Evropski socijalni model

Plan nastave

Nain rada
Predavanja i vjebe:
Petak od 16.15 do 19.00 sati

Provjera znanja:
20 20 10 50 % % % % prisustvo nastavi test prezentacija, esej ili prikaz zavrni ispit

Literatura:
uri, Dragan: Evropski socijalni model, UPNS, FPN, igoja, Beograd, 2013 Dodatna literatura:
Vukovic, Drenka; ekerevac, Ana (priredile): Socijalna politika u procesu evropskih integracija, Fakultet politikih nauka, Beograd, 2006 Zriniak, Sinia (uredio): Socijalna drava u 21. stoljeu privid ili stvarnost? Pravni fakultet, Zagreb, 2006

Schmgnerov, Brigita: The European Social Model: Reconstruction or Destruction? Friedrich Ebert Stiftung, Bonn, 2005 U toku semestra e biti dopunjavana sa aktuelnim tekstovima

Dokumenti:
Evropska socijalna povelja Povelja o osnovnim pravima u Evropskoj uniji, Nica, 2000 Strategija Evropa 2020 Lisabonski ugovor U toku semestra e dodatna literatura i dokumenti biti postavljeni na internet stranicu fakulteta

Socijalni aspekti procesa integracija

Sve vaniji segment procesa evropskih integracija. Svijest da socijalna pravda i socijalna ravnotea daju pozitivan doprinos ekonomskom razvoju, odnosno da ekonomski razvoj mora pozitivno da se odrazi na socijalnu koheziju. Postepeno ugraivan u proces integracija Ekonomija, pravo, politika Uloga drave u ispravljanju trinih greaka

Evropski socijalni model

Model? Evropski? Socijalni? Vizija drutva koja podrazumijeva punu zaposlenost, kvalitetna radna mjesta, jednake mogunosti i socijalnu zatitu za sve. Kontrast u odnosu na ameriki model regulisanja odnosa na tritu rada i ukupno u oblasti socijalne politike. Termin usmjeren ka graenju zajednikog identiteta u Evropskoj uniji naspram ostatku svijeta. Cjelina zajednikih vrijednosti i principa u oblasti socijalne politike koji se kontinuirano dograuju na nivou EU od samog nastanka prvih evropskih zajednica, ali se posebno znaajno razvija od Mastrihta

Meunarodni i evropski standardi

1919 MOR 1961 Evropska socijalna povelja 1966 - Meunarodni pakt o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima 1989 Povelja Zajednice o osnovnim socijalnim pravima radnika 1996 - Inovirana Evropska socijalna povelja 2000 Povelja o osnovnim pravima u EU

Socijalno-politiki instrumenti
Sistemi socijalne sigurnosti (pokrivaju bolest, starost, radnu nesposobnost, nezaposlenost ili siromatvo uopte) Individualna i kolektivna prava zaposlenih (zatita zaposlenih od uslova rada koji ugroavaju ljudsko dostojanstvo) Sve vie: kontinuirano obrazovanje, obuke i prekvalifikacije, aktivno uee organizacija civilnog drutva

Modeli socijalnih drava 1

Socijalno-liberalni model
Preovladava u anglosaksonskim zemljama, Lina odgovornost za sopstvenu sudbinu Prezir prema zavisnosti od drutva Drutvene mjere socijalnog karaktera gue individualne slobode, koe ekonomsku motivaciju, privatnu inicijativu i razvoj trinih odnosa. Velike socijalne nejednakosti i visoko uee siromanih meu stanovnitvom. Filantropija kao kompenzacija
Gospa Esping-Endersen

Modeli socijalnih drava 2

Socijalno-demokratski model
Preovladava u skandinavskim zemljama Ideje jednakosti i solidarnosti Socijalna politika je sredstvo podsticanja i usmjeravanja promjena u drutvu Drava je posrednik izmeu rada i kapitala i integrativni faktor drutva Nema podvojenosti izmeu drave i drutva Jako skup model - odriv je samo uz visoku produktivnost Opta socijalna sigurnost slabi motivaciju za rad, smanjuje individualne inicijative Pasivizacija i trajna zavisnost korisnika...

Modeli socijalnih drava 3

Korporativni / neokonzervativni model
Zasnovan na Bizmarkovom modelu socijalnih doprinosa i preovladava u Srednjoj Evropi Dravno-korporativistiki model, Rajnski, kontitentalni, srednjevropski... Sporazumijevanje o socijalnoj politici izmeu sindikata i poslodavakih asocijacija sa vladom Uspostavlja mehanizme koordinacije ekonomskog i socijalnog razvoja Socijalna trina privreda

Modeli socijalnih drava 4

Mediteranski model:
panija, Portugalija, Grka i Italija Nerazvijeni konzervativni sistemimi Znaajna uloga crkve Nie uee ena na tritu rada Jak uticaj sindikata Rigidnije radno zakonodavstvo Penzioni sistemi dareljiviji

Sapirova tipologija
Jednakost Nisko Visoko Nisko Kontinentalni model Mediteranski model Efikasnost Visoko Nordijski Model Anglosaksonski model

Razvoj socijalnog acquis-a

1958-1972 rana neoliberalna faza 1972-1980 period socijalne akcije 1980-1986 period stagnacije 1986-1993 period zaokruivanja unutranjeg trita 1993-2000 pravna integracija u EU 2000danas reformisanje u skladu sa razvojnim strategijama

Evropski socijalni model

Demokratija i individulna prava, slobodno kolektivno pregovaranje, trina ekonomija, jednake mogunosti za sve, drava blagostanja i solidarnost. (European Commission: White Papare on Social Policy, COM (94) 333) Ugovor o o funkcionisanju EU

Naslov IV Sloboda kretanja radnika, usluga i kapitala, Glava 1 Radnici lanovi 45 - 48 Naslov IX Zapoljavanje lanovi 145 - 150 Naslov X Socijalna politika lanovi 151 161 Naslov XI Evropski socijalni fond lanovi 162 - 164

Povelja o osnovnim pravima EU (Nica 2000) Lisabonska strategija EU 2020

Kriza i novi modeli blagostanja

Zlatna era drave blagostanja kraj 70-ih godina Pluralizam blagostanja
Uloga civilnog drutva Partnerski projekti vladinog i nevladinog sektora

Welfare state - Welfare society Drutvo blagostanja

Poiva na aktivnim graanima i graanskim asocijacijama koje drava aktivira i finansijski podrava Participacija, decentralizacija

Kapitalizam blagostanja - socijalna dimenzija kapitalizma Ljudski kapital je najznaajniji resurs za dinaminu, konkurentnu i na znanju zasnovanu ekonomiju. Trei put - doivotno uenje - Gidens

Izazovi pred ESM

Uticaj globalizacije i jaanja konkurentnosti, Tehnoloki i informacioni razvoj - razvoj ekonomije zasnovane na znanju, Demografske promjene u evropskim drutvima, Veliki trokovi evropskog socijalnog modela, Sporiji ekonomski rast, visoka nezaposlenost... Pristupanje siromanijih drava ESM kao uzrok ekonomskog zaostajanja EU na globalnom nivou?

Nove drave lanice

Socijalni aspekti tranizicije Trojanski konj Uloga socijalnih partnera Ideoloka osnova protivnika proirenja Trite rada Socijalni damping

Oblasti socijalnih prava u EU

Sloboda kretanja radnika Koordinacija sistema socijalne sigurnosti Uslovi rada, prava po osnovu rada Jednakost Zatita na radu (zdravlje i sigurnost) Socijalni dijalog

Ekonomska i socijalna kohezija

lan 158 Ugovora o EZ smanjivanje razlika izmeu nivoa razvijenosti raznih regiona. lan 136 Ugovora o EU - Evropski socijalni fond. Evropski put povezivanja ekonomskog i socijalnog razvoja. Postepeno priirenje interesa i nadlenosti EU sa makroekonomske politike i zapoljavanja na oblast socijalne politike. Evropski fond za regionalni razvoj, Evropski poljoprivredni fondovi, Kohezioni fond. Socijalna agenda 2005 2010, Lisabonska strategija, EU 2020, Programi Unije...

Socijalni acquis communautaire

2. poglavlje - tie se slobodnog kretanja ljudi (36+11); 19. poglavlje - tie se socijalne politike i zapoljavanja (187+200); 22. poglavlje Evropski socijalni fond; 23. poglavlje u vezi ljudskih prava; 28. poglavlje - odnosi se na zatitu potroaa i zdravlje.

Socijalni acquis
2 2 2 2 05.10 Freedom of movement for workers 05.20.40 Social security 05.20.40.10 Principles of social security 05.20.40.20 Application to migrant workers 05. Freedom of movement for workers and social policy 05.20 Social policy 05.20.05 General social provisions 05.20.20 Working conditions 05.20.20.10 Safety at work 05.20.20.20 Wages, income and working hours 05.20.20.30 Industrial relations 05.20.30 Employment and unemployment 05.20.30.10 Programmes and statistics 05.20.30.20 Protection of workers 05.20.30.30 Employment incentives 05.20.50 Approximation of certain social provisions 05.20.10 European Social Fund (ESF) 05.20.10.10 Organisation and reform of the ESF 05.20.10.20 Administrative and financial procedures of the ESF 05.20.10.30 Operations of the ESF 14. Regional policy and coordination of structural instruments 14.50 Coordination of structural instruments 14.60 Economic and social cohesion fund

19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 22 22 22 22 22 22 22

Socijalni acquis
Meko i tvrdo pravo EU Pravni akti u prvom stubu EU Modeli harmonizacije i aproksimacije zakonodavstva Otvoreni metod koordinacije Izmjene koje je donio Lisabonski ugovor...

Radno pravo i uslovi rada

Direktiva 91/533 o obavezi poslodavca da obavijesti radnika o uslovima ugovora o radu, Direktiva 80/987 o zatiti prava zaposlenih u sluaju insolventnosti poslodavca (dopunjena Direktivom 2002/74), Direktiva 98/59 o kolektivnom otputanju, Direktiva 93/104 o radnom vremenu (dopunjena Direktivom 2000/34, a obje konsolidovane direktivom 2003/88), Direktiva 94/33 o radu mladih...

Participacija zaposlenih
Direktiva 94/45 (inovirana je Direktivom 97/74) o Evropskim savjetima zaposlenih
Direktiva 2002/14 o minimalnim nacionalnim standardima za prava zaposlenih na informacije i konsultacije

Jednake mogunosti
Ugovor o osnivanju EZ - lanovi 12, 39, 137 i 141 Direktive 79/7, 86/378, 86/97, 86/613 jednaki pristup u socijalnoj sigurnosti Direktiva 75/117 jednake zarade Direktiva 76/297 pristup zapoljavanju Direktiva 2000/43 rasna diskriminacija Direktiva 2000/78 jednakost pri zapoljavanju

Sloboda kretanja i zapoljavanja

lan 128 Ugovora o EZ Osnovna regulativa: 1408/71 Luksemburki proces 1997... Smjernice za zapoljavanje, Nacionalni akcioni planovi, Zajedniki izvjetaji o zapoljavanju Preporuke

Otvoreni metod koordinacije

Koordinacija sistema socijalne sigurnosti

lan 42 Ugovora o EZ Regulativa 1408/71, kasnije dopunjavana
jednaki tretman dravljanima lanica EU u pogledu sticanja i ostvarivanja prava iz socijalne sigurnosti, zabrana istovremene primjene sistema socijalne sigurnosti za isti period osiguranja u vie drava, pravo na zadravanje steenih prava iz sistema socijalne sigurnosti i priznavanje proteklog vremena osiguranja iz jedne u drugoj dravi lanici.

Koordinacija sistema socijalne sigurnosti

naknade za sluaj bolesti i materinstva, invalidske penzije, starosne penzije, porodine penzije, naknade za sluaj nezgode na radu i profesionalnih bolesti, naknade za sluaj nezaposlenosti, naknade za sluaj smrti i porodini dodaci.

Socijalni dijalog i EU
Zasniva se na lanovima 138 i 139 Ugovora o osnivanju Evropske unije. Socijalni dijalog u EU jedinstven u svijetu. Komisija obavezno i formalno konsultuje socijalne partnere po pitanju svake evropske socijalne inicijative. Socijalni partneri mogu da samostalno pregovoraju i da zahtevaju da njihovi dogovori dobiju formu zakonodavnih tekstova. Demokratski potencijal socijalnog dijaloga kroz njegov razvoj seli se dio drutvene moi vlade u institucionalizavano civilno drutvo.

Socijalni partneri na nivou EU

ETUC - Evropska konfederacija sindikata, osnovana 1973. godine, okuplja 82 nacionalne sindikalne konfederacije iz 36 zemlje i 12 Evropskih industrijskih federacija, sa ukupno oko 60 miliona lanova. Businesseurope: UNICE - Union of Industrialists and Employers Confederation of Europe Unija industrijalaca i poslodavaca u privatnom sektoru sa mnogo nezavisnih granskih poslodavakih udruenja; CEEP - European Center for public enterpise of general economic interest (okuplja javni sektor); UEAPME - European Association of Craft, Small and Medium-sized Enterprise (okuplja mala i srednja preduzea)
Ekonomsko socijalni savjeti u dravama lanicama EU

Aktuelni trendovi
Evropski savjeti zaposlenih...

Nacionalni socijalni paktovi...

Najmanje 1000 zaposlenih, Najmanje dvije ekspoziture u dravama EU, U njima zaposleno najmanje po 150 radnika. 1.200 evropskih savjeta zaposlenih, 36 hiljada evropskih radnika ...
zatita od nezaposlenosti, modernizacija poreske politike, reforme socijalnog osiguranja, redefinisanja i modernizovanje socijalne drave

Socijalna koncertacija

Lisabonska strategija 2000-2010

EU e postati najkonkurentnija i najdinaminija ekonomija na svijetu, zasnovano na znanju, sposobna da ostvari odrivi ekonomski rast s vie kvalitetnih radnih mjesta i veom socijalnom kohezijom Modernizacija evropskog socijalnog modela, investiranje u ljude i borbu protiv socijalne iskljuenosti Prioriteti:
Jaanje unutranjeg trita; Istraivanje i razvoj, obrazovanje, inovacije i preduzetnitvo; Zaposlenost i socijalna kohezija; Zatita okoline i odrivi razvoj.

Istorijska, a ne samo ekonomska, konkurentnost Evropske unije u globalnim tokovima sutinski zavisi od toga kakav e biti njen socijalni lik. Pokuaj integracije socijalne i ekonomske politike Revizija 2005. godine Nova strategija Evropa 2020

Evropa 2020: prioriteti

Brzi rast: razvoj privrede koja se zasniva na znanju i inovaciji; Odrivi rast: promovisanje privrede sa efikasnom upotrebom izvora, koja e biti konkurentnija i vie orijentisana ka ivotnoj sredini; Inkluzivni rast: podsticanje ekonomije sa visokom stopom zaposlenosti koja obezbjedjuje socijalnu i teritorijalnu koheziju.

Evropa 2020: ciljevi

75 % stanovnitva, starosti izmedju 20-64 godina treba da bude zaposleno; 3% evropskog BDP-a da se ulae u istraivanje i razvoj; Ispuniti tzv. "20/20/20" klimatsko-energetske ciljeve (ukljuujui i poveanje na 30% smanjenja emisije gasova u idealnim uslovima); Udio osoba koja rano naputaju kolovanje treba smanjiti ispod 10% i najmanje 40% mladjih generacija treba imati trei stepen obrazovanja; Smanjiti broj stanovnika na ivici siromatva za jo 20 miliona.

Sedam kljunih inicijativa

Poreenje BDP, per capita, pps

2005
EU 27 Euro zona Luksemburg Njemaka Slovenija Drave Jugoistone Evrope Hrvatska Crna Gora 57 31 58 36 61 40 62 61 43 100 110 254 116 87

2006
100 110 267 115 88

2007
100 110 267 116 89

2009 100

2011
100 108 274 120 84

109
266 116 87

41
47 44 36 36 31 28

Rumunija
Bugarska Srbija Makedonija Bosna i Hercegovina Albanija

35
37 32 29 25 22

38
38 32 30 27 23

42
40 33 31 28 23

49
45 35 36 29 31

Crna Gora pred izazovima ESM

Tok procesa evropskih integracija u CG Kljuna postignua i izazovi - NPI Ekonomsko - socijalni model? Siromatvo PRSP; Inkluzija - HDR Zaposlenost zapoljivost Fleksibilnost fleksigurnost Zatita i/ili razvoj Priprema prvog JIM Socijalni savjet Fasadna demokratija
Institucije osnivane sa ciljem da doprinesu socijademokratizovanju novih odnosa izmeu svijeta rada i svijeta kapitala zapravo doprinose neoliberalnim rjeenjima.

Linkovi
Korisne informacije: http://ec.europa.eu/eures
(evropski portal posveen mobilnosti radnika)
(sloboda kretanja u EU)

http://ec.europa.eu/youreurope http://ec.europa.eu/employment_social/social_securi ty_schemes/index_en.htm

Koordinacija sistema socijalne sigurnosti)

http://ec.europa.eu/enlargement/index.htm
(opte infomracije o proirenju EU)

http://eur-lex.europa.eu/en/index.htm
(pravni akti EU)

Komunikacija
dragan.djuric@undp.org Tel: 020 243 172