama gre daha azdr.
Porselen izolatrler
Cam zolatrler Yapm malzemesi, cam olan izolatrlerdir. Dielektrik dayanmlarnn (140 kV / cm) porselene gre daha fazla, maliyetlerinin ise ucuz olmas, kullanm alanlarn artrmtr. Saydam olduklarndan krk ve atlaklar kolayca grlebilir. Ortam ssnn deimelerinde zerlerinde nem toplamalar, atlamalara neden olur. Bu, istenmeyen bir durumdur.
Epoksi Reineli zolatrler Mekaniki dayanm ok iyi olan bu izolatrler, pahal olmalar nedeniyle zel durumlar haricinde imdilik kullanlmamaktadr.
Silikon zolatrler
Silikon izolatrlerin, dier adyla kompozit izolatrlerin, cam ve porselen izolatrlere kar birok stnlkleri olmakla beraber pahal olmalar dolaysyla kullanm alanlar azdr. Ancak gelimi gvenlik ortam salamas sebebiyle yakn gelecekte daha geni bir kullanm alan bulaca kesindir. Silikon izolatrlerin stnlklerini u ekilde sralayabiliriz: Darbelere kar dayankldr. Hafif olduundan tesise ek bir yk getirmez. Gerilme vb. kuvvetlere kar dayanm ok yksektir. zerinde yamur suyu, kar suyu tutunamadndan ark gibi nemli bir elektriksel olumsuzluk olmaz. atlama ve krlma riski ok azdr. ok souk ve ok scak havalarda bile zelliini kaybetmez. Gnein ultraviyole nlarndan etkilenmez. Kurulumu kolaydr.
Karlatrma
51
Orta gerilim izolatrleri: Anma gerilimi 35 kVa kadar olan izolatrlerdir. Bunlar:
Mesnet izolatrleri (MN)
Dolu tip mesnet izolatrleri (MD) Zincir izolatrler (Z.40.U) (K1) ubuk izolatrler (D) Ayrc mesnet izolatrler (C 4 -170) Ayrc itici mesnet izolatrler (SCD 30) Geit izolatrleri (DAF 30 / 400) Bara mesnet izolatrleri (SAR 30
OG/YG zolatrleri
55
OG zolatrleri
56
Bu tip izolatrler orta gerilim datm enerji nakil hatlarnda iletkenin diree tespitinde kullanlr.Bu grup izolatrler , B grubu yani delinebilir tipi olup , PN TP MESNET izolatrlerdir.
OG zolatrleri
57
OG/YG zolatrleri
58
OG zolatrleri
59
Orta gerilimde hariten - dahile veya dahilden - dahile duvar geit izolatrleri bir iletkenin bina iine giriflinde kullanlan ve iletkeni duvara kar izole eden bir izolatrdr. zolatr, bir flan ile duvara veya duvardaki sa levhaya tesbit edilir.