FRIESCH WOORDENBOEK

(LEXICON FRISICUM),

BEWERKT DOOR

WALING DIJKSTRA
te Holwerd,

MET MEDEWERKING VAN T . E . H A L B E R T S M A EN J . J . HoRNSTRA G z . ,

EN VAN

DE COMMISSIE VAN TOEZICHT,

DBRDE DBEI/.

R—W en Nalezing.

*-=••=4

wumkes.nl
wumkes.nl
 SLOTWOORD.

De samenstelling en bewerking van het Friesch Woordenboek (Lexicon Frisieum),

in 1880 begonnen door den Heer G. COLMJON, werd in 1885 voortgezet door den
Heer WALING DIJKSTRA en door dezen ten einde gebracht in 1891.
De Heer L. C. MURRAY BAKKER verleende eenigen tijd medewerking voor het Latijn.
In de jaren 1892—1895 werd het werk nog eens geheel nagegaan door den be-
werker, den Heer DIJKSTRA, met den Heer Dr. F. BUITENRUST HETTEMA, als mede-be-
werker, terwijl de Heer JOHAN WINKLEB de bewerking van de Friesche eigennamen
in een afzonderlijk deel voltooide.
In 1895 kon met het drukken en uitgeven van een en ander worden begonnen;
na ruim 15 jaren kwam het geheele werk gereed.
Het Woordenboek is samengevat in 3 deelen, met bovendien de Lijst van Friesche
eigennamen, door den Heer WINKLEB bewerkt, als 4de deel.
Het uitgeven van de 3 deelen van het eigenlijke Woordenboek geschiedde onder
leiding van den Heer W. DIJKSTRA, als hoofdbewerker (1895—1911). Voor de letters
A—H (deel I) heeft de Heer Dr. F . BUITENRUST HETTEMA hem, als mede-bewerker, ter
zijde gestaan (1895—1899).
Tot de voltooiing van deel I was de Heer S. K. FEITSMA mede aan de samen-
stelling en de uitgaaf werkzaam; verder is hij tot in de letter S als medewerker
opgetreden (1892—1905).
Het.overig stuk, letters B—W en de Nalezing, werd bewerkt en uitgegeven met
bijstand van de Heeren T. E. HALBERTSMA en J. J. HOBNSTBA GZ., als medewerkers
(1905—1911).
Medehelpers bij de bewerking van deel I zijn Toorts geweest de Heeren A. ALBEBDA,
BERN. BEHRNS , L, C. MURBAY BAKKEB , T. J. BONNEMA , P. J. BRAAKSMA , S. en J. L.
VAN DER BURG., W. FABEB, T. E. HALBERTSMA, L. HEERINGA , J. HEPKEMA, K. VAN DER
MEER , 'f. G. VAN DEB MEULEN , JAN NIEUWENHUIS , G. POSTMA , Dr. J. B. SCHEPERS ,
O. H. SYTSTBA , A. J. SMEDING, G. VEENDOBP, T. VELSTBA, W. P . DE VRIES, W. VBU-
BURG en J. A. WABTENA.
De Heeren W . FABEB, J. J. H O F , J. VAN LOON Hz., G. POSTMA en G. VEENDOBP heb-
ben voor de Nalezing bouwstoffen ter beschikking gesteld.
De Firma MEIJER EN SCHAAFSMA bezorgde de uitgaaf van het geheele werk. Gedrukt
ter Coöperatieve Handelsdrukkerij, werd steeds door denzelfden zetter de zoo groote
verscheidenheid van letters en teeken s naar den eisch gerangschikt.
De bewerking en uitgaaf hadden plaats voor rekening van de Provincie Friesland
en onder toezicht van eene door Gedeputeerde Staten benoemde Commissie, bestaande
uit de Heeren J. VAN LOON JZ. (1879—1903), Dr. Tj. HALBERTSMA (1879—1894),
Mr. P H . VAN BLOM (1879—1910), JOHAN WINKLEB (1898—1911) en S. VAN DEB BUBG
(1901—1911).
Tot in het laatst van 1908 (woord tur†fet) was de leiding van het toezicht in

wumkes.nl
handen van den Heer Mr. P H . VAN BLOM, die een bijzonder werkzaam aandeel in de
samenstelling van het groote werk heeft gehad; toen werd zijne taak overgenomen
door den Heer S. VAN DEB BUBG.
Met dit kort overzicht der geschiedenis van het Friesch Woordenboek meenen wij
hier te kunnen volstaan.
(Zie verder het Voorbericht in deel I en de Inleiding van deel IV).
***
Onzen vriendelgken dank aan allen, die voor de totstandkoming van het Woor-
denboek hunne kennis en kracht, in meerdere of in mindere mate, hebben gegeven.
De velen hunner, die voor altijd zijn heengegaan, blijven wij dankbaar gedenken.
Aan de Staten van Friesland hulde voor de betoonde belangstelling in de Friesche
taal. Zij toch hebben de kostbare uitgaaf mogeljjk gemaakt van het Woordenboek,
van een Standaardwerk, dat een monument werd, waarvoor stellig ook in het na-
geslacht den stichters dank zal worden geweten.
In de Nalezing, aan het werk toegevoegd, zijn eenige aanvullingen en verbeterin-
gen bijeengebracht. Aan de volledigheid en de volmaaktheid van. het Woordenboek
zal echter nog veel ontbreken, — als aan alle menschenwerk!
Dankbaar gevoelen wij ons voor wat wij hebben vergaard en wij hopen dat de
aren, welke bleven liggen op het w.;jde veld onzer overoude t a a l , ook nog mogen
worden gelezen en verzameld.
1911.
De. Bewerker: De Commissie van Toezicht:
W. DIJKSTRA. JOHAN WINKLEE.
S. v. D. BURG.
De Medewerkers:
T. E. HALBERTSMA.
J. J. HORNSTRA Gz.

wumkes.nl
 F R I E S C H WOORDENBOEK.
3 e DEEL.
Q. Deze letter wordt in de Friesohe spelling niet gebruikt.
R (spr. ar, er), s. de letter E.
r a , s. r a , dwarssteng op een. schip. Vgl.
fokkera. — I m m e n f e n 'e r a r i n n e l i t -
t e , fíg. achter iemands rug allerlei kwaad
?an hem zeggen.
r a , Hl. adj. rood, vooral ook in bena-
mingen van verschillende stalen oud.-Oost-
indisch bont, vroeger behoorende tot de
kleederdracht der Hl. vrouwen, als: r a -
b a k s - 1 o e k e d e, r a - d o u w e d o u w e d e ,
ra-hekkede, r a - k r u u s k e d e , ra-pynk-
s t e r d e , e.a. Roosjen, 15 en 16. Zie read.
r a ' b a n t s j e , r a b a n t k e , s. n. eig. (een) nie-
tig eindje band of touw, voor: niets,"geen
zier. — I k j o w e r g j i n r a b a n t s j e o m .
— Der k o m t fen de p a s j i n t f a e k n i n
r a b a n t k e t o l â n n e . R. ind T.a, 277".
r a b a t ' , s. n. losse strook met franjes, langs
den bovenkant der bedgordijnen gespannen.
r a b b e l , s. kwaad gerucht, ook w e l : las-
ter. — De r a b b e l s e i t , d a t b a e s y n 'e
s t ê d w o l r i s op f o r k e a r d e w e g e n
g i e t . — Hafr. IV, 146.
r a b ' b e l b e k , s. eg. babbelaar, klappei,
die veel kwaad spreekt. — N o u (dy T r y n )
d a t i s i n r a b b e l b e k . A. Ysbr. (1861), 25.
Ook r a b b e l g a t , s.n.
r a b ( b e ) l e m i n t ' , ' s . n. scherpe berisping.
Ook r a p p e l e m i n i
r a b b e l j e , v. veel praats hebben, (ook)
kwaadspreken. —• J a i k s t i e t h a s t a l -
t y d b u t e n d o a r , || e n k l e t s t e n r a b -
b e l t oer in oar."
Ook: vlug en eentonig opzeggen. Vgl. pp-
rabbelje.
r a b b e l r û s k e , s. n. toestand van bijzon-
dere spraakzaamheid, door drankgebruik. —
wumkes.nl
As M e i Ie sa'n r a b b e l r û s k e h e t , i s
e r a l t y d d a n i g e g r a p p i c h . Vgl. praet-
slokje.
r a b b e l s k û t e ( l ) , s. eg. babbelaar(ster),
babbelkous. Vg\. babbel- en rattelskãte{T).
r a b b e l t s j e , s. n. relletje, een verhaaltje
dat bij gerucht verspreid wordt. Ook wel:
iets dat snel en eentonig opgezegd wordt.
— S a 'n d r u k t r a b b e l t s j e , zooals vroe-
ger een gedrukte trouwbrief, Hsfr. X I , 118.
r a b b e r , s. eg. iemand die veel praats
heeft en lichtvaardig zijn oordeel velt, —
als zoodanig ook: kwaadspreker, -spreek^
ster, lasteraar(ster). Ook r a b s t e r , s.f.
r a b b e r i c h , adj. erg praatziek, ook wel:
kwaadsprekend, Zie rabbich.
r a b b e r i j ' , s. kwaadsprekerij, achterklap.
— Dy r a b b e r i j s c i l w o l d e a b l i e d e ,
wel van zelf ophouden. — R a b b e r i j b i -
s k a m m e en w o l d w a e n bileanne,
titel van een tooneelstuk.
r a b ' b e r s - g i l d , s.n. kwaadsprekend volk.
— D a t w i i f is ú t i t r a b b e r s g i l d ,
d ê r 't d e d i v e l s y n h a n n e s o a n ôf-
d r o e g e h e t . A. 289.
r a b b i c h , adj. praatziek, kwaadsprekend.
— In o a n s i t fen r a b b i c h frouliûs-
f o l k . R. ind T.", 35».
Vgl. rabberich.
r a b e r ' b e r , r a b a r b e r , s. radix rhei (in
de apotheek), rabarber; (ook) de plant.
r a b j e , v. kwaadspreken. — M y e a n g e t
r j u e f o r 't r a b j e n f e n 'e l i û , ik ben
bang voor het kwaadspreken der menschen.
G. J. I , 3. — D a t s e l d r e m i n t s e r a b -
j e n e f t e r d e r ê c h . A. Ysbr. (1861), 18.
— D o c h d y n p l i c h t en l i t d e l i u e
1
 RKn.
2
ï a b j e . R. ind T. , 4 3 » . — H w e t r a b b e n
s e o p 'e h o e k e n . Ibid. 253". — Vgl. bi-,
for-, oerrabje (A. Ysbr. 14).
r a b o u ' , s. rabauw, zekere appelsoort. —
S w i e t e r a b o u . Ook f i n t s j e . — S û r e
r a b o u . Ook b l o m s u r e , z. d.
r a c h e , v. luidruchtig en opgewonden
(iemand) schelden. Schierm. r a c h j e . —
R a c h e e n s k e l d e . Vgl. útrache.
r a c h e l , s. kwijl, fluim. G. J.: r a c h e l -
kwyl.
r a c h e l j e , v. fluimen ophoesten, — op-
geven.
r a d y s ' , s. radijs. Zie redys.
r a e b , r a b , in: — J a n r a e b en syn
m a e t. Zie rap.
r a e b j e , v. Zie rabje.
*raei, s. rei, dansrei. R. P., Pr., 19.
r a e i , s. grashalm, grasslengel. — D e
r a e i s j i t o p (in hooiland), het gras begint
zaad te schieten. Vgl. hearaeijen (droge
grashalmen).
soms ook voor: graanhalm. Vgl. roggeraeijen.
r a e i ' g ê r s , s. n. stengelgras in 't algem.,
in 't bijz.: het eigenlijke raaigras.
r a e i j e , v. reien, hand aan hand eenerei
vormen en ronddansen. — E a r e n , o d û
s w i e t e , r a e i s t e o a n E a b l e h â n . G. J.
I , 9, — R a e i j e , r a e i j e , r a e i j e || p i n k -
s t e r k o m t n e i M a e ij e, kinderzang bij
een rondedans. — . . . k w e a s p r e k k e r s ,
[dy| b y l j e en r a e i j e , schreeuwende rond-
dansen. R. P., Pr., 63.
r a e i j i c h , adj. (van gras) met veel opge-
schoten halmen. —• I t h e a i s r a e i j i c h . —
Ut it l a n g e g ê r s koe me h a s t n e t
s t a p p e , s a r a e i j i c h w i e r ' t , L. in W.,
427.
r a e k , s. kans om tot iets te geraken. —
W y h a d e r g j i n r a e k op. Vgl. lok-
raek.
r a e k j e , Hl. v. geraken. — O w i n t e r , a s
ji ús mei in m o a i i i s j e n f o r m a e k -
j e , W e r t r o g d a t wi d e n o a n it
r e e d r i d e n r a e k j e , Roosjen, 82. Ziereitsje.
"fcaem, s. m. r a m , mannetjes-schaap, —
pi. r a m m e n . — A l d e r a m m e n j o u w e
w i t e l a m m e n . B, 347. — St. J a p i k
k o m t i t o p 'e â l d e r a m m e n o a n , om-
dat se omstreeks dat tijdstip geslacht wor-
den. Schelt., MS., 26.
mannetjes-haas of -konijn.
wumkes.nl
2 RAEP.
Aries, sterrenbeeld, teeken in den Dieren-
riem.
r a e m , s. aanval, krachtige stoot. — D e
w o l f d i e i n r a e m o p 'e b a e r c h . R.ind
T. 83'. — H j a d i e n e i n r a e m o p 'e
d o a r , om h i m i e p e n t o k r i j e n . —
W y 1 s't j y (Eolus) d y r a m e n d i e n e o p
i t a r s e n a e l . R. ind T. a 164". — D e r w i r -
de r a m e n f e n g e w e l t d i e n op i t ke-
n i n k r y k f e n 'e h i m e l e n . Halb., Matth.
X I , 12. Vgl. rame.
moedige poging om het doel te bereiken,
bepaaldelijk bij aanzoek bij een meisje. —
Hy h e t in r a e m op dy f a e m d i e n ,
de stoute schoenen aangetrokken om een
aanzoek bij haar te doen.
r a e m , s.n. vensterraam. — H y f l e a c h
e r n e a w e r t r o c h i t r a e m . R. ind T. a ,
253". Zie ramt.
r a e m j e , r a m e , v. ramen, een raming
maken. — Me m o a t m i e t t e y n i t e n
e n d r i n k e n w i t e t o r a e m j e n , R. ind
T.2, 300". Vgl. roaije. Zie verder rame.
r a e m t , s. n. Zie ramt.
* r a e n , adj. vloeibaar. — R i n w e t t e r ,
d e t , ho r a e n , as w u i f t fêst s t i e t ,
als het wolken-gewelf, G. J. I , 206. Vgl.
rane.
r a e n j e n , r a n j e n , s. pL listen, booze
streken, nukken, kuren. — overdr. Dy â l d
s p i n w i e l e k r i g e t r a e n j e n , R. ind T.3,
393'. — G i e l - e a c h m e i s y n f û I e r a e n -
j e n . G. J. I , 8 1 . — ' t l s n i n b i e r , n o c h
f û l e r a e n j e n || d a t m y y n 'e h o l l e
l e i t . Ibid. 50. — M a l l e r a e n j e n p l i g -
g e m e n d ê r o p d a t f j i l d , Alth., 138.
" r a e n s k , adj. met listen, malle kuren
of booze streken behept. — . I k m e i w y n s k
of r y n s k w i r d e , m a r r a e n s k w i r d
i k n o a i t . R, ind T.3, 275*. — Zie raenjen.
r a e p , s. r a a p , voor: knol. — W i t e e n
g i e l e — , ook: h o l l â n s k e r a p e n . — D e
r a p e n b i n n e g e a r , f ig. er komt oneenig-
heid. Ook: nu zal 't klaar komen : —
N o u b i n n ' de r a p e n g e a r ; i k h a b d e
r i n b y T e i j e S y t s . Bijek. 1854, 19. Vgl.
Icoalraep; sânraep; simmer-, winterraep.
iron. voor: (een) ouderwetsch zakhorloge.
Ook â 1 d r a e p .
r a e p ' g r i e n , s. n. knolleloof.
r a e p g r o u n , s. grond om knollen op te
verbouwen, na het oogsten derzomervrucht.
 ïtAEP.
r a e p g û d , s. n. knollen van allerlei soort,
spijs van knollen. — B i j k e , d e â l d e h o u n " ,
wol g j i n b e k op r a e p g û d sette,
Eman 8.
Ook: knollen met het loof, als veevoeder.
— W y f o e r j e t s j i n w i r d i c h d e kij
mei raepgûd.
r a e p j e , v. rapen, samenrapen. — R a e p-
j e e n s k r a e p j e , altijd op geldelgk gewin
bedacht zijn. Lex. 234.
r a e p k o e k e n , s. pi. raapkoeken, veevoe-
der van uitgeperst raap- of koolzaad. Ook
griene koeken.
r a e p k o p p e n , s. pi. schimpnaam voor die
van St. Anna Parochie. W. D., In Doaze,
55.
r a e p k r û d , s.n knolleloof. Vgl. raepgrien.
r a e p - o a l j e , s. raapolie, geperst uit raap-
of koolzaad. Ook g r i e n e o a l j e .
r a e p s i e d , s. n. knollenzaad (niet voor:
koolzaad).
r a e p s k y l , s. (de) afgesneden schil van
een knol, overdr. zeker garneersel op da-
meskleeding; vroeger ook, bij heerenklee^
ding: een plooisel, d a t , tusschen de beide
panden van het ve3t, voor de borst hing.
schimpend voor: de gespleten bef die op
de toga wordt gedragen.
r a e p t e p p e , v. knollen uit den grond
trekken.
r a e r , adj. & adv. vreemd, zonderling,
vooral in afkeurenden of slechten zin, (ook)
leelijk, schrikwekkend. — I n r a r e l o f t ,
donker-dreigende lucht. — R a e r g û d op-
j a en. Zie gûd. — I t s k û r d e e r r a e r
t r ó c h . — I t h e t er r a e r f o a r s t i e n ;
i t h e t e r h o m m e l e s w e s t , er is een
erge t wistpartij geweest. — I t g i e t m e i
dy in r a e r g a t yn. — D i t is r a e r ,
n e t b û r m a n ? R. en T. s , 6 7 " . — I t r a e r -
ste k o m t y e t efteroan. — In r a r e
k e a r e l . Vgl. nuuer — Me s c o e s i z z e ,
h o k i n 't s a r a e r ? J a , 't w o l
g r a e c h op 't r a e r s t t r e f f e. ,— G a u
stil wêze, oars k o m t der in r a e r
d i n g , waarschuwend tegen een stout kind.
H y h e t i t a l y d r a e r , grappig,
vreemd, is een vreemde grappenmaker. —
. I t i s i n r a e r p o t - i t e n , een vreemde
kwant.
— W ê s n o u n e t s a r a e r , onaardig,
tegenstrevend. — I k t o c h t , d o u s c o e s t
wumkes.nl
RAX
e r b l i i d m e i w ê z e , ho k i n s t e d o c h
s a r a e r ? zoo ongevoelig zijn. Porj. 1891,89.
onpasselijk.— Ik b i n —, w i r d s a r a e r .
Ook als s. — I t i s y n i t r a r e , ho-
folle liue by H i n k e K a e r t k o m m e .
— I t r a r e w o l in m i n s k e wol o a n ,
iets leelijks gelooven de menschen gaarne.
r a e s , s. (het) razen, — zingen van wa-
ter op het vuur. — R a e s t d a t w e t t e r
a l ? J a , m a r 't i s d e k a l d e r a e s , 't
begint pas.
r a e s ' b e k , s. eg. schreeuwer. — D o s t o u
lyts wier ste, w i e r s t in e a r s t e raes-
bek.
r a e s d e r , s. eg. hardroeper. — Meest
r o p p e r e n r a e s d e r , iemand die bij wei-
nig degelijkheid veel luidruchtige drukte
maakt.— P i e r i s h e e l e n d a l g j i n r o p -
p e r e n r a e s d e r , een bedaard, gelijk-
moedig man. Ook razer.
r á e s d o n d e r s , s. pi. voor: ongare erw-
ten , die ratelend in den schotel vallen, als
ze worden opgedaan. A. 154.
r a e z j e , v. Zie roze.
r a f f e l i c h , adj. licht rafelend. — R a f f e -
l i c h g û d (van kleedingstof).
r a f f e l i n g , s. voor: uitkabbeling aan den
zeedijk of andere waterkeeringen door storm
en hoog water. Ind. B. 98.
r a f f e l j e , v. rafelen, uit het weefsel los-
laten van draden. Vgl. ôf-, útraffelje.
r a f f e l t r i e d , s. draad, die uit een weef-
sel is losgerafeld-
r a i d , Schierm. adj. rood. — R a i d a s
b 1 a e d , rood als bloed. Zie reaä.
r a k , r e k , s. n. (een) recht of nagenoeg
rechtloopend gedeelte van een vaarwater. Zie
J.,W., Naaml., 298. — I n r a k y n 'e w y n ,
met tegenwind, fig. tegenspoed. — D a t
'hoekje to b o p p e , a l l e r e k k e n s i l e ,
ook f ig.: die moeilijkheid nog overwonnen,
dan is alles voor den wind. Telt., MS., 6.
Vgl. tsjin-ivyns-rakje.
r a k , s. in: — R a k e n d a k , het noodige,
toereikend levensonderhoud aan voedsel en
deksel. — H w a w i t h o l a n g d e m o u n -
l e ús y e t r a k en d a k j a e n s c i l ?
W. D., Twa Stikk., 267, — Ook: alleen
kleeding en dekking.— H j a s i t g o e d y n
r a k e n d a k . Zie gerak.
— F j u c h t e r s r a k en d a k , krijgsmans-
uitrusting. E.W., Blêdden, 27.
 BAK.
T a k , r e k , s.n. rek, droogrek, lìnnenrek.
— overdr. H j a k r í g e t i t r a k om 'e
h a l s , van alles de schuld en de schade.
Hsfr. X , 59. Vgl. amer-, pan-, pot rak ;
ieastrak; linnenrak.
dim. r a k j e , r e k j e , s. n. rekje, klein
rek. Vgl. aei-, blom-, boekerakje.
r a k k e n , s. pi. in de uitdrukking: U t 'e
r a k k e n , als expr. adv. Fra. éreinté, uit-
geput door zwaar werk of afmatting. —
I k b i n ú t 'e r a k k e n , i k b i n a l h i e l
forlijd. J o w niy, i t e n , d r i n k e n en
i n b ê d . R. ind T.2, 147*. — J o u n s d a g e n
se (de r e e d r i d e r a ) n e i m e l t s j e n o p ||
f o r s k r o u w e en ú t 'e r a k k e n . Ibid.
196". — Ook: ú t 'e l i k e n .
r a k k e r ( t ) , s. m. rakker, paardenvilder.
verachtelijk persoon, deugniet. — 11 i s
i n g e m i e n e —, o n d o g e n s e r a k k e r t . '
— Hja s t j û r d e n trije s w a r t e rak-
k e r t s, v. Blom, Bik., 72.
r a k k e r t , s. houten pin in een boot, waar-
aan men zeil- of fokschoot vastmaakt Vgl.
kikkert.
r a k ' k e r t s g l è s , s. n. voor: gescheurd, ge-
schonden drinkglas, of met houten voet, vroe-
ger voor een vilder gebruikt, omdat niemand
wilde drinken uit hetzelfde glas dat deze
gebruikt kon hebben.
r a k k e r t s - r e a u , s.n. i n h e t algem. voor:
geschonden glas- en aardewerk voor huis-
houdelijk gebruik. Zie vorig art,
Ook: gemeen, verachtelijk volk. Zie reaa.
r â l j e , v. rellen, babbelen. B. 375. — T ry n
s t i e t a l t y d to r â l j e n en to p r a t e n .
Hsfr. X I , 291. " - . D e t t û t s j e n , r â l j e n
o m 'e n o c h t , D ê r w i n t m e n e a t m e i
o e r . ld. I X , 93.
r a m a e i j e , v. rammeien, in 't wild rond-
slaan. — Hy r a m a e i t y n 'e h i n n e n
o m , d a t d e b i s t e * o e r h û z e n e n ho-
v e n f l é a n e . — De b o e l t r o c h i n - o a r
r a m a e ij e, alles 't onderstboven werpen.
— M o c h t m y n f l a g g ' h j i r ek r i s
w a e i j e , || ' k S e o e d e r b l i k s e m s t r o c h
r a m a e i j e . v. Blom, Bik., 90.
r a m e , v. met geweld duwen, stooten. —
Ik r i e m , ik b y t , ik p j u k en k l a u ,
E. ind T. s , 291*. — H j a w o e m y y n 'e
f e a r t r a m e , m a r ik wier h j a r to rêd.
Ibid, 66 a . — D e n s c o e n e s e d e g l ê z e n
y n b r u i j e en de d o a r r e n i e p e n r a m e .
wumkes.nl
4 RAM.
W. D., De dochter, 8. — D e k ij r a m e
op in-oar. — I t i e n e b i s t h a t i t o a r e
i n h o a r n f e n 'e k o p r a e m d . Vgl. ôf-
rame.
r a m ' l a e m , s. n. mannetjes-lam. — ü s
s k i e p h a t trije l a m m e n , t w a eijen
e n i e n r a m l a e m . Zie raem.
r a m m ä i . e i r , e r s , s. pi. scheldnaam voor
die van St. Ja'îOk/i-Parochie, W. D., In Doaze,
F!",.
r a m m e k o a r d e , s. hennipkoord tot het
afbinden (ontmannen) van rammen,
r a m m e l a t s ' , s. ramenas.
r a m m e l e r , s. rammelaar , speeltuig voor
kleine kinderen, om mee te rammelen. Ook
r i n k e l b el.
Ook voor: turfkoker.
r a m m e l i c h , adj. rammelend, ratelend
van ouderdom en bouwvalligheid. — I n â 1 d
r a m m e l i c h t r e p p e n , R. ind T.a, 213°.
r a m m e l j e , v. rammelen, ratelen. — De
j o a d r a m m e l e w a k k e r m e i de r y k s -
daelders, dy't e r y n ' e b û s e h i e . —
I t o p i t r a m m e i j e n f e n 'e p e l s o a n -
k o m m e l i t t e , de zaak op haar beloop la-
ten. Zie pels.
r a m ' m e l k a s t , s. voor: stootend, hotsend
rijtuig. — I n â l d e r a m m e l k a s t f e n i n
w e i n . — Ook wel voor: oude, gebrekkige
viool. — D e s p y l m a n k r a s t m e i s w i e r
o p de â l d e r a m m e l k a s t . Fr. Lieteb. 2 .
r a m m e s t r û p , s. soort strik ín een touw
of koord gelegd, om rammen af te binden;
ook, als knoop, vooral bij schippers beken d.
r a m m i c h , adj. ramachtig, van geaard-
heid als een ram. Ook: teeldriftig van het
vrouwelijk schaap. Vgl. driftich en tylsk.
r a m - ô f b i n e , v. rammen afbinden, ont-
mannen.
r a m p , s. ramp. — De r a m p f e n P e a -
z e n s e n M o d d e r g a t , d o d e h i e l e fis-
k e r s f l o a t forgien wier.
r a m p l e s a n t ' , s. m. remplaçant, plaatsver-
vanger. — I k h a i n r a m p l e s a n t h a w c
f o r 500 g o u n e .
— fig. O l f e r t i s r a m p l e s a n t ; i t
b e r n f e n 'e f a e m , d ê r h a t e r g j i n
s k i l d oan.
r a m p l e s a n ' t e j i l d , s. n. geld, verdiend als
soldaat-plaatsvervanger. — S a p e h e t f o r
syn r a m p l e s a n t e j il d in hûske
koft.
 RAM. 5 RAP.

r a m p o a i ' , adj. .stukkend, beschadigd. — r a n k j e , v. ranken uitschieten. — D e

M y n r e d e n s b i n n e r a m p o a i . — H y e a r t e y n 'e t ú n r a n k j e a l .
k a e m m e i in p e a r r a m p o a i j e klom- r â n n e , s. rand. — De r â n n e f e n
p e n y n 'e s k o a l l e . — ílalb. in Epk., 'e f e a r t . R. ind T.3, 66'. — ü s k a t
369: r a m p a ei. h e t i n h e a l m i n g e l s - p o t s j e , d a t om-
r a m p o a j j e , v. beschadigen. — D y n on- t r i n t o a n 'e r â n n e t a f o l s û p e w i e r ,
d o g e n s e j o n g e s h a i n y n h i k k e r a m - o m s k o e r d . A.Ysbr. (1861), 47. — I n t s j e r -
poaid. n e m e i k o p e r e n r â n n e (hoep). — De
r a m t , s. n. raam, vensterraam. — 11 r a m t b o e r e f e i n t k o m t m e i I j i p a e i j e n y n
o p s k o u w e . — A l l e r a n i t e n i e p e n . i n n e t s j e o m 'e r â n n e f e n 'e h o e d
2
— De r o e d e n f l e a g e n m e i d e s t o a r m h i n n e , R. ind T. , 174°. — R â n n e n o m
ä
ú t 'e r a m t e n . Vgl. R ind T. , 165". Ook 'e e a g e n . — Op 'e r â n n e f e n 'e d e a .
r a e m e n r a e m t . Vgl. skúframt. Ook: — dim. r â n t s j e , randje. — I n h a e k t
I t r a m t o p 'e h e a w e i n , een soort hek- r â n t s j e om 'e m û t s e .
werk , dat over de zijschotten van den hooi- r â n n i c h , adj. gerand. — G r e a t e r â n -
wagen wordt gelegd om er hooi of graan n i g e e a r e n , groote dikgerande ooren van
op te tassen. een mensch. Hûs-hiem 1889, 241.
Ook: (een) deel van de friesche kaaspers. r a n s e l , s. ransel. — I n s o l d a e t m e i d e
(menschelijk) geraamte. — H y k r i g e r a n s e l o p 'e r ê c h . — O a n d y k o u s i t
h w e t o p s y n r a m t , slagen op zijn rib- r a n s e l , zij is zwaar van lichaam. Zie rân-
bekast. selich.
r a n e , v, smelten. — I k h a k o u w e - r a n s e l i c h , adj. zwaar van lichaam. —
s m o a r koft, d a t s c i l i k s t r a k r a n e . In r â n s e l i g e kou.
— S o k k e l e k k e r e p a r r e n , dy r a n e r â n s e l j e , v. ranselen, slaan, afrossen,
yen yn'e mûle. — Y n t r i e n n e n r a e n t (ook) streng berispen, bekijven. — I k w a e r d
er h i n n e . v. Blom, Bik., 94. d ê r m a r t i g e r a n s e l e. Vgl. ôf-, út-
— overdr. I t j i l d r a e n t y e n t r o c h d e rânselje.
b û s e (Wkm.), is uitgegeven eer men 't weet. r a n t e l j e , v. babbelen. Reis f. M. J. (1778).
— De k l e a n r a n e d y j o n g e s f e n 'e r â n t s j e , v. babbelen, praten zonder op-
h û d , zij verslijten ze spoedig. houden. Fr. Wjn. I I I , 144.
r a n e , r a e n j e , v. in den driesprong loo- Ook: mompelen. Vgl. reauntsje.
pen (van paarden). — A s b y 't h i r d d r a - r a n t s o e n ' , s. n. Fr. ration, toegedeelde
v e n i n h y n s d e r r a n e t , h â l d t d i t portie. — D ê r h e s t d y n r a n t s o e n , a s t
n e t . Vgl. raenjen. d e t op h e s t e , k r i g e s t n e t m e a r . — I k
r a n g , s. rang. — R a n g e n s t â n . — H y m a k k e m y s t ê d s k y n e n s t e l d e m y
9
s i t op 'e e a r s t e r a n g . — A l l e r a n g e n o p r a n t s o e n . R. ind T. , 299*.
is er t r o c h r o u n . — D e r w i e r e n al- dim. r a n t s o e n k e . — H y g i e t n e t
ear hast gjin skoalmasters f e n o e r s y n r a n t s o e n k e . R. ind T.2, 299*.
'e e a r s t e r a n g . M a s t e r T a l s m a t o rânzich, adj. garstig. — R â n z i c h s p e k .
R o a r d h u z u m w i e r i n e a r s t e - r a n g e r . Vgl. garstich, trang.
rang 1 , adj. rank. — I n r a n g e k o u , r a p , adj. r a p , los, niet veerkrachtig. -—
rank van lichaamsbouw. D a t â l d e s l o t w i r d t r a p . — overdr.
r a n g e , s. rank. Vgl. eart-range(-rank). R a p y n 'e b e k , — m e i d e m û l e , te los
— fig. M e a g e r a s i n r a n g e . R. ind van tong.
T.a 202". Zie meager. r a p , s.n. gepeupel. — I t m i n s t e r a p
r a n g ì c h , adj. eng tusschen de ribben (van e n r ú t j o w t i t m e a s t e a l a e r m ú t ,
een koebeest). A. 562. W. D., In Doaze, 124. Vgl. ros en rút- —
r a n k , adj. onvast, bewegelijk. — D a t J a n r a p e n s y n m a e t , allerlei slag
s k i p k e l e i t r a n k , onvast op het water. van volk. — J a n r a p e n s y n m a e t l é s t
A. 564. Vgl. rynk-rank. langer kranten.
r a n k ( e ) , s. rank. Vgl. eart-, wynrank(e). r a p a l ' j e , s. n. gespuis, slecht volk. — A1-
Vgl. range. d e r h a n n e d i n g e n f o r r a b b e t se y n

wumkes.nl
 RAP.
'e b û r r e n by d a t r a p a l j e . A. Ysbr.
(1861).
r a p m û l i c h , adj. los van tong, los en
vlot—, voorbarig in het s p r e k e n . — I n f'leu-
r i c h , b l i e r h e r t i c h en r a p m û l i c h
m i n s k e (vrouw). Hsfr. III, 226. — F e t -
s e
J > dy g o e d l i k , m a r t e f f e n s r a p -
m û l i c h w i e r . Sw. 1959, 6. Vgl. mûlryp.
r a p s k , adj. armelijk, laag van staat. —
Brebiers, deabidders, omroppers,
m o s t e r l i u e , brief- en k r a n t e h i s t e l -
d e r s en a l d a t r y p s k e en r a p s k e ,
d a t om h j a r b i d r i u w b y d e s t r j i t t e
w ê z e m o a t . R. ind T.9, 309«. Yg\.rt/psk
en rûpslc.
r a r i t e i ' t e n , s. pi. zeldzaamheden. — I t
w i r d e n j o n k e l y t s e n r a r i t e i t e n . R_
ind T,2, 158«.
r a s , s.n. ras. — H y is f e n g o e d r a s ,
van goed slag, van goede familie. Ygl.laech.
veelal voor: slecht volk. — I t i s s o k
r a s ! — Prov. I t m i n s t e r a s h e t i t
measte gekras.
r a s k e n (Doniaw.), s. pi. russchen. Zíe
riisken.
r a s k e p i i d , s. n. Zie ruskepiid. Vgl.
voorg. art.
r a s ' k e t , s. jongensspel, waarbij een kort
stokje op een bordje met handvat wordt ge-
tipt en daarmede eerst een weinig omhoog
geworpen en vervolgens met kracht wegge-
slagen, om do'or een ander te worden opge-
vangen en teruggeslagen.
Elders: pinkerspel.
Ook: het voortslaan van een stokje met
een grooteren stok. Zie tipelje.
r a s ' k e t b o e r d , s. n. 'rasket'bord, pin-
kerbord. Vgl. vorenstaand art. — D e j o n-
g e s k o m m e m e i r a s k e t b o e r d e n en
p r i k k e n o p 'e s t r j i t t e . R. ind T.M74".
r a s ' k e t s j e , . v. 'rasket'-spelen, pinkeren.
Zie rasket. Ook r o s k e r j e . Makkum r o a s -
t e r j e . Lemmer •. m a r o t s b o r t s j e . Zie
ook kanjer.
r a s p , s. rasp. Vgl. tsiisrasp.
(het) verhemelte van een koe. A. 560. —
Schelt., MS., 57.
— fig. Op 'e r a s p . — Do d a t o e r
w i e r k a m e n d e g e m e i n t e s a k e n op
'e r a s p , in bespreking met scherpe beoor-
deeling. Forj. 1883, 121,
soort uitslag, ontsteking. Zie mok.
wumkes.nl
6 RAT.
r a s p e , v. raspen. Zie raspje.
r a s p ' h ú s , s. n. rasphuis, vroeger voor:
tuchthuis. — S a f r j e o n l i k a s d e d o a r
f e n 't r a s p h ú s , erg onvriendelijk. — Hy
i s t s j i n 'e d o a r f e n 't r a s p h ú s o a n -
r o a n , iron. hij is pokdalig B. 487.
r a s p i c h , adj. met schilferachtigen uitslag
gekweld. — H w e t h a w w ' w y l a n g m e i
dy r a s p i g e s k o n k e n o m m a s t e r e . —
Dat hynsder het raspige skonken.
r a s p j e , r a s p e , v. raspen. — A s d e
Fryske tsjiis l a n g e r n ô c h lein h a t
en s k e r p f e n s m a e k w i r d e n i s , d e n
w i r d t se a l f o l i e r a s p e . — R a s p e
t s j i i s o p i t b r e a . Vgl. tsjiis-raspe.
Ook: ronken, snorken. — H y s l i e p t e
as in r o a s en r a s p t e t r o c h a l l e s
h i n n e , R. ind T.9, 338».
r a t e l a e r , Hl. i n : r a t e l a e r s p y l j e ,
spel op het ijs, waarbij men elkander tracht
te vangen. Vgl. hazzejeije, hazze-en-houn-boart-
sje. Ook katteboartsje.
r a t t e l , s. ratel, klep, die de nachtwacht
in steden en groote dorpen, bij ieder unr
deed hooren. — B o a r g e r s f e n S l e a t ,
s t e a n o p ! i t i s d e i , || D e h o a r n i s
fol s k y t e n d e r a t t e l i s w e i . R. ind T.2,
326».
geratel, voor: gebabbel. — G r i e t is
w e r o p (oan) 'e r a t t e l , de deur uit om
een praatje te maken. — Op 'e r a t t e l
r e i t s j e , aan 't babbelen raken. Ind. B. 98.
fig. op ieders tong geraken, op de groote
trom komen, door iedereen bepraat en ge-
hekeld worden.
Ook: de naam van een plant in de lage
hooilanden , die, als ze. verdord is, door schud-
den, een ratelend geluid kan voortbrengen.
r a t ' t e l b e l , s. rammelaar, een kinderspeel-
tuig. Vgl. rinkelbel.
Ook voor r a t t e l (als plant), z. cl.
r a t t e l d o a z e , s. oude, rammelende blik-
ken doos.
r a t t e l g a t , s. n. babbelaarster. A. 52.
r a t t e l i c h , adj. ratelend. — I n r a t t e -
lige tongerslach.
r a t t e l j e , v. ratelen, rammelen. — H y
r a t t e l e mei in p o n g f o l r y k s d a e l -
dors.
babbelen. — Dy f r o u l i û ha dêr
nou w o l in û r e by e l k o a r s t i e n t o
ratteljen.
 EAT.
r a t t e l m a n , s. m. klepperman, nacht-
wacht.
r a t t e l m a n s - r e a u , s. n. oud en versleten,
gebrekkig tuig, — gereedschap. — D a t i s
allegearre rattelmans-reau, men
k i n e r n e a t m e a r m e i b i g j i n n e . Ook
r a 11, e 1 (e r s)-r e a u , vooral van voermanswa-
gens. — Dy f o e r m a n m e i s y n r a t t e 1-
r e a u . Forj. 1899, 26.
r a t t e l s k û t e ( î ) , s. f. babbelzieke vrouw.
Ook wel b a b b e l s k û t e ( 1 ) , z. d.
r a t t e l s k û t s j e , v. babbelen. A. B-, It
Doarpke.
r a t t e l s l a n g , s. ratelslang: ld. X I I I , 30.
r a t t e l w a c h t , s. m. nachtwacht, klepper-
man. B. ind T.2, 24".
r a u , adj. rauw, ongekookt. — R a u w e
i e r a p p e l s , — rau flesk.
— I n r a u s t e e d , opene wond.
r a v e n , s. eg. corvus corrax, Eng. raven,
Deensch ravn, raaf. — H y s t e l t a s i n
r a v e n , hg steelt als een raaf. — De r a -
v e n s s c i l l e 't y e n n e t b r i n g e , —
ús g j i n i t e n b r i n g e , men moet werken
voor zijn bestaan. -— fig. I n g o e f r j e o n
i s i n w i t e r a v e n , een witte raaf.
rawol', Hl. s. roode wol, roodwollen stof.
r a w o l M m d ' , s. n. rood baaien of laken-
sche onderrok der Hl. vrouwen. A. 258.
r a z e , v. schreeuwen. — R o p p e e n r a -
z e , luid schreeuwen, kijven, geweld ma-
ken. — R o p p e en r a z e , o a r s k i n e r
n e a t , veel geschreeuw, maar weinig wol.
— Dou m a s t sa n e t r o p p e en r a z e ,
i k b i n n e t dôf. — D a t w i i f l e i t al-
t y d t o r o p p e n e n t o r a z e n t s j i n 'e
bern.
gieren. — De w y n r a e s t t r o c h d e
b e a m m e n.
zingen (van water, bij het verhitten, aan
het koken voorafgaande). — I t k o f j e -
w e t t e r r a e s t . Vgl. soarje.
een krassend geluid veroorzaken bij snelle
bewegingen. — De s p o a r t r e i n f l j u c h t
h i r d , i t r a e s t er oer.
r a z e n ( â ) , adj. in hevige mate toornig,
verwoed. — H y w a e r d f e n a l d a t n a r -
j e n sa r a z e n d , d a t e r d e r o p y n
s l o e c h , — M e i i n j o n g f ' a e m h a 'k
I j e a w e r to d w a e n , as m e i in r a z e n e
k a t . Vgl. pûrrazen.
— overdr.De h e l e d e i s w a l k e e n n e t
wumkes.nl
READ.
f o l i e i t e n h a w n , n o u h a 'k i n r a z e n -
den honger.
— De r a z e n e m o t . Zie mot.
r a z e n e n s , s. toorn, woede, verwoedheid.
r a z e r , s. eg. schreeuwer. Zie raesder. Vgl.
r opper.
r a z e r n j i e ' , s. woede, razernij. — O c h !
hwet wylde razernije Driuwt dy,
d ê r m e o'p 't w e t t e r fju-tíht! G. J. I ,
76. — D e n s m i e t (de m i n s k e ) y n r a -
zernije n o a i t syn lok e n l i b b e n wei.
v. Blom, Bik., 27.
r é , adj. & adv. gereed, klaar, vaardig
— De k o f j e —, i t i t e n i s r é . - ^ S k r a e c h
w i r k (nagenoeg) r é . — R y p e n ' r é s t i e t
n o u d e w e e t b o n . Forj. 1902, 196". —
A s j y r é b i n n e , d e n k i n n e w y o p-
s t a p p e . — R é j i l d , gereed geld. — R é
j i l d t i n g e t f û l , met gereed geld betalen-
de , voelt men zich sterk om af te dingen.
r é , s. eg. ree, een dier tot het geslacht der
herten behoorende. — H a r t e n e n r é ë n .
r é , s. reede, ligplaats voor schepen vóór
de haven. — I t s k i p l e i t o p d e r é .
r é , s. r e , noot in de muziek.
r e a , r e a d , adj. rood. Hl. r a . — H j o e d
r e a , m o a r n d e a , Salv., MS., 83. Zie read.
r e a - , r e a d b o n t , adj. roodbont. — I n
r e a b o n t e b û s d o e k . — R ' e a b o n t e kij.
r e a b û ' t e r , s. grasboter. — I t i s a l l e -
g e a r r e g j i n r e a b û t e r , 't is alles geen
gewin, er gaan kosten af. Zie bûter.
r e a c h (spr. ook r ê c h en r ì ì c h ) , s. h.
r a g , spinrag. — L e k k e n s a f y n a s
reach. — R û c h b i s p o n n e n y n it
r e a c h . G. J., I , 82.
r e a c h f y n , adj. ragfijn.
r e a d , adj. rood. Hl. r a , r a e d . ischierm.
r a i d . Mkw. r e i d , r i e a d . — S a r e a d
as b l o e d , — as in k r a e l . — R e a d e
p a n n e n , roode dakpannen. — R e a d e
b e i j e n . Zie bei. — R e a d e i e l , bruine
paling. B. 57. — I n r e a d e r ô k . A. Tsbr.
(1861)43. — R e s i d e m e r k e n , voortee-
kenen van het baren. A. 587. — I t r e a -
d e g û d , de roodvonk. A. 200. Zie reahoun.
— De r e a d e r i e m m e , herpes zoster,
gordelroos. — Vgl. blij-, bloed-, donker-, fjûr-,
hirdread.
alss. I t r e a d f e n ' t a e i , de dooier. Ook
i t g i e l . — R e a d y n 'e w a n g e n . — I t
r e a d f e n d e l o f t . Vgl. moarns-, jounsread.
 RE AD.
r e a d a c h t i c h , adj. roodachtig.
read'boarstje, readboarstke, s, n.
erithacus (sylHa) rubecula, roodborstje. —
' t R e a b o a r s t k e s e i sa f l e u r i c h : L e a r
my l û d e n , sa fol s w i e t e n s . Forj.
1902, 29.
r e a d b o n t ' , adj. roodbont. Zie reabont.
r e a d e n s , s. roodheid. — I t s j u c h t
h w e t ú t 'e r e a d e n s , 't heeft een rood-
achtige tint.
r e a d f a l l i c h , adj. Zie reafallich.
r e a d k r y t ' , s. n. roodkrijt, roodaarde. —
L i n s e - b o e r sa^ s y n n a m m e a l t y d
m e i r e a d k r y t - ó p 't b û t e r f i e r d e r s -
lid.
r e a d k r y t s j e , v. roodaarden. — I t ko-
p e r g û d r e a d k r y t s j e , roodkoperen voor-
werpen met roodaai'de glanzend donkerrood
maken.
r e a d r u ' t e n , -rutich, - r ú t s j e s , adj. rood
geruit, met roode ruiten. — R e a d r u t e
k l e d e n (gordijnen) f o a r i t b ê d s t é , Forj.
1890, 1. — I n r e a d r u t i g e s k e l d o e k ,
Hsfr. I V , 105. — I t r e a d r u t i c h d i s -
k l e e d f e n 'e k r e a m m e r, het roodgeruite
kleed op den disch van een kermiskramer.
Hsfr. X , 196.
r e a d s e l , s. n. roode kleurstof, fijne rood-
aarde, met eenig vocht gemengd.
r e a d s e l j e (spr. ook rjet-), v. iets (bv. een
muur) met roode kleurstof bestrijken, —
verven. Henndl. e. e. Zie readsel.
r e a d - , r e a s k i n e n d , adj. roodachtig schijn-
sel gevend.
read-', r e a s k o n k , s. polygonum persi-
caria, perzikbladige duizendknoop.
Ook voor: ooievaar. — H w a h j i r ú t (út
m y n r y m i e r ij e) n e a t a s f û l o p s i i k -
j e , || m e i m e e k m e i r j u c h t b y r e a -
s k o n k l y k j e . G. J. XXXII. Zie earre-
barre.
r e a d s t i r t ( s j e ) , s. eg. (n.). lusciola phoe-
nicurus, roodstaartje.
r e a d w a n g k j e , s. n. appel met rood 'wan-
getje'.
r e a f , r e a u , s. streng of knot (garen).
Stadfr. en Bildtsch roof'. — I n r e a f ' (wo I-
l e n ) j e r n . — In r e a f b y n t j e r n for de
d r a e k , om er den vlieger mee o p t e l a t e n .
— D a t wiif k i n fiif r e a v e n út in
p o u n s p i n n e , is zeer zuinig en huishoude-
l i j k . — ï w a r e a f f l a e c h s , R.indT. 3 ,12&.
wumkes.nl
8 REAK.
r e a - , r e a d f a l l i c h , adj. roodwangig, blo-
zend van gelaat. — R e a d f a l l i g e w a n -
g e n . R. ind T.2, 39*.
r e a f l i n ' t e r s , s.'pi. roode vlinders, voor:
gouden muntstukken.— J o u r e a f l i n t e r s
( w i e r e n ) s k i ë n f o r f l e i n . G. J. I , 66.
r e a g e (spr. ook : rêge), s. r a g , (spinne)web.
Vgl. spinreage. Zie reach.
r e a g e ' b o l , s. ragebol, bolvormige veger
aan een langen stok om rag en stof te ver-
wijderen.
r e a g e r , r e a g e l , s. eg. ardea cinerea,
reiger, aalreiger of blauwe reiger. Zie ielreager.
ardea purpurea, purper- of roode reiger.
Alb. 99/100.
r e a g e r (spr. ook: rêger), s. eg. die stof en
spinrag verwijdert of den schoorsteen veegt.
Vgl. slcoarstienreager.
r e a g j e (spr. ook r ê g j e), v. stof en spin-
rag verwijderen , den schoorsteen vegen, ra-
gen. Vgl. ôf-, útreagje; skoarstienreagje.
wegjagen, verdrijven, afstraffen. — R e a g -
j e d y b e r n f e n 'e w â l , o a r s f o r s û p e
se n o c b .
— O m f i e r r e a g j e , door onhandigheid
omverwerpen, Vgl. †oart-, om-, weireagje.
r e a h o u n ' , s. roodvonk. Ook i t r e a d e
g û d . Zie read.
r e a k (spr. ook: rêk), s. opgestapelde hoop-
of rook hooi. — p i . r e a k k e n ( r e k k e n ) . —
De l i n e m o a i om 'e r e a k s k e a r e ,
om 't h e a l i z z e , de lijn om het hooi
scheren of leggen, als het tot een rook zal
worden opgehoopt, f ig. het zoo aanleggen ,
dat men iemand voor zijn belang wint. —
D e b o l l e y n 'e r e a k s t j û r e , —jeije.
Zie bolle.
r e a k ' h e a ; s. n. onderlaag van een in
het grasland bijeengebrachte rook hooi. B.
106.
r e a k - o p m e i t s j e , v. het bijeengebrachte
hooi in den vorm brengen van een rook.
r e a k s - e a r s ' (Henndl. e. e.), s. eig. (de)
plek op het grasland, waar een hooirook
heeft gestaan, (ook) het op de plaats over-
gebleven hooi van een rook, nadat deze is
weggeruimd. Ook r e a k s t e a l . — De r e a k s -
e a r z e n o a n s w y l j e , bijeenharken, ook
overdr.: kliekjes-dag houden. Ook r e a k s -
g é i' z e n , ' s. pi.
r e a k - s t e a l , s. grondlaag van takkebos-
sen, onder een hooirook, die den winter over
 REAM.
blijft staan. Zie ook reàks-ears. Vgl. oper-
steal.
reanxje (spr. rjem- of rem-), v. roomen,
den room van de melk scheppen. Vgl.
1)i-, ôfrcamje. Vgl. ôfskeppe.
r e a m ' k â n t s j e , - k a n t s j e , s. n. roomkan-
netje.
r e a m k o p , s. roomkom.
r e a m l e p p e l ( t s j e ) , s. (n.). roomlepeltje.
Ook m ô l k l e p p e l ( t s j e ) , z.d.
r e a m m e (spr. ook: remme), s. room.
Schierm. r e i ' m e . — D e r e a m m e i s d e r
ôf, fig. 't geeft geen groote winsten meer.
r e a m m e - a m e r , s. rooinemmer, blikken
emmer, waarin men den room doet, terwijl
men dien van de melk uit de mouden afschept.
r e a m p e t i e l l e , s. platte, zeer ondiepe
houten of koperen schotel, bij den greidboer
in gebruik, om den room'van de melk te
scheppen. Zie petielle. Ook r e a m s k û t e l .
Hl. r e a m t û l l e .
r e a m s l a b b e r , s. soort nachtvlinder, Hl.
r â i m s l a b b e r . Vgl. mûlkslabber.
r e a m t s j e r n t , s. (een) karnsel room. Zie
tsjernt. — Bij het karnen van room blijft de
boterafseheiding langer uit dan bij melk.
Vandaar ook overdr.: — I t c î û r r e t s a l a n g
n e t a s i n r e a m t s j e r n t , niet zoo heel
lang.
r e a p , s. n. Eng. rope, soort touw van stroo,
gebruikt bij het dekken van gebouwen met
riet of stroo. Ook: I n r e a p t o u w , voor:
een eind touw. — fig. De r e a p i s n o c h
n e t d r a e i d , de zaak is nog niet ten einde.
•— Do 't d e r e a p d r a e i d w i e r , k o e n e
w y y n 't s t e e d s j e n , bij slot van re-
kening schoot er voor ons niets over. Ook:
r eaptou.
rea-, r e a d p a n n e , adj. met roode dak-
pannen.— I n r e a p a n n e h û s , — s k û r r e .
r e a p ' d r a e j j e , v. touw van stroo maken,
vroeger winterwerk voor arme lieden in de
Woudstreken. Zie vorig art.
r e a p d r a e j j e r , s. eg. iemand, die. touw
van stroo draait. Zie reap.
r e a - , r e a d p l o m , s. roodgepluimdo gras-
stengel. — R a e i e n r o a p l o n i t r i l l e t
ii op 't f o r - n i m m e n f e n ' e s w é s l a c h .
Forj. 1902, 55 6 .
r e a p s - e i n ' , s. in : T a r e a p s-e i n, aan het
einde van het werk, ook: van geldelijke of
lichamelijke kracht (gekomen). — Mei a l
wumkes.nl
9 REAU.
s y n s û p e n i s er n o u t a (o a n 'e) r e a p s -
e i n , verarmd. — W y b i n n e y e t n e t
t a r e a p s e i n , hebben 't einde nog niet,
weten niet hoe het zal afloopen.
r e a p t o u . s . n . touw van stroo. H. S., Telt.,
19. Zie reap.
r e a r e , v. roeren, omroeren. Tietj. r e a r -
d e, Zie riere.
r e a r - o m ' , r e a r d o m , s. n. zekere melk-
en meelspijs, die onder het bakken in de
pan steeds wordt omgeroerd tot ze gaar is.
— Dat b i s l e e k wol net p a n k o e k -
b a k k e , ik scil d e r m a r r e a r o m f e n
m e i t s j e . Vgl. spek-rearom.
r e a - s k o n k , s. voor: ooievaar, — duizend-
knoop. Zie readskonk.
r e a s t e r , r o a s t e r , r u s t e r , s. rooster.
— In r o a s t e r onder yn it fjûrhird-
t s j e , — y n ' e k a c h e l . — Ook wel buiten de
huisdeur om het bemorste schoeisel af te
vegen. — In vroegere eeuwen ook aan den
ingang van een kerkhof, om den duivel met
zijn bokspoot af te weren.
— fig. I t g i e t h j i t f e n 'e r o a s t e r ,
met haast, met den meesten spoed. Vooral:
het besluit wordt onmiddelijk uitgevoerd,
zonder nader beraad.
r e a u , s. n. ìnstrumenta, gerei, gereed-
schappen. — D e l l a e i k o k e r , b ô g e e n
s k i c h t || r e a u d ê r K u p i d o m e i w i r -
k e t . G. J. I , 31. — K u p i d o r e a u w e -
bj u s t e r , zijn gereedschap missend, dat hem
in zijn slaap ontfutseld was. Ibid. — A i d
r e a u , oud gebrekkig en versleten tuig. Vgl.
boerereau; pipe-, sjitters-, smokers-reMt; rat-
telmans-reaii. Vgl. ark.
paard en rijtuig. — M e n k i n s j e n , d a t
it hjoed L j o u w e r t e r swypforriden
i s , i t i s a l l e g e a r r e r e a u w e n o p 'e
B r é d y k . — Prov. D y 't m e i 't r e a u ú t
i s , i s m e i d e f i j â n o p 'e w e i .
slecht tuig (volk). — D e r i s g j i n m i n -
d e r r e a u a s r a b s t e r s . A. Ysbr. (1808),
20. — 6 e m i e n r e a u . Vgl. moardners-, rak-
kertsreau.
dim. r e a u k e , (een) stelletje. — I n p ö r -
s l e i n e n r e a u k e , bij elkander belioo-
rcnil kopje met schoteltje. W. D., Doaitse, 6.
— I n p i p e-r e a u k e, de samenstellende dee-
len van een Duitsche tabakspijp. Hsfr. IX, 10.
r e a u , s. streng of knot garen. Zie reaf.
r e a u , s. Dongdki. s. hooihark. Zie riutre.
 REAü.
r e a u k j e , r i u w k j e , v. het gereedschap
voor den hooioogst klaar zetten.
Ook wel: het vischtuig bijeenhalen en ge-
reedmaken. B. 342.
r e a u - , r i u w l e a s t , s. (het) gat of spoor
in den grond, waarin de gepunte steel van
de hooihark heeft gestaan, als deze niet
gebruikt werd. Zie least.
r e a u n t s j e , v. Hd. raunen, zacht spre-
ken, in het oor fluisteren. — D e b e i d e
b o a r g e r s r e a u n t e n e e l t s j o a r y n 't
e a r , o m d e b o e r t o f o r m a l e n . R. ind
T. a , 49". — I n i n g e l r e a u n t e h j a r y n
't e a r , D a t h e i t b i h â l d e n w i e r y n
't w a e r , een engel fluisterde haar (een
slapend kind) in, dat vader in 't onweer op
zee behouden was gebleven. R. ind T.2, 370.
fluisteren, praten , ruischen, murmelen.
— I m m e n f e n d i t of d a t om d e
e a r e n r e a u n t s j e , R.P., Keapm., 69. —
O, r û z j e n d , r o e i k j e n d r e i d , G o d
w i t , h w e t yn dyn r e a u n t s j e n l e i t .
Forj. 1900, 80. — M y n l i e t f e n 't r û z -
j e n d , r e a u n t s j e n d r e i d . Ibid. 81. —
F e n S t a r u m , ho r e a u n t s j e en r i n n e
â l d s i z k e s m y y n 't e a r ! Lieteb.
Ook voor: vleiend, zacht miauwen van een
kat.
r e b o e l ' j e , s. Fra. rebellion, opstand met
den aanhang van dien, overdr. buitengewo-
ne drukte en verwarring. — Y n d e re-
b o e l j e f e n 1830 en ' 3 1 , do 't d e s k u t -
t e r s f o a r t m o a s t e n . — T n de re-
b o e l j e f e n 't h ú s h i m m e l j e n k i n n e
wy g j i n s p u l m e i f y n d o e k s p o e p e n
h a, hebben we geen tijd of gelegenheid om
van hen te koopen.
r ê c h (Wonsdl. en elders ook r i e h ) , s. rug.
— I n r ê c h a s i n b a r t e , breede, sterke
rng. — I n b r e d e r ê c h h a , een breeden rug,
ook fig.: waar klachte of laster op afstuit.
— I n m a n m e i i n r ê c h , een rijk man.
— S t i i f y n 'e r ê c h , een aanzienlijk ka-
pitaal bezittende. R ind T.3, 73". — H y h e t
s t e u n y n 'e r ê c h , heeft steun door de
macht van het geld, een kapitalist tot hel-
per. — S y n r ê c h i s h i m a l b r i t s e n ,
zijn zaak is fout. Telt., MS., 22. — I k
l i t i t b y d e r ê c h d e l g l i d e , trek er mij
niets van aan. —• I m m e n o p 'e r ê c h
o a n s j e n , met minachting beschouwen,
niets met hom te doen willen hebben. —
wumkes.nl
10 REDB.
H y h e t E v e r t o p ' e r ê c h , hij is lui. —
H y h e t d ê r i n r ê c h (ook in r i b b e )
ú t s k o e r d , een aanzienlijk voordeel mee
behaald. A. 566. — T w a r ê g g e n ú t i n
b a e r c h s n i j e , dubbel voordeel behalen.
— De r ê c h f e n ' t m ê s . — D a t m ê s w o l
m e i de r ê c h a l l i k e g o e d snije as
o a r s , iron. het mes is zeer stomp op de
snede.
r ê c h ' b o n k e , s. ruggegraat. Lex- 252.
Ook r ê c h k e a t t i n g (B. 263) en r ê c h -
s t r i n g.
rêchkessen,s.n.rugkussen. — In r ê c h -
k e s s e n o a n 'e b e k l i n g f e n 'e s t o e l .
r ê c h l i n g s , Hl. adv. ruggelings, achter-
over.
r ê c h p i i d , s. n. ruggemerg.
r ê e h s i l e , - s y l j e , v. op den rug zwem-
men. A. 680.
r ê c h s p r a e k , s. ruggespraak.— I k w o l
m e i t s j e d a t er g j i n r ê c h s p r a e k op
i s . A. Ysbr. (1861) 64.
r ê c h s t i ' i n g , s. ruggegraat. B. 266. — R.
ind T. a , 93". Zie réchbonke.
r e c h t e r , s. Zie refter.
r e c h t e r s t e k , s.n. Zie refterstek.
r è d , s. n. rad, wiel. — I n r ê d y n i n
m o u n l e . — fig. I m m e n i n r ê d f o a r
d e e a g e n d r a e i j e , misleiden.
— I n r ê d (ook r i n g ) o m 'e s i n n e of
m o a n n e , een kring.
— Op 't r ê d s i t t e , vroegere lijfstraf.—
Dy j o n g e w a e c h s t o p f o r g a l g e e n
rêd. — G a l g e en r ê d w a e r d my foar-
h â l d e n , allerlei leelijks werd mij voorge-
spiegeld, om mij (van iets) afkeerig te ma-
ken.
— H y (hja) i s o p 't r ê d om ôf (by 't
r ê d w e i ) , handig, geslepen, eig. bij 't eer-
lijke af, wel eens wat al te handig.
r ê d , adj. & adv. r a d , haastig, snel. —
Sa r ê d a s w e t t e r , — a s d e w y n , zeer
bewegelijk. — R e d d e s t a p p e n , rassche
schreden. H. Z., Ts. tuwzen, 16. — S a r ê d
a s i n s k y t b i j y n 'e w i n t e r , —• a s i n
s l a k d y f e n 'e b r e ' u k s n i j d i s , iron.
voor: traag, langzaam. — D y l i û k r i j e d e
b e r n s a r ê d a s 't k i n , zoo spoedig mo-
gelijk op elkander volgend.
rêd'taoat, s. raderboot
r ê d b r a k e , v. radbraken. — De l e a
d o g g e m y s a s e a r , 't i s k r e k t o ft i k
 REDD.
r ê d b r a e k t b i n , 'k heb een erg pijnlijk
gevoel in mijn ledematen. — D a t w i r d
w i r d t r a e r r ê d b r a e k t , verkeerd uitge-
sproken.
r ê â d e , v. redden , helpen. — I m m e n
ú t i t w e t t e r r e d d e . — I k s c i l 't w o l
r e d d e , v.'el klaren. — I t m o a t s l i m
k o m m e a s h y i t n e t r e d t , hij weet
altijd een uitweg, — er wel raad op. —
S o n d e r h o o p om w e r r e d d e n t o w i r -
d e n . B. ind T.3, 158*. — W y m o a s t e n i t
fé e a r s t r e d d e , verzorgen, voederen en
melken. — L i t i n o a r d e r d e n e k m a r
f o r r e d d e . Sw. 1896, 55.
— Y e n r e d d e , zich zelven helpen, voor
zich zelven zorgen. — De w r â l d i s r û e h ,
e n d y 't h i m n e t r e d d e k i n is s l û c h .
—'Hja k i n n e h j a r a e r d i c h goed red-
d e , zijn in tamelijk goeden doen. — J y
m o a t t e j o m a r r e d d e , maar toetasten;
in 't alg.: u zelf maar helpen. Vgl. birêdde
— overdr. Om i n s t i k b r e a i s ' t t o
r e d d e n , daar is al het sloven om te doen. —
T s j a l l i n g h i e i t t o r e d d e n , had te
kampen, m e i i n b o l l e . — I t w i e r h j a r
om i n f e i n t t o r e d d e n (to d w a e n ) , zij
ging er heen om een vrijer op te doen. —
I t is o e r a l t o r e d d e n , overal heerscht
drukte, last, moeite, ziekte, onweer . . .
r e d d e r , s. m. beheerder. — H y is b y
syn r i k e m o e i k e r e d d e r en s k e p p e r ,
bestuurt haar zaken geheel. Vgl. boelbirêd-
äer. B. 429.
r ê d d i c h , adj. redzaam, handig en be-
dreven. — I n r ê d d i c h f a n k e . — H j a
w i e r sa r ê d d i c h , h j a scoe my wol
t o p l a k h o l p e n h a , Hûs-hiem 1893,159.
Vgl. rêdsum.
r ê d d i c h h e i t , r ê d d i g e n s , s. handigheid.
r e d d i n g , s. wat men voor huiselijk ge-
bruik noodig heeft. — P a s s a f o l i e r e d -
d i n g a s se h a m o a t t e , Hsfr. IX, 215.
vooral: beddegoed, onderkleeding, kin-
derdoeken. . . — H w e t i s 't i n b o e l ! i t
w i i f y n 'e k r e a m en d e r i s h a s t g j i n
r e d d i n g . Vgl. bêärêdding.
Ook voor: oude versleten voorwerpen, rom-
mel, prullen. — Wij d y r e d d i n g y n
'e f e a r t , werp dat tuig in het water. A.
51. — Ho k o m m e j y f e n a l dy r e d -
d i n g ôf? W. D., Utdr.-Winkel, 5.
— U t d e r e d d i n g w ê z e , ongesteld zijn,
wumkes.nl
11 REDS.
niet in staat zich met de bereddering van het
huishouden te bemoeien.
r e d e , Hl. v. raden. Zie riede.
r e d e n , s. reden, oorzaak. — D a t i s d e
r e d e n . — U t d y r e d e n , om die reden,
ter oorzake daarvan. — I t l e i t y n 'e r e -
d e n , het ligt voor de hand. — I t l e i t
y n 'e r e d e n , d a t e l k s y n s i n a l t y d
n e t k r ij e k i n. '
r e d e n , s. reden, gespi-ek, redeneering.—
Nou m o a t ik wol ú t j o u r e d e n leau-
w e II d a t M u r k w o l j o d a t r j u c h t
o n t k r e a u w e , Fr. Wjn. I I I , 119.
— I m m e n t o r e d e n s t e a n , te woord
staan, — t o r e d e * w ê z e , in gesprek zijn
met iemand.
verstandige rede: — H y w o l g j i n r e-
d e n f o r s t e a n , niet naar rede luisteren.
r e d e n d é l e , - d i e l e , v, zijn oordeel me-
dedeelen, zijn meening uitspreken. — - D e r
w a e r d al g a u fen s o m m i g e n reden-
d e e l d : as m a s t e r de b e r n s o k k e ra-
re s t e l l i n g e n y n p r i n t s j e w o e , d e n
s co e n e se h j a r f e n 'e s k o a l l e n i m -
m e . Hsfr. VIII, 85.
r e d e n e a r j e , r i d d e n e a r j e , v. redenee-
ren. Ook r e e d s j e , z. d.
r e d e n k a v e l j e , v. redekavelen.
r e d e n r y k , adj. spraakzaam, welbespraakt,
(ook) praatziek. — As H a l b e i n l y t s
s l o k j e op h e t , d e n is er n u v e r e re-
denryk.
r e d e r , HL s. eg. raadgever. Zie rieder.
r e d y s ' , s. radijs. Zie radys.
r e d y s ' s i e d , s. n. radijszaad.
r ê d k a r r e , s. Friesche aardkar met een
wieltje in de plaats van de vroegere ' s j o e l -
foet', z. d. Ook t s j e l t s j e - k a r r e (Dongdl.
e. e.). Vgl. ierdkarre.
r ê d p l o e g e , s. ouderwetsche ploeg met
wielen, ter onderscheiding van den thans
meest gebruikten amerikaanschen of arends-
ploeg.
r ê d s u m , adj. redzaam, handig, bedre-
ven , vindingrijk. B. 210. — I k b i n d e r -
y n sa r ê d s u m w i r d e n , d a t it m y
n e a t is. ld. XIV, 175. — I n r ê d s u m
f r o m m i s , handige vrouw. — Prov. R ê d -
s u m e l i û is g e d o e n t e m e i t o h a w -
w e n , daar kan men mee opschieten. — D y
f a e m wie wol ris h w e t al to rêd-
s u m, die dienstmeid kaapte wel eens iets weg.
 BEDS.
— Dy m e d e s i n e n b i n n e r ê d s u m ,
gemakkelijk in te nemen. ld. X , 74. —
R ê d s u m i t e n , zonder veel omslag te be-
reiden en te gebruiken.
r é d s u m m e n s , s. handigheid.
r e d ' t s i e k n o e i j e r , s. m. schimpend voor:
horloge-maker. W. D., Praetst., 114.
r e d t s j e w i r k , s. n. klein en fijn rader-
werk. — I t r e d t s j e w i r k y n i n h a -
l o a z j e.
r ê d w ì r k , s. n. raderwerk. R. P.
r e e , Hl. s. raad. Zie ried.
r e e d , s. wagenpad, oprijweg naar een
hoeve of een stuk land. — De r e e d f e n
'e s k û r r e . Vgl. del-, oer-, opreed; skûr-
reed; trochreed.
— R e e d , het recht (de erfdienstbaarheid)
om over den grondeigendom van een ander
te mogen rijden. — F r i j e r e e d . — B û r -
m a n s p l e a t s h a t r e e d o e r ús fin-
ne. — R e e d e n d r i f t .
'gerij. - H j i r is f o l i e r e e d , een druk-
ke passage per rijtuig.
Ook voor: rit. — I t i s i n h e l e r e e d ,
een lange rit. — I n r e e d y n 't f o a r wê-
z e , bij harddraven of -rijden. — D e r e e d
f o r l e r n ha. — U l b e h a t him yn t w a
reden forslein.
— Op 'e r e e d w ê z e , rijdende zijn (met
rijtuig of op schaatsen). — H j a g y n g e n
t o-ge a r r e o p 'e r e e d , begaven zich per
rijtuig op weg. Hsfr. XIV, 71.
— I n r e e d (ook i n f o e r of i n w e i d e )
h e a , zooveel als men in eens rijdt, wagen-
vraeht.
— Zie den plaatsnaam r e e d , i n J . W . , Fr.
Naaml.
r e e d , s. schaats. — pi. r e d e n(s). — A1-
d e n b y 't f j û r e n i t j o n g f o l k o p re-
d e n s , v. Blom, Bik., 68. — D e n e i i k j e i k
g a u m y r e d e n s k l e a r . Ibid. 102.
reed'-, r e e d s h o u t e n , s. pi. schaatshou-
ten.
r e e d - , r e e d s i z e r s , s. pi. schaatsijzers.
r e e d l i k , adj. & adv. Zie ridlik.
r e e d l i k e n s , s. Zie Hdlikens.
r e e d l i k h e i t , s. Zie ridlikheid
r e e d ' m e i t s j e , v. schaatsen (schaatsijzers)
maken. — Dy s m i d i s i n b a e s y n 't
reedmeitsjen.
r e e d r i d e , v. schaatsenrijden. Schierm.
r eedronne.
wumkes.nl
12 REEV.
r e e d r i d e r , s. m. - r y d s t e r , s. f. schaat-
sen rijd (st) er.
r e e d s b â n , s. schaatsband.
r e e d s d o a r r e n , s. pi. inrijdeuren, groote
schuurdeuren. Vgl. 3kûr(re)ãoarren.
r e e d s - h a l s , s. opstaande hals der frie-
sche schaats. — I k h a m y n i e n e r e e d s -
hals forlern, troch dat Sjoerde
reed yn mines h e a k k e .
r e e d s - h o u ' t e n , s. pi. Zie reedhouten.
r e e d s ' h o u t m a k k e r , s. m. iemand die
schaatshouten maakt. — B a e s A b e is i n
beste reedshoutmakker.
r e e d s - i z e r s , s. pi. Zie reed-isers.
r e e d s k r o e f , s. schroef waarmee het
schaatsijzer in het hout wordt vastgeschroefd.
r e e d t s j e , s. n. ritje, toertje per rijtuig
of ijstochtje op schaatsen. — I n r e e d t s j e
hawwe, — meitsje.
r e e d z j e , v. spreken, redeneeren (Tietj.,
Dantdl.). — I k h e a r h o ' t l e a r d e l i u e
h j i r r e e d z j e , A. B., 45.
r e e d z j e , v. gereed maken, toebereiden.
— D e m i e l t i i d r e e d z j e . Fr. Vbl. VII,
I87í).
r e e f , s. reef. — I n r e e f y n 't s e i l .
Vgl. reetje.
r e e k , r i i k , r y k , s. rook. — D e r e e k
ú t d e s k o a r s t i e n s g i e t r j u c h t o m-
h e e c h , nl. bij windstilte. — O m ú t ' e r e e k
t o k o m m e n , overdr. in veiligheid, buiten
bereik der vervolgers. ld. I I , 40. Vgl. hout-,
strie-, tabaks-, turfreek.
r e e k j e , v. rooken. (van het vuur). R. P.
Keapm., 173. Zie rikje.
r e e p , s. reep, strook. — S o n d e r f i n g e r s
r e p e n l e a d f e n t û z e n e n p o u n e n op-
rôlj.e (door den storm). R. ind T.a, 167«.
r e e s , r i i s , s. zuurdeesem, om het te
bakken brood te doen rijzen.
(het) rijzen.—'Der s i t g j i n r e e s ( r i i s )
y n , het deeg wil niet rijzen.
* r e e s , adv. reeds, al. — W o b b e l h e a r t ,
h w e t h j a r e e s w i s t e . v.Blom, Bik., 32.
— E n n o u b i n ' k r e e s m e i b l o e d bi-
s p a t . Ibid. 61.
r e e v j e , r e v e , v. reven (van de zeilen).
— It b i g j i n t h i r d to w a e i j e n , wy
m o a t t e it seil reve. — In d û b e l d
r e e v d e k o e l t e . R. ind T. a , 145". — By
s t o a r m j e n , s o n d e r r e e v j e n s i l e , v.
Blom, Bik., 94.
 REP. 13 REID.

r é f i r ' d i c h , adj. bereidvaardig. Wl. ld. — De j o n g e s m e i t s j e r e i d e n f l u i t -

XVI. sjes.
r e f t e r , r e c h t e r , s. spijl, rechtopstaande r e i d ' f o a r n , s. cyprinus erythrophtalmus,
stang van een hek of staketsel. — D e r e c h - riet-, roet- of ruischvoorn (soort van visch).
t e r s f en i n i z e r e n p o a r t e h e k , ld. r e i d h i n ( t s j e ) , s. eg. (n.). gallinula chlo-
V I I I , 179. — H a n s n i t e l e d e h o u n m e i ropus, waterhoentje. — 't R e i d h i n t s j e
d e p u n t feu s y n g o n g e l s t o k t r o c h f l u i t e t y n 'e H z en. R. ind T.8, 400«.
d e r e f t e r s f e n 'e h a m e ij e. Forj. 1882, r e i d i c h , adj. met riet bezet. — R e i -
130. d i e h l â n . — E n d e r e a g e r . . . o p 'e
r e f t e r s t e k , s. n. staketsel van rechtop- r e i d i g e i g g e . . . w y t g e d e h e l t
staande spijlen of latten. s y n k o m m e n . Forj. 1902, W.
r e g a e d ' , r e g a e t , s. Fra. regard, acht, r e i d k r a e c h , s. rand van riet langs den
aandacht, toezicht. — I k h a d e r g j i n re- wal of oever. —• D e i e n e w â l l e i t o p 'e
g a e d o p s l e i n , e r n i e t o p gelet. — E a r n e ô f s l a c h (van het water), o a n 'e o a r e
r e g a e d op m e i t s j e , ergens in voorzien. w a e c h s t i n r e i d k r a e c h .
— De j o n g e s s t e l l e ús a p e l s , d ê r r e i d l â n , s. n. rietland. — I t r e i d l â n
m a s t r e g a e d op m e i t s j e . — I t g e - s k a r j e m e i d e r e i d s i s e l , afscheren met
r j u c h t m a k k e e r n e t r ê d d e r - n ô c h de rietsikkel. B. 293. Zie reidpólle.
r e g a e t o p , om d e t r i e d f e n i t t s j e a - r e i d l e a v e n , s. pi. rietloovers, de smalle
v e p a k y n 'e h a n n e n t o k r i j e n . R ind i bladen van het riet. Zie leaf.
T. ! , 120*. — I t l i k e w o l a s d e b o e r e n r e i d m a r , s. rietmeer, een dicht met riet
e r b e t t e r r e g a e t o n d e r h â l d e k o e - bewassen poel of waterplas. — De m i n -
n e n . Ibid. 224«. s k e n s t i e n e b y e l k o a r o p , oft i t i n
s
r e g e a r ' , s. n. regeering, bestuur. — E a r - r e i d m a r w i e r . R. ind T. , 431*.
n e r e g e a r en b i h e a r o e r h a b b e , iets r e i d m o s k ( j e ) , s. eg. (n.). emberiza schoe-
geheel en al besturen. — M e i o a n 't r e - «iclus, rietmusch.
gear s i t t e , — kornme. — I s d a t e k r e i d p l o m , - p l û m , s. rietpluim.
i n r e g e a r ? is dat ook een manier van r e i d p l û s t e r , s. pluisje van rietpluim of
doen, — volgens den regel ? -loof. Zie pluster.
r e g e a r d e r , r e g e a r r e r , s. m. regeerder, r e i d p o e l , s. rietpoel.
bestuurder. r e i d p ô l l e , s. plekje gronds, met water om-
r e g e a r j e , v. regeeren. geven en met riet begroeid.
Ook: worstelen, stoeien, spelen. — F e n r e- r e i d r o a s , s. eonvolvulus sepium, soort
g e a r j e n k o m t w o l r i s â l d e e a r n s t , bloeiende winde, die zich om de rietstengels
van zulk spel komt wel eens ernstige twist, slingert. B. 147. Vgl. spûkeblom.
ook wel: ernstige genegenheid tusschen een r e i d - s e i n t s j e , s. n. rietzeisje. Ook r e i d -
paar jongelieden. — B l i u w m y d ê r n o u s n i p . Vgh-volgend art.
n e t by de m â n l i û to r e g e a r j e n . r e i d - s i s e l , - s i z e l , s. rietsikkel, werktuig
H8fr. IV, 106. Vgl. kortegearje. om riet te snijden.
r e g e a r r i n g e , s. regeering. Vgl. regear. r e í d s j o n g e r , s. eg. rietzanger, calamo-
r ê g j e , v. al ploegende de ruggen of kan- herpe turdoïdes, palustrìs & phragmitis.
ten der akkers maken. r e i d s k a e f , s. rijschaaf, voor de kanten
r e i d , 9. n. phragmatis communis, riet. der planken (timmermans-werktuig).
— I t r e i d op 'e s k û r r e i s b i w o e c h - r e i d s k a r j e , v. Zie reidskeare.
s e n m e i m o a s . — I n h o l l e r e i d b i- r e i d s k e a f , s. rietschoof.
f i k e e r t a i n f l o i t s j e , Forj. 1902, 39'. r e i d s k e a r e , - s k a r j e , v. rietmaaien. B.
Vgl. dekreid, leafreid. 189. Zie skarje.
r e i d ' d e k k e r , s. m. rietdekker. Zie dekker. r e i d s k e t , s. n. schutting of wand van
r e i d d o m p , s.cg. botaurus stellaris, roer- riet. Ook r e i d e n s k e t .
domp. r e i d s k o u W e r , s. houten, met ijzer be-
r e i d e n , adj. rieten, van r i e t . — I n s k û r - slagen'bord aan een steel, dienende om,
r e m e i i n r e i d e n t e k . Hsfr. 1900, 119. over het ijs geschoven, het riet af te scheren.

wumkes.nl
 REÏD. 14
r e i d s k û r r e , s. schuur met riet gedekt.
Vgl. tekskûrre.
r e i d s n i j e , v. rietsnijden.
r e i d s n i j e r , s. m. rietsnijder, werkman die
in de rietlanden werkt.
Ook: werktuig om riet af te snijden. Vgl.
reidseiníKJe en reidsisel.
r e i d s n i p , s. Zie reidseintsje.
r e i d s o m p e , s. vlottend rietgewas, waar-
van de wortels dooreen gegroeid zijn. R. ind
T.2, 321».
r e i d s p i e r , s. — pi. - s p i e r r e n , rietwor-
tel(s). R. P. in Epk. 439. Vgl. reidtûgel.
r e i d - t i n g e l , s. korte harde stengel van
een soort kreupelriet. Vgl. tingel.
r e i d t ô g e l , - t o u w e l , - t û g e l , s. (ook colL),
saamgegroeide wortels van het waterriet. —
pi. r e i d t û g e l s , riet in het bouwland.
r e i d t s j o e l , - t o e l l e , s. riet-moeras. Zie
tsjoel, toelle.
r e i d z j e , v. het riet verwijderen, afscheren.
r e i d z j i e h , adj. met klein riet bezet. —
R e i d z j i c h l â n , land, waarin r i e t u i t d e n
grond opwast. B. 279. Ook reidich.
r e i g e r , s. eg. reiger. Zie reager.
r e i l e , v. van tuigage voorzien zijn. (Van
Oudfr. h r e i l of r e i l , geweven stof, r e i l -
b e n d e , band of touwwerk). — I n s k i p
sa 't i t s e i l t en r e i l t , met al zijn toe-
behooren aan zeil en touwwerk. Vgl. Lex.
862. Ook : . . . m e i 3 e il e n t r e i l (seil
end reil).
r e i l t s j e r , s. Zie riltsjer, roiltsjer.
r e i n , adj. & adv. rein, zuiver, schoon.
— E a r b e r , r e i n f e n s e d e n . v. Blom,
Bik., 13. — N e a t i s r e i n e r a s r e i n ,
niets is reiner dan regen (woordspeling). —
't I s r e i n w i e r , de zuivere waarheid. —
I k b i n r e i n f o r l e g e n , weet niet wat
te beginnen. — D y b a e r c h i s r e i n f e t .
Vgl. slcjin, suver.
r e i n , s. Eng. rain, regen. Hl. en Schierm.
r i i n . — D e r i s r e i n o a n 'e l o f t , —•
I t h i n g e t n e i —, s i k e t o m r e i n , er
is regen te verwachten.
— fig. F e n 'e r e i n y n 'e d r i p k o m -
m e, van het eene onaangename in het andere
vervallen.— Dy r e i n k i n lis e k b i d r i p -
p e , zulk een ongeluk kan ons ook overkomen.
G. J. I, 54. — F o a r d e r e i n t h ú s , in
veiligheid toen het gevaar losbrak. Vgl.
mot-, stourein.
wumkes.nl
REfS.
r e i n ' b a k , s. regenbak. Lex. 162. Zie
reinwettersbak.
r e i n b ô g e , s. regenboog.
r e i n b u i , s. regenbui.
r e i n d e r , s. aanhoudend regenweer. —
I t b l i u w t h j o e d i n r e i n d e r . Vgl. stou-
wer.
r e i n d r i p , - d r u p , s. regendroppel. —
Der fâlle r e i n d r i p p e n , — ik fiel
r e i n d r i p p e n , er is een begin van regen.
r e i n e , v. regenen. Hl. r i n e . — I t r e i n t
d a t it east, — d a t it m i i c h t , —
d a t i t s p i e l t , — a s d e s é , — a s 't m e i
a m e r s d e l s m i t e n w i r d t , h e t r e g e n t dat
het giet, — met geweld. — As 't m e i S t .
J a n (24 Juni) b i g j i n t t o r e i n e n , d e n
r e i n t i t f j i r t i c h d a g e n o a n - i e n (oud
volksgeloof). — Prov. As 't b r i j r e i n t
l i z z e m y n s k û t e l s a l t y d om k e a r d ,
alle voordeeltjes gaan mij voorbij. Zie brij.
Vgl. bi-, for-, oan-, ont-, ta-, útreine.
r e i n g e a t e , - g o a t e , s. stortregen. B 247.
r e i n g o a t ( t ) e , s. dakgoot, dienende tot
leiding van het regen- of dakwater.
r e i n i c h , adj. regenachtig. — R e i n i c h
w a e r , — in r e i n i g e d e i , — r i t e , —
simmer,
r e i n i c h h e i t , s. reinheid. H e t t , 420.
r e i n i g j e , v. reinigen.—Dy b e r n k o m -
m e om f e n s m o a r g e n s , h j a m o a t t e
ris tige r e i n i g e wirde. — O Hear!
r e i n i g j e m y f e n m i s d i e d e n . G. J. I ,
161.
r e i n k l e e d , s. n. groote zwarte doek, door
vrouwen op een begrafenis over 't hoofd ge-
hangen en verder omgeslagen. — I n m o e ij e
m e i i n s w a r t r e i n k l e e d o m . R. ind
T.3, 167".
r e i n s k a e d , s. n. paraplu, regenscherm.
R. ind T.8, 160",
r e ü r w e t t e r , s.n. regenwater. — R e i n -
w e t t e r h e i n e , opvangen.
r e i n w e t t e r s b a k , s. regenbak. Zie bak.
rein-, w e t t e r w y l p , s. eg. numenius phae-
opus, regenwulp. Zie wijlp.
r e i s , s. reis. — Op r e i s g e a n , — wê-
ze. —- De r e i s o a n n i m m e , aanvangen.
— overdr. De g r e a t e r e i s , naar de eeu-
wigheid.
— fig. I n s w i e r e r e i s , een moeilijke
bevalling. — H j a s e a c h t s j i n 'e r e i s
o a n , Forj. 1882. Vgl. wûldreis.
 REIS. i:
— I n r e i s k r i j e , een geldelijke schade,
een ongeluk, lichamelijk letsel.
dim. r e i s k e , reisje, tochtje. — H a j y
in r e i s k e h a w n ?
r e i s b e r , adj. reisbaar, reizend. — R e i s -
b e r w a e r , weer, geschikt om op reis te
gaan. — I n r e i s b e r m a n , — r e i s b e r e
liûe.
r e i s ' b i s k r i u w i n g , s. reisbeschrijving.
r e i s f e a r ' d i c h , -f irdich, adj. reisvaardig,
klaar voor de reis, gereed om ergens heen
te gaan.
r e i s f o r h a e l , s. n. reisverhaal. H. Z., Ts.
tuwzen, 151.
r e i s g e n o a t , s. eg. reisgenoot, reismakker.
r e i s g e r , s. eg. reiziger. Vgl. boelgåä-,
merke-, stêã-, pylgrìms-, tsjerkereisger.
r e i s g j e , v. reizen. — Op 'e k l e a s t e r s
r e i s g j e , reizen met het doel om bij fa-
milie en kennissen kost en nachtverblijf te
bekomen. Vgl. bi-, for-, óf-, weireisgje.
r e i s j i l d , s. n. reisgeld, geld voor de reis.
r e i s p e n j e , -pin(g)je, - p i n n i n g , s. reis-
penning, Hsfr. V, 1. Zie reisjild.
r e i t s j e , v. raken, geraken. Ik reitsje,
ik rekke, ik ha rekke (rakke), reitsjende,
to reitsjen. —• De b a l r e i t s j e . —• D a t
r e i t s j e 'k y n i t l i d a s 't w i i f d e w i r -
t e l , dat tref ik (hier) juist. G- J. I, 1. —
D e r b y t r o c h r e i t s j e voorbij raken van
't een of ander. — T o f â l l e n r e i t s j e ,
komen te vallen, — t o t r o u w e n r e i t -
sje. — K l e a r r e i t s j e , klaar komen. —
Hl. r e k j e , r e k k e (Roosjen, 48, 82. —
Halb., N. 0., 140).
pp. r e k k e , als adj. geraakt. — D a t w i i f
i s a l t y d y n i e n e n r e k k e , zeer licht
geraakt. — H y w i e r d ê r o e r r e k k e ,
voelde zich daardoor gekrenkt.
r e j e a r j e , v., r e j e a r r e r , s. m., r e j e a r -
r i n g , s. passim bij schrijvers, voor: r e-
g e a r j e , r e g e a r d e r , r e g e a r r i n g , z. d.
rejint', s. m. regent. Wl. ld. XVI. —
W r â l d s r e j i n t e n , lofsjong de Hear.
Salv., 1.
r e k , s. n. gedeelte van een vaarwater.
Zie rak.
r e k , s. poos, tijdperk. — I n h e l e r e k ,
een geruimen tijd, — g a n s i n r e k t i i d ,
een vrij langen tijd. Wl. ld. XV.
r ê k , r e k , s. bederf in roggebrood, door
onzuiverheid der rogge, zoodat bij het door-
wumkes.nl
REK.
breken zich kleverige, rekkende draden ver-
toonen. — De r e k is y n 't b r e a .
r ê k , r e k , s. rook hooi. Zie reak.
r e k e (Noordel.), v. reiken. Zie rikke.
r e k e l , s. eg. rekel, deugniet. — D y re-
k e l t a f e i n t . A. Ysbr. (1861) 48. — I t
is in g e m i e n e r e k e l .
r e k k e , v. rekken. Ik rek, ik riek (rits),
ik ha ritsen, rekkende, to rekken, — D e
t i i d h w e t r e k k e , met iets dralen om
tijd te winnen. Vgl. útrekke.
r e k k e n , r e k k e n i n g , s. rekening. —
De r e k k e n ( i n g ) o p m e i t s e . — D e r e k -
k e n s l ú t n e t . —De r e k k e n fen dok-
t e r is m y d a n i c h ô f f â l l e n .
— overdr. I m m e n y n 'e r e k k e n h a ,
iemand wantrouwen, wrok koesteren tegen
iemand, — y h 'e r e k k e n h â l d e , in het
oog houden, voor iemand op zijn hoede zijn.
— I k h a d y k e a r e l y n 'e r e k k e n ,
Hsfr. XIV, 191. — I k h a f e n d a t g e -
d o c h n i n g r e v e l o p 'e r e k k e n , ik
acht dat niets, Fr. Wjn. III, 61. — H y
f y n t d e r e k k e n o n d e r y n 'e p o n g ,
onder in den zak vindt hij de rekening.
berekening. — H y h e t s y n r e k k e n
n e t g o e d —, i n m i s s e r e k k e n m a k -
k e , zjjn berekening is onjuist, hij is be-
drogen uitgekomen.
— M e i t s j e d ê r r e k k e n o p , maak
daar staat op.
pi. r e k k e n s . — Schierm. r a k k e n (Hul-
de I I , 172.) Vgl. jier-, nijjiersrekken; ôf-
rekken.
r e k ' k e n b o e k , s. n. rekenboek.
r e k k e n d e i , s. dag van afrekening. —
R e k k e n - en s t i m d e i , van een kerkvoog-
dij, polderbestuur, enz. — R e k k e n d e i
h â l d e , fig. iemand zijn verdiende atrafge-
ven. — D o u o n d o g e n s e j o n g e ! i k a c i l
m e i d y r i s r e k k e n d e i h â l d e , eens
met je afrekenen.
r e k k e n d e r i j ' , s. rekenwerk, verrekening.
—Wy h i e n e r e k k e n d e r i j m e i e l k o a r ,
iets met elkaar te verrekenen. — M e i h j a r
s a u n e n fiif- e n t w e i n t i c h g o u n e ,
de i e n e sa f o l i e , de o a r e h w e t min-
d e r en de t r ê d d e w e r h w e t m i n d e r ,
d a t w a e r d in h e l e r e k k e n d e r i j .
r e k k e n i n g , s. Zie rekken.
r e k k e n j e , v. rekenen. — L i b j e as
f r j e o n e n en r e k k e n j e as f i j a n n e n ,
 REK. 16
elk het zijne. — H y r e k k e n t n e i h i m
t a , te veel in zijn eigen voordeel. — H y
r e k k e n t n u l , ik h â l d it l y t s j i l d en
t r i j e s i n t e n f o r 't f a n k e . — R e k k e n -
j e m a r g o e d (hoog), d e r i s w o l h i e r
o a n 'e k n i k k e r t , erzit weigeld. A. 235.
Ook: waardeeren, schatten , achten. —• I k
r e k k e n j e i t n e t i n m y t , acht het
van geenerlei waarde. G. J. I , 46. —• J y
r e k k e n j e h j a r h e e c h , gij schat haar
hoog. G. J. I I , 96.
Vgl. bi-, for-, ôf-, op-, ta-, út-, weirek-
kenje.
r e k k e n s k i p , s. rekenschap , verantwoor-
ding. — I n f â d o e r ' e b e r n j o w t h j a r
r e k k e n s k i p f e n s y n b i h e a r , a s se
m o u n i c h binne. — H w e r o m ik d a t
s a d i e n h a , d ê r h a w ik dy g j i n
r e k k e n s k i p f e n t o j a e n , daarvan ben
ik u geen verantwoording schuldig.
r e k k e r , s. half-eirkelvormig omgebogen
ijzerdraad, onder aan den zeisstokbevestigd,
dienende tot het bijeenhouden van het gras
onder 't maaien.
r e k k e r , s. lichte koude koorts, als wan-
neer men rekkerig is.
r e k k e r i c h , adj. rekkerig, tengevolge
koortsigheid, slaperigheid of katterigheid.
— B e i n t is sa r e k k e r i c h , hy is
s l i e p b y n e f t e r , hy h e t by in s o u n
minske wekke.
r e l t s j e , s. n. relletje, grap of verhaaltje,
dat algemeen verteld wordt. — I t g i e t a s
i n r e l t s j e o e r 'e b a r r e n .
r e m a e i j e , v. ratneien, Zie ramaeije.
r e m e e d s j e , s. remedie, genees-, hulp-
middel. R. ind T.a, 302".
gereedschap. — D e r m o a t i n h e l e
b o e l — , a l l e r l e i r e m e e d s j e by b r û k t
wirde.
r é m e i t s j e , v. gereed-, klaarmaken, toe-
bereiden. — A s t o p 'e t i i d n e i t s j e r k e
w o s t e , den m e i s t dy wol r é m e i t s j e ,
j e gaan aankleeden. — K o f j e —, t h é —,
iten rémeitsje.
r e p , s. oogenblik, tijdruimte voor een
snelle beweging. — M e i i n r e p h w e t
d w a e n , vlug iets verrichten. — 'k Sc il d y
y n i n r e p f o r o a r j e , v. Blom, Bik., 22.
— M e i i n r e p h a 'k i t k 1 e a r , 't in een
oogenblik gereed. — S a w i e m e se y n i n
r e p o p 'e d y k . ld. IV, 55.
wumkes.nl
REST.
drukke beweging. — A l l e s w i e r y n r e p
e n r o e r.
Ook als adv. haastig. — Do s p r o n g d e
d e a r e p b y ús y n . Slj. en Rj. 1902, 166».
r e p d y - s k e a r d y , expr.-interj. rep j e ,
scheer je haastig heen. Ook als adv. — 't
W i e r m o a r n s - i e r en j o u n s l e t m a r
a l t y d r e p d y - s k e a r d y , altijd vliegende
haast. Fr. Volksalm. 1888, 97. — ld. VIII,
160.
r e p j e , s. n. Hl. meelspijs, die heel spoe-
dig, in een 'rep', wordt klaargemaakt. A. 151.
Roosjen , 92. Vgl. loaijetvivekost, kwak.
r e p p e , v. bewegen, roeren. — I k si e t
s a y n 't g e k r i n g , d a t i k k o e niy su-
ver n e t . r e p p e . — N a u w e k l e a n bin-
ne for it l i c h e m , h w e t in s k o b b e -
r i c h g e w e t e n f o r 'e s i e l i s : m e n
d o a r y e n n e t r e p p e . R. ind T.3, 44".
— D e r r e p t h i m n i n m û s . E. Halb.,
Quikborn, 41. — I t h e a r e p p e , het hooi
keeren, schudden, om het te doen drogen.
— D e m û l e r e p p e , den mond roeren,
spreken. — D ê r m e i s t g j i n w i r d f e n
r e p p e . — N o u , n o u , h w e t k i n dy
d e m û l e r e p p e ! wat kan die den mond
roeren, wat is die glad ter taal.
haastig bewegen, (zich) haasten. — W y
m o a t t e ú s r e p p e om o p ' e t i i d t h ú s
t o k o m m e n . — De l o a i k e r t s b i n n e
(op i t iis) d e e a r s t e n d y h j a r r e p p e .
R. ind T. s , 195*. — W o s t d y w o l h a n -
d i c h w e i r e p p e ? je haastig wegscheren?
met haastigen ijver werken. — H w e t h a
w y d e i s ús r e p t e n s k r e p t . Slj. en
Rj. 1902, 180«. — Vgl. forreppe.
r e p p e l i k , adj. roerend (van goederen).
— R e p p e l i k en o n r e p p e l i k (z. d.).
r e s e n a ' b e l , r i s n a b e l , adj. bastaardw.:
Fra. raisonnable, flink, rond, eerlijk. —
I n r e s e n a b e l e k e a r e l , een rechtscha-
pen man. — D a t i s g j i n r e s e n a b e l
d w a e n , geen flinke handelwijs.
r e s k (Tietj.), s. Zie rusk.
r e s t , s. rust. — I k .wol h j i r r e s t h a ,
geen drukte, twist of krakeel in mijn huis.
— I t b e r n is y n 'e r e s t , het kind slaapt.
— N e a r n e b y d e k r e a m m e n h i e 't
f a n k e r e s t of d û r . v. Blom, Bik.,57.— H y
k r i g e t g j i n r e s t e a r 't e r d e a i s , ge-
zegd van een zeer bewegelijk en onrustig
persoon. — De s t i l l e r e s t is y n i t h û s .
 REST.
— Der is i n p l a k for f r e d e en r e s t .
Dr E., Quickborn, 26.
r e s t , s. menigte, groote onbepaalde hoe-
veelheid. — I n h i e l r e s t f o l k , H. Z.,
Ts. tuwsen, 162. — D e r w i e r n e i n r e s t
d e a d e n . Ibid, 43. — I k h e a r d e i n r e s t
p a n n e n r a t t e l j e n . R. ind T.2, 1576. —
In r e s t m o a l , — b j i s t , — aeijen.
— H y i s g j i n h i e r b e t t e r a s d e he-
l e r e s t , dan alle lieden van zijn soort.
Ook: hetgeen er overblijft of nog volgt.
— De r e s t s k i n k ik j i m m e .
r ê s t ' b ê d , s. n. rustbed. — I t r ê s t b ê d
s p r i e d e . v. Blom , Bik., 46.
r è s t e , r e s t j e , v. rusten. — I k m o a t
e f f e n r e s t e, even ophouden met werken. —
I k k i n n a c h t s n e t r ê s t e , sa'n p i n e
h a 'k, niet slapen van pijn. — D y 't d ê r
s û n d e r r e s t e n r e s t j e . G. ,T. I . 75. —
W o l t o r ê s t j e n ! slaap wel!
— H y i s r e s t , de eeuwige rust ingegaan,
overleden. — L i t d e d e a d e n r e s t j e ,
van de dooden niets dan goed.
r ê s t i g e n s , s. rustigheid, kalmte. — I k
l o n g e r j e n e t n e i r e s t , m a r nei rês-
tigens.
Ook voor: gerustheid.
r e s t j e , r è s t k e s. n. eenige hoeveelheid,
(een) partijtje. — As í n k a s t l e í n i n
r e s t j e w e t t e r y n 'e j e n e v e r smyt,
d o c h t er d a t út m i n s k l j e a vend-
h e i t ? Hsfr. XIII, 1 2 0 . — I n r è s t k e o e r -
b l e a u n iten. — In r e s t j e boeken.
A. B., Doarpke, 109.
restje, overblijfsel. — L ê s t j e s e n r e s t -
j e s , kliekjes. — Op w a e r m e r e s t j e s ,
opgewarmde kliekjes.
r ê s t l e a s , adv. rusteloos. — R ê s t l e a s o p
e n d e l t o k l i u w e n . G. J. I , 74. —
De we t t e r w e a g e n , dy r ê s t l e a s t s j i n
ús d i k e n f l e a g e n . v. Blom, Bik., 7.
r ê s t l i k , adv. rustig, kalm. — H j a k o e
s a r e s t l i k s i t t e . v. Blom, Bik., 34. — I n
l a e m d a t r ê s t l i k de g ê r s k e s sker-
r e t f e n 'e g r e i d e . Ibid. 46. — R ê s t l i k
y n 'e si om f a l i e . Ibid. 59.
r ê s t p l a k , - S t é , s. n. rustplaats, (ook)
graf.— I t l é s t e r ê s t p l a k . Sw. 1854, 34.
r e t , pp. bereid, i n : R e t en b r e t . —
As o m k e H y l k e d e n . : . t o n z e s
k a e m , d e n w a e r d er r e t en b r e t .
ld. IV, 189.
wumkes.nl
17 RIB.
Ook als s. allerlei spijs; eig. wat toebe-
reid en gebraden is.
r e u n k e , r e o n k e , s. f. vleister. Halb.
in Epk., 19. Vgl. reauntsje.
r e u n t s j e , r e o n t s j e , v. vleien, in het
oor fluisteren, Halb. in Epk. 19 en Les-,
486. Zie reauntsje.
r e u s , s. m. reus. — I n k e a r e l a s i n
r e u s , groote sterke man. Noordel. visschers-
dorpen: r e e s ,
r e u t e l , s. in: Op 'e r e u t e l , uit bab-
belen. — I t w i i f i s o p 'e r e u t e l , uitge-
gaan om te babbelen.
r e u t e l j e , v. babbelen (vooral van vrou-
wen). Zie vorig art. Vgl. rattelje.
r e u w e , s. Hl. rouw, rouwkleeding. —
S w e e r e r e u w e , zware rouw. Gids-ten-
toonst., 48. Zie rouwe.
r e u ' z e w i r k , s. n. reuzenwerk, zware ar-
beid. Noordel. vissehersdorpen: r é z e w i r k .
Zie reus.
r e u z i n ' n e , s. f. reuzin. ld. I I , 79.
r e z y n ' , s. rozijn. — R y s m e i r e z i n e n .
— I t l i b b e n is n e t a l t y d r y s m e i
r e z i n e n , i t is ek w o l r i s g r o a t
m e i k r ô d d e , voorspoed en tegenspoed wis-
selen elkaar vaak af. — B r a n d e w y n m e i
r e z i n e n , geliefkoosde drank bij bruiloften
en kraammalen.
r e z i ' n e b r j j , s. pap van meel en karne-
melk met rozijnen gekookt.
r i b , s. n. ruif in den stal. Dr. reep.
Overijs. reupe. — De h y n s d e r s f r e t t e
ú t i t r i b . — I m m e n t r o e h 't r i b f o e r -
\ e, niet meer geven dan hij volstrekt be-
hoeft. — H y is t r o c h 't r i b f o e r r e ,
heeft een schrale keuken gehad. B. 486,
— I t r i b h i n g e t d ê r h e e c h , 't is er
schraal van eten en drinken. — I t g r e a -
t e r i b , fig. voor de staatsruif, 's lands kas.
r i b , s. n. licht balkhont. — I n e i n t s j e
r i b . Compos. goate-rib, poepe-rib.
r i b b e , s. costa, os costae, rib. — I m -
m e n o p 'e r i b b e n j a e n , slaag geven.—
G o e d h w e t y n 'e r i b b e n s l a e n . veel
eten. — F l ê s k o p 'e r i b b e n h a , er wel-
varend uitzien. — fig. D a t i s i n h e l e
r i b b e y n 't l i i f , overdr. Holl. dat zet wat
aan de ribben, dat geeft heel wat voordeel.
Compos. Tcouwe-, bargeribben. Zie ribben.
Ook voor: reep. — fig. H y w o l d ê r
i n r i b b e ú t s n i j e , hoopt daar een reep
 BIB. 18
uit te halen, voordeel van te trekken. —
A b b e k a t e n en p r o k e r e u r s s k o e r r e
f a e k in h e l e r i b b e ú t i n b a n k e r o t .
r i b b e , adj. geribd, geribbeld. —'t R o t s -
r i b b e b e r e h t m e , gebergte met rotsen
geribd. ld. VI, 49. Zie ribhele, ribke.
r i b ' b e b o n k e , s. ribbebeen.
X r i b b e g e a , s. naam van het paard in
een kinderraadsel. W. D,, In Doa^e, 105.
r i b b e k a s ( t ) , s. ribbekast, voor: het men-
schelijk lichaam. — I k s c i l d y h w e t o p
d y n r i b b e k a s t j a e n , slaag geven.
Ook voor: de romp eener koe. B. 428.
r i b b e k l a u w e r , s. eg. gebrekkig sehaats-
rijder, die rijdt alsof hij koeieribben onder
de voeten heeft. Vgl. kouweribbe.
pi. r i b b e k l a u w e r s , - k l i u w e r s (Lex.
716), schimpnaam voor die van Staveren.
r i b b e k l o p j e , v. ribbezakken , voor : ma-
nen om b e t a l i n g . — B y d e k l a n t e n l a n s
t o r i b b e k l o p j e n , v. d. S t , 41.
r i b b e l d , adj. geribd. — D e f a e m g a r -
te de r i b b e l d e b i e n t s j e s ú t ' e s k y l -
fiskkoppen. Dat binne gelokbien-
t s j e s , s e i se. B. ind T.8, 338'.
r i b b e l i c h , adj. met stroeve oneffenheden,
kleine barstjes of scheuren. — Op r i b b e -
l i c h i i s i s 't m i n r i d e n . — Y g l . s t r i b b i c h .
Ook: gekarteld.
r i b b e l j e , v. ribben (van vlas.) — I t
f l a e c h s r i b b e l j e , het vlas na het bra-
ken sterk uitstrijken met een door botheid
op de snede gekarteld mes.
schuren, schrijnen. Vgl. riffelje.
r i b b e n , s. pi ribben, voor: repen, stroo-
ken vast land, die men van afstand tot af-
stand in veengraverijen laat liggen, om er
de turf op te drogen. A. 501. Ook r i e -
m e n en h a g e n .
r i b b e s m o a r , s. n. iron. voor: slagen.
Hsfr. XIII, 203, e.a.
r i b b e t u r f , s. turf van overgebleven re-
pen in 't vergraven veen. Zie ribben.
r i b k e , s.n. — p i . r i b k e s , vooruit ste-
kende, evenwijdig gekartelde kantlijnen.—
I n b û t e r p â n t s j e m e i r i b k e s om 'e
k a n t , met geribden rand. — L i n t m e i
ribkes.
r i b k e , adj. geribd. — B i b k e g û d , ge-
ribde stof. Vgl. ribbe en ribbeld.
r y b o s k j e , v. rillen, huiveren. Zie ryä-
boskje.
wumkes.nl
BTD.
rib'-, r i b b e s e k j e , v. (iemand) gevoelig
onder handen nemen. — I k se il d y r i b -
s e k j e , wat op de ribben geven. — H y
s c i l d y w o l r i b s e k j e , u zwaar genoeg
laten werken. W. D., Th. Ulesp., 44. — H j a
s c i l l e dy w o l r i b b e s e k j e . Salv., 67.
r i b s k j i n , adj. voor: mager. — De i e n e
k i n f e n 't f e t n e t r i n n e || De o a r e
!
r i n t er r i b s k j i n h i n n e .
Ook: inwendig gezond, na het gebruik
van zuiverende of afdrijvende middelen. —
fig. zuiver van geweten.
r i b s t i k , s. n. ribbestuk (van een geslachte
koe).
overdr. romp, ribbekast. — F o a r t m a r ,
s e i s e , n a e m h i m b y 't r i b s t i k e n
t r e a u h i m f o a r ú t . Sw. 1860, 13.
r i b s t o k , s. lat of tralie van een paar-
deruif. Zie rib.
r i c h (Wonsdl. e. e.), s. rug. Zie rêch.
— I c h of r i c h ? vraag om te raden, of
een op te werpen mes op den scherpen- of
op den rugkant zal neervallen (bij een spel).
Lex. 668. Zie ich.
r i c h e l , s. richel, rand van een ouder-
wetschen schoorsteenmantel, bovenlijst van
een wandbesehot, waarop men porseleinen
voorwerpen te pronk —, of kleine benoodigd-
heden, zette. — G r o u w e b o e r d d e n o p 'e
r i c h e l . Hett., Rymkes, 14. Hl. w r a m .
rand van een gemetselden koestal. — D e r
l e i t d o n g o p 'e r i c h e l . Ook s k r e p -
richel.
r i c h e l j e , v. regelen, klaren. — I k s c i l
't w o l r i c h e l j e . Ook r i g e l j e en r i g -
gelje.
r i ' c h e l p a n n e n , s. pi. borden op een richel
te pronk gezet. Zie richel.
r i c h r ò l j e , Mkw. v. op den rug heen en
weer wentelen, zooals paarden in de weide
plegen te doen. B 255.
— M â l j e e n r i c h r ò l j e , stoeien en op
den rug rollen. Zie rich.
r i c h t i c h , adj, Eng. right, klaar, in orde.
— B i n j i m m e h a s t , r i c h t i c h ? klaar
voor 't vertrek. — A l l e s r i c h t i c h , Eng.
all rightl — I k b i n y e t n e t h e a l
r i c h t i c h , nog niet half gereed, ld. I, 164.
— I t s p i l i s n e t r i c h t i c h . de zaak
is niet in orde. — I k b i n n e t a l t o
r i c h t i c h , gevoel mij niet al te wel.
r y d , r y t , s. beekje, waterleiding, afwa-
 RTD. 19 RIDE.

teringskanaal, sloot.— De K o H u m e r s y 1- r i d d e r s k i p , s. ridderschap. — D e b l o m

s t e r r y t . Compos. mounlesijl-ryd. Ook r i e d , d e r W e s t - E u r o p i s k e r i d d e r s k i p o a n
sling ofslinke enslodze. 't h a e d . Sw. 1853, 91. — I n k a m p -
r i d , r i d d e , s. plaats van doorloop. — I n s t r i i d . . . h w e r y n d e W e s t-E u r o-
rid t r o c h de s l e a t , — t r o c h de h a g e . p e s k e r i d d e r s k i p in s t r i i d bi-
loop, loopgang. — De k a t t e n h a b b e g o u n t s j i n i n l y t s f o l k j e (de Stedin-
h j i r dé r i d d e t r o c h d e h a g e . — R o t - ger Friezen). ld. XV, 69.
t e n dy de r i d d e op dy b a l k e l â n s Ook r i d e r s k i p : voor: eerewoord, goed
h i e n e , Hsfr. X I , 203. Vgl. Halb., N. O., v e r t r o u w e n . — J i l d op r i d e r s k i p l i e n e ,
139, 140. Ook r i t , r i l , z. d. geld aan iemand leenen zonder schuldbewijs
Compos. mol/e-, mûzerid. te vorderen.
ryd'taine, s. rijlijn , touw aan den halster r i d d e r s l e i n , expr. adv. eigenl. ridder ge-
van een rijpaard. Zie bine. slagen , maar gewoonlijk in ongunstige be-
r y d b o s k j e , v. rillen, huiveren, beven, teekenis, voor : in verlegenheid. — N o u b i n
ijzen. — R y d b o s k j e f e n k j e l d , — 'k a l h i e l r i d d e r s l e i n , door 't gemis
f e n e a n g s t m e . Ook r y b o s k j e . van- of gebrek aan een of ander, Vgl. ridder,
ryddae.cn, s. dam om met wagens over r y d d y k , s. rijweg (kleiweg voor wagens).
te rijden , ter onderscheiding van w e 11 e r- Ook: een dijk waarlangs men kan rijden, in
d a e m , z. d. A. 508. de kleistreken veelal r y d w ei genaamd , ter
dim. pi. r y d d a m k e s , dammen in wei- onderscheiding van een waterkeerenden dijk,
land, waarover men van den eenen akker waarlangs men niet rijdt. — I t s j u c h t e r
op den andere kan rijden. Ook g r e p p e l - h j i r ú t as in r y d d y k , de huisvloer of de
d amkes. straat bij het huis is met kleiaarde bemorst.
r i d d e n a e s ' j e , s. redeneering, gesprek , Zie rijäwei.
redekaveling. — D a t 's i n n u v e r e r i d - r i d e , r y d , s. breede greppel, (ook) de
d e n a e s j e . —- H j a h i e i n h e l e r i d d e - uitgereden of uitgetrapte kanten der grep-
n a e s j e , een langwijlig verhaal. pels in het weiland, die de greppels ver-
r i d d e n e a r j e , v. redeneeren, spreken, een wijden. — De g r e a t e r i d e n f e n 'e
gesprek voeren. — Hy k i n w a k k e r r i d - g r e p p e l s m e i t s j e l y t s l â n . B. 370.
denearje. r i d e , v. rijden , voeren. Ik ryd, ik ried ,
r i d d e r , s. m. ridder. — H j a w o e n e t , ik ha riden, ridende, to riden. — R i d e
d a t s a 'n ú t n i m m e n d r i d d e r s t j e r r e m e i d e w e i n —, op 'e r y d w i e l e —,
sco e. G. J. I I , 80. — H y s m o o k t a s i n o p r e d e n s —, o p i t h y n s d e r . Compos.
r i d d e r , rookt er dapper op los. — Com- hynsteride; liird-, reedride.
pos. fjuchtridder. — F j u c h t r i d d e r g r e a t vervoeren met den wagen, als: d o n g — ,
fen m o e d e n d i e de. O. J. I , 48. ì h e a —, h j o u w e r —, n ô t r i d e .
Veelal ook voor : iemand in beklagenswaar- berijden, besturen. — De p i k e u r d e B.
digen toestand. — IJ a r m e r i d d e r , reizi- r i e d i t h y n s d e r op 'e h i r d d r a v er ij.
ger , die er armelijk en gebreklijdend uit- ! — D a t j o n g h y n s d e r 1 i t h i m n e t
ziet. Vgl. biermede ridderslein. m a k l i k r i d e , het is nog onbereden. — Ook
r i d d e r j e , v. als gezaghebbende iemand overdr. van personen: — Dy j o n g f e i n t
tot zijn plicht brengen. — Ik. s c i l d y r i d - b a t i n w y l d h i e r y n 'e n e k k e ; h y l i t
d e r j e , oprijden, bestraffen. h i m n e t m e i i n s ê ft 1 y n t sj e r i d e .
ook wel voor: redderen, beheeren en in (zich) onrustig heen en weer bewegen. —
orde brengen. (Westl.) H y r y d t m a r a l h i n n e en w e t o p
r i d d e r l i k , adj. & adv. — I n r i d d e r l i k 'e s t o e l , — y n 't b ê d .
m a n , iemand die handelt volgens eer en door herhaaldelijk heen en weer loopen
plicht. . een pad of doortocht maken, alles plat trap-
rondborstig, zonder vrees. — Hy k o m t pen. — D e j o n g e s r i d e m a r a l t r o c h
r i d d e r l i k f o r syn. m i e n i n g ú t . — d e s l e a t , — t r o c h d e h a g e . — D e
Hy s e i t r i d d e r l i k h w e r 't op s t i e t . f û g e l s r i d e d e g é r z e n d e l , vertreden
r i d ' d e r o a r d e r , s. ridderorde. Hsfr. X, 114. het gras. Compos. útride.

wumkes.nl
 TtÌDËL. 20 TBYDW'.
dekken, bevruchten, bepaaldelijk van var- r i ' d e r s b a e s , s. m. (een) meester in 't
kens. — De b e a r h a t de s û c h r i d e n . schaats rijden.
Lex. 639. r i d e r s - ü s , s. n. ijs geschikt om op schaat-
Ook: kwellen. — D e n a c h t m e r j e r y d t sen te berijden. R. ind T. s , 247*.
him. — Hja b r o c h t e n in stom m a n r i d e r s k i p , s. Zie ridderskip.
b y J e z u s , d y f e n *e d i v e l r i d e n r y d h y n s d e r , s. n. rijpaard, fig. ook wel
w a e r d , die van den duivel bezeten was. voor: stokpaardje.
Halb., Matth. IX, 32. r y d h o l j e , v. schuddebollen, het hoofd
Voorts in bepaalde uitdrukkingen, als: onophoudelijk heen en weer bewegen.
fig, I m m e n f o a r d e k r o a d e ride, r i d i c h , adj. oneffen met geulen, van land.
een loopje met iemand nemen, hem foppen. Zie ryd. — R i d i c h l â n , grasland met
— I t h i e l e s p i l , s a 't r y d t en f a r t , ruggen en geulen.
de geheele zaak, of het huis met aan- en r i d - i e l , s. paling in het tijdperk dat zij
toebehooren, lusten en lasten, zoodanig als buitengewoon in beweging is, zooals inden
het gebruikt wordt. nazomer, bij regenachtig weer, wanneer ze zoo-
— Op 'e t û t r i d e , terdege kussen, W. genaamd begint te 'loopen'. Halb. in Epk. 377.
Gr. r i d i n g , s. beving. Zie ridel.
r i d e l , r ì d e l i n g , r i d i n g , s. beving, ril- r i d l i k , rillik, rjillik, adj. & adv. rede-
ling. — D e r i d e l y n 'e h a n n e n , beving lijk. — I t i s i n r j i l l i k m a n , h y bi-
in de handen. — Us k o m m i i s m o a t h â n n e l t y e n a l t y d r j i l l i k e n e a r -
m o a r n s in s l o k ha, e a r ' t er s k r i u w e lik.
k i n , s a h e t e r d e r i d e l y n 'e h a n n e n — H o g i e t i t ? m o a i r i d l i k , tamelijk
f e n 't s û p e n . — D e r i d e l i n g y n ' e h o l - wel.
1 e , beving van het hoofd (bv. door ouderdom). r y d - , r í d n a g e l , s. ritnaald, larve van
r i d e l i c h , r i l i c h , adj. beverig, trillend. de kniptor (elator segetum). — D e r í d n a -
— I n â l d r i l i c h w i i f . Wiers. f. M.J.,16. g e l y n 'e i e r a p p e l s , — r a p e n , —
— R i d e l i g e h a n n e n . R. ind T.2, 285'. w o a r t e l s . Ook ryd-, r i t n a d e l , r y d -
r i d e l j e , v. schudden, beven. — D e h a n - n a e l en r y d w j i r m .
n e n r i d e l j e h i m . R. ind T.2, 279". — r y d p a e d , s. n. rijpad, in tegenstelling
De j e n e v e r l i û e r i d e l j e . Ibid. 279«. van voetpad. - Sw. 1877, 55.
Op 'e s t o e l r i d e l j e . Vgl. ride, r i d s k i p , s. n. gereedschap. — overdr.
r i d e r , a. m. rijder, berijder, paardrijder, J i l d i s i t r i d s k i p f e n i n k e a p m a n .
8chaatsrijder. — Hy i s i n b e s t e r i d e r . Vgl. ark.
Compos. fracht-, hijnste-, kar-, reedriäer. r i d ' s k i p b a k , s. gereedschapbak van den
r i d e r , s. rijder, muntstuk waarop een rui- timmerman.
ter was afgebeeld. —-In s u l v e r e n r i d e r , r i d s k i p k i s t e , s. kist voor het bewaren
. . . i n g o u d e n r i d e r , of . . . alleen r i - van tim mergereedscbap. Meer t i m m e r -
d e r , ter waarde van omstreeks ƒ14.00, k i s t e .
(vroegere muntstukken). — I n r i d e r , in rydtúcb, s. n. rijtuig.
den veehandel thans nog voor de waarde r y d w â l , s. (de) oever nabij een eendenkooi,
van een gouden rijder. — D a t k o s t e t m y waar de watervogels heen en weer loopen.
i n r i d e r , — i k h a d ê r i n r i d e r f o r Lex. 877, 882.
jown. Ook wel: (een) wal, die met wagens be-
Ook als: I n r i d e r d i m t e r k o e k e , een reden wordt. Vgl. ryddaem.
achttal deventerkoeken.— I n r i d e r d i m - r y d w e i , s. rijweg. Vgl. rgädyk.
t e r k o e k e k o s t e t n o u 26 s t u r e n . r y d w i e l e , s. vélocipède, rijwiel. Ook f y t s.
r i d e r i j ' , s. equipage, paard en rijtuig niet r y d w j i r m , s. Zie rydnagel.
toebehooren. Vgl. reau. W y h a g j i n r i - r i d z j e , v. ritten of loopgangen maken door
d e r ij, geen eigen rijtuig. — I n m o a i j e het land. — De m u z e n —, d e m o l l e n
r i d e r ij, fraaie equipage. r i d z j e . Compos. to-ridzje.
Ook: hardrijderij op schaatsen. — De s n o e k e n r i d z j e , in den rjj- of
Compos. hirdriãerij, ringriderij. paartijd.

wumkes.nl
 RYDW. 21
r i e , ried., s. raad, raadgeving. — G r e a t
f ' e n r i e . l y t s f e n d i e , knap in 't raad-
geven, onbekwaam tot handelen. — H o 11 â n
g r e a t y n j i l d en r i e ! Lieteb. no. 4. —
Hy w i t i n b u l t e r i e , weet raad voor
veel. — Y e n s r i e d t o 'n e i n w ê z e ,
ten einde raad zijn. — H j a r r i e w i e r
s k j i n f o r l e r n , zij was radeloos. R. ind
T.s, 196».
— U t 'e r i e w ê z e , zijn besluit genomen
hebben. — H y k i n n e t ú t 'e r i e k o m -
m e , is besluiteloos, weet niet tot een be-
sluit te komen. — D e n a l w e r d e i e n
rie.
— H j a h i e n e d e r i e s l e t t e n , waren
overeengekomen.
— Ho d i v e l n o u t o r i e ? K. en T.3,
252«.
—• T o r i e h â l d e , zorg voor dragen. —
As i n d i n g t o r i e h a l d e n w i r d t ,
kin m e n er l a n g w i l l e fen ha. —
Y e n t o r i e h â l d e , zich in acht nemen,
voor zijn gezondheid zorg dragen.
— Me m o a t m e i d e p o n g t o r i e
g e a n , met zijn beurs te rade gaan. Hl.
r i e , ree.
Ook voor: bijeenkomst, en voor: een be-
stuursvergadering waar beraadslaagd en be-
sluit genomen wordt. — H y s i t (mei) y n
'e r i e d . Compos. gemeinte-, tsjerkerieã.
r i e , adj. rauw. — Prov. H û n g e r h j i t
m a k k e t r i e b e a n e s w i e t . Burm. Zie
.honger. — R i e k o u w e f l ê s k e n h e a l -
n ô g e m o a l k o s t . R. ind T.", 143". — R i e
en n o c h , rauw en gaar. Meer algemeen:
r a u , z. d.
rie, r i e d , s. ondiepte met afloopend wa-
ter. Zie F. Sjoerds, jaarb. I , 75. Vgl. J.
W., Fr. NaamL, 169 op den n a a m : R i e d .
r i e d e , v. raden, raad geven. Ik ried,
ik rette, ik ha ret, riedende, to rieden. —
N e t t o r i e d e n , naar geen raad willende
luisteren. — Prov. D y 't n e t t o r i e d e n
i s , i s n e t t o h e l p e n . Compos. in-, †or-,
oan-, ôfriede.
Ook: een raadsel oplossen. — H w a k i n
d a t r i e d e ? Dû h a s t i t r e t .
raden naar een onbekend feit. — R i e d
nou r i s , h w e r ik h i n n e w e s t hab.
raden om iets. — H o f o l i e s i n t e n h a
'k y n 'e h â n ? Dy 't r e t i s e a r s t o a n
bar.
wumkes.nl
RIE.
r i e d e , v. zorgen , schaffen , aanschaffen.
— I t b i s l a c h e n 't b o e r e a r k . . . d ê r
m o a s t s e l s f o r r i e d e , 't zelf aanschaf-
fen, L. in W., 424. — D e r m e i r i e d e ,
er voor zorgen, raad voor schaffen. — D e r
i s g j i n r i e d e n s e i n o a n , daar is
nooit genoeg voor te schaffen.
Compos. yn-, oanriede; tariede.
r i e d e l e a s , - l o a s , adj. radeloos. — H y
wier a l h i e l r i e d e l o a s en wist h i m
g j i n e i n , zag geen uitkomst. — R i e d -
l e a s b l i u w t m e n b y 'n-oar s t e a n .
v. Blom, Bik., 29.
r i e d e r , s. eg. die iets raadt, een raad-
sel tracht op te lossen.
Ook: raadgever.— A l l e r i e d e r s b i n n '
gjin dieders.
r i e d e r , s. m. scheepsreeder.R. ind T. 5 ,140".
r i e d e r j j , s. reederij, uitrusting van sche-
pen. Compos. walfisltriederij.
r i e d ' l i û s , s. n. raadhuis, zetel van het
Bestuur der vroegere grietenijen. Thans
meestal g e m e i n t e h û s .
r i e ( d ) l i n g , s. n. raadsel. Ook r i e d s l i n g .
Vgl. riedsel.
r i e ( d ) p l a c h t s j e , v. onderling raadple-
gen.— M e i in-o a r r i e d p l a c h t s j e (oer
't i e n of 't o ar).
r i e ( d ) p l ü g j e , v." (iemand) raadplegen.
r i e d s e a l e , s. raadzaal. Sw. 1853, 9.
r i e d s e l , s. n. raadsel, bepaaldelijk ook
voor: iets waarvan de uitslag moeilijk te
gissen is.
r i e d s e l a c h t i c h , -Ch)aftich, adj. raad-
selachtig. Hsfr. XIV, 128.
r i e d s ' f o r g e a r r i n g e , s. raadsvergadering.
Hsfr. VIII, 182; XIII, 13.
r i e d s h e a r , s. m. raadsheer. — De e d e l -
s t e r i d d e r s e n r i e d s h e a r e n f e n 'e
k e n i n g . ld. I, 67.
r i e d s m a n , s. m. raadsman, raadgever.
— Pier het myn riedsman west,
heeft mij (omtrent iets) raad en inlichting
gegeven.
pi. r i e d s - l i û e . — D o u w e h e t f o r -
k e a r d e r i e d s - l i u e h a w n , sa ís er op
'e do el e r e k k e .
r i e ' j o u w i n g , s. raadgeving. — A s e i n -
lings nei folie . . . r i e j o u w i n g e n
f e n 'e g o e d e m a n , d e t i n s e n f e n
J e e n op 't p a p i e r s e t w i e r n e - Sw.
1858, 57.
 KIE. 22 RIIK.

r i e k a v e l j e , v. redekavelen. Sw. 1882,12. tel moet stevig worden bevestigd, anders

r i e m e , r i e m m e , s. riem , lederen gor- schrijnt hij de wonde. Vgl. ribbelje.
del, roeiriem. Compos. bûk-, mil-, jiläriem- rift (Peazens), s. n. luier. Zie ruft.
me; roeirieme. r i g e , s. rij, reeks, regel. — I n r i g e
— De r e a d e r i e m m e , herpes zoster, t u r f y n 't f e a n , reeks opgezette turf
gordelroos. van laag veen.— Op 'e r i g e w e i , fig.
r i e r , s. n. vaars, jonge koe van 1 Vs jaar. over 't geheel. Ook r y g l e ,
Ook h o k k e l i n g s - r i e r . B. 421. — I n in- r i g e l , s. regel, gebruik. — N e i d e ri-
t e r-ri e r , vaars van 2 jaar, die voor de g e l , volgens den regel. R. ind T.2, 178&.
eerste maal gekalfd heeft. Ook e a r s t e — F e n i n f o r s t â l (zekere oude landmaat)
k e a l s - r i e r . — I n t w i n t er-ri e r , twee- k o m m e y n 'e r i . g e l t r i j e s e k j es. B. 234.
jarige vaars, die voor de tweede maal ge- r i g e l e , s. voor: rij. — T w a r i g e l e
kalfd heeft. — I n g e l d - r i e r , een nog w i t e k i j , II E n d ê r i n r e a d e b o l l e b y
onbevruchte vaars. — K a l f - r i o r , een kalf- (raadsel waarvan de oplossing is : Twee rijen
dragende vaars. — I n m e i k-r i e r, een meìk- witte tanden met de tong). — L a n g e lan-
gevende vaars. — Prov. M e n k i n f en i n g e , l a n g e r i g e l e (aanvang van een vers
r i e r s a f o l l e n e t f e r g j e as fen in â l d bij een kinderspel). — I n h e l e r i g ' l e fam-
k o u . — Bij ouderen, ook dj ir. m en , dy k a m en op m y t a . R. ind T.a, 2a.
riere, reare [spr. ook: rea(r)de], v. Ook voor: reeks. — E n l a n s d y r i g e l s
roeren. Compos. bi-, oan-, om-, trochriere. k r e a m m e n || F r j e m d e l i û e f e n f i e r
r i e r o m ' , r e a r d o m , s. meelbeslag (in wa- e n h e i n . Hett., Rymkes, 64. Ook rygle.
ter of melk) onder aanhoudend roeren ge- r i g e l e - , r y g l e w i c h ' , s. soort fijn witte-
bakken. Ook m ô 1 k e n-m o a l l e n p o t - brood , gevormd uit acht aan elkander ge-
s t r o u en 1 o a ij e w i v e-k o s t. Met spek er hechte deeltjes. Zie wich.
in gebakken heet het s p e k r i e r o m . Hsfr. r i g e l j e , v. regelen, in orde maken, kla-
VI, 147. BI. Kr. I I , 2. ren. — I k se i l 't w o l r i g e l j e . Vgl. rig-
r i e r r e l j i r r e (spr. rjirreljirre), s. gerookt gelje.
vleesch van een vaars. — R e a d h i r d r i k k e een reeks vormen. — I t b i g j i n t a l
r i e r r e l j i r r e , schibboleth, eertijds door de h w e t o a n t o r i g e Ij e n , er komen al
Friezen, tuk op hunne zelfstandigheid en on- zachtjes-aan meer menschen bijeen , de rijen
afhankelijkheid , voorgelegd aan personen, vullen zich. — D a t r i g e l t d ê r a l o a n ,
die zij vermoedden geen Friezen te zijn. overdr. die menschen krijgen allengs een
r i e r ' s t o k , s. roerstok, gebruikt bij 't kaas- heele reeks kinderen.
maken. Vgl. riere. r i g e l r j u c h t , adj. regelrecht. — H y
r i e z e l , s. reuzel, niervet van een var- k a e m r i g e l r j u c h t o p m y o a n . —
ken. — H y h a t r i e z e l op 'e b û k . fig. „Nou g e a n i k r i g e l r j u c h t n e i d e
hij heeft geld, vermogen. Compos. barge- s i n n e , " s e i i t ( b a r n o n d e ) p o m p i e r .
r'vezel. Hsfr. XIV, 177.
rif, s. n. rif, klip. Hl. alm. r i g g e , r i c h , (Westel.) s. rug. — As d e
r i f e l s , s. pi. voor : rafels , alleen in : U t 'e r n o a n n e o p 'e r i g g e l e i t , is ' t i n d r u i -
r i f e l s , ontrafeld, gehavend, ontredderd. j e r . Salv., MS., 62. Zie rêch.
— Dy j a s i s d a n i c h ú t 'e r i f e l s , d ê r r i g g e l j e , v. zich op den rug om wente-
m o a t de s k r o a r m e i d w a e n d e . — Dy len , zooals paarden in de weide plegen te
k o e r — , d 7 s t o e l —, d y â 1 d d o a r . . . doen. A. 297. Vgl. richrôlje. — O e r b e k
i s ú t 'e r i f e l s . r i g g e l j e , rugwaarts gaan, teruggaan. G.
Ook: fig. uit de voegen, (door afmatting). J. I I , 89. Vgl. rigge, rich.
F e n d y s j o u b i n ' k u t 'e r i f e 1 s,-j o w r i g g e l j e , v. regelen. Zie rigelje.
m y h w e t i t e n en d r i n k e n . r y k j e , r i k j e , v. rooken, (van vuur). —
r i f f e l j e , v. over oneffenheden gevoelig H w e t r i k e t i t h j i r ! s e t d e d o a r o p !
of pijnlijk heen en weer glijden, schrijnen. r i i k , r y k (Wonsdl. e. e.), s. rook. —
— I t w y n s e l m o a t g o e d f ê s t , o a r s I t w y f k e d i g e r e t r o c h 'e r i i k . R. ind
r i f f e l t i t o p it i e p e n s t e e d , de zwach- T.3, 21«. Zie reek.

wumkes.nl
 MIN. 23
r i i n b ô g e , Hl. s. regenboog. Zie reinbôge.
r i i n s k , r y n s k , adj. mild, milddadig. —
H y h e t i n r y n s k e r i t e , een milde bui.
r i i n s k e n s , r y n s k e n s , s. mildheid, vrij-
gevigheid. — F e n d y m a n s y n r y n s -
k e n s scil n i m m e n rom sopje.
r i i s , r y s , s. n. rijs, dunne boomtakken,
twijgen. Compos. bjirken-, wijlgenriis ; bie-
zem-, eartriis. — p i . r i z e n . Compos. harke.
rizen.
r i i s ' d a e m , s. dam van rijs en twijg, als
in de Wadden bij Holwerd.
r i i s g a t , - h e l (hol), s. n. onder-oven in
een broodbakkerij, waar men het gevormde
en te bakken deeg laat rijzen, eer het in den
oven gaat.
r i i z j e , r i z e , v. Eng. to rìse, rijzen, op-
staan, zich oprichten.
Ook : rijzen van te bakken deeg. — 11 b ô-
l e g û d t o r i z e n s e t t e . Compos. †orriizje.
r y , s. liniaal, meetroede. — M y n e a c h
i s m y n r i j , s e i S j o u k e b a e s , e n 't
s k e e l d e m a r in foet.
r i j , adj. verkwistend, niet zuinig. — H y
g i e t e r rij y n l a n s , leeft verkwistend.
— I k l e a u , d y t h é s c i l rij w ê z e, spoe-
dig afgetrokken zijn. A. Ysbr. (1861), 7. —
'De t u r f s k o e r t rij w e i , ruimt spoedig
op, a s 't k â l d i s .
— Rij i t e n , spijs met geringe voedende
kracht, waarvan men veel kan eten. — I t
h e a i s rij f e n 't w i n t e r , er zit niet veel
pit in (het tegenovergestelde van d r e e c h . )
— R ij g û d, niet duurzame , in het ge-
bruik licht verslijtbare stof.
rij , adj. voor: ruw, bepaaldelijk in de uit-
drukkingen : Rij d o e k , — rij l i n n e n ,
weefsels die nog ruw en ongebleekt zijn.
r i j e n , s. (verbogen vorm van het adj. rij)
verkwister. — D a t i s s a ' n r i j e n ( - i e n ) ,
as e r g û d s b i n n e . A. Ysbr. (1861), 26.
r i j e n s , s. kwistigheid, verkwisting. —
Prov. R i j e n s is g j i n r i i n s k e n s (z. d.).
r y ' k a t e r , s. eg. iemand, vooral vrouw
of dienstmeid, die niet zuinig is in 't huis-
houdelijke of op de kleeren. Ook rij skla-
t e i (Kil. quist-schotel).
r y k , s. n. rijk, staat, koninkrijk , (ook f ig.
voor:) huisgezin. — D e m a n y n 'e h e r -
b e r g e en 't w i i f o p b i s i t e , sa 'n
r y k k i n n e t b i s t e a n . — I t i-s d ê r i n |
f o r d e e l d r y k , een tweedracàtig huisge- I
wumkes.nl
RIK.
zin. — H y h e t i t r y k a l l i n n e , is al-
leen thuis.
Ook overdr. voor: iemands geheele bezit -
ting, in de uitdrukking: — M e i 't r y k
o p 'e d y k — A l t y d m e i 't r y k op 'e
dyk, den g i e t it j i l d to siik.
r y k , adj. rijk, vermogend. — I n r y k
m a n . — Sa r y k a s d e k e i z e r op 'e
d y k , schertsend voor: tamelijk arm. —
Prov. K o a r t r y k , k o a r t e a r m , licht
gewonnen, licht geronnen. B. 525. — R y k
of e a r m ? voor: f e t of m e a g e r (bij kin-
derspel). Zie fet. — I k b i n g j i n h e a l e
s i n t r y k , ik heb op dit oogenblik geen
halven cent. — I k b i n g j i n h a m m e r
r y k , bezit er geen.
r y k , s. rook. — D a t i s f o r f l e i n a s
r y k . Dr. E., Quickborn, 7. Zie r e e k en r i i k .
r i k ' b e a m , s. — pi. r i k b e a m m e n ,
lange boomen (uit kaphout), gebezigd tot
afsluiting van weiland.
r y k ' b o e r d , s. n. verplaatsbaar houten
haardscherm. Zie xkerm. Vgl. ryk, reek.
r y k d o m , s. rijkdom, bezitting. — I k
l e i m y n h i e l e r y k d o m op 'e t a f e l .
— H w e t i k y n 'e p o n g e h a , i s a l
myn rykdom.
r i k - , r i k e - f l e i s , Zh. & Zwh. s. n. rook-
vleesch.— R i k e - f l e i s d û r r e t ' t l a n g s t !
gezegd wanneer er erg gerookt wordt. Ook
r i k e l j i r r e . Zië l j i r r e .
r i k e l , r e k e l , s. m. rekel, eig. manne-
tjes-hond ; overdr. voor: deugniet. — D o u
(o ii d o g e n s e) r i k e l ! Zie rekel.
T-fkeling, r y k l i n g , s.m. rijkaard. Pas-
sim bij schrijvers. Ook r i k e r t .
r i k e l i û , s. pi. (de) rijken, — aanzien-
lijken , als éen woord gebruikt in de samen-
stellingen , als:
r i k e l i û s - b e r n , s. n. & pk, - f a e m , s. f.
r i k e l i û s - f û g e l , s. eg. voor: oriolus gal-
bula, wielewaal. [ R i k e l i û r o p t d e g i e l -
g o u. Zie gielgou.]
r i k e l i û s - s y k t en . s. pi. — Prov. R i k e -
liûessykten en e a r m e l i û e s pan-
k o e k e n r û k e fier.
r i k e l i û s - w i n sk , s. in: — T w a j o n g e s
en t w a f a m k e s (to h a w w e n ) i s i n r i -
ke l i û s - w i n s k, den k i n n e de â l d e n
oan beide k a n t e n f o r n e a m d wirde-
r i k e l j i r r e , s. rookvleesch. Zie ljirre.
r i ' k e m a n , s. voor: nier van een geslacht
 BIK.
beest, die geheel in 't vet zit. — I t y n -
t a e s t e n t w a r i k e m a n n e n . Hsfr. IX, 150.
— dim. r i k e m a n t s j e . Vgl. prblle, stútsje.
r i k e n s , s. rijkheid, rijkdom. — H y w i t
s y n e i g e n r i k e n s g j i n e i n , hij weet
zelf nauwelijks hoe rijk hij wel is.
r l k e r t , s. m. rijkaard. Vgl. rikeling.
r i k j e , r y k j e (Zh.), v. rooken (van vuur).
— I t r i k k e t h j i r y n 'e h û s . — De
s i d e n s p e k en de w o a r s t e n h i n g j e
y n 'e s k o a r s t i e n t o r i k j e n . — De
h e a r r i n g e n w i r d e r i k k e y n 'e h a n g .
— M y n e i g e n s k o a r s t i e n r i k k e t , ik
heb mijn eigen huishouding. — J o u k e h e t
s m i i c h t op B e r b e r , m a r h y m e i
e a r s t h j a r h i r d wol ris r i k j e n sjên,
haar eerst te huis, in het huishoudelijke wel
eens gadeslaan, leeren kennen. — I t w a e i t
d a t i t r i k k e t , het waait zoo erg, dat
het stof als rookwolken omhoog vliegt. Zie
tcaeije. Compos. bi-, for-, úlrikje.
r i k k e , v. reiken, bereiken. — I t i s
h j i r s a l e e c h o n d e r 'e b a l k e n , i k
k i n de s o u d e r wol r i k k e . — D a t
d i n g h i n g e t t o h e e c h ; i k k i n 't
s o n d e r t r e p n e t r i k j k e , — fig. D e
f l i m e f e n 'e j i n s p o e d r i k t n e t f i e r -
d e r a s s a f i e r . v. Blom, Bik., 33.
Ook r e k e, z.d. Compos. bi-, tarikke.
r i k k e r i c h , adj. & adv. rookerig. — I n
r i k k e r i g e s k o a r s t i e n , die niet vol-
doende trekt, — I t s t j o n k t —, s i n a k -
k e t r i k k e r i c h , riekt —, smaakt naar rook.
r i k k e r t , s. m. voor: rakker, deugniet.
— B o a z e r i k k e r t . B. 148. Vgl. rakkert.
r i k k i k ' k e r t , s. klanknabootsende naam
voor: (groote) kikvorsch. Vgl. koarker. Zie
†roask.
r i k ' k i s t e (Terhorne), s. luik in het dak
eener schuur, voor luchtverversching. Zie
h úskiste.
r y k l i k , adv. rijkelijk, ruim. — D è r is
r y k l i k in poun. — D a t h e t r y k l i k
hondert goune koste. — H y f r e g e t
er h w e t r y k l i k for. — I k h a n e a t
t o r y k l i k b û s j i l d . — Hy s m y t er n e t
r y k l i k m e i o ín, is tamelijk zuinig, ka-
rig. — I t is r y k l i k t o a l f tìre, even
over twaalven. — De n o t a r i s k l e r k k i n
r y k l i k s a g o e d r i m e as i k . Hûs-
hiem 1889, 139,
rik-, r y k n ê s t , s. n. vertrek of woning
wumkes.nl
24 KIL.
! waar het veel rookt, — dat erg rookerig is.
i Ook: rookend en slecht brandend haard-
' vuur. — D a t f j ù r is i n r y k n ê s t .
I rik-, r y k r a k , s. n. iets, wat oudengroo-
! tendeels versleten en gebrekkig is. — I n
i â l d r y k r a k fen in k a r r e . — P a s o p ,
| mei dat âld r y k r a k kinste licht
j in o n g e l o k krije. Ook veel: k r y k -
ì k r a k . Vgl. riprap.
r y k r a k j e , s. ratelen en kraken, vooral
van een wagen, waarvan de assen en rade-
ren oud en grootendeels versleten zijn. —
Dat r y k r a k k e t der sahwet hinne.
\ Ook van een half versleten spinnewiel. - •
Ook veel k r y k k r a k j e .
i rik-, r y k r a k k i c h , adj. oud en versie-,
i ten , gebrekkig, wrak, ratelend door slijtage,
i gebrekkig loopend. — D y â l d r y k r a k -
I k i g e k a r r e k r e a k e t en r a t t e l t o e r
I 'e w e i . — Ook veel: k r y k k r a k k i c h .
! r i k s k o a r r e , s. Gron. rookschoor, roo-
i kende turf, die niet wil branden. — I n
; w i e t e r i k s k o a r r e o p 'e h i r d . Hsfr.
VII, 79.
niet doorgebrande turf kool. — I n r i k -
s k o a r r e y n 'e s t o v e f e n i n j o n g fa e m
b i t s j u t i n w i d n e r t a m a n . sechje.
Vgl. widner.
r y k s t ê f , s. rijksstaf. — D ê r s j u c h t
m e n 't k w e a d e r y k s t ê f s w i e r e n .
v. Blom, Bik., 46.
r y k s t e a l , s. rookende turf kool. — H y
s i e t b y t r i j e r y k s t e a l l e n . R . ind T.2,
11". Vgl. rikskoarre.
r i l , s. r i l , rilling, trilling, beving. —
S j o n g , S j o n g s t e r ! m e i in h e i l ' g e r i l
j| f e n H i m , d y t û z e n j i e r i s a s i n
s t o u n e , v. Blom, Bik,, 11.
r i l , 3. enge doortocht, allengs gevormd
door zich ergens doorheen te bewegen, als:
de loopgang van een mol, onder en langs de
oppervlakte van den grond. Compos. molle-
ril.
Of: (een) pad door een korenveld, ontstaan
door er doorheen te loopen en het koren plat
te trappen. Vgl. rid.
j Ook : (een) geul of slenk in het land , tot
\ afvoer van water, K. P., Pr., 52. Compos-
! teettei'rìl.
r i l i c h , adj. beverig. Zie riddich.
r i l j e , v, rillen.
rillich, adj. rillend. — I t w a e i t h o a r -
 RIL.
t i c h e n r i l l i c h , bij vlagen en rukken.
rillif, s. n. vervorming van r i i c h l i i f ,
rijglijf, keurs of corset. Lex. 945.
r y m , s. rijm, bevroren waterdamp over
de landen en aan takken en twijgen van
boomen en heesters. — G o d s t r u i t S y n
r y m a s y e s k e o e r 'e l â n n e n . Salv.
11.
r y m , s, n. rijm, gedicht. — pi. r i m e n. —
R i m e n en T e l t s j e s f e n d e B r o ar-
r e n H a l b e r t s m a . — S t i k k e n op rym.
— R y m e n on r y m , dicht en ondicht.
dim. r y m k e , rijmpje, versje.
rim, ZOh. s. n. plank in de kast, om er
goed op te bergen. —• pi. r i m m e n , ook
wel r i e m i n e n . —• dim. r i m k e .
Ook: (een) plat houten toestel in den vorm
van een breed r a a m , dat op een hooiwagen
past, om er het hooi op te stapelen. Elders
r a m t , z. d.
Voorts i n : p o t - r i m , een af hellend lat-
werk op een houten onderstel, waarop schoon-
gemaakte potten en pannen worden te dro-
gen gelegd. Ook a m e r - r e k , z.d. Vgl. rim-
ming.
pi. r i e m m e n , voor: de dwarshouten ter
verbinding van het ingeheide paalwerk, bij
zeeweringen en andere waterwerken, coll.
ook r i e m m i n g e genoemd.
r i m e , v. rijmen, bevriezen tot rijm van
waterdamp. Compos. birime.
r i m e , r y m j e , v. rijmen, dichten. —
D a t r y m t n e t , rijmt niet, ook: is niet
met elkander overeen te brengen, niet in
overeenstemming met eene vroegere bewe-
ring.
Ook: knutselen met rijmelarij. — H y k i n
r i m e , m e n se o e d e r f e n s w i m e .
r i m e r , s. m. rijmer, dichter, verzenmaker.
r i m e r i c l l , adj. rijmend, rijm-, dichtlus-
tig. — D o u f a l s t e h w e t r i m e r i c h ,
J o u t e ! R. ind T.°, 326".
r i ' m e r s g û d . s. n. schertsend voor: rijm-
middel. — H e s t e i n d o a s k e r i m e r s g û d
y n n o m d ? Zie voorgaand art.
* r y m f a e m , s. f. muze, zanggodin. Vgl.
sjongfaem.
r i m i c h , adv. met rijm bedekt. — I t
f r i e s t r i m i c h . Ook rûch.
r y m ' k i n s t , s. dichtkunst. Hsfr: IX, 42.
r y m l e r i j ' e , s. rijm- of dichtwerk. —
F r y s k e r y m l e r i j e fen 6. J. e. a.
wumkes.nl
25 RIN.
r i m m e t y k ' , s. rheumatiek. — l m m e n
d e r i m m e t y k ô f n i m m e , er van gene-
zen.
r i m m e t i k i c h , adj. aan rheumatiek lij-
dende. — I n r i m m e t i k i c h m i n s k e ,
v. d. Z. 44.
r i m m i n g , s zoldering van latwerk bo-
v.en den koestal, waarop men de losse,
dagelijks in de boerderij gebruikte gereed-
schappen bewaart. Seh., MS. 86. Vgl. rim.
Ook a r k s o u d e r .
r i m p e l , s. rimpel. — I t w y f k e b i g o u n
er al â l d s k út to s j e n , hja h i e al
r i m p e l s y n 'e t r o a n j e .
fig. hindernis, stoornis. — I t w i e r g o e d ,
d a t e r y n d y f r j e o n s k i p —, y n d y
f o a r ú t g o n g sa 'n r i m p e l k a e m . A.
563.
r i m p e l i c h , adj. rimpelig. — I n r i m -
pelich âldwiif.
r i m p e l j e , v. rimpelen. — Hy s e a c h
e a r n s t i c h , s y n f o a r h o l l e r i m p e l e.
r i m p e n , adj. & adv. haastig, onbezonnen,
korzelig, driftig. — J y f a l i e h w e t r i m -
p e n r i t , ge spreekt te onbezonnen. — H y '
scoe r i m p e n de d o a r s k l i n k o m-
d r a e i j e . — De m a n s e a c h r i m p e n op.
Forj. 1900, 176. — Us f a e m is r i m p e n
y n 't w i r k , h j a k n o f f e l t g a u r i s 'r
hwet stikken.
* r y m p i n n e , s. dichtpen. — W i r d e n . . .
d y ú t d i c h t r e r y m p i n f l e a n e . ld.
1852, 173.
r y m s l a c h , s. rijmpje, ook: puntdicht.—
Hy koe s o m s in p u n t i g e r y m s l a c h
d w a e n . —. Do h j a d a t f o r h e l l e d i e
se e r n o c h d e r y m s l a c h b y : „Alsniet
komt tot iet . . ." enz. R. ind T.2, 312&.
r y m s t i k , s. n. rijm-, dichtstuk, vers.
r i n , s. loop. — E a r n e de r i n h a b b e ,
ergens dikwijls en geregeld komen. — H y
h e t to f o l i e de r i n by de k a s t l e i n . —
J a p i k h e t d e r i n b y Ä u k , komt gere-
geld bij haar vrijen. — I t k a e m m y y n
d e r i n t o p a s , om r i s e f f e n b y j o
o a n t o s j ê n . — M e i i n r i n o e r 'e
s l e a t s p i ' i n g e , met een aanloop. Zie
oanrln. — D a t i s i n h i e l e r i n , een ste-
vige wandeling. — Do 't a l l e s w er s y n
â l d e r i n h i e , zijn gewonen gang ging,
Forj. 1891, 80.
— D e r i n f e n 'e s t j e r r e n .
 RYN,
— Hy h e t m e i h y n s d e r en s j e a s
o p 'e r i n w e s t , op hol. — M e i de d o n g -
w e i n op 'e r i n w ê z e , fig. aan buikloop
lijdende zijn. — De h j o u w e r i s a l h i e l
o p 'e r i n . de marktwaarde van de haver
is zeer sterk rijzende.
—• Overdr. I t w a e r is o p 'e r i n , zeer
wispelturig. Ind. B. 102. — Sch. MS., 22.
De w r â l d is o p 'e r i n , men hoort van
allerlei opzienbarende dingen.
— M e i d e h o l l e o p 'e r i n , malende.
— I e n f e n 'e f i i f i s o p 'o r i n , eig.
Het schort hem aan één der vijf zintuigen,
gezegd van iemand, die zich dwaas aan-
stelt.
kippenloop, ren. — De h i n n e n b i n n e
y n 'e r i n .
r y n , s. naam van onderscheidene oude
geulen, stroomen en vaarten in Friesland.
Ook r i e n . Vgl. J. W , . Naaml. 310, op Men.
rin-allin'ne, s. voor: een zich zelf bewe-
gend voertuig. Ook: een werktuig met altijd-
durende beweging (perpetuum mobile), dat
sommigen vruchteloos trachten uit te vinden.
r i n ' b a e n , s. loopbaan (der sterren), v. d.
I . , Myn Suchten, 60.
r i n d e r , s. eg. Zie rinner.
r i n g , r i n g e n , adv. spoedig, dra, r a s . —
R i n g e n s i e t h y d e l t o r ê s t j e n . G. J.
I , 96. — H y (de A l - b i h â l d e r ) w i t ,
h w e t m i t s e l w i r k w y b i n n e . |j I n He-
m e n fet, dat r i n g e n b r i t s e n wirdt.
Ibid. 118. — D e w i f f e sé s m y t i t
(skip) r i n g e n w o l k ' n e h e e c h . i| E n
p l o f t i t r i m p e n w e r o m l e e c h . v.
Blom, Bik. 45.
r i n g , r i n g e n , adv. gering. — Y n 't
r i n g e n s t e n e a t b l y k j e to l i t t e n ,
in 't minste of geringste niets te laten blij-
ken.
r i n g , s. ring. Hl. r y n g . — I n r i n g om
'e f i n g e r , — r i n g e n y n 'e e a r e n . — De
r i n g f en (om) 'e t s j e r n m o u n l e. — I n
r i n g o p 'e b i e z e m s t o k , — I n b a e r c h
i n r i n g o p 'e n o a s s e t t e , d a t er
n e t w r o t t e k i n . — B a r g e n m e i gou-
d e n r i n g e n , fig. verachtelijke lieden def-
tig gekleed. — fig. I k l i t m y g j i n ' r i n -
g e n y n 'e e a r e n n a e i j e , niets wijsma-
k e n , niet foppen. B. 490.
— G o u d e n r i n g , de ringvinger (in een
kinderrijmpje), W. D., In Doaze, 3.
wumkes.nl
26 RING.
Compos. byt-, boart-, finger-, ear-, kachel-,
mei-, slütring; tsjernmounlering.
kring. — I n r i n g om 'e s i n n e . —
B l a u w e r i n g e n om d e e a g e n . — Y n
'e r i n g d o u n s j e .
— R i n g e n op 'e t a f e l , door het neer-
zetten van warme schotels, of van glaasjes,
waar vocht bij neergeloopen is. — Ook: R i n-
g e n y n 'e k l e d e n , — g o r d i n e n , door
vochtigheid. Zie daen.
Ook voor: kransje , vriendenkring, en voor
een in 't rond zittend gezelschap. — K o m
m a r y n 'e r i n g , neem maar plaats inden
kring.
ring van predikanten. — De r i n g b i -
p r e k e t ús t s j e r k e , nou 't ú s d o m i -
n y sa l a n g s i i k is.
r i n g ' b r o e r , s. m. ringbroeder, predikant
met anderen tot denzelfden ring behoorende.
Fr. Vlb. 1884. Vgl. ringdominy.
r i n g d y k , s. dijk, die een polder omringt
en insluit.
î ' i n g d o m i n y , s. m. predikant tot denzelf-
den ring behoorende. — W y k r i j e h j i r
n o u de r i n g d o m i n i j s to p r e e kj e n ,
u z e s i s f o a r t , vertrokken.
r i n g d o u n s j e , v. in een kring dansen.
W. D., In Doaze, 75/76.
r i n g e l , s. oorveeg. — R i n g e l o m 'e
e a r e n j a en., ringelooren. A. 494.
r i n g e l r o u n , s. n. (een) kring. Wl. ld.
XVI.
r l n g e n e t ' , s. reinet, soort zure (ook zoete)
| appels, (ook) de boom waar die aan groeit,
] waarvoor ook r i n g e n e t t e b e a m .
r i n g e r i c h , adj. met ringen. — De t a -
f e l i s —, d e g o r d i n e n —, d e k l e -
den binne ringerich. Vgl. bíringje.
Ook b i d a e n d .
r i n g e s t o k , s. stok met ring bij het einde,
om de fuikstokken van den visscher zoo diep
onder water te duwen, dat de schepen er
over heen kunnen zeilen. B. 297.
r i n g f e a r t , s. vaart, die om den polder-
dijk heen loopt. Compos. bitten- en binnen-
ringfeart. Á. 580.
r i n g f j û r , s. n. herpes, ringvuur, zekere
I huiduitslag.
í r i n g h e a k k i n g , s. (een) aan den wand
bevestigd houten bord met ijzeren h a a k ,
waarin men (als spel) een ring, die aan
een van den zolder afhangend koord be-
 RING.
2
vestigd is, tracht te werpen. R. ind T. ,
213".
r i n g j e , v. varkens een of meer ringen
door den snuit steken, om ze het in den
grond woelen te bemoeilijken. — Prov. D y
't de b a e r c h r i n g j e w o l , m o a t h i m
't g û l e n t r e a s t g j e . — H y á l l e f e n 'e
p i n e, as w a e r d e r i n b a e r c h r i n g e.
Sw. 1901, 32. — fig. S c o e i k f e n .'t
w i i f m y r i n g j e l i t t e , mij door mijn
vrouw laten beperken? W, IJ., Sokke mear,
12.
— De i e r a p p e l s r i n g j e , gedeeltelijk
schillen, alsof er ringen omheen loopen.
Ook: in een kring of ronde rei spelen (kin-
derspel). — De b e r n r i n g j e , of s p y l j e
h a z z e en h o u n . R. ind T.°, 174''.
Alsmede bij paardrijden: — H j a l i e d t
h i m (it h y n s d e r ) r o i i n en r i n g e t r i n -
g e o a n r i n g , beschrijft den eenen kring na
den andere. G. J. I, 87.
r i n g k j e - a p p e l s , s. pi. gedroogde appels
in schijfjes waaruit de klokhuizen zijn ge-
boord.
r i n g k j e p i k k e , v. bij het ringrijden den
ring met den houten degen wegpikken. Cn-
perus, 10. Ook r ì n g k j e s t e k k e . Zie
ringriãi'.
r i n g l y s t e r , s. eg. meruia torqaata, ring-
lijster, — meerle. Ook b e f - l y s t e r .
râlgmosk, s. eg. passer montanus, ring-
musch.
r i n g m û r r e , s. ringmuur.
r i n g r i d e , v. ringrijden: op het ijs rij-
dende, met houten degentjes steken naar een
ring, die tusschen den voor- en middelvin-
ger van een opgerichte houten hand gezet
is. B. 475. Ook met paard en sjees, voor-
al bij gelegenheid eener dorpskermis.
r i n g s l e a t , s. ringsloot, sloot om een stuk
land. In Henndl. en BaarddL: de sloot tus-
schen het land en den trekweg.
r i n ' k e l b e l , s. Fra. hochet, rammelaar (kin-
der-speeltuig). Ook r a t t e l b e l , z. d. —
Ook een plant: rhinanthus crista galU , die
in schrale graslanden voorkomt. Lex. 220.
Zie rattel.
r i n k e j j e , v. rinkelen, rammelen, rate-
len. — As d e l i û r y k s d a e l d e r s r i n -
k e l j e n li e ar r e , b i n n e s e l i n i c h a s
l e k k e n . — De g l ê z e n r i n k e l j e , de
ruiten vallen in scherven.
wumkes.nl
27 RINNE.
— R i n k e l j e en r a z e . Hett., Rymkes,
157. Zie rinkinkje.
r i n k e l m a n t s j e , s. n. voormalige bier-
m a a t : '/in vat. — D e r m o a t i n r i n k e l -
m a n t s j e b e s t b i e r w ê z e . A. Ysbr. (1861),
64. — De f i s k e r s k o m m e t h ú s m e i
i n r i n k e l m a n t s j e y n 'e m e s t , als gun-
stig teeken.
r i n k e l r o a i j e , v. rinkelrooien, aan den
zwier zijn. '
rinket', s. n. schuif in de sluisdeuren,
bij het schutten opengezet om het water te
doen afstroomen. — T r o e h i t r i n k e t ,
titel van een stuk in R. ind T. ôö". —
fig. H j a k i n h w e t l o s m e i t s j e , hja
h a t i n i n û l e as i n r i n k e t .
r i n k i n k j e , v. rinkelend breken, als val-
lend glas- of aardewerk. — H j a s m i t e
m e i f l e s s e n en a t o e l l e n , d a t d e g l ê -
z e n d e s t r j i t t e l a n s r i n k i n k j e . A.
310. Vgl. rinkelje.
r y n k ' r a n k , adj. bouwvallig, ontredderd.
— R y n k r a n k e d o a r , oude nauwelijks in
elkander hangende deur. — Dy â l d t a f e l
w i r d t al h w e t r y n k r a n k . — I t r y n k -
r a n k e s k i p , v. d. M., Myn Suchten, 48.
Vgl. rikrak{kich).
r i n ' l i n e , s. op den grond gespannen lijn
voor een grazend schaap, waaraan het tuier-
touw door middel van een verschuifbaren
ring wordt vastgehouden, zoodat het dier
slechts over een bepaalde ruimte kan grazen.
r i n n e , (Zh. en Schierm.): r o n n e , v. loopen.
Ik i'in, ik roan (roun, ron), ik ha roan
(roun), rinnende, to rinnen. In de Dongdln.
uitsluitend voor: snel loopen, draven, ter
onderscheiding van g e a n . — R i n n e as
i n h a z z e , vaardig, vlug. — D e w e i n
r i e d f o a r t , do 't G j a l t d e r y e t o a n
g e a n k a e m ; do r i n n e e n r o p p e , sa
is e r y e t m e i k o m d . — R i n s t e n e t ,
sa h e s t e n e t , loopen alsof er iets mee te
winnen is. — D a t h y n s d e r r i n t i n
g o e d e g o n s , draaft snel. — De kij
r i n n e t o w e i d z j e n . —De kou r i n t mei
k ea 1, is drachtig. — H a e i j e — , d o n g -
j e m e i r i n n e n d e w e i n e n . — Dy
w e i n r i n t t o h i r d , fig. die man ver-
teert te veel geld. B. 434. — I t r o u n
s p e a k , het liep spaak. — R i n h i n n e !
loop heen!
loopen venten. — M e i d e k o e r — m e i
 BIN.
n e g o a s j e r i n n e . — Dy 't r i n t m e i
d e k o e r , d y h e t h w e t o e r , iets te ver-
koopen, d y 't r i n t m e i d e s e k , d y h e t
h w e t b r e k , bedelt om* iets (oud rijmpje).
W. D., In Doaze, 126. — Mei h e i d e -
biezems rinne.
— De i e l r i n t , komt in beweging,
by t s j u s t e r , w i n i c h . r e i n i c h en
s m o a r c h w a e r . B. 56.
— H y r i n t e r h w e t ú t , munt boven
anderen uit.
— It l â n r i n t mei in ú t hoek. — I t
p a e d —, d e d y k r i n t r j u c h t ú t .
vloeien, stroomen. — R i n n e n d w e t -
t e r , stroomend water.— I t w e t t e r r i n t
a l t y d n e t i e n w e i ú t , tig. voor- en te-
genspoed wisselen elkander af. — l i s j o n g-
kje h a t h w e t s k e e l , it e a r k e r i n t
h i m e k.
— Prov. S a w o a n s a r o a n , zoo gewon-
nen, zoo geronnen.
Compos. bi-, foart-, for-, oan-, ôf-, op-, útrìnnè-
rinner, r i n d e r , s. eg. looper, loopende
bode van stad tot dorp en omgekeerd.
Ook voor: b o l r i n d é r , z. d. Compoa.
post-, hirdrinder • dranHje)-, krante-rinder.
r i n n e w e a r j e , v. bastaardw.: ruineereh,
voor: vernielen, verwoesten. Zie forrinnewearje.
r i n s â n , a. n. drijfzand, zooals c a . voor-
komt in de diepe slenken van de Wadden.
Ook l i b b e n s â n . — AmeL s u k e l s â n .
r y n s k , adj. mild, goedgeefsch. Zie riinsk-
r i n s k o e n , s.pl, in: De r i n s k o e n o a n
h a , veel te beloopen hebben.
r i n t e , s. rente. — H y s e t s y n k a p -
t a e l o p r i n t e ú t. — H y l i b b e t f e n
'e r i n t e n s a l a n g a s 't k a p t a e l o p is.
— G r i e n e r i n t e , inkomsten van lande-
rijen. Lex. 930. Zie grien.
r i n t e n i e r ' , s. m. rentenier, die van zijn
renten leeft.
r i n t e n i e r j e , v. rentenieren, van zijn ren-
ten leven.
r i n t e n i e r s k e , s. f. vrouw die van haar
renten leeft.
r i n t ' m a s t e r , a. m. rentmeester.
r i n t s j e , s. n. loopje , korte wandeling, —
voetreisje. — I k h a w i n r i n t s j e n e i
stêdhawn.
— D e r i s i n ( o p - ) r i n t s j e y n 'e h j o u -
w e r , tijdelijke stijging in den prijs van de
haver. Zie rin. Vgl. gieltsje.
wumkes.nl
8 BTP.
r l n w e i n , a. loopwagen, toestel, waarin
kleine kinderen leeren loopen.
r i n w i e t , s. n. stroomnat, stroomend wa-
ter. — As 't r o m m e l j e n d e t o n g e r l û d
o e r 't r i n w i e t b o a r s t . v. Blom, Bik., 7.
— L i t G o d s y n i i s o e r 't r i n w i e t
g r o e i j e . Salv. 11. — I t r i n w i e t si-
p e l e er o e r d e g r o u n . Hûs-hiem, 1890.
r y p , adj. rijp. — B y p e n g r i e n , rijp
en onrijp (van vruchten). — B y p e n r é
s t i e t n o u d e w e e t b o u . Forj. 1902, 196"-
— I t h e a — , i t n o a t is r y p . — B y p en
r a o (van menachen en zaken), allerlei slag,
alles dooreen. — R y p e n r a u k a e m d ê r .
A. 560. Zie rau. —• De a p e l s b i n n e
r y p . — De j o n g e f û g e l s b i n n e r y p ,
gereed om uit het nest te vliegen. — I n
r y p k o u , geschikt voor den slager (veehan-
delaars-term). — D e k o u i s r y p , na aan
't kalven toe: ook: het jadder der drach-
tige koe is vol.— Do 't i t g ê r s b i g o u n
t o w a e c h s e n , w a e r d e n de k o u w e -
k e a p e r s r y p , kooplustig. B. 181.
— B y p y n 'e m û l e , voorbarig in 't
spreken en bedillen (vooral van kinderen en
jongelieden). Compos. mûlryp,
— De s w o l m i s r y p , de zweer (het
gezwel) is aan 't doorbreken toe.
r y p , s. rijp, witbevroren damp, die a a n
allerlei voorwerpen is vastgehecht. — D e
r y p h i n g e t o a n d e t û k e n f e n 'e
b e a m m e n . Vgl. rym.
dim. r y p k e, lichte vorst. Compos. onwaers-
rypke.
r i p e , v. licht vriezen. — I t h e t to-
n a e h t i n b y t s j e r y p t . Compos. biripe.
r i p e l , s. repel. Zie rûpel.
r i p e l b a n k , s. repelbank. Zie rûpelbanh.
r i p e l d e r , s. m. die (het vlas) repelt. Zie
rûpelder.
r i p e l j e , v. (het vlas) repelen. Zie rû-
pelje.
r i p e l t o c h t , s. n. galiutn aparine, kleef-
kruid.
ripens, s. rijpheid.
r i p e r i c h , r i p i c h , adj. licht vriezend,
een weinig vorstig. — B i p i g e n a c h t e n ,
waarin het een weinig vriest, zoodat de
voorwerpen er wit van zijn. — I t i s h w e t
r i p i c h en r i m i c h o e r ' t f j i l d . — I n
r i p i c h n a c h t k o e l t s j e.
r y p j e , v. rijpen, rijp worden. — I t n o a t
 ïflP.
r i p e t a l , het koren begint al rijp te worden.
— Y n ' t h ô f r y p j e d e a p e l s en p a r r e n .
Ook: I t h e a k i n s a n e t g o e d r y p -
j e , d ê r k o m t g j i n s i n n e y n , 't ge-
maaide gras kan niet tot hooi worden door
gebrek aan zonnewarmte.
ripje', r i p p e , v. met lange steken slor-
dig naaien. — D a t i s n u v e r b y i n - o a r
r i p p e . — D r o k o a n 't r i p p e n , vlijtig
en vlug naaien. Compos. gearripje.
r i p p e , v. het met losse steken genaaide
weer uit elkander rijten, scheuren. — L o s
r i p p e , los tornen. Compos. to-rippp. Zie
ook ripje.
r i p p e r , s. slecht mes, waarmee men
slechts gebrekkig iets, bv. geweven stoffen
kan doorsnijden.
r i p p e r t , s. triv. voor: lichaam. — H y
kin g a n s h w e t yn syn r i p p e r t berg-
j e , hij kan veel e t e n . — W y h a se h w e t
op h j a r r i p p e r t j o w n , een pak slaag
gegeven.
Ook voor: een persoon of dier, in verband
met mager. Hd. (ìerippe. — M e a g e r e
r i p p e r t , mager mensch. — R û g e , r û g e
r i p p e r t || k e a l e , k e a l e p r i p p e r t ||
. . . schimpend jongens-rijrapje met het oog
op jonge spreeuwen.
(als alliteratie v a n r o p p e r t ) voor: gierig-
aard.— H y i s i n r i p p e r t en r o p p e r t ,
rip'rap , adj. stukkend. — M y n h a l o a z -
je is a l w e r r i p r a p , d a t m o a t mak-
k e w i r d e.
r y p s k , adj. schraal, kwijnend uitziende ,
mager. Zie rûpsk.
r y p s k e (it), als s. n. poover volkje. —
Brabiers, deabidders, omroppers,
b r i e f - en k r a n t e b i s t e l d e r s e n a l
d a t r y p s k e e n r a p s k e . d a t om h j a r
b i d r i u w b y de s t r j i t t e w ê z e m o a t .
Zie rapsìc.
r y p t m e , s. rijpheid. E. P., Keapm., 47.
Zie rìpens.
r i s , s. inspanning om iets op te heffen
of uit zijn plaats te krijgen. — S a 'n g r o u
j o n g e f e n t w a j i e r f e n 'e g r o u n op-
n i m m e , d a t is for in t e a r f r o m m i s -
k e i n h i e l e r i s . Zie risse.
r i s , s. uitrusting, uitzet, bepaaldelijk en
alleen in de uitdrukking: E i s e n d i s , al
het noodige voor dagelijksche behoeften. —
Hja h a w w e goed h j a r r i s en dis. —
wumkes.nl
29 BIS.
Dy f a e m s i e t b y h j a r b o a s k j e n f i k s
y n h j a r r i s e n d i s . Vgl. rak en dak.
r i s , adv. (voor e r-i s, er eens), eens, een
keer. — D e r w i e r r i s i n m a n , dy
k a e m r i s b y m y . — Y e t r i s , nog eens.
— H y k o m t w o l g a u r i s , vrij vaak.
r y s , s. rijst.—Sa d r o e g as r y s , volko-
men droog, van iets dat droog behoort te zijn.
r i s e l , s. Zie rizel.
r i s k , s. rusch. Ook r e s k . Zie rush.
r i s k , s. rist. Zie rist.
r y s k e , s. n. rijsje, twijg. — Hj a s n i e ë n
e l k i n r y s k e ú t 'e b e a m om d e
s k i e p er m e i to t y s k j e n .
r i s k e a r j e , v. bastaardw.: Fra. risquer,
wagen. — I k s c i l 't r i s r i s k e a r j e , i n
b u l t k i n 'k e r n o a i t b y s i t t e l i t t e .
Vgl. noeäzje. — E i s k e a r j e d a t r i s , a s t
d o a r s t e , waag het eens dat te doen.
r i s k e p i t , - p i i d , s. & s. n. russchepit.
Zie ruskepit.
r i s n a ' b e l , adj. & adv. Fra. raisonnable. —
Zie resenabel. overdr. R i s n a b e1 d r o n -
k e n , volslagen, geheel, H. S., Telt., 41.
ris'ping , (e), s. oogst, (het) oogsten. —•
De r i s p i n g e b i s l o e c h n e t o n f o e c h ,
maar zoo tamelijk, niet zeer voordeelig.
Sw. 1861, 72. — ld. XVI.
r i s p i s ' , s. n. bastaardw.: recipis, bewijs
van ontvangst, schuldbekentenis, kwitantie,
dim. r i s p i s k e , R. ind T.3, 341°.
r i s p j e , v. Eng. to reap, oogsten, afpluk-
ken (van boom-), binnenhalen (van veld-
vruchten). — H y p l o e g e e n s i e d d e
e n e i d e 't l â n . ]| h y r i s p e e n t e r s k e
y n r e s t . R. W., Blêdden 26. — De h i e r
f e n b o u l â n is a l t y d ú t , h j e r s t m e s
n e i i t r i s p j e n fen d e f r u c h t e n .
r i s p ' m o a n n e , s. oogstmaand, Augustus.
r i s p t i i d , s. oogsttijd. Sw. 1864, 69.
r i s s e , v. van de plaats bewegen, ophef-
fen. — I k k i n d a t g r o u f a n k e h a s t
n e t r i s s e . — S w i e r t o r i s s e n , moei-
lijk van zijn plaats te krijgen.— D a t k a m -
me n e t is s w i e r to r i s s e n .
fig. moeilijk tot iets over te halen. — A s
't o p r e i s g j e n o a n k o m t , is m e m
s w i e r to r i s s e n .
— I t f o r l i e s f e n s a 'n g r e a t e s o m -
m e j i l d , d a t k o e d e r n e t r i s s e , was
een te zwaar verlies, ging zijn financieele
krachten te boven.
 RIS. 30 BIÜW.

r î s s e , v. uitrusten voor de reis, zich ge- | heelen tijd geduurd. — I n r i t e t i i d f e n

reed maken. — N o u b i g j i n t de â ì d - b i t t e r lij e n , Sw. 1864, 52. — I n r e i -
b oer h im ek t o rissen: hy stiet n i g e r i t e . " — I t w o l g r a e c h by ri-
o p e h k l a e i t h i m o a n . K. ind T.2, 5". t e n w i e r j e , het weer blijft meestal
Compos. útrisse. een tijd lang gelijk.— 't S c o e dy w o l i n
r i s s e l j e , r u s s e l j e , v. ritselen. — De l a n g e r i t e || w a k k e r s p i t e. lio.tt,,
b l e d d e n r i s s e l j e f en 'e w y n . > Rymkes 19. — As 't ús s i m m e r s l é s t ,
doen ritselen door iets door elkander te b y r i t e n |] 't i e r d bei-i t e n . Ibid. 22.
schudden. — By 't s i n t sj e-spy 1 j e n , de Ook: vlaag, bui. — I n h e a l w i z e r i t e ,
s i n t e n r i s s e l j e f o a r 't m e n se op- een gekke of dwaze bui. — I n g j i r g e
srayt, r i t e , een vlaag van gierigheid. — I n g r i e -
r i s s e l w a e s ' j e , s. bistaardw.: resolutio, n e r i t e , een verliefde bui. — I n r ij e
besluit om iets te doen. — D e r s i t g j i n r i t e , een goedgeefsche, ook een verkwis-
r i s s e l w a e s j e y n dy m a n , hij kan niet tende bui, of gril. — H y h e t i t b y ri-
tot een besluit komen, is traag in liet han- t e n , van tijd tot tijd, bij vlagen, bv. een
delen. j aanval van ziekte, neiging tot een of andere
— R i s s e l w a e s j e m e i t s j e , aanstal- ondeugd.
ten maken tot het uitvoeren van een be- r i t s , r i t s d y , interj. van snelle plotselinge
sluit. — W y h a b i s l e t t e n d i t w i r k î beweging. — R i t s d y ! d ê r f Ie a c h e r
ú t t o f i e r e n , l ì t ús n o u ek m a r r i s - h i n n e . Sw. 1858, 40. Ook als iets plotse-
s e l w a e s j e m e i t s j e , laten we ons daar- ling scheurt, doorgesneden of uitgetrokken
voor nu gereed maken. — M e n h a t a 1- wordt. — R i t s ! d e t r i e d d e n t r o c h , R.P.
t y d s a'n b u l t e r i s s e l w a e s j e , a s m e n r i t s e , r i t s j e , v. ritsen, een merk in-
ú t scil. krassen met het ritsijzer, bv. botervaten,
r i s s e l w e a r j e , v. resoh-ere, besluiten, balken of andere voorwerpen. — De h e a r
tot een besluit komen. w i e r mei syn r i n t m a s t e r al oan
Ook: aanstalten maken, zich gereed maken. i t r i t s e n f e n d e s t a m m e n f o r d e
r i s s k r i n k e l j e , v. springen zonder stok f e i l i n g . R. ind T.2, 165*. — fig. D o u
over den vlakken grond. A. 469. Compos. h e s t i t y n m y n h e r t e r i t s t , gegrift,
†orrisskrinkelje. \ om h j a r Ij e a f t o h a w w en. L. ind W.,
r i s t , r i s k , s. rist, reeks van aaneenge-
schakelde, gelijksoortige voorwerpen. — Com- r i t s e , r i t s j e , v, weggaan, vluchten, den
pos. aikerist; sipeirist. aftocht blazen. — P e n b i n a u d h e i d g y n g
dim. r i s t j e , trosje. — I n r i s t j e r e a - er r i t s e n n e i in g o e f r j e o n yn Mit-
d e b e i j e n , aalbessen. s e l w i e r , L. in W., 42. — Dy 't l û d s t
Overdr. van menschen in kleine groepjes g e i t , s w e t s t en s n o e f t , m o a t j a m k
loopende: — S j u c h ' r i s l i n h i e l e r i s t g a u s t r i t s j e . Zie rits.
m i n s k e n o p 'e d y k ! Dy k o m m e ú t r i t s i c h , r i d z i c h , adj. loopsch, teeldiiftig.
de t s j e r k e . rits'(izer), s. n. ritsijzer, scherp werktuig
r i t , r i d , s. geloop, gedraaf. — H o ! d ê r om krassen in hout te maken.
w i e r sok in r i d fen f e i n t e n , fam- r i t t e , s. een groep loopende menschen.
m e n , b e r n ! — 6. J . I , 1. H w e t i n r i t t e ! — I n h i e l e r i t t e sol-
Ook: de plaats of het spoor van onophou- d a t e n , een heele troep.
delijk geloop of gedraaf langs denzelfden r i u w e , s. hooihark.
weg. — I n r i t t r o c h 'e h a g e — t r o c h r i u w e , r j o u w e , v. rijgen. Ik riuw, ik
'e s l e a t . Zie rid, riäde. reau, ik ha reaun, riuwende, to riuwen.
r y t , s. rijting, scheur. — D e r i s n i n Compos. kraeltsjeriuwe.
r y t of s l y t o a n , het is nog geheel gaaf, r i u w e r , s. rijgpen of rijgnaald, vooral in
zonder rijting of slijting. Ook r y t of w r j t Hl.; elders ook r i u w p i n n e .
en s l y t n o c h w r y t . Ook: het met koper of blik beslagen uit-
r i t e , s. tijdperk, (een) tijdlang. — D a t einde van een veter, waarmede geregen
h e t y e t a l g a n s i n r i t e d û r r e , een wordt. Dit meer f i t e r p y p k e , z.d.

wumkes.nl
 BIUW. 31
TÎU"wer, s. vruchtaar van de groote weeg-
bree, plantayo major.
r i u w j e , v. bijeenharken met de hooihark.
r i u w ' p e n , - p i n n e , s. rijgnaald of rijg-
pen. dim. - p i n t s j e.
r i u w s k o e n , s. pi. rijgsckoenen, -laar-
sjes.
r i v i e r , s. rivier. — D e k l i e n e b e k e n
f e n r i v i e r e n , Dy s l j u e r k - s e f t r i n -
ne. G. J. I , 156. — F l a k f o a r m y h i e
'k de r i v i e r . R. ind T.2, 160". — De ri-
v i e r w i s k e t f e n 'e s t o a r m . Ibid. 162'.
r i v i e r s - w â l , s. rivieroever. R. ind T.2,
164".
r i z e , v. rijzen, oprijzen. — S i n n e e n
m o a n n e r i z e en d û k j e . 6. J. I , 29.
— K o m t de m o a n n e s k i n e n || d e n
r i i s t en f a i t d e f l o e d . Dr. E., Quick-
born, 22. — S a r i i s t d e sé en f a i t s e ,
sa k o m t — s a e b b ' t d e f l o e d . lbid. 22.
- - I t d a e i r i i s t , komt omhoog door het
gisten. Vgl. riizje.
zich oprichten. — A l l e m a n dy r i i s t
o e r e i n . 6. J. I 57. — L o s s e , o p h e g e
groun m o a t earst bilegerje, foar
't de k ij en h y n s d e r s d ê r o p r i z e
k i n n e.
r i z e l , rifiel, s. vezel, als: hout-, plant-,
spier-ezel. — pi. als coll. d e r i z e l s , de ge:
zamenlijke vezelen, als het geheele weefsel
van het menschelijk lichaam, bepaaldelijk in
de uitdrukking: U t de r i z e l s , voor: ont-
steld, zoodat de natuurlijke toestand is ge-
schokt, met het gevolg van zenuwachtigheid.
— Hy w i e r d ê r fen ú t 'e r i z e l s s l e i n ,
erg geschokt en zenuwachtig. ld. IV, 147. —
Sijke l i k e ú t 'e r i z e l s t o w e z e n , ze
scheen zeer ontsteld en zeuuwachtig te zijn.
Ibid. 163.
Overdr. ook: I t l â n , bouw- of grasland,
is ú t d e r i z e l s , het land is uitgemergeld,
uitgeput. Ook wel: ú t d e r i f e l s .
r i z e l i c h , adj. vezelig, vezelachtig. —
F o r b r o e i d h e a is d r o e e h en r i z e -
lich.
r i z e n , adj. van rijs of twijg. — I n ri-
ze n b i e z e m , — i n r i z e n w e i n t s j e ,
mandewagentje.
r i z e n b r i j , s. rijstebrij, rijst in melk ge-
kookt.— As p y p k e n i e l o e r r i z e n b r i j ,
Ja, noch wol s w i e t t e r s m a k k e it
my. R. ind T.2, 2'.
wumkes.nl
BJÜCHT.
Vroeger met spottende woordspeling voor:
een geeseling. Zie riis, rifs.
r i z i e h , adj. rijzig. — I n t s j e p en r i -
z i c h f r o m m i s k e . R. ind T.2, 112'. Ook
r eidich.
r i z i e h , adj. rijzend, gistend. — R i z i g e
t s i i s , kaas waarin gisting werkt door
sterke warmte.
r i z i k o , s. bastaardw.: risico , gevaar voor
schade. — I k h a 't r i s w e a g e , d e ri-
z i k o i s n e t g r e a t . — Op r i z i k o , op
goed geluk , met kans op winst of verlies.
r j o u w e , r j o u w e r , s. hooihark. Zie
riuwe.
r j o u w e , v. rijgen. Zie riuwe,
r j û , adj. & adv. vrij veel, vrij wat, wel
dikwijls.— My e a n g e t r j û f o r 't r a e b -
j e n f en 'e l i û e . G. J. I , 'âi. — ' k H a b
y n m y n t i i d r j û o n d e r f o u n . Ibid. 81.
— Jy k a m e n rjû l o e b e s e f t i c h oan.
— De o n d e r f i n i n g j o w t h j a r l e k -
s o m s r j û l e t . R. ind T.2, 155°. Sa
g i e t i t r j û . Ibid. 252". — D e r w o e c h -
sen rjû k r û d t s j e s en b l o m k e s o a n
't p a e d . ld. I V , 160. — D e r b i n n e
rjû a p e l s f e n ' t j i e r . — D a t ú s b l e d -
tsjes rjû folie f o r t u t e n d o g g e , d a t
i s ûs w i n s k . ld. III, voorbericht. —
K i n n e y i t l â n , d ê r rjû de b û t e r -
b l o m y n b l i n k t ? v.Blom, Bik., 1. — R j û
I n g l e n G o d s f o r s ê f t s j e úg lrjen. Ibid.
71.
r j u c h t , adj. & adv. recht Schierm. j o c h t ,
j u o e h t . Hl. r o c h t . — I n r j u c h t e
l a t t e , — in r j u c h t e wei. — R j u c h t
e n s 1 j u c h t , effen. vlak, zonder krullen
of versierselen, ook: oprecht en eenvoudig.
Zie sljucht. — S a r j u c h t a s i n t r i e d ,
door een timmerman of metselaar gespan-
nen om er langs te werken, straalrecht.
— R j u c h t f o r k e a r d . juist anders dan het
behoort. — B e r n s m o k e e n om j i l d
s p y l j e , d a t i s r j u c h t f o r k e a r d . A.
551. — Op 'e r j u c h t e t i i d , te rechter
tijd, — o p i t r j n c h t e p l a k . — I t b y
't rj ú c h t e e i n h a .
— S a k r i g e 'k d a t w e r y n 'e r j u c h -
t e , terecht. A. Ysbr. (1808), 22. Meer: t o
r j u c h t e , terecht. — A l l e s k o m t t o
r j u c h t e , b i h a l v e n de f o r s û p t e dû.
beltsjes. Ja, dy k o m m e ek to-
r j u c h t e . . . y n 'e k a s t l e i n s y n b û s e .
 RJUCHT.
billijk, rechtvaardig. — D o c h a l t y d
h w e t r j u c h t is. — L y k en r j u c h t
dw aen.
Als s. — I k w i t n e t o f i k d e r j u c h t e
f o a r h a , dengene dien ik op het oog heb,
wenschte te spreken.
r j u c h t , s. n. recht, wetgeving, (de) rech-
terlijke macht. — I t r j u c h t i s b l y n ,
wordt toegepast zonder aanzien des persoon».
— I m n i e s f o a r 't r j u c h t d a e g j e ,
voor 't gerecht laten dagvaarden. R. ind
T.2, XXI*. — H y b r o c h t d e s a e k f o a r
't r j u c h t , voor de rechtbank. Hsfr. Vr,
45. — I t r j u c h t e r b y h e l j e , de hulp
der rechterlijke macht er bij inroepen. —
Hy wol it yn r j u c h t s h â n n e n j a e n ,
in handen van het gerecht geven. — Dy
s a e k s i t y n r j u c h t s h a n n e n , is in
handen van de rechterlijke macht.
— R j u c h t h a b b e (op 't i e n o f ' t oar).
r j u c h t a e r d e , s. rechtgeaard. — D a t
f o e g e t g j i n r j u c h t a e r d e F r i e s , W.
D., Fr. Sang, 61.
r j u c h t f b a n k , s. rechtbank.
r i u c h t d e i , s. dag van terechtzitting.
vroeger vooral: de dag van openlijke lijf-
straffelijke rechtspleging.
r j u c h t e n s , s. rechtheid. — O e r d e
r j u c h t e n s f e n d y l a t t e k i n 'k n e t
p o c h e , hy is f r i j h w e t k r û m .
r j u c h t e n s , adv. volgens recht. — R j u c h -
t e n s is d a t n e t b i s t e a n b e - r .
r j u c h t e r , s. m. rechter.
r j u c h t e r , adj. aan de rechterzijde van
het lichaam, in samenstellingen, als : r j u ch-
t e r e a c h , -e a r , -e a r m , -fo - et, - h â n ,
enz. — N i n l o f t e r h â n , n i n r j u e h t e r -
h â n , i| f e n s o k k e n b a n j e r f e n i t
l â n . R. en T. s , 4». — As 't y e n y n 'e
rjuchterhân j o k k e t scil men jild
b a r r e , y n 'e l o f t e r d e n i n o a t m e n
j i l d ú t j a e n , sechje.
r j u c h ' t e r - k a n t , s. rechterkant van iets.
r j u c h t e r - s i d e ,. s. rechterzijde. — O a n
'e r j u c h t e r s i d e f e n 't h û s . — I k h a
p i n e y n 'e r j u c h t e r s i d e .
r j u c h t e r - w a n g , s. n. rechterwang. — A s
y e n 't r j u c h t e r w a n g of í t r j u c h t e r -
e a r g l o e i t , w i r d t er g o e d fen y e n
s e i n . sechje.
r j u c h t f e a r ' d i c b , - f i r d i c h , adj. recht-
vaardig.
wumkes.nl
3í!2 RJUCHT.
Ook voor: rechtuit gekamd (van het hoofd-
haar), sluik. — H y h e t i t h i e r r j u c h t -
f e a r d i c h , van de kruin af naar alle kan-
teu rechtuit naar beneden.
r j u c h t f i r d i c h h e i t , s. rechtvaardigheid.
— As j i m m e r j u e h t f i r d i c h h e i t n e t
ú t s t e k t b o p p e dy fen de s k r i f t g e -
l e a r d e n . Halb., Matth. V , 20.
r j u c h t f î r d i g j e , v. rechtvaardigen. —
De w y s h e i t wirdt r j u ch t f i r d i g e
t r o c h h j a r b e r n . Halb., Matth. XI, 19.
r j u c h t f h ú s , s. n. voor: gemeentehuis,
vroeger meer algemeen voor: g r i t e n i j h û s ,
waar de zitting van het nedergerecht werd
gehouden.
r j u c h t i n g ( e ) , s. richting. R. P.
r j u c h t k e a m e r , s. rechtkamer. R. ind
T.2, 266*.
r j u e h t l e a u w i c h , adj. rechtgeloovig.
r j u c h t l i k , adj. rechtmatig, rechtvaardig,
oprecht. — Hy w i n t m a r s t a n k , d y 't
r j u c h t l i k m i e n t e n g o e d , wiens bedoe-
lingen oprecht en goed zijn. ld. I I , 111.
Ook: gerechtelijk. Hsfr.' III, 198. Wl. —
ld. XV.
r j u c h t l i k e n s , r j u c h t l i k h e i t , s. recht-
vaardigheid.
* r j u c h t m i e t t i c h , adj. rechtmatig.
r j u c h t - o a n , adv. rechtaan.
r j u c h t - o p , adv. rechtop.
r j u c h t s , adj. reehtsch. — R j u c h t s en
lofts. — Ik bin r j u c h t s , — i t h a n -
d i c h t m y r j u c h t s , ik gebruik bij het
werk vooral de rechterhand.
Ook voor 't adj. rechter. — De r j u c h t -
s e h â n . Zie rjuchter.
recht (als adj). — De r j u c h t s e e n d e
f o r k e a r d e k a n t . — De r j u c h t s e k a n t
f e n l e k k e n , de naar buíten gedragen kant.
Meer de r j u c h t e k a n t .
r j u c h t s i n ' n i c h , adj. rechtzinnig in de
(kerk)leer, (ook) rechtgeaard.
r j u c h t s i n n i g e n s , s. rechtzinnigheid. Hsfr.
XI, 149.
r j u c h t s j e , v. rechtspreken, het recht
handhaven. — S t r a n g e h e a r e n r j u c h t ,
sjenet lang.
een rechtsgeding voeren , proeedeeren. —
A g e w o e r j u c h t s j e . L. in W , 36. —
R j u c h t s j e n k o s t e t j i l d . Hsfr. VII-
189.
openlijk strafoefenen. — A s d e r m i s d e -
 ETüCHT.
digers rjuchte wirde moasten. —
Der scil freed to L j o u w e r t r j u c h t e
w i r d e , (zoo zeide men toen de lijfstraffen
nog bestonden). Vgl. rjuchtdei. Hsfr. VI, 93.
oordeelen, den staf over iets breken. —
De m i n s k e n p r a t e en r j a c h t s j e o e r
d i n g e n , d ê r 't s e g j i n f o r s t â n f e n
h a . R. ind T . \ 39'.
r j u c h t s k é p e n , adj. rechtschapen. —
P o a r h i n n e w i e r 't i n f o l k j e , R j u c h t -
s k é p e n y n s y n h â n l i n g , ld. I I I , 73.
r j u c h t s - o m , v. rechtsom.
r j u c h t s t r e e k s , adv. rechtstreeks. Sw.
1883, 16.
r j u c h t s t s j i n n e r , s. m. gerechtsdienaar.
Hsfr. X I I , 43.
r j u c h t - û t , adj. & adv. rechtuit. — R j u c h t-
ú t en r j u c h t - o a n , in rechte richting voor-
waarts.
oprecht, eerlijk, rondborstig. — I n r j n c h t -
ú t e k e a r e l , Hsfr. X , 22. — R j u c h t - ú t
a s d e b a r g e s n ú t , recht door zee. —
R j u c h t - á t en krom-om d e n s t i e t me
d e n o a s n e t : door rechtvaardig schikken
en plooien voorkomt men ongelegenheid.
8alv. MS. 96. Vgl. Ttrom.
r j u e , ook wel i j u w adv. Zie rjû.
r o a i , s. zwier, (het) zwieren (van losbollen
en dronkaards). — H y h e t d e h e l e n a c h t
o a n ' e r o a i w ê s t . Vgl. rinlcelroaije, forroaid.
r o a i , s. r a m i n g , m a a t , regel. — I k a r -
b e i d s j e o p 'e r o a i ôf, op eigen raming.
— Op 'e r t ì g e r o a i , bij benadering van
waarde, gewicht of hoeveelheid' — Om d y
r o a i , daaromtrent, zoo ongeveer. — M y n
e a c h i s m y n r o a i . Vgl. rij (s.).
M y n h e r t d a t t r i l l e t m y , i t is
n i n r o a i , ". n mate. Gr. J. 27. — I t h e t
n i n r o a i , het is ongeregeld, v. BI. Bik. 53.
— S k i k n o c h r o a i , 't is buiten den re-
gel. — Y e t t e o p b ê d ? d a t h e t n i n
r o a i ! is onbetamelijk. ld. X , 101. — M i e t -
t e n o c h r o a i , maat noch regel. Ook
boven mate. — H j a r k r e a z e n s - e n k a n -
t e n s h i e m i e t t e n o c h r o a i H.Z., Ta.
Tuwzen, 189. Vgl. onUroaul.
r o a i j e , v. r a m e n , schatten. — D o n
hoefst dy m ô l k e n e t to m i e t t e n , —
dy tsjiis n e t to w e a g e n , don k i n s t
i t w o l s a h w e t r o a i j e , de hoeveelheid,
het gewicht wel bij de gis bepalen. — M e n
k i n d a t yn de r û z j e sa l y k n e t r o a i -
wumkes.nl
33 ROAL.
a
j e . R. ind T. , 164". — Prov. De m i e t t e
to roaijen is k o s t l i k ,
regelen. W y k i n n e 't m e i e l k o a r -
r e n b e s t r o a i j e . — I k k i n 't m e i h e i t
n e t r o a i j e , wij stemmen niet overeen. Hsfr.
XIV, 47. — W y k i n n e 't o m 't j i l d
n e t r o a i j e , niet tot een accoord komen.
W. D., H e a m , 18.
richten naar een bepaald doel, mikken.
— J a n r o a i d e m e i de s n i e b a l op my
e n h y r e k k e G j a l t . Vgl. mikke. Overdr.
I t r o a i t n e t —, i t r o a i t n e a r n e n e i ,
het ís buiten den regel, 't raakt kant noch
wal. — I t r o a i t f o e t t e n n o c h f i e -
m e n . Sw. 1870, 23. — B e i d e t a g e l y k
r é , d a t is k r e k t r o a i d .
Vgl. misroayc.
r o a i j e , v. rooien, uitroeien, uitdelven,
i e r a p p e l s r o a i j e , R. ind T. s , 3165. Hier-
voor ook veeltijds: i e r a p p e l d o l l e . —•
B e a m m e n r o a i j e . ook: r o e ij e.
r o a y i n g , s. raming, schatting. — N e i
myn roaijing moatte der r y k l i k
hondert koerfollen i e r d a p p e l s oan
dy h e a p s i t t e .
r o a i k j e , v. (frequentativnm van r o a i j e ) ,
als roeiende heen en weer bewegen. O!
' t r ú z j e n f e n 't r o a i k j e n d r e i d . Forj.
1900, 80, (meer algemeen): r o e i k j e , z. d.
roai-, r u i l h ã n n e l , s. ruilhandel. — D e
roalhânnel bígoun in deakerse
p l e a c h h â n n e l t o w i r d e n . R. ind T.*,
27*.
r o a i j e , N. en O, r u ü j e , Wierum, Mod-
derg., Peazens; r a i l j e . — S p e k o a n
s p i n n e n r o a i j e , waar tegen waar ruilen.
B. 302. Compos. for-, ynvoalje.
r o a U e b ú t e r , r u i l e b û t e r , s. eg. ruil-
handelaar. Vgl. volgend art.
r o a l l e b û t s j e , r u l e b û t s j e , v. ruilebui-
ten, ruilhandel drijven, waar of voorwerp
tegen een ander(e) ruilen. —• H j a r u l e -
b û t e n f e n e l t s j o a r . R. ind T. 2 , 27'.
r o a l l e b û t s k i p , Zh. s. soort pottenschip,
waarvan de eigenaar lompen, beenderen,
oud koper, enz., tegen nieuw aardewerk
inruilt.
r o a U e b û t s k i p p e r , s. i n , r o a l l e b û t s -
WÜf, s. n. die met een pottenschuit vaart.
Vgl. vorenstaand art.
r o a l l i n g , ruiling:, s. ruiling. Hsfr. XIV,
57.
 EOAN. •?.,
14 KOBB.

r o a n , voor rin, s. loop. in de uitdruk- kerkhof, met een draaibaar kruis er boven,
king op 'e r o a n , op hol. —* B y â l d s dat bij het in- en uitgaan, met de zon om,
k o e n e d e m i n s t e n s i m s r a e r op 'e moest worden gedraaid, om den duivel te
r o a n j a g e 'en t s j i n e l k o a r k e a r d weren. — Prov. As d e r o a s t e r k l e a r
w i r d e ; op hol gejaagd en tegen elkander i s , s c i l d e d i v e l n e t t e r s t é k o m -
opgehitst worden. Sw. 1862, 23. me. Sch., Sprkw. I, 1 1 . — Wassenb. I ,
r o a n j e , Y. Zie reauntye. 81; W. D. Volksl. I I , 232. Ook r a s t e r .
r o a s , s. roos. — D e r is i n g r ê f y n Vgl. ook bij reaster.
't g r i e n e g ê r s , D ê r b 1 o e ij e r o a z e n r o a s t e r j e , v. roosteren! Hsfr. I I , 175.
r e a d . Dr. E., Quickb., 45. — H o s k j i n r o a s t i c h , adj, roestig. Ook: schor door
i s d e r o a s ! H w e t i n p r o n k f e n i n verkoudheid. — I k b i n r o a s t i c h , — d e
b l o m m e n ! ld. IV"!, 51. — H y s j u c h t e r k i e l i s m y r o a s t i c h . — Ook r o e s t i c h ,
ú t a s i n r o a s , friscli en bloeiend. — r û s t i c h en r u s t i c h .
S l i e p e a s i n r o a s . Sw. 1853, 16. — De r o a s t s j e , r o a s t k j e , v. roesten.— Prov.
f a e m h i e n u k k e n , d e f e i n t s k o n k R e s t r o a s t e t . Salv. M.S., 70. — A l d e
h j a r d e r o a z e n , dankte haar af, latende I j e a f d e r o a s t e t n e t . Hsfr. IV, 225. Ook
haar de geschenkjes houden, die hij haar r u s t s j e , r û s t s j e , en r u s t k j e .
gaf. B. 506. r o a z e , v . in: I k s c i l d y h w e t r o a z e ,
dim. r o a s k e . — D e b l o m k e s for- ik zou je hartelijk bedanken, ik zal er voor
t o a r j e a s i t s i n t s j e n e t s k y n t . li passen. — J o u m y d a t , j a ! 't S c o e d y
I t r o a s k e f o r b l i k t en f o r s t j e r t e n n o c h l i k w ê z e , m a r 'k s c i l d y h w e t
f o r k w y n t , Sw. 1853, bl. 61. — I n h y n s - r o a z e . Vgl. hoastje, lakke.
d e r m e i i n r o a s k e o p 'e s t i r t . (bij 't r o a z e k r â n s , s. rozenkrans. Mlkw, en
trouwen). — H y r i n t m e i i n s w a r t elders door de R. C. ook genoemd: d e fiif-
r o a s k e o a n ' e p e t (als teeken van rouw). t s i e n e n .
r o a s , s. roos, soort huidontsteking, ver- r o a z i c h , adj. rozig, koortsig, (ook) last
gezeld van een pijnlijk gevoel op de ont- van winden hebbende.
stoken plaats, (ook) koortsigheid. — De r o b b e , s. r o b , zeehond.
b o e r h e t d e r o a s , is ongesteld, — koort- r o b b e , s. voor maag, lijf, vooral gebruikt
sig. Sch. MS.. 44. — De r o a s y n 't h i e r , van viseh. — De r o b b e f e n i n k a b e l j a u .
y n 'e t o s k e n , y n 'e h û d . Compos. bel-, R. en T.3, 132". — B y i n i e l k w a b f y n t
bienroas. m i n a l t y d p o a s k e n y n 'e r o b b e .
roasfiS-k, s. Cyclopterus lumpus. Snot- Aid. 404*.
tolf. In samenstellingen ook wel voor een
r o a s j e , i n : R o a s j e s o a r g j e l i t t e , mensch/. Zie beide volgende artt.
Holl. violen laten zorgen. r o b b e d o e s , s. slordig mensch. Zie robbe.
r o a s p û d t s j e , s. n. zakje met geheimmid- r o b b e j o n k e r , s. ongemanierd, maar wei-
delen, dat men als middel tegen roos in den meenend man, ongelikte beer. A. 606.. Zie
zak draagt, v. d. V., Bitsj. Wràld, 49. robbe.
r o a s t e , [spr. ook wel: -oà], s. roest. — r o b b e l i c h , adj. ruw en oneffen. — I n
R e s t m a k k e t - r o a s t e , rust roest, Sch. r o b b e l i g e w e i , r o b b e l i c h i i s . A. 884
Sprkw. I I , 21. — Ook r u s t en r u s t . Ook r o b b e r i c b . Zie robbieh en ronfelich..
r o a s t e r , s. rooster. I n r o a s t e r o n d e r r o b b e s e k , s. tabakszak van robbevel.
't f j û r h i r d t sj e, — y n 'e k a c h e l o m — triv. ook voor het lichaam van een mensch.
er de y e s k e t r o c h r û g e l j e to lit- I k s c i l dy h w e t op d y n r o b b e s e k
t e n . . . om er de aseh doorheen te laten j a e n , slaag geven. Zie robbe. Vgl. ropsek.
vallen. — Ook wel: i n r o a s t e r f o a r 'e r o b b e r t , s. voor ruwe kap van rogge-
b û t e d o a r . - I t b i n n e t i g e h i m m e l e brood. Zie breaplasne.
en g n a p p e I j u e , h j a h a b b e i n r o a s - r o b b i e h , adj. r u w , oneffen. — R o b -
t e r f o a r 'e do a r o m d e s k o e n d e r o p b i e h f e l , ruwe en grove huid. A. 235. —
ôf t o s t r i k e n . D e b a s t i s s a r o b b i e h . W. D,, Wintergr
Zoo ook oudtijds aan den ingang van een 69. — D a t h û s s a s k e a n e n s a r o b -

wumkes.nl
 ROB.
b ì c h , Hsfr. VII, 188. Vgl. robbelich, rob-
berich en roäzick.
Ook voor schurftig, met jeukenden uitslag.
r o b y n ( t s j e ) , s. (n.). canHnbina Unota,
barmpje, kneu, vlamsijs, hennipvink, ro-
bijntje.
Leeuw, r ' o b y n d e r k e .
r o b j e , r o b b e l j e , v. zich krabben.
r o b j e , v. eten, vreten , in de robbe (maag)
steken. A. 557.
r o c h (spr. -ò-), s. raja clavata, en raja
pastinaca, rog (visch).
r o c h e l j e (spr. -ó-), v. rochelend hoesten,
— R o c h e l j e e n k o e h e l j e , als oude
mensehen vaak doen.
r o d z i c h , adj. ruw. oneffen. — E o d z i g e
(ook r u s t i g e ) i e r ' a p p e l s . — D e p e a l
w i e r e a r s t sa r o d z i c h , m e i b a s t f e n
b u t e n o m , zoo ruw toen de bast er nog
om heen zat. — H j a s k o e r d e h i m i t
s t o k j e ú t de h â n , d a t it fel o a n de
r o d z i g e b a s t s i t t e n b l e a u . Hsfr. I ,
228. — Ibid I I , 167.
r o e d e , s. roede. — h e r e n r o e d e ,
lange ijzeren staaf, in: h e a r o e d e , waar-
mede de mate van het hooibroeien wordt
onderzocht. Vgl. glésroeäen.
dim roeätsjes. kleine dunne roede van hout,
ijzer of koper, - g l ê s - o f f i n s t e r - r o e d t -
sjes. —• De l e a d e n r o e d t s j e s h o n -
g e n e r b y . B . & T.2, 164'.
d e r o e d e n f e n 'e m o u n l e , m o u n -
l e - r o e d e n , de roeden van den molen. —•
In m o u n l e h e t t w a r o e d e n , d a t bin-
n e f ' j o u w e r wj u k k e n . — D e m o u n i e
s t i e t o p 'e r o e d e , zoodanig dat een der
roeden recht op en neer staat. Vgl. moun-
Uroeäe. — De r o e d e n f e n i n h e a b e r c h ,
de vier rechtopstaande palen.
tuchtroede. — Prov. As d e r o e d e f e n
't g a t i s , i s d e p i n e f o r g e t t e n . — H y
h e l l e t in r o e d e for syn e i g e n g a t ,
haalt zich vrijwillig last op den hals.
r o e d e , s. roede, lengte- en vlakteinaat,
grondslag der Friesche landmaat.
als lengtemaat: ruim twaalf voet; in de
oostelijke zandstreken ook dertien voet en
dan bepaaldelijk t r e t t s j i n s f o e t - r o e d e
genoemd.
als vlaktemaat: d e r o e d e y n 't fj o u-
w e r k a n t , vierkante roede, waarvan oud-
tijds twintig roeden een e i n z e uitmaakten,
wumkes.nl
ROEK.
en twaalf - « e i n z e n een p o u n s m i e t t è ,
pondemate, die thans bij de landelijke be-
volking, vooral in de kleistreken, nog alge-
meen bij de berekening der landmaat ge-
bruikelijk is en nagenoeg overeenkomt met
ruim 36 are of vierkante roeden der tegen-
woordige Nederlandsche wettelijke landmaat.
r o e d z j e , v. met de roede meten.
Ook: de hooiroede diep in het opgetaschte
hooi, g o l l e of b l o k , steken, om de mate
van hitte van broeiend hooi te onderzoeken.
Vgl. hearoedsje.
r o e f , s. roef van een schip. — Prov. Dy
't e a r s t y n 'e r o e f i s , h e t k a r f e n
p l a k . Holl. die eerst in de boot is, heeft
keur van riemen. Salv. MS., 70.
r o e f , s. Oudfr. hroof, Eng. roof, dak,
bovenste gedeelte. — D y k o u is h w e t
h e e c h f e n r o e f , hoog van rug, Sch., MS.,
27.
r o e g j e , r o e i j e , v. rooien, uitroeien. Com-
pos. b e a m - , s t o b b e r o e g j e, û t r o e g j e .
— Hy w i e r b i r e t om d y b e a m m c n
r o e g j e t o l i t t e n . Hsfr. III, 57. Vgl. roaije.
r o e g j e , r o e i j e , v. heimelijk iets helpen
bedisselen, tot iets meehelpen, tot iets op-
wekken , de hand er in hebben. — D a t h y
m e i o a n 'e g r a p r o e g e h i e , er toe had
medegewerkt. Fr. Vbl. 16/IV, 1882,— S y n
s k o a n m o e r r o e i d e d e r ek m e i o a n .
R. ind T.', S74.
r o e i b o a t , s. roeiboot.
r o e i j e , v. roeien, met de riemen een
vaartuig in beweging brengen, met een
roeiboot uit varen gaan. — W y h i e n e
y n 'e w y n e n m o a s t e n d a t h i e l e e i n
roeije. — Wy s c i l l e m o a r n út to
r o e i j e n.
r o e i j e , v. pnrturire, een kind baren; in
den toestand zijn, die aan het baren vooraf
gaat. I t w i i f i s y n 't r o e i j e n , in ba-
rensnood. — Ook bij het baren ondersteunen.
De „ k r e a m h e i n s t e r " s e i : I k s c i l t o
n a c h t w o l ,by B a u k k o m m e m o a t t e
t o r o e i j en.
r o e i k j e , r o a i k j e , v. zachtjes roeien. —
De f a e m f e n I n k h u z e n d y y n i n a e d
o e r d e S u d e r s é r o e i k e . R. & T.2, 328».
Ook: wiegelen. — R o e i k j e e f f e n o a n
'e w i d z e . — I n b e r n o p ' e k n i b b e l
r o e i k j e. Vgl. roaikje.
r o e k , s. coreus frugìlegus, roek; ook dui-
 ïtOÊK.
delijkkcidshalve nader aangewezen als s w a r-
t e r o e k , ter onderscheiding van de s k i e r -
r o e k , corvtis cornix, bonte of gijze kraai.
— H y is d e r b y a s d e r o e k e n , waar
kans op voordeel is, is hij er bij. — H y i s
o n d e r d e r o e k e n , in bekrompen omstan-
digheden. B. 485. — G e a n d e r o e k e n
o e r ' e s l e a t , II D e n l i t e r (de w i n -
t e r ) 't m e a s t w e r s i t t e . R. ind T. s 195».
r o e k e b e k , s. voor blikken of koperen
oliekan met sneb-vonnige tuit. Zie oaljesnip.
r o e k e f r e t t e r s , s. pi. scheldnaam voor
die van Hol werd. W. D., In Doaze, 55. —
R. ind T. s , 329.
r o e k e j e y e , v. roeken verdrijven, zooals
een kievit doet, als zij eieren heeft, waar
eerstgenoemde op azen. — S j u c h d y l j e a p
r i s r o e k e j e i j e n , (voor eierzoekenden een
aanwijzing om ze te vinden).
r o e k e n ê s t , s. n. roekenest, ook wel voor
kraaienest.
Ook: Bij het koolzaad-dorschen het kleine
kleed, waar het zaad ín gezift (gezeefd)
wordt.
r o e k o e , r o e k o e k o e , interj. klankna-
bootsing van het kirren der duiven. Sw.
1853, 61. — ' t D o u k e r o p t r o e k o e k o e .
W. D. Fr. Lieteboek, no. 30.
r o e p e l , r û p e l , s. repel, om vlas te re-
pelen. Ook r i p e l .
r o e p e l - , r û p e l b a n k , s. repelbank, bank,
waarop de vlasrepel geplaatst is.
r o e p e l j e , r û p e l j e , v. repelen. Com-
pos. †laechsroepelje.
gevogelte plukken, van de veeren ont-
doen. — I n e i n f û g e l r o e p e l j e . Vgl.
ropje.
fig. plukken, plunderen. — H j a h a b b e
dy g o e d e m a n a l h i e l r o e p e l e . — In
h û s r o e p e l j e . Compos. út roepelje.
r o e p e l - , r û p e l k l e e d , s. groot kleed
van zeildoek, waar de repelbank op ge-
plaatst en vervolgens de zaadknop gedroogd
wordt. Vgl. flaechskleed.
r o e r , s. n. roer (van een schip). — I t
r i n t ú t i t r o e r , het loopt buiten den
koers, 't gaat te erg. — I t s j i t ( r i n t )
h i m ú t i t r o e r , hij kan het niet tot een
goed einde brengen, 't gaat zijn krachten
te boven. A. 596. — I t r o e r m o a t y n
't w e t t e r b l i u w e , fig. men moet voet
bä stuk honden, Salv. MS., 80. — De
wumkes.nl
36 BOET.
h o l l e i s 't r o e r f e n 't s k i p . Zie holle.
r o e r , s. n. jachtroer, (geweer.) — R o e r
e n h e a f o a r k w i e r e n f r e e s l i k y n 'e
w ê r. v. BI., Bik. 32. Vgl. ook plperoer.
r o e r , s. beroering. — A l l e s w i e r y n
r e p en r o e r . Zie ook r o e r i c h .
r o e r e , v. (zich) roeren, verroeren, bewe-
gen. — I t i s h j i r s a f o l , m e n k i n y e n
n e t r o e r e . Vgl. roer je.
r o e r h e a k k e a , s. pi. roerhaken, ijzeren
haken aan het roer van een schip, om het
aan den steven te hechten. Vgl. †ingerlingen.
r o e r i c h , adj. roerig, druk, luidruchtig
onrustig. — I t w í e r S n e i h t o j o u n s y n
ús g e a w o l r i s f r i j h w e t r o e r i c h , de
j onge lieden maakten dan rumoer. Fr. Wjn.
1861, 4. — I t r o e r i g e f o l k j e , de luid-
ruchtige kinderen. Sw, 1864, 63. — H y
h e t de k o a r t s e n i s b j ú s t e r e r o e -
r i c h , d a t i s g j i n b e s t t e i k e n . Ook
wel: r o e r (ld. X , 98).
r o e r i c h h e í t , r o e r i g e n s , s. woeligheid,
drukte. — B û t e n w e n s t i g e r o e r i g e n s
f e n 'e b e r n . V. d. V.
pi, r o e r i c h h e d e n , woelingen, onlusten.
r o e r j e , v. (zich) roeren, verroeren, be-
wegen. — Me k i n y e n h j i r n e t r e p p e
n o c h r o e r j e , het is hier te eng om zich
te bewegen. Vgl. roere.
r o e r p i n , s. roerpen. — D y d e r o e r -
p i n h e t , n i o a t i t s t j û r h â l d e , Telt.
MS., 9. Vgl. helmhout.
r o e s , s. roes, staat van dronkenschap.
— I n r o e s y n h a w w e . — De r o e s út-
s l i e p e . dim. r o e s k e . Zie rabbelroeske.
Ook onbezonnenheid, roekeloosheid. — I t
(hy) g i e t e r m a r m e i (yn) 'e d o l l e
r o e s o p t a , van een ondoordachte of on-
beraden handeling. — H y l i b b e t a l h i e l
b y d e r o e s , zorgeloos omtrent zijnfinan-
tieele omstandigheden. — O p ' e r o e s ô f
w o l i k w o l m e i d y r n i l j e , op de
gis af, zonder nauwkeurige berekening, met
u ruilen, ook: r o e ze. — Zie voorts rûs.
r o e s d o d d e , s. dronkenmansslaap. — ü t
in roesdodde to w e k k e r skodde.
Bijek. 1846,5.
r o e t (spr. ook wel: -ûo-), s. n. roet,
schoorsteenroet. — S a s n o a d as r o e t ,
uitermate slim, s a k â l d a s r o e t , erg
koud, — s a t s j u s t e r a s r o e t , stíkdon-
ker. Vgl. roettsjuster.
 BOET.
r o e t f o a r n , s. eyprinus erylhrophtalmus,
ruiseh- of rietvoorn. Ook s k i l i g e r o e d .
Ook schertsend w â l d f a m m e n , z. d. —
Ook wel rietfoarn.
r o e t r i c l l (spr. -ûó-), adj. & adv. met roet
bemorst, naar roet smakend. — I n r o e t -
r i g e m û r r e , van roet water doortrokken.
— I t i t e n is ( s m a k k e t ) r o e t r i c h .
r o e t t s j u s t e r , adj. stikdonker. — I t i s
roettsjnster, men kin gjin h â n f o a r
e a g e n s j e n . Ook i e r d e t s j u s t er.
r o e t w e t t e r (spr. ook -ûó-), s.n. roetwa-
ter, dat langs de ächoorsteenwanden naar
beneden loopt. — D a t b o e k í s a l h i e l
b i d o a r n , d e r ia r o e t w e t t e r op
d r i p t.
r o e z e , v. ruilen op de gis af, zonder
nauwgezette vergelijking,— o n f o r s j o e n s
w e i w o l i k m e i d y r o e z e . — Ook wel
rûze.
r o e z e m o e s j e , v. op slordige wijze al-
lerlei zaken door elkander mengen en ver-
warren.
r o e z e m o e z z e r , s. iemand die op slor-
dige wijze alles dooreen morst of vermorst.
r o f f e l , s. aanhoudend getrommel, de
r o f f e l s l a e n . — I n r o f f e l k r i j e , (oor-
spronkelijk onder tromgeroffel door spits-
roeden loopen), overdr. een strenge berisping
ontvangen.
r o f f e l j e , v. aanhoudend trommelen , d e
roffel slaen.
Ook roffelen, kijven, lichtzinnig rabbe-
len.— O e r d e S k r i f t h i n n e r o f f e l j e ,
zonder ernst den Bijbel bespreken. B. ind
T.2, 685. Compos. útroffelje.
een eigenaardig knorrend geluid laten hoo-
ren, snorken, — M o p k e (de hond) rof-
f e l e t r o c h d e n o a s , B. ind T.3, 284". —
De s û c h r o f f e l t om d e b i g g e n o a n
't û r t o l o k j e n .
r o f f e l j e , v. licht omploegen, bepaaldelijk
van de bovenste laag van stoppelland. Noor-
del. — Elders f e l g j e . Ook wel s k i l e .
Ook: slordig werken. Vgl. ô f r o f f e l j e .
rof f e l p l o e c h , s. ploeg . waarmede het
stoppelland licht wordt omgeploegd. Zie vo-
rig art.
r o f f e l s k û t e l , s. babbelachtige vrouw.
Vgl. rabbel-, rattehkûtel.
Ook: slordige vrouw.
* r o f t e , s.' geroep, gerucht.
wumkes.nl
37 BOK.
r o g g e , s. rogge. — G e l d e r o g g e ,
arundo avenaria, vrouwenkoorn. Ook r o g -
g e g ê r s , z. d.
r o g g e b l o m , s. centauria cyanus (blauwe)
korenbloem.
r o g g e - e a r t s j e s , s . pi. wikken. Zie wikke-
r o g g e f j i l d , s. roggeveld. — (E a r m e
B o m m e r t ) dy w r o t d ê r y n i t rogge-
f j i l d , E. ind T.2,
r o g g e f r u c h t , s. te veld staande rogge.
— S j o e r d h e t d ê r op d a t s t i k l â n
o a n 'e f e a r t i n b e s t e r o g g e f r u c h t .
r o g g e g ê r s , s. n. een in waterachtige stre-
ken voorkomende grassoort: veldgarst. Ook
r a e i.
r o g g e - i e r , s.rogge-aar.By m a e i t i i d s -
n o a r d e w y n , den b û g e de rogge-
i e r e n h j a r n e i 't s u d e n t a , d a t i s
b e s t for de f r u c h t .
R o g ( g e ) k e r l , s. roggekorrel.
R o g ( g e ) m o u n l e , s., korenmolen.
B o g ( g e ) m o u n l e r , s. korenmolenaar.
r o g ( g e ) - m a n t s j e s. n., bruin-bloeiende
grassoort. Ook s w a r t k o p k e .
r o g g e r i b a k , s. beschuit, oorspr. van rog-
gemeel , zooals nog wel op de Friesche eilan-
den; later van tweede soort gebuild tarwe-
meel met anijszaad er in gebakken.
r o g g e n b r e a , s. roggebrood. Zie brea.
r o g g e n b r y , s. brij of pap van roggemeel
met melk gekookt.
rog(ge)-SlÛk), a. n. uitgezocht roggestroo
voor dakbedekking en bedstroo. Zie sìûk.
r o g ( g e ) - s o u w e , s. roggezeef, Holl. harp.
Ook rasp.
r o g ( g e ) - s t o p p e l , s. roggeatoppel. Zie
stoppel.
r o g ( g e ) - s t r i e , s. roggestroo.
r o i l t s j e r , r u i l t s j e r , s. plonsstok. Zie
riltsjer, reiltsjer.
r o k , r ô k , s. rok, kleedingstuk, vooral
vrouwenrok.
Ook: I n r o k w o l , schapenvacht, zooala
zij om het schaap zit. Vgl. flues.
dim. r o k j e , korte, mansrok (uit de 18e
eeuw) met één rij knoopen. •— I n s a r j es
r o k j e . — Dy 't i t r o k j e p a s t t s j u c h t
i t oan. Salv. MS., 60. — H y l u k t i t
r o k j e ( b a e i t s j e ) ú t , maakt aanstalten
om te vechten. Sch. MS,, 7. — I k w o l i t
r o k j e d ê r n e t om ú t l û k e , er niet om
vechten wie gelijk heeft. B. 511. — D o u
 ROK.
f e n 't s e l d e l e k k e n i n r o k j e ( p a k j e )
a s d y n m a et. B 462. Zie lekken.
rokje, rokkelje, rokkenje, v. twist
stoken. — T w i s k e n â l d e r s e n b e r n
m o e i t e r o k k e n j e . W. Gr. (1820) 74. Com-
pos. bi-, oprolckenje.
r o k l i û , s. pi. voor heeren, die een rok
dragen of voornamer gekleed zijn dan een-
voudige landlieden, A. 574.
r o k s b â n , s. roksband, band, waarmee
de bovenrand van een vrouwenrok omboord
wordt.
r o k s l i p p e , s. rokspand.
rokstreekt, streept, s. n. gestreepte
wollen stof voor vrouwenrokken (vroeger). —
W y t b o n t r o k s t r e e p t , wit en zwart ge-
streept. Compos. pypstal-rokatreekt.
r o l d e r , s. houten radje of wieltje uit één
stuk. — R o l d e r s o n d e r i n k a k s t o e l .
— o n d e r in . b e r n e boarters-w eint-
sj e. Ook r ô l l e .
r o l j e , r ô l j e , v. rollen. — De p i p e r -
n u t e n r o l j e o e r 'e f l i e r . — O, r ô l j e
oer bou en g r e i d e n , . . . O, g o l l e
F r y s k e s a n g . Fr. Lieteb. 1. •— R o l j e ,
r o l j e w e t t e r w e a g e n || R o l j e e n b r û s
om 't â l d e G r o u . R. & T.2, 188°. — H y
h a t sa f o l i e i t e n , d a t hy k i n w o l
rolje. — I t l â n r ô l j e m e i de l â n r ô l -
le. — P a s op, b e r n ! r ô l j e n e t fen
b o p p e n , den kom me der d e a d e n . —
R j u e r d is y n s y n j o n g e j i e r r e n w o l
r i s f r j e n i d t r o c h 't l i b b e n r ô l l e .
Overdr. — I t k i n r o l j e , het kan gaan,
't is nog zoo kwaad niet. — I t s p a n t om
e r s a h w e t t r o c h t o r o l j e n , door de
wereld te komeu, den kost te winnen.
r o l l a e c h , s. rollaag, eene laag van ge-
metselde steenen, zooals onder een kozijn,
of op een muur.
r ô l l e , s. rol. — D e r o l l e n f e n ' e m a n -
g e l . — In w e i n t s j e op r o l l e n . — D ê r
w i e r 't s p u l o p r o l l e n , daar ging het
aan den gang. Ind. B., 103. — I n k o a r t e
g r o u w e r ô l l e , overdr. kort en dik vrouws-
persoon. — I n r ô l l e b û t e r . ronde kluit
boter, zooals kleine boeren ze wekelijks ter
markt brengen. Compos. lân-, terskrôlle.
Ook voor iets wat opgerold is. I n r ô l l e
b i h a n g , - l e a r , behangsel, leder. — I n
r ô l l e â l d e l a p e n , een rol lappen. — 'k
S j u c h yn syn h â n in rôll' p o m p i e -
wumkes.nl
38 BOM.
r e n . v. BI. Bik. 44. — Ook voor bundel.
D ê r k o m i k o a n m e i r ô l l e en a l .
Daar ben ik met mijn geheele bundel.
r o l l e , r o l , s. rol in een tooneelspel. —
Overdr. H y h e t i n n u v e r e r o l l e s p i l e ,
geen schitterend verleden achter zich, A.
Ysbr. (1808), 99/100.
r o l l e b o l , s. toestel van hazardspel, waar-
bij men een met 12 nomniers voorzienen
ivoren bal door een bekken liet rollen. Vroe-
ger op dorpskermissen. Zie W. D. Volksl.
ì, 280.
r o l l e b o l j e , v. met de rollebol spelen.
Zie vorig 'art.
fig. H y h e t s y n j i l d f o r r o U e b o l l e,
verspeeld, verkwist.
r ô l l e w a n g e n , s. pi. (de) zijstukken van
het r a a m , waarin een landrol draait. Sch.,
MS., 17.
r ô l l e p a r s e , s.' (de) ketting waaraan de
trekzeelen van de landrol worden geslagen.
Sch. MS., 17. Vgl. ploechpame,
r ô l l e s t â n d e r , s. rechtstandige paal, op
het midden van den dorschvloer ronddraaien-
de, waaraan de dorschrol bevestigd is.
r o l l i c h , adj. rul, los (van aarde.) — R o l -
l i g e i e r d e . ld. X, 126.
r o l p e a l , s. paal met draaibare verticale
rol, geplaatst op de bochten der trekwegen
om de treklijnen der schepen er over te la-
ten glijden.
r o m , rum., s. n. ruim van een schip. —
Der k a e m in b i d o a r n e l u c h t ú t i t
r o m . R. ind T.2, 167».
r o m , r û m , adj. ruim, overvloedig. —
Rom en b r e e d . — R o m en k r a p . — I t
r o m m e f j i l d , het open veld. — Prov.
D ê r 't d e k o k f e n h o n g e r s t j e r t , d ê r
is 't n e t r o m . — D o n h a a t i t s a r o m
a s d e w r â l d w i i d i s , geniet alle moge-
lijke vrijheid en genoegen.
I n r o m m e k o u , in de beteekenis van
lichamelijk ruim ontwikkeld. — I n r o m -
m e i n t e r b o l l e , e e n s t i e r , die voor zijn
leeftijd forseh gebouwd is.
r o m , s. roem. D e r g i e t i n b o e l r o m
en rop fen it boer k e syn d o k t e r jen.
r o m a n (spr. meest r o m a n ) , s. roman,
pi. r o m a n n e n — D e m o a i s t e s e t t e n
ú t 'e b i s k r i u w i n g e n f e n j o n g f a m -
m e n , d y 't m e y n 'e r o m a n n e n f y n t .
ld. XIII, 62. — Y t l i k e d i e l e n r o m a n -
 ROM.
n e n f e n T o u s s a i n t en fen V a n L e n -
n e p , Sw. 1864, 42. — De f r o n , d y ro-
m a n n e n l i e s , 1864, 59. Ook r o m a n s -
boeken.
r o m a n s k , adj. romantisch. — D a t f r j e m-
d e r o m a n s k e s p i l , v. d. St., Rouke, 26.
- - R o m a n s k e b o e k e n , Ibid. 12. —
H j a i s i n b y t s j e r o m a n s k , Ibid 31.
rom-, r ú m b a e n ' , s. als expr. adv. ruim-
baan. — N o n h a w y w e r h w e t r o m -
b a e n , nu zijn de hindernissen weggeruimd.
Opsehoonen, r o m b a e n m e i t s j e .
rom-, r û m b o a r s t i a h , adj. een ruime
borst hebbende; rondborstig, vrij uit de borst.
— D e n l j u r k s t ' r o m b o a r s t i c h , f rij
f e n w r o e g , F e n God en H e i t e l â n -
Salv. 59.
rom-, r û m b o m m e n , s. pi. balkjes, die
in het midden over de ruimbalken van een
schip worden gelegd, en met deze tot steun
dienen voor de losse luiken, waarmee het
laadruim kan worden overdekt.
r o m e r , s. roemer, drinkglas. — H y h e t
t o d j i p y n 'e r o m e r s j o e n , Holl. te diep
in 't glaasje gekeken.
r o m e r f o l , adj. ook als s. gebruikt, (een)
glaasje, borrel. — F o r in r o m e r f ol w o l l e
in h o p e n l i û a l l e s d w a e n . — Hy h e t
i n r o m e r f o l t o f o l i e h a w n , een glaasje
te veel gedronken. — D o u e n i k w y w i t -
t e 't w o l |1 W y d r i n k e t o g e a r r e i n
r o m e r f o l . Oud rijmpje.
rom-, r ù m f e r i i c h , adj. (te) ruim van
huid, niet gevuld. — D a t â l d e r o m f e l -
l i g e m i n s k e . Hsfr. X , 52. — R o m f e l -
l i g e w a n g e n . Ibid. — D e k o u w i r d t
r o m f e l l i c h , h j a (hy) b i g j i n t t o
g r o e ij e n , begint grooter te worden.
r o m f o l , adj. roemvol. v. BI. Bik. 44.
rom-, r ú m h a n n i c h , adj. de handen ruim-,
't niet te druk hebben, tegenover: fol-
h a n n i c h , z.d.
Ook: mild, onbekrompen in 't uitgeven
van geld. — Al t o d e u n i s n e t g o e d ,
m a r wy m o a t t e ek n e t al to rom-
hannieh wêze.
r o m h e r t i c h , ruim van h a r t , vrolijk,
welgezind, — (Ik) r o p r o m h e r t i c h J o
t o m i e t t e : H a b de r o m t fen s e i n e
op j o u w e i . F o r j . 1902, 77.
r o m j e , r û m j e , v. ruimen, ontruimen.
Hy m o a t i t h û s . i t l â n r o m j e . — R o m -
wumkes.nl
39 ROM.
j e , s k o m j e , k l e a r j e fen D ú n k e r k e r s
't s k o l p r i c h s â l t . O. J. 1, 75.
— D e a l d e n m o a t t e f o r de j o n g e n
it plak romje.
verruimen, verlichting brengen , ook aan
geldelijke nood tegemoet komen. — W y
s j i t t e h w e t j i l d to k o a r t . A s j y my
fyftich goune skikke koene, dat
scoe al a e r d i c h romje. — Ik w i e r
n i i s sa b i n a u d , m a r it r o m m e t a l
hwet.
ruimte geven. L i t d e s k o a t h w e t
r o m j e , de schoot (het touw) van zeil of
fok op een schip vieren.
r o m j e , r o m m e , v. roemen. — R o m ,
G r y k ! r o m R o m e r ! op j o u tael;
S j o n g fen h j a r r y k d o m , d e u g d e n
p r a e l : Ik mei l j e a w s t F r y s k e klan^
k e n lij e, v. BI., Bik. 6.
r o m m e l , s. rommel, prulleboel, wanor-
delijke boel. — H w e t i s 't h j i r i n r o m -
m e l ; s c i l d e r n e t o p r e d t w i r d e ? —-
H y k e a p e t y n 'e b o e l g û d d e n a l l er-
Ie ij e â l d e r o m m e l . — H y i s y n s y n
e i g e n r o m m e l o m k o m d. — H w e t
k i n my de r o m m e l s k e l e ?
r o m m e l h a v e n , s. rommelboel. I t is,
d ê r i n e a r s t e r o m m e l h a v e n , een
buitengewoon wanordelijke boel.
r o m m e l i c h , adj. onordelijk. — I t l e i t
d e r t i g e r o m m e l i c h h i n n e , het is een
echte warboel.
r o m m e l j e , v. rommelen. — I t r o m -
m e l j e n d e t o n g e r l f t d , d a t g r o m m e 1-
j e n d b r o m t , v. BI. Bik. 7. — 't G r o m -
met, brommet, trom met, stjit;
Rommelt foart e n b o a r s t o e r 't
w i e t . Salv. 2.
— K o e 't r o m m e l j e n y n 'e b û k s a-
f o l l e b û t e r j a en a s 't r o m m e Ij e n
y n ' e t s j e r n e , ' t scoe m a c h t i e h op in
r o m m e l j e n g e a n . Telt. MS., 20. — I t
r o m m e l t h i m y n 't l i i f . Vgl. grammelje.
Ook: op den rommelpot spelen.
r o m m e l f o t s e n , s. rommelboel. — I n
s k r o a r dy t a r o m m e l f o t s e n út wier,
met zijne slordige zaak aan het einde.
r o m m e l p o t , s. rommelpot. Vgl. †uke-
pot.
r o ì n m e l p o t - s a n k j e , s. n. rommelpot-
liedje. W. D., I n Do a z e , 17 e. a.
r o m m e l p o t t e r i j , s, rommelpotspel, —
 KOM.
R o m m e l p o t t e r i j , j o w my in d u i t s j e :
d e n g e a n i k j i m m ' f o a r b y . Rymke,
(Rommelpotsankje).
r o m m e l s e k , s. rommelzak, bedelzak.
Vgl. biddelselr.
r o m m e l s k û r r e , s. romnielschuur, waar
allerlei onbruikbare of ongebruikte voor-
werpen bijeen gebracht en bewaard worden.
— Fig. H w e t y n d e r o m m e l s k û r r e
f e n ús in a s t e r s y n h o l l e s i t , w y t
n i n m i n s k e . A. 578.
r o m m e l s o u d e r , s. rommelzolder.
r o m m e l s o a d t s j e , v. rommelzoodje.
rom-, r û m m i e t t i c h , adj. ruimschoots,
in ruime mate. R. P.
r o m p , s. (de) romp van mensch of dier.
S y t s e m e i s y n g r o u w e r o m p , dik
lichaam.
Ook wel het gedeelte van een kleeding-
stuk, voor zooverre het de borst en het lijf
bedekt. D e r o m p s i t a l y n - i n - o a r ; d e
m o u w e n m o a t t e e r n o c h o a n . Vgl.
romp-onderst.
de romp, het holle van een schip. —
T w i s k e n d e s w i e r e s k o t s e n y n 'e
i i s - s é w a e r d d e r o m p f e n 't s k i p
p l a t t r e a u n , oft i t in b l i k k e n doa-
ï 8 w i e r . — Vgl. v. d. V. Oerw. 83.
r o m p i e h , adj. met zwaren, wel ontwik-
k el d e n r o m p . — I n r o m p i g e kou.
A. 33.
r o m p l i c h , adv. met rimpels. — R o m -
p l i e h o a n 'e f o a r h o l l e . Vgl. ronfelich.
r o m p - o n d e r s t , s. n. soort vrouwen on-
derkleed. Zie onderst.
r o m p s l o m p , s. slordige massa, rommel,
oude versleten voorwerpen. — D e e r v e n
f o r d i e l d e n it b e s t e g ú d en verkof-
t e n de r o m p s l o m p . — B y 't b o e l g û d
k a e m de h i e l e r o m p s l o m p fen ã l d e
p r u l l e n f o a r 't Ij o c h t . — Dy â l d e
t i m i n e r s k û r r e is in h i e l e r o m p -
slomp.
sloddervos, iemand wie(n) de Meeren slor-
dig om het lijf h a n g e n . — D a t â l d e s k i p "
k e w i i f i s in r a r e r o m p s l o m p .
Ook iron. B e s t e m i n g e r s , d y ús
j i e r op j i e r d e r o m p s l o m p o p 'e
s k e a l j e n b r i n g e , die zich jaarlijks op
de kermis in vollen kleederdos laten wegen.
Groustcr weachbriefke 1840. Fr. Lêsb. 102.
r o m p s l o m p i c h , adj. slordig. — H y r i n t
wumkes.nl
40 BON.
e r m a r r o m p s l o m p i c h h i n n e , zonder
zorg voor zijn kleeding.
r o m r o f t , adj. roemruchtig. — I n k r i i e h s -
t o c h t û n d e r de r o m r o f t e g r e v e W i l -
l e m fen H o ' l â n . d ê r de o a r l o c h s -
Ijue mei b e i d e h a n n e n nei r i k t e n .
Sw. 1865, 7,
r o m r o f t i c h , adj. roemruchtig.
rom-, r û m s e k , s. boezeroen. Zie boes-
groentsje.
r o m t e , r û m t e , s. ruimte, plaats. —
E r i s r o m t e y n 'e w r â l d o m e l k o a r
m i s t o r i n n e n , twee die in onmin leven,
kunnen elkaar ontwijken Wiers. f. M. J.
Zie misrinne. — N o u k o m t e r r o m t e
o m 'e h i r d , s e i d e j o n g e , n o u 't ú s
h e i t e n m e m b e i d e d e a b i n n e . — Op
'e r o m t e w e n j e , eenzaam in het veld.
— R o m t e m e i t s j e , opruiming houden;
plaats maken. — D e r i s w o l r o m t e f o r
t w a . — Y n d e t s j e r k e b a n k ia r o m -
t e f o r fiif.
overvloed, onbekrompenheid. — H a b a l -
tyd, eltse libbesdei, D e r o m t ' f e n
s e i n e o p j o u w e i . Forj. 1902, 77. —
Prov. 't I s b e t t e r m e i d e r o m t e t o r i e -
d e n a s m e i d e k r a p t e . — U t 'e r o m t e
t a r r e . — H y s p r e k t n e t f e n 'e r o m t e ,
roemt zijn toestand niet.
r o n , Schierm. s. loop. — H i g i e f u r d
o p 'e r o n , ging dadelijk op den loop. —
Vr. Fr. 188. Zie rin.
r o n d a l j e b l ê d d e n , s. pi. glechoma hede-
racea, hondsdraf (Suaw.)
r o n g e , s. ijzeren bout, waarmede zware
voorwerpen in plaats van met spijkers, ste-
vig aan elkander worden bevestigd, zooals
onder andere, de dwarshouten aan het paal-
werk langs de dijken op het zeestrand. Zie
riemminge.
of ter versterking van zware deuren. — I n
swiere doar mei i z e r e n ' rongen.,
deur waarvan de klampen en de zijbladen
der scharnieren met ijzeren bouten zijn be-
vestigd.
Ook opstaande ' ijzeren of houten spaken
aan iedere zijde van een hooiwagen, tot
steunsel van de wagenladder (de z.g. s y d-
l e i d e r of s y d b e r j e ) ; — ook aan het
voorstel van een ouderwetschen ploeg, waar-
langs het ploegkussen op en neer kan wor-
den geschoven.
 RON.
fig. H y l i t i t o p 'e r o n g e n s l y p j e
(eigenlijk: Hy laat het langs de houten neer-
glippen); neemt rust; laat roosje maar zor-
gen.
r o n g j e , v. met ijzeren bouten vastslaan.
G o a r r i n g e n w i r d e r o n g e , gordingen
worden met ijzeren bouten bevestigd. Zie
ronge. — fig. ook ín-, naar binnen slaan, op-
eten. I k k i n d y s t u t y n t r i j e h a p p e n
w o l r o n g j e . Master Habbema, I , 13.
r o n f e l s , s. pi. rimpels, oneffenheden,
(ook op het ijs). — H j a s p r o n g e n oer-
d y k j e s e n r o n f e l s ú t n o c h t . R. ind
T.ä 373».
r o n f e l i c h , adj. met rimpels, oneffenhe-
den. — A s 't g r o u n i i s s j i t , k o m t e r
r o n f e l i c h iis. — In r o n f e l i g e w e i ,
zooals een hard bevroren klei-of modderweg,
die vooraf sterk bereden of beloopen is. B 167.
r o n f e l j e , r o m f e l j e , v. rimpelen, on-
effen zijn. S y n f o a r h o l l e r o n f e l t . —
Dat j a k s i t dy n e t goed, it r o n f e l t ,
trekt valsehe plooien. — I t w e t t e r r o n -
f e l t , vertoont rimpels op de oppervlakte
tengevolge van den wind.
r o n n e (Zwh., Schienn., Tersch.), v. loo-
pen , rennen. Vgl. rinne.
ook stremmen van melk. — R o n n e m ô l -
k e, geronnen melk.
r o n s e l , s. voor ronfel in de alliteratie:
r o n s e l s e n f r o n s e l s . z. d.
r o n s e l ( d ) e r , s. m. ronselaar, kwanse-
laar, werver voor de militie en van zeevolk.
Ook: sieïe-ronselder.
r o n s e l j e , v. ronselen, kwanselen ; wer-
ven. Compos. forronselje.
roof, s. roof, diefstal. — H y g i e t
n a c h t s f o l i e o p 'e r o o f ú t .
r o o k , s. (de) reuk, ook: geur. I k m i s
m y n r o o k t r o c h de s w i e r e f o r k â l -
d e n h e í t . — D e r is r o o k y n ' t h e a ,
't riekt heerlijk, zoo als 't zijn moet. —
A r b e i d s j e n d ê r is r o o k n o c h s m a e k
oa.n, s e i l o a i j e E v e r t . — dim. r o o k j e .
D e r is i n f o r k e a r d . r o o k j e o a n .
r c o v j e , v. rooven. Zie rove.
r o p , s. (spr. -ó-) roep, gerucht. — De
r o p er fen g y n g w i t ho fier. — D a t
j o w t s a 'n r o p . — H y wo e d e r g j i n
r o p f e n h a , de zaak niet ruchtbaar hebben
gemaakt.
naam, roem. — I n r o p h a b b e . — Dy
wumkes.nl
41 ROP.
d o k t e r , dêr g i e t in g r e a t e r o p fen.
— H y b a t d e r o p , i e n f e n 'e b e s t e
k e a t s e r s to w e z e n . — H a w in r o p
f e n F r i e s t o h j i t t e n . Sw. 1854, 4. —
— I t k i k k e r t s f o l k j e h e t in r o p fen
s j o n g e n , it n a c h t e g e a l t s j e hast
f o a r b y . Ibid. 1851, 67.
r o p - e í n , (spr. -ó-) s. eg. anas strepera,
krakeend of klappereend.
dim. pi. r o p - e i n t s j e s , schimpnaamvoor
die van Oosterlittens. W. D. In Doaze, 56.
r o p f û g e l (spr. -ò-), s. eg. (eig. roofvogel);
voor: een jongen, die door ravotten of wild
bedrijf zijn kleeren spoedig verslijt of scheurt.
Vgl. ropje.
r o p h a l s (spr. -ò-), vr. vraatzuchtig mensch.
Hrfr. VII, 61.
r o p h à n s (spr. -ò-), s. eg. iemand die er
steeds op loert om iets van anderen te pluk-
ken. Vgl. Hsfr. V I , 28.
r o p j e , r o p p e (spr. -ò-), v. plukken, vee-
ren uittrekken. — I n e i n f û g e l r o p j e .
R. ind T.s, 9 6 . — As d e g o e z z e n for-
f e a r j e , w i r d e se r o p p e , als de ganzen
ruien, trekt men ze de fijne en zachte vede-
ren uit. B. 429.
Overdr. aftroggelen, aftornen. — H j a
s c o e n e m j wol r o p p e h a , d a t er
g j i n f e a r o e r b l e a u . R. ind T.2, 47". —
De b e r n r o p p e y e n d e k l e a n f e n ' e
h ù d . Hûs-hiem 1889, 239.
verscheuren, verslinden. De f û g e l s k a -
m e n op it a e s t a - f l e a n e n en r o p p e n
i t a l h i e l e n d a l . Ook: I t l â n r o p p e t ,
is als bezaaid met verdorde grasplantjes,
door het vee uitgetrokken (als de grond te
licht of te los is).
r o p p e (spr. -ó-), v. roepen. I k r o p , i k
r ô p (r o o p Nh.), ik ha roppen , roppende,
to roppen. Burkerij, 7, 17: r o p j e . Hl.
r o o p e , pp. r o o p t . Wk. r o f t , geroepen.
Schierm. h i r e u p t , hij roept.— Prov. H y
r o p t al fen h e a r r i n g e n , as se y e t
y n 'e sé b i n n e . — R o p d ê r m a r n e t
t o l û d f e n , spreek daar maar niet zoo be-
slist over. — R o p p e n w i r d e , geroepen
worden, ook: als in ondertrouw opgenomen
van den predikstoel worden bekend gemaakt.
— R o p p e en r a z e , uitvaren, op luidruch-
tigen toon spreken. — I m m e n f e n ' t b ê d
r o p p e , wekken.
r o p p e r , s. eg. roeper, die roept, schreeuwt.
 ROP. 42
— I n r o p p p e r e n r a z e r , schreeuwer,
zwetser.
De r o p p e r voor: de haan, die 's mor-
gens vroegtijdig wekt (in een kinderraadsel).
Compos. om-, opropper.
r o p p e r (spr. -ò-), s. eg. plukker, die ge-
vogelte plukt, fig. die iemand plundert, van
alles berooft. R. P., Jouwerk. 17. Zie ropje.
r o p p e r t (spr. -ò-), s. voor maag, lijf van een
niensch of dier (gewoonlijk in trivialen zin).
— D e l e g e r o p p e r t , de ledige maag,
Eman 8. — I n h o n g e r i g e r s l a c h t o p
't l é s t a l l e s y n s y n r o p p e r t . — Cs
Omke to S n i t s j o e c h m y n e a t y n ' e
r o p p e r t , liet me honger lijden. A. 189.
Ook: gulzigaard, vraat.
r o p p e r t - i e l (spr. -ò-), s. soort aal, die
aan dobbers tornt en daaraan gevangen
wordt. Zie dôper-iel.
r o p p i c h (spr -ò-)> adj. gulzig, hongerig,
fig. begeerig, hebzuchtig.
r o p p i g e n s (spr. -ò-), s. gulzigheid, vraat-
zucht.
r o p p i n g , (spr. -ó-( s. roeping. — S e i l
d i t d y n r o p p i n g w ê z e ? v. BI. Bik. 65.
r o p s e k (spr. -o-), s. hongerige maag, fig.
albegeer, inhalig persoon.
r o p s e k j e (spr. -ò-) v. (iemand zijn geld
aftroggelen.
r o p p e s e k k e r s - g i l d , s. n. ambtenaars-
gild , zooals de gezamenlijke belastinghef-
fers, die in vroegeren tijd het recht pacht-
t e n , om plaatselijke directe belastingen te
heffen en door hunne knevelarijen, vooral in
Friesland, in 1748, een hevigen opstand heb-
ben veroorzaakt.
r o s , (spr. -o-) adj. roodachtig, ros, ros-
harig. H y i s r o s f e n h i e r . H y h a t
ros bird.
r o s (spr. -ó- en -ò-), s. slaag, berisping.
Hy k r i g e t ros.
r o s b e j j e r (spr. -ó- en -ò-), s. eg. iemand,
die zijn kleeren niet ontziet, er onbesuisd
mee door dik en dun g a a t , ze spoedig ver-
slijt of scheurt. — D y j o n g e , d a t f a n -
k e is i n e a r s t e r o s b e i j e r , dy s t i e t
f o a r B e a t . Vgl. rûchbeijer.
r o s j e , r o s s e , v. rossen, handel doen in
paarden, als: h y n s t e r o s s e .
Ook ruilen. — I k r o s s a f a e k r i s .
A. Ysbr. (1861) 55. Vgl. roeze. Compos. for-,
oanrosse.
wumkes.nl
BOT.
met paarden rijden. — R i d e e n r o s s e ,
rijden en paarden afbeulen.
r o s j o k t e . v. jeukzucht, aandrang om
zich te rossen of te krauweu. — H y h e t
d e r o s j o k t e . fig. vitzucht.
r o s k a e m , s. roskam, soort van ijzeren
kam om paarden en rundvee te rossen. —
Prov. I n s k u r f h y n s d e r (of d y s k u r f
is) f r e e s t d e r o s k a e m . — D y ' t g l ê d
i s f r e e s t d e r o s k a e m n e t , die een goed
geweten heeft, vreest geen berisping.
r o s k a m m e , v. rossen met de roskam.
— In hynsder roskamme.
r o s k a m m e r , v. paardenhandelaar, die
paarden koopt en verkoopt of ruilt. Vgl.
hynsterosser.
r o s s e , v. ruilen. R u i Ij e e n r o s s e .
Vgl. rosje.
r o s s e , v. rossen, stevig wrn'ven, schu-
ren, (zich) schurken. — I n h y n s d e r r o s 1
s e , m e i de r o s k a e m ; — d e f l i e r g o e d
r o s s e m e i de dweil.— To E a r n e w â l d
i s 't r i s b a r d , d a t i n m a n s y n r ê c h
r o s t e t s j i n 'e t o e r o a n . W. D., In
Doaze, 57.
fig. hekelen, berispen. — D a t w i i f s i t
a l t y d op i n o a r om t o r o s s e n . — Com-
pos. yn-, ôf-, útrosse.
r o s s i c h , adj. roodachtig. R o s s i c h h i e r
of b i r d h a w w e .
r o s s i n g ( e ) , s. ruiling. R. P., Keapm. XV,
40.
r o s p e a l , s. wrijfpaal (voor het vee in ' t '
weiland).
r o t , Wierum, Modderg., Peazens, r o a t ,
s. rat. — Prov. As d e r ô t o p 't s p e k
b o u n w i r d t , w o l er 't n e t f r e t t e . —•
I n â l d e r ô t y n 'e f a l i e , een overigens
wel uitgeslapen persoon, die zich heeft laten
foppen of bedriegen.
pi. r o t t e n , schimpnaam voor die van
Stiens. W. D. I n D o a z e, 55. Ook voor
die van Midlum.
dim. r o t s j e , jonge of kleine r a t ; — lief-
koozend voor: schatje. liefje. — M y n r o t -
s j e ! m y n I j e a f r o t s j e ! ld. XV, 34.
r o t g a l l e , s. een ziekte der schapen.
r o t g o e s , s. eg. rotgans, bemicla brenta.
Ook: paxlgoes.
r o t s , s. rots. I t l â n , d a t t w e i n t i c h
i e u w e n , a s i n ' r o t s , o p 't s e l d e s t é
o n w r i k b e r s t o e . v. BI. Bik, 3.
 ROT. 43
r o t s j e , v. rotten, — D e a p e l s b i g j i n -
n o t o r o t s j e n . — De o n d o g e n s h e i t
s i t h i m y n 't g e b i e n t e , i t m o a t e r
û t r o t s j e , hij is door en door bedorven en
onverbeterlijk. Vgl. †orrotsje.
roten. Zie: flaechsrotsje.
r o t - s k e a v e n , s. pi. rotende of gerote
vlassehooven. B. 33.
r o t s k l i b b e , s. rotsklomp. — I n M o a r s k
k a s t i e l op it t i p k e f e n i n h i n g j e n -
d e r o t s k l i b b e ú t b o u d . R. en T.2, 168".
r o t t e - e a g e n , s. pi. rattenoogen; overdr.
doordringende, valschheid verradende oogen
van een mensch. — Dy k e a r e l m e i s y n
rotte-eagen s t e a n ik net.
r o t t e f a l l e , s. rattenval.
r o t t e k l e a s t e r , s. n. groote langwerpig
vierkante rattenval met een aantal cellen,
in ieder van welke een rat kan worden ge-
vangen.
r o t t e k r ù d , s. n. arsenicum, rattenkruit.
— S a d j û r a s r o t t e k r ù d , peperduur.
— Al w i e r 't r o t t e k r ù d , i k s c o e d e r
n e t f e n s t j e r r e , 'k heb er niet van ge-
snoept (verdedigend).
r ò t t e l , s. Zie r a 11 e 1, ook voor de af-
leidingen en samenstellingen.
r o t t e s t a p , s. rattenklem.
r ô t t e s t i r t , s. rattes'taart. — S a k e a 1
a s i n r ô t t e s t i r t . Zie keal (adj.); —
overdr. voor een zeer dunbehaarde paar-
destaart
Ook wel, de vrucht-aar van de groote
weegbree, plontago major. Vgl. riawer en
breakes.
r o t t i c h , adj. rottig. — Prov. Dy 't s y n
l i c h e r u s p a r r e t , dy s p a r r e t g j i n rot-
t i g e apel(s). — Hy h i n g e t o a n i n rot-
t i c h t o u ( t s j e ) , zijn zaken staan slecht,
zoodat hij ze moeilijk staande kan houden.
— Me m o a t n e t o a n i n r o t t i c h t o u t -
sj e l ù k e , van iets wat zwak is, moet men
niet te veel vergen. Salv. MS., 94. — R o t-
t i ç h w a e r , aanhoudend nattig weer.
r o t t i n g , s. gehuurd graf, dat aan den
eigenaar keert, nadat het lijk er in vergaan
is, waarvoor een bepaalde tijd, als daartoe
voldoende geacht, is gesteld. (10 jaar.)
r o u , s. berouw, spijt. — H o u o e r (fen)
'tienof'toarha.
r o u , s. zie rouwe, rouw.
rou, adj. ruw, woest. — R o u (ook w r e e d )
wumkes.nl
ROTJN.
w a e r , ruw weer. — I n r o u s t e e d o a n
'e h â n , een open wond aan de hand. —
R o u w e s t e d e n y n 'e f i n n e , onbegroeide
plekken in 't weiland. Lex. 370. — R û c h
en r o u . — R o u e n g r o u .
r o u f l j u e s , - f l u e s , s. n. rouwfloers. —
De m â n l i û d r a g e i n r o u f l u e s o m 'e
h o e d , y n 'e r o u w e f e n n e i j e f a n i y Ij e.
Vgl. roulint.
r o u j e , v. rouwen, — M e i h j a r w i e r
ús f o r t r i e t , ú s d r o v i c h r o u j e n l í t ,
v. BI. Bik. 87. Vgl rouwe, v.
r o u k e a p , s. rouwkoop. — R e i n h e t
j i s t e r j o u n m e i de d r o n k e n e h o l l e
negoasje dien, nou het er r o u k e a p .
berouw over den handel. — R o u k e a p
j a e n , vergoeding geven voor terugkoop.
r o u k ï e a n , s. rouwgewaad.
r o u k y p s , s. rouwhoed voor vrouwen.
r o u k o e t s , s. rouwkoets.
r o u - l e t , s. klokgelui bij een begrafenis.
Zie let.
r o u l i n t , s. n. rouwlint. — I n r o u l i n t
om 'e h o e d , in den rouw van uiterlijke
familie, ter onderscheiding van dien over
naastbestaande familie. Dit lint is hoog-
stens drie vingers breed. Vgl. roufljues.
r o u m û t s e , s. rouw-floddermuts, van
effen doorzichtig kamerdoek, zonder bor-
duursel , door vrouwen in den rouw en ook
bij het ten Avond maal-gaan (al zijn ze niet
in den rouw) gedragen.
r o u n , adj. rond. — I t r o u n e g û d , het
geld, — Dy j o n g e h e t i n r o u n g a t ,
is te rusteloos om lang achtereen te zitten.
— In r o u n j i e r , — in r o u n e w i k e ,
een geheel jaar, — een volle week.
Schierm. r e a u n . Hl. r o e n d .
r o u n , s. rond. O e r a l y n 't r o u n . H.
•Sytstra, Wâldsang. Bloml. 61. — F i e r y n
i t r o u n , Lieteb. 2.
r o u n , (p.p. van r i n n e ) als adj. geron-
nen. I t r o u n e m o l k e n , geronnen melk.
r o u n t a o l l i c h , adj. met ronden bol. —
I n p l a t r o u n b o l l i c h h o e d t s j e . R. ind
TV, 81«, 3 4 3 \
r o u n d e e l , s. n. Eng. rundle , rondeel.
r o u n - d é l e , - d i e l e , v. ronddeelen. Zie
omdele.
r o u n - d w a l e , v. ronddwalen. Zie omdwale.
r o u n - f l e a n ( n ) e , v. rondvliegen.— F l e a n
d o u r o u n ! loop rond !
 BOUN.
r o u n g e a r , s. ineen gedoken. — Dy 't
r o u n g e a r o n d e r 'e p r e e k s t o e l s i t t e ,
miene dat hja rjnchtop n e i d e h i -
m e l s t e g e r j e . A. 244. — D a t d e f ô l e
fen b a n g e n s r o u n g e a r op in â l d e
h i k k e s p r o n g . A. Tsbr. (1861) 30.
ineen gefrommeld, — gedenkt. — Dou
m o a s t dy d o e k n e t sa r o u n g e a r n i m -
me, den k n o e i t er my t o f o l l e . — Hy
h i e 't e a r i z e r s a t o - b û k e , d a t i t s i e t
alhiel roungear.
r o u n - i k k e r i c h , adj. van akkers díe in
't midden hoog en naar de kanten afbel-
lend zijn. B. 32.
r o u n - k r a n t s j e , v. rondvertellen. — M an-
n i c h f a e m h i e dy s t o a r j e r o u n k r a n -
t e . Fr. Vlb. 22,'IV, 1883.
r o u n o m , adv. ook: s. n. overal, aller-
wegen. — R o u n o m w i r d t b r e a b a k t .
— Siz o f t a l l e s de i e r e m o a r n e n e t
k l e a r j o o a n w i i s t y n 't r o u n o m , v,
BI. Bik. 10.
r o u n r ê g g i c h , adj. rond of krom van rug.
r o u n s i z z e , v. rondzeggen. Zie omsisze.
r o u n s n o e j j e , v. heimelijk rondsnuffe-
len. —• D e n s n o e i t e r r o u n s a l a n g 't
e r w i t , d a t d ê r g j i n o n r i e e ft e r s i t .
W. D., Heam, 111.
r o u n t e , s. rondheid, (het) rond. — Y n
'e r o u n t e (of y n 't r o u n ) , in 't rond,
rondom iets. — E f k e s û n d ' r 'e l e e e h s t e
t ú k e || K e r n e e r y n 'e r o u n t e om 't
b a s t k l a e d . Forj. 1902, 55". — De m a l -
m o u n l e g i e t a l t y d m a r y n 'e r o u n -
t e . — I k k i n d y w o l t s i e n k e a r y n 'e
r o u n t e (wol t s i e n k e a r o m d y h i n n e ) ,
ik ben wel tienmaal zoo knap of handig als
gij. H. S., Telt. 56.
Ook fig. voor het ronde goed, het geld.
— I t s k e e l t m y o a n 'e r o u n t e , 't
ontbreekt mij aan ronde schijven (geld).
r o u n t s j e , r o n t s j e , s. cirkeltje, krin-
getje.
kransje, van vrienden en vriendinnen, die
beurtelings bij een van hen samenkomen.
— I k j o w i n r o u n t s j e , tracteer elk
der aanzittenden (in de herberg).
— 11 r o u n t sj e d w a e n , bij pandver-
beuron, als spel: een straf, die aan een jon-
geling gebiedt alle aanwezige meisjes, of
aan een meisje alle jongens te kussen: ook
genoemd; d e r o u n t e í ' o r s o e n e .
wumkes.nl
44 EOVE.
— Hl. r o e n t s j e , de hemdsboord. — D e
k n o p p e n , (gouden) knoopen, y n 't r o e n -
t s j e . Gids-Tentoonst., 48. Zie opsetsel.
r o u n - t s j i s p e l j e , v. ronddwarre!en. — De
l o g e (fen ' t b a r n e n d e p o m p i e r ) g y n g
m o a i o m h e e c h en m e s e a e h by hon-
d e r t e n fen g l e o n e f o n k e n dêr yn
r o u n t s j i s p e l j e n . Hsfr. XIV, 177. Vgl.
tsjispelje.
r o u n ú t , adv. ronduit. — S i z m a r r o u n -
út dyn m i e n i n g .
r o u n - w a e r j e , v. rondwaren. Fr. Wjn.
1861. Zie omwaerje.
r o u s n o u „ adj. r u w , windig en koud (van
het weer). A. 310. Ook grousnou.
r o u w e , s. roof (van een wond).
r o u w e , s. Hd. Buhe, rust, i n : — H y
h e t r e s t n o c h r o u w e , rust noch duur,
B , 213.
r o u w e , s. rouw. — Y n ' e r o u w e w ê -
z e , rouwkleederen dragen. — H j a b i n n e
y n 'e d j i p p e r o u w e , in zwaren rouw,
in 't zwart gekleed. De t w i s k e n r o u w e ,
middelbare rouw, zwart met wit en don-
kerblauw; d e l i c h t e r o u w e , wit met
zwart en donker- of lichtblauw.
— De m o u n l e s t i e t y n ' e r o u w e
(wegens sterfgeval), de wieken staan dan
in den vorm van een schuin kruis ( X )•
r o u w e , y. rouwen, in den rouw zijn,
rouwkleederen dragen. — H y r o u t f e n
syn mem. — S w a r t en wyt rout, —
kan tjjdens den rouw gedragen worden. Vgl.
rouje.
Ook: berouwen. — I t r o u t m y t i g e ,
't spijt me erg. — D a t s c i l d y r o u w e .
Vgl. birouwe.
r o u w e n s , s. ruwheid, woestheid.
r o u w i c h , adj. rouwig, treurig, bedroefd.
— De r o u w i g e w i d d o u . Hsfr. X I I I , 61.
— H j a w i e r r o u w i c h o e r 't f o r s k i e -
d e n f e n T s j a l k e . Hsfr. X , 162. — D ê r
b i n 'k n e t r o u w i c h o m , dat spijt me
niets.
r o v e , v. rooven. — D e i s o m s t r u n e ,
om t o s j ê n of e r n a c h t s h w e t t e ro-
ven fait. — N a c h t b i d d e r s rove faek
a l l e s h w e t se k r i j e k i n n e .
r o v e r , s. m. roover, — p i . roovers, leden
van een rooverbende. — H i m , h w a d e
r o v e r t o c h t t o s k e a d s j e n . v. BI., Bik.
49.
 ROVË. 45
r o v e r s h o a l , s. n. h o a l e , s. roovershol.
r û c h , adj. en adv. ruig, ruw, grof. —
R û e h f en h i e r en b i r d .
— R û c h en rou.—Den w i r d t s p e e t s e
e n r e s t i n g h i n g e || Y n 'e s w i n g e , 1!
R û c h b i s p o n n e n y n i t r e a c h . G. J. I.
82. '— R û g e w a l l e n , begroeide wallen,
inz. langs een vaarwater. — T w i s k e n t w a
rûge wallen is in s k i p p e r by
s t o a r m w a e r f e i l i e h . B. 71. — De
rûchste spoennen b i n n e der al
h w e t ôf, hij (of zij) ís al eenigszins door
den omgang met welopgevoede lieden be-
schaafd geworden. — I t f r i e s t r û c h . Zie
rimich. — R û c h y n 't b i r d s i t t e . —
R û c h y n 't w i r k w ê z e , r u w , niet netjes
in zijn werk. Vgl. rûchhouwer. — R û g e
d o n g , mest met stroo- of hooiafval ver-
mengd , s t r i e d o n g . — R û c h o p 'e
b û s e —, y n 'e p o n g , — o p 'e s i d e ,
goed bij k a s , geld op zak hebbende. — I n
hopen liû hawwe hjar rûchsteoart-
s e n f o r s n o b b e , hun meeste zakgeld ver-
teerd. Tj. V., Sjouke, 36.
— Prov. De w r â l d i s r û c h , en d y
't h i m n e t r e d d e k i n i s s l û c h , s e i
de m a n , en hy s l a t t e m e i d e k o e k -
p a n n e . A. 428.
— H y g i e t e r r û c h y n l a n s , leeft
wild, losbandig en verkwistend. A. 562.
— I t r û g e p r a e t , ruwe taal. — H y
woe net h a b b e , d a t de b e r n it
r û g e p r a e t a l l e d a g e n h e a r d e n . R.
ind T. J , 419'.
— De r û c h s t e b o e l h w e t o p h i m -
melje.— lt rûchste wirk dien meit-
sje.
I n r û g e b í r e k k e n í n g . — U t 'e r û -
g e , naar oppervlakkige schatting.
— R û g e w i t e , voor een soort vroegrijpe
aardappelen. Ook g r i n z e r w i t e .
r û c h , s. n. ruigte; — ook afval, stroo, van
gebraakt vlas. Vgl. flaechsrûeh. Zíe rûchte.
r û c h b e í j e r , s. eg. Zie rosbeijer.
r û c h b u l t , s., hoop van opgetaste ruigte.
Vgl. ntingbult.
r û c h s ê r s , s. n. ruiggras. A. 832.
r û c h h o u w e , s. ruw, grof werk doen of
maken. — I t i s g a u e f f e n t o d w a e n ,
h w e n t it is m a r r û e h h o u w e n , it
s t e k t n e t sa nau.
Ook: slordig werken. —• H y í s o a n 't
wumkes.nl
KUCH.
r û e h h o u w e n . — As i t h e a o p t l a n
om i t w a e r sa h a s t i c h by-ien h e l l e
w i r d e m o a t , d e n i s 't r û e h h o u w e n .
verkwistend te werk gaan. — Y n R u e r-
de h ú s h â l d i n g g i e t it a l t y d m a r op
in r û e h h o u w e n s o n d e r b i s t e k : in
goiine is d ê r a l l i k e f o l i e as n e a t .
r û c h h o u w e r , s. eg. iemand, die niet
anders dan ruw en grof werk kan doen of
maken.
onordelijke of verkwistende huishoudster.
ruw en ongemanierd mensch; losbol, ver-
kwister.
r û c h h o u w e r i c h , adj. ruw en slordig
in alles. — I n r û c h h o u w e r i c h f o l k j e ,
d a t e r n e t f o l i e om j o e c h , h i m m e l
en k r e a s f o a r 't l j o c h t t o k o m m e n
Forj. 1891, 53.
r û c h k â l t , s. n. gekout over allerlei din-
gen, wuder grondige of ernstige bespreking
daarvan. — I n b y t s j e r û c h k â l t o e r
m i n s k e n e g o e d e n k w e a . ld. I V , 171.
— Us r û c h k â l t m e i n e t to e a r n -
s t i c h w i r d e . Forj. 1900, 176.
r û c h k o p , s. carex riparia, ruigkop, soort
van gras, herfstgras met pluímige zaadbol-
len, tusschen het andere gras, dat door de
boeren nagehooid wordt. A. 643, B. passim.
r û c h s k a e f , s. kleine handschaaf om de
eerste ruwe oppervlakte der planken te seha-
ven.
r û c h s k a v e , - s k a e v j e , v. ruwe plan-
ken voor de eerste maal schaven.
r û c h s k e r n e , s. mesthoop, bijeengehoopte
stalmest, welke in den regel met stroo ver-
mengd is. — D e g r í p e s t í e n o c h b y d e
r û c h s k e r n e . R. ind T. s , 75«.
— Prov. Dy ' t n e t f e n 'e . b a r g e n om-
w r o t w i r d e w o l , m o a t f e n 'e r û c h -
s k e r n e b l i u w e . Telt., MS.,20. Zieskerne.
Ook: mingbult.
r û c h s k e m e - s t e a l , s. (de) vaste plaats
op het boerenerf, waar de stalmest wordt
opgehoopt. A. 666.
* r û c h s k e r n j e , v. eig. op den mesthoop,
—, fig. naar het graf brengen. — T a 't ús
de d e a d f i e l t n e ì d e r i b b e n , ú s f l ê s k
r û c h s k e r n e t en s l a b b e t ús b l o e d .
Salv. 23.
r û c h s k j i n , adj. oppervlakkig schoon (voor-
al van huiswerk). — S y t s i s d e k r e e p -
s t e n e t , i t is d ê r a l t y d m a r s a h w e t
 KUCH. I RUK.

r û c h s k j i n , me m o a t net t o n a u sjên. r u f t t o b k e , s. n. tobbetje om kinderdoe-

r û c h t e , s. ruigte, als: spichtig en ver- ken in te wasschen.
dord gras, hooi- en stroo-afval (vooral uit r u f t w a s k j e , v. kinderdoeken wasschen,*
den stal), strooisel voor het vee. wat altijd afzonderlijk geschiedt.
fig. geldelijke kosten: — D a t i e n e n r û g e b o l (vooral oostel.), s. voor verschil-
o a r n a e m g a n s r û c h t e , allerlei kleine lende soorten van equisetum, hermoes, kwa-
uitgaven. Forj. 1892, 156. dernaat, akkerpaardestaart. Schierm. r o e -
U t 'e r û c h t e ( r û g e ) , bij raming. — I t k e b o l . B. 368. - Lex. 443. Ook h o l ' p y l k .
i s m a r ú t 'e r û c h t e g i e n , oppervlakkig Vgl. verder kwaãeryiaet, lidrusk, målgúd.
behandeld. H. Z., Ts., tuwsen, 143.— R. P., r û g e l j e , v. hier en daar verstrooid laten
Keapin,, 6 1 : r û c h t m e . vallen, bij gedeelten of verspreid neervallen.
rúde, rûde, s. schurft. — Dou m o a s t it h e a b e t t e r hâl-
r ú d , - r û d e b â n , s. (een) in de lengte op- d e, d o u r û g e l s t i t h e l e p a e d l â n s .
gerolde doek, bevattende een geheimzinnig — J y r û g e l j e d û b e l t j e s , laat dubbelt-
middel, waaraan door het bijgeloof genees- jes uit uw zak vallen. — D e r i s t ú c h
kracht wordt toegeschreven, en die ter hoog- t r o c h d e s o u d e r r ú g e l e . — D e e a r t e
te van den navel om het lijf wordt gebon- r û g e l j e ú t 'e sek. — S t i k k e n k a l k
den, om de schurft te verdrijven. d y 't o p 'e g r o u n g e a r r û g e l e b i n -
r u d e n , r û d e n , s. pi. roetvooms, zekere n e , Forj. 1890, 34.
visch. B. 210. Zie r o e t f o a r n . r û g e m û t s e , s, soort pelsmuts, karpoets,
rúd-, r u d e s â l v e , s. unguentum hijärar- vroeger veelvuldig door schippers en boeren
gyri, zalf ter verdrijving van schurft. — gedragen.
Der k a e m in s m o a r g e s w e v e l l u c h t r û g e n s , s. ruigheid, (ook) ruwheid. —
o n d e r de w r i n e w e i , d y f o l i e n e i R û g e n s en r o u w e n s , ruwheid en grof-
r[u d e s â 1 v e s w i m e en d ê r G o a s s e w o l heid. Sw. 1863. 4,
f'en k o a r j e k o e . R. ind T.2, 338*. Ook U t 'e r û g e n s , naar oppervlakkige gis-
wel rutersálve. sing. — U t 'e r û g e n s s k a t , s e i l ú s
r u d i c h , adj. schurftig. — S a r u d i c h s p a l l i n g s a h w e t 250 p o u n w o e g e n
a s i n p o d . — N e i i n s k o f t k e t i i d h a . Vgl. rûch en rûchte.
w a e r d e n wy a l l e g e a r r e sa r u d i c h r u i l e b û t s j e , v. ruilebuiten, ruilen. R.
a s s k i e p . Sw. 1901,33. — D ê r y n d y ef- P. Jouwerk., 53. Zie rocdh-bûtsje.
t e r b û r r e n w e n n e t in r u d i c h soad- r u i l j e , v. ruilen. — R u i l s t e s a m a r
t s j e . Vgl. R. ind T. ! , 159*. — R u d i g e h û s t s j i n h û s ? v. BI. Bik. 112. Zie roalje.
a p e l s , onrijpe appels. — A s t h e a l r i p e r u i l t s j e r , s. plonsstok. Ook r i l t s j e r ,
a p e l s (of k r ú s b e i j e n ) y t s t e , w i r d s t r e i l t s j e r en r o i l t s j o r . Zie plompe, (s).
r u d i c h . Kindergezegde. — fig. H y i s i n r û k , s. voor: geschiktheid, bekwaamheid
b y t s j e r u d i c h , niet zuiver van geweten. in vergelijking van anderen, gelijkenis, zweem,
Op d y r u d i g e f i n n e g r o e i t n e a t o a n in: — H y h e t d ê r g j i n r û k o a n , is er
'e kij a s s t i r t en h o a r n e n . B. 134. op verre na niet voor berekend, kan zich
. r u e r , r u e r e , Schierm. s. roer. ín bekwaamheid niet met een ander bepaald
r û f , r û f d y (spr. roefti), interj. klankna- aangewezen persoon vergelijken, heeft ar
bootsing van het snorrend geluid, dat een geen zweem van.
pijlsnel wegvliegend voorwerp maakt. — r u k , s. voor: een spanne tijds, poos. —
Ook r a t s d y ! r i t s d y ! r ú t s d y ! Yn in r u k w i e r a l l e s yn o a r d e r . —
r u f t , r i f t , s. n. luier, kinderdoek. — I t i s al i n h e l e r u k l y n , een heelepoos
R i f t e n en p a k d o e k e n . — I t r e a d e geleden. - • dim. r u k j e . — I k s c i l i n
r u f t , groote, roodwollen doek, die over de r u k j e b y j i m m e k o m m e .
luiers gespeld wordt. - - I t fa ra k e s c o e — I n r u k f i e r d e r , een eind verder. R.
d e r u f t e n y n h e l j e . — Fig. I m m e n ind ï. 2 , 327'. Ook rek, rekje. Vgl. hoarl.
y n 'e r u f t e n l i z z e , op sluwe wijze beet- r û k - a p p e l , s. een soort welriekende vroeg-
nemen. Vgl. hapruft. rijpe appel.
r u f t k o e r , s. luiermand. Vgl. h*rnelco«r. r û k e , s. ruiken. — I k r û k , i k r o e k ,

wumkes.nl
 RÏÏK.
ik ha r u k t , v û k e i d e , to r û k e n . —
I k r o e k , d a t se s p e k b r e t t e n . A. Ysbr.
(1861), 3. — Fig. Dy g j i n houten
n o a s h e t , k i n m a r r û k e , wie de schoen
past trekke hem a a n , ook: men merkt dat
het een steek onder water is. — J y k i n -
n e w o l r û k e , d a t i k i t w i t . A . Ysbr.
(1860.) — Me m o a t d e f i n g e r y n 'e
g r o u n s t e k k e en r û k e y n h we t l â n
m e n is. Salv., MS., 89. — D ê r b i n n e
I j u e d y 't i t w i r k n e t r û k e m e i j e ,
er een afkeer van hebben. Skoeralm. 8/VIII,
1888.
Ook rieken. — A l l e b l o m m e n r û k e
g e u r i c h . v. BI. Bik. 27. — D a t i t e n
roek h e a r l i k . — It rukt hjir nei
p a n k o e k b a k k e n . Ook r u k j e .
r û k e r , s. ruiker, bloemruiker; fig. een
steek onder water. — l m m e n i n r û k e r
j aen.
r û k e r s d o a s k e , s. (zilveren) reukdoosje.
Zie snúfdoaske en loddereinäoaske.
r û k e r s g û d , s. reukwater, inz. eau de
cologne.
r ù k o a l j e , s. welriekende olie, zalfolie.
— Mar dou, astou fêsteste, bismar
d y n h o l l e m e i r ù k o a l j e . Matth. V I , 17.
r u l , r o l , adj. rul, los, onsamenhangend,
door droogte (van aarde). — De s â n w e i
is j i n w i r d î c h sa r o l ; i t h y n s d e r
s t a p t e r d j i p y n d e l e n de s p o a r e n
r o l j e w e r t i c h t . — As d e l e i k m o d -
der in t o a r n b i f ê r z e n w e s t h e t ,
w i r d t s e r o l . B. 292. Vgl. rollich.
r û l e b ú t s j e , v. Zie roattebûtsje.
r û m , adj. ruim. I n k r e a z e w e n t e
m e i in r û m e f t e r h û s . — D e k l e a n
s i t t e h i m s a r û m om ' t l i i f . —• Zie
rom..
r û m , s. n. (het) ruim. — I t r û m f e n
i n s k i p , het ruim, de bergplaats van een
schip. Ook rom.
r u m o e r , s. rumoer, geraas, levennia-
kende drukte.
r u m o e r i c h , adj. rumoerig, druk. —
S n e i n t o j o u n s k i n 't o p 'e b û r r e n
w o l r i s r u m o e r i c h w ê z e , is het (jonge
volk) dikwijls woelig en lnidruchtig.
r u m o e rm a k k e r , s. eg. rumoermaker,
woelig en luidruchtig persoon.
r u m o e r p i l l e n , s. pi. iron. voor: borrels.
— Hy h e t r u m o e r p i l l e n y n n o m d ,
wumkes.nl
.7 RÜP.
is door 't gebruik van te veel borrels ru-
moerig geworden.
Ook: laxeer- of purgeerpillen uit de apo-
theek.
r û m p o s t , s. verplaatsbaar houten brug-
getje, om het vee er over in het ruim van
het schip te leiden. Zie post.
r û m s e k , s. boezeroen. Zie romsek.
r û m t e , s. ruimte, r û m t e m e i t s j e ,
ruim baan maken. — H j a w e n j e o,p 'e
r û m t e , in 't ruime veld. — H y l i b b e t
ú t 'e r û m t e , kan ruimschoots leven.
Ook r û m t m e. R. P., Keapm. XXII. Zie
rornte.
r ú n , - r ú n h y n s d e r , s. m. gecastreerd
mannelijk paard, ruin , ruinpaard.
dim r ú n t s j e . — S p a n i t r û n t s j e
m a r f o a r d e s j e a s . — fig. I t r ú n -
t s j e f e n 'e s t a l h e l j e , het mes trek-
ken om te vechten (omdat oudtijds veelal
op het hecht van een mes een paard ge-
beeldhouwd was). Zie hynst.
r û n d t s j e , Hl. s. n. bovenrok van geruit
Oost-indisch bont, voor Hindelooper meisjes,
nog in de kinderjaren. Roosjen 12, 44. Zie
ook rountsje.
r ú n j e , v. (een hengst) snijden, ontmannen.
r ú n t k j e , Hl. v. fluisteren, B. 137. Zie
reauntxje.
r û p , s. rups, N-oordel. visschersd. r y p .
—• S a m e a g e r a s i n r û p . Vgl. rûpsk.
Ook collect.: — De r û p i s y n 'e k o a l ,
dim. r û p k e , rupsje, als klein teeder
diertje. — 't R û p k e k r û p t , a s ' t i t e n
s i k e t II Y n i t g r i e n e p l a n t s j e o p .
H. S., Ts. Tuwz. 250. — Ook voor wormpje,
insecten-larve.
r û p e l , s. met afleidingen en samenstel-
lingen. Zie roepel, enz.
r û p e n ê s t , a. n. rupsennest.
r û p e p o p , s. verpopte rups. Salv. 54.
r û p e r t , s. eg. in: r û g e r û p e r t , ruig
behaard dier, in kindertaal. — I k d o a r
net om d e r û g e r û p e r t n e t , (de
wolf in zeker kinderspel). — R û g e , r û g e
r û p e r t , ho r û c h i s d y d y n p o e p e r t ,
ho r û c h i s d y d y n g a t . R i e d r i s h w e t
i s d a t ? I n j o n g e f û g e l , kinderraadsel.
r û p s k , adj. niet recht gezond, huiverig,
rillend, veelal gepaard met een mager uiter-
lijk. — D e j o n g e s j u c h t e r w a k k e r e
r û p s k û t , h w e t s k e e l t h i m ? — 't I a
 RUS.
m a ì t i i d s l j o c h t yn hús en h i e m , En
nearne heart men rûpsk gekliem.
SI. en Rj. 1902, 369'.— Dy â l d e r û p s k e
s t r a m p e l fen in knol. — O n g e v e
s k í e p b i n n e al folie h w e t rûpsk. —
k â l d e n r û p s k . — D e e a r s t e , d y 't
h j i r (op G r i e n l â n ) k a m e n , s c o e n e
w o l h w e t r û p s k w ê z e . B. ind T-2, 186*.
r û p s k e n s , s. f. hniverigbeid, rilligheid ,
als bij opkomende' koorts. I k b i n l a n g
net goed yn oarder; ik haw hjoed
w e r sa'n r û p s k e n s y n 'e l e a !
r û s , s. menigte, hoop. — Zwh. r t í s . —
I n h e l e r û s , een groot aantal, of groote
hoeveelheid van reeds genoemde voorwerpen
of stoffen. — H e s t í n b o e l k n i k k e r t s ?
J a , in hele rûs, — In r û s hjouwer,
— iten, — bûter.
— B y d e r û s , bij menigte, in overvloed.
— I e r a p p e l s by de r û s , — j i l d by de
r u s . — N o c h t en w i l l e by de r û s .
— ' k H a w t w e i n t i c h s k e l j e n y n 'e
b û s , || Dy h a w 'k f e n O m k e W â t s e ,
II D y h e t «e b y d e r û s , Hetfc. R y m k e s ,
68. — Prov. H y h e t s e , (geld), b y d e r û s
a s d e d e a l e d e m û n t s e n . Telt. MS.,
20.
dim. r û s k e , elke kleine doch onbepaalde
hoeveelheid. — I n r û s k e h e a , — i t e n ,
— tnrf.
— O p 'e o f b y d e r û s , ook: bij raming
naar gisäing. — Op 'e r û s h w e t k e a p -
j e , zonder tellen, meten of wegen. — W i r k
o a n n i m m e b y d e r û s , tegen een bepaalde
geldsom voor het geheele werk, zonder nauw-
keurige berekening. Hiervoor ook roes, z. d.
r a s - , s t r ú s b e j j e n , s. pi. roode bessen,
aalbessen, omdat die bij rissen of trossen
groeien. Daarom ook s t r û s k e - en s t r i n k -
jebejjen.
r u s k , r i s k , s. rist, tros. — I n r a s k
bejjen, — druven.
overdr. I n r u s k l y t s e b e r n om h j a r
h i n n e , Forj. 1881, 107.
r u s k , s. eene soort van juncus, rusch,
meestal op schrale landen groeiende, — pi.
rusken.
r u s k e p i c h j e , s. n. pit of merg van een
rnsch, vroeger als zoodanig als lampepit ge-
bruikt. Zie volgend art.
r u s k e p i t , s. p i t , merg of binnenste wit-
te weefsel van russchen. Zíe pit en piid.
wumkes.nl
48 BUZ.
r û s k e p û s k e , s. voor een slordige en
onzindelijke vrouw.
r u s k j e , r u s t s j e , v, roesten (vau ijzer).
— l t i z e r r a s k e t . Zie roastsje.
r u s t , s. ijzerroest. Ook de zoogenaamde
aardappelschurft. Zie roast.
r u s t e r , s. rooster. Zie rooster.
r u s t i c h , adj, roestig. R u s t i g e s p i -
k e r s . — Ook: De i e r a p p e l s b i n n e r u s -
t i c h . Zie roastich.
roestkleurig. — R u s t i g e p a n n e n , roo-
de (roestkleurige) ruwe, niet geglazuurde
dakpannen, het tegenovergestelde van g 1 ê d-
d e p a n n e n . í í k m . e, e.
r u s t , - r o a s t k l e u r , s. roestkleur, (een)
kleur als van ijzerroest.
r ú t , s. n. gemeen volk. — l t m i n s t e
r a p en r ú t j o w t it m e a s t e spnl út,
— het it measte gegrut.
r ú t , s. ruit, glasruit. — pi. r u t e n . —
I n h û s m e i g r e a t e r ú t e n . Hett., Rym-
kes 15.
Ook ruiten in het kaartspel. — R u t e n
ú t ! ruiten speelt eerrt. — R u t e n ú t ! s e i
Joris en hy k e i l d e syn wiif t r o c h
d e g l ê z e n . (woordspeling). — F e n r u t e n
s p y l j e , zich nit de voeten maken, ook:
naar bed gaan.
ruitvormige figuur. — B o n t g û d m e i i n
r ú t ( m e i r u t e n ) , geruite katoenen stof.
dim. r ú t s j e , kleine ruit. — B o n t g û d
m e i r n t s j e s , de j e l n e trije t ú t s j e s ,
Sechje.
r u t , adv. blnts, geldeloos. — H w a b y
't s p y l j e n s y n l é s t e d u i t of k n i k -
k e r t f o r l e r n h e t , i s r u t . Ook. s a e a r m
a s r u t (Ruth..) Vgl. blus.
r u t e l j e , v. reutelen, rochelen (als van
een stervende).
r u t e n , adj. geruit, met ruiten gefigu-
reerd, meest van kleedingstoffen. — In r u -
ten jurk.
r u t e r , s. m. ruiter, die te paard rijdt.
D e w y l d e r u t e r f e n D o k k n m . R. ind
T. s , 245 s . — R u t e r s - t o - p e a r d e , raadspel
om winst.
Ook: dakspar, waarop de vorstpannen
worden gelegd.
r u t e r i j e , s. ruiterij, cavalerie.
r u t e r s â l v e , s. ruiterzalf, ter verdrijving
van levende onreinigheden (peäiculî). Ook
voor r u d e s â l v e , z.d.
 RÜT.
r û t e r s ê d , adj., matig verzadigd, zòó,
dat men dadelijk na den maaltijd zonder
hinder te paard kan rijden. Bijek. 1854,27
Vgl. propsèd.
r u t e r s k e r p , s. n. paardenbealag voor een
be-ijzelden weg, iets minder dan i i s - s k e r p ,
dat degelijker is. Vgl. iis-neilen. — 11
h y n s d e r s t i e t o p 't r u t e r s k e r p , is
van licht ijsbeslag voorzien (als de wegen
glad bevroren of besneeuwd zijn).
r û t s , interj. R û t s ! d ê r f o e i er. —
N i m d e s l i n g e r ú t 'e k l o k , e n r û t s !
d ê r g e a n e de w i c h t e n m e i in g r o u -
s u m g e t i e r n e i o n d e r e n t a . R. en T"..
178". — A. 556, 563. Vgl. ook rits, ritsdy.
Ook als s. i n : Op 'e r û t s g e a n , vluchten.
r ú t s j e , v. ritselen; ook reutelen; mom-
pelen, B. 113, 249.
— By ' n - o a r r I Í t s j e , samenrotten. Alth,,
274.
r ú t s j e s , adj. met kleine ruiten. — I n
r ú t s j es e d o e k .
r ú t t e , adj. geruit. — H â l d t J a n k e
m e a s t f e n p r o n k j e n , M e i r ú t t e of
b l o n i m i c h g û d ? Sw. 1865, 64.
r û z e , r û z j e , v. koopen, verkoopen, rui-
len op de gis, zonder dat de waarde of
hoeveelheid, anders dan bij raming is be-
paald. — W y k i n n e d a t a l l e g e a r r e
n e t w e a g e of n e i i n j i t t e , w y m o a t -
te m a r rûze. — W e a c h t d y b a e r c h
t w a h o n d e r t poun? Dêr wol i k f o r
r û z e , naar dat gewicht verkoop ik hem
gaarne.
Ook r o e z e , z.d.
r û z e b r o e k , s. eg. weinig zorgdragend,
achteloos en slordig persoon. — I t b i n n e
e a r s t e r û z e b r o e k e n , hj a p a s s é n e t
y n 'e b o e r k e r i j . — Dy j o n g e , d a t
f a n k e is s a 'n r û z e b r o e k , d e k l e a n
h i n g j e h i m (hjar) o m 't l i i f , o ft s e
d e r om s m i t e n b i n n e .
Ook r o e z e b r o e k .
r û z e b r o e k e r ì c h , adj. wanordelijk, slor-
dig opzichtens huishouding, bedrijf of klee-
ding. — Dy i t s i m s h w e t r û z e b r o e k e -
rìch het, Troch s w a k k e n s , k r a p t e
e f k j e l d . Sw. 1860, 66.
Ook r o e z e b r o e k e r i c h .
r û z e m o e z i c h , adj. wanordelijk. — D e .
b o e l l e i t e r y n 'e h û s r û z e m o e z i c h
h i n n e . — Yn dy r û z e m o e z i g e d a g e n ,
wumkes.nl
49 ROZ.
dagen van wanorde en woeling in de maat-
schappij.
Ook r o e z e m o e z i c h . Vgl. roezemoezje.
r û z i c h , adj. winderig, ruischend,onstui-
mig. — Y n A p r i l i s 't g a u r i s r û z i c h ,
e n d e n w e r s t i l . H. S., Telt, 89. —
Rûzich waer.
gevoelig, alsof er iets in het hoofd ruisoht.
— De h o l l e is m y n o c h r û z i c h e n
s û z i c h f e n a l d a t w a e i j e n . R. ind T.8,
160". — M e i d e r û z i g e h o l l e , met een
berooid hoofd. — I n r û z i c h l i b b e n , een
woelig, onrustig, ongestadig leven. Sw. 1873,
69.
wanordelijk. — I t w i e r d e r b y W i g -
1 e-en-hj a r r e s i n r û z i g e b o e l . Sw.
1850, 6.
— De b a e r c h i s r û z i c h , de zeug is
teeldriftig.
r û z j e , v. ruisehen. — I t w e t t e r r û z e t
e n b r û z e t . — R û z j e n d b r û z j e n fen
w y t b i s k o i n m e v r e t t e r w e a g e n . v. BI.
Bik. 7. — I t r û z e t m y s a y n 'e h o l l e ,
y n 'e e a r en.
Ook huilen van den wind. — De w y n
r u s t o p 'e s k o a r s t i e n , — t r o c h d e
b e a m m e n. — f ig. voor: aanhoudend kij-
ven eenervrouw. — D a t w i i f h j a r t s j a n -
t e r j e n h e a r i k n e t m e a r , i k b i n 't
r û z j e n f e n 'e. sé a l w e n d .
r û z j e , v. Zie ook roeze en rûze.
r û z j e , 3. buitengewone drukte, verwar-
ring, twist. — H û z j e n , huis bouwen, ver-
timmeren, j o w t a l t y d i n h e l e r û z j e .
— F o r f a r r e n is e k i n h e l e r û z j e . —
As m a i t i i d s i t h û s h i m m e l j e n d i e n
is, den is d e r in h e l e r û z j e ú t ' e wei'
— M e n k i n d a t y n 'e r û z j e s a l y k
n e t r o a i j e . Bij woelige drukte en verwar-
ring kan niet alles geregeld gaan. R. en T.,
164,,.
Ook: ruzie, twist, oneenigheid. — Dy
t w a h a b b e r û z j e . — I t is d ê r i n heis-
like rûzje onder elkoarren.
r û z j e s i k e r , s. eg. twistzoeker. Forj.
1897, 33.
rûz-, r û s - w i r k , n. onnauwkeurig werk.
— I t s p i l m i e t t e of w e a g e of t e l l e
is b e t t e r a s d e r i n a l a c h n e i t e
s l a e n ; r û z - w i r k d ê r h â l d ik n e t f e n
Ook ro es w i r k .
 SA.
i0
s.
S , (spr. es, esse), s. de letter S.
s a , adv. ita, sic, zoo. — S a h e t i t
s i t t e n , sa s c i l it w ê z e , — sa m o a s t
d a t d w a e n . — S a en s a , zus en zoo,
op die wijze verder.
zoozeer. — O c h , k o e z e , n e t s a k i b j e !
M e m m i e n t i t s a m e i d y , R. ind T.a,
18*.
— 't I s m a r s a s a , niet te best, m e i
h i m , it seil wol mis g e a n . — Moaije
s t o e l l e n , m a r t o s i t t e n b i n n ' se
m a r s a s a b i t r o u d . Hett. Rymkes, 14, 15.
— S a o f s a, weinig schelende, al naar 't
valt. — W y b r u i d e n m e i d e k a r r e om
e n 't w i e r s a o f s a , o f w y h i e n e y n 'e
f e a r t r e k k e . — Is j o u s o a n f rij l o t t e ?
N o u , d a t s t i e t n o c h sa o f s a ; hy
kin- l i k e g o e d oan wêze.
— Ho â l d s c o e d a t b e r n w ê z e ? ho
l a n g k i n d a t lyn w ê z e ? Ik t i n k
sa 'n f e a r n s - j i e r , zoo ongeveer een vieren-
deels jaar. — H â n n e l s p u l en s a , han-
delszaken en dergelijke. Fr. Wjn, I I I , 9".
— S a (weizoo) D o u w e , j y f o r k o m m e
d e r op. R. ind T.2, 398,,. — S a , d e n
b i n n e se b f. i d e h w e t g a m m e l ? Ibid.
286". Vgl. soa.
s a , interj. voor h i s a (z.d), aanhitsend
tegen een hond.
s a b e a r e , adv. nagebootst, in schijn, voor
de leus, schertsend, bij wijze van spel. Lex.
223.— De b e r n b o a r t s j e s a b e a r e for
f r o u en t s j i n s t f a e m , — f o r m a s t e r
en s k o a l b e r n . — I n s a b e a r e h o u l i k .
r - De s a b e a r e p a s t o a r l i e s h j a r -
r e n d e l e s ú t i t h i l l i g e b o e k . Sw.
1892, 31 en .32. — I t i s m a r s a b e a r e
— S a b e a r e l i l k . Vgl, de Enkelwoorden.
sabeare-boartsje, v. bij het spelen
andere personen nabootsen, zooals kinderen
vaak doen. Zie vorig art. — Ook den schijn
van iets aannemen om anderen te misleiden
of te plagen. — T r y n h â l d t m e i S i b e
o a n , m a r d a t is s a b e a r e - b o a r t s j e n ,
h w e n t hja is g r e a t mei de boer. —
P i e r e n S j o u k e l y k j e o p 't k r i j e n
ôf d e i l i s y n 'e h e r b e r g e , m a r 't i s
sabeare-boartsjen o m d e k a s t l e i n t o
narjen. — Sabeare-boartsjen wirdt
f a e k b a r g e b i t e n (z. d.).
wumkes.nl
10
SAED.
s a b e a r e - s p ì l , s. n. schijnvertooning. —
Us h o s p e s h e t g r ú t s j e n h e a r d , d a t
h j i r y e t in t w a d e h e r b e r g e k o m m e
s c i l , nou h e t er in t e i k e n i n g m e i t -
sje l i t t e n fen in g r e a t en m o a i ge-
b o n , d a t h y s e t t e l i t t e w o l , s a 't
h j i t , m a r 't i s s a b e a r e - s p i l .
s a b e l , s. sabel. — D e f j i l d w a c h t e r
h e t i n s a b e l o p 'e s i d e . — I n sol-
da et mei in s a b e l .
s a b e l s k o n k , s., een krombeen, in den
vorm van een sabel.
s a b j e , v. sabbelen, zuigen , likken. Ook
sobje.
kussen. — L j e a f k e , l i t ús s o b j e en
s a b j e , G. J. I , 29. — Prov. I t i s k e a l -
s a b j e n , moeite voor niets. Een jong kalf
zuigt gaarne aan iets, ook zonder iets in te
zuigen.
s a c h s , s a f t s , adv. zachts, zonder bezwaar,
licht, gemakkelijk. — J y k i n n e 't s a c h s
d w a e n . — Mei in f o r d r o n k e n k e a l
k i n m e n i t s a c h s w e a g j e . A. 193. —
I k k i n 't s a f t s m e i n i m m e , zonder be-
zwaar, hoewel ik er niet veel belang in stel.
R. ind T', 63*. Ook s ê f t s . R. ind T.3, 64*.
s a d e , s a e d (Dongdln.), s. zode. Zie sead.
s a d w a e n d e , adv. hoc modo, zoodoende,
op die wijze. — S û p m a r ! s a d w a e n d e
k o m s t g a u y n 't lij en. Lex. 806. — D e
g r e a t e b e r n b i n n e a l l e g e a r r e o p 't
i i s , s a d w a e n d e h a w i k i n h û s fol
w i r k , m a r 't i s i n f o r k e a r d e boel
sadwaende.
saech, sage, seacíi, s. zaag, (tim-
mergereedschap.) — J o w m y d e s a e c h r i s
oan.
s a e c h - , s e a c h m o a l , s. zaagsel, fijn ge-
zaagde houtdeeltjes, die bij het zagen neer-
vallen.
s a e c h s e l , s e a c h s e l , s. zaagsel. Zie
vorig art. — S a e c h s e l f e n p r o v i n s j e -
h o u t . R.&T. 2 114». Ook seachsel.
s a e d , s. bron wel, put, ter verkrijging van
drinkwater. Hl. s a e. Wkm. s e a . — D ê r
w i e r in d j i p p e k û l e d o l d for in
s a e d . R. ind T.2, 80*. — I n p o m p y n 'e
s a e d is g ê r y f l i k , m a r i n s a e d m e i
i n h a l s , (met gemetselden hals boven den
grond) d ê r b l i u w t i t w e t t e r f r i s s e r
y n , (nl. in Heigrond.) — I t f a l t e r y n
a s y n i n s a e d , fig. 't is een bodemlooze
 SAED.
put, waar alles in weg zinkt (van een on-
derneming, die veel geld kost. Ook met het
oog op een verkwister, of een hongerige,
wiens eetlust niet spoedig voldaan kan wor-
den). Vgl. syp-, welsaed.
s a e d d o f o b e , s. wijde, tamelijk diepe kuil,
die in 'het midden over een meer beperkte
breedte dieper moet worden gegraven, totdat
eene wel of bron is gevonden voor een put.
s a e d d o l l e , v. een put delven, graven.
Ook s a e d g r a v e , -si a t t e .
s a e d d o l d e r , - g r a v e r , s. m. die een put
traaft of voor dit werk bekwaam is.
s a e d ^ g a t , s. opening aan de zijde van
een pomp, dienende tot toevoer van lucht
in de put.
s a e d s - l i d , s. n. putdeksel.
s a e d s t i e n , s. steenen deksel op een put.
s a e d s u m , adj. spoedig verzadigend. —
B e a n e mei sjiek is s a e d s u m i t e n .
Ook s ê d s u m en s e a d s u m .
— D ê r s t e a n e s a e d s u m t n e [meer alg.
d r e g e] s t i k e l s , moeilijk te verdelgen dis-
tels, die veel voedsel uit het grasland trekken.
B. 150. Vgl. dreech.
s a e d s - w e t t e r , s. n. putwater, bron- of
welwater in de put, ook: w e l w e t t e r .
s a e g j e , s e a g j e , v. zagen. Compos. ôf-,
troch-, útsaegje; houtsaegje.
s a e i , s. n. saai, soort wollen kleedingstof-
s a e i b e a n e , s. pi. zaaiboonen, (Holl.isme)
voor: sied- of s e t b e a n e ( n ) , z. d.
s a e i b o e r d t s j e , s. n. bordje als voettrede
der duiven aan den ingang van hun hok,
waar ze in de vlucht op neder dalen. Vgl. saeije.
s a e i d i g g e l , s. pot- of panscherf, wegens
haar platheid geschikt om in horizontale
richting voortgeworpen te worden. Zie saeije.
s a e i - e a r t e , s. pi. Zie sied- of set-earte{n).
s a e i - i e r a p p e l , - a p p e l t s j e , s. zaadap-
peltje, zaadbol van de aardappelplant; voor-
al op de klei; elders p i i s - , p y s a p p e l ,
z. d. - - De jonges steken ze aan de punt
van een stokje, om ze weg te slingeren
(er mee te s a e i j e n , z. d.)
s a e i j e , v. op voortstuwende wijze van zich
werpen. — As L o u ú s d e k r a n t e b r i n g t ,
s a e i t e r d y s a m a r y n 'e g o n g op. —
I k s a e i d e d e b o e l d e r h i n n e . Ik wierp
gramstorig den boel er heen. — Ook: f o a r t-,
w e i s a e ij e.
een plat steentje ( p l a t s j e , s a e i s t i e n -
wumkes.nl
51 SAED.
t s j e ) zoodanig in horizontale richting voort-
werpen, dat het in zijn vaart op de lucht
drijft, of, de oppervlakte van het water roe-
rende, daardoor weerkaatst wordt. — B o u -
ke s a e i t in s t i e n t s j e sa o e r i t wet-
t e r , d a t i t a l l e a m e r ij e n w e r op-
s p r i n g t . Ook p l a t s j e s a e i j e en s k û -
1 e b û t s j e.
(van vogels) drijvende op de wieken door
de lucht zweven. — D e e a r e b a r r e s a e i t
h e e c h yn ' e l o f t o e r ú s h i n n e . — De
f û g e l s s a e i j e b o p p e y n 'e l o f t . S.
t. d. W. III, 93. — I n f l e c h t d o u w e n
d y 't o e r h j a r r e n h i n n e s a e i j e . —
D ê r s a e i t i n i n g e l l a n s de w o l k e n ,
v. d. M.
zwevende nederdalen. — De d o u k e s
s a e i j e d e l op i t s a e i b o e r t sj e, z . d .
— Overdr. I k b i g j i n f e n 't b o p p e s t e
b o e r t s j e ôf, h w e n t m e n k i n a l t y d
t o s a e i j e n k o m m e , ik begin met naar
rijke meisjes te vrijen; willen die mij niet,
dan kan ik altijd nog tot mindere afdalen.
— G e m i e n l i k s a e i j e se l e e c h , d y s a
h e e c h w o l l e . Vgl. delsaeije.
s a e i j e r , s. werpsteentje. Vgl. saeije,
platsjesaeije, saeistientsje.
s a e i j e r , s. lam, dat men zonder hulp van
het moederschaap opkweekt. Ook s a e i-
1 a e m en w o u t e r k e , z. d.
s a e i j e r , s. ra. (Holl-isme), zaaier. Zie
siedder, sjidder.
s a e j j e r s , s. pi., (Holl-isme), eene bekende
aardappelsoort, gekweekt uit s a e i l i n g e n ,
z.d.
s a e i j i n g , s. (Holl-isme), zaaiing. Zie
sied-, sjidding.
s a e i l a e m , s. n. leplam, dat, afgezonderd
van de moeder, gevoed wordt. Zie saeijer.
s a e i l i n g e n , s. pi. (Holl-isme), uit zaad ge-
wonnen aardappeltjes, die vervolgens als
pootaardappelen dienen, om eene nieuwe
soort te bekomen.
Verder vrouwelijke hennipplanten; — uit
zaad opgeschoten jonge boompjes; — zich
zelf gezaaid hebbend graan , dat het volgend
jaar tusschen het andere gewas opschiet, —
en in 't alg. uitsluitend uit zaad gewonnen
(eenjarige) planten, bloemen, enz.
s a e i - l y n s i e d , s. n., (Holl-isme), lijnzaad
bestemd om uitgezaaid te worden. Zie sied-,
sjidlynsied.
 SAEI. 52 SAK.

s a e i s e l , s. n. (Holl-isme) het gezaaide. Zie s a g e , s e a g e , s. zaag. Zie saech. — D ê r

sieäding, sjiäding. h a b b e d e f i l e en de s e a g e g e a r
s a e i s t i e n t s j e , s. n. plat werpsteentje. w e s t , daar zjjn twee kwaadaardigen aan
Vgl. saeije. Ook wel p l a t s j e . 't twisten geweest. A. Ysbr. (1861) 42. Vgl.
s a e i t ì ì d , s. (Holl-isme), zaaitijd. Alg.: file. Compos. hân-, skrob-, skulp-, spansage.
t i i d fen s j i d z j e n . s a g e - , s e a g e b l ê d , s. n. zaagblad, de
s a e k , s. zaak, ook als bedrijf. — H y eigenljjke zaag.
h e t i n b e s t e s a e k . — H y i s o m (voor) s a g e - , s e a g e f y l j e , v. eene zaag met de
s a k e n n e i s t ê d . — H y h a t e r i n m o a i vijl scherpen.
s a e k j e m e i , behaalt er goede winst van. s a g e - , s e a g e h e f t , s. n. (het) handvat
G o e d b y d e s a e k , bekwaam en ordelijk van de zaag.
in zijn vak. sage-, seagesetter, s. zetijzer, om de
T a d e s a e k k o m m e , het punt in kwes- tanden eener zaag op de vereischte onder-
tie behandelen. — F o a r t g o n g m e i t s j e linge wijdte te zetten.
m e i de saek. s a g e - , - s e a g e s n e e d , s. zaagsnede, ope-
— I t i s s a e k , raadzaam , van belang, ning , die de deelen van een gedeeltelijk door-
d a t wy d e r h i n n e g e a n . gezaagd stuk hout scheidt. — By 't m i et-
— H o n d e r t g o u n e to f o r t i m m e r - t e n m o a t er op r e k k e n e w i r d e , d a t
j e n is m y n s a e k n e t , is geen zaak voor e r i n s a g e s n e e d w e i f a i t .
mij, voegt mij niet. — F o r i n m a n a s s a g e - , s e a g e t a k k e n , s. tanden eener
j o u , is d a t s a 'n s a e k n e t , gij kunt dat zaag.
zonder hinder doen. — As m e n 't s a b r û k - s a g g e l j e , v. langzaam, niet loomen tred
t e , d e n w i e r 't h i e l g j i n s a e k , geen gaan. Zie sjaggelje.
zaak van belang. A. Ysbr. (1861) 8. — I s s a h w e t , s a hw a t , adv. zoowat, ongeveer,
d a t n o u sa 'n s a e k ? eene zaak van zoo- nagenoeg, omstreeks. — D e r i s s a h w e t
veel belang? Ibid. 56. in p o u n . — It i s s a h w e t i e n û r e .
— W y k a m e n b y o m k e , d y 't d e tale quid, zoo iets. — I k w o e w o l h w e t
r o m t e f e n l e k k e r e p a r r e n h i e : d a t k o e k j e s of s a h w e t f o r d e b e r n h a .
w i e s a e k ! eene welkome zaak voor ons. — S a h w e t h i n n e , zoowat ter loops.
— Goed by syn s a k e n t h ú s k o m m e , ejus modi res, dergelijke, zoo meer, zoo
goed bij zijn verstand, van een vroolijke partij voort, — De f r o u d o c h t n e t f o l i e ;
thuis komen, niet beschonken.—Fen y e n s h w e t w r i u w e , h w e t s t o f j e , en sa-
s a k e n r e i t s j e , van zijn stuk geraken, i h w e t h i n n e .
ontstellen. — I t g i e t sa h w a t h i n n e , het gaat
— I t w i i f h e t d e s a k e n , menstruatie. zoo 'n gangetje: niet al te best. — H j a is
s a e k w a e r n i m m e r , s. n. zaakwaarnemer. m a r s a h w e t g o e d h i n n e , een weinig
s a e l , s. Hol! .isme voor se a l , z. d. simpel. — I t i i s i s m a r s a h w e t bi-
s a e t s , s. — pi. s a e t s e n , laag uitge- t r o u d . — B o e r , s c o e 'k m o a r n ek m e i
graven, maar min of meer weder aangegroeid j o r i d e k i n n e ? N o u , d a t i s a l sa-
land. R. P. in Epk., 389. h w e t (wel wat bezwaarlijk); d e w e i n
kwelder, buitendijksch land. — Leeuw. k o m t f o 1.
Cour, 11 April 1902. „Verhuring van dijken, s a k j e , v. zakken, dalen, vallen. — 11
saatsen en uiterlanden in Ûost-Dongeradeel," w e t t e r s a k k e t . — It gerdyn (it
s a f f r a e n , s. saffraan, deelen der bloem k l e e d ) s a k k e t , het scherm valt.
van croeux sativus. — I n b y t s j e saf- Overdr. D e i e r a p p e l s s a k j e , — d e
f r a e n y n 'e t h é . — H y j o w t n e t f o l i e s û k e r e i s a k k e t , de marktprijs er van is
s a f f r a e n f o r i n d û b e l t s j e , fig. hij is dalende.
gierig. A. 25. — H y w o l ús s t r o n t f o r — De p i n e s a k k e t , vermindert. Zie
s a f f r a e n í o r k e a p j e , knollen voor citroe- saksearje.
nen. — 8 a g i e l a s s a f f r a e n , b.v. van vertragen, — H y w o e m e i m y g e a n ,
niet helder gebleekt linnengoed. m a r i k l i e t m y s a k j e , vertraagde mijn
s a f t s , adv. Zie sachs. gang en liet hem vooruit gaan. — De l y t -

wumkes.nl
 SAK. 53 SALT.
s e b o a t s a k k e t , blijft achter, kan de h e t syn h â n n e n de s a l i e h h e i t bi-
groote niet behouden. — De k l o k sak- loofd, verkiest niet meer te werken. Vgl.
k e t , loopt te langzaam. sillichheit.
Compos bi-, for-, yn-, oer-, ôf-, út-, weisakje. saling, s. zaling, dwarshout aan den top
sakkerdemint, sakkremint, interj. van een mast. Zie maling.
(sacramentum), als bastaardvloek. salm, s. zalm. — S k o a n h o v e n is
sakkerje, v. Fr. sacrer, vloeken. — Hy t r o c h syn s a l m n e a sa f o r n e a m d y n
(de b r u t a l e f r â n s k e j a g e r ) b i g o u n F r y s l â n w i r d e n as D i m t e r t r o c h
d e a l d e h e a v h w e t t o f o a r e n t o sak- syn k o e k e . ld. Il, 17.
ker.) en. W. D. Twa st,, 50. "salm, pron. & adv. Zelf, zelfs, bjj G.
sakker-, sakkremintsje, v. vloeken. J. Passim. Zie sels.
— Hy s a k k e r m i n t e t as i n âld 'salm, s. oudtijds voor psalm, ook voor
k r y c h s h e l t , — as in m a t r o a s . lied in het algemeen. Vgl. biersalm.
s aks e arje, s a k s e d e a r j e , v. aedari, (in salmje, v. zingen. Us faem d o c h t
verband met s a k j e), zakken. afnemen, be- fen 'e m o a r n n e a t as s a l m j e n en
daren.— De p i n e s a k s e a r r e t al hwet. g a l m j e n , zingt allerlei liederen.
— It waer, — de h i r d e wyn b i g j i n t sâlt, Hl. s a e 11, s. n. sal, zout. — B o k-
fco s a k s e a r j e n . k e a s mei s â l t , fig. prikkelende schimp-
— Dy j o n g e l i û bi"nne b a r e b l u i s - scheuten. Zie bokken, bokking.
t e r i o h ; as d a t n e t g a u h w e t sakse- -- Goed yn 't s â l t b i b i t e n . Zie bi-
de a r r e t , als ze zich niet wat matigen, biten. — I t is gjin s â l t fen n o ad e n ,
den wyt ik n e t h w e r i t h i n n e soil. bederft niet, kan zonder kosten of bijzon-
saksel, s. bezinksel; ook b i s a k s e l . dere zorg bewaard worden. — R e i s g j e n
s a k s g e w i z e , met verdrag hellend. De yn w a e r e n w / n , p a s t him as sftlt
b r ê g e l e i t h e e c h , m a r de op-endel- yn in s i i k e ach. B. 74.
reden b i n n e m a k l i k en t i g e saks- Ook als adj., salsus, zout, gezouten. —
ge wize. Sa s â l t as p i k e l . —Sa s â l t ha 'k i t
saksis, s a k s y s , adj. Saksisch,—sak- n o a i t i t e n , fig. zoo zonderling heb ik het
sis of s a k s y s p o r s l e i n . — S a k s i s thé- nooit gehoord. — Prov. S â l t en sûr
gûd. — B l a u , r e a d s a k s y s . — In sak- k r i n k t de n a t û r . — S â l t en s û r , dêr
sise t r e k p o t . — In s a k s i s r e a u k e kin 'k (m ei 'k) n e t oer, m a r s w i e t en
(kopke en p a n t s j e ) , kopje en schoteltje. fet, d a t l e t my n e t . [De Friezen houden
salaed, Slaed, s. n, lactuca sativa (var. over 't algemeen veel van zoet.]
capitata), sla, salade, vooral: kropsla. — sâltborne, boarne, s. zoutbron. De
Slaed mei sûr s t i p en s j e r p by op- s â l t b o r n e n w a e r d e n (by âlds) a c h t e
b r e t t e i e r a p p e l s . — I t g i e t er yn as h e i l i g e o a r d e n . Forj. 1876, 117.
as s l a e d , 't wordt met graagte gebruikt. s â l t e f i s k , s. zoutevisch,
— I t - g i e t f o a r t as s l a e d , vindt goe- sáltens, s. zoutigheid. 11 is ne t frh'
den aftrek. — F e r s k - m e a n d e g r i e n e fen s â l t e n s .
hjouwer mei k l a v e r d e r t r o c h , d a t sâltich, adj. zoutachtig, ziltìg.
meije de kij as slaed. sâltkêrl, -kerrel, s. zoutkorrel.
dim. s l a e d t s j e . —Hy n i m t in slaed- sâltkrûk, s. kruik voor het zout in de keuken,
t s j e , een pruim tabak. sâltlokje, s. n. zoutvaatje voor tafelge-
Salomon, m. Salomo. — S a l o m o n s bruik.
w y s h e i t en S i m s o n s k r ê f t . B. 418, — sâltpotsje, s. Vgl. sâltkrûk.
Hy is sa wiis as S a l o m o n s k a t . sàltpeal, -pylder, s. zoutpilaar. —
salioh, adv. (Holl-isme), zalig. Vgl. sülich. W a e r d ik in s à l t p e a l hjòed || Sa
Ook voor: dronken. — Hy k a e m h e a l s t o m a s â l d m o e r L o t h . ld. Oarde rige
salich thús. IV. —Hy s t i e t d ê r as in s â l t p y l d e r ,
saliehheit, s. (Holl-isme), zaligheid. — als een druiloor.
Ik kin 't n e t d w a e n , al koe 'k er de sâltpûde, s. winkelzak om zout in af
s a l i e h h e i t ' mei f o r t s j i n j e . — Hy te wegen.

wumkes.nl
 SALT. !54
s â l t s e k , s. zoutzak, waar in den handel
het zout in vervoerd wordt. Daarna ook wel
als dweil gebruikt. — I n s â l t s e k f o r i n
dweil.
Fig. voor een druil- of domoor.— S t e a n
d ê r n e t as in s â l t s e k , s t e k d y n
h â n n e n ek m e i út.
Ook voor een zwak of ziekelijk persoon. 11
b e r n h i n g e t er h i n n e as in s â l t s e k '
s â l t s i e d e , v. I t k o a i t s j e n f e n ge-
n e z e n d e k r û d e n e n 't s â l t s i e d e n
w i e r ( b y â l d s ) i t w i r k f e n f r o u l j u e . It
s â l t s i e d e n w i e r in h e i l i c h wirk-
Forj. 1871, 117.
s â l t s j e , v. s zouten. — S p e k - , f l e s k - ,
f i s k - s â l t s j e . — Hy i s n e t o p 'e g a t -
s j e p a n n e s â l t e . Hij is verstandig ont-
wikkeld en wel bedreven. — Zie gatujepanne.
s â l t t s j e t t e l , s. zoutketel. De s â l t -
t s j e t t e l s t ì e (by â l d s ) o n d e r o p s i c h t
en h o e d e fen w i z e f r o u w e n . Forj.
1871, 117.
s a l v e , s. unguentum, zalf. — fig. D ê r
is gjin salve o a n to s t r i k e n . — Dêr
is a l in b u l t e s a l v e o a n f o r g r i e m d ,
veel werk of kosten nutteloos aan verkwist.
— T r o c h g e a n d e s â l v e , zalf waarvan
de werking door de huid dringt. Compos.
boal-, boar-, brânsalve, ruäesalve.
s a l v e - p o t s j e , s. n. zalfpotje,- -kruikje-
s a l v e r i c h , adj. & adv. zoetsappig, vleie-
rig. — Dy m a n i s m y f i e r s t o s a l v e -
r i c h om o p r j u o h t to w e z e n .
s a l v i c h , adj. zacht (gekookt) als zalf, van
eieren). — De a e n' e n b i n n e s a l v i c h .
s a l v i n g , s. zalving, stichting.— I t o n t -
b r e k t y n 'e p r e e k o a n s i n e n s a l -
v i n g . Domenys h i f k e , 27. — W i r d e n f o l
s a l v i n g . Sw. 1856, 41,
s a m , (Koudtiro), Hl. s e m . pron., zelf. Zie
sels. Vgl. salm en selm.
S a m a r i t a n e n , pi. schimpnaam voor de
inwoners van Suameer, in de volkst. S a m a r .
W. D. In Doaze, 55, 57.
s a m l e r , s. m. collector, verzamelaar, voor-
al van den inhoud van tijdschriften. — De
s a m l e r f e n F o r j i t m y n e t en d e
S w a n n e b l o m men.
s a m l i n g , s, collectie, verzameling van voor-
werpen of van gedrukte stukken. — S a m-
l i n g fen f o r s k a t e s t i k k e n . Compos.
boeksamling.
wumkes.nl
SAN.
s a m m e l j e , v. zamelen, verzamelen. —
By in-o a r s a m m e l j e , bijeenrapen, -za-
melen. Vgl. for-, yn-, opsammelje.
s a m p e l j e , v. langzaam vorderende gaan.
— De f a e m is m e i ' t l y t s b e r n o a n
'e h â n h j i r n e i t a s a m p e l e . Ook
s j a m p e l j e.
s â n , s. n. zand. Zwh. sa en. H l . s a e n d .
Schierm. s a u n . — D e sé s l i n g e r e t , l a n s
k l i p en sân, H j a r d r a c h t o p ' t F r y s k e
s t r â n . v. BI., Bik. 45. — S â n s k j i r r e t
d e m a g e, troostwoord voor iemand die
ongewenseht met zijn eten eens wat zand
binnen krijgt. — Prov. D y e l t s d e m û l e
stopje wol, moat folie sân of
raoal h a , wie alle bedillers wil doen zwij-
gen, krijgt geen gedaan werk. B. 467.
— S â n d e r o e r ! spreek niet meer over
die (onaangename) zaak. - • Op i t s â n
s i t t e , - r e i t s j e , aan lager wal. — I t
i n a n t s j e m e i s â n , Klaas Vaak, de slaap.
Hett. Kymkes, 17. Compos. dún-, skjirsân.
s â n b a k , s. zandbak.
s ä n b u l t , s, zandhoop.
s â n d y k , s. zandweg. Vgl. sânwei.
s â n d ú n , s. zandduin. D e s â n d u n e n
op'eFryske eilânnen.
s â n d w e i l j e , v. de steenen vloer in gang
of keuken, nadat die gereinigd is, met nat
zand indweilen. — S â n d w e i l j e n i s i n
k i n s t , d y 't d e f r o u l i u y n 'e W a l d e n
goed kinne.
s a n e , v. in verbinding met m a n e: —
S a n e of (noch) m a n e, met onaangename
verzoeken, vooral om betaling, lastig vallen.
— Dou m a s t my hjoed s a n e noch
m a n e. Zie B. ind T.2150". - H y h e t m y
n e t s a e n d of m a e n d . Vgl. sanikje.
s â n - f a r r e , v. zandvaren, om het ter be-
stemder plaatse te brengen, of te verkoopen.
s â n g a t , s. zandkuil, kuil, waaruit zand
voor dagelijksch gebruik gegraven wordt.
s a n g , s. zang, lied. Hl. s a e i n g . — D o u
g o l l e F r y s k e s a n g . Lieteb. No. 1. —
Overdr. D o u h e s t i n b u l t e n o a t e n
o p d y n s a n g , veel bestel. — D a t i s
a l w e r d e â l d e s a n g , het oude liedje,
dezelfde klachten van vroeger. Compos. brilloft-
sang, foarsang, neisang. — dim. s a n g k j e ,
zangstukje, liedje.
s a n g b o e k , s. n. liederen-boek. Vgl. He-
teboek.
 SAN. 55 SAN.
s a n g e l j e , v. langzaam bewegen vanden s ã n k r o a d e , s. zandkrui wagen.
kampols, als het karnen is gedaan. s â n k r o a d e r , s. zandkruier.
s a n g e n , adj. donker paarseh, blauw-vio- s â n l o p e r , s. Holl.isme, zandlooper, uur-
let van kleur. — I n s a n g en j a k . glas. Zie sãnylês.
s a n g e r i c h , adj. zangerig, licht aange- Ook: een figuur in den vorm van een
brand. — De b r i j i s , de g r i e n e-e a r t e zandlooper, met gele of witte verf, over de
(erwtensoep) b i n n e sangerich. "Vgl. geheele lengte der schuurdeuren geschilderd,
singe, zengen. vroeger als teeken, dat de boer, die daar
Schertsend: By 't b r i j om r i e r en m o a s t woonde, eigenaar der plaats (hoeve) was.
n e t s j o n g e , d e n w i r d t se s a n g e r i c h , s â n m a n t s j e , s. n. Klaas Vaak, de slaap.
(woordspeling met het HolL, zangerig', dat, — I t s â n m a n t s j e (it m a n t s j e m e i
in verband staande met zingen, in'tFriesch s â n ) k o m t , de kinderen worden slaperig,
niet gebruikelijk is). — Zoo ook: De b r i j moeten naar bed.
is s a n g e r i c h , d e f a e m h e t s o n g e n . s â n n i c h , adj. zandig, zanderig. — S â n -
Vgl. oansangerje; oanbarne. n i c h d e g r o u n . Sytstra, Wâldsang. Lie-
s a n g e r j e , v. zeuren, zaniken, aldoor teb. 36. — I n s â n n i g e g r o u n a e r d . —
morrende Magen. — 11 w i i f s a n g e r t. I t i t e n i s s â n n i c h . — De w e i i s da-
B. 205. — H â l d o p f e n s a n g e r j e n . n i g e s â n n i c h , met een dikke laag los
— S a n g e r j e vay n e t om 'e h o l l e . zand bedekt.
Ook voor het zachte ietwat muziekachtige s â n p a e d , s. n. zandpad , ongeplaveid voet-
razen van het water in een ketel op het vuur, pad, in de zandstreken.
eer het kookt. — i t w e t t e r s a n g e r t . s ã n p l a e t , - p l e a t , s. zandplaat (in zeei
Vgl. ra ze, soarje. s â n p r e a m , s., zandschuit. Vgl. pream.
s a n g j o u n , s. zangavond. Foarsang s â n r a e p , s. zandraap , knol op zandgrond
o p i n s a n g j o u n . Lieteb. no. 49. gegroeid. Ook: w â l d r a e p .
s â n g l è s , s. n. zandglas , zandlooper. Hsfr. pi. s â n r a p e n , scheldnaam voor die van
XII, 145. Katlijk. (Schoterl.). W. D.. In Doaze, 55.
s å n g r o u n , s. zandgrond. s â n - r ê c h , s. zandrug. — I t t s j e r k h ô f
s a n g s t i k , s. n. zangstuk. ld. IV, 152. d a t op í n h e g e s â n - r ê c h 1 e i t . Forj.
s à n h o u w e r , s. houweel om een harde 1897, 29.
zandlaag los te maken. s ã n r i d e , v. zand met den wagen ver-
s â n - i e r a p p e l s , s.pl. zandaardappelen. B. voeren.
36. Meest: w â l d i e r a p p e l s , w á l d t s j e r s . s â n s k e p p e , s. zandschop.
s a n i g j e , s a n i k j e , v. zaniken, zeuren. s â n s k i p , s, n. zandschuit.
— K e a p l í u , d y y e n om 'e e a r e n sa- s â n s k ì p p e r , s. zandschipper, die met
n i g j e . Hsfr. VIII, 162. — F r o u ! s a n i k - een schuit vaart, om zand te vervoeren , of
j e m a r n e t h o n d e r t û t o e r d y b r i t - bij de boeren op de klei te verkoopen.
s e n e p a n n e ; i k s o i l h i m j e w o l bi- s â n - s l a t t e , v. zandgraven.
telje. s â n - s t o u w e n , s. verb., het zandstuiven.
— D o m i n n ' s a n i c h t sa l a n g , draalt — De s l e a t i s m e i d a t s â n s t o u w e n
zoolang eer hij begint te preeken. ld. II, 6. ' e n h o k k e r d e i s a l h i e l t i c h t r e k k e .
S â n j e , v. ergens zand dooreen werken. U s s à n - s t r u i j e , v. zandstrooien.
h e i t m o a t (de w o l l e ) y e t s â n j e , (om s a n t e k r e a m , s. eigenl. kraam met hei-
bedriegelijk het gewicht er van te verhoo- ligen-beelden, uit de algemeen Roomsche
nen). Forj. 1902, 135. tijden.
sân-, s â n s k e r l , - k e r r e l , s. zandkorrel. thans meer algemeen voor: de geheele
K g . ook wel voor zeer kleine luisjes. — winkel-voorraad met toebehooren, ook voor
N y n k e h e t o a r s g j i n o n g e m a k o p 'e den geheel en inboedel. — D ê r h a j y d e
h o l l e , m a r i k f y n s o m s a l r i s s a 'n h e l e s a n t e k r e a m . Vgl. het volgende
l y t s s â n - k e r l t s j e. art.
s â n k r o a d z j e , v. zandkruien, zand ver- s a n t e p e t y k , s. (Fra. saìnte boutique),
voeren met een kruiwagen. winkel met heiligen-beelden. — Thans in

wumkes.nl
 SAN. 56
't algemeen: De h i e l e s a n t e p e t y k ,
alles wat er toe behoort. — Ik woe d a t
de t o e r mei de k l o k k e n en de h i e l e
s a n t e p e t y k o m b r u i d e . R & T.3, 46í.
— Doede s k r o a r is fen n a c h t mei
wiif en b e r n en de h e l e s a n t e p e -
t y k ú t k n y p t n e i A m e r i k a . — Do 't
de k o m m i z e n niyn b o e l t s j e op-
s k r i u w e w o e n e , l i e t ik h j a r r e n
yn tnyn w e n t s j e s j ê n e n s e i : D ê r h a
j i m m e de h i e l e s a n t e p e t y k . Vgl.
ook Htsewinkel.
santinne, -s, heilige vrouw. — I t b y l d
fen in s a n t i n n e . R. & T.', 591.
santjin, in: O, l j e a v e s a n t j i n en
gjin e i n , lieve heiligen! uitroep van ver-
rassing of verwondering. — O l j e a v e san-
t j i n , h w e t is 't b r y k ! C. W, Aid en
njj, 95. Vgl. beide vorige artikelen.
sânwei, s. zandweg. — Oan de âlde
s â n w e i s t i e t i e n l i k in h û s k e . — fig-
Dat g i e t mei him as op in s â n w e i ,
niet vlot. Vgl. sândyk.
sânwoastine, s. zandwoestijn. —Hwet
in g o e d e w e t t e r p u t w i r d i c h i s , d a t
seoe men r j u e h t w e a r d e a r j e k i n n e ,
as men de san w o a s t i n e n r i s t r och-
p a n d e r e . Sw. 1857, 39.
sapboer, s. m. schimpend voor: zuivel-
boer. W, D., Doaze, 58.
sapje, v. sabbelen, ook voor: kussen.
Tankb. Boerez. 36. Zie sabje.
sapkje, v. melkende nu aan de voorste,
dan aan de achterste uiers der koe trekken,
om de melk beter te doen vloeien.
Ook: een dunne straal „melk uitgeven.
s a p p e , s. hangop, dikke melk, ook ge-
stremde karnemelk, die in een zak wordt ge-
goten, om het vocht er te laten uitzjjgen. —
Prov. Kom mei in sek om s a p p e , (te-
gen iemand, die eene domheid begaat).
sappich, sapsk, adj. en adv. moeilijk
te melken. — In s a p p i g e kou. — Dy
kou is s a p s k to m e l t s e n .
sappipehout, s, n. voor: hout van den
lasterbessenboom. Vgl. koetse-, kwítsehout.
sarje , v.sarren. — Hja s a r j e sa l a n g ,
d a t se m e k o a r n by de hûd p a k k e . —
It d o m m ' l j e n d folk d r o e c h l a n g e
t i i d || I t s a r j e n d t a r r e n fen h j a r
f l y t , v. BI. Bik. 99. Vgl. nitelje.
sarjes, s. n. serge, soort wollen stof,
wumkes.nl
SAT.
vroeger veel voor manskleeding gebruikt,
meest onder de minder deftige standen. —
S a r j e s , pij en f y f s k a f t , d a t g i e t
er mei. - Wl. ld. XVI.
sarjes(k), adj. van serge. — S a r j e s
b a e i t s j e . R. ind T.2, 6*. - S a r j e s k e
r o k j e s , A. B., It doarpke, 15.
sark, s. zerk, zerksteen. — Grize sar-
ken. Forj. 1897, 29. — Grien e s e a d d e n
en k a l d e s a r k e n (op it t s j e r k h ô f ) .
Forj. 1888, 1.
sarke (Zh.), serke (HL), sorke (Mkw.),
s. kerk. Zie tsjerke.
sarkstien, ÍS. & n. zerk, zerksteen. —
In p a r r e d i s fen s a r k s t i e n f o a r d e
d o a r , een bordes van zerksteen. — In
(blauwe) s a r k s t i e n op it t s j e r k h ô f .
earle, w y 1 d e, s. een denkbeeldig wild
en woest wezen. O, w y l d e S a r l e ! G.J.
I, 1. Zie Halb. N. 0. 140-142. — I t wet-
ter k o k e t as de w y l d e s a r l e , met ge-
weld. — l t l e i t e r h i n n e . k r e k t e f t
de w y l d e s a r l e dêr r e g e a r r e (huisge-
houden) het.
sa(r)ne, s. Mkw. karn, karnvat. A. 229.
Zie tsjeme.
sa(r)nje, Mkw. v. karnen, A 686, Zie
tsjernje.
s a s , s. schik, genoegelijjke toestand. —
I t stoe de â l d e r s h e a r l i k o a n , dy
w i e r n wol yn hjar sas. R. ind T.a, 204*.
— Dat d i n g is wer y n s y n s a s s e n ,
in orde.
sassafras, s. houtspaanders van den sas-
safras officinale, een in 't zuidelijke deel
van N. Amerika groeienden boom. Een af-
treksel van deze houtspaanders wordt gebruikt
als bloedzuiverìngsmiddel. — Yn 'e M a e r t
s a s s e f r a s d r i n k e, t r i t s en lyk as thé,
d a t s u v e r t it b l o e d en den w i r d t
men yn 'e n e i s i m m e r n e t g a l l i c h .
Volksgeloof.
s a t e , s. Friesche hofstede, oorspronkelijk
van een eigenerfden boer; thans meer al-
gemeen.
s a t e en lânnen, volledige boerenhoeve,
met bn'behoorende landen.
saterdei (oostel.). s. Eng. saterday, za-
terdag. Spr. ook wel saterdy. Vgl. snjeun
en snjeon.
s a t y n , s. n. satijn.
satlnen, adj, satijnen, ván satyn. —* In
 SAUN. 57 SEAD.
s H tin e n m û t s e, zwart satijnen muts, dooi- sauntich-túzen, num. zeventigduizend.
de vrouwen onder 't oorijzer gedragen. — ' t l s om d y , d a t ik lij s u u n t i c h -
saun, num. septem, zeven. — M e i s a u n t û z e n d e a d e n . G. J. I, 2.
p e a r e a r e n h a r k je. — In m u t s e mei sauntsien (spr. ook santjin), num/ zeven-
saun k i e l b â n n e n . — I t w a e i t , d a t tien.
saun d i v e l s gjin s t r i e h â l d e k i n n e . savelich, saverich, adj. zavelig, za-
— I t is sa wier as W o p k e l i b b e t , velachtig, van kleigrond, die in meerdere of
en dy h e t al s a u n j i e r d e a west. — mindere mate met zand is vermengd. —
In f e i n t , dy " t hhn in k n o o p oan 'e S a v e l i e h b o u l â n m o a t t e r p i c h l i z -
b r o e k naeije l i t , wyls 't e r d y o a n z e , hoog en naar alle zijden afhellende, —
h e t , k r i g e t yn g j i n s a u n j i e r in Sêfte en s a v e r i g e l â n n e n , R, P.,
wiif, seohje. — Ik ha yn gjin s a u n Jouwerk., 61. — Halb. in Epk., 390.
j i e r b r e a h a w n , sei 't â l d w y f k e , en scille (spr. sille), v. zullen. — Ik scil,
de k r o m m e l s s i e t e n hjar n o c h om ik scoe, wy scoene, ik ha scillen (scild), — Zh.,
' e m û l e . — Spek fen i n d e a b a e r c h Hl. en Schierm. s a l i e . Hl. hy soo, hja soo-
dy 't saun w i k e yn 'e d o n g l e i n h e t , den. Zh. soelden, zouden. — Mkw. skuelden.
schertsend voor: spek van een geslacht var- — Schierm. dû sotte, hy sue, hja sueden.
ken , dat zeven weken op 't hok gelegen — Ho (hwet) scil 'k, wat zal ik doen,
heeft, -gemest is. — Hy (it) s t j o n k t -beginnen. — Scoed er k o m m e ? —
s a u n m i l e n b o p p e de wyn. — J e t , S o i l s t dôr ek h i n n e ? — Dou s c o e s t
s a u n hú zen f e t , ien hûs m e a g e r ; ek n e i d o k t e r , n e t ? — Ja, d a t b l i u w t
d a t i s K i k k e l i k syn s w e a g e r ; (het ge- by 't s c i l l e n ! m a r moarn scil 'k hin-
hucht J e t , onder Britswerd, bestond vroe- ne. — De 8lûge scoe ek, m a r hy
uit zeven boerenplaatsen en een arbeiders- wier e a r d e r dea.
huisje). s e , pron. f. 8Ìng., ook pi. eg. zjj, voor hj a,
Miedum (en S k i n g e n ) , ien k l o k , doch zelden aan 't begin van een zin of zin-
s a u n h û z e n en in b a r g e h o k . Gezegde deel. — Hwer giefc se h i n n e ? — Hab-
van Miedum en Schingen, de geringheid be se by J e l k e s it h e a al y n ? — Ho-
dezer dorpen aanduidende. n e a r s c o e n e se k o m m e ?
saune, s. voor: een stuk land van zeven s é , s. zee. — H a r k de sé r i s b y l j e n ,
pondematen groot.— De k l u t i g e s a u n e . gromjen. Lieteb. 20. — D a e m s t e e c h
ld. IV, 185. w i r d t de wiffe sé. v. Blom Bik. 45. —
saundeheal, s a u n d e l , num. zevende- I t r e i n t as de sé. — In b e k as in sé.
half, 67ä. — Wy s t r â n n e n en ik w a e r d mei
saundeheale, s. voor een stuk land van ien sé oan l â n s m i t e n , met een groote
6'/» pondematen groot. rollende golf. B. 529. Vgl. stìrt-sê. — fig. Mei
saunje, v. (te zamen) zeven uitmaken. ien sé oan l â n , met den minsten omslag
Goede d o b b e l s t i e n n e n m o a t t e su- gereed, twee of meer dingen in eens afge-
v e r s a u n j e , 1 en 6, 2 en 5, 3 en 4 te- daan. (Ook na een onafgebroken slaap ont-
genover elkander hebben. waakt). — As de sé n e t biboud w i r d t ,
saun(r)esom, -gum, num. met zjjn ze- kin it l â n n e t b i s t e a n . — I m m e n
venen, zeven bij elkaar behoorende per- oer 'e sé s e t t e , -wippe. Jongensspel. W.
sonen. — Wy s i e t e n s a u n r e s u m om D. Volksl. I 236.
'e t a f e l . — Ho m a c h t i c h b i n n e jim- seach-, als Ie lid der samenstelling: zaag.
me fen b r o e r r e n en s i s t e r s ? Wy Zie naech, sage, seage.
binne saunresum. s e a d , s e a d d e , s. zode, pi. s e a d e n of
saunstjerre, s. (de) Pleiaden, hetzeven- s e a d d e n . Dongdl. s a e d , saden. Koll,-
gesternte. — Prov. D a t l i k e t er nei as land, Achtk. Tietj.dl.: s â d d e , s â d d e n .
de k a t n e i de s a u n s t j e r r e , 't ljjkt zoden van heidegrond of uit het veen ge-
heelemaal niet. stoken. — S e a d d e n yn 'e l e e c h s t â l ,
sauntioh, num.zeventig. H-wat, b i n n e dunne met heide begroeide zoden, om met
jy eii s a u n t i o h j i e r ? v.Bl. Bik. 61. stalmest vermengd te worden. —S e a d d e n

wumkes.nl
 SEAD. 58 SEAR.

o p i t f j û r , als brandstof, ook s m o e z e n s e a l j e w e t t e r , s. n. aftreksel van salie-

genoemd; gewoonlijk verschillend van p 1 a g- bladeren. ,— As i m m e n d e k i e l s e a r
g e, graszode. d o c h t , is g û r l j e n m e i s e a l j e w e t t e r
Elders ook als graszode.— O n d e r d e g r i e - s o m s t i g e b e s t .
n e s e a d d e n b i d o b b e l i z z e . Forj. 1881, s e a l m a k k e r , s.m. zadelmaker.
i. — D a t b r i n g t g j i n s e a d d e n o a n s e a l r ê c h , s. ingedeukte zadelvorraige rug.
'e d y k , fig. dat geeft geen voordeel. — Zie volgend art.
Compos. hekkel-'seadden, greppel-seadden, s e a l r ê g g i c h , adj. met een ingedeukten
s e a d b u l t , s. hoop van zoden. Hsfr. VI, 69. rug, in den vorm van een zadel. — I n
s e a d d y k , s. van zoden opgezette dijk. s e a l r ê g g i c h h y n s d e r . — Ook: holrug-
Lex. 655. gig, van een koe.
s e a d p l a g j e , v. 't steken van zoden. Zie s e a m ( e ) , s. zoom, bijv. van een kleed.
sead, seadde. — I>e s e a m f e n i n j a k , f e n in s k e r l -
s e a d p r y k j e , v. de uitgestoken greppel- d o e k . Ook voor: boomenrij langs den wa-
zoden met de spade fijn prikken en over 't terkant.— K a p j e i n b e a m ú t dy s e a m .
land verspreiden. A. 495. [Elders ook wel: Forj. 1896 II, 28. — Overdr. A i d e, d i t
s k a e d b û t s j e , letterl. schaddebeuken.] r i e r t i c h n o c h s e a m , dit raakt kant
s e a d r i d e , v. de uit de sloot of greppels noeh wal. 6. J. I , 53.
gestoken zoden bij elkander op een hoop — pi. s e a m en. — H y f o r l i t B r i t -
rijden. t a n j e s s e a m e n , Engelands kusten, v. BI.
s e a d s - w â l , s. wal van zoden opgezet. Bik. 96.
s e a f t , s ê f t , adj. zacht. I n s e a f t b ê d . Ook voor de overlangsohe verbindlatten
— Zie sêft. aan een molenwiek.
s e a g e , s. Zie sage, zaag, en de daar- Overdr. W i l l e o a n a l l e s e a m e n , ge-
onder vermelde samenstellingen. noegen overal.
s e a g j e , v. Zie saegje, zagen. Compos. hoppe-, bate-, efterseam.
s e a l , s e a l e , s, zaal. — ' D e g r e a t e s e a m e l , s e a m e l d e r , s. zeurkous. —
(it g r e a t ) s e a l y n 'e f o a r n a m e h e r - Ook: s e a m e l k o n t , s. eg., s e a m e l t s j e -
berge. m o i , s. f.
groote, mooie pronkkamer in een heeren- s e a m e l j e , v. zeuren, teemen. — D a t
of boerenhuis. wiif s e a m e l t sa'n h i e l e dei. — Grou-
s e a l , s. n. zadel. Op 't s e a l r i d e . — l i k e f r o m m e n s , d y ' t m e s u c h t s j e n d ,
H y s i t g o e d f ê s t y n 't s e a l . Overdr, s t i n n e n d en s e a m e l j e n d ú t k r e a m -
vast op zijn plaats, uit een maatschappelijk m e t . v. d. V.
oogpunt. Ook sammelen, dralen. Hd. zsgern. A s -
s e a l i n g , e, zaling, dwarshout aan den t e s a l a n g s e a m e l s t e , d e n k r i j e w y
top van een mast. — Ook wel saling. h j o e d n e t d i e n . Hiervoor meest: om-
s e a l j e , v. (een paard) zadelen. — Prov. s e a m e l j e.
Dy f e n M i n n e r t s g e a s e a l j e i e r e n s e a m j e , r. zoomen. — I n d o e k s e a m -
r i d e I e t , hebben lang werk om klaar te j e . Compos. om-, opseamje,
komen. Vgl. omsealje. s e a r , s. n. erg gevoelige plek. — I t
s e a l j e , s. salvia officinalis, salie. m o a t i n â l d s e a r wêze, dêr ' t j y a l
— W y l d e s e a l j e , salvia pratensis, ( l a n g ) m e i b i h e i n d w i e r n e . R. & T.a,
veldsalie. 168".—Compos. k w e a s e a r , kwaadaardige
s e a l j e b e a m k e , s. n. salieplant, salie- huiduitslag op het hoofd,
struik. Fig. — T w a h o u w e n y n i e n s e a r ,
s e a l j e b l è d d e n , s. pi. saliebladeren, — twee opvolgende 'rampen. — I t i s s e a r
S e a l j e b l ê d d e n k ô g j e i s g o e d f o r o p s e a r . B. 86. — D o u k o m s t m y o p
skoerbûk. 't s e a r , ge kwetst mijn eergevoel. — I n
s e a l j e m ô l k e , s. saliemelk, melk gekookt p i a s t e r o p 't s e a r . Zie piaster.
met saliebladeren en suiker of stroop. pi. s e a r e n , pijnen. — S u c h t e n , s y k t -
s e a l j e s i e d , s. n. saliezaad. m e n e n s e a r e n , J. S.

wumkes.nl
 SEAR. •59 SED.
s e a r , adj. en adv. pijnlijk. — De h â n s ê c h s e s u m , - s o m , num. zes te samen,
d o c h t m y s e a r . — D ù d o c h s t m y s e a r. met hun zessen. Zie ook seizesom.
Gij doet mij pijn. s e c h j e , s. n. sprookje, ook wel een oud
o-ewond, met open wonde, zwerend. — I n of algemeen gezegde, dat als waarheid is
se a r e f i n g e r , gewonde vinger. — I n of werd aangenomen, of een aardigheid of
s e a r e h o l l e , kwaadaardige huiduitslag op geestigheid bevat. — I t is s a 'n â l d s e c h -
den schedel. — H y g i e t t o g a s t a s i n j e : h y n s d e r s m e i f j o u w e r w i t e p o n -
l û s op i n s e a r e h o l l e , doet zich bijzon- t e n b i t e l j e g j i n t o l . Ook sizkt.
der te goed. A. 665.— In s e a r e s k o n k , s e c h s m a n , s. eg. (Holl-isme) zegsman,
zwerend been, — s e a r e s t e d e n , zwerende ook voor: zegsvrouw, — iemand van wie(n)
plekken, opene wonden. men iets vernomen heeft. — P i e r e S i j k e
Iron. I n s e a r e f l a r d e om 'e f i n g e r , is m y n s e c h s m a n , heeft het mij ver-
een lap om een niets beduidende wond. — teld. — J a n i s d e m a n d y ' t i t d i e n
als adv. Dy 't h i n g j e n w e n d i s , d o c h t h e t , m a r i k wol d e s e c h s m a n n e t
i t n e t m e a r s e a r . — Overdr. Dy m a n w ê z e, ik wil niet als de verklikker wor-
f o r w y t m y h w e t , d a t d o c h t m y s e a r , den genoemd. Ook sizman.
dat grieft mij. s e c h s t e , s e k s t e , num. (de) zesde.
s e a r - d o e k ' j e , l a p ' k e , s. n., wonddoek- s e k s t e h e a l , num. zesdehalf, ö'/a.
j e , of -lapje op eene onbeduidende verwon- als s. zestehalf, voormalige munt vanö'/z,
ding. — iron. of om een kind gerust te later verminderd tot 5 stuiver.— I n w e r p
stellen: Och hea.! h e t e r h i m y n 't s e c h s t e h e a l e n (ƒ1.00), vier stuks in eens
f i n g e r k e s n i e n ? W a c h t , d e n s c i l uit de hand geworpen.
m e m e r i n s e a r l a p k e om d w a e n , Ook a l s s e k s t e h e a l e , s. voor een stuk
d e n i s 't g a u b e t t e r. land van 5'/s pondematen groot.
s e a r d w a e n , s verb., (het) pijn doen. s e c l i s t i c h , s e k s t i c h , num, zestig. —
— In b y t s j e s e a r d w a e n m o a t m e n Hl. I k b i n s e c h s t i c h ! heb levenserva-
útstean kinne. ring, laat mij niets wijs maken.
s e a r i c h , adj. met zweerachtigen uitslag, Meer algemeen : B i s t e s e c h s t i c h ? ook :
ook puistig. — S e a r i c h o m 'e h o l l e . — b e s e s t e r e ? ben je mal?
S e a r i g e (ook s e a r e ) i e r a p p e l s , door s e c h s t s i e n , s e k s t j i n , num. zestien. —
de ziekte aangetaste aardappelen. Hy i s i m m e n , d y 't o p p i n n i n g - s e c h s -
s e a r k l i e n i c h , Amel. adj. kleinzeerig. t s i e n (z. d.) p a s t . ld. IV , 22. Hl. s e c h t i n
Zie kliensearich. s e c h s t s i e n d e l , s e k s t j i n d e l , s.n., 7-s-
s e a r i g e n s , s. zweerachtige uitslag. — onderdeel van de oude friesche el.
Ho is 't m e i N y n k e h j a r s e a r i g e n s ? s e c h s t s i e ' n e , s. voor: een stuk land van
H a s t a l w e r b e t t e r . — S a'n s e a r i - 16 pondematen.
g e n s is l ê s t i c h , m a r o a r s w o l r i s s ê d , adj. zat, verzadigd. — I k b i n s a
goed. s ê d as i n m û s , — a s i n p r o t t e r , wel
* s e a r t ( m ) e , s. pijn.— D y j i n g e , d y voldaan van spijs. — Prov. A l s p a r j e n d ,
k i e r m j e f e n p i n e y n 'e t o s k e n , m a r m o a t m e n w o l s ê d i t e. B. 252. — H y
a s se d e h â n-m a s t e r k o m m e n s j e n - m e i n e t i n s ê d d e k a t s j ê n , híj gunt
n e o m d y ú t t o l û k e n , g j i n t o s k - niemand iets. Telt. M. S., 18. — Dy 't
s e a r t me m e a r f i e l e . 6 . J. I l , 86. h i m n e t s ê d y t , d y 't h i m n e t s ê d
s e a w e t t e r , Hl. s. n. zeewater. Zie sé- s l i k k e t . Ibid 11. — De b e r n t s j e s
wetter. m o a t t e s ê d ha. A. Ysbr. (1808), 70. —
s é b a l l i c l l , adj. het varen moe. — H y E l s k e k i n h j a r j o n g e g j i n s ê d t a t e
de zeeman) is s é b a l l i c h . A. .514. j a e ii, heeft te weinig zog voor hem. —
s é b a r c h j e , s. n., zeker zeeschelpje , vroe- Ulbe f r e t t e r k i n a l t y d boppe sêd,
ger wel gebruikt als versiering van hoofd- als hij al genoeg heeft, y e t w o l i n p e a r
stellen voor paarden. f e t t e s p e k s t r o u w e n op. — S k j i n
s ê c h s , s e k s , num. zes. Zie seis, — F i i f o p e n k r a p s ê d , alles op en nauwelijks
e n i e n is s ê c h s . A. Ysbr. 1861, 10. verzadigd.

wumkes.nl
 SED.
Ook fig. oververzadigd, wars van iets.
— Ik bin 't sêd, heb er mijn bekomst
van. — Ik bin 't sa sêd as g r ó t , —
as s p e i n s p e k , meer dan wars. — Ik
bin de k o u w e s t r o n t nou sêd. Hett.,
Rymkes, 69.
adv. Lat. sat, genoeg, voldoende. — Dêr
is (jild) sêd, — h y h e t j i l d sêd,
geld genoeg,
s é d a m p , s. damp, die uit zee opstijgt
en landwaarts indrijft. — Der k o m t in
k a l d e s é d a m p op,
sêddens, s. verzadigdheid. Ont h j a r
r o p p e n s ê d d e n s t s j û g e t , totdat hun
geroep . van verzadigdheid getuigt. Forj.
1902, 72ä.
sedekinde, s. zedekunde, Hsfr.XIV, 29.
sedekindich, adj. zedekundig. Fr. Wjn.
III. 90.
s e d e l e a r e , s. zedeleer. Sw. 1863,
s e d e l , s. cedtila, HD. zetlel, cedel. Zeker
geschrift als bewijsstuk. Compos. Meweäel,
sâltsedel, sjipsedel.
dim. s e d e l t s j e , s. n. voor: briefje.
sedelik, adj, en adv, zedeljjk.
s e d e n , s. pi. zeden. — R a r b e r , rein
fen s e d e n w i e r ea de â l d e F r i e s . v.
.BI. Bik. 14. — Seden en m e n e a r e n , be.
leefdheid en fatsoen. — A r b e i d e r s b e r n
l e a r e faek n e t folie s e d e n en me-
n e ar en.
s e d e p r e e k , s. zedenpreek. — I m m e n
in s e d e p r e e k hulde.
sedepreekje, v. zedenpreeken, zeden-
preeken houden.— Gjin s e d e p r e e k j e n
of b i s t r a f f i n g sooe h w e t b a t e . Wjn.
III, 147.
sedepreker, s. m. die zedenpreeken
houdt. — D i c h t e r s en s e d e p r e k e r s ,
dy it al l a n g h i n d e r e h i e , d a t h j a r
a w a r t e rôk sa k e a l w a e r d . Fr. Wjná
III, 87.
sedich, adj. zedig. —In s e d i c h from-
miske. — Mei s e d i g e moed de f'oarst
to s m e e k j e n , v. BI. Bik. 45.
— In s e d i c h h y n d e r , inak en gewillig.
s é d y k , s. zeedijk.
sêdsum, ad,], voedzaam, licht verzadi-
gend. Hsfr. XIII, 274. Vgl. saedsum.
sédùker, s. eg. oiäemia nigra en -fusca,
zeeduiker, zwarte en bruine zee-eend, die
's winters soms wel in de Friesche meren
wumkes.nl
60 SEPL.
voorkomt. Ook dûker-, d û k e l e i n . Vgl.
jolling.
sêdzje, v. verzadigd maken,. Aen'en
sêd zje sa, men kin er n e t folie fen
op. — P a n k o e k e n sêdzje t i g e .
sé-earn, s. eg. haliaëtus albicilla, zeearend,
gewoonlijk enkel e a r n (ook dikw. g o e z z e-
earn) genoemd, omdat alleen deze soort in
Friesland gezien wordt.
sé-ein, s. eg. zee-eend. Zie sèdúher.
s e e c b , s. zeeg, laagste gedeelte der bo-
venoppervlakte van een schip, tusschen het
vóór- en achtereinde. I t s k i p k i n n e t
o n d e r cle b r ê g g e t r o c h ; d a t sit him
yn 'e foar- en e f t e r e i n , yn 'e mid-
den h e t it wol s e e e h . Vgl. v. Dale, op
zeeg.
s e e d , s, buitenhoofd aan een zeehaven.
Charfcerb. V, 268!.
s e e d l ì k e n s , seedlikheit, s. zedelijk-
heid.
s e e l , s. zeel, draagband van touw of ge-
vlochten touwwerk. •- Dy 't s w i e r e
f r a c h t e n k r o a d e t , s l a c h t in seel
o e r ' e s k o u d e r s i der d e k r o a d e o a n
h i n g et. Ook: h i m p s e l , h i m p s e e l .
Ook wel voor een ruime band van touw-
werk om den hals van eene koe, waaraan deze
op stal wordt vastgestrengeld, om beweging
over te veel ruimte te verhinderen. D e
kou h e t in s e e l oan.
Veelal ook voor een metalen hengsel. —
I t seel fen in a m e r , — t s j e t t e l . —
In t s j e r k s t o v e mei in k o p e r e n seel.
B. 299.
seel-, sil-, sylkeatting,' s. n. halsket-
ting, waaraan eene koe op stal vastzit.
s e e l , silpân, s. n. een ijzer om den
ploegbalk van een o.uderwetschen ploeg, dat
het voor- en aohterstel aan elkander ver-
bindt.
seel-, sil-, sylpeal, s. rechtopstaande
balk in den koestal, waaraan de zeelen der
koeien worden vastgemaakt.
s e e l s t o v e , s, stoof met geel koperen
hengsel. Zie tsjerkstove.
seelstringen, s.pl. Zie syhtringen.
seel-, sil-, syltou,s, zeel, van een soort
van touw, waaraan de koe op stal vast zit.
Vgl. seel-, -s»7-, sylkeatting.
seeltsjettel, s. ketel met hengsel (Koll.
land). Elders meestal h â n t s j e t t e l , z. d.
 SEEMS.
s e e m s - l e a r , s. n. zeem(leder), ook een
lap zeemleer om glazen schoon te maken. Ook
s i e m s-1 e a r. Zie learcnlape.
s e e m s - l é a r e n , adj. van zeemleder. —
Seems-learen wanten,— Mienst dat
m y n t o n g e in s e e m s - l e a r e n l a p e is,
dat ik geen smaak heb, en alzoo de grof-
ste kost voor mij goed genoeg is? R, ind
TV, 825. — A. 550.
s e e u w e , Hl. v. sjouwen. Zie sjouwe.
s é f a r d e r - , f a r j e r , s. m. zeevaarder, zee-
man.
s é f i s k , s. zeevisch. Ook b û t e n f i s k.
s é f o l k , s. zeevolk, matrozen.
s ê f t , s e a f t , adj. & adv. zacht. — S a
s ê f t as s i d e . ' — M ô l k e - e n - b a k l e i t
s ê f t j u 't l i i f , is licht verteerbare kost.
— I n s ê f t e s t i m m e . Hsfr. VI, 119. —
L o a i t s , ho sêft de t s j j i s t e r e n a c h t
il W e i d r i u w t o p s y n f e a l e wj u k k e n ,
v. BI. Bik. 9. — I n s ê f t m a n , zoetsappig
man. — D a t n i m t i n s ê f t e d e a d , loopt
met een sisser af. — I t o p i n s ê f t s i n
s e 11 e, het werk laten rusten , voorloopig
van zijn plan afzien.
I m m e n h i e l (tige) s ê f t s e t t e , zeer
vriendelijk ontvangen. — Dy f rij e r w i r d t
d ê r t i g e sêft s e t .
s ê f t e n s , s. zachtheid. M a n y n f r o e-
d e n s , f r o u y n s ê f t e n s . Forj. 1902, 3S'.
s ê f t k e s , adv. zachtkens. — I n e a r e -
b a r r e , dy m e i ú t s p r a t e w j u k k e n
him sêftkes nei d e g r o u n t a s a k j e
l i t . H. Z., Ts. tuwzen, 133. — De sé d y
s l j u r k e t s a s ê f ( t ) k e s . Fr. Lieteboek no-
39.
s ê f t m e , s. zachtheid. — As d e l j e a v e
l i n t e - s ê f t m e || I e r d e e n b e a m e n
b l o m f o r j o n g t . v. Blom, Bik., 65.
s ê f t m o e d i c h , adj. zachtmoedig. — I t
s ê f t m o e d i c h h e r t i s H y t a s t i p e.
Salv. 9.
s ê f t s , adv. zachts, allicht, gemakkelijk,
voor 't minst, op zijn zachtst genomen. Zie
sachs, safts.
s ê f t s e d i c h , adj. zachtzedig, zachtaardig.
s ê f t s i n n i c h , adj. zachtzinnig, zachtmoe-
dig. — I n f r o m , r j u c l i t - ú t , s ê f t s i n -
n i c h m i n s k e . G. J. 61.
s ê f t s j e s , adv. zachtjes, zachtjesaan. Vgl.
sêftkes.
s é f û g e l , s. zeevogel.
wumkes.nl
( SEI.
s e g a e r , s. sigaar.
s e g a r e b e k e r , faiker-, s. n. vaasje, waar-
in men sigaren doet om ze aan te bieden.
s e g a r e d o a z e , s. sigarendoos.
s e g a r e k o k e r , s. sigarenkoker.
s e g a r e p y p k e , s. n. sigarenpijpje.
s e g a r e p û d t s j e , s. n. sigarenzakje.
s e g a r e p u n t s j e s , s. pi. puntjes van si-
garen. — S u n i g e l i û b i w a r j e w o l se-
garepuntsjes.
s é g a t , s. n. zeegat, vaarwater toegang
gevende tot de zee; ruimte tussohen twee
nabij elkander gelegen kusteilanden. — I t
s é g a t ú t , de ruime zee kiezen.
s e g e , s. zege, overwinning. Hett., 441.
s e g e l , s. zegel, gezegeld papier. — I n
b i w y s o p s e g e l . — Fig. I t s e g e l d e r
o p s e t t e , iets met sterke woorden beves-
tigen. Compos. plak-, postzegel; segelwet.
Ook voor: cunnus, vrouwelijk deel van
schaap of geit.
s e g e n s. zegen, Holl.ism e voor s e i n e.—
Y e n s s e g e n o e r i t i e n of 't o a r g e a n
1 i 11 e, iets beoordeelen, er zijn goed- of af-
keuring over uitspreken. — De s e g e n
k o m t f e n b o p p e n : overdr. ook: het re-
gent. — S e g e n j a e n , toeslaan, geluk ge-
ven (bij een koop) — S e g e . n d e r m e i , ge-
luk er mee. Zie ook s e i n e.
s e g e n w i n s k , s. zegenwensch. — H j a
k r i g e n in g o e d e s e g e n w i n s k f o r i t
g o e d e m e i . H. en H. 1195, 57. — Ook
iron. voor verwensching in grove taal. Dy
't n i j j i e r r i n d e r s n e a t j o w t , k r i g e t
soms r a r e s e g e n w i n s k e n .
s e g r y n , s. ehagrin. Zie s j a g r y n .
s é h o a r n t s j e , s. n., zeeslakkenschelp.
s é h o u n , s. eg. zeehond.
s e i , interj. altijd in verbinding met een
ander woord, als uiting van angst, verwon-
dering of verbazing. — O s e i ! H w e t s c i l
d ê r f e n k o m m e ? ! — S a 'n h j i t t e g o l -
l e (hea), e n d ê r y h d o l l e ? , O, s e i !
Slj. en Rj. 1902, 180&. — L j e a v e s e i ! —
O, s e i ! — H e a r e , s e i !
s e i , interj. (eigenl. imperatif voor: siz).
Zeg eens! tegen iemand, wiens aandacht
men wil trekken. — K i n s t o u de a e k s a
l i z z e l i t t e | m e i al dy f û k e n , s e i !
wat dunkt u ? R. ind T.3, 264". — W o l s t
n o u o p h â ' l d e , s e i ! Zult ge ook ophou-
den , zeg! Ook s i z !
 SE.
s é - i c h , - i g g e , s. zeeoever. Zie ich , ìgge.
s é - i e l , s. conger vulgaris, zeeaal. — D e r
i s - r e a d e en s k i e r e s é - i e l ; b e i d e s o a r -
ten binne blank, mar d e s k i e r e i s
d e b l a n k s t e . B. 231. Vgl. konger-iel.
s é - i e r , s., zee-ader, waterleiding van het
overvloedig binnenwater naar de zeesluizen.
B , 149.
s e i l , s. n. zeil, inz. op een schip. — I n
s k i p m e i s e i l en t r e i l , een schip met
alles wat daartoe behoort.
— I n e a c h y n ' t s e i l h â l d e . — Dy
s k i p p e r h e t in e a c h y n ' t s e i l . iron
een gat in 't zeil. — O n d e r s e i l g e a n ,
- w ê z e , overdr. in slaap vallen, -zijn.
M e i i n o p s t r i t s e n s e i l , driftig, ver-
toornd. — H y m e i i n o p s t r i t s e n s e i l
d ê r h i n n e , om h j a r i t l e k s u m to lé-
z e n . R. ind T.2, 92". — E a r n e op t o
s e i l g e a n , ergens op rekenen, en daar-
naar handelen. — M e i w i z e r p l a t e n ,
d y 't n e t g r i f g e a n , rekketmen
b i d r a g e n , as m e n d e r op to s e i l
g i e t . Hsfr. I I I , 249. — A l l e s e i l e n
(der) b y s e t t e , al het mogelijke doen om
zijn doel te bereiken. — H y r i n t m e i
i n w i e t s e i l , is beschonken.
s e i l b o k s e , s. broek van zeildoek, die
men, bij onzindelijk werk, over de andere
heen trekt, bij 'greidboeren' en dorps-veer-
schippers veel in gebruik. Lei. 53. — In
t a e n d e s e i l b o k s e J. S., 14.
seildis', s. kermis- of marktdisch met dak
en beschutting van zeildoek.
S e i l d o e k , s. n. zeildoek, zeillinnen.
s e i l j e , v. zeilen.
seilkoa.1, s. zeilkooi, in een schip, de
bergplaats voor de zeilen.
s e i l m a k k e r , s. m. zeilmaker.
s e i l n i d d e l , -nldle, s. zeilnaald, kromme
naald om zeilen te naaien.
s e i l s f a l , s. n. touw, waaraan het groote
zeil op een schip wordt opgetrokken of neer-
gelaten.
s e i l - s k o a t , s. (de) schoot van het groote
zeil. Zie skoíd.
s e i l s t i e n , s. zeilsteen, magneet. — Overdr.
Ealse komt gau ris b y D o e d e s , n e t ?
Ja, d ê r i s i n s e i l s t i e n dy ' t h i m l û k t ,
d a t is D o e d e d o c h t e r .
s e i n b o a d e , s. eg. zendbode, gezant, bood-
schapper, ld. XV, 71.
wumkes.nl
(52 SEIN
s e i n b r i e f , s. zendbrief; ook: brief in 't
alg. — N é , k e a p m a n , i k h o e f n o u
n e a t ; as ' k h w e l h a i n o a t . s c i l ' k j e
w o l i n s e i n b r i ef s t j û r e .
Hl. s o n s b r i e f . — I k w o o d d o t e r
h j o e d in s o n s b r i e f fen ús j o e n g e -
leéd kôm.
s e i n e , v. zenden.
s e i n e , s. zegen, groot trek- of sleepnet,
dim. s e i n t sj e, Compos. t ô c h s e i n t s j e. R.
ind T a, 271".
s e i n e , s. zeis. Dr. z e n d e,
s e i n e , s. zegen. L o k m o a t t e y h a b -
b e , t s j i r l , t r o c h i e r d s k e en y v ' g e
s e i n e . G. J. I , 1. — M e i s e i n e en s i l -
l i c h h e i t , Aid 48. — I k w i n s k j e y l o k
en s e i n e . Aid. 91. — Lj a c h t j o w t s e i -
n e , t i e r e n w i l l e , v. Blom, Bik. 79. —
Hj a i s w e i , i t b e r n t s j e || D a t l o k en
s e i n e ús s k o n k . Aid. 87. — H j a k r i -
g e n e op h j a r b o a s k j e n d e s e i n e
f e n m e m e n h e i t . Aid. 58. Zie segen.
s e i n e d ô p e r s , s. pi. dobbers van den ze-
gen , als vischnet.
s e i n e f i s k e r , s. m. die met de zegen vischt.
s e i n e f i s k j e , v. visschen met de zegen.
— De A m e l â n n e r s f i s k j e o a n i t
s t r â n m e i s e i n e n , dy t r o c h h y n -
derslitsenwirde.
s e i n e h a r j e , v. de zeis haren, scherpen.
Zie harre, har ring.
s e i n e m a n , s. m. voor: de dood. — S a 'n
g j i r g e r t .. s j o c h t i e n s de s e i n e m a n
e k k o m m e n . Sw. 1871, 67. — Syn
l i b b e n . . . d a t , m e t h i m i e n s d e sei-
n e m a n , e k w e a r d e y e t b i h â l d t . Sw.
1872, 79.
s e i n e p a e d , s. n. de strook op het gras-
veld waar de seis is gebruikt, — waar ge-
maaid is. Ook m i e r p a e d .
* s e i n e p r e a l , s. zegepraal. — Hy s e i l
it k n i e s d e reid n e t b r e k k e . . . ont
er dy l e a r e . . . m e i s e i n e p r e a l ú t -
s p r a e t h e t . Halb. Matth. XII, 20.
s e i n e s t ô k , s. stok aan de seis.
s e i n e s t r i k e l , s. strijkel om de zeis bij
het maaien nu en dan aan te zetten, te
scherpen. Zie strikel.
s e i n f j û r , s. n, seinvuur, alarmvuui'. —
De l o g e f e n i t k l e a s t e r w i e r f o r d e
F r i e z e n sa f o l i e a s i n g r e a t s e i n -
f j û r . Sw. 1865, 13.
 SEIN. 63
s e i n i g j e , s e i n g j e , v. zegenen. Alth. Zie
seinje.
s e i n i n g , s e i n i n g e , s. zegening. — De
F r i e s . . . t a n k e d e A l f a d e r for d e
s e i n i n g , d e r Dy h i m t a s t j û r d e . Sw.
1863, 11.
s e i n j e , v. zegenen. — T r o c h f o r f l o k -
k i n ^ e w i e r se b i t s j o e n d ; t r o c h s e i n -
jen m o a s t hja wer o n t t s j o e n d wir-
de. R. & T s , 355„.
s e i n l i n g , s. m. zendeling. — I n s e i n -
ling hied ienkear inSúdsé-eilânner
b i k j i b b e . ld. XII, 15. — De l â n s l j u e
b i s et t e n h j a r s w e t t e n (grenzen) t s j i n
de s e i n l i n g e n en f e i n t e n f e n d e b i s -
s k o p . - ld XV. 75.
s e i n k i p , s. n. eene soort van kleine zee-
schepen, vroeger ook in oorlog gebruikt. Op
eene vloot daarvan bevocht Groote Pier de vij-
anden op zee. — I n s e i n s k i p s - f l o a t , m e i
P i e r o a n 't h a e d , || T r o c h k r û s s e 't
s k o l p r i c h s â l t . R. Windsma. Bledden 28.
s e i n e t ô g e r s , - t o a j j e r s , s. pi. personen,
die, op den wal loopende, het vischnet, de
zegen, s e i n e , voorttrekken. B. 116.
s e i n w i n s k , s. zegenwensch. — D e n
w o e i k J o f o r 't l é s t i n s e i n w i n s k
j a e n . Alth. 13.
s e i s , num. zes, ook s ê e h s . z. d. Schierm.
segs. — F o l i e fiven en s e i z e n . —
F e n s e i z e n k l e a r , van zessen klaar.
— F e n s e i z e n k l e a r is i n h y n s d e r
mei fjouwer goede p o a t e n e n t w a
goede e a g e n . . . en i n f r o m m i s -
k e m e i t w a h e l d e r e e a g e n y n' e h o l -
l e , t w a g o e d e h a n n e n o a n 't l i i f en
twa flinke skonken.
s e i z e s u m - s o m , num., zes te samen, met
zijn zessen, zes bij elkander behoorende per-
sonen. — W y b i n n e s e i z e - s u m f e n
b r o e r r e n en s i s t e r s .
s e k , s. zak voor granen of koopwaren.
— I n s e k h j o u w e r , r o g g e . . ., 3/i
HL. of '/ÌO Last. I n m u d d e s e k , zak die
1 HL. inhoudt. Vgl. baelsek, sâltsek.
— Men b y n t wol ris s e k k e n t i e h t ,
al b i n n e se n e t f o l , Overdr. men ein-
digt wel eens met eten, al heeft men niet
heelemaal zijn genoegen (meest tegen kin-
deren gezegd). — De l é s t e m a n d e s e k
o p j a e n , den laatsten man den gevulden
zak op den schouder helpen nemen, fig.
wumkes.nl
SEK.
in een avondbijeenkomst (op één na) den
laatsten man zien vertrekken. Zie l é s t (adj).
— Prov, L û d s p r e k k e n f o l t g j i n s e k -
k e n , praatjes vullen geen gaatjes.
geldzak. — I n h o p e n (in b u l t ) y n 'e
b e k , en i n b y t s j e ( n e a t ) y n ' e s e k ,
overdr. veel gezwets en weinig degelijkheid,
veel geschreeuw en weinig wol, of: weinig
in den buidel.
— D e r o e r , y n 'e s e k , gezegde bij een
spel, waarbij men met centen naar eene streep
werpt, en wat over de streep wordt gewor-
pen, in den zak komt, of y n 't p o t s j e ,
dat den winner zal toekomen. Vgl. pot,
dim potsje.
s é k a e r t , s. zeekaart.
s é k a n t , s. zeekant. — H y w e n n e t
o a n 'e s é k a n t , den kant uit naar de zee.
s e k f o l , als s. zakvol; pi. se k f o 11 en. — I t
g e r a m m e l fen s e k f o l l e n i n k e l g o u -
n e n . R. en T2. 26*. — H y h a t j i l d b y
s e k f o l l e n , (by 't s e k f o l ) . - De i e n e
h e t in s e k f o l f o r s t â n en de o a r e
n i n f ' i n g e r h o e d fol. R. en TV. 26«.
s e k f û k e , s. fuik met een zak, vischnet.
B 229.
s e k k e b â n , s. zakband, band aan een
zak om dien dicht te binden.
s e k k e d i e f . Thkespi hursa-pastoris, een
onkruid.
s e k k e d r a g e r , s. m. zakkendrager, ko-
rendrager.
s e k - l i n n e n , s, n. soort van linnen, waar-
van zakken voor granen, enz. worden ver-
vaardigd.
s é k o b b e , s . eg, voor verschillende soorten
van meeuwen, larus, en ook sterna hirundo.
s é k o e t , s. eg. uriu troile, zeekoet, soort'
van alk (zeevogel.)
s e k - r i n n e , v. zakloopen, met de beenen
in een zak tegen elkander om het hardst
loopen, (oud volksvermaak bij openbare
feesten).
s e k u e r , adj. & adv. secuur, zeker, be-
trouwbaar, nauwkeurig, — D a t is s e k u e r
w i e r . — Dy m a n i s g o e d s e k u e r . —
H y i s i n m a n t sj e s e k u e r , ook: i n se-
k u r e b a e s . Iemand die bijzonder nauw-
gezet is. — I k w o l 't s e k u e r y n o a r -
d e r ha.
s e k u r e n s , s. securiteit, zekerheid. —
F o r d e s e k u r e n s , om zeker te zijn.
 SELD.
s é l â n n e n , s. pi. zeelanden, landen aan
zee. — S a u n p o m p e b l ê d d e n d r i u w e
o p 't F r y s k e f i n d e l , a l s b y l d f e n d e
s a u n F r y s k e s é l â n n e n b y â l d s . Les.
980.
s e l d e , s e l d s o m , adv. zelden. Passim bij
schrijvers. Vgl. kotnsrfden. Zie seldsam.
s e l d e , in verbinding met het art. déf.;
de-, o f i t , als d e s e l d e . î t s e l d e , pron.
déf. dezelfde, hetzelfde.— D a t is de s e l d e
k e a r e l , d y h j i r j i s t e r j o u n om h û s
en h i e m s n e u p t e . — I t i s i t s e l d e
d o a s k e , d a t i k m i s t e . — As t w a i t
s e l d e d o g g e , d a t is a l t y d i t s e l d e
n e t : i s de (gehuwde) b o e r g r e a t m e i
syn tsjinstfaem, d a t i s h w e t o a r s ( i t
s e l d e net) as d a t de f e i n t ' i t i s . —
I t i s m y i t s e l d e , het is mij om 't even.
Hl. d y s o l d i g e é é n s , denzelfden avond.
Roosjen, 84,
Bij G, S. ook s e l l e . — A s y i t ( s k i l -
d e r ij) t û z e n r e i s b ì k y k j - e , I t k i n n e t
o a r s a s i t s e ì l e l y k j e . Aid. 68.
s e l d e r i j , s., apium graveolens, selderij.
s e l d r e m i n t s ( k ) , adj. verzachte uitdruk-
king voor vervloekt. — D a t s e l d r e m i n t -
s k e r a b j e n y e n e f t e r 'e r ê c h . A. Ysbr.
(1861) 18. Vgl. sahkremintsje.
s e l d s u m (spr. ook wel s e l s u m ) adv.
zelden, zeldzaam. — Dy m a n k o m t h j i r
seldsum. — l t komt al hiel seldsum
f o a r . — M e n s j u c h t i t s e l d s u m sa.
— I t is w o l w i e r , d a t s e l d s u m d e
j o n g e n i t d e â l d e n f o r b e t t e r j e . ld.
II, 82. — • I t i s s e l d s u m , t h ú s b r û k t
Sije g j i n d r a n k , e n a s e r f o a r t i s ,
k o m t er grif moai o a n s k e t t e n tbús.
ook als adj. voor: zeldzaam voorkomende ,
ongewoon, vreemd, verwonderlijk. — I t is
i n s e l d s u m d i n g , een ongewoon iets. —
s e l f , s e l f s , pron. Zie sels.
s e l f k a n t , s. zelfkant, (aan geweven stof-
fen).
s e l g e r , adj. zaliger gedachtenis. — H e i t
s e l g e r , (mijn) vader zaliger. A. 468. Zie
süger.
s e l l e , s e l l e m o a n n e , s. Februari, eig.
offermaand, in de heidensche tijden. Halb.
Maerlant, 278. Vgl. ook Fr. Volksalm. '1855,
122.)
s e l l e , i t , zie selde.
s e l l i n g , s. Amel. — af- of uitgespoelde
wumkes.nl
64 SEL.
ruimte rondom het wrak van een sohip, dat
op een zandbank vastzit.
s é l o f t , s. zeelucht. — De s o u n e s ä -
loft d o c h t m a n n i c h - i e n goed.
s e l m , s e l m e , pron. oude dativus van,
s e l s . Zie volgend art.
s e l s , pron. zelf. Ook s e l m (e), s e l f ,
s e l f s . Hl. s e m Schierm. s a l m . Wkm.
s a l f , s i n . Vgl. Joh. W., Dial. 1,450/51.
— Prov. E l k i s h i m s e l s (selm) d e
n e i s t e . — Der giet n e a t foar de
m a n s e l s , zelf kan men zijn belangen 't
best behartigen. — I n m a n o p h i m s e l s ,
een zonderling, die zich zoo min mogelijk
met de samenleving inlaat. R. ind. T.8, 52».
— i n m a n f o r h i m s e l s , een zelfzuch-
tige. — F e n y e n s e l s f a l i e , in zwijm,
bewusteloos vallen.
Ook als adv. zelfs. — Dy j o n g e h a t
n e a t l e a r d , hy k i n sels gjin a foar
i n b i e.
* s e l s f o l m e i t s i n g , s. zelfvolmaking. —.
Myn s e l s f o l m e i t s i n g w o u n er by.
s e l s k ì p , s, n. gezelschap, genootschap,
vereeniging. — Us h i e î e s e l s k i p . R. ind
T.a, 131.,. — l m m e n s e l s k i p h â l d e. —
Ik h i e (krige) o n d e r w e i s s e l s k i p ,
een medereiziger, dien ik toevallig ontmoet-
te. — G e a n e j y n e i S n i t s ? I k ek.
D e n h a w y s e l s k i p . — Y n 't s e l s k i p ,
in gezelschap (tezamen-zjjn). — fig.Hy wân"- .
l e t y n 't s e l s k i p f e n ' e H e a r e . Salv. 21.
— S e l s k i p for f r y s k e t a e l en
s k r i f t e n k e n n i s s e . Compos. sjongselskip.
s e l s k i p j e , v. samen zijn, gezellig bijeen
zijn. — ITs o m k e i s i n f r j e o n f e n s e l -
s k i p j e n . S a d w a e n d e k o m t er w o l
ris l e t thús.
s e l s k i p l i k , adv. gezellig.
s e l s k i p s m a n , s. m. gezelsehaphouder,
metgezel, reisgenoot.
s e l s k i p s - l i û , s. pi. personen uit een ge-
zelschap, metgezellen, reisgenooten.
s e l s k i p - s w i e t , adj. van gezelschap hou-
dende, niet licht geneigd te vertrekken, wan-
neer men in aangenaam gezelschap is, vooral
ín de herberg.
s e l s u m , adv. zeldzaam, zelden. Zie seld-
sum.
s e l v e r , s e l v e r s , pron. zelf. — I t l i e d -
t s j e , d a t h j a s e l v e r s m a k k e h i e . v.
B l o m , Bik. 20. Zie sels.
 SEL.
s e r v e r , Hl. s.n. zilver. — s e l v e r e , adj.
van zilver. — S e l v e r e k n o p p e n , zilve-
ren knoopen. Gìds-Tent., 53. Zie suloer.
s é m a n , s. m. zeeman, varensgezel. —
I k h a b i n s é m a n k e n n e n || Dy f o e r
de w r à l d y n 't r o u n . Nij Fr. Lieteb.,
no. 8. — Prov. I n g o e d s é m a n k i n w o l
r i s w i e t w i r d e , overdr. een matig man
drinkt zich wel eens een streepje aan. B. 517-
s é m a n s - k o p (spr. kop), s. voor : zeemans-
geaardheid. — T o S e i s b i e r u m w e n n e
i n b o a i k e , D ê r 't i n s é m a n s - k o p o p
s t o e . R i n d T 2 , . 221».
s é m a n s s k i p , s. n, zeemansehap; — in
overdr. zin: overleg, schikking. — M e n k o m t
n e t sa s t i i f t r o c h d e w r â l d ; m e n
moat wol r i s h w e t sémansskip
b r ûk e, men moet wel eens wat schikken en
plooien, iets toegeven.
s é m a n s - s t r û s , s. das met lossen strik.
als bij zeelieden. — I n m o a i s i d e n E a s t-
y n j e s k d o e k , d ê r y e t in s e m a n s -
s t r û s o p si et. R. ind T 3 . 2 7 1 ' Zie strâs.
s é m e a r m i n , s.f. meermin, zeewijf.
s é m i u w , - m i e u , a. eg. larus in verschil-
lende soorten, meestal voor: de larus argen-
tatus, groote witte zeemeeuw, die dikwijls
langs de kust en 's winters ook wel binnens-
lands voorkomt.
s é m o k , s. eg. procellaria glacialis, Noord-
sche stormvogel, ook m o k en m â l l e m o k
genoemd, z. d.
s e n - , s e n n e d e i , Hl. s. zondag. Halb.,
Lex. 634 en N. 0. 282. Zie snein.
s e n d o o k , HL s. 'zondoek': hoofddoek der
Hl. vrouwen. Lex. 730. — Roosjen, 12.
s é p e , Dongdl. s. zeep. Zie sjippe.
s e r k , s. zerk, grafzerk. Zie sark.
s é r o t s j e , s. n. alca alle, of mergulus alle,
kleine alk. Zie alk (zeevogel).
s e r p i n t ' , s. n. serpent, voor: boosaardige
vrouw. — D a t w i i f i s i n s e r p i n t .
sersant', s. m. (bastaardw.) sergeant. ld.
XV, 143.
s é s k i p , s.n. zeeschip. — fig. I n m â 1
s é s k i p , d a t op n i n i e n f e n b e i d e
b o e g e n s i l e w o l . E. ind T.a, 46". — I t i s
i n l ê s t i c h s é s k i p , hij is zeer wispeltu-
rig.
s é s k ú t e , s. zeeschip.
s é s t ê d , s. zeestad, stad aan zee. Hsfr.
III, 271.
wumkes.nl
65 SET.
s e s t e r , s. oude inhoudsmaat.— I n s e s -
ter oalje.
s e t , s. — pi. s e t - t e n , dim. s e t s j e
met verschillende beteekenissen, als :
zet, handeling (het zetten , verzetten). — í n
s e t op i t d a m b o e r d . — D a t s w i e r e
k a m m e n e t t o p l a k t o k r i j e n , is i n
l i i e l e s e t . — Y e t i n l y t s s e t s j e , nog
een klein rukje, dan is 't in orde.
daad, handeling (eigenl. waartoe men zich
ernstig moet zetten , gereed maken). — D e r
m o a t t e wy m e i to set. — Dêr m o a t
r i s i n se.t f e n w êz e. — H y h a t i n s e t
o p d y f a e m d i e n , een aanzoek bij dat
meisje gewaagd. — Ook meer algein.: — H y
h a t i n m o a i j e s e t d i e n , iets van beiang
uitgevoerd. — I n a e r d ì g e — , f i i n k e —
g e m i e n e. —, m i n n e —, m i s s e s e t
d w a e n . — Hy w i t e r a 11 y d w o l i n s e t
o p , een wijze van handelen, of een looze
streek, om tot zijn doel te komen. — H y
h a t w e r i n s e t s j e d i e n , een guiten-
stukje uitgevoerd, ook: een snaakschen uit-
val gedaan.
— S e t t e n en p r e t t e n , allerlei daden en
gelegenheden van uitspanning. — H y m o a t
a l l e s e t t e n en p r e t t e n b y w e n j e ,
hij moet daar overal bij zijn. — Y n 'e w i n -
t e r h a wy a l d e r h a n n e s e t s j e s e n
p r e t s j e s . Ook g e a r s e t s j e s .
— Op 'e s e t k o m me, — w ê z e , op streek
komen (met een bepaald werk), er slag van
krijgen, vaardig aan den gang zijn. — N y n-
k e scoe n a e i j e n Ie a r e : d a t woe
e a r s t n e a t , m a r h j a is n o u a l m o a i
op 'e set.
— F e n 'e s e t r e i t s j e, van streek geraken,
ontdaan, ontsteld zijn. — B a e s H a n s l i e s
o p 't N u t i n s t i k j e f o a r , d a t g y n g
e a r s t g l ê d , m a r do d o k t e r o n d e r -
wil e s y n s t a p p e n k a e m , r e k k e b a e s
fen 'e s e t . — S i j k e , t r i j e d a g e n á l d -
k r e a m s e n b e s t b y 't s p i l , i s t r o c h
d y f r e e s l i k e s k r i k a l h i e l f e n 'e s e t
rekke. — Piere saken gongen oars
g o e d , m a r d a t b a n k r o t (bankroet van
een schuldenaar) h e t h i m g a n s f e n 'e
s e t b r o c h t . H y s c i l , h o o p j e 'k, w o l
w e r o p 'e s e t k o m m e . — Ho w i e r
ús m e m sa f e n 'e s e t ? hoe geraakte
moeder zoo ontsteld. R. ind T.2, 198".
ook als: zenuwtoeval, bezwijming, be-
 SET. 66
roerte. — H j a is m e i s e t t e n o a n h e l l e ,
aan toevallen onderhevig. — Us m o e i k e i s
y n i n s e t b l e a u n , aan eene beroerte over-
leden.
als onbepaalde aanduiding van tijdsverloop,
waarin iets geschiedt: een poos, wijle, tijdlang.
— I t i s a l i n s e t l y n , een poos geleden.—
I t d û r . r e i n h i e l o s e t , het duurde ge-
ruimen tijd.— H y i s in s e t j o n g e r as ik,
veel jonger dan ik. — H y s l e p t e b y
s e t t e n r ê s t i c h , hij sliep bij tussehenpoo-
zen rustig. — I n 1 y t s s e t s j e , in korte
poos.
Voorts in enkele uitdrukkingen , voor: iets,
dat gezet, opgesteld is. — I n s e t ( m e i h a r -
t e n ) , een in een tamelijk smal water op-
gesteld landhoofd, ook h a e d , waarop een
paar b a r t e n , als verplaatsbare hulpbrug,
worden gelegd, die tot op den overkant van
het water .reiken, om daarover met den wa-
gen toegang tot het land te verkrijgen. Zoo
ook: in s e t m e i in d r a e ì , een landhoofd
met eene draaibare breede loopplank, voor
voetgangers.
— I n s e t ( s k e a v e n ) , oen tweetal te velde
tegen elkander opgezette korenschooven, deel
uitmakende van een s t û k e of h o k , be-
staande uit een twaalftal aldus op het land
gezette schooven , om te drogen. Vgl. hok
en stûke.
s e t ' - a n g e l , s. zetangel, waarvan de korte
stok in den wal vastgezet, en de lijn zoo-
danig om een gaffeltje gewonden wordt,
dat ze bij het bijten aan het aas en het
daarmede wegzwemmen (van snoek of groote
baars) geheel kan afloopen.
s e t ' - a n g e l f i s k j e , v. vissehen met zet-
angels vooral op snoek of baars.
s e t - a n g e l s h e a k , s. dubbele koperen haak
aan den zetangel.
s e t b e a n e , s. pi. boonen om te poten.
S e t b o e r , s. m. bestuurder eener landhoevc
voor rekening van een ander. Ook s e t-
m e ij e r.
s e t e l s , s. pi. steunpunten (of steunsels),
waarop de beweegbare kap van een water-
molen kan worden rondgedraaid.
s e t f j i l d e n , s. pi. onafgegraven gedeelten
veengrond, waarop de turf gezet wordt te
drogen.
s e t l l i k k e , s. los houten hek, dat op den
dam of ingang van een stuk land tegen een
wumkes.nl
SET.
paar palen wordt gezet en daaraan vastge-
bonden. Zie hìklce.
s e t - i e r a p p e l s , s. pi. pootaardappelen,
meest kortweg: s e t t e r s , z. d.
s e t l i n e , s. touw of lijn, die bij het vis-
sehen om een rond stuk hout als dobber, ge-
wonden wordt, om bij het aanbijten -van den
visch te kunnen afloopen.
s e t m e y e r , s. m. zetboer. Zie setboer.
s e t s k i p p e r , s. ui. zetschipper, ook als
veerschipper, die voor rekening van den
eigenaar vaart.
s e t t e , v. zetten: stellen, plaatsen. — I n
luis s e t t e , bouwen. — J i l d o p r i n t e
s e t t e . — Y e n s n a m m e s e t t e , iets
met eigen naam onderteekenen.— D e p a n -
n e n y n 'e k a s t —, d e 1 a m p e o p 'e t a f e l
s e t t e . — t t b e r n y n 'e k a k s t o e l s e t -
t e , in den kinderstoel zetten. — De kij op
'e s t a l s e t t e . — I n l a p e y n 'e b r o e k
s e t t e . — F o a r de h e r b e r g e n w a e r d
de g n a p s t e f a c m a l t y d f o a r de
h y n s d e r s s e t , li.indT. 2 , 128». — 1 k 1 i e t
m y b y de k a s t l e i n in w a e r m m i e i
s e t t e , opdisschen, — k o f j e en t h é s e t -
t e . — S û p e en s e t t e , gelagen zetten
en brassen.
•— De b i j e s w e r m s e t h i m o a n 'e
t û k e f e n 'e b e a m . — H y s e t d e s t a p ,
neemt de voetreis aan. — H y s e t h i r d
f en 'e e i n , met f linken tred; ook: met
forschc streek (van sehaatsrijders). — fig.
Li û d y t o h i r d f en 'e e i n s e t t e , h â l -
d e 't f a e k r. e t 1 a n g f o 1.
poten, planten. Vgl. bean-, eart-, ierap-
pelsette; plantsette.
- — í m m e n om s k i 1 d s e t t e 1 i 11 e, in
de gijzeling laten zetten. — l m m e n t o
p l a k s e t t e , fig. het hoofd recht zetten,
doen gehoorzamen.— T o k a k k e n s e t t e ,
een hak zetten, beschamen.
- l u i m e n i n s t o e l s e t t e , een zitplaats
aanbieden, — op 't s t o e l t sj e s e t t e ,
fig. hem prijzen.— 1 m m e n l e t t e en s e t -
t e, voorkomend en vriendelijk ontvangen.
Zie lette. — I k k i n d y f l a e y e r n e t s e t -
t e , niet verdragen.
voor een moeilijk werk zetten. — I k s e t
i t d y , om i t t o d w a e n , i k tart er u toe. —
I m m e n i n p y k s e t t e , den loef afsteken.
— D a t s e t k w e a b l o e d , verwekt haat.
— Ik scil der g j i n t a r r i n g f e n s e t t e ,
 SET.
van krijgen, trek het mij niet aan. — Dû
m o a s t dy o e r dy s w i e r r i c h h e i t hin-
n e s e t t e , u die niet aantrekken, niet zoo
zwaartillend zijn.
— In b r o d s k e h i n o p 'e a e i j e n s e t 1
t e , laten broeden.
vrucht' zetten, zich ontwikkelen. — De
apels, par ren, kersen sette hjar.
— H y i s f e n k w e a a e ij en s e t , gespro-
ten uit een ter slechter naam beken d staande
familie.
kracht bijzetten, aanwenden. — B r o e k
s e t t e , — s k r e p p e en s e t t e . — Den
l û k i k o a n e n s k r e p en s e t . .v Blom,
Bik., 105.
op iets gesteld zijn, er vast op rekenen, er
staat op maken. — A s t e e r o p s e t b i s t e ,
s c i l ik i t w o l s w i j e . R. ind T.3, 12". —
Yen e a r n e n e i sette." — I k s e t m j
h j i r n e i w e n j e n , denk hier te blijven
wonen. — J o n g k j e , a s t n e t om l y k
woste., k i n s t d y n e i i n w â n b r u i j e n
sette.
— lm m e n o a n 'e d y k s e t t e , iemand
met zijn gezin en huisgeraad uit het huis ver-
wijderen, op straat zetten— O e r 'e f e a r t — ,
o e r 'e W i e t t e r i n g s e t t e , met een boot
of de veerschuit overzetten. Vgl. oersette.
E l k o a r r e n o e r 'e sé s e t t e (jongensspel).
Ook w i p p e .
— I t is s e t j i l d , een gezette, vastge-
stelde prijs. R. P. in Wiarda, Ü26.
Compos. bi-, for-, yn-, oan-, oer-, ôf-, op-
ta-, troch-, ût-, ireisette.
s e t t e r , s. werktuig om iets te zetten.
Vgl. foech- sage-, pfantsetter. Ook: heane-,
ierdappelsetter. Meer: b e a n s t ô k e n i e r -
a p p e l s t o k , z. d.
s e t t e r , s. eg. die iets zet. Vgl. sette (in
verschillende beteekenissen).
— I n g r o u w e s e t t e r , een stevig, dik
kind, of — jongedochter.
s e t t e r s , s. pi. poters , vooral pootaardap-
pelen. Vgl. set-ierappeJs.
s e t t i n g , s. zetting, vaststelling vanden
broodprijs, in de eerste helft der 19e eeuw.
— De b r e a p r i i s n e f f e n s d e s e t t i n g .
Zie breasetting.
s e t ' - t o p , s. draai-, priktol.
s e u i k t , Hl. s. ziekte. A. 678.
seu.pel(d)er, s. va. pimpelaar, drinke-
broer.
wumkes.nl
67 SIB.
s e u p e l j e , v. pimpelen. — Dy t r i j e m a n -
n e n s i e t e n de h e l e j o u n b y e l k o a r
t o s e u p e l j e n . A. 896.
s e u r e , v. zeuren, vervelend praten.
s e u r d e r , s. eg. zeurkous. Zie seurpôt.
Ook wel s e u r h â n s .
s e u r ' p ô t , s. eg. zeurkous, vervelende bab-
belaar(ster).
s é - w â l , s. zeeoever, in 't bijz. ook: (het)
strand eener binnenzee, als dat van de Zui-
derzee. Vgl. strem. Zie wal.
s é w a l g i c h , adj. zeeziek.— S o m s r o u n
i t w é w e t t e r h j a r om 'e t o s k e n a s
i e n , d y s é w a l g i c h w a e r d . R. indT.",
353".
s é w i e r , s. n. zeegras. — I n b êd (ma-
tras) f e n s é w i e r .
s é w i i f , s. n. meermin, fabelachtig we-
zen. — De s é w i v e n s t i e k e n || Op 't
e g e n s t e s t é , || D e s n i e w i t e h o l l e n
11 N o u r i n g e n ú t sé. Sw. 1871, 42.
s e z z e , Hl. v. zeggen. Zie sizze.
s y , pron. pers. zij, waarvoor meeralgem.
h j a of se, z. d., —bepaaldelijk ook gebruikt
voor het wijfje van de I j i p , kievit. — I n
i n k e l e Ijip pi pet yn ' e f j i r t e e n d e
b o e r e s o a n r i n t r j u c h t op i t s t e e d
t a , d e r de sy o p i t n e s t sit. R. indT. 2 ,
174". Ook als sij, dim. s i j k e . — As 't
w y f k e b r e t op de a e i j e n , D e n g e i t
it m a n t s j e it út / e n w i l l e , S t r a k
d i e l t i t d i t m e i 't s i j k e en a l s y n
j o n g e s i b b e n . Slj. en Rj. 1902, 164. —
Een wijfjes-eend wordt ook wel i n s i j k e
genoemd.
s i b , adj. verwant, vermaagsehapt. — D e
G r i n s l â n n e r i s ús s i b b e r a s d e H o l -
l â n n e r , ld. IV, 74. — H w a s c o e 't
b e r n s i b b e r l y k j e a s de m o e r ? A.
Ysbr. (1861), 20. — M y n s i b s t e b l o e d ,
m y n s i b s t e f o l k , naaste familie, ver-
wanten, Sw. 1822, 22.
verknocht, door vriendschap of liefde ver-
bonden. — S i b b e f r j e o n e n . — I n s i b
f r y s t e r , een meisje, dat men getrouw
bezoekt. — H j a h e t i n s i b f r i j e r .
— I t i s s i b w i r k m e i d y t w a , hun
verkeering is ernst. — I t w a e r d g a u s o k
sib w i r k , d a t a l l e l i û e s e i n e n : dat
w i r d t i n p e a r . R ind. TV, 7".
s i b b e n , s. pi. nabestaanden, verwanten.
— Frjeonen en sibben. — Al hjar
 SIB.
s i b b e n s r a m p e n , de rampen al harer
verwanten. Hsfr. V I , 116.
s i b b e n s , s. verwantschap, nauwe be-
trekking.
* s i b s k i p , s. verwantschap. WL ld. XV.
s i b t a l , s. n. het aantal gezamenlijke bloed-
verwanten. — Wanneer die sibtal uytge-
storven is, sal den man erven op zijn echte
wijf, ende die vrouwe op haar man, by
ghebreecke van de welcke sal de erffenisse
aen den Heer des Lants vervallen wesen.
Statuten, Ordonnantien ende Costumen vàn
Ameland, 1622. — H j a t e u g e n ú t i t l â n
. . . m e i g r e a t w é k l e i j e n f en s i b t a l -
l e n e n f r j e o n e n . ld. I, 61.
s i c h t , s. n. zicht, het zien. — De f r o u
d y h a s t ú t i t s i c h t w i e r , Eman, 12-
— De H o l w e r t e r t o e r y n 't s i c h t
(schippersterm op de Wadden).
s i c h t e , s. zicht, sikkel, korenzeis. — (De
sìnne) s j o e h t de s i c h t e swaeijen.
Salv., 11.
s i c h ' t e - h a r j e , v. haren, scherpen van
de zicht. Zie harje.
s i c h t e h e a k , s. haak, dienende om on-
der het zichten de afgemaaide halmen te
grijpen, en op een hoopje te leggen.
s i c h t e r , s. m. zichter, korenmaaier.
s i c h t s j e , v. zichten, korenmaaien met
de zicht. — H y s i c h t d e g o u ' n e h a l -
m e n . Salv., 7.
s y d , adv. in: W i i d e n s y d , wijd en
zijd, van alle kanten, naar alle zijden. —
I t f o l k k a e m f e n w i i d en s y d op-
d a e g j e n . — De s k e a v e n l e i n e w i i d
en syd t r o c h i t fjild h i n n e k e i l d
R. ind T.'\ 165*. — D a t nijs w a e r d w i i d
e n s y d f o r s p r a e t.
s y d ' b e r j e , s . - s k e t , s. n.los zijschot van
een boeren-hooiwagen, pi. s y d b e r j e s . —
Vgl. bûkberje.
s y ( d ) b y t , s. zwezerik, veelal pi. sy(dj-
b i t e n ; ook wel: s w é d r i k k e n .
s y d ' d o a r , s. zijdeur.
s i d e , s. latus, zijde. — O a n 'e g r i e n e
s i d e f e n 'e f a e m . Zie grien. — D e n
d r a e i en s w a e i i k a s i n l i p , o e r
d' i e n e en d ' o a r e s i d e . v.Bloni, Bik., 105.
— R j u c h t e r en l o f t e r s i d e . — P i n e
y n 'e s i d e h a . — R û c h o p 'e s i d e wê-
z e, zakgeld bezitten. — I n g o e d e m a e t o p
'e s i d e h a, iemand tot goeden steun hebben.
wumkes.nl
68 STD.
— I n e a r m m i n s k e w i r d t f a e k op
'e s i d e o a n s j o e n , Holl. op den rug, met
minachting. — G e a n h w e t o p s i d e . —
I k h a 't l â n f o l m û s e n m y n b û r m a n
is m y o p 'e s i d e , deelt in 't zelfde lot.
B. 395. — De m a g e h i n g e t m y o p 'e
s i d e , ik heb honger. Hsfr. VII, 56. —
F e n s i d e n ô f g e a n , ter zijde afwijken.
R. P. — I k s t i e h w e t f e n s i d e n , ter
zijde. — H j a b e r g e t a l l e s t o s i d e ,
verstopt alles. Compos. bi-, for-, oerside; hús-
side, skûrside.
— In s i d e spek. — I n b a e r c h f e n
3 0 0 - p o u n h e t s a h w e t 200 p o u n s i d e n .
— S i d e s p e k for m y ! uitroep van jon-
gens, wanneer een tol, die op de zijde draait,
verbeurd wordt verklaard (bij het potspel
met tollen).
pagina, bladzijde. Vgl. bledside en sydtsje.
s i d e , s. sericum, zijde. — H j a g i e t
a l h i e l y n s i d e , in zijde gekleed. — Prov.
D ê r is g j i n s i d e m e i t o b i s p i n n e n ,
geen voordeel mede te behalen. Zie bispinne.
— W a e r (sa aêft) a s s i d e , zeer zacht
weder.
s i d e n , adj. serieus, zijden, van zijde. —
I n s i d e n p a k j e , jak e n rok, — si-
d e n l i n t . — I n s i d e n e w r i n e , een zij-
den deken, sprei. R. ind T.2, 19". — fig.
Myn l i b b e n . h i n g e oan in siden
t r i e d , i k was zeer veeg. — I n s i d e n
h i m d k e, overdr. een nuffig, neuswijs, eigen-
zinnig kind, Holl. kruidje-roer-mij-niet; ook
vooreen slakkenhuisje, stroogeel met zwarte
ringen.
s y d f i n s t e r , s.n. zijvenster, zijraam. — dim.
s y d f i n s t e r k e . — In f o r d e k t e w e i n
m e i sy d f i n s t e r k es. Ook sy d g l e s k e s .
Vgl. sifäljocht.
s y d g é v e l , s. zijgevel.
s y d k e a m e r , s. zijkamer.
s y d l e i d e r s , s. pi. wagenladders, krat-of
laddervormige zijschotten van een boerenwa-
gen.
s y d l l n g s , adv. zijdelings. — H y g o n g
my s y d l i n g s f o a r b y .
s y d l j a c h t , - l j o c h t , s. n. zijvenster, ge-
woonlijk een klein vensterraam in den zij-
gevel van huis of schuur. — B a r t e i e
k i p e e f k e s t r o c h 't sy d i j o c h t , Hsfr.
VI, 179.
s y d m ù r r e , s. zijmuur van een gebouw.
 SYD.
sydpaed, s. n. zijpad.
s y d s u l v e r , s. n. zilverwerk , vroeger dooi-
de vrouwen aan éene zijde op haar bene-
denkleeding gedragen, bestaande uit een zil-
veren ketting, waaraan schaar, naaldekoker
en Verder naaigereedschap. Vgl. bras. Hl.
p r a k , . , z. d.
— M y n s y d s u l v e r , boertend voor: echt-
genoot.
s y d s t i k , s, n. zijstuk. — D e s y d s t i k k e n
(vleugels) f e n i n h a m e ij e, — f en i n
F r y s k e klok. — In s y d s t i k brea,
een half stuk brood, in tegenstelling van
o m s t i k , z. d. — H y s n i j t s y d s t i k k e n ,
d a t e r o m s t i k k e n n e i f l j u g g e . — dim.
syd s t i k je.
s y d t s j e , s. n. dim. van s i d e , bladzijde.
— S e t o p 't l é s t e s y d t s j e d i z z e ri-
g e n . Sw. 1859, 84. —. I n p e a r syd-
tsjes s c i l ik d e r fen o p t e i k e n j e .
Ibid. 1860, 19.
s i e , s i e d , s. n. zaad, graan. — pi. s l e -
d e n , verschillende soorten van zaad. —
S t r u i d y n s i e d y n m o a r n t i i d s i e r d e.
Forj. 1902, 87. — K i n n e j y i t l â n ,
d ê r 't s i e o p d e i k k e r , a s w e a g e n
Ij e a f l i k r i i s t e n s i n k t . v. Blom. Bik., 1.
Compos. blom-, tún-, klaver-, koal-, tyn-, raep-
sie{d). — dim. s i e d t s j e , s i e d k e , zaad-
korreltje.
s i e d d e r , s. Zie sjidder.
s i e d d e r i j , s. Zie sjidäerij.
s i e d d i n g , s. Zie sjidding.
s i e d e , v. zieden, koken. Ik sied; ik sea,
wy seaën of seane; ik ha sean, siedende,
tosieden. — ' S l e d e e n b r i e d e (z. d.). Ook
k o k j e , k o a i t s j e . — Compos. bi-,for-,ôf-,
op-, troch-, útsiede.
s i e d e n ( d ) , ook als adj. en adv. kokend.
— S i e d e n d w e t t e r , —• s i e d e n d e
oalje. — Ik w i e r y n w i n d i c h sie-
d e n d , ik kookte inwendig (van ingehouden
toorn).
— S i e d e n d h j i t , kokend heet, op kook-
hitte. — S i e d e n d h j i t w e t t e r ! — D e
brij i s y e t s i e d e n d h j i t .
sied'-, s i e f o r s j i t t e , v. koren verschieten,
een hoop koren met de korenschop verplaat-
sen om het broeien er van te voorkomen.
Vgl. forsjitte en noatforsjìtte.
s i e d f û r g e , s. Zie sjidfûrge.
s i e d h e i n e , - w i n n e , v. zaad telen, -oog-
wumkes.nl
69 SIEL.
sten ; ook: planten uitzetten om er zaaizaad
van te winnen.
s i e d h j o u w e r , s. zaaihaver. Zie sjid-, sjid-
delhjouwer.
s i e ( d ) k e a p m a n , s. m. graanhandelaar,
(ook) handelaar in bloem- en tuinzaden. Vgl.
siedman.
s i e ( d ) k n o p , s. zas. 'knop, zaadhuisje.
s i e d k o a r n , s. n. zaaigarst. Zie sjidkoam.
s i e d l à n , s. n. zaailand.
s i e ( d ) m a n , s. m. koopman in bloem- en
tuinzaden. Zie sieäkeapman.
s i e d m j i t t e , s. korenmaat. — I t l j o c h t
m o a t n e t o n d e r ín s i e d m j i t t e . —
Bij Halb. Matth. V , 15 : l i p p e n s - m i e t t t e .
S i e d m j i t t e , v. korenmeten.
s i e d - , s i e n o a t , - n ò t , s. n. zaaikoren. Zie
sjidnoat, -nòt. — Dy 't s i e d n ô t d' i e r d '
y n 'e s k i r t e wijt. Salv. 7.
s i e d p û l t s j e , s. n. zaadpeul.
s i e d - , s i e d d e l r o g g e , s. zaairogge. Zie
•yid-, sjiddelrogge.
s i e d s i e d , s. n. zaaizaad. Zie sjidsied.
s i e d w e e t , -'weit, s. zaaitarwe. Zie sjid-
weet, -weit.
S i e d w i n e , s. wan molen, tot zuivering
van het-gedorschte koren. Zie wine.
s i e d w i n n e , v. zaaízaadkweeken, — oog-
sten. Zie siedhelne.
S i e d z j e , v. Zie sjidzje. Compos. bokweit-,
klaver-, raep-, hjouwer-, rogge- . . . sjidzje.
Vgl. bisjidzje.
Siedüyer, s. m. z.aaier. Zie sjiäsjer.
S i e l , - s i e l e , s. ziel. — G o e d i t e , d a t
h â l d t s i e l en l i c h e m by e l k o a r . —
H y i s s a h j i t o p 't j i l d a s d e d i v e l
o p 'e s i e l , erg tuk op 't verkrijgen van
geld. — I k n i m i t o p m y n s i e l , voor
mijn verantwoording. L. in W., .7.
— I n e a r m e —, i n g o e d e s i e l , suk-
k e l , bloed.
s i e ' l e l i a r d e r , - h o e d e r , s. m. zielenher-
der, geestelijke. ld. I , 130.
s i e l e h e i l , s. n. zielenheil. — I n b a k -
k e r of s k o e n i n a k e r , d y 't f e n m i e -
n i n g i s , d a t e r o a n 't s i e l e h e i l f e n
syn ïneiminsken a r b e i d z j e moat.
Hsfr. XIV, 165.
s i e l e j e n n e r , s. m. zedepreker; ook wel
schimpend voor: een dominé. — S i e l e -
j e n n e r o f g j i n s i e l e-j e n n e r ; i k h o o p -
je, d a t s t o u nou h w e t wizer wêze
 70
SIEL. SIG.

s c i l s t e , v. Blom, Bik., 169. — Ook s i e l e - S i f e r , s. n. cijfer.

g i nder. s i f e r j e , v. cijferen. Vgl. útsiferje.
s i e l e r o n s e l e r , s. m. zielverkooper : ma- s i ' f e r l e t t e r , s. cijferletter, getalmerk.
kelaar in plaatsvervangers voor de militie. s i g e , v. tochten, trekken (van de lucht).
Vgl. siel†orkeaper. — 11 s i i c h t h j i r t r o c h i t f i n s t e r, —
s i e l e t s t e a t , s. zielestaat, gemoedstoestand. t r o e b de s k r e e f f e n 'e do a r .
— Dy k e a r e l f i e l d e h i m f o r p l i c h t e , Ook: zijgen, van water, door een poreus
sa 't e r « e i , om s y n b û r m a n , d y 't voorwerp. — I t w e t t e r s i i c h t e r ú t .
s i i k w i e r , r i s t o o n d e r s t e a n o e r Cotnpos. troch-, úlsige.
s y n s i e l e s t e a t . Hsfr. XIV, 115. s i g e , v. zijgen, nederzijgen, dalen. —
s i e l s - e a n g s t ( m e ) , s. ziels-angst, hevige I t w y f k e k r i g e t i n f l a u t e en s i g e t
ongerustheid. — I k s t e a n s i e 1 s-eang- e r h i n n e . A. 763. — De s i n n e s i i c h t
s t e n ú t om myr. j o n g e , h y h e t de s t a d i c h n e i d e k i m en. — O n t o a n 'e
h i e l e dei noch net t h ú s west. i g g e f l a c h en f l o t g ê r s || T i l d e en
s i e l s - f o l l e , adv. zielsveel, innig veel. — s i i g d e , om b a r , f e n 't s o k j e n . Forj.
I k h â l d sa s i e l s f o l l e f e n dy. 1902, 71 a . — De r i i z j e n d e s i n n e w i r d t
s i e r , s. deftigheid. — H y k a e m m e i o a n b e a n , d e s i i g j e n d e s k o u t m e n .
f o l i e s i e r y n , — i n h e l e s i e r f e n Sch„ Sprkw. I I , 26.
wirden. s i g e l , s. n. zegel. Forj. 1882, 115. —
rijke tooi met sieraden. — Dy d o c h t e r Sw. 1855, 14. Zie zegel.
d ê r w i r d t a l l e s i e r o a n d i e n , a s dy s i g e l j e , v. zegelen. Testemint v. Gr. W.
n e t g o e d t o p l a k k o m t , is ' t m e m m e s i g e n , s i g i n g , s. tocht, trekking dei-
s k i l d n e t . — O a n d y g e v e l en de lucht. — Op 'e s i g e n s i t t e . — G j i n
l y s t - g o a t e is i n b o e l s i e r d i e n . m i n d e r d i n g as y n 'e s i g e n , d ê r
met kosten gepaard gaand eerbetoon. — k i n m e n 't f e n w e i k rij e, een ongesteld-
I k s e i , d a t e r H I J t o f o l i e s i e r o a n - heid door opdoen. — D a t g û d is n o u
d i e n w a e r d . R. ind T.2, 147*. a l d r o e c h , d a t k o m t f e n 'e s i g i n g .
— As m e n 't i t e n g o e d h a w o l , Ook s i i c h .
m o a t men d e r ek h w e t s i e r o a n dim. s i g e n t s j e , s. n. tochtje, koeltje,
d w a e n, wat moeite en kosten aan besteden- windvlaagje. — D e r w i e r g j i n s i g e n -
Ook: sieraad in zedelijken zin. — B l i u w t s j e o a n 'e l o f t . — I n f r i s s i g e n t s j e ,
m y n l i b b e n s w i l l e e n s i e r ! v. Blom > een verkwikkende koelte. — I n l y t s si-
(aan zijn zoon.) Bik., 64. g e n t s j e, een geringe windvlaag. R. ind
6
s i e r , s. voor: iets, dat nietswaardig ge- TA 157 . - Ook s i i c h j e , z. d.
acht wordt. — Hy j o w t e r g j i n s i e r s i g e r i c h , adj. tochtig. — I n s i g e r i c h
om. — D a t k i n m y g j i n s i e r s k e l e , h û s, dat veel tocht doorlaat.
s i e r a e d , s. n. sieraad, versiering, of s i g e - s a g e , - s a e g j e , v. eigenl. een be-
wat tot versiering strekt. weging maken als van eene heen en weer
s i e r e , v. sieren, versieren. — Ge Ie ar d- getrokken zaag; zigzagwijze. Lex. 128.—
h e i t m o c h t d y n h o l l e s i e r e || m e i H w e t s i t s t o u d ê r t o s i g e s a e g j e n .
e a r ek r a n s en lof. R. ind T.s. 58*. Zoo ook: een kind op den schoot voor- en
s i e r l i k , adj. & adv. sierlijk, schoon, prach- achterover bewegen, onder het zingen van
tig. — I t is in s i e r l i k e d e i , — s i e r - een rijmpje, als: S i g e - s a g e , h e i t h a t
l i k (m o a i) w a e r. mem nei bêd t a j a g e .
S i e u , S e a u . s . m. Zeeuw, iemand uit Zee- vooral overdr. voor: zeuren en klagen over
land ; — ook : Zeeuwsche rijksdaalder, voor- het een na het ander. — H o t t e fy Ij e n
malige zilvermunt (ƒ2.60). en s i g e s a e g j e n h e t n e a t o m 'e h a k -
s i e u s k , adj. Zeeuwsch. — I n s i e u s k e k e n , met harrewarren en zeuren komen
r y k s d a e l d e r . — S i e u s k e i e r d a p e l s . we niet verder, B. 470.
s i f e l j e , v. sijfelen. — O n d e r it l ô f s i g g e , s. veelal pi. als s i g g e n , soort van
f e n d e p l a n t k r ô l l e e n s i f e l e i n waterplant, nabij den wal in het water
s l a n g e . R. ind T.2, 316«. groeiende, tot het geslacht carex behoorende. —

wumkes.nl
 SIG.
(It b o a t ) s n i e d r j u c h t t r o c h s n i -
l e n en s i g g e n . Forj. 1902, 90'.
s i g i n g , s. tocht. — De f i n s t e r s i e p e n ,
d a t s c o e to f o l i e s i g i n g o a n b r i n -
ge. Zie siyen.
s i i c h ' g a t s j e , s. n. tochtgaatje.
s i i c h j e , s. n. tochtje. — I n h i m e l s k
s i i c h j e w a e i t m y o a n , As b a l s e m
for 'e s m a r t . Dr. E., Quickborn, 6. — I t
s i i c h j e f e n 'e j o u n , L o e k s ê f t k e s
o e r 'e g r o u n . Ibid. 16. — D e r g o n g
i n s i i c h j e t r o c h d e t w i g e n f e n 'e
b e a m m e n. v. Blom, Bik., 174. Vgl. sigentsje.
s i i c h - r a m t s j e , s. n. tochtraampje , (een)
met ijzergaas bespannen raampje, dat bij
warm weer onder een opgeschoven venster-
raam gezet wordt, om frissche lucht binnen
te laten, en tegelijk de vliegen te weren.
s i i j - d o a s k e n , Hl. s. n. werkdoosje, naai-
kistje. Vgl. volg. art.
s i i j e , Hl. v. naaien, stikken. Vgl. bi-
siije.
s i i k , adj. ziek. — S i i k f e n (oan) for-
k â l d s j e n , — fen o n w e n n e . — S a s i i k
as i n h o u n . — S i i k e n s u c h t i c h (z. d j .
Prov. H w e t s i i k i s , i s n e t d e a , 't kan
zich herstellen (ook van zedelijke gebreken
en ontredderde geldzaken). — A l t y d s i i k
en n o a i t d e a , gezegd van een ingebeelden
zieke. — S i k e i e r a p p e l s .
s i i k , in verbinding met t o , als t o s i i k
adv. te zoek, niet te vinden. — H w e t p r a e t -
s t ù f e n w e i . 't I s n e t w e i , m a r 't is
t o s i i k . — Prov. De m a n d y d e p ô t
b r i t s e n h e t , is a l t y d t o s i i k , de be-
drijver van 't kwaad isr nooit uit te vinden ,
niemand wil zijn fout bekennen.
— To s i i k b r i n g e , zoek maken, ver-
spillen, doorbrengen. — As m e b i g j i n t
to moai-gû d - k e a p j e n k i n m e n g a u
h w e t j i l d to siik b r i n g e . — Ik k i n
m y n t i i d n e t m e i l é z e n t o s i i k b r in-
g e , 'k h a w o a r s h w e t t o d w a e n . —
T o s i i k r e i t s j e , zoek raken.
s i i k ' h û s , s. n. — letterlijk: zoekhuis. —
N o u i s 't i e n e en d e n 't o a r e y n 't
s i i k h û s , zoek geraakt en niet gemakkelijk
weer te vinden; (woordspeling). ld. I, 88.
s i i k j e , v. zoeken. Ik siikje, ik socht, ik
ha socht, siikjende, to siikjen. — Me m o a t
s i i k j e d ê r 't i s en d ê r 't n e t i s , zoe-
ken naar iets dat verloren is, ook dáár,
wumkes.nl
71 SIK.
waar men het niet zou denken te vinden.
— I t w a e r s i k et om r e i n w e t t e r .
— l m m e n s i i k j e , naar schijnreden zoe-
ken om twist met iemand te krijgen, of om
hem in ongelegenheid te brengen.
Compos. bi-, for-, ôf-, op-, útsiikje; blomke-,
ierappelsiikje; tjêrs-, priksiikje.
S i i k j e , v. kwijnen, voortdurend aan ziekte
lijden. — D e i e r a p p e l s s i i k j e .
s i i k k r e u ' n i c h , adj. mismoedig klagend,
van iemand, die in meerdere of mindere
mate ongesteld is. —• S a suchtich
e n s i i k k r e u n i c h ' a s i e n , d y 't o p 'e
de a d s i e t , R. ind T.', 97-. — A s i m-
m e n s i i is; k r e u n i c h , e l l i n d i c h s t j e r t .
Ibid., 197*.
s i i k s o a r g j e n , s. verb. overdreven be-
kommernis en bezorgdheid bij geringe onge-
steldheid. — De s i n n e s k y n fen d i s s e
d e i , n i m t ús s i i k s o a r g j e n f e n a l d e
o a r e n w e i . Hsfr. V, 172.
s i i k w ë z e n , s. verb. (het) ziek zijn, toe-
stand van ziekte. — A n n e h i e y n h j a r
s i i k w ë z e n f o l i e o e r m y p r a e t , Forj.
1891, 64. — G o e d m e i y e n s b û r l i û e
„ e r d e w e i t o k i n n e n , d a t i s by
s i i k w ë z e n en s o u n w ê z e n altyd
n o c h 1 i k.
s i i s , s. (meestal s y s k e ) , chrysomitris spi-
nus, sijs, sijsje. — I n b u l t e s i i s , i n b u l -
t e i i s , veel sijs, veel ijs, weervoorspelling,
gezegd als in den herfst veel sijsjes door-
trekken. Zie: s y s k e .
S i i s , Hl. s. kaas. Zie tsjiis.
Siikje, s i z e . v. sissen, een sissend geluid
veroorzaken. — I t w e t t e r s i i s t op 'e
g l e o n e p l a e t . — I t s p e k s i i s t y n 'e
panne.
Ook: suizen. — I t e a r s i i s t m y .
S i k , s. roepnaam voor een geit, of een
schaap.
geitebaard; (ook) de baard aan de kin
van een man. Veelal dim. s i k j e .
S i k e (spr. siikke), s. eg. iemand die ziek
is. — I n s i k e o a n h û s h a . — I n s i k e ( n )
ennammenien.
s i k e (spr. s y k k e ) , s. a d e m t o c h t . — P a r -
ty m i n s k e n k i n n e yn ien sike
l a i t s j e en s k r i e m e . — E f t e r 'e s i k e n ,
buiten adem. — I k w i e r sa n e a r , d a t
i k h a s t g j i n s i k e n k r i j e k o e , het was
mij zoo benauwend, dat ik bijna niet kon
 SIK. 72
ademhalen. H. Z„ Ts. tuwzen, 135. — N e i
d e s i k e n g a p j e (ha p p e), benauwd zijn,
naar den adem hijgen. — De s i k e n l i z -
ze h i m h e e c h , hij is kortademig. — • De
s i k e n b i n n e d e r ú t , hij heeft den laat-
sten adem uitgeblazen.
Ook: (de) geurige wasem van trekkende
thee.— De s i k e n g e a n e ú t 'e t r e k p o t ,
a s 't 1 i d e r ô f i s. Vgl. sikepotsje. Henndl.
en omstr.
s i ' k e h û s , s. n. ziekenhuis. — Hy 1 ei t
y n ' e s t ê d y n 't s i k e h û s . — I n s o l d a e t |
y n 't s i k e h û s k i n n e t f e u 'e r o m t e
s p r e k k e. — f ig. W j b i n n e y n 't si-
k e h û s , hebben een of meer zieken in huis.
—- Dy m i n s k e n b i n n e a l f o l i e y n 't
s i k e h û s , hebben veel met ziekte en on-
gesteldheid te kampen.
s i k e p o t s j e , s. n. theestoofje, dat de thee
in den trekpot aan 't wasemen ( s y k j e n )
brengt. Henndl. en omstr. Vgl. sike (adem)
laatste alinea.
s i k e r , adv. zeker, stellig, waar. — I t
is s i k e r s a , 't is werkelijk waar.
s i k e r s o n k , adv. waarlijk, voorwaar!
(verzekeringsformule). — S i k e r s o n k , s i z
i k j i m in e, voorwaar, zeg ik U Halb. in
Matth. — D e t f l o u w e j e o m m e r s ?
N é , s i k e r s o n k ! s e i se. R. ind T.8, 62".
s i k e r w i e r , adv. waarlijk, inderdaad,
werkelijk. — S a , s i k e r w i e r ? zoo, is het
werkelijk w a a r ' ? — D a t is s i k e r w i e r g j i n
n i g e t , waarlijk niet te verwonderen. —
D ê r s c o e 'k m y s i k e r w i e r h a s t f o r -
s n a p t h a . — Ook in de bet. van voorwaar!
S i k e r w i e r , ik siz ' t j i m m e : a s j i m -
me sa o e r d w e a l s k f o a r t l i b j e , k o m t
it net goed.
s y k ' g a t s j e , s. n. (het) luchtgaatje in het
deksel van een theepot. Henndl. en omstr.
Zie sikepotsje.
s y k h e l j e , v. ademhalen. — D y g j i r g e
O l f e r t is ek ú t k n y p t (gestorven), h y
h.et op 't l é s t n e t op s y k h e l j e n p a s t
(iron.). — D o u m a s t op s y k h e l j e n p a s -
sé (schertsend tegen iemand, die voor 't
eerst ongesteld is). A. 587. — De l o n g e n
is't beste sykheljenforleard, seiin j
â l d n e a r b o a r s t i e h m a n . M.M. in Hepk.
s y k j e , v. ademen. — fig. H j a m e i
h i m n e t s y k j e n h e a r r e , mag hem niet
hooren of zien.
wumkes.nl
SYL
Ook voor het geurig wasemen van thee
in den trekpot. Zie sikepotsje. Henndl. en
omstr.
s i k k e p i t ( s i e ) , s. n. sikkepit, klein stuk-
j e , weinigje, nietige kleinigheid. — D ê r
m a n k e a r r e t nin sikkepitsje oan,
er mankeert niets aan. — H y j o w t e r
g j i n s i k k e p i t om. Ook somtijds s i t t e -
pit.
s i k k r e t ê r e , s i k t ê r e , s. secretaire, la-
dekast.
s y k s o k j e , v. sjokken , drentelen. — D e
f a e m k u i j e r t f o a r o p en i t b e r n s y k -
s o k k e t e f t e r o a n . A. 690.
s i k t a r ' r i s , s. m. gemeente-secretaris. —
Us s i k t a r r i s i s i n f r j e o n l i k en
t s j i n s t f i r d i ch man.
s i k t a r r i s k e , s. f. (de) vrouw van den ge-
meente-secretaris.
s y k t e , s y k t m e , s. ziekte. — E a r m e
l i d e r s fen in s y k t m e to g e n e z e n .
Sw. 1901, 39. — R i k e l i û s s y k t e n e n
earme-liûs pankoeken rûke fier.
Compos. bargesylete; longsykte; ierdappelsykte.
s i k t e r y ( e ) , s. gemeente-secretarie.
s y l , s. zijl, sloot of kanaal tot wateraf-
voer.
Ook: sluis. — De s y l s t r o o m t m e i
b o l d e r j e n d g e w e l d en f i e r t i n b o e l
w e t t e r ô f n e i sé. — fig. I t w a e i t h j i r
a s i n s y l , het tocht hier sterk, bv. door
een openstaande deur of venster.
Zie als eigennamen: J. W., Fr. Naaml. op
syl, 342".
s y l ' - a r k , s. n. zeiltuig. — A l l y k i n
s k i p s o n d e r m e s t en s y l a r k , d a t
t r o c h de o n s t u m i g e w e t t e r w e a g e n
s l i n g e r e w i r d t . G. J. II, 75. Zie. ook
Halb. Lex. 117.
s y l ' b e a g e , s. gareel van een werkpaard,
trekzeel, waaraan de strengen worden vast-
gehecht. — Prov. De s y l b e a g e p a s t
h i m , hij is handig en vlijtig bij het ver-
richten van zwaren arbeid. Zie beage.
s y l ' b e a g e d o p p e n , s. pi. de doppen aan
't gareel van een werkpaard waaraan de
strengen met lissen worden gehecht. Zie
doppen.
s y l b o a t , s. n. zeilboot.
s y l b r ê g ' g e , s.! Zíe sylsbrêgge.
s y l d i k e n , s. pi. dijken aan weerskanten
van een zijl of kanaal tot waterafvoer.
 SYL. 73 SYL.

s y l d o a r r e n , s. pi. sluisdeuren. O o k s y l s - i n e a r s t e s i l e r , liefhebber van zeilen.

d o ar ren. s i ' l e r s - t i i d , s. zeiltijd, de zomer, — W o l -
s i l e , s. houten trekzeel, dat vóór aan den k o m , w o l k o m , m o a i j e s i l e r s-tiid.
wa^en wordt vastgemaakt en waaraan de P. J. Fr.' Sang.
paarden den wagen trekken. Holl. ook wel: s i l e r s w a e r , s. n. geschikt weer om te zei-
spoorstok., — Ook, als volledig trektoestel, len.
in verbinding met de, aan beide einden van s y l ' f e a r t , s. zeilvaart, — ter onderschei-
het houten trekzeel bevestigde touwen of ding van een trekvaart.
strengen, die aan het gareel der paarden s i l g e r , adj. zaliger, wijlen. — U s p a k e
moeten worden gehecht. — I n i n k e l d e s i l g e r , (mijn) grootvader zaliger. Vgl. ook
s i l e , trektoestel voor één paard. — I n selger.
d û b e l e - . s p a n s i l e , trektoestel voor twee s i l g j e , s i l l i g j e , v. zaligen, zaligmaken.
paarden. — Y n a l l e s i l e n m a k , in alle Salv., 21. — De g e n a d e s c i l d y s i l l i g -
tuig bereden. j e . R. ind T.a, 336".
— De s i l e n o p 'e h a k k e n n i m m e , s i l g j e r , s. m. zaligmaker. — M y n S i l g -
op den loop gaan van paarden; overdr. weg- j e r j o w t f j u c h t k r e f t e n f j u c h t w i n s t
loopen uit den dienst. R. ind T.2 XXVI. — y n 't w e a r en. Salv., 17.
Yn i n s w i e r e s i l e r i n n e , of i n s w i e - s i l j e , v. cribrare, zeven, ziften. — E a r t e
r e s i l e l û k e , een zwaren last trekken, s i l j e , — i e r d a p p e l s s i l j e . — As m e n
overdr. zwaren arbeid verrichten, een zware i e r a p p e l s b y 't p a r t i j ô f l e v e r t , w i r -
taak te vervullen hebben. — H o s w i e r d e s e a î t y d s i l l e ; d e m o d d e r d y 't
h j a r s i l e e n m ê d w i e r (met zinspeling e r y e t o a n s i t , m o a t m e n d e r ú t
op zwaar werk in het hooiland). R. P. s i l j e. Vgl. souje.
sile, v. zeilen. — S k i p k e - s i l e o p 'e m a r - zachtjes aan minderen, afnemen. — M y n
r e n . — L i t m y f a r r e , l i t my s i l e , .' k r e f t e n s i l j e . (Mkm.) B. 45. Zie †orsilje,
e a r 't i k o p i t l â n f o r d j e r , R. ind T.2, s y T k e a t t i n g , s. Zie seelkeatüng.
221'. — W y s y l l e n m e i d e p r e a m . 6. s i l l e , s. vensterbank. beneden-drempel
J. I. 4. — De s é w o l . i k o e r s i l e , Aid. van een vensterkozijn. — M e i d e e a r m e n
6 0 . — W i f o n t f a r t my,. W i f on t s y l t o p 'e s i l l e . Fr. Volks-alm. 1891, 65.
my. Aid. 77. — Prov. W o l 't n e t s i l e s i l l i c h , adj. zalig. — D e n k u i j e r e n
d e n m o a t i t d r i u w e , als er geen wind h j a t o g e a r r e l o k k i c h , s i l l i c h t û -
waait, moet men drijven; fig. is de handel z e n f â l d . v. Blom, Bik., 26. — (ook) nuttig.
slap dan is 't beter weinig dan veel te doen, Halb. in Epk. 415/16.
B 543. — I t s y l t n e t r o m , 't gaat niet s i l l i c l i l i e i t , s i l l i g e n s , s i l g e n s , s. za-
vóór den wind (ook fig). — Ook: — K r a p ligheid. — H j a is m y n s k a t , m y n s i l -
s i l e . Zie krap. — H y s y l t n e t d j i p , l i c h h e i t . Dr. E., Quickborn 29. — I t k o s t
hij is oppervlakkig, heeft geen diepdenkend s y n s i e l e n s i l l i c h h e i t . Sw. 1871, 67.
verstand. — Comp. hirdsile. s i l l i c h m e i t s e r , s. m. zaligmaker. R. ind
Ook: zwemmen. — D e e i n e n —, d e T,2, 99».
fisken sile. — Yn it k l e a r , t r o c h - syl-, s i l e r s k i s t e , s. matrozen-koffer,
s k i n e n d w e t t e r . || K o e d e r s i l e n onder breeder dan boven, om bij het slinge-
s j ê n d e f i s k e n . Forj. 1902, 70. — overdr ren van het schip vast te staan. A. 349;
E n b o p p ' ús s y l d e 't m o a n t s j e s t i f B. 364.
Dr. E., Quickborn, 7. — O n d e r w e t t e r s y l m a n , s. m. slniswachter.
s i l e , onder water zwemmen. sil-, s y l p e a l , s. Zie seelpeal.
— fig. De f o e g e n s i l e (metselaarsterm), s y l p r e a m , s. zeilpraam, gedeeltelijk over-
als de staande voegen, tusschen de steenen dekte praam met mast, waaraan men een
niet loodrecht, maar in schuinsche richting zeil kan verbinden, — eertijds bij de land-
Ioopen, lieden in het Waterland in gebruik. B. 37.
s i l e r , s.m. matroos, varensgezel, buiten- — W y s y l l e n m e i 'e p r e a m . G. J. 1,4.
vaarder. — I n b i f e a r n s i l e r , een beva- Zie pream.
ren matroos. Zie bifearn. — D s o m k e is s y l r o e d e , s. (een) bepaald gedeelte van

wumkes.nl
 SYL. 74
een kanaal tot aan de zeesluis, dat het wa-
ter derwaarts leidt tot afstrooming. A. 310.
— Zie J. W. Naaml. op sijl.
s y l s b r ê g e , s. brug over de zijlroede.
Ook s y l b r ê g e .
s y l s d o a r , s. veelal pi. - d o a r r e n , sluis-
deuren , deuren van de schutsluis.
s y l s r y d , - r i d d e , s. geul, vernauwd ge-
deelte van het stroomkanaal, waardoor het
water eene sluis toestroomt. A. 510. Vgl.
sylroeäe.
s y l s t r i n g , s. meest pi. -st r i n g e n ,
strengen of touwen, deel uitmakend van het
trektoestel, waarmede de paarden vóór den
wagen worden gespannen. Zie sile, als s.
s i l t i c h , adj. ziltig, zoutachtig.
s i l t o u , s. n. Zie seeltou.
s i m , s. n. touw of koord, waarmede een
visch- of vogelnet is omboord en aan den
benedenkant voorzien van looden zinkstuk-
ken, waardoor het bcnedenwaarts wordt ge-
trokken. — Ook het in het water hangend
gedeelte van een hengelsnoer, dat door de
zwaarte van een looden zinkstnk (dat ook
wel i t s i m of i t s i n k genoemd wordt)
rechtstandig naar beneden hangt.
— overdr. I m m e n o n d e r 't s i m h â l d e ,
in bedwang houden. Holl. onder de sim. —
I t is o n d o g e n s k , in f o a r r j u e h t , dat
m e n b o p p e t û z e n e n hat, to b r û k e n ,
o m i n o a r y e t t e m e a r o n d e r 't s i m
t o k r i j e n . R. ind T.3, 269§. — D e t s j o e -
le (het samenstel der mazen van een net)
is s t i k k e n , m a r de s i m m e n w i r d e
y e t t r o c h de m a c h t i g e n fen i t l â n
f ê s t h a l d e n , al is het netwerk der maat-
schappelijke orde tijdelijk verbroken, toch
blijven de koorden van 's lands bestuur in
handen der machthebbenden. Aid. 423 5 , —
K e i z e r s en k e n i n g e n e n o a r e l â n s -
h e a r e n , d y ú s o n d e r 't s i m b r i n g e
woene.
s i m m e l s , s. pi. zemelen. — iron. 11 o p
'e s i m m e l s k r i j e , op de zenuwen.
s i m m e l j e , Hl. v. prikkelen, tintelen (dei-
handen) van koude. Eoosjen, 93. Zie pryleje.
s i m m e r , s. zomer. Hl. en Schierm. som-
m e r. Stadfr. s e u m e r. — I n d r o e g e —, in
r e i n i g e — , in w a e r m e simmer. — Fen
't s i m m e r , algern. voor: in den aanstaan-
den —, den tegenwoordigen —, den laatstver-
loopen zomer. — W y s c i l l e f e n 't s i m -
wumkes.nl
SIM.
m e r (t o-sim m e r ) ú t f e n h ù s . — W y h a
f e n 't si m m er mo a i w a er. — W y h a
n o u f o l i e m o a i j e r w a e r , as f e n ' t sim-
mer. — Wy kom me s a y n i e n e n f e n
'e s i m m e r y n 'e w i n t e r , 't weer wordt
plotseling kouder, f ig. uit een goeden in
een slechten toestand. A. 613.
s i m ' m e r - a p e l s , s. pi. zomerappels, vroeg-
rijpe appels, die niet lang kunnen duren.
s i m m e r d e i , s. zomerdag, (een) dag in
den zomer. — By s i m m e r d e i , in den
zomertijd, des zomers. — I t i s y e t g j i n
s i m m e r d e i , geen zomer. — S i m m e r -
d e i k i n me y e n l a s k k l a e i j e , m a r
w i n t e r d e i net.
s i m m e r d e i s , adv. in of gedurende den
zomer, op een dag in den zomer. — S i m -
m e r d e i s h a de b o e r e n 't d r o k . —
S i m m e r d e i s , d e n h i e ik i t d ê r as
s m o a r g e b e a n e . R. ind T.2, 130".
s i m m e r d y k , s. lage dijk, als zomer-
waterkeering.' Vroeger ook: zomerweg, 's
winters wegens lage ligging onbruikbaar.
s i m m e r f j ú r , s. n. zomervuur: slecht bran-
dend haardruur, dat in den zomer gewoon-
lijk minder goed onderhouden wordt. —
M o a t t e wy ûs d ê r b y w a e r m j e ? It
is i n s i m m e r f j û r .
s i m m e r f r u c h t e n , s. pi. veldvruchten die
in 't voorjaar worden gezaaid en in den na-
zomer geoogst. Vgl. simmerlcoalsied, enz.
s i m m e r f û g e l , s. zomervogel, voor: vlin-
der. — fig. De e a r s t e simmerfûgel
i s i n â l d w i i f y n 'e s i n n e . Burm.
s i m m e s f û r g e , s. vore, ploegvore, waar-
in men somtijds des zomers het bouwland
laat liggen, om de inwerking der damp-
kringslucht te bevorderen. — I t l â n l e i t
o p s i m m e r f û r g e n , als braakland.
s i m m e r g û d , s. n. zoraeronderkleeren.
s i m m e r h e a l j i e r , s. n. (het) zomerhalf-
j a a r , (de) helft des jaars, waarin de dagen
lang zijn.
s i m m e r h i e r , s. n. zomerhaar van som-
mige dieren, wier haar in den zomer korter
en dunner is dan in den winter. — R i n t
d e h a z z e l a n g y n 't s i m m e r h i e r ,
d e n is d e w i n t e r y e t t e f i e r . Skoer-
alm. 18/X, 1888.
s i m m e r l i o e d , s. zomerhoed, vooral voor
vrouwen.
s i m m e r h û s , - h û s k e , s. n. zomerhuis :
 SIM.
koepel of prieel in een tuin. Te Hindeìoo-
pen een klein huisje, met éen vertrek, dat
op den wal vóór het eigenlijke woonhuis
staat, en enkel des zomers bewoond wordt.
s i m m e r i c h , adj. & adv. zomerachtig, als
in den zomer, vooral van zomerkleeding. —
H w e t is d y m a n s i m m e r i c h : h y r i n t
al y n 't on d e r b a i t s j e, e n m e i i n
s t r i e ë n h o e d op. — I n h e a r , dy s i m -
m e r i c h k l a e i d w i e r , in licht zomerge-
waad.
s i m m e r j o u n , s. zomeravond. — I t w i e r
op i n s i m m e r j o u n , R. ind T.2, 21".
s i m m e r l c a t s j e , s. n. in den zomer gebo-
ren jonge kat.
s i m m e r k e a l , s. n. in den zomer gebo-
ren kalf.
s i m m e r k o a l s i e d , a. n., - k o a r n , s. n,,
r o g g e , s., - w e e t , s. verschillende land-
bouwvruchten, voor zooverre ze in hetzelfde
jaar gezaaid en geoogst worden. Zie de En-
kelwoorden, Vgl. simmerfruchten.
s i m m e r k r i t e , s. polder, omringd door
lage dijken, die het zomerwater, maar niet
het hooge winterwater keeren. — I t l â n
l a e i y n i n s i m m e r k r i t e , R. ind T.2,
130''. Ook s i m m e r p o I d e r .
S i m m e r m o a n n e , s. zomermaand, Juni,
als de maand, waarin de zomer begint. Ook
voor: elke maand in denzomer. — Y n i e n
fen d e s i m m e r m o a n n e n .
s i m m e r m o a r n , s. zomermorgen, (een)
morgen in den zomer. — H w e t b i s t o u
ljeaflik, rizende sira m e r m o a r n .
Lieteb. 64. — Op i n s i m m e r m o a r n by-
t i i d [| f o e r i k m e i m y n b o a t s j e , ||
om t o f i s k j e n , o e r i t w i i d , || e n i k
s o n g s a b l i i d . W. D., Doaitse (1897), 18.
s i m m e r n a c h t , s. zomernacht, meer be-
paaldelijk: de kortste nacht van het jaar.
Ook wel meer algemeen voor: een nacht in
den zomertijd. — Y n d e s i m m e r n a c h t
by s t j e r r e l j o c h t. N. Fr. Lieteb. no. 49.
s i m i n e r n o a t , - n ô t , s. n. zomërgraan,
koren voor zooverre het in hetzelfde jaar ge-
zaaid en geoogst wordt. Vgl. simmerfruchten.
s i m m e r p a r , a. zomerpeer, vroegrijpe peer.
s i m m e r p o l d e r , s. polder voor zomerbe-
maling, waarvan de dijken alleen het zo-
merwater keeren, maar die 's winters veelal
onder water staat. Zie simmerkrite.
s i m m e r p e i l , s.n. zomerpeil.
wumkes.nl
75 SIM.
s i m m e r s k , adj. zomersch, als in den zo-
mer. — I n s i m m e r s k e d e i .
s i m m e r - s k i e r e - i e l , s. soort paling, die
in Mei, Juni en Juli gevangen wordt. B. 232.
s i m m e r s t â l , s. afzonderlijke koestal in
den graanbouwhoek (o. a. Witniarsum), waar
de boer 's zomers vee op stal zet. A. 603.
s i m m e r t i i d , s. zomertijd, zomer-seizoen.
s i m m e r t i n t e , s. zomertent, koepel. — I n
s o a r t e fen i n s i m m e r t i n t e . R. ind T.a,
164»,
s i m m e r t w j i r r e , s. plotseling ontstaande
en veelal kort durende dwar! wind, in den
zomer, bij schoon weder.— E n d i t i s m a r
i n s i m m e r t w j i r r e , By (in tegenstelling
van) i n s t o a r m , d y 't s t r â n f o r s e t .
ld. I I I , 10. — dim. si m m e r - t w j i r k e . —
En t r o c h de s t â n n e n r û z d e n de sim-
m e r t w j i r k e s l û d . R. ind. T.1, 19", Ook
wel m o ai-w a e r s t w j i r k e .
s i m m e r w a e r , s. n. zomerweer, schoon
weder.
s i m m e r w e n t e , s. (het) vertrek in huis,
dat men gedurende den zomer bewoont. —
In g r e a t e â l d e r w e t s k e k e a m e r m e i
i n l y t s e s i m m e r w e n t e . Sw. 1853, 3.
s i m m e r w e t t e r , s. n. (het) boezemwater
op zomerpeil. Zie simmerpeil.
s i m p e l , adj. & adv. eenvoudig, onnoozel.
— „Wel h e d e n , tnaster! h w e t j e
s i z z e " , s e i 't s i m p e l e w i i f . ld. I . 145.
— Freark! hwet bistou simpele
d o m , IV, 18.
stompzinnig, — D a t h e r s e n s k r a b j e n
h e t k r e k t sa l a n g d û r r e , d a t e r
s i m p e l w i r d e n is. R. ind T.a, 281». —
B i s t e s i m p e l ? b e n j e m a l ? A . Y s b r . (1808),
69.
— S i m p e l e m o a i , eig. eenvoudig mooi;
ook wel gebruikt als bjjzonder in den smaak
vallende. — I k m e i d a t h o u n t s j e s i m -
p e l 1 ij e , bijzonder graag lijden.
s i m p e l e n s , s. simpelheid, eenvoudigheid,
onnoozelheid.
s i m p e r i c h , adj. verdrietig schreiend en
klagend. — D e b e r n b i n n e h w e t s i m -
p e r i c h fen it y n i n t s j e n .
S i m p e r j e , v. pruilen, verdrietig —, onte-
vreden klagen en zeuren. — As m e m k e
s i m p e r e , w a e r d n e t t e l d , R. ind TV,
196". — D a t f a m k e is n e t a l t o g o e d ,
niet recht gezond, n o u d o c h t s e n e a t
 SIN. 76
as s i m p e r j e n . — De k e a p m a n , dy
e l l i n d i c h oer syn o n g e l o k simpe-
r e . R: ind T.2,, 64". Vgl. jeuzelje, kleije.
s i m s , adv. (Small.land e. e.), soms, soms-
tijds. Zie soms.
s i n , s. n. zin, zintuig. — De f i i f s i n n e n .
Zie sintiích.
trek, wensch, begeerte, keuze , wil. —
Prov. I n m i n s k e s i n is i n m i n s k e
libben. — Immen syn s i n j a e n , —
d w a e n . — S i n o a n i t e n , trek in eten,
eetlust. — Dy f e i n t h e t s i n o a n d y
f a e m , is op haar verliefd. — S i n o a n
y e n s e l s h a , er prijs op stellen zich zoo
gunstig mogelijk voor te doen, blijkbaar in
zorg voor zijn uiterlijk, ook: zeer met zich
zelven ingenomen. — As j o n g e s en f a m -
kes sin oan e l k o a r krije, d e n krije
se ek s i n o a n h j a r s e l s . — S i j k e h e t
t i g e s i n o a n m o a i , houdt veel van op-
schik. — A s t e t o f o l i e s i n o a n d y s e l s
h e s t e , h e t n i m m e n s i n o a n dy. -
Hy h e t t o f o l l e sin oan in o a r m a n s
g û d, is diefachtig.
zorg, nauwlettendheid, voorzichtigheid. — Dy
i e r a p p e l s m o a t t e mei sin s e a n wir-
d e . — D a t m o a t m e i sin h_antearrewir-
d e , met omzichtigheid worden behandeld.
— H i n n e n om 't s i n , kippen houden
voor liefhebberij. — I n h i n i s om 't s i n ,
m a r g j i n g e w i n . Sechje. — I t s i n , de
keus, f o e i d ê r n o u op. — I t i s œ y n
s i n o a r s n e t , niet volgens mijn keus of
bedoeling.
— I n g o e d s i n h a , goed gehumeurd
zijn, — i n f o r k e a r d s i n h a , slecht ge-
humeurd zijn. — H y h e t i n s i n a s i n
b a e r c h, is norsch en onhandelbaar ; ook :
hij wil niet deugen. — I n l u f t i c h s i n e n
i n r y n s k e b u i . R. ind T.a, 82». - I t o p
i n s ê f t s i n s e t t e . Zie sêft.
—Wy ha d a t h y n s d e r o m s i n k r i g e
naar onzen zin, voor een billijken prijs. B. 81.
— D a t i s m y n e i 't s i n , staat mij aan,
is volgens mijn wensch. — H y h i e i t t i g e
n e i syn sin.
wil. — D y n s i n w i r d e d i e n , Uw
wil geschiede. Halb., Vr. Fr. X, 25. — Hy
h a t i n s t i i f s i n , een vasten wil, is stijf-
hoofdig. — Mei o p s e t s i n , opzettelijk,
moedwillig.
— Ook fig. van levenlooze voorwerpen. D a t
wumkes.nl
SIN.
f i n s t e r h a t i n s i n , kan slechts op be-
paalde wijze geopend of gesloten worden. —
Dy d o a r h e t i n s i n , i k s c i l h i m ie-
p e n d w a e n . R. ind T. a , 43 ä .
gedachte, geheugen. — I t k o m t ( s j i t )
m y y n 't s i n . — I t i s my t r o c h 't s i n
g i e n , uit het geheugen gegaan. — 11 w i e r
m y f o r g e t t e n , m a r 't i s m y w e r y n
't s i n s k e t t e n .
verstand, denkvermogen. — I t i s E k e y n
' e s i n n e n s l e i n , hare gedachten zijn ver-
ward ; zij is krankzinnig geworden. — 11
s l o o f m i e n d e d a t i t d e m a n y n 'e
s i n n e n s l e i n w i e r , R. ind T.2, 128*.
beteekenis. — D a t p r a e t s i t s l o t
n o c h sin yn.
Ook: volzin — L ê s d y s i n r i s , d y
b i g r y p ik net.
s i n , Tersch. s. m. zoon, pi. s i n s . —
Dir w a a s in m i n s k , di h i t w a s i n s ,
er was een mensch, die had twee zonen.
J. W , Dial. I I , 10.
Sjrn, pron. poss. zijn. — D a t i s s y n
h û s en l â n .
s i n d e l i k , s i n d l i k , adj. zindelijk. — S a
s i n d l i k a s d e b r â n , kraakzindelìjk. —
S i n d e l i k is g o e d , m a r s k i t e l d e f t i c h
is to g e k .
s i n d e l i n g , s. m.holl.isme: zendeling. Sw.
1857, 38. Ook s e i n l í n g , z. d.
s i n d i n g , s. holl.isme: zending ter bekee-
ring der heidenen.
s i n ' d i n g s f e e s t , s. n. holl.isme: zendings-
feest.
s i n d l i k , adj. Zie sindelik.
s i n d l i k e n s , s. zindelijkheid. — Dy f a e m
h j a r s i n d l i k e n s kin g j i n s p r e k k e n
lij e.
s i n e , s. pees, zeen, spierbundel, zooals
wel in het vleesch voorkomt.— F l ê s k m e i
s i n e . — D a t is t a e i j e s i n e , d a t k i n s t
n e t op-i t e . — F o r s k r o n f e l e t a s i n e
en b o n k e n (van een geheel uitgeteerd
mensch in het stervens-uur). R. ind T.", 59".
Vgl. haksine en sinich.
Ook wel voor: zenuw. pi. s i n e n . — I t
g i e t y e n t r o c h i e r e n en s i n e n .
— Syn j a m m e r j e n d gieren snei
t r o c h d e r â l d r e n e a r en s i n e en
i e r . Sw. 185Ô, 63.
* s i n e ( h ) a f t i c h , adj. voor: zenuwachtig. ld,
X I I I , 183. BI. Kr. I , 22.
 SIN.
si'ne-lijen, s. verb. zenuwlijden, — H w e t
s k e e l t d a t f a m k e ? De d o k t e r s e i t ,
i t i s s i n e-lij en.
s i n e n , s i n e s , pron. poss. de of het zijne.
E l k m o a t s i n e s ha. — Min m o a t
elk s i n e n j a e n . — H w a s i n e s is d a t ?
aan wieh behoort d a t ? voor wien is dat
bestemd? — J o w o a n 'e k e i z e r h w e t
de k e i z e r s i n e s i s , en o a n G o d h w e t
God s i n e s is. Halb. Matth. XXII, 21,
— I n o m k e f e n s i n e s , een oom van
hem. — To s i n e s , te zijnent.
sine-, s y n w e t t e r , s. n. ledewater.
s i n g e , v. zengen. — De f o n k e n s i n g-
d e n ús de h i e r r e n . B. 282. — A s d e
e i n e f û g e l s p l ô k e b i n n e , m o a t t e se
s i n g d w i r d e . Ook s i n zje. Dongdìn.
s i n g e l , s. laan of weg, veelal met hooge
boomen aan weerszijden; vroeger vooral naar
of rondom het erf van eene adelijke state.
s i n g e l i e r ' , adj. & adv. (bastaardw.) sin-
gulier , zonderling, zeldzaam, toevallig. —
In s i n g e l i e r e k e a r e l , — in s i n g e l i e r
gefal. — Dat t r e f t al s i n g e l i e r .
s i n g e - , s i n g n e t ' , s. n. signet aan een
horloge-ketting.
s i n g e r j e , v. aanhoudend zacht ruiseken
van het water, dat verhit wordt (bijv in
den theeketel). — I t w e t t e r s i n g e r t ,
als er pas genoeg vuur onder is, dat het
juist onder kookhitte verwarmd blijft. Vgl.
singe.
fig. De h o l l e s i n g e r t n i j , ik heb
een doffe, pijnlijke ruisching in het hoofd.
— De h o l l e s i n g e r e m y , do d a t g í ì d
t r i e k . R. ind T.'. 90».
s i n ' - g e t i i s , s. n. (het) warren van verschil-
lende denkbeelden door het hoofd , zoo als
somtijds in half slapenden toestand. 7Á%tiizje.
sinich, adj. zeen- of pees-achtig. — Si-
n i c h f l ê s k . Vgl. sine.
s i n k , s. n. zink (metaal).
s i n k , s.n. looden zinkstukje beneden aan
een hengelsnoer nabij den vischhaak, waar-
door deze omlaag wordt getrokken. Ook wel:
s i m , z. d.
s i n k ( t o ) , adv. onder water. - T o s i n k
g e a n , zinken.— De k o a r k (van den hen-
gel) g i e t t o s i n k , h e l j e o p ! — I t i s
t o s i n k , gezonken. — fig. S a g i e t i t
l â n t o s i n k , ten verderve, ld. VI, 34. —
Hy g o n g n o a i t w e i t o s i n k , hij
wumkes.nl
77 SIN.
was van zijne verkwistende leefwijze bekeerd.
R. ind T.a, 207«.
s i n k ' d o b b e , s. - g a t , s. n. zinkgat, tot
afvoer van vuil water.
s i n k e , v. zinken. Ik sink, ik sonk, ik
bin sonken, sinkende, to sinken. — 11
s k i p is s o n k e n . — overdr. W o b b e l
l i e t h j a r s i n k e , in de armen glijden van
haar minnaar. R. ind T.2, 2". — fig. D a t
m o a t s i n k e a s i n s t i e n , die zaak of
; huishouding moet noodzakelijk te gronde
! gaan, door geldverlies of verkwisting.
\ Coinpos. bi-, for-, ont-. ìveisinke.
s i n ' k e l s û s , s. duizeling, toestand van sui-
zebollen. — 1 m va e n i n s i n k e 1 s û s m e i
in e a r b à n j a e n , iemand door een slag
om de ooren een duizeling veroorzaken, zoo-
dat hij neerzinkt. B. 104. Lex. 123.
s i n k e n , adj. van zink. — Sinken
a m e r s e n t o b b e n b i n n e y n 'e l é s -
t e j i e r r e n a 1 g e m i e n y n 'e s w a n g
k o m d.
s i n k g a t , s.n. zinkgat. Zie sinkdobbe.
s i n k i n g s , s. pi. zinkings, ongesteldheid ,
veelal door plotselinge koudevatting veroor-
zaakt. — • S i n k i n g s y n 'e h o l l e , — o p
it each.
s i n ' k i n g s y k t e , s. zinkingkoorts.
s i n k i n g s n u f , s. zinkingsnuif.
s i n l e a s , adj. dwaas, zinneloos. — H y
i t i e r g e t h i m as in s i n l e a s m i n s k e .
A. Ysbr. (1861) 47. Ibid. 49.
s i n l i k , adj. behaaglijk, bevallig. — H i m-
i n e l e n s i n l i k , netjes en bevallig. — Zeer
naar den zin. — I n s i n l i k e kou.—In s i n -
l i k hy n s der. — D a t k i n er s i n l i k
d w a e n , gezegd van iemand , die in eenige
schoone kunst bedreven is.
s i n n e , s. zon. Zh. s o n n e. Schierni. s o n.—
De s i n n e s k y n t o e r g o e d e n e n t s j o e -
| d e n . — Prov. As d e s i n n e i s y n s y n
n e s t , b i n n e de 1 o a ij e n o 13 h j a r b e s t .
Zie loai. — I k m e i de s i n n e w o l y n
't w e t t e r s k i n e n s j ê n , ik zie gaarne
dat een ander gelukkig is. B. 198. — Do
w i s t e r w o l h o d e s i n n e om g o n g
hoe de zaken stonden. A. 639. — As 't
r e i n t e n de s i n n e s k y n t , b a k t d e
d i v e l p a n k o e k e n , Holl. dan is 't kermis
in de hel, (sechje). Vgl. poepesinne.
dim. s i n t s j e , ook wel s i n k e . — H j a r
w a n g k j e s b i n n e w a e r m en f y n , A s
 SIN.
s
't i e r e f o a r j i e r s s i n k e , R. ind T. , 5*.
— I t w i e r o p i n s i m m e r j o u n !| I t
s i n k e s t o e o p 'e g r o u n . Aid. 21«.
s i n n e , v. zinnen , peinzen. — Op 't i en
of 't o a r s i n n e , er op bedacht zijn. —
H j a s i n d e n d e r m e i in-o a r o p , om t o
t w i n g j e n . Sw. 1873, 18. — D ê r h a 'k
n e t o p s i n d , ben ik niet op bedacht ge-
weest. Ook: daar heb ik niet op gedoeld.
— W r a m m e l s ! d e r h i e i k n e t op
s i n d . ld I I , 73. Vgl. bi-, forsinne.
s i n n e b l y n , adj. zonneblind. — As i m-
m e n ú t 'e b a r e s i n n e (zonneschijn) w e i
yn in s k a d i c h p l a k k o m t , d e n k i n
e r i n a m e rij h a s t n e a t s j ê n : h y i s
sinneblyn.
s i n n e b l y n , s. n. veelal pi. - b l i n e n , zon-
neblinden, luiken van open latwerk, bui-
ten voor een venster, om den feilen zonneschijn
af te weren.
s i n n e b l i n k , s. doorbrekende zonnestraal.
— N i n s i n n e b l i n k k o e ás f o r m e i t -
s j e . Sw. 1864, 59. — dim. s i n n e b l i n k j e.
s i n n e b l o m , s. Helianthus annuus, zon-
nebloem.
* s i n n e g l â n s , s. zonneglans. — D e g o u d-
n e s i n n e g l â n s . v.Blom, Bik., 9.
s i n n e g l o e d , s. zonnegloed.
s i n i i e - k l e a r , adj. zonneklaar. — D a t
is ús s i n n e k l e a r , klaar en helder.
s i n n e k l i p s , s. zon-eclips, zonsverduis-
tering.
sinneljacht, -ljocht, s. n. zonnelicht. —
By s i n n e l j o c h t , bij zonlicht.
s i n n e - o n d e r g o n g , s. zonsondergang (het)
ondergaan der zon.
s i n n e - o p g o n g , s. zonsopgang.
s i n n e s k e r m , s. n. zonnescherm , parasol.
— Ook : vensterscherm tot afwering der zon-
nestralen, jaloezie. - I n s i n n e s k e r m f o a r
de g l ê z e n . — De s i n n e s k e r m e n del-
litte, — oplúke.
s i n n e s k i e d e n , s. verb. het ondergaan der
zon. — E n h j a w a c h t t e o n t s i n n e -
s k i e d e n . Forj. 1902, 72*.
s i n n e s k y n , s. zonneschijn. — W a c h t sj e
j i m m e for n o a r d e w y n en al to
s t e r k e s i n n e s k y n . Zie noardewyn.
s i n n e s k y n w a e r , s. n. mooi, zonnig weer.
— I n m o a i k o e l t sj e en s i n n e s k y n -
waer m a k k e n omke it h e r t e licht-
Sw. 1864, 32.
wumkes.nl
78 SIN.
s i n n e s t r i e l , s. zonnestraal.
s i n n e w a ( e ) r m t e , s. zonnewarmte.
s i n n e w i z e r , s. zonnewijzer.
s i n n ì c h , adj. zonnig. — M o a i s i n n i c h
w a e r . — I t is m y h j i r t o s i n n i c h ,
i k s i i k j e 't s k a ed.
s i n n i c h , adj. keurig, niet gemakkelijk
naar den zin of wensch te voldoen. — H j a
is sa s i n n i c h , m e n k i n 't h j a r h a s t
n e t n e i ' t s i n d w a e n . Zie sin.
Ook: eigenzinnig, luimig, nukkig. Hsfr.
I , 36.
s i n n i c h h e i t , s. eigenzinnigheid, keurig-
heid, (het) bijzonder op iets gesteld zijn. —
pi. s i n n i c h h e d e n , gezetheden. — Al d e
l i û h a w w e f a e k fen dy s i n n i c h h e -
d e n, iets waar zij bijzonder aan hechten.
bijzondere neigingen. — H w e t d e f o a r s t
h a g e t i s r j u c h t , en s y n s i n n i e h h e -
d e n b i n n e w i n k e n f on 'e g o a d en. ld.
XIII, 85. ld. XIII, 35, 44.
Ook voor: zin, trek. — S i n n i c h h e i t
oan i n p a n t s j e k o f j e . Zie sin.
s i n n i g e n s , s. gestiptheid. — D o u h a s t
oer m y n s i n n i g e n s n e a t to k l e i j e n .
Vgl. sinnichheit.
s i n n i g j e , v. naar den zin — , welgevallig
zijn , aanstaan. — I t s i n n i c h t ( s i n n i g e t )
my a l t i d e n w a k k e r , d a t s o k k e liû
a s j i m m e y n 't m a t i c h h e i t s g e n o a t -
s k i p g e a n e . R. ind T. s , 300". — H i e n e
j'y d e n g j i n l i c h t w i r k , d a t h i n i sin-
n i g e , s a a s h w e t t ú n t s j e ? Ibid. ibh.
— I t s i n n i g e de â l d e n w a k k e r , d a t
d e fa om sa bêsfc t o - l â n n e k a e m . B i j e k .
1891, 17. - - Dy s i n n i g j e m y i n p a r t
d o c h n e t , A. Ysbr. (1808), 13. — I t s i n -
n i c h t h i m n e t , ook: hij is er onwillig
toe.
s i n t , s o n t , adv. sints, sedert, Hl. s u n t .
Sint, s. m. heilige. — pi. s i n t e n . — I n
h i e l e t r o e p fen d y s i n t e n , d y y n
't a l m a n a k m e i in r e a d e l e t t e r
p r o n k j e . Sw. 1857, 35. Zie Sint-Japik;
Sinte-Klaes; Sint-Marten ; Piter (Sint); Sint-
Steffen, en de samenstellingen daarvan.
S i n t , s. cent.
s i n t e a r s t , adv. althans, ten minste. Hl.
synteerst. — Net wer allinne nei
s t ê d , s i n t e a r s t n e t m e i j i l d . Reis f,
M. J. 1778.
Ook y n t e a r s t — 't W l r d t - t i i d t o
 SIN. 79
b ê d , f o r m y y n t e a r s t , i k w i r d al
sl j e p r i e h . It jong Boask, 29. Zie ook alteas.
s i n t e ( r ) k l a e s ' , s. Sint Nicolaas , dag van
6 December, 't jaarfeest van St. Nicolaas,
waarop deze weldadige kindervriend, naar
de meening der kleinen, geschenken komt
uitdeelen aan alle goede kinderen. — As
't S i n t e r k l a e s w i r d t , h e i t ! d e n s c i l
'lí in k o e r k e o p s e 1 1 e ! E n a s i k dól-
d e n f en d y g r e a t e t a e i j c w i v e n y n
t r i j , m e i g o u d e r o p , en f e n d y l e k -
kere s û k e r d i n g e n , o heit! Den
scil ik r o p p e : T a n k j e S i n t e r k l a e s !
I k s c i l n o a i t n e t s t o u t w ê z e, S i n -
t e k l a e s ! v. Blom, Bik., 122. — Thans ook
wel de dag voor geschenken aan oudere per-
sonen. — D a t h a 'k t o S i n t e K l a e s
(ook wel f en S i n t e k l a e s ) k r i g e . — W y
h a w w e in g o e d e —, i n e a r m e S i n t e -
k l a e s h s i w n , veel of heel weinig met
Sint Nicolaas, als geschenken, ontvangen.
Ook: de persoon, die vermomd en vreemd
opgetooid voor Sint Nicolaas speelt, tegen •
over de kinderen, die er somtijds bang voor
worden. — I k b i n n e t b a n g f en S i n -
t e k l a e s , ovei'dr. voor geen klein gerucht
vervaard.
het geschenk of de geschenken op St. Ni-
colaas ontvangen, D a t s t i k k o e k e is
m yn sinteklaes.
s i n t e k l a e s ' b a k k e , v. sinterklaasgebak
gereed maken, bij den bakker.
s i n t e k l a e s f o a r m , s. vorm, waarin het
deeg voor sinterklaaspoppen in beelden wordt
gemaakt.
s i n t e k l a e s g / ú d , s. n. sinterklaasgebak.
sinteklaesjoun, s. sinterklaasavond,
aan den dag van Sinterklaas voorafgaande ,
waarop de kinderen korfjes plegen op te
zetten.
s i n t e k l a e s r i n c t e r , s. eg. iemand , die sin-
terklaasgebak vent, eenige dagen vóór het
feest.
s i n t e k l a e z j e , v. voor Sinterklaas spelen.
Ook voor: s i n t e k l a e s b a k k e , z. d.
s i n t e l , s. — pi. s i n t e l s , uitgebrande
steenkool.
s i n ' t e l w e i , s. kunstweg met sintels bo-
vloerd.
s i n t e n , s. pi. latten die om de inhouten
van een schip in geraamte worden heenge-
slagen. A. 485.
wumkes.nl
SIN.
s i n ' t e r b o a r , s. centerboor (van den tim-
merman) , zwikboor (der kuipers).
s i n t j a n s ' k p û d , s. n. sedum telephium 1>
sintjanskruid. Ook h i m e 1-1 o f.
s i n t j a n s t r i e d , s. spinrag, dat somtijds
in lange draden over het land zweeft, ook
herfstdraden genoemd. — O e r 'e l â n n e n
waeide s i n t j a n s t r i e d wyt enrûch.
R. ind IV, 19'.
S i n t - J a p i k , s. St. Jacob, dag van 25 Juli.
S i n t - J a p i k - a p e l s , s. pi. appels, die in
't laatst van Jnli rijp zijn. — fig. ook voor:
jonge eenden, die in 't laatst van Juli be-
ginnen te vliegen. B. 534.
S i n t - M a r t e n , s. St. Maarten, dag van
11 November.
S i n t - M a r t e n s f j û r , s. n. vuur op sommige
plaatsen door de kinderen op St. Maartens-
dag ontstoken.
S i n t - M a r t e n s f l e u g e l t s j e s , s. pi papie-
ren lantaarntjes, waarmee de kinderen op S t -
Maartensavond zingende rondloopen, B. 552.
< S i n t - o m , s. m. voor: Sinterklaas. Zie
-om, -ommc.
S i n t - P i t e r , en alle daarmee samenge-
stelde woorden Zie Piü'f(Sint), e. v.
s i n t p i t e r j e , s. het Sint-Pietersfeest vie-
ren. R. ind T2., 57/58.
Ook: eens flink schoonmaak houden. —
W y m o a t t e h j i r n e d i e h r i s o a n 't
s i n t p i t e r j en.
s i n t r o m , - t r u m , s. n. centrum, voor;
gewone (normale) toestand of gesteldheid
van lichaam en geest. — I k b i n g o e d
b y 't s i n t r u m , gezond en wel, — n e t
r j u c h t b y m y n s i n t r u m , niet volko-
men gezond. — H j a r e k k e a l h i e l f e n
't s i n t r o m , zij ontstelde zeer. — T r y n
w i e r ú t h j a r s i n t r o m , uit haar humeur.
H. S., Telt., 54.
s i n t s j e , v. in de zon liggen blakeren. —
In h o u n , dy o a n 'e w e i l a ei t o s i n -
t s j e n . R. ind. T.2, 408». ld. I , 143. — As
de d i v e l o p 'e A l p e n l e i t t o s i n -
t s j e n , m a k k e t e r m e i d e f ì n g e r s al-
d e r h a n n e m a l l e k r o l l e n y n 't s â n ;
d ê r m e i t s j e de s k r o a r r e n fen Pa-
r y s d e p a t r o a n e n f o r d e n ij e m o a-
d e n n e i. A. 243.
s i n t s j e - s m i t e , v. met centen naar een op
den. grond getrokken streep werpen (spel
om winst).
 SIN.
s i n t s j e - s p y l j e , v. centen opwerpen, als
spel om winst ('kruis of munt' spelen).
. S i n t - S t e f f e n , s i n t - S t e f f e n s d e i , s. (de)
tweede Kerstdag. — O a n ' e s w i e r || o p
S i n t s t e f f e n of Nij j i e r . v. Blom, Bik., 89.
— K r y s t t i i d en s i n t - S t e f f e n . R. ind
TV, 394», 420».
s i n t - S t e f f e n s - j o u n , s. tweede kerst-
avond , avond van 26 December.
s l n t ú c h , s. n. zintuig. — p l . s i n t u g e n . —
T r o c h ús l i e h e m en ús s i n t u g e n
k i n n e wy s j ê n , h e a r r e , r û k e , p r i u -
w e e n f i e l e . Hsfr. X I I , 1 4 9 . — I n k i n s t -
w i r k . . . d a t m y b i t s j i n n e as i n f e i n t ,
e n g j i n s i n t u g e n h i e , . . . s a 'n d i n g
s c o e 'k w o l h a w o l Ie. Fr. Wjn. III ,146.
s y n ' W e t t e r , s. n. Zie sinewetter.
s i n z ( g ) j e , v. zengen. Zie singe.
s i p , adj. onnoozel uitziende, v. BI., Fr.
Sprk., 83*. — M a n n i c h F r i e 3 k i n w a k -
k e r e s i p s j ê n , a s i n J o a d of i n f'yn-
d o e k s p o e p i t e r o p o a n l e i t om h i m
to f o r r i f e l j e n , m a r d a n h a t e r s a ' n
fine s l i p e r al l a n g s k e t t e n .
s y p , S i p e , s. waterleiding, waar het af-
voerwater langzaam maar voortdurend door-
sijpelt en afvloeit.
s y p ' - a e d , s. moud, langwerpig vierkante,
sehaalvormig uitgeholde bak uit éen stuk
hont, waarin de kaasbrokken of kaaswron-
gel der geronnen melk worden gekneed en
waaruit het overblijvende vocht, als wei,
door een gat in den bodem van den bak weg-
sijpelt. Vgl. aed en brok-aed.
s i p e , 8. Zie syp.
s i p e , s. Mkm. zeep. Zie sjippe.
s y p - e a g j e , v. last hebben van druipoogen.
Lex. 338.
s i p e l , s. allium cepa, ui, ajuin. — Si-
p e l s i s B e l t s u m e r s p e k , een gezegde,
omdat te Berlikum veel uien worden ver-
bouwd en verkocht.
s i ' p e l g ê r s , s. n. narthecium ossifragum ,
gele water-affodille, eene plant somtijds op
lage weilanden en moerassige heidevelden
voorkomende, die schadelijk voor het beender-
gestel van het vee wordt geacht.
Ook wel als volksbenaming van de allium
vineale, eene roodbloeiende plant, waarvan het
loof eenigszins naar dat van uien (sip els) of
preien gelijkt en die hier en daar om ran-
den van bloemperkjes worden gebruikt.
wumkes.nl
80 SIP.
S i p e l i c h , adj. uiachtig. — I t i t e n
s m a k k e t s i p e l i c h , naar uien.
Ook adv. S i p e l i c h s j ê n , vochtigeoogen
hebben, b. v. bij verkoudheid.
s i p e l j e , v. sijpelen. Zie siperje.
s i p e l l u c h t , s. uien-geur.
s i p e l s e k , s. eg. zwak en ziekelijk mensch,
die niet tegen allerlei weer en wind of bui-
tengewone inspanning bestand is. Ook: In
s i p e l s e k f e n i n w i i f , die weinig kan
doen en spoedig verlegen is.
s i p e l s k y l , s. uie-schil.
s i p e l s k y l d e r , s. eg. overdr. voor: iemand,
die tracht van alles wat af te halen, inha-
lige vrek. A. 289. — H j a k i n n e n e t i n
stûr misse, sokke sipelskylders! —
Sw. 1861, 81.
s i p e l s o p , s. n. uiensaus. — Overdr. Yn
' t s i p e l s o p r e i t s j e , — s i t t e , in on-
gelegenheid geraken.
s i p e l s t r o u , - p a n k o e k , s. pannekoek
met schijfjes nien er in gebakken. — As i n
f e i n t op S n e i n t o j o u n n e i d e f r o u -
liû wol, m o a t er e a r s t gjin sipel-
strou ite.
s i p e l t r y n , - t r y n t s j e , - t r u t , s. f. on-
handige of altijd zieke en zwakkelijke
vrouw. — R u e r d e K e k k e d a t i s i n
s i p e l t r y n t s j e, a l t y d s í i k en n o a i t
dea.
Ook: vergeetachtige dienstmeid , die alles
verkeerd doet. — D o u b i s t s a ' n s i p e l -
t r u t ! — Ook s i p e l t s j e m o a i .
s i p e r j e , s i p e l j e , v. sijpelen. — Do
de b l o e d s û g e r s ôffoelen, s i p e r e it
b l o e d m a r a l w e i ú t 'e s û c h g a t t e n .
R. ind T.a, 96". Vgl. trochsiperje.
s i p e r s , adj. cypersch, grauw en grijs ge-
streept en geringd (van eene soort katten,
van het eiland Cyprus afkomstig). — Vgl.
W. D., Boel bitsj. 49.
s y p ' g a t , s. n. sijpgat, gaatje, waar vocht
door kan sijpelen. — I n s y p g a t y n i t
b û t e r a e d , — s y p g a t t e n yn it iis.
Ook voor: huidwonde, waardoor zich scha-
delijke vochten afscheiden, fontanel.
s i p p e n s , s. verslagenheid, moedeloosheid,
treurigheid. — K o m , d o u m a s t o a n d y
s i p p e n s n e t t a j a e n ! gjj moet aan die
moedeloosheid niet toegeven.
s i p r y a e n ' , (de b e r c h fen-), benaming
van zeker gezelschapsspel voor jongelieden,
 SYP.
ook wel: de berg van St. André. W. D., In
Doaze, 79.
g y p j e , v. sijpelen, vocht doorlaten. —
I t s y p j e n d h e r t e - w i e t , (voor: tranen).
Forj. 1900, 10. — S k r i k n e t f o a r i t
b l ê d s i p e h e t , fig. voor dat gij weet wat
er gebeurd ia. B. 534.
s y p ' n ê s t , s. n. voor: sijpgat. R. ind T.a,
96*. Zie sypgat.
s y p s a e d , s. put, waarin het water uit den
o-rond, z.g. zakwater, zich al sijpelende
vergaart, — ter onderscheiding van w e 1-
s a e d , waarin het water zich verzamelt door
een onderaardsche bron of w e l , z.d.
s i - s a , s j è - s a , adv. zóo, dusdanig. —
I t s t i e t e r si-sa m e i , het is er zóo mee
gelegen de zaak is aldus
s y s l c e , s. n. sijsje. Zie süs.
s i s k e , s. n. gezegde, spreuk. — 11 i s
sa'n â l d s i s k e : N e i r e i n k o m t sin-
neskyn. Ooksechje.
s y s t e r , Hl. s. f. naaister, zoowel voor fijn
als grof werk. Vgl. sii-je.
s i s t e r , s. f. zuster. Schierm. s o s t e r .
s i s t e r j e , s y s t e r j e , v. sissen, vooral van
water op een gloeiend voorwerp.
Ook: sissen, van een slang. Vgl. siizje.
s y s t i k , s.n. halve snede (brood). Zie sydstik.
s i t , s. n. zit: zitplaats of voorwerp om op
te zitten. — S i i k j e m a r i n s i t , neem
maar een stoel (uitnoodigend tot een onver-
wachten bezoeker). — Hy n a e m i n s i t
b y d e h i r d . Hûs-hiem 1890, 13. — I n
s i t y n 'e t s j e r k e , eigen of gehuurde zit-
plaats in de kerk. — I t e a r s t e —, t w a d e
—, t r ê d d e s i t y n 'e t s j e r k e b a n k .
(het) zitten. — I t i t e n i s i n s i t w i r -
d i c h , de maaltijd is waard, dat men er bij
gaat zitten, ook: wien men te eten geeft,
behoort men ook een zitplaats aan te bie-
den. B. 524. - S e i s u r e n y n 't t r e k -
s k i p , d a t i s i n h i e l e s i t , een lange
of vervelende zit.
— I k b i n t o s i t , gezeten, of: h e b e e n
zit gevonden. — I t l â n j o w t h i m t o s i t ,
het gras wil er niet weer opschieten. B. 303.
s i t ' b a n k , s. zitbank, bank om op te zit-
ten. Vgl. sitselbank.
s i t d e i , s. zitdag. — D e o n t f a n g e r
hat hjir hjoed sitdei.
s i t f o r h i e r e n , s. verb. verhuring van zit-
plaatsen in de kerk.
wumkes.nl
81 SIT.
s i t - y n - ' t - n e s t , s. schimpend voor: ge-
makzuchtige vrouw, die liefst altijd op haar
stoel zit, zonder veel uit te voeren.
s i t j i l d , s. n. huur voor een vaste zitplaats
in de kerk.
s i t p l a k , s. n. zitplaats. Ook: p l a k om
t o s i t t e n , en s i t t e r s p l a k .
s i t s , s. n. sits, soort gladde, bontge-
kleurde katoenen stof. — - H e s t e d y n l i b -
b e n s o k m o a i s i t s w o l s j o e n ? A.
Ysbr. (1861), 9. Vgl. meubelstís.
s i t s e n , adj. van sits. — I n s i t s e n p a k -
je. — Myn k r y s t p a k j e is al k l e a r ;
i t s i t my t i g e m o a i ; i t is i n s i t s e n
(van sits). Sw. 1859, 64.
s i t s e l b a n k : , s. zitbank in een rijtuig.
Achtk.
s i t s ( e ) w i n k e l , s. sitsenwinkel; vooral
overdr. voor: een verzameling van allerlei
snipsnaren. — D ê r h a j y d e h e l e s i t s -
w i n k e l , den heelen boel. — D a t is i n
r a r e s i t s e w i n k e l , een leelijke rommel.
s i t s p o m p i e r , s.n. sitspapier, glad, zoo-
wel effen als bont, gekleurd papier. — H o
b l i i d k i n m e n de b e r n f a e k m e i t -
sj e m e i i n s n i p e l t s j e s i t s p o m p i e r ,
v. Blom, Bik., 119.
S i t t e , v. zitten. Ik sit, ik siet, ik ha
sitten, sittende , to sitten.— Op 'e s t o e l
sitte. — It j o n g f o l k h e t t r o c h g e a n s
n e a t g j i n s i t t e n d g a t . Ook: g j i n s i t
j B 't g a t . — H y h e t s i t t e n , in de ge-
vangenis gezeten. — H a s t i t w o l h e a r d ,
ú s s k o e n m a k k e r m o a t s i t t e . (Antw.)
J a , o p s y n t r i j e p o a t . — Prov. I n s i t -
t e n d e e a r s k i n f o l i e b i t i n k e , iemand
die veel zit (of een lui leven leidt), haalt
zich allerlei gedachten in het hoofd. —• S a
h e t it s i t t e n , sei i t w y f k e , en h j a
p a s t e de d i g g e l s w e r o a n in-oar. —
De h i n s i t o p 'e a e ij e n , te broeden. —
De b o l l e s i t o a n 't t s j û r , aan den tuier-
— O n d e r i m m e n s i t t e , door iemand be-
heerscht worden, van iemand afhankelijk zjjn.
— H y s i t o n d e r 't w i i f . — M i n n e s i t
onder m y n h e a r J i l d e m a , syn jild-
s j i t t e r . — I m m e n s i t t e l i t t e , in den
steek laten, aan zijn lot overlaten. — I n
f a e m s i t t e l i t t e , ontrouw worden. — I t
s i t t e l i t t e , het opgeven, wegens gebrek
aan kracht, middelen of moed. — K u e r d h e t
in b l a u w e s k i n e r o a n by S y t s , d ê r
6
 S1T. 82
s i t t e se h i m n o u m e i y n 'e e a g e n ,
daar plaagt men hem nu mee. — D e r
g o e d b y s i t t e , welbemiddeld zijn. — D e r
w a e r m y n s i t t e , als voren, ook: dik in
de kleeren zitten. - - D a t s i t f ê s t , is in
orde. — Y n 't lij e n s i t t e , — d e r s l i m
ta sitte. — Tsjin immen oan sitte,
't hem lastig maken met verzoeken, ook
met verwijten. — I m m e n n e i o p 'e h a k -
k e n s i t t e , bij vervolging dicht achter hem
zijn. — H j a s i t e r m a r n i o a i m e i , mee
opgescheept. — H y s i t y n 'e r i e d , in den
Gemeenteraad.
— Der sit nin groed y n d a t fanke;
h j a b l i u w t m a r l y t s , zij groeit niet,
blijft klein. — D e r s i t w o l f a r r e n y n
d a t t s j a l k j e , 't wil goed vooruit. Sw.
1873, 58. — D e r s i t g j i n b o e r k j e n
y n d y j o n g e , hij heeft geen lust of aan-
leg voor de boerderij. — D e r s i t w o l i n
d e i h i e r y n d a t w i r k , er is wel wat
aan te verdienen. — D e r s i t i n f o a n -
t s j e . o a n (op), daar wordt een fooi voor
gegeven.
— De m o a n n e s i t ( f o r s i t ) , is in 't
afnemen, komt laat op. R. ind T.2, 37".
— D a t s p u l b l i u w t s i t t e n , die zaak
neemt geen voortgang.
— De b e r n s i t t e t a d e k l o n t s j e p o t ,
snoepen van de klontjes in den pot. — M y n
b û r m a n sit yn myn druvebeam,
overdr. zoekt mij heimelijk in mijn bestaan
te benadeelen. Skoeralm. 4!X, 1888.
— I t s i t e r o p m e i d y t w a , zij leven
in onmin. — I t s i t er o p a s â l d f e t , ze
zullen niet spoedig vrede sluiten. Wiers.
f. M. J., 14. — Compos. bi-, for-, nei-, op-
útsitte.
s i t t e r s , s. pi. waaksters bij een zieke of
kraamvrouw. A. 634. --- R. ind T.3, 203» e" *•
Ook: zitters in een drankhuis. — W y
h â l d e h j i r g j i n s i t t e r s , men verkoopt
hier alleen sterken drank voor de toonbank.
s i t ' t e r s ä e s k , s. n. fig. voor: aanleg om
veel te zitten. — Dy j o n g e h e t g j i n
s i t t e r s f l e s k , kan niet aanhoudend stil-
zitten, is niet geschikt voor zittend werk.
s i t t e r s p l a k , s. n. Zie sitplak.
s i t w â l , s wal bij de kom van een een-
denkooi, waar de eenden veeltijds zitten
rusten. Halb. Ler. 877 en 882. JB. 161.
s i z , s. (het) zeggen, gezegde. — H w e n t
wumkes.nl
SIZ.
i t w i e r ús â l d e r s s i z , d a t . . . R . P . ,
Keapm., 121. Vgl. sizzen.
s i z e , SÜzje , v. zacht sissen , suizen. — De
s l a n g e s i i s t . — I t s i i s t my y n 't e a r .
Ook : zingen (van water op het vuur). — 11
wettersiistyn'etsjettel.
Ook i n : S i z e , s i z e t s j e r n e , b û t e r
k o m t f e n r e a m m e , (ook) b û t e r y n 'e
h e r n e ; deuntje, gezongen met een kind
op de knie , waarbij tevens eene zacht schom
melende beweging wordt gemaakt.
s i z e l , s i s e l , s. sikkel Vgl. reidsizel.
s i z k e , s. n. Zie sechje.
s i z ' w i r d , s. n. eigenaardige uitdrukking
en wijze van spreken. — H j a h i e n e a l -
t y d h j a r e i g e n s i z w i r d e n , R. ind T,3,
321". — Hsfr. IX, 39.
s i z w i z e , s. spreekwijze, gezegde.— E a l -
se h e t f e n d y b y s o n d e r e s i z w i z e n ,
een eigenaardige manier van zich uit te druk-
ken. Sw. 1863, 6.
s i z z e , v. zeggen. Ik siz, ik sei, ik ha
sein, sizzende, to sizzen. — Y e n s m i e-
ïijing s i z z e , — H y k i n i t m o a i s i z z e ,
zich geestig uitdrukken. — Dy f e i n t m o a t
o m k e t s j i n m y s i z z e , ik ben zijn oom.
Zoo ook: — P a k e-, b e p p e - , m o e i k e s i z -
ze. — M e n m o a t s i z z e d o a r e h w e r 't
op s t i e t , voor ziju meening durven uit te
komen. Salv., MS., 86. — S i z z e l i t t e, la-
ten bekend maken , aanzeggen , (ook) laten
noodigen, — P i e r e J a p k e h e t i n l y t -
s e n , d a t h a se e l k (yn 't d o a r p ) siz-
ze l i t t e n .
— Y e n s i z z e l i t t e , zich laten gezeg-
gen , — tevreden stellen. — L i t j o s i z z e ,
luister naar rede. W. Gr., 16.— As j y m y
jou dochter ta w i i f j a e n w o e n e . d e n
w o e i k m y m e i n j u g g e n en s a u n t i c h
t û z e n g o u n e s i z z e l i t t e . Hsfr, V, 48.
— H w e t j y s i z z e ! wat gij zegt!
— D a t s e i t b e s t , die toezegging staat
mij aan, 't is heel goed aangeboden. — 11
i e n e j i e r s e i t i t o a r e n e t , het eene
jaar waarborgt niets voor het andere. —
T o-s i z z e n, expr. adv. Fra. c'est à dire,
namelijk, wel te verstaan. —• L o u w i e r
g o e d l i k , to s i z z e n , s a l a n g as er
n o c h t e r e n w i e r . W. D., Heam., 84. Com-
pos. for-, nei-, om-, op-, rounsizze.
s i z z e n , s. verb. (het) zeggen. — I t siz-
z e n i s , er is sprake van, d a t S i j k e
 SJAG.
t o M a e i j e o a n 'e m a n s c i l . — D ê r
is ffjin s i z z e n f e n , daar valt voor-
uit niets van te zeggen. — F en h e a r r e n
en s i z z e n k o m t i t m e a s t e g e l i i c h .
— D a t i e n , d y 't j i l d h e t , i t a l t y d
h â l d t , d ê r is h i e l e n a l g j i n s i z z e n
fen. —.-It is i n â l d s i z z e n , een oud
weze"de. — Prov. I t i s m e i s i z z e n n e t
to d w a e n . — S i z z e n i s n e a t , m a r
d w a e n is i n d i n g , praatjes vullen geen
gaatjes; zeggen en doen zijn twee.
— H y w o l g j i n s i z z e n h a , geen te-
rechtwijzigen aannemen bij zijn werk. —
N e t om s i z z e n j a e n , zich niet storen aan
gebod of vermaning.
s j a g ' g e l b o k s e , - b r o e k , s. wijde, eigenl.
slappe broek, die om de beenen slingert.
Ook als s. m. voor: iemand die slenterend
loopt, met een wijde, slappe broek aan. —
D a t is i n n u v e r e s j a g g e l b o k s e , Hsfr.
XII, 102. — A l d e s j a g g e l b r o e k , voor:
oude afgeleefde man, die traag voortslen-
tert. Halb. op MaarL, 88. Vgl. sjaggelje.
s j a g g e l j e , s a g g e l j e , v. sjokken, traag
daar heen slenteren. Halb. Lex. 439. —
Goeden d e i ! Hjir k o m ik o a n sjag-
g e l j e n . A . Ysbr. (1861) 35. — W r a g g e l -
j e en s j a g g e l j e . v. Blom, Bik., 112. —
M o a r n s s j a g g e l e ik m e i in s l o m -
m e r i g e en b i n g e l j e n d e t r e d i t â l d e
t s j e r n e p a e d y n i t r o u n . R. ind T.3,
]30 a . — H j a s j a g g e l e m e i mj t r o c h
i t l â n , Ibid. 22".
s j a m m e , s. spook als vogelverschrikker.
A. 678. — H y is d e r s a b a n g f e n a s i n
k r i e f e n i n s j a m m e , hij is er in 't
geheel niet bang voor. — A l d y d e a d e
roeken h i n g e e r o p — t a i n s j a m m e
for i t f û g e l t . Forj. 1902, 1954. — I n
s j a m m e , om d e b e r n t s j e s m a k t o
k r i j e n en n e i b ê d t o j e i j e n , een schrik-
beeld om de kinderen gedwee te maken en
naar bed te jagen. R. ind T.2, 260".
Ook wel voor: geestverschijning. — O,
s k y n s e l s fen f r j e o n e n ! O s j a m m e n !
R. ind TA, 188*.
s j a m m e l o e k , s. Eng. chambercloàk, eig.
lange wijde huisjas. Ook veeltijds voor:
groote oude jas, waarin een ziekelijk en
sukkelend persoon is gehuld; overdr. ook
voor: de drager daarvan. — H y s j u c h t
e r ú t as in s j a m m e l o e k . — schertsend
wumkes.nl
83' SJED.
voor: vogelverschrikker in den moestuin. —
M e n s j u c h t se a l l e d a g e n a s s j a m -
m e l o e k e n t w i s k e de s n n ' b e a n t a j e s
e n r o o m s k e b e a n e s t e a n . R. ind T.*.
44". Vgl. sjamme.
s j a m p a n ' j e , s. champagnewijn. Forj.
1884, 57.
s j a m p e , s. oud versleten kleedingstuk.
— I t i s in â l d e s j a m p e f e n i n s o k ,
een afgeloopen, versleten sok of kous (of
ander schoeisel).
s j a m p e r j e , v. langzaam gaan, voortsuk-
kelen. — I t s j a m p e r t e r a l s a h w e t
h i n n e , met moeite, bij 't walletje langs.
A. 286. — D a t w i r k sj a m p è r e n o c h
al t w a d a g e n sa h i n n e . — H e s t j i l d
o a n d y kij f o r l e r n ? N é , i t k i n sa-
h w e t s j a m p e r j e , de winst is niet groot,
maar 't kan er mee gaan. — Ho g i e t i t
mei j i m m e b û t e r f a b r y k ? Dat kin
h e e l a e r d i c h s j a m p e r j e , {de zaak) ren-
deert tamelijk wel.
s j a n k e r j e , v. ontevreden pruilen, grij-
nen of grienen en klagen. Vgl. simperje.
s j a s j e , s a s j e , v. aanhitsen (een hond).
Vgl. hysje.
" S j e a c h t m e , s. ziekte, bij G. J. passim.
— De s j e a c h t m e y n 'e b a r g e n . R. ind
T.1, 280» e. a. Zie sykt(m)e.
s j e a k , dj. ziek. — W y d w a e n a s
de l y t s e b t r n , dy a l l e d e i k l ê g e
h a b b e , m a r a s de g e n ê s m a s t e r
k o m t , n e t m e a r s j e a k b i n n e . G. J.
I I , 86. — Thans meer: s i i k .
s j e a s , s e a s , s. Fra. chaise, sjees, twee-
wielig rijtuig. Vgl. bûgelsjeas.
s j e a s ' b a k , s . sjeesbak, het bovengedeelte
der sjees, met de zitplaats.
s j e a s g e r e ì d , s. n. tuig voor een sjees-
paard. Fr. Wjn. III, 144.
s j e a s h y n s d e r , s. n. sjeespaard, paard
dat gewoonlijk voor een sjees gereden wordt,
of daartoe zeer geschikt wordt geacht.— D a t
seoe in m o a i s j e a s h y n s d e r wéze.
s j e a s ' k e b l o m , s. de bloem van aconi-
tum napellus , monnikskap , eenigszins in den
vorm van een sjees in 't klein. Zie Adam.
s j e a s k ê s s e n , s. n. zitkussen in een sjees.
s j ê d ê r ' , interj. ziedaar.— S j ê d ê r ! d ê r
leit it!
Ook in den zin van: voorwaar. — I k
woe dy faem n e t h a , sjê-dêr! al
 SJEN.
f l e a c h se m j n e i . — I t i s ú t , s j ê - d ê r !
S j ê u , v. zien. Ik sjuch, wy sjugge (sjên);
ik seach, ík ha sjoen(d), sjênde. to sjên. — Hl.
s e n , hi socht,- wi sênne; hi sooch; siënd,
seënd, gezien. — Schierm. s j a a i n , wi sjaaije
(sjoege), ik seich, sjuech, sjei, zie (Halb.
Hulde I I , passim). — H y s j u c h t a s i n
û l e , — oft e r i e n o p h e t e n d e o a r e
d e r t r o c h n i m m e (krije) s c i l , erg
stuursch, boos, onvriendelijk. — H y k o e
m e a r s j ê n a s h i m g o e d w i e r , hij kon
bovennatuurlijke, geheimzinnige dingen zien.
— H y s j u c h t y n 'e n i j e (yn 'e o a r e )
w i k e , — t w a f o r i e n , hij ziet scheel.
— D a t w i e r o a r s s j o e n , dat had men
niet zoo voorzien, — verwacht. — W y h i e -
n e d a t s a n e t s j o e n , wij hadden zulks
niet gedacht of vermoed. — I t i s n e t g o e d
f o r h i m s j o e n , 't ziet er slecht voor hem
uit.
Compos. bi-, for-, yn-,oer-, ô†-, útsjên; gpoék-
sjên.
S j ê n b e r , adj. zichtbaar. — D e n w o e d
er d e r w e r ú t w r o t t e , d e t er w e r
s j ê n b e r w a e r d . ld. VIII, 63.
s j ê n d e r - e a c h , adv. met een oog-opslag
gemakkelijk te zien, waar te nemen. Holl.
ook: zienderoog. — De â l d m a n n i m t
s j ê n d e r e a c h ôf. Halb. Lex. 6 1 . — D a t
hele monster foroare sjênder-each
y n i n l i b b e n e o t t e r . L. ind W.. 493.
s j ê n s - w i z e , s. zienswijze. Sw. 1855,39.
s j e r p , s. stroop. Bildtsch s e e r p . Dr.
sierp. — P a n k o e k e n — , in stik b r e a
m e i s j e r p . — I n f e t m e i s j e r p . Hûs-
Hiem, 1888, 353. — M e i s j e r p s t r i k e ,
vleien. Sw. 1901, 59. — Prov. M e i s j e r p
k i n men b e t t e r m i g g e n f a n g e as
m e i y e t t i c h , men vangt meer vliegen
met honig dan met azijn, f ig. men wint meer
met zachte, dan met scherpe woorden.
s j e r p ' b ô l t s j e s , s. pi. kleine ronde brood-
jes van tarwemeel met stroop er in gebak-
ken , vooral voor Sint-Nikolaas; te Grouw
voor St. Pieter.
s j e r p b r o g g e , s. boterham van rogge-
brood met stroop.
s j e r p f e t , s. stroopvat.
s j e r p i c h , adj. & adv. met stroop bemorst.
— I t b e r n i s s j e r p i c h om 'e m û l e .
— naar stroop (smakend). — I t b r e a
s m a k k e t sj,erpich.
wumkes.nl
SJIEP.
s j e r p - i s - o p , s. naam van zeker kinderspe 1
W. D., In Doaze, 45.
s j e r p k a n n e , s. stroopkan. — fig. Dy 't
g o e d m e i de s j e r p k a n n e o m g e a n
k i n , weet te vleien, b r i n g t i t f a e k f i e r -
s j e r p k w a s t , s. stroopkwast. — M e i
d e s j e r p k w a s t r i n n e , lieden van in-
vloed vleien, om hun gunst te winnen. Vgl.
huningkteast.
S j e r p p ô t , s- strooppot. — D a t i s i n
s j e r p p ô t m e i i n k w a s t (zinspeling op
een vleier). Sw. 1901, 58.
s j e r p p û d t s j e , s.n. een in 'n kegelvormig
papieren zakje gevormde stroopslak, snoep-
goed voor kinderen. Zh. s l a k k e b a k .
s j e u , s. Fra. jus, saus, vleeschnat. —
Prov. I n h e l e b u l t e s j e u e n g j i n f e-t
fig. veel nagemaakte deftigheid en geen de-
gelijkheid, Hsfr. XII, 8. — D e r m o a t e k
h w e t s j e u b y , 't moet ook wat lijken.
— Om d e s j e u , ter opluistering. H. S.,
Telt., 18,
s j i d ( d e l ) n o ä t , - n ô t , s. n. zaaigraan. —
D y 't s j i d n ô t d' i e r d y n 'e s k i r t e
wijt, Salv., 7.
s j i d ( d e l ) s i e d , s. n. uitgezocht zaaizaad,
voor koolzaad, vlas, enz. Vgl. slachsied.
s j i d d e r , s.m. zaaier. — I n s j i d d e r g y n g
ú t om t o s j i d z j e n . Halb., Matth. XIII, 4.
s j i d d e r ü ' , s. (het) zaaien, de werkzaam-
heid van zaaien.
s j i d d i n g , s. zaaiing, het gezaaide. — I t
w i e r r e t g o e d o p 'e s j i d d i n g e n . — Op
e jonge sjiddingen mylde rein,
den r e i n t i t d u k a t e n , w i r d t er sein.
Skoeralm. 18/V, 1888.
s j i d ' f û r g e , s. vore, waarin gezaaid wordt,
vlakker dan de gewoonlijk geploegde voren
in een bouwland.
s j i d h j o u w e r , s. zaaihaver, ook s j i d -
d e 1 hj o u w e r— Evenzoo: s j i d (d e l)-k o a r n,
-rogge, -weet.
s j i d z j e , v. zaaien. — De b o e r is o p
't l â n t o s j i d z j e n . — E a r j e d e f r o u -
w e n ! h j a s j i d zj e e n h j a f i e d e || H i m -
m e l s k e b l o m m e n y n 't l í b b e n o p
i e r d e. v. Blom, Bik., 93.Compos. bokweit-, kla-
ver-, raep-, hjouwer-, rogge-, tceetsjidzje; bi-,
útsiedzje.
s j i d ^ j e r , s. m. zaaier. Zie sjidder.
s j i e p , s j i e p ! interj. om schapen te roe-
pen (Barradl).
 SJ1LP.
g j i l p j e , v, sjiípen (van vogels). — H a r k j e
d e t f û g e l t : 't S j i l p e n d en t s j o t t er-
j e n d g e t s j e 11 e r. ld. I I , 67. Zie tsjilpe.
gjip'fet, s. n. zeepvat, tonnetje waarin
groene zeep in den handel verzonden wordt.
s j i p h o u t , s. n. zeephout, dikke spaanders
van zekere houtsoort met zeepgehalte, voor
het wasschen van bonte linnen goederen.
g j i p j e , v. zeepen. — I t w e t t e r s j i p -
p e t , schuimt alsof er zeep in is. — Mkra.
s y p j e . — Conipos. ynsjipje.
Sjipfcop, s. zeeppot, waarin men groene zeep
voor dagelijksch gebruik heeft. — I n s t i e n -
n e n —, t i n n e n —, b l i k k e n s j i p k o p .
s j i p p e , s. zeep. Mkm. sij>e. Dongdl.
s é p e . - - H y g i e t om s j i p p e , den dood
tegemoet. — W y h i e n e allegearre
om s j i p p e n e i J e r u s a l e m g i e n . R.
ind T.2, 119«.
s j i p p i c h , adj. zeepig, zeepachtig. Dongdln.
s é p i c h . — De i e r a p p e l s b i n n e s j i p -
p i c h , taai en week van binnen, nadat ze
gekookt zijn. — S j i p p i g e n u t e n , naar
zeep smakende.
s j i p ' s é d e l , s. n. aecijnsbiljet, vroeger bij
vervoer van zeep vereiscbt.
s j i p s o p , s. n. zeepsop, zeepwater. — 11
k r e a z e k o p k e (f en i t f a m k e ) r i s
g o e d m e i s j i p s o p w a s k j e . Slj. en Rj.
1902, 235*. — Ook s j i p w e t t e r .
s j i r k e l , s. cirkel. A. 90.
sjit'-ark, s. n. schietgeweer, vuurwapen.
— T o , E a d e ! d y n s j i t - a r k ! l i t roy
de t i i d n e t fo r-e a n i e l j e. ld. IV, 186.
Zie ark.
s j i t - y n - ' t - s û p e n , s. eg. eig. kalf, dat
lomp en overhaast zijn snuit in den trog
met karnemelk steekt. - - overdr. ongema-
nierd , vrijpostig kind. — 't I s s a 'n s j i t -
y n-'t-s û p e n.
s j i t k r û d , s. n. buskruit.
s j i t l e a d , s. n. schietlood, waarmede een
rechtopstaande lijn wordt aangewezen.
s j i t r e a u , s. n. wapentuig om te schieten.
Zie reau.
s j i t t e , v. schieten. Ik sjit, ik skeat,
ik ha sketten, sjittende, to sjitten. Zoh.
sjutte. Schierm. s j o t t e . — M e i i n ge-
w e a r —, m e i i n s p a n b ô g e s j i t t e . —
In h a z z e —, i n e i i r f û g e l s j i t t e .
— J i l d s j i t t e , geld voorschieten (vroeger
bij uit de hand geschoten worpen toetellen).
wumkes.nl
85 SJOE.
vooruit schieten, voorwaarts trekken. —
De h o l l â n s k e k o u w e k e a p l i û b i n -
n e a l h i e l f e n H a r n s o a n 'e H a l l u -
m e r h o e k t a s k e t t e n , het land inge-
trokken. A. 654.
opschieten, groeien. — I t k o a l s i e d s j i t
m e a r — , d e r s i t m e a r ' s k o t y n , a s f o r-
l i n e j i e r , geeft een beter beschot. — D y
j o n g e i s h i r d o m h e e c h s k e t t e n , in
korten tijd veel grooter geworden. B. 117.
— Y n 't s i n s j i t t e , te binnen schieten.
— A s t o u d e n dyn g a v e offerje scil-
s t e op it a l t e r , en i t dy d ê r y n i t
s i n s j i t , Halb., Matth. V, 23.
iemands geheime bedoeling vatten, door-
gronden. — I k h a d y s k e t t e n , ik begrijp
uwe (meestal slechte) bedoeling.
— Ut 'e r i g e l s j i t t e , uit de hand vallen.
— S j i t t e l i t t e , laten glippen, fig. tol geld
uitgeven overgaan,
— De m ô l k e i s s k e t t e n , ook g e a r -
s k e t t e n , geschift, geronnen. — Compos.
bi-, foar-, foart-,for-, gear-, yn-, oer-, ôf-,oní-,
op-, útsjitte.
s j o b i s , s. m. sul. A. 301, 620. — H e i t
w i t , d a s t e d e s o a n f e n in l â n - p e s t o a r
b i s t e , dy m e a r p r e k e n as R u s s i s k e
brieven h e t / e n dêrom k e p p e l t e r
my l j e a w e r o a n dy s j o b i s fen in
H o d z i n g a . R. en T.a, 34". — I n s j o b i s
m e i d e k o p y n 'e s k o u d e r s .
s j o e l , t s j o e l , s. sleepblok, onder den
dissel eener ouderwetsche Friesche aardkar.
De i e r d k a r r e-s j o e l , vroeger in de plaats
van het kleine voorwiel. Ook s j o e l b l o k .
tuinschoffel, die juist onder de oppervlak-
te van den bodem wordt voortgeschoven,
waardoor het onkruid wordt losgestoken
(Mkm.). — Ook: plaggeschoffel, gebruikt om
zoden af te steken.
vischnet, dat de vaart overspant en langs
den bodem wordt voortgesleept. — Ook wel
een net, dat vóór of in de sluizen aan den
bodem wordt vastgezet. Ook sj o e l f u k e.
s j o e l ' b a n k , s. Zie sjoeltaf el.
s j o e l b l o k , s. n. sleep aan de aardkar.
Zie sjoel. Lex. 402.
s j o e l b o e r d , s. n. Zie sjoéltafél.
s j o e l e , s j ù l e , s. eg. sul. — H y l i k e t
s a 'n s j o e l e , m a r h y h e t se y n 'e
m o u w e , hij schijnt een sul, maar hij heeft,
ze achter de mouw, hij is slim. Vgl. sule, sjobis.
 SJOB.
s j o e l e , s. Zie sjoel.
s j o e l e , s j o e l j e , v. spelen op de s j o e l -
t a f e l , z. d.
slepen, sloffen. — I t j a c h t s j o e l t o p
'e g r o n n , sleept langs den grond, wegens
de laagte van het water. — H j a s j o e l d e
my op h j a r â l d e s l e e p t o f f e l s foar-
b y , Hsfr. XIV, 197.
schuiven , schuivende voortbewegen, schof-
felen, met een schoffel af plaggen.
een terrein effenen en geleidelijk doen af-
of oploopen, door het langs de oppervlakte
gelijkmatig, voor zich uit werkende, af te
steken.
s j o e l ' f o e t , s. voet van de sleep eener |
ouderwetsche Friesche aardkar. — overdr- J
M e n m o a t i n b i e z e m o n d e r s t e bop" !
p e d e l s e t t e , o a r s w i r d t i t in s j o e l * j
f o e t . Ook s j o l f o e t ,
iemand die met slependen tred gaat. —
D o u s l û g e s j o e l f o e t , W.D., Sokke m.
m., 16.
s j o e l f o e t s j e , v. sleepvoeten, sloffen, met
slependen tred gaan. Ook sjoelfoet-
s j e n d e g e a n . W. D., Twa St„ 47.
s j o e l k a r r e , s. aardkar met sleep, thans
veelal door een wieltje vervangen. Ook s j o e l -
t s j e k a r r e . Zie sjoel.
S j o e l t a f e l , s. lange, smalle tafel met
opstaande randen, behalve aan den smallen
voorkant, terwijl nabij den achterkant eene
versperring is, met een viertal openingen of
poortjes, en van den open voorkant ronde hou-
ten schijfjes , zoodanig met een duw, langs de
tafel kunnen worden vooruitgeschoven, dat
zij, bij eene juiste richting, door één der
poortjes kunnen glijden, (volksspel). Zie W.
D., Fr. Volksl. I., 375. Vgl. ook Hûs-Hiem ,
1888, 380 en R ind T.'., 213".
s j o e n e , s. n. het gezicht, als zintuig. — j
M y n e a g e n b i n n e ú t l i t s e n , || Och I
't s j o e n e i s m y b r i t s e n , G. J. I, 184. j
— De b l i n e n k r i j e i t s j o e n e w e r ,
Halb., Matth. XI, 5. — E n o! s y n s j o e n e ,
m a n ! d a t s t o e || k r e k t a s e r y e n f o r-
s k o e r r e w o e . ld. 1 , 4 — Wl. ld. XV.
s j o k k e , s j o k k e l j e , s j o k s e l j e , v. sjok-
ken, sukkelen, met loomen tred gaan. Vgl.
sjaggelje, sjutteJje.
s j o k k e l t s j e , s. n. sukkeldrafje. B. 226.
Vgl. sutelärafke.
s j o k s e r , s.m. druiloor.
wumkes.nl
86 SJONG.
S j o l f o e t , s. Zie sjoelfoet.
s j o m p e , v. met tragen tred gaan, lang-
zaam voortsukkelen. — D a t s j o m p t d e r
y e t a l s a h w e t h i n n e . A 296, 662. Vgl.
sjamperje.
s j o m p e , s o m p e , s, sompschuit (bepaal-
delijk in eigenaardig Overijselsehen vorm). —
D e r l e i t in s j o m p e m e i h o u t foar
d e w â l . Ook h o u t s j o m p e . — K l o m p -
s o m p e n , waarmede klompen uit Overijsel
naar Friesland vervoerd werden.
s j o n g e , v. zingen. Ik sjong, ik song,
ik ha songen (Tietj. song), sjongende, to
j sjongen. Hl. s o e n g e . Yksoeng, yk saeing,
yk hè soengd. — S j o n g e as i n l y s t e r .
— S k û t e f a e r s o n g a s i n a l k . R. ind
TV, 21". — As m e m o a r n s i e r s j o n g t ,
d a t j o w t g j i n g o e d e d e i , Saly. MS.,
61. — Prov. F û g e l t s j e s , d y s a i e r s j o n -
g e , dy k r i g e t de k a t . — S j o n g e n is
d e f l e u r f en 't w i r k , s e i n e d e k a t -
t e n, do w i e m e se m i d d e n y n 'e
n a c h t o a n 'e g o n g . — l m m e n o n d e r
d e k o e r w e i s j o n g e . Zie koer. Compos. bi-,
foar-, mei-, nei- iitsjongc; psalm-, lietsjesjonge.
s j o n g e r , s.m, zanger, die zingt. — H a l -
b e is in b e s t e s j o n g e r . . — Ik b i n
h i e l e n d a l g j i n s j o n g e r , ik kan niet
zingen. Compos. foar-, hof-, koar-, lietsje-
sjonger.
Ook: dichter. R. P., Leeds., 5.
s j o n g e r i c h , adj. zanglustig, veel van zin-
gen houdend. — Us l y t s e F e i k e is w a k -
kere sjongerich.
s j o n g e r i j , s. (het) zingen, de zangkunst,
beoefening van den zang. — Ds b e r n bi-
moeije h j a r n e t m e i de sjongerij. —
De s j o n g e r i j , d ê r k o m t f r i j e r i j ú t
f o a r t , de wekelijksche zanggezelschappen
geven aanleiding tot vrijerij.
s j o n ' g e r s b ô l , s. eg. (een) bol, uitmunter
in 't zingen. — I n f l e e t f e n f û g e l s ,
sj o n g e r s b ô l l e n , || f l e a c h dêrop
t s j o t t ' r j e n d o p h i m t a . ld. I , 131.
s j o n g ( e r s ) s e l s k i p , s. n. zanggezelschap.
Hsfr. — Sw. 1859, 75. — H. S., Telt,, 82.
s j o n g ' f a e m , s. f. muze, zangster , zang-
godin. Salv., R. W. e. a.
s j o n g l y s t e r , s. eg. turdus musicus, zang-
lijster.
s j o n g n o a t , s. zangnoot. — I n l i e t e -
bpek mei s j o n g n o a t e n . — Sjong-
 SJONG.
noaten, oantsjut mei sifers. ld. IV,
151.
s j o n g s t e r , s. f. zangster. — S j o n g ,
s j o n g s t e r , s j o n g d e s H e ar en lôf. v.
Blom., Bik., 11.
s j o n g s u m , adj. zangerig, welluidend.—
In s j o n g s u m l i e t . — Ik m a k k e in
s j o n g s u m l i e t , F e n ûs e i n b o a s k e -
rii. G. J. I . 2. — In s j o n g s u m e t a e l ,
zoetvloeiende taal.
s j o r j e , v. sjorren, vastsnoeren. Vgl. †or-
sjorje.
s j o r r e l j e , v. slieren , glijden over den be-
uzelden grond, zooals jongens wel doen. A,
222. — Wons. sj u r e Ij e.
Ook: zacht koken. Vgl. soarje.
s j o u , s. sjouw, last om te dragen. —
I n s e k r o g g e , d y 't m e n n e i d e sou-
der t ô g e t , is g a n s in sjou.
Ook: moeilijk werk. — I n h é l e d e i s t e a n
to s l a t t e n , d a t i s i n s j o u . — H w e t
h a b ik h j o e d in sjou w i r k dien.
vermoeiende reis. — I n f o e t r e i s fen
H a r n s n e i L j o u w e r t i s i n h e l e sjou.
overdr. moeitevol leven. — D e t wy s o m s
m e i de s m o a r c h s t e d i k e n , t i g e s j o u -
wen h i e n e , b r o c h t de m a n s y n a f -
f e a r e n s a m e i . Sw. 1872, 38.
— Op 'e s j o u g e a n , op reis voor de kost-
winning. — N i n t i i d m e a r f o r i e t t e ,
M a r h â n n i c h o p 'e s j o u . ld. X , 86. —
Forj. 1884, 63/64. — M e i 't i e n o f ' t o a r
op 'e s j o u g e a n , ook: aan den haal gaan
met iets dat men weggekaapt heeft. — O a n
'e s j o u g e a n , aan den zwier. — H y h e t
de h i e l e n a c h t o a n 'e s j o u w e s t .
dim. s j o u k e , sjouwtje, vrachtje.
SJOU, ook: s j e a u , s. sjouw, een in het oog
vallend sein , zoo als een half opgerolde vlag,
als noodsein op schepen. — De f l a g g e
yn sjou hysje. — S c i l l e wy n o u f o a r t
de s j e a u o p s t e k k e for d e o e r f a l ?
R. P., Keapm., 216.
Ook s j o u w e , voor: elk ander voorwerp,
bijv. een kleedingstnk, hoed, enz. dat men als
sein gebruikt, o. a. om veldarbeiders te ken-
nen te geven, dat ze thuis moeten komen
om te eten. — De s j o u w e l e i t o p 'e
h a g e . — De s j o u w e e f k e s á t l i z z e .
s j o u s k j e , v. sjokkend sjouwen. — M e i
i n r e s t sa i j b e a n s t o k k e n o a n s j o u s -
k j e n k o m m e. Wjn. I I I , 145.
wumkes.nl
87 SJÜD.
ook wel voor: loopen over niet vast ge-
vroren of wegdooiend ijs . zooals jongens vaak
doen. Ook s o u s k j e en s o u k j e .
s j o u w e , v. sjouwen, torsen, (ook) loo-
pen om iets te verdienen.
s j o u w e , v. seinen, met de sjouw het
teeken geven aan de veldarbeiders, dat het
etenstijd is. B. 41. Zie sjou, sjeau.
s j û , interj. om vee aan te drijven of vo-
gels te veijagen. Ook t s j o e .
s j u c h , adj. ooglijk, wel uitziende. — D o u
m a s t ek i n b y t s j e s j u c h w ê z e , wat
knap voor den dag komen. — I n s j u c h
j o n g f a e m , een knap meisje. — 11 l i k e t
dêr sjuch en h i m m e l . — Dat l i k e t
n e t h i e l s j u c h , niet heel ooglijk, ziet er
niet te best uit. — D a t l i k e t m y n e t
s j u c h t a , niet gunstig (ook vaneen ziekte
of kwaal). Compos. keapsjuch , onsjuch.
s j u c h t ( e ) , s j u c h t m e , s. zucht, ziekte,
kwaal. — S j u c h t e e n s m e r t i c h h e i t ,
G. J. 1, 117. — H y s t j û r t ús s j u c h t m e
en û n g e m a k k e n . Forj. 1902, 89*. —
Hy l e a r d e ' t f o l t s e n h o k - f o r k r ê f t i g e
k r û d e n g o e d for s j u c h t m e en û n g e -
makken wierne. Forj. 1903. 56 s . —
Dou s c o e s t er in s j u c h t e f e n s k y p j e ,
er u een ziekte mee op den hals halen. Com-
pos. bil-, krepel-, wettersjucMe,
sterke en aanhoudende begeerte (tot iets).
Vgl. baet-, ear-, hearsk-, jild-, Ijeafde-, minne-
sjuchte.
Ook s u c h t , vooral als : opzwelling door
afscheiding van vochten, als waterzucht. —
Klaes het danige tsjokke skonken,
d a t is k l e a r e b a r e s u c h t .
s j u c h t i c h , adj. zuchtig, opgezwollen. —
Sjuchtige skonken.
ziekelijk, sukkelend, — veelal in verbin-
ding met si i k : — S i i k e n s j u c h t i c h . —
De s i k e e n d e s j u c h t i g e , Alth., 108.
— A i d en e a r m , û n s j u c h f e n w e z e n ,
K r o m en b r y k , e n s i i k e n s j u c h t i c h .
Forj. 1902, 168?.
Tegenw. meest s u c h t i c h , z. d.
* s j u c h t - n e e d , - n e a d , s. doodsangst. Lex.
339. — As h j a r s j u c h t n e a d k w o l ,
als haar doodsangst kwelde. G. J. I, 203. Vgl.
s j u c h t s j e , v. ziek zijn. — I e n d y y n
w i e r h e i t s j u c h t s j e n d e i s , iemand die
werkelijk lijdende is. G. J. I I , 95.
s j u d d e , s. meest pi. a j u d d d e n , vlas-
 SJUD. 88
scheeven, t ukjes van het houtachtig gedeelte
der vlasstengels, door het braken van de
vezels gescheiden, door arme lieden als brand-
stof gebruikt. — Y n O e g e s y n b r a e k -
b o k û n d e r d e h j i d d e en s j u d d e n . v.
d. Burg, Master Habbema, 37. — Achtk.
s k j u w d en.
sjud'fjûr, s. n. haardvuur ïan vlasschee-
ven.— De b e r n t s j e s h o k j e o m 't s j u d -
fj û r g e a r. Zie sjudde.
S j u d k o e r , s. mand voor vlasscheeven.
— A k m o a i sjout wol h w e t mei de
s j u d k o e r n e i 't b r a e k h o k , om vlas-
scheeven te gaan halen. Zie sjuddf.
s j u d ' p o t , s. ijzeren pot met rooster, waarin
vlasscheeven worden gebrand. Zie sjudde.
s j u d s t o k e , v. vlasscheeven als brandstof
gebruiken. Vgl. sjudde. — K i i i n e d e e a r-
me liue w i n t e r dei s j u d s t o k e , d a t
i s i n h e l e ú t w i n d e r for h j a r r e n .
s j u t t e l , s. sjokkende of dribbelende gang.
— S j o u k m o e i g y n g op 'e s j u t t e l n e i
A l b e r t K û p e r t a . Hsfr. XI, 149.
dim. s j u t t e l t s j e , sukkeldrafje. — Hy
mirk net ienris, dat it h y n s d e r út
'e d r a e f y n i n s j u t t e l t s j e f o e i . Fr-
Vlb. 26/IX, 1880. Vgl. sjotteltye.
sjut'tel-, s u t e l d r a f k e , s. n. sukkeldrafje.
s j u t t e l s j e - m o e i , s. f. eene vrouw die veel
heen en weer dribbelt.
s k a b b e l a p p e n , - l a b b e n , s. pi. eig.
lappen van het kleed, voor: het kleed of de
kleeren zelf, in: — l m m e n by d e s k a b -
b e 1 a p p e n k r ij e, — h a w w e, bij de lurven
pakken, — hebben. — H j a k r i g e n e l k -
o a r b y d e s k a b b e l a p p e n , om te vech-
ten , of om te stoeien (van een jongen en
een meisje). — H â l d d y s t i l of i k
k r i j d y b y d e s k a b b e l a b b e n , ik krijg
je bij de kladden. B. 370/71.
Ook schertsend tegen een kind: — I k
s c i l d y b y d e s k a b b e l a p p e n k r i j e.—
Vooral spelende, tot een jong kind: — D ê r
k o m t in m û s k e o a n s t a p p e n , dat
k r i g e t ús P i k e - m a n b y d e s k a b b e -
l a p p e n , waarbij men met de vingers een
voortschrijdende beweging maakt en het
kindje gaat kittelen.
s k a b b e r i c h , adj. sjofel en slordig, vuil,
onrein, sohurftig, — overdr. I n s k a b b e r i c h
g e w e t e n . R. ind T.1, 44". Vgl. skobberich.
s k a c h e l d e r , s. m. schacheraar.
wumkes.nl
SKAEF.
s k a c h e l j e , s k a c h e r j e , v. schacheren,
bedrog plegen in den koophandel. A. 237.
— I t s k a c h e l j e n s i e t al i e r yn
A d a m s b e r n , R. ind T.2, 29*.
S k a c h t , s. penis equi, mannelijk lid van
een paard. B. 200, 294.
s k a c h t e , v. aanstalten maken om te wa-
teren (van een mannelijk paard).
s k â d (Dongdln.), s. n. schaduw. Zie skaed.
s k â d - , s k a e d b û t s j e , v. greppelzoden
over 't land uiteenslaan. Dongdln. — Elders
ook p ó l l e b û t s j e en s e a d p r y k j e .
— fig. I k h a m y n s k â d b û t s j e n a l
d i e n , mijn taak afgedaan. A. 598.
s k a d i c h , adj. beschaduwd, in de scha-
duw, schaduwgevend. — 't Is h j i r s k a -
d i c h o n d e r 'e b e a m m e n . — S k a d i g e
i p e r e n b e a m m e n . Forj. 1888, 1. — 11
b e a m t e , o c h s a s k a d i c h ! Sw. 1902,
106. — I n s k a d i c h p l a k j e .
s k a e d , s. n. schaduw. Hl. s k a d . Dongdl.
s k â d . — Op 'e d e l l e l e i t i t s k a e d ,
De s i i i n e s k y n t o p 'e w i e r . Dr. E.,
Quickborn, 26. — Yn 't s k a e d f e n d e
i p e r e n b e a m m e n . Forj. 1888, 24.
Overdr. H y is b a n g f e n s y n j e i g e n
s k a e d , ziet overal spook. — D a t ia g a n s
i n s k a e d , groot en breed persoon in ruime
Meeding.
Ook: rand van een hoed. — I n h o e d
m e i i n b r e e d s k a e d . Compos. rein-, sin-
neskaed.
s k a e d ' b y l d , s. n. schaduwbeeld, H., Z., Ts.
tuwzen, 261.
s k a e d k a n t , - s i d e , s. schaduwzijde, niet
door de zon beschenen zijde. — O a n 'e
s k a e d s i d e f e n ' t h û s . — Ook in overdr.
zin voor: de slechtste kant. — H j a p r a e t -
t e m a r h i r d o e r 'e h e r b e r g e n f o a r t ;
h o w o l h j a d y n e t o a r s a s fen h e a r -
r e n en s i z z e n , en d e n n o c h a l m e a s t
f e n 'e s k a e d s i d e k o e . Sw. 1857, 34.
s k a e d z j e , v. schaduw geven, iets be-
schaduwen.— D y l i n e b e a m m e n s k a e d -
z j e h j i r t i g e. — S m u k s k a e d z j e n d
b e a m t e g r i e n. Fr. Lieteb. Vgl. biskaed-
zje.
s k a e f , s, schaaf, werktuig om te scha-
ven. — fig. H y i s h w e t r û c h e n o n b i -
h o u w e n , de s k a e f m e i er wol r i s
o e r . Compos. blokje-, boar-, goat-, ploech-,
rij-, rûchskaef.
 SKAEF.
dim. s k a e f k e , ook: dun schijfje, sneetje.
In s k a e f k e l j i r r e , — t s j i i s -
g k a e f " b a n k , s. schaafbank, werkbank
van den timmerman.
s k a e f b e i t e l , - b e i d e l , s. sehaafbeitel.
s k a e f ( s ) b l o k , s. n.(het) blok ofhontvan
de schaaf, waar de beitel in bevestigd wordt.
s k a e f s p o a n n e n , - s p o e n n e n , s. pi.
schaafspaanders, krullen.
s k a e i , s. n. ras , geslacht, maagschap,
soort. — l t b o e k f e n i t s k a e i f e n J e -
zus. Halb., Matth. 1 , 1 . — U t r a e h t w i r d t
me d e n , a s w i e r m e 't m i n s t e s k a e i !
ld. VI, 13- — F o r w r o n g e n s k a e i . —
Hy is fen g o e d s k a e i , uit goede ouders
geboren , van eerlijke, nette afkomst.
s k a e i g a t , s. n. vrouw of k i n d , die (dat)
veel beweging en drukte maakt. Vgl-
skaeipels, -sleutel.
s k a e i j e , v. ontspruiten, voortkomen (uit
hetzelfde ras of geslacht.) — U t i t s e l d e
b l o e d s k a e i d . B, ind T.a, 30*. Compos.
nei-, útskaeije.
s k a e i j e , v. een heen en weergaande of
zwaaiende beweging maken, vooral met de
armen. — N u v e r s k a e i s t e , l y t s e s o l -
l e , m e i d y n l o s s e l e a , R. ind T.3, 19*.
— D o m i n y s k a e i t al w a k k e r m e i de
e a r m e n , m a r s y n p r e e kj e n s e i t
oars n e t folie.
wegslingeren. — De b o e l o a n k a n t
s k a e i j e . — Hy s k a e i t de r o m e r s f e n
'e t a f e l . Compos. bi-, omskaeije.
Ook: schrijlings gaan staan (Zh.). — P a s
op! dou k i n s t dy wol in b r e u k
s k a e i j e Elders s t r a m p e l j e .
* s k a e i ' n a m m e (meeralgemeen: fan),s. ge-
slachtsnaam.— S i b r e n h j i t s l j u c h t w e i
Sibren R i e n k s ; mar syn s k a e i n a m -
tne is W i a r d a . — A l d f r y s k e s k a e i -
n a m m e n , Hûs-Hiem, 1888, 281. Vgl. fan.
s k a e i p e l s , s.'f. vrouw, die veel bewe-
ging en drukte m a a k t , steeds door 't huis
loopende zich met alles bemoeit. Ook •'
s k a e i g a t , -skûtel.
s k a e i p e r t , Hl. s.puthaak. Wkm. s k e a -
p o t (J. W. Dial. I , 441).
s k a e i s k û t e l , s. f. vrouw die altijd in huis
bezig is. Ook s k r e p s k û t e l . Vgl. skaei-
gat, -pels.
s k a e k ' b o e r d , s. n. schaakbord.
s k a e k s p y l j e , v. schaakspelen.
wumkes.nl
89 SKALK.
s k a e k s t i k k e n , s. pi. schaakstukken,
voor het spelen op het schaakbord. — I n
skaekboerd mei s k a e k s t i k k e n .
s k a e i , s. meestal pi. s k a l e n , dunne
planken, van geringe waarde.
s k a e m t e , s k a m t e , s k e a m t e , s. schaam-
te. — Dy f e i n t h e t k r i i c h noch
s k a e m t e , geen eergevoel. — I k s c i l d y
d e h e l sa h j i t s t o k e , d a t s t fen
s k e a m t e t o r a e n s t e , W. D., Boelbitsj., 71.
s k a e r , s k a r , s. phuronectes limanda,
schar (soort van platvisch uit zee), meest
gedroogd in den handel. — D r o e g e s k o l -
t s j e s en s k a r r e n .
s k a e rj e , v. Zie skarre, skarje.
s k a e r j e , Schierm. v. schrapen, verza-
melen. — B i i n - o a r s k a e r d , big elkander
geschraapt. B. 357. Zie verder skar e.
s k a e r l y s t e r , s. eg. turdus pilaris, krams-
vogel , lijster.
s k a f , s. voor: het eten, 't middagmaal.
— W y b i n n e o a n 'e s k a f , aan den
maaltijd. — H y i s g o e d o p 'e s k a f , —
h â l d t w o l f e n 'e s k a f , is een goed eter.
s k a f f e , v. schaffen, opdisschen, eten. —
I t e h w e t d e k o k s k a f t , wat er opge-
discht wordt. — N y n k e m o a t n o u skaf-
f e , n e t p r a t e (tegen een kind).
Ook: verschaffen. — R i e d —, h e l p
skaffe.
s k a i s e n , s. n. Zie skeisen.
s k a k e , v. schaken, schaakspelen. Zie
skaekspylje.
s k a l d , s.m. dichter, zanger, vooral oudtijds.
-— E a r e n s o n g e n d e a l d e s k a l d e n ||
k r y c h s m a n s d i e d e n o p m ei njue.W.D.,
Doaitse, 1. — C h i b i a b o s , d e b e s t e f e n
'e s k a l d e n , d e g r e a t s t e f e n 'e s j o n -
g e r . Forj. 1902, 98'. — I t l â n — h w a e n s
f r i d o m , by â l d s fen syn s k a l d e n
b i s o n g e n w a e r d , Sw. 1899, 4.
s k a l i e s (Hl.), s k a l e a s , s k e l l e a s (noor-
del, visschersd.), adj. beschadigd, met ha-
verij (van schepen).
s k a l k , s. eg. schalk, guit, deugniet. —
Dû l y t s e s k a l k ! tegen een kind. — Dy
k e a r e l is in s k a l k , m e n k i n n e a t
o p h i m o a n , hij is niet te vertrouwen. —
De A m e l a n d e r s k a l k e n , d i e s t a l e n
drie b a l k e n : des avonds i n d e m a -
n e s c h i j n , d a a r o ja z a l d i t h u n w a p e n
zijn. Schimprijmpje op het wapen van Ame-
 SKAL.
land. W. D., Fr. Volksl., I , 118. — Prov.
Ho k w e a ë r s k a l k h o b e t t e r l o k , hoe
brutaler deugniet, hoe meer voorspoed. Telt.,
MS., 19.
s k a l k , adj. schalk, kwaad, wantrouwend.
— I n s k a l k e a c h op i m m e n ha. —
G j a l t h i e in s k a l k e a c h op in p e a r
j o n g e st o a t s k a . v e r s . R. ind T.a, 51*.
— I k h a d ê r in s k a l k e a c h o p , ver-
trouw die zaak niet. — Om n i n s k a l k
e a c h t o j a e n , den schijn des kwaads
te vermijden. ld. passim. — H. S„ Telt,,
44.
s k a l t e r , s k o l t e r , s. een dunne, veenach-
tige laag tusschen de teelaarde en den zand-
grond, waardoor de planten worden verhin-
derd hunne wortels beneden waarts te schieten.
— D ê r s i t s k a l t e r y n 't l â n , s e i t de
b o e r ; i t m o a t d e l s e t w i r d e , de,
s k o l t e r d e r ú t g r o e v e n e n de o n d e r -
g r o u n l o s m a k k e . — Ook wel b o n k -
ierde.
s k a l ' t e r b u l t e n , s. pi. hoogten in het
land, waaronder zich eene veenlaag bevindt.
— Skalterbulten sljuchtsje. Vgl.
skalterpôlìen.
s k a l t e r i c h , s k o l t e r i c h , adj. hier en daar
van een dunne veenlaag voorzien, van land,
dat daardoor vaak oneffen ligt. — D a t l â n
i s s k o l t e r i c h , er zit een dunne veenlaag
onder. — A i d o a n s l i k e l â n i s f a e k
s k a l t e r i c h , als in de overgebleven stil-
staande plassen uit de moerasplanten allengs
eene veenlaag is gevormd.
s k a l t e r - , s k o l t e r p ô l l e , s. — veelal pi.
- p o l l e n , veenachtige pollen of hoogten op
lage, moerassige gronden.
' s k a m a n k ( e ) , s. voor:' een gebrek, on-
deugdelijkheid of beschadiging. — D e d y k
h a t m e i 't h e g e w e t t e r d e s t o a r m
best trochstien, gjin s k a m a n k e i s
e r o a n ; er is geen gat in gespoeld, zelfs
geen grond van weggeslagen. - - D a t i s sa
fêst b i t i m m e r e , d a t er n i n s k a m a n -
k e y n i s, dat er geen gebrek aan en geen
beweging of verwrikking in te krijgen is.
— De t a f e l i s b e s t m a k k e e n û n -
d e r h â l d e n : d ê r is y e t g j i n s k a m a n -
k e o a n , geen enkele beschadiging in te vin-
den. Vgl. mankemint.
s k a m e l , s k a m m e l , .adj. schamel, ar-
moedig. — N o u i t s k a m m e l m a n t s j e
wumkes.nl
90 SKAM.
d e s - k i e p k e s op 'e d r o e c h t e h i e ,
Wiers. f. M. J , 7. Bij G. J. s k e a m e l .
s k a m j e (yen), v, (zich) schamen. — My n
m e m m e t a e l , s a s l j u c h t en r j u e h t ,
I k s k a m j e m y d y n e t , Dr.E., Q.uiekborn, 6.
— Y e n de e a g e n ú t 'e h o l l e s k a m j e ,
— t a de t e a n n e n ú t s k a m j e . — Dy 't
him it ien n e t s k a m m e t , s k a m m e t
h i m 't o a r e k n e t . A. Ysbr. [1861) 48. —
D a t s k a m m e t h i m s e l s , dat is uiterst
slecht. Bijek. 1S46, 4.
s k a m m e l , s. schabel, schraag, driestal
(van den schoenmaker). HL ook: bankje om
hooge bedsteden te beklimmen. Compos.
aeä-, foet-, kiste-, tsjerne-, waskskammel; draei-
akammel.
het benedenste gedeelte van den rug (de
lendenwervels) met het bekken en het heup-
gewricht : I k b i n s a p y n l i k e n s a s t i i f
y n 'e s k a m m e l ! ik heb het spit in den
rug! — H y h e t d e s k a m m e l f o r d r a e i d ,
hij heeft de heup ontwricht. — Ook d r a e i -
skammel.
pi. s k a m m e l s , ook voor: beenen, vooral
wanneer ze misvormd zijn. - - H y h e t b r i -
k e s k a m m e l s , — s t i e t b r y k op 'e
skammels.
dim s k a m m e l t s j e . Vgl. knypskammel-
tsje, vouwstoeltje.
pi. s k a m m e l t s j e s , fig. (in verband met
s k a m j e ) . — Hj a h e t s k a m m e l t s j e s t o
k e a p , goelijk plagend tegen een jong meisje,
dat beschaamd de handen voor de oogen
slaat ( h j a r s k a m m e t ) .
s k a m m e lj e , v. slingerend gaan, vooral
op misvormde beenen. — D ê r s k a m m e l t
h y h i n n e . ld. IV, 101. - - Hy s t i e t frjj-
h w e t b r y k op 'e s k o n k e n , m a r h y
kin doch wol a e r d i c h f o a r ú t skam-
m e l j e . Vgl. skammel.
s k a m p e , v. schampen. — De r e d e n s
s k a m p e, als zij bij het afzetten van den
voet ter zijde uitglijden. Ook s k a m p j e .
s k a m p e a r ' r i n g , s. schamp, stoot die men
krijgt door iets bv. een muur, paal, enz.
rakelings voorbij te gaan.
overdr. (een) schamper woord, schamp-
scheut. — I k k r i g e d ê r in s k a m -
p e a r r i n g , er werd mü daar een hatelijk-
heid toegevoegd. Vgl. skrobbearring.
s k a m p e r , s. schamp, schampschot, stoot,
steek, die geen ernstige gevolgen heeft. — I k
 SKAM. 91
s c o e b l i i d w e s t h a w w e , as i k e r m e i
in f e a r d i g e « k a m p e r ô f k a e m . R. ind
TA — ld. VI, 8.
Ook: zijwind bij het zeilen , — 11 g i e t b y
de w y n o p , i t i s i n s k a m p e r ,
s k a m p e r j e , v. bij den wind opzeilen.
s k a m p j e , v. Zie skampe.
s k a m p ' s k o a t , s. schampschot.
s k a m s u m , adv. beschamend. — 1 t h i e -
1 e 1 â n t r o c h m e i de b i d d e l k o e r t o
t ô g j e n , om i n m o a r m e r e n b y l d for
h j a r G y s b e r t t o k rij e n , d a t w i e r d e
B o f ' s w e r t e r s f j i r s t t o s k a m s u m . E.
ina T.2, 38".
Ook: schaamachtig. Compos. hiskamsvm.
s k a m t e , s. schaamte. - Prov. H y h e t
de s k a m t e de k o p ô f b i t e n , hij kent
geen schaamte meer.
s k a n d a e l ' , s. n. schandaal.
s k a n d a l i c h , adj. schandelijk, gemeen.
s k a n d e , s k â n n e , s. schande. — Prov.
D j 't j o u k e-b r e a y t (i t), d y m e i s k â n -
ne s i t , die gegeven brood eet, van gaven
leeft, zit met schande. — I t is s k ô f e n
s k a n d e , het is ergernis en schande. —
S k a n d e s m a k k e t s w i e t , sei de jon-
g e , en h y s k r a b b e de s û k e r f en 'e
r y s . — T o s k â n n e k o m m e , in opspraak
komen. B. 169. — l m m e n to s k a n d e
m e i t s j e , schande aandoen, belasteren. — I t
i e n of 't o a r t o s k a n d e m e i t s j e , 't
bederven, verbroddelen.— Dy t w a f j u c h -
tersbazen klauden elkoardetroan-
j e t o s k a n d e . — Hy f r i e t h i m t o
s k a n d e , at uiterst onmatig.
s k a n ' d e b a n k , s. bank der beschuldigden
in de rechtzaal. — dim. sk a n d e b a n k j e.
— In falske l a s t e r t o n ge brocht
k n a p p e H u o p 't s k a n d e b a n k j e. Sw.
1858, 66.
vroeger in de school: (het) bankje , waarop
een leerling, die straf verdiend had, een
poos moest zitten. Vgl. leattebankje.
s k a n d e b l a e j j e r , s. eg. lastertong, kwaad- !
spreker. A. 493. — I t l e e d , d e t h j a f en
h i r b i n i d e r s , r a b b e r s en s k a n d e -
b l a e i j e r s ú n d e r f o u n . Sw. 1859, 49. Zie
blneijer.
s k a n d e - , s k â n d e k k e r , s. 'schandedek- !
ker.' — M y n h e a r h e t h i m o a n 'e f a e m '
b i s o n d i g e , n o u m o a t de f e i n t s k â n -
d e k k e r w ê z e : hy m o a t h j a r trou-
wumkes.nl
SKAN.
we.— A s de f r o u i n m i e r o a n ' t w i r l
h e t , n i m t se i n s k â n d e k k e r , d e n
g i e t se s i t t e n m e i i n b e r n o p 'e
skette, dat redden wirde moat,
s a 't h j i t .
s k a n d e k ( s k a m p d e k ) s. sterke voor-
plecht, het voorste gedeelte van het dek,
van een schip.
s k a n d e k e a p , adj. schandekoop , uiterst
goedkoop. Ook s k a n d e-g o e d k e a p.
s k a n d e l ì k , s k â n l i k , adj. & adv. schan-
delijk.
s k a n d e l o a s ' , adj. & adv. Fra. scanäaleux,
schandalig. — S k a n d e l o a z e s m o a r c h .
A. 317.
s k a n d e p r a e t , s.n. schandelijk—, lasterlijk
gepraat. — H w e r s k a n d e p r a e t en s p o t
de e a r en t û t s j e n d w a e n . Sw. 1852,58.
s k a n d e s t e g e r , - s t e i g e r , s. voor: scha-
vot.
s k a n e n , Hl, s. pi. schabels, drievoeten.
Oompos. wealesJeanen (wiegebankjes). A. 692.
s k â n n e , s. schande. Zie skande.
s k á n s , s. voor': takkebos, mutsaard. B.
299. — K i l : s k a n t s e. Zuid-Ned. s c h a n s .
— De s k i p p e r h e t d e b a k k e r i n
p e a r t û z e n s k â n z e n b r o c h t . Thans
vooral nog gebruikelijk in samenstellingen,
als :
s k â n ' z e b o s k , s. takkebos.
s k â n z e k n e p p e l , s. knuppel of zware tak
zonder rijs, vooral van berkenhout, ook wel
kneppeltûke.
sk â n z e p r i k k e n , s. pi. sprokkels of rijs
uit een takkebos.
s k á n s , s. schans, verschansing, versterkte
plaats met borstwering.
s k a n s e a r j e , v. schenden , beschadigen.
s k a n t s j e , v. zich als schande aanreke-
nen, schamen. — D y i n h e i t h e t t a h j a r
b e r n , h o e c h t e r h j a r n e t om t o
s k a n t s j e n , een gehuwde vrouw behoeft
| zich haar moederschap niet te schamen. A.
Ysbr. (1808), 50 (bij een gesprek onder vrou-
wen over zwangerschap).
s k a n t s j e r t , s . eg. iemand, wien als schan-
de wordt aangerekend dat hij niet mee kan
: doen of achterblijft, vooral bij jongensspel.
Dou b i s t s k a n t s j e r t ! — I m m e n t a
s k a n t s j e r t m e i t s j e . — I k wol g j i n
s k a n t s j e r t w ê z e ; den mar der-oer
o f d e r - y n , bv. bij slootje-springen. Zoo
 SKAP.
ook: I m m e n s k a n t s j e r t s e t t e . Vgl.
pyk sette.
s k a p p e l i k (holl.isme), adj. schappelijk,
redelijk, billijk; welwillend. — H y h e t i t
s k a p p e l i k m a k k e . — I t is in s k a p -
p e l i k m a n . A. 671.
S k a p r a e i ' , a. schapraai, etenskas. A.
608.
s k a r , s. schar, zekere zeevisch. Zie skaer.
s k a r , s k e r , s. n. schaar, deel in eene al-
gemeene weide, vroeger meestal aan een dorp
of gemeente behoorende, — vooral gebrui-
kelijk als: zomerweide voor één of meer paar-
den , koeien of schapen. — Compos. inter-,
twinter-, hokkeling-, kouweskar. Ook skieppe-
sJcar. Vgl. mienskar.
Ook voor: de hoeveelheid mest van een
koe, gedurende den winterstaltijd. — D e r
s i t t w e i n t i c h s k a r d o n g , de mest van
twintig koeien aan een hoop.
s k a r d , s k a r d e , s. schaard, scherf. Vgl.
skird.
S k a r e , s. schaar, volksmenigte. — pi.
s k a r e n . — S j ê n d e n o u de s k a r e n ,
k l e a u h y (Jezus) o p i n h e g e t e r p . H a l b . ,
Matth. V. 1. — E n a l d e s k a r e n s t i e -
n e n f o r s t e l d en s e i n e: I s d i t Da-
v i d s s o a n n e t ' ? Ibid. X I I , 23. — D e r
k a e m i n h i e l e s k a r e ú t 'e t s j e r k e .
. s k a r e , v. scharen , bijeenvoeg-en. — W ê z
m a r n e t t o b l e u , dou m o a s t er dy
m a r h w e t b y s k a r e . Ook: bij elkander
scharrelen, schrapen. —• By i n - o a r s k a r e ,
R. P. in Epk., 39. Vgl. biskard.
skar'forliieren s verb., -forhiering,
s. verpachting van gemeene weiden (vooral
vroeger). Zie skar.
Ook: verpachting door de zeedijksbesturen
van de weide der dijken.
s k a r j e , s k e r j e , v. scheren, afscheren,
vooral van riet. — R e i d ú t d e p e t t e n
w e i s k a r j e , met een rietschoffel over de
bevroren oppervlakte der veenpoelen het riet
afscheren.
scheren van schapen.— W y s k a r r e f e n
ds s k i e p d e w o l , Burkerij, — Ook
s k a e r je.
Ook: regelmatig afvreten van gras van de
weilanden, door het vee. — I n l a e m d a t
r ê s t l i k y n b i s l e t t e n w e i d e || D e
g ê r s k e s s k e r r e t f e n ' e g r e i d e . v . Blom,
Bik., 46.
wumkes.nl
92 SKAT.
s k a r l â n n e n , s. pi. weilanden, vroeger
meestal dorps- of gemeente-eigendom, welke
veelal jaarlijks bij 'scharren' worden ver-
huurd. Zie skar. A. 445. Vgl. bàrfinne.
s k a r l e t o a r l j e , v. al zijn best scharrelen
om vooruit te komen, vooral op schaatsen.
Ook: overeind spartelen. Vgl. skarlje.
s k a r l j e , s k a r r e l j e , v. scharrelen, zich
dapper weren om vooruit te komen, vooral
van weinig geoefende schaatsrijders: — I n
t r ê d d e s k a r l t op K e u l s k e r e d e n s .
R. en IV, 103«.
s k a r l ú n ' , s. eg. scharluin, schelm , sluwe
vaîschaard. — P a s o p ! d a t w i i f is i n
â l d s k a r l ú n , ik s t e a n h j a r net.
Ook wel voor : looze guit, grappenmaker.
— I n e c h t e s k a r l ú n , dy h w e t for in
g r a p o e r h i e . R. ind T.2, 140".
s k a r l ú n a c h t i c h , s k a r l u n i e h , adj.
schelmsch, valsch, listig. — D y k e a r e l
s j u c h t sa s k a r l u n i e h ú t s y n e a g e n ,
d ê r s i t t e k n e p e n y n . — Hsfr. I V , 58.
Ook somtijds voor: snaaksch, guitig, slim.
s k a r m a e y e , v. (eigenl. maaien van de
scharen of aandeelen in de vroegere alge-
meene velden). — HL veel drukte maken of
allerlei zaken overhoop halen. Roosjen, 93.
s k a r m a s t e r , s. m. meentmeester, beheer-
der eener algemeene weide, zooals vroeger
wel aan dorpen of gemeenten behoorden. B.
153. Vgl. skar.
S k a r m i n ' k e l , s, eg, scharminkel, voor:
mager mensch. — De i e n e h i e t t e n s e
d e f e t t e s k a r m i n k e l , o m d a t er s a
m e a g e r wier, d a t m e n h i m m e i de
l a m p e t r o c h l j o c h t s j e k o e . R. ind T.2,
140". — D o u l u z i g e s k a r m i n k e l . Alm.
12°. 1854. — Ook voor: de dood als gedaante
voorgesteld. — D e d e a d , d y g r i m m i t i -
g e s k a r m i n k e l , R. ind T.2. 30*. — D e r
r a m m e l t o u g r y s l i k s k a r m i n k el-ge-
k l e t t e r . Hûs-hiem 1890, 10.
s k a r n e , s. mesthoop. Zie skerne.
s k a r r e , v. Zie skarje.
S k a r r e l j e , v. scharrelen. Zie skarlje.
s k a t , s. schat. — H y h a t d ê r e a r n e
i n s k a t b i g r a v e n , M e i l i s t en s k e l -
m e r ij e w o u n . R. ind T.2, 263 6 .
Ook voor: lieveling. — H j a i s m y n s k a t ,
m y n s i l l i c h h e ì t . Dr. E., Quickborn, 29.
— Us k û p e r s y n I j e a v e s k a t , zijn
vrouw (schertsend). — Myn s k a t ! tegen
 SKAT.
een kindje. Ook s k a t t e , s k a t t e b e k j e .
V<rl. skatsjeblom.
dim. s k a t s j e . — M y n l j e a w e s k a t -
s j e ! Hett., Rymkes, 58.
s k a t ' h â l d e r , s. m. schatbewaarder, pen-
ningmeester. — De s k a t h â l d e r f e n i t
s e l s k i p 'for f r y s k e t a e l - e n s k r i f -
tenkennisse.
s k a t ' s j e b l o m , s. liefkoozend voor: lieve-
ling, lieve schat. — M y n l j e a v e s k a t -
sjeblom!
s k a t t e , v. schatten, taxeeren. — I k s k a t
him op s a ' n f j i r t i c h j i e r âld.
s k a t t e r , s. m. schatter. — De s k a t t e r s
for d e b i l ê s t i n g g e a n e r o u n .
s k a t t e r j e , s k e t t e r j e , v. schateren. —
S k a t t e r j e fen l a i t s j e n . — De ek-
s t e r s s k a t t e r j e . Fr. Lieteb. no. 30.
s k a t t e r j e , v. 'injslokken, gulzig verslin-
den. — I k s c i l i n â l d b l e i y n s k a t -
t e r j e . — De e a r r e b a r r e s k a t t e r t de
k i k k e r t y n . A. 640.
s k a v e , v. schaven. met een schaaf be-
werken. — P l a n k e n g l ê d —, l y k s k a v e .
Compos. bi- ô†slcave.
— I t f e l i s m y s k a e f d , ik heb door
schrijning een lichte huidwond opgedaan.
s k a v o t ' , s. n. schavot.
s k e a , s. schade, nadeel. — Prov. D e
i e n e s y n s k e a is de o a r e s y n b r e â .
— D e r i s n i m m e r s k e a of d e r i s
s k i m p a l t i t e n b y , schade en schande
gaan altijd samen. Telt., MS., 11. — Me
m o a t l e a r e m e i s k e a en m e i s k a n d e ,
door schade en schande wordt men wijs. —
D ê r s c i l s t g j i n s k e a f e n h a , dat zal
u te eeniger tijd worden vergolden. — I k
b i g e a r j o u s k e a n e t , wil niet dat ge
bij deze handeling schade zult lijden. —
J i l d op s k e a , geld op intrest. — J i l d ,
dat mei o n d o g e n s e k i n s t e n woun
w i r d t , h e t m i n f e n 'e d i v e l o p s k e a ,
Wiers. f. M. J., 11. — As de i e r a p p e l s
g o e d j i l d e , l i t i k se g e a n ; m e i t o -
b e k h â l d e n s e o e 'k s k e a b i w a c h t s j e
kinne.
s k e a d l i k , s k e a l i k (spr. ook wel: skjel-
lik), adj. schadelijk, onvoordeelig. — I n
s k e a d l i k e h a n d e l , een onvoordeelige
aan- of verkoop. — S k e a d l i k g û d , klee-
dingstof, waarvan wegens de afmeting, bij
het maatknippen te veel afvalt. — I n
wumkes.nl
93 SKEAN.
s k e a d l i k e l a p e , lap dien men van een
stuk geweven stof over heeft of bij 't maat-
knippen overhoudt, en die tot weinig meei
dient.
s k e a d z j e , v. schaden, schade veroorzaken
— H i m , h w a de r o v e r t o c h t te
s k e a d z j e n , v. Blom , Bik., 49.
s k e a f , s. schoof, garve. Schierm. er
ZWh. s k e a w e . — N o a t o a n s k e a v e n
b i n e . — Prov. I t k i n b e t t e r f e n 'e
s k e a f a s f e n 'e b â n , de rijke kan betei
wat schade lijden dan de arme. — H y s e t
s k e a f by s k e a v e n d o l , En l o e g t , yn
f r e u g d , s y n s k û r r e f o l . Salv., 7. Com-
pos. bean-, hjouwer, rogge-, noatskeaf; flaechs-
skeaf; slûkskeaf.
s k e a k e l , s. schakelnet.
s k e a ' k e l f i s k j e , v. visschen met schakel-
netten.
s k e a k e l n e t , s. n. Zie skeakel.
s k e a l e , s. schaal, drinkschaal. - H j a
r i k t ú s f r j e o n l i k t a i n s k e a l e , ||
Mei b l o m t b i k r â n s e , w y t e n r e a d .
R. ind T.2, 235».
s k e a l e a s , adj. schadeloos. Alth., 871.
s k e a l j e , s k e a l , s. weegschaal, eig. elk
der schalen van het weegtoestel. — pi.
s k e a l j e n , s k e a l j e s (Tietj.), s k e l j e n .
Libra, teeken in den dierenriem.
s k e a l j e n , s. pi. planken van geringe
waarde, van den buitenkant der boomstam-
men gezaagd. R. ind T.2, 150*. Ook s k a -
l e n. Zie skael.
s k e a m e l , adj. schamel. Zie skamel.
s k e a m t e , s. Zie skamte.
† s k e a n , v. geschieden. — Prov. D a t
scil net s k e a n , al s c o e n h i m e l e n
i e r d e f o r g e a n . Telt., MS., 7.
s k e a n , adj. & adv. schuin, schuinsch,
scheef.— H j a w e n n e t s k e a n t s j i n m y
oer. — S k e a n t a r i n n e , -ôfsaegje.
— S k e a n s j ê n , op zijn neus kijken. —
I n s k e a n e a c h o p e a t of i m m e n h a
Zie skalk. — I n s k e a n (ook s m e l of k r o m )
o n g e l o k . Zie krom. — S k e a n o e r d e
s t r j i t t e r i n n e , scheef, beschonken over
straat loopen. — I t g i e t d ê r s k e a n t a ,
onbehoorlijk, buitensporig. Baes Teake, 9. Vgl.
skeef.
s k e a n ' b i l j e , v. slingerend —, scharrelend
loopen. — A l h o 't er s k e a n b i l l e e n
e a r m t ã k k e , hy koe h a s t net f o a r n t
 SKEAN.
k o m m e . — Hsfr. XIV, 118. — Sa d r o n -
k e n as i n û l e , s k e a n b i l l e h y ' t p a e d
o p , n e i s y n w e n t t a . ld. I I , 156. —
N o u w a e r d d e r o a n 'e d o a r d r a e i d .
D ê r s k e a n b i l l e B i j k e (een hond) h i n -
n e , sok d i n g h i e d e t b i s t a l t y d in
h e k e l o a n . ld. IV, 25.
S k e a n - o e r ' , adv. schuins over. — S k e a n-
o e r t r o c h d e g r e i d e , W. D., Doaitse,
22. — J y h o e v e d e r n e t b i e l e n d a l
o m h i n n e , s k e a n - o er is f o l i e k o a r t e r .
s k e a n ' p a e d , s. n. (een) schuins over lan-
derijen loopend voetpad.
s k e a n s i ' d i c h , adj. & adv. seheefzijdig,
aan een zijde scheef. — I t s k i e p r i n t
s k e a n s i d i c h . B. 287.
s k e a n ' s l e a t , s. eene schuins door de lan-
den loopende sloot.
s k e a n t e , s. schuinte, helling. — B y d e
s k e a n t e d e l , langs een helling naar be-
neden.
s k e a p o t , Wkm. s. puthaak. J. W. Dial.
I , 441. Vgl. skaeipert (HL).
s k e a r - ' a r k , s. n. scheergereedschap. Hsfr.
VII, 203. Ook s k e a r d e r s - r e a u .
s k e a r b a e s , s. m. barbier.
s k e a r b e k k e n , s. n. scheerbekken. Ook
skearnappe.
s k e a r d e r j j , s. (het) baardscheren, bar-
biersvak.
s k e a r d y , interj. scheer u weg ! Zie repdy-
skeardy !
s k e a r d o a z e , s. scheerdoos, doos met
scheergereedschap.
s k e a r d o e k , s. scheerdoek, doek dien men
iemand, die geschoren zal worden, omslaat.
s k e a r e , v. scheren, den baard afnemen.
— I k m o a t n o c h t o s k e a r e n , voor:
naar den barbier om te worden geschoren.
S k e a r e n is n i n b a r g e s k r a e b j e n . R,
ind T.2, 324«. — I n h e a l s k e a r d b i r d .
Ibid 278*.
— S k i e p s k e a r e , schapen de wol af-
knippen. Vgl. shieppesheare.
— De h a g e s k e a r e (ook k n i p p e ) m e i
de h a e c h s k j i r r e .
— Yn 't g ê r s om s k e a r e , hier en daar
het gras afweiden. L. in W., 42.
— I n l i n e s k e a r e , een lijn spannen.
— fig. H y k o e de l i n e m o a i om 't h e a
s k e a r e , wist schoon te vleien en te pra-
ten. R. ind T.2, 81». — Bijek. 1877, 32.
wumkes.nl
94 SKEAR.
— S k e a r d y w e i , scheer u weg! —
S k e a r d y ú t ús g e a r k o m s t e . R. P .
I — S k e a r d y ú t m y n e a g e n . R. ind.
•i T.2, 54". Ook als s k e a r d y , z. d.
i s k e a r g o n g , s. scheergang, de gang langs
| de bovenste zijplank van een schip, steunende
! op het berghout. — U s s k e a r g o n g e n
! sitte goed oantakele.
j s k e a r l i o u t , s. n. de houten (thans ook
j wel koperen) staaf, met kokervormig gat, op
i den top van den mast van een schip, waarin
de stang van den wimpel draait. B. 344.
s k e a r i n g , s. schering in een weefsel. —
S k e a r i n g en y n s l a c h . — D a t i s g j i n
e c h t e w o l l e (wollen stof), i t i s i n l i n -
n e n s k e a r i n g m e i i n w o l l e n yn-
s l a c h . — fig. D a t is d ê r a l t y d s k e a -
r i n g en y n s l a c h , voor iets, wat bij
sommige lieden altijd het voornaamste wordt
geacht te zijn, en bij alles het eerst en het
laatst te pas wordt gebracht.
s k e a r i n g , s. vorm van lichaamsbouw,
vooral van vee. — D a t is i n m o a i j e s k e a -
r i n g f e n in k o u , die koe heeft een schoo-
nen lichaamsvorm. B. 297.
s k e a r i n g , s. stratiotes aloïäes, scheeren
(waterplant). Meer alg. í e i s t i k e i s, z. d.
s k e a r j i l d , s. n. scheerloon.— H j i r i s i t
s k e a r j i l d m a r i n b o t s e n . R ind T.a,
277«.
s k e a r k w a s ( t ) s j e , s. n. scheerkwastje.
kwastje voor het inzeepen.
s k e a r l a p ( p ) e , s. lap om onder het sche-
ren het mes aan af te vegen.
s k e a r m ê s , s. n. scheermes, — I t f l i m i g e
s k e a r m ê s . R. ind T.2, 278*. — D a t w i i f
h e t i n b e k a s i n s k e a r m ê s , (ook: a s i n
s k j i r r e), is vinnig en scherp in haar spreken.
s k e a r r i e m , - r i m e , s. scheerriem, waar-
over het scheermes heen en weer wordt ge-
streken, om het iets te verscherpen.
s k e a r r i n g , s k e a r i n g , s, dwarsbalk als
schoorbalk, waaraan eene schutting vastge-
spijkerd is. — De s k e a r r i n g e n f e n i n
h o a r n s k e t in den koestal.
s k e a r s j i p p e , s. scheerzeep.
s k e a r - , s k j i r ( r e ) s l i p e r , s.m. scharenslij-
per. — D e r is i n s k j i r s l i p e r o p 'n
b a e n , n o u w o l 't r e i n e , Sechje. Vgl. by
freed. — S w a r t e s k e a r s l i p e r , voorheen
een rondreizende Zigenner-scharenslijper.
s k e a r - , s k j i r s l i p e r s b â n , (-lint), s. (n.)
 SKEÀR. 95
soort sterke witte linnen band aan het toe-
r e i van den scharenslijper. en tevens meer
algemeen in gebruik.
skear-, s k j i r s l i p e r s k r o a d e , s. soort
kruiwagen met het toestel voor het scharen-
slijpen.
s k e a r s p e g e l t s j e , s. n. kleine spiegel
ten o-ebruike van iemand , die zich zelf scheert.
s k e a r s t o e l , s. barbiers-stoel, bijzonder
voor het scheren ingericht.
s k e a r w e t t e r , s. n. scheerwater.
s k e a r w i n k e l , s. scheerwinkel, barbiers-
winkel, waar de lieden bijeenkomen om zich
te laten scheren. — De s k e a r w i n k e l
fen J o u t e - b a es. R. ind T.2, 2756. —dim.
s k e a r w m K e l k e . Ibid 278".
s k e a u (Gaasterl. e. e. hier en daar in
de zandstreken), s. schoof. Zie skeaf.
s k e b e r d e r ( w e i n ) , s. groote vlakke, bij-
zonder ingerichte kruiwagen, bij een tichel-
kerk in gebruik, om de bereide klei naar de
vormtafel te brengen.
s k e e f (Henndl. en omstr.), s. scheede, wa-
penscheede.— I t s w i r d — , i t s k e a r m ê s
ú t ' e s k e e f h e l j e . Vgl. breisleee†. Ook s k i e .
s k e e f , adj. & adv. scheef, schuin. — I n
skeve n e k k e . — D a t r i n t skeef.
Ook: voor beschonken , als scheef loopende.
— H y is s k e e f . — S a s k e e f a s i n
k r o a d e , erg dronken. — In p e a r s k e v e
f i s k w i v e n . R. ind T.2, 280'. — I n s k e v e
en s û z i g e h y n s t e k e a p m a n . Ibid 128".
s k e e l , s. n. verschil, onderscheid. — D e r
is g r e a t s k e e l t w i s k e n d y n f e e s t e n
en hj a r r es , R. P.
in den handel: verschil tusschen eisch en
bod. — 11 (ook wel: de) s k e e l d i e l e ,
't verschil middelen, door den eisch met de
helft van het verschil te verminderen en het
bod daarmede te verhoogen.
geschil, twist, onlusten. - • H j a h a w w e
frijhwet s k e e l mei e l k o a r r e n . — In
s k e e l b i s l j u c h t s j e. — L i b j e y n f r é
en r e s t e n || B u t e n s k e e l e n l é s t e n .
G. J. I, 57. — I t s k e e l f e n S k i e r i n -
g e r s en F e t k e a p e r s . — Y n l â n s k
s k e e l , binnenlandsche twisten, onlusten.
— Yn 'e â l d e t i i d w a e r d a l l e s k e e l
II Mei 't g l e o n e s w i r d b i s l j u c h t e .
R. W., Blêdden, 24. — A l l e s k e e l en
û n i e n i g e n s l i k e f o r g e t t e n to we-
zen. Sw. 1865, 18.
wumkes.nl
SKEIN.
s k e e l , s. n. gebrek , ongesteldheid, kwaal,
kwelling, (wat er aan iets scheelt, — hapert
of wat iemand scheelt, — mankeert, ont-
breekt). — D a t d i n g —, d y k o u i s s o n -
d e r s k e e l , zonder eenig gebrek. — I k
b i n h a s t n o a i t s o n d e r s k e e l , voort-
durend ongesteld. — H y is w a k k e r e f o r -
k a l d e n , m a r o a r s k e e l h e t er n e t ,
anders scheelt hem niets.
gebrek, gemis. — D e r h a b b e l y t s e
l i û s k e e l o a n , dat is iets, waarvan het
gemis door geringe lieden gevoeld wordt.
Wiers. f. M.J., 25.
dim. s k e e l t s j e, gebrekje.
s k e e p , Wkm. s. n., sing. & pi. schaap,
schapen. Zie skiep.
s k e e t , triv. s. crepitus ventris, scheet.—
Der kin him gjin s k e e t d w ê r s foar
't g a t s i t t e , of h y r i n t n e i d o k t % r ,
zoodra hij zich maar in 't geringste onwel
gevoelt, gaat hij naar den geneesheer. —
D a t k l i n k t as i n s k e e t y n ' e m o a l s e k .
(Sechje). — Overdr. niets, of wat niets waar-
dig is. — H y se i t s k e e t n o c h d r e e t ,
niets. — I t i s g j i n s k e e t w i r d i e h .
— Hy m a k k e t fen in s k e e t in ton-
g e r s 1 a c h , Holl. van een mug een olifant.
— I n j o n g e s k e e t , voor: een nog kale
jonge spreeuw (Kubaard en elders).
s k e e t s k , adj. & adv. schimpend, scham-
per , smalend. — l m m e n s k e e t s k t a -
s n a u w e . — S k e e t s k e p r a e t j e s , sma-
lende praatjes. — S p i t i c h en s k e e t s k .
R. ind. T.2, 212&.
S k e j j e , Hl. s. ijsbaan.
s k e j j e f e i g e , Hl. v. de ijsbaan vegen.
Zie baen†eije.
s k e i n e , v. schenden, beschadigen. —
H y i s f e n 'e p ò k s k e i n d , van de pok-
ken geschonden. — Prov. Dy 't h i m s e l s
y n 'e n o a s b y t , s k e i n t s y n o a n -
s i c h t . Anders: B y t m y d e n o a s n e t
ôf, m y n o a n s i c h t s c o e s k e i n d w ê z e .
Telt., MS., 5. - Salv., MS., 68.
— S k e i n d t h é g û d , beschadigd, ge-
scheurd theegoed (kopjes en schoteltjes.) Ook
van personen; meestal in slechten zin: —
De i e n e s k e i n t d e o a r e n e t , ze zijn
allen even slecht. — Ook wel, met nadere
aanduiding, in goeden zin: — I t i s a l l e -
gearre like moai: it iene skeint it
oare net.
 SKEIN.
schenden, schande aandoen. — D e n
s k e i n \ ì e i k s e l s m y n e a r e . W.D., Win-
terj., 40. — S y n w i r d s k e i n e , v . Blom,
Bik., 44.— I n h o u l i k s b ê d t o s k e i n e n .
Ibid 13.
s k e i n ì c h , adv. schendig, schandelijk,
verachtelijk. — D e l i û d y s p i j d e n d ê r
s a s k e i n i c h n e i . W. Gr., 45.
s k e i n ' s p r u t e n , s. pi. zomersproeten. Ook
skenspruten.
s k e i n s p r u t i c h , - s p r u t e r i c h , adj. met
zomersproeten, -sproetig. — S k e i n s p r u -
t i c h o m 'e h o l l e .
s k e i n t s j e , Sehierm. s. ham. B. 359. Zie
sMnke.
s k e i s e n , s. duit of de waarde daarvan.
Wkm. s k e i s j e n , pi. s k e i s . B. 141.
— J . W . , üial., 440. — Fr. Jierb. 1834,14.
— T w a s k e i s e n s is i n o a r t s e n , t w a
o a r t s e n s is in b o t s e n , t w a b o t s e n s
i s i n s t û r . Lex. 469. — Wass. I, 31.
s k e k , s. streek, zooals een schaatsrijder
op het ijs maakt. — H y k i n n e t i n s k e k
r i d e . — L y t s e of g r e a t e s k e k k e n .
Hûs-Hiem 1890, 7 . — R i d e m e i l a n g e
s k e k k e n , R. ind. T. s , 62<".
s k e k , adj. t u k , begeerig. — S k e k n e i
j i 1 d , geldzuchtig. — H y i s s k e k n e i
w y n , verlekkerd op wijn. Hsfr. V I , 128.
— ' t F l i n t e r k e s k e k n e i de blom-
m e n , ld. I I , 67.
s k e k ' j o l g e r , s. houten vork of gaffel om
het stroo onder het dorschen op te schudden.
Vgl. skeksel.
s k e k k e , v. bij het schaatsenrijden for-
sche streken over het ijs maken, met flinke
streken rijden. — E n s j o c h : m e i i n
s t r e e k , mei in h a e l en in s p r o n g ,
D ê r s k e k t e r a l t i g e s r n b e s t . ld.
V , 20. — D y j o n g e s k e k k e t r ê d .
Ook: het stroo van het gedorschte graan
afhalen. A. 277, 619. Zie volgend art.
s k e k k e r , s. m. iemand, die het stroo van
het gedorschte zaad verwijdert. Bij het kool-
zaaddorschen op het veld zijn een f o a r-
en een e f t e r s k e k k e r bepaaldelijk met
dit werk belast.
S k e k s e l , s. n. houten vork of gaffel om
onder het dorschen het stroo te verwijderen.
A. 277. Vgl. skekjolger.
s k e l , adj. schel, l u i d k l i n k e n d . — I n s k e l
l û d , een schelle stem.
wumkes.nl
96 SKEL.
hel, schitterend. — Prov. N i n l j o c h t
s a s k e l of d e r i s s k a e d b y . — De
s t j e r r e n d e e a g e n d o f of s k e l , de
oogen van iemand, die op het sterfbed ligt,
nu eens dof, dan weer hel opgeslagen. R.
ind T.a, 6«.
"skeld, s. n. schild. ,— K e i z e r K a r e l
l i e t h j a r s k e l d e n m e i s u l v e r en
r e a d g o u d b i s l a e n . ld. III, 117. Zie
shïld.
s k e l d e , s k e l d z j e , s k e l l e , v. schelden.
Ik skel(d), ik skold, ik ha skolden (skeld),
skeldende, to skelden. — B a c h e en s k e l -
le. — S k e l d z j e en r a c h e . — W o s t
w i t t e h w e t d e m i n s k e n f e n d y siz-
z e , d e n m a s t m a r op d y n b û r w i i f
s k e l l e ; d e n s c i l s e 't d y w o l g a u f o r -
t e l l e . S k o e r a l m . 4,1,1877.—Skelden, s k e l -
d e n d o c h t n e t s e a r I! S l a e n , s l a e n
f o l i e m e a r . Sechje. Compos. útskélde.
skeld'-, s k e l n a m m e , s. scheldnaam,
aan personen, ook aan de bewoners van ge-
heele plaatsen gegeven. Vgl. B. ind T.*,
328/29; W.D.. InDoaze. Ook: Volksl. I , 289
v. v. Ook b y n a m m e.
s k e l ' d o e k , s. voorschoot, boezelaar. Ook :
s k e l k . Zie skerteïdoek. Halb. Lex. 700.
s k e l d w i r d , s. n. scheldwoord. — I m m e n
skeldwirdenneidehollesmite.
s k e l e , s k i l l e , v. schelen, verschillen;
haperen, ontbreken. — D a t s c i l o p e n ,
d e l n e t s a f o l i e s k e l e , dat zal vrij-í
wel overeen uitkomen. — D a t s k i l t mjr
w e r s a f o l i e , daar win ík weer zoo veel'
mee uit. — I t s k r i n w e n f e n i n t a e l l
s k i l t f o l i e f e n se t o s p r e k k e n . B. P-j
— D a t k i n n e a t s k e l e , dat behoefti
niet, ook: dat doet er niet toe. — H w e t ]
k i n m y d a t s k e l e , wat gaat mij dat aan, j
dat raakt mij niet. — Dy 't i t n e a t ske*1
Ie k i n , i s g o e d y n 'e o a r l o c h . .
— H w e t s k e e l t d y ? wat deert, hin-.
dert u ? S i z , h w e t s k e e l t d y ? Hol
t o a n s t ' s a ' n t r u r i c h h e i t ? Dr. E., Quick-j
born, 36. Ook in berispenden ZÌD : H w a t j
s k e e l t d y ? wat denk je wel? ben je mal?)
— D e r s k i l t r j u e f o l i e o a n , er ha-j
pert veel aan. R. ind T.2, 29«; 278». —]
D a t s k e e l t n e t o a n m y n l û d , 't ge-|
brek schuilt niet in mijn stem. Hsfr. XII,'j
247.
s k e l f , adj. een weinig scheef, niet zuiveíj
 8KEL.
recht en vlak. — Dy d o a r i s —, r i n t
h w e t s k e l f , niet loodrecht, buigt aan het
eene eind wat over. — I n s k e l v e p a n n e ,
etensbord, aan éene zijde eenigszins over-
hellende.
s k e l f , s. kegelvormig opgetaste mijt van
koren- of boonen-schooven. Vgl, beanskelf
en skûne.
skel'f i n k , s. eg. fringilla coelebs, vink,
slagvink.
met woordspeling ook voor: scheldend
vrouwmensch.
s k e l j e , v. Zie skelle.
s k e l k , s. boezelaar. — I n w i t e —, in
b o n t e —, in w o l l e n —, i n s k i e p p e -
e r r a u w e n s k e l k . Zie skerteldoek.
s k e l k s b â n ' , s. band aan een boezelaar.
— Mei i n s k û t e l d o e k b y d e s k e l k s -
b â n y n t r o p p e , v. Blom, Bik., 164.
s k e l k s ' g û d , s.n. stof voor boezelaars.
s k e l k s - t i p p e , s. tip van den boezelaar.
— H j a w o e l l e d e s k e l k s t i p p e om
de i e n e h â n . Doarpskm., 76.
s k e l l e , v. schelden. Zie skelde.
s k e l l e , s. bel, schel, deur-, tafelschel.
Ook s k i l Ie (Wonseradl. e. e.).
s k e l l e , s k e l j e , v. bellen, aanbellen.
— Op 'e b û r r e n r o u n s k e l j e , op straat
openlijk bekend maken. — Wonseradl. e. e.
s k i l l e , s k i l j e . Oompos. ortn-, omskelje.
s k e l l e a s , ook s k a l e a s (Noordel. vis-
schersdorpen), adj. Zie skalies.
s k e l l i n g , s. — pi. ook wel s k e 1 j e n , vroe-
gere zilvermunt ter waarde van zes stuivers,
thans nog gebruikelijk voor de waarde daar-
van. — T r i j e g o u n e en i n s k e l l i n g .
A. Ysbr. (1861), 13. — 'k H a t w e i n t i e h
s k e l j e n y n 'e b û s , Dy h a b 'k f e n Om-
ke W a t se. Hett., Rymkes, 68. Compos.
sHpkeskelling.
s k e l l i n g s ( k ) , adj. een schelling kostend.
— In s k e l l i n g s ( e ) p ô t .
s k e l l i n g s k r e a m ( m e ) , s. kermiskraam
met speelgoed, enz. waarin elke koopwaar
een schelling kost.
s k e l m , s. m. schelm, bedrieger, oneerlijke
speler, deugniet, dief. — D ê r r i n t d e
s k e l m a l o p m y y n . v. Blom, Bik., 60.
— Prov. I n s k e l m w y t h w e t i n s k e l m
om 't h e r t i s , zooals de waard is, ver-
trouwt hij zijne gasten, ook: die kwaad
denkt, heeft kwaad in het hart.
wumkes.nl
97 SKEP,
s k e l m a c h t i o h , - ( b ) a f t i c h , adj. schelm-
achtig , oneerlijk, bedrieglijk. — B y d e H o l -
l â n n e r s is „snood" s a f o l l e a s t r o c h -
trape ûndogensk, s kelm haf tich,
f a l s k . ld. IV, 8. Vgl. skelmsk.
s k e l m j e , v. bedrieglijk handelen, oneer-
lijk spelen. —• S k e l m j e en s k u r k j e ^
schelm- en schurkachtig handelen.
s k e l m s ( k ) , adj. & adv. schelmachtig.
— H y h e t s k e l m s k e s t r e k e n . — Hy
d o c h t (speelt) s k e l m s k , i k w o l n e t
m e a r m e i d w a e n . — K o m t in m o s k
o p ús t a , o m i t n ê s t , d a t wy h a , á s
s k e l m s k , as in k a p e r , to û n t s e t t e n .
Sw. 1858, 17.
Ook: guitig (van een kind). - - D o u l y t -
se b l a n k e s û k e r s n ú t , H w e t l a k e s t
s k e l m s k t a d' e a c h j e s ú t ! Dr. E., Quick-
born, 12.
s k e l m ' S t i k , s.n. schelmstuk. — S k a m j e
d y m a r n e t (de f a e m t o t ú t s j e n ) ,
it i s g j i n s k e l m s t i k .
s k e p , s. zooveel als in eens wordt opge-
schept. — De s t r j i t t e i ; g l ê d b i f ê r -
z e n , s t r u i d e r in s k e p t w a s â n oer.
— D a t wiif s m i e t m a r in g o e d e
skep k l o n t s j e g r ú s yn h j a r kof je.
Ook voor: een onbepaald groote hoeveel-
heid.— D e r is t o n a c h t i n h i e l e s k e p
r e i n w e t t e r fallen. —Dy sûplap kin
i n s k e p j e n e v e r op.
dim. s k e p k e . — I n s k e p k e s û k e r y n
'e t h é . — P e n d y b e s t e r y s h o e f i k
m a r i n f o e c h s k e p k e om b r i j t o s i e -
den.
s k e p ' - a m e r , s. schepemmer, houten of
blikken emmer aan een langen stok, die-
nende bij den boer om water uit de sloot
of gier uit den kolk te scheppen, in de veen-
derijen om water in den mengbak te storten.
s k e p e r , s. m. schaapherder. — H y i s
dêr s k e p e r , hy m o a t d ê r d e s k i e p -
k e s h o e d zje, R. ind T.', 407". — D ê r d e
skeper m e i s y n h o u n s t i l d e skiep-
k e s w e i d d e , v. Blom, Bik. 81. —- Com-
pos. skepershoun (herdershond).
s k e p f o l , s. n. zooveel als in ééns op een
schop wordt genomen. — I n s k e p f o l i e r -
a p p e l s , — r o g g e , — modder. — Hy
h e t se b y 't s k e p f o l , overvloedig. — pi.
s k e p f o l l e n . — In p e a r s k e p f o l ) n
b e a n e b i n 'k g j i n h o u n ojsr.
 SKEP.
s k e p n e t s j e , s. n. schepnetje. — By 't
s k e p n e t s j e f o l , in- of bij menigte, in
overvloed. — H y h a t b e r n b y 't s k e p -
n e t s j e f o l , vele kinderen.
s k e p p e , v. scheppen, opscheppen. —
W e t t e r skeppe. — Sân skeppe. —
l e r a p p e l s y n 'e k o e r s k e p p e . — I t
s e i l s k e p t w y n , het vangt den wind op.
scheppende beweging maken. — I t h y n s -
der s k e p t ' fen f o a r e n , het paard
„schept" onder het draven niet de voorpooten.
B. 325.
ook wel overdr. a z e m s k e p p e , vrijer
ademhalen, na sterke inspanning of be-
klenimenden angst. — Nije m o e d s k e p -
pe. — B i h , g e n s k e p p e y n 't i e n of
't o a r . — U j o n g f o l k s k e p t b i h a g e n
y n d i n g e n , d ê r d e â l d e n f ij f e n
binne.
Coinnos. yn-. oer-, óf-, op-, útskeppe.
s k e p p e , v. scheppen, voortbrengen. Hy
skept, hy skoep, hat skepen , skeppende,
to skeppen. — G o d s k o e p i t p o e l k e
— en 't l e a f r e i d m e i . Forj, 1900, 80.
— De w a r b e r e m i n s k e h â n skoep
t a n k b e r g r i e n l â n y n 'e w r â l d , Forj.
1888, 1. — N i v r e fly t s k o e p hj i r in
E d e n , v. Bh in , Opkomst Dragten , 3 5 . —
D û b e l l o k k i c b , s i l l i c h b e i d e , Dy
i n E d e n s k o e p ú t h e i d e , Aid. 34.
s k e p p e , K. schop. — I n g r e a t e h o u -
t e n s k e p p e . — B i s l e i n e s k e p p e , met
ijzer beslagen schop. Compos. hallest-, noat-,
plaggeskeppe. dim. s k e p k e . — S m y t in
s k e p k e f o l m o t y n 'e k a c h e l . Compos.
sûker-, thésskepke.
s k e p p e r , s. m. schepper, voortbrenger,
inz. de voortbrenger van het geschapene, de
Almacht, God. — De S k e p p e r f e n i t
g â n s k h i e l a l , v. Blom, Bik., 16.
Ook voor: iemand, die het beheer waar-
neemt , bestuurder die de zaken regelt. —
H y is d ê r s k e p p e r e n s k r i u w e r .
s k e p p e r , s. voor: groote lepel (s 1 e e f)
waarmede de spijs wordt opgeschept.
s k e p p i n g í e ) , s. schepping. — De s k e p-
p i n g f e n 'e w r â l d . — De A l f a d e r , d y
de s k e p p i n g e f o l b r o e h t h e t . ld. 1862,
151. — F e n d e s k e p p i n g e en A d a m s
t i d e n ôf. - I t m o a i s t e l â n , m a r sou-
der wirk, M o a t for e i g e n skep-
p i n g w y k j e . v. Blom, Opkomst Dragten, 24.
wumkes.nl
98 ÖKER
ì s k e p ' p i n g s - w i r k , s.n. het werk der schep-
i ping. — S c i l ek i e n ka a r d a t s k o a n -
: d e r e sk e p p i n g s w i r k o p h â l d e ? ld.
! 1862, 151.
j s k e p ' r ê d , s.n. scheprad ?an een water-
molen. Ook s k r û f r ê d .
j s k e p s e l , s. n. schepsel, elk geschapen
wezen. — Vooral voor eene beklagenswaar-
i dige of voor eene-verachtelijke vrouw.
: — Ik w y t n e t , s k e p s e l , h o j y i t a i -
! l e g e a r n e i k o m m e . — In e a r m - , in on-
ge lokkicb-. in swak s k e p s e l . — In
dom-, in for- w a e n d - , i n r a e r s k e p s e ì.
s k e r , s. n. met afleidingen en samen-
stellingen , zie skar.
s k e i ' j e , v. Zie skeare.
s k e r m , s. scherm , voornamelijk : haard-
scherm , aan eene zijde van het haardvuur
; geplaatst. Vgl. hem'<oerd.
— I n s k e r m op i t t o a n i e l . — Overdr.
H y h â l d t h i m e f t e r 'e s k e r m , Holl.
achter de schermen.
j — dichterl. M y n s k e r m i s G o d , H y
l í e d t m y n l o t , T o h í ui e I f r e u g d e .
; Salv., 17.
s k e r m j e , v. schermen , meer bepaalde-
! lijk voor: in 't rond-, om zich heen slaan.
— H y s k e r m e w a k k e r om h i m h i n -
ne. Compos. bi-, omskermje. — Overdr. M e i
frjemde wirden omskermje.
j s k e r m ' m a n , s., - m a n t s j e , s.n. houten
pop, met uitgestrekte beweegbare armen
,' en nagebootste houten zwaarden, — die als
vogelverschrikker in den tuin op een paal ge-
í .plaatst en door den wind in beweging ge-
bracht, in het rond draait en om zich hein
slaat. — Hy m a ei de om h i m h i n n e
i a s i-n s k e r m m a n y n 'e wy n. S. K. F.,
I Mearkes, 33.
i — In g e w e l t en i n f o a r d w a e n a s
i n s k e r m m a n , gezegd van iemand met
veel beweging en vertoon, zonder degelijk-
heid, Tj. V., Sjouke, 37.
s k e r m s l a c h , s. schermslag, voor: he-
vige twist. — W y h a w w e f e n 'e m o a r n
al in s k e r m s l a c h (togearre) h a w n .
s k e r m u t s e l j e , v. schermutselen , voor :
ravotten, of voor: redetwisten.
s k e r n , pp. van s k e r e , s k e r r e (thans
s k e a r e , scheren), geschoren; adjectivisch
ook gebruikt als s k e r n e in den naam
S k e r n e W i b e , als zoodanig bekend uit de
 SKEB.
onlusten tusschen de Schieringers en Vetkoo-
pers, toen de aanzienlijke Friezen een baard
plachten te dragen, en hij geschoren was.
s k e r n , s. drek, mest. Halb. Lex. 330.
s k e r n ' b û t s ( j ) e , v. de op het land ge-
brachte mesthoopjes of de uitwerpselen der
koeien uiteenslaan en verspreiden. Ook
s k e r n b û k j e ,Mkw.). Vgl. skyt- en skotbûtsje.
s k e r n e , s. mesthoop. Vgl. rûchskeme.
s k e r n ( e ) d o b b e , s. mestput, ondiepe kuil
voor de vaalt. Halb. Lex. 690.
s k e r n e s t e a l ' , s. plaats waar de stalmest
verzameld wordt tot een mestvaalt.
s k e r n i ' k e l s b l ê d d e n , s. pi. glechoma he-
deracea, hondsdraf. Ook k n i k e l s b l é d d e n .
s k e r p , adj. scherp. — I n s k e r p m è s .
— I n s k e r p e t o e r . — H j a is s a s k e r p
as in e l s . — I n s k e r p e t o n g e.— S k e r p
bier taepje. — S k e r p e tsjiis.
Ook a l s s . n . I t h y n s d e r s t i e t o p 't
s k e r p , is van jjsbeslag voorzien.—Ik s t i e
d e m o a r n s al i e r op 't s k e r p , op
schaatsen. — S i b b e l f e n d e R y p s t i e t
op 't s k e r p . R. ind T.a, 62».
s k e r p - e n - ( h ) e u ' v e l , - ( h ) e v e l , (op de Fr.
kleistreken alg.), expr. adverb., schaarsch,
nooddruftig, armoedig (wellicht met zin-
speling op den naam Scherpenheuve! van een
dorp in Z.Brabant of van een gelijknamig
gehucht in Zeeland). — I t is s k e r p - e n -
h e u v e l , 't komt krap om. — M i d d e i s b y
de i t e n s t a f e l s k r e p t e l k s y n b e s t ,
h w e n t i t is d ê r a l t y d s k e r p e n h e u -
v e l , nl. in een talrijk gezin , dat bekrompen
moet leven. — S m y t h w e t k r o m m e l s
b û t e n d o a r for de f û g e l t s j e s , i t is
t s j i n w i r d i c h (bij vorst met sneeuw) s k e r -
p e n h e u v e l for d y b i s t e n . — Prov.
't Is s k e r p - e n - h e u v e l , s e i R i c h e l , en
hy f r i e t i i s .
s k e r p j e , v. scherpen , slijpen, wetten.
Vgl. yn-, oan-, opskerpje.
s k e r t e , s. schoot. Zie skette.
s k e r ' t e l d o e k , s. lange breede boezelaar.
R ind. T.3, 352", Halb. Lex. 700. Thans veel-
al samengetrokken tot s k e l d o e k , s k e l k .
s k e t , s. n. schutting. Hl. s k o d . Dongdln.
s k u d . — dim. s k e t s j e . Compos. bêäsket,
reiäsket.
s k e t ' j e f t , s. gifte van voeder aan 't rund-
vee op stal. — In s k e t j e f t h e a . Ook
jeft(e).
wumkes.nl
99 SKEV.
s k e t j e f t s j e , v. (het vee) op stal voederen.
s k e t j e f t s t i i d , s. tijd om het vee te voe-
deren. Sch., MS. 6, 50.
s k e t s t a l , s. schutstal.
s k e t t e , s. schoot. — It b e r n s i t o p
m e m m e s k e t t e . Ook s k u t t e .
s k e t t e , s k e t s j e , v. afschutten, een
schutting maken. — I t l â n y n t w a ë n
s k e t t e , door een stek in twee deelen af-
perken. Compos. ôfskette.
s k e t t e , v. vee in den schutstal bergen.
Zie skutte.
s k e t t e r j e , v. schetteren, schateren. —
S k e t t e r j e n d g e k l e t t e r , v. Blom, Bik.,
107. — I k s k e t t e r e i t út. R. ind T-a, 165".
Zie skatterje.
s k e t t i i d , s. saamgetrokken uit s k e t-
j e f t s t i i d , z. d.
s k e u k , s. eg. iemand die scheukt, zich
schurkt. In het alg. ook in ongunstigen zin
voor: schooier, bedelaar, en een: ontuchtig
vrouwspersoon.
Ook wel voor : iemand , die met kracht en
voortvarendheid allerlei werk aanvat en tot
stand brengt, — veel bedisselt. — H y i s
in k w e a s k e u k , een werkzame kerel met
veel wilskracht. Vooral voor: een druk en
bewegelijk kind. — Dû l y t s e s k e u k , dû
h e l l e s t my h j i r a l l e s o e r a l !
s k e u k e , v. scheuken, zich schurken. —
Prov. Dy s k u r f is d y s k e u k t , een
schurft paard (of: die schurft is) vreest de ros-
kam. — H w e t b i s k e u k s t e ? H e s t o n g e -
m a k (ongedierte) o a n d y ? Vgl. omskeuke.
Ook: bewegelijk zijn. — De j o n g e
s k e u k t e f e n n o c h t . R. ind T.2, 165".
bedisselen. — I k h a w i t k l e a r s k e u k t .
Compos. biskeuke.
s k e u p e r t , s. m. verachtelijke kerel, schob-
berd. A. 590. — Hsfr. XIV, 115.
s k e ' v e l , s. m. guit, snaak, deugniet. — D o u
y t s e s k e v e l (tegen een kind). — R o e i -
d e , r o e i k e , l y t s e s k e v e l ! || D o c h
m a r g a u d y n e a c h j e s t a . Fr. Lêsb. 75.
— K u p i d o , d à t g ú t s j e , dy s k e v e l .
Alth, 55.
Ook: gewikste vent, een klare kerel. —
In t û k e s k e v e l . — H e a r D o k t e r !
j o u b i n n e i n t û k e s k e v e l ! ld. IX,
132.—H. S., Telt., 33. — I n l i e p e s k e v e l ,
een slimme kwant. Sw. 1853 , 63. — I n
r i k e s k e v e l , een rijkaard.
 SKEV
s k e v e l k e a t t i n g , i. i , s k e v e 1 p 1 a e t
( - b u g e l ) , s. deelen van den ouderwetschen
ploeg.
s k e w i e l e , v. inschikken, in eens anders
belang toegeven. — D ê r m o a s t e n j y m y
n o u r i s m e i s k e w i e l e , mij ten gevalle
in bewilligen (Wassenb. I , Sò). — Ook: aan
iemand, uit welwillendheid, iets tegen een
zoo goedkoop mogelyken prijs leveren. -— I t
i s o a r s f ê s t j i l d , m a r om 't j y i t
b i n n e , s e i l 'k i t h w e t s k e w i e l e .
zich ergens naar schikken. — Ook y n -
skewiele.
s k ì a p p e n , Mkw. s. pi. schapen. Elders
ook s k y p p e n , s k i e p p e n . Zie ahiep.
s k i b , s. — dim. s k i b k e , klein schil-
fertje, vooral van porselein of aardewerk.
Vgl. skird.
s k i b b i c h , adj. door afschilfering of anders-
zins licht beschadigd. — Dy k o p k e s e n
p â n t s j e s w i r d e al h w e t s k i b b i c h . —
Dy b l i k k e n e t r o m p w i e r o a r s m o a i
f o r l a k t ; m a r hij i s n o u a l t i g e s k i b -
bich.
overdr. haveloos door slijtage. — De k 1 e a n
w i r d e h i m e k a l h w e t s k i b b i c h . R.
ind T. s , 407". Hiervoor ook s k o b b i c h
en s k u n n i c h .
s k i b j e , v. schilfertjes afgeven, licht be-
schadigen. — S m y t sa n e t m e i d e k o p -
k e s en p a n t s j e s o m ; s a k i n n e se
g a u s k i b j e . B. 184.
s k i c h t i c h , adj. schichtig, vreesachtig. — .
In s k i c h t i c h h y n s d e r , — kenyn. —
Sa s k i c h t i c h a s i n a k s t e r . R. ind T.9,
333\ Vgl. shruten.
s k i e , s. scheede. Bildtsch s k a e i. —
Prov. I t i e n e m ê s h â l d t i t o a r e y n
'e s k i e , men is op voet van gewapenden
vrede. Salv. MS., 30. Compos. breidskie. Stadfr.
breidskeid, Vgl. skeef,
S k i e d , s. scheiding, grenslijn, grensschei-
ding. Ook akeid.
S k i e d ' b o e k , s. n. geschiedboek, de oorkon-
den der geschiedenis. — N e a h i e s k i e d -
b o e k s s û v ' r e w í e r h e i t i: F r i e s n e en
F r y s l â n s g r e a t m e l e a r d . Sw. 1854
5. — D a t d e û n f r i e s s w i j ' , d ê r 't
s k i e d b o e k s p r e k t I! H w e t F r y s l â n
w i e r f o a r h i n n e . Sw. 1858, 78. — Hsfr
X I , 109.
s k i e d e , v. scheiden. Ik skied, ik skaette,
wumkes.nl
100 SKI KM.
ik hab-, bin skaet, skiedende, to skieden. —
I k t e a c h , j o n g y e t t ' , f i e r om u t e n s ,
Al d i e m y 't s k i e d e n s e a r . Sw. 1899,
5. — F a r w o l ! w y m o a t t e s k i e d e .
Lieteb. no. 67. — S y t s i s f en h j a r m a n
m e i ' t R j u c h t s k a e t , wettelijk geschei-
den. — N e t e a r d e r as d e j o u n s o m
t s i e n ù r e b i n n e se t a s k i e d e n k o m -
m e n , zijn ze uiteengegaan.
verscheiden, overlijden. — I k l e a u s i -
k e r d a t se o a n 't s k i e d e n i s , dat ze
op sterven ligt. Forj. 1882, 56. — H j a i s
ú t 'e t i i d s k a e t , zij is gestorven.
" s k i e d e , v. gebeuren, geschieden. — I t
s k i e d t n e t j a m k , d a t de b e r n a l l e -
g e a r r e b y ' n - o a r b l i u w e . — Meer al-
gemeen gebruikelijk: b a r r e , gebeuren. —
, 11 b a r t n e t j a m k .
s k i e ' d e l b r i e f , s. akte van scheiding van
een gemeenschappelijken boedel. — H w a
s c i l d e s k i e d e l b r i e f s k r i u w e ? v.
Blom, Bik., 129.
s k i e d e l s m o a r , s. n. scheelvet, het van
de darmen van een geslacht beest afgehaald
(afgescheiden) vet. Henndl. en omstr. s k i l -
s m o a r . 'i Bildt. s k a e i s i n e e r . Vgl. term-
skiede
s k i e d i n g , s. scheiding, grensscheiding.
— Op 'e s k i e d i n g f e n d e g r i t e n i j e n .
Zie skied.
Ook wel voor: (het) scheiden. — Dy t w a
w a e r d e n efkes d e i ì i s , m a r by de
s k i e d i n g (by i t s k i e d e n ) w i e r e n se
wer g o e d e m a e t s .
Ook: crisis. — B l j j k e 1 e i t y e t t i g e
s u n i c h , m a r h j a is de s k i e d i n g
nou to b o p p e ; n o u h e t d o k t e r wol
hwet hope.
* s k i e d i n g s k i n d e , s. voor: scheikunde.
Hsfr. IV, 5.
s k i e d k i n d e , s. geschiedkunde.
s k i e d n i s s e , s, (de) geschiedenis. — De
s k i e d n i s i s i n b e s t e 1 e a r m a s t er. —
I t n o c h t d a t de b e r n t s j e s yn skied-
n i s s e f i n e . v. Blom, Bik.. 83.
s k i e d s m a n , s. m. scheidsman. Hsfr. II, 278.
s k i e l i k , s k i e i k , adv. schielijk, weldra.
— Ik scil d a t s k i e l i k d w a e n . — Hy
scil s k i e l i k wol k o m m e . — S k i e i k
b r i e k d e d a g e o a n . Forjit, 1902, 31.
s k i e m a n j e , v. een schip opredderen, schoon-
maken, uitwendig opknappen, — overdr. meer
 SKIËN.
alg.. beredderen. — W y s c i l l e d a t w o l
s k i e r a a n j e , met beleid, wel klaar krijgen.
Halb. in Epk., 205.
s k i ë n , adj. meermalen bjj schrijvers, voor:
s k j i n , z. d., schoon, rein, — ook: fraai, be-
koorlijk. — J a , s k i ë n b i s t o u ! D y n we-
zen II I s , - I j e a f l i k , F r y s k e g r o u n !
Sw. 1899, 3.
s k i ë n , adv. (bij schrijvers), ofschoon. —
De i v i g e h e a r s k e r y n 'e h i m m e l ,
skiën i e r d r y k s soannen h i m n e a n i n
offer l a n g e r û n t s t e k k e . ld-. III, 119.
s k i e p , s. n., sing. & pi. schaap, schapen.
Wkm. s k e e p . M k w . p l . s k i a p p e n , Zh.
hier e n d a a r s k y p p e n , s k j i p p e n . — dim.
s k i e p k e (spr. skjipke). — Prov. D e r k i n -
ne in b u l t e m a k k e s k i e p y n i e n
hok. — As d e r i e n s k i e p o e r d e d a e m
r i n t , f o l g j e d e r m e a r . - - Me m o a t
de s k i e p s k e a r e n e i ' t s e w o l l e h a .
— D e s k i e p b i n n e y n 'e s n i e bi-
wiske.
overdr. bangert, sukkel. — D o u b i s t i n
s k i e p . - H y i s i n s k i e p y n 't r i d e n ,
bang in een rijtuig.
s k i e p ' f l e s k , - f l e i s , s. n. schapevleesch.
s k i e p m ô l k e , s. schapemelk.
s k i e p ' p e - a k e r , s. kleine koperen of blik-
ken emmer voor schapenmelk. Vgl. skieppe-
goatUng. — Ook s k i e p-a m e r k e, dat ook wel
van hout is. — Mkm. e. e.: s k i p e - a k e r .
s k i e p p e - b e l , -bingel, s. schapebel, klokje,
dat men de heideschapen aan den hals hangt.
Üok voor: s k y t l o k , z.d.
pi. s k i e p p e b i n g e l s , schimpnaam voor
de inwoners van Hijum. W. D., In Doaze , 55.
s k i e p p e b i l , - b i l s t i k , s. n. dijstuk van een
geslacht schaap. — dim. s k i e p p e b i l t s j e .
s k i e p p e b i t e r , s. (een) hond die de in 't
land loopende schapen opjaagt en bijt. Ook
wel s k i e p p e - j e j j e r .
s k i e p p e b l e a t , - b l o a t , s. n. een van de
wol ontbloot schapevel. Vgl. skieppefel.
s k i e p p e b l o m , s. roode- en witte-klaver-
bloem; ook wel bargeblom.
In Henndl. en omstr. s. voor: madeliefje.
Wonsdl. s k i p e b l o m . Elders finneblom,
kouwebìom z. d.
s k i e p p e b o n g e , s, schapeblaas. Zie bongeÊ
s k i e p p e b o u t , s. n. schapebout, in de
spreektaal meestal: i n b o u t s k i e p f l ê s k .
Zie buut.
wumkes.nl
101 SKIEP.
s k i e p p e b r o e k , s. (het) achterdeel-, of de
aan elkaar verbonden gebleven achterbou-
ten van een geslacht schaap.
s k i e p p e b r o è r , s. m. jabroer, een onbe-
duidend , niet zeer snugger persoon. — D e
s k i e p p e b r o è r krjjt m e a s t in p o s t ,
Dy 't n o c h t h i m j o u t e n j i 1 d. ld. I I ,
18. — I n l â n f e n s k i e p p e b r o e r r e n ,
d e t i s ds F r y s l â n w i r d e n . ld. I I I , 73.
s k i e p p e b û t e r , s. schapenboter , boter
uit schapenmelk.
s k i e p p e d o n g , s. schapenmest.
s k i e p p e f e l , , s, schapevel met de wol er
op. Vgl. skieppebloat.
s k i e p p e f e t , - s m o a r , s. n. schape(n)vet.
Ook voor: schapenwolkjes. Zie skieppe-
wolkjes.
s k ì e p p e f l u e s , s. n. schapevacht. Zie
flues.
s k ì e p p e g e r f , s k i e p g e r f , s. achillea mil-
lefoUum, duizendblad.— I n t s j o e n d r a n k ,
s e a n ú t i t m i n t k r û d en de s k ì e p p e -
g e r f . Forj. 1903, 5 5 \
s k i e p p e g o a t l i n g , s. n. koperen akertje
voor het melken van schapen.
s k i e p p e g r a u , s. n. grauwe of grjjsachtig
bruine, veelal grove kleedingstof, geweven
van de (uit zwarte schapenwol) gesponnen
draden.
s k i e p p e g r a u , - g r a u w e ( n ) , adj. van
grjjsbruine wollen stof of draden. Vgl. voor-
gaand art. — I n s k i e p p e g r a u w e n
skelk, — skieppegrauwe hoazzen.
— In l y t s k e a r e l t s j e mei in skiep-
p e g r a u w e n b a i t B J e . R, ind T.'. 130*.
s k î e p p e g ù d , s. n. (het) wol vee , schapen
en lammeren. — I t s k i e p p e g û d i s
tsjinwirdich prizich.
s k i e p p e h e a , s. n. hooi voor de schapen
bestemd. — H w e t d e kjj o e r l i t t e , i s
by de g r e i d b o e r s k i e p p e h e a .
s k i e p p e h e r d e r , - h o e d e r , s.m. schaap-
herder, schapenhoeder. Meer alg. s k e p e r .
s k i e p p e h o e d s t e r , e. f, herderin. R. P.,
As jiemme.
s k i e p p e h o k , s. n. schape(n)hok.
s k i e p p e j a e r , s. n. jadder van een schaap.
— I n s t i k s k i e p p e j a e r , door arme
lieden wel gegeten.
s k i e p p e j e i j e r , s. schapen-jager: een hond
die schapen opjaagt en naloopt. Ook s k i e p -
pejager.
 SK1EP. 102
B k i e p p e k j i t t e , s. schapendrek. W. Gr., 24.
s k i e p p e k l a u w e , s. licht houten hals-
jukje voor schapen aan een koppelstuk.
S k i e p p e k l e i , s. schapeklauw, elk der
beide hoeven aan een schapepoot. Zie klei.
S k i e p p e k l a v e r , s. schapenklaver, inz:
de gewone witte —, elders ook voor: roode
klaver.
s k i e p p e k o p , s. éig. schapekop, overdr.
voor: dom-oor, sul.
Ook voor: een soort grijsbruin slakkenhuisje.
Vgl. kinkhoarn.
pi. s k i e p p e k o p p e n , soort groote appels.
Schimpnaam voor de inwoners van Bir-
daard. E. ind T.a, 329».
s k i e p p e l e a r , s. n. sehaapsleder.
s k i e p p e l o a r t e n , s. pi. schapekeutels.
schimpnaam voor de inwoners van Warns. í
B. ind. TA 329».
s k i e p p e m e r k ( e ) , s. schapenmarkt.
s k i e p p e - n e a , s. gezegd als zinspeling
op de gevolgen van het gebruik als veevoe-
der van de verschillende soorten van equise-
ium, kwadernaat, hermoes of lidkruid, ook
m â l g û d genaamd, dat gedroogd zijnde,
desnoods door een schaap als voedsel genut-
tigd kan worden.— M â l g û d - h e a (is) h y n -
s t e b r e a (en) s k i e p p e n e a , m a r kou-
w e d e a (z.d,).
s k i e p p e p â n s e , s. schapepens. B. ind T.ü,
412".
s k i e p p e - p e p e r s , s. pi. schertsnaam voor:
schapekeutels.
s k i e p p e p o a t , s. schapepoot. — De s t a l -
ie (fen 'e p o e p e - p i i p ) w i e r i n s k i e p -
p e - p o a t m e i d e k l e j j e n e r o a n . E. ind
T.2, 126«.
s k i e p p e r i b , s. n. schape(n)ruif.
s k i e p p e r i b b e n , s. pi. ribben van een
schaap.
Vergelijkenderwijze voor: tengere lichaams-
bouw. — I n k o u me.i s k i e p p e r i b b e n .
K. ind T.2, 25*.
s k i e p p e s k a r , s. n. schaar in een gemeene
weide, voldoende voor éen schaap. Zie skar.
s k i e p p e s k e a r d e r , s. m. schapenscheer-
der. — S k i e p p e s k e a r d e r s , dy-'t h i m
t i g e t o p a s k a m e n . ld. XV, 146.
s k i e p p e s k e a r e , v, schapen scheren.
s k i e p p e s l a c h t e r , s. m. schapenslachter.
s k i e p p e s m o a r , s. n. schapenvet. Zie
sMeppefet.
wumkes.nl
SK1EB.
s k i e p p e t i e r , s. n. voor: klaver, (eigenlijk
welige groei van schapen, zooals in een kla-
verweide) ; f ig. benaming voor klaveren in
het kaartspel. — Dy k a e r t e n b i n n e m y
hast allegearre skieppetier. Ook
s k i e p p e-i t e n.
s k i e p p e t y k , s. schapenteek (ongedierte).
— Hy s j u c h t a s i n s k i e p p e t y k , d y
't s y n m o e r b j u s t e r i s , ietwat verle-
gen, verdrietig, niet zeer vriendelijk. B. 294.
s k i e p p e t s j i i s , s. schapenkaa3, kaas van
schapenmelk. — B ô l e m e i s k i e p p e -
t s j i i s , wittebrood met schapenkaas (te plat-
tenìande een smakelijke boterham.) Húsfr-
1900, 180. — H j a w i e r n e s a d r o n k e n
d a t se de s t j e r r e l o f t f o r i n e a r t s o u
en d e m o a n n e f o r í n s k i e p p e t s j i i s
o a n s e a g e n . Bijek. 1893, 33.
! s k i e p p e w e i d e , s. land, geschikt of ge-
bruikt om er schapen te weiden; (ook) het
recht tot het laten beweiden door één of
meer schapen. — I n b o e r e f e i n t for-
t s j i n n e t , b u t e n s y n l e a n , s o m s ek
n o c h in s k i e p p e w e i d e , de vergunning
om in het land van den boer, waar hij
dient, een schaap te laten weiden.
s k i e p p e w o l k j e s , s. pi. schapenwolkjes,
kleine wolken bij elkander aan de lucht,
eenigszins in den vorm van vlokken wol of
schapevachten, — De m o a n n e k w y n d e
s ê f t en b l e e k t r o c h t i n n e s k i e p p e -
w o l k j e s . R ind T.2, 352'.
s k i e p p i c h , adj. een onaangenamen ster-
ken bijsmaak hebbende (van schapenvleesch).
— Dat skiepflêsk s m a k k e t skiep-
p i c h , i t i s n e t f e n 't b e s t e .
kwalijk riekend door de uitwerpselen der
schapen (op het l a n d ) . — D a t k a m p k e l â n
is t o s k i e p p i c h w i r d e n , d e b i s t e n
w o l l e er n e t f r e t t e .
s k i e p s - e a c h , s. n. schaaps-oog. — overdr.
I n s k i e p s e a c h op immen smite
iemand schuins met verliefde blikken aankij-
ken. — D e m e m s e i t s j i n h j a r s o a n
(toen hij uit vrijen zou), a s t e n e i d e f a e m
s j u c h s t e , den m a s t in skieps-each
'op h j a r s m i t e . E. Halb. in Fr. Hfr. VIII,
183.
s k i ë r , adj. grijs, vaal, ongebleekt. —
S k i e r e i e l (z.d.). — S k i e r e w o l k e n , —
i n s k i e r e l o f t . — S k i ë r s â n , grijsach-
tige, onvruchtbare aardlaag, grijs, loodkleu-
 SKIËR,
r jg zand. — S k i ë r k e t o e n , ongebleekt
katoen. — D a t l i n n e n l i k e t s a s k i ë r
(op 'e t r i e d ) , niet zuiver wit, niet vol-
doende gebleekt. — S k i e r e h o a z z e n . —
[k s j ê n , m a r s k i ë r y n 't t s j u s t e r ,
De n e v e l op i t s t r â n . (Plat-Duitsch:
t/rau uu diíster). Dr. E., Quickborn, 22.
— S k i e r e k r i e , conus cornix, grijze
kraai. Zie skierroek, skierkert.
— Dy â l d e s k i e r e t a e l , die oude
crrijze taal. Hsfr. XII. — I t â l d s k i ë r
l á n fol s k i ë n t e e n . g r e a t h e i d . v.
B!om, Bik., 4. Compos. sulcerskier.
s k i e r ' d o p e r , s. eg. anas querqueãula, zo-
mertaling. Zie slciertjillinij.
s k i e r e , Hl. s. schaar. B. 274. Zie skjirre.
s k i e r e b o u t , s. potentilla anserina, zil-
verschoon , eene plant, veelvuldig voorko-
mende in weilanden b.v. in Baarddl. en omstr.
s k i e r e - g o e s , s. eg. anser cineveus, wilde
gans.
s k i e r - e i ' n i c h , adj. niet zuiver wit op den
draad (van onvoldoend gereinigd linnen of
ander witgoed). — D a t is s k i e r e i n i o h ,
op den keper beschouwd niet zuiver schoon.
s k i e r e - i e l , s. paling (door donker grijze
kleur van de mindere soort aal onderschei-
den). Ook 9 k i e r - i e 1. — De s k i e r e - i e l
r i n t , de paling komt in beweging (vooral
in den nazomer, bij eenigszins onstuimig
weer). — fig. ook voor: lichte vrouwen, die
's avonds veel op straat loopen. — Al is
't t s j u s t e r m o a n n e , d e r r i n t s k i e r -
i e l b y d e f l e e t . Sw. 1896, 74.
s k i e r h a l s , s.n. carex acuta. -hirta, lang
en smal gras in lage en schrale landen. A.
197, 643; B 226.
s k i e r h o l t s , Schierm. s. scheerhout, (een
struikgewas.) B. 363.
s k i e r i n g e r , s. m. Schieringer, iemand
tot de, partij der Schieringers behoorende.
' • s k i e r k e r t (spr. skjirket), s. eg. corvus
cornix, grijze of bonte kraai. — D e n
g l û r k e se o e r i t s k o u d e r Krekt
as 't i n s k i e r k e r t w i e r . R. ind T.a, 1*.
— Sa h o e d e n ( d ) a s i n s k i e r k e r t , zeer
behoedzaam. Ibid. 81".
pi. s k i e r k e r t s , ook (schertsend) voor:
grijzaards.
bij het koolzaaddorschen, de twee mannen
die het gedorschte zaad ziften.
schimpnaam voor de inwoners van Jelsum.
wumkes.nl
103 SKIIF.
— Ook s k i e r r o e k e n , Zie skiër roek.
s k i e r k j e , v, grijs worden, — De l o f t
s k i e r k e t , — w i r d t s k i ë r A. 236, 320; B.
22. - J i m m e r w e r - o a n s j u c h t e r o m . . .
en s k i m er-s k i e r j e n d l e i t f o a r h i m
i t f ' r e d i c h s w i e t e , i t n o l k e t h ú s , bij
zijn terug-blik ziet hij nog het schemerend ,
grauwend ouderlijk huis. Forj. '900, '0.
| vergrijzen. — De l o k s t ê d , d ê r l j e a f -
I de, fré, wille, n o a i t s t j e r r e . n o a i t
s k i e r k j e . Salv., 21. — Halb. in Epk.,
398. - I t g r i m e t , b l i e r k e t , || w i r d t
k l e a r e n s k i e r k e t . R. P. Pr. 57.
Compos. trochskierkje, flauw zichtbaar zijn.
— Ek scil d ê r y n C e s a r s o e r h e a r g e
h e a r s k s u e h t e s a 'n b y t s j e t r o c h -
s k i m e r j e en t r o c h s k i e r k j e . R. P.
s k i e r ' m o n k , - m o n t s , - m û n t s , s. m.
grijze of grauwe monnik, naar de kleur van
het gewaad.
s k i e r n e , Schierm. s. mesthoop. Zie skerne.
s k i e r r o e k ' , s. eg. corrus cornix grijze
of bonte kraai. — As 't i n s k i e r r o e k
h â l d e k i n , b i n n e d e j o n g e s op 't i i s .
Zie verder skierkert.
pi. s k i e r r o e k e n , schimpnaam voor de
inwoners van Balk en van Beetgnm. W. D.,
In Doaze, 55; Volksl. I, 293.
s k i e r r o e k s ' - i i s , s. n. ijs nauwelijks zoo
dik, dat er een kraai over kan loopen. Hsfr.
s k i e r s t i r n s , s k i e r s t e r n s , ook b l a u -
Stirns (spr. stins, stens), s. eg. sterna (hy-
drocheliäon) nigra, zwarte zeezwaluw.
s k i e r t j i l l i n g , s. eg. anas querquedula,
j zomertaling. Zie skierdoper.
s k i f t e , s k i f t s j e , v. schiften. — E a r -
t e n s k i f t e , de slechte erwten uit de goe-
den zoeken. VgL eartlêze. — De s k i e p
s k i f t e , soort bij soort indeelen. — Compos.
útskifte.
Ook: zich scheiden, bepaaldelijk van de
verschillende bestanddeelen der melk. — D e
m ô l k e s k i f t , kaas- en vetstoffen schei-
den zich af. Ook bij het karnen.
s k i f t i c l i , adj. schichtig, schrikachtig. —
I n s k i f t i c h h y n s d e r . Zie skichtich.
Ook; afkeerig. Vgl. skoftich.
s k i f t i n g , s. schifting , (het) schiften. —
I k s e i l r i s s k i f t i n g h â l d e , wat bruik-
baar en onbruikbaar is scheiden.
s k i i f , s. schijf, katrol. — I t r i n t n e t
g o e d , i t s i t f ê s t y n 'e s k i i f . — I t
 SKIIF. 104
r i n t o e r i n h e l e b u l t e s k i v e n , fig. er
is allerlei aan vast, het kan maar niet zoo
in eens losloopen. — l m m e n o e r d e s k i i f
r i n n e l i t t e , kwaad van hem spreken.
eenigszins meer algemeen: een plat stuk
in meer of' min afgeronden vorm. De s k i i f
f e n i n s k i n k e , de schijf van een ham. —
I n s k i i f k o u w e f l ê s k , een runderschijf.
De mo a n n e - s k i i f , de schn'f van de maan.
Vgl. Noordf'r. s k i w, s k e w , rond tafel"
blad, tafel in het algemeen. J. Winkler'
Vr. Fr. XII, 449.
pi. s k i v e n , — de r o u n e s k i v e n i
muntstukken. — dim. s k i ^ i f k e . — D e s u l -
v e r e n s k i i f k e s , t û z e n r i s moaijer as
de s u l v e r b l a n k e m o a n n e for in
s m u k pe ar. R. ind T.', 26*.
S k i i f b l o k , s. n. of kortweg b l o k , blok
aan het scheepstuig met schijven of katrol-
len , hijschblok.
s k i i f s j i t t e , v. schieten naar de schjjf
in de schietbaan.
. s k i i p , Hl. s. pi. schepen. Zie ship.
s k i i v j e , v. over de schijf of katrol glij-
den, overdr. gemakkelijk losloopen. — I t
w o l n e t s k i i v j e , het wil niet vlotten.
s k i k , s. n. wat geschikt, voegzaam, or-
delijk en betamelijk is. — I k k o e m e i
s k i k n e t e a r d e r k o m m e , het voegde
mij niet eerder. A. Ysbr. (1861), 1. — M e i
s k i k en f a t s o e n , met betamelijkheid en
fatsoen. — D e r k i n n e m e i s k i k g j i n
f i i f o p i e n b a n k s i t t e , dat komt niet
geschikt uit. — D o u k i n s t (de m û t s k e s )
b e t t e r s k i k j a e n a s i k , in geschikter
vorm maken. A. Ysbr. (1861), 29. — H y
k i n 't g j i n s k i k j a e n , weet het niet te
schikken. — I n d i n g s o n d e r s k i k of
f a t s o e n , onbehaaglijk van vorm. — I t h a t
s k i k n o c h r o a i , het is onvoegzaam en
onredelijk. — O m 't s k i k k e a p j e of for-
k e a p j e, tegen geschikten en redelijken prjjs.
cverdr. ten opzichte van aard en karakter.
Dy m a n i s s a f e n s k i k , h y w o l
l j e a f s t a l l e s h a b b e ; s y n w i i f is
h w e t oars fen skik. — Hy.is r j i d l i k
f e n s k i k , redelijk van aard, — o n r j i d -
l i k f e n s k i k , onhandelbaar. — G n o a r -
r i c h f e n s k i k , knorrig van aard, of luim.
— Y n 't s k i k , of op 't s k i k , steeds in
gunstige beteekenis, als: in aangename, ver-
genoegde stemming. — M e i 't i e n e o f ' t -
wumkes.nl
SKIL,
o a r e y n 't s k i k w ê z e . e r mede verge-
noegd zjjn. — De b e r n b i n n e w a k k e r
y n 't s k i k m e i h j a r S i n t e r k l a e s g û d .
— Do i k m y n b o a s k l i e t m a k k e : d o
w i e r i k y n m y n s k i k ! G. J. 1 , 4 . —
Us b û r l i u e b i n n e t i g e y n 't s k i k
m e i h j a r j o n g e s o a n . — Hy h a t
s k i k y n 't l i b b e n , is opgeruimd van aard.
Compos. goeäskiks, kweaskiks.
s k i k - e a u l e , Hl. s. lange stok, met een
'teen' als aan 't einde van een vaarboom,
om het sajet, dat de Hl. voormaals sponnen
en verfden, aan het droogrek op te hangen
en te schikken. A. 212; B. 47
s k i k k e , v. schikken. — K i n i k m e i
j i m m e ride? Nou, dat m o a t skikt
w i r d e . — I t b e r n m o a t op b ê d s k i k t
w i r d e . — Om 'e t a f e l —, b y d e h i r d
s k i k k e . — S k i k by de h i r d , p a k e
scilfortelle.'
— Y e n s k i k k e , zich voegen naar de
omstandigheden.—Men m o a t y e n h w e t
s k i k k e . — S k i k j i m m e ! s k a n d e dit-
s e n ! sluit vrede, dek u voor schande. A,
667. — I k s k i k m y sa h i r d f o a r t a s
i k , k i n . A. Ysbr. (1861), 35.
— I t s k i k t n o c h a l , 't gaat wel.
Comp., bi-, by-, foart-, yn-, oan-, om-, útskikke,
s k i k l i k , adj. & adv. schikkelijk. — I n '
s k i k l i k m a n . — A l t o s k i k l i k , toege-
vend, i s n e t g o e d . — D a t i s g j i n s k i k -
l i k d w a e n , niet zoo als 't betaamt. —
As e r m y s k i k l i k b i h â n n e l t , billijk:
bedient, k e a p j e i k w e r f e n h i m . — H y
k i n g j i n s k i k l i k e b r i e f s k r i u we. —
I k b i n m o a i s k i k l i k y n o a r d e r , ta-
melijk gezond.— I t w i e r o a r s i n m o a i
s k i k l i k e k a t . A. Ysbr. (1861), 48. Com-
pos. onskiklik.
s k y l , s. schil. — pi. 8 k i l en. — dim.
s k y l t s j e . — B r â n d e w y n of j e n e v e r
o p s k i l e n ( s k y l t s j e s ) , op oranje- of ci-
troenschillen getrokken. — I n gleske
s k y l t s j e s , een glaasje van dezen drank-
fig. M e i 't t r o u w e n f a l i e d e s k i -
l e n fen d e e a g e n .
Compos. aei-skyl; apel-, ierappel- raepskyl;
sipehkyl; oranjeskyl.
s k y l t s j e , ook voor: een (dun) schijfje,
laagje. — I n t i n s k y l t s j e b r e a . — D e r
l e i t i n s k y l t s j e i i s y n 't w e t t e r .
s k i l , s k y l (Zh.), s. n. (verzamelwoord),.
 SKIL.
kleine zeeschelpen, dienende om er kalk uit
te branden of over de tuin- en wandelpaden
te spreiden. Ook n á n d e r s , te Mktn. ook
skulpen.
Compos. skil-, ski/lbank, -paed, -wei.
s k i l , s k i l l e (Wonsdl. en omstr.), elders :
gjjelle, s. schel', bel. — I n s k i l l e o a n
'e d o a r . — H w e t i s d e r n o u o p 'e s k i l -
l e ? wat wordt er nu bij rondschellen bekend
tremaakt? — dim, s k i l t s j e . — Y n D r i n t
ha de s k i e p s k i l t s j e s o a n 'e h a l s
jjino'jen. Compos. doar-, ta†elskille.
s k i l , s k e l , adj. schel.—Prov. De w i e r -
h e i t h e t i n s k i l l û d . Forj. 1882, 114.
_ I t s k i l l e k r i t e n d e l û d . R. ind T.9,
119''.
skil-, s k i l d b o a r d e n , s. pi. gebogen
balken langs het vooreinde van een schip,
dienende tot verschansing.
s k i l d , ook wel s k y l d , s. n. schild, oud-
tijds een wapentuig ter afwering. — O a r -
l o c h s - r e a u , sa s k y l d as s t r i i d - a k s .
Forj. 1902, 194a. —• fig. G o d is ús s k i l d .
G. J. I, 104, 122.
Ook: wapenschild van edellieden met het
wapen der voorouders: — Op 'e h a m e ij e-
peallen steane Huwen mei
f o a r s t e p o a t e n op i n s k i l d .
— overdr. H w e t y n y e n s s k i l d f i e r e ,
iets in zijn schild voeren, een geheim (meest:
geen goed) oogmerk hebben. — H w a w i t
hwet disse nou wer yn syn s k i l d
f i e r t ? in den zin heeft? Alm. 1778.
s k i l d (spr. ook: skuld), s. schuld, geld-
schuld. Schierm. s j i l d . — O a n 'e ea-
ren t a y n ' e s k i l d s i t t e . — Nou w a e r d
ik o a n s k u l d f o r r o n s e l e . R. ind T. ! ,
130° (van een paard). — J o n g s o n d e r
s k i l d , â l d s o n d e r j i l d , eenjongmensch
moet somtijds geld leenen, om in zaken te
zetten en er mee te winnen. B. 509. - — O m
s k i l d e n w i r d t n i m m e n h i n g e , ook:
. . . h i n g e t m e n i m m e n . Öalv. MS., 94,
— Y e n y n 'e s k i l d s e t t e , zich in schul-
den steken. — B i l o f t e t n a k k e t s k i l d .
oorzaak van iets verkeerds. — E i g e n
skild p l e a g e t in m i n s k e it meast.
— I s 't n o u d e t s j e r n e s y n s k i l d ?
A. Ysbr. (1861), 35.' — I m m e n d e s k i l d
(f en h w e t ) ja e n , iemand de schuld wjjten_
— S k i l d is i n l i l k b e e s t , niemand wil
de schuld hebben.
105 SKIL.
s k i l d , s. n. voor: iets leeljjks. — I n r a e r
s k i l d . — In s k i l d f e n in f r o m m i s . —
De kij s j u g g e e r ú t a s s k i l d e n , erg
mager. B. 314.
s k ì l d ' - e a s k e r , s. eg. schul 'eischer.
s k i l d e r , s. m. kunstschilder, ter onder-
scheiding van f e r v e r , z. d.
s k i l d e r , s k i i e r , s. m. schelpvisscher.
Vgl. skilderman. Zie skiltsjer.
s k i l ' d e r b o e r d , s. n. voor: schilderij, om-
ljjet schilderstuk of in lijst gevatte prent of
plaat.
s k i l d e r - , s k y l - f l o a t , s. de vloot van
schepen, die schelpen plegen te visschen.
s k i l d e r h û s , - h ú s k e , s. n. schilderhuis,
wachthuisje voor de schildwacht. R. ind T '.
s k i l d e r i j , s. schilderij, schilderstuk. —
B f l t e o p 't f j i l d b i l o a i t s j e w y il
I n l i b b ' n e w o n d e r-s k i l d e r ij. G. J. 1, 69.
overdr. voor: iets moois.— I n s k i l d e r j j
f e n i n f a r t û c h , een prachtig schip. R.
ind T.*, 140}. — I n s k i l d e r j j f e n i n k o u ,
— fen in h y n s d e r .
s k i l d e r j e , v. schilderen, met een penseel
afbeeldingen of voorstellingen maken. Com-
pos. bi-, útskìlderje.
de s k i l d e r j e , v. op schildwacht staan, wacht-
houden buitenshuis. — overdr. I k h a h j i r
a l i n k e t i e r s t i e n t o s k i l d e r j e n om
o p d y t o w a c h t s j e n . — Prov. Dy-'t
b a n g i s m o a t s k i l d e r j e . Compos. om-
skilderje.
s k i l d e r m a n , s k i l i e r , s.m. schelpvisscher.
— pi. s k i l d e r l i û e . Mkm. s k i l e r 1 i e .
Ook : (het) schip, waarop schelpen gevischt
worden. — H w e t s k i p l e i t d ê r o p 't
W â d ? D a t i s i n s k i l d e r m a n . Holw.
Mkm. s k y l f a n g e r .
s k i l d e r s t i k , s. n. schilderstuk. Zie skil-
derij.
overdr. alles wat bijzonder fraai of best
is in zijn soort. — H w e t i n m o a i s t i k
r o g g e , n e t ? J a , d a t is in s k i l d e r -
s t i k . — Sa'n b e s t f e t k o u o a n 'e b a l -
k e , d a t is s u v e r i n s k i l d e r s t i k . —
I n k e p p e l f é o p ' e y e s t e r , d a t is in
s k i l d e r s t i k . Sw. 1852, 59, — iron. D a t
w i i f i s i n s k i l d e r s t i k b y n a c h t , zij is
erg leelijk.
s k ì l d i c h , adj. schuldig, verschuldigd. —
H w e t m e n s k i l d i c h is, m o a t m e n b i -
t e l j e . — Dy 't d e t h é j o w t i s d e kof-
wumkes.nl
 SKIL. 106 SKIM.

j e s k i l d i e h (sprkw.), die bij iemand op de s k i l i c h , adj. & adv. scbeekiend. — H y

thee genoodigd is moet ook blijven om kof- s j u c h t s k i l i c h . — S k i l i g e m i k , scheel-
fie te drinken. oog, scheele (scbeldw.). R. ind T.ä, 352".
Ook: strafbaar, schuldig b.v. aan diefstal. Ook s k i l i g e p o a s k (tevens bijnaam voor
s k i l c l i g e , s. eg. dader, die aan iets schul- I dien visch; zie poask). — S k i l i g e P i i p . Zie
dig is. J. W., Fr. NaamL, 355».
S k i l d i c ï i h e i t , s. schuld, (het) schuldig zijn s k i l j e , s k e l j e , v. bellen, schellen. H.
aan eenig misdrijf. — D e r w i e m e f o r ind T.2, 14« en 94«, — Hsfr. 111,98. — Com-
d e s k i l d i c h h e i t f e n O l f e r t g e n ô c h pos. omsküje.
b i w i z e n . Hsfr VI, 240. s k i l j e , v. schelpen visschen op de Wad-
S k i l d l e a s , adj. schuldeloos, onschuldig. den en in de Zuiderzee. Vgl. skijltsje.
Sw. 1860, 85. s k i l l e , s. schel, bel. Zie sk.il en skelle.
s k i l d n e r , s. eg. schuldenaar. s k i l l e , s k e l e , v. schelen. — H w a t
s k i l e , v. schillen, van de schil ontdoen. s k i l t h i m ? — I t k i n my n e a t s k i l l e .
— D a t a e i w o l n e t s k i l e , laat zich — Zie ook skele.
moeilijk van de schil ontdoen. s k i l i e r , en de composita, zie bij slcilder,
— I n s k y l d e n o a s , een ontvelde neus. skiier.
— I t w a n g i s m y s k y l d , geschrijnd. — • skil-, S k y l p a e d , s.n. wandel- of voetpad
overdr. I k h a w i n a p p e l t s j e m e i d y I met schelpen bestrooid. Ook n ú n d e r p a e d .
t o s k i l e n , ik moet u eens rekenschap Skil-, s k y l p o d , s. schildpad.
vragen (aangaande een beleediging of ver- s. n. bewerkt rugschild van de schildpad.
ongelijking). s k y l p o d d e n , adj. schildpadden, van
van den bast ontdoen. — I n s k y l d i k e n schildpad. — I n s k y l p o d d e n s p e g e l -
s t o k . R. ind T.2, 130''. t s j e , spiegeltje in een lijst van schildpad. R.
Compos. aei-, apel- ìerappelskile; ôfskile. ind T.', 278*,
— Ook: de bovenste laag van stoppelìand s k y l p r e a m , s. praam tot vervoer van
onder ploegen. Elders f e l g j e en r o f f e l - schelpen. Zie skylsnikke.
j e genoemd. s k y l s k i p , Mkm. s. n. schip dat voor de
s k y l f a n g e r , s. m. schelpvisscher. Vgl. kalkbranders schelpen van de banken in de
skilder\man), ski/Ier en skiltsjer. Zuiderzee haalt. A. 659.
s k i l f e r , s. schilfer. Vgl. skib. s k i l s m o a r , s.n. Zie skiedelsmoar.
s k i l f e r j e , v. schilferen, in schilfers of s k y l s n i k k e , - p r e a m , s. praam of schuit,
als schilfers afvallen. waarmee men de schelpen van de bank naar
Ook: werpen met een plat steentje op het het schip overbrengt. A. 659. Ind. B. 110.
water. Zie platsje-saeije en sk uleboerlje. s k y l t s j e , v. schelpen visschen. Zie skilje.
s k y l ' f i s k , s. gaäus aeglofinus, schëìvisah. s k i l t s j e r , s. klein open kustvaartuig om
— W y s c i l l e h j o e d s k y l f i s k i t e . — zeeschelpen te visschen en te vervoeren. ld.
I n k l e u r a s i n s k y l f i s k , bleeke gelaats- VIII, 123. Noordel. visschersdorpen: s k y l -
kleur. t s j e r.
— B í r d a e r d e r s k y l f i s k , ook wel s k i l - , s k y l w e i , s.weg met schelpen be-
b o e r e s k y l f i s k , sehertsnaamvoor: nuehte- strooid.
ren kalfsvleesch. s k i m , s. schim, vluchtig beeld, schaduw-
s k y l ' f i s k - e a g e n , s. pi. overdr. voor: beeld. — dim. s k i m k e . — M a r i n s k i ra-
groote, flauwe, fletse oogen. k e f e n 't i e n of 't o a r of i m m e n sj ên,
s k y l f i s k j a g e r , - j e y e r , s, m. iemand iets of iemand slechts flauw of vluchtig op
die met paard en wagen rond rijdt om schel- een afstand zien. — Sa g a u h i e G j a l t -
visch te verkoopen. Zie f iskjager. b o e r n i n s k i m k e fen d y t w a s t o e r e
s k y l f i s k w e i n , s. wagen van den visch- k e a r d e l s s j o e n , a s h y t r i l l e a s i n
jager. Vgl. vorig art. p o a s k . R. ind T.2, 53 6 . — H y h i e i t l y k
s k i l h a r s t , s. schelharst, zeker gedeelte m o a i t s j i e n h û z e n f i e r t ô g e , do e r
of stuk van een geslachte koe. B. 428. Zie i n s k i m k e f e n 'e d o n g b u i t y n ' t e a c h
harst.(e'. k r i g e , Ibid. 78''. — Halb. in Epk., 400,423.

wumkes.nl
 SKIM.
s k i m e r , s. schemer(ing). Compos. heal-
skimer.
s k i m e r i c h , adj. schemerig. — I t bi-
o-j i n t a l s k i m e r i c h t o w i r d e n o f t o
s k i m e r j e n , z. d.
s k i m e r j e , v. schemeren. — I t b i g j i n t
to s k i m e r j e n , bij het aanbreken vanden
dag of bij't vallen van den avond. - - I t s k i -
m e r t h i m n e t f o a r de e a g e n , . h i j is
helder van hoofd.
zweemen, eenigszins gelijken.— J y s k i -
m e r j e n e i j o u b r o e r . B. 131. — Halb.
in Epk., 400.
s k i ' m e r j o u n , -jountiid, s. schemeravond.
— D a t l u k t m j y n 'e s k i n i e r j o u n
S a h e i m l i k d e r h i n n e . Dr. E., Quiek-
born, 41. — S o m w i l e n y n ' e s k i m e r -
j o u n , U n t f a l t m y w o l i n t r i e n . Ibid. 8.
s k i m e r j o u n j e , v. in schemeravond een
poosje werkeloos zitten. — W y s i e t e n
h w e t to s k i m e r j o u n j e n .
s k i m e r m o a r n , s. schemerochtend.
" s k i m e r s k y n , s. voor: schemerlicht. —
iron. N e a t s a s i l l i e h as de l j e a v e
s k i m e r s k y n . v. Blom, Bik., 79.
s k i m k j e , v. over 't water dansen of zwe-
ven , als een daarop horizontaal geworpen
plat steentje, dat er op afstuit. Ook van een
zeer licht scheepje.—Syn b o a t s j e s k i i n -
ke o e r 't w e t t e r . — I t s w e a l t s j e
s k i m k e t o e r 't w e t t e r .
s k i m m e l , s. schimmel, fijne, bedervende
soort van plant.— De s k i m m e l l e i t (of)
s i t er op.
s k i m m e l , s. eg. schimmel, paard dat
lichtgrauw van kleur is.
s k i m m e l , adj. schimmelkleurig. — I n
skimmel hynsder, — merje, — bles.
s k i m ' m e l b r y , s. melkbrij, die vroeger te
Warns > Mkw. en Hl. op den kortsten dag
van het jaar werd gegeten. B. 145. Vgl. vol-
gend art,
s k i m m e l - é a n d , HL, -joun-, s. avond van
den kortsten dag, waarop te lil. Mkw. en
Warns de schimmel rijdt om den kinderen
lekkers te brengen. A 608, A. 159, 4*3.
Ook: de oudejaarsavond, als wanneer de
schimmel van St. Nicolaas een pot met brij
bracht en dien op de plank in den wijden
schoorsteen zette. A. 18. Zie skimmelbrij.
S k i m m e l i c l l , adj. schimmelig, beschim-
meld. — S k i m m e l i g e t s j i i s , — s k i n i -
wumkes.nl
107 SKIN.
m e l i c h h e a , -• b r e a . — S k i m m e l i g e -
k o e k e-f r e t t e r s , schimpnaam voor de in
woners van Cornjum. — Hy s j u c h t e r
s k i m m e l i c h ú t , fig. grijs van kou of door
ongesteldheid.
s k i m m e l j e , v. schimmelen , met schim-
mel bedekt worden. — I t f l ê s k s k i m -
m e l t . Compos. M-„ forskimmelje.
Ook voor: spelen met 't schimmeispel. Ook:
k l o k - e n h a m m e r j e.
s k i m m e l s y k t e , s. Holl. ook wel: schim-
melziekte (van eene koe). Ook e a r m e r u d e.
s k i m p , s. schimp , beschimping.
s k i m p e , v. schimpen. — Op i m m e n
of op 't i e n of 't o a r s k i m p e , — l i z z e
t o s k i m p ' e n . Compos. biskimpe.
s k i m p e r , s, eg. schimper, die schimpt.
s k i m p ' s k o a t , s. schimpschot, -scheut. —
I m m e n s k i r a s k o a t e n j a e n , steken on-
der water. — N i n s k i m p s k o a t e n f e n
f rj e m d s u c h t i g e S k y n f r i e z e n s e i l l e
ús f o r l i e d e , enz. ld. IV, 14.
I s k i m p w i r d , s.n. schimpwoord, hatelijkheid-
s k i m t e , Mkm. s schaamte. Zie skaemte.
s k y n , s. schijn, schijnsel. — I k h a de
; s k y n I j e a w e r a s d e s i n n e , F. H. Alg.
i lokk., 22. — I t h e t de s k y n w o l , 't
schijnt wel zoo. Ibid. — I t is m a r for
d e s k y n , voor de leus — M e n r n o a t
y e n l i k e g o e d m ij e f o r d e s k y n a s
for de d i e d.
— H j o e d s c o e d er k o m m e , m a r i k
h a g j i n s k y n f e n h i m s j o e n , hij heeft
zich niet vertoond. Zie skim(ke).
schijnsel of sehaduw(beeld).— I k h a s y n
s k y n op i t f i n s t e r k l e e d s j o e n .
Ook wel voor: toestand. — As i k y n s y n
s k y n w i e r , in zijn plaats ware , als ik hem
was, d i e 'k sa. — I k w o e n e t , d a t i k
y n s y n s k y n w i e r , wenschte niet in zijn
plaats te zijn.
s k y n b e r , adj, schijnbaar, voor den schijn.
. s k y n ' d e a d , adj. schijndood.
s k i n e , v. schijnen. — D e r skynt
t r o c h d e b l ê d d e n I n l j o e h t s j e sa
b l a n k . Dr. E., Quickborn, 41. — D a t
s k y n t my yn e e a g e n , D ê r l û k t m y
m y n s i n . Ibid. 41. — De s i n n e s k y n de
| f o r i n p o a s w e r o p 'e s k û t e l b a n k ,
't was weer voor een poos mooi weer, fig.
genoeglijk in huis. Porj. 1892, 141.
lijken. — I t s k y n t t o r e i n e n , d ê r
 SKYN. 1( 5
f a l i e d r i p p e n . — Dat s k y n t wol sa
to wezen.
— S k i n e l i t t e , eenigszins laten blijken. —
Yen h w e t s k i n e l i t t e , iets laten blijken,
verraden, — meest met de ontkenning net. —
Hy w i s t , al l i e t er 't him n e t s k i n e ,
h i e l goed h w e t o ft dêr e ft er s i e t ,
W, D., Heam. — Dat woed er for sa 'n
faem n e t s k i n e l i t t e , Hsfr. III, 35.
skyn'bonke, s. scheenbeen.
skine, s. scheen, voorste gedeelte van het
been van een mensch, beneden de knie. —
fig. In b l a u w e s k i n e r i n n e , vergeefs
aanzoek doen bij een meisje tot vrjjage. —
De s k í n e n ' s t i e t t e , de schenen stoo-
ten, fig. niet slagen. — Prov. Dy de do-
min jjs e n d e f r o u l i û t s j i n him h e t ,
scil faek de s k i n e n s t i e t t e . A. 591.
— Men kin foarôf n e t w i t t e h w e t
yen foar de s k i n e n k o m m e k i n . Salv.,
MS., 91. — I t b a r n t y e t n e t op 'e ski-
n e n , het vuur wordt hem nog niet aan
de schenen gelegd, B. 512. — T s j i n s k o a r -
j e , h w e t men d t de s k i n e n s e t t e
k i n , onder het loopen den storm trotsee-
ren. R ind T.a, 161*. — lm men h w e t foar
de s k i n e n s m i t e , iemand iets verwijten,
— tegenwerpen. — Dy m a n ís ús t o g o e d
om him k n e p p e l s foar de s k i n e n
to s m i t e n . ld. VI, 7. — Ho s t j i t s t it
út 'e s k i n e n , hoe komt ge er bij, hoe
durft ge 't beweren.
pi. s k i n e n , ook: als technische bena-
ming voor: driekantige latten met den scher-
pen kant vooruit aan een hek of traliewerk
(Tietj. ook s k i e n e n), alsmede voor: de ijzers
die in de lengte door den hals en door de
pin van een molenas loopen.
Skynfet s. n. (Non,), Gron., Oost-Friesl.
schynvat, lantaarn. — I t s k y n f e t -
l j o c h t s j e yn 'e b r â n , || en m e i in
k n e p p e l yn 'e h â n , II m o a s t hy 'ris
sjên h w e t eft er skûle. ld. X, 169.
— Hûs-Hiem 1888, 280.
skynheì'lich, adj. schijnheilig, schijn-
vroom.
skinke, s. Hd. Schinken, ham. — Yn
de m a i b e a m op i t n i j e h û s h i n g e t
in flesse mei in s k i n k e . — Wy
k r i g e n in s t i k b ô l e mei s k i n k e
fen de b o e r i n n e . Ook h a m m e , spek-
hamme.
wumkes.nl
SKIN.
fig. voor: (de) dij als lichaamsdeel. — De
k a l k o e n s p r i n t s t i e him yn syn
m e a g e r e s k i n k e , de afdruk van de punt
ten van het hoefijzer (waarmede het eene
paard het andere geslagen had) stond dit
paard op zijn magere dij. R ind T.", 128'.
Skinke, v. schenken. Ik skink, ik skonk,
ik ha skonken, skinkende, to skinken. Hl.
s k y n k e , yk skynk, skaink, skûnken. —
Kofje—, t h é s k i n k e . Compos. folskinke,
yn-, op-, tUskinke.
ten geschenke geven, kwijtschelden. —
Jy m o a t t e ek noch in m e n n i c h sin-
ten fen my h a w w e . (antw.) Dy s k i n k
i k j o u.
Ook s k i n k j e , s k i n z e , s k i n zje, z. d.
skin'kebonke, s. (het) been uit een ham.
— I t m o a r c h út in s k i n k e b o n k e
b r û k t men as s m a r s â l v e for rimme-
tyk. R. ind T.a, 9».
"skinkelman, s. voor: de Dood. Forj.
1882, 192.
skinkje, v. gohenken, geven. — H w e t
scil dêr e l t s K e r s t e n Gods l.jeafde-
e a c h o a n b l i n k j e ! II O J e z u s ! kom
r i n g e n om my d e t to s k i n k j e n . Salv.,
18. — O, 't is in k o l k fen o n g r o u n e
(grondeloos) s w i e t , Det Hy h j a r r e n
myld d o c h t s k i n k j e n . G. J. I, 229.
skink'tsjettel, s. schenkwaterketel (bij
de theetafel).
skynmoanje, v. bij maneschijn laat op
de been zjjn. — Jy s k y n m o a n n e n jis-
t e r j o u n noch l e t , gij waart'nog laat
op. — A l t y d yn sa 'n m o a i hokje
o m-s k y n m o a n j e , zich bewegen, Looijinga,
Dove Joh., 11, 38.
skynplaster, s. pleister voor een ge-
wonde scheen. — Us o a r r e koe roas-
s â l v e , s p i e n s â l v e en s k y n p l a s t e r s
m e i t s j e . R. ind T.!, 91".
s k y n s e l , s.n. verschijning, geest, schim.
— Do h j a H i m (Jezus) w a n d e l j e n s e a -
gen op 'e sé, m i e n d e n h j a i t w i e r
in s k y n s e l , en h e l l e n in lûde g j a l p
op. S. K. F., Markus VI, 49. — Ook voor:
spook. — Der s t i e t yn 'e s k i m e r
in s k y n s e l op 'e wâl. Hûs-Hiem 1890,
10.
•skynskarlún, s. m. huichelaar. Hsfr. I, 9.
skinspruten, s. pi., -sprutich, adj.-
Zie skeinspruten.
 SKIN.
s k i n z e , s k i n z j e , v. schenken. — B o a r g -
j e n i s n i n s k i n z e n , borgen is geen
kwijtschelden. Salv., MS., 64. — O a n 't
Hof de f i g e b e a m t o s k i n z e n , letterl.
zijn achterst toonen , voor; de betrekking aan
het Hof aan anderen overlaten. G. J. 1, 71.
Zie skinke, v.
† s k i n z j e f t e , s. geschenk.
s k i p , s. n. schip. — pi. s k i p p e n . Hl.
a k y p , pi- s k i i p en s k i p e n . — B e t t e r
i t sk i p w e i as de m a n , als bij een schip-
breuk de bemanning zich redt, is het beste
geborgen. B. 543. — As i t s k i p m e i j i l d
k o m t . — I t s k i p f e n d e t s j e r k e , de
ruimte voor zitplaatsen. — dim. s k i p k e . — •
I k s i t y n 't s k i p k e en i k m o a t mei-
f a r r e , ik moet de gevolgen èr van dragen.
Compos. fenrskip, heaskip, ìûkskip, pot-
skip, séskip, wenskip. * wint. — F a r t m y n m a n f o r s k i p p e r ,
Ökip'brek, s. schipbreuk. — De a 1 d er-
g r e a t s t e e l l i n d e k o m t , a s se t r o c h
skipbrek, plunderjen, offijanskip
w e i n o m m e n w i r d e . G. J. II, 91. — J y
seoene lieht m e i t s j e ' d a t jy skip-
b r e k lij e s e o e n e , Ibid. 116.
s k i p b r ê g e , s. schipbrug. — I k k a e in
by de s k i p b r ê g e . R. ind T.a, 1 6 K
s k i p ' f e a r t , s. scheepvaart. — H j i r is
in b u l t e s k i p f e a r t l a n s , hier varen
vele schepen. — De h â n n e l en s k i p -
f e a r t . R. ind T.s, 278».
s k l p f e a r t ' , s. vaart, kanaal voor de
scheepvaart.
s k i p h û s , s. n. schiphuis, houten gebouw-
tje over het water, waaronder een schip,
bijv. een veerschip , jacht of boot in rust ligt.
Vgl. skûthûs.
s k y p j e , v. inschepen, in een schip laden.
— Kij s k y p j e , koeien inschepen tot ver-
vervoer (in den handel). Zoo ook: R o g g e - - ,
ierappels skypje.
— overdr. K j e l d s k y p j e , kou vat-
ten, — h w e t s k y p j e , een ongesteldheid
opdoen. — Dy f a e m s i t n e t a l l i n n e
yn 't f e l , is zwanger, h w e r b e t s e d a t
s k i p e ? Vr. Fr. X, 29. — Prov. D y ' t m e i
de d i v e l s k i p e i s , m o a t h i m o a n -
s l a c h j a en. Compos. óf-, opskypje.
S k i p ' k e l i û e , s. pi. lieden, die in zooge-
naamde woonschepen rondzwerven of er mee
aan den wal liggen.
s k i p k e s i l e v. zeilen, spelevaren, — S k i p-
wumkes.nl
109 SKIP.
k e s i l e , s k i p k e s i l e , j] D ê r n e i s t i e l
m y n f r y s k e sin. R. ind T.s, 89".
Ook: scheepje-zeilen (als kinderspel). Forj
1861, 101.
s k i p k e - s k e l l i n g , s. scheepjeschelling
vaak — omdat ze niet talrijk voorkwamen
- aan een horlogeketting gedragen. — 't
H a l o a s j e op 'e s i d e , d ê r h o n g e r
s k i p k e s k e l j e n o a n , R. ind T. s , 200'.
— D e r l i z z e t r i j e i n k e l g o u n e n en
in s k i p k e s k e l l i n g for dy k l e a r . R
ind T.a, 355". —Ook als potstukken bewaard.
s k i p l i û e , -Ijûe, s. pi. scheepslieden, sche-
pelingen.
s k i p p e r , s. m. schipper, gezagvoerder op
een schip, gewoonlijk: eigenaar van een
zeilschip, dat hij met zijn huisgezin bewoont,
en er als vrachtvaarder zijn bestaan mee
sei A k k e P r a n g e r , d e n f a r ik for
stj ûr man.
Ook: gezagvoerder op beurt- of veersche-
pen. — I t g û d k o m t j o u n m e i d e
skipper.
Als schipper voor de buitenlandsche zee-
vaart ook b û t e f a r d e r genoemd.
Compos. beurt-, fear-, fracht-, modder-,
pream-, pot-, sãn-, turfskipper.
s k i p p e r i j , s. schippersbedrijf.
Ook: de schippers in het algemeen. — Dy
w i n k e l m a n w e n n e t o a n in d r o k far-
w e t t e r , d ê r h e t er in b u l t e s l e e t
f e n 'e s k i p p e r i j .
s k i p p e r j e , v. het bedrijf van schipper
uitoefenen.
overdr. schipperen, beredderen. — Y n o a r -
d e r s k i p p e r j e , in orde brengen. — 11 s k i p-
p e r e a l , het ging a l , Forj. 1884, 52. — S a
l a n g a s j y 't i n b y t s j e s k i p p e r j e
k i n n e , uw zaken behoorlijk kunt doen.
Hsfr. XIV, 31. — Hy s k i p p e r t e r r a e r
y n o m , behandelt die zaak op een vreemde
manier.
samen eene zaak regelen, door van weers-
zijden iets toe te geven. — W y m o a t t e
d a t mei in-oar h w e t s k i p p e r j e .
s k i p ' p e r s b i e r , s. n. onthaal ter gelegen-
heid van de jaarlijksche afrekening der dorps-
veerschippers, wanneer boeren en kooplieden
hun de vrachtgelden voor 't vervoer van
; goederen komen betalen. Zie bier.
s k i p p e r s f e i n t , s.m. schippersknecht.
 SKIP.
s k i p p e r s f r a c h t , s. loon betaald aan schip-
pers voor het vervoer van goederen en per-
sonen. Hsfr. XIV, 31. Ook skipsfracht.
s k i p p e r s g i l d , s. n schippersgild, hier
en daar nog bestaande.
s k i p p e r s h e a k , s. vaarboom met ijzeren
punt en haak.
s k i p p e r s h o u n t s j e , s. n. eigenl. hondje
van een schipper. Overdr. in : I t s k i p p e r s -
h o u n t s j e g û l t , eigenaardig geluid door
den wind in de scheepstouwen teweeg ge-
bracht.
s k i p p e r s h û s , s. n. schippers-veerhuis,
In de steden: s k i p p e r s k e r t i e r .
s k i p p e r s k e , s. f. schippersvrouw , vrouw
die het schildersbedrijf uitoefent.
s k i p p e r s k i s t e , s. kist met breeden bo-
dem, om op het schip het kantelen te voor-
komen ; bergplaats van geld , papieren en
andere zaken van waarde. B. 369.
s k i p p e r s k n o o p , s. schippersknoop, bij-
zonder gelegde knoop, die niet van zelf kan
losgaan. Ook: — I n s k i p p e r s k n o o p
y n 'e d o e k , in den halsdoek.
fig. krachtige vloek als bevestiging. —
I n s k i p p e r s k n o o p e r op l i z z e .
skippers-wiele, s. — dim. -wieltsje,
s. n. bijzonder klein spinnewiel, dat in een
schip zoo weinig mogelijk plaats inneemt.
s k i p p o u n , s. n. gewicht van 300 oude pon-
den (150 KG.). — I n s k i p p o u n t s j i i s .
s k i p s b o a r d , s. n. scheepsboord.
^ . k i p s d e k , s.n. scheepsdek. Lex. 640.
s k l p s d o k t e r , a. m. scheefssttekter. Hsfr.
X I , 215.
s k i p s f o l k , s. n. scheepsvolk, de beman
ning van een schip, 't E a r m e s k i p s -
f o l k s i t y n n e e d . — Hsfr. IX, 233.—
D e sé d r i i c h t i t s k i p s f o l k t û z e n
d e a d e n . v. Blom , Bik., 45.
s k i p s f r a c h t , s. scheepsvracht. Vgl. skip-
persfracht.
s k i p s l a d i n g , s. scheepslading. - H y h e t
in h e l e s k i p s l a d i n g (-fracht) d o n g
o e r s y n l â n b r o c h t . — Overdr. As de
m â n l i û f o a r t w e s t h a t o j e ij e n , h e t
d e f a e m in s k i p s l a d i n g smoarge
b r o e k e n en l e a r z e n s t o h i m m e l j e n .
s k i r d (spr. skud), s.n. schaard, de plek
waar, vooral aan ijzer- of gebakken aarde-
werk , een scherf is uitgevallen. — In p a n -
n e m e i in s k i r d . — In r o a s t i c h mês
wumkes.nl
110 SKYTB.
m e i s k i r d en. A. B., Doarpke. — fig. A l
h w e t w y s k r a e p j e || K i n d a t s k i r d
n e t l a e p j e . G-. J. 1, 75, — F l o k k e n
(vloeken) k o e h j i r 't s k i r d n e t l a e p j e .
R. ind T. 256".
— dim. s k i r d t s j e , schaardje , kerfje.—•
It p o t s j e w i e r y e t t e h e e l en k a n t
op i n l y t s s k i r d t s j e n e i . A. Ysbr.
(1861), 48. — D a t t h é p a n t s j e is w a k -
k e r s k a n s e a r r e , de r â n n e i s f o l
s k i r d t s j es.
s k i r d z j e , v. schaarden, met schaarden
maken of worden. Vgl. vorig art.
s k i r n , adj. geschoren. — H y s e i t s k i r n
en o n s k i r n , geschoren en ongeschoren, fat-
soenlijk en onfatsoenlijk. B. 496.
s k i r t e (spr. skutte), s. schoot. — A s
b e r n t s j e s o p m e m m e s k i r t e . v. Blom,
Bik., 5 9 . — H y is n e t op m e m m e s k i r -
t e g r e a t m a k k e , hij heeft de wereld
gezien en onder menschen verkeerd. B. —
(De m a n ) d y 't s i e d n ô t d' i e r d ' y n '
s k i r t e w i j t , Salv., 7. 485. Ook s k e r t e ,
s k e t t e o f s k e a t t e . Warns s k a r t e .
s k y t , s. schijt, drek. — N i n s k y t —,
niets. .="— N i n b y t , n i n s k y t , n i n g r e -
v e 1, heelemaal niets, — 't M o c h t i n s k y t !
't helpt niets. Compos. aehki/t, buikloop.
voorts: †ûgel-, kouwe-, migr/eskyt.
| Ook als iiiterj.-in slechte beteekenis: „ S k y t
g e w e t e n , a s 't j i l d k o s t e t " , — d a t
s e i t i n g n a p k e a r d e l n e t . R. ind
T \ 344.
j s k y t ' a e i j e n , s. pi. (triv.) drekhoopen ran
1 .koeien en paarden in de weide. Ook s k y t -
b u i-ten.
| s k y t ì ï a k , s. bak achter het paard aan
een karnmotën. ora de mest op te vangen.
Ook s k y t b o n g e l » Vgl. skytsek.
s k y t b e l l e n , s. pi. (triv.) Zie skytlok. —
overdr. voor: vodden, pruilen. Halb. Lex. 220.
s k y t b i e z e m , s. (triv.) mestbezem inden
veestal.
s k y t b j j , s. (triv.) drekvlieg. — S a fl u c h
a s i n s k y t bij y n 'e w i n t e r , (iron.)
s k y t b o e l , s. triv. (een) zaak waar niets
van terecht komt, mislukte boel. — I t i s — ,
w i r d t in s k y t b o e l .
s k y t b o s k , s. (triv.) hoog opgeschoten
bos gras in het weiland, waar de drek-
hoopen der koeien gelegen hebben. — N e i
de û n g e t i i d ha wy de s k y t b o s k e n
 SKYTB. 111
yn 'e f i n n e i n e a n d . Ook g e i l b o s k .
Zie ook s k y t p ô l l e n . Vgl. boskje, bosk-
meane, boskhea.
s k y t b u l t , s. (triv.) drekhoop der koeien
in de weide. Burkerij, 5.
g k y t b û t s e r , s. (triv.) soort van vork in
het landbouwbedrijf. Zie volgend art.
s k y t b û t s j e , - b û k j e (triv.) v. de drek-
hoopen der koeien in de weide met eene
daartoe gebezigde vork uiteenslaan en over
't land spreiden. Zh. s t a m b û k j e .
s k i t e , v. (triv,) cacare, schijten. I k s k y t ,
ik skiet, ha skiten, akitende, to skiten. —
I k b i n n e t f e n 'e r o e k e n o p 'e d y k
s k i t e n , denk niet dat ik een sul ben. —
De k l o k s k y t u r e n , de tijd vervliegt
snel. — De k l o k s k y t u r e n , s e i de
f a e m , as i k i n f r i j e r h a . Compos. biskite.
s k i ' t e b r o e k , s. rn. (triv.) voor: bangert,
bloodaard; luie kerel. W. Gr., 6.
s k i t e l d e f t i c h , adj. (triv.) voor overdreven
net en zindelijk; nuffig opgeschikt.
s k i t e l d e f t i g e n s , s. (triv.) voor: kale of
gemaakte deftigheid, overdrevene netheid,
— «indelijkheid.
s k i t e l d o e k , s. (triv.) kinderdoek, Klier. —
Sa s l o p as i n s k i t e l d o e k , erg slap,
(ook) krachteloos, zwak (door ongesteldheid).
s k i t e l - e a r ' z i c h , adj. (triv.ì voor: aarze-
lend, bedremmeld, bang. — H w e r o m s t e a -
r. e j i m i ï i e d ê r sa s k i t e l - e a r z i c h ? Hsfr.
VII, 258.
s k i t e l s i n d l i k , adj. overdreven zindelijk.
Zie skiteldeftich en skijtsitidlik.
s k i t e l s i n c U i k e u s , s.: overdrevene zinde-
lijkheid. Zie skiteliìeftiyens.
s k i t e r , s. eg. (triv.) voor: bloodaard, laf-
aarX — F o r s k i t e r ô f g e a n , — ô f r i n n e ,
lafhartig de vlucht nemen. Compos. biski-
ter, bangeskìter.
s k i t e r i c h , adj. (triv.) drekkig. — De
p ô l l e (het weiland) w i e r s k i t e r i c h . R.
ind T.a, 130".
— De k i j , de s k i e p b i n n e s k i t e r i c h ,
lijden- aan buikloop. Vr. Fr. X, 352.
— S k i t e r i g e d i n g e n , nietige dingen.
K. ind T.2, 2566. — D a t k o m t s k i t e -
r i c h f o a r 't I j a c h t , armzalig, prullig.
Skiter jj, s. (triv.) buikloop.— De s k i e p
b m n e yn 'e s k i t e r i j , lijden aan buikloop.
s k i ' t e r s - r e k , s.n. in de uitdrukking : N ou
k o m m e wy y n 't s k i t e r s - r e k , gezegd I
wumkes.nl
SKYTS.
als er vieze, vuile aardigheden in 't gesprek
worden gemengd.
s k y t f e n y n , s. n. (triv.) snibbige vrouw
of meisje. Ook: erg keurige, preutsche vrij-
ster.
s k y t g a t , s.n. 'triv.) aarsgat.
s k y t g i e l , s. (triv.) schijtgeel, zekere gele
kleur. Zoo ook :
skytgrien en k o u s k i t e n g r i e n ,
z.d.
s k y t h a k k e , s. (triv.) winterhiel, ont-
velde hiel, door gebrekkig schoeisel, ook ten-
gevolge van schaatsrijden.
s k y t h û s , s. n. (triv.) privaat, heimelijk
gemak. Zie húske, hûske.
s k y t k a r r e , s. mestkar.
s k y t k r e t , s. n. mest-kruiwagen. Zie kret.
Vgl. mjukskret.
s k y t l o k , s. n. vlok wol van het achter-
deel der schapen, door uitwerpselen min of
meer bezoedeld. — F o r l i n e w i k e j o e c h
ik y e t in s û k e r b ô l e for t w a p o u n
s k y t l o k k e n . Sw. 1896, 50.
s k y t m e r a k e l s , s. pi. triv. voor: dwaze,
ongeloofbare praatjes, onnoodige aanmer-
kingen en bedenkingen, voorwendsels, uit-
vluchten. H.S., Telt. 48.
s k y t p ô l l e n , s. pi. hoog opgeschoten gras-
bossen in een weiland op de plaatsen, waar
de drekhoopen der koeien gelegen hebben.
— De is k ô g e (de a l d e rún) op d e for-
l i t t e n e s k y t p ô l l e n fen 'e kij. R. ind
T. a , 130... Vgl. skytbosk.
s k y t s e k , s. zak, dien men een dorschend
paard of een paard, dat in een ouderwetschen
grutters-molen loopt, van achteren aanbindt,
om er de uitwerpselen van het dier in op
te vangen.
Ook voor: bloodaard, lafaard , sul.
s k y t s i n d e l i k , - s k j i n , adj. overdreven
zindelijk. — I t w y f k e d a t g r a e c h
h i m m ' l j e m e i , || Dy j o u t m i n f a e k
„ s k y t s i n d l i k " n e i . Sw. 1860, 65. Vgl
skitelsindlik en skiteldeftich.
s k y t s k o a r j e , v. aarzelen , schoorvoeten.
— Hy s k y t s k o a r r e d ê r w a k k e r t s j i n
o a n, zag er zeer tegen op, aarzelde het te doen.
s k y t s l e a t , s. sloot tot afvoer van faeca-
lien. — S c o e i k y n d y s k y t s l e a t
o m r e a r e ? A. Ysbr. (1861), 49. — A l d e
J a p i k is d e a d , Hy w i r d t bigroe-
v e n y n 'e s k y t s l e a t . Rijmpje door de
 SKYTS. 112 SKJIR.

kinders gezongen, als zij een' hunner, door S k j i n o a n 'e h e f t k , alle voorraad is op.
twee anderen bij schouders en beenen gedra- — S k j i n o p en s k r a e c h genôch,
gen, naar 't heet, begraven. alles op en nauwelijks genoeg. — Skj i n o p
" s k y t s t o e l , s. voor het minder triviale en k r a p s ê d , nauwelijks voldaan (van
k a k s t o e l , z. d. — Vroeger hier en daar spijs).
vooral voor: algemeen privaat boven den kant s k j i n h e i t , s k j i n n e n s , s. schoonheid,
van een water. Elders ook b i n g e , s k u l e - reinheid, zindelijkheid. — B e i t s k e h j a r
pi. s k y t s t o e l l e n , schimpnaarn voor de s k j i n n e n s k i n g j i n s p r e k k e n lij e;
inwoners van Akkrum. W: D., In Doaze, 55. i t l e i t e r b y h j a r r e s f a e k s m o a r c h
s k y t w i i s , adj. & adv. triv. voor: neuswijs, en s l o f h i n n e .
nuffig, vol verbeelding. — I n p r o n k e r i c h Ook bij schrijvers voor: schoonheid, bekoor-
e n s k y t w i i s b o e r e f a é m , d y 't n e t lijkheid. — M a r h w e t h j a (een roos) o p
w ê z e w o l . h w a ' t h j a r â l d e n b i n n e s k j i n h e i t fen k l e u r e n k i n r o m m e ,
of w e s t h a . Hsfr. I 2 5 4 . — S k y t w i i s M e i k o a r t e n i s 't a l d e r w e r ôf. ld.
d e n o a s o p l û k e , uit nuffigheid minach- IV, 51. — T r o u om n i n s k j i n h e i t ,
tend den neus (voor iets) optrekken. Ibid. j i l d n o c h e a r e . Sw. 1857, 90.
XI, 168. s k j i n h i m d z j e , v. een schoon hemd aan-
s k y t w y a j e w a s j e , s. n. (triv.) nietige trekken. R. P. in Epk. 206. Meest f o r -
kleinigheid. s k j i n j e.
s k i u w d e n , s k j u w d e n , s. pi. scheeven s k j i n j e , v. zuiveren , reinigen, schoonma-
van gebraakt vlas. Dantdl. Tietjdl. — I n ken. — D e b o e l m o a t r i s s k j i n n e
f j û r f e n s k i u w d e n , Slj. en Bj., 1902, w i r d e . Compos. for-, ôfskjinje. Zie skjin-
268". Zie sjudden. meitsje.
s k j i n , adj. schoon, rein, zindelijk. (Bij s k j ì n l o t t e r j e , v. eieren beproeven of ze
sommige schrjjvers ook: s k i ë n ) . Zwh. s k i n . zuiver of onbebroed zijn. Zie lotterje.
— Hl. s k j a e n . — S a s k j i n a s s û k e r , — s k j i n m e i t s j e , v. schoonmaken, zuiveren.
as de b r â n , — as sulver. — Skjin — W e e t —, h j o u w e r s k j i n m e i t s j e ,
g û d , schoon linnen. — D e k o u i s s k j i n , het gedorschte graan van het laatst daarin
zuiver, na het kalven, als zij ook de nage- gebleven kaf en stof zuiveren. — f ig. Hy
boorte kwijt is.— S k j i n l â n , van onkruid w o l d e s k i l d op m j w r i u w e om h i m
gezuiverd. s e l s s k j i n t o m e i t s j e n , zich vrij te
— Op s k j i n p o m p i e r , geen rekenin- pleiten.— M y n h e a r w a e r d s k j i n m a k -
gen te vereffenen hebbende. — I n f a e m k e, de gezamenlijke schuldeischers verkoch-
o p s k j i n p o m p i e r , zonder vrijer. ten zijne eigendommen, R. ind T.B, 130".
— D y b a e r c h w e a e h t s k j i n , aan de s k j i n n e n s , s. reinheid, zindelijkheid. Zie
haak, t w a h o n d e r t p o u n . skjinheit.
— S k j i n ú t , s k j i n t h ú s, zonder eenige (het) gereinigde. — ( ì e a n n o u n e t ú t
winst of verlies van een uitgang, om handel 'e s m o a r g e n s y n 'e s k j i n n e n s , van
te doen, thuisgekomen. het nog ongereinigde gedeelte van den vloer
— D a t w i i f i s t i g e s k j i n , zeer zin- op het gereinigde. Vgl. ook skjinte.
delijk, maakt en houdt alles zeer schoon. s k j i n - s k i p - m e i t s j e , v. opruimen, waar-
— S k j i n o a n y e n s e l s , zindelijk op delooze dingen aan kant doen, of koopwa-
lichaam en kleeren. ren, waarvan men te grooten voorraad heeft,
adv. geheel, volkomen. — I t w i e r m y van de hand zetten.
s k j i n f o r g e t t e n , glad vergeten. — S k j i n Ook voor: purgeeren.
f o r 1 e g e n , ten einde r a a d ; ook: onbeholpen. s k j i n t e , s. (het) schoone of schoongemaak-
Us f a e m d y h e t i n f r i j e r h a w n , || Dy t e , bijv. plaatsen op- of gedeelten van een
w i e r s a s k j i n f o r l e g e n . Oud liedje.— voetpad. — Dou m a s t y n 'e s k j i n t e
S k j i n e f t e r 'e s i k e n , geheel buiten r i n n e , n e t y n 'e s m o a r g e n s . Zie skjin-
adem. — S k j i n ôf, heelemaal op, bek-af. nens.
— H y h e t i t s k j i n w e i , is geheel af- skjir-, s k û r b a k , s. schuurbak, bak tot
gemat, — ergonwei, bv. zeer verkouden. — berging van schuurgoed.

wumkes.nl
 SKJIR. 113 SKOAL.
1
skjir-, s k ù r g û d , s. n. sehuurgoed, wat j e e n s k o a i j e , van kleeding en schoeisel
tot schuren dient, als zand, steenbik, enz. | voorzien, — I t p e a r w i e r k l a e i d e n
s k j i r j e , s k û r j e , v. schuren, om iets s k o a i d , s a 't s o k s â ì d f r y s k e l i u e
schoon en glanzend te maken. Compos. ; p a s t . Nieuwsbl. v. Friesl. 9, VII, 1902. — I n
droech-, glêdskjirje. | w â l m e i p e a l l e n s k o a i j e , beschoeìen.—
s k j i r k e r t , s. corvus cornix , grijze of bonte Ü y j i f f e r s s k o a i j e n e t , die juffers (lange
kraai. — Do s l o e p e r w e r f o a r t , h o e - palen) strekken niet voldoende tot beschoeiing.
d e n d a s in s k j i r k e r t , behoedzaam als in orde schikken. — I k s c i l 't w o l
een bonte kraai. R. ind T.2, 81". s k o a ij e, schikken , in orde maken. — I n
skjir-, s k û r l a p e , s. schuurlap , — overdr. k e a m e r t o f e ij en en o p t o s k o a i j e n .
voor: (een) vuil en slordig gekleed vrouwsper- Dr. E., Quickborn, 3.5. Compos. biskoaije.
soon. s k o a i j e r , v. schooier, bedelaar. Compos.
s k j i r r e , s. schaar. — I n b e k a s i n s k o a i j e r s b e r n s. sing. & pi., - f a n k e ,
s k j i r r e , een mond zoo scherp als een schaar. s.n., - f o l k , s.u., - j o n g e , s. m., - w i i f , s. n.
— overdr. l m m e n y n 'e s k j i r r e s k o a r j e r y , v. bedeìarjj.
k r i j e , te pakken nemen. — As i k d y s k o a i j i n g , s. schoeiing van een wal. Ook:
r i s y n 'e s k j i r r e k r i j , s c i l 'k m e i d y (it) b i s k o a i s e l .
ôfrekkenje. — E i n l i n g s k r i g e n hja s k o a i ' w â l , s. beschoeide wal.
d e d i e v e n , d é r 't se om s o c h t e n , s k o a i , s. school, menigte. — I n s k o a i
y n 'e s k j i r r e . — H j a h a m y a e r d i c h f i s k e n . Vgl. lezing. — As i k d e d o a r
y n 'e s k j i r r e h a w n , mij grof laten be- i e p e n d i e , k a e m e r in s k o a i niig-
talen. — 't I s a l l e g e a r r e m e i d e s k j i r - g e n y n 'e k e a m e r. A. 672.
r e b i k n i p t , fig. alles is nauwkeurig be- skoai'-, s k o a l l e b a n k e n (spr. -oh-), s. pi.
rekend , de uitgaven moeten zich tot het schoolbanken. Vgl. skoalle.
strikt noodige bepalen; als handelsterm : er s k o a l b e r n , s. pi. schoolkinderen.
zit weinig winst op. s k o a l b o e k , s. n. schoolboek.
Ook: •— De s k j i r r e n f e n i n k r a b b e . j s k o a i - , s k o a l l e b o e r d , s. n. bouten bord
Compos. hnech-, klontsje-, skiep/ieskjirre. ' in de school, vooral ten dienste van het.aan-
s k j i r r e - e a c h , s. n. oog van een schaar. j schouwelijk onderwijs.
s k j i r r e - n e a r r i n g , s. neet, klinknageltje vroeger ook: als s k o a i - of s k r i u w b o e r d
in een schaar. in den vorm van een platte houten doos met
s k j i r ( r e ) s l i p e r , s. m. soharenslijper. Ook schuifdeksel, waarin de leerlingen hun eigen
skearsîiper, z. d. i lees- en schrijfboeken en verdere sehoolbe-
skjir-, s k û r s â n , s n. schuurzand. hoeften bewaarden.
s k o a i , s. (het) bedelen, i n : O p ' e s k o a i ] s k o a l f a m k e s , s. pi. schoolmeisjes.
g e a n , gaan bedelen. Ook in de beteeke- i s k o a i - , s k o a l l e f o r s j o n g e n ( i t ) , s. n.,
nis van: gaan rondzien, ter verkrijging van ook - f o r s j o n g e r j j , s. vroeger iron. voor:
iets. — I k m o a t r i s o p 'e s k o a i om vergelijkend examen voor een onderwijzers-
h w e t a e i j e n , d y b i n n e h a s t n e t t o plaats , waarbij het zingen in de kerk vooral
k r i j e n . — I k h a b o p 'e s k o a i w e s t in aanmerking kwam.
Dm i n g o n g r e i n w e t t e r , ús b a k i s s k o a i j e , v. samenscholen. — W r â l d -
leech. ske k e n i n g e n s k o a i j e t o h o n k . G . J.I
s k o a i j e , v. schooien, bedelen. — R i n n e 227. — G r e a t e h e a p e n f o l k s k o a l l e n
t o s k o a i j e n . Compos. bi-, óf-, opskoaije. om J e z u s h i n n e . Halb. Matth. XIII , 2. —
s k o a i j e , v . schouwen. — De w e i s k o a i - Ook: zeulen langs den weg, van samenge-
j e, den schouw over den weg uitoefenen. — schoolde, pretmakende jongelieden. G. J. I .
Oan de w i e t e m û r r e k i n m e n a l g a u 11, Halb. N.O.270. Odongdl. s k u i l e .
s k o a i j e of it t o n g e r j e w o l . B. 384. S k o a l j i l d . s. n. schoolgeld. Vroeger:
— Op i t e a c h k i n m e n ' t s a l y k n e t s k o a l p e n j e n , -pinjen.
s k o a i j e . — Compos. lekskoaije, weiskoaije. s k o a l j o n g e s , s. pi. schooljongens.
Vgl. s k ô g j e en s k o u j e . s k o a l k a m m e r a e t , a. m. schoolmakker.
s k o a i j e , v. schoeien. — l m m e n k l a e i - s k o a i - s k o a l l e k o e r k e , s. n. boterham-

wumkes.nl
 SKOAL.
men-mandje der veraf wonende schoolgaande
kinderen, die tusschen de lesuren niet naar
huis gaan.
s k o a l - k o m m i s j e , s. gemeentelijke com-
missie voor het toezicht op het schoolwezen.
s k o a l l e , s. school, leerschool. Hl. s k o e 11 e.
— W i l e-wille-w aJ 1 e, F r ij f e n s k o a l -
1 e! Kinderliedje.
s k o a l l e b l i u w e , v. in school nablijven
(voor straf).
s k o a l l e b l i u w e r s , s. pi. leerlingen die
in school voor straf moeten nablijven.
s k o a l l e b o a r t s j e , v. schooltjespelen, kin-
derspel , alsof ze samen schoolhouden.
s k o a l l e h â l d e , v. les geven op school.
S k o a l l e h â l d e r , s. m. schoolondervvijzer.
— In g e l e a r d e m a s t e r is d ê r o m
n o c h g j i n g o e d s k o a l l e h â l d e r , geen
practisch onderwijzer.
s k o a l l e h û s , s. n. onderwijzerswoning,
vroeger aan het schoolgebouw verbonden.
s k o a l l e h ú s k e , - h û s k e , s. n. privaat, hei-
melijk gemak bij de school.
s k o a l l e j i f f e r , s.f. schooljuffrouw, on-
derwijzeres.
s k o a l l e - , s k o a l m a s t e r , s. m. school-
onderwijzer.
s k o a l l e - , s k o a l m a s t e r j j , s. (het) vak
van scboolonderwijzer. — D e t e r e k w o l
f o l h â l d d e mei him út to lizzen
o p 't j i n g e d e s k o a l l e m a s t e r ij o a n -
g y n g , k i n b l i k e , ld. XVIII, 4.'
s k o a l l e - o p s j ê n n e r , - o p s j u g g e r , s. m.
schoolopziener. — Do d e s k o a l o p s j ê n -
n e r k a e m , s i e t e n a l l e b e r n sa s t i l
a s m û s k e s . — W o l A. d e s k o a l o p -
sjuggers allegearre hikkelje? . . .
Wy kinne alle h e a r e n skoalopsjug-
g e r s n e t . ld.
s k o a l m a s t e r - a f t i c ü , adj. & adv. school-
meesterachtig , ook wel: pedant, (vooral vroe-
ger). — S y n k l e a n w i e r e n m e a s t a l
f e n f a t s o e n en s t o f f e s a , d a t h j a
't m i d d e n h â l d d e n t w i s k e ' t s k o a l -
l e m a s t e r a f ' t i g e e n 't b o e r s k e , Sw.
1854, 48.
s k o a l m a s t e r j e , v. het vak van school-
onderwijzer uitoefenen.
s k o a l - , s k o a l l e p a e d , s. n. pad of weg
naar de school.
s k o a l p e n j e n , - p i n j e n , s. pi. school-
penningen, schoolgeld. Zie skoaljild.
wumkes.nl
1 SKOAR.
s k o a l p l a k , s. n. schoolplein, speelplaats
hij de school.
s k o a l - , s k o a l l e s k ú l j e , v. heimelijk de
school verzuimen. Ook s k o a l t sj e s k ú l j e
en s k û l t s j e s e t t e .
s k o a l t i i d , s. tijd om naar school te gaan.
— .Tonges! j i m m e m o a t t e f o a r t , it
is s k o a l t i i d .
Ook: de tijd van de les in school. —
U n d e r s k o a l t i i d h a t it r e i n d en
tongere.
s k o a n , adj. & adv. zeer goed, best.
Skierm. s k e i n . — H y h e t i t s k o a n , —
i n s k o a n l i b b e n , een heerlijk leven. —
I n s k o a n b u l t j i l d , een mooie som gelds.
— I n s k o a n k a p t a e l , aanzienlijk kapi-
taal. — I n s k o a n f o r s t â n , helder ver-,
stand. — I n s k o a n p o a r s j e , een goede
hoeveelheid.--Hy s j u c h t er s k o a n út,
gezond, welgedaan. — De m e m d y s e i :
dy s k o a n e p o p , U s j o n k e r dy set er
s y n s i n n e n a l op. Dr. E., Quickborn,
33. — Dy j o n g e k i n s k o a n l e a r e . —
s k o a n h w e t d w a e n . — Hy k i n d ê r
s k o a n a e r d z j e . — Dy m a n h e t s k o a n
g e l y k , volkomen gelijk.
s k o a n d e r , adj. uitmuntend, voortreffe-
lijk — S k o a n d e r e k l a e i l â n n e n . ld.
XVIII, 117. — D y n s k o a n d e r i e r d e ,
o G o d ! Sw. 1864, 7.5. — D a t s k o a n d e r
j i l d sa t o f o r d w a e n .
s k o a n e , s k o n e , s k û n e , s. schelf,
stapel van ongedorscht graan , boonen, ook
wel turf, buiten 's huis opgetast. Halb. Lex.
401. Vgl. skonne, skoune.
s k o a n ' f a e r , s k o a n h e i t (spr. -oá-), s. ra.
schoonvader.— H y s c o e r i s f r e e g j e om
in r i d d e r - o a r d e r for s y n s k o a n f a e r .
ld. VI, '22. — H y s e i t s j i n s y n s k o a n -
f a e r , h w e t h y d w a e n m o a s t . Ibid.
77. — M y n s k o a n h e i t w e n n e t y n 'e
g r e i d h o e k e , d e r s i z z e se a l t y d :
s k o a n f a e r en s k o a n m o e r .
s k o a n j e r (spr. -oá), s k o e n j e r , s. m.
werkman aan een tichelwerk, dienstdoende
bij de vormtafel.
s k o a n m e m , - m o e r (spr. -oá-), s. f.
schoonmoeder.
ö k o a r , adv. schoor. — Y e n t o s k o a r
s e t t e , zich schoor (schrap) zetten. — De
k l e i j e n s t e a n e s k o a r , de klauwen (der
koe) staan buitenwaarts gekeerd.
 SKOAR.
s k o a r (spr. -oá-), adj. schor. — I n
s k o u r l û d . Ook in de beteekenis van
ruw, steil. — It s k o a r r e p a e d . B. P.,
Ps. 21.
s k o a r ' b a l k e , s. schoorbalk; inz. ook de
ba'k aan het achterstel van een molen, welke
van boven aan de spriet en van onderen
aan de trap bevestigd is.— O a n in m o u n -
l e s t i r t (z.d.)binne t w a s k o a r b a l k e n .
s k o a r - e a r z j e , v, aarzelen, schoorvoeten.
s k o a r j e , (spr. oá) v. schoren, stutten,
schragen. — I n s t e k - , in m û r r e s k o a r j e .
— fig. De l o f t s k o a r r e t o p : d e sin-
ne s k o a r r e t , de wolken trekken omhoog •
de zon schiet hare stralen, als steunpilaren,
van achter de wolken naar beneden. — D ê r
't f o a r - â l d ' n e b r û k m e d e f r i j d o m s -
m i n s k o a r r e t , Sw. 1899. 6.
zich schoor zetten, om' staande te blijven.
— H w e t s t i e t dy d r o n k e n kearel
dêr t o s k o a r j e n . — Mei in b o c h t
y n 'e r ê c h e f ' t e r o e r t s j i n ( d e h i r d e
wyn) s k o a r j e . R. ind TV, 161'. — M e n
m o a t m a r s k o a r j e om y n ' e w y n op
to k o m m e n . — K a n g s t i c h s k o a r j e
ik o a n i t r o e r . R. ind T.a, 89".
Ook voor: leunen. — S c o e n e w y , as âl-
de l i u e , S k o a r j e o a n 'e t s j e r k e -
w e a c h . G. J. I, 51. Vgl. Halb., N. O.. 289.
schoorvoetend iets doen. •— E a r n e t s j i n
oan s k o a r j e , angstvallig tegen opzien,
s k o a r j e n d , adj. schoorvoetend. - S k o a r-
j e n d j o e c h i t f a m k e || H i m h j a r
l j e a v e h â n . Slj. en Rj. 1902, 268».
' s k o a r r e , s. schoor, schoorpaal. — Dy
âld mûrre moat mei skoarren
s t e a n d e h a l d e n w i r d e . — fig. D e r
s t e a n e s k o a r r e n û n d e r de s i n n e
de zonnestralen van achter de wolken gelij-
ken steunpilaren. Zie skoarje — Ook in:
r i k s k o a r r e , buitenste opstaande turf van
het haardvuur, welke slechts gedeeltelijk door-
gebrand is. dim.: s k o a r k e . — I n s k o a r k e
b i r e k k e , onderde asch stoppen. Sw.,1882,18.
s k o a r r e , s. n. schor, schorre, aangespoeld
land aan de zeekust.
s k o a r r e m o a r j e , s. schorremorrie, ge-
meen volk, landloopers. — Stadfr. s k u r -
r e m u r r i . — D i t s k o a r r e m o a r j e is
fen 'e d i v e l i l t b r e t . R. ind T. s , 159''.
s k o a r r e m o a r r i c h , adj. gemeen, have-
loos. - S k o a r r e m o a r r i c h f o l k .
wumkes.nl
lift SKOAR,
s k p a ( r ) s k j e , v. scheuken, schurken, bij
het bakeren in de zon. — T i e t e s i e t a l -
H n n e , s k o a ( r ) s k j en y n 'e s i n n e . G.
J. I, 7. Zie Halb., N. O., 249.
s k o a r s t i e n (spr. skoástjin), s. schoorsteen.
— Dy 't o n d e r d e s k o a r s t i e n s t i e t
(sit), h a t f rij p r a t e n . — Hy w i e r s a
g r e a t , d a t er m e i s y n e a r m t a k k e t a
de s k o a r s ti e n n e n f e n d e h u z e n y n -
g e a n k o e . Forj. 1878, 57. — Prov. Mo a r
; Ok w a c h t e t i t l o k t a d e s k o a r s t i e n
I y n. — fig. D e s i n n e s k y n t o p 'e s k o a r -
s t i e n , het gaat er voorspoedig. — D ê r
't m y n p o n g o p g i e t , d ê r r i k k e t
m y n s k o a r s t i e n , Telt., MS., 12.
I s k o a r s t i e n b i r i k j e , v. schoorsteenberoo-
i ken, een nieuw huis inwijden door er voor
I 't eerst vuur in aan te leggen en daarbij
een gezelligen avond te hebben. W. D., Volksl.
| 1, 194.
s k o a r s t i e n b o e r d , s. n. houten kap bo-
ven op een schoorsteen, schoorsteenkap.
Ook: de plank in een ouderwetschen
schoorsteen, dienende om iets op te leggen
of ! e bewaren.
s k o a r s t i e n f e i j e , v. schoorsteenvegen.
Meer gewoon: s k o a r s t i e n r e a g j e, z. d.
Overdr. Een purgeermiddel innemen.
s k o a r s t i e n f e i j e r , s. m. schoorsteenveger.
! v. Blom, Bik., 169. Zie skoarstienreager.
s k o a r s t i e n h e r n e , s. hoek onder den
schoorsteen. — By de s k o a r s t i e n h e r -
n e , is 't n e t k w e a d s t , in 't hoekje van
den haard is 't niet het slechtste. Telt. MS.
10, Vgl. hiräsherne.
s k o a r s t i e n k l e e d , s. n. smal gordijntje
van sits of bontgoed, om den rand van een
hoogen schoorsteenmantel neerhangende.
s k o a r s t i e n m a n t e l , s. schoorsteenmantel.
Ook fig. voor: zeker slakkenhuisje, een
der naar de kleur ingedeelde vijf soorten
daarvan, als: s k i e p p e k o p , kofjekân-
tsje, skoarstienmantel, forwielen
himdtsje, siden himdtsje.
s k o a r s t i e n r e a g e r , s. m. schoorsteenve-
ger. Ook s k o a r s t i e n f e i j e r , - f e g e r .
s k o a r s t i e n r e a g j e , v. schoorsteenvegen.
s k o a r s t i e n s t i k , s. n. plaat of schilderij
aan de voorzijde van den schoorsteenmantel
bevestigd; voorheen meestal met bijbelsche
voorstellingen. — M o z e s y n 't s k i p k e
s t i e t o p ús s k o a r s t i e n s t i k ô f b y l d e .
 SKOAB. 116
s k o a r ' s t i l e , s. schoorpaal, stijl om te
schragen.
s k o a r t (spr. -oá-), s. vrouwen-overrok,
dikwijls van fraaie, kostbare stof. - J o n -
g e f r o u l i û t n e i j e p a k j e s d r a g e (jak
en rok van deze.fde stof), m a r â l d e p a s t
b e t t e r i n s w a r t s k o a r t . Hsfr. V I , 148.
Ook: een linnen overkleedje, van de mid-
del tot over de knieën reikend, door taan-
ders bij de zeilmakerijen, bij hun werk ge-
dragen. Vroeger ook wel bij ander werk in
gebruik. — I k m o a t e f f e n ú t i t s k o a r t ^
aan een natuurlijke behoefte voldoen.
s k o a s k j e , v, scheuken, schurken, ook
als men ligt te bakeren in de zon. — T o
s k o a s k j e n y n 'e s i n n e . G. J. I , 7. Halb.
N.O. .242. Zie $koa(r)skje.
s k o a t , s. schoot. — S j u c h ! d ê r s i t se
m e i h j a r l y t s p o p k e o p 'e s k o a t . v.
Blom,Bik., 1 4 6 . — T r y n h i e i n f a m k e o p
h j a r s k o a t . ld. VIII, 152. Ook s k o t t e ,
skutte, skette.
S k o a t , s. schot uit een vuurwapen — pi,
skoaten. — Alle s k o a t e n binn' gjin
e i n f û g e l s , niet alle schoten treffen doel.
— Ook s k o t , z. d.
fig. I n s k o a t o n d e r w e t t e r , eene
eenigszins bedekte schimpscheut. Vgl. skimp-
sleoat.
s k o a t , s. schot, voortgang, groeikracht.
— D e r s i t g j i n s k o a t y n d y , gij zijt
te traag. - D e r is g j i n s k o a t yn
i t n o a t , het te veld staande graan wíl
niet recht groeien, omhoog schieten. Ook •
het graan (als handelsartikel) wil niet
van de hand. — I t k o a l s i e d d ê r s i t
m e a r s k o a t y n , schiet beter op, B. 118.
— D e r i s g j i n s k o a t y n 't w i r k , het
werk wil niet opschieten, vorderen. Comp.
snoekeskoat, útskoat.
Om d y s k o a t , expr. adv. voor: om- 1
streeks, daaromtrent. — S n i t s e r-m e r k e,
om d y s k o a t . — W e a c h t j o u b a e r c h
200 p o u n ? N o u , j a , om d y s k o a t .
S k o a t , s. touw, aan den benedenhoek
van het zeil vastgemaakt, waarmee men dit
aanhaalt of viert. Compos. fokkeskoat, seil-
skoat.
s k o a t , s. benedenpand van een mans-jas of
vrouwenjak. — ( D e j o n g e s ) p a k t e n h i m
b y d e s k o a t f e n 'e j a s b e e t . Slj. en
Rj. 1903,377. — Compos.jaksskoat. B y â l d s
wumkes.nl
SKOB.
h i e n e de f r o u l j u e de j a k s s k o a t e n
f o l i e l a n g e r as nou.
s k o a t ' b u i s - b u i s k e , s. mansbuis met
kort achterpand. Vgl. bealchs-ein.
s k o a t e r j e , Hl. v. waggelende loopen.
Roosjen, 93.
skoat-, skoatsfel (spr. ook: oá), s. n.
schootsvel, lederen voorschoot van werklie-
den, vooral van schoenmakers en smeden.
s k o a t f r y , s k o t f r y , adj. schotvrij, ko-
gelvrij , fig. ongenaakbaar voor laster. Zie
ook : skot, schatting.
s k o a t h o u n t s j e , s.n. schoothondje.
s k o a t i c b , adj. goed opgeschoten, -op-
schietende, rijzig. — I n s k o a t i g e k o u .
— Dy l a m m e n b i n n e s k o a t i c h , m a r
n e t f et. — S k o a t i g e h j o u w e r .
scheutig, mild. — Dy m a n i s n e t s k o a -
t i c h , niet spoedig bereid om geld uit te
geven.
S k o a t j a s , s. lange gekleede jas
s k o a t k l e e ã , n. schootkleed, ledereu kleed
vóór in een open rijtuig, waarmee de op de
voorbank zittenden hnnne beenen bedekken.
Meer gewoonlijk: s p a t k l e e d .
s k o a t p o p k e , s.n. schootkindje.
S k o a t t e l , Dongdln.: s k o a t e l , s. bak-
kerswerktuig . langwerpig plat houten blad
met langen steel, om het brood in den oven
te schuiven en er weer uit te halen.
s k o a t t e l , s. grendel. - - De d o a r o p
'e s k o a t t e l d w a e n , de deur grendelen.
— dim. I n s k o a t t e l t s j e d e r f o a r s t r i -
k e , fig. er een schotje voor schieten.
S k o a t t e l j e , v. grendelen, met een gren :
del sluiten. — B a e s Sij e w o l j o u n s s e l s
d e d o a r r e n s k o a t t e l j e , om w i s t o
w e z e n , d a t it goed dien wirdt.
Vgl. bi-, of-, opskoattelje.
S k o b , s k o b b e , s. — pi. s k o b b e n, schub-
ben (van visschen en enkele andere dieren).
— f i g . W y b i n n e ek n e t s o n d e r s k o b -
b e n , l i k e m i n as de b e s t e fen ú s ,
niet zonder kwaad, Forj. 1892, 172. — N e t
i n s k o b b e , niemendal.
s k o b b e n , s. pi. saamgebonden bossen uit-
gedorseht stroo. — 't H e t f e n 't j i e r
m i n o p ús h j o u w e r w i e r r e ; d o 't
w y s e y n h e l l e n , w i e r 't n e a t m e a r
a s s k o b b e n , 't zaad was nagenoeg verlo-
ren. Comp. bêdskobben, om onder 't bed
te leggen. Ook g r u d e n , z. d.
 SKOD. 117
s k o b b e j a k , s. schobbejak, schurk deug-
niet.
s k o b b e r , adj. haveloos, armoedig. —
D y n w i i f en d o u s j u g g e e r s k o b b e r
út. Sw. 1853, 77. Zie skobberich.
s k o b b e r ( d e ) b o n k , in: — Op s k o fa-
b e r d e b o n k r i n n e , klaploopen. — Sa
r i n i k n o u o p s k o b b e r b o n k , ik zwerf
rond op goed geluk. Fr. Húsfr. 1900, 77.
Verg. skobberje.
s k o b b e r i c h , adj. sober, haveloos, armoe-
dig ; gemeen, schurkachtig. Vgl. skobbich
en skobber.
s k o b b e r j e , v. op kosten van een ander
teren. — H y g o b b e r t en s k o b b e r t a l - i
t y d op i n o a r . Vgl. skobje (aan 't slot) en
ítkobberâebon:'.
s k o b b e r t , s. m. schobbert, schavuit, land-
looper, havelooze kerel. — D e s k o b b e r t
s e a c h a l w a k k e r h i n n e en w e r . ld.
IX, 67. Vgl. ook skodde.
s k o b b i c h , adj. schubbìg, geschubd, —
met schubben bemorst (als een vischvrouw).
Hsfr. XIV, 263.
haveloos, slecht, sober. — S k o b b i c h
w i e r n e s e y n h j a r k l a e i j i n g . ld. VIII,
69 — J o u s k o b b i g e t r o a n j e , uw ver-
dacht gelaat. ld. XI, 171. — S e i s s t i k -
k e n e , s k o b b i g e k n o p s t o e l l e n . Vrijb.,
It fyfte gebod, 55. — S k r a e l en s k o b -
b i c h i t e n , sobere, gemeene kost. Sw. 1861,
80/81.
s k o b j e , v. een visch van de schubben
ontdoen. — De b e a r s e a r s t s k o b j e
en d e n g r o m j e .
schurken, krabben. — De h o u n l e i t
m a r al to s k o b j e n , hy h a t s t e l l ì c h
f l i e ë n . — Prov. Dy s k u r f i s s k o b b e t ,
fig. die zich schuldig weet, toont zich ver-
legen.
Ook: gulzig eten. — H y s k o b b e t i t e r
>' n (als een gulzige hond). Vgl. skobberje.
Compos. ynskobje.
s k o b s k , adj. vraatzuchtig, gulzig. — Dy
s k o b s k e h o u n . Halb. in G. J. 166.
s k o d (-Ó-), Hl. s. n. schutting. Zie sket.
s k o d , s k o d d e , s.m. schudde, schavuit,
deugniet, landlooper. Vgl. skobbert.
s k o d ' d e b ê d a g e , v. een klein kind op
den schoot wiegen.
* s k o d d e b o s k e , v. Veel beweging en
gerucht maken, ook om vrees aan te jagen.
wumkes.nl
SKOECH.
— Mei g l e o n e e a g e n , l a n g e t o s k e n ,
|| K a e m d ê r i n n a e h t s p o e k s k o d -
d e b o s k e n , || E n s t a p t en r a e s t . Hett.,
Rymkes, !04.
s k o d d e n , s k u d d e n , s. pi. vleugels of
zijstukken van een vischnet, die uitgespreid
worden, om den visch er in te leiden.
s k o d d e r , s.m. schudder, voor: iemand die
hooi schudt. Compos. heaslwider (werktuig).
s k o d d e r i c h , adj. slordig, haveloos (als
een s k o d d e , z. d.). — H y s j u c h t e r
s k o d d e r i c h ú t . Halb. in G. J., 210.
s k o d ' h o l j e , v. hoofdschudden, ten teeken
van ontkenning of afkeuring. — H y r i k t e
d o m i n y e a r s t i t p o n k j e t a ; m a r dy
s k o d h o l l e . iel. IV, 68. Ook:
s k o d k o p j e , v. hetz-lfde als s k o d h o l -
j e (zie vorig art.), maar meer met de be-
teekenis van afkeuring of verontwaardiging.
— Hy s k o d k o p p e w a k k e r , d o ' k h i m
m y n f o r s i i k d i e . — Dû h o e f s t n e t
t o s k o d k o p j e n , 't i s l y k a s 'k d y
siz. — E n d y f o a r b y g y n g e n h ú n d e n
h i m , s k o d k o p j e n d e , S. K. F., Markus
XV, 29.
s k o d z j e , v. schudden. — I t h e a s k o d "
zje. — I t t o n g e r e d a t d e g r o u n d e r
fen s k o d d e . — Hy k i n de k o p skod-
z j e , d a t d e e a r e n k l a p p e , overal zijn
hoofd vrij opsteken. ld. XIV, 71. — I k
s k o d z j e - , i k s c i l dy s k o d z j e a s i n
w e t t e r r ô t , schertsende bedreiging van
worstelende knapen.
— De p r e e k s t o e l h e t n e t i en r i s
s k o d d e , (vroeger) gezegd als eene bruid, die
in de kerk trouwde, reeds zwanger was.
Sch., MS., 40.
Compos. óf-, o}>-, troch-, útskodzje; hea-
skodzje; appel-, parskodzje.
s k o e c h , s. schoen. — pi. s k o e n (spr.
s k û ó n ) . Zh. a k o e n , s k o e n n e n , s k u n -
n e n . — Hy wol mei t w a f o e t t e n
t a g e l y k y n i e n s k o e c h , Telt, MS.,
20, — H y s i k e t o m h e i t e s k o e c h ,
tracht zijn vaders voetspoor te volgen. B.
483. — Dy d e s k o e c h p a s t , t s j u c h t
h i m o a n . — Dy â l d e s k o e n i t e k i n
e n w e r nije k a k k e , d y k i n h a s t r y k
w i r d e . Telt., MS., 9. — I k w o e n e t d a t
ik yn syn skoen stie. — Yens â l d e
s k o e n w e r o a n t s . j ê n , weder in hetzelfde
gebrek vervallen. — Hy i s i e r y n 'e
 SKOKCH. 118
s k o e n , vroeg in de weer. — I t g i e t o e r
de h e g e s k o e n , 't is buitensporig. —
l u i m e n de s o a l l e n ú t 'e s k o e n t s j in-
j e , voor iemand het vuur uit de sloffen
loopen.
— I t h y n s d e r is s w a e i d y n ' e s k o e n ,
loopt met de hielen naar elkander toege-
keerd. B. 225.
Coinpos. yasp-, fUerskoen; rinskoen; poe-
peskoen, soldateskoen.
s k o e c h s o a l e n , - s o a l l e n , s. pi. schoen-
zolen. — I k m o a t y e t t s i e n g o u n e
f e n K l a e s h a . O! s k r i u w d a t m a r
o n d e r d y n s k o e c h s o a l l e n , reken dat
maav voor verloren. Zie soal.
Ook, minachtend, voor: groote platte boo-
nen als middagmaal opgedischt. W. D., In
Doaze, 33.
s k o e i j e , v. schoeien , voor : schikken ,
plooien, bedisselen. — W y m o a t t e i t
m e i i n - o a r h w a t s k o e i j e ; d e n h à 1-
d e w y f r e d e en 't s p i l k o m t y n o ar-
d e r. — H e i n e n , s k o e i j e n e n t r o a i j e n
b i n n e trije w i r d e n fen h e g e b i t e i -
k e n is. Sw. 1857, 42.
s k o e i j e , s. m. schoelje, schurk.
s k o e i j e , v. Zie skãlje, schuilen. —
en ook: skûlderje, skûäelje, skûlebâìje.
s k o e n ' b o a r s t e l , s, schoenborstel.
s k o e n b o e r d , s. n. bord of plank om
schoenen op te zetten. Hsfr. VI, 194.
s k o e n d e r , s k o e n j e r , s. schoener, soort
van zeeschip. — K o f f e n en s m a k k e n ,
Binne w ett e r b a k k en, Mar skoen-
d e r s en b u z e n , B i n n e w e t t e r h u z e n .
Zeemansrijm, om de mindere waarde van
koffen en smakken tegenover schoeners en
buizen aan te duiden.
s k o e n g a s p e n , s. pi. schoengespen. Zie
yasp.
s k o e n j e r , s. schoener. Zie skoender.
s k o e n l a p j e , - l a e p j e , v. schoenen lap-
pen. — Al s i e t s t y n s y n m û l e
to s k o e n l a p j e n , d e n k o e s t hiin
n o c h n e t f o r a t e a n , hij spreekt een
vreemde taal of ten hoogste onduidelijk. B.
571.
S k o e n l a p p e r , s. m. schoenlapper.
s k o e n m a k k e r , s. m. schoenmaker. •-•
Prov. S k o e n m a k k e r s w i i f , i n l a p e
s k o e c h , de schoenmakeravrouw draagt ge-
lapte schoenen. B. 524. — Op 't s k o e n -
wumkes.nl
SKOEK.
! ni a k k e r s w e i n t s j e r i d e , schertsend: te
!
voet reizen.
Ook: Vanessa Io, dag-pauweoog, soort van
' bonte vlinder. Ook skoenlapper.
s k o e n m a k k e r s - w i n k e l , s. schoenma-
kerswerkplaats.
! s k o e n m e i t s j e , v. schoonmaken. — B a e s
s i e t t o s k o en m e i t sj en. — Hy g i e t
o p 't s k o e n m e i t s j en.
; s k o e n p o e t s e , v. schoenpoetsen.
! s k o e n s m a r s e l , s. n. schoensmeer.
s k o e n w i r k , s. n. schoenwerk. — O a n i t
| s k o e n w i r k w i r d t net folie fortsjin-
n e , i t is m e a s t l a p w i r k ( l a p j e n ) .
s k o e r (spr. ûó-), s. scheur, barst. — I n
s k o e r yn in t h é p a n t s j e , — yn in
i t e n s - p a n n e . — I n s k o e r y n 't l e k k e n ,
i — y n 'e k 1 e a n , — y n 't i i s. — H y
j k r i g e in s k o e r y n 'e â l d h o e d , fig.
I hij leed een groot geldelijk verlies. A. 313.
— dim. s k o e r k e ,
s k o e r , s. rukwind, windvlaag. — I t
w a e i t b y s k o e r r e n , met rukken, bij
vlagen.
s k o e r ' - a l m a n a k , s. scheurkalender.
s k o e r b û k , s. n. scorbut, scheurbuik.
s k o e r p o m p i e r , s. n. scheurpapier. Hsfr.
XIV, 146.
s k o e r r e , v. scheuren , barsten, rukken,
(ook) vechten [Gaasterland]. — Y e n s k l e a n
s k o e r r e . — D a t k o p k e is s k o e r d . —
l u i m e n h w e t ú t 'e h â n s k o e r r e . —
G ê r s s k o e r r e , afscheuren. — S k r i p p e
en s k o e r r e , met groote haast werken. ld.
XV, 9. — N e i y e n t a s k o e r r e , naar
zich toehalen. — De w y n s k o e r t , het
waait met hevige rukken. — I t s k o e r t
my t r o c h d e h o l l e , bij tijdelijke pijn.
s k o e r d . , pp. als adj., gescheurd. — I t
b e a r t as s k o e r d e k l o k k e n , het har-
monieert slecht.
Compos. bi-, †or-, yn-, óf-, om-, ont-,
' op-, troch-, ãtskoerre.
í s k o e r r ì c h , adv. met rukwinden. -• I t
!
waeit skoerrich.
i s k o e r r i n g , s. vlaag van pijn.
s k o e r s e k , s. Zie skärsek.
s k o e r w y n , s. rukwind, windvlaag. Ook
! w y n s k o e r.
s k o e r w i r t e l , - w o a r t e l , s. de wortel
van symphytmn officitiale, in de apotheek
radix consoìidae, smeerwortel.
 SKQF. 119
s k o f f e l , s. schoffel, landbouw-werktuig
om te wieden.
Ook voor: platte ijzeren of houten schop.
Compos. bokweit-, pned-, skyt- , tánskoffel;
plachskof†el.
s k o f ' f e l h â n s , s. m. voor: iemand, die loo-
pende of schaatsrijdende zijn beenen al schuife-
lende voortbeweegt. Vgl. volgend art.
s k o f f e l j e , v. schoffelen, met de schof-
fel het onkruid losmaken.
zich schuifelende voortbewegen. — D ê r
k o m t de â l d m a n o a n s k o f f e l j e n . —
Hy s k o f f e l t d e r n u v e r h i n n e (loo-
pende of op schaatsen.) Compos. nei-, ôf-, út-
skoffelje.
s k o f t , s. n. i n 't alg.: een zeker tijd-
verloop. — I t d û r r e i n h i e l s k o f t , een
geruimen tijd. — dim. s k o f t s j e, poosje. — I n
s k o f t s j e m e n n i c h , nu en dan een poosje.
Ook: elk der werktijden, waarin de dag
verdeeld wordt. ld. I I , 33. Compos. moarn-,
midäei-, jounskoft.
Verder: rust- of schaftuur, tusschen de
werktijden. Ook: pauze bij tooneelvoorstel-
lingen en muziekuitvoeringen, enz. — Prov.
De t i i d h â l d t g j i n s k o f t , geen rust-
tijd. Compos. pypskoft.
s k o f t , s. n. schoft, schouder, rug-gedeelte
nevens de voorpooten van een koe. — I n
kou m e i i n b r e e d s k o f t . Compos.migge-
Hkoft, voor: een te smal en tenger schoft
eener koe.
s k o f t i c h , adj. schichtig, schuw, afkeerig.
— S t r y k j i l d s k r i u w e n , d ê r b i n 'k
s k o f t i c h f o r w i r d e n , het is mij slecht
bekomen.
s k o f t s j e , v. pauze houden, rustuur hou-
den, middagmalen tusschen de werktijden.
— Prov. S k i p p e r s s k o f t s j e n e t a s se
s i l e k i n n e . Sch. MS., 47.
s k o f t t i i d , s. tijd van rust.
s k o f t û r e , s. uur van rust. — Y n 'e
s k o f t û r e d i e n e de g r e a t e j o n g e s
fen 'e k e p p e l i r h o p e n k a t t e k w e a .
s k ô g ì n g e , s. ...chouwing, beschouwing.
Comp. boekskùginge. Ook s k o u w i n g , z.d.
s k ô g j e , v. schouwen, beschouwen. — I k
s k ô g j e h j a r w i r k r j u h w e t t e son-
d e r s . G. J. I, 8 3 . — D e d y k , — d e w e i ,
s k ô g j e , den dijk, — den weg schouwen.
Ook s k o u j e , z.d. Compos. W-, oanskôgje;
ykskùgje.
wumkes.nl
SKOM.
s k o k , s. schok. — í n s k o k t r o c h de
1 ea krije.
s k o k k e n , s. pi. gedroogde koemest als
brandstof op den haard. B. 145.
s k o k k e r s , s. pi. groote soort groene erw-
ten , (ook) eene soort paardeboonen.
s k o l (spr. -ó-) s. pleuronectes platessa,
schol (zeevisch). — S a p l a t a s i n s k o l .
s k o l (spr. -ò-), adj. ondiep, zacht afhel-
lend.— I t A l d d j i p (de Boorn) is b y s j n
b i g j i n t i g e s k o l . — De s l e a t s w â l
r o a n m o a i s k o l t a . Forj. 1892, 137.
s k o l f e r , s. eg. phalacrocorax carbo, schol-
ver, schollevaar, zeevogel, die aan de rivier-
monden veelal op paling aast. Zie ielskolfer.
s k o l p e r j e , v. scholpen, kabbelen, golven.
Ook van een kleine hoeveelheid vocht. —
Ontfa nger h e a r d e ' t s k o l p e r j e n fen
'e w y n y n 'e f l e s se. Hsfr. VII, 225.
s k o l p e r i c h , adj. scholpend, golvend. —
Ik wol s k o m j e , r o m j e , k l e a r j e fen
D ú n k e r k e r s 't s k o l p e r i c h s à l t (het
zeewater.) G. J. I , 75. — H e i t is d ê r
b u t e n o p 't s k o l p ' r i g e w i e t . Nij Fr.
Lieteb. no. 15.
s k o l p e r p ô l l e n , s. pi. drijfpollen, door
het scholpende water van den vasten grond
losgerukt.
s k ö m , s k û m , s. n. schuim. — S k û m
op b i e r , o p s j i p s o p . — I t s k o m s t i e
h j a r op 'e b e k . A. Ysbr. (1861), 22. Vgl.
brûs.
— I t s k o m (het minderwaardige) d r i u w t
b o p p e , sei l â n h e a r r e , m a r i t f e t e k ;
(het meerwaardige). — I t l i k e t g o u d ,
m a r i t is s k o m , d a t er oer h i n n e
sit.
slechte, waardelooze bestanddeelen, door
smelting uit metaal afgezonderd. — D e r
is g j i n g o u d s o n d e r s k o m .
Overdr. slecht volk. — I t is s k o m , d e r
is g j i n d w a e n m e i t o h a w w e n .
skom'-, s k û m b e k j e , v. schuimbekken
(van woede). — Y t i n b a k m e i s j i p p e
op, den k i n s t s k o m b e k j e , tegen
iemand, die zich om een kleinigheid woedend
maakt. Ook s k o m b a u j e .
s k o m - , s k û m b ì l j e , v. schuimen van
paarden, vooral achter aan de djjen, als ze,
na hard geloopen te hebben, erg zweeten.
s k o m - , s k û m h u n i n g , - h u n n i c h , s.
schuimende honig door sterke gisting.
 SKOM. 120 SKOS.

s k o m j e , s k û m j e , v. schuimen. : (bert) s k o n k e t w y n r ê d o m t o û n t -
S k o m j e en r o m j e f en Dun k e r k e r s i t í k o m m e n . Salv. 3.
ä k o l p ' r i c h s ã l t . G, J. 1 , 75. — B i s l a n - ; s k o n k j e - o e r , adv. beentje-over, schrij-
t e r e m e i 't b r û s f e n 'e s k o m j e n d e I delings. — S k o n k j e - o e r o p 'e b a n k - ,
sé. Forj. 1899, 4. — I t s k o m j e n d e d j i p . | op 't h y n s d e r s i t t e .
Nij Fr. Lieteb. no. 16. ' s k o n n e , s k û n e , s. hoop opgetaste gra-
— 11 h y n s d e r h a t h i r cl r o a n , i t nen of boonen-^ ook turfmijt. Compos. bean-,
s k o m m e t er oer. hjouwer-, turf skonne. Zie skoune, skän.
Ook: schuimbekken. — I k k e u r d e h i n - s k o o f , s. (oudfr. s k o f), voor iets wat schoft-
de r ê c h ta., b w e n t h y s k o m m e f e n achtig is, ergernis geeft. Alleen nog gebruike-
l i l k e n s . B. 321. lijk in s k o o f en s k a n de. — I t is s k o o f
s k o m m e l j e , v. schommelen, heen en : en s k a n d e , s a 't d y k e a r e l s y n w i i f
weer bewegen. — Yn i n m a k l i k e s t o e l b i h a n d e l t , — sa o n d o g e n s a s dy
s k o m m e l j e . — It b e r n y n 'e s l i e p ! b e r n b i n n e .
s k o m m e i j e, '• s k o p (spr. -ó-), s. schop (met den voet),
overlioop halen, ook om iets te zoeken, of den slag (met den paardepoot). — fig. H y k r i g e
huisboedel schoon te maken.— W y m o at- d ê r de s k o p , hij werd afgedankt. Ook:
t e h j o e d r i s t i g e o a n 't s k o m m el j en, ' hij kreeg er een blauwtje.
wy k r i j e m o a r n f o l k , Compos. om- op- s k o p p e , v. schoppen, ook: slaan (van
shommeìje. een paard). — Hy s k o p t e m y t s j i n 'e
s k o m s k , s k û m s k , adj. lichtelijk schui- s k i n e o a n . — S k o p p e en s l a en. -
mend. — D a t w e t t e r i s s k o m s k . — l m m e n y n 'e n e k k e s k o p p e , fig. er
S k o m s k e b e a n t s j e s , witte boonen , die voor aannemen, geld afzetten. Holl. in den
onder 't koken schuimen. nek zien. — H w e t y n 'e w r â l d s k o p -
s k o m - , s k û m w y t , adj. — 11 s k o m- : p e, iets voortbrengen, oprichten. — La-
w y t s t r â n , bet strand wit van schuim. w a e i s k o p p e , bluf slaan. Ook: gerucht
Forj. 1902, 72'. maken. Compos. for-, yn-, op-, átskoppe.
s k o n k , s. been. — pi. s k o n k e n , bee- s k o p p e n , s. pi. schoppen (in het kaart-
nen van een mensch.— S k o n k e n as s k û r - spel). Compos. s k o p p e n - a e s , enz.
r e s t i l e n , dikke stevige beenen. — I t s i t s k o r , adj. schor. — S k o r r e k i e l . —
a y y n 'e s k o n k e n , ik gevoel vermoeidheid • Dy w â l i s s k o r en s t e i l . Vgl. skoar.
in de beenen. — De r e s t , d y m y n h e a r s k o r p , Schierm. adj. scherp. B. 356. Zie
s y n s k o n k g é n ê z e m o a s t . R. ind T,2, skerp.
129'.— J a p i k en T e t s c i l l e t o M a e ij e s k o r p i o e n ' , s schorpioen, (ook) teeken
de s k o n k e n b y in-o a r s t e k k e , trou- in den Dierenriem.
wen. — D e s k o n k e n ú t s t e k k e , sterven. s k o r r e , s.,— pi. skorren, hooge door de
— " S k o n k e n m e i t s j e , beenen maken, zee langs het strand opgeworpen Heigronden,
op den loop gaan. waarop gras groeit. A. 541. Ook skoarre, z.d.
— l m m e n s k o n k e n m e i t s j e , op de s k o r r e g r o u n , s. langzaam op- of om-
vlucht jagen. — De s k o n k e n o n d e r 't hoog loopende grond aan de zeekust. A.541.
g a t h â l d e , zich staande houden. — Hy s k o r s , s. schors, eikenbast. B. 268. Vgl.
r i n t o f t h i m d e s k o n k e n y n ' e k n o o p eek, Uk.
s i t t e , loopt t r a a g , langzaaai. Compos. Mún-, s k o r t , s k e r t e , Hl. s. zwarte bovenrok
kreamskonk. der Hl. vrouwen, die bij rouw om het hoofd
s k o n k i c h , in de samenstellingen: l a n g - wordt geslagen. Roosjen 1.7, 27, 28. Zie
skonkich, fjouwerskonkieh, w i i d - skoart.
s k o n k i c h , z.d. s k o s , s k o s s e , s. schots, ijsschots. — I t
s k o n k j e , v. loopen. — R ê d o e r d e i i s l e i t y n s k o s s e n . — A d a m h i r d -
w e i s k o n k j e . — I t s k i e d t om r ê d r i d e r f l e a c h a s i n s w e a l o e r d e
o e r 'e w e i t o s k o n k j e n . 6. J. 1, 174. s k o s s e n . Hûs-Hiem, 1890, 9. — D e s k o s -
— S j o e h ! ho-'t m e s k r e p t e n s k o n - s e n ( i i s s k o s s e n ) s i t t e m y y n 'e k i e l ,
k e t r i n g e n r ê d . ld. I I , 2. — 't H a r t y n 't l i i f , ik ben zwaar verkouden ten-

wumkes.nl
 SKOS. 121 SKOU.

o-evolge van de winterkoude ofhetijsvermaak. s p i k e r s, met zinspeling op den invloed daar-

s k o s ' s e - , s k o s k e r i n n e , v. over ijsschot- van, om iemand aan zich te verbinden,
sen loopen, zooals jongens gaarne doen , als s k o u , s. . schouw, veerschuit, platboomd
het ijs niet meer berijdbaar is. Ook s o u k j e , vaartuig, waarmede menschen, wagens en
sousk.je. vee over een water worden gezet. — As
s k o t , s. schatting, i n : S k o t en l o t bi- m e n n e i i t S u r e i n f e n T w e l l e n g e a
t e l j e . Compos, s k o t f r i j , adj. vrij van r i d e w o l , m o a t t e h y n s d e r e n w e i n
belasting. m e i d e s k o u o e r ' s e t w i r d e . — Vgl. J.
s k o t , s. n. schot (uit een vuurwapen). — W , Fr. Naaml., 357.
As S i k k e i n s k o t m e i i n g o e d e k o e - Ook: (een) klein vaartuigje, in den vorm van
g e l d o c h t (yn i t « r o u w e p a k ) enz . . • een langwerpig vierkanten, open houten bak,
Kom S i k k e , v v e a g j e d o u e r m a r i n vooral in gebruik van de landlieden in de
s k o t op. R. ind T.2, 117«. — S i k k e h i e lage en waterrijke oorden, om van het heem
n i n h i e r op 'e h o l l e , d y e r o m t o c h - naar de landen te varen en vee en melk
t e i n m i n s k e d e a t o s j i t t e n , do h y over te voeren.
in s k o t d i e . Aid. 117* en 118"'.— B j a Ook wel gebezigd om eene bepaalde hoe-
h i e n e d e r o t g i e s of d e d û k e r s a l veelheid aan te duiden, in de beteekenis van:
amperoan û n d e r s k o t , bijna op be- volle schouw, als: I n s k o u t u r f .
reikbaren afstand om ze met een schot s k o u (spr. -óu-), s. inspannend werk om
te treffen, v. B. Sw. 1904, 97. voort te schuiven, vooral bij het schaatsrij-
Ook voor de lading in een vuurwapen. — den tegen den wind in. — I t i s i n h i e l e
T o m I e r , d y de â l d e s k o t t e n y e t s k o u y n 'e w y n op. Hiervoor meer al-
yn ' t g e w e a r s i t t e n h i e , s c o e se d e r gemeen s k o u w e r , z.d.
ú t s j i t t e , ld. XV, 198. Vgl. skoat. s k o u , adj. & adv, grof, onbeschaamd,
s k o t ' b û t s j e , - s l j u c h t s j e , v. Zie skaed- onkiesch, vuil, ergerlijk, woest en ongebon-
bûtsje. den. — I n s k o u w e k e a r e l , onkiesch en
s k o t s , s.: voor: schouder. — H y h e t vuil in zijn spreken. — D y n s k o u w e
in s j o u g û d op 'e s k o t s , Hsfr. XIII, 51. p r a e t s j e s b i n 'k n e t b r e k . — H y k i n
— L i t p r e e k j e sa h w a 't p r e e k j e 't s k o u s i z z e . — I t g i e t d e r s k o u
w o l , i k n i m de l o d d e op 'e s k o t s , t r o c h , woest en ongebonden. Vgl. skoof.
ik wil liever boer worden dan predikant. — s k o u , adj. & adv. schuw..— D e s k o u -
pi. s k o t s e n . — Hy s c o e i t k r ú s o p 'e we t e a p e r t s . R. ind T. s , 19''. — H y i s
s k o t s e n n i m m e en i t m a n h a f t i e h m y s k o u , durft mij niet onder de oogen
d r a g e , s y n i e n l i k e l i b b e n s w e i t a te komen. — Dy s w i f t w i r d t de w e n -
'n e i n . v. d. B. Sw. 1904, 105. t e n f e n k n a p p e l i u e s k o u . I n d . B 112.
s k o t s , s. n. soort bontkleurig geruite stof; s k o u , interj. roep van den zeeman, als
— ook zoodanig als adj. hij bij het peilen grond voelt. B. 534.
s k o t s e , v. de „sehotsche-drie" dansen.— s k o u ' b e a m , s. lange stok om een vaar-
H w e t s c i l l e w y j o u n d e n s k o t s e . Fr. tuig voort te duwen. B. 242. Ook boom. z.d.
Lieteb., 114. Zie skútse-trije. s k o u b e r , adj. schouwbaar, vooral van
s k o t s e , Zn. v. bedelen. dijken en wegen, voldoende aan de eischen
s k o t s e r , Zh. s. eg. bedelaar(ster). van het toezicht over het onderhoud. — D i-
s k o t s e - t r j j ' e , s. schotsche-drie, een in k e n en w e g e n m o a t t e s a o n d e r h â l -
Friesland van ouds bekende dans, onder 't d e n w i r d e , d a t se s k o u b e r b i n n e
landvolk zeer algemeen. W. D., Fr. Volksl. Ook: vertoonbaar.
I, 284. s k o u ' b o a r c h , s. schouwburg. — D e k r i t e
s k o t s k e , s. n. dim. dansje. — W y m o at- L j o u w e r t f e n 't F r y s k S e l s k i p y n
t e e f k e s i n s k o t s k e h a , eventjes schot - 'e s k o u b o a r c h .
sehe-drie dansen. s k o u b o e r d , (spr. óu)s.n. schuifbord aan
s k o t ' s p i k e r s , s. pi. schotspijkers, soort een langen steel, o. a. gebruikt om het uitge-
spijkersTniet ronde koppen. dorschte koren van den dorschvloer op een
fig. voor: geld. — B y a i t t e r h e t s k o t - j hoop te schuiven.

wumkes.nl
 SKOU. 122 SKOVE.

s k o u d e i , s. de dag waarop de schouwing [ n e a t o a r s a s i n l y t s mô Ik b o a t s j e .

a
oí' het toezicht over het onderhoud van dij- R. ind T. , 54*.
ken en wegen wordt uitgeoefend. — S k o u- a k o u n e , s k û n e , s. kegelvormig opgetaste
en l a u d e i h â l d e , schouw- en rechtdag hoop veldvruchten buitenshuis. Schierm.
houden, ( l a u d e i vanhetOudfr. l a w e , Eng. s k u u n . 't Bildt s k e l f . — De r e i n e n
law, recht, wet.) f o c h t e b û t e n s h û s 11 e n y n 'e s k o u n e
s k o u d e r , s.n. schouder. Hl. s k o a l d e r . r ô t en m û s . Hulde I I , 250. Compos.
— H y n i m t f r ij h w e t o p s y n s k o u - bean-, hjouwer-, rogge-, strieskoune.
d e r s . fig. neemt veel op zijn verantwoording. s k o u s l i d e , s. schuífslede, handslede.
— De s k o u d e r s d e r o n d e r s e t t e , s k o u t o a n i e l , s. schouwtooneel, schouw-
invloed en inspanning aanwenden om eene spel. — De w r a l d d a t is i n s k o u t o a -
zaak tot stand te brengen. — O a n 'e s k o u - n i e l || en j o u t f o a r s i k e r e l t s s y n
d e r s l û k e , de schouders ophalen. Ook d i e l .
wel: skots, pi. skotsen. z. d. s k o u t r o m p e t (spr. óu), s. schuiftrompet.
s k o u ' d e r b l ê d , s. n. schouderblad. Cuperus, 21.
s k o u d e r b o n k e , s. schouderbeen. Hl. s k o u w e , v. schouwen, beschouwen. Zie
skoalderbunke. skouje, skôgje.
s k o u d e r i c h , adj. met f link ontwikkelde s k o u w e , v. schuwen. — H y h i e g j i n
schouders. — I n g r e a t e s k o u d e r i g e b o a d e n y n s y n t s j i n s t , d ê r 't e r d e
m a n . Compos. breed-, heechskouderich. â l d e r s en i t f o l k fen f o r i n r u d i c h
4
s k o u d e r i c h , adj. schuw, afkeerig. — s o a d t s j e s k o u d e . R. ind TV, l i l .
Saskemoei wier dêr skouderich s k o u w e , v. (spr. -óu-), schuiven, duwen.
f en. R. ind T. 16". V g l gkouderje, schuwen. H e a r k e m a n om h w e t t e b ú t ,' s k o u t
s k o u d e r j e , v. schouderen, op de(n) m e i d e p e a s j o u e r út. j| S a k e m a n
schouder(s) nemen. — I t g e w e a r s k o u - f i s k e t o p i e l ,! en s k o ^ t , d a t e r s t i n t ,
derje. n e i i t w i e l . R. ind TV, 21". — S y n b o a t -
s k o u d e r j e , v. schuwen , op den rug aan- i s j e s k o u d e op i t l â n , v. Blom, Bik.
zien. — H y w a e r d d ê r s k o u d e r e , men 'i 2 3 -
wilde daar nietB met hem te doen hebben. Compos. foart-, yn-, op-, útskouwe; prenmke-,
— Se s k o u d e r e n d a t g r e a t e f j û r f e n slydtsjeskouwe.
l a n g e s m o g z e n , as de b a e r l i k e h e l s k o u w e r , s. eg. schuiver, die schuift.
e n d i v e l . R. ind T.1, 54*. Ook: het inspannend werk om zich tegen
s k o u d e r m a n t e l , s. schoudermantel. den wind in voort te schuiven, vooral bij het
s k o u d o a r r e n (spr. óu), s.pl. schuifdeuren. schaatsrijden. — I t is i n s k o u w e r y n 'e
s k o u - i l s (spr. óu), s. n. op elkaar schui- w y n o p , een moeilijk, inspannend werk.
vend drijfîjs. — fig. H y f a r t f o a r t a s — B l i e s t E o l u s s i m s h e l d e r o p , D e n
s k o u i i s, hij voert zijn ontwerpen ] angzaam is 't f o r i e n i n s k o u w e r , v. Blom, Bik.
maar zeker uit. Ook: H y i s in i i s - 106. Ook skou, z. d. Vgl. snuver.
s k o u w er. B , 64. Compos.: pream-, preamice-, reidskouwer,
s k o u j e , s k o u w e (spr. óu), v. schouwen, (z. d.) slydtsjeskouwer.
bezichtigen, in oogenschouw nemen. Com- s k o u w i n g , s. beschouwing, bezichtiging,
pos. dyk-, paeä-, weiskouwe. Vgl. skoaije en beoordeeling. Compos. boek-, dyk-, lykskou-
skôgje. Zie skoudei. uHng.
s k o u j e , s k o u w e , v. schuwen. — S k o u - het uiterlijk voorkomen. — H y h e t i n
j e i t I j a c h t , i t m a k k e t b l y n . (iron.) s o u n e - , in m i n n e s k o u w i n g , ziet er
ï. Blom, Bik. 79. gezond —, slecht uit.
s k o u k a r r e (spr. óu), s. schuif kar, handkar. s k o v e l , adj. schamel, armelijk. — D y
s k o u l i l k , adj. leelijk om te aanschou- l e i t d ê r [ b i g r o e v e n ] o n d e r h w e t
wen. Ook: afschuwwekkend leelijk. s k o v e l e k l i n k e r t s . R. ind TV, 1016.
s k o u m a n , s. m. veerman, die de overhaal- s k o v e l i n g , s. eg. verschoveling. — I n
pont (de s k o u ) bedient. — De s k o u w i e r e a r m e s k o v e l i n g , dy d e w o a s t i n e
y n 'e g r o u n , e n d e s k o u m a n h i e f e n i t l i b b e n t r o c h p o d d e b û k e t ,

wumkes.nl
 •SKHAB.
s o n d o i' '1 a t m o e r of m i n s k i ' n e i h i m
o i ü s j u c h t . 11. ind. T.2, 80\
s k r a b , s k r a e b , s schrab, schram, lichte
ontvelling. - • I n s k r a b o e r 'e h â n . — I n
s k r a b y n 't i i s, een kras in liet ijs. Zie
skram, kras.
s k r a b . b e r , s. schrabmes. Compos hartje-,
bird-, foet-, potskrabber; tsjiisskrabber.
s k r a b ' b e r s - e i n , s. n. in de uitdrukking:
Op s k r a b b e r s - e i n , aan 't eind van fi-
nancieele kracht, na veel inspanning om in
het bestaan te voorzien. — Dy b i n n e o p
s k r a b b e r s - e i n , zijn in hun zaken sterk
achteruitgegaan en kunnen het. niet meer
volhouden.
s k r a b b e r s - m ê s , a. n. schrabmes of-ijzer,
vooral om voorwerpen af te schrabben, die
op nieuw geverfd of geharpuisd moeten wor-
den.
s k r a b j e , s k r a e b j e , v. schrabben. -
N ij e i e r u r p e . s - , w i r t e l s s k r a b j e . -
De b a e r c h w i r d t s k r a b b e.
schrapen. — A l l e s b y i e n s k r a b j e . —
I t is d ê r s k r a b j e n om 'e b e k (om 'e
k a n t ) , 't komt er krap om. Vgl. skraepje.
Compos. bi-, van-, ôf-, útskrabje; ierappel-,
wirtelskrabje; foet-, potskrabje.
s k r a e b ' h â n s , s. in. schraapzuchtige, in-
halige vrek.
s k r a e b h â n z i c h , adj. schraapzuchtig.
s k r a e b j e , v. schrabben. Vgl. skrabje.
s k r a e b s e l , s k r a b s e l , s. n. schrabsel,
schraapsel. Compos oanskra{e)bse/.
s k r a e c h , adv. nagenoeg, nauwelijks, te
nauwernood. — I t is s k r a e c h n j u g g e n |
ûre. - I k w i e r do s k r a e c h f j o u w e r
j i e r â l d , R. ind T.=, 127'; — H y k a e m
m a r s k r a e c h y n t i i d s b y 't s p o a r .
Forj, 1899, 67. — S k i ë n o p en s k r a e c h
g e n ô c h ( k r a p s ê d ) , nauwelijks genoeg,
mondjesmaat. Ook:
s k r a e c h - w i r k , expr. adv. te nauwer-
nood. — I k h a s k r a e c h w i r k d i e n ,
't werk nagenoeg maar nog niet geheel af. ;
Forj. 1901, 20. — H a j i m 't m i e i b i r e d - j
d e n ? S k r a e c h w i r k , bijna.
s k r a e c h , s k r a g e , s. schraag, schrank,
stut.
Ook: (de) veelal langs de wanden van den
melkkelder, gemetselde banken, ongeveer
een voet hoog, waarop de melk in molden
te roomen wordt gezet.
wumkes.nl
123 SK1ÌAN1J.
s k r a ( e ) i t s , s k r e i t s , s, cg.lestrigpoma-
rina en lestris parasita , jager , strontjager,
zekere zeevogel.
overdr. lang en mager persoon. — De
s k r a i t s s t o e d ê r (yn 'e s t o a r m ) op
s y n s w e v e i p r i k k e n (magere beenen) to
w e e v j e n . R. ind T.3, 161'. — De d e a d ,
dy m e a g e r e s k r a e i t s , Alth., 80.
s k r a e l , adj. & adv. schraal. — H y s.jucht
e r s k r a e l út. Hûs-Hiem 1888, 189. — I t
w i e r i ' e t s k r a e l . — In s k r a l e w y n ,
een koude wind, vooral in 't voorjaar, als
onvoordeelig voor den plantengroei. — I t
s k i p s y l t s k r a e l b y d e w y n , bijna te-
gen aen wind in, — De w y n w i r d t
s k r a e l d e r . Ook k r a p .
s k r a e l j e , v. schraler-, magerder worden.
A. 630. - Ook: De w y n s k r a l e t . Vgl.
i vorig art.
s k r a e p j e , v. schrapen, met buitenge-
wonen ijver bij elkander verzamelen.— J i l d
b y ' n - o a r s k r a e p j e . — Al h w e t wy
s k r a e p j e , kin dat skird net laep-
j e . G. J. I,, 57.
s k r a e p ' s ( j ) u c h t , s. schraapzucht. Hsfr.
II, 270.
s k r a m , adj. & adv. gespannen, strak. — It
s e i l s k r a m o a n s e t t e , strak aanhalen en
vastzetten. A. 620 ; B. 186 ; Halb. in Epk. 406.
s k r a m , s. schram. — I n s k r a m o e r
'e h â n , lichte wond aan het vel van de hand.
overdr. scherpe uitval, bits verwijt. — Ik
k r i g e d ê r i n s k r a m , er werd mij een
vinnig woord toegevoegd. — As d o m i n y
P. o a n 't p r e e k j e n i s , k r i g e t e l k i n
skram.
s k r a m m e , v. schrammen. — I k h a m y
s k r a m d o a n i n s p i k e r . — Compos. to-
skramme.
s k r a n d e r , adv. B'ra. matinewx, vroeg op
en aan 't werk. — D o u b i s t w o l sa
s k r a n d e r ; i e r en b y t i i d i t w i r k a l
dien.
schrander, scherpzinnig, helder van ver-
stand. — In s k r a n d e r e k e a r e l , — i n
s k r a n d e r f o r s t â n . — Hy w i e r in
s k r a n d e r m a n , m e a r as d a g e l i k s
w e i . R. ind TV, 173".
Hl. ijverig — S k r a n d e r s i e j e , ijverig
naaien. B. 160.
s k r a n d e r e n s , s. (het) vroeg opstaan, —-
vroegtijdig aan den arbeid zijn.
 SKRAN.
s k r a n d e r h e i t , a. schranderheid.
s k r a n k , adv. overhoeks, in schuinsche
richting. Vgl. oerhoeks. — Scb. , MS. , 17 :
s k r a n k s. Zie skriks.
— Immen skrank foarby rinne,
iemand in schuinsche richting zijdelings voor-
bij gaan.
s k r â n z ( j ) e , v. schransen, gretig smullen,
zich aan eten en drinken te goed doen, —
Ook: onfatsoenlijk, gulzig eten. — H y
s k r â n z e t k r e k t as in h o u n .
s k r a s , adj. kras, kloek , helder van hoofd
en oppassend. A. 686.
Meest gebruikelijk in 't gezegde : — H y
(hj a) i s n e t h i e l s k r a s , niet heel snug-
ger. W. D., üthenh., 36. Vgl. k r a s .
s k r a s , s. kras. — D e r b i n n e g r e a t e
s k r a s s e n y n ' t i i s . — Mei de r e d e n s in
s k r a s y n ' t i i s m e i t s j e . — De l y t s e
j o n g e h e t m e i in s p i k e r in l a n g e
s k r a s op 't k a m m e n e t m a k k e . Ook
kras.
s k r a s s e , v. krassen. —- M e i d e h a k -
k e n f e n 'e r e d e n s y n 't i i s s k r a s s e .
R. P . : s k r a s j e . Ook k r a s s e . Compos.
hi-, troch-, útskrasse.
s k r e a c l l , s k r e a k . adv. Zie skraech. adv.
s k r e a g e . s k r a g e . s . schraag. Zie skraech, s.
s k r e a u , s. wilskracht, eergevoel, naijver.
— Dêr sit gjin s k r e a u yn him. —
Der m o a t m a r f o a r t in s k r e a u yn
'e b e r n s i t t e , d e n w i r d e se h w e t y n
'e w r â l d . — I n f r o m m i s d a t g j i n
s k r e a u l i e t , een luie, slordige vrouw. —
H j a h e t k r i i c h n o c h s k r e a u , ijver-
zucht noch eergevoel. Vgl. skreauwe (yen).
s k r e a u , a. schreeuw, kreet. — H y j o e c h
i n s k r e a u , slaakte een kreet. — I t i s
i n s k r e a u , 't is schreeuwend, ergerlijk.
— Compos. ûleskreau.
s k r e a u ' b e k , s. eg. achreeuwbek, van een
klein kind, ook vooral van eene vrouw, die
veelal druk en heftig, met luider stemme
spreekt. — D a t w i i f i s sa 'n s k r e a a -
b e k . — Ook wel van kleine honden, maar
meer k e f b e k , z. d.
s k r e a u w e , v. schreeuwen, (hard) roe-
pen. Compos. bi-, for-, nei-, útskreauwe.
s k r e a u w e , y e n , v. wilskracht toonen,
zich vermannen, zich aangorden om iets te
doen. — H e r t s j e , t o ! s k r e a u d y h w e t ,
zet je eens schrap. Å. Ysbr. (1808), 62.
wumkes.nl
124 SKREP.
j s k r e b e a r r i n g e , a. berisping. Zie skrob-
! bearrimj.
s k r é d e r , adj. grof-beenderig en niet fraai
van leden. — I n s k r e d e r k o u . Halb. Lex.
252».
s k r é d i c h , adj. grofbeenderig, ook van
menschen. — I n l a n g s k r é d i c h k e a r e l .
R. ind. ï. s , 145*. Ook s k r i e d i c h .
s k r e e f , s. reet. — I t s i i c h t h j i r
t r o c h a l l e n a d e n en s k r e v e n . — H j a
j o e g e n h i m , t r o c h in akreef, in
i b a r n e n d h o u t s p r a n k . Porj. 1903, 56'.
I s k r e i t s , s. voor: s k r a e i t s , (z. d.), overdr.
j voor: mager mensch. - - U t i t j e n e v e r -
s û p e n b i n n e in p a r t y p y s t e n en
s k r e i t s e n o n t s t i e n . R. ind TV, 282'.
j — E n h w e t i n s k r e i t s b i n ik. I k
! b i n o m m e r s sa m e a g e r as i n r a n g e .
i Ibid. 293*. Zie skraeits.
s k r é k e n , adj. schuchter. Vgl. skruten.
s k r e t n i n ' k e l , s. scharminkel. Zie skar-
minkel.
! s k r e p , s k r i p , s. schrap, vaste steun of
stelling onder den voet, om vooruit te komen.
— De p a d e n w i e m e sa g l ê d , d a t
men h i e gjin s k r e p . — In r ô k s a k e a l ,
d ê r k o e g j i n I ú s s k r e p o p h â l d e . A.
587. — I k k i n g j i n s k r e p h â l d e , op
schaatsen geen vasten streek houden. —
H a n t s j e k o e b y A t s e g j i n skrep>
h â l d e , kon' niet tegen hem schaatsrij-
den.
— Yn 'e s k r e p , bezig, werkzaam, —
t o s k r e p , aan 't werk. — K o m , w y m o a t -
te t o s k r e p . — D o u m a s t d y s k r e p
s e t t e , u schrap zetten, uw best doen. —
H y i s i e r s k r e p s , vroeg in de weer, —
aan 't werk. Vgl. skreppe.
s k r e p ' - l a t t e n , s. pi. dwarslatten op een
hellend vlak, om het op- en neerklimmen
gemakkelijk te maken, als bv. op een schuins
op- en neerwaarts liggende brug, — ook:
(de) latjea van een kippenladder.
s k r e p p e , s k r i p p e , v. zich schrap zet-
t e n , zich inspannen, ijverig werken. — Fa-
k e a k r e p t d e h e l e d e i n o c h , is den
heelen dag nog in de weer.— H y s k r e p t
h i m d e n e i l e n f e n 'e t e a n n e n , — fen
'e f i n g e r s - e i n e n , doet zijn uiterste best,
werkt met alle inspanning van krachten. —
— S k r e p p e om f o a r ú t t o k o m m e n ,
met alle inspanning loopen. — S j u c h , h o
 SKRKP.
't in e n s k r e p t en s k o n k e t , r i n g en
r ê d , haastig en snel. ld. 1 1 , 2.
— S k r i p p e en s e t t e , bij het schaats-
rijden , v. Blom, Bik., 105.
— S k r e p p e e n s k o e r r e om ,j i 1 d ,
rapen en schrapen. Compos. bi-, forskreppe.
s k r e p p e r , s. eg. ijverige werker. — B a ij-
lt e is i n e a r s t e s k r e p p e r ; h y i s a l -
t y d o a n 't w i r k.
— Hy is d ê r r e d d e r en s k r e p p e r ,
hij regelt en bereddert daar de zaken.
s k r e p ' r i c h e l , s. vooruitspringende steenen
rollaag of rand in dfin benedenwaartsohen
wand van den greppel achter den koestal.
s k r e p s k û t e l , s. f. voor: een vrouw of
meisje, die ijverig werkt, veel drukte maakt,
vooral in huiselijk werk. Vgl. xkreppe.
s k r e p s u m , adj. ijverig werkzaam , steeds
bezig zijnde.— Dy m a n ' i s a i t y d s k r e p -
sum.
s k r e p w â l , s. vooruitspringende rand in de
glooiing van een sloot, vooral in de kleistreken.
s k r i e , s k r i e r , s k r i e s , s. eg. limom aego-
cephala , grutto, bekende vogel. — S k r i e s
op'e h i k k e r o p t : g r i t o - g r i e t . W. D.,
Fr. Lieteb. 65. Ook g r i t o .
s k r i e d i c h , adj. Zie skredich.
s k r i e l , adj. sober, karig, gierig. - - In
s k r i e l b i s t e a n , een sobere kostwinning
Sw. 1872, 6. — U t 'e s k r i e l e h â n l i b - |
j e , sober leven. — S k r i e l i t e n en i n i
b u l t e d w a e n , schraal eten en veel arbei-
den, v. Blom, Bik., 99.
— I n s k r i e l e k e a r e l , karige, gierige
man. — S k r i e l e h a n z e n , voor muggen.
H.S., Ts. Tûwz., 217.
s k r i e l , s, reep uit de huid van den rng \
eener koe gesneden en op een plank uitge
spannen en vastgehecht om te drogen, en
daarna als riem dienende, om de deelen
van een dorschvlegel aan elkander vast te
maken. Compos.: s k r i e l b o a r d , - b o e r d
s. n. de plank, waarop die reepen worden
gedroogd. A. 175.
s k r i e l e n s , s. karigheid, gierigheid. Ook
s k r i e l - of s k r i e l i c h h e i t
s k r i e l h â n s , s. m. gierigaard. — De
g r e a t s t e s k r i e l h â n z e n , dy er op
twa skonken geane.
Ook als adv. sober, karig. — S k r i e l h a n s
l i b j e . — Us m e m w i e r s k r i e l h â n s j
m e i de s j e r p . Sw. 1856, 48.
wumkes.nl
125 SKRIK.
s k r i e m e , v. plorare, schreien, tranen
storten. — M e i 't i e n e e a c h l a i t s j e
e n m e i 't o a r e s k r i e m e , gezegd van
iemand met een licht beweeglijk gemoed.
— It bern s k r i e m t yn ' e w i d z e . —
De h a n z e b i g o u n t o s k r i e m e n , d o 't
e r o a n s k e t t e n w i e r . Compos. bi-, út-
akrieme.
overdr. De t s j i z e n s k r i e m e , er loopt
vocht uit. Vgl. skriemer.
s k r i e m e r , s. eg. schreier, schreister.
Ook gezegd van een kaas, waar de wei
niet voldoende is uitgeperst, zoodat het vocht
er uitzweet en er in droppels bij neer loopt.
Vgl. skriemerich.
s k r i e m e r i c h , adj. & adv, schreierig. —
I n s k r i e m e r i c h b e r n . — S k r i e me-
r i g e e a g e n , tranende oogen. — S k r ' i e -
m e r i g e t s j i i s . Zie skriemer.
s k r i e r , s k r i e s , s. eg. Zie skrie. Com-
pos. skrie(r)s-aei R. ind T.a, 216'.
s k r i f t , s . n. schrift. — - S k r e a u n s k r i f t ,
het geschrevene. — D e r s t i e t i n s k r i ft
o p s k r e a u n , d a t is b y n e i f o r g i e n .
Dr. E., Quickborn, 36.
— I n skriift s k r i u w e , schrijfoefening
! houden (op school).
— Hy m o a t i n nij s k r i f t h a , een ve]
papier of schrijfboek om zich in het schrij-
ven te oefenen.
— De S k r i f t , de Bijbel. — W a k k e r
t h ú s w ê z e y n 'e S k r i f t . — U t 'e
Skrift p r a t e , bijbelsche onderwerpen
bespreken.
s k r i f t e n k e n n i s s e , s. letterkunde. —- I t
| s e l s k i p for F r y s k e t a e l - en skrif-
tenkennisse.
s k r i f t k i n d i c h , adj. bijbelkundig, erva-
ren in de kennis der Heilige Schrift. Hsfr.
IX, 142.
skriftuer'lik, adj. bijbelsch. — I n s k r i f -
t u e r 1 i k m a n , die den inhoud des Bijbels
kent en er veel uit weet aan te halen.
s k r i f t u e r ' p l e a t s , s. schriftuurplaats, bij-
beltekst, aanhaling uit de Heilige Schrift.
— S i b e k i n b y s o n d e r o e r 't g o e d e
p r a t e , hy wiist it a l l e g e a r r e mei
s k r i f t u e r p l e a t s e n o a n . — Hy h e t d e
skrift uerpleatsen sa m a r f o r 't
k r i j e n , is steeds gereed om alles met bij-
belteksten te bewijzen.
s k r i k , s. schrik. — In s k r i k k r i j e . -•
 SKBIK. 126 SKRIUW.
O e r a l w a e r r e e r 8 k r i k en e a n g s t - I — De R ö 1 i s k e h a r p n s k r i 11 e t. ibid.
m e . v. Blom, Bik., 82. — I n h a p k e f o r 94. Compos. opskrillc.
de s k r i k , een slokje om van den schrik s k r i l l i c h , adj. schichtig, schrikachtig.
te bekomen. s k r i m p e , v. schrompelen. — I t h o u t
— I t is i n s k r i k ! 't is schreeuwend, ho \ s k r i m p t , wordt door inkrimping mot bar-
o n d o g e n s dy b e r n b i n n e . sten en scheuren.
Hy r o p t : s k r i k f e n r i d e n , daagt ie- s k r y n , s. schrijn, soort van kast.
der tot een wedstrijd op schaatsen uit. — s k r i n e , Hl. s. doodkist.
Zoo ook: — S k r i k f e n l i g e n , als om s k r i n e , v. schrijnen. — De h â n is
strijd tegen elkander opsnijden. — D a t h w e t s k r y n d , ontveld.
wyndronk, dat rôp: skrik! datjage. s k r i n i c h , adj. geschrijnd. — S k r i n i g e
A. Ysbr. (1861), 29. | h a n n e n , met kleine barstjes door winter-
s k r i k ' b y l d , s. n. schrikbeeld. — H j a koude. Vgl. splitterìch.
kaem ta ynsjên det men g j i n ! s k r i n k e l , s. schenkel. In 't algem.: elk
s k r i k b y l d e n s k e p p e m o a t . Sw. 1862, \ der holle of pijpbeenderen. Meer in het bij-
28. zonder voor dij- en scheenbeen.
s k r i k f a l ' l i o h , adj. schrikachtig. overdr. I n m e a g e r e s k r i n k e l , ma-
S k r i k k e , v. schrikken, verschrikken. ger mensch. Hsfr. VII, 256. Compos. nlã-.
Compos. for-, ô†skrikke. knnpski inkel, z. d.
s k r i k k e , v. overspringen. — De s t e k - ; s k r i n ' k e l m a n , s. volledig geraamte van
k e n s k r i k k e (bij brei- en haak werk). een mensch. Fig, ook voor: de Dood.
uit zijn plaats schieten. — I t s e i l s k r i k t. s k r y n m a k k e r , s. schrijnwerker , kiste-
— Dy k l e u r e n s k r i k k e , passen niet bij maker.
elkander. Compos. forskrikke. s k r y n s ' - l a k e n , Hl. s. n. zwart laken, dat
s k r i k k e l , s k r i c h e l , adj. schuchter, bij de begrafenis over de doodkist gespreid
bloode, bedeesd. Vgl. skreken en skruten. wordt. Zie skrine (s.) en kistekleed.
s k r i k k e l i k , adj. & adv. schrikkelijk, s k r i p , s k r i p p e , met afleidingen en sa-
verschrikkelijk. Met meer nadruk: s k r i k - menstellingen , zie skrep, enz.
k e l i k e n . — D ê r to W a t e r l o o is 't ; s k r i t , s. schrede. Ookin de uitdrukking: Dy
s k r i k k e l i k e n t a g i e n . B. 150. h e t w o l s k r i t y n 'e b r o e k , schertsend:
s k r i k k e l j i e r , s. n. schrikkeljaar. — Yn I schrijdt flink voorwaarts, is vlug ter been.
i n s k r i k k e l j i e r s t i e t i t d e f a m m e n Zoo ook: — D ê r is n i n s k r i t y n d y
frij i n f e i n t t o f r e e g j e n , s e i t i t i b r o e k , het kruis in die broek is te nauw
s p r e k w i r d . Vgl. skrikke. ; om behoorlijke schreden te maken.
s k r i k s , adj. &adv. schuins, overhoeksch, { s k r i u w e , ( s k r j o u w e ) , v. schrijven. Ik
scheef. — Dy s t r e k e n r i n n e s k r i k s , ; skriuw, ik skreau , ik ha skreaun (Hl.
schuins , bijv. op een gekleurde geweven stof. skrien), skriuwende, to skriuwen. — H y
s k r i l , adj. & adv. schril, angstvallig, ! k i n m o a i s k r i u w e , schrijft een mooie
schrikachtig. — H y s j u c h t s k r i l om hand. —- I n b r i e f s k r i u w e . — S k r i u -
h i m h i n n e , met angstvallige blikken. — ! w e e n w r i u w e , allerlei schrijfwerk ver-
I t b e r n f l e a c h s k r i l n e i j o u t a . R. richten. — E l k o a r s k r i u w e , briefwisse-
ind T.2, 168*. — I n p e a r s k r i l l e e a g e n . ling houden. — M y n b r o e r y n A m e r i k a
Ibid. 872. — I t r o a n h j a r s k r i l t r o c h h e t niy l é s t e n s k r e a u n , een brief toe-
d e 1 e a , er ging haar een rilling door '. gezonden.
de leden. 373'. — I n s k r i l l û d , een — E a r n e op s k r i u w e , bij openbare
schel geluid, van angst of schrik i veiling van vastigheden een bod doen, door
s k r i l j e , s k r i l l e , v. rillen van schrik of 1 den prijs dien men wil geven op een bordje
angst. — I k s k r i l d e d o ' k i t h e a r d e . — { te schrijven. — Op i n b o e r e p l e a t s
Hy s k r i l d e e r f o r t o b e k , deinsde er s k r i u w e , schriftelijk een zekeren huurprijs
ontzet voor terug. — B e i d e s k r i l j e , j daarvoor aanbieden. - - Ook : O p i n b a e r c h,
b e i d e o n t r i e r e . v. Blom, Bik., 23. — 't — op in k o u s k r i u w e , in onderlingen
I s e ft i t i e r d r y k s k r i l l e t . Ibid. 60, wedstrijd, bij het slachten van varken of

wumkes.nl
 SKBTUW. 127 SKROEF.

koe. het geschatte gewicht op schrift stellen. werkt. — S k r o a r s - û r e h a l d e , tussehen

— W Y s k r i xi w e ú s B o u m a , dit is on- licht en donker een poosje rusttijd houden.
ze familienaam. — H j a n e a m e d y m a n s k r o a t , s. - - pi. s k r o a t e n . soort smalle
J e l l e S m o a r , m a r hy s k r i u w t h i m planken voor schuttingen, hokken, enz. —
o a r s Li nis t r a , als zijn geslachtsnaam. D e r m i s s e t w a s k r o a t e n fen 't h o k ,
s k r i u w ' - a r k , s. n. schrijfgereedschap. n o u is d e b a e r e h e r út.
s k r i u w t ) O e k , s. n. Fra cahier, schrijf- repen hout, weinig breeder dan latten,
boek. Ook: kantoorboek. b. v. tegen een kamermuur, om daar op het
s k r i u w T o o e r d , s. n. schoolbord. Zie skonl- houten beschot, of het linnen voor behang-
leboerâ. selpapier, te spijkeren. A. 606. Compos. bi-
s k r i u w e r , s. m. schrijver, klerk.— H y hangskroaten.
i s s k r i u w e r o p i n k a n t o a r . — De skrobt)ear(r)iug, s. schrobbeering, strenge
s k r i u w e r fen 't s e l s k i p f o r F r y s k e berisping. — I n s k r o b b e a r i n g k r i j e .
t a e l - en s k r i f t e n k i n n i s s e , de secre- — l m m e n i n s k r o b b e a r i n g j a e n .
taris. s k r o b b e l j e , Amel. v. wasschen, reinigen.
s k r i u w e r i j ' , s. geschrijf. — S k r i n w e - — E a r a p p e l s s k r o b b e l j e , ze met een
rij y n 'e k r a n t e n , courantengesehrijf. bezem of luiwagen in een emmer met water
schrijfgereedschap , schrijfbehoeften. — D a t schoon maken. — De h u n n e n sk-rob-
t a f e l s - l a e d , d ê r h e t R e i n s y n s k r i u - b el je,of: 't i e n ot' 't o a r m e i d e h a n -
w e r ij yn. n e n s k r o b b e l j e . Vgl. shróbje.
s k r i u ' w e r s - r e a u , s. n. sehrijfgerei, -ge- s k r o b b e r , s. schrobber, heiboender. Com-
reedschap. Fr. Wjn. 1861, 1. Ook s k r i u w - pos. hânskrobber.
ark. Overdr. ook somtijds voor: kommies of
s k r o a d e , Zh. s. soort van smalle plank. deurwaarder. R.P., Jouwerk., 14—16.
Zie skroat. s k r o b b e r m a n , s. m. venter met schrob-
s k r o a r , s. eg. (Oud-Fr. s k r o d e r e , Oud- bers.
Holl. a c h r o o d e r , Oud-Duitsch Schröter), s k r o b f e t , s. n, sohrobvat, een bierbrou-
snijder, kleermaker; (thans vooral) naaister. wersgereedschap. A. 675.
Compos. mans-, mijnJjûs-, †rouliûsskroar. s k r o b j e , v. schrobben. — D e s t r j i t t e ,
s k r o a r j e (spr. -oá-), v. kleermaken , naai- de f l i e r s k r o b j e . Compos. bi-, óf-, om-,
werk verrichten. — H y s c i l 't d e r w o l útskrobje; strjitshrobje.
ú t s k r o a r j e , hij zal het wel zoo zuinig s k r o b s a g e , s. sehrobzaag, een soort
en voordeelig overleggen, dat een bedoeld handzaag van den timmerman,
voorwerp uit de voorhanden stof gemaakt I s k r o e d , s . — dim s k r o e d t s j e , (een) teer
kan worden. Ook in figuurlijken zin: hij en tenger ziekelijk kind. — O c h , i t i s
zal met goed overleg er wel een voordeel uit- s a 'n s k r o e d t s j e , zoo 'n stumpertje. —
halen. Hy n s t e l j i r r e , d a t i s f o r m e m e n 't
als s. ve'rb. i t s k r o a r j e n . — H y g i e t j f a m k e g o e d . O c h , w a t i s d a t w j i r m
o p i t s k r o a r j e n , — l e a r t i t s k r o a r - i n s k r o e d . Slj. en Rj. 1902, 175.
j e n , is kleermakers-leerling. als dim. ook voor: (een) tenger en ziekelijk
s k r o a r k j e (spr. -oá-), v. geregeld met lammetje.
eenig naaiwerk bezig zijn; als kleermaker s k r o e f ( s k r ú f , Tietj. e. e.), s. schroef.
steeds, maar niet druk, werk hebben. — — De s k r o e f o a n i n s k a e f b a n k , —
H j a s i t m e a s t s a 'n l y t s b y t s j e t o f e n i n b o a t , — f e n i n w e t t e r m o u n -
skroarkjen. — i e . — fig. H y i s ú t 'e s k r o e v e n , bui-
Ook als s. verb. kleermakers werk. — H y ten zijne ingetogen stemming, uitermate ver-
h â l d t a l t y d n o c h s a h w e t s k r o a r k - heugd, in verrukking. Compos. fear-, moer-
1
jen. skroef; kisteskroef; mounleskroef; wetterskroe†\
s k r o a r s - t a f e l , s. snijderstafel, werktafel I s k r o e f - , s k r û f b a k , s. b a k , waarin de
van den kleermaker. schroef van een watermolen draait, in te-
s k r o a r s - û r e , s. schemeravond-uurtje, voor , genstelling van de ú t s k o a t ( b a k ) .
eene naaister, die bij anderen aan huis | s k r o e f - , s k r û f b a l k e , s. (de) balk waar-

wumkes.nl
 SKROEF.
aan in een watermolen de schroef is bevestigd.
skroef-, s k r û f b a n k , s werktafel van
e9n smid of een timmerman, waaraan schroe-
ven zijn gehecht, om bepaalde voorwerpen
te bewerken.
skroef-, s k r û f b o a t , s. schroefboot.
skroef-, s k r û f r ê d , s. n. schroefrad, in
een watermolen: het r a d , dat, aan de schroef
verbonden, gedreven wordt door het 'standerd-
rad.'
skroef-, s k r ú f t a n g e , s. schroeftang; ook
meubelmakerswerktuig om er een paneel,
uit twee aaneengelijmde deelen bestaande,
tusschen te beklemmen tot de lijm volkomen
droog is. — dim. s k r o e ft a n g k j e.
s k r o e i , s. voor: honger, eetlust. — I k
h a w o l s k r o e i . VgL skrok (aan het slot).
s k r o e i j e , v. schroeien, zengen. — D o u
s k r o e i s t d y , voor: uw Weeren schroeien.
s k r o e i j e r i c h , adv. — I t r û k t ( s t j o n k t )
h j i r s k r o e i j e r i c h , alsof er iets schroeit.
s k r o e v e , s k r u v e , v. schroeven. Com-
pos. fêst- tichtskroeve.
s k r o e v e - , s k r û v e d r a e i j e r , s. schroeven-
draaier, werktuig om schroeven vast te zet-
ten of los te draaien.
S k r o k , adj. schraal, dor, verdroogd. —
I t i e r d r y k is s k r o k , door lang aanhou-
dende zomerdroogte. — D e . k i e l - , d e m a -
le-, d e t o n g e i s m y s k r o k , droog. —
Vgl. soar. — I n s k r o k l û d , een schorre
stem. — I n g l ê s m e i m a e r t e b i e r , ha-
boes, seit hospes Minne, It waer
is h j i t en s k r o k , l i t j y de b o e l m a r
r i n n e . Oude kinderprent.
schraal (van voedsel). — I t s t i e t e r
s k r o k m e i ûs f o a r . B. ind T.a, 49. —
De s k r o k s t e s m j i r k e r t . Aid. 163". —
— O a n 'e w e i h i e d e k o u i t a l t i t e n
j j u s t e r e s k r o k h a w n . — De s k r o k k e
w i n t e r t i i d . ld. VIII, 127.
inhalig, vrekkig. — E a n g d a t d e l i u e
h j a r f o r s k r o k en h e u k e r a f t i e h
oansjên scoene.
Ook als s. — I k h a sa 'n s k r o k , ik
heb erg honger. Vgl. skroei.
s k r o k j e , s k r o k k e , v. schrokken, veel
en gulzig eten. — S k r o k k e e n f r e t t e ,
d a t s e p u s t e e n b l i e z e . B. ind T.a, 318".
s k r o k k i c h , adj. hongerich, gulzig.
s k r o m f e l , s k r o n f e l , s. schrompel, rim-
pel.
wumkes.nl
128 SKTJF.
skromf(e)lich, skronfelich, skrom-
p e l i c h , adj. schrompelig, rimpelig. — I t
j i i s is r o n f e l i c h en s k r o t n f e l i c h . —
In s k r o n f e l i g e a p e l . — Hj a h e t in
s k r o n f e l i c h w e z e n , as in â î d e b e p -
pe fen t a c h t i c h j i e r .
skromf elje, skronfelje, skrompelje,
v. schrompelen, rimpelen.
s k r o u s k , adj. koud, huiverig. — S y n
m e a g e r e , s k r o u s k e b e r n . Hsfr. 11.270.
— I t w a e r w i e r raistich en s k r o u s k .
— De â l d b o e r h i e , o m d e s k r o u s k e
m o a r n ôf t e w a r r e n , i n g u l r o m e r
b a r n d e w y n op n a g e l s yn de m a g e
s l e i n . R. ind T.a, 130». - H y r e k t e
m o a r n s s y n s k r o u s k e l e a , zijn huive-
rige leden (na in de buitenlucht te hebben
geslapen). Ibid. 201*. — P a k e , skik
h w e t t i c h t b y 't f.jûr; || W a e r m -
j e d e â l d e s k r o u s k e l e a . H. S., Bloml.,
123.
s k r o u s k e n s , s. huiverigheid van koude.
H. S., Telt.
s k r o u w e , s k r o u j e , v. schurken (B.
335), kleumen, koude lijden. — S k r o u -
j e n y n 'e k j e l d by 't w i n t er. R. ind T. ä .
s k r o u w e n ( d ) , adj. kouwelijk. Vgl. skrousk
en skrouwe.
s k r u f t , s met de samenstellingen en af-
leidingen. Zie skrift.
s k r u p e l , adj. (bastaardwoord) scrupuleiix.
Zie volgend art.
s k r u t e l , s k r u t e n , adj. bevreesd, be
angst. Hy h e t i n s t a p s a s k r u t e n ,
a s h i e d e r n e a t n i n g o e d s y n 't s i n .
ld. XV. 39. — W ê s n e t s k r u t e l a s d e
d e a d k o m t . — Ook s k r u t e l i e h . A.587,
908.
s k r u t e l e n s , s k r u t e n h e i t , s. beschroomd-
heid , vreesachtigheid.
s k u d , voor: S k u t , s. schutting, schot.
Meer algemeen s k e t .
s k u ã d e , v. Zie skutte.
s k û d e l j e , v. keilen of werpen met plat-
te steentjes langs de oppervlakte van het
water, zoodat zij daardoor telkens weerkaatst
worden; ook wel: s k û l j e - b û r l j e , s k û l e -
j b û 1 j e. Leeuw, sj u t e 1 e. Zie platsjesaeije.
' s k u e n , (Schierm.) s., —• pi. s k u e n e n ,
! — (Zh.) sing & pi. s k u n. Zie skoech, skoen,
j schoen, schoenen.
! s k ú f , s. schuif. — D e s k ú f y n 'e hin-
 SKÜF. 129
n e l o o p , tot afsluiting. — De s k ú f f e n
>e k l o k , schuifplank voor het onderstuk
eener Friesche staartstuk-klok, ook: s l y p -
b o e r d (sleep- of schuif bord). Iddl. — I t
w e t t e r r i n t n e i de m o u n l e , de skúf
fen de s k u t d o a r s t i e t i e p e n .
dim. s k ú f k e , schuifdeurtje, verschuif-
baar deksel op een doos of kistje. — I n
d o a s m e i i n s k ú f k e d e r yn. Hûs-
hiem 1,899, 142.
s k ú f r a m t , s. n. schuifraam.
s k û l , s k û l e , s. schuil, schuilplaats, be-
schutting. — De m i e r e n (graxiuuaiei-s)
l a e i j e n û n d e r 'e s k û l e , onder eenc be-
schutting. — W y b o a r t s j e o p 'e s k û l .
Vgl. biskül-boartsje.
skûlderje, skûlebûlje, skûdelje, v.
kiskassen, met platte steentjes langs de op-
pervlakte van het water werpen , zoodat zij
telkens weerkaatst worden en opspringen.
Verg. Halb. Lex. 774, ook 470 en 572. Ook
jilatsjenaeye.
s k û l h e m e , s. schuilhoek.
s k û l h o a l e , s. schuilh ol. — S a s k e m o e i
s o e h t h i m w e r út s y n s k û l h o a l e
w e i . E. ind T.ä, 10(.
s k û l h o e k e , s. Zie skûlheme.
s k û l j e , v. schuilen, verschuilen. — F o r
de r e i n s k û l j e . — D ê r m o a t h w e t
s k û l j e , daar moet iets achter schuilen.
Telt. MS., 12. — D ê r s k û l e t w e r h w e t ,
overdr.: zij is zeker zwanger. Vgl. skûl.
s k u l p , s. schelp. — pi. s k u l p e n , inz.
de groote schelpen (in tegenstelling van
n ú n d e r s, kleine schelpen). — E f t e r h û s
Ie in e l e g e f l e s s e n e n o e s t e r s k u i -
p e n . R. ind.T 5 ., 129''. Vgl. mokselskulp.
— Y n 'e s k u l p k r û p e , fig. zich terug
trekken. Vgl. R. W\ Blêddcn, 29.
s k u l p ( j ) e , v. een plank of balk in de
lengte doorzagen. — I n p l a n k e t a l a t -
t e n s k u l p e. — F e n i n b a l k e o f b e a m -
stamuie p l a n k e n skulpje. Compos.
íitskulpje, een geschulpten rand aan iets
maken.
s k u l p k e s j e a s , s. nieuwerwetsche sjees
met eenigszins schelpyormigen b a k , in te-
genstelling met de kromsidige sjeas.
s k û l p l a k , s.n. schuilplaats. Hsfr. XII, 184.
s k u l p s a g e , - s e a g e , s. schulpzaag, zaag
om planken tot latten, of balken en boom-
stammen tot planken te zagen.
wumkes.nl
SKUR.
s k u l p s â n , s. n. schelpzand, zand met
schelpen of gruis daarvan vermengd. — Ook:
skyl-, skilsân.
s k û l t s j e b l i n k , s. schuilevink, schuil-
hoekje. De b e r n b o a r t s j e s k û l t s j e -
b l i n k (kinderspel). Vgl. skûl, en biskül-
boartsje.
s k û l t s j e s e t t e , v. heimelijk de school
verzuimen. Zie skoaltsjeskiVje.
s k û i n , s. n. Zie (mede voor de afleidin-
gen en samenstellingen) skom, e. v.
s k v m e , s. schelf, opgetaste hoop van veld-
vruehten. Schierm. s k i í n , bergplaats, schuur.
HD. Scheune. Vgl. J. W. Dialect. Zie skoune.
s k û r , s. s k û r r e , v. enz. Zie skoer, scheur,
enz.
s k u r f , adj. skurkachtig, sehelmsch, ge-
meen. — I n s k u r v e k o n s j í n s j e , een
slecht geweten. — Prov. Dy 't s k u r f i s
d y s k e u k t . — H y d o c h t s k u r f , on-
eerlijk, speelt valsch.
Ook haveloos. — In g e m i e n e s k u r v e
k e a r e l . Hsfr. II, 255. - - S k u r f y n 'e
k l e a n , armoedig, haveloos gekleed. — I n
h û s k e , s k u r f , b o u f a l l i c h . Hsfr. I I I ,
13; VII, 209. — S k u r f g û d , geschonden
goed.
s k u r k j e , v. schurkachtig handelen. ld.
173. Vgl. skelmje.
S k û r r e , s. schuur. — Schierm. & Tersch.
skiín, — De s k û r r e f e n i n b o e r e h û s .
Prov. H y h â l d t i t h û s b y d e s k û r r e ,
woont dicht bij zijn bedrijf, B. 473. Compos.
boereskûrre, houtskûrre, rea-, blaupanne-
skûrre, tekskârre, timmerskârrc.
dim. s k û r k e , schuurtje.
s k ù r r e b a l k e , s. balk in de schuur. Ook
h e a b a l k e . Zie groubalke, -bynt.
s k û r r e d o a r r e n , s. pi. schuurdeuren, de
groote deuren eener Friesche boerenschuur.
Vgl. boas- en mendoarren.
s k û r r e r e e d , s. (het) wagenpad in de
schuur langs de hooi- en graanvakken, waar
men den volgeladen wagen bij rijdt.
s k ù r ( r e ) s t i l e n , s. pi. de stijlen in de
schuur, waar de balken op rusten, en met
deze het gebint vormen. Zie bynt.
s k û r s e k , s. (van Oudfr. s k u r , eenezie-
kelijkheid, waardoor men zich skurkt, scheukt),
in de uitdrukking: Y n 'n s k û r s e k s i t t e
(Stadfr.: ín de schuurzak), in het algem. voor:
in ongezonden toestand verkeeren, ziekelijk,
9
 SKUR. 1.30
sukkelend zijn. — H j s i t y n 'e s k û r s e k ,
hij is ongesteld. — J a p í k h e t h i m for-
m e r k e : (te druk kermis gehouden), n o u
s i t e r yn 'e s k û r s e k . B, 412.
s k u r v j e , v. schelmachtig, spelen. Mak-
kum. Verg. skelmje en skurkje.
S k u t , s.n. skutting, beschot. Compos. bêä-
skut, ook bêdsket, z. d. Zie sket, skot,
S k u t , als: interj. houd op, wacht even!
(eig. Imperatif van s k u t t e . ) o. a. gebruike-
lijk bij 't elkander toewerpen van steenen
(bij 't lossen en laden), als een der werk-
lieden zijn greep steenen niet vlug genoeg
kwijt is. Ook bij schutjassen.
Ook als liondennaam.
s k u t d a e m , s. waterkeerdam met schuif,
in eene sloot. Zie skutte. Ook wel: w e t -
t e r d a e m . Vgl. pindaem.
S k û t e , s. schuit, schip, vooral voor: turf-
schip, turfskûte. Ook: als inhoudsmaat: I n
s k û t e b a g g e l d e r , een bepaalde hoeveel-
heid turf. Compos. kouweskâte, séskûte.
Noordelijke visschersdorpen : s k i t e .
s k û t e b o e r , s. m. voor: turfschipper.
Dongdln. s k û t s j e b o e r . — De s k û t e -
b o e r b r i n g t de l y t s e b e r n . Hy
n i m t se m e i û t 'e W a l d e n ; d e r h e l -
l e t e r se ú t 'e h o l l e b e a m . (Zóó wordt
op de Klei aan kinderen verteld.)
s k û t e b o e r s k e , s. turfschippersvrouw.
s k û t e f a e r , s, m. schuitevaavder, voor:
schipper. — D j i p y n 'e l a d e n e ts.ja.lk ||
S o n g s k û t e f a e r as i n a l k . R. ind 'F.',
21". W. Gr., 5 : a k û t e f a r j er.
s k û t e l , s. schotel. — Bi g o e d i g e l i û
i e t e n b y â 1 ds ú t t i n n e n s k û t e 1 s. —
I t is a l t y d f e t y n in o a r m a n s s k û -
t e l , men meent altijd dat anderen volop
hebben. I t w e t t e r is (sa f l a k ) as in
t i n n e n s k û t e l . — In h o u t e n s k û t e l
groote nap.
Comp. flésk-, ier(d)appel-, ier(d)bei-, ream-,
sûp(e) skûtel,
s k û t e l b a n k , s. bergplaats of kast met
planken om er keuken- en ander huiselijk
gereedschap op te zetten, veelal aan het
bovengedeelte geheel open en beneden van
deurtjes voorzien. —- fig. De s i n n e s k y n t
w e r o p 'e s k û t e l b a n k , er is bij uitzon-
dering vrede tusschen het echtpaar. Forj. 1S93.
—: De s k û t e l b a n k , ook schertsend voor
de geboorte-, huweljjks-, en sterf berichten,
wumkes.nl
SKÜT.
als advertentiën in de Leeuwarder Courant.
S k û t e l d o e k , s. vaatdoek tot het afwas-
schen van schotels, borden, enz.
S k û t e l s k i p , s. n. voor: potteschuit. Forj.
1882, 65. Zie potskip.
S k û t e l w a s k e r , s. iemand die de vaten
wascht. Overdr. I t i s i n J a n - s k û t e l -
w a s k e r (een Jan-hen.)
S k û t e l w a s k j e , v. vaten (borden en scho-
tels) wasschen. — D e f a e m w i e r o a n 't
s k û t e l w a s k j en. ld. IX, 115.
S k û t e l w e t t e r , s. n. vaatwater, water
waar schotels en borden in gewasschen zijn.
iron. voor: slappe koffie met veel cichorei.
Vgl. spielwetter.
S k û t e s k i p , s. n. plat open vaartuig met
een overdekt achter-onder. A. 538.
S k û t e s k i p p e r , s. m. vooral voor: turf-
schipper.
S k u t f û k e , s. zekere soort van vischfuik.
B. 229.
s k û t h e l l i n g , s. scheepstimmerwerf. Zie
helling.
s k û t h û s , .3. n. het werkgebouw eener
scheeps-timmerwerf.
s k û t m a k k e r , s. m. scheepstimmerman.
Vgl. hellinijbaes.
s k û t m a k k e r i j , s. scheepstimmerwerf.
s k û t m a k k e r s f e i n t , s. m. seheepstim-
mermansknecht.
s k u t s l û s , s. schutsluis. Vgl. skutte.
s k u t s t á l , s. schutstal, (meest bij eene
herberg), waarin onbeheerd loopend vee van
gemeentewege wordt opgeborgen. — By
J e t s e k a s t l e i n i s h j i r de s k u t s t á l .
s k u t s t i k k e n , s. pi. stukken land tus-
schen Workum en Kouduin : . oorspronkelijk
deel uitmakende van een gemeene weide,
doch later door slooten van elkander ge-
scheiden, B. 158.
s k u t t e , v. schutten, tegenhouden , ver-
hinderen. — I k s c i l d ê r i n b o e r dts.j e
f o a r s k u t t e , er een schotje voor schieten,
't verhinderen. R. ind 'IV, 73".
— I t w e t t e r s k u t t e , stroomend water
in vaarten en kanalen tegenhouden, keeren,
vooral door schutsluizen.
skippen s k u t t e , schepen door een
schutsluis laten varen, door het daarin op-
geschutte water te laten afstroomen. — De
s y l m a n m o a t s k u t t e for i n b l a z e r
d y 't n e i sé g i e t .
 SKÜT.
vee in de schutskooi brengen. Dit ook
s k e t t e , z. d. Zie skutstâl.
s k û t e l b û t s j e , v. met platte scherven
over 't water gooien, zoodat zij, de opper-
vlakte rakende, telkens opspringen. Zie skû-
äelje, skûlderje, skûlebûlje, ook platsjesaeije.
Overdr. — I k k o m e r n o c h a l s k û t e l -
b ù t s j e n d e t r o c h . Het gaat met mijn
toestand op en af, nu eens wat beter en dan
weer wat minder goed. A. 62.
s k u t t e r , s. m. schutter. — Ook wel s j i t -
t e r , Compos. biskutter.
s k u t t e r j j , s. (de) schutterij. ld. I , 164.
s k u t t e r j e , v. schuttersdienst doen. —
W y m o a t t e hj o ed s k u t t e r j e .
s k u t t e r s k a p t e i n , s. m. kapitein dei-
schutterij . ld, I , 164.
s k u t t i n g , s. afscheiding, afsluiting. Com-
pos. rfjier- of äjirskuttiny, z. d. en féskuttinr/.
slab(be) slaeb, slabbedoek, s. slab,
morsdoek voor kinderen bij het eten. Vgl.
slanterslab.
s l a b j e , s l a b b e r j e , v. slabb(er)en, lep-
pen. - - De k a t s l a b b e t m ô l k e , — d e
h o u n s l a b b e t w e t t e r . Compos. opslabje ,
hofje-, môlkeslabje. Vgl. slob(ber)je.
s l a c h , s. slag, in verschillende gewijzigde
beteekenissen. — l m m e n i n s l a c h j a e n .
— In s l a c h om 'e e a r e n , — o p 'e k o p .
— H j a b i n n e m e i in-o a r o a n 'e s l a c h ,
aan 't vechten , ook s 1 a c h s. — Overdr. I n
s l a c h m e i de m o a l p ù d e h a w n h a ,
door aandoening in tijdelijke zinsverbijstering
geraakt zijn.
I n s l a c h m e i d e s e i n e , een zwaai met
de zeis om het gras af te maaien. Zoo ook:
In f i k s e s l a c h h e a , een dik zwad hooi,
van het afgemaaide gras. -—In s l a c h m e i
de p o m p , eene op- en nederwaartsche be-
weging van den pompstok. — Ook voor de
hoeveelheid water dat met eiken slag wordt
opgepompt. Myn s k i p w a e r d s a l e k ,
d a t i k t r i j e h o n d e r d s l a g g e n y n 'e
pomp hie.
De k l o k is f e n 'e s l a c h , slaat ver-
keerd, onjuist. — I t i s o p 'e s l a c h f e n
t o al v e n , het zal zoo dadelijk twaalf uur
slaan. - - I t w i e r s a u n û r e o p 'e s l a c h ,
do t e a g e n w y w e r f o a r t , R. ind TV,
196&. — I k s c i l i t op 'e s l a c h d w a e n ,
dadelijk doen.
Itisneedwaer, detongerrottelt
wumkes.nl
1S1 SLACH.
g r o u s u m t r o c h 'e l o f t , d e s l a g g e n
folgje rêd nei elkoarren.
I n m o a i j e s l a c h , bij kaatsen en kaart-
spel. — D a t i s d y n s l a c h , gij hebt dien
slag gewonnen, ook overdr. gij hebt gelijk,
bij redetwisten. Hy is a e r d i c h o p ' e
s l a c h , slaat gelukkige ballen. — Ook in
verband met welslagen. H y h a t s l a c h
f e n k e a t s e n , f e n r i d e n . — fig. I n
s l a c h s l a e n , belangrijk voordeel behalen.
— Men m o a t er m a r s l a c h fen ha.
— I t m i s l e a r r e h i m s l a c h op s l a c h ,
het mislukte hem telkens.
M e i in-o a r o p 'e s l a c h t e r s k j e , op
de maat, met geregeld op elkander volgende
slagen dorsenen. — H j a b i n n e a l o a n 'e
s l a c h , aan 't dorschen, (over het algemeen):
aan het werk. Ook: s l a c h s . — G j i n
s l a c h m e a r d w a e n, ophouden met werken.
I n s l a c h y n 'e w e i , een laagte, diep
spoor in den weg. — I n s l a c h y n 'e d y k ,
een holle bocht in den dijk. — H y r i n t
m e i i n s l a c h y n 'e r ê c h , met een bocht
| in den rug. — P r a t e m e i i n s l a c h y n
'e t o n g e , met dubbelslaande tong spreken,
veelal als gevolg van te veel drankgebruik.
— fig. I n s l a c h om 'e e a r m í t a k -
k e) h â 1 d e, niet rechtuit zijne meening zeg-
gen, om er later op terug te kunnen komen.
H y h a t de s l a c h om d e e a r m (t a k-
k e), hij heeft de schaapjes op het droge,
j hij behoeft niet meer te werken.
Ook voor eene wandeling in het rond. I n
I s l a c h om 'e b û r r e n , de buurt rond wan-
\ delen. — F y f t i c h s l a g g e n d e b e r c h
i y n 't r o u n . H. Z. Ts. Tuwz.
j Compos. del-, yn-, oan-, ôf-, útslach; †jâr-,
swyp-, tomjerslach.
s l a c h , s.n. slag, soort. — R a e r s l a c h
r fen f o l k , — in g o e d s l a c h fen k e a -
rel. — Sok s l a c h fen gûd.— S a h w e t
b y d e g o u n e o m ? Nou j a , sok s l a c h ,
s l a c h f i n k , s. eg. fringïlla coelebs. Zie
skelfink.
s l a c h - i e l g e r , s. slag-elger, soort aalgeer,
een voorwerp om aal te vangen. Zie ielgear.
s l a c h m o a l , s. n. (de) grofste soort grut-
tenmeel, waar het fijne uitgehuild is. Uit
rogge- of tarwemeel gebuild, heet het (bij
de bakkers) g r a n t , z. d.
S l a c h m o a l f o r b a r g e f o e r . Vgì.grou-
moal.
 SLACH. 132
s l a c h - r i g e , s. slagorde. Wl. ld. XV.
S l a c h s , adv. klaar, gereed, bezig, aan den
arbeid. — J o u k e w i e r m o a r n s b ì t i i d
a l s l a c h s , vroegtijdig aan den arbeid. —
I k w i e r s a i e r s l a c h s , (had zoo vroeg
mijne zaken afgedaan) d a t i k k o e m e i
i e n d e i ta. R. ind T.2, 89'. — E a g e l e
w i e r i e r s l a c h s , vroeg gereed, met trou-
wen. — M e i f a m m e n s l a c h s t o r e í t -
s j e n . Hsfr. Til, 231. — H j a w i e m e a l -
t y d s l a c h s m e i h j a r n i f o l w i r k . Hsfr.
I I I . 220.
Ook: h j a b i n n e d ê r s l a c h s , aan 't
vechten. Vgl. slach.
s l a c h s i d e , s. als adv. — I t s k i p l e í t
s l a e h s i d e , helt naar éene zijde over. A. 659.
s l a c h s i e d , n., slagzaad, vlas-of lijnzaad,
bestemd voor de olieslagerij, ter onderschei-
ding, van s j i d (d e l)s i e d (z. d).
s l a c h s w i r d , s. n. slagzwaard. — S l a c h -
s w i r d e n d o l k . G. ,T. I, 159.
S l a c h t , s. (de) slacht, (het) slachten, (het)
geslachte. — I n k e a l o a n j a e n f o r d e
slacht. — In s l a c h t bargeter-
m e n (z, d.)
slachtbank, s. slachtbank.
s l a c h t b e e s t , s. dier, dat geschikt- of
bestemd is om te worden geslacht; vooral
voor eigen gebruik. — Dy k o u —, d a t
s k i e p s c i l ïís s l a c h t b e e s t w ê z e .
s l a c h t e , s. n. geslacht, maagschap, fa-
milie, stamhuis. — Hy w i e r f e n 't s e l d e
s l a c h t e . Verg. laech en skaei. Ook wel
voor: sekse.
s l a c h t e s., verkorting voor s 1 a c h t e d ij k,
z. d.
s l a c h t e , v. gelijken, van gelijken aard,
soort of geslacht zijn — H y s l a c h t s y n f a e r .
s l a e h t e d y k , s. binnenlandsche dijk, die
oudtijds, vóór het bestaan van een algemee-
nen zeedijk, werd opgeworpen, om een be-
angrijk deel vun Friesland tegen het zee-
water te beschermen. Halb. A. 659. Les. 657.
Zie J. W., Naaml. 359«.
s l a c h t e r , s. in. slachter, slager. Vgl.
barge-, hyngste-, skieppeslachter.
s l a c h t e r , s. het gedeelte van het onder-
stel van een wagen, dat de wielen verbindt.
D e f o a r s t e - e n d e e ft e r s t e s l a c h t e r
m e i o p s e t t e r en k e a r s t o k .
S l a c b t h û s , s. n. slachthuis, werkplaats
van den slager.
wumkes.nl
SLAEN.
s l a c h t m o a n n e , s. slachtmaand, No
vember.
S l a c h t s j e , v. slachten. — G e a l e - b o e r
s l a c h t e t h j e r s t m e s ien kou en t w a
b a r g e n . — It s k y n t goed to s l a c h t -
s j e n , het slachten, als beroep, schijnt hem
voordeelíg te zijn. BI. Kr. I , 16. Vgl. út-
slachtsje.
s l a c h t t s j e t t e l , s. ketel, waarin water
wordt gekookt, als er een varken zal wor-
den geslacht.— De s l a c h t t s j e t t e l m e i
de t r e e f t w i r d t t r o c h de b a r g e -
s l a c h t e r d e r op n e i h a l d e n en o a n
'e b o e r f o r i n d e i of i n h e a l e d e i
forhierd.
| s l a e d , s. n. salade. - - I k m e i 't a s
I s l a e d , lust het gaarne, — I t g i e t e r y n
i a s s l a e d , met graagte. (Jompos. l-rop-,
] xnijslaeä. Zie salacä.
i dim. s l a e d t s j e , voor een pruim tabak.
1
s l a e f , s. m. — slaaf, overdr. iemand die
• veel en harden arbeid moet verrichten. —
! K i n d a t s a , D a t j y ús h i e l a s s l a v e n
i h a ? v. BI. Bik. 99. Compos. s l a v e l i b b e n .
s l a e f s ( k ) , adj. slaafsch. - I n s l a e f s ( k )
I l i b b e n , een moeitcvol leven. — I n f r o m -
m i s k e m e i in k e p p e l l y t s e b e r n h e t
i in s î a e f s l i b b e n .
:
s l a e i , s. slegel, groote houten hamerom
: palen of spitten ín den grond te slaan. —
\ Mei de s l a e i (mei de s t o m p e bile)
; d e r (op) y n h o u w e, fig. zich onbeleefd
i n 't gesprek mengen. — H a n n e n a s
s l a e i j e n . Zie h â n . — dim.: s l a e i k e ,
gewone houten hamer. Wl. ld. XVI.
s l a e n , v. slaan. Ik slach (slaen), wy
í slagge (slane); ik sloech (Achtk. sleech); ik
ì ha slein (síeind); slaende; to slaen. Sehierm.
j slaeín, wi slaeije. — S l a e n d e d e i ' l i s
j {?,. d.) — F j u c h t s j e e n s l a e n . — S l a e n
j en b û t s j e . — I t h y n s d e r m e i d e swi-
j p e s l a e n . — De b e a l e l i (bûk) s l a c h t
: (klopt) i t h y n s d e r . — I t w a e r (de t o n -
I g e r ) s l a c h t fûl. — I t w a e r i s y n -
; s l e i n , de bliksem is in een huis geslagen.
I De k l o k h e t s l e i n .
| — I t s l a c h t g j i n m e r k , is geen vaste
ì regel. — De i e r a p p e l s l o e c h o a n 't
j r o t s j e n , begon te rotten. B. ind T.a,
j 315/316''. — De h y n d e r s f o a r d e w e í n
| s l a e n , voor den wagen spannen. — G j i n
l û d (gjin k i k ) s l a e n , geen geluid geen
 SLAEV.
woord laten hooren. Hsfr. III, 163; V I I I ,
23. — Y n o a r p r a e t s l a e n , het gesprek
een andere wending geven. — D e m û 1 e
d e r m e i y n s l a e n , zich ín 't gesprek
van anderen mengen.
a c h t s l a e n , acht geven, opmerken.
Dy j o n g e w i r d t d ê r y n 'e h û s a l h i e l
g j i n a c h t s l e i n , op dien knaap wordt
daar in huis geen acht gegeven. — H y
s l a c h t i t w i r k g j i n a c h t , is niet nauw-
lettend bij zijn werk.
Compos. bi-, †or-, yn-, oan-, ôf-, op-, út-,
weislaen , fjürslaeti; lykslacn.
s l a e v j e , v. slaven, zwoegen. — S1 a e v j e
en w r o 1 1 e d e i b y d e i , A. B. It Doarpke,
75.— I t i e r d s k e s l a e v j e n i e r en l e t .
ld. IX, 115. — O, d a t s l a e v j e n , b o d -
s j e n , r i n n e n 11 F a i t h j i r m a n n i c h -
i e n sa s û r. Hsfr. X , 89.
s l a g g e r i j , s. vechterij.
s l a g g e r s b a e s , s. m. vechtersbaas.
s l a g j e , v. slagen, gelukken. — D o e d e
h e t g a n s w a r d i e n om d y k s - o n t f a n -
g e r t o w i r d e n , m a r 't i s h i m n e t
s 1 a g g e , niet gelukt. — D a t s l a g g e t
net goed.
— Lou is f o r l i n e j i e r n e i D r a c h -
t e n s l a g g e , geslaagd te Drachten een
woning of betrekking te krijgen.
— Ik b i n e f k e s f o a r de f r o a s t w e i
s l a g g e , ik ben er in geslaagd even voor
het invallen van de vorst (met mijn schip)
te kunnen vertrekken. B. 289.
s l a k , s. slak. — I t e i n t a l h w e t
h i r d e r as i n s l a k k r û p e k i n , nog niet
bijzonder vlug. — dim s l a k j e , ook wel
voor een ontijdig geboren kalf. — I n k e a 1
d a t t o i e r (to w r â l d ) k o n i d i s , n e a m t
me w o l in s l a k j e.
s l a k k e b a k , s. Zh. Zie sjerppúdtsje.
s l a k k e b y t , s . sporen van bederving door
slakken aan veld- en tuin-, vooral grond-
vruchten. — I k h a n i j e i e r a p e l s d o l d ,
d ê r is s l a k k e b y t o a n .
s l a k k e d o p , s. s l a k k e h ú s k e , s. n.
slakkenhuisje. Ook k i n k h o a r n .
s l a k k e s t e k k e r , s. spottend voor: (de)
sabel van een veldwachter of soldaat.
s l a m p a m p , s.cg. slampamper, doorbren-
ger, verkwister.
s l a m p a m p j e , v. slampampen, Compos.
forslampampje, z. d.
wumkes.nl
133 SLAT.
s l a n g e , s. slang (kruipend dier), P r j e m d
g e s p ds g l û p t e y n i t r o u n , s p i n n e n ,
n j i r r e n , s l a n g e n , v. BI. Bik. 72. —
Compos. kroantsje-, wetterslanpe.
Ook: slang aan een brandspuit.
s l a n g e b r o d , s. slangengebroedsel. It
s l a n g e b r o d k a e m e k y n 't s p i e r . v.
BI. Bik. 72.
s l a n g e s t e k , s. slangebeet.
s l a n k , adj. slank, dun, lenig. — D e
s w o l l e n h â n w i r d t s l a n k . — Mei
s p e k en a e i j e n w i r d t m e n s l a n k
(gracilis). B. 170.
s l a n k j e , v. dunner worden. — De d i k k e
s k o n k e n b i g j i n n e to s l a n k j e n .
s l ä n s f e t , s. m. Zie slantfet.
s l a n t e r j e , v. (zich) beslabberen bij het
gebruiken van vloeibare spijs of vet. Compos.
bislanterje, z. d.
s l a n t e r p l a k , s. n. vlek op de kleeren,
ontstaan door beslabbering met dunne spijs
of vet.
s l a n t e r , s. — pi. s l a n t e r s , gestorte spijs-
of vetdroppels, — D o u h e s t s l a n t e r s
op d y n f est je.
s l a n t e r s l a b , - s l a e b , - s l a b b e , s. slab-
berdoek. Zie slabbe.
s l a n t f e t , s. m. liederlijke losbol, — dronk-
aard. — Sa h i e d er- m a r i n l o a i j e n
s l a n t f e t w e s t . E. ind TA Ook släns-
fet.
s l a n t f e t a f t i c b . , adj. liederlijk, losban-
dig. — I n s l a n t f e t a f t i c h l i b b e n . BI.
Kr. II, 16.
s l a p , adj. Zie slop.
S l a t t e , v. slatten, (een sloot of kanaal)
graven, uitdiepen. I k s l a t , s l a t t e , h a
s l a t ( s l a t t e n . ) Vgl. feart-, sleatslatte.
— K l y n s l a t t e , turfspecie uit den grond
halen.
— P o t s t r o u s l a t t e , schertsend: naar
oud-boerengehruik meelspijs gezamenlijk uit
denzelfden schotel eten.
s l a t - i e r â e , - m o d d e r , s. aarde, die uit
slooten of kanalen gegraven wordt om deze
te reinigen of' uit te diepen.
s l a t r o e d e , s. lengtemaat bij het uitgra-
ven van vaarten en slooten in gebruik. A
562.
s l a t t e r , s. m. (sloot-)graver. — H y k i n
i t e a s i n s l a t t e r , flink eten. Compos.
klyn-, sleatslatter.
 SLAT.
s l a t t e r s - l e a r z e n , s. pi. groote tot boven
de knie reikende laarzen voor slootgravers.
s l a t w â l , s. wal van slataarde op den
kant van een sloot of kanaal opgeworpen.
s l e a t , s. sloot. Hl. s 1 a e t. Schierin
s l e i t . — De s k i e p t o s l e a t d r i u w e ,
naar de sloot drijven om ze te laten drin-
k e n . — PJ-OV. M e n m o a t g j i n â l d e
kij ú t 'e s l e a t h e l j e , geen vroegere mis-
slagen op nieuw opperen. — Overdr. H y
f a i t m e i d e h e l e w â l y n 'e s l e a t ,
zegt plompweg zijn meening. — l m m e n
f e n 'e w â l y n 'e s l e a t h e l p e , van
kwaad tot erger. — Ik k o e i l ê r k r e k t
d r o e c h m e i o e r ' e s l e a t kom me, ik
kon er juist mee rond komen. -— H y h e t
ú t in s l e a t d r o n k e n , d ê r 't i n s t ê d -
m a n y n p i s se h e t , hij meent 'stadsch' te
kunnen spreken, A. 435. — Me k i n o e r
gjin twa sleat ten togelyk springe,
geen twee dingen tegelijk doen. A. 671.
Compos jarre-, sktjtdeat; tochtshat.
Ook als eigennaam van vaarten en ka-
nalen. Zíe J. W. Friesche Naamlijst S596-
dim. s l e a t s j e , vooral i n : s l e a t s j e -
l j e p p e , si e a t sj e s p r i n g e , van jongens,
die als spel en oefening, met of zonder pols,
over slooten springen.
s l e a t - i c h , s. slootkant. G. J. I , 35.
S l e a t m e r , s. eg. bewoner van Sloten
( S l e a t ) , of uit Sloten afkomstig.
adj. De S l e a t m e r t o e r , — m a r , enz.
s l e a t r i d i c h , - r i d d i c h , adj. geneigd om
door de sloot te gaan (van een koe in de
weide.) — fig. uithuizig (van een vrouw).
A. 600. — Sch., MS., 27.
s l e a t r i d e r , s. koe, die gewoon is door
de sloot in een andere weide te gaan. —
Dy k o u is i n s l e a t r i d e r , ook s l e a t -
sj e r i d e r . Vgl. vide.
sleatsboom, -boavjem, s. bodem van
de sloot. A. Ysbr. (1861). 49.
s l e a t s j e , v. sloot slatten, opgraven. —
De s l e a t is w a k k e r t i c h t r î d e n
t r o c h de kij; wy m o a t t e nedich
sleatsje.
s l e a t s j e b a e j j e , v. baden, waden in of
door de sloot, van runderen. Zie baeije.
— Dy k o u k i n 't s l e a t s j e b a e i j e n
n e t 1 i 11 e, wil steeds door de sloot gaan
naar een andere "weide.
sleatsjeTòaeäjer, s. koe, die gewoon is
wumkes.nl
134 SLEAIT.
door de slootte waden. Ook s l e a t - , s l e a t -
sj e r i d e r .
S l e a t s j e b r u - g e r , s. Zie steatsjebaeijer.
s l e a t s j e l j e a p p e , -ljeppe, sprinjje,
v. met of zonder pols over de sloot springen.
s l e a t s j e r i d e r , «. Zie sleatsjebaeijer, -brui-
jer.
sleatswâl, s. sloots wal. - Ly ts e b e r n
m o a t t e n e t o p 'e s l e a t s w â l k o m m e ,
o a r s l u k t de gr ouwe k i k k e r t h j a r
y n 'e s l e a t .
S l e a t s w e t t e r , s.n. slootwater. — O p ' e
k 1 a e i w o l 't y n s l e a t s w e t t e r n e t
b e s t w a s k j e , 't w o l n e t s k o m j e , om
't i t n e t f a r s k i s .
s l e a u , adj. & adv. Eng. sìow, t r a a g ,
s 1 e a u en 1 o a i , traag en lui. G. J. f, 9,
•- S l e a u e n s l û c h , traag en loom. ibid
74. — I t b e r n is h w e t s l e a u , niet al te
wel, suf. — S l e a u e n g a p p e r i c h f e n
'e w a e m i e n s , Fotj. 1904, 155.
— De m a g e w i r d t m j s l e a u , flauw
door behoefte aan spijs. R. ind T.3, 203«. —
S o m s dr e a u k e it (boatsje) s ê f t k e s
w e i , De r i e m e n s l e a u e f t e r n e i . Ibid
2V'. — In si e a u we m e r k , markt zonder
veel handel. — I t is m e i 't b o e l g û d
s l e a u ô f r o u n , er was weinig kooplust. i
temerig en onbeduidend in het spreken, ï
I k m e i d y f a e m n e t 1 ij e, hj a p r a e t |
s a s l e a u ; i t k o m t er a l l e g e a r r e l i - f
k e s l e a u út. —- I n s l e a u w e t u t t e . |
slof, slordig, onachtzaam. I t i s m y n j
e i g e n s l e a u w e s k i l d , - - I t is b y 1
K i e n k K a s t l e i n in s l e a u w e b o e l , î
de bediening laat er veel te wenschen over. f
- Dy f a e m í s s a s l e a u , hj a n i m t i n 1
d i n g f o a r d e t e a n n e n op e n s e t i t 1
e f t e r 'e h a k k e n w e r d e l . 3
laf, onkiesch. — S l e a u w e p r a e t. — j
P a t s j e n b y Ij o c h t s k y n d e i , d a t is |
n i n F r y s k e m e n e a r , d a t is 1 êf e n ,j
s l e a u d w a e i i . R. ind T. s , 410'. |
s l e a u w e r t , s. m. t r a a g , slof, zorgeloos j
menseh. — D e n w i t l o a í k e w o l t o ;
s ì z z e n || H w e r o m b l e a u i k , s l e a n - >,
w e r t , l i z z e n , || h w e r o m s i e t i k y n s
'e k r o e c h |] e n f o r s o m m e d ê r m y n j
p l o e c h ? H u l d e l l , 252. j
s l e a u k e , s l e a u k e m o i , s. f. traag, slof ;
en achteloos vrouwmensch. ì
Ook: laffe praatster. Dy f a e m is s a 'n ,i
 SLEAU.
s l e a u k e m o a i , i t i s o f t se g j i n f e l
otn 't g a t h e t , walgelijk openhartig-laf in
haar spreken.
* s l e a u - k â l t , s. laffe kout. H a r k e n e Y ,
G o d i n n e ! ek n o c h ús sleaukâlt
w o l ? ld. I , 189.
s i e a n k e r t , s l e a u k e s , s. m. t r a a g , zor-
geloos mensch, droomer. Dy b o e r i s
g j i n s l e a u k e s , hij is alles behalve onnoo-
zel. W. D. Heam 101. — I k h a M a e ij e
m ' i k k e m e i m y n f e i n t , d a t i s sa 'n
s l e a u k e r t , dy r i n t a l t y d m e i de
f o e t t e n y n 'e s e k .
s l e a u k j e , v. zuimen , dralen , talmen. —
I k h a d ê r t o l a n g raei s l e a u k e , e n
n o u is 't t o l e t . Ook traag en loom zijn
in het werk, vooral in de huishouding. A s
de f r o u l i u s a s l e a u k j e , k o m t e r
n o a i t i n e i n o a n 't w i r k .
s l e a u - s l e p e , v. slof en slordig den boel
laten gaan. H j a l i t i t h û s w i r k m a r
s l e a u - s l e p e , zij verwaarloost het. — H j a
sleau-sleept er m a r s a h w e t h i n n e .
loopt maar wat slordig en achteloos rond.
s l e a u w e n s , s l e a u w i c h h e i d , s., traag-
heid, onachtzaamheid. — I t k o m t t r o c h
myn e i g e n s l e a u w e n s , d a t i t my
n e t s l a g g e is. — I t is t r o c h i t w i i í
h j a r s l e a u w e n s , d a t i t d ê r s a 'n r a -
r e h ú s h â l d i n g is. — I t i s s l e a u w i c h -
heid fen m y , d a t ik d ê r n e t e a r d e r
om t o c h t h a . Ook s l e a u w i g e n s .
s l e e f , s. potlepel met langen steel, om
vloeibare of weeke spjjs op te scheppen. Vgl.
hrijsleef.
s l e e f f o l , als s. n. potlepelvol. — H j a
s k e p t e i n s l e e f f o l p o t s t r o u ú t 'e
i z e r e n p o t o p 'e p a n n e . Forj. 1892,40.
s l e e p , s. sleep, iets wat over den grond
sleept, voertuig zonder wielen. I n e i d e -
s l e e p , waarop vroeger de egge vervoerd
werd. — De s l e e p f e n i n â l d e r w e t -
s k e i e r d k a r r e , sleep aan het voorste
gedeelte van het onderstel eener aardkar
(waarvoor thans, sedert het bestaan van
kunstwegen, een klein wiel).
wat achteraan sleept. I n s l e e p o a n 'e
j u r k , aan een vrouwenkleed. — fig. ook
voor eene menigte, die een ander volgt.
Dêr g i e t S i j k e h i n n e m e i i n s l e e p
b e r n e f t e r o a n . Ook n e i s l e e p .
Ook voor een zware vracht, die moeilijk
wumkes.nl
135 SLEM.
te versleepen of over te brengen valt. D y
b e a m o e r 'e d y k t o h e l j e n , d a t i s
i n h i e l e s l e e p . Ook t ó c h .
s l e e p , s. n. slordig, morsig wijf; (ook)
onzedelijk vrouwspersoon. Halb. Lex. 725.
dim. s 1 e e p k e, onnoozele, zorgelooze,
luie vrouw. Hsfr. XIII, 242.
s l e e p b o a t , s. stoomboot, die andere vaar-
tuigen op sleeptouw neemt.
s l e e p - i z e r , ijzerbeslag om den onder-
rand van de zwaarden aan een schip.
s l e e p k a r r e , s. aardkar met sleep aan
het voorste gedeelte van het onderstel, (vroe-
ger gebruikelijk). Zie sleep. Ook sjoeltsje-
karre z. d.
s l e e p j e , v. slepen (in de beteekenis van
gesleept worden). — De f l a r d e n s l e e p j e
h j a r n e i , (van een slordig vrouwspersoon.)
Zie slepe.
Ook s l i p j e e n s l y p j e , z.d.
s l e e p s k o e n , s. pi. slofschoenen, oude
half versleten schoenen waarmee men zich
slechts voort kan sleepen. — Op s l e e p -
s k o e n r e i t s j e , arm worden. A. 684.
s l e e p s l o f f e n , s. pi. oude half versleten
muilen. Vgl. sleepskoen. Zie sleeptoffels.
s l e e p t o f f e l s , s. pi. oude sloffen, mui-
len. Vgl. beide vorige artikels. — R i n n e i
d e B y p (Dronryp) o p s l e e p t o f f e l s ,
loop naar de maan (zegswijze).
s l e e p t o u , s. n. sleeptouw. - I n s k i p
o p s l e e p t o u n i i n m e . — Overdr. iemand
mee voorthelpen. l u i m e n oer iis op
s l e e p t o u n i m m e , een zwakken schaats-
rijder achter zich aan nemen.
— l m m e n op s l e e p t o u h â l d e , h e t
met iemand op de lange baan schuiven.
s l e e p - , s l y p t r ô c h , s. sleeptrog, vracht-
slede, die voor 't vervoer over de sneeuw,
ook wel over kleiwegen, door een paard wordt
voortgesleept.
S l e e t , s. aftrek van koopwaar. Vgl. slite.
— D a t g û d h a 'k i n b u l t e s l e e t f e n ,
daar verkoop ik veel van. — Overdr. D ê r
is f e n 't m a i t i i d t i g e s l e e t y n 'e
fa m m e n , er trouwen vele.
s l e g e , s l e i , s l e i j e , s. si egel. Zie stoei.
slé-kriken, -prûmen, -prommen, »
pi. sleepruimen, vruchten van den sleed oom
prunus spinosa. Zie krikél.
s l e m i e r , s. n. lange, slordige vrouw, die
veel bij de straat is.
 SLEP. 136 SLIEP.

s l e p , s l e e p , s l i e p , (Amel. en Terschel- s l i d e , s. slede. — Conipos. bak-, helsliäe,

ling) s. sîaapgenoot, slaapkameraad, ook voor bâterslide; skomlide, stoeltgjeslkle, hyiwteslide,
vriend, vooral bij jongelingen. Dial. 1 425 pjukìiKde. —dim. s 1 y d t s j e, sleetje.
en I I , 50. s l i d e r , s l i t e r , s, (het) kleverig vocht,
s l e p e , Hl. v. slapen. Zie sliejje. dat een kalfdragende koe afvloeit.
s l e p e , v. sleepen, sleure — I n s k i p s l i d e r i c h , s l i t e r i c h , adj. kleverig vocht
o p 'e h e l l i n g s l e p e . — D y k w e a j o n - latende afvloeien, (als in vorig en volgend
ge w o l n e t n e i h n s , of m i n m o a t h i m artikel). De k o u i s h w e t s l i d e r i c h .
e r h i n n e s l e p e . — De â l d m a n s l e e p t s l i d e r j e , s l i t e r j e , v. vocht-afvloeiing
d e f o e t t e n l a n s d e g r o u n , hij is slecht hebben (van een kalfdragende koe). — De
ter been. k o u s l i d e r t ( s l i t e r t ) . Vgl. bisliderje.
Ook slepen (gesleept worden). I t r o e r s l i d e s t i r t , s. sledestaart, zitplaats van
f e n 'e b o a t s l e e p t o p 'e g r o u n l a n s , den voerman eener arreslede.
(bij lagen waterstand). — De r o k k e n s l e - s l y d j a g e r , - j e i j e r , s. m. slederijder,
p e d a t f r o u i n i n s k e f e n e f t e r e n n e i . vooral van iemand, die met de arreslede rijdt.
— Ook wel sleepje, i.å. — Conipos. for-, — D e s l y d j a g e r s b i d j e r r e d e b a en.
mei-, nei-, oan-, om-, út-, troch-, weislepe. — overdr.: I n â l d s l y d j e i j e r , voor: ie-
s l e p e r i c h , adj. slepend. — S l e p e r í c h mand, díe al lang mee geweest is.
p r a t e , met een slepende, temerige stem s l y d j e i j e , v. sledevaren. — I t g i e t o ft
spreken. Sw. 1869, 6. 't s l y d j a g e t , snel en vlot. Ook: als jon-
s l e p e r s , s. pi. (de) borden of balkjes, gensvermaak, op klompen over 't ijs slieren.
waarop een sleep of sleeptrog over het ijs s l y d t s j e r , s l y d k e r , s l y d t e r , s. m.
of de sneeuw glijdt. Ook: h o e k s l e p e r s . sledevoerder, werkman die met een slede
Vgl. sliters. goederen over ijs vervoert; ook wel s l y d -
s l é - p r û m e n , - p r o m m e n , s. pi. sleeprui- j a g e r . — Compos. bûterslydter, z. d.
men. Zie sU-kriken. slydtsje, slydkje, slydtskje, v. met
s l e t , s.n. slet, oude morsige lap of stuk de slede rijden. — A s d e s n i e t i n l e i t ,
dweil om vuil. weg te nemen. Halb. N. O-, w o l 't n e t s l y d t s j e .
278; dweil (Hl.); blauwkatoenen voorschoot s l i e p , s. slaap. — I n s ê f t e —, i n r ê s -
(Amel.). — S a w i e t a s i n s l e t ( d w e i l ) ; t i g e —. i n d j i p p e s l i e p . — De s l i e p
ook s l e t t e . s j u c h t d y t a d e e a g e n ú t , g e ziet sla-
fig. slordig, gemeen vrouwspersoon. I n perig. A. 594. — H y h e t d e s l i e p g o e d
s l e e p en s l e t . Hett. Eymkes 103. — S a ú t , hij is uitgeslapen, fig. hij is slim, ge-
d r o n k e n a s i n s l e t . — dim. s 1 e t s j e , slepen, bij de hand. —
s 1 e t k e (Zh.), stuk dweil om vuil of vocht dim. s l i e p k e , (spr. s l j i p k e ) ook: s l e p -
van den vloer op te nemen. Ook voor een k e . G e a l e s l j i p k e . R. indT. 3 , 18''. Com-
slordig en morsig vrouwspersoon. N e t i n .pos. ìiazzesliepke, middeisliepke.
f a e m s a g n a p as T e t k e : N o u b i n i k — H y h a t y e t d e s l i e p y n 'e e a g e n .
i n s m o a r r i c h s l e t k e . G. J. I , 12. Hij heeft zich nog niet gereinigd van het
s l e t t e , s. n. Zie slet. kleverige vocht, dat zich gedurende den slaap
s l e t w i e t , adj. kletsnat. in de hoeken van de oogen vormt. Zie sliep-
s l e u r , s. sleur, slenter, gewoonte. — 11 loarte. — Compos. deasliep.
g i e t bij d e s l e u r , hij werkt werktuiglijk, s l i e p , s. n. slaap , gevoelige plek aan het
gedachtenîoos voort. — De â l d e s l e u r . hoofd, tusschen de oogen endeooren.— H y
Hettema Rymkes 14. — H y d i e i t y n ' e k r i g e i n s l a c h t s j i n i t s l i e p f e n ' e
s l e u r wei. h o l l e oan. —pi. s l i e p e n . — T s j i n syn
s l e u r s - w i z e , adv. als in de sleur, zon- f o a r h o l l e o a n e n s l i e p e n , F i e l d e
der er bij te denken. e r 't b û k j e n f e n 'e s t r i i d a k s . Forj.
s l e u r w i r k , s. n. sleurwerk, slenterwerk. 1904-, bl. 16«. — S y n h i e r t s j i n s y n
— I t is s l e u r w i r k . s l i e p e n o a n p l a k t , Forj. 1902, 139".
S l i b b e r i c h , adj. slibberig, glibberig. s l i e p b a n k (spr. ook wel sljip-), s. slaap
s l i b j e , v. slibben, aanslibben, bank, soort eenvoudig houten ledikant.

wumkes.nl
 SLIEP.
s l i e p e , v. slapen. Ik sliep, dou sliep-
ste, (sljipste of slepste), hy sliept, (sljipt of
slept); ik slepte (sljipte); ik ha slept, (sliept
of sliepen). R ê s t i c h - , o n r ê s t i c h s l i e -
pe. — I t b e r n s l i e p t a s i n r o a s . —
Prov. Dy d e n a m m e h e t f e n ierop-
s t e a n , k i n n e a t o l a n g s l i e p e . Salv.
M. S., 70. — H y w i r d t s l i e p e n d e r y k ,
zonder eigen inspanning. — M e n m o a t
gjin s l i e p e n d e h o u n e n wekker
m e i t s j e . — Hy s l i e p t al by 't wiif
— h j a s l i e p t a l b y d e m a n — is reeds
gehuwd.
— De h a n n e n —, d e f o e t t e n s l i e p e
m y i zijn tijdelijk verdoofd.
Schierm. s l i p p e . Hl. w i s l o p t e n , wij
sliepen. Ook s l i e p j e (Halb., N. O., 257.
Salv. 81). H y m a k k e t de s l i e p j e n d e
w e k k e r . H. Z., Ts. tuwsen, 46.
Compos. bi-, for-, t/n-, lUsliepe.
s l i e p e r , s. eg. slaper, die bij een ander
aan huis slaapt. — W y h a l d e h j i r g j i n
s l i e p e r s , verschaffen geen nachtlogies. —
Ijs b û r w i i f h â l d t i n s l i e p e r e n h j a
h a t m a r i e n b ê d . Compos. langslieper.
s l i e p e r d y k , s. slaperdijk. Zie Winkler,
Fr. Naaml. 360.
s l i e p e r i j , s. slaapgelegenheid. — F j o u -
wer ú t f e n h û z e r s k i n n e wy n e t h a
om 'e s l i e p e r i j , daarvoor hebben wij geen
slaapgelegenheid. Vgl. sliepromte.
s l i e p e r i c l i , s l i e p p e r i c h (spr. sljippe-
rich) adj. slaperig.
s l i e p e r i g e n s , s l i e p p e r i g e n s (spr. sljip-
perigens) s. slaperigheid.
s l i e p g û d , s. n. (spr. sljipgûd), slaapmid-
del , ter bevordering van den slaap.
s l i e p j e , v. Zie sliepe.
s l i e p k e a m e r , - k e a m m e r k e , (spr. soms
-sljip-) s. slaapkamer(tje).
s l i e p l o a r t e , s. een kleverig, slijmerig
vocht, dat gedurende den slaap in de hoe-
ken van de oogen ontstaat on bij onvoldoende
reiniging, daarin eenigszinsgedroogdenvorm
blijft vast kleven. — De s l i e p l o a r t e n
s i t t e h i m y e t y n 'e h o e k e n f e n 'e
e a g e n . Ook e a c h l o a r t e n . Vgl. Halb.
Lex. 64 en 821. —- Oostel. veelal: s l i e p
y n 'e e a g e n .
s l i e p l ú s k e s , (spr. sljip-), s. pi. slaap-
luisjes', als kenteekenen van slaperigheid bij
kinderen. — As i n b e r n t s j i n ' e j o u n
wumkes.nl
137 SLIER.
t i z i c h w i r d t , den seit m e m : De
s l i e p l ú s k e s bite him.
s l i e p m û t s e (spr. sljip-), s. slaapmuts,
fig. — H y s c i l d ê r d e s l i e p m û t s e
w o l o p k r i j e , hy (die predikant) zal daar
zijn geheele leven wel blijven.
Ook wel voor druiloor. H y i s s a 'n s l i e p -
mûtse.
dim.; s l i e p m û t s k e . — fig. I n s l i e p -
m û t s k e n i m m e , een borreltje tegen den
tijd van 't naar bed gaan, ter bevordering
van den slaap.
s l i e p p l a k , s. n. slaapplaats. Sw. 1857, 6.
s l i e p r o m t e (spr. ook sljip) s. slaapgele-
genheden in een huis. Hsfr. X , 102. Vgl.
bêdronite.
s l i e p s t é , - s t e e d , s. n. slaapstee , slaap-
plaats; (ook) huis waar men slapers houdt.
s l i e p w e n t k e , HL s. n. vrouwennachtjak.
Zie wentke.
s l i e r , s. slordige vrouw, die veel bij de
straat loopt en haar werk verwaarloost. —
S l i e r b y d e w e i . — D ê r 't d e f r o u i n
s l i e r i s , dijt de h ú s h â l d i n g n e t .
het veelvuldig slieren of slenteren langs
de straat, — H j a b i n n e a l l e j o u n e n
o p 'e s l i e r .
s l i e r e , v. slieren, glijden, slepen. —
S k e k k e en s l i e r e , met forsche streken
rijden en glijden bij het schaatsrijden. —
H i n g j e m a r op m j e n l i t d y m a r
s l i e r e , (gezegd tegen een meisje door haar
voorrijder . v. Blom , Bik. 69.
Ook: B y d e s t r j i t t e s l i e r e , langs de
straat slenteren. Compos. omaliere.
s l i e r e , v . — D e k o u s l i e r t . Zie sliderje.
s l i e r k j e (spr. ook sljirkje), v , zachtkens
slieren, voortglijden. — J i f f e r L y s , d y
(nei h j a r dea), as in s k y n s e l , oer de
g r o u n l a n s s l i e r k e t (sage). Sw. 1872,
62. — I t l y k h i e g j i n r ê s t e f o u n : I t
slier k e , mei it d e a k l e e d oan, stees
r o u n . Aldaar 76. — Dy faera l i t h j a r
m a r s l i e r k j e , zich door haar voorrijder
meetrekken , bijna zonder zelf haar voeten
te verzetten. Vgl. sljurlcje.
Ook wel slieren, glijden, b.v. over de sneeuw
of op het ijs, zonder schaatsen aan de voe-
ten. Zie sliere.
s l i e r - s l a k j e , v. langzaam vorderen (als
van een slak). I t s l i e r s l a k k e t m e i i t
w i r k.
 SLIERT.
s l i e r t , s l j i r t , s. een onbepaald getal aan
elkander gehechte kleine broodjes. die bij
het bakken op den ovenvloer aan elkander
zijn v a s t g e r a a k t . I n s l i e r t ( f l i e r ) b ô l t -
s j e s. Makk.
S i y , adv. verzot, verlekkerd (op iets, vooral
spijs of drank). — H j a s i e t i n a n y s k e
t o p i m p e l j e n , d ê r s e w a k k e r si ij
n e i w i e r . R. ind T.2, 75". — I k b i n
t i g e slij n e i s k i n k e . — S a n g e r i g e
s û p e n b r i j d ê r b i n 'k n e t slij n e i . —
K a t t e n b i n n e slij n e i m o l k e.
— N e i ' t i e n e w i e r m e n slij || f e n
't o a r e w i e r m e n f ij. Hûs-hiem 1889,
244. — H j a w i e r w a k k e r e slij n e i
h i m , ze was zeer verzot op hem.
S l i k , s. (een) lik of slik, (het) likken of
slikken. — H y r i n t d ê r o p 'e frije s l i k ,
loopt daar te tafelschuimen. — Prov. D e
l é s t e s l i k h e i n t it b o e r d (board),
het uitlikken draagt zorg voor het bord,
maakt het schoon.
S l y k , s. n. slijk, slib. — S n i e y n 't
s l y k 'i J o w t i n h í r d e d y k , voorspelt
vorst. Sechje.
s l y k - , s l i k f a n g e r s , s. pi. slobkousen.
Ook s ] y k l a p ( p ) e n .
s l i k e r i c h , s l i k i c h , adj. slijkerig. Sw.
1871, 27.
*slik-yn-'e-poat. s. (de) wijsvinger (in
een kinderrijmpje).
s l i k j e , v. likken, slikken, lekken. —
Prov. Dy 't h i m n e t s ê d y t , s c i l h i m
n e t s ê d s l i k j e . Telt. MS., 11. — H y
s l i k k e t h i m om 'e m û l e , sa 'n s i n
h a t h y d e r oan. — D ê r s c i l s t d e fin-
g e r s n o c h n e i s l i k j e , wat ge nu ver-
smaadt, daar zult gij later nog naar snakken.
— H j a h e t f e n 'e h u n i n g p r i k k e s l i k -
k e , Holl. van den kapittelstok gelikt, (zich
laten bezwangeren.! Compos. bi-, ôf-, op-,
útsìikje, sjerpslikje.
S l i k k e r , s. eg. likker. Compos. molk-, sjerp-
slikker.
S l y k j e , v. shjken, slibben. Comp. oan-
slykje.
s l y k l a p e n , s. pi. slobkousen. Zie slyk-
†anqers
s l i k p o t s j e , s. n. likkepotje (uit de apo-
theek). •
s l y k s l a k j e , v. uit- en insloffen (bij het
gebruik'van te ruime schoenen), — As d e
wumkes.nl
138 SLIMP.
skoen tofolle slykslakje den rint
i t n e t f ê s t , kan men geen vasten tred
houden.
Ook onregelmatig loopen van een rader-
werk.
s l i m , adj. slim, geslepen. H y i s i n
s l i m m e f o k s , — i n s l i m m e r ò t , een
slimmert, leepert. — Prov. Dy n e t s t e r k
is, m o a t slim wêze.
moeilijk. — I n s l i m m e s o m , moeilijk
op te lossen rekenvoorstel. — D e r s l i m
t a s i t t e , — s l i m o a n t a w ê z e , in
moeilijke omstandigheden verkeeren. — 11
is s l i m to r i e d e n .
slecht, verkeerd, kwaadaardig, erg, —
I t is g j i n s l i m m i n s k e , geen slecht
of verkeerd mensch. — S l i m m e k o a r t -
s e n . — Prov. Y n b y l d i n g i s s l i m m e r
a s de t r e d de-d e i s k o a r t s . — 't Is a s
w e i n s l i m m e s i k e h a . R. ind T. s , 22".
— As 't s l i m s t e o e r i s , b e t t e r t i t
w e r. Ook: I t m o a t e a r s t op 't
s l i m s t e a r 't b e t t e r j e k i n . — I t w i e r
s l i m s j o e n , 't liet zich slecht aanzien.
ook als adv. S l i m si i k , zwaar ziek. —
I t g o n g m y a l t o s l i m , al te erg.
s l i m , als s. — iets kwaads, bezwaar. —
D ê r i s n e a t g j i n s l i m b y . — Ook s l i m -
mens.
S l y m , s. n. slijm. — pi. slimen, fluimen.
— Slimen opjaen.
s l i m e r ì e h , adj. slijmerig, slij machtig.
- S l i m e r i c h gûd. — In s l i m e r i g e
slak.
s l y m g a s t , s. een onverschillige, die geen
partij kiest, en nu eens met de een e, en
dan weer met de andere partij meegaat,
naarmate zijn belang medebrengt. — K. ind
T.', 427».
s l y m j e , v. slijm afgeven. — De s l a k -
k e n s l y m j e d ê r s a , d ê r is in s l a k k e -
p a e d o e r 'e m a t t e . Vgl. ook slimpe-
Compos. omslymje.
s l i m k e , s.n. slimmert. — H y is i n â l d
s l i m k e , een slimme vogel.
s l i m m e , v. kleven, klemmen. — D e
d o a r s l i m t , is niet gemakkelijk te openen,
vooral als het hout door langdurige vochtig-
heid zich uitzet en vastkleeft.
S l i m p e , v. beslijmen, dicht-, vast-slijmen,
vooral door eene taaie, slij machtige laag klei-
aarde over graslanden. — A s t e i t l â n m e i
 SLIMP. 139
k l a e i m o d d e r s t r u i s t e en d e r f a i t
in s t j e l p i g e r e i n o p , d e n s l i m p t
de m o d d e r , d ê r 't i t g ê r s n e t t r o c h -
h i n n e w a e c h s j e k i n . Compos. bislimpe.
s l i m p h o u t e n , s. pi. slemphouten (aan
den voor- en achtersteven in verband met
de kie! van een schip). Vgl. stoathouten.
s l y n ï t a r r i n g , s. slijmtering.
s l y n d e r , s eg. snoeper. -- K a t t e n
b i n n e m o l k e-s l y n d e r s . — S a k o m m e
de s 1 y n d e i ' s to p a s (titel van een too-
neelst.) -- S l y n d e r s b i n n e g j i n b y n -
d e r s , vrouwen die snoepen en -aan den
maaltijd niet eten, zijn slechte huishoudsters.
B. 535.
Ook: In 't algemeen , een ieder die van
den verboden boom eet, zooals: een koe,
die uit het land loopt. En: iemand, die
verboden omgang met vrouwen houdt. —
Zie sline. — Compos. heàrrinyslynder.
slyn(d)erich, adj. snoepachtig. Vgl. dijnsk.
s l i n e , v. slinden , verslinden , vooral in
de beteekenis van snoepen van iets. — De
j o n g e h e t f e n 'e s û k e r s l y n d . — K a t -
t e n w o l l e 't s l i n e n n e t l i t t e . — De
kou s l y n t , de koe loopt uit het land, om
in eene andere weide te grazen. — O k s e
wol g j i n w e 11 e r s l i n e , de os wil het
water niet verslinden (uit een oud kinder-
rijmpje). R. ind T.3, 72".
Ook wel voor: verboden omgang hebben
met vrouwen. — Compos. bi-, for-, òf-, np-t
weisline.
s l i n g e , s. slenk. — Slingen of rillen,
Bestek van 1739. -- Waterstaatsrapport 4/XI,
1736. Zie slinke.
s l i n g e r , s. slinger. — De s l i n g e r y n
in k l o k . — S l i n g e r s (losse ranken) fen
in k l i m m e r b e a m . - - I n s l i n g e r o a n
'e e a r e n, een klap om de ooren. —
Overdr. I t w i r k w o e h j a r t r o c h de
h a n n e n , s o n d e r d a t se 't i n s l i n g e r
oan 'e e a r en j o e c h , er zich wat af-
maakte. Hsfr. VI, 260. - Ook: fig. H y
h e t in moaije s l i n g e r o a n . ' e e a r e n
k r i g e , een mooi kapitaaltje geërfd. —
I t m o a s t m e i in s l i n g e r g e a n , haas-
tig en kort worden afgedaan. H. Z., Ts.
tuwzen, 166.
Hy h a t e r a e r d i c h d e s l i n g e r
f e n , hij heeft er slag van, is er in bedreven.
Ook voor: sleur. --- M e i T r y n g i e t al-
wumkes.nl
SLIN.
l e s b y de s l i n g e r , onnauwkeurig en
slordig. — De â l d e s l i n g e r , de oude
sleur. Sw. 1654, 16.
— H y is o a n 'e s l i n g e r , aan den zwier
(van een zwierbol).
Ook schertsend in bepaalde uitdrukkingen
als: '
s l i n g e r om 'e l a t t e , — om 'e s t i l e ,
voor een lang en mager vrouwspersoon.
s l i n g e r om 'e l e p p e l , voor goed ge-
bonden erwtesoep.
s l i n g e r om 'e s n ú t , voor meelpap.
s l i n g e r - a e p , s. slingeraap; fig. voor een
schraal, fatterig persoon, met slingerenden
gang en veel beweging.
s l i n g e r - a n g e l , s. gewone vischhengel,
maar met een zeer lang snoer, om dit ver,
of van een hoogen wal te kunnen uitwer-
pen.
s l i n g e r b i l e , s, slingerbijl, in gebruik bij
het koekhakken op de kermissen. Ook m a l -
le j an.
fig. voor een lang opgeschoten, tengeren
vent. Forj. 1832, 127.
s l i n g e r b o k s e , s. (een) wijde lange broek
om dunne beenen ; fig. ook voor een langen,
mageren man, die een wijden broek draagt.
s l i n g e r d o e k , s. groote omslagdoek voor
vrouwen.
s l i n g e r - h i n k e , s. f. voor eene lange, ma-
gere vrouw : ook wel voor een groot, mager
paard.
s l i n g e r i c h , adj.. & adv. slingerend, on-
vast. — I n s l i n g e r i g e g o n g h a . — I n
l a n g j o n g k e a r e l , dy d e r s l i n g e -
rich hinne roan.
s l i n g e r i e l , s. kleine, dunne aal.
s l i n g e r j e , v. slingeren. — I n s e k m e i
g û d op 'e r ê c h s l i n g e r j e . — Y e n op
't h y n d e r s l i n g e r j e , op het paard sprin-
gen, waarbij met de linkerhand de teugels
en de manen worden vastgehouden en met
een sprong het rechterbeen over den rug
van het paard wordt geslingerd.
— De f a m k è s s l i n g e r j e i t t o u m e i
i n b o c h t h i n n e en w e r o e r 'e g r o u n ,
een soort meisjesspel bij het touwtjespringen,
waarbij het touw laag bij den grond heen
en weer wordt geslingerd, elders ook „scheep-
jezeilen" genoemd.
Ook als geslingerd worden. — I t s k i p
s l i n g e r t f e n 'e s t o a r m . — De t û k e n
 SLIN. 14 )
f e n 'e b e a m m e n s l i n g e r j e h i n n e e n j
wer. — Hy s l i n g e r t as in d r o n k e n |
k e a r e 1. Compos. bi-, for-, koek-, om-, wei-
slinyerje.
s l i n g e r m o u w e , s. overdr. voor iemand
die onder het gaan met de armen slingert.
S Ü n g e r p a e d , s. n. slingerpad, kronkel-
pad. — S l i n g e r p a d e n y n 'e t ú n .
s l i n g e r s l a c h , s. slingerslag, beweging
van den slinger eener klok. — H j a r s l i n -
g e r s l a c h f o l g j e n d al h i n n e en al
w e r . Nij Fr. Lieteboek, no. 27.
overdr. M e i i n s l i n g e r s l a c h , in der
haast. — M e i i n s l i n g e r s l a c h h w e t
d w a e n , haastig en slordig iets verrichten-
— M e i i n s l i n g e r s l a c h o a n 't w i i f
r e i t s j e , haastig en ondoordacht trouwen-
loos of listig overleg, vooral door welbe"
spraaktheid en overreding tot eigen voor-
deel ten uitvoer gebracht. — S i n i e n h e t
m e i i n s l i n g e r s l a c h „De f o r g u l d e n
S l a n g e" (een herberg) k o f t . v. d. M., 't
Tsjoede, 7.
s l i n g e r s t o k , s. houten arm, die in een
ouderwetschen karnœolen wordt heen en
weer bewogen en den karnpols op en neer
doet gaan.
s l i n g e r t o k k e n , - t û k e n , s. pi. laag
neerhangende dunne boomtakken , die door
den wind heen en weer slingeren en vooral
langs pad of weg den vrijen doortocht hin-
deren. — Prov. M e n m o a t y e n n e t y n
'e s l i n g e r t û k e n j a e n , zooveel mogelijk
zorgen , dat men niet, in ongelegenheid kome-
s l i n g e r t ú n , s. tuin met slingerpaden.—
In k r e a s h û s m e i in s l i n g e r t ú n d e r
f o a r . Vgl. Sw. 190 i. 64.
s l i n k , s. eene soort van duiven. — I n
p e a r in o a ij e s l i n k e n .
s l i n k ( e ) , s. slenk, laagte, geul in het
land, waarlangs het water afvloeit. — ook
in het strand, waarlangs het vloedwater in
zee terugkeert. Vgl. ook J. Winkler, Fr.
Naamlijst 360'.
Dichtl. voor de geul tusäcken de borsten
eener maagd of vrouw. — F e n d y l j e a v e
k r a l e s t r i n g ;| D ê r w y n t i n s l i n k e
h i n n e : || M a r h w e r d y s l i n k e h i n n e
w y n t , il E n h w e t d ê r e f t e r 't j a k j e
t y n t , ' D a t w i t h j a m a r a H i n n e . R.
ind T.a, 5S.
s l i n k e , s l l n k j e , v. (it slinkt, slonk, is
wumkes.nl
SLYP.
slonken), slenken, bezakken, verminderen_
bedaren. — D e s w o l l e n h â n b i g j i n t
to s l i n k e n . — Doch m a r in w a t s j e
m e i r û k e r s - g û d y n 't e a r , d e n s c i l
d e p i n e y n 'e m û l e w o l s l i n k j e . Vgl.
slankje.
s l y n s k . adj. snoepachtig. — S a s l y n s k
as in k a t . — Dêr s c i l M e t s j e h j a r
s l y n s k e m û l e w o l om h i n n e l i z z e
k i n n e , dat zal wel naar heur smaak zijn.
Ook. verslindend. R. I'., Keapm. 69. Vgl.
sline en slynderich.
s l ì n t e r , s. slenter, voor: lang opgescho-
ten vent. - I n l a n g e s l i n t e r f e n i n
k e a r e l . R. ind T. s , 404".
Ook: s l e u r , I t g i e t d e a l d e s l i n t e r
l a n s . Vgl. slintergonij, -paed.
s l i n t e r j e , v. slenteren. — By d e s t r j i t -
t e s 1 i n t e rj e.
s ü n t e r g o n g , - p a e d , v. sleur. — 11
g i e t E; e i d e â l d e s l i n t e r g o n g . — ook
i t g i e t it s l i n t e r p a e d l a n s .
s l y p b o e r d , s. n. slijpbord , eiken boi-d of
plank om messen te slijpen, veelal met een
xandbakje er onder aan.
s l y p b o e r d , s. 'sleepbord', schuifplank
aan een friesche staartstuk-klok. Ook s k ú f-
en slií t b o e r d.
s l y p b o e r d - , s l ú t b o e r d k l o k , s. staart -
stukklok. — In de spreektaal ook bij verkor-
ting: s l y p b o e r d . — W y h a b b e i n
s t o e l t s j e k l o k , m a r ús t r o u d e d o c h -
t e r h e t in s l y p b o e r d .
s l y p b r a e k , s. werktuig waarop het vlas,
nadat het op d e b r a e k , den vlasbreker,
reeds bewerkt is, verder van de overgebleven
houtachtige deelen der stengels (de scheven)
gezuiverd wordt.
s l y p b r a e k j e , v. vlas slijpen , van de sche-
ven ontdoen. Meer alg. kortweg s 1 y p j e, z. d.
s l i p e , voor: s l i e p , s. slaap van het hoofd.
— De s k o p w i e r y n 'e s l i p e fen 't
haed komd; hy wier dea, kroan-
d e a . R. ind T.', 77'/.
s l i p e r , s. m. slijper, die iets slijpt. Compos.
flaechssliper; skjirre sliper.
— I n fine s l i p e r , een geslepen vent.
Lex. 344 e.a.
s l y p - h j i d d e , s. eene fijne soort vlasheede,
die wordt verkregen bij het slijpen van vlas;
veelal gebruikt bij het breien met houten
pennen of breinaalden.
 8LYP.
s l y p j e , v. slijpen, wetten. — 11 m e s
s l y p j e . — fig. D e h o u t e n h a m m e r
s H y p j e , luieren. Compos. bi-, ûfslypje; mês-
slypje.
s l y p j e , s l y p b r a e k j e , v. het gebraakte
vlas, van de scheven ontdoen. Vgl. slyp-
braekje.
s l y p j e , v. slepen. — I t o p 'e r o n g e
s l y p j e î i t t e , eig. het bij de bouten l a t î n
neerglijden, fìg. laten slippen. Ook s l i p j e -
Zie slepe.
s l i p l e k k e n , Hl. s. n. slaap-, beddelaken.
B. 908.
s l i p p e , s. slip (van een kleed).
s l y p s t i e n , s. slijpsteen. dim. pi. s l y p -
s t i e n t s j e s , fig. ook wel voor de mooiste
en regelmatig gevormde witte kandijklont-
jes, v. d. M., 't Tsjoede 3. Ook: bixlipe
Montsjes. Zie by bislyj/fe.
s l y p s t i e n r a m t , s. n. (het) raam of on
derstel, waarop een slijpsteen rust en rond-
gedraaid kan worden.
s l y p t r ô c h , s. Zie sleeptrôch.
"slisse, v. lessehen, T o a r s t s 1 i s s e, dorst
lessehen. B. 98, 09. — R. P. in Epk., 420.
s l y t , s. sleet, slijting. — D ê r i s s l y t
n o c h r y t o a n , slijting noch rijting, 't is
geheel ongeschonden, zoo goed als nieuw
Ook s l y t n o c h w r y t .
s l ï t e , v. slijten, verslijten, verminderen.
Ik slyt, ik slíet, ik ha sliten, slitende, to
sliten. — De k l e a n s l i t e t r o c h i t
d r a g e n . — De d r o e v e n i s s l } ' t n j u n -
k e n l y t s e n ôf.
zich van iemand ontdoen, kwijt maken,
hem afschepen. — M u r k s i e t o a n t a f e l
a s in D r i n t ; || h j a w o e n e 'm d ê r w o l
s l i t e , wel kwijt wezen E. ind T.2, 205".
— Ik k i n dy s l i t e , s e i de f a e m t s j i n
d e f e i n t e n h y krige blau. — I n â l -
d e r w o l s y n b e r n o p 't l é s t e k w o l
r i s s l i t e , wel eens uithuwelijken. Hsfr.
III, 8.
Ook: van de hand doen door verkoop bij
handel in het klein. — Dy w i n k e l m a n
s l y t i n b u l t e gûd. — Kin ik o a n j o
n e t h w e t s l i t e ? Vgl. volgend art.
Comp. for-, óf-, i'itslite. Vgl. heahliten.
s l i t e r , s. eg. verkooper in 't klein van
waren uit de tweede hand. Compos brea-,
dranksliter.
Sliter, s.n. Zie slider.
wumkes.nl
141 SLJÜCHT.
s l i t e r s , s. pi. jjzeren randen onder een
slede. Vgl. slepers.
s l i t e r s - j i l d , s. n. de prijs, waarvoor een
kleinhandelaar de waren inkoopt, om ze weer
te verkoopen. — í n k a s t l e i n k i n h i m
g o e k e a p e r d r o n k e n s û p e as in o a r ;
h y h e t de d r a n k for s l i t e r s - j i l d .
Ook s l i t e r s - p r i i s . — K e a p e t m e n y n
d y nije w i n k e l y n i e n e n f o r t s i e n
g o u n e t a g e l y k , d e n k r i g e t m e n 't
for s l i t e r s p r i i s .
s l y t g f a t t e n , s. ]A. gaten in een kleeding-
stuk door slijting ontstaan. — Schertsend:
I t is by de s l y t g a t t e n t i c h t .
s l y t m o t , s. de mot in een kleedingstuk.
Ook in het algemeen voor slijting. — D e
s l y t m o t is d e r y n , 't begint doorouder -
dtm of gebruik te slijten.
s l y t s e l ( b â n ) , s. n. boordlint of band.-
s l y t s j e , s. een eenigszins wellustig meisje
dat gaarne een vrijer heeft. R. ind ï. 3 , 199'',
s l y t s k a e r â ^ j e , v. slijten door wrijving,
zooals kousen ín lage schoenen.
s l y t s k , adj, verslijting veroorzakend. Dy
j onges binn' tige slytsk mei hjar
k l e a n . — Dou m o a s t e n e t sa s l y t s k
mei d y n r e a u otngean.
s l y t s u m , adj. aan spoedige verslijting
onderhevig. D a t i s w o l ï n o a i g t ì d o p
't e a c h , m a r i t i s t i g e s l y t s u m .
Bijlicht, adj. effen, vlak en glad. — S a
s l j u c h t a s i n p i n . — H y s t i e o p 'e
s l j u c h t e g r o u n , op den effenen, beganen
grond.
eenvoudig, onopgesmukt. S l j u c h t en
r j n e h t , eenvoudig en o p r e c h t . — S l j n c h t
so 1 d a e t , zonder rang. — S l j u c h t h i n -
n e e n w e r , gewoon, alledaagsch. ld. XV,
93. — Op 't l â n i s 't p l o m p e n
s l j u c h t , a. -T. I, 70.
dwaas, g e k . krankzinnig, eigenlijk: on-
wijs, idiotisch. — B i s t e s l j u c h t ? (ook:
b i s t n e t w i i s ?) ben je mal ? wat denk
je wel.— S l j u c h t f en p i n e y n 'e m fi-
le. — Dy b e r n t j i r g j e h j a r o f t s e
s l j u c h t b i n n e . — Do 't h j a r m a n
for d e a t h ú s b r o c h t w a e r d , w i e r i t
w i i f h a s t s l j u c h t , als krankzinnig. — Dy
fa e in w i e r s 1 j u c h t o m h i m. Hsfr. XV, 93.
Ook voor slecht, Zuid- en Westhoek_
s l j u c h t w a e r . — I t s t i e t er s l j u c h t
m e i h im f o ar.
 SLJUCH. 142 SLOARM.

s l j u c h t e n s , s. effenheid, eenvoudigheid. Ook voor zacht vlieten van het water. —

Ook dwaasheid. Zie sljucht. De sé d y s l j u r k e t s a s ê f t k e s . Lieteb.
s l j u c h t f a t k , s. Falcoperegrinus, Slecht- 78. — A l s w i e t s j e s s l j u r k j e n d e m e i
valk, (een roofvogel). d e s t r e a m d e l d r i u w e . G. J. I I , 89.
s l j u c l l t - m â l , adv. onverstandig lief heb- Zie sliere. Vgl. slierkje.
bend. — D a t w i i f i s s l j u c ht-m â l m e i S l j u r k - s ê f t , adv. zachtkens vlietende.
d e b e r n , blind voor hun gebreken. De k l i e n e b e k e n f e n 'e r i v i e r e , Dy
s l j u c l l t m i s , s. eg. gek; dwaze jongen, s l j u r k s ê f t rinne en stream-slùp
malle meid (meest als vocatief.) s l i e r e . G. J. I, 156.
SljUChtmispraet, s. gekkemanspraet. - - S l o a i , s. het verkoopen van waren tegen
J i l cl! s j u e h d ê r i t b i g j i n , i t m i d d e n te lagen prijs, als onedele concurrentie, vooral
en i t e i n f e n 'e w r â l d . N o u , h w e t in den kleinhandel. — H y b r i n g t d e
s i z z e j i m m e ? D a t i t s l j u c h t m i s - s l o a i e r y n , verkoopt zijn waren beneden
p r a e t is. Hsfr. I V , 66. den koopprijs, zoodat de nering van ande-
s l j u c h t s j e , ï. slechten, effenen. — ren daardoor wordt beperkt. — De s l o a i
D o n g s l j u c h t s j e . Mest over 't land ver- k o m t e r y n , de prijs der waren wordt
spreiden. — M o a s t e r m y n e t h j i t t e n te veel verlaagd, zoodat er te weinig T>p
h a w w e om dij r e e d t o s l j u c h t s j e n ? valt te verdienen.
ld. I I , 83. — I n w'pi s l u c h t s j e . — fig. Ook meer algemeen. As d e s l e e t e r
I t s k e e l s l j u c h t s j e , het geschil veref- ú t i s , k o m t d e s l o a i e r y n , (ook fig. van
fenen , bijleggen. Vgl. bi-. oersljuchtsje. ongehuwde meisjes.)
s l j u c h t - s n e i n s k , adj. en adv., op een- Sloaije , v- verkoopen van waren beneden
voudig Zondagsche wijze gekleed. S l j u c h t - den algemeen gestelden prijs en daardoor
s n e i n s k e k l e a n , het gewone zondagspak, eens anders nering bederven.
niet het beste en mooiste wat men heeft. — fig. F a m m e n d y 't h j a r r e n se Is
—• I k b i n m a r h w e t o p m y n s l j u c h t - y n 'e j e u g d t o h e e c h t a k s e a r j e , b i -
s n e i n s k f o r k l a e i d , d e ú t e r s t e p r o n k g j i n n e b y 't ô f r i n n e n f e n 'e m e r k
w o e 'k n e t o a n h a . t o s l o a i j e n , beginnen, naarmate zij ouder
s l j u e l l t w e i , adj. & adv. gewoon, alle- worden, minder hooge eischen te stellen.
daagsch, eenvoudig. — H y i s f e n h w e t Vgl. vorig art.
m e a r komôf' as s l j u c h t w e i . — s l o a i j e r , s l o a j j e r s - b a e s , s. m. iemand,
Sljuchtwei minsken b rekke de die nering tracht te winnen door zijn waren
h a l s a s se d e r i k e l i û n e i d w a e n ver onder den algemeen gestelden prijs te
w o 11 e. A. 288. — M a r s l j u c h t w e i h i n- verkoopen, of zijne diensten te goedkoop
n e : i n f r a m b o a s k e m e i i n t r o m p - aanbiedt.
k e , als eenvoudig onthaal bij een bezoek. Sloar, s. sloor, slordig, lui vrouwspersoon.
Swannebl. 1896—53. — S l j u c h t w e i da- Sloard(er)icll (spr. oà-), adj. & adv. slor-
g e n , gewone dagen. — I n s l j u c h t w e i dig, morsig. — I n s l o a r d i g e b o e l , —
a r b e i d e r , een eenvoudig werkman. Hsfr. s l o a r d i c h w a e r , nat weer, als het slij-
XIV, 93. — H w e t b e t t e r a s s l j u c h t - kerig is op den weg en op het veld.
w e i , iets beter dan naar gewoonte. — Hy Ook fig.: slecht, gemeen. — I t s t i e t
k o e h w e t m e a r as o a r e s l j u c h t w e i i m m e n s l o a r d i c h , a l t y d o p i n o a r
l i û e , Bijek. 1877, 78. ôf t o j a e n . — I t s c o e m y s l o a r -
s l j u r k j e , v. zachtjes slieren, glijden, af- d i c h s t e a n , S e i d ' i k d ê r f o l i e f e n .
glijden , slippen, glippen. ld. I V , 35,
— De j o n g k e a r e l l i e t i t p a k f e n Ook: met gulzige graagte trek hebben
'e r ê c h o p i t i k e n o a n r j u c h t s l j u r - aan een bepaalde spijs of drank, — D a t
k j e . B. ind T.a, 112*. — Zoo ook: M a r se m e i i k s l o a r d i c h (si o a r d e r i c h ) , dat
s t a n ! I k l i t d y s l j u r k j e . G. J. I. 7. lust ik gaarne. A. B. Bijek. 1834, 23.
— E i n e n g i e s y n 't w e t t e r s l j u r k t . s l o a r f , s. slurf, snuit, van een olifant;
Eenden en ganzen glijden door 't water. ook wel s l u r p .
A1J. 57. s l o a r m , s. lobbesaehtige, goedaardige

wumkes.nl
 SLOAR. 143
knaap; groote , kinderachtige jongen , slun-
gel. — H w e t h e t d y g r e a t e s l o a r m
n o u w e r b y i t e i n ? wat voor kinder-
aehtigs voert die groote jongen nu weer uit ?
Ook voor: een groote, goedaardige hond. —
l t i s - ' s a ' n s l o a r m , het is zoo'n lobbes.
s l o a r p e , s l o a r p j e , v. slorpen, slurpen.
— De k a t h e t a l l e m ô l k e ú t d e k o p
s 1 o a r f e. Comp. op-, útxloarpje.
s l o b b e , slot) (spr. <5-), s. eg. rht/nchaspis
cli/peata, slob- of lepeleend , soort wilde eend
met breeden neb. S k i t e a s i n slob(triv.).
Ook s l o b - e i n . dim. s l o b e i n t s j e .
s l o b , Slobbe , s. dweil, slet: overdr,
s m o a r g e s l o b . vuil vrouwmensch.
s l o b , s. gesloof, gezwoeg. - l t g o u d ,
f o r m i n s k i ; w r o t en s l o b , As w i e r
't ús i e n i c h s t l o k en g o e d . R. P.,
Pr. 96.
s l o b b e r , s. slordige vrouw. — D e n w i r d t
d e j i f f e r f a e k i n s Ie au w e s l o b b e r .
Fr. Wjn, 1861, 73.
s l o b b e r d e s l o b , ook s l o b b e r d o e s , s.
og. slobberdoes, slordig persoon.
s l o b b e r d o e z i c h , adj. slordig, nalatig en
onnauwkeurig in doen en laten. — si o b b er-
d o e z i g e f e i n t e n en fa m m en. Hsfr.
XII, 257.
s l o b b e r j e , v. slobberen, slabberen. —
De e i n e n s l o b b e r j e y n 't k r o a s fen
'e s l e a t t e n . Vgl. slahberjr. Compos. np-
tlobberje.
s l o b b e r - o p , s. eg. voor iemand die gaarne
iets opslobbert. vooral van een gulzigaard.
— Ook van een kind, in een kinderrijmpje:
L y t s e p o p , s l o b b e r - o p . ff, I)., In
Doaze, 4.
dim. M y n s l o b b e r - o p k e, mijn kleine
lieveling.
s l o b j e , v. slobben. Zie slobberje.
s l o b j e , v. sloven, — D ê r m e i m o a s t en
h j a o n 't s l o b j e n || M e m d y l e a r d '
h j a r s k ù r j e n , s k r o b j e n . Alth. 9.
s l o d s k e , s. n. slodderig, slordig en mor-
sig vrouwspersoon, die geen orde op haar
zaken stelt.
Slodze , s. moerassige laagte in grasland,
kreek; Ook nauwe, ondiepe doch dichtge-
groeide vaart of sloot. — ín a l d e s l o d z e
of s l a c h f e n o p f ' e a r t . ld. XVIU, 33.
In p i í n d y k l a e t , b y i n s l o d z e
l a n s , n e i i n s t i l en f r e d i c h d o a r p -
wumkes.nl
SLOK.
k e . Swbl. 1904, 94. - - T r o c h s l e a t t e n
en s l o d z e n f l e a n e . R. ind T.a, 269«.
Ook: drijftil, uit in elkander gegroeide wa-
terplanten bestaande. B. passim. Vgl. slin-
ke, leije.
s l o e r , s. het sloffen , talmen, slepende hou-
den, verwaarloozen. — D a t b l i u w t y n 'e
s l o e r , dat blijft maar steeds ongedaan. — De
s l o e r is e r y n , daar wordt mede gesloft,
sloer-, s l o e r d e r s b o e l , s. zaak waar-
mede getalmd, gesloft wordt, d a t w i r d t
i n s l o e r b o e l , de zaak wordt op de lange
baan gehouden.
Ook voor het meer en meer versloffen en
allengs nagenoeg geheel verzuimen van eenige
daad of handeling. — l t is m e i m y n
tsjevkgean in s l o e r d e r s b o e l ; it
s l o e r e n is d e r yn. Ik ga bijkans nooit
meer ter kerk.
s l o e r e , v. sloffen, dralen, talmen. Hy
s 1 o e r t e r m e i , hij houdt de zaak slepende.
s l o e r k j e (spr. ûó-), v. verzachtende vorm
van s l o e r e , z. d. sloffen, talmen, lang-
zaam vorderen. — Hy s l o e r k e t e r m e i .
Hij vordert slechts langzaam.
Ook voor langzaam slieren, glijden. Vgl.
ííljurkje.
s l o f , adj. slof, slordig, achteloos, nalatig.
— D a t w i i f is w a k k e r e s l o f , i t is
d ê r y n 'e h û s a 11 y d 1 i k e s 1 o a r d e r i o h.
s l o f (spr. -o-), s. slof, muil, pi. s l o f f e n .
Zie ook sloffers.
s l o f f e n , s l o f f e r b e a n e , - b e a n n e n (spr.
-ó-), s. pi. soort groote boonen,—tuinboonen.
s l o f f e n s , s. slofheid, slordigheid, nala-
tigheid. — S l o f f e n s en si e a u w e n s .
s l o í f e r s (spr. -ó-), s. pi. oude muilen of
schoenen.
s l o f g a t , s. ïi. sloffe vrouw.
s l o f j e , v. sloffen, dralen, nalatig zijn.
— Dou m o a s t dêr n e t mei slofje,
gij moet zorgen dat tijdig te doen. Compos.
†orslo†je.
s l o k (spr. -ó-), s. slok, teug, boi'rel. —
D ê r k i n i n s l o k op s t e a n . — T a ô f -
s k i e d y e t t e i n s l o k f o r 't l é s t , Fr.
Lieteboek, no. 68. — I n s l o k b r a n d e-
w y n , w e t t e r . dim.: s l o k j e , borreltje.
Vgl. sùpke.
Ook; (de) slokdarm of het bovenste van
de keelopening. — De k i e l d o c h t m y
s e a r k r e k t y n 'e s l o k .
 SLOK.
s l o k j e d r ì n k e , v. borrelen. Hsfr. XIII,
56.
s l o k k e (spr. -ó-), v. slokken, slikken.
Compos. for-, yn-, op-, troch^lokke.
s l o k k e r , s l o k k e r t (spr. -ó-), s. va. slok-
kert, goedaardig-, (ook) medelijdenswaardig
man. —-- I n g o e d e s l o k k e r , die zich
in alles schikt en niet licht kwalijk ne-
mend is. — E a r m e s l o k k e r , arme,
beklagenswaardige man. — Dy â l d e s l o k -
k e r , A. Yshr. (1861), 21.
s l o k t e r m , s. slokdarm. Ook w e a z e .
s l o m , s l o n i i n e ( r ) (spr. -ó-), s. sluime-
ring, dommel. — H y l e i t s a h w e t y n
'e s 1 o m m e . Ook s l u m , s l û m e r , dim.
slomke, slûmerke.
slomje, sltunje, slomkje, slûmerje,
v. sluimeren. — D û k í n s t e s w i e t e r
s l o m j e |i A s m a n n i e h stumperke
d o c h t . B. ind T.a, 2'<. — I k g l e p t e ,
n é , i k s l o m k e s a h w e t . Hsfr. X I I I , 65.
— Myn h e r t ' b l e a u d ê r j i n s e n , d ê r
'k, s l o m j e n d y n 't w i d s k e , W r â l d s
û n r è s t n e t e a l g e en n e t w i s t fen
n i n s m e r t ' . Swbl. 1899, 5.
s l o m m e r i c h , s l u m e r i c h , adj. sluimeríg,
slaperig, loom. ->- I k w i r d s l û m e r i c h ,
de slaap overvalt mjj. R. ind T. 3 . 130". —
M e i i n s l o m m e r i g e t r e d , met loomen
tred. B. ind T . \ 130«.
s l o m p (spr. -ó-), s. slomp, warklomp
(met zinspeling op onordeljjkheid); bepaalde-
lijk in de uitdrukking: o p 'e s l o m p h i n g -
j e . — D e h o a z z e n h i n g j e d y o p 'e
s l o m p , de kousen zijn u neergezakt. —
Ook wel: m e i d e h o a z z e n o p 'e s l o m p .
Zoo ook: D e h o a s b â n s l e e p t d y o p 'e
s l o m p , — de kouseband sleept u langs de
voeten. Vgl. rompslomp.
s l o m p e , s. belangrijke hoeveelheid. — I n
s l o m p e j i l d , groote som geld. — D ê r
s t i e t n o c h i n s l o m p e h e a y n 'e s k û r -
r e , een stapel hooi in de schuur.
s l o m p e , s l o n g e l , s. m. slungel. — G r e a-
t e s l o m p e ! tegen eenlangopgeschoten, kin-
derachtigen jongen. A. 684. Vgl. sloartn.
s l o n g e l , s l o n g e r , s. vlekjes als van ge-
stremde melk in den uier van melkvee. —
As i n k o u y n i t d r o e c h s t e a n i s e n
d e r f â l t k j e l d op i t j a e r , d e n is er
g e f a e r for s l o n g e r . — De f e i n t s p e e t -
t e s l o n g e r út it i e n e ûr f e n de kou.
wumkes.nl
144 SLOP.
s l o n g e r i c h , adj. van eene ongesteldheid
aan de uiers eener koe, waaruit taaie of
slijmerige melk geperst wordt. — I t j a e r
is s l o n g e r i c h . — In slongerich
f e a r n , ;gezegd van één der vier kwartieren
van de uiers). Ook wel in het algemeen:
i n s l o n g e r i c h k o u . Zie slonger.
s l o n g e r j e , v. lijden aan ongesteldheid aan
de uiers (van rundvee.) Zie beide voorgaande
artikels. — I t j a e r s l o n g e r t . — M e i
it k j e l d e r i g e w a e r m o a t ik alle
d a g e n n e i de f e t w e i d e r s - k i j om to
s j ê n , of h j a e k s l o n g e r j e . Vgl.
droopje.
s l o n s , s l o n z e , s. f. slons, slordige, ha-
velooze vrouw. — Prov. I n s l o n z e for-
s l o n z e t m e a r a s i n p r o n k s t e r for-
p r o n k e t . Ook s l û n s . — dim. s 1 o n s k e ,
slûnske.
s l o o f , s. eg. sloof, stnmperd, eenvoudig,
ongelukkig, hulpbehoevend mensch. — E a r -
m e s l o v e n , d y 't h j a r s e l s n e t r e d d e
k i n n e . S. ind T.3, 329* 338'. — Dim.
s l o o f k e . — De m a n s e l s ' i s i n sloof-
k e e n k i n n e a t ú t f i e r e . R. iiidT.*, 180".
s l o o p , s. n. sloop, kussenovertrek. Com-
pos. kêssensloop.
s l o p , adj. slap, buigzaam, niet stevig,
zwak. — B l o m k e s h i n g j e s l i e p ' r i c h
s l o p || E n b i s l n t e h j a r y n 'e k n o p ,
Ë. Halb., Quickborn, 15.' — S l o p y n 'e .
a n k e 1 s. Zie ankel. — I n l a n g e , s l o p p e ì
f i n t , lange, tengere vent. — De k o u i s (
s l o p y n 't l i i f , heeft geen voedsel ge- J
brnikt. — I k b i n n o u w e r s o u n , m a r
y e t slop. — S a s l o p a s i n s k i t e l d o e k ,
— a s i n j e r n w i n e , Holl. als een vaat-
doek.
— I k l a e i t s j e niy s l o p , b i n s l o p j
(fen 1 a e i t s j e n ) , ik lach mij slap, schater
van lachen.
— De h a n n e n s l o p h i n g j e l i t t e > .
de handen slap laten hangen, f ig. den moed ;
opgeven, de zaak niet aanpakken. ••
— S l o p p e k o f j e , -thé , - d r a n k . — ;
I n s l o p p e t i i d , tijd van weinig drukte i
of gang in de zaken, — De m e r k i s s l o p . ,|
— de n o a t p r i z e n ' b i n n e slop.
Als s. — het buigzame middelstuk van een ;
Duitsehe pijp. — I n p i p e r o e r m e i i n 1
s 1 o p (s 1 o p k e).
s l o p - a n k e l i c h , adj. slap van enkels, fig. i
:
:
ï
 SLOPB.
niet karaktervast. -- Dy 't s l o p - a n k e-
l i c h ( s l o p j'ii 'e a n k e l s ) i s , w i r d t
g j i n g o e d e r e e d r i d e r . Zie slop en ankel.
s l o p b â n n i c h , adj. slap van banden
(sluitspieren) (van eene koe). Vgl. flaubân-
nich. Zie bannen.
s l o p k n ï b b e l i c h , adj. met knikkende
knieën, v. d. M. Learenlape, 13.
s l o p e , v. sloopen. — D a t f a r t ú c h i s
l a n g e r n e t b i t r o u d ; w y m o at te it
m a r s l o p e . — I n h û s s l o p e . —• Y e n
s l o p e , zijn eigen lichaamsgestel sloopen,
vooral door een losbandig leven; ook wei
door zich te overwerken. — En m o c h t d e
dea Diyn l i c h e m s l o p e . v. BI. Bik. 64.
— Dy 't b y j o u n t i i d l é s t , s l o o p t s y n
eagen.
s l o p - e n - t a e i , s. eg. slank en tenger per-
soon, met geringe spierkracht.
s l o p p e n s , e. slapheid, slapte. — P i n e
y n 'e r ê c h k o m t f o l i e f e n s l o p p e n s .
— Hy k l a g e t o e r 'e s l o p p e n s f e n
'e t i i d . — S l o p p e n s y n 'e a n k e l s ,
d ê r w i s t se n e t f e n . W. Ü. Doaitse, 8.
s l o t , s. n. slot, kasteel. — L i a u k a m a
h i e s y n s l o t t o S e k s b j i r r u m . R. ind
T.s, 110*. — I k f o u n d e p o a r t e f e n i t
slot. i e p e n . R. ind T.3, 112».
s l o t , s. n. slot, sluiting. — De d o a r i s
op 't s l o t . — E f t e r 't s l o t s i t t e (in
de gevangenis). — In g o u d e n s l o t m e i
g i t t e n ( k r a l e n ) , (halssnoer der vrouwen),
dim. s l o t s j e . Overdr. Hy h a t i n s l o t
op 'e m û l e , hjj is gedwongen te zwijgen.
Coinpos. ãoar-, kisteslot; iiwht-, hinyelslop
s l o t f a e m , ( f a m m e n ) , s. dienstbode(n) op
een kasteel.
s l o t f ê s t , s. n. meubelstuk, dat met een
slot gesloten kan worden. — Dy 't b y i n
o a r f o r k e a r t , bij vreemden inwoont,
t s j i n n e t i n s l o t f ê s t to h a b b e n ,
s l o t g a t , s. n. sleutelgat. — T s j o e n -
a t e r s k i n n e t r o e h 't s l o t g a t h i n -
n e ko m m e , (oud bijgeloof).
s l o t g r ê f t , s. slotgracht, gracht rondom
een kasteel.
S l o t b o e r , e. m. boer op een hoeve bij
het slot van den landheer, die van hem het
noodige uit de boerderij ontvangt. — R i n
gau n e i de s l o t b o e r . R. ind T.*. 119".
S l o t s t e e d , s. n. plaats waar vroeger een
adellijk slot stond.
wumkes.nl
145 SLüGK.
í s l o t t ú n , s. tuin bij een kasteel behoo-
| rende.
j s l o u , adj. achteloos, t r a a g , loom, in de
I uitdrukking: s l o u en d r o u , loom en
| lusteloos. Vgl. slof en sleau. Zie ook drou.
s l û c h , adj. & adv. slaperig, loom, druíl-
oorig. S l û c h e n s l e a u , s l ô c h e n s l i e p -
r i c h . — De b i s t e n s t e a n s l û c h y n 't
s k a e d f e n d e e l z e n w â l . Forj. 1900, 42.
I t b e r n i s s l û e h , het kind heeft slaap.
— Prov. D e w r à l d is r û e h , d y ' t h i m
n e t r e d d e k i n is s l û c h , s e i de m a n ,
en h y s l a t t e m e i d e s t r o u p a n n e .
— S l û c h w a e r , mat weer. — S l û c h
w e t t e r , waarin geen of weinig beweging
is. — H y p l o m p t e d e l y n 't s l û g e
w e t t e r . Forj. 1904, 16*. — D e l a m p e
b a r n t s l û c h , flauw. — Schierin. en
Stadfr. sluuch.
s l û c h j e , s. n. slaapje, dutje. — P a k e
n i m t i n s l û c h j e , knapt een uiltje.
S l û c h j e , s. n. druiloor. Zie slûge.
s l û c h s l i m , adj. loos , listig en sluw , zon-
1
der den schijn er van te hebben. — De
i s l û c h s l i m m e t s j o e n s t e r . W. D., In
Doaze, 40.
| s l û c h s l i m m e n s , s. sluwheid. Zie slûchslim.
j slûch-, s l û k s t i r t s j e n d e , adv. sluip-
j staartende. — fig. Hy g y n g s l û c h s t i r t -
I s j e n d e f o a r t , droop stilletjes en bevreesd
l af'. Ook g l û p s t i r t s j e n d e .
s l û c h t r ê d , adv. met loomen tred. —
S l û c h t r e d , s l e a u , t e a c h e r 't d o a r p -
k e út. Forj. 1.903, 56".
s l û f , s. linnen of leeren omhulsel; vin-
gerling om een gewonden vinger. — I n s l û f
om i n se a r e f in g e r . Ook: h o a l l i n g .
Ook : het buitenste van de hoornen der koe.
Dim. s l û f k e . Compos. ook wel: brieve-
slûfke, voor omslag of couvert van een brief,
s l û g e , s. droomerig, druiloorig mensch,
luiaard. — Prov. I k s c i l , s e i d e s l û g e
e n h y w i e r e a r d e r d e a . — Ook: S l û -
ge s c o e ek, m a r hy s t o a r e a r d e r ,
toegepast op een traag mensch, die steeds
plannen maakt, maar ze nooit uitvoert. Forj.
I 1893, 158. Ook s l û g e r t , druiloor.— Lan-
| g e s l û g e r t , a s t e b i s t e . ld. IV. 21.
s l û g e n s , 8. traagheid, loomheid, slape-
righeid. — De j o n g e i s n o u s l i e p p e -
r i c h , m a r o a r s k i n n e w e oer s y n
s l û g e n s n e t kleije.
 SLUG.
s l û g j e , v. sluimeren. — H y s l û g e t
h w e t , hij doet een namiddag-dutje. Halb.
N. O. 265 — M e m m e n o e d s p r a e t t e
soargjend h j a r i n g l e w j u k o e r 't
s w i e t b l u g j e n d b o i k e . Swbl. 1899, 6.
— D e â l d e w e t t e r h o u n l a e i y n 'e
h i r d s h o e k e t o s l û g j e n . Hsfr. V , 1.
Ook: dralen, talmen, luieren. — J o c h n m ,
r i n e n s l û g j e n e t ! R. W., Blêdden, 32.
Sluì, s. vochtige laagte in grasland. —
A l d e s l u i j e n , oude slenken en laagten in
wei- of hooilanden. B. 21. — Verg. slodze ,
slinke, leije.
S l û k , adj. sluik, slap, recht neerhangend.
— S l û k h i e r . — De r f t n n e (fen 's h o e d )
h i n g e d e r s l û k b y d e l . B. ind T. 2 , 204».
— De k l e a n h i n g j e d a t f a n k e s a
s l û k o m 't g a t , h j a m o a t i n r ô k
mear oanha.
s l û k , s. n. lang en schoon gemaakt stroo,
dienende tot bedstroo en ook wel voor dak-
bedekking. Compos. hjouwerslâk, loarnslûlc,
rogge-, weetslûk.
s l û k - e i n i c h , adj. van eene koe, die ach-
ter het kruis benedenwaarts afhelt. — D e
k o u i s s l û k - e i n i c h , Å. '51.
s t o k e r , s. m. sluiker, smokkelaar.
S l û k e r s g û d , s. n. sluikwaar, smokkel-
waar. — De I n g e l a k e k o m m i z e n h a
mj d e h i e l e a e k m e i h a m m e r s b i -
t i k k e , of 't e r h j i r o f d ê r e k f o r h o a -
len g a t t e n w i e m e , der wy s l û k e r s -
g ù d y n h i e n e . B. ind T.9, 280».
B l û k g r u d e , s. (een) bos mooi uitgezocht
lang stroo, -dekstroo. Vgl. grude en slûk
(als s.)
s l û k j e , •• stroo ziften. Compos. útslâkje.
s l û k j e , v. sluiken, smokkelen. — I n
n o c h t e r e n k e a l s l û k j e , slachten zonder
aangifte voor de belasting.
s l û k p o t s j e , s. n. potje koffie, op onge-
wonen tijd, als ter sluiks, gebruikt. — 11
s l û k p o t s j e s t i e w e r o p 'e t a f e l . Forj.
1892, 142.
s l û k s k e a f , s. bos schoongemaakt stroo.
Vgl. slíikgrude. — Overdr. I n n u v e r e
s l û k s k e a f , een vrouw, in lange, sluik
neerhangende kleeren.
s l û k s t i r t s j e n d e , adv. druipstaart.ende.
E. ind ï . ' , 311». Zie slãchstirtsjende.
s l u m , s l û m e r , s. sluimer, sluimering.
H y (de zieke) h e t d e h e l e n a c h t n e t
wumkes.nl
146 SLUBV.
s l i e p t , t s j i n 'e m o a r n i s e r y n 'e
s l u m f a l i e n . Vgl. slom, slommer.
Ook voor druiloor, suffert. — I t i s s a 'n
droege slûmer.
s t û m e r j e , s l û m k j e , v. sluimeren. Ook:
slommer je, slomkje.
s l û n s , s l û n z e , s. f. Zie slons.
s l û p e , v. sluipen. Ik slûp, ik sloep (slûpte),
slûpt, sîûpende, toslûpen.— D e n s l û p i k
yn ' e l o a n e , En w e i n en w y t n i n
r i e . E. Halb. Quickborn 35.
Ook voor: glippen, slippen. — A s b e r n -
t s j e s o p ' e m e m m e s k i r t e , Dy, sôd,
d e t a t e s l û p e l i t t e . v. BI. Bik. 59. —
L i t i t t o u n e t s l û p e , uit de handen
glippen, houd het vast. — I t s l û p e l i t t e ,
fig. het opgeven. — A l h â l d t e r o a r s
d i t s t r i n g ek f ê s t || H y s c i l 't w o l
s l û p e l i t t e . Sw. bl. 1857. 80.— I n s u c h t
s l û p e l i t t e , een zucht loozen. Compos.
yn- út slûpe.
s l û p e r k e , s. n. sluipertje. — I n slû-
p e r k e m e i t s j e , zich heimelijk even ver-
wijderen. Ook: heimelijk de school verzuimen.
pi. s 1Û p e r k e s. Ook voor gestremde scha-
penmelk. B. 219.
slûpje,v.sluipen. — As in t i g e r g l û p -
j e n d , s 1 û p j e n d, v. BI. Bik. 32. Zie s 1 û p e.
s l û p k o a r t s , s. sluipkoorts, binnenkoorts,
ongeregeld opkomende en afloopende koorts.
Fig. aandrang om weg te sluipen. — H y
k r i g e t d e s l û p k o a r t s , krijgt lust om
weg te sluipen. Ook g l û p k o a r t s ,
s l û p s t i r t s j e n d , adv. sluipstaartend. —
H y g i e t s l û p s t i r t s j e n d e h i n n e , als
een hond met den staart tusschen de beenen.
Vgl. slûch-, slûkstirtsjend.
s l u r p , s l u r f , s. slurf. — D e s l u r p
( s l u r f ) f e n i n o a l j e f a n t . — B. 267. Ook
s 1 o a r f.
S l u r p , s. het slurpen, opslurpen, dronk,
teug. — D a t k i n 'k y n i e n s l u r p w o l
op. — H y d r o n k d e r o m e r y n i e n
s l u r p l e e c h . Ook: s l o a r p .
s l ú r k j e , v. in langzame beweging zijn;
langzaam, als slepende, voortbewegen. —
De w e a g e n s l ú r k j e . Salv. 12, de gol-
ven glijden langzaam voort. Vergl. sljurkje.
s l u r v j e , v. slurpen. — J o u n s w i e r i t
s l u r v j e n f e n a e ij e n m e i b û t e r . Ind.
B. 120. — D e e i n e n s l u r v j e y n ' t k r o a s ,
Sch. MS., 60.
 SLÜR. 147 SMAEK.

s l ú s , s l ú s , s. sluis, waterbouwkundig j hab sletten of sluten, (Schierm. sìotten) ,

werk in vaarten en kanalen, waardoor het | slutende, to sluten. — D o a r r e n en fin-
water van de hooger gelegen panden, naar s t e r s s l u t e . — D a t s l ú t a s in b o s ,
vereischte, wordt tegengehouden of afge- I 't sluit volmaakt goed.
stroomd, en de schepen gelegenheid vinden, Coinpos. bi-, yn-, oan-, ôf-. op-, weislute.
om te worden doorgeschut en op- of afwaarts s l u t i n g , s. sluiting, sluitmiddel. — I n
te varen. — Dy o m t r i n t d e s l û z e n s 1 u ti n g op 'e d o a r .
fen 'e N y l b e r n e en o p t e i n b i n n e s l ú t k o a l , s. kool met gesloten bladen,
b i n n ' i t r û z j e n d ê r f e n w o l w e n d . als: gewone witte of roode kool.
d. J. I I , 97. — I t s k i p l e i t y n 'e S l ú t k o e r , s. sluitniand.
s l ú s , o in t r o c h s k u t t o w i r d e n. — s l ú t n e i l , s. sluitnagel, bij den timmer-
f i g . B r e i d s l j e a f d e e a c h t r i e n n e t a s man in gebruik.
'n s l ú s (omdat de bruidegom haar verla- S l ú t - r i n g , s. sleutelring, stalen ring, die
ten heeft.) G-. J. I , 73. — Overdr. Dy k o u op zeker punt kan geopend worden en door
u i e t t r o c h s l e a t t e n e n s l û z e n , laat eigen veerkracht zich weer sluit.
zich door geen water afschrikken, om uit s l ú t s t i e n , s. sluitsteen, onderste hoek-
het land te loopen B. 218. steen , draagsteen, die het metselwerk af-
Kene sluis in een af- of uitstroomkanaal sluit. — De s t i e n , d y-'t d e b o u m a s t e r s
wordt veelal s y l genaamd, z. d. en J. W. ô f k a r d h a b b e , d y is t a i n s l ú t s t i e n
Fr. Naaml., 342. w i r d e n . Halb. Matth. X X I , 42.
s l ú e b o d d i n g , s. shiisbedding, houten of s l ú t s t i k , s. sluitstuk op een hooirook of
gemetselde bodem van een sluis. Zie bodding. opper, ook „ k o p " genoemd.
s l û s b r ê g g e , s. brug bij of over de sluis- s i ú t t é k e n , - t e i k e n , s. sluitteeken, punt.
kolk, dim. s l û s b r e c h j e . s l ú t w i c h t , s. vroeger: (een) stel koperen
s l û s d o a r r e n , s. pi. sluisdeuren. gewichtjes in den vorm van ronde bakjes ,
S l û s d j i p t e , s. de vereischte diepte eener van verschillende grootte en zwaarte, die
sluis. juist in elkaar sloten en te zamen een oud
s l û s d r a e i , s. draaibare vonder over een pond uitmaakten. Ook bij apothekers in
sluiskolk. gebruik. Thans grootendeels vervallen.
Slûs-jild, s. n. sluisgeld, geld voor het s m a c h e l , s. m. ongemanierde, vrijpostige
schutten van schepen door een sluis. lompert. — I n r a r e s m a c h e l i s mj
S l Û S - k e a t t i n g , s. sluisketting , waaraan d a t . Vgl. smiehel.
de opengezette deuren worden vastgezet. s m a c l i t s j e , v. smachten. — F e n t o a r s t
S l û s - k o l k , s. sluiskolk, sas, kolk door de s m a c h t s j e . — by G. J. s m a c h t g j e .
sluisdeuren afgesloten, voor het doorschutten Compos. forsmachtsjt.
van schepen; ook s k n t k o l k . s m a e k , s. smaak. — Het zintuig waar-
s l û s - p o a r t s j e , s. sluispoortje, poort- mee men proeft. H y h e t i n f i n e s m a e k ,
vormige opening in de sluisdeuren waardoor hij is een fijnproever.
gestroomd wordt, dat door een valluik kan Ook de eigenschap, die aan spijs of drank
worden afgesloten. geproefd wordt. I t h a t i n s w i e t e , s û r e ,
s l û s - w a c h t e r , s. m. sluiswachter, die of b i t t e r e s m a e k . — D e r is g j i n
eene sluis bedient. s m a e k o a n , 't smaakt niet zooals 't be-
S l ú t - a p p e l , s. sluitappel, appel, die zoo- hoort. — A r b e i d z j e n , d ê r is r o o k
danig in twee helften met scherpe hoeken n o c h s m a e k o a n , gezegd door iemand,
of in anderen vorm gesneden is, dat ,de die ongaarne banden-arbeid verricht. —
deelen volkomen in elkander sluiten ; (kunst- Dim. s m a e k j e . — D e r is i n s m a e k j e
werk voor kinderen.) o a n , een onaangename bijsmaak.
S l ú t b â n , s. sluitband, buikgordel. Ook voor welgevallen. D a t g û d f a i t
S l ú t b o e r d , s. slnitbord, schuif van een y n m y n s m a e k. — De n ij e m a s t e r
staartstukklok, waarachter de slinger zich f a i t w o l by d e b o e r e n y n 'e s m a e k .
beweegt. Vgl. shjpboerd. Voorts: schoonheidsgevoel, vermogen om
s l u t e , v, sluiten. Ik slút, ik sleat, ik | ware schoonheid te beoordeelen. H y h a t

wumkes.nl
 SMAEK.
i n g o e d e s m a e k , hij weet wat al en
niet schoon en bevallig is. Ook mode. D a t
f a l t j i n w i r d i e h y n. 'e sm a e k . D i t is
nou de l e s t e s m a e k .
s m a e k l i k , adv. smakelijk, met smaak.
— S m a e k l i k i t e n ! eet smakelijk. —
Smaeklik laitsje.
s m a e k s u m , adj. welsmakend. — S m a e k -
s u m i t e n , welsmakende spijs.
s m a k , s. hoorbare plof, bons.
s m a k k e , v. smakken, bij het proeven
van spijs of drank met de tong tegen het
verhemelte of met de lippen tegen elkander
klokken.
Ook: met een smak neervallen, of neer-
werpen zooals van uitgeworpen aarde bij
slatting. Vgl. volgend artikel.
s m a k w i r k , s. n. slatwerk tot op zoodanige
diepte, dat men de uitgegraven aarde nog
met een smak op den wal kan werpen.
s m a r g û d , s. n. smeersel.
s m a r k j e , v. zacht of licht smeren. R.
ind T.2, 10*.
s m a r k w a s t , s. kwast om bijv. de assen
van een wagen te smeren.
s m a r l a p e , s. lap om mee te smoren.
s m a r f e t , s.n. wagensmeer. Ook w e i n -
s m a r s el en w e i n k l i e m .
s m a r - , s m o a r s k i n e , s. (het) heupge-
wricht. — I t s i t m j y n 'e s m a r s k i n e ,
'k heb een pijnlijk gevoel in mijn heupge-
wricht. Sch„ MS.. 30.
s m a r r e , v. smeren. — I n b r o g g e
s m a r r e , een boterham smeren. — I m-
m e n d e h a n n e n s m a r r e , Fra. graiaser
la, patte, de hand stoppen. — Dy 't b y d e
j i f f e r wêze w o l , m o a t de faem de
h a n n e n s m a r r e . A. 584''. —• D e r i s
g j i n s â l v e o a n to s m a r r e n ( s t r i k e n ) .
— I m m e n de r i b b e n s m a r r e (immen
ô f s m a r r e ) , een pak slaag geven. Im-
m e n m e i h u n i n g om 'e m û l e s m a r -
r e , honig om den mond smeren, vleien.
— De k i e l s m a r r e , lekker smullen, ook
drinken. — As 't s k i p t o w e t t e r k o m t ,
w i r d t i t e k s m a r d , fig. bedronken.
goede sier maken. — T a r r e e n s m a r -
r e , lekker eten en drinken.
s m a r s e l , s. n. smeersel, iets om er mee te
smeren. — S m a r s e l t a i n p i a s t e r . A.
B., Doarpke, 10.5. Compos. skoen-, wein-
smarsel.
wumkes.nl
148 SMEIT.
| s m e a r d o a s , Holl.-isme, fig. voor onzinde-
| lijk mensch.
j Ook wel voor iemand, die gewoon is te
I smullen en goede sier te maken. (Idaardl.)
Vgl. volgend artikel.
s m e a r e , HolL-isme v. smullen. — W y
s c i l l e h j o e d r i s s m e a r e , eens iets
bijzonder lekkers hebben. — H w e t k r i g e n
w e 'n w i l l e , h o s c o e n e w y s m e a r e !
— ld. I , 98. A. Ysbr. (1808), 3.
s m e a r l a p , Holl.-isme s. eg. smeerlap
(als scheldwoord); ook voor een nukkig
paard of eene koe, die gewoon is door de
slooten te waden. Ook hier en daar s m o a r-
i l a p (spr. s m o à r).
| s m é c l i c l i , adj, smijdig, zacht, — s n e -
d i g e b û t e r . Ook s m e u d i c h , z. d.
s m e e k j e , v. smeeken. — B i d d e e n
] s m e e k j e . Meer: s m e k e . z. d.
i s m e e l s k , adj. smalend. Zie smeulsk.
| s m e e t , s. smeet, worp. — M e i t r i j e
do b b e l s t i e n n e n 18 e a g e n y n i e n
| s m e e t , d a t i s i n t r e f f e r . — Dy j o n g e
I k r i g e g a n s i n s m e e t , deed een harden
: val. — I t s k e e l d e n e t f o l i e of h y h i e
i n s m e e t k r i g e . — Overdr. E a r n j e
| i n s m e e t o p d w a e n , een middel aan-
; wenden, om iets te verkrijgen. I k h a b
• er in s m e e t op d i e n , m a r i t i s m y
i m i s l e a r r e . — I k w i t er g j i n s m e e t
I o p , weet er niets op uit te vinden. — Vgl.
ook R. ind T.', 53 4 .
s m e y e , v. smeden. —Prov. M e n m o a t
I i t i z e r s m e i j e a s 't h j i t is. Salv. MS. 87.
s m e i j e n , s. verb. (het) smeden, smids-
; werk. — B a e s J a n h e t ú s s m e i j e n .
i — H j a woe g j i n s l a c h s m e i j e n w e r
; d w a e n l i t t e . A. Ysbr. (1861) 18. — Us
R o e l is o p 't s m e i j e n , is smidsleerling.
s m e i t a n g e , s. smeedtang, waarmee de
smid het gloeiend ijzer, terwijl het gesmeed
1
wordt, vasthoudt.
s m e i t s , s. smaak. — D e â l d e l i û e
k r i g e n a l l e b e i de s m e i t s yn ' t k o a r t -
g û d , smaak in de jenever. R. ind T.a, 276".
H e s t e de n a t û r i e n r i s o a n d a t for-
! gift wend, den k r i g e s t e s m e i t s yn
! i n p y p f o l t a b a k . Ibid 312". — H w a t
; s m e i t s ha jy doch, yn g o d s n a m m e ,
y n d y j e n e v e r ? Ibid. 319}. — Meer
alg. s m a e k , z.d.
s m e i t s e , s m e i t s j e , v. smaken. Ik
 SMEKE.
smeitsje, dou smakkest, hy smakket, wy,
jimme, hja smeitsje; — ik smakke, ik hab
smakke, smeitsjende, to smeitsjen. Hl. smekje.
— smaken, bij het proeven van spijs of drank,
het zintuig van den smaak al of níet aan-
genaam aandoen. Dy p a r r e n s m e i t s j e
goed. — I t i t e n s m a k k e t my l e k k e r .
It s m a k k e t s w i e t , sùr, b i t t e r ,
oanbarnd, wetterich.
Overdr. As p y p k e n i e l o e r r i z e n -
brij, Ja, n o c h wol s w i e t t e r smak-
k e i t m y (bij eene vrijage). R. ind T., 2.
Ook in de beteekenis van genieten. — Wol
h a ' k n e a n i n k l e i j e n h a w n , || F o l i e
s w i e t h a 'k s m a k k e . H. S. Sytstra.
Blomlêzing 124. — W o l j y r j u c h t i t l i b -
ben s m e i t s j e , W a r d e n de û l e n fen
j o u h o n k , v.Blom, Bik. 79.
g m e k e , v. smeeken. M e i b i d d e n en
s m e k e n k r i g e h y f o r j e f f e n i s . — Hy
1
s m e e k t e om g e n a d e .
s m e l , s. n. de smalle strook vleesch aan
weerszijden van de ruggegraat van een ge-
slacht zwijn.Comp.&ar^e.SíMet.Henndl. en omstr.
s m e l , adj. smal. — I n s m e l l e wei>
-sleat.— In s m e l l e e a r n e n t a b a k s -
do a s (vroeger veel in gebruik.)— I n s m e l
g o u d e n e a r i z e r , gouden oorijzer met
8mallen beugel. — S m e l om ' e t r o a n j e ,
- k i e u w e n , - k a k e n , mager van gelaat,
Holl. smal om de kin. — I n s m e l l e k e a -
r e l , schrale, tengere man. — I t - n o a t
is s m e l f e n s t i k , schraal van korrel.
Ook voor: klein, gering, i n : — S m e l l e
o n g e l o k k e n . Vgl. bryk, krom, skean.
s m e l , adj. smalend. — S m e l l e p r a e t -
sj e s. Zie smeulsk.
s m e l ' d o e k , s.n. smaldoek, alleen in de
spreekwijs: D a t i s g j i n smeldoek,
dat is heel niet sober, niet gering! — K r i-
g e s t d o u s a 'n m o a i j e d j û r e j u r k ?
D a t is g j i n s m e l d o e k . — O, s j u c h
r i s ! h w e t i s S a e p y n 'e p r o n k . D a t
x
s lang gjin smeldoek. Soms voegt
men er bij: N é , 't i s h j o e d r i s b r e e d -
doek.
s m é l e , v. smalen. Zie smeule.
s m e l - e k e r i c h , i k k e r i c l i , adj. met smalle
akkers, van land dat in smalle akkers ver-
deeld is.
s m e l k e , s. eg. falco aesalon, smelleken,
soort van valk.
wumkes.nl
149 SMERT.
s m e l l i c h , adj. eenigszins smal. — I t l â n
r i n t h w e t s m e l l i c h e n op i n t i p p e ú t .
s m e l t e , s m e i t s j e , v. smelten, I k smelt-
ik smolt, ik hab smolten, smeltende, to smel-
ten. Vooral ín technisch gebruik , als: g o u d
o f s u l v e r s m e l t e . — A s 't s u l v e r y n
'e o u n s m e l t , G. J. 1, 102. Ook overdr.
En sjong den s m e l t s j end, f j û r i c h ,
t e a r, v. BI. Bik. 8. Overigens meer alge-
meen r a n e z. d.
s m e r t , s. smart, leed, verdriet. — I k
lij om d y sa s w i e r e s m e r t . G. J. I , 2.
— Hja b i s w i m e t , hiel o e r s t j e l p e
t r o c h h j a r s m e r t , v. BI., Bik. 30. —
M e a r lije k i n i t n e t , Y n s w i e r d e r
s t r i i d , y n d j i p p e r s m e r t . Jong F r y s -
l a n , 151.
Ook lichamelijk leed, pijn bij schrijning,
ontvelling of andere open wonden. — S a
'n i e p e n s t é j o w t f a e k i n b i t e n d e
smert-
Hiervoor ook: i t s m e r t e n , als s. verb.
I t s m e r t e n y n 'e k e r n e e n y n 'e I j i s -
k e n , het smarten in de aarsspìeet en in de
liezen. R. ind T,2, 113'. — I t s m e r t e n
b i g j i n t a l to b i d a r j e n , i t s t é s c i l
n o u w o l g a u h i e l j e . — Prov. M e n
k a e r d e t for de j o k t e , m a r i t s m e r -
t e n k o m t e f t e r n e i , op het krabben we-
gens jeukte volgt schrijning of ontvelling.
s m e r t e , v. smarten, leed doen, leed ge-
voelen. — De d e a f e n i t b e r n t s j e
s m e r t t e h j a r sa; hja koe g j i n r e s t
of t i e r m e a r f i n e . — I t j i n g e ú s k r n s -
g e t , s m e r t en s m a e d ' t G. J. 14.
lichamelijk leed of pijn doen, van een
open wonde, schrijnen, smarten. - - D a t
i e p e n sté s m e r t my o n d e r de e a r m ,
— y n 'e k e r n e , het smart mij in de ok-
sels onder de armen, — aan de aarsspleet,
(vooral bij zware of vette mensehen, na veel
beweging in de warmte.) —• Op 'e l a n g e
m a r s e h e t e r de f o e t t e n i e p e n r o a n
y n 'e s k o e n ; n o u s m e r t e s e h i m s a ,
d a t hy n e t f i e r d e r r i n n e kin. —
A l l y k de j o k t e by it k a e r d z j e n byt-
s m e r t , gelijk de jeukte na krabben en
krauwen bijtend smart, G. J. I I , 88.
s m e r t e - g j a l p , s. luide kreet van smart.
— Mei in s m e r t e g j a l p g a l t er ú t :
O c h H i d d e , b e s t e j o n g e ! Sw. 1904,
115.
 SMERT. 150
s m e r t k e r n e , pijnlijk ontstoken aarsspleet.
— S m e r t k e r n e k o m t e ft e m e i . Zoo
ook fig.: D e r k o m t i n t i i d n e i d i s s e
t i i d , dy h j i t s m e r t k e r n e , de gevolgen
van uitspattingen en slechte daden blijven
niet uit.
s m e r t l a p e , ». huidwond , ontvelling, door
schrijning veroorzaakt. I k h a i n s m e r t -
l a p e o a n 'e h â n k r i g e .
s m e t , s. vlek, smet, tengevolge van aan-
raking met eene andere stof, bepaaldelijk
in het Compos: ì z e r s m e t . — D e r g i t
iz er s m e t y n 't l i n n e n g û d , een vlek,
doordien het linnen in vochtigen toestand
met ijzerroest in aanraking is geweest.
Ook overdr. I n s m e t o p i m m e n s m i t e.
— I m m e n i n s m e t o a.n w r i u w e. —
S o n d e r s m e t of r i m p e l .
dim. sm e t s j e . — W i l f r i d u s , op
h w a e n s w â n l e , De l a s t e r sela g j i n
sm e t s j e s p r a e t , v. Blom, Bik. 45.
s m e t t e , v. smetten, bevlekken, bezoe-
delen en bevlekt of bezoedeld worden. —
I z e r r o a s t smet. — F e t smet. — In
p l a k o a l j e op p o m p i e r s m e t f i e r -
d e r . — I t l â n s m e t , het grasland hoeft
zwarte plekken, waar de grasplanten dood
zijn, veelal tengevolge van een bijtende
stof.
Ook in het compos. M a u - s m e t t e , een
blauwe tint geven, vooral aan vrOuwenklee-
ren (eenvoudiger dan het meer gewone blauw-
verven.) I k h a d a t j a k , d y r ô k b l a u -
s m e t t e l i t t e n . — Is d a t g û d b l a u
ferve? Né, it is blau-smet.
fig. O a n s y n s n i e - b l a n k e y n b o a r s t | |
S m e t n i n G r a e f l i k g o u d . v. BI. Bik. 15.
F û l as i t g i f t i c h s t e f e n y n , h w e r -
m e i e a s l a n g e of n j i r r e s m e t t e , v.
BI., Bik. 48. Compos. in- ontsmette.
s m e u d i c h , adj. zacht, week, malsch. —
S m e u d i g e b ù t e r , — fig. D a t b i n n e
w o l s m e u d i g e k e a r e l s , gemakkelijk
in den omgang. — De k e a p l i û b i n n e
n o u s m e u d i c h , spoedig bereid om hun
waren tegen billijken prjjs te verkoopen.
Ook wel s m e u e h . Vgl. smeäich.
s m e u g e l t s j e , s. n. (Dr. smeugeïtien), kort,
aarden rookpjjpje. Ook: s t o m m e i t s j e ,
b i r d-b r â n n e r k e .
s m e u l e , v . smeulen. — I t f j û r s m e u l t .
— I t s m e u l t h j i r , een rooklucht trekt
wumkes.nl
SMYK.
onzichtbaar maar aanhoudend buiten den
schoorsteen in de kamer op.
S m e u l e , v. smalen. — d i m m e r m o a t
ik s m e u l e n d h e a r r e : F r y s l â n s spra-
k e s c i l f o r g e a n . W. D. Frysl. tael. Nij
Fr. Lieteb. — F o a r n a m e b a e s m a n n e n ,
dy m i e n d e n n e t g o e d b i h â n l e t o
w e z e n , k o e n e 't s m e u l e n e n 1 e k-
s k o a i j e n n e t 1 i t t e , Bijek. 1893, 60. —
— Ho k o m t i t b y , d a t l y t s e n o p ' e
g r e a t e n s m e u l e en d o c h a l l e g e a r r e
nei g r e a t h e i d steane? Skoeralm.
25/XI, 1880. Ook s m é l e .
s m e u l s k , adj. smalend, schimpend. —
S m e u l s k e p r a e t s j e s , minachtende aan-
merkingen. Ook s m e e l s k . Vgl. smel.
s m i c l i e l , s. m. gemeene kerel. Vgl.
stmachél, smycht.
s m y c h t , s. m. snaak, onvertrouwbaar
persoon, deugniet. — I t is i n s m y c h t
fen in k e a r e l .
Ook als guit, tegen een kind. — Dou
l y t s e s m y c h t , kleine guit, — ondeugd.
s m i d , s. m. smid, grofsmid, ijzersmid.—
De s m i d n i m t , b û t e s k e a , 't h j i 1 1 e
i z e r ú t i t s m i d t e f j û r. G. J. 1, 14. —
Prov. I k s e i l dy h e l p e , s e i d e s m i d ,
en hy h i e i z e r n o c h t a n g e .
s m i d - e f t i c h , - a c h t i g , adj. (van rund-
vee). Dy k o u s t i e t s m i d - e f t i c h op 'e
s t a l , de schouderbladen afwijkend van den
romp. Ook: b r i t s e n s k o f t i c h .
s m i d s - k o a l , s. steenkool, zooals gewoon-
lijk bij het smeden gebruikt wordt.
s m i d s k e , s.f. smidsvrouw.
s m i d t s j e , v. smidje-spelen, soort pand-
spel. W. D., In Doaze, 83.
s m i d t e , s m i t t e , s. smidse, werkplaats
van den ijzersmid.
s m i d t e r y , s m i t t e r i j , s. smederij, huis
waarin een ijzersmederij wofdt uitgeoefend.
* s m i e l j e , v. smalen. — D o d e f û g e l s
s p r e k k e k o e n e ' S m i e l e k o e k ú t op
'e t e a l i F e n 'e n a c h t e g e a l . Salv. 91.
Vgl. sniele, smeule.
s m i e r k j e , v. morsen, smeuren. A. 638.
Vgl. smoarhje.
s m i i s , s m i z e , s.; pi. s m i z e n . In de
u i t d r u k k i n g : I k h a ' t a l y n ' e smize(n),
ik begrijp dat listige plan heel goed. Holl.
Ik heb het al in de gaten.
s m y k s e l , s m y k s e m , s m i k s e m , s.
 SMYK. 151 SMOAR.

smeersel, alle soort van zalf. — I k h i e i n h a ? ld. VIII, 138. — W e l f o r d o m d ,

k n y p b l i e r k r i g e , d ê r d i e d e f a e m d o a r s t d o u i t w e a g j e m y y n d e fin-
h w e t s m y k s e l op. — í n s m y k s ' e l g e r s t o b i t e n , d o u s m j e u n t ! Forj.
f en n o ft e r e n f l i b e (speeksel) e n sûp- 1892, 51.
k y n , z.d. s m j i r k ( e r t ) , s. m. deugniet, rakker, ha-
Ook-' voor allerlei taaie zelfstandigheden telijk , schraapzuchtig en verdacht persoon.
als bv. voor onsmakelijk bereide, door elk- I t is i n e a r s t e s m j i r k e r t . — M e n
ander gemengde spijzen. — Vgl. Halb. in s t i e de m a n n e t r j u c h t . F o a r a l net_
Maerl. 13. Inl. 96. h w a 't s y n g l û p e r i c h t r o a n j e m i n t
s m y k s m e r k , s. smulpaap , sleraper. r i s g l ù r k j e n s j o e n h i e f en d e a l s k e
s m y k s m a k k e , v. smakken met den mond. n o c h t , a s of o m ' t d e n o a r d w e s t e r
Ook p r i u w k j e . Vgl. smakke. l o f t g r i m m i c h s t i e en i n w o e i j e n d
s m i t e , v. smijten, werpen. Ik smyt, ik n e e d w a e r foarsei. In smjirkert
smiet, ik hab smiten. — Mei d o b b e l s t i e n - w i e r i t , se ij e n dy. v. d.B. Swbl. 1904,
n e n s m i t e . — I'rov. D y i n h o u n s m i t e 101. — As d e s k r o k s t e s m j i r k e r t m y
w o l , k i n a l t y d w o l i n s t i e n f i n e . ú t r a e h t , d e n in o a t i k n o c h s i z z e :
— Dou h o e f s t d a t s a f i e r n e t (wei) h w e t b i Ij e a f t m y n h e a r ? (gezegde van
3
t o s m i t e n , fig. niét als zoo onaanneemlijk een kasteleinsknecht) R. ind ï, , 163". —
;
voor te stellen. — D ê r is g j i n sin i t e n ! M e i S j i r k , d y l a n g e s m j i r k , g i e t
m e i de m û t s e n e i , dat is zelfs bij bena- T e t k e k e l n e r op. R.W. Bledden, 65.
dering niet te bepalen; ook: dat is totaal — By Halb. in Maerl. Inl. 95, ook s m y r -
onbereikbaar. — - H j a b i n n e n e t k o m d , k e r t , homo iurpis. Ook: s m i e r k , s m i e r -
en s m i t e 't op 't w a e r , geven het slechte k e r t .
weer de schuld. s m o a r , s. n. smeer, vet. Us f e t w e i -
11 g a t h e e c h s m i t e , als wel bemid- d e r h i e o e r 'e h û n d e r t p o u n s m o a r .
deld leven en zich kosten veroorloven. — — D a t b e e s t s e t s m o a r , die koe wordt
D a t s m y t i t g a t s a h e e c h n e t , kost vet. — I n s t i k b r e a m e i s m o a r .
niet zoo veel. — H j a s m y t i t g a t s a Overdr. Hy h e t f r i j h w e t s m o a r , —•
h e e c h w o l a s h y , zij bezit wel ruim zoo h e t g a n s s m o a r n e i 't e r i n b e e s t
veel als hij (haar minnaar). i s , is veel te trotsch voor iemand, die zoo
jongen werpen, bepaaldelijk van paarden. weinig beteekent. B. 246, 372. — As d y
De m e r j e s m y t i n f ô l e . Burkerij, 6. â l d e s l a c h t e w i r d t , s c i l e r w o l
. Compos. bi-, for-, gear-, yn-, oan-, <îf-, op- s m o a r ú t k o m m e , als die oude (vrek)
út-, weismite. sterft, zal er wat te erven vallen. Sch.,
s m i t e , s. groot aantal (inenschen). — I n Sprkw. 1, 9. — 11 s e t g j i n s m o a r , ge-
smite folk (minsken), in s m i t e dijt niet, overdr. het werpt geen winsten
f r o u l i û , - b e r n . Ook k l o f t . af. — I t w o e m a r n i n s m o a r s e t t e ,
s m i t e r , s. m. iemand die werpt. — De d e zaak ging niet voordeelig. R. ind T.*,
b e s t e s m i t e r s b y u z e s s m i e t e n w o l 73". — H y s c i l d e r g j i n s m o a r b y
in s t i e n t s j e o e r V t o e r . Comp. wei- (fen) s e t t e , niet rijker door worden. Ook:
smiter. I t s i n o a r d ê r o e r y n h a , er erg kwaad
s m i t t e , s. Zie smidte. om zijn. Compos. baiye-, houwt-, skieppe-
s m i t t e r i j , s. Zie sm'ulterij. smoar; ook: wem-, mounlesmoar.
s m j e u n t , s m j u n t , (Amel. s m e e n t ) , s m o a r b e j j e n , s. pi. (de) bessen van den
s. eg. anas (mareca) penelope, smient, kleine meidoorn.
soort wilde eend. s m o a r b r o g g e , s. snee roggebrood met
overdr. klein, schraal persoon, of — dier. vet of reuzel gesmeerd.
Golyath w i e r der mar in s m j e u n t s m o a r c h , s m o a r r i c h (spr. -oà-), adj.
b y , vergeleken bij dien reusachtigen kerel vet, vettig. — I t h a w w e — of i n l i b -
was Goliath maar een schraal klein kereltje. b e n h a w w e a s s m o a r g e b e a n e , een
Ook als scheldwoord van geringschatting best, lekker leven leiden. R. ind. T.' 130".
of minachting. — S m j u n t ! h w e t m a s t e vuil, onzindelijk, smerig. — Prov. S m o a r -

wumkes.nl
 SMOAR. 152 SMOEL.

g e b a r g e n d ij e b e s t . Zie baerch. — I t w o l s m o a r j e f e n 't j i e r , het weidende

b e r n t s j e ís s m o a r c h . Het kindje heeft vee zal dít jaar wel vet worden.
zich bevuild (in de luier.) — I n s m o a r c h s m o a r k j e (spr. -oá-), v. morsen. Com-
w i i t ' , onzindelijk, slordig in haar huis- pos. bi-, forsmoarkje,
houden. — 1 ti s ra o a r g e b o e r , die zijn s m o a r k o e k e n , s. pi. smeerbollen.
bouwland niet voldoende zuiver houdt van s m o a r k o e k j e , v. smeerbollen bakken
onkruid. — S m o a r c h l â n , verwaarloosd en eten.
bouwland, met veel onkruid. — S m o a r c h s m o a r m o g g e , Hl. s. doofpot, Roosjen,
p r a e t ; vuile woorden. 93. Overdr. Dy m a n b 1 i u w t m e i s y n
— D a t b i n n e v e t m a r s m o a r g e g e l e a r d e n s y n 'e s m o a r m o g g e , B.
b e r n en n o u al y n 'e h e r b e r g e ! nog 548.
niet volwassen. Ook scheldend, in uitdruk- s m o a r p o e p , s. m. Duitsche handelaar in
kingen van minachting . zonder de bepaalde | vet, hammen, worst, enz.
beteekenia van vuil of smerig. — U y s m o a r p o t , s. pot waarin vet wordt be-
s m o a r g e k e a1 e1 m o a t h j i r n e t w e r i waard, of in den handel gebracht.
kom me — S m o a r c h f r o m m i s a s t e ; s m o a r p o t , s. doofpot. — Hl. s m o a r -
b i s t e ! — H w e t w o e s t e s m o a r g e j on- I m o g g e , z. d. Ook: d ô f p o t en d o o f p o t .
ge ? S m o a r c h í a n k e. Ook s m o a r i e h '. De d o o f p o t e n d e d o m p e r r e g e a r-
(Warns). I r e n l a n g d e w r á l d , H. S. Blomlêzíng
s m o a r c h - w i n k e l , (spr. -oà-) s. winkel ; 109.)
voor vetwaren. Zie smoar-winkel. s m o a r - r a n e , v. smelten van runder-, scha-
s n a o a r d r o n k e n , adj. in erge mate be- ' pen- of varkensvet, om het van de kanen
schonken. te zuiveren.
s m o a r e , v, smoren, verstikken , stikken. s m o a r r y k ' , adj. schatrijk, tot over de
— Prov. H y i s y n s y n e a r s t e Ij e a, g e n ooren in 't geld zittend. — Hy is s a s m o a r -
n e t s m o a r d , staat bekend als iemand, r y k , d a t er s a ' n w i d d o u d e h â n w o l
die níet erg waarheidlievend is. — I t k e a l h w e t b o p p e d e h o l l e h â l d e m e i .
i s y n i t f o e t p ò k s m o a r d , bij de ge- Bijek. 1893, 13, — I n g r y t m a n d y 't
boorte gestikt. s m o a r r y k w i e r . R. & T.a 271*.
— Smoare fen t o a r s t , -hjitte, s m o a r w a e r m , - h j i t , adj. stikheet (van
- r e e k . Compos. bi-, forsmoare, útsmoard. de weersgesteldheid). — 't I s s m o a r w a e r m
pp. als adj. s m o a r d . — S m o a r d e i e l , b û t e n d o a r , — y n 'e h ú s . — De g l e i j e
in de netten gestikte aal. — S m o a r d e ie r d- s i n n e h i e o p i t o p k e a m m e r k e b r e t ,
a p p e l s , die met een weinig water in een d a t i t w i e r d ê r s m o a r w a e r m . R. ind
dicht gesloten pan zijn gaar gestoomd. — T. ä , 338*.
S m o a r d e p a n n e n , stroeve blauwe dak- s m o a r w i n k e l (spr. -oà-), s. winkel van
pannen, blauw gekleurd door de afgesloten vette waren, meestal tegelijk ook van krui-
rook van het vuur onder den oven. denierswaren. Ook s m o a r c h w i n k e l .
s m o a r ' f e t , s. n. vat, waarin buitenlandsch s m o d s , s. n. Zie smots.
gesmolten vet in den handel komt. s m o d s k e , s. n. onzindelijke, slordige
s m o a r f e t ' , adj. vet als smeer, — De vrouw. R. P. Vgl. ook smotske.
r ú n w a e r d s m o a r f e t f o r k o f t . R. ind s m o d z i c h , adj. H. D. schmutzig, nat en
T.2, 1224. vuil, slijkerig. — I n s m o d z i g e w e i , —
s m o a r g e n s , s. vuilheid, smerigheid: [ d y k . H y b a t s t e t r o c h de s m o d z i g e
ook het vuil zelf. — Y n s y n e i g e n | m o d d e r , Sw. bl. 1887, 60.
smoargens omkomme. . — Smoar- ì Ook pappig. De s e a n e i e r d a p p e l s
g e n s en o n h u r i g e n s . b i n n e s m o d z i c h . Ook s m o t s i c h .
s m o a r g j e , (spr. -oà-) v. vuil worden. ! s m o e g e r , Hl. s. stookplaats bij de zo-
— W y t gûd s m o a r g e t gau. j merwouing. Roosjen , 93.
s m o a r j e , v. smoren. R. indT. 2 , 87', 276'. s m o e l , s. triv. voor: mond. — H â l d
Zie smoare. d y n s m o e l , — D o u h e s t f i e r at-t o
s m o a r j e , v. vet worden. — I t s c i l f o l i e y n ' e s m o e l . — H y f o e i o p s y n

wumkes.nl
 SMOES.
s m o e l y n 'e w e a k e b l a b b e r . . Ook smul.
s m o e s , s. zeer lichte turf, uit de boven-
ste veenlagen gestoken: meestal pi. s m o e -
zen. — Ook turven die bevroren zijn vóór
ze droog waren. — I n f j û r f e n 150 l a n -
çre s m o e z e n . R. & T.2, 53'J.
s m o e z j e , v. voor s m û zj e, z. d.
s m o k , kus, eigenl. smakkende of klap-
pende zoen, Halb. MS. A , 299. — vooral
liefkozend tegen een kind. — L j e a v e
s k a t . j o w mem ris in smok. Vgl.
smokkel.
s m o k e , v. tabak rooken. — P i m p e l j e
en s m o k e. R. ind T. s 321*.
s m o k e r , s. m. rooker. — H y h e t s m o -
ke r s, genoodigden, díe 's avonds een pijp
bij hem rooken.
s m o k e r j j , s. (het) rooken; ook wat tot
het rooken noodigis. — De m â n l j û m o a t -
t e y n 'e h ú s f o r d e s m o k e r ij s o a r g j e .
s m o k e r s - a r k , s. rookgereedschap, als
pijpen, tabakspot, enz. Hsfr. VI, 93.
s m o k ( k e l ) , s. — dim. s m o k k e l t s j e ,
kusje. — J o w rnv i n s m o k k e l t s j e (te-
gen een kind). Zie s m o k .
s m o k k e l ( d ) e r , s. m. smokkelaar.
s m o k k e l j e , v. smokkelen, sluiken. Vgl.
slûkje.
s m o o k j e , v. voor s m o k e , z. d.
s m o t s , s. moes, pap. — D o u l i t s t d e
i e r d a p p e l s o a n s m o t s k o a i t s j e. Com-
pos. in sommige weeke, als moes bereide
spijzen, appelsmots, krúsbeismots.
Ook als vleiwoord, voor lieveling. Dim.
s m o t s k e . — M y n s m o t s k e , mijn snoes,
lieveling.
s m o u s , s. voor bedrieger, ook jood.
s m o u s - a c h t i c h , adj. bedriegelijk. — I n
s m o u s - a c h t i g e k e a r e l , die op bedrie-
gen uit is. — H y h e t m y s m o u s - a c h -
t i c h b i h â n l e , mij listig bedrogen.
s m o u s j a s s e , v. spelen van een kaart-
spel van dien naam.
s m o u t , adj. en adv., luw, beschut tegen
weer en wind. — I n s m o u t h o e k j e . -.-
I t s i t h j i r s m o u t . — Y n 'e l i j t e (luwte)
l e i t i t s a s m o u t . Forj. 1896, 8. — Bij-
k e j o w t him smout del to s l i e p e n .
Vgl. smuk.
Ook rustig en gezellig. — I t j o n g e p e a r -
ke s i e t sa s m o u t b y e l k o a r r e n . —
Oan d' e i g ' n e , s m o u t e h i r d , aan den
wumkes.nl
153 SMUCÍ.
eigen, gezelligen haard. Sw. 1899, 5. —
I n s m o u t e p r a t e r , een kalme, smake-
lijke prater. — M e i s y n s m o u t p r a e t
en g r i e n e buijen, w i e r hy de faem
f i e r s t o b i t û f t . Sw. 1904, 1 0 6 . — S m o u t
s j ê n , l a e i t s j e . — I m m e n o p 'e s m o u -
t e s i d e o a n k o m m e , iemand voorzichtig
en vriendelijk aanspreken, om een gunst
te verkrijgen.
s m o u t e n s , s. als eigenschap van iemand,
die kalm en op aantrekkelijke en onderhou-
dende wijze het gesprek voert.
s m o u t t e , s. luwte, beschutting tegen
weer en wind. — W y l e i n e [ m e i i t
s k i p ] y n 'e s m o u t t e f e n 'e r e i d e n . B
287, 282. — Vgl lijte.
s m o u t s j e , v. beschutting geven tegen
weer en wind. — De k e a m e r s d o a r t a ,
d a t s m o u t e t . ld. I V , 10. — Dy g r e a-
t e b e a m m e n o m 't h û s , d y s m o u t s j e
t i g e a s 't h i r d w a e i t .
s m o u z e r y , s. bedrog, afzetterij, waren-
vervalsching. — D ê r s i t s m o u z e r i j ef-
t e r, daar schuilt bedrog achter.
s m o u z j e , v. bedriegen. — H y k i n 't
s m o u z j e n n e t l i t t e , is steeds geneigd
te schacheren.
s m u c h t ( e ) , s., trek, lust, neiging, begeerte.
S m u c h t h a w w e o p 't i e n of 't o a r ,
op i m m e n , lust of trek om 't een of ander
te doen, — genegenheid , liefde voor iemand.
— H y k r i g e sa f o l i e s m u c h t e op d y
j o n g f a e m . R. ind T.2, 86". — H e i t
wol my n e i s k i l i g e F o k t a h a , mar
d ê r h a 'k g j i n ( n e i f o l i e ) s m u c h t o p .
— D o u w e w o l n e i D ú t s k l ã n om w i r k
t o s i i k j e n ; o a r s m o a t e r f e n 't w i n -
t e r y n 't b r a e k h o k e n d ê r h e t er
g j i n s m u c h t op.
s m û g e , v. moeilijk en hoorbaar ademha-
len (door aamborstigheid). — I t h y n s d e r
s m u c h t fen d i m p i g e n s . — I t b o a r s t
s m u c h t my.
tochten, zuigen van den luchtstroom langs
nauwe opening of doorgang. Zie ook sige.
Ook: onaangenaam riekenden walm ver-
oorzaken door brandbare stof, die vuur heeft
gevat en nog rookende is. — Dy k o a l
y n 'e s t o v e s m u c h t . — D ê r s m u c h t
hjir h w e t : i t r u f t , d a t b y de h i r d
h i n g e t , is s k r o e i d .
s m û g e r , s. geruisch makende koele wind.
 SMCTK.
— D e r g i e t in s m û g e r , er waait een
stevige koelte.
Ook eene kleine stookhut buitenshuis.
s m u k , adj. en adv. behaaglijk, genoeg-
lijk. — I n s m u k p l a k o m t o s i t t e n .
— Smuk yn it b e a m m e s k a e d . —
S m o u t en s m u k . — M e n s i t h j i r s a
smuk, men scoe hjir wei soargje.—
W y l i z z e h j i r ( m e i 't s k i p ) s a s m u k
e f t e r 't r e i d , veilig en b e s c h u t . — S m u k ,
m e i d e k o p y n ' e p l o m , || D r i u w k e -
l e n d' e i n t s j e s r o u n o m . R. ind T.a, 21".
bevallig, aanminnig , liefdewekkend. —
Ik t o c h t e , bern, hwet biste . . . .
s m u k , R. ind T.3, 1«. — Ho h j a s a
s m u k yn b û r f e ì n t s e a r m e n foei.
v. Blom, Bik. 58. — H j a s e a g e n s a
s m u k . — Se s i e t e n s a s m u k t o - g e a r r e -
Dim.-vorm, ook s m û k j e s .
s m û k j e , v. in: o p s m û k j e , opsmukken.
— Hja s m û k e t h j a r op as in p a u .
B. 505.
s m û k s k a e d z j e n d , adj. aangenaam scha-
duwgevend. — S m û k s k a e d z j e n d b e a m -
t e g r i e n , Lieteb., Wâlds.— s m û k s k a e d -
z j e n d e b e a m m e n , E. ind T.2, 30«. Sw.
1857, 55.
s m û s j e , s. n. gezocht voorwendsel om
twist te maken. — M e i t s j e n o u g j i n
smûsjes. — Dat binne mar smûsjes,
niets bewijzende praatjes.
s m û s t e r i c h , s m û s t r i c h , adj. bedoezeld,
stoffig. — D y n k l e a n b i n n e s m û s -
t r i c h . — Hy s j u c h t er s m û s t r i c h út.
Ook: een weinig aangeschoten van den
drank. S k e e f of o n b e k w a e m w i e m e
wy n e t ; wy w i e r n e h w e t s m û s t e -
r i c h , R. ind TV, 321». Vgl. snústrich.
s m û z ( j ) e , s m o e z ( j ) e , v. schransen, smul-
len, lekker peuzelen, snoepen.— H j a s m u -
z e n e r l e k k e r f e n . Halb. Lex. 830. —
D o d e b i i s i n b y t . s j e o a n 't s mu-
z e n w e s t h i e (fen s y n k o e k e e n
b o k k e n s). R. ind T.a. 78*. — D e m a n -
l ì û b i n n e n e i s t ê d , nou s c i l l e wy
h j o e d r i s s m û z j e , stilletjes en ongehin-
derd smullen.
Ook wel in 't geheim liefkozen, vrijen.
D e f e i n t en d e f a e m s m o e z j e h w e t
m e i i n o a r yn de t s j e r n h e r n e .
s n a b b e , s. mond of opening van een
vischfuik, B. 229. Conipos snabbetou, s. n.
wumkes.nl
154 SNAK.
(het) touw om de s n a b b e vast te binden.
B. 229.
s n a b e l (triv.), s. voor: (snappende) mond.
— De s n a b e l g i e t h j a r a l t y d , de
mond staat haar nooit stil. Sch., MS., 47.
Ook s n a f f e l , s n a p p e r t , z.d.
" s n a e b s n o b b e r s f i n n e , s. voor: het rijk
van den minnehandel. — Y n 'e s n a e b -
s n o b b e r s f i n n e m o a t t e j y djoeije en
s t o e i j e on e a r l i k b o e r k j e s o n d e r
1 û d. Burm.
s n a e k , s. m. snaak, guit (in goeden en
slechten zin): veelal door een adj. nader aan-
geduid. — I n o n d o g e n s e s n a e k , een
deugniet, — i n r a r e s n a e k , die vreemde
dingen doet, — i n n u v e r e s n a e k , een
zonderling, — in l i e p e s n a e k , een ge-
slepen guit, — i n g r a p p i g e s n a e k , een
grappenmaker.
s n a e r , s n a r e , s. snaar. — De s n a r e n
f e n in fy o e i e. - - De s n a r e g o e d m e i
h a r s s t r i k e , f ig. alle middelen in het werk
stellen. ld. IV. — H y h e t g j i n h a r s op
'e s n a r e n , 't ontbreekt hem aan kracht
of moed. Zie hars.
drijfriem. — De s n a r e fen i n s p i n -
w i e l e . — De s n a r e s t i e t d ê r s p a n d ,
fig. daar is ieder in de weer om wat te
winnen.
koord of band om iets vast te houden.
Vgl. spansnare.
Fig. in de uitdrukking: op h a r e n e n
s n a r e n . — H y s e t i t op h a r e n en
s n a r e n , waagt het tot het uiterste. Zie
haren.
s n a e r , s., veelal pi. s n a r e n , s. niets-
waardig tuig. A l d e s n a r e n , oude prullen.
Compos. snypsnaren.
Ook voor: verachtelijk, nietswaardig vrouw-
mensch.
s n a e r , s n a e r s k e , Stdfr. s. f. schoon-
dochter , schoonzuster. Zie snoar, snoarske.
s n a e r d e r i j e n , s. pi. prullen, (ook) al-
lerlei kleinigheden. — K o f j e , t h é of o a r e
s n a e r d e r i j e n . Hsfr. X I , 151.
s n a f f e l , s. eig. snavel, triv. voor mond.
— H â l d d y n s n a f f e l , zwijg! — Ook:
s n a p p e r t . Vgl. snabel.
s n a f f e l j e , v. in het voeder omsnuffelende
eten (van rundvee). A, 287.
s n a k , s. gepraat, gesnap, gebabbel.
(Deensch snakTce, Zweedseh snacha, Midd.
 SNAK. 155
Ndl. snakken, praten, babbelen. Platduitsch I
Schnaci, gepraat. — Dy h e t f r i j h w e t
in s n a k , veel te snappen. (Misschien vindt
hiervan het woord S n a k k e r b û r r e n zijn
ontstaan, als eene kleine buurt, waar oud-
tijds de verspreide bevolking der omgeving
Gelegenheid vond , om met elkander te praten
en te snappen).
s n a k k e , s n a k j e , v. hunkeren. — In
i e l s n a k t n e í de d a u w e . — D e e a r m e
l i û s n a k k e n e i de k o a r s t e n , d y d e
r i k e l i û w e i s m i t e . Oud gezegde. A, 653.
s n a p , s. snap, greep. — D e fj í 1 d w a c h-
t e r s t i e om 'e h o e k e d ê r de s t r o p e r
l a n s k o m m e m o a s t , en h i e h i m d o
y n i e n s n a p . — D a t w i e r i n m o a ij e
s n a p.
Ook in de uitdrukking: M e i i n h a p
en in s n a p , in een oogenblik, zoo kort
mogelijk. — D a t k i n sa m a r n e t m e i
in h a p en in s n a p , d ê r m o a t t i i d
t a w ê z e . — Ook als: gedeeltelijk. — H y
h e t e r h j i r en d ê r w o l r i s i n h a p
en in s n a p f e n l é z e n , m a r h o i t
k r e k t yn m e k o a r r e n s i t , w i t h y n e t .
s n a p h a e n , s. snaphaan, schietgeweer.
A. 674. - Hy s e t t e d e t r o m p f e n i t
s n a p h a e n op i t m i d d e n f e n i t p a k ,
en b a r n d e l o s , R. ind T.3, 117«. — I t
f o l k f o a r d e f i n s t e r s (fen i t s l o t ) ;
fyftjin mei s n a p h a n e n e n i e n m e i
ín g o e z z e r o e r . Aid. 119".
Ook in M. Jakkeles.
s n a p h â n s , s. eg. babbelaar. — Dy 1 y t -
se s n a p h â n s , die kleine snapper (van
een kind). Hsfr. VI, 134. Zie snapper.
s n a p l o a r t e , s. eg. triv. voor verachte-
lijke babbelaar.
s n a p p e , v. vatten, grijpen, vangen. —
Ik h i e i n p o u n m a n n i c h t a b a k o a n
b o a r t , d ê r h i e n e se m j h a s t m e i
s n a p t , erom bekeurd, R. ind T.2, 2792. —
Hja w i s t e n h w a 't de d i e f w i e r , m a r
k o e n e h i m n e t s n a p p e , niet betrappen.
happen, met den mond grijpen. — S n a p
d a t m a r g a u op. — De k a t h e t i n
fùgel s n a p t .
fig. vatten, begrijpen. — D a t s n a p t
er n e t .
glippen. — De t o u w e n s n a p t e n l o s .
praten, babbelen, — H y h e t f r ij h w e t
•• o s n a p p e n .
wumkes.nl
SNEED.
s n a p p e r , s. m. s n a p s t e r , s. f., snapper,
snapster, die veel praats heeft. — D o u
b i s t a l t y d i n r a r e s n a p p e r . A. Ysbr.
(1861), 6. — H w e t b i s t o u i n s n a p s t e r .
Ibid. 17.
s n a p p e r t , s. mond. — H â l d d y n s n a p -
pe r t . Vgl. snabel, snaffel, snater.
s n a p s , s. gepraat. D o u h e s t e f o l i e
s n a p s.
s n a r e w i n k e l , s. prulleboel, rommelzoo.
Hsfr. X, 198.
s n a ( r ) s , (spr. s n a s ) s. snars, (gewoonlijk
met eene ontkenning) g j i n s n a r s , geen
zier. — I k h a d e r g j i n s n a r s f e n
h e a r d, niets van gehoord. A. 672.
s n a s j e , s n a s k j e , v. — ook s n a t s k j e .
gulzig in iets eten, veelal met hoorbaar
smakken en zwelgen. — D e b a r g e n
s n a s k j e y n 'e i e r d a p p e l s om. R. ind
T.3, 310*. — H j a l i e t e n i t f o l k y n 'e
l a w a b b e l s (schimpnaam voor aardappe-
len) o m s n a s j e , d a t h j a r d e s t r ô t e
k n a p t e . Aid. 311'. — De j o n g es s n a s -
j e y n 'e a p e 1 s. Halb. in Epk., 432. Ook
h a f f e l j e , z. d. Ook voor kinderen, die niet
met graagte eten of daarbij erg kieskeurig
zijn. — D a t b e r n h e t h a s t n e a t i t e n ,
i t s n a s k e t er m a r h w e t yn o m ; i t
y t m e i l a n g e t o s k e n . Vgl. in deze be-
teekenis : piuwe, pizerich.
s n a t e r (triv.), s. snater, snaterende mond.
s n a u , s. snauw, ruw verwijt of bits ant-
woord. — I n g r a u en i n s n a u . Ook beet
of poging om te bijten van een dier. — De
h o u n d i e in s n a u n e i my. — In s n a u
f e n i n b a e r c h . Wiers. f. M, J., 11.
s n a u s k , adj. & adv. snauwend, bits, nij-
dig. — Op i n s n a u s k e w i z e , op snau-
wenden toon. R. ind T.*, 390". — G r a n s k
e n s n a u s k , grauwend en snauwend.
s n a u w e , v. snauwen, bits toespreken.
— H y s n a u de 'im h e f t i c h o e r ' e s n ú t .
v. Blom Bik. 98.
bijten, om zich heen bijten. — De h o u n
s n a u de n e i my. — fig. Bits toespreken,
toebijten. Vgl. ta-, ôfsnauwe.
s n e e d , s. snee,snede. — De s n e e d f e n
i t m ê s , -de s e i n e enz. — D i t m e s is
b e s t f e n s n e e d , snijdt best. I n s n e e d
y n 'e f i n g e r , wond door snijden. — De
e a r s t e s n e e d i s b e t t e r as i t n i j g ê r s -
h e a. Het eerste gemaaide grasgewas is
 SNED.
van beter gehalte dan het latere. — D a t
w i r d t in t a e ì j e s n e e d , een moeilijk
werk. — H y m a k k e t s n e e d , of d o c h t
d ê r s n e e d m e i , behaalt ruime winsten.
— H y h e t i n s n e e d y n ' t e a r , is een
weinig beschonken.
Ook: (de) sehaamspleet.
snede, snit, vorm. — I n m o a i j e s n e e d
f e n 'e k l e a n . — D a t i s i n m o a i j e s n e e d
f e n h y n s d e r , een fraai gevormd paard.
s n e d i c h , adj. en adv. scherpzinnig, ge-
vat, juist ter snede (bij het spreken). —
Hy k o e s n e d i c h it w i r d d w a e n , —
it s n e d i c h sizze.
s n e e d s k , adj. en adv. scherp (van woor-
den.) — H y j o e c h h i m i n s n e e d s k
a n t w i r d.
pijnlijk glimlachend. — B y d a t s i z z e n
p l o a i d e e r y n s y n w a n g sa 'n s n e e d -
s k e f â l d , s a 'n g l i m k e . . . . Dy f i n e
l a e i t s , o! d y o n t h â l d i k l a n g . T. G.
S n e i n , s. Zondag. Hl. S e n - of S en-
n e d e i. Tersch. S n o a n. Oostel. uitspr.:
S n i j n . — As d e r s a a i S n e i n e n y n
i n w i k e k o m m e , s c i l 'k d a t d w a e n ,
er is geen denken a a n , dat ik het zal doen.
D e i s e n S n e i n s a l t y d d r o k t e . Compos.
Peaske-, 1'inìestersneìn; Snein-to-moam, -to-
midäei, -tojoun.
S n e i n s ( k ) , adj. & adv. Zondags(ch). —
De S n e i n s e k l e a n , Zondagsche kleeren.
— S n e i n s p r a t e , Hollandsen spreken,
de taal die men 's Zondags in kerk hoort.
Dongdln. algem. — F o r S n e i n s h a 'k
i n h o e d , f o r d e i s i n p e t . — Hy is
a l h e e l o p s y n S n e i n s , hij heeft (in de
week) zijn Zondagsch pak aan.
Ook hier en daar als zegswijze: — I t
g i e t e r S n e i n s k om t r o c h , het gaat
er rumoerig toe. ld. X I , 31 (vooral als jon-
gelieden , die gewoonlijk op Zondagavond
uitgaan, erg levendig zijn en buitensporig-
heden bedrijven. Vgl. snijsom.
S n e i n s f o r t r i e t , s. n. Zondagsverdriet,
schertsend voor: een lange vrouw bij een
kleinen man, als ze 's Zondags gaan wan-
delen. — D ê r k u i j e r t h y e k m e i s y n
Sneinsf ortriet.
S n e i n s - g û d , s. m. Zondagsche kleeren.
Zie Sneinsklean.
S n e i n s h o e d , s. Zondagsche hoed. Eman,
19.
wumkes.nl
156 SNEU,
S n e i n s - i t e n , s. n. Zondags kost. — I e r d-
a p p e l s f e n i n r y k s d a e l d e r 't k o e r -
fol i s g j i n d a g e l i k s e k o s t , d a t i s
Sneins-iten.
S n e i n s - k l e a n , s. pi. Zondagsche kleeren,
Zondagsgewaad. — H e a r e n en j i f f e r s
r i n n e a l t y d yn S n e i n s k l e a n , m a r
b o e r e n e n b o a r g e r s y n 'e w i k e y n
d e i s k l e a n . — Der b i n n e liû dy berg-
j e h j a r fr o in m e n s m e i d e S n e i n s -
k l e a n y n 't k a m m e n e t , ze zijn alleen
's Zondags vroom. Ook d e S n e i n s e k l e a n .
— H w e r o m o ft se, y n S n e i n s e k l e a n ,
j u s t m o a a t n e i Dr a c h t s t e r m e r k e
g e a n , v. Blom, Bik. 57.
S n e i n s - n a m m e , s. n a a m , bij bijzondere
gelegenheid eenigszins deftig of naar Hol-
landsch gebruik en vorm uitgedrukt. — H y
h j i t o a r s O e n e , m a r A l b e r d a i s syn
S n e i n s - n a m m e . — I n fy n d o e k s p o e p
syn S n e i n s - n a m m e is l a p k e k e a p -
m a n . Vgl. Sneins{k), Sneimprate.
S n e i n s - o a r t s e n , s. n. zondags-oortje,
zakduit, snoepgeld voor kinderen op Zondag.
— H y h e t s y n S n e i n s - o a r t s e n for-
s n o b b e, f ig. zijn beste krachten in ongebon-
denheid verspild. A. 584. — I k h a w h i m
s y n S n e i n s o a r t s e n j o w n , iron. hem
eens duchtig de les gelezen. A. 757.
S n e i n s p r o n k , s. zondags-opschik, -ge-
waad, ld. IV, 87.
S n e i n s s k o a l l e , s. zondagsschool.
S n e i n s - w i r k , s. zondags werk. — T s j e r k-
g e a n is S n e i n s - w i r k .
s n e l l e - k a t r i n e , s. schertsend voor: buik-
loop. H y i s y n 'e s n e l l e k a t r i n e , aan
de diarrhee. Zie snert{e).
s n e r t , s. snert, groene erwtensoep. Ook
g r í e n e e a r t e m e i l a n g s o p . B. 344.
s n e r t ( e ) , s. buikloop. — H y i s y n ' e
s n e r t e . B , 343.
s n e t t e r , s. snater, snaterende mond. —
Hâld dyn snetter, ju!
s n e t t e r b e k , s. eg. snaterbek, snater-
aar(ster).
s n e t t e r j e , v. snateren. — D e e i n e n - ,
de g o e z z e n s n e t t e r j e .
snateren, babbelen. H j a s n e t t e r t m a r
a i o a n.
s n e u , adv. teleurstellend, teleurgesteld.
— Hy m i e n d e in fet b a e n t s j e to
k r i j e n , m a r it m i s l e a r r e ; d a t w i e r
 SNEUP. 157
sneu for h i m . — Hy r e k k e d ê r s n e u
f o a r w e i , k a e m e r s n e u ôf. — H y
s e a c h s n e u , do 't e r f o a r b y p a r t e
w a e r d . A. 426. — I m m e n s n e u b i h â n -
n e 1 j e, vernederend, beschamend.
s n e u p , s. het speuren, zoeken. — Op 'e
s n e u p ( g e a n ) , op speur uitgaan, aan het
zoeken. — D e n m o a s t e r o p 'e s n e u p
om i n r y k f r o m m i s . Fr. Vlb. 3/VIII, 1880.
s n e u p e , v. speuren, rondsnuffelen, neu-
zen. — E n w y l s ' t d a t b e e s t (een hond)
sa s n e u p t e en b l a f t e . L. in W., 40. —
F o a r t a l w e r y n d a t b o e k o a n 't
s n e u p e n . Compos. nei-, trochsneupe.
s n e u p e r ( t ) , s. m., iemand die er altijd
op loert om iets te krijgen. Ook: vrouwen-lief-
hebber.
s n e u v e l j e , v. voor s n u f f e 1 j e, snunelen ,
rondsnuffelen, speuren. — W y g y n g e n
yn 'e s t ê d om r i s r o u n t o s n e u v e l -
j e n. Forj. 1891, 71.
s n e u v e l j e , v. sneuvelen. D e r b i n n e
in b o e l m i n s k e n y n 'e o a r l o e h s n e u -
v e l e . — Overdr. D e r b i n n e m e i 't h û s -
h i m m e l j e n f o r s k a t e l a n g e p i p en
sneuvele.
s n i b , s. n. schimpnaam voor een snibbig
meisje. Zie snip.
s n i b b i c h , adj. & adv. snibbig, scherp
bits. — I n s n i b b i c h d i n g , - f a m k e . —
Bank sei s n i b b i c h : H w a h a t dy
h j i r h í n n e s t j û r d ? R. ind T.2, 112'.
s n i d e r , s. m. snijder, kleermaker. Zie
'oar.
s n i d i c h , adj. snijdend, pijnlijk. — I n
s n i d i g e n l é s t , een erge last, hinder.
A. B., I t D o a r p k e , 151.
Ook: snel, vlug. Zie snieddich.
s n i d e r j e , v. snijderen, kleeren maken,
— Hy s n i d e r t f o r i n o a r , is snijder
van beroep.
als: s. verb. H y g i e t o p 't s n i d e r -
j e n , is snijdersleerling.
s n i d e r s t a f e l , s. snijderstafel, tafel waar-
op een kleermaker zit te werken.
s n i e , s. sneeuw. — D e r i s f e n n a c h t
in p a k s n i e f a l l e n . — O a n 'e k n i b -
b e l s t a t r o c h d e s n i e . — De s n i e
b a l l e t . — Sa w y t as s n i e . — D e r s i t
s n i e o a n 'e l o f t .
s n i e b a l , s. (spr. ook wel: s n j i, met scherp-
korte i), sneeuwbal.
wumkes.nl
SNIE.
Ook de balvormige bloemkroon aan den
sneeuwbalboom. Zie sniebalbeam.
dim. sniebaltsje, fig.voor: een glas jenever
of brandewijn met suiker.
s n i e b a l b e a m , s. viburnum opulus, sneeuw-
balboom , een sierplant met witte, balvor-
mige bloemkronen.
s n i e b a l j e , v. (elkaar) met sneeuwballen
gooien.
s n i e b a n k , s. sneeuwbank. Een dikke
laag van opeengestapelde vastgepakte sneeuw
op het ijs of den weg. D e r s i t t e s n i e -
b a n k e n o p ' t i i s , dy m o a t t e t r o c h -
s l a t t e n w i r d e , e a r d e r k i n n e wy n e t
r i d e. Vgl. sniedún.
Ook: zwarte donkere wolk, die sneeuw
voorspelt. — D e r s i t t e s n i e b a n k e n
o a n 'e l o f t . Ook: s n i e k o p p e n .
s n i e - b l a n k , adj. blank als sneeuw. —
R e a d e k r a l e n om h j a r s n i e b l a n k e
h a l s . — fig. O a n s y n s n i e b l a n k e y n -
b o a r s t s m e t gjin g r a e f l i k goud.
V. Blom, Bik. 15.— S n i e b l a n k e s i e l e .
Ib. 93.
s n i e b o e l , s. veel sneeuw overal in het
ronde. — I t is i n s n i e b o e l b û t e n d o a r
en d a t w â d d e t y n 'e h û s op. De
s n i e is e k t r o c h d e p a n n e n o p 'e
souder jage.
s n i e b u i , s. sneeuwbui.
s n i e d d i c h , (spr. snjiddich), adj. & adv.
snel, vlug, vaardig.—D a t s k i p s y l t s n i e d -
d i c h . — H y g i e t s n i e d d i c h , met vlug-
gen tred. — S n i e d d i c h r e i n e , — w a e i j e ,
vrij hard. — I n s n i e d d i c h f a n k e , een
vaardig, snugger meisje. A. 651.
snedig. — D a t g i e t h j a r s n i e d d i c h
ôf, dat is een snedig gezegde of antwoord
van haar. — In s n i e d d i c h w i r d . R.
ind T.a, 25".
Ook s n i d d i c h (Alth., 157), s n i d i c h ,
ld. I I , 40), s n í d d i c h j e s (Hsfr. X I , 186),
s n j i r d i c h , R. ind T.2, 25", s n j i r r i c h
(B.K.)
s n i e d ú n , s. dichte opeenhooping van
sneeuw, door den wind in de luwte opge-
dreven. Lex. 778. Vgl. sniebank.
s n i e f l o k , s. sneeuwvlok. — Prov. M e m -
me d r i f t is in s n i e f l o k yn A p r i l ,
een moeder is niet lang boos op haar kind.
B 528.
s n i e ï c h , adj. besneeuwd, sneeuwend. —
 SNIE.
De s n i e ï g e s t r j i t t e , Sw. 1889. 62. —
I t w i e r s n i e ï o h en w i e t t o g e a n ,
de weg was besneeuwd en nat. Ibid., 8.
S n i e ï e h w a e r , gedurig sneeuwende.—In
s n i e ï g e l o f t , naar sneeuw dreigende lucht.
s n i e - i i s , s. sneeuw-ijs. IJs uit een be-
vroren sneeuwlaag bestaande. Zie Invalster.
s n i e j a c h t , s, sneeuwjacht.
s n i e j a c h t í c h , adv, gedurig sneeuwende,
vooral als bij harden wind de sneeuw in
vlagen over 't veld stuift.
s n i e j e i j e , v, sterk sneeuwen, op- of te
hoop stuiven van sneeuw. — I t s n i e j a -
g e t , de gevallen of de vallende sneeuw
wordt door den wind op- of te hoop gejaagd.
s n i e k l o k j e , s.n.yalanthusnivalis, sneeuw-
klokje. Ook Ma e r t e b l o m k e , l i d e r k e ,
z.d.
s n i e k o p , s. veelal pi. s n i e k o p p e n ,
donkere wolk, wolken , waaruit sneeuw voor-
speld wordt. Vgl. sniebank.
s n i e m a n , s. sneeuwpop. — De j o n g e s
m e i t s j e in s n i e m a n .
s n t e k w a l s t e r , s. n. natte, gedeeltelijk
gesmolten sneeuw. Zie kwalster.
s n i e r , s. (de) ruwe zelfkant van een stuk
laken. pi. s n i e r e n , somtijds als: draag-
banden, galgen of bretels, waaraan de broek
wordt bevestigd. (Suaw.)
s n i e r e n , adj. van snier gemaakt, s n i e -
r e n t o f f e i s . — I n s n i e r e n m a t s j e . Zie
snier.
s n i e s , s. n. snees, twintigtal, in 't bij-
zonder van eieren. — I n s n i e s a e i j e n . —
Ook nog: van haringen en andere kleine
zeevisch, die bij het getal verkocht wordt.
— I n snies h e a r r i n g e n . — In s n i e s
s k a r r e n , -skoltsjes.
s n i e s k e p p e , s. schop om sneeuw op te
ruimen. Ook in 't klein als speelgoed voor
kinderen. As d e r s n i e l e i t m o a t t e
a l l e j o n g e s in s n i e s k e p p e ha.
s n i e w e t t e r , s. n. sneeuwwater , gesmol-
ten sneeuw. — S n i e w e t t e r i s g o e d f o r
de e a g e n .
s n i e w i s k j e , v. dwarrelend stuiven van
de sneeuw bij sterken wind. Zie wijkje.
s n i e w y t , adj. sneeuwwit.
s n i e w r i n e , s. fig, sneeuwkleed, sneeuw-
tapijt; lettert sneeuwdeken. Zie wrine.
s n i g g e l , s n i c h e l , s. n. ondeugend, neus-
wijs nest van een meisje. — O c h , s n i g -
wumkes.nl
158 SNIJE.
i g e l ! h w e t s o i t t e h j i r b i l i g e ? v. d.
i M., 't Tsjoede, 89. — S a ' n s n i g g e l ,
j n e t ? m e i h j a r w i z e p r a e t f j e s , A. B.,
ì It Doarpke, 131. — D a t s n i g g e l w o e
j n i n m û l e t s j i n ús o p d w a e n . Forj.
1881, 103. - - D a t w e a l i c h s e s n i g g e l
f en i n f a n k e. Hsfr. IV, 108.
s n i j b a n k , s. bank voor het snijden van
stroo tot haksel, als mengsel in veevoeder.
Ook de toestel voor heelkundige operatiën.
H y m o a t o p 'e s n j j b a n k , moet geope-
reerd worden.
s n i j b e a n , s. snijboon, peulvrucht van
phaseolus compressus, dim. pi. s n i j b e a n -
tsjes.
s n i j e , v. snijden. Ik snij, ik snie of snei,
ik ha snien of snein. Hl. snye, ik sny, hi
snide of sniede . . — H y h e t h i m s e l s l i l k
y n 'e f i n g e r s n i e n , fig. een ergen mis-
slag begaan. — S y n m ê s s n i j t o a n t w a
(ook o a n a l l e) k a n t e n , hij trekt dubbel
voordeel van iets. — Dy h e i - b e r g e s t i e t
m e i d e f o a r e i n o a n 'e r y d w e i e n
m e i d e e f t e r e í n o a n í n d r o k far-
w e t t e r . De k a s t l e i n s y n m ê s s n i j t
o a n t w a k a n t e n . Ook: — H y s n i j t t w a
r e g e n ú t in b a e r e h .
— Dy l i û e s n i j e , laten zich grof beta-
j len, het is er peperduur.
' — I m m e n f e n 'e b r e u k s n ij e , een
[ breuklijder opereeren. — Hy r i n t sa hi'rd
a s i n s l a k d y f e n 'e b r e u k s n e i n i s ,
iron. voor: langzaam.
I castreeren, lubben, ontmannen. — De
| h y n s t snije. — De b e a r (mannetjesvar-
! ken) snjje. — Ook: d e s û c h (zeug)
j s n i j e , opdat ze niet weer teeldriftig wordt.
j Zie sûchsnvjer.
• Compos. hi-, for-, yn-, ûf-, troeh-, ãtsnije.
s n j j e , v. sneeuwen. — It snijt, it snijde,
: it het snijd, snijende, to snijen. — I t
{ s n i j t en h a g e l t t a g e l y k . — í*ig. I t
I s n i j t h o u n e h i e r , er wordt hevig getwist.
| Vgl. krukje en sniewiskje.
j s n i j e r i o h , adj, nu en dan , bij tusschen-
I poozen sneeuwende. — S n i j e r i c h w a e r .
1 Vgl. ook snieïeh.
I s n j j e r i j , s. vechtpartij met messen. —
j Hy m o a s t f o a r 't r j u c h t om s n i j e rij.
! Ook afzetterij, door zich grof te laten be-
talen. — Us k a s t l e i n s y n d r o k t e
n i m t ôf, t r o c h s y n h e i s l i k e snij e rij.
 SNI.JER. 1 59
s n i j e r s b a e s , s. m. voor: heelmeester,
die operatiën verricht.
Ook: vechtersbaas met het mes.
Verder: iemand, die zich grof laat beta-
len. — R o e l s m i d i s i n s n i j e r s b a e s .
Hy 3 n Ü l de l i û ô f g r y s l i k a s e r se
o n d e r 't m ê s k r i g e t .
s n i j f i l e , s. klokmakersvijl om kammen
aan de koperen raadjes te vijlen.
s n i j k r ú s h o u t , s. n. kruishout, werktuig
bij timmerlieden en meubelmakers in ge-
bruik, om iets af te schrijven , of den vorm af
te teekenen. Gewoonlijk alleen k r ú s h o u t .
s n i g s e i n e , s. landbouw-werktuig; soort
van zeis, doch met het lemmer in beneden-
waartsehe richting aan den steel, dienende
om de kanten der slooten en der greppels
in graslanden glad af te snijden. Fig. ook
wel: I n snij se i n e f e n i n k o u , voor
een licht- en smal gebouwd rund.
s n i j s u m , s n j j s o m , adj. en adv. gemak-
kelijk snijdbaar. — S n i j s u m e t s j i i s , die
zich, zonder te kruimelen, gemakkelijk aan
dunne schijven laat snijden.
Ook voor: rumoerig, woest, buitensporig.
— I t g i e t d e r s n i j s u m t r o c h , het gaat
er buitensporig toe. Halb. Lex. 535. Som-
tijds ook: s n e i n s k , z.d.
s n i j w i r k , s. n. houtsnee-werk. Hl. s n y -
wirk,
snik, s n i k k e , s. hik, snik, hikkende adem-
tocht. — Hy h a t d e s n i k , hij heeft den
hik. — Ook van benauwdheid. — M e i i n
s w i e r e s n i k f o e i se y n 'e s w y m . —
De l é s t e s n i k , de laatste ademtocht.
s n i k h j i t , adj. snikheet, drukkend warm,
(eig. belemmerend voor de ademhaling).
s n i k k e , s n i k j e , v. hikkend ademhalen
van benauwdheid of onder het schreien van
verdriet. — H j a s k r i e m d e d a t se s n i k -
te. Vgl. snikkerje. Ook snokke.
s n i k k e , s n i k k e s k i p , s. soort van vaar-
tuig met geringe breedte en spitsen steven,
geschikt voor smalle vaarwaters, vooral in ge-
bruik tot vervoer van groenten en aard-
appelen of als marktschip van dorpen naar
de steden. — D e J e l s u m e r s n i k k e f a r t
F r e e d s n e i s t ê d (of n e i L j o u w e r t ) .
Vroeger ook voor: trekschuit.
dim. s n i k j e . — M e i i n s n i k j e f a r r e .
s n i k k e r j e , v. aanhoudend snikken. —
S n i k k e r j e fe.n s m e r t e . Forj. 1902,56a.
wumkes.nl
SNIP.
H j a s k r i e m d e d a t se s n i k k e r e , Hsfr.
VI, 266.
s n i k ( k e ) s k i p p e r , s. m. schipper, die een
s n i k k e bevaart. Zie snikke, a.
s n y l , s n i l e , s. — pi. s n i l e n . algemeene
naam voor verschillende soorten van lang-
en smalbladerige oever- en waterplanten,
vooral lisschen en lischdodden, waaronder
s ê ft e s n i l e n , als de gele lisch, het zwa-
nenbrood, iris pseudacorus , wel gebruikt
voor de vervaardiging van gíove vloermat-
ten, en s k e r p e s n i l e n , ook somtijds
wel voor dakbedekking.
s n i l e b l ê d d e n , s. pi. (de) lange bladen
van lisschen, enz. Zie snyl.
s n y l g ê r s , s. n. gras van laag en water-
achtig land, waartusschen lisschen groeien.
s n i l i c h , adj. lischachtig. — s n i 1 i c h
h e a, hooi met veel lisschen er door.
s n i p , s. snip, een vogel met lange en
smalle sneb, behoorende tot het geslacht
scolopax; (fijn wild , door jagers zeer gezocht),
vooral de h o u t s n i p en de w e t t e r s n i p ,
scolopax rusticoìa en — gallinago.
mantsje-snìp. Zie Vletter- en waer-
lamke. SI. & Rj. 1897, 177.
s n i p p e n m e i l a n g e b e k k e n , (Noor-
delijke visschersdorpen) voor: zekere lange,
smalle zeeviscb., met langen, hoornachtigen
bek.
s n i p , ook s n i b , s. schimpnaam voor een
snibbig, vinnig, bits meisje. — H w a t
m i e n t d a t s n i p fen in f a n k e w o l !
Vgl. snippich,
O, d a t b i g r y p i k w o l , s e i t H i k k e ,
d y 't i n h i e l f o r n i m s t i g e s n i p is.
Sw. 1896, 52.
fig. ook voor oliekan met snebvormige
tuit. Zie oaljesnip.
s n i p e l j e , v. snipperen, ook snippers la-
ten vallen. — D o u s n i p e l s t m y h j i r
a l l e s o e r 'e f l i e r .
s n i p e l , s n i p p e l , s. veelal pi. (met s),
snipper, snippers, afgesneden en wegvallende
stukjes, als bv. bij naai- en verstelwerk,
hout- en papiersnijden, enz. Ook s n y p s e l s ,
— Dim. s n i p e l t s j e , s n i p p e l t s j e . —
In s n i p e l t s j e s i t s p o m p i e r for de
b e n . v. BI. Bik. 119. — í n s n i p e l t s j e ,
f o r l e r n ú t 'e L a p e k o e r f e n G a b e
S k r o a r , (titel van een Frieseh verhaal.)
Ook in het bijz. voor oranjesnippers, dunne
 SNIP.
gesneden reepjes van geconfijte schil van
oranjeappelen, zoo als wel in koek en kren-
tebrood wordt gebakken. — F i n e k o e k e
mei s n i p p e l s (snipels), o o k s n i p p e l -
koeke. — K r i n t e b ô l e mei snippels.
s n i p p e b e l t , s. de sneb van een snip; in
zilver gevat als pijpuithaler gebruikt. —
I n s n i p p e b e k m e i s u l v e r t a 'n ú t-
p l u z e r.
s n i p p e r , adj. bevallig en netjes van klee-
ding (van een meisje), — I n s n i p p e r
f a m k e , net meisje, tevens geestig en ge-
vat. — Dy s n i p p ' r e f a m k e s h i e n '
m y n h e r t . R. índ T. 3 .62". — S n i p p e r e
t o n g e , fig. voor bevallig en helder spraak-
geluid. R. ind T.2, 6". — I n s n i p p e r
h y n s d e r k e , welgemaakt, bevallig paardje.
Bsfr. V I , 13.
s n i p p e r h e i t , s. bevalligheid en netheid
van kleeding en tooi, lieftalligheid, geestige
gevatheid van meisjes en vrouwen. — A 1
d y s n i p p e r h e i t f e n k l e a n e n i e n en
o a r e. K. ind T.', 6". Zie snipper.
s n ì p p i c h , adj. snibbig, vinnig, bits (van
een vrouw of meisje).—In s n i p p i c h w i i f .
— H w a t h e t d a t s n i p p i c h f a n k e sa
t o s k e l d e n ! Zie snip. Vgl. snibbicìi.
s n y p s e l s , z. pi. snippers. Zie snipels.
s n y p s n a e r d e r y , - s n o a r r e r y , s. zaken
van geringe waarde, allerlei beuzelingen.
Hsfr. X I , 245.
s n y p - , s n a p s n a r e n , s. pi. kleinigheden
van allerlei soort bijeengenomen. — P i p en
en d o a z e n , k r a l e n en b e l t s j e s en
m e a r fen dy s n y p s n a r e n h e t K l a e s
to k e a p . — In doaze tol âlde snyp-
s n a r e n , titel van een werkje (betrekkelijk
folklore) door W. D en v. d. M.
s n y w i r l l , Hl. s. n. Zíe snijwirk..
s n j i d d i c h , adv. Zie snieädich.
S n j e o n , S n i e u n , s. Zaterdag. Work.
S n í e n . Tersch. Sn j o n g .
s n j i t , (Zn. s n i t t e ) , s. scheut of straal
van een vocht, ook uitgestraald of gespoten
n a t , — vocht. — I n s n j i t m o l k e, zoo-
veel als bij het melken in eens uit een
uier wordt geperst, dit meeralg. in s p e e t .
— I n s n j i t w e t t e r . — 't I s g j i n
droech waer, der k o m m e s n j i t t e n
(straaltjes) o a n 'e g l ê z e n . — I t h e t
in snjit r e i n d .
— M e i i n s n j i t , in een oogenblik.
wumkes.nl
160 SNOAB.
dim. s n j i t s j e , scheutje, sprenkeling. —
— In änjitsje rein.
Ook: I k h a m a r i n s n i t s j e f e n
h i m s j o e n , hem slechts vluchtig gezien.
Compos. wettersnjit, waterstraal, ook:
spuitje, (kinderspeelgoed.)
snjit, s. n. schik, genoegen. - Vooral in
de uitdr.: op 't s n j i t w ê z e . — D e b e r n
h a w w e in h e l e boel s n j i t , -opsnjit
m e i de m e r k e . — H w e t is o a r r e op
't s n j i t (ín haar schik) m e i h j a r b e r n s -
bern. — H w e t h e t hy in snjit,
drukte, beweging over iets bijzonders.
s n j i t t e , s n i t t e , v. spuiten. — I t w e t -
t e r ú t 'e r i v i e r s n j i t t e n j y ú s o a n
(door den hevigen storm). R. ind T.a, 164".
— It b i g j i n t a e r d i c h oan to snjit-
t e n , tamelijk hard te regenen. Ook speek-
sel tusschen de tanden doorspuiten. — Ta-
b a k s f l i b e o e r de f l i e r s n j ì t t e ,
snel loopen. — H w a s n j i t d ê r s a h i r d
h i n n e ? Ik haw him m a r j u s t snjit-
t e n s j o e n . Compos. útsnjitte.
s n j i t t e p o e p e r t , s. voor: een hennetje,
dat zijn drek uitwerpt — overdr. voor: een
preutsch en puntig gekleed meisje. Ind. B.
122.
s n j i t t e p o p , s. opgedirkte en losse deern.
— S a 'n l o d s k e , l y k a s d e r y n A m -
s t e r d a m b y 't s k e p n e t s j e-fol b i n n e ,
s a 'n s n j i t t e p o p . Hsfr VII, 168.
s n o a d , adj. & adv. schrander, snugger.
— D a t b e r n i s sa s n o a d as h w e t ,
bijzonder vlug van verstand. — I t f a m k e
s j u c h t s n o a d ú t h j a r e a g e n . A . 674.
— I n s n o a d e k o p , een schrandere bol.
iron. — I n s n o a d e d o m k o p , voor: een
domoor, die zich op schranderheid laat voor-
staan.— S a s n o a d a s i n b a e r c h , — N i n
s n o a d e r g û d as m i n s k e n , en d ê r o a n
d e w â l d l j u e (schimpend gezegde van klei-
bewoners.) — I n s n o a d e s e t , een snugge-
re opmerking, — gezegde, (ook, iron.)
S n o a d e n s , s. schranderheid, helderheid
(van geest).
s n o a r , s n o a r s k e , s. f. schoonzuster (ook)
schoondochter, 't Bilclt en Stadfr. s n a e r .
Comp. kalde-snoar, z.d.
s n o a r j e , (spr. -oà-), v. snorren. — I t ,
wieltsje snoarret. J
pruttelen, sissen, bij het braden van spijs.— I t J
f l e s k s n o a r r e t , het vleesch braadt. A. 598.1
 SNOARK.
Ook s n o a r k j e , zacht pruttelen van te
vuur staande spijs. Compos. opsnoarkje, z. d.
s n o a r k j e , v. snorken. - H y s l e p t , d a t
er s n o a r k e t . — Dou l e i s t e t w a da-
g e n op i t f j o u w e r k a n t t o s n o a r k -
j e n . R. & TV, 128 ; .
in heftige taal afkeuring en ontevreden-
heid uitspreken. — T r y n h a t e r i n ho-
pen oer to s n o a r k j e n h a w n , d a t
Rein nei Lys west hat.
s n o a s k j e (spr. -oà-), v. hoorbaar smak-
ken en zwelgen bij het eten, zooals kinde-
ren wel doen, vooral wanneer ze rauw fruit
hebben. — De b e r n s n o a s k j e y n 'e
r a u w e a p e l s en p a r r e n , w o a r t e l s
e n r a p e n . Vgl. snaskje.
s n o b b e r y , s. snoeperij, snoepgoed. —
Dêr wier den a l t y d h w e t snobbe-
rij of o a r s i n f l a u b y t for E i n t by.
Forj. 1898, 37.
Ook: (het) snoepen. — D a t i s m a r s n o b -
b e r ij, maar snoepen , verkwisting. — D a t
w i i f p i e l t t o f o l i e m e i s n o b b e r ij.
s n o b b e r , s. eg. iemand die veel snoept,
op het gebruik van allerlei zoetigheden
(snoeperijen) verzot is.
s n o b ( b e r s ) g û d , s. n. snoepgoed , lekker-
nijen. — H y h a t s n o b b e r s - g û d t o k e a p .
s n o b d i s k e , s. n. tafeltje, waarop snoep-
goed te koop wordt uitgestald.
s n o b j e , v. snoepen, in de beteekenis van
snoepgoed koopen. Compos : forsnobje.
s n o b k o e r , s. sluitmand, reismandje,
waarin ook wel snoeperijen geborgen worden.
s n o b s k , v. snoepachtig, snoeplustig, zucht
hebbende om snoeperijen te koopen. Sw.
1860, 23.
s n o b w i n k e l t s j e , s. n. winkeltje van
snoepgoed.
snoeibeidel, -beitel, -bédel, -betel,
s. beitel aan een langen steel, om dikke boom-
takken af te snoeien. Zie beambeidel.
s n o e i j e , v. snoeien. Compos. beam-, ha-
gesnoeije; bisnoeije.
Ook: rondsnuffelen. — Dy f r o u s n o e i t
d a g e l i k s i t h í e l e h û s ôf, om n e i t o
g e a n , e f t a l l e s g o e d y n o a r d e r is.
speuren (ook met minder goede bedoeling.)
— H w e t h a t dy k e a r e l h j i r to
s n o e i ) e n ? — De f a m m e n snoeije
j o u n s op 'e b û r r e n o m , om f e i n t e n
to m o e t s j e n .
wumkes.nl
161 SNOE.
Compos. 6í-, ô†-, omsnoeije.
s n o e i j e r , s. m. iemand die snoeit. Vgl,
beamsnoeijer.
s n o e i m è s , s. n. snoeimes; (ook) voor:
kapmes.
s n o e i s k j i r r e , s. heggeschaar. A. 655.
Zie haech-hageshjirre.
Ook: als schimpnaam voor iemand, die
op verdachte wijze rondspeurt om gelegenhe-
den tot stroopen te zoeken.
s n o e k , s, snoek, esox lucius.— H y h a t
i n s n o e k f o n g e n , een snoek gevangen,
iron. hij is bij ongeluk te water geraakt,
heeft een nat pakje gehaald.
Compos. pylsnoék.
s n o e k e b e k , s. soort vaartuig met spit-
sen voorsteven. — Ook wel voor een soort
brillendoos.
s n o e k e b l ê d d e n , s. pi. de bladeren van
het pijlkruid, eene waterplant met pijlvor-
mige bladeren; sagittaria , sagittifoUa.
s n o e k e b l o m . , s., de bloem van de s n o e -
k e b l ê d d e n . Zie voorgaand artikel.
s n o e k e j e i j e , v. snoek in een sloot op-
waarts jagen door het water troebel te ma-
ken , waardoor de visch boven komt en dan
gemakkelijk gevangen wordt.
s n o e k e s k o a t , s. het vooruit schieten
van een snoek door het water. - - Overdr.
bij het zwemmen of baden: (het) als een
snoek voorwaarts schieten, door, met vooruit-
gestoken en tegen elkaar gedrukte handen en
gerekten hals, vooruit te schieten of van
den wal in het water te springen.
s n o e k e s t e k k e r , s. Zie ielstekker.
s n o e k e s t r û p , s. strik of strop van ko-
perdraad aan eene lijn en langen stok be-
vestigd, om snoeken te vangen, die stil in 't
water liggen te blakeren, {verboden vischtuig).
s n o e k g r a u , adj. snoekkleurig. — I n
s n o e k g r a u w e w y n h o u n . Forj. 1888,130.
s n o e r , s. n. snoer, koord, riem. — I n
s n o e r o a n 'e a n g e l . Compos. fiskers-,
angelsnoer.
— I n s n o e r o a n 'e d o a r s k l i n k om
d y op t o l û k e n . Zie klinksnoer.
— Ook: (de) witte haarband der Hl. meis-
jes. Roosjen, 12.
Overdr. I e n o a n 't s n o e r h a , aan 't
lijntje, vooral: vaste verkeering hebben.
— H o e r r e n e n s n o e r r e n , gemeen
vrouwvolk, lichtekooien.
11
 SNOER.
s n o e r j e , s. f. eene vrouw, die het vinnig
kan zeggen. — G r i e t i s i n s n o e r j e , í n
b e k s t i k , z. d.
s n o e r j e (spr. -ûó-), v. snorren. Zie mourje.
s n o e r j e , v. snoeren. — fig. l m m e n d e
m û l e s n o e r j e , den mond snoeren, tot
zwijgen brengen. — H y s n o e r r e t h i m
(de fyân) d e b e k . B. ¥ . Blêdden 28. —
I k s c i l d a t w i i f r i s s n o e r j e , be-
dwingen, door haar de les te lezen. — As
se m y t o - n e i k o m m e , s n o e r j e 'k
w e r o m , geef ik scherpe taal terug. H.
S. Telt., 52.
s n o e r r e , s. strook van geruit, fijn katoen
op het voorschoot. B. 349. — Oudtijds ook
een strook van Harlinger-bont op een wollen
boezelaar (ook s t r i k j e genoemd.)
s n o e s h o a n n e , s. snoeshaan, snoever,
zonderling mensch. — De i e n e e f d e o a r e
s n o e s h o a n n e . ld. 1845, 54. — M e n l u s -
t r e en m ú s k o p p e , h w e t e f t dy
p û r f r j e m d e s n o e s h o a n n e moast.Hûs-
hiem 1890, 13.
s n o k , s. snik, (ook) erge hik.— Hy h a t
de snok.
s n o k k e , v. nokken . snikken. — H j a
k r ì e m d e , d a t se s n o k t e . Ook s n o k j e.
Vgl. n o k j e ív.)
s n o k k e r , s n o k k e l , adj. zindelijk, net,
rein, frisch, levendig, wakker. Epk. Woor-
denboek op G. J. 434.
SQOl, a. f. snol, voor: boos wijf. — M a r
s o k k e n m a n m i n s k e is to b i k l e j j e n ,
dy sa o a n h e l l e is rnei s o k k e n H i t -
s e n s n o l . Alth. 15.
s n o t , s. Zie snotte. — Cotnpos. s n o t -
aep, snotjonge, snotlap, snotnoas,
als sehimpnamen, die geringschatting of
minachting aanduiden.
s n o t k o k e r , s. triv. verachtelijk voor:
neus. — H â l d d y s t i l , of d o u k r j g e s t
in s l a c h foar d y n s n o t k o k e r .
Ook: lamp, die gebruikt wordt om er
mede door het huis te gaan (Àmel.) — Zie
baklampe.
s n o t l e p p e l , s. vroeger; verachtelijk in :
J a n s n o t l e p p e l , voor: de bank van
leening te Leeuwarden, waar het geld voor
de ingebrachte panden in een ijzeren lepel
werd toegereikt. B. ind T s ., 75" (en de noot
aldaar).
s n o t p s a l m , s. - s a l m , oudt. voor
wumkes.nl
162 SNUST.
lied. — S n o t p s a l m e n s j o n g e , huilen,
schreien. Ook s n o t s a n g . — D a t o n t o -
f r e d e n p o a r r e s j o n g t wer in snot-
sang.
s n o t s a n g , s. Zie vorig art.
s n o t s k r a b b e r , s. m. schimpend voor:
barbier.
s n o t t e , s. slijmerig vocht, dat door den
neus verwijderd wordt. Zie snot.
s n o t t e b e l , s. snottebel. Lex. 220.
s n o t t e r i c b , adj. snotterig. — I n s n o t -
t e r i g e n o a s . — I t h y n s d e r is s n o t -
t e r i c h , erg verkouden. Vgl. trúzich,
overdr. Dy s n o t t e r i g e j o n g e h a t
in h o p e n g e w e i t . — D a t s n o t t e r i g e
f a n k e h a t a l t y d de b e k yn b e i d e
h a n n e n . — S n o t t e r i g e p o a s k , pos of
post, een vischje, dat veel slijm afscheidt.
Zie poask. Ook schimpend voor iemand met
ongesnoten neus.
s n o t t e r j e , v. voor: snotterend schreien.
— Do g y n g 't o p i n s k r i e m e n en
s n o t t e r j e n . Hsfr. X, 58.
s n u f , s. snuif, snuiftabak. Ook voor:
modegoed. — Nije s n u f , nieuwmodisch
goed, kleedingstof, enz. — D a t is w e r
nije s n u f , pas ingevoerd. — dim. s n u f k e .
snuf-, ef s n ú f d o a z e , s. snuifdoos.
Dim. anúfdoaske, zilveren reukdoosje voor
vrouwen met een door welriekend water be-
vochtigd sponsje. Zie rukers- en lodderein-
äoaske.
s n u f f e l j e , v. snuffelen. — I t b e r n
s n u f f e l t n e i de t a t e , de zuigeling zoekt
naar den tepel aan de moederborst. — De
h o u n s n u f f e l t om h û s en h i e m . —
Compos. bi-, om-, roun-, troch^miffelje.
s n û r j e , s n u r j e , s. zekere onbepaalde,
niet precies aangegeven tijdruimte. — Y n- ô f
om d y s n û r j e , in- of omstreeks dien tijd.
— H o n e a r i s P ì b e s t o a r n ? 'k H l 't
n e t l y k o n t h â l d e n ; i t w i e r y n dy
s n û r j e f e n d e k i e z e r ij. — F o r l i n e
s i m m e r , om d y s n û r j e f e n S n i t s e r -
m e r k e , is B a e i j e t r o u d .
s n û s - , s n ú s h o a n n e , s. m. Zie snoes-
hoannp.
s n ú s t e r i c h . , adj. doezelig, bedoezeld. —
Dyn k i e a n b i n n e s n ú s t e r i c h , boar-
s t e l j e d y h w e t ôf. — S n ú s t e r i c h
w a e r , aanhoudend nattig weer, waardoor
vochtig en de grond morsig wordt. —
 SNUS.
In i ' ú z i g e s n ú s t e r i g e e n dizige
hjerstraoarn. R. ind T.2, 130*. Vgl.
smûsterìch.
s n ú s t e r i j e n , s, pi. snuisterijen.
s n ú t , s n u t e , s. snuit, muil, overdr.
mond. — M e i d e s k û t e l d o e k w r i u w t
se hj a r o m 'e f l e u r i g e t r o a n j e , en
se i s s a g l ê d om 'e s n ú t . d a t i t i n
l u s t is. Sw. 1896, 48. — l m m e n o e r
de s n ú t ( s n u t e ) s l a e n , door bits tegen-
spreken tot zwijgen brengen. — H y s n a u-
d e ï m h e f t i c h o e r 'e s n i i t . v. Blom ,
Bik. 98. Compos. bargesnúte.
Ook liefkoozend: liefje (meest tegen een
kind). — M y n s n ú t ! m y n s n ú t s j e !
lief mondje.
s n ú t b â n , s. neuspranger, neusknijper,
dien men een onrustig of wild paard, ge-
durende het hoefbeslag moet aanleggen. —
Overdr. H j a r a b b e f e n h j a r b û r w i i f
m a r k r i g e fen de m a n in s n ú t b â n
o p 'e n o a s , een harde berisping. B. 322.
s n ú t t o o k l s e n , s. voor: schimpscheut,
scherpe terechtwijzing. Zie bokken.
s n u t e , v. snuiten.— De k e a r s s n u t e ,
de n o a s s n u t e . — I m m e n s n u t e ,
barsch terecht wijzen. Ook: een zware boete
opleggen of te veel voor iets laten betalen.
A. 434.
s n u t e , s. snuit. Zie snút. Vgl. barge-
snút, -snute.
Ook: vooruitstekende punt, bepaaldelijk
van schoenen. — De s n u t e n f e n 'e
s k o e n . dim.pl. s n ú t s j e s , afzonderlijke
aan de punten der schoenen opgezette stuk-
jes , neusjes.
s n u t e r , v. snuiter, kaarsesnuiter. Vgl.
kearssnuter.
bits verwijt, schimp, steek onder water.
— I k k r i g e i n s n u t e r f e n G a t s , om
't i k g j i n k r e a m b i s i t e h a w n h i e .
Vgl. ook snútslach. z. d.
s n ú t k l o m p e n , s. pi. klompen met platte
snuiten. Ook: k l o m p e n m e i b a r g e -
sn u t en.
s n ú t s l a c h , s. slag op den snuit, overdr.
scherpe terechtwijzing. — I m m e n i n s n ú t-
s l a c h j a e n . — I d n n a in s n ú t s l a c h
to j a e n , s c i l r i i m m e n m o a i f i n e ,
ld. IV, 14.
s n u v e , v. snuiven. — M e n h e a r t d e
kijk es s n u v e n [[ Y n 't l a n g e , g r i e n e
wumkes.nl
163 SOAL.
k r û d ; [[ D a t h o u w e n en d a t s n u -
v e n || D a t i s i t i e n i c h s t l û d . E. H.
Quickborn, 24. — H y s n u f t as i n b r ú n -
f i s k. — S n ú f r i s e f f e n , neem een snuifje,
ruik eens aan het reukdoosje.
s n ú t s e l , s. het verbrande katoen van de
kaars, dat er door den snuiter is afgenomen.
— I t s n ú t s e l f e n 'e k e a r s . : ld. 1851,
128.
s n u v e r , s. eg. die snuift, — snuif ge-
bruikt. — Us o m k e is i n s t e r k e s n u -
v e r , hij snuift veel.
Ook het ademen door den neus, vooral bij
het schaatsrijden tegen den wind in. S a
y n 'e w y n o p r i d e , d a t i s i n s n u v e r !
s n u v e r , (Wierum , Noordl. visschersdorp.)
s. soort van platvisch, op tarbot gelijkende,
maar zonder de dorens, die deze op den rug
heeft.
s o a d , s. het koken. — I t w e t t e r i s
o a n 'e s o a d , het water is aan de kook.
Ook eene hoeveelheid eetwaren voor een
kooksel, of zooveel, als gewoonlijk vooreen
maaltijd gekookt wordt. — I n s o a d f i s k ,
— ierdappels.
Zoo ook somtijds meer algemeen voor eene
hoeveelheid, b. v. van kinderen uit één ge-
zin. — H j a h a w w e i n h i e l e s o a d
b e r n . Slj. en Rj. 1902, 234».
veelal dim. s o a d t s j e . — I n s o a d t s j e
b r i e d e r s , bakvisch.
Vooral van een kring van personen, die
niet gunstig bekend staat. — D a t is in
raer-, in g e m i e n - , in skurf- soad-
t s j e , lieden van denzelfden ongunstigen aard,
ld. XVIII, 10. -- Y n a l l e l â n n e n w e n -
n e t i n r u d i c h s o a d t s j e , d y by in
o m k e a r i n g (fen 't l â n ) n e a t t o f o r -
l i e z e n en a l l e s t o w i n n e n h a w w e ,
R. ind ï ä ., 159''. — Schertsend ook: I t is
in d i v e l s k s o a d t s j e , dy frouliu!
M e n k i n d e r n e t s o n d e r en n e t by
w ê z e . Ibid. 322".
s o a d , s o a d e , s. (het) zuur in de maag;
oprispingen van scherp , zuur maagsap. —
I k h a d e s o a d . — D e s o a d b a r n t my.
S o a d i c h , a d j . — S o a d i c h e t e n , waar-
van men licht de s o a d krijgt. — S û r b r e a
is s o a d i c h . — I e r d a p p e l s m e i mos-
t e r s t i p en n e t f o l i e f e t is s o a d i c h
i t en.
s o a l , s. zool, meestal schoenzool, ook
 SOAL.
voetzool, pi. s o a 1 e n, ook s o a 11 e n (spr. -oà-)
— I n g a t y n 'e s o a l h a . — I m m e n
f e n 'e s o a l l e n l i c h t e , van de been-, op
den grond werpen.— F e n 'e s o a l l e n r e i t -
sj e , vallen. — fig. I m m e n d e s o a l l e n
ú t 'e s k o e n t s j i n j e , met grooten ijver en
dienstvaardigheid voor iemand in de weer
zijn. — D a t s k r i u w i k o n d e r d e s o a l
f e n 'e s k o e c h , daar reken ik niet voor,
neem ik geen notitie van. — I s B o a t e
n e i A m e r i k a snijd? I k m o a t y e t
t s i e n g o u n e f e n h i m h a . Nou, dat
k i n s t m a r o n d e r ' e soal fen'e skoech
s k r i u w e. Daar komt niets van terecht. —
I m m e n f o a r 't s o a l t s j e h a , voor 't
lapje houden. — Compos. foef-, skoechsoaì.
S o a l , s. n. vaargeul in het ijs, waardoor
schepen varen; vooral ook om met een
schuitje of pont over en weer te varen, zoo-
lang hgj; ijs nog te zwak i s . om er over te
gaan. — Prov. I t i s n i n b e a n w i r d i c h ,
s e i A d a m h i r d r i d e r en hy s p r o n g
o e r 't s o a l .
s o a l e , s o a l j e , v. werpen, gooien. — i
D e f a e m h a t de hoed út o e r d w e a l - '
s k e n a y n 'e m o l k e n k e a m e r s o a l d
( s o a l e ) . R. ind T.2 267*. — A l l e s o e r ;
e n t r o c h i n o a r s o a l j e . v. d. B. Sw. I
1904, 110. — H y s o a l d e d e h i n n e n í
m e i ' d e tof f e l t a d e d o a r ú t .
s o a l j e (spr. -oà-), ï. zolen onder de schoe-
nen zetten. D e s k o e n s o a l j e .
loopen, zich op de zolen bewegen. — I k
b i n d ê r h i n n e s o a l e , daar naar toe
geloopen.
s o a l l e a r , s. n. zoolleder, zwaar, dik leder,
waarvan schoenzolen worden gemaakt.
s o a n , s. zoon. Stadfr. Bildtsch en Schierm.
s e u n , Terschell. s i n . — P r û s t i c h a s
i n G r y t m a n s s o a n . v. BI. Bik. 106. —
Prov. I e n s o a n e n d y b i d o a r n . Zie bi-
djerre.
overdr. D a t i s i n r a er-, m a l - , n u v e r
s o a n , zonderling persoon.
dim. s o a n t s j e (spr. -oà-) zoontje. Ook
voor: ventje, jongetje. Compos. boere-, äi-
vels', mïnske-, skoan-, styfsoan.
s o a r , adj. droog, dor, — s o a r h o u t ,
verdord, vergaan, met zwammen bedekt
hout. — I t h o u t i s s a s o a r w i r d e n y n
d e g l e o n e s i n n e , i k s c i l 't m a r r i s
t a r j e . — S o a r g ê r s . A. 660. — De
wumkes.nl
164 SOAR.
k i e l i s my f e n 't r i n n e n s o a r . R. ind
T.2 201™. — I t is k r e k t s a g o e d a s
h i r d d r a v e n mei soare tsjillen: dêr
m o a t e a r s t s m a r d w i r d e . R.ind.T.8,310".
s o a r c h , (spr. -oà-), s. zorg. — N o ed en
s o a r e h . — Ik sit yn noed en s o a r c h ,
h o d a t ô f r i n n e s c i l , ben in ongerustheid
over de uitkomst. — K o m m e s o a r g e n
m y b y n e i || D e n d o u n s j e 'k d y g a u
ú t 'e w e i . v. Blom, Bik. 21. — L y t s e
b e m is i n b u l t e n o e d en s o a r c h
m e i , zorg en oppassen. — I k h a s o a r c h
for 't s l i m s t e , vrees voor 't ergste.
J i m m e m e m is i n s o a r c h f e n 'e w â l ,
ze ziet er tegen op van huis te gaan. — Zoo
ook van iemand, die niet spoedig weer ver-
trekt. — Us b û r m a n i s i n s o a r c h f e n
'e w â 1. Zie: plakkersbaes.
S o a r c h s u m , adj. en adv. zorgdragend,
zorgvuldig. — M y n h e a r h â 1 d d e s o a r c h -
s u m d e k e a m e r s l e t t e n . Id.XvUf, 38.
— De b l o m m e n s o a r c h s u m k w e e k -
[ j e . v. BI. Bik. 94. — I t i t e n , d a t h j a r
f r j e o n e n lij a r r e n s o a r c h s u m i n e i -
j o w n h i e n e . Forj. 1903, 5 6 .
s o a i - c h s u m e n s , a. zorgdragendheid, zorg-
vuldigheid.
s o a r g j e , v. zorgen, zorgdragen. — I k
scil d e r for s o a r g j e . — Hy s o a r g e t
! t i g e for syn h ú s g e s i n . Compos. bi-,
forsoargje.
vreezen, duchten. — I I w e t b i s o a r -
g e s t e d o c h ? waarvoor zijt ge toch be-
ducht? — I k s o a r g j e d ê r t i g e t s j i n
o a n , 'k zie er erg tegen op. — 11 s i t
h j i r sa s m u k , m e n scoe h j i r w e i
so a r g j e .
Ook wel: — My s o a r g e t , voor: ik ben
bezorgd. Halb., N. O., 175.
s o a r j e (spr. -oà-), v. zacht pruttelen op
het vuur, van spijzen. — De s û p e n b r i j
soarret.
zingen, van water in den ketel, als het
haast zal koken. — S i e d t i t w e t t e r ?
N é , m a r i t s o a r r e t . Vgl. raze.
Overdr. Ho d i s s e b o a r s t f e n G o d s -
e n m i n s k e l j e a f d e s o a r r e t , R. W.
Blommekr. 23.
s o a r r e l j e , v. freq. aanhoudend prutte-
len, zacht koken. — De b r i j m o a t n e t
h i r d s i e d e , se m o a t m a r s a h w e t
so a r r e l j e .
 SOAR.
s o a r t e , s. soort, ras. — M o a i s o a r t e f e n
g û d , f e n h i n n e n , f e n b a r g e n , enz. —
D a t i s d e s o a r t e , de echte soort, goede
waar, —• het echte ras (van dieren.)--D a t
is n i y n s o a r t e n e t , dat is niet de soort,
die ik Wensch te bebben, mijn keus niet.
— De m i n s k e n b i n n e d e r d a n i c h y n
s o a r t e n , verschillen onderling zeer veel.
s o a r t i c h , adj. van een bepaald ras, al
de kenmerken en eigenschappen daarvan
bezittende. — S o a r t i g e k i j , i n s o a r -
tich hynsder. — soartige hinnen,
rashoenders.
Ook in 't alg.: welgevormd en daardoor
in den handel gewíld. — S o a r t i g e k i j ,
b i n n e a l t y d l a n g n e t d e b e s t e , voor-
deeligste.
s o b b e r (spr. -ó-), s. dotje voor een kindje
om op te zuigen. — l t j o n k j e , w o l b i-
p a k t en b i r u f t e , m e i i n g r e a t e s o b-
b e r yn 'e m û l e . ld. IX, 63. — Bij oude-
ren ook wel schimpend voor: sigaar. — Dy
h a t e k a l i n s o b b e r y n 'e m û l e .
Ook s o b b e , s o b l a p e , dim. s o b k e ,
s o b l a p k e . Amel. p r o t t e r .
s o b j e , v. sabben, zuigen. — I t b e r n
h a t b r e k (trek naar zog), i t s o b b e t op
'e f i n g e r s. — L j e a f k e ! l i t ús s o b j e
en s a b j e . Hett. Rymkes, 97.
— H j a p a t t e n e n h j a s o b b e n , kus-
ten en sabden. — Compos. M-. ôf-, opsobje.
s o d d e , s o d z e , s. een stuk moerassige
grond, met wortels van waterplanten door-
groeid. Vgl. sompe.
ook wel: losse, sponsachtige grond voor
sehapenweidé.
s o d z i c l l , adj. los en waterig, min of
meer moerassig. — I t W e t t e r l â n m e i
syn s o d z i g e p o e l l e n e n w e a g j e n d e
d r i u w s o m p e n . Hûs-Hiem I. — U t d e
s o d z i g e G r o u , út de driuwtillen
fen i t W e t t e r l á n k o m t s i m s i n á l d e
f o r w e t t e r e s t o b b e o p (overblijfselen van
vroegere moerassen.) R. ind T.2 195, I t om-
schot waerd b i i e r d i g e yn wetter-
r i k e , s o d z i g e w â l d p l e a t s e n . Sw. 1904
48.
Ook wel, los en waterig (van grasland).
Overdr. somber, eentonig, S o d z i c h - s t i l
w i e r 't o p 'e r o m t e , Forj. 1903,
54', — loom en slaperig, Ik b i n sa
s o d z i c h.
wumkes.nl
165 SOK.
s o e b a d d e , s o e b a d z j e , v. (bastaardw.)
smeeken, ootmoedig en met aandrang ver-
zoeken. — Hy w i e r t o e d e l m o e d i c h
om i n o a r t o s o e b a d d e n om j i l d
t o H e n . R. ind T.2 81".
s o e c h , s. f. zeug. Zie sûch. Overdr. als
schimpwoord, voor een persoon met weinig
verstand en overleg.
' s o e i j e , v. wiegelen. — H i n n e en w e r
s o e i j e , heen en weer wiegelen. — I t w e s -
t e w y n t s j e w i e r sa s t e r k n e t , d a t i t
d e t o p p e n f e n 'e k l a p p e r b e a m h i n -
n e e n w e r s o e i j e l i t t e k o e . Sw.
1882, 22.
Ook ín het wiegeliedje : — S o e ij e (s u z e)
n a n e p o p p e . . . Ook: sûije.
s o e l , adj. zoel, warm (van het weer.) —
S o e l en b r o d z i c h , warm en broeiig. —
't W i e r b y 't si m m e r o p in m i d d e i |j
S o e l w i e r 't e n n i n b l ê d f o r w e g e .
Forj. 1904, 15*.
* s o e l e , s. eg. sul. Halb. in Epk., 229.
Zie: sule.
s o e n , s. zoen, verzoening. — H â n
b i e d t s o e n . Telt. MS., 16.
s o e n g e , Hl. v. zingen. Zie sjonge.
s o f (spr. -ó-), adj. suf, lusteloos, domme-
lig. H j a w a e r d sa s l û c h en sof. — R.
ind T.2, 248''.
s o f f e r t , s, eg. suffer. Forj. 1898, 147.
s o k (spr. -ò-), s. n. zog. — De zuiging
van het water achter een varend schip. —
Y n 't s o k f e n 't s k i p m e i s i l e . — I n
draeikûle ynit wetterskoerdeyn
k û g e l s f e a r t it boat mei, ont i t s o k ,
mei a l o a n f i e r d e r w e a g j e n , it sân
f e n 't f i e r - ô f h o p b i s p i e l d e . Forj. 1902,
71'. — Prov. I n g r e a t s k i p h a t i n
b u l t e s o k , een voornaam man, of een die
voornaam meent te zijn, heeft veel te bevelen.
Overdr. voor veel beweging. bestel en
omslag. — S t ê d l i û h a b b e f a k e n i n
b u l t e sok. — W y k i n n e d e r n e t sa'n
s o k b y h a w w e . — Dy m a n h a t i n
b u l t e s o k , is veeleíschend en moeilijk te
voldoen. — H j a l i e t e n lij a r b i t s j i n j e ,
d a t er m a n n i c h g r y t m a n w i e r , dy
't s a f o l l e s o k n e t h i e . W. D., Heam, 102.
Ook voor de oude sleur, dezelfde richting,
waarheen men naar ouder gewoonte getrok-
ken wordt. — D a t g i e t s a y n ' t â l d e
s o k f o a r t . R. ind T.2, 1566.
 SOK. 166
s o k (spr. -ò-), s. sok, — pi. s o k k e n ,
korte kousen voor voetbedekking of over de
kousen in de klompen gedragen. — Hy
s e t t e d e s o k k e n d e r yn. Hij ging aan
den haal. — H y r i n t a s i n b e a r o p
s o k k e n . Compos. foetsoìc. dim. s o k j e .
Overdr. voor: sukkel, druiloor, sul. Ook
s o k s e s , z. d.
s o k (spr. -ó-), pron. zulk. — Is 't so'k
s p i l ' ? — s o k w i r k ? staat het zoo? is dat
de zaak? — S o k i n , zulk een, (minder
juist s o k k e n ) : s o k k e n a e r d i c h b y l d .
E. ind T.a, 2". — S o k k e m a r u i e a r e n
d y s o u n , gezegd wanneer iemand (bv. een
kind) niet wil eten. — I t b i n n ' o a r s
s o k k e l i u , zulke voorname of rijke lieden.
S o k k e n , dezulken, de zoodanigen.
s o k j e , (spr. -b-) v. zog, zuiging in het
water veroorzaken door een varend schip.
— F e n 't s o k j e n f e n 'e s t o m b o a t e n
1 ij e d e w a l l e n f e n 'e f a r w e t t e r s
t i g e. — F l a c h en f l o t g ê r s t i l d e en
s i i g d e om b a r f e n 't s o k j e n . Forj.
1902, 71".
s o k s , (spr. ó) pron. zulks, zoo iets, dit, dat.
— S o k s d ê r h à l d i k n e t f e n , van zoo iets
houd ik niet, zulks bevalt mij niet. — H a
Jy m e a r f e n s o k s ? meer dergelijke waar?
— S o k s h a ' k n o a i t f e n dy m a n
h e a r d.
s o k s e s , (spr. ö.) m. druiloor , droomer.
— Dy s o k s e s s i t t o s l i e p e n b y d e
f a e m . A. 246.
s o l d a e t , s. m. soldaat. — H y is p l a t
(si j u c h t ) s o l d a e t , zonder rang.
fig. Hj a h a w w e i n f l e s f o l j e n e -
v e r s o l d a e t m a k k e , leeg geproefd. —
Dy f l e s s e —, m y n p o n g i s s o l d a e t ,
is ledig. — dim. pi.: s o l d a e t sj e s , voor:
een soort bonte boontjes. Compos. soläate-
Hean, -folk.
s o l d a t e r i j , s. (de) militaire dienst. —
L o t s j e f o r d e s o l d a t e r i j . — Hy is
o n d e r de s o l d a t e r i j .
s o l d e a r j e , v. soldeeren.
s o l l e , s. eg. liefkozend voor: een klein
kind. — L y t s e s o l l e . R. ind T.s, 195.
s o l - m i - s j o n g e , v. voor: de wijs van een
lied op noten zingen. — Dy 27ste p s a l m
is i n t a e i j e n - i e n ; s c i l l e w y e a r s t
n e t ris sol-mi-sjonge?
SOm, s. som, voor: rekenkundig voor-
wumkes.nl
SOM.
I stel. — S o m m e n m e i t s j e , rekenkundige
• voorstellen oplossen. — In s l i m m e s o m ,
moeilijk op te lossen rekenkundig voorstel,
— vraagstuk.
s o m , s u m , als achtervoegsel: zaam, te
zamen (als verzamelgetal) als : T r i j e r e s o m ,
drie te zamen, met hun drieën. W y b i n -
ne hjir fjouweresom, met ons vie-
ren, enz. Vgl. A, 628. Lex. 4 , 5: a c h t e -
i s o m . Vgl. Forj. 1883, 123. — Wierum,
| Modderg. Peasens: t w a r e s o m - t o g e a r r e .
i s o m j e , s û m j e , v. zuimen, dralen. —
í D e r m a s t n e t m e i s o m j e , 't niet op
de lange baan schuiven. - - B i l e e f d j o w t
| J a n de b r i e f e n h a t er n e t m e i som-
me. In t r o u w e feint scil d a e l k
i m e i t y n g e e n b r i e f o p k o m m e . Oude
kinderprent. Compos. forsomje.
s o m m i g e , s o m l i k e , adj. sommige. —
S o m l i k e m i n s k e n , sommige menschen,
BI. Kr. I I , 14.
s o m m e , s. som gelds. — Al d y t o s -
t e n mei e l k o a r , d a t w a e r d in h e l e
s o m m e , — dim. s o m k e . — T o L j o u -
w e r t k i n 'k F r e e d i n a e r d i c h s o m k e
b a r r e , een mooi sommetje beuren.
s o m m e s , s o m m i s , s o m s , adv. soms,
somtijds; ook wel: s i m s . Zie somíiids.
s o m p e , s o m p e , s. drijftil zonder vas-
ten bodem, bestaande uit waterplanten, die
in moerassig land jaarlijks opschieten en al-
lengs meer aangroeien. Co nipos, driûw-
sompe. Ook wel: moeras.
s o m p , s o m p e , s. sompschip. Zie sjompe.
s o m p i c h , adj. moerassig, vol drijftillen
(vooral in veenplassen). — As 't s w a r t e
w r â l d s k a e d [| K o m t o e r 't d e a d s k
en s o m p i c h m i e d l â n . Forj. 1901, 181 4 .
— ' t S o m p i c h f e a n l â n . Forj. 1902, 9.
s o m p l â n , s. n. moerassig land. — O n t
hj a (de kobben) j o u n n e i h û s t a f l e a -
n e , j! N e i h j a r n e s t e n y n i t s o m p -
l â n . Forj. 1902, 72". — I t l e g e som-
p i g e W e t t e r l â n . H. en W. 1820, 1.
s o m p s n y e r , s. werktuig om de aan den
kant der slooten of vaarten aangegroeide
drijftillen (som p e n ) los te snijden; (ook)
de man, die dit werk verricht.
s o m t i i d s , s o m t i d e n , adv. somtijds, op
sommige tijden.
s o m t o m e t s , adv. somtijds. Fr. Alm.
1846, 62.
 SON.
s o n , s. (Schierm. & Stadsfr.), s o r m e (Zh.)
zon. Zie sinne.
s o n d e , s û n d e , s. zonde. Schierm. s e au n e.
Vgl. soune.
s o n d e r , s û n d e r , praep. zonder. —
S û p e n b r i j h a 'k l j e a v e r m e i s j e r p
as d e r s o n d e r . — S o n d e r j i l d k i n
it w i i f n e t h ú s h â l d e .
s o n d e r , s û n d e r , s. eg. (voor s û n d i -
ger) zondaar, zondares. Halb. Ev. Matth.
s û n e r. Ook s o n d a e r.
s o n d e r j e , v. afzonderen, afscheiden. —
Op 115 j e l l e n ô f s t â n w i r d t i t g i n d
om ús t o s o n d e r j e n f e n 'e t s j e r k e ,
om daar een eigen bedehuis te stichten.
Fr. VIb.
s o n d e r l i n g , adj. zonderling, zonderbaar.
Ook als adv. inzonderheid, bijzonderlijk.
s o n d e r s , s û n d e r s , s. iets bijzonders,
— van belang. — H e e l h w e t s o n d e r s .
Sw. 1858, 46. — Veelal met een negatie:
— N e a t g j i n s o n d e r s , niets bijzonders.
Hsfr. I, 123. — N e t f o l i e s o n d e r s , wei-
nig beteekenend, van geringe waarde.
Ook als adv.: bijzonder. H j a h i e n e d ê r
o a r s s a s o n d e r s g j i n l ê a t fen. Sw.
1850, 7.
s o n t , adv. sedert, sints. Ook s i n t . —
Dongdln. Hl. en Zwh. s û n t . — S o n t h a t
me m e a n d en s w i l e , s o n t h a ' s e r o g -
ge s i c h t e . ld. X , 130. — S o n t d y t i i d
w i e r i t h o m m e l e s m e i ús.
s o n t e , Schierm. s. m. sint, heilige. Zie
Sint.
s o p , s.n. sap, sop, nat. — I t s o p f e n
a p e l s , p a r r e n en p r û m m e n . — It
s o p r i n t m j om 'e t o s k e n . — G r i e n e
e a r t e m e i l a n g s o p , erwtesoep , die wa-
terig en niet gebonden is. — f l e s k - of
f l e i s s o p , vleeschnat, water, waarin vleesch
is gaargekookfc; vruchtennat, als b e i s o p ,
p a r s o p ; — s w i e t s o p , drop, vooral in wa-
ter opgelost; — s j i p s o p , zeepwater. I t
l i n n e n a t i e t y n 't e a r s t e s o p .
Overdr. H j a b i n n ' m e i ' t s e l d e s o p
o e r g e t t e n , van eenerlei aard. Holl. één
pot nat. — L i t s e y n h j a r e i g e n s o p
b i k o e l j e , (of) g e a r k o a i t s j e, Holl. in
hun eigen sop bezuren; als ze verstoord zijn,
moeten ze van zelf maar weer goed worden.
s o p , s. soep , afkooksel van vleesch in
water, veelal met lijst en gort of groenten.
wumkes.nl
167 SOU.
W y s c i l l e h j o e d sop i t e . -— Iron.: S o p
fen t a c h t i c h a m m e r f o l l e n w e t t e r
en i n k o a l s b l ê d , iron. voor: de soep
van de soldaten. — Prov. M e n k i n d e
h o t t e sa wol s i e d e , d a t it sop g o e d
is. Compos. grót-, ri/s-, hoannesop.
s o p b o n k j e s , s. pi. soepkluifjes. — Al-
l e g e a r r e s o p b o n k j e s , voor: niet veel
zaaks.
s o p g r i e n t e , s. soepgroente, peterselie
of selderij.
s o p j e , v. soppen , indoopen, iets in een
vocht doopen om het te weeken. — I k
m o a t dy h i r d e k o a r s t e h w e t s o p j e ,
o a r s k i n 'k h i m n e t b i t e . Ook: (net-
ten) in het water zetten. Ind. B. 123.
— Dy l i û e s c i l l e f e n h j a r y n k o m -
m e n n e t r o m s o p j e , 't niet breed kun-
nen hebben. — H y s c i l d ê r n e t r o m
f e n s o p j e , van dat zaakje niet veel voor-
deel trekken.
overdr. (al of niet) ruim vloeien van in-
komsten voor dagelijksche benoodigdheden.
— • I t s o p p e t d ê r n e t rom. — Ho
f e t s o p j e o a r e l i û e p e t i e l l e n , I) E n
b û r l i û e kg j a e n g r e a t e m i e l l e n .
G. J. 1, 65.
s o p w i c h , s. sopwegge, zeker wittebrood,
vroeger alleen voor het kerstfeest gebakken,
en dan aan schijfjes gesneden en in melk ge-
kookt , met boter en suiker gegeten. Ook
w i t e w i c h , thans r i g e l e w i e h , z.d.
s o p p e r , s. dot. I n s o p p e r y n ' e m û -
le. R. ind T." 256«. Zie sobber.
S O r g o a r s , Wkm. s. n. letterlijk tuier-
gras: grasland, waar de schapen aan een
tuier gebonden, grazen. Vgl. volgend art.
s o r j e , Zh. tuieren. Zie tsjoarje, tsjurje.
S O s t e r , Skierm. s.f. zuster. Zie sis£er,zuster.
SOt, adj. zot. Ook s. eg.
s o t t e , Zh. v. zetten. Zie sette.
SOttel, Wkm., s. ketel. — Zie: t e j e t -
t e l . — D e s o t t e l s t i e t op 'e t e f e l .
Oud Wkm.
s o u , s. n., s o u w e , s. zeef om granen enz. te
ziften. — fig. Dy f a e m i s h a s t t r i t i e h
j i e r en h a t T i o c h g j i n f e i n t : h j a
s c i l w o l t r o c h 't s o u f â l l e en y n 'e
f o d k o e r r e i t s j e , zij zal wel ongehuwd
blijven. Vgl. soulaepje.
Compos. eart-, ierdappel-, koalsied-, noat-,
moddersou(we).
 SOUD. 168
s o u d e , s. gewoonlijk pi. s o u d e n , kaf
en uitgezifte boekweitdoppen, vooral ge-
bruikt tot vulling van bed- en bultzakken
en matrassen voor zeelieden. — In b ê d
f e n s o u d e n . — Ook wel om er iets voor-
zichtig in te bewaren.
s o u d e r , s. zolder. Hl. s o o i d e r . Amel.
s o a d e r . Compos. apel-, ark-, bûthûs-, Ttea-,
hi/nste-, noat-, turf-, luzesouder.
dim. s o u d e r k e . — overdr. p o m p i e r en
s o u d e r k e , een wrak en gevaarlijk zol-
dertje, fig. j i l d op i n p o m p i e r e n sou-
d e r k e l i z z e , geld in papieren van gelds-
waarde beleggen. R. ind T. s , 175".
s o u d e r i c h , adj. los en bewegelijk (van den
bodem), eenigszins moerassig. — De p ô l l e
i s s o u d e r i c h , beweegt zich onder het ver-
voer van een eenigszins zwaren last.
Ook als aanduiding van eene verstopping
in het jadder eener koe. De k o u h a t i n
s o u d e r i c h f e a r n . Het ééne vierde ge-
deelte van het jadder wil de melk niet vlug
doen vloeien, schijnt eenigszins verstopt.
s o u d e r j e , v. zolderen, op den zolder
brengen, bergen. — N o a t s o u d e r j e , ko-
ren op den zolder brengen. Vgl. opsou-
derje.
s o u j e , v. zeven , ziften , vooral van koren.
Vgl. silje.
s o u j e , s o u k j e , s o u s k j e , v. op een
dunne maar taaie en' buigzame ijsvlakte
heen en weer glijden, sullen; ook wel loo-
pen op dooiend ijs, zoodat het water door
de gaten borrelt (jongensspel). freq. sou-
w e l j e . — Mkw. en elders: t a e i - i i z j e . —
Warns b û c h - i i z j e , hier en daar vaak:
t e i - i i z j e . Westdl. s k o s k ' e s e t t e .
s o u l a p j e , - l a e p j e , v. een zeef lappen
(alleen schertsend gebezigd). — Dy f a e m
m e i w o l o a n ' t s o u l a p j e n , om e r n e t
t r o ' c h t o f â l l e n y n 'e f o d k o e r . Zie
bij: sou, souwe.
s o u n (spr. sóun), adj. gezond. — H o g i e t
i t , y e t s o u n ? — S a s o u n aa i n f i s k . —
In n a c h t by in soun m i n s k e wekje
(van een vrijend paar). — I t f o l k i s s a
soun, d a t it a k a n d e is, sei m a s t e r
J a n (de geneesheer). B 522. — N e t a o u n
o'an 'e l e v e r , fig. niet zuiver van gewe-
t e n , z.d. — Sehierm. s e a u n .
s o u n d l i e i t , a. gezondheid, vooral ge-
bruikt, als men ze iemand toewenscht. „Nou,
wumkes.nl
SPAL.
s e g e n eri s o u n d h e i t , f r j e o n e n ! R-
ind T.ä. 376. Zie soutiens.
s o u n e , s. zonde. — Prov. W i e r n e d er
g j i n s o u n e n , d e r w i e r n e g j i n won-
n e n , ( g j i n p l e a g e n ) Salv. M.S. 100.
— De â l d e s o u n e n k o m m e b o p p e ,
de dwaasheden uit de jeugd worden nog
eens herdacht of bedreven. B , 545. Ook: de
gevolgen er van worden gevoeld. Zie ook sonde.
s o u n e n s , s. gezondheid. — S o u n e n s
en 't b e s t e ! wensch bij het afscheid.
s o u n e r l i n g , adj. zonderling.— I n sou-
nerlinge kearel.
Ook: adv. bijzonderlijk, in 't bijzonder.
— N e t s a s o u n e r l i n g , o m d a t . . .,
niet bijzonderlijk, omdat . . . . Zie sonders,
als adv.
s o u n - f r e e g j e , v. naar iemands gezond
heid vragen. — E l k o a r d e i - s i z z e en
s o u n - f r e e g j e , bij het ontmoeten. — W y
se ij en e l k o a r d e i en f r e g e n e l k o a r
soun.
s o u n i c h , adj. zondig. Sehierm. s a u -
n i c h (Hulde I I , 170). Meest s o n d i c h ,
sûn dich.
s o u n w ê z e n , s. verb. gezondheid. — B y
l i b j e n en s o u n w ê z e n , bij leven en
welzijn, g e a n i k o e r m o a r n n e i Am-
sterdam.
s o u s k j e , v. Zie souje.
s o u w e , s. zeef. Zie sou.
s o u w e , v. op dooiend. poreus ijs loopen,
zooals jongens vaak doen, waarbij het wa-
ter door de dooigaten opborrelt. Vgl. souje,
soukje.
s o u w e n , s o u w e n s , s. pi. kaf, inz.
boekweitdoppen. — I n b ê d f e n s o u w e n s .
Hsfr. I X , 215. Vgl. souden.
s p a e n s k , adj. spaansch. in: S p a e n s k
reid, S p a e n s k e sjippe, — Spaen-
ske piper.
Ook : adv. onstuimig, geweldig. 11 g i e t
der S p a e n s k troch.
s p a e s j e , s. (bastaardw.) spatie, ruimte.
— J o w my h w e t s p a e s j e . — Der
moat hwet s p a e s j e t w i s k e n dy
latten.
s p â l d e r , s. verkwister. — N e i i n b i -
h â l d e r f o l g e t i n s p â l d e r . Lex. 269.
Zie spouder.
s p a l k , s. spalk, bv. om een gebroken
been te bevestigen.
 SPAL.
s p a l k j e , v. met spalken bevestigen. —
I n s t i k k e n e e a r m of s k o n k s p a l k j e .
s p a l l i n g , s p j a l l i n g , s. varken van nog
geen jaar oud.
spalling-, s p j a l l i n g s p e k , s. n. spek van
een jong varken. — S p a l l i n g s p e k i s
l e k k e r d e r as fen in â l d b a e r c h .
s p a l t e , Zh. v. Zie spjalte.
s p a n , s. n. span, twee voorgespannen
trekdieren.— I n m o a . i s p a n h y n s d e r s ,
twee paarden, voor een rijtuig, die zooveel
mogelijk gelijk zijn.
Ook: tweetal (dieren) van dezelfde soort.
— Ho f o l i e k o s t j e de f e a r e k i j ? I t
s p a n n j u g g e n t i c h g o u n e . A. 658.
Zoo ook wel van personen, die goed bij
elkaar passen, als b.v. een bruidspaar. —
D a t is in m o a i s p a n .
s p a n , s. i , (het) stokraam, waarin het
paard voor een rijtuig gespannen is. I e n -
s p a n , voor éen paard, dû b e l s p a n , voor
twee paarden. — H y r y d t t w a h y n d e r s j
v n 't s p a n . Overdr. ook van personen. M e i
e l k o a r r e n y n 't s p a n , met elkander
ijverig werkzaam voor een zelfde doel.
Voorts de ruimte tussclien de toppen van
duim en pink van een breed uitgespannen
hand; somtijds tot aanwijzing van lengte
of breedte. — I n p l a n k e f e n t w a s p a n
b r e e d t e . Zie spanne, (v.)
s p a n b ó g e , s. handboog , (jongens-speel-
tuig, om er mede te schieten). Vgl. flitse-
bôi/e.
s p a n b r o e k , s, nauwsluitende broek.
Dim. spanbroekje.
s p a n d e a r j e , v. (bastaardw.) spandeeren,
besteden aan iets, te koste leggen. — D ê r
h a 'k i n b o e l j i l d o a n s p a n d e a r r e .
Ook s p a n s e a r j e .
s p a n e , v. spanen, boter met de spaan
afnemen. Zie bûterspane.
s p a n h y n s d e r , s. n. (een) in 't tuig be-
reden paard. Ook t ú c h h y n s d e r .
S p a n j e , s. een paar gouden knoopen >
veelal met fijn gouddraad (kantieljewerk)
versierd en door een schalm verbonden;
voorheen in Friesland vóór in den halsboord
gedragen, zóó, dat ze boven den halsdoek
uitkwamen. In de woudstreken veelal in
den vorm van eikels, en dan i k e l s p a n j e
genoemd.
s p a n n e , v. s p a n n e n . - - D e b ô g e s p a n -
wumkes.nl
169 SPAR.
ne. — I n s a g e - ( s e a g e ) s p a n n e . — De
h â n s p a n n e , duim en pink zoover moge-
lijk van elkander uitstrekken.
Ook met gespannen koord vastbinden. —
De h y n s d e r s f o a r d e w e i n s p a n -
n e . - - De k o u s p a n n e , de achterpoo-
í ten der koe, vóór het melken, boven de hak-
I ken met een spantouw aan elkaar binden,
om het oplichten der pooten en het slaan
te beletten, Fig.. I m m e n i n s t r i k s p a n -
n e , iemand lagen leggen. — As m y i n
frijer s t r i k k e n s p a n t , Den skou
i k d y m a r g a u o a n k a n t , v. Blom,
Bik. 39.
— I t s c i l d e r om s p a n n e , dat zal
moeilijk gaan, veel werk of moeite kosten,
om 't gedaan te krijgen. Ook woordspelend
met den plaatsnaam Spannum.' — D a t
g i e t b y S p a n n u m om. Compos. bi-
yn-, foar-, útspanne.
s p a n r i m e , - r i e m , s. spanriem , van den
schoenmaker.
s p a n r ò l c , s. iron. nauw sluitende meis-
jes- of vrouwenrok. Meest dim. s p a n r o k j e .
s p a n s a g e , - s e a g e , s. spanzaag, groote
zaag, die in een raam door middel vaneen
touw meer of minder stijf gespannen kan
worden. Meest voor 't zagen van boom-
stammen of van zwaar hout gebezigd.
s p a n s e a r j e , v. (bastaardw.) voor : span-
dearje , z. d.
s p a n s i l e , s. trek-toestel voor twee paar-
den voor een wagen. Gareel aan het stok-
raam , waarin de paarden voor den wagen
gespannen worden. Vgl. span en sìle,
s p a n t , s. spant, dakspant.
s p a n t o u , s. n. (het) touw, dat men de
koe om de achterpooten bindt, als zij gemol-
ken zal worden. — De f e i n t n a e m i n
e i n fen i n â l d s p a n t o u . A. Ysbr.
(1861) 48.
s p a r , s. soort pijnboom, pinus abies.
Ook wel gezegd voor een soort denneboom,
pinus sylvestrig, pi. s p a r r e n . — I n don-
k e r b o s k , a l h i e l f e n s p a r r e n . Zie
sparrebeam.
dunne stam van een denneboom, als paal,
i vooral voor daken en steigers gebruikt. —
T i m m e r l i û o a n 't t ô g j e n m e i s p a r -
r e n e n d e l e n . R. ind T.a, 165«.
Ook voor den sparappel, vruchtkegel van
den sparreboom.
 SPAN.
s p a n t s j e b i l , s. m. iron. voor: een heer
met een spanbroek aan.
s p a r b a n k , s. spaarbank. Ook wel iron.
voor: het gouden oorijzer eener Friesche
dienstbode , waarin ze haar spaarpenningen
heeft belegd.
s p a r d e l j e , s p a r t e l j e , v. spartelen. Zie
spar(re)lje.
s p a r j e , v. sparen. — M e n m o a t h w e t
s p a r j e f o r d ' â l d e d e i . — I t is b e t -
t e r s p a r j e n m e i b r e a as d e r s o n d e r .
A. 682. — A l s p a r j e n d e m o a t m e n
w o l s ê d i t e , wel spaarzaam, niet gierig.
— E l k o a r s p a r j e , ontzien, niet te
veel van elkanders kracht vergen, elkander
niet te streng behandelen (bij werken, wor-
stelen-, vechten.).
Bij G. J. ook s p e a r j e . Compos. bi-, op-,
útsparje.
s p a r j e , s p a r r e , s. spurrie, watergeil,
speryula arvensis, -mamma en -sativa, plant
voor veevoeder.
s p a r k j e , s p a r k e l j e , v. sparkelen, von-
ken schieten, sprankelen. — W i n t e r -
f j û r k e , k n a p e n s p a t ! |] ' k M e i d y n
s p a r k j e n j e r n e lij e. H. S. Bloml. 69.
S p a r k j e n d siist Gods bliksemfjûr.
Salv. — De t s j u s t e r e n a c h t t r o e ' h -
s p a r k e l t d e b l i t s . T. R. Dijkstra. '—.
D e l a m p e s p a r k e l t , spat vonken.
Ook: sperren , wijd uiteen zetten , in : o p-
s p a r k j e . — D e e a g e n o p s p a r k j e . Sw.
1863, 85.
s p a r l a m p e , v. spaarlamp, die weinig
olie verbrandt. In het midden der 19e eeuw
eenige jaren in gebruik geweest; verdrongen
door de petroleum-lamp.
s p a r l j e , v. spartelen. — I k s w e e f d e
en s p a r l e sa m i d s t w i s k e h i m m e l
e n i e r d e . ld. 1852, 180. — As 'k i e n
f e n 'e s o a l l e n t i l d e , || E n h i m d e n
r i s s p a r r ' l j e l i e t , v. Blom, Bik. 90. Zíe
sparrelje.
s p a r p e n j e , ook wel minder juist: -p e in-
j e , spaarpenning. Hsfr. V, I; VI, 246.
s p a r p o t , s. spaarpot. — I n s t i e n n e n
b a r c h j e ta in s p a r p o t . — Aid Jan-
om h a t i n g o e d e s p a r p o t .
s p a r r e b e a m , s. sparreboom, soort pijn-
boom , ook voor een soort denneboom. Hsfr.
X, 99. Zie spar. Vgl. spjirrebeam.
sparrebean, s.; — dim. pi. beantsjes,
wumkes.nl
170 SPATT.
spersieboontjes, slaboontjes, Woudstr. en
Dongdln. t u s e a r t e (spr. ook: tussejettm).
s p a r r e b o s k , s. dennebosch, sparrebosch.
s p a r r e k n o p , s. den-appel, spar-, pijn-
appel. Zie spar.
s p a r r e l j e , v. spartelen. I m m e n s p a r -
r e l j e l i t t e . v. BI. Bik. 90. Vgl. tsjin-
sparrelje.
s p a r s t û r k e , n., bespaard stuivertje, -som-
metje. — D e r w i e r n i n s p a r s t û r k e
e f t e r i t l i n n e n . K. ind T.', 316*. —
Ook in f o r g e a r r e s t û r of s t û r k e .
s p a r v e r , s. sperwer, aslur nisiis. Ook
vinkenvalk.
s p a t , s . i n : De s p a t s e t t e , op den
loop gaan. A. 541.
s p a t , s. aderspat. — I t h y n s d e r h a t
i n s p a t . — S p a t t e n en g a l l e n (Zie
gal), — fig. zedelijke gebreken.
s p a t b o e r d , s. n. veelal pi. - b o e r d e n ,
spat- of slijkborden aan rijtuigen of rijwielen.
s p a t b o n k e , s. been onder de hak van
een paard. A. 641.
s p a t k l e e d , s. n. lederen kleed vóór in
een wagen, door de op de voorbank zittenden
over de knieën geslagen, om de slijkspatten
van den natten weg daardoor af te weren.
s p a t s , s. vertoon, pralerij , gepaard met
aanmatigende grootspraak — H y m a k k e t
of h a t f r i j h w e t s p a t s .
s p a t s k e r m , s. houten scherm in het bo-
veneinde van een veestal, d. i. bij de binnen-
deur naar het woonhuis, om het spatten van
vallenden mest af te wenden.
s p a t s k û t e l , s. napvormig dekseltje bo-
ven de opening van het groote deksel der
karnton, waar de karnpols doorsteekt, om
het uitspatten van de gekarnde melk te
beletten. Ook s p a t t e r .
s p a t t e , v. s p a t t e n . — I t w e t t e r s p a t .
— D o u m a s t sa n e t s p a t t e , geen spat-
ten maken. — I t e i n t s j e , d a t y n 't w e t -
t e r s l j ú r k t en s p a t en d û k e l t . v. BI.,
Bik. 10. — U t 'e w e i s p a t t e , uiteen-
stuiven, met snelheid een goed heenkomen
zoeken, — U t 'e b â n s p a t t e , uit den
band springen.
Compos. bi-, op-, útspatte.
s p a t t e r , s. voor: s p a t s k û t e l , z. d.
pi. s p a 11 e r s. bij het bikkelspel.
s p a t t e r j e , v. freq. v. s p a t t e , gedurig
om zich heen spatten.
 SPATW. 1711
s p a t w e t t e r , s. n. (liet) zeewater, dat bij
hooge getijden en storm, door den slag tegen
de zeepaìen. over den zeedijk spat en ver op
liet land stuift. B. 24. Vgl. /douwetter.
s p e a k , s p e a k e , s. spaak in een wiel.
f ig. I n -speak y n 't t s j i l s t f i k k e , een
zaak dwarsboomen. Sw. 1867, 32. — T o
s p e a k r i n n e , spaak loopen, mislukken.
L. in W., 18. — I t r i n t s p e a k , het loopt
vast, — mis.
sport van een stoel. — Prov. Dy o p 'e
s t o e l s i t , h â l d t liim o a n ' e s p e a k e n .
Telt. M.S., 9. Compos. stoelspeak. ' Ook
sport van een ladder. Zie trime.
s p e a k j e , v. sperren, spaak loopen. —
I t s p e a k e t m e i it w i r k , liet wil niet
opschieten. Zie speak.
s p e a r , s. speer, spies.
s p e a r j e , v. sparen. I k s p e a r n i n d ô v e
s t o k k e n . G. J. I , 9. Zie spar je.
s p e a r s - o e r d . , s. n. spits van speer of
spies.
s p e c h t , s, eg. specht,picus. Zie s p j u c h t .
s p e e n , s. n. tepel aan eenvrouwenborst.
— De S k e p p e r h a t n e t f o r g e e s d e
d j i ì r en m i n s k e n m e i j a r e n , f i r e n ,
s p e n e n , m o l k e en t a t e f o r s j o e n .
A. Ysbr. (1861) 16. Zie spien.
s p e e t , s. straal melk, die bij het mel-
ken uit de uiers geperst wordt. - D o n
m o a s t e h e e l s t a d i c h b i g j i n n e (to
m e l i s j e n ) , d e n h e s t e 't o a n t i i d om
de e a r s t e s p e t e n y n 'e h o e k e f e n 'e
a m e r to s t j û r e n . P a s d e n op, d a t de
f o l g j e n d e s p e t e n a l t y d yn d a t byt-
s j e m ô 1 k e t o-l â n n e k o m m e. Fr. Vlb'.
1879, dim. s p e e t s j e .
s p e e t s e , s. spiets, spies, speer, lans.
— D e n w i r d t s p e e t s e en r ê s t i n g
h i n g e y n 'e s w i n g e , G. J. I, 82. — S j i t -
b ô g e en s t e k - s p e e t s ' s t i k k e n b r e k -
ke. Ibid 157.
s p e e t s j e , s p e t e , v. een melkstraal uit
de uiers persen. — D o o m a s t d e k o u
g a u r i s s p e e t s j e , om te onderzoeken
of de uiers goed zijn. B. 298. Compos. foar-,
óf-, útspete.
s p e g e l , s. spiegel. — I t i i s w i e r a s
m s p e g e l — zoo glad en doorschijnend.
— Hy h e t y n 'e s p e g e l sj o e n , overdr.
het is hem niet meegevallen. B. 480. —
Hjar s i s t e r h a t in swift t a m a n
wumkes.nl
SPEK.
k r i g e , en h j a m e i w o l y n 'e s p e g e l
s j ê n, er zich wel aan spiegelen. Vgl. spegelje.
achterwand van een schip. Dim. s p e g e l -
t s j e , sp eg e l k e . Ook een door kinderen
zelven gemaakt spiegeltje, als speelgoed.
Zie spjeldsje-bikyk. Compos. ãaemspegel, skear-
spegel(tsje).
s p e g e l d a e m , s, wandvlakte tusschen
twee vensters, als plaats, waar een spiegel
kan worden gehangen. Zie äaem.
s p e g e l g l ê d , adj. spiegelglad. — D e
s p e g e l g l ê d d e i i s fl a k t e , - b a e n .
s p e g e l g l ê s , s. n. spiegelglas.
s p e g e l i e h , s p e e g l i c h , adj. spiegelend.
— L y k in s w e a l t s j e o e r 't s p e e g -
l i c h w e t t e r d j o e i t . Sw. 1899, 3. —
T s j i l k e n (kelken) w y t o p w r e a u n e n
h i r d e n s p e e g l i c h . Forj. 1902, 138".
s p e g e l - j a c h t , s. spiegeljacht (vaartuig
met vierkanten achtersteven). B. ind T.2, 140*
s p e g e l j e , v. spiegelen. — D a t k o p e r -
g ú d is s a g l ê d , d a t m e n k i n y e n
der yn s p e g e l j e .
Y e n s p e g e l j e , zich spiegelen aan een
ander, daaraan een waarschuwend voorbeeld
nemen. T s j u t s l â n w i e r ús s p e g e l -
k l e a r ; speeglen w y i í s y e t t e ! G.J.
I, 59.
pralen, pronken (met).—Dou s p e g e l s t
w a k k e r mei dyn g r e a t g o u d e n hor-
loazjekeatting. — Dat bern wirdt
b j u s t e r t r o c h de â l d e r s o p p r o n k e ,
en d e n s p e g e l j e se d ê r m e i op 'e
b û r r e n om.
s p e g e l l i s t , s. spiegellijst.
s p e g e l p l a k , s. n. benaming voor den
dam tusschen twee vensterramen in eene
kamer, de gewone plaats voor eene wand-
spiegel. — I t s p e g e l p l a k y n ú s f o a r -
k e a m e r is to s m e l f o r s a ' n g r e a t e
s p e g e l . Vgl. spegeldaem.
s p e k , s. n. spek. — S p e k f e n i n s t i e n -
t s j e t s j o k , 13 duim d i k . — W j h a't s p e k y n
'e s k o a r s t i e n . — T w a s i d e n s p e k . Prov.
— M e n m o a t de m û s n e t o a n 't s p e k
b i n e . — As m e n d e k a t o p 't s p e k
b y n t , w o l se d e r n e t y n b i t e . — S p e k
o a n s p i n n e n , de eene waar voor de an-
dere in betaling ontvangen, ruilhandel, R.
ind T.2, 27. — H y h a t ' h i m s e l s ú t i t
s p e k w r o t t e n , zijn eigen schade bewerkt.
A, 654. — I t s p e k i s ú t ' e w o a r t e l s
 SPEK. 172 SPEK.

met de wortelteelt is geen voordeel meer edelman, die tot de partij der laatsten be-
te behalen. — H y h o e c h t g j i n t s j o k - hoorde. Thans nog: overdr. D o u b i s t
k e r s p e k t o b i g e a r e n , geen beter le- i n h i e l e s p e k k e a p e r , een heele heer,
ven te verlangen. S p e k s e t t e , vet wor- een rijk man, iemand, die een ruim leven
den, fig. geld winnen. R. ind T.2, XXVII". heeft.
— F o r s p e k en b r e a m e i d w a e n , s p e k k i c h , adj. spekkig. — S p e k k i g e
voor de leus. — fig. R o p s y l s t e r s p e k , b û t e r, boter met een speksmaak. R. ind
panharing. R. ind T.2, 392». — B e l t s u - T.2, XXVI*.
m e r s p e k , uien. — L i m s t e r s p e k , s p e k k i s t e , s. spekkist, waarin bij den
bokkings. Compos. drank-, ikel-, spaUingspek. boer het gerookte spek bewaard wordt. B.
S p e k - a p e l , s. zekere appelaoort (Achtk.). ! 293. Ook: kist, waarin spek in- of uitge-
s p e k b o k k e n , s. spekbokking, groote, j voerd wordt.
vette Engelsche bokking. s p e k k o e k e , s. fijne Groninger honing-
s p e k b r o g g e , s. snede roggenbrood met koek met dunne sneedjes sukade aan de
spek. Zie brogge. i kanten, dat in de volkstaal s p e k genoemd
S p e k d a e m , s. dam van onvergraven land wordt.
naast den voet van den zeedijk. Bestek der s p e k l a t t e n , s. pi. Zie spekdeizen (2e ali-
zeedijken van het Nieuwe- en Monneke- nea).
Bildt (1600). s p e k - l o t s j e n , s verb. dobbelspel, vroe-
s p e k d e i z e n , - s t o k k e n , s. pi. horizon- ger, vooral op het Bildt, gebruikelijk , waarbij
taal vastgemetselde balkjes of ijzeren stan- (zonder dat er van spek sprake was) om
gen in het boven den zolder ruime gedeelte geld werd gespeeld, en wel „ l y k of h e i -
van den schoorsteen (de b o a z e m genoemd), t e m e a r , effen of dubbel, doordien de
om daaraan het te rooken spek te hangen. winnende partij telkens den inzet ver-
Ook (leizen. Zie aldaar. dubbelde en de verliezende partij een gelijk
Ook latten vóór of naast den schoorsteen bedrag verloor, maar daarentegen, indien
in het woonvertrek aan de zolderbalken ge- deze ten slotte het spel won, het reeds
spijkerd, om daarop gerookt spek, rookvleesch verlorene terug ontving, zoodat dan beide
en worsten droog te bewaren. Lex. 638. — partijen veer „ l y k " of effen waren. —
D o m e n i j s e a c h n e i de d e i z e n m e i W. Dijkstra, Prieslands Volksleven. I , 364,
d e f e t t e s k i n k e n en w o a r s t e n . R. s p e k m a e i t s , s. spekmade, in een te
ind T.s, 97". Zie deizen. Ook wel s p e k - licht gezouten ham zich ontwikkelende,
l a t t e n en d r o e c h l a t t e n . soms zoo talrijk, dat ze er uit vallen. —
s p e k g û d , 8. n. kortgehakt spek en var- — Prov. H y w r o t h i m s e î s d e r ú t , t y k
kensvleesch. Zie bargegûd. a s d e s p e k m a e i t s e n , door dwaze han-
s p e k h a m m e , s. spekham. Vgl. hamme. delingen bederft hij zijn eigen goede stelling.
Zie skinke. s p e k n e k k e , s. speknek, de dikke nek
s p e k h e a k , s. ijzeren haak in den vorm van een vet varken; ook wel van een dik
van eene S, meestal pi. — h e a k k e n . die en vet persoon. — fig. voor een rijkaard.
door het zwoord van het te rooken spek — 't 1 s i n s p e k n e k k e.
worden gestoken, om dit aan de balkjes of pi. s p e k n e k k e n , vroeger sehimpnaam
ijzeren stangen (de s p e k d e i z e n ) in den voor de inwoners van Leeuwarden.
schoorsteen op te hangen. (Dit geschiedt s p e k p a n k o e k , - s t r o u , v. spekpanne-
ook wel door middel van s p e k s t o k k e n koek. Vgl. spekstron.
en s p e k s t r o p p e n , z. d.) s p e k p ò l l e , s. vette weide, zeer vrucht-
s p e k k e a m m e r k e , s. n. rookhök in ver- baar weiland. Zie pôlle.
binding met de rookleiding, om er spek en s p e k s n i j e r , s. m. speksnijder, de per-
vleesch in te rooken. soon op een Groenlandsvaarder die het spek
s p e k k e a p e r , s. m. spekkooper, spek- j van den gevangen walvisch snijdt. (A. 682).
handelaar. s p e k s t o k , s. stevige stok, die door de
Vroeger, tijdens de twisten tusschen de stroppen aan een zijde spek wordt gestoken
Schieringers en Vetkoopers, een voornaam ! en in den schoorsteen op de balkjes of ijze-

wumkes.nl
 SPEKS. 173
ren stangen ( s p e k d e i z e n ) wordt vastge-
legd, om daar het spek te rook en doen
hangen. Vgl. speksti-op. Zie ook: spekdeizen.
s p e k s t r o p , s. meestal pi. - s t r o p p e n ,
stroppen van stevig touw, aan een te roo-
ken zijde spek vastgemaakt, om deze in den
schooi'steen op te hangen. Vgl. spekstok.
s p e k s t r o u , s. spekpannekoek. — As
't h e a j n 'e h û s i s , d e n is 't s p e k -
s t r o u , dan onthaalt de boerin het werk-
volk op spekpannekoeken. Seh , MS., 46. Zie
spekpankoek.
s p e k s w a r d , - s w a e r d , s. spekzwoord.
— De b o e r l e i t i n s t i k s p e k s w a e r d
ú n d e r de d r a e i s k a m m e l fen de
h a e i w e i n . — A s t e p a k e o m j i l d f re-
g e s t e , den hat er in s p e k s w a e r d
f ' o a r d e e a r e n s i t t e n , dan is hij Oost-
indisch doof. B. 2 , lb.
s p e k t a k e l , s. n. bastaardw.: spectakel,
voor: vertooning. — (ook) voor : leven, rumoer,
geschreeuw. — M e i t sj e n e t s a ' n s p e k -
t a k e l . — I t w i e r i n s p e k t a k e l , won-
derlijk gewoel en rumoer, — Dy g û c h e l -
h â n s yn s y n f r j e m d p a k j e is in
r a e r —, in n u v e r s p e k t a k e l , een
vreemde verschijning.
s p e k w e i n , s. dim. - w e i n t s j e , s. n. kleine
opene wagen in den vorm van een hooiwa-
gen , door eenvoudige boeren, vooral vroe-
ger, gebruikt om er mee ter weekmarkt,
en ook voor pleizier te rijden. A. 382.
s p e l d e , s. speld. Zie spjeläe.
s p e l d z j e , v. spelden, met spelden vast-
steken, fig. l m m e n h w e t o p 'e m o u w e
s p e l d s j e , iets wijs maken. Zie spjelåzje.
s p e l d z j e , v. spellen. — I k k o e (as
lytse jonge) i n k e l d e wirden speld-
zje. — H. Z., Ts. tuwsen, 6, ook: b o e k -
s t a v e r j e , thans meer alg. s p e l Ie.
s p e l l e , v. spellen. Vgl. spjelle.
s p e l l i n g ( e ) , s. spelling, ook s p,j e 11 i n g(e)
en b o e k s t a v e r i n g(e).
s p e n s k , HL adj. Spaansch. — S p e n -
s k e w y n . A , 678.
s p i e l b i t , s. n. bijt in het ijs, om er huis-
houdelijke voorwerpen in te spoelen, ter
onderscheiding van e i n e b i t . Zie bit.
s p i e l e , v, spoelen. — H j a i s m e i ' t
gûd nei de wâl to s p i e l e n . — I t
r e i n t , d a t i t s p i e l t , 't is een piasregen.
— fig. De t o n g e (de m û l e ) o e r d i t
wumkes.nl
SPIERR.
of d a t s p i e l e , veel kwaad van spreken.
Compos. bi-, yn-, nei-, oan-, oer-, ôf-, om-,
op-, ût-, weispiele. •
s p i e l g o a t e , s. goot, waardoor spoelwa-
ter wordt afgevoerd.
s p i e l s e l , s. n. spoelwater, overdr. dunne
drank, bijv. slappe thee.
s p i e l w e t t e r , s. n. water, waarin linnen
of waarmee vaatwerk is uitgespoeld, —
overdr. slappe koffie. Vgl. gkûtelioetter.
s p i e n , - s. n. papilla, speen , tepel aan de
vrouwenborst — p i . s p i e n e n , s p i e n n e n .
(Spr. spjinnen.) Schierm. s p i e n , s p i n e n .
s p i e n s ã l v e (spr. spien- of spjin) s. speen-
zalf. R. ind T.a, 91". Vgl. speen.
s p i e r , s. veelal pi. s p i e r e n , spier, spie-
ren , vleezige bundels in het menschelijk of
dierlijk lichaam, waardoor beweging veroor-
zaakt wordt. — Y n 't s p i e r , in beweging,
aan het werk. A l i e r e n b y t i i d y n 't
s p i e r , vroeg in de weer.
spriet, spruitje. — S a w y t a s i n s p i e r ,
blank als een jonge spruit, — p i . s p i e r -
r e n . — De sw a n n e b l o m m e n m e i
h j a r g r i e n e , s t e r k e s p i e r r e n , blad-
en bloemsteelen. R. ind T. 2 , 67", — dim.
s p i e r k e , (gras)sprietje, vezeltje, (ook) een
kleinigheid, geringe hoeveelheid. — T h é
mei in s p i e r k e m a n n i e h saffraen.
L. ind W , 387.
Ook voor iets van hoogst geringe of gee-
nerlei waarde. G j i n s p i e r (ook g j i n
s p r ú t s e l ) , niets, niet het minste. — I k
j o w e r g j i n s p i e r om. H y k r i g e t
gjin spier iten,
s p i e r , s p j i r r e , s. spar, denneboom,
veeltijds kaal aan het benedeneinde van den
stam. — S a n e a k e n a s i n s p i e r .
Ook het timmerhout er van, als palen en
balken voor daken van huizen en schuren.
— De s p i e r r e n f e n i t t e k , ook d a k -
s p i e r r e n . Compos. d r i l s p i e r , vaarboom
om pramen voort te duwen.
s p i e r , (Eoudum), s. pruim. A. 247 ; B.
373,
s p i e r n e a k e n , adj. spiernaakt, moeder-
naakt. Vgl. spier.
s p i e r n o c h t e r e n , adj. volkomen nuch-
teren. Hûs-hiem 1889, 147. Zie nochteren.
s p i e r r i n g , s. (spr. spjirring), spiering,
osmerus eperlanus, (soort van kleine visch).
Ook voor een tenger en achterlijk mager
 SPIERR.
kind. — I n s p j i r r i n g f e n i n j o n g e .
s p i e r r j u c h t , adj. zoo recht als een spier
(spar, denneboom). Sw. 1866, 30.
s p i e r s t i k e l , s. cirsìum lanceolatum, speer-
distel.
spij-, s p u i d r a n k j e , s. n. braakmiddel.
— As 'k d y k e a r e l s j u c h , h o e f i k
g j i n spij d r a n k , hij walgt mij.
s p i j e , s p u j j e , s. speeksel.
s p i j e , v. ík spij, ik spei (spij de), ik ha
spein (spijd), spijende, to spijen. Ook:
s p u j j e , Hl. s p i-j e. v. spuwen, speeksel
uitwerpen. — N e t o e r d e f l i e r spije.'
Ook: braken, overgeven. — I t l y t s e
b e r n syn m a e c h j e d o o c h t n e t , ì t
spijt as in r e a g e r . — De s l a n g e n
s p u i d e n h j a r f e n y n op d e m o a i s t e
b l o m m e n , v. Blom , Bik. 73. — S a s ê d
a s s p e i n sp ek.
Compos. bi-, for-, átspye, -spuije.
s p j j e r , s. spuwer, vooral voor een zuige-
ling , die het zog of de melk dikwijls weer
uitbraakt. — S p i j e r s b i n n e dij e r s, zui-
gelingen , die de melk weer uitbraken , ge-
dijen best. (Volksgeloof.)
s p i g k j e , s p u i k j e , v. herhaaldelijk speek-
sel uitwerpen. R. P., As jiemme. Vgl. †lybkje.
spij-, s p u i p o t , - p o t s j e , s. kwispedoor.
s p i k e r , s. spijker. — H y s l a c h t s p i .
k e r s m e i k o p p e n , hij zegt harde waar-
heden. — De s p i k e r o p 'e k o p s l a e n ,
juist zeggen, waar 't op staat. — Dy 't i n
h û s t i m m e r j e w o l , m o a t e a r s t de
s p i k e r s t e l l e , de kosten berekenen. —
P o e p e n , (hannekemaaiers), k i n n e s p i -
k e r s f o r t a r r e , kunnen stevige kost ver-
dragen. — H w a t s l a c h t d y d e s p i k e r !
W a t hebt gij erg den hik! — H j a h a t i n
s p i k e r y n 'e f o e t , zij is zwanger. Ook
van eene pas bevallen vrouw (als gezegde
tot de kinderen, waarom moeder te bed
ligt.) — A l d e s p i k e r s , schertsend voor
lang bewaard, liggend geld, ook: r o a s t i g e
s p i k e r s . — S a h i r d as i n s p i k e r .
s p i k e r b o a r , s. spijkerboor, boor om
spijkergaten te maken.
Ook: naam voor sommige waters, die een
kromming maken , en meermalen als plaats-
namen voorkomen. Vgl. J. W., Lijst van
Eigenn. 3646.
s p i k e r f ê s t , adj. spijkervast. Zie neil-
fêst.
wumkes.nl
174 SPIL.
s p i k e r f e t , adj. iron. voor: zeer mager.
— In h y n s d e r , sa s p i k e r f e t , d a t me
de h o e d w o l o e r s y n h e u p e n o p-
h í n g j e koe. ld. I , 104.
s p i k e r g a t , s. spijkergat,
s p i k e r h i k k e l , s. hekel van, met de punt
omhoog gerichte spijkers op het eene eind
der vlasbraak, waarover het vlas getrokken
wordt, om de laatste scheeven er uit te ha-
len. Vr. Fr. IV, 109. Zie hikkel.
s p i k e r j e , v. spijkeren, met spijkers vast-
staan. — D r u s u s d y s p i k e r e se d e
h o e d o p 'e h o l l e , d y h i m n e t e a r -
d e n . Telt. MS. 7. Compos. bi-, fêst-, op-
spikerje.
s p i k e r k o p , s. kop van een spijker. — I k
k i n d e s p i k e r k o p p e n y n 'e f i n s t e r -
b a n k t r o c h de f e r v e h i n n e s j ê n . —
fig. G l e o n e s p i k e r k o p p e n , flauw bran-
dende lichtjes. — De g l e o n e s p i k e r -
k o p p e n y n de s k y n í e t t e n j o e g e n
in e a r m h e r t i c h l j o c h t . Hûs-Hiem.
1895, 47.
s p i k e r l a m p k e , s.n. eenvoudig lampje,
dat aan een spijker kan hangen. Hsfr. XIV,
184.
s p i k k e l a e s i e , s. bastaardw. speculatie,
lust tot overleg en opmerken. — D e r s i t
wol s p i k k e l a e s j e yn dy j o n g e . —
onderneming uit winstbejag.
Kleine stukjes suikergebak in verschillen-
den vorm; voorheen door den vrijer in de
vensterbank van het slaapvertrek zijner be-
minde in versierde mandjes geplaatst, als
geschenk, om hare genegenheid te verwerven.
s p i k k e l e a r j e , v. bastaardw. speculee-
ren, voor: ernstig over iets denken, op iets
zinnen. Zijn hoop op iets vestigen, vooral
ondernemingen doen met het oog op winst-
bejag.
s p i k k e l j e , v. spikkelen. Compos. bispik-
kelje.
s p y k - o a l j e , s. lavendel olie.
s p i l , ook wel s p u l , s. spel, (in verschil-
lende schakeeringen van beteekenis). — I n
s p i l k a e r t e n , een stel speelkaarten. —
In spil t i p e l j e , — dam me, d a m je.
— T r i j e s p i l i s ú t ; bij het kaatsen. —
I t s p i l ú t s p y l j e . — I t is n e t om 'e
k n i k k e r t s , m a r om i t r j u c h t f e n 't
spil.
— S p i l ú t j a e n , leven maken.
 SPYL. 175
— M e i t s j e g j i n s p i l , drukte of twist,
mei d r o n k e n e líû. — Wy ha t o g e a r -
r e n o a i t g j i n s p i l , leven steeds een-
drachtig. Skoeralm. 5,'X, 1879. — S p i l
s i i k j e , twist zoeken.
— I n m â l s p i l , een vreemd of beden-
kelijk iets, een leelijke zaak. — F o r 1 e-
g e n s p i l , iets waar men geen raad toe
weet. — F o r k e a r d s p i l , een niet te ver-
trouwen iets, — g j i n s u v e r s p i l , iets
waar tooverij, ook oneerlijke handeling ach-
ter steekt. — I t i s m e i d y f a e m for-
k e a r d s p i l , zij is zwanger.
— G o e d b y 't s p i l w ê z e , gezond zijn,
ook goed nuchteren zijn.
— In m o a i s p i l , een schoone, begeer-
lijke zaak. —- Dy m a n h a t i n b e s t s p i l ,
winstgevende zaak, bedrijf of vruchtbaar
landeigendom.
— Hy h a t i n n ij s p i l s e t ( s e t t e
l i t t e n ) ; een nieuw gebouw voor zijn zaak
of bedrijf. — D e â l d e l i û e h a b b e h i m
yn i t s p i l s e t , in het bedrijf of de zaak.
— I n p o a t t e r i c h s p i l , zwak of ver-
vallen getimmerte. — I n l y t s b i h i n d i c h
s p i 1 (t-sje), een klein zaakje, boerderijtje.
Vgl. boerespü. Compos. gûchel-, hyngste-,
Jankìasjespil.
pi. s p i l l e n . — M y n â l d e s p i l l e n ,
mijne oude kleeren, oude plunje.
— H y is g o e d by d e s p i l l e n ( o f b y
't s p i l ) , hij houdt de zaken flink in orde.
Ook: goed van kleeren voorzien.
— S w i e t e s p i l l e n , zoetigheden, —
f i n e s p i l l e n , fijn gebak.
Voorts in samenstellingen, als: g r í e n -
es p i l l e n , allerlei groenten, — k l e a n -
s p i l l e n , allerlei kleeding, — k l a e i j i n g -
s p i l l e n , kleedingstoffen, manufacturen, —
- m â n l i û s - , f r o u l i û s s p i l l e n , z. d.
— S t i k k e n s p i l , gebroken tuig , ge-
reedschap , fig. een niet voltallig gezel-
schap , oneenigheid.
dim. s p i l t sj e, s p i l k e . Ook: s p u l t s j e .
s p y l , s p i l e , s. spijl,— De s p i l e n f e n
in f i n s t e r r a m t . Meer alg. de roedtsjes.
s p y l - a p e l , - p a r , s. speelappel, -peer,
(voormalig kinderspeelgoed).
s p y l a r k , s. n. speeltuig, muziek-instru-
ment. I t s p y l a r k k l i k t a l - o a n . Lie-
teboek 78. — In dichterlijken zin. I t l â n ,
h w a e n s f rij d o m m y n s p y l a r k b i -
wumkes.nl
SPYLJ.
w â l d e t en k r ê f t j o w t o a n 't l i e t .
Sw. 1899, 4.
s p y l b a l , s. speelbal, (fig.). N i m m en
m o a t h i m sa o a n s t e l l e , d a t e r d e
s p y l b a l fen i n o a r w i r d t .
s p y l b a n k , s. speelbank, voor het ha-
zardspel.
s p i l b r e k k e r , s. eg. spelbreker, die het
spel verstoort of onmogelijk maakt door niet
mee te willen doen.
s p y l d e r , s. eg. speler. — G o a i t s e n i s
i n b e s t e s p y l d e r , iemand, die het spel
goed kent. Ook iemand, die bij 't kaartspel
aanneemt om het zoo of zoover te brengen.
s p y l d i n g , s. n. muziek-instrument.
s p y l d o a s , - d o a z e , s. speeldoos, mu-
ziekdoos.
s p i l e r s b a e s , s. m. (een) meester in het
spel, die in een of ander spel uitmunt.
Ook: (een) hartstochtelijk speler, die aan
't spel verslaafd is.
s p y l f a e m , s. f. speelgenoote, vriendin
tijdens den ongehuwden staat. — S i b b e l
e n B a u k h a f o a r h . j a r t r o u w e n al-
t y d s p y l f a m m e n w e s t . — dim.pl. s p y l -
f a m k e s , speelkameraadjes. Ook b o a r t -
f a m k e s (Holwerd) en b o a r t e r s .
s p y l f e i n t , s. m. kameraad, vriend, tij-
dens de jonglingschap. Meer algemeen:
maet.
In Wons.dl. ook in ongunstigen zin, van
iemand, voor wien men op zijn hoede moet
zijn, die met slinksche streken een boos oog-
merk tracht te bereiken. — Voorts ook wel
voor een kwaden bul. — D y b o l l e , d a t
i s i n s p y l f e i n t , een knevel. Aant. van
J. C. P. Salverda, te Wons, in Epk. Wdb.
op G. J.
s p y l j e , v. spelen , te Warns op het Noord
en te Hl. ook in de beteekenis van kinder-
lijk spelen ( l u d e r e ) , waarvoor elders
b o a r t s j e , z. d. — Om j i l d s p y l j e . —
Vgl. äam-, dominij-, Tcaertspylje. — Ook fy-
oele-, f l u i t , h a r m o n i k a - , o a r g e l - ,
p y a n o-spy l j e ; t o a n i e l s p y Ij e. — Op
m e r k e n (kermissen) s p y l j e , in herbergen
muziek maken voor den dans.
— De b r e t t e h o a n n e s p y l j e , den
gebraden haan uithangen, veel vertoon en
drukte maken. — I t j o w t f o r dy a l h i e l
n i n p a s , om d e b r e t t e h o a n n e t o
s p y l j e n . Sw. 1904, 30. — U t 'e k o k e r
 SPTL. 176 SPIN,
s p y l j e , een keel opzetten, schreeuwen, ra- s p y l w i r k , s. speelwerk in een klok.
zen , b.v. van een weerspannig kind, ook Hsfr. X I , 109.
het schreeuwend kijven eener booze vrouw. Ook wel alg. als aanduiding van : een of
— D a t s p i l e e r e k k l e a r , kreeg hij ander muziek-instrument.
ook gedaan, físfr. I I , 244. — D e r s p i l e t s p i n , s. spin. — Sa l i l k —, n i d i c h
h i m h w e t y n 'e h o l l e , hij peinst er a s i n s p i n , erg boos of uit zijn humeur.
over —, zint op iets. Sw. 1860, 4. — I k — Prov. — N i n s p i n s o n d e r m i n . B.
s c i l d y o p d y n h û d s p y l j e , een pak 331.
slaag geven. Vgl. fûstke-spylje. — P e n ru- s p y n , s. n. spint, het lichte en zachte
t e n s p y l j e , de vlucht Demen, (ook) naar hout tusschen den bast en de bruikbare hout-
bed gaan. — M e i d e i e p e n e k a e r t laag. Ook w a e n . Ook: ziekelijke, weeke
s p y l j e , zijn zaken blootleggen. — I t spi- vlekken in het hout. — f ig. W y h a b b e
l e t d e r o m , het loopt er om, het is na- a l l e g e a r r e s p y n , elk heeft zijn gebre-
genoeg , zoo als gij beweert. — De w y n k e n . — D e r w i r d t g j i n s p y n o a n h i m
s p i l e t d ê r k r e k t op 'e g l ê z e n , blaast b i f o u n . hij is onberispelijk van gedrag,
daar vlak op de vensters. — H y s p i l e t — in zijn handelingen.
o p s y n p o a t , zet een keel op, verzet Ook: vetlaag. — Dy k o u d ê r s i t w o l
zich luidruchtig tegen iets. — As d a t l y t s s p y n op. — Hy h a t n e t f o l i e s p y n op
fanke hjar sin n e t k r i g e t , s p i l e t 'e r i b b e n , is mager; fig. ook: schraal bij
se m a r op h j a r p o a t . — H y s p i l e t kas. — S p e k en s p y n , spek en smeer. R.
de w y k , maakt zich uit de voeten. W., B l e d d e n , 33. — Zie spek.
Compos. M-. bij-, for-, foar-, -mei-, net-, ôf-, s p y n , s.ii. spint, oudtijds een korenmaat
op-, troch-, útspylje. — ljs lopen, 't Bildt: spynt.
Ook: coire, dekken, bespringen (van die- Zooveel land als men met een spint zaad
ren). — De b o l l e s p i l e t d e k o u . Lex. bezaaien k a n , (Achtk. en elders).
448. s p y n , s. n., s p i n e , s. spinde, spijskast.
s p y l j i l d , s. n. speelgeld, geld, waarmee — De m u z e n l i z z e d ê r d e a f o a r d e
men speelt. — Ook dekgeld voor het dekken, s p i n e , 't is daar uiterst schraal. — Com-
bespringen van paard of koe. Pr. Vlb. 1/VI, pos. hoek-, itenspyn (-spine).
1884. Vgl. spylje (laatste alinea). s p i n a e l , s. de spits van den toren,
s p y l j o u n , s., speelavond, tooneelvoor- waarop de windwijzer staat. D e s p i n a e l
stelling-avond. Op 'e e a r s t e s p y l j o u n f e n d e t o e r s t i e m e i s y n t a e i j e i z e -
wier der n e t folie folk. r e n s t a n g e n en b a n n e n to swyp-
2
s p y l k l o k , s. speelklok, huisklok mst k j e n a s i n w y l g e n t û k e . R. &T. ,162".
muziek-instrument. s p i n f o e t s j e , v. spartelen met de voeten
s p i l l e , s. spil, waar iets om draait. (of pooten), vooral van een dier in doodstrijd.
s p y l m a n , s. m. speelman, muzikant, — I k j o e c h h i m i n l a w i b e s t s j i n 'e
vooral bij een danspartij — pi. s p y l l i û e . k o p , d a t e r d e r h i n n e t r u z e l e en
— D e r d o u n s j e w o l (o a r e) d j i e r son- l a ei to s p i n f o e t s j e n .
d e r s p y l m a n as d e h o k l i n g e n e r s p i n h û s , s. n. spinhuis, vroeger voor:
k e a l l e n , Telt. MS., 10. — T o , s p y l - tuchthuis.
man! mei dyn kealleflêsk. Hett. s p i n j o u n , s. spinavond, spinmaal (in
R y m k e s , 69. D ê r s i t d e s p y l m a n Drente). Halb., Ruen, 9.
y e t t e o p i t t e k , het is daar nog kort s p y n m û s , s. eg. eig. muis, die de spijskast
na de bruiloft, de jongelieden zijn nog in bezoekt om voedsel te vinden. — fig. D ê r
de wittebroodsweken. b i n n e i n b u l t e s p y n m û z e n , v e l e eters,
s p y l t a f e l , s. tafel, waarop de speellui er zíjn vele kinderen (ín dat gezin).
bij het dansen zitten. — De k r e u p e l e s p i n n e , v. spinnen. Ik spin, ik spoan
s p y l m a n s p r o n g f e n 'e t a f e l ôf- R. (spoun), ik ha spoan (spoun), spinnende,
ind T.2, 341. to spinnen. Hl. sponne. — Schierm. speaun,
S p y l t u c h , s. n. speeltuig. R. P., Keapm. spon. P i g . — D a t s p i n t g j i n g o e d j e r n ,
211/13. Zie spyìarh. die twee harmonieeren niet. — í t s p o u n

wumkes.nl
 SPIN. 177
d ê r h i r d j e r n , daar was hevige twist.
B. 358. — H y h a t n e t t o s p i n n e n of
t o b r e i d z j e n , niets dat hem bindt. B. 245.
— N e a t to s p i n n e n , n e a t t o w í n n e n .
Zonder werk geen inkomsten.
— De s p i n s p i n t i n l a n g e t r i e d .
— De k a t s p i n t , zij maakt een zacht,
eentonig geluid, eenigszins ais het snorren
van een spinnewiel.
Compos. bi-, yn-, óf-, op-, útspinne.
s p i n n e b e a l c h , s. (het) lijf eener spin.
s p i n n e b e a l c h s , adj. in den vorm van
het lichaam eener spin. — I n s p i n n e -
b e a l c h s j û p e . vrouwencostuum met erg
dunne middel. R. ind T.2, 31*.
s p i n n e n , s. verb. (het) spinnen, spinwerk.
— I k ha m y n s p i n n e n ôf, overdr. mijn
werk af. — S p e k o a n s p i n n e n , de éene
waar in betaling voor de andere, ruilhandel.
s p i n n e g a t , s p i n ( n e ) h û s , s., kuiltje aan
den bovenkant van een appel of een peer,
met eenig overblijfsel van den bloesem,
(waarin somtijds spinnetjes voorkomen).
s p i n n e k o p , s. spinnekop. — f ig. voor
een nijdig kind, — meisje. — I t í s i n e a r -
ste s p i n n e k o p .
Ook voor een soort watermolen. I n s p i n -
n e k o p s - m o i i i l e.
s p i n p i i p , - p i p e , s. klos op het spinne-
wiel, die den gesponnen draad opneemt.
s p i n p u d e , s. kleine zak ( p û d e ) , waarin
de te spinnen wol door de Franeker en Snee-
ker woîkammers aan de spinsters te Win-
sum en naburige dorpen werd verzonden,
en door deze met het gesponnen garen te-
ruggezonden. W. D., In Doaze, 56. Van-
daar: pi. S p í n p û d e n als sehimpnaam voor
de inwoners van Winsum.
s p i n r e a c h , s. n.. - r e a g e , s. spinrag,
spinneweb. — D e r s i t h j a r g j i n s p i n -
r e a c h f o a r d e m û l e , iron. Zij is een
snapster.
s p i n s t e r , s. f. spinster.
s p i n r e a g e r , s. ragebol. Zie reayebol.
S p i n r e a g j e , v. spinrag met den ragebol
wegnemen.
s p i n w i e l e , s. spinnewiel. D e r b l e a u
g j i n â l d w i i f b y d e s p i n w i e l e . Ook
dikwijls alleen w i e 1 e , z. <1. — Mkw. s p o n -
w i e l e . — H e e c h-o p p e w í e I e, het ge-
wone spinnewiel. — S k i p p e r s - of s k û t e -
b o e r s w i e l e . Zie skippers-wiele.
wumkes.nl
SPIT.
; s p y s k e a m e r , s. provisiekamer of -kast
| tusschen de bedsteden in een ouderwetsche
| woonkamer.
I s p i t , s. n. gepunte ijzeren bout, die in
j den grond wordt gestoken om er het tuier-
touw of den ketting aan te bevestigen,
waaraan men een stier of een schaap laat
grazen.
Ook om er een schip mee aan den wal
vast te leggen. Compos. bollespit, harspit.
— It s p i t y n ' e r ê c h , tijdelijke stijf-
heid in den rug. Ook overdr. van een
luiaard. — H y h a t i t s p i t y n ' e r ê c h ,
is te lui om zich bij 't werk voorover te
buigen.
s p i t , s. sing. en pi. zooveel aarde als door
één diepen steek met de spade uitgedolven
wordt. — I n s p i t i e r d e , - m o d d e r . —
I t l â n t w a s p i t ô f g r a v e . — U t 'e
t w a d e s p i t w o l 't w o l b o u w e. — Te-
í vens als maat van de diepte, waarop som-
mige gronden ter eultiveering worden om-
gedolven. D e g r o u n t r i j e s p i t o m d o l -
1 e. Vgl. stek.
I Ook pi. s p i t t e n , voor: lange, liehtetur-
j ven, die uit hoogveen worden gestoken.
i s p y t , s. äpijt, berouw. — I k h a d e r
! s p y t f e n . — S p y t e n w r y t , spijt en
verdriet (ook smaad), — Ho l a n g s c i l
s p y t en w r y t m y b i t e ? G. J . I , 170. —
; I k w i r d f e n w r y t en s p y t b i s e t t e n .
j Ibid. 32.
spijtigheid, wrevel, verkropte gramschap.
— Hy sei d a t út s p y t . — D a t w i e r
út spyt.
s p y t b o k k e n , s. steek onder water, ha-
telijkheid, die men iemand toevoegt. —
I m m e n s p y t b o k k e n s j a e n . — Lob-
b i g e s p y t b o k k e n s. Zie bokken. 2e: alinea.
s p i t e , v. spijten. It spyt —, it spiet
(spytte) m y , 't hat my spiten. Vgl. moeije.
s p y t g n i z e , v. grimlachen, hatelijk of
smadelijk lachen. — S p y t g n i i z j e n d út-
i s l y p j e . v. BI. Bik. 88.
s p y t g n y s k j e , v. eenigszins bedektelijk
', grimlachen.
s p i t i c h , adj. en adv. spijtig, spijt en be-
rouw veroorzakende. I t Ì3 s p i t i c h , d a t
; i t s a b i t e a r d i s , zoo slecht is afgeloopen.
wrevelig, nijdig, bitter. — H e d z e s m i d
; i s s p i t i c h om 't e r g j i n d y a k e n w i r -
\ d e n is.
 SPIT.
bits, vinnig, s p i t i g e r e d e n , vinnige
woorden. — S p i t i c h p r a e t , smadelijke
taal. S p i t i c h en s k e e t s k , bits en schim-
pend.
Ook voor: p r e u t s e , met gezochte en in
't oog vallende netheid en deftigheid. —
I n s p i t i c h d i n g , een preutsch meisje.—
I n s p i t i c h h û s , dat zich door nette en
eigenaardige bouworde onderscheidt. B. 146,
336. Vgl. Ubich.
s p i t i g e n s , s. spijtigheid, bedwongen spijt,
misnoegdheid, wrevel, nijd en afgunst, som-
tijds geuit in bitse, stekelige woorden. —
Dy t r i e n n e n w i e r e n n i n t r i e n n e n
fen d r o e v e n i s , m a r fen s p i t i g e n s ,
h o w o l se t o s l i m w i e r om s o k s b l i -
k e t o l i t t e n . Sw. 1873, 7. — l t w i e r
b a r e s p i t i g e n s , d a t er sa n o a r t s k
w i e r , om 't h i m d e e a r e n e t j o w n
w i e r , d y 't h i m m e i r j u c h t t a k a e m ,
s a 't e r m i e n d e .
s p i t s , adj. en adv. spits, puntig. — In
s p i t s e g e v e l , — t o e r , in s p i t s e
noas, — spits kin.
— l t s t i e t d e r s p i t s f o a r , de heldere
lucht, bij scherpen oostenwind en sterke
vorst, teekent felle koude. B. 448, 574. —
Hulde II, 249.
s p i t s e n , s. pi. getrouwe makkers. —
H j a w i e r n e g r e a t e s p i t s e n , dikke
vrienden.
s p i t t e , v. delven, omdelven. — D e g r o u n
omspitte. — Dat taeije lân moat
s p i t w i r d e , yn p l e a t s fen p l o e g e ,
met de schop omgedolven worden, om den
grond losser te maken. Op de kleistreken:
h a k j e , z.d.
t u r f s p i t t e , lichte turf van hoogveen
afsteken. — Vgl. dolle.
s p i t t e r j e , s p u t t e r j e , v. sputteren, spu-
wen. R. P. in Wiarda, 342.
s p i z e , s. spijs. — Prov. F o r o a r i n g
f e n s p i z e d o c h t i t e n , Salv. M. S., 74.
— W y s c o e n e k r e k t o a n 'e s p i z e ( n ) ,
wij zouden juist gaan eten.
s p i z i g j e , s p i i z g j e , v. spijzigen.
s p j â l d z j e , v. Zie spjalte.
s p j a l t e , v. spalten, splijten, klooven. —
B l o k j e s h o u t s p j a l t e . Vgl, k l e a u w e .
— De p l a n k e n s p j a l t e fen d r o e g e n s .
fig. I n b o e r e p l e a t s s p j a l t e , de lan-
derijen , die er toe behooren, verdeelen. —
wumkes.nl
178 SPJEL.
B. 113, 344. — E n h w e t m y n h e a r
s k e l d e en f l o k t e ! Och, l j e a v e t i i d !
i t h û s s p j a l t e h a s t . ld. XI, 25. - l t
wier, eft it h e l e d o a r p s p j a l t e scoe,
het geheele dorp was er door in opschudding.
Vgl. spouwe.
s p j a l d p i i p , Schierm. s. naaldenkoker.
s p j e l d ( e ) , s. speld. Zh. s p e l d e , s p j o l -
de. Schierm. s p j a l d e . — Op s p j e l d e n
en n i d l e n s i t t e . — I t b e r n g û l t , e f t
d e r s p j e l d e n en n i d l e n y n 'e w i d z e
b i n n e . — Prov. I n s p j e l d h a t e k i n
k o p , R. ind T.s, 44«, elk, hoe klein of nie-
tig ook, heeft een wil, dien hij wil door-
drijven. Salv. MS., 81. Comp. doek-, mûtse-,
pak-, tsjiisspjeld.
s p j c l d e b o e k j e , s. n. boekje met losse
prentjes tusschen de bladen gelegd, waarin
kinderen met eene speld mogen steken, en
daarvoor het prentje winnen, dat er mee
aangewezen mocht worden. — Ook s p j e 1 d e-
k y k en s t e k b o e k j e .
s p j e l d e j i l d , s. n. speldengeld, weinig
geacht, kleingeld, bijzondere, kleine inkom-
sten , om de verschillende geringe uitgaven
te dekken.
s p j e l d e k ê s s e n , s. speldekussen, kus-
sentje , waarop de spelden worden be-
waard.
s p j e l d e k o p , s. speldeknop. In de volkst.
ook wel s p j e l d s k o p . — I k h a d ê r i n
p û k e l t s j e a s in s p j e l d s k o p , d a t j û -
k e t my h e i s l i k .
s p j e l d e s i i k j e , v. naar spelden zoeken,
zooals kinderen wel doen, door naar den
grond kijkende, zachtjes voort te loopen,
onder het zingen van: Spjeldtsje,
spjeldtsje, k o m b y m y , || i k h a
sa'n m o a i , Ij e af d i n g k j e for dy. B.
429.
s p j e l d e - , s p j e l d t s j e s i k e r , s. m. schim-
pend voor iemand , die gewoon is met voor-
over gebogeD hoofd te loopen.
s p j e l d e s t e k , s. speldeprik.
s p j e l d e w i r k , s. n. echt kantwerk, met
behulp van spelden vervaardigd, ook spel-
dewerk genoemd. Bij G. J. s p j e a l d - w i r k .
— H j a is o m s l i n g e m e i s p j e a l d -
w i r k . Ibid. I, 4; Halb. N. O., 205, 277.
* s p j e l d i n g e , s. spelling, boekstavering.
spjelds-kcm' speldeknop. Zie spjel-
dekop.
 SPJEL.
s p j e l l e , v. thans veelal: S p e l l e , spel-
len, ook wel s p ( j ) e l d z j e . b o e k s t a v e r -
j e , bo e k s t a e vj e; bij 6. J. b o e k s t o a i j e ,
z. d.
s p j e l l i n g e , s p e l l i n g , s. (ook sp(j)el-
d i n g e ) spelling. — TJs l e t t er-spj e l d i n -
g e , G. J. Voorreds XXX, — Ook b o e k -
s t a v e r i n g , b o e k s t o aij i n g , z. d.
s p j e l t , s. spelt, triticum spelta, graan-
soort verwant aan tarwe.
s p j e l t s o u ( w e ) , s. zeef, waarmede de
spelt gezift wordt.
s p j e l d t s j e - b i k y k , s p j e l d e k y k , s. (kin-
derspel), waarbij een eigengemaakt schilde- i
rijtje, met een daar vóór hangend papiertje,
door andere kinderen, voor eene speld wordt
bekeken. Zie spegelke.
s p j e l d z j e , v. spelden, met spelden vast-
hechten. — Fig. H y w o l m y h w e t o p 'e
m o u w e s p j e l d z j e , iets wijs maken, dat
niet waar is. Compos. bi-, op-, †êstspjeldzje.
s p j i c h t i c h , adj. spichtig. — De s p j i c h -
t i g e f l o t g ê r z e n l i z z e l a n s de i g g e n
fen 'e s l e a t t o d r i u w e n o p i t w e t t e r .
K. ind T.a, 174'. Zie spjuchtich.
spjir, s p j i r r e , s. spar, sparreboom , pi-
nus nbies. — U n d e r 'e i w i c h g r i e n e
s p j i r r e n || w a e r d h j a l e i n , begraven.
Forj. 1904, 112».
Ook voor dakpaal. Vgl. dakspjir.
s p j i r h e a k , s. spierhaak, grofsmids-werk-
tuig.
s p j i r r e b e a m , s. sparreboom. Vgl. spjir.
s p j i r r e b o s k , s. n. sparrebosch.
s p j i r r i n g , s. osmerus eperlanns, spiering
(visch), overdr. voor: een tenger en mager
mensch. Zie spierring.
s p j i r s t o k k e n , s. pi. voor fuikstokken,
als veeltijds uit sparreboomen afkomstig.
Zie †ûk{e)stokken.
s p j i r w i r k , s. n. spantwerk , de gezamen-
lijke dakspanten van een huis of schuur,
als veelal van sparreboomen vervaardigd.
s p j o c h t i c h , s. Zie spjuchtich. Vgl. ook
spjichtich.
s p j o u t e , s p o u t e , v. spouwen, spalten,
splijten. — D a t f o c h t e n g û l d e y n
e l t s j o a r o m , e ft de w r â l d s p j o u t e
s e o e. Zie spjalte.
s p j u c h t , s. specht, een vogel van het
geslacht picus. — G r i e n e s p j u c h t , groene
specht, picus viridis; bùnte spjucht,
wumkes.nl
179 SPLIN.
bonte specht, picus major; w â l d s p j u c h t ,
picus martius — H o m m e l s h e a r d e e r y n
'e t û k e n 't S i z z e n f e n 'e s p j u c h t .
Forj. 1902, 92'. — fig. Een schraal, spich-
tig persoon in 't opgroeien. — S j o c h d a t
f a m k e ! S a'n s p j u c h t , n o u ?
s p j u c h t i c h , adj. spichtig, tenger, ma-
ger, schraal. I n s p j u c h t i c h f a m k e ,
een spichtig meisje.
s p l é t e , Hl. v. splijten.
s p l i n t , s. n. splint, geld. — I n d i c h t e r ,
í om s y n k i n s t f o r n e a m d 1| M a r b j u s -
t e r e e a r m o a n s p l i n t . Fr. Hsfr. 1858,
113.
s p l i n t e r , s. splinter, klein, afgespleten
reepje hout of been. — I t h o u t i s o a n
s p l i n t e r s s l e i n . Ook een fijn en scherp
reepje, dat lichtelijk door de -huid dringt.
H y k r i g e i n s p l i n t e r y n 'e h â n —
y n 'e f i n g e r . — P r o c H y s j u c h t d e
splinter yn oarremans each, mar
d e b a l k e y n syn e i g e n e a c h n e t . —
Vgl. splinter-siikje, splinter-sjên.
s p l i n t e r i c h , adj. splinterig, splinterende.
— S p l i n t e r i g e l a n g e t u r f , Fr. Wjn.
1161, 17.
mager, schraal. — I n t i n , s p l i n t e r i c h ,
g r i m m i t i c h k e a r d e l t s j e . K. ind T.2,
63". — I n l a n g , s p l i n t e r i c h m a n . ld.
I , 135. R. ind. T.3, 176».
s p l i n t e r j e , v. splinteren , splinters afge-
ven , vooral van h o u t . — D a t h o u t s p l i n -
tert.
s p l i n t e r n y , adj. splinternieuw, s p l i n t e r -
nije k l e a n , — overdr. bijzonder in den
schik met een belangwekkend nieuws. —
De â l d b o e r w i e r a l s a s p l i n t e r n i j
[dat syn b i j i e r r e d o c h t e r y e t in
t s j e p p e f r i j e r k r i g e ] . W. D. Fr. Hsfjn.
1900, 122.
s p l i n t e r - s i i k j e , v. aanmerkingen zoeken
te maken. Vgl. volgend art.
s p l i n t e r - s i k e r , s. eg. iemand, die spijkers
op laag water zoekt. — I n h o n d e r t - e n -
t w e i n - t i c h - s p l i n t e r - s i k e r , die op alle
kleine foutjes let. R. W , Blommekr. (Voorw.)
s p l i n t e r - s j ê n , v. de kleinste gebreken
in een ander opmerken en voor eigen groo-
tere gebreken blind zijn. — B i s t û n o u s a
s w i e r fen h o l l e , D a t s t e s p l i n t e r -
s j u c h s t e , s t a l k e ? Yn dyn ein e a c h
i s i n b a 1 k e. G. J., 1, 50.
 SPLIS.
s p l i s , s. splits, ijzeren insteekboutje, dat
beneden den knop in twee platte deelen is
gesplitst, díe, ter bevestiging van een groo-
ten bout, door eene spleet aan het beneden-
einde daarvan , worden gestoken, en door
ombuiging van beide uiteinden worden vast-
gelegd. Vooral gebruikelijk aan hooiwagens.
Vgl. weinsplis.
s p l i s , adj. & adv. overstroomd, even on-
der w a t e r . — D e f i n n e n m e i s p l i s w e t -
t e r . — I t l â n s t i e t s p l i s (ook p l i s ) .
als: s., I t l â n s t i e t y n 'e s p l i s . Lex.
316. Vgl. plis en plas.
s p l i s , s. split, in een kleedingstuk, bv.
vrouwenrok, — spleet, in een schrijfpen.
s p l i s - i z e r , 9. n. splitsijzer, werktuig om
touwen te splitsen en aan elkander te hechten.
Zie volgend art.
s p l i s s e , v. splitsen van touwen met een
splitsijzer, door ze te ontrafelen en los te
draaien en de einden, door samenvlechten,
aan elkander vast te hechten. Zoo ook:
I n s t r o p y n in h o a r n t o u s p l i s s e .
Zie splis-izer.
s p l i t e , v. splijten, van elkander rijten.
— I t b o a r s t w i e r i e p e n s p l y t , Salv.,
56. — De l i p p e n s p l i t e m y . Ook splitte.
s p l i t e r i c h , s p l i t t e r i c h , adj. met kleine
barstjes in de opperhuid.— S p l i t e r i g e h a n -
n e n . — By f r o a s t i c h w a e r m o s t
men n e t m e i w i e t e h a n n e n buten-
d o a r k o m m e , h w e n t d e n w i r d e se
s p l i t t e r i c h . Ook s p l i t t i c h .
s p l i t l e p p e , - l o d â e , s. hooispade, om
hooi van den hoop in de schuur of van den
hooiberg af te steken, Ook h e a l e p p e , —
-lodde , - s p l i t t e r .
s p l i t s e (spr. soms splisse), v. splitsen.
Dy b o e r e p l e a t s s cil s p l i t s t w i r d e ,
de e r f g e n a m e n f o r d i e l e h û s en lân-
nen ûnder elkoarren.
s p l i t t e , v. splitten, splitsen. — De h i n -
d e w i e r y n t w a ë n s p l i t . ld. XV, 152.
onderscheiden, verdeelen. De l e d e n
w i r d e s p l i t yn g e w o a n e , b û t e n g e -
w o a n e en e a r e l e d e n . Karbrief Fr.
Selskip.
afsteken, (van hooi). — H e a s p l i t t e ,
hooi van den hoop afsteken met de hooi-
spade. Zie heasplitte. Vgl. splitleppe.
s p l i t t e ( r ) , s. hooispade. Ook s p l i t t e .
Zie splitleppe, -lodde.
wumkes.nl
180 SPOAE.
j de man , die het hooi afsteekt. — H w a
I is b y j i m m e s d e s p l i t t e r ? Dy gol-
l e i s s a m o a í ô f s p l i t . Dy 't d a t d i e n
h a t , i s ín b e s t e s p l i t t e r .
Ook s. m. s p l i t t e r , een beambte bij de
staatsloterij.
s p l i t t e r i c h , s p l i t t i c b , adj. Zíe splite-
I rich.
splitting:, s. splitsing, verdeeling. ld. I V ,
I 77.
i s p o a n , s p o a u n e , s. sing. en pi., spaan-
I der, spaanders. Zie spoen, spoennen.
i S p o a r , 8. spoor, veelal pi. s p o a r e n ,
j als in: r u t e r s p o a r e n , iisspoaren,
I hoannespoaren.
s p o a r , s. n. spoor, wagenspoor op zand-
en kleiwegen. Vgl. iceinspoar.
ijzeren spoorstaven, rails: I n d û b e l d
s p o a r . Dubbel stel rails. — W y b r û k e
i n d û b e l d s p o a r o m de t e r p m o d d e r
o p 'e w â l t o b r i n g e n ,
spoorweg. W y g e a n m e i i t s p o a r .
— I t s p o a r b j u s t e r w ê z e , van den
rechten weg geraakt, f ig. de plank mis,
niet op de hoogte van de zaak. zijn. — N o u
binn' jy it spoar bjuster, it g e f a l
l e i t h w e t o a r s . — De d i e f o p ' t s p o a r
w ê z e , gewichtige vermoedens hebben , om
den dief te ontdekken.
s p o a r - a r b e i d e r , s. m. spoorwegwerker.
s p o a r - b j u s t e r , adj. het spoor bijster,
op den dwaalweg. — 0 , d y d e H e e c h -
s t e dus s m a & d s j e en h û n j e . . . .
W e i d ' t Hy as spoar-bj u s t r e s k i e p .
G. J. 79.
s p o a r b o e k j e , s. n. spoorgids, aanwij-
zende de aankomst en het vertrek der treinen.
s p o a r e , v. een spoor of sporen m a k e n .
— D a t r y d t ú c h s p o a r t w i i d , heeft
aan weerskanten ver van elkaar staande
wielen. — W i i d s p o a r e , ook: wijdbeens
loopen (van menschen en paarden). Vgl.
wlidskonlách.
s p o a r e , v. met den spoortrein reizen.
S p o a r e , Hl. v. onrustig te bed liggen.
Koosjen 93.
s p o a r h i k k e , s. spoorh<\k, afsluithek bij
een overweg van den spoorweg.
s p o a r k a e r t s j e , s. n. reiskaartje voor den
spoortrein.
s p o a r s t o k , s. dwarehout aan trekzeelen
der werkpaarden.
 SPOAB.
s p o a r t i i d , s. tijd voor het vertrek van
een trein, (ook) Greenwich-tijd.
s p o a r t r e i n , s. spoortrein.
s p o a r w a c h t e r , s. m. seinwachter bij den
spoorweg.
s p o a r w a c h t e r s h û s , s. n. seinwaehters-
woniug.
s p o a r w e i , s. spoorweg.
s p o a r w e i n , s. spoorwegwaggon.
* s p o e d , s. voorspoed. — F e n G o d
a l l i n n e g o e d e n s p o e d . G. J. I 84.
— M y n b i k â l d , ni y n s p o e d , B i n n e
Y, God! y n n e e d e n s w i e r h e i d . —
Ibíd. 147. — Zie voorts ald: 178. 181, 224.
s p o e k , s. n. spook, geestverschijning.
Ook voor vogelverschrikker in tuin of hof.
Overdr. schimpend voor: leelijk mensch.
— In s p o e k f e n i n f r o u m i n s k e .
— Sa e a n g a s i n s p o e k , elliptisch
voor : zoo bang (voor iets) als voor een spook.
— Dou ' b i s t s a b a n g f e n 'e sé a s i n
s p o e k . B. K. 12».
Overdr. — D ê r s e a c h e r s p o e k y n ,
dat leek hem niet goed toe. Hsfr. IX, 124.
s p o e k b a n g , adj. zeer bang voor — zeer
afkeerig van iets. — I k b i n s p o e k b a n g
fen f a l s k e l i û e , — f e n l o t s j e n , —
fen b o a r c h w i r d e n , ensfh.
s p o e k e b l o m , s. in 't alg. voor: (een)
zeer in 't oog vallende bloem, in 't bijzon-
der voor: convohulus sepium , klokkewinde,
(ook voor:) papaver rhoeas, klaproos, wilde
papaver, ook r e a d e r o g g e b l o m en t o n -
g e r b l o m genoemd.
s p o e k e r i c h , adj. spookachtig.
s p o e k e r j j ( e ) , s. spokerij.
s p o e k e s p u i , s. vocht van het schuim-
beestje. Zie podäespui.
s p o e k e ( h i ) s t o a r j e , v. spookgeschiedenis,
— vertelling.
s p o e k e t a e s t , s. plek op het lichaam,
waarvan men niet weet, hoe die ontstaan is.
A. 650. Ook: moedervlek. A 236'.
s p o e k e t e l t s j e , s. spookvertelling, R.
ind T.2, 114*.
s p o e k g û l e , v. herhaaldelijk en aanhou-
dend huilen van een hond. Gebeurt dit voor
een huis, waar hij niet thuis hoort, dan voor-
spelt dit, naar het volksgeloof, onheil, meestal
een sterfgeval.
s p o e k h ú s , s. n. spookhuis, huis, waarin
het spookt.
wumkes.nl
181 SPOEL.
i s p o e k e r i c h , s p o e k i c h , adj. en adv. spo-
: kend. — I n s p o e k e r i g e k e a m e r , ka-
| mer waar het spookt. — S p o e k i c h l ú s -
! t e r e de n a c h t w y n en ûnrestich
I w e e f d e e n w i g g e l e d e s w a r t e sé.
Sw. BI. 1904, 117.
spookziende, schrikachtig. — I n s p o e -
k i c h h y n s d e r . Vgl. spoeksjuggich.
s p o e k j e , v. spoken. — B y d e S k i l i g e
piip p l i c h t it a l t y d to spoekjen-
: (rond)waren, in de samenstelling: o m-
j s p o e k j e , in de weer zijn als anderen sla-
j pen. — D e h i e l e n a c h t s p o e k e h y o p
! 'e s é p e a l l e n e n o e r d e h a d e n . Sw.
1904, 117. — I k d r e a m w o l y n ' t w e i t -
s j e n . 1', I s 't s p o e k j e n o f sok'? Dr. E.
! Quickborn, 39. —Dy s p o e k e t m o a r n s ,
w i t h o b y t i i d a l , — of' . . . j o u n s l e t
y e t om. Cotnpos. omspoekje.
Overdr. I t s p o e k e t h i m y n s y n b o p -
p e k e a m e r k e . Hij is niet wèl in 't hoofd.
Hij slaat wel eens erg door. — I t s p o e k e t
m y y n 'e h o 11 e. Mij kwelt een aandoening
van suizing en klopping in hoofd en ooren.
Ook: doen afschrikken door sterk ge-
druisch. — As d e n e t t e n (fen de f û g e l -
f a n g e r ) s p o e k j e , d e n w o l l e d e fû-
g e l s d e r n e t op f a l i e .
s p o e k s e l , s. spook, geestverschijning.
— Der d a n g e l t o a n d e L a n g e s l e a t -
t e n i n s p o e k s e l om. R. ind T.2, 263'".
s p o e k s - y n t a e s t , s. n. schimpend, voor:
leelijk. verachtelijk wijf. A. 422.
s p o e k s j ê n , v. spoken-, schrikbeelden
zien. — U s o a r r e h i e 't a l t y d b j u s t e r
mei s p o e k s j ê n to d w a e n .
schrikachtig zijn (van paarden). — ü s
â l d r y d h y n s d e r wit fen g j i n spoek-
s j ê n , ziet bij den weg niets, waarvoor het
schrikt. — Hy s j u c h t s p o e k , ziet gevaar
j in een zaak, waarmee hij zich heeft inge-
laten.
s p o e k s j ê n d e r , s. eg. die overal spook
ziet, vooral: schichtich , schrikachtig paard,
dat van allerlei voorwerpen aan den weg
gevaar ducht.
s p o e k s j u g g ( e r ) r i c h , adj. spookziende,
vooral van paarden. Vgl. spoeksjên.
s p o e l k o m , - k ù m , (Holl-isme) s. spoel-
kom. Vgl. kóp.
; s p o e l m a n d e , s. (Holl-isme), opene mand,
waarin de visscherlielen hun mondkost, visch-
 SPOENH.
tuig, enz. naar de aak dragen. ld. V i l t ,
101/102.
s p o e n (spr. -ûó-), s. — pi. s p o e n n e n ,
houtspaanders. Compos. fjûr-, k>ip-, skaef-
spoennen. — Prov. Dêr-'t h o u t k a p p e
w i r d t , f a l i e s p o e n n e n , Holl. men kapt
geen hout, of er vallen spaanders. — D e r
b l e á u g j i n s p o e n fen o e r , er bìeef niets
van over. — D e r b l e a u g j i n s p o e n f e n
h i e l , er bleef niets ongeschonden. — dim.
spoentsje. — Overdr. D e r in s p o e n t s j e
m e i û n d e r s t e k k e , het twistcuur mee
aanstoken. Ook wel: s p o a n , spoan-
n e n , z. d.
s p o e n h o k , s. n. spaanderhok, bergplaats
voor spaanders of krullen, als brandstof, o.a.
bij bakkers.
s p o e n n e n , adj. van spanen. — S p o e n -
n e n b e r n e b o a r t e r s g û d . — K r e k t as
w i e r 't l o s s e - e n - f ê s t ' n e a t o a r s a s
s p o e n n e n b e r n e b o a r t e r s g û d . — In
s p o e n n e n d o a z e , overdr. een onsterk,
licht gebouwd huis. — E a b e s y n nij h û s
liketsa op'teachwolgnap, mar't
is i n s p o e n n e n d o a z e , — Ook een
zwak persoon. Zie äoaslce.
s p o e n s k , adj. & adv. verstoord, kribbig.
— B e p p e i s r a r e s p o e n s k , erg slecht
gehumeurd. Bijek. 1866. 70.
s p o e n s k s j ê n , stuursch kijken. B. 330.
Gron. e. e.: Spaansch.
s p o n n i n g , s. sponning, groef in het hout-
werk , om het in elkander te doen sluiten.
Vgl. finster sponning.
s p o n s , s p o u n s , s. spons. — I n s p o n s
om ' t l a e i d e r m e i ô f t o f eigen, ò f t o
w i s k j e n . — I n s p o u n s (spounske) yn
't s n ú f d o a s k e , om d ê r r û k e r s g û d o p
to j i e t t e n .
s p o n t u r f , s. sponturf, eene soort beste,
zware turf.
s p o n z i c h , s p o u n z i c h , adj. sponsachtig.
— In s p o u n z i g e groun.
s p o t , s. spot. — De s p o t m e i ' t i e n
of't oar h a w w e , -driuwe. — Y e n s e l s
t a i n s p o t m e i t s j e , zich bespottelijk
aanstellen. — M e i e i g e n s p o t n e i b ê d ,
trouwen mét iemand, die(n) men vroeger
had geminacht en bespot. — I m m e n t o
s p o t b i e d e , een veel te lagen prijs bieden.
s p o t s l a e n , v. spotten. — H y w i e r o a n
't s p o t s l a e n m e i i n m a n k earm
wumkes.nl
182 SPRAEK.
m i n s k e en h y h i e s e l s i n b o c h e l -
t sj e. B. 155.
S p o t t e , v. spotten, den spot drijven met
iemand of iets). Alth., 309: spotsje.
s p o t t e r , s. eg, spotter, die spot. — Prov.
S p o t t e r s h ú s k e s r e i t s j e y n 'e b r â n .
— S p o t t e r s krije s p o t t e r s l e a n ,
spotters worden op hun beurt ook wel be-
spot en krijgen loon naar werken.
s p o u d e , s p o u w e , v, spalken, splijten,
splitsen, verdeelen.— Hy s p o u t i n s w e -
v e l p r i k k e y n a c h t e n , is erg zuinig of
gierig.
— Fig. W y t o c h t e n , 't h e l e d o a r p
w o l s p o u w e (toen het meisje bij daglicht
met haar vrijer door het dorp liep) Fr. Hfr.
1901, 194.
s p o u d e r , s p o u w e r , s. voor iemand, die
een geërfd kapitaal niet bijeenhoudt, maar
verdeelt en verkwist. B. 298.
Ook voor beschuitbroodje , dat wegens zijn
dikte door sterke rijzing, gemakkelijk in
tweeën gescheiden kan worden. B. 113, 298.
s p o u n l e , s. spaan , boterspaan. — H j a
m i e n e alle t i d e n r e a b û t e r foar de
s p o u n l e t o f i n en. Telt. MS., 18. Zie
spaen.
S p o u w e , v. en s p o u w e r , s. Zie sponde
en spouder.
s p r a e k , s p r a k e , s. spraak, taal, spraak-
vermogen. — I k l e a u m y n w i i f m i s t
d e s p r a k e . W. D. Fr. Húsfr. 1900, 281.
Us F r y s k e s p r a k e . Ook uitspraak,
tongval. M e n k i n o a n d e s p r a e k w o l
h e a r r e , e f t i m m e n i n w â l d t s j e r ef
i n k l a i k e r ís. — toon van spreken: I n
s p r a e k , dy ' t s ê f t en k r i t e r i c h w i e r ,
een zacht en weenend geluid bij het spre-
ken. A. Ysbr.(1861), 22.— D e r is s p r a k e
f e n , er is sprake van. Ook: D ê r g i e t
s p r a e k fen, d a t h j a t r o u w e scil.
Op 'e s p r a e k k o m m e , — I m m e n op
'e s p r a e k b r i n g e , in opspraak brengen.
Compos. opspraeh, útspraek.
s p r a e k l e a s , s p r a k e l e a s , adj. sprake-
loos.
s p r a k e l e a z e n s , s. sprakeloosheid.
s p r a e k s u m , adj. spraakzaam, bespraakt,
vriendelijk, best te spreken. — H j a w a e r d
s p r a e k s u m en f r j e o n l i k . A. Ysbr
(1861) 20.
s p r a e k - , s p r e k w e t t e r , s. n. spraak-
 SPRAN.
water, sterke drank. — H y h a t s p r a e k -
w e 11 e r h a w n , hij heeft spraakwater in,
men kan 't aan zijn druk praten merken,
dat hij er ruimschoots van gebruikt heeft.
s p r a n k , s p r a n k e l , s. vonk , vuursprank.
De s p r a n k e n s p a t t e ú t i t f j û r —
dim. s p r a n k j e , s p r a n k e l t sj e, ook:
deeltje, afgesplinterd stukje van iets hards,
fig. greintje. — I n s p r a n k e l t s j e m e i -
lij e n , Skoeralm. 21X11, 1879. — Overdr.
Den o n t g l o e r r e t d a t s p r a n k j e f e n
h e ech-f o r h e v en e n s d j i p y n s y n h e r -
t e . Sw. 1904, 110.
s p r a n k e l j e , v. sprankelen, vonkelen,
vonken geven, Zie sparkje, sparkelje.
s p r a n k j e , v. sprengen, besprengen.
Salv., 32.
s p r e a u , s p r i u w , s p r o u , s. aphthae
(de) spruw. — I k k r i g e d e s p r i u w en
't s û r en m e a r s o k k e d i n g e n , d y 't
de l y t s e b e r n h a s t a l l e g e a r r e k r i j e .
W. D. Fr. Th. Ulesp. 3 , 7.
s p r e k , s. voor: gesproken woord. — H y
8 p r e k t n i n s p r e k , geen woord. A. 666.
s p r e k k e , v. spreken. Ik sprek, ik spriek
(spriik, sprits), ik ha spritsen, sprek-
kende, to sprekken. — M e n m o a t s p r e k -
ke do a r e, as 't t i i d is. A. 595*. — Dy
m a n is s o n d e r s p r e k k e n , slecht gehu-
meurd en te stug om to spreken. — H y
(hja) l e i t s o n d e r s p r e k k e n , sprakeloos
in een zware ziekte. — H y s p r e k t , as de
s t i e n n e n b y â l d s , spreekt geen woord.
De b a es is m i n t o s p r e k k e n , Hij
is ontevreden, toornig, men kan niet best
een verstandig woord met hem spreken. —
H y s p r e k t n e t f e n 'e r o m t e . Hij heeft
niet een ruim inkomen, roemt niet op zijn
toestand. -• It s p r e k t , a s i n b o e k , ook
wel: D a t s p r e k t , dat spreekt als van
zelve, het is volkomen juist.
grootspreken, roemen. Hy s p r e k t b a l -
s t i e n n e n , ( b a l k e n ) o a n t w a . — Prov.
Lûd s p r e k k e n f o l t g j i n s e k k e n . — It
k i n g j i n s p r e k k e n 1 rj e , er valt niet
op te roemen. Compos, bi-, op-, ta-, út-
sprekke, prìissprekke.
s p r e k k e r , s.cg. spreker, ook voor iemand,
die eene lezing houdt of een stuk voordraagt.
— 11 i s i n g o e d e s p r e k k e r ( p r a t e r ) . —
t Moat al in g o e d e s p r e k k e r w ê z e ,
dy i t in swijer f o r b e t t e r t .
wumkes.nl
183 SPRIN.
Ook: grootspreken, pochen. —Prov. S p r e k -
k e r s hawwe g j i n b r e a, k 1 e ij e r s gj i n
! n e a. Vgl. greatsprekker.
; s p r e k m e n e a r è n , s. spreekwijzen, ge-
I zegden , W. D., In Doaze , IV.
bijzondere wijze van zich uit te drukken.
— Dy m a n h a t f e n dy b y s o n d e r e
sprekmenearèn.
s p r e k w e t t e r , s. n. Zie spraekwetter.
j s p r e u k ( e ) , s. spreuk. — dim. s p r e u k -
j e , ook versje, rijmpje. — I n b o e k j e m e i
, m o a i j e s p r e u k j e s . —De b y s b a u w e r s
! h a to n a c h t in s p r e u k j e op domi-
nijssketset.
s p r i e d e , s p r i è d z j e , v. spreiden, uit-
spreiden. Ik spried, dou spraetst, hij spraet;
ik spraette, ik ha spraet, spriedende, to
i sprieden. — I n b ê d s p r i e d e , opmaken,
— i n b ê d f o r i m m e n s p r i e d e , iemand
een nacht over houden. — H y s p r a e t t e
s y n s k o n k e n r i u c h t s en l o f t s f e n
! e l k o a r , s a d a t e r m e i 't k r ú s o p 'e
| g r o u n k a e m . — It i t e n oer de t o n g e
s p r i e d e (f ij n e gerechten) nauwkeurig proe-
ven om er den smaak recht van te genie-
ten. — Compos. for-, útspriede; dong-, mod-
der sp riede.
s p r i e d e , s p r i e d e r , s. sprei, beddesprei.
— Nim dyn s p r i e d e op en g e a n nei
h û s . Halb. Matth. IX, 6.
s p r i e l , s. (het) dwarsstuk aan het onder-
einde van een schippersboom.
s p r i e t , s. spriet, lange stok of paal, bij
scheepstuig behoorende.
s p r i e t r i n n e , v. sprietloopen , vroeger op
kermissen om prijzen. — M ê s t k l i m m e
en s p r i e t r i n n e .
s p r i e t s e i l , s. n. sprietzeil. Ind. B 125,
zeil met het boveneinde aan een spriet in-
plaats van aan een gaffel (z.d.) gehecht.
s p r i l , adj. & adv. hel, flikkerend. —
De l a m p e b a r n t s p r i l . B 288.—
Ook: gejaagd, ongerust. Vgl. skril.
s p r i n g b o l l e , s. m. spring-, fokstier.
s p r i n g e , v. springen. Ik spring, ik sprong
(Tietj. spr. ò), ik ha of bin sprongen (Tietj.
sprong), springende, to springen. Hl. s p r y n -
g e , h y s p r o e i n g (hy sprong) . . . — O e r
de s l e a t s p r i n g e . — D e r is my f o l i e
f o a r de s k i n e n s p r o n g e n , ik heb veel
wederwaardigheden gehad. — M y n l é s t e
r y k s d a e l d e r m o a t s p r i n g e , ik moet
 SPRIN. 184
dien uitgeven. — D e b a n k i s s p r o n -
gen.
coire, bespringen, bij koeien en schapen.
Compos. bi-, for-, yn-, óf-, opspringe.
part. pres. s p r i n g e n d , ook als adv.
Hy i s s p r i n g e n d ( e ) H i k , zeer vertoornd.
s p r i n g e r , s. (eg.) springer, iemand, die
springt — pi. s p r i n g e r s , ook voor: ma-
den in vleesch of spek. — Dy s k i n k e
dêr binne s p r i n g e r s yn, nou scil
í k d e r n e a t f e n h a . Henndl. en elders.
s p r i n g f e a r , s. springveer.
s p r i n g f e t , adj. van een rund, d a t , of-
schoon ver van mager, nog wel springen
kan. Vgl. tommefet.
s p r i n g v l o e d , s. springvloed, hooge wa-
tervloed in zee, waarop de invloed van zon
en maan tegelijk werkt.
s p r i n g h y n ( g ) s t , s. m. dekhengst.
s p r i n g n i t e l i c h , - r a z e n d , adj. verschrik-
kelijk boos, zeer vertoornd. Zie springend.
s p r i n g r a e m , s. m. fokram.
s p r i n g r o k , s p r i n g r o k j e , s. — Korte
vrouwen-onderrok. — K o m y n 't s p r i n g -
r o k j e i' M y n l j e a v ' l y t s e T r y n . Dr.
E. Quiekborn, 21. — F a m r n e n (dy 't b y
h i r d r i d e n ) y n 'e s p r i n g r o k sa t r o c h -
d r a e i d e n . Fr. Hfr. 1853, 92,
s p r i n g w i r t e l t s j e , s. n. worteltje van ze-
kere plant, waarmee iemand een deurslot
kan doen openspringen. ld. XIII, 155. (oud
Bijgeloof).
s p r i n g s y e , v. sprengen. Compos. bi-
springzje.
s p r i n k e l d , adj. gesprenkeld, (ook) ge-
sprikkeld. — S p r i n k e l d e h o a z z e n , ge-
spikkelde kousen.
s p r i n k e l j e , v. sprenkelen. Compos. bi-,
oersprinkelje.
S p r i n k h o a n n e , s. sprinkhaan, locusta en
gryllus. — Bij het koolzaaddorschen: s p r i n k-
h o a n n e n , voorstelenrapers. Vgl. stâlsiihje.
s p r i s s e l , s p r i t s e l , s. n. gering deeltje,
sprenkeltje, spatje, stukje , greintje. — B y
't p a n k o e k b a k k e n k o m m e d e r s o m s
s p r i s s e l s fen 't b i s l a c h o a n 'e k a n t
f e n de p a n n e to l â n n e . — I k h a y e t
g j i n s p r i s s e l i t e n h a w n , nog niets
gegeten.
Ook: s p r ú s e l , s p r ú t e n s p r ú t s e l , z.d.
s p r i t r w , s. Zie spreau.
S p r o k , s p r o k k e , s. formica rufa, —
wumkes.nl
SPRDT.
; pi. s p r o k k e n , groote boschmieren, die
haar gemeenschappelijke nesten of wonin-
gen van kleine houtsprokkels of dennenaal-
; den maken. — Drente: s p r o k k e l a a r
; Zie eameläer.
s p r o k k e n ê s t , s. n. mierennest. — Overdr.
I t i s d ê r s a n n e i n s p r o k k e n ê s t , een
huishouding van Jan Steen. Zie sprok en
. eamelersnêst.
] s p r o n g , s. sprong. HL s p r û n g . — I n
i s p r o n g o e r d e s l e a t . — O e r 'e g r ê f t
j ì j e p p e , d a t is g a n s i n s p r o n g . —
W y s t i e n e o p 'e s p r o n g om f o a r t t o
gean. — Kromme sprongen — Wyl-
d'e s p r o n g e n . R. ind T. a , 160".
Ook voor een beentje uit de poot van een
haas. De s p r o n g f e n i n h a z z e . I n
j h a z z e s p r o n g t a 'n ú t p l u z e r . Zoo ook
I bok k e s p r o n g , k a t t e s p r o n g .
I Ook: coitus, dekking van dieren. — T w a
k e a l l e n f e n i e n s p r o n g . Compos. trije-
sprong, driesprong van een weg.
s p r o t , s. Chipaea sprattus, sprot (viscb).
] — It w i r d t a l l e g e a r r e m i n d e r , sei
j 't w y f k e , e n h j a k o f t s p r o t f o r
i h e a r r i n g e n . Forj. 1873, 80.
î fig. s. n. gepeupel, slecht volk.
{ s p r o u (Tietj. e. e.), s. spruw. Opsterld.:
; s p r i e . Zie spreau en spriuw.
s p r u s e l , s p r ú t s e l , s p r u z e l , s. nietige
kleinigheid, greintje. — I k h a h j o e d y e t
g j i n s p r u ( t ) s e l i t e n h a w n . Zie sprissel.
s p r ú t , s. spruit (van planten). — S p r u -
t e n o a n 'e i e r d a p p e l s . — dim. s p r ú t -
s j e. Compos. gêrssprútsje , grasscheutje.
Fig. voor: kleinigheid. — H y j o w t g j i n
s p r ú t ( s p r ú t s e l ) w e i , níets. Vgl. spris-
sel, sprusel.
s p r ú t , s. de door den kap van een molen
aan weerskanten uitstekende dwarsbalk,
waaraan de schoorbalken bevestigd zijn.
s p r u t e , v. spruiten, ontspruiten , kiemen.
— 11 g ê r s-, d e i e r a p p e 1 s-, de b e a n-
t s j e s , b i g j i n n e t o s p r u t e n . Compos.
ú t s p r u t e.
aanstekelijk werken. — I t s e a r s p r ú t .
s p r ú t g a t t e n , s. pi. oogen of kiemhol-
ten in een aardappel.— P a n k o e k e n m e i
s p r ú t g a t t e n , schertsnaam. voor: aard-
appels met de schil gekookt. W. D., In
Doaze, 33.
s p r ú t k o a l , s. spruitkool.
 SPRUT.
s p r ú t s e l , s. n. spruitsel. Compos. útsprút-
sel. Zie sprússel en sprút.
s p u i , s. spog, speeksel. Compos. podäe-,
slakke-, spoekespui.
s p u i g a t t e n , s. pi. spui- of spiegaten (van
een schip). — I t r i n t de s p u i g a t t e n
ú t , 't loopt de spuigaten uit. Overdr. 't
gaat te grof.
s p u i j e , v. spuwen, (ook; overgeven, bra-
ken. — H y s p u i t n e t y n 'e j e n e v e r ,
lust graag een borrel. —Overdr. H y s p u i d e
f j û r en f 1 a m , kantte zich in heftige be-
woordingen ten zeerste tegen het hem ge-
dane voorstel. — I m m e n o p s y n (it)
f e s t j e s p u i j e , vinnige verwijten doen. —
I t b e r n is sa m i s l i k , i t h a t a l t w a -
k e a r s p u i d , gebraakt. Compos. bi-, for-,
út spuije; bloedspuije. Ook s p i j e , z. d.
s p u i p o t , s. spuwpot, kwispedoor. Ook
ä p ij p O t.
s p u i t , s. spuit. Compos. brânspuit, glê-
zespuit.
S p u i t s j e , v. spuiten. Compos. bi-, yn-,
átspuitsje.
s p u i - ú t , s. spui-opening van een water-
molen, opening, waardoor het water wordt
uitgestuwd. — F o a r d e s p u i - ú t f e n i n
wettermounle wirdt winters itiis
n e t g a u s t e r k . Ook ú t s k o a t (bak).
s p u i - ú t , s. eg. uitspuwsel, in verachte-
lijken zin voor een weinig spijs of drank.
Ik s i e t d ê r wol in û r e en der w a e r d
my s e l s g j i n s p u i - ú t o a n b e a n .
Ook in 't alg. voor; geringe hoeveelheid,
greintje. — Us r i k e o m k e h a t g j i n
spui-út for my oer.
s p u l , s. dialectisch veeltijds gebruikelijk
voor s p i l , spel (z.d.) in verschillende eenigs-
ins gewijzigde beteekenissen. Zie spil.
s t a , expr. adv. in de uitdrukking: d a t
i t s t a s e i , wanneer eene geweldige bewe-
ging door eene sterkere macht wordt ge-
broken. — H y k o e g e l e d a t s t i k i z e r
t s j i n 'e m û r r e o a n , d a t i t s t a sei.
— It s k i p s t a e t t e t s j i n d e s t i e n n e n \
w â l o a n , d a t it s t a sei.
s t a b e l , s t a p e l , adv. stapel, eig. opge-
hoopt, geheel en al, in sterke mate; —
dikwijls bij verkorting afzonderlijk gebruikt
voor de volgende adjectieven:
s t a b e l - , s t a p e l d r o n k e n , smoordronken,
— Dy k e a r e l w i e r s t a b e l ( d r o n k e n . )
wumkes.nl
185 STAEI.
s t a b e l - , s t a p e l g e k , uitgelaten, wild
allerdolst, (ook) volslagen krankzinnig. —
Dy b e r n g e a n e d e n h e i s l i k o a n , h j a
b i n n e —. l y k j e w o l s t a b e l - of s t a -
pelgek.
st a b e l s l j u c h t , als boven, (ook) in erge,
mate verzot. — Dy w y l d g a t t e n t a fam-
men binne s t a b e l ( s l j u c h t ) om 'e
m â n l j û e . Verg. pûrsïjucht. Ook s t a p e l .
s t a d i c h , adj. & adv. gestadig , langzaam
of ongemerkt, maar aanhoudend, — voort-
durend. — S t a d i c h f o r o a r j e d e d i n -
g e n h j i r o p 'e w r â l d . — S l û c h en
h i n g ' r i c h , s t i l en s t a d i c h . — I n sta-
dig e r e i n .
gelijkmoedig, bedaard. — A l d e f r o u -
l i û e n o a r e s t a d i g e m i n s k e n . R.
ind T.2, 228, — s t a d i g e l i û . — S t a -
d i c h w a e r , kalm, bestendig weder.
dim.-vorm: s t a d i e h j e s , staechjes,
zachtjes. — S t a d i e h j es r i d e , langzaam
en voorzichtig rijden. — Ho g i e t i t m e i
S j o e r d ? S t a d i e hj e s , hij neemt slechts
langzaam in beterschap toe, — zijn zaken
gaan niet naar wensch.
s t a d i c h - o a n , adv. langzaam aan, lang-
zamerhand. — S t a d i c h - o a n ! i t is in j o n g
h y n s d e r ! behandel het bedaard. — S t a -
d i c h o a n , den b r e k t de l i n e n e t ,
langzaam a a n , dan breekt de lijn niet.
s t a e c l i , s. eg. steiloor, soort varken met
steile ooren. dim. staechje.
s t a e c h , s. voor: lijn of tak van eene
familie. Zie staek.
S t a e c h , s. staag, stag, masttouw (op een
schip) — I t s k i p o e r 'e s t a e c h s e t t e ,
door den wind laten loopen. — O e r s t a e c h
s m i t e , overstag smijten, schielijk wenden.
i Overdr. I m m e n o e r 'e s t a e c h (oer
s t a e c h ) s e t t e , van zijn stuk brengen,
overbluffen. — d e b o e l o e r s t a e c h
s e t t e ( s m i t e ) , alles in huis dooreen ha-
len (werpen). —^ I t is h j i r h w e t o e r
s t a e e h , m a r jy k i n n e d e r wol yn,
wat wanordelijk, van zijn plaats. Ook s t a c h
en s t a e k .
s t a e i , s., een soort halmgewas met lan-
gen stengel en donkere pluim, groeiende in
het roggeveld, tot eene hoogte van'de rog-
ge-aren, meestal, wanneer in het zelfde veld
meer dan één jaar achter elkander rogge
gebouwd wordt.' — D a t r o g g e fji ld
 STAEI.
b r i n g t n e t folie op, dêr s t i e t io
f o l i e s t a e i j u . Opeinde, Small. en om-
str. 't Bildt: b r a n d-a e r (vermoedelijk
windhalm.)
"Staeije , v. zetten , plaatsen , vastmaken.
De j o n g e s hiene in stûrts-line
s t a e i d , d ê r t r u z e l e i k o e r , ze had-
den een touw (of lijn) gespannen, waar ik
over tuimelde. R. ind T.2, 47".
s t a e i n k , Hl. s. stank.
s t a e i v e r s k , Hl. s. staverensch. — S t a e i -
v e r s k h a e d , kapsel. Zie haed.
S t a e k , s. staak, lange dunne paal, fig.
voor: lang en mager niensch, vooral van
eene vrouw.
s t a e k , s. staak of tak eener familie. In
e r f s k i p m o a t f a e k û n d e r t w a of
mear staken fordield wirde.
s t a e l , s. staal, lapje als monster van ge-
weven stof. — D y k e a p m a n r e i s g e t
m e i s t a l e n , dim. s t a e l t s j e . — I n
m o a i s t a e l t s j e g û d , een lapje fraai be-
werkte stof. — D ê r h a s t e w i s i n
f r j e m d s t a e l . A. Ysbr. < 1861) 9.
Ook een verhaal, dát eenigen indruk maakt
als voorbeeld van iemands bekwaamheid,
vlugheid, ondervinding of van eenige ge-
beurtenis. — I k h a w a l g a n s û n d e r -
f o u n , d e r s c o e 'k j i m i n e m e n n i e h
s t a e l t s j e fen fortelle k i n n e . — Nou
en d e n f o r t e l d e n d e â l d e l i û i n
s t a e l t s j e ú t h j a r j o n k h e i t , iets uit
de geschiedenis hunner jeugd. H. Z., Ts.
tuwzen, 153.
s t a e m , s. stam. — D e F r i e z e n a l l e -
g e a r r e t w i g e n [| P e n 'e i e n e e n s e l -
m e m e m m e s t a e m . Forj. 1884, 30. Zie
stam , stamme.
s t a e p , s. stap, op 'e s t a e p , op den
stap, stapvoets. G. J. 1, 87 (nog hier en
daar bij ouderen. Zie stap,
s t a e p j e , v. stappen. G. J. I I , 112. Zie
stappe.
s t a e s j e , s. statie, p r a a l , vertoon. —
D a t w i e r in s t a e s j e fen b i l a n g . —
D ê r k a e m er m e i a l l e s t a e s j e (deftig-
heid) o a n s t a p p e n . Compos. lykstaesjt:
s t a e s j e k l o k , s. voor: staartstukklok, eene
Friesche klok in 't midden der 19e eeuw al-
gemeen in gebruik; ook: s l y p b o e r d k l o k
en s l ú t b o e r d k l o k , z. d.
s t a e v j e , v. staven. Vgl. ook boekstaevje.
wumkes.nl
186 STAL.
I s t a f , adj. traag van bevatting, door ver-
' zwakking der hersenen, ook door doofheid.
— J y moatte h w e t l û d e r p r a t e , i k
í b i n h w e t staf. — I n s t a f â l d man.
i Overdr. — De n e a r r i n g s t a f m e i t-
j s j e , bederven, doen verloopen.— De n e a r -
r i n g r o a n s t a f , de nering verliep. R.
! ind T.a, 17''.
— De r o g g e i s s t a f , de te veld staande
rogge gaat liggen
s t a f - o e r - n a c h t , ook staf- e n af, expr.
adv. plotseling, onverwacht, hol over bol.
— S t a f - o e r - n a c h t g i e t d a t n e t , plot-
i seling gaat dat niet; die verandering is niet
onmiddellijk te verwachteu. J. H. H., R. ind
! T. ! , 309". — J i f f r o u w i e r sa m a r staf-
en-af s o n d e r f a e m r e k k e , Hsfr, XII,
121. — I k m o a s t s a s t a f - e n - a f f o a r t ,
onverwachts van huis.
s t a k k e r ( t ) , s. m. sukkel, stumper. —
D o u b i s t i n s t a k k e r , iemand, die niet
durft of niets goed kan doen. — Ook me-
delijdend: E a r m e s t a k k e r , arm, onge-
lukkig mensch. — O c h , d y s t a k k e r ! — I n
s t a k k e r h a t g j i n h i m d o a n . Sechje.
s t a l , s. Z.Ned. stal, gestalte, houding.
— In k e a r d e l m o a i h e e c h fen s t a l .
stand. — S t a l g r i p e , tot stand komen.
Toestand van rust. — De kij s t a l j a e n ,
rust geven: enkele weken voor 't kalven
ophouden ze te melken. Compos. opstal,
lippenstal, landmaat.
s t a l , s. stal, veestal. — De k i j , d e
h y n s d e r s o p 'e s t a l s e t t e . Prov. De
b e s t e h y n s d e r s f y n t m e n op 'e s t a l ,
de beste paarden staan op stal, fig.
de degelijkste meisjes vindt men in huis,
niet op kermissen of dergelijke gelegen-
heden. Ook met opzicht tot huwbare
meisjes: D e b e s t e h y n s d e r s siket
m e n o p 'e s t a l . — Overdr. h e e c h o p 'e
s t a l s t e a n , in hooge achting zijn. —
M u r k s t o e h e e c h o p 'e s t a l b y h w a
't h i m k e n n e n l e a r d h i e n e . Sw. 1904.
99. — D a t h y n s d e r s c i l d e s t a l w o l
f i n e , die zaak komt wel in orde, dat zal
zich wel schikken. Compos. bolle-, hj/nste-,
Tcouwestôl; nearlstâl, shittstâl.
stal-, s t a l b i n e , s. stalband, touw (met
ketting), waaraan een koe op stal is vastge-
bonden. — S t a l b i n e m e i k e a t t i n g e n .
B 176.
 STAL. 187
s t a l - , s t â l b o l l e , s. m. (een) op stal ge-
houden springstier. Lex. 450.
stal-, stâltoûter, s. stalboter, boter van
de melk der op stal staande koeien, ter on-
derscheiding van g ê r s b û t e r (z. d).
Stal-, s t â l d o n g , s. stalmest, mest van
het op stal staande vee.
s t a l - , s t â l f e i n t , s. m. stalknecht, bij
een stalhouder.
s t a l - , s t â l f o e r j e , v. de koeien des zo-
mers op stal voederen , in plaats van ze te
laten weiden. — W y s c i l l e de s e i z e
f en 't hj e r s t s t al f o e r j e , de zes pon-
demaat maaien, om het gras aan de koeien
op stal op te voederen.
s t â l f o e r j e n , s. verb. het stalvoederen,
met versch gemaaid gras. Zie vorig art.
s t a l - , s t â l h o u t , s. n. breede, dikke plank,
waarmede het achterste gedeelte eener Frie-
sche koestal langs de greppel gevloerd is.
I k f a g e de s t a l h o u t e n r i s o a n . R.
ind T.3, 288*.— De k o u l e i t o a n ( t s j i n )
't s t â l h o u t , i s ziek, vooral gezegd bij
z.g. k e a l l e s y k t e.
s t a l j e , v. plaats geven, stellen, bergen.
— Ulkje stallet i t i e n e n ' t o a r y n
'e b o l k o e r r e n . Sw. 1896, 49. — W y
k i n n e a l d y d i g g e l s en f o d d e n y n
h û s n e t s t a l j e , we kunnen al dat gebro-
ken en geschonden aardewerk niet in huis
plaatsen. B , 157. — W â t s e k i n w o l
i e n s t a l j e , wel een borrel bergen, ver-
dragen. — Hy k i n i t d ê r w o l s t a l j e ,
hij kan het daar wel stellen, is er goed op
zijn plaats. Compos. g e a r s t a l j e , bij el-
kander brengen.
Ook gestalte, vorm, gedaante geven. —
H w e r it g o u d g i e l g r i e n de b e a m -
m e n s t a l l e t , uitdost, v. d. M. Myn sueh-
ten 94. - - D e r û p e n , s t a l l e e n k l a e i d
a s p o p k e s , R. P., Pr. 54. — N a t û r |
h a t sa R o s a l i n d s t â l l e . R. P. As i
jimme, 57.
S t â l j e , v. op stal zetten (van vee), — W y
k i n n e f y f t i c h b i s t e n s t â l j e . — Dy i
f e t t e k o u k i n n e t s t â l j e , het voede- |
ren kost meer dan de waarde. — W y i
s t a l l e n y n 't B l a u h û s , (herberg te
Leeuwarden.) Wij spanden daar uit en lie- \
ten er onze paarden op stal zetten. De
Noarger rún krige in d i m p i c h ;
b o a r s t en k o e n e t l a n g e r s t â l j e , !
wumkes.nl
STAL.
kon niet meer aanhoudend op stal staan.
R. ind T.2, 130«. Zie ook stalle.
s t a l j i l d , v, stalgeld, betaling voor tijde-
lijke stalling van paarden of koeien.
s t a l k e , s. eigl. kameraad, makker, ook
wel voor vriend. — Greate Stalke.' opschrift
van brieven van G. J aan zijn vriend en
mede-beoefenaar der Friesche dichtkunst:
Gabbema, G. J. II, 44—60 passim.
M i i c h J o l l e , B i s t e sa s w i e r f e n
holle, Datste splinter sjuchste,
S t a l k e ? Neef Jolle! zijt ge zoo zwaartil-
lend, dat ge overal leemten en gebreken
ziet, mijn vriend? G. J. I , 50. — G y s -
b e r t h e t for syn m o a r m e r e n kop-
s t i k in b u l t e to t a n k jen oan myn
s t a l k e , veel aan mijn vriend te danken,
J. H.H., R. ind T.a. 39«.— Do i k t o Am-
s t e r d a m k a e m , woe ik d a d e l i k nei
S a e n d a m , om in s t a l k e to p r a e i j e n ,
om een vriend te bezoeken. Ibid Qla.
s t â l k r a m p i c h , - k r a m m i c h , adj, stijf
en onvast op den gang, tengevolge het lang
op stal staan (van een paard).
s t à l l a m p k e , s. n. stallampje, lampje dat
dienst doet in den stal. R, ind T.a, 1154.
s t a l l e , v. stellen, op orde plaatsen, re-
gelen, inrichten. — H j a k o e i t w o l k n a p
b y in o a r s t a l l e , wel netjes op orde zet-
ten. — H y s t a l t h i m h w e t t o b e k ,
stelt zich bescheiden wat terug. — I n
s t o o m s k i p k i n men sa s t a l l e , d a t
d e r e d d e n o a r s om g e a n e , zoodanig
inrichten, dat de raderen anders omdraaien.
— Een verhaal-, ook wel een leugen ver-
zinnen. — H y k i n w o l a e r d i c h i e n
stalle. — H w a h e t d y g r o u w e l j e a -
g e n s t a l d ? w i e heeft die grove lengen
verzonnen? R. W. Blommekr. 8. — Compos.
gear-, op-, útstalle. Vgl. stalje.
Stâl(le), s. steel, handvatsel van een voor-
werp. — De s t â l l e f e n i n l e p p e l , f e n
in f o a r k e . — It b y l d fen in s a n t i n n e
op i t e i n f e n 'e s t â l l e -fen i n g e -
b o a r t e l e p p e l . B, ind T.2, 58«. — De
h a m m e r fleach ú t 'e s t â l l e , (Zh. s'tel-
Ie. — Overdr. I k m o a t r i s w i t e, h o 't
d e f o a r k e y n 'e s t â l l e (ook s t o k ) s i t ,
hoe bet met de zaak gelegen is. — O m k e
i s d e u n of r i j , n e i 't d e f o a r k e y n
'e s t â l l e s i t . al naar 't hem best voegt
of hem het hoofd staat. B. 519. — S t i k -
 STAL.
k e n en s t a l l e n , scherven en stelen van
gebroken potten en pannen. R. ind T. s ,
76". Comp. pypstâlle.
Ook de steel" van planten of van den sten-
gel daarvan, waaraan de bladeren, bloemen
of vruchten hangen, d e s t â l l e f e n i n
b l ê d , — fen a p e l s , p a r r e n , k e r s e n ,
enz. — dim. staltsje. — I n s t a l t s j e y n
'e t h é (in iemands theekopje) b i t s j u t ,
d a t men in t h é d r i n k e r o f i n l e t t e r
(brief) of - , y n 't t h é k o p k e f e n i n
j o n g fa e m , d a t se i n f r i j e r t o w a c h t -
s j e n h a t . (Sechje.) Comp. appel-, par-,
beistâltsje.
s t á l p a n n e , s. - p ã n t s j e , s. n., pan of
pannetje met een steel — I n s t á l p a n n e
om m o s t e r s t i p y n t o s i e d e n .
s t â l p o a t , s. gezwollen poot of gezwollen-
heid aan een poot van een rund, veroorzaakt
door het lang staan op een nanweii stal.
s t a l s i i k j e , v. zoeken en bijeenrapen van
de bij het koolzaaddorschen op het veld ver-
spreid liggende stengels; een werk dat door
vrouwen en kinderen geschiedt.
s t a l t , s. walbeschoeiing langs den kant
van een vaarwater, of langs de aanleg-
plaats voor schepen aan den dorpsopslag,
waar gelost en geladen wordt.
houten stoep aan den waterkant, om er
emmers en vaten te boenen en te spoelen.
Ook s t a p , b i e n s t a p , b i e n h o u t , z.d.
Hl. s t e p p e . Vgl. ook harte.
Stam, s. stam. Zie stamme.
s t a m b e a m , s. volwassen boom met recht-
opgaanden stam. B û k e n, i p e r e u, i k e n
stambeammen.
s t a m b e a n e ( n ) . — foeannen — b e a n -
t s j e s , s. pi. stamboonen (phaseolus tumiäus)
waarbij geen staken worden gezet, omdat de
plant op den stam kan staan.
s t a m b o e k : , s. n. stamboek, stam-of ge-
slachtsregister van personen; thans ook van
vee, fé-s t a m b o e k .
Compos. stamboekhynst, -merje, -bolle, -kif,
hengst, merrie, stier, runderen, die in het
stamboek zijn opgeschreven.
S t a m f a e r , s. m. stamvader.
s t a m ( m e ) , s. stam, boomstam.
volks-stam. B l i u w ' i v i c h f e n d y g r i -
z e , h e g e s t a m m e |j In g r i e n , i n
k r e f t i c h d û r j e n d l e a t . E. ind T.a,
62£!. — U s E i s o i s d y e d e l e s t a m m e .
wumkes.nl
188 STAND.
s
; B. <fc T. , 237". — De e d e l e s t a m f e n
i S y t z a m a . Ibid 237\
S t a m m e r i c b . , adv. stamelend, stotterend.
S t a n i m e r i c h p r a t e.
s t a m m e r j e , v. stamelen, stotteren. Dy
j o n g e s t a m m e r t . — O c h ! m o c h t ús
b e d e , h o s t a m m ' r j e n d e k , || T a o a n
D y n t r o a n e k l i m me. ld. X I , 1. — H l .
s t e m m e r j e.
j * s t a m n e a t , - n o a t , s. stamgenoot. —
! Us s t a m n e a t e n , onze stamgenooten. J.
| H. H., in ff,, ind T.2, W'. — ld. IV, 70.
! S t a m p , adj. vast, aan den grond. — I t
i s k i p is s t a m p , zit vast. Vgl. stampfc.it.
s t a m p e , v. stampen, atooten. — M e i
d e f o e t o p 'e g r o u n s t a m p e . — I t
s k i p s t a m p t , stoot, steekt den boeg diep
in het water. — ook fijn stampen , i e r a p-
p e l s s t a m p e , gekookte aardappels tot
moes stampen. Ook s t i m p e.
s t a m p e r , s. stamper, stampstok.
sterke wind, die een schip doet stampen,
stevige roes. — Hy h a t i n b e s t e s t a m -
j p e r yn.
fijne steel of stempel, te midden van een
bloem, die het vruchtbeginsel bevat.
s t a m p f è s t , adj. De p e a 1 s i t s t a m p -
: f ê s t , d e r is g j i n f o r w r i k ( f o r w r i k -
ken) oan.
s t â n , S t a n d , s. stand, klasse. Compos.
' arbeiders-, boarger-, boere-, hearestân.
I s t a n b y l d , - b i e l d , s. n. standbeeld.
s t a n d , s. stand, standplaats. — D a t
h û s h â t in m o a i j e s t a n d .
s t a n d e r , s. (n) staande haardplaat. Zie
j stan-izer.
(de) zware rechtstandige balk van een
karnmolen.
kleeren standerd. Vroeger ook: (een) lange
staak met een arm, waaraan in de lange
winteravonden de lamp hing.
S t a n d e r b a l k e , s. rechtstandige, draaiende
i balk in een watermolen.
s t a n d e r r ê d , s. horizontaal rad (in een
I watermolen), dat onder aan den stander-
balk , de schroef ín beweging brengt.
s t a n d e r m o u n l e , s. vierkante molen,
draaibaar rustende op een onderstel van
zwaar balkwerk.
' s t a n d e r t , s. deel van de Fríesche kaas-
i pers.
ì s t a n d p l e a t s , s. standplaats, de plaats
 STAN. 189 STAP.

waar een predikant of een ambtenaar ge- I ger algemeen bij den boer in gebniik. m Zie
vestigd is. Zie ook stanpleats. ; tútlampe.
s t a n f ê s t , - f ê s t í c h , adj. standvastig. i s t â n n e n , s. pi. (de) gezamenlijke vol-
S t e r k e n f r i j , s t o e d e â l d e F r i e s i wassen halmen op hooiland en korenveld.
s t a n f ê s t b y s y n m e n e a r e n . R. ind I I t g ê r s —, i t n ô t ( n o a t ) o p s t â n n e n ,
TV, 61*. ! op steel staand gras- en korengewas. —
s t a n f ê s t e n s , s. standvastigheid. — H j a T r o c h 'e s t â n n e n r û z e n || De s i m -
w i e r t a n k b e r for s y n s t â n f e s t i - m e r t w j i r k e s l û d . R. ind T.', 1SK —
g e n s . Sw. 1866, 67. ; H a r k i t r û z e n t r o c h d e s t â n n e n ||
s t â n f r ì e s , s. m. Rtandfries, echte, dege- f e n d e s ê f t e w e s t e w y n || o e r d e
lijke Fries. — De e a l e f r i j e S t â n t r i e s j g r i e n e f r y s k e l â n n e n . R. ind T. a , 372.
J o e s y n k e n i n g e a r . M a r h y k n i b b ' I Compos. roffffestânnen, te veld staande
Ie a l l i n n e F o a r s y n G o d en H e a r . I roggehalmen.
v. BI. Bik. H . ! s t a n p l e a t s , s. staanplaats, de plaats die
s t ã n f r y s k : , adj. alles wat een 'stand- i voor een kraam of tent op de kermis wordt
fries' kenmerkt. — 't S t ã n f r y s k b l i u w e | aangewezen. Ook s t e a n p l a k , — s t e a n -
i n F r i e z n e k r o a n . Sw. 1853, 82, 83. | pleats.
S t â n h e f t , - h e f t i c h , adj. standvastig, | s t a n s , s t a r n s (Ameland), s. eg. zee-
onverschrokken. — I k b i n s t â n h e f t i g e r j zwaluw, sterna. Zie stirns.
a s d o u , d y , y n 't n e s t f e n d e f r i j h e i t s t a p , s. stap, pas, schrede. — Op 'e
û t b r e t , d e t i r a n n i j f o a r s t i e t . R. s t a p r i n n e , in den pas loopen. — Y n
ind T.2, 180». 'e s t a p r i n n e , stapvoets (van een paard.)
s t a n - y n - ' e - w e i , s. sta-in-den-weg, hin- Ook: m e i b r i t s e n s t a p , trip-trappende.
derpaal, overtollig meubelstuk. — G r e a t e s t a p p e n n i m m e , met lange
Ook: een persoon, die aan eenig werk schreden loopen. — D e s t a p s e t t e , zich
niet meehelpt en anderen daarbij in den weg te voet op weg begeven, heengaan. — Op
staat. 'e s t a p w ê z e , te voet op weg zijn. —
In een kinderrijm: op twee na het jong- H y is a l i e r e n b y t i i d o p 'e s t a p ,
ste kind in een gezin, 't J o n g s t e b e r n : ! vroegtijdig op weg, naar het werk, of op
L y t s e p o p ; 't t w a d e : s l o b b e r - o p ; 't [ reis.
t r ê d d e : S t â n y n 'e w e i ; 't f j i r d e : I Overdr. H y i s a l g o e d op s t a p , vor-
H e l p h w e t m e i . W. D., In Doaze, 4. ! dert goed, met leeren, met ríchtige uitvoe-
S t a n - i z e r , s. n. vast of los staande ring der werkzaamheden, met voorspoedige
ijzeren haardplaat, soms met half-verheven uitoefening van een ondernomen bedrijf. —
beeldwerk versierd, — geplaatst tegen den Ook als: herstellende van een ziekte. —
achterwand van een ouderwetschen haard, F e n 'e s t a p , ongesteld, zoodat men niet
waarin een open vuur brandt. Ook s t a n - kan uitgaan. — H o g i e t i t t h ú s ?
d e r . ZWh. i z e r b o a r d . B e s t o p 'e s t a p . Alles welvarend. —
s t a n j i l d , s. geld, dat voor het staan met — H e i t h a t t r e k s k i p p e r w e s t en
een tent of kraam op de kermis moet wor- i k k o m w e r y n 'e â l d e s t a p p e n , in
den betaald. Zie ook steanjild. hetzelfde bedrijf. B. 183. — U s p a k e k i n
Stank:, s. stank. Hl. s t a e i n k . — Overdr. n e t ú t s y n â l d e s t a p k o m m e , moet
ondank. — Prov. M e n h a t a l t y d s t a n k bij zijn vaste gewoonten blíjven, anders
for t a n k , — g o e d d w a e n w i r d t m e i raakt hij van de wijs.
s t a n k l e a n n e . — S t a n k is w r â l d s Ook in een jongensspel,als: h i n k , s t a p ,
1 e a n , ondank is 's werelds loon. Salv. t r o b b e l , waarbij achtereenvolgens wordt
MS., 97. gehinkt, gestapt en met aaneengesloten bee-
— H y is i n s t a n k , een deugniet. Ook nen gesprongen, als wedijver om op die
stankfet. Dou s t a n k f e t d a t s t e wijze den grootsten afstand af te leggen.
biste! s t a p , s. houten stoep aan of boven een
s t a n l a m p e , s. staande lamp, ouderwet- water. Vgl. bienstap. Compos. del-, om-, op-
sche blikken of geelkoperen tuitlamp, vroe- stap.

wumkes.nl
 STAP.
s t a p , s. knip, klem. — I n â l d e r ô t
y n 'e s t a p , een oude rat in de val, f ig.
een oude leeperd gefopt. Compos. fokse-,
rottestap. .
s t a p e l , s. stapel, hoop, opgestapelde
menigte van voorwerpen.
s t a p e l - , als adv., ter versterking van
sommige adjectieven. — S t a p e l - d r o n k e n ,
s t a p e 1 -g e k. Zie bij stabel.
s t a p p e , v. stappen. Ik stap, ik stoep
(stapte), ik bin stapt, stappende, to stap-
pen. Hl. s t e p p e . Schierm. s t o o p j e . —
S t a p p e a s in p a u , — a s i n h o a n n e ,
trotsch daarheen gaan. — O e r d e f o e t
s t a p p e , met wankelenden tred ga^n (van
een bescbonkene). — Om 't fi e r s t e st• ap-
pe. — M o a t de l y t s e f e i n t n e t r i s
s t a p p e ? een weinig gaan loopen. Compos.
bi-, for-, yn-, oan-, op-, útstappe, gearstnppe.
S t a p p e r s , s. pi. schoenen of laarzen. —
S j ê s a ! d ê r h a 'k i n p e a r f l i n k e
stappers.
s t a r k , hier en daar in de Woudstreken,
elders ook wel s t a r ( r ) i n g , s. eg. sturnus
vulgaris spreeuw. Schierm. s t a r i g e (pi.).
— Sa b l i i d as in s t a r k , — s t a r i n g .
— H a r k , d ê r s l a c h t in s t a r k ; Bop-
p e y n 't b o s k d ê r t s j i t i n m o s k .
Sechje. Meer algemeen: pr-otter, z. d.
s t a t e , s. adellijk slot. — O B e s l i n g a ,
o, é d ' l e s t a t e . — R i d d e r l i k e s t a t e n .
R. & T.a, 237«.
s t a t e b i b e l , s., statenbijbel. Zie by stea-
tebibel.
S t a v e r s i e d , s. n- semen staphisayriae,
staverzaad.
s t a v e r i n g , s. f. spelling. W j m e ij e
t a n k b e r w ê z e , d e t i t F r y s k Sel-
s k i p i e n h e i t y n d e s t a v e r i n g b i-
w i r k e h a t . 6 . Postma en P. de Clercq,
Lytse fryske Spraekleare.
S t a v e r s l s , adj. Staverensch, van Stave-
ren. — I t S t a v e r s k e p o a r t s j e (te Enk-
huizen op den zeedijk). A 860. —- St a v e r s k
k a t o l y k , iron. aan geen kerkleer geloo-
yende, tot geen kerkgenootschap behoorende.
B. 152. Zie staeiversk.
s t é , s. plaats, plek. — Y n s y n s t é ,
in zijne plaats. — Y n s y n s t é , s c o e i k
o a r s d w a e n , als ik in zijn plaats ware,
zou ik anders handelen. — N o u l i t Y,
H e a r ! y n f r é , | | J o u t s j i n n e r d' i e r d -
wumkes.nl
190 STEAL.
| ske sté F o r l i t t e . G. ,f. 127. — I t
l â n , d a t t w e i n t i c h i e u w e n , Op 't
s e l d e s t é , o n w r i k b e r st.oe, I s F r y s -
l â n , i s ús h e i t e l â n , v. Blom. Bik. 4
en 5. — L y t s b o i k e , p a k e b y de h â n ,
.: R o a n k r e k t d e t s t é f o a r b y . ld. III,
96. — Op it s t é , d ê r 't H i d d e o a n
l â n k o m d w i e r . Sw. 1904, 117.
Op 'e s t é , express, adv. op hetoogenblik,
dadelijk, onmiddellijk, terstond. D a t n a s -
I t û o p 'e s t é d w a e n .
l Somtijds ook voor: pas geleden, zoo even.
| Hy h a t h j i r op 'e s t é w e s t . — H j a
j h a t m y op 't s t é , e a r 't j i m m e hj i r
J w i e r n e , sa f o l i e f o r t e l d . A.Ysbr. (1861)
26. — D i t s e a c h i k op 'e s t é , Ibid 71.
Compos. bedsté, legersté. Zie steed.
s t e a ( t o ) , adv, te stade. — A i d j i l d ,
âld spek, âld h e a , s t i e t i m m e n wol
I t o s t e a . V"gl. bij âld.
S t e a f , s. staaf, duig, tot het maken van
houten vaatwerk. De m o l k e n t i n e en
i t b û t e r f j i r d e r w i e r n f o r r ê d d e en
f o e l e n yn s t e a v e n . Het melkvat en
het botervat waren ontredderd , uitgedroogd
en vielen in duigen.
Ook g o u d s t e a v e n , goud in den vorm
van staven, fig. voor goudgeld. D e r b i n -
ne t w e i n t i c h g o u d s t e a v e n ; n i m dy
a s i n o a n t i n k e n fen. m y o a n . ld. XIII
42.
s t e a f r ê d , s. een rad van staven bij een
karnmolen, in tegenstelling van een kamrad.
S t e a l , s. n. dim. S t e a l t s j e , staal, mon-
ster, patroon. Zie stael.
S t e a l , 8. oudtijds s t a l , voor: plaats,
waar iets is opgezet (o p s t a 11 e), in 't bijz.
de plek, waar een hooischelf of mijt is opge-
tast , veelal, om de vochtigheid van den grond,
bedekt met een laag lange turf of takke-
bossen; ook de plaats, waar het hooi op het
grasland voorloopig op een hoop is verza-
meld , alsmede waar een mesthoop is ge-
plaatst. De h y n s d e r s k i n n e d e d o n g -
w e i n h a s t n e t ú t 'e s t e a l l û k e . Com-
pos. rûchskêrne-steal.
s t e a l , s., pi. s t e a ü l e n , de opstaande,
geheel of gedeeltelijk doorgebrande turven
van het haardvuur. — N i n r i k k e n d e
s t e a l , ( r i k s t e a l ) sei de faem, h w e n t
d a t is i n w i d n e r , (mij) geen rookende
turf kool (in de stoof), want dat voorspelt
 STEAL. 191
een weduwnaar (tot man). B. 509. Compos.
rik-, ryksteal.
s t e a l l i e a , s. het onderste hooi van een
hoop of rook op het land, dat bij het ver-
voeren is blijven liggen, ook reakstealen. —
S t e a l h e a by in-o a r s w y l j e , bij elkan-
der verzamelen.
s t e a l i c h , adj. duf en vochtig, van hooi
onder in een rook, tengevolge van bet op-
trekken van vocht. — I t h e a w i r d t a l
h w e t s t e a l i c h . Vgl. volgend art.
s t e a l j e , v. duf en vochtig worden van
hooi in de onderste laag eener mijt of rook
en van het grasgewas van de plek, waarop
de hooirook staat. — De r e a k e n h a b b e
s t e a l e , de s t e a l e n b i n n e g i e l , het
gras onder de hooirook is geel en verwelkt.
Ook van de niesthoopjes, die tot latere
verspreiding op het land zijn gebracht. De
dongbuitsjes habbe frijhwetsteale.
S t e a l t s j e , s. overblijfsel, restje , dat is
blijven staan. — I n s t e a l t s j e i t e n , —
I n s t e a l t s j e y n 'e f l e s s e .
s t e a m , s. stoom. — Compos. steamboat,
-mounle, skip. — I n de tegenwoordige
spreektaal veelal: s t o o m . Compos. stomboat.
S t e a n , v. staan. Ik stean (of stân), ik
stie, stoe , (styng of stong), ik ha stien, stoun
(of stongd), steande, to stean. Hl. s t a e n ,
hi steet, het stinzen, hja stoegen. Schierm.
staín, ik staai, wi staaie. (Hulde I I , 176.
— De b l i e r e m o a n n e s t o e l ) N a c h t s
eft h j a t o b r i l l o f t s c o e . Salverda 71.
(Imperat.) s t a n ( s t e a n ) — M e r s e , s t a n ,
i k l i t dy s l j û r k j e . G. J. 11. — S t a n ,
rôp de d i v e l , s t a n ! v. BI. Bik. 97. —
I t l y t s e b e r n s t i e t a s in t o p , vast
op de been, — i t s t i e t s a f ê s t a s i n
h û s , zoo vast als een paal boven water,
't is boven allen twijfel verheven. — I k
h a w i t o p d y b r ê g e n e t s t e a n , 'k
ben er schuchter voor, d ê r s p o e k e t i t . —
I k s t e a n d a t s p i l n e t , vertrouw dat
niet. — d e k l o k , d e m o u n i e s t i e t , staat
stil. — A s 't e r t a s t i e t , als 't er toe
gezet is, y t i k t w a p o u n s p e k o p . —
Y e n s d e e l s t e a n , voor zijn aandeel borg
staan, 't voor zijn rekening nemen. R. índ
T.3, 48. — A l l e s l i e t e n se s t e a n o p
in j o n g f a e m , alles vertrouwden ze toe
aan de zorg van een dienstmeisje. R. ind
T.a, 112'. — A l l i n n e o p 'e' g e n a d e
wumkes.nl
STEAN.
i n a s t e 't s t e a n H t t e , 't laten aankomen.
L. in W., 344. — I k d o a r h i m w o l
s t e a n , durf mij wel tegen hem verzetten.
A. Ysbr. (1861),' 37. — I k s t e a n d e r
f ê s t o p , ben er zeker van, — sta er op.
R. P.
— H y s t i e t s j i n h i m s e l s , handelde
in strijd met zijn eigen belang. Hsfr. VIII,
99. —- I k s t e a n d e r sa ú n d e r , denk er
zöo over. W. D., Boel bitsjoend,33. — Ho
s t i e t i t l i b b e n ? hoe vaart ge. — 11
s t i e t e r m i n (slecht) f o a r m e i H a e i j e .
— D a t h û s , - l â n s t i e t h e e c h , er
is een hooge som op geboden. — H w a
s t i e t e r o a n ? Wie is de hoogste bieder?
— H y s t i e t e r n e t f o r , a s 't e r op
o a n k o m t . — I k h a b h i m s t i e n as in
m û s . A. Ysbr. (1861) 37. — D a t s c i l
d e r n e t y n s t e a n , zal niet gebeuren, dat
zal ik niet toelaten. — I k s t e a n d y h e a l ,
ik deel voor de helft ín uw kans van winst
of verlies. — I t s t i e t d e r t a , 't laat
zich aanzien. — H y m o a t f o a r d e b a l -
l e n s t e a n , is verantwoordelijk voor de
gevolgen of kosten. — H y g i e t o p s y n
a c h t e r s t e p o a t e n s t e a n , wordt boos
en stelt zich te weer. — I k s t e a n d e r
f o r, sta er voor in. — I t h a t h i m n e i
s t i e n , hjj is in gevaar geweest. — I t
e a r i z e r s t i e t h j a r m o a i , kleedt haar
mooi. — I t s t i e t d e r b j u s t e r b y , zij
komen met veel statie voor den dag, (ook)
zij zijn opgetogen van blijdschap. — 11
s t i e t d e r r a e r b y , ze zijn zeer ontsteld,
geschokt door iets treurigs. (ook) erg boos,
verontwaardigd. — I t s t i e d e r b r y k ,
h e i b e i j i c h b y , hçt was er wanordelijk.
Hsfr. 1, 61. — I t s t i e t a s i n f l a g g e o p
i n m o d d e r p r e a m , wansmakelijk. — De
l o f t s t i e t m o a i , naar mooi weer. — De
l o f t s t i e t a s i n b r i j w e i n , slecht, re-
gen voorspellende.
Compos. bi-, by-, for-, foar-, yn-, oan-, ôf-,
om-, op-, stilstean, útstean.
s t e a n - , s t a n j i l d , s. n. staangeld. — I t
s t e a n j i l d for in k r e a m m e op 'e
merke.
s t e a n - , s t a n p l a k , s. n. staanplaats. Vgl.
vorenst. art.
Ook: plaats, waar geen ruimte meer is
om te zitten, maar slechts om te staan, als
b v . somtijds in de kerk.
 STEAP.
S t e a p e l , s. stapel, opgestapelde hoop.
Zie stapel.
s t e a p e l g e k , - s l j u c h t , adj. stapelgek. —
H j a w i e r for h e a l w i i s , sa al n e t f o r
steapelslj ucht forklearre wirden,
Porj. 1904, 62. Zie stabel en stapel.
s t e a p e l j e , v. stapelen. Compos. opstea-
pelje.
S t e a r , Hl. s. ster, pi. s t e a r r e n . Zie
stjerre en stjir.
S t e a t , s. staat, (het) rijk. M e i a l d y
f o a r ú t g o n g s c o e o p 't l é s t ú s F r y s -
l â n wol ris de g o n g fen folie stea-
ten folgje kinne.
stand. — Dy l i û p r o n k j e b o p p e h j a r
steat. — Hja fiere in t o g r e a t e s t e a t .
— Ik k i n wol in g o u d e n h a l o a s j e
b i t e l j e , m a r d a t is m y n s t e a t net.
— Prov. De g r e a t e s t e a t d o c h t m a n -
n i e h - i e n de d e a d . — I n g r e a t e s t e a t
en 't g a t b l e a t . — D e f l u w i e l e n e
l a p e , De r y n s k e t a p e , E n d e h e g e
a t e a t , M e i t s j e F r y s l â n b l e a t . Ond
Volksrijnipje.
— I k b i n d e r n e t t a y n s t e a t , ik
ben daartoe níet ín staat, niet bij machte.
— H y i s t a a l l e s y n s t e a t, deinst voor
niets terng.
toestand. — D a t l â n i s g o e d y n
s t e a t , in goeden staat, goed bewerkt en I
vruchtbaar.
Compos. earmesteat, sielesteat (Hsfr. XIV, i
115), geloksteat (Ibid. 126).
s t e a t k i n d e , s. staatkunde.
s t e a t l i k , adj. & adv, statelijk, deftig.
statieus, pralend. — D a t b i n n e s t e a t -
l i k e l i û , op grooten voet levende lieden.
— De s w a n , d y , s t e a t l i k y e t t e y n
't s t j e r r e n , s t a d i c h y n i t w e t t e r
d e l s a e i t . Porj 1902, 168". — D y g r e a t e
m a n m e i s y n s t e a t l i k e g o n g . Sw.
1904, 90. — D y n s t e a t e l i k e a b e e l j e -
b e a m m e n (op B e s l i n g e S t a t e ) . R.
& T.2, 237«.
s t e a t s l i û s h â l d i n g e , s. staatshuishouding.
Sw. 1855, 66.
s t e a t s p o m p i e r e n , s. pi. staatspapieren,
effecten.
s t e a t s r i e d , s. m. staatsraad. R. P.
Keapm. V.
S t è d , s. stad. Hl. stee (Hulde II). F r e e ds
m o a t i k n e i s t ê d t a , naar de week-
wumkes.nl
192 STED.
iiiarkt te Leeuwarden. — H w a t b i n n e n
de p o a r t e i s , d ê r m o a t de s t ê d
f o r r i e d e. — W y w e n j e û n d e r ' e s t ê d ,
onder het stad.sgebied. — G o e r e i s D o k -
k u i n ! S n i t s i s e k i n s t ê d . (gezegde).
- - Sa scoe m e n de s t ê d f o r r i e d e ,
gezegde, als men door iemand verrast wordt.
s t ê d d o k t e r , g. (een) in de stad wonend
geneesheer: in k i n d i c h stêddokter.
R. ind T.8, 130'.
s t e d e - , s t e e d - , s t e d h â l d e r , s. m. stad-
houder.
s t é d e r i c h , s. met open e of zwerende
plekken, wonden. — S t é d e r i c h om 'e
h o l l e , aan het gelaat.
— S t e d e r i g e t s i i s , kaas met ongave
plekken. — D y a p e l s b i n n e s t é d e -
r i c h , met ziekelijke plekken. Verg. plak-
Icerich.
s t ê d f o l k , s. n. stedelingen , stadbewoners.
ld. XV, 54. Ook s t ê d l i û .
s t ê d f r y s k , s. stadsfriesch, als dialect.
Ook als adj. en adv., s t ê d f r y s k p r a t e.
Zie stedsk.
s t e d h â l d e r , s. m. Zie stedehalder.
S t e d h Ú S , 8. n. stadhuis, stads-gemeente-
huis. Ook s t e d s h û s .
S t é d i c h , adj. Zie stéderich.
s t ê d k e r , s. eg. stedeling. R. ind T.2,
25'. 49" Zie stedtsjer.
[ s t ê d l j û e , s. pi. stedelingen.
s t ê d l o d s k e , s. n. eene loszinnige stads-
I juffer. — D o u w ; - h i e p a s i n f e a r n s -
| j i e r t o L j o u w e r t w e n n e , do h i e d
| e r e k a l i n s t ê d l o d s k e o a n 'e h â n .
Zie lodske.
s t ê d m a n , s. m. stedeling.— D e r k o m t
h w a o a n , d a t is f ê s t í n s t ê d m a n ,
o a n s y n f o a r k o m m e n t o s j ê n . Ook
stedtsjer.
S t ê d s b i s t j û r , s, n. stadsbestuur.
s t ê d m a n n i c l l , adj. zooals een man uit
de stad. -- S t ê d m a n n i c h k l a e i d wê-
z e, als een stedeling gekleed.
s t ê d s b o l l e , s. m, vroeger een van wege
't stadsbestuur te Franeker gehouden spring-
stíer. Lex. 450. - Seh. MS., 27.
S t ê d s b o u m a s t e r , s. m. stadsbouwmees-
t e r , architect.
s t ê d s - j i f f e r , s. f. jnffer uit de stad, in j
de stad wonende. Sw. 1855, 11. j
s t ê d s ( k ) , adj. & adv. steedsch, stedelijk. ì
 STED.
— S t ê d s k e d i n g e n , stedelijke zaken.
A. B., Doarpke, 44. — Op s y n s t ê d s k ,
naar steedsch gebruik. — H y p r a e t
s t ê d s k , stadsfriesch, als dialect, zoo als
in de Friesehe steden gesproken wordt.
s t ê d s - l c y n , s. n. iemand, die, vooral we-
gens verkwisting, onder curateele is gesteld.
Iron. H y i s s t ê d s k y n f e n 't w i i f , hij
zit onder de pantoffel. ld. I I , 90.
s t ê d s - o a n f e y e r , s. m. stadsreiniger.
Halb. Oan E., 26.
s t ê d s t a e l , s. stadtaai, Hett. Eymkes, 166.
S t e d t s j e r , s. m. stedeling. — pi. s t e d -
t s j e r a , eg. Hett. Rymkes 172.
s t ê d w e i n t s j e , s. n. soort wagentje om
mee naar de stad te rijden; (ook) wagentje
of rijtuig, zooals in de stad gebruikt wordt.
s t ê â w i í f , s. n. vrouw uit de stad, stad-
bewoonster.
S t e e c h , s. steeg, nanwe straat. Zie
ook: s t e i e h .
S t e e c h , adj. halsstarrig, stug, weerbar-
stig. — I n s t e e c h f a n k e — i n s t e e c h
h y n s d e r. Zie daemsteech.
vast, onveranderlijk. — I t h e f t i g e |
w a e r a r b e i d d e o p s j n s t e e c h ge-
m o e d . Sw. 1904, 114. — W y f o r k l e a r j e .
d a t i t ús s t e e c h f o a r n i m m e n is , . .
R. P. Jouwerk. 72.
S t e e c h f ê s t , adv. steevast. — G r e i d -
s m a b l e a u e r s t e e c h f ê s t op s t e a n , ;
d a t d e f e i n t f o a r t m o a s t . Forj. 1890, I
31. Ook s t é f ê s t , z. d.
s t e e c h h o l l i c h , adj. stijf hoofdig. — S t â n -
f r i e z e n , t r o u , s t e e c h h o l l i c h folk.R.P.
s t e e d , s t é , s. n. stede, plaats, plek.—
I t l e i t y e t o p i t s e l d e s t e e d , op de-
zelfde plaats. A. 694. — H y k i n n e t ú t
i t s t e e d k o m m e , niet van de plaats ko-
men , fig. is traag in al zijn doen. — R e i t s e-
e n - h j a r r e k o m m e op in o a r s t e e d ,
gaan elders wonen: op een ander dorp of
in een ander huis, veelal met eenigen grond
er bij. — H j a kríje dêr in m o a i
s t e e d , een mooi huis o. a. boerderij. Vgl.
hússteed.
— I n h û s b o u w e op i n k â l d s t e e d , ;
op een plek, waar vroeger geen huis stond. \
— I t s t e e d w i e r k â l d , de plaats, waar :
iets gestaan h a d , was ledig, het voorwerp |
was weggekaapt. Zie kâld. Compos. bêd-, ]
hûs-, legersteed.
wumkes.nl
193 STEG.
open of zwerende huid wonde. — I n s e a r-,
i n i e p e n s t e e d . — fig. H y h e t i n
f o r k e a r d s t e e d y n 'e h o l l e , is knorrig
en onhandelbaar.
U t ' e r s t e e d n e t , expr. adv. volstrekt
niet. — I k m e i h i m (of d a t g û d ) ú t
'er s t e e d n e t lij e.
s t e e d - , s t é f ê s t , adj. & adv. steevast,
standvastig, onverzettelijk. — H y s t i e m a r
s t é f ê s t op s y n s t i k . — M e n k o e h i m
d ê r s t é f ê s t om d y t i i d f i n e . Ook
s t e e c h f ê s t , z. d.
S t é l l û s , Hl. s. n. stadhuis. Dy d e e a r e
h e l l e t f e n 't s t é h û s . (i. 3.1, 108.
S t e e k , s. steek, driekant hoofddeksel.
Vgl. dominys-steek — dim. steekje. I t
s t e e k j e is (mei de s t o a r m ) n e i de
p l a n e e t o p f J e i n . R. & T.2, 156».
pi. s t e k e n , ook: zekere suiker-of stroop-
balletjes. Amel. s t e e k j e s . '
s t e e s , s t e e s - o a n , adv. steeds. Ho
m o a t in h û s n i a n stees-oan r i n n e .
G. J. I , 64. — Siz d a t s t û m y l j e a f
h a b b e s c i l e t e , stees-oan, h w e t e r e k
b a r r e m e i . Sw. 1861, 55.
S t é f ê s t , adv. steevast, zeer zeker, stel-
lig. D ê r k í n s t û s t é f ê s t o p o a n .
s t ê f , s. staaf, duig; pi. s t e v e n . —
D a t âld ú t d r o e g e fet is yn s t e v e n
f a l l e n . Zie steaf.
stêf-, s t e a f r ê d , s. n. staafrad, uit recht-
standige ronde staven of spijlen samenge-
steld. — I t s t ê f r ê d y n i n t s j e r n -
m o u n Ie.
S t e g e n s , s. stijfzinnigheid, overdreven
standvastigheid. Vgl. steech , adj.
s t e g e r , s t e i g e r , s. steiger, stelling,
stellage voor een huis in aanbouw of her-
stelling. Compos : steger-, steigergat, -hout,
-peallen, -planken, -touwen.
leuning op twee rechtstandige palen, ne-
vens een vonder of ganghout over een sloot.
Vgl. stegerhout.
Ook: aanlegplaats voor schepen.
s t e g e r - , s t e i g e r h o u t , s. n. vonder
I met leuning over een sloot of gracht. —
Oer dy w i d e o p f e a r t l e i t m a r in
l o s s e p l a n k e ; g j i n i e n i s f o r p 1 i c h-
t e d ê r i n s t e g e r h o u t t o h a l d e n , om
't i t m a r i n p a e d b y t a l i t t i n g , g j i n
f ê s t , f rij p a e d is. Henndl. en omstr.
s t e g e r j e , s t e i g e r j e , v. steigeren, een
13
 STEICH.
steiger of stellage maken, -oprichten. —
Prov. Hy h e t f e n 't s t e g e r j en a l l i k e
f o l i e a s f e n 't m i t s e l j e n . P. 476.
steigeren (van paarden), op de achterpoo-
ten gaan staan.
Ook van schepen op zee, die in den storm
door de golven omhoog worden geslingerd
en daarna weer naar beneden ploffen. —
' t S k i p s k y n t a l l e s t j û r to wég'rjen,
|| U n d e r d û k e n , û n d e r s t é g ' r j e n , ||
S k o e r r e s e i l en t o u w i r k s t i k k e n .
H. Sytstra, Blomlêzing. 92. — Vgl. ook Sw.
1904, 113.
s t e i c h , s. gang tusschen huizen, s t r j i t -
t e n en s t e i g e n . Hûs-Hiem 1895, 47.
Compos. steichsdoar. Zie voorts: steech.
S t e i l , adj. en adv. steil, rechtstandig.
— I n s t e i l e t r e p p e n . — De ljed-
d e r s t i e t to s t e i l . — In g r e at s t e i l
f r o u m i n s k e . — I n s t e i l e g o n g ha. —
In steil kearel.
Overdr. H y i s b a r e s t e i l f e n bi-
g r i p e n , stijf rechtzinnig, heeft ingewor-
telde begrippen, waarvan hij zich niet laat
afbrengen. — I n s t e i l e l e a r e , een recht-
zinnige leer. — I n s t e i l w i r d d w a e n ,
een hoog woord voeren.
S t e i l - e a r , s. eg. varken met recht op-
staande ooren. Ook s 1 a c h (j e), z. d.
Ook Overdr.: stijfzinnig mensch. Vgl. steil.
s t e i l - o p , adv. rechtop. S t e i l - o p (ook
s t e i l ) r i n n e , in kaars-rechte houding.
s t e k , s. steek. — I n s t e k m e i i n m ê s .
— I t k o m t i n d e a b a e r c h op in
s t e k n e t o a n . Zie baerch.— l m m e n i n
s t e k o n d e r w e t t e r t r o c h j a e n , een
bedekte hatelijkheid toevoegen. — I n s t e k
f e n i n bij. Ook voor: beet.
— De g r o u n i n s t e k o m h a k j e , zoo
diep als men in eens met de spade steken
kan. — Dy h e g e g r e i d e d ê r k i n i n
s t e k b e s t e m o d d e r ôf, d e n h â l d i k
y e t g o e d l â n o e r . — I n s t e k ú t 'e
b o a i j e m n i m m e (van een sloot), de sloot
met een steek gronds verdiepen.
t o s t e k s t e a n , met de spade staan te
werken. De s p i t t e n to s t e k s e t t e , spit-
ten grond, achter den polderdijk uitgegraven,
nauw aaneensluitend op den kruin van den
dijk vast zetten, ter beveiliging tegen hoog
winterwater.
Dat wiif kin gjin s t e k naejje. —
wumkes.nl
1.94 STEE.
I n s k r o a r , d y 't g j i n k n o o p y n 'e
t r i e d d o c h t , h e t in s t e k f o r l e r n ,
men moet zich goed voorbereiden eer men
iets begint. — I n s t e k b r e i d z j e ; d e
s t e k k e n op n i m m e — I n s t e k f a l i e
l i t t e . Ook fig. een ongeluk hebben, een
flater begaan.
Compos. besielstek, keattingstek, bistek, dea-
stek, messtek; oerstek ('t geen oversteekt, naar
buiten.)
S t e k , s. n. stek, staketsel, omheining van
latwerk. — H y f l e a c h m a r o e r a l l e
h i k k e n en s t e k k e n h i n n e , in angst
of buitengewone haast. Vgl. refterstek.
schut, schutting, dim. stekje. I n h o u -
t e n s k e t op h e a l m a n s h i c h t e , m e i
i n â l d s t e k j e o p 't e i n . v. d. B. Mas-
ter Habbema, 26. Compos. steksdoar, -peál.
stekbeidel, -beitel, -betel, s. steek-
beitel, werktuig van den timmerman, enz.
S t e k - i z e r , s. n. broodbakkers-werktuig,
geheel van ijzer en in den vorm van een
spade. — I t g r e a t - en i t l y t s s t e k -
i z e r , 't eerste, zoo groot als een gewone
spade, dienende bij 't bereiden van rogge-
brooddeeg , — 't andere, een klein hand-
spaatje voor meer algemeen gebruik.
s t e k k e , v. steken. Ik stek, ik stiek,
stiik , ik ha .stitsen, stekkende , to stekken.
Schierm. s t y k j e , s t y t j e (Halb. Hulde II,
184). I k h a m y b y o n g e l o k y n 'e fin-
g e r s t i t s e n . - - S e a d d e n s t e k k e , zo-
den afsteken. — B û t e r s t e k k e , de boter
in het vat onderzoeken, door er met een
soort van boor in te steken en er een ge-
deelte uit te halen. — I t s t e k t s a n a u
n e t as i n h â n f o l s p j e l d e n (sprkw.)
— overdr. D e r i n s p j e l d t s j e b y s t e k -
k e , er niet verder over praten. — I k s t e k
de t o e t t e n o n d e r myn e i g e n t a f e l ,
ik acht mij onafhankelijk. — I m m e n i n
s t i k e l s t e k k e , heimelijk iets in zijn na-
deel bewerken. — D a t s t e k t m y , grieft
my. — I t s t i i k m y y n 't k r o p , ik kon
(die beleedigingen) niet verdragen. — De
s i n n e s t e k t , de zon s t e e k t . — D e b r i m -
s e n s t i e k e n f e l , de paardevliegen sta-
ken fel. R. ind T. s , 15*.
— F e n w â l s t e k k e , afvaren, overdr.
afreizen. — H y s t e k t e r op ôf.
Compos. bi-, yn-, oan-, op-, útstekke. Ook
bot-, ielstekke, stikelstekke, alsmede in de
 STEK. 1195
uitdrukking: I n s t c k - y n-'e-bûs e, vooreen
klein persoon.
s t e k j e , v. schutting of staketsel maken,
tot afscheiding.
als subst. verb. W y b i n n e o a n 't s t e k -
jen.
S t e k j e , v. stekken of loten van heesters
of andere planten in den grond zetten, om
ze aan te kweeken.
s t e k k e l , HL s. n. hek, staketsel, schut-
ting.
s t e k k e l i n g , s. stek, afgesneden loot van
een heester of struik, ter verdere voortkwee-
king. Ook wel: stek.
s t e k k e r , s. in. turfsteker.
Ook in 't alg.: iemand die steekt, of een
werktuig om te steken. Vgl. iel-, snoeke-
atekker; plagge-, stikelstekker.
s t e k k e r i c h , adj. (worm)stekig. — De
apels-, rapen-, w o a r t e l s - , i e r a p p e l s
b i n n e s t e k k e r i c h . Compos. wjirmstek-
kerich.
vooruitstekend. — I n s t e k k e r i c h j a e r
(in j a e r d a t s t i k e t ) , gespannen vooruit-
stekende uier eener koe, (een ongewenschte
vorm). — Ook w o a r t e l b o s k .
s t e k k e r s b o e k , s. n. (in een kinderspel)
boek tusschen welks bladeren hier en daar
prentjes zijn gelegd, waarnaar de kinderen
met een speld of griffel steken, om een daar-
door aangewezen prentje te winnen.
s t e k m ê s , s. n. steekmes voor het openste-
ken van uiers of spenen van koeien. —
In m ô l k p y p k e m e i in s t e k m ê s .
s t e k p l a e t , s. ijzeren band overdwars op
een zwaard van een schip geslagen.
s t e k r a e p , s. soort r a a p , knol. — Dy
s t e k r a p e n , . . . hy p l i c h t e mei syn
l i ú s g e s i n d ê r f e n t o i t e n . ld. IV, 87.
steksjuggich, -sjuggerich, adj. bij-
ziende. — D i b b e r i c h w i e r danige
s t e k s j u g g i c h . ld. 1, 2.
s t e k s l a e d , s. n. steeksalade.
† s t e k s w i r d , s. n. degen. Gesta Fris., 131.
S t e k t u r f , s. steekturf, ter onderscheiding
van baggerturf.
s t e l , s. n. gesteldheid of toestand van
orde, van gezondheid, zooals behoort. —
W y b i n n e o p s t e l , wjj hebben, b.v, na
eene verhuizing, de meubels en huisgeraden
behoorlijk geordend, wij zijn op stel.
Ik bin alhiel fen 't stel, — fen
wumkes.nl
STEL.
m y n s t e l , ontsteld. U t i t s t e l w ê z e ,
ongesteld zijn.
als expr. adv. op s t e l en s p r o n g , o p
s l a c h en s t e l , dadelijk, onmiddellijk.
S t e l , s. n. verzameling van bij elkander
behoorende zaken. — In s t e l p o r s l e i n e n
f a e s p o t t e n . — In hiel stel k o p k e s
en p a n t s j e s . — I n s t e l g e r d i n e n . —
In s t e l t a f e l g û d . — In s t e l goud-
gftd, als vrouwen-lijfsieraden. Ook van
personen: I n m o a i s t e l b e r n . — I n
m o a i s t e l t w i l l i n g e n of t w i l j e n ,
tweelingen. — I n m o a i s t e l , een mooi
paar.
s t e l d e r j j , s t e l l e r j j , s. dieverij. — M e n
h e a r t f e n 't w i n t e r g a u r i s f e n
s t e l d e r j j . Compos. Unnensteldery, het ste-'
len van linnen- of waschgoed. v. d. M.,
't Tsjoede, 38, 88.
s t e l l a e z j e , s. stellage, stelling, steiger.
s t e l l e , s. plaats, als: stand-, zit-, lig-
plaats. Vgl. stelling.
S t e l l e , v. stelen. Ik stel, ik stiel, ik
ha stellen, stellende, to stellen. — Prov.
Dy 't i e n k e a r s t e l l e n h a t , m o a t
a l t y d f o r in d i e f g e a n , wie eens een
fout beging, wordt niet meer vertrouwd.
Ook wel: Dy 't i e n k e a r s t e l l e n h e t ,
h o e f t a l t y d n e t for in d i e f t o g e a n .
Compos. bi-, ontstelle; apel-, bei-, par-, raep-
stelle.
S t e l l e , s. onroerend goed, land, dat vol-
gens het vroegere Friesche recht met floreen-
schatting was bezwaard.waardoor de eigenaar
stemgerechtigde was. — S k o t s k i l d i g e
h û z e n , s t e l l e n en p l o e c h g o n g e n ,
waarvan de belasting geheven werd. —
S t i m n i e n d e s t e l l e , waarop stemrecht
rustte.
Thans nog hier en daar als plaatselijke
verdeeling van verschillende uitgangen land,
als: e a r s t e - , t w a d e - , t r e d d e s t e l l e .
Ængwirden en elders. — S y n l â n l e i t
y n 'e t s j i e n d e s t e l l e . — Ook wel: voor
stand- of ligplaats.
s t e l l e , v. stellen, plaatsen, ordenen. —
Y n o a r d e r s t e l l e , o a r d e r o p s y n sa-
k e n s t e l l e . — D ê r is h w e t m e i to
s t e l l e n . — I m m e n op 'e p r o e f s t e l l e .
— B o a r c h s t e l l e . — A l l e s y n 't
w i r k s t e l l e . — E a t op p r i i s s t e l l e .
H y k i n i t d ê r g o e d s t e l l e , hij heeft
 STEL. 196
het daar goed. — W y k i n n e i t d ê r w o l
b u t e n s t e l l e , wij kunnen ons, zonder
dat, wel redden.
bepalen, vast stellen. L i t ú s s t e l l e ,
d a t j y m o a m k o m m e s e i l l e . — I m-
m e n d e w e t s t e l l e . — Y e n d i t of
d a t to p l i c h t s t e l l e .
stellen, opstellen. I n b r i e f s t e l l e . —
H y k i n m o a i , p i t t i c h en g e a s t i c h
s t e l l e . Vgl. stalle.
Compos. in-, fêst-, foar-, for-, yn-, ôf-, om-,
op-, útstelle.
s t e l l e r , s. steller. — De s t e l l e r í e n
i n b o e k . Ook wel: s t e l d e r .
S t e l l i c h , adv. stellig , zeker, beslist. D ê r
k i n n e j e s t e l l i c h op oan. — l t is
s t e l l i c h w i e r , beslist waar. H y se i l
moarn stellich komme.
s t e l l i n g , s. stand in het maatschappelijk
leven , ambt, bedrijf. — H y h a t i n m o a i j e
s t e l l i n g ; hy scil wol f o a r ú t k o m m e .
standplaats, geschikt om aan te vallen
of zich te verdedigen. H y h a t i n f o a r -
d e l i g e s t e l l i n g k e a z e n (in den oorlog).
meening of oordeel, waarvan de juistheid
bewezen moet worden. — H y k i n s y n
s t e l l i n g net biwize. — Syn handel-
wize r e s t op f o r k e a r d e s t e l l i n g e n .
Ook: toestel, waarop iets gelegd kan
worden. — De b i e r t o n n e l e i t o p 'e
stelling.
s t e l s e l , s. vereeniging van vaste begrip-
pen, grondbeginselen waarnaar men han-
delt. H y h a t i n f ê s t s t e l s e l en w y k t
fen s y n s t e l s e l n e t ôf.
Ook vereeniging van bepaalde voorwerpen
en zaken, die tot één geheel worden gebracht,
als: l t s i n n e s t e l s e l . — l t t s j i e n t a l -
lich stelsel.
S t e l t ,s.;pl. s t e l t e n , pronkvazen en pul-
len, die men vroeger veelal op kast of ka-
binet had staan. — dim. s t e l t s j e , s t e l t -
sj e s, vaasjes en pullen ter versiering. —
S t e l t s j e s o p 'e l a e d t a f e l , — o p of
y n 'e t h é k a s t of d e b o d d e l e r i j .
S t e l t , s.; pi. s t e l t e n —• lange en stevige
houten latten met treden, om er kunstmatig
op te loopen, o p s t e l t e n r i n n e .
Overdr. o p s t e l t e n w ê z e , in buiten-
gewonen, opgewonden toestand verkeeren. —
l t w i i f w i e r o e r s t j û r , a l h i e l op
s t e l t e n . — De b o e l o p s t e l t e n b r i n -
wumkes.nl
STERK.
g e . — De w r â l d i s o p s t e l t e n . Hett.
Eymkes 76.
fig. ook voor: de toestel, waarbij opgezette
vogels, zooals pluvieren, op een in den grond
gestoken stok gehecht worden, om andere
vogels in het net te lokken.
Ook wel voor een lange vrouw. I n s t e l t
fen i n f r o u m i n s k .
S t e l t m a n , s. voor: steltlooper, vogel van
eene bijzondere orde, met lange pooten. R.
ind T.2, 244«.
s t e l t r i n n e , v. op stelten loopen.
s t e r n s , Hl. kleedzoom, de breede zwart-
fluweelen strook onder aan den roodwollen
of karmozijn lakenschen rok der Hl. vrou-
wen. Roosjen, 15 J. H. Halb. Vr. Fr. X, 34.
De zoom van een kleed. In w i i f r e k -
k e o a n 'e s t e r n s f e n s y n tabbert.
Halb. Matth. IX, vs. 20.
s t e r f g e f a l , s. n. sterfgeval.— I n s l i m
s t e r f g e f a l . — D e r is in â l d f e i n t
s t o a r n , d y 't m o a i h w e t n e i l i t .
Gjin slim sterfgefal.
s t e r f h û s s.n. sterfhuis, het huis waarin
iemand is overleden en gekist heeft gestaan.
s t e r f l i k , adj. sterfelijk. — I n m i n s k e
is s t e r f lik.
s t e r k , adj. sterk. — D a t g û d i s s a
s t e r k as i z e r . — l t i i s is s a s t e r k
as in dyk. — D a t b e r n is n e t s t e r k ,
zwak van gestel. — H y i s 3a s t e r k a s
m o s t e r (schertsend). — S t e r k b o p p e
d e s k o u d e r s , iron. alleen sterk met den
mond.
Sterk van aantal. — H j a w i e m e t r i j e
m a n s t e r k , met hun drieën.
Sterk van smaak. — S t e r k e (krachtige)
m o s t e r , - y e t t i c h , — S t e r k e (geest-
rijke , alcoholische) d r a n k . — S t e r k e
b û t e r , sterke (onaangenaam smakende)
boter. Compos. earmsterk; izer sterk; onsterk.
s t e r k e b r j j , s. (Hoogd. stärke), stijfsel,
pap van roggemeel-bloem, door de linnen-
wevers gebruikt om er het doek, gedurende
het weven, nu en dan mee in te smeren.
— Vroeger ook wel om behangselpapier op
te plakken.
s t e r k e n s , s. sterkte, kracht. D e s t e r-
k e n s w i n t w e r a e r d i c h o a n , (na eene
ongesteldheid).
Ook voor sterke, onaangename smaak, f
b.v. van boter. D e s t e r k e n s f e n bû- I
 STERK.
t e r j o w t dêr in m i s s e s m a e k oan.
S t e r k j e , v. sterken, sterker maken. —
G o e d i t e n en d r i n k e n s t e r k e t i n
m i n s k e . — I t w y t fen i t s e l s k i p is
i t P r y s k p r a t e n en s k r i u w e n f o a r t
t o s t e . r k j e n , — t o s t y p j e n . — Kar-
brief fen it Selskip for Fryske tael- en
skriftenkennisse, 2e kêst
— fig. l m m e n y n 't k w e a s t e r k j e ,
in 't kwade stijven. Compos. †oart-, for-,
oansterkje.
S t e r k t e , s. sterkte. J o w h i m s t e r k -
t e ! Sw. 1904, 111. — I k w i n s k j e j o
s t e r k t e . Bij G. J. s t e r k t m e .
S t e r k w e t t e r , s. n. sterkwater, alcohol
van hooge gehalte, dienende om een of an-
der voor bederf te behoeden. Ook salpeter-
zuur {Acidum Nitricum), in gebruik bij me-
taal-bewerkers.
s t e r v e l i n g , s t e r f e l i n g , s. sterveling,
mensch. — G j i n s t e r v e l i n g , niemand.
— Gjin s t e r v e l i n g w i t e r f e n . — Men
s j u c h t g j i n s t e r v e l i n g o p 'e d y k .
s t e u n , s. steun. — D a t d i n g s t i e t
net fêst: i t h e t gjin g e n ô c h steun,
fig. Dy j o n g e is s y n â l d e n a l a e r-
d i c h t a s t e u n . — S t i p e en s t e u n .
s t e u n d e r , s. steunpaal. Zie skoarre.
s t e u n e , v. steunen, ondersteunen. — D e
sike kin net a l l i n n e gean,
m o a t t e h i m s t e u n e , ondersteunen. —
As e l t s d y earme widdou hwet
s t e u n t (hulp biedt), d e n h e t se a l l i c h t
in b i s t e a n .
— I t d a k s t e u n t (rust) op 'e m i r r e .
— S t e u n n e t t s j i n dy f o r m ô g e p e a l
oan, dou k o e s t er m e i o m b r u i j e ,
leun daar niet tegen aan.
s t e u n s e l , s. n. iets wat tot steuD dient.
schertsnaam voor: stevige roggemeelspijs
( r o g g e n p r i p ) . A 289.
S t e u r , s. acipenser sturio, steur, (zekere
groote viseh).
Ook voor: langwerpig, plat en breed kren-
tebrood, aan de einden afgerond, vroeger
alleen ter gelegenheid van het kerstfeest
gebakken. Vgl. kryxtbôle.
— K a m p e r s t e u r , gebakken spek en
eieren. Sch., Sprkw. I , 29.
s t e u r e , v. storen, beletten, hinderen. —
Ik ha w i r k , dêr m o a s t my n e t b y
steure.
wumkes.nl
197 STIEM.
ergeren. — M e n m o a t y e n o a n g j i n
r a b b e r s s t e u r e . — H w e t de l j u e siz-
ze, d e r s t e u r ik my n e a t oan.
S t e v e n , s. steven van een schip.
s t e v e n k e a r e , s. vischkaar binnen den
achtersteven van een visschersschip.
s t e v i c h , adj. stevig, stijf, hecht, sterk.
— Dat hûs is s t e v i c h b i t i m m e r e , —
sit s t e v i c h yn in-oar. — It w a e i d e
s t e v i c h . — W y r i e d e n s t e v i c h op. —
Dy b r i j m o a t h w e t b i k o e l j e , d e n
w i r d t se h w e t s t e v i g e r , dikker, ge-
bondener. — I n s t e v i c h m i e i i t e n .
-- G r o u w e e a r t e m e i b r e t s p e k l i z -
ze s t e v i c h y n 'e m a g e .
s t e v i g e n s , s t e v i c H h e i t , s. stevigheid,
vastheid.
S t e v i g j e , v. stevigen , sterken, stijven.
Compos. bistevigje (stijf worden).
sticht(e)lik, adj. en adv. stichtelijk. — In
s t i c h t l i k e p r e e k . — Ook iron.: I k
t a n k j e jo s t i c h t l i k , ik bedank u lekker.
s t i e f f a e r , s t y f f a e r , s. m. stiefvader. Ook
s t i e p f a e r . (Oud-Fr. s t i a p f a d e r ) .
s t i e l , s. n. staal, gehard ijzer. — I k
b i n n e t f e n i z e r en s t i e l , kan niet al-
lerlei vermoeienissen doorstaan. — I n k e a-
r e l f e n i z e r en s t i e l , die een ijzersterk
gestel heeft.
hja wapen- of werktuig van staal, of gestaald.
H y n a e m stiel e n s t i e n omfjûrto
slaen. — Tondeldoaze, f j û r s t i e n e n
s t i e l (gereedschap om vuur te maken).—
— Overdr. H y b y t y n 't s t i e l , vloekt
geweldig-
s t i e l e n , adj. stalen, van staal. — I n
s t i e l e n t a b a k s d o a z e . — fig. I t i s i n
s t i e l e n w e t , een vaste gewoonte. — Dy
stielen wet wirdt troch nin krêft,
n i n i z e r e n w i l l e k e a r d . W. D. Frys-
lâns tael.i Nij Frysk lieteboek. no. 30.
— In s t i e l e n b a e r c h , iemand gehard
tegen weer en wind.
S t i e l j e , v. stalen, harden, fig. S e l s
de l i b b e n s s t r i d e n s t i e l j e h i r d e r
n o c h s y n h i r d e s i n . (van een hardvoch-
tig man.) v. Blom , Bik. 94.
s t i e m e , ook s t y m j e , v. dampen, wa-
semen. — I t s t i e m t m a i t i i d s y n 'e
b û t h u z e n , het dampt er door de uitwa-
seming der. koeien. Halb. in Epk. 450. Ook:
d e b û t h u z e n s t y m j e . R. ind T a ., 174".
 ST1EM. 198
s t i e m o e r , s t y f m o e r , s. f. ook s t i e p -
m o e r , stiefmoeder. Prov. As d e b e r n
in s t i e m o e r k r i j e , d e n k r i j e s e e k
i n s t i e f f a e r , dan wordt de vader mede
hardvochtig tegenover zijne kinderen. —
Stiemoer, strontmoer, stiefmoeders
kunnen geen goed doen. B. 537. — H j a
h e t i n k w e a s t i e m o e r , fig. Zij wordt
door het noodlot stiefmoederlijk bedeeld. B.
498. Ook s t y p m o e r . Vgl. stieffaer.
s t i e n , s. steen. — I n m o a i j e s t i e n
o p i t g r ê f , grafzerk. - - De e a r e s t i e n -
n e n fen de b r o e r r e n H a l b e r t s m a ,
yn 'e g e v e l f e n 't â l d e r s h û s . — Prov.
R j u c h t m o s t r j u c h t b l i u w e , al scil
de o n d e r s t e s t i e n b o p p e . — Men
k i n a l t y d w o l i n s t i e n f i n e om i n
h o u n t o sm i t e n . Salv. MS.— Fig. I n h e r t
f e n s t i e l en s t i e n . E. Halb. Quikb. 5.
- Hy k l a g e t s t i e n e n b i e n , klaagt
steen en been , klaagt geweldig. S a k â 1 d,
sa h i r d a s i n s t i e n , zeer koud, hard.
Compos. bal-, bak-, dobbel-, flier-, f lint-,
fjûr-, foet-, grêf-, mitsel-, oalje-, oven-, sark-,
slyp-, strjit-, mounlestien.
Ook: pit van steenvruchten, als: leerse-,
prom-, wichterstien.
dim. s t i e n t s j e (spr. s t j i n t s j e ) —
t i c h e l s t i e n t s j e , muurtegeltje. — De
k e a m e r - , de h i r d is m e i s t i e n t s j e s
o p set. — S y n m a g e l i k e t w o l m e i
s t i e n t s j e s o p s e t , hij kan van alles
verteren. — S p e k f e n i n s t i e n t s j e
tsjok, zoo dik als een muurtegeltje
breed is. — Compos. babbelstientsje, kitel-
stientsje.
s t i e n b a r m ( k e ) , s. (n.) fringilla (aean-
this) linaria, barmsijsje.
S t i e n b i k , s. steenbik, tot poeder geklopte
steen, als sehuursel gebruikt. Bij J. J. Star-
ter : b i k s t i e n .
s t i e n b i k j e , v. metselsteenen uit afbraak
van gebouwen af bikken, om ze van de kalk
te ontdoen. Vgl. stienskjinrneitsje.
Ook: zachte, gebakken steenen fijn kloppen
tot schuur- of slijpzand. Zie stienbik.
S t i e n b i l l e n , s, pi. onnatuurlijk zwaar
ontwikkelde billen van een rund.
Stienbillich, adj. van achteren te breed,
(gezegd van runderen). — I t b a r t n e t
j a m k , d a t in e c h t f r y s k e k o u s t i e n -
billich wirdt.
wumkes.nl
STIEN.
s t i e n b o k , s. steenbok. Capricornus, tee-
ken in den Dierenriem.
* s t i e n b o k s - m a r g , e , s. eigenl. m erg van
den steenbok. — fig. voor sterke prikkel
tot schaatsrijden (ontleend aan de Noord-
sche mythologie, volgens welke Thialf het
merg uit den schenkel van een steenbok
van Thor had gezogen, waardoor hij een
onovertrefbaar snelvoeter en schaatsrijder
werd). — H j a (de jongelieden) b i n n e n e t
by h o n k t o h a l d e n . |j D e s t i e n b o k s-
m a r g e p l e a g e t hjar. D. Cuperus,
Prieuwke, 6.
S t i e n b u l t , s. steenhoop, meest van wrak-
ken steen.
S t i e n d e a , adj. steendood, morsdood. Lex.
628. Ook k r o a n d e a .
s t i e n g û d , s. n. gebakken aardewerk.
s t i e n g û d ( s ) d r a g e r , s t i e n g û d s-p o o p,
s. m. Duitsche venter met aardewerk. Ook
k r û k - e n - k a n - d r a g e r . Schimpend : s t i e n -
krob.
s t i e n g û d s - w i i f , s. n. Duitsche ventster,
dragende een mand niet porselein-, glas- en
aardewerk op het hoofd. Ook k r û k - e n -
k a n t s j e , k r ú k - e n - t r y n (terrine).
s t i e n h o u w e r , s. m. steenhouwer.
. s t i e n h û s , s. n. steenen huis, burcht. Zie
stìns.
s t i e n i g j e , s t i e n n i g j e , v. steenigen. —
J e r u s a l e m , d a t de b o a d e n stien-
n i c h t . Halb. Matth. XXIII, 37.
s t i e n k l i b b e , - k l i p p e , s. steenklip, steen-
rots.
s t i e n k l o p j e , v. keien en andere steenen
tot gruis slaan voor den aanleg of het on-
derhoud van kunstwegen. Vgl. balstienklopje.
s t i e n k l o p p e r , s. m. werkman die stee-
nen stuk, of tot gruis klopt.
s t i e n k o a l , s. steenkool.
s t i e n k r o b ( b e ) , s. éen der soorten van
pissebed, (insekt) oniscus asellus. Zie krobbe.
Ook als schimpnaam van de werklieden
aan steenfabrieken. —Vgl. ook s t i e n g ù c î -
drager.
s t i e n n e n , adj. steenen, van steen. — I n
stiennen g e b o u , — in s t i e n n e n
k r u k . — De S t i e n n e n M a n b y H a r n s
o p 'e s é d y k .
S t i e n n i c h , adj. steenachtig, vooral van
de gesteldheid van den grond.
s t i e n - o n d o g e n s , adj. verstokt ondeu-
 STIEN.
gend, van kinderen. — D y b e r n b i n n e
s t i e n - o n d o g e n s , in 't kwaad verhard,
erg ruw en onhandelbaar. — Vgl. oerkom-
tneling.
s t i e n p a r , s. winterpeer, stoofpeer. Ook
stoofpar.
s t i e n p l a k , s. n. plaats bij een tichelwerk,
waarop de pasgevormde steenen worden
te drogen gezet. — Ook bestraat gedeelte
vooraan in een boerenschuur. 11 s t i e n -
p l a k b o p p e y n 'e s k û r r e .
S t i e n p û s t , s. steenpuist. B. 4. Ook:
stiens wolm.
s t i e n r o t s , s. steenrots. A l l y k i n s t i e n -
r o t s , y n h j a r f e a r t , '1 D e f j û r g e ,
g l e o n e l a v a k e a r t . v. BI. Bik. 47.
s t i e n r o t s i c h , adj. rotsachtig. H. Z. Ts.
tuwzen, 124.
s t i e n s a e g j e , v. steenzagen, voor: nut-
teloos of vergeefsch werk doen. Vgl. hea-
têrskje..
s t i e n - s k j i n m e i t s j e , v. van oude of ge-
bruikte metselsteen de kalk afbikken. Zie
stienbikje. — fig. As d a t â l d g e b o u r i s
omfalt, den scil der hwet komme
t o s t i e n s k j i n m e i t s j e n , als die oude
rijke vrek eens sterft, zal er wat te verdee-
len zijn onder de erfgenamen.
S t i e n s w o l m , s. steenpuist. Zie: stien-
pûst.
s t i e n t e , s. n. gesteente. — I t w e t t e r
b l i n k t w e r o p 't m o s s i g e s t i e n t e .
v. Blom. Bik. 107.
s t i e n t s j e f e e s t , s. n. feest, dat gehouden
is, telkens bij de onthulling der gedenk-
steenen voor ieder der gebroeders E. en J.
H. Halbertsma (Grouw).
s t i e n t s j e t e l d e r , s. m. schimpend voor:
iemand, die in een gezelschap meest zwijgt,
en naar de muurtegeltjes kijkt, alsof hij die
wil tellen, — vooral voor: een schuchtere
vrijer, die voor 't eerst een meisje bezoekt.
s t i e n - û l e , s. eg. athene noctua, steen -uil.
dim.: s t i e n - û l t s j e , s.n.
s t i e u w g j e , Hl. v. stijven, (van linnen-
goed). — s t i e u w g e p.p. als adj. — I n
s t i e u w g e s e n d o o k , een gesteven zon-
doek. (Zie sendook). Gids Hist.-Tentoonst.
53. Zie stiivje.
s t i f t , s. stift, dunne metalen pen of stang.
•— M û t s e s p j e l d e n mei sulveren
s t i f t e n en g o u d e n k n o p p e n . — I n
wumkes.nl
99 STIIF.
b r i l m e i s t i f t e n (ook s t a n g e n ) ter
onderscheiding van een n o a s k e b r i l , z.d.
s t i f t e r , s. m. stichter.
s t i f t i n g e , s. stichting, gesticht. ld. XIV,
51. Ook s t i c h t i n g e .
s t i f t s j e , v. stichten. Sw. 1858, 74. — ld.
I , 60. Ook s t i c h t s j e .
S t i g e , v. stijgen. Compos. opstige.
s t i g i n g ( e ) , s. stijging. Comp. bloedstì-
ging, opstiging.
s t i i c h , s. hard gezwelletje aan den rand
van een ooglid; in de Hollandsche volks-
spreektaal s t r o n t j e genoemd. — I n
s t i i c h op it each.
s t ü c h b û g e l (spr. ook wel s t y - b û g e l ) ,
s. stijgbeugel.
Stiif, adj. & adv. stijf. — S a s t i i f a s
i n p e a l , s t o k s t i i f , stokstijf. — I k b i n
sa s t i i f a s i n d o a r , a s i n k r o a d e ,
stram in de leden , door gevatte koude of
langdurigen, inspannenden arbeid. Ook: s a
s t i i f a s i n r u t e r . — De h a n n e n b i n -
n e my s t i i f f e n k j e l d . — Hy i s s t i i f
(sterk) y n 'e r ê c h , fig. voor een rijk man,
of iemand die niet gemakkelijk van zijn
stuk is te brengen. — S t i i f y n 'e b e k
(van een paard), dat met stijve teugels
gereden moet worden. Sch., MS. 21.
— S t i i f l â n , zwaar, vruchtbaar kleiland.
— I n s t i v e t r e d , vaste tred. — M e i
f r i s k e m o e d en s t i v e t r e d || T s j i n ' e
a t r y d b r e m a n n e n o p . ld. XIV, 187.
— I n s t i v e p r i i s , een tamelijk hooge
prijs.— S t i i f h o n d e r t g o u n e , — S t i i f
t r i t i c h j i e r . R. ind T.a, 332». Vgl. great,
ryklik.
Ook voor: onbuigzaam van karakter. De
F r i e z e n k i n n e wol ris h w e t stiif
fen a e r d wêze.
s t i i f f ê s t , adv. steevast. H j a o n t k e n d e
s t i i f f ê s t , Hsfr., X I I , 4 3 . — I k b i n s t i i f -
fêst w e n d om d a t s a t o d w a e n .
Ibid, 93. — S t i i f f ê s t w e g e r j e , beslist
weigeren. Ibid, 120. Vgl. steedfêst, stéfêsl.
s t i i f f o l , adj. propvol, overladen. — I n
k i s t e s t i i f f ol k l e a n . — Dy b e a m s i t
stiiffol bloeisel.
s t i i f b o l l i c h , adj. stijfhoofdig. R. ind T.8,
416».
S t i i f h û d i c h , adj. met harde , taaie schil,
vooral van vruchten. S t i i f h û d i g e r o o m -
s k e b e a n e , groote tuinboonen. B. 164.
 STUF.
— overdr. ook van personen, op wie eene
vermaning geen indruk maakt. Vgl. dôfhûdich.
s t i i f k e , s. Een kind, vooral een meisje,
dat zeer stijfhoofdig is. Ook s t i i f k o p k e .
s t i i f k o p , s. eg. stijfhoofdig persoon. —
De F r i e z e n wirde bûten-út faek
f o r s t i i f k o p p e n û t s k o l d e n . Vgl. kop-
pert.
s t i i f k o p p i c h , adj. stijfkoppieh. Zie kop-
pich.
S t i i f k o p p i g e n s , s. stijfhoofdigheid.
S t i i f s e t t i c h , adj. stijfzinnig, onbuigzaam
van karakter. — As j i m m e s k r a e c h s a
stiifsettich (minder stijfzinnig) w e s t
h i e n e , den hiene j i m m e omniers
o a r s d w a e n k i n d . Ook:
s t i i f s i n n i c h , adj. stijfzinnig. — A l l i k e
s t i i f s i n n i e h a s h e i t s e l s , w i e r er.
Sw. 1904, 102.
s t u k , s. steek, verlegenheid, in de uit-
drukking: I m m e n y n 'e s t i i k l i t t e ,
in den steek laten. B. 36.
s t i i v j e , v. stijven van gewasschen lin-
nengoed. — W a s k j e en s t i i v j e , Overdr.
I m m e n stiivje yn it kwea.
S t i k , s. n. stuk, gedeelte, — I n s t i k
b r e a , een snede brood. Vgl. om-, sydstik.
— D o u h e s t f e n 'e m o a r n i n s t i k
b r e a h a w n , fig. ge zijt een broodetende
profeet. — I n s t i k i t e n , boterham , koud
maal. — W y m o a t t e j o u n m a r i n
s t i k i t e n h a (in plaats van warme spijs).
— W y (werklui) b i n n e d e i s o p i n s l i k ,
wij nemen boterhammen mee naar het werk,
inplaats van naar huis te gaan om het mid-
dagmaal te gebruiken, — Dy ' t f e n j o w -
n e s t i k k e n (liefdegaven) h a m o a t , s o p -
p e t n e t r o m . — B e a n e (aangeboden)
s t i k k e n b i n n e . g a u o p , Burm. — I n
s t i k b û t e r (ook) een hoeveelheid van 1
K.G. — I n h e a l s t i k b û t e r , *ƒ, K.G.
— I n s t i k - b û t e r y n 'e b r i j , overdr.
een onverwacht voordeel. — meevaller.
— Dy a p e l s j i l d e i n b o t s e n ì t s t i k ,
2'/s et. per appel. — Dy b o e r e p ì e a t s
w i r d t y n s t i k k e n f o r k o f t , bij ge-
deelten, perceelsgewijze. — I n s t i k l à n ,
een door slooten of anders afgeperkte plek
bouw- of weiland.
— Der is in f a e m y n t w a s t i k k e n
f a l l e n , bevallen.
— In stik foarlêze. — In moai
wumkes.nl
200 STIK.-
s t i k , een mooi verhaal. — F r y s k e s t i k -
jes. — Wy h a wol ris n u v e r e s t i k k e n
ú t h e l l e , vreemde streken begaan.
— I n d r o e v i c h s t i k , treurig geval.
L. in W.. 15. — I n s w i e r w i c h t i c h
s t i k , gewichtige zaak. R. ind T.z, 27". —
I n r o m r o f t i c h s t i k . R. W. Blêdden,28.
Compos. heldenstik, masterstik, weachstik.
— I n s t i k w i r k , werkstuk. WL ld. XVI.
— Op 'e s t i k k e n p a s s é , op zijn zaken
passen. A. 692. — Y n 't s t i k f e n frije-
r i j , in zake van vrijage. Sw. 1853, 25.
— Op s y n s t i k s t e a n , zijn meening
handhaven, bij zijn voornemen blijven; Hsfr.
XIV, 61. — By s y n s t i k b l i u w e , bij zijn
onderwerp blijven. H w a b l i u w t a s i k ,
b y s y n s t i k . v. Blom. Bik. 52. — F e n
y e n s s t i k r e i t g j e , ontstellen, zenuw-
achtig worden, in de war geraken. Halb.
in ü p k . 450.
Hy b r o m t a l f y f t s j í n j í e r o a n i e n
s t i k , vijftien jaar aaneen. R. ind T. a , 281.
dim. s t i k j e . — I n s t i k j e b r e a .
klein voorval, -geval. — D e r í s y n
k e i z e r K a r e l s t i d e n || i n a l l e r n u -
v e r s t s t i k j e b a r d . R. ind T.a, 245s.
op8telletje, vertelling. — H y k i n m o a i j e
s t i k j e s b i t i n k e , aardige verhaaltjes,
anecdoten opstellen.
— Hy k i n d a t a l l e g e a r r e f en stik-
| j e t a b y t s j e , van stukje tot beetje, tot
in de kleinste bijzonderheden. — Dy j o n g e ,
d e t is i n s t i k j e , een platje , guit.slim-
merd. Hûs-Hiem , 1891, 171.
Compos brokstikje, komeeäsje-stikje (too-
neelstukje).
s t ì k e l , s. carduus, distel. — S k e r p e
s t i k e 1, doorndistel, carduus crispus; b l a u -
w e s t i k e l , speerdistel, carduus (cìrsium)
lanceolatus.
Ook wel voor: doornstruik. Zie toarne.
Compos. iel-, môlkstikel.
Overdr. s t i k e l s om 't k i n , baardstop-
pels.— fig. H y r i n t m e i d e s t i k e l o m ,
hij zwaait den geesel der satyre, is scherp
en bijtend in zijn spreken. R. ind T.2, &. —
; I m m e n i n s t i k e l s e t t e ( s t e k k e ) , een
leelijke trek spelen. — I m m e n i n s t i k e l
(meer s t e k ) o n d e r w e t t e r j a e n , een
| steek onder water geven.
i S t i k e l t a a e r c h , s. eg. erinaceus europaeus.
\ egel. Fig. H y h e t i n s t i k e l b a e r c h o p
 STIK. 201
'e k o p , hij is knorrig, slecht gehumeurd.
W. D,, In Doaze, 129. Zie ichelbaerch.
S t i k e l b à n , s. met ijzeren punten bezette
halsband voor een hond.
Ook band of lap met spijkers er doorheen
gestoken en gebonden om den neus eener
koe, die zich zelve of eene andere koe de
melk afdrinkt. Ook wel s t i k el.
s t i k e l b e a r s , s. eg. stekelbaars, gaste-
rosteus pungitius.
s t i k e l b e i , s. slee, vrucht van den slee-
doorn, prunus spinosa.
s t i k e l b l o m , s. distelbloem. — In s t i -
k e l b l o m i s 't m e r k t e i k e n f e n 'e
S kotten.
s t i k e l b o s k , s. distelplant, (ook) doorn-
bosch. I n s t i k e l b o s k f o l m e i t o a r n -
b e ij en. — fig. het verwarde ongekamde
hoofdhaar van een mensch. — L i t m j d y n
h i e r r i s ú t k j i m m e , j o n g e ! d y n hol-
le is s u v e r in s t i k e l b o s k .
s t i k e l ü i e r r i c h , adj. met opstaande ha-
ren. — I n s t i k e l h ì e r r i c h h y n s d e r ,
een ruw-harig paard. Ind B 128. — I n s t i -
k e l h ì e r r i c h k e n y n , een soort van konijn.
s t i k e l i c h , adj. & adv. stekelig. — S t i-
k e l i c h l â n , weiland, waarin veel distels
groeien. — S t i k e l i c h h i e r , borstelig
hoofdhaar. ld. I, 4. — I n s t i k e l i c h s t i k ,
een hekelschrift. — S t i k e l i c h p r a e t ,
scherpe toespelingen in het gesprek. —
Hy s j u c h t s t i k e l i c h , is zichtbaar ge-
belgd (geraakt).
S t i k e l i g e D o u w e , Scorpio, de schor-
pioen in den Dierenriem (volgens een onde
almanak).
s t i k e l i g e n s , s. stekeligheid. D e s t i -
k e l i g e n s f e n i t h i e r . Ook verbolgen-
heid.— U t s t i k e l i g e n s b l e a u e r w e i .
s t i k e l j e , v. distelen uit het land steken.
— I k w i e r o p 'e s l e a t s - e k e r f e n 'e
f j o u w e r e o a n i t s t i k e l j e n . v. d. B.
Master Habbema 9. Vgl. stikelstekke.
Overdr.hekelen, (iemand) bedektelijk scher-
pe verwijten doen , steken onder water geven.
s t i k e l k o p , s. eig. bovendeel van een
distel, overdr. nurksch mensch.
s t i k e l l â n , s. n. grasland, met veel dis-
tels bezet. Holl. ook wel: distelgaarde. Zie
stikelich.
s t i k e l l ù k e , v, distelen uit het land trek-
ken.
wumkes.nl
STYK.
s t i k e l l û k e r , s. disteltang, houten werk-
tuig om distelen uit het land te trekken,
in den vorm van een schaar. Ook: s t i-
kelskjirre.
s t i k e l m e a n e , v. distelmaaien. v. B.
s t i k e l s i e d , s. distelzaad, -pluimpjes.
S t i k e l s k j i r r e , s. houten schaar voor het
uittrekken van distelen. Zie stikellûker.
s t i k e l p e n j e , - p i n n i n g , s. steekpenning,
handpenning, geschenk in geld om iemand
heimelijk om te koopen. Fr. Lêsb., 105.
s t i k e l p ò l l e , s. dístelbosch.
s t i k e l s t e k k e , v. distels uit het weiland
steken. — Overdr. I m m e n s t i k e l s s t e k -
k e, iemand bedektelijk verwijtingen doen. —
T s i e r e , r a b j e , s t i k e l s t e k k e . Hsfr.
V, 286. Zie stikelje.
s t i k e l s t e k k e r , s. werktuig om distels
uit het weiland te steken. Ook s t i k el-
s p a r , z. d.
Ook: iemand, die dit werk doet. — Om
t s i e n û r e h i n n e scoe S i b e b o e r ris
b y d e s t i k e l s t e k k e r sj ê n. H. Syts.
Blaum. Krant. I , 10. — overdr. iemand,
die er lust in heeft anderen met woorden
te grieven. Forj. 1882, 15.
s t i k e l s p a r , s. klein spaatje om distels
uit den grond te steken, S v. d. B. Master
Habbema 9. Zie stikelstekker. Ook s t i k e l -
s p a genoemd.
s t i k e l t r i e d , s. n. ijzeren puntdraad.
s t i k e l w a r t , s. groote, ruwe wrat.
s t i k e m , s t i k u m , adj. & adv. stiekem,
leuk, schijnbaar onnoozel, stilzwijgend, stil-
letjes en met overleg. — Hy h â l d t h i m
s t i k e m . — Hy h a t i t s t i k e m w e i -
s t o p p e.
s t i k e m e r t , s t i k u m e r t , s. sg. leukerd, die
schijnbaar onnoozel met list zijn doel bereikt.
S t y k j e , v. steken (in passieven zin). —
D e h a l s f e n 'e f l e s s e s t i k e t a de
k o e r út. — I t h i e r s t i k e h i m om-
h e e c h , zijne haren stonden omhoog. Vgl.
stikelich. Overdr. prikkelen. — D a t s t i-
k e t h i m y n 't k r o p , dat steekt hem in
den krop, hij is er door gebelgd. — G o e d
t o n e a m e n h w e t h i m s t i k e t (tegen-
staat), w i t i n w i e r e F r i e s n e t f e n .
ld. IV, 169. — Y e t b y s y n l é s t e s y k -
j e n || S c i l h i m s y n f a l s k e n s s t y k j e
Salv, 116.
Ergens verstoken zijn. — H w e r s t i k e s -
 STIK. 202
t e ? waar zijt gij? — D e r s t i k e t g j i n
k w e a y n , er steekt geen kwaad in. —
D e r a t i k e t (schuilt) r j u e h e a r s k s u c h t
y n h i m . R. P. — H w e r h e s t e y n a l d y
t i i d s t i k e ? — u opgehouden, eig.: schuil
gehouden.
In iets blijven steken. D o m e n y b l e a u
y n 'e p r e e k s t y k j e n .
S t i k j e , v. dingen, solliciteeren (naar eene
betrekking), verzoeken om iets. — H y s t i k -
k e t om f j i l d w a c h t e r to wirden.
— I n m a s t e r s t i k k e t om in s k o a l l e ,
dingt naar een school. Hsfr. XIV, 64. —
Jelle stikket om An e-b o e r syn
d o c h t e r , tracht verkeering met haar aan
te knoopen, dingt naar hare hand. — Dy
f a e m d ê r s t i k j e m e a r om. — Ook
s t y k j e (R. P., Keapm., 63.)
S t i k j e , v. stikken, naaien met vóór- en
achtersteken. I n d o e k s t i k j e .
s t i k k e , v. stikken, door gebrek aan le-
venslucht sterven, smoren.
s t i k k e n , adj. & adv. stak, gebroken, ge-
scheurd. — S t i k k e n s p i l , gebroken goed.
— S t i k k e n e k l e a n , gescheurde of ver-
sleten kleederen.— K e i r i n t sa s t i k k e n ,
d a t i t n e t r o a i t , met gescheurde kleeren.
ld. IV, 96. — Prov. I n a e i y n 'e h a n -
n e n en d a t s t i k k e n , voor iets, waar men
geen baat bij heeft. Zie aei. — H w e t i s
't i n b o e l m e i B a e i j e ! i t p o t s j e s t i k -
k e n en d e m ô l k e w e i . (Sechje.) — M e n
k i n wol in f y o e l e t s j i n in b e a m
(oan) s t i k k e n s l a e n , fig. iets goeds te
bederven kost geen moeite. — H y (hja)
k i n s t i k k e n n o c h d e a , heeft een sterk
en gezond gestel. — I k I a e i t s j e m y s t i k -
k e n , lach my kapot. — D e f rij e rij (ook
d e f r j e o n s k i p ) i s s t i k k e n , de' verkee-
ring (de vriendschap) is afgebroken. Bijek.
1891. 19.
s t i k k e n b â n n i c h , adv. met gebroken
kruisbanden (van een rund). Zie fiaubân-
nich, hôlbânnich.
s t i k k e r , s. eg. sollicitant, iemand die
naar iets dingt, om eene betrekking vraagt,
aanzoek doet bij een meisje. — D e r b i n n e
a l t y d i n h e l e b u l t e s t i k k e r s om
sa'n b a e n t s j e , — S t i k k e r s om in
faem.
s t i k m a n n i c h , - m e n n i c l i , num.eenige,
weinige, (personen of zaken). — I n s t i k -
wumkes.nl
STIL.
m a n n i o h g o u n e n h e l p e in earm
m i n s k e t r o c h . d e w i n t e r . A. 187. —
W i e r e n d e r h w e t m i n s k e n y n 'e
t s j e r k e ? N é , m a r in s t i k m a n n i c h . —
M e i ú s s t i k r u a n n i g e n , wij, in gezel-
schap van eenige personen, H. S. Telt., 81.
Van zaken ook: i n s t i k of h w e t .
S t i l , adj. & adv. stil. Hl. s t o l . — H y
w a e r d s t i l e n f o r t r i e t l i k . R. ind T. 2 .
— Stil, leaf, stil! h e i t e w e k k e t ,
G. J. 1 , 1 1 , — S t i l w a e r , zacht weer,
met weinig wind. — Prov. S t i l l e (stil-
staande) w e t t e r s s t j o n k e , i'ig. ledig-
loopers bederven, rust roest. — S t i l l e
w e t t e r s h a d j i p p e g r o u n e n , men-
schen, die weinig spreken, denken wel eens
veel. Ook: zijn niet te doorgronden. —
Ho s t i l l e r h o b e t t e r , s e i 't â l d -
w i i f , en h j a s i e t m e i 't g a t y n 'e
b r â n n e t t e l s . — H y k i n 't n e t s t i l
h i r d e, hij wil in beweging zijn, kan niet
werkeloos neerzitten. — S t i l l i b j e y n ' e
b û r r e n , zonder ambt of bedrijf, als ren-
tenier. Sw. 1904, 108. — L i t ús e f k e s
s t i l w ê z e , laten w\] bidden.— I t w i r d t
s t i l (geheim) h a l d e n . — Y e n s t i l h â l d e ,
zwijgen. — S t i l e n b i s t i n d i c h , d e k n e -
p e n y n w i n d i c h , (gezegde.) — I n s t i l l e
g l û p e r t . — I n s t i l l e p r i u w e r , die in
het geheim drinkt. — H y h a t i t s t i l
w e i n o m m e n , heimelijk weggenomen. —
T s j e r k d y k n y p t e s t i l n e i h û s , R.
ind T.a, 244».
I n s t i l d o a r p —, i n s t i l l i b b e n ,
als er weinig drukte of beweging is.
dim-vorm s t i l k e s , s t i l t s j e s , adv. stil-
lekens, stilletjes.
als s. y n 't s t i l l e , in stilte, heimelijk.
Ook y n s t i l t e .
s t y l , s. stijl, trant. — L j u e f e n d e
â l d e s t y l , naar ouden trant. — H y h e t
n e t f o l i e s t y l f e n p r a t e n , is niet on-
derhoudend en bevallig in zijn spreken. —
D ê r s i t s l o t n o c h s t y l y n (it h a t
s l o t n o c h s t y l ) , zin nooh slot (van een
onzamenhangend opstel of praatje).
s t i T b ê d z j e , v. (een kind) sussen tot het
stil wordt, v. d. M., 't Tsjoede, 48. Vgl.
delbêdzje.
Stile, s. stijl, stut, steunpilaar. — In
i k e n s t i l e . — De s t i l e fen 'e bût-
hûsdoar. — skûrrestilen.
 STIL.
fig- I n p e a r g o e d e s t i l e n o n d e r
't g a t , een paar flinke beenen. — H e i t e
w i e r f o r 't l â n i n s t i l e , een steunpi-
laar voor 't vaderland. Alth., 102.
s t i l h â l d e , v. stilhouden. — M e i d e
w e i n o a n 'e h e r b e r c h s t i l h â l d e . —
Yn 't B l a u h û s h a wy e f k e s stil-
h á l d e n (met 't rijtuig.) Verg. oanhâlde.—
De s l i n g e r f e n 'e k l o k s t i l h â l d e ,
de beweging er van doen ophouden. —
K i n s t de l y t s e n e t effen s t i l h â l d e ?
het kleintje (kindje) rustig houden. — D o u
m o a s t d y s t i l h â l d e , zwijgen, geen le-
ven maken:
Stilje, v. stillen, stil worden (van den
wind). — N a c h t s s t i l l e d e w y n . R.
ind T. a , 223«. T- tot stilte, tot rust brengen.
— Ik w o l de d r i f t , dy yn my s i e d t ,
y n e i g e n F r y s k e t e a n e n s t i l l e , v.
Blom, Bik. 80. — I k w i t n e t h w e r i k
d a t b e r n m e i s t i l j e s c i l . — De h o n -
g e r s t i l j e , verzadigen. Vgl. bistïlje.
s t i l l i c h h e i t , 8. stilte. — W y w o e n e
dat yn s t i l l i c h h e i t efkes b i r o e r j e ,
in stilte bedisselen (ook wel: y n s t i l t e ) .
Stillizze , v. stil liggen , aan den wal lig-
gen (van schepen).
s t i l s i t , s. stilstand, rust na huiselijke
drukte. - H j i r i s n i n s t i l s i t , hier is
geen rust, A. 672. — T w a j o n g e s y n
'e e a r s t e t r ê d d e l j i e r , d e n i n s t i l -
s i t (tusschenpoozing), e n n e i j e r h â n n o c h
trije d o c h t e r s . — I t is n o u w e r s t i l -
sit, m a r in p o a s l y n w i e r ' t h j i r t i g e
drok.
S t i l s i t t e , v. stilzitten. — E f f e n s t i l -
s i t t e , een poosje stilzitten, vooral om een
middagdutje té doen.
s t i l s t á n t s j e s , adv. met voorafgaande
stilstaande houding. — S t i l s t a n t j es o e r
' e s l e a t s p r i n g e , zonder aanloop over
de sloot springen, C W. For de bern, 12.
s t i l t m e , s. (vrij algemeen bij ouderen),
stilte. — Yn g r e a t e s t i l t m e , 6 . J. I I .
95. — S t i l t m e l j e a v j e n d e l j u e . G. J.
I, 204. — Elders thans veelal: s t i l t e . —
D j i p p e s t i l t e i s 't om ú s h i n n e . R .
ind T.a, 63».
S t y l w i r k , s. n. (de) gezamenlijke stijlen
en posten van een gebouw. — I t s t y l w i r k
fen in s k û r r e . — overdr. (de) beenen van
een mensch. — I t s t y l w i r k s t i e t e r
wumkes.nl
203 STIM.
al h w e t s t r a m p e l i c h by m e i j o ,
uw beenen staan wel wat krom en onvast.
R. ind TV, 211".
S t i l s t e a n , v. stilstaan. — I k b i n a l
w i r c h f e n 't r i n n e n , i k m o s t e f f e n
s t i l s t e a n . — De k l o k s t i e s t i l . — I t
wirk s t i e t stil.
S t i l s w y e , v. stilzwijgen. — S t i l s wij-
ende kondytsje, ongenoemde, vast-
staande voorwaarde.
s t i l s w - g e r , s. zwijger. — I t m o a t i n
k n a p p r a t e r w ê z e , d y ' t in s t i l swij e r
forbettert.
s t i m , s t i m m e , s. stem. — I n s ê f t e - ,
i n f o a r s e s t i m m e , zachte, forsche stem.
— Dy k e a r e l h e t i n s t i m m e as i n
b e a r . — Dy l y t s e (zuigeling) h e t e k i n
s t i m ; schertsend: die wil zich ook laten
hooren, telt dus ook mee. — B y h a t e k
i n s t i m m e i y n 't k a p i t t e l . — H y h i e
alle stimmen foar him. — Der
k l i n k t in s t i m m e t r o c h it Hie lal.
Fr. Lieteboek no. 13.
s t y m - , s t û m b o l l e , s. voor een: stug,
norsch persoon, v. d. St., Keapm.Rouke, 17.
s t i m e r , s t u m e r , s. eg. iemand, die stug
en stijfhoofdig blijft zwijgen.
s t i m h ú s k e , s. n. stemhuisje, in de laat-
ste helft der 18e eeuw soms zeer haastig
gebouwd op plekken gronds, waarop van
onds het stemrecht l a g , (ten eind e dit recht
te behouden). W. D., Volksl. I I , 273.
s t y m j e , s t ú m j e , v. uit stijfhoofdigheid
niet willen spreken. — D e r i s g j i n h e i s -
l i k e r d i n g as s t y m j e n ; ik h a I j e a -
v e r d a t se m y ú t f l o k k e e n d ê r m e i
w e i , as d a t i v i g e s t y m j e n .
s t y m j e , v. dampen, wasemen, (Eng.
to steam, stoomen). - - De h j i t t e n s s t i -
me fen t i i d t a t i i d m e i w a l m e n n e i
b o p p e n . R. ind T.a, 50''.
Onfrisch rieken. I t f o a r j i e r w i n k e t
ús t a . De b û t h û z e n b i g j i n n e to
s t y m j e n ; de â l d e k ij b â l t e n e i d e
f a r s k e m a i l o f t ; R. ind T.2, 174'. —
Vgl. stierne.
s t i m m e , s. Zie stim.
s t i m m e , v. stemmen.—De f y o e l e s t i m -
me. — De m u z y k s t i m t my f r o a l i k .
zijn stem uitbrengen. — I t i s h j o e d
s t i m m e n f,en t s j e r k f ô g d e n . Compos.
mei-, oer-, ôf-, ta-, tsjinstimme.
 STTM. 204
s t i m m e r , s. m. iemand die een muziek-
instrument stemt. Compos. pyano-stimmer,
oargel stimmer.
stemgerechtigde, kiezer. Fr. Vlb. 3/XII,
1882.
S t i r o m i c h , adj. & adv. stemmig, ernstig,
ingetogen. — J y s j u g g e e r s t i m m i c h
ú t en l y k j e al op j i e r r e n , Lw.
1872, 3. — H j a p r a e t t e b i d a e r d e n
s t i m m i c h . Hsfr. X I I , 67.— S t i m m i c h
y n 'e k l e a n , zedig gekleed. — S t i m -
m i c h w a e r , kalm weder.
S t i m m i n g , s. stemming, het stemmen
van leden van eenig bestuur.
stemming van een muziek-instrument.
ook gemoeds-stemming, gemoedstoestand.
Hy i s y n f r o a l i k e s t i m m i n g .
s t i m p e , s t i m p j e , v. stempen, stelpen.
— I t b l o e d s t i m p e , het bloeden stelpen.
Halb. Lex. 398. — T e s k e f e n f o r b a r n d
b o e r d p o m p i e r is n e t o n t s j i n s t i c h
om i t r i n n e n d e b l o e d f e n i n w o u n e
t o s t i m p e n . Forj. 1884, 78. — S a e p k e
n o a s b l i e d e n wier n e t to s t i m p e n ,
m a r d o T r y n - m o i , d y 't i n t w i e l l i n g
i s , h j a r i n r e a d s i d e n t r i e d om 'e
h a l s b o u n , w i e r ' t g a u oer.
Ook: stampen, fijnmaken. — I e r a p p e l s
s t i m p e , tot moes stampen. Vgl stampe.
S t i m p e l , s. stempel, werktuig om te
stempelen. Compos. brievestimpel.
Ook het stempel-merk. — I t s t i m p e l
o p i t b û t e r f e t , op i t p o s t s e g e l f e n
in brief.
Voorts de houten of ijzeren pen in de klap-
bus, waarmede de proppen er in- en uit
worden gedreven. — I n b o s ( b o s t e r ) m e i
i n h o u t e n of i n i z e r e n s t i m p e l .
fig. ook als het kenteeken van den aard
en het karakter van een persoon. — H y i s
in m a n fen de â l d e s t i m p e l .
s t i m p e l j e , v. stempelen, van een stem-
pel-merk voorzien. B r i e v e n s t i m p e l j e .
Vgl. bisümpelje.
S t i m p e r , s. eg. stamper. — s t i m p e r s
(yn 'e f i z e l s ) , stampers in de vijzels. R.
ind T.'2, 246*.
s t i m p e r , s t u m p e r , s. eg. stumperd,
iemand als voorwerp van medelijden. —
H w e t d o c h t sa'n s t i m p e r y n ' e k j e l d .
— Overdr. W a t bemoeit hij zich met zaken,
waarvan hij geen kennis heeft. Zie stumper.
wumkes.nl
STIP.
s t i m p h e f t , s. n. meshecht, waaraan het
volksgeloof de eigenschap toeschrijft, dat het
bloeden uit den neus of een wond werd ge-
stuit, als de lijder zulk een hecht in de
vuist klemde, totdat het warm werd. v. å.
V., Bitsj. Wrâld, 48. — U s m e m j o e c h
h i m i n s t i m p h e f t y n 'e h a n n e n . R.
ind TV, 96*.
s t i m r j u c h t , s. stemrecht.— By d e Men-
n i s t e n h a d e f r o u l j u e ek i t s t i m -
rjucht.
s t i m r j u c l i t i c h , adj. stemgerechtigd. —
S t i m r j u c h t i g e l e d e n . Fr. Vlb. 1881.
S t y m s k , adj. stijf hoofdig en ontevreden,
meestal het stilzwijgen bewarende. Vgl.
ook wel stúmsk, stúnsk.
s t y m s k e n s , s. stugheid, stijfhoofdig-
heid , stilzwijgen uit ontevredenheid. — A l
w i e r d e t h e r t ' f e n s t i e l e n s t i e n [|
Dou d r i u w s t d e s t y m s k e n s w e i . Dr.
E., Quickborn, 5.
S t i n d i c h , adj. bestendig, blijvend, gelijk-
matig. — Y n S e p t i m b e r i s 't w a e r
m o a i en s t i n d i c h . — D a t s i t s t i n -
d i c h - o a n f ê s t , voortdurend vast. B. 85,
403. Ook b i s t i n d i c h , z. d.
s t i n g , s. steng, stang, staak. —• Prov.
As d e m e s t (mast) f e n b o p p e n k o m t ,
s e t m e n i n s t i n g y n 't p l a k , fig. de
nieuwen verbeteren zelden de ouden. B. 543.
s t i n n e , v. stenen, steunen. — S u c h t -
sje en s t i n n e . — S t i n n e en g r i n e . —
De r i k e m a n s t i n d e o e r d e m i n n e
t í i d , o m ' t e r n e a t o e r w o a n h i e . B.
237. — I k s i t e r f o a r t o s t i n n e n , 't
is moeilijk werk voor mij. — Hy s k o u t ,
d a t e r s t i n t , n e i i t W i e l . R. ind T.2,
21. — Prov. S t i n n e n i s 't h e a l e w i r k .
Compos. omstinne.
s t i n s (afgesleten vorm van s t i e n h û s ) ,
s. Oron. steenhuis, versterkt kasteel, woon-
huis van een Friesch edelman, in de mid-
deleeuwen. Sagelt. s t i n h û s . — Fig. I n
f r o u m i n s k as i n s t i n s .
s t y n s e - w e i t , - w e e t , s., (eig. W e s t -
y n j e s k e w e i t ) ; graansoort met buiten-
gewoon zware aren en groote, ronde graan-
korrels, m a ï s , Turksche weit.
s t i p , s. n. saus, waarin men de spijs
doopt. — Prov. J i t s k e i s s k a e t f e n
hjar m a n , hja kin it stip nou koai-
t s j e sa 't se w o l , alles naar heur zin re-
 STIP. 205
gelen. B. 503. Compos. bjirke-, lóllumer-, I
tnoster-, sur stip.
Ook voor inkt in de pen. —- M e i i k
in s t i p i n k e t fen d i n e s ' ? mag ik mijn j
pen in uw inkt doopen?
s t i p , s. punt (als leesteeken). — H j í r s e t ,
i k i n s t i p , hier eindig ik (met schrijven),
stippel, 'ook) vlek op het oog. — I t
h y n s d e r h e t i n s t i p o p 't e a c h , het
paard heeft een vlek op het oog, (een ge-
brek bij paarden) dim. stipke.
S t y p - , s t y f d o c h t e r , s. f. stiefdochter.
Lex. 974.
s t i p e , s. stut, steun, schoor. — 't Sêí't-
m o e d i c h h e r t is H y (God) t a s t i p e .
Salv. 9. — Dy f e i n t i s s y n â l d e n t a
s t i p e . — S t i p e en s t e u n .
f ig. D e r s t e a n e s t i p e n (ook wel
s k o a r r e n ) û n d e r d e s i n n e , er schie-
ten straalbundelen van de zon, van achter
de wolken naar beneden.
S t i p e l e a r j e , v. steunen, ondersteunen,
sterken. — J a p i k s t i p e l e a r r e t s y n
s k o a n m o e r h w e t , o a r s scoe hja sa
net l i b j e k i n n e . — In goed m i e i
i t e n s t i p e l e a r r e t d e m a g e.
Ook: stijven. — l m m e n s t i p e l e a r j e
(yn 't k w e a ) . Zie stypje.
S t i p e r , s. steuner, ondersteuner, overdr.
A l f a d e r d ê r b o p p e ! Dû s t i p e r f e n
't g o e d e . Sw. 1899, 6.
S t i p e r t , s. m. stug en stuursch persoon.
— I n s t i p e r t f e n i n k e a r e l . B. 328.
S t y p - , s t y f f a e r , s. m. stiefvader. A.
645. R. ind T.2, 87». Zie stieffaer.
S t y p g j e , v. Zie stypje.
S t i p j e , v. stippen, even indoopen (van
de spijs in vet of saus. — D e i e r a p p e l s
s t i p j e . — I e n ú t 'e t o a l v e , d y m e i
niy y n 'e p a n n e s t i p p e t . Markus XIV,
20. Vgl. ook stippe.
Ook wel voor vogelvangen met den lijm-
stok.
S t y p j e , v. steunen, ondersteunen, schra-
gen, sterken, (ook) stijven. — As d y m i n -
sken n e t h w e t s t i p e w a e r d e n , koe-
n e se h j a r n e t r e d d e . — A l l y k d e
sinne styp't natûr. Salv. Hiljuwns
uren, 24. Ook s t y p g j e .
S t i p k e s , adj. gestippeld, vooral van ge-
weven stoffen. I n b l a u - s t i p k e s j a k . Vgl.
stippelich.
wumkes.nl
STIB.
s t y p - , s t y f m o e r , s. f. stiefmoeder. E.
ind T.°, 87». Ook s t i e m o e r .
s t i p p a n n e , s. sauspan, ondiepe aarden
pan met steel. — Schertsend voor de kanten
floddermuts, die de vrouwen over het oor-
ijzer dragen (Holwerd), á y t s k e s c i l f ê s t
op b i s i t e , h j a h e t de s t i p p a n n e al
op.
s t i p p e , v. indoopen. — Om 'e k a n t
s t i p p e , fíg. niet recht op het doel aan
willen of durven. A. 662. — D ê r s c i l e r
n e t f e t f e n s t i p p e , niet ruim van sop-
pen, weinig voordeel mee behalen. — F e n
j i l d l í e n e n (geld uitleenen) s c i l n i m -
m e n f e t s t i p p e . B. 529. Zie stipje. Com-
pos. omstippe.
s t i p p e l i c h , ook s t i p p e r i c h , adj. met
stippels. Vgl. stipkes, adj.
s t i p p e r s , s. pi. schimpnaam der bewo-
ners van Lollum. W. 1)., In Doaze, 56, 58.
s t i p - r i n g e n e t , s. gestippelde renet, een
der soorten van den renet-appel.
s t y p s t e r , s. f. steunster, voor: de Hoop.
Hsfr. I X , 176.
S t i p s t o k , s. lijmstok, in lijm gedoopte
stok om vogels te vangen.
s t i r n s , s t e r n s , (spr. s t i n s , s t e n s ) .
(Amel. s t a r n s , spr. stans) s. eg. ook s t j i r -
r i n g , s t j e r r i n g , s t j a r r i n g ; algemeene
naam voor de vogels van de geslachten ster-na
en hydrochelidon. Holl. ook star, als :
W y t s t i r n s , w y t s t e r n s , vischc'iefje.
Sterna hirunäo. Gron. Ikstern.
Greate stirns, greate sterns,
Amel. k l i k s t a r n s , groote zeezwaluw,
sterna eantiaca;
en s k i ë r s t i r n s , b l a u s t i r n s , veelal
enkel s t i r n s genoemd, rietzwaluw, hy-
drochelidon nigra. Gron. bruin- en zwart-
steern, op Texel blaustar.
Yn 'e m i e d e n d ê r h e a r t m e n d e
g i e l g a u r o p p e n || L j i p e n s t i r n s ,
t j i r k en s k r i e s , a l l e s u t e r t syn
n o f t . Forj. 1894, 168. — Do h e a r d e e r
wyld, oanhâldend bearen, || A s
fen s t i r n z e n , b o p p e in i e s p l a k .
Forj. 1902, 72".
Stipt (spr. stut), s. staart, dim. s t i r t s j e ' ,
stirtke. —De eilammen hiple-wipje
m e i d e w i t e s t i r t k e s f e n n o e h t . R.
ind T. 3 ,174". — overdr. H â l d i t h y n s d e r
b y d e s t i r t , fig. houd iets, waarop gg prijs
 STIR. 206
stelt, zoolang mogelijk vast. — D e h o u n
b l i u w t f o a r d e s t i r t , i t k o m t sa 't
k o m t , op de hoofdzaak komt het aan,
wordt deze goed behandeld, dan komt alles
terecht, ook al blijft er later nog een luttel
bezwaar. — Dy 't o e r d e h o n n k o m t ,
d y k o m t o e r d e s t i r t , komt men over
den hond, dan komt men over den staart,
om eenige kosten meer, geen half werk.
Salv. M.S. Zie houn. — L j e a v j e de k a t ,
d e n h e s t d e s t i r t t a . Zie ljeavje. — Hy
h e t i n k n i p e r o p 'e s t i r t k r i g e , een
onaangename afrekening gekregen. B. E.,
7. — Op 'e s t i r t ú t r e k k e n j e , nauw-
keurig uitrekenen. - - M e i d e f o k s m j i t -
t e en d e s t i r t e r o p t a , een ruime maat
geven, vooral van land. (oud gezegde). —
D e r i s g j i n ' k o p n o c h s t i r t o a n to
f i n e n , geen begin of einde. Compos. katte-,
hynstestirt.
Ook: (de) 'staart' van een molen. Zie
mounlestirt. — D e s t i r t f e n 'e j a r r e -
b a k , waarmee de gier over het land wordt
verspreid (gestort). — De s t i r t f e n 'e
p 1 o e g e „ de ploegstaart. Zie ploegestirt. —
De s t i r t f e n i n w j i d z e ( w u d z e ) h e a ,
het hooi,' da,t bij het bijeenhalen is blijven
liggen. Zie stirtswylje, — De s t i r t f e n
i n w o a r t e l . — fen in r a e p ,
S t i r t e , v. storten, ook plengen' van vocht.
— De d o n g - , d e j a r r e - , d e m o d d e r
ú t d e k r o a d e s t i r t e . — By ' t f j u c h t -
s j e n s t i r t e r b l o e d fen t i g e l j u e ,
G. J. I. 90. — Compos. bistirte, omstirte..
Ook : ' s t o a r t e z. d.
s t ì r t ' - e i n , - e i n t s j e , s. n. staarteinde,
het einde van den staart, achterste ge-
deelte van een visch met den staart. — I t
s t i r t - e i n t s j e fen in b a e r c h m o a t
t i g e l e k k e r wêze. - It s t í r t - e i n fen
ÌTI s k y l f i s k , in tegenstelling met i t k o p -
ein.
s t i r t f r i s s e l , s. staart-vlecht, de nederhan-
gende haren , van den staart eener op stal
staande koe, met: een stevige band dooréén
gevlochten en vastgebonden, om bet afschui-
ven te voorkomen van h e t :
s t i r t l e a r , een lederen band of riem,
boven het genoemde vlechtwerk, om den
staart der koe bevestigd, aan welke band
wordt' vastgebonden het:
s t i r t t o u , een touw, dat met het ééne
wumkes.nl
STIRT.
einde, op genoemde wijze, aan den staart der
koe is gebonden en met het andere eind meest-
al aan den balk boven den koestal, met een
draaibare wervel wordt vastgemaakt, ten-
einde den staart der koe op stal omhoog
te houden en tegen bevuilen te beveiligen-
welk s t i r t t o u thans ook wel, met het-
zelfde doel, wordt bevestigd aan de:
s t i r t l i n e , een lange lijn langs de ge-
heele lengte van den veestal, boven het
achtereinde der koeien gespannen, waaraan
de staarten van alle op stal staande koeien,
door het s t i r t t o u , met ringen en wervels
worden vastgemaakt en omhoog gehouden.
s t i r t s é , s. stortzee. — I n s t i r t s é , dy
d e s l o e p e n y n 'e g r o u n s l i n g e r e en
a l h w e t e r y n w i e r , f o r s û p t e , R. ind
TV2, 167». Ook: stoart-sé.
s t i r t s t j ê r , - s t j i r , s. staartster, komeet.
s t i r t s w y l j e , v. nazwelen van hooi, dat
na het bijeenhalen ( t i e m j e n of t y m j e n )
van den hooioogst is blijven liggen.
S t i r t t i i z j e , v. de haren eener koestaart,
na het wasschen daarvan, ontwarren.
S t i r t w a s k j e , v. de staarten der op stal
staande koeien wasschen, zooals zindelijke
veehouders gewoon zijn nu en dan te doen.
— D e kij b i n n e n e d i c h h o f f e n e e n
s t i r t w o s k e n t o w i r d e n . R. ind T.a, 227".
s t i s e l , s t y f s e l , s. stijfsel.— H y i s a l -
h i e l y n 'e s t i s e l , netjes en fijn aange-
kleed.
s t i s e l i c h , adj. stijfselachtig. — S t i s e -
l i g e i er a p p e l s .
s t i s e l k o p k e , s. (Gaasterl. en omstr.) •
éen der namen van de koolmees, parus
major, meer algemeen: b l o k f ì n k , g i e l - .
b o a r s t j e ; in Opsterl. en Schoterland ook •'
b i j b i t e r k e , en te Beetsterzw. s w a r t - ,
k o p k e , of naar het geluid, dat deze vogel i
laat hooren, ook: s w a r t k o p k e - d i d y t ; ]
ter onderscheiding van andere soorten van j
meezen , als : |
b l a u i n i e s k e , blauwe of pimpelmees, j
parus caeruleus , elders ook b l a u m û s k e , |
b l a u m û t s k e , en minder juist: b l a u - J
s y s k e ; te Beetsterzw. ook b l a u k o p k e 1
enblaukopke-didyt; |
l a n g s t i r t e m i e s , staartmees, parus J
caudatus; te Beetsterzw.: l a n g s t i r t e - d i -
d y t . — Vgl. blokfink, gielboarstje, bijbiter
en blaumieske. ;
 STIVE. 207 8T.TER.

s t i v e n s , s. stijfheid (in alle beteekenis- Dichterlijk voor: s t u l p , kleine, nederige

sen). — H w e t h e l l e t j o u s t i v e n s j o woning op het veld.— N i h l o k s a g r e a t
ú t ? wat baat uw stijfhoofdigheid u'? Fr. a s ' t l i b b e n e i n j e n | | y n h e i t e s t j e l p .
Vlb. 1883. — I k h a t s j i n w i r d i c h j i m - Salv. 50. — dim. s t j e l p k e . — D ê r
m e r - o a n l é s t f en s t i v e n s y n ' e r ê c h . t s j u c h t d e b o i ú t m e m m e s t j e l p k e
S t j a l p e , v. storten (van vocht), doen w e i . Forj. 1900, 9.
stroomen, overstelpen , ook bedekken (veelal Ook voor: getralied hok voor eene klok-
krachtig en plotseling werkende). — D ê r hen met hare kuikens. Zie hinne-, pìkestjelp.
de f o a r s e r e i n - g e a t s t j a l p t || D ê r s t j e l p e , v. stelpen , stuiten, doen ophou-
i t h o l s koni-w e t t e r b r û z e t | | D ê r e l k e den, bedaren. — I t b l i e d e n s t j e l p e . —
w e a c h a;y d e h o l l e o e r g j a l p t . G. H w a s c i l m y n d r o a f h ' e i t s t j e l p e ?
J. I , 158. — I t r e i n t d a t i t s t j a l p t , s t j e r ( r e ) , s t j i r , s. astrum, ster. Hl. pi.
het stortregent. Compos. oerstjalpe. s t è r e n . Schierm. s t i e r e , pi. s t è r e n . —
s t j a l p e r i c h , adj. & adv., met overstel- S t j e r r e n b l i n k e , w y n t s j e s swije,
pende regenvlagen. — I n s t j a l p e r i g e R. ind T. ! , 63". — As j i m - m e j o u n s de
r e i n , een stortregen. Halb. Matth. VIII, 27. s t j e r r e n s j ê n n e . Lieteb. 4 0 . — N e i de
— Mei i n s t j a l p e r i g e t o n g e r b u i h i e s t j e r r e n w i z e . B. 186.— fig. I n s t j e r -
i t y n i t N i j l â n s u v e r s t o a r t r e i n d . r e y n 't i i s , een stervormige scheur in
Forj. 1894, 148. het ijs.— I n s t j e r r e op i n d r a e k , pa-
S t j a l p i c h , adj. & adv. Zie vorig art. --- papieren ster op een vlieger. Compos. joun-,
l t r e i n t s t j a l p i c h . — I n s t j a l p i g e moarnstjerre, noardstjerre, dwael-, stirtstjerre.
r e i n , met kraehtigen waterstroom. — I t dim. s t j e r k e.
s t j a l p i c h t r i e n - f o r j i e t t e n , het hevig stjer-, stjir-, stoar-eagje, v. staroo-
tranen storten. — S t j a l p i c h ú t j i e t t e , gen, staren.
onregelmatig met groote scheuten uitgie- s t j e r - , s t j i r h e l d e r , adj. helder-, licht
ten. — S t j a l p i c h d r i n k e , gulzig, met door den sterrenschijn.— De l o f t is s t j er-
groote teugen drinken. h e l d e r , — s t j e r h e l d e r w a e r , mooi
Overdr. ook voor plotseling: De s t j a l - weer bij sterrenschijn. Vgl. stjerljocht.
pige f o r o a r i n g fen e a n g s t m e ta S t j e r b ê d , s. n. sterfbed. Ook: sterfbed.
l o k s i l l i g e n s . Sw. 1873, 71. S t j e r h û s , s. n. sterfhuis. R. ind. T.a,
S t j a l p r e i n , s. stort-, slagregen. -- D e 40«. Zie sterfhûs.
s t j a l p r e i n is d e l f l a p t . Halb. Matth. s t j e r ( r e ) - l j a c h t , - l j o c h t , s. sterrelicht,
VIII, 27. — I n s k r i k l ì k e s t j a l p r e i n , licht door den sterrenschijn. — S t j e r -
dy de g r o u n y n i n a m e r i j o n d e r l j a c h t e n a c h t . A, 643. — I k s e a c h i t
w e t t e r s e t , een hevige stortregen, die s t j e r r e l j o c h t f o r b l i k k e n , [| E n d e
den grond in een oogenblik met, waterplassen n a c h t w i i k f o r d e d e i . H. Z., Ts. tuw-
bedekt. sen, 234. — Yn 'e s i m m e r n a c h t b y
S t j a l p s k , adj. met geweldige kracht s t j e r r e l j o c h t . Nij Fr. Lieteboek no. 49.
stroomend en overstelpend. — D e sé w â l l e S t j e r - , s t j i r l o f t , s. sterrenhemel.— H y
en b o a r s t e o p : P i k e l j e n d e b e r g e n s j u c h t d e s t j e r l o f t for i n e a r t s o u
s p i e l d e n s t j a l p s k op- e n o e r d e sé- o a n , e n d e m o a n n e f o r i n s k i e p -
dyk. Sw. 1904, 110. — J i m n i e r w e i p e t s j i i s , hij is erg dronken. Bijek. 1893, 33.
s t j a l p s k e r l e i t b a e r y e t t e oer b a e r . S t j e r r e , v. mori, sterven. Ik stjer,
ld. VI, 168. — I t s t j a l p s k r i n n e n d stoar, bin stoarn, stjerrende, to stjerren.
b l o e d , ú t 'e w o u n e , s t i m p e , het gul- — Zh. s t u r v e , s t u r f , s t u r v e n . — 111.
pend bloed uit de wonde stelpen. Forj. s t e r v e , h i s t i e r f of s t e e r f-, s t o a r n d.
1884, 78. Schierm. s t o r v e , s t o r r e (Halb. N.O.,256).
Stjelp, s. boerehuis, waarvan woon- en Warns s t e r r e . — Prov. L i t s t j e r r e
werkvertrekken, veestal en hooi- of graan- h w e t s t j e r r e wol, s e i Y e p F e i k e s ,
schuur door één dak geheel overdekt is. Ind. as m y n wiif mar gjin widdou
B. 127. — Ook: s t j e l p h û z i n g , b o e r e - w i r d t . B. 527. - - H y i s op 't s t j e r -
stjelp. I ren nei dea. — Hy kin to l i b j e n

wumkes.nl
 STJKR.
n o c h t o s t j e r r e n k o m m e , zijn ziekte
betert niet, maar laat ook nog geen spoe-
digen dood verwachten. — B o a t e k a e m
t o f â l l e n op 'e s t i e n n e n f l i e r , s a
b o t , d a t hy h e t s y n s t j e r r e n d e r
o a n d i e n , zoo erg, dat hij aan de gevol-
gen er van is overleden. Compos. bi-, for-,
óf-, útstjerre.
S t j e r r e , s. ster. Zie stjer.
S t j e r r e k a e r t , s. sterrekaart. Hsfr.XII,
204.
S t j e r r e k i n d ì c h , adj. sterrekundig. Hsfr.
XII, 204.
S t j e r r e k r i n g , s. sterrenkring. I t f l i k -
k e r t as i n s t j e r r e k r i n g.E. ind T.a, 5*.
s t j e r r e l i n g , s. sterveling. R. ind T,2,
270». Ook s t e r v e l i n g , z. d.
s t j é r r e s j í t t e , v. den stand der sterren
waarnemen. R. ind T.a, 173*.
s t j e r r e s k o t , s t j e r r e s n ú t s e l , s. n. een
donkergroen gelei-aehtig wier, dat na re-
gen soms in groote menigte op den grond
wordt waargenomen. — Ook een soms op
den grond gevonden slijmerige massa, be-
staande uit half-verteerd dierlijk voedsel,
door watervogels misschien in de vlucht
uitgebraakt. W. D. Fr. Volksl. I I , 173
noot.
s t j e r t e , s. sterfte. — D e s t j e r t e i s
y n ' e k e a l l e n . — De s t j e r t e i s y n ' t
f l a e c h s , het te veld staande vlas begint
voor den tijd van het rijpen te sterven.
s t j e r t e , s t j i r t e , s. n. gesternte. - - fig.
R ê s t l e a s , n e i it f i e r s te s t j i r t e , ja-
g e t e r s y n d r o o m b y l d n e i , v. Blom,
Bik. 93.
Stjir(re), s. ster. Zie stjer(re).
s t j i r r e f o r s j i t t e n , s. verb. (het) verschie-
ten van sterren.— I t I j a e h t f e n 't s t j i r -
f o r s j i t t e n . Salv. Hiljouns uren, 23.
s t j i t , s. stoot. — T s i z e , t s i z e t s j e r -
n e || d e b û t e r y n 'e h e r n e || e l k e
s t j i t í n a m e r f o l . . . kinderrijmpje. —
I t i s a l i n s t j i t l y n , een poos geleden.
— dim. s t j i t s j e , stootje, poosje, beetje
(iets). — D a t k i n i n s t j i t s j e n t s t e a n ,
het is sterk en degelijk. — H y k i n w o l
i n s t j i t s j e n t s t e a n , wel wat scherts
verdragen, ook: wel wat schade lijden,zon-
der dat het hem hindert. — D a t s k i l t i n
s t j i t s j e , 't verschilt nog al iets. — I n
stjitsje âlder, — jonger, — greater,
wumkes.nl
208 STJON.
— lytser, — swierder, —moaijer, —
d j û r d e r , enz.
S t j i t t e , v. stooten. — Ik stjit, ik staette
(stjitte), ik ha staet (stjitten), stjittende, to
stjítten.— I m m e n f o a r d e h o l l e s t j i t -
t e , fig. barsch afwijzen. — Prov. D e r r y d t
g j i n w e i n s a e f f e n of h y s t j i t w o l
r i s , tusschen man en vrouw, hoe eensge-
zind ook, ontstaat wel eens een kleine
twist. Salv. MS., 73.— I t r o m m e l j e n d e
tongerlùd dat grommeljend b r o m t
e n s t j i t . v. BI. Bik., 7. — H o s t j i t s t
i t ú t 'e 8 k i n e n ! Ook: ú t 'e h a r s e n e .
Hoe komt ge toch bij zulk een vreemde
gedachte! (Uitroep van verbazing).
— De k o u s t j i t m e i d e h o a r n e n . —
H y s t a e t t e m e i d e h o l l e t s j i n 'e
s k o a r s t i e n m a n t e l oan.
Compos. for-, yn-, oan-, of-, útstjitte.
s t j i t t e l i c h , adj. stooterig, geneigd tot
stooten. — I n s t j i t t e l i g e r a e m , — i n
s t j i t t e l i c h s k i e p , orerdr, een kerel zon-
der moed, die veel geweld maakt. A. 551.
s t j i t t e r i c h , adj. stootend, met hortenen
stooten. — H j a s y k k e s t j i t t e r i c h ,
ademde snel en onderbroken. R. indT. s , 74*.
— It (stjerrende) bern s i k e t stjit-
t e r i c h . A. 660.
— H y p r a e t s t j i t t e r i c h , stotterend;
ook: h o a t t e r i c h e n s t j i t t e r i c h . —
Dy â l d m a n w i r d t b a r e s t j i t t e r i c h ,
onvast in zijn bewegingen.
s t j o n k b e e s t , s. eg. stinkdier. Overdr.
verachtelijk mensch.— S a ' n s t j o n k b e e s t !
— Us a r b e i d e r s w i i f , d a t s t j o n k -
b e e s t . A. Ysbr. (1861), 18.
s t j o n k b i d r i u w , s.n. afschuwelijk kwaad,
slechte, gemeene handeling, overdr. ook al-
gemeen maatschappelijk kwaad. — G o u d n e ;
s i n n e ! w ê r z e t d y (walgt U) ú s s t j o n k - |
b i d r i u w ? G. J. I , 59. Lex. 247. |
s t j o n k d o b b e , s. stinkpoel, beerput. j
s t j o n k e , v. stinken. Ik stjonk, ik stonk, I
ík ha stonken, stjonkende, to stjonken. — 1
Hl. s t û n k e , s t û n k , s t û n k e n d e . — U t .
'e a z e m s t j o n k e , bij het ademen een
vuile lucht van zich geven. — H y s t j o n k t j
a s i n m i r d (bunzing), -as i n k r i n g
(kreng), - s a u n m i l e n b o p p e d e w y n .
— H y s t j o n k t f e n l o a i j e n s . — Hy
s t j o n k t f e n j i l d , a s d e d i v e l f e n si-
t r o e n , hij heeft geen geld. — A s w y op-i
 STlON. 209
s n i e n tv i r de, s t j o n k e w y a l l e g e a r r e ,
niemand onzer is rein. — H o m e a r m e n
y n 'e s t r o n t o t n r i e r t , h o m e a r i t
s t j o n k t . Salv. MS. 77. — A s d a t a e i
r i s b r e k t , h w e t s c i l 't d e n s t j o n k e .
Zie aei.— As d e s é - a e i j e n b r e k k e , d e n
s t j o n k e se m e a r a s de l â n - a e i j e n , het
bankroet van een zeehandelaar is dikwijls
erger dan dat van eenig ander koopman.
Seh., Sprkw. — De s i p e l s s t j o n k e d ê r
t a d e d o a r ú t , de geur van uien ver-
spreidt zich naar buiten.— I t k o m t o p i e n
s t j o n k e n d e p i k e l h e a r r i n g n e t oan.
S t j o n k e r i c h , adj. & adv. stinkerig. —
It r u k t hjir s t j o n k e r i c h .
S t j o n k e r i j , s. voor iets, dat of waar het
stinkt.
s t j o n k e r t , s. voor: deugniet. — H y i s
m o a i f o a r d e h â n , m a r yn ' e g r o u n i s
't i n s t j o n k e r t . Stadfr. stinkerd.
s t j o n k h e r n e , s. stinkhoek, eeneplaats,
waar het stinkt.
s t j o n k h o a r n e , s. meestal pi. s t j o n k -
h o a r n e n , (ZWh.), wilde- of hondspeterselie,
aethusa cynapium. Vgl. hounestank.
s t j o n k h o u n , s. m. (scheldwoord) voor:
deugniet.
s t j o n k n è s t , s. n. stinknest, plaats waar
het naar vuilnis riekt. — D y s t j o n k n ê s -
t e n y n 'e h o e k e n m e ij e w o l r i s op-
r o m d . — D a t f j û r (smeulend haardvuur)
is i n s t j o n k n ê s t .
s t j o n k p o t , - p o t s j e , s. potje met Ben-
gaalsch vuur.
S t j o n k s l e a t , s. stinksloot met vuil, stin-
kend water,
stjonkwirtel, -woartel, s. ook w e t-
t e r s k e a r l i n g , cícuta virosa, waterseheer-
ling. R. ind T.', 268".
s t j o u n , s. Zie stjûwn.
stjûc-h, adj. stug, onbuigzaam, onver-
zettelijk. Fr. Jierb. 1834, 28. Hl. s t i e u c h .
(Hulde I I , 206). Vgl. steeeh.
s t j û w g j e , v. ondersteunen, schoren, stevig
maken. — M e i sa'n s t e v i c h m i e i et-
t e r de k n o p e n k i n s t i t wol s t j û w g -
j e , eene poos volhouden.
s t j û w n , s. bij O. J. — Hier en daar in
den Zuidwesthoek nog bij ouderen bekend,
als: te Makkum s t i e v n . Lemmer s t j û n .
(Schierm. s t j a u n ) . — steven, vóór- en ach-
tersteven van een schip. — I t l o k i s y e t -
wumkes.nl
STJUR.
t e f o a r 'e s t j u w n . Gr. 3. I , 7. — f i g .
H w a t f o a r d e s t j û w n h a b b e , iets te
wachten, of in het vooruitzicht hebben.
s t j û w n - , s t j û n a e k , s. o.a. bij oudere
zeevisschers in de Lemmer, — visschersvaar-
cuíg, waarin de beun of vischkaar (in welke
de gevangen visch levend bewaard wordt)
geplaatst is binnen en tegen den achter-
steven van het schip, in onderscheiding van
andere vischersaken, waarin de beun mid-
scheeps is geplaatst.
s t j û w n - , s t j û n b i e r , s. n. onthaal op bier
voor de scheepstimmerlieden, wanneer de
vóórsteven van een schip is opgesteld. Halb.
Lex. 238.
s t j û w n - , s t j û n h o k , s. n. hok als berg-
plaats in een visschersvaartuig tegen den
achtersteven, indien de beun midscheeps is
geplaatst.
S t j û r , adj. en adv. stuur, stuursch. —
S t e e e h en s t j û r . R. W . , Blêdden, 55.
Alth., 35. Vgl. stûrsk.
S t j û r , 8. n. stuur, bestuur, leiding. —
S i n t R o e l s y n w i i f m i s t , is d ê r g j i n
s t j û r yn syn h û s h â l d i n g . — Don
m o a s t i t s t j û r n e t ú t 'e h â n n e n
j a e n , van het bestuur uwer zaken geen
afstand doen. — P a k e k i n n e t m e a r
s k r i u w e , h y h e t g j i n s t j û r y n 'e
h a n n e n . — U t s t j û r , uit orde, onpas-
selijk, ongesteld. — I t h r o c h t h j a r s i n -
n e n a l h e e l w e r y n 't s t j û r , weer te-
recht. R. ind T.2, 349". - Vgl. bi-, oer stjûr.
s t j û r b o a r d , s. n. stuurboord, reehter-
boord van een schip. — Prov. W o l 't n e t
oer s t j û r b o a r d , d e n m o a t it oer
b a k b o a r d (z. d.), slaagt het niet op de
eene, men beproeve op een andere manier.
B. 545.
s t j û r e , v. sturen, leiden, besturen. —
Schierm. S t j u e r e , w y s t j u e r z e n e (Con-
ter, MS.). — I n s k i p s t j û r e , — i n
h y n s d e r s t j û r e . — K i n s t dy j o n g e
n e t b e t t e r s t j û r e ? — As H e p k e d a t
w i s t , i t s c o e s l i m for h j a r s t j û r e ,
't zou voor haar tot groote onaangenaam-
heden leiden. A. Ysbr. (1861), 26.
zenden, doen toekomen. — D ê r 't d e d í -
vel sels n e t komme doar, d ê r s t j û r t
er in â l d w i i f . — Hy s t j û r d e my in
p a k j e , — in brief. — Ik s t j û r d e de
j o n g e dêr hinne.

STJUR. 210
Compos. bi-, for-, nei-, ôf-, útstjâre.
S t j u r j e , v. stollen.— I t s m o a r s t j u r -
r e t y n 'e p a n n e . — S t j u r r e b l o e d ,
geronnen bloed. — Ook bevriezen. De w i n -
t e r s t j u r r e t p o e l l e n en p e t t e n ,
Forj. 1902, 9. — I t w e a g j e n d l e e c h l â n
h i r d e t , s t j u r r e t . Hûs Hiem 1890, 2.
s t j û r - , s t j u r m a n , s. m. stuurman , (van
een vaartuig), ook wel: leidsman, geleider.
— Prov. De b e s t e s t j û r l i u s t e a n e
o a n w â l . Salv. MS., 66. — U s J a n w i e r
d e s t j u r m a n , d y h i e d e l e i j e y n 'e
h a n n en.
s t j û r s k , adj. stuursch. — D a t w i i f i s
sa s t j û r s k , d a t er g j i n m i c h op
h j a r n o a s b a n k j e k i n . B. 501.
s t j û r s u m , adj. gezeglijk, gehoorzaam.
Comp. onbistjûrsum.
S t o a j j e , v. boekstaven, spellen.
s t o a n , s. G. J. 1, 206. Zie steun.
S t o a n e , v. steunen, steun aanbrengen.
— G o d s h â n s t o a n t , h i m . G. J. 1, 201.
Zie: steune, stypje.
S t o a nj e , v. steunen , stenen, in den zin
van zachtjes kermen, kreunen. — I t l i b -
b e n d o d d e t en s t o a n e t e n p i z e t .
Salv. 11.
s t o a r e a g j e , v. staroogen. — De j o u n s
w i e r d e P ô l l e b o e r e k op 'e s é d y k
t o s t o a r e a g j e n y n e n o e r d e op-en
- d e l j e n d e w e t t e r t o l k e n . Sw. 1904,
114. Vgl. stjireagje.
S t o a r j e (spr. -oá-), v. staren. — I k
s t o a r j e faek mei t r i e n - w i e t e eagen.
Forj. 1903, 112.
S t o a r j e , s. Eng. story, historie, geschie-
denis, voorval, pi. stoarjes. Compos. spoeke-
stoarje. Zie hìstoarje.
s t o a r j e b l ê d , s. n. historieblad, (het) ge-
schiedboek. Sw. 1872, 7. Ook: h i s t o a r -
j e b l ê d . R. W. Blêdden, 26.
s t o a r j e s k r i u w e r , s. m. geschiedschrij-
ver. R. ind T.a, 434". Sw. 1863. 9. ld. IV,
182. Ook h i s t o a r j e - s k r i u w e r .
s t o a r m , s. storm, zeer harde wind. —
— It w a e i t in f o e g e s t o a r m . — Der
s c o e w o l i n b a e s s t o a r m o p t i l wê-
ze. Sw. 1904, 109. - E ö l u s , G r e v e
f e n s t o a r m e n û n w a e r . R. ind T.2,
173'. — I t i s of 't e r i n s t o a r m f a i t ,
alsof de storm opeens bedaart; fig. als een
druk en luidruchtig gesprek, een heitige
wumkes.nl
i
STOAT.
twist, of een heftig rumoer eensklaps ein-
digt. Compos. panstoarm, swellestoarm.
s t o a r m b e a r , s. stormram, samenstel van
zware balken, waarmede oudtijds in den
oorlog hooge en sterke gebouwen werden
belegerd. B. 380. Lex. 210.
s t o a r m b o e r d , s. n. stormbord. Zie wyn-
boerd.
s t o a r m e - l û d , s. n. stormgeluid.
s t o a r m f l e a c h , s. stormvlaag.
s t o a r m f l o e d , s. hooge vloed bij storm.
Sw. 1863, 12.
s t o a r m f û g e l t s j e , s. n. thulassidroma
pelagica, stormvogeltje.
B t o a r m j e , v. stormen , hard waaien.
Pok: haastig loopen. — H y k a e m d e r
hird, — mei gewelt oansto arm jen.
s t o a r m t w j i r r e , s. dwarrelende rukwind
bij storm.
s t o a r r e l j e , s t o a r t e l j e (spr. -oá-), v.
strompelen, waggelend loopen. — H y s t o a r -
r e l e h i n n e en w e r f e n w i r g e n s . —
H w a s t o a r r e l t d ê r de d y k l a n s ?
d y h e t f ê s t t o f o l i e , die is zeker be-
schonken. — De d r o n k e n k e a r e l s t o a r -
t e l e en b r y k s k o n k e de g o n g l a n s ,
n e i d e r o m m e j a c h t w e i d e . Forj. 1905,
115.
Ook: struikelen. — I t h y n s d e r s t o a r -
t e l t , struikelt nu en dan onder het loopen.
S t o a r t , s. il. stort, dun in bladen geslagen
ijzer. — I n s t o a r t û n d e r 'e k a c h e l .
s t o a r t , s. stortplaats, waar de kruiwa-
gen met aarde wordt ledig gestort.
s t o a r t e , v. storten. Compos. del-, om-
stoarte, útstoarte.
S t o a r t e l i c l l , adj. strompelend, struikelend.
s t o a r t e n , adj. van stort vervaardigd. —
In s t o a r t e n t u r f b a k .
s t o a t , s. stootkant aan een vrouwenrok.
Ook het vooreinde van een schoen. — dim.
s t o a t s j e . Vgl. snute, snútsje.
s t o a t e r , s. geld van een bedrag van 2 Ví
stuiver, of 12 M ets.
s t o a t e r s ( k ) , adj. een stooter kostend.—
In s t o a t e r s k e bôle. — Hja h e t fen
i t s t o a t e r s e g r o a t (of) g r ó t p i k t , zij
is zwanger (volkstaal). — S t o a t e r s k e g r ó t
w o l e k w o l t i n e. Zie groat.
— Prov. A l l e s t o a t e r s e messen
s n ij e n e t , het loopt niet altijd zoo erg
als men wel vreest. A. 2. — Hy s t a p t
 STOAT. 211 STOEL.
as in s t o a t e r s e h o a n n e , hij stapt als voor: wat al te stug, te zwaar, te machtig.
een pauw, (van een verwaand persoon). — H y i s my s t o e f e r - n ô c h , wat te
s t o a t e r s k r e a m ( m e ) , s. kermiskraam , stuursch. - - D a t g i e t e k s t o e f e r - n ô c h ,
waarin ieder voorwerp of stel 2^á stuiver wat te zwaar voor uw kracht.
kost. Zie stoater. s t o e f e r t , s. iemand, die meestal stug
S t o a t h o u t e n , s.pl. deelen van de scheeps- en stuursch en kort van stof is. — Dy
gording: verlengstukken der barkhouten, S o l k e is i n m a l l e s t o e f e r t f e n i n
sluitende om de kromming van het voor- en k e a r el.
achtereinde van een schip. s t o e k j e , v. stokken, blijven steken. —
s t o a t s k a v e , v. voortstrompelen, zich D e s i k e n s t o e k k e n , ' t h e r t e t i k k e ,
als langs den grond schavende, voortschui- d e l e a d y w a e r d e n dôf. R. ind T.2,
ven. Halb. Taalgids , 1867 , 22.— H y k a e m 264'. — D e k l o k s t o e k e t , blijft staan,
er y n 'e s t o a r m , m e i i n b o c h t y n 'e zonder zichtbare oorzaak.
r ê c h , o a n s t o a t s k a v e n . R. ind T.a, s t o e l , s. stoel, zetel. — pi. s t o e l l e n ;
161*. — N e i i n h e a l û r e p i m p e l j e n s t u l l e n (Zh.) — dim. s t o e l t s j e , s t u l -
s t o a t s k a e f d e de b o e r n e i d e p r e a m t sj e. — Kr ij i n s t o e 1 en k uij e r j e h w e t,
t a . Ibid. 131». schertsende uitnoodiging tot een bezoeker om
Overdr. tegenspartelen, aarzelen. — S a plaats te nemen (volksaardigheid). Vgl. kui-
s t i e hj a i t , h o w o l s t o a t ' s k a v en d e , jerje. — I n o a r f e n 'e s t o e l p r a t e en
t a , d a t i t p a k e r b l i u w e s c o e . R. d e r s e l s o p s i t t e n g e a n , een ander
ind T.a, 115°. door praten te slim af zijn. — T w i s k e n
S t o b b e , s. tronk, afgeknotte boomstam. t w a s t o e l l e n y n 'e y e s k e s i t t e , (Holl.
W y l g e n s t o b b e . Hûs & Hiem 1890, 11. ook): tusschen twee stoelen in de asch, in
A. Boon., Jounpraters. — In â l d e f o r w e t - verlegenheid. — Dy 't sy n st o el f o r l i t ,
t e r e s t o b b e ú t de s o d z i g e G r o s , d ê r 't i n o a r o p s i t t e n g i e t . — Hj a
R. ind T.2, 195". — A k k o a r t , s e i de b i n n e t o s t o e l en t o b a n k , geheel op
m a n , o a n d y s t o b b e t a , mijn tevreden- stel.— B e p p e w i e r o p h j a r s t o e l t s j e
heid heeft haar grenzen. B 51. — Compos. (in haar schik), do 't se i n g e n a m t
beamstobbe. (naamgenoot) k r i g e h i e . — I m m e n op
Ook als maat voor eene hoeveelheid turf. 't s t o e l t s j e s e t t e , iemand verheffen,
— I n s t o b b e t u r f , 60 ton baggerturf. verheerlijken.
s t o b b e l j e , v. stommelen, gedurig stoo- Ook voor: predikstoel, kansel. — H j a
ten, als een wagen op een hobbeligen weg. b i n n e f e n 'e s t o e l f a l l e n , hun voor-
— De s j e a s s t o b b e l t a s i n â l d h a e i - genomen huwelijk is van den kansel afge-
w e i n . A. 237, 598. Vgl. stommelje. kondigd. Compos. bried-, hak-, hessen-,
s t o b b e l k a r r e , s. stommelende kar. B. knop-, leuning-, pake-, praet-, paddestoel,
560. Vgl. stommelkarre. wáldstoel. Vgl. stoelje.
s t o b b e w y l c h , s. knotwilg. s t o e l h e a k k e n , s. pi. (de) zware ijzeren
s t o e f , s t u f , adj. en adv. stuursch, barsch, haken of schnrnieren, waaraan de ijzeren ban-
stug. — D e r w i e r a l e a r i n â l d k e - den , b.v. van schuur- of staldeuren, draaien.
n i n g , d a t w i e r i n s t o e f e n f a e r . R. S t o e l j e , (spr. -ûo-), v. stoelen, ontwik-
ind T. 2 . 399ô, — D o u m o a s t e n e t sa kelen, (van planten': wortels en stronken
s t o e f m e a r w ê z e . A. Ysbr. (1861), 37. vormen. De i e r d a p p e l s b i g j i n n e to
adv. sterk, s t r a f . — D a t is m y to s t o e f , s t o e l j e n . — De k o a l s t o e l l e t a l . —
te machtig, te veel (om te betalen, -te Compos. opstoelje.
verduwen). S t o e l j i l d , s. n. stoel(en)geld, wat men
zeer, bijzonder. — I n s t o e f b u l t j i l d , betaalt voor het gebruik van een stoel of
— s t o e f m o a i w.aer. B. 125, 389. stoelen in de kerk. Vgl. sitjild.
— S t o e f o a n , onmiddellijk, rakelings S t o e l k ê s s e n , s. n. stoelkussen, los kus-
tegen iets aan. A. 686. sen op een stoel, om op te zitten.
— S t o e f e r - n ô c h , (letter!.: stug , zwaar-, S t o e l m a t t e , s. biezen zitting in een stoel.
S t o e l m a t t e r , s. m. iemand, die biezen

wumkes.nl
 STOEL.
matten in de stoelen maakt. Vgl. stoel-
wynder.
S t o e l m a t t e r s , s. pi. soort vroegrijpe aard-
appelen , vroeger op den Frieschen kleigrond
verbouwd.
s t o e l s p e a k e n , s. pi. sporten in een stoel.
s t o e l t s j e b l o m , s, zwanenbloem (water-
lisch) butomus umbellatus; Henndl. s w a n -
n e p o p e l ; elders ook, naar de Nedl. be-
naming: S w a n n e b l o m , welke naam echter
in Friesland meer algemeen wordt gegeven
aan de nymphea alba, waterlelie. Halb. Lex.
980. Zie ook: pompeblêdden.
S t o e l t s j e k l o k , s. ouderwetsche friesche
hangklok, waarvan het niet omsloten houten
toestel, waarin het uurwerk is geplaatst, i t
s t o e l t s j e heet.
s t o e l w y n d e r , s. m. stoelenmatter, ma-
ker of hersteller van biezen fittingen in een
stoel. Zie stoelmatter.
s t o e l w i n e , v. biezen matten in de stoe-
len maken of herstellen. Zie stoelmatter,
-wynder.
s t o e p e , s. stoep, vóór een huis. — De
f a m k e s s i t t e o p 'e s t o e p e t o b i k -
k e l j e n . — De s t o e p e is d ê r g l ê d ,
d ê r l e i t s j i p p e o p 'e s t o e p e , de èene
dochter na de andere trouwt daar uit het
huis.
Ook: (de) luifel, die men vroeger voor
vele huizen had. — D a t â l d e h û s m e i
de h o u t e n s t o e p e foar de doar. —
H y s i t y n 'e s t o e p e .
s t o e p ( e ) b a n k , s. stoepbank, vaste zit-
bank op een stoep of onder een luifel.
s t o e p k j e , v. op de stoep zitten. A. 652.
S t o e r , adj. forseh, krachtig, manhaftig.
— In stoere kearel.
moeilijk, zwaar om uit te voeren, kracht
en inspanning vereisehend. — I n s t o e r e
r e i s , bij kond, onstuimig weder of storm.
— S t o e r w i r k , zwaar, moeilijk werk.
Ook: grootsch, verheven. Wl. ld. XV.
S t o e z e b a l l e n , s. pi. één der namen van
de d o e r r e b o u t e n , z. d.
S t o f , s. n. stof. — M e i i t d r o e g e ,
winige waer sit alles dalik wer
o n d e r 't stof. — dim. gtofke. — I k k r i -
g e i n s t o f k e y n 't e a c h .
Ook voor weefsel; w o l l e n , k a t o e n e n ,
s i d e n s t o f , pi. s t o f f e n ; klaen'ing-
stoffen.
wumkes.nl
212 STOK.
S t o f f e , s. stof, onderwerp eener rede of
van een gesprek. — H y h a t a l t y d w o l
s t o f f e t a p r a t e n , weet altijd het gesprek
levendig te houden. Hsfr. X , 128. — F rij e
s t o f f e n , onderwerpen (uit de H. S.) voor
predikatiën, naar keuze van den leeraar. —
S n e i n - t o - m o a r n e n h i e n e de domi-
n y s f e n â l d s frije s t o f f e n , S n e i n s -
o e r d e i s k a t e c h i s m u s - s t o f f e n (z. d.)
Compos. liäensstoffen, onderwerpen uit Je-
zus lijdensgeschiedenis. — Yn d e l é s t e
w i k e n f o a r P e a s k e p r e e k j e d e do-
m i n ys o e r de l i d e n s s t o f f e n .
S t o f f e r , s. ragebol. — Krij d e stof-
f e r ' r i s , d ê r s i t i n s p i n r e a c h . — Zie:
reagebol.
s t o f j e , v. stoffen, stof afnemen. Compos.
ôf-, útstofje.
s t o f n e s t , s. n. plaats, waar het stof zich
ophoopt of verzamelt. — D y â l d m o a d -
r i g e , ú t s n i e n e k a s t e n binne egen-
l i k m a r s t o f n e s t e n . — R ê d d y stof-
n e s t e n y n 'e h o e k e n f e n ' e k e a m e r
hwet.
s t o f - , s t o u r e i n , s. stofregen. — Prov.
S t o u r e i n m a k k e t e k w i e t , vele klein-
tjes maken een groote. B. 536. — Hy
h â l d t o a n a s s t o f r e i n , hij is een ver-
velende prater.. Ook .-'hij houdt aan met
verzoeken.
s t o f r e i n e , v. stofregenen.
s t o k , s. stok, in verschillende beteeke-
nissen als wandelstok, of tot steun of af-
wering, ook: als tuchtroede. — Dy â l d -
m a n giet. mei in stok. — I m m e n
m e i d e s t o k ô f r a n s e Ij e. — Dy i n
h o u n s l a e n w o l , k i n l i c h t in stok
f i n e . — fig. D e s t o k b y d e d o a r s e t -
t e , ernstig waarschuwen, als dwangmid-
del. — O n d e r 'e s t o k o p r i n n e , ergens
opnieuw komen, waar men onvriendelijk is
afgewezen.— I t m e i i n - o a r o a n 'e s t o k
h a w w e , twist hebben,— H w e t i s d ê r w e r
o a n 'e s t o k ? Wat is daar weer te doen?
stok, p a a l , staak, tot steun en vastheid.
— B l o m s t o k k e n o a n 'e r o a z e b e a m -
k e s . — De t u s s e - e a r t e n r a n k j e by
de s t o k k e n op. — I t h û s is n e t b e s t
y n s t o k k e n , ziet er bouwvallig uit. — I n
h y n s d e r m e i y n 'e s t ê d n e t y n los-
s e s i l e n r i n n e , d ê r m o a t i t y n 'e
s t o k k e n . Vgl. stokramt.
 STOK.
steel. — In nije s t o k y n ' e b i e z e m
s e t t e . — S a si e t d e f o a r k e y n 'e
s t o k , fig. zóó zit de zaak in elkander.
Zie foarke.
maat, meetstok. — I t is i n t w a-j el-
l e n s k o u , s e t d e s t o k e r m a r by.
De koe is twee oude ellen hoog. — Ook
als hoeveelheidsmaat. — I n s t o k t u r f .
B. '223.
hoenderrek, lat in het hoenderhok, waar-
op de kippen rusten. — M e i d e h i n n e n
op s t o k , vroeg ter ruste.
houten blok, waarin oudtijds de beenen
van misdadigers werden vastgezet. — overdr.
Ik k i n dy o n d o g e n s e j o n g e n e t yn
'e s t o k k e n h â l d e , niet in bedwang hou-
den. — fig. ook: H y sit. a s i n s t o k en
i n b l o k , kan niet van de plaats komen.
— E a r m e Ijue t n o a t t e by k r a p t e
de s t o k w o l r i s y n 'e k i e l s t e k k e ,
hebben somtijds gebrek aan voedsel (gezegde).
kern, kracht. — D e r s i t k e r l en s t o k
y n , dat is krachtig voedsel. — D e d r a n k ,
d è r s i t n o c h k e r l e n s t o k y n , (be-
wering van een drankliefhebber). B. ind
T.s, 320».
dim. s t o k j e , s. n. stokje.— A l l e g e k -
h e i t o p i n s t o k j e , alle scherts terzijde,
B. ind T.3, 69". A. Ysbr.(1861), 13. — L y n
is h w e t f e n 't s t o k j e r e k k e , wat ont-
hutst , van haar stuk. Alleg. lokk., 42.
soort haaksteek. — Ook: l a n g e - , d û-
b e l d e - , h e a l e - en k r ú s k e s t o k j e s .
Compos. angelstok; biezem-, blom-, degen-,
fiter-, gongel-, kuijerstok; harke-, keak-
stok; spring-. tipelstok; rekstok; bean-
stok, hyn- of pontsjerstok (ook: voor dikke
naainaald); dweil-, flagqestok; foarke-, gri-
pestok; jelnestok; mantel-stok; keppel-, pjuk-,
pols-, pompstok; trom-, hoep-, strykstok. —
S t o k - â l d , adj. stokoud. — I n s t o k -
âld man.
s t o k b l y n , adj. stok- of stekeblind.
S t o k d ô f , adj. stokdoof.
s t o k d w e i l , s. stokdweil, zwabber, tot
het schoonmaken van schepen. — fig. voet-
wisch. — M i e n n e t , d a t i k d y n s t o k -
dweil bin.
S t o k e , v. stoken, vuur stoken. — Overdr.
o n r ê s t s t o k e , tweedracht verwekken.
s t ô k - e a r m , adj. straatarm. Lex. 19.
Ook s t i e n - e a r m .
wumkes.nl
213 STOM.
S t o k e l ( d ) e r , s. eg. twiststoker, stoke-
brand.
s t o k e l j e , v. twist stoken, opstoken.
S t o k e r , s. m. stoker (op een stoomwa-
gen, stoomboot of in een fabriek).
brander, distilleerder. Compos. jenever-
stoker.
s t o k e r i j , s. distilleerderij . branderij.
s t o k f i s k , s. stokvisch. — S t o k f i s k
e n d y f o r b a e s d e t o a r . Hett., Rymkes,
153. Ook iron. voor stokslagen.— S k r â n -
z e r s t o k f i s k , voor: nuchteren kalfsvleesch.
s t o k f i s k f e l l e n , s. pi. — E l k h w e t
f e n 'e s t o k f i s k f e i l e n ! elk moet wat
hebben van de opgedragen spijs, ook als
die minder gewild is.
s t o k h a r k j e , v. zondagavonds door jon-
gelingen bij de huizen der boeren aan deu-
ren en vensters staan luisteren, als daar
een minnend paar aanwezig is. B. 104.
Vgl. strúnjeije.
s t o k k e b r e a , s. n. iron. voor stokslagen,
in de zegswijze: E a r s t l o k k e b r e a e n
den stokkebrea.
s t o k k e r i c h , adj. stokkeiïg, houtachtig
(van rapen en wortelen).
s t o k m a n t s j e , s. D. (de) vroegere Neder-
landsche gulden, waarop de maagd der
vrhheid met de lans in de hand door het
volk voor iemand met een stok werd aan-
gezien. B. 106.
s t ô k n e a k e n , adj. naakt als een stok.
Lex. 87. Ook s p i e r n e a k e n .
s t o k r a m t , s. n. stokraam, waarin een
paard voor een rijtuig loopt. Ook i e n s p a n .
s t ô k r j u c h t , adj. & adv. kaarsrecht. —
De j o n g k e a r e l s t i e s t ô k r j u c h t o p
e n d e l . R. ind T.2, 281«.
s t ô k r j u c h t ú t , adj. rechtuit als een stok.
R. ind T.a, 53". Hsfr. X I I , 98.
S t o k r o a s , s. stokroos, althaea rosea.
s t o k - , s t o k s t i ì f , adj. stokstijf.
s t o k s t i l , adj. stokstil. — I t h y n s d e r
stie yn i e n e n stokstil.
s t o k w o a r t e l , - w i r t e l , s. stokkerige
peen of beetwortel.
S t o l k e s , Hl. adv. stilletjes, heimelijk.
Zie s t i l k e s , s t i l t s j es.
s t o l t s e - , s t o l k s e - t s i i s , s. soort zoete-
melksehe kaas; Stolksche-, Stolwijksche kaas.
s t o m , adj. stom, sprakeloos.—• I k s t i e
d e r s t o m f o a r , stond als verstomd, was
 STOM. 214
daar niet op gevat. — overdr. ook: D a t
s t o m m e b i s t ! (als beklagenswaardig). —
Doch dat s t o m m e d i e r gjin k w e a !
dom, onbedacht. — Ho k o e s t sa s t o m
w êz e ?
adv, zeer erg, in booge mate. — S t o m -
m e d o m , -m â 1, -k â 1 d, -1 i 1 k ook wel:
s t o m m e m o a i , - k n a p , ensh.
interj. — W e l s t o m ! d a t i k d a t n e t
w i t e n ha. — S t o m n o c h t a !
s t o m b o a t , s. stoomboot. Bij sommige
schrijvers ook s t e a m b o a t .
S t o m e , v. (G. J. ook wel: s t o a m e , s t e a-
m e), wasemen, ook walmen, uitdampen,
stoomen. — De l a m p e s t o o m t , walmt.
— It w e t t e r k o k e t ; it s t o o m t ta
d e t s j e t t e l út. — Vooral ook bij takken
van nijverheid, als middel van krachtsaan-
wending. — M e i h e a l e , m e i f o l i e k r ê f t
stome.
s t o m - e a r l i k , adj. door en door-, strikt
eerlijk. — Ook veelal iron.: H y n s t e t y s -
k e i s en b a r g e j e i j e r s b i n n e s t o m -
e a r l i k e l i û , h j a l i g e n o a i t of h j a
b i n n e d e r s e l s by, R. ind TA
s t o m - e n - d ô f , adj. doofstom. - •• S t o m -
e n - d ô f a s i n s t i e n . R. ind T.3, 32'. —
S t o m - e n - d ô v e R e i t s e . Ook: d ô f - s t o m .
s t o m m e l i n g , s. eg. (scheldend): stomp-
zinnig mensch. Ook: iemand, díe niet weet
te spreken als het tijd is. Vgl. stom.
s t o m m e l j e , v. stommelen, stooten b.v. van
een rijtuig op een oneffen weg. Vgl. stobbelje.
Ook gedruiseh veroorzaken, zooals door
het verplaatsen van meubelen en andere
voorwerpen. — S t o m m e l j e m e i s t o e l -
l e n en b a n k e n . Vgl. gestommel.
s t o m m e l k a r r e , s. stommelende kar. Vgl.
stobbelkarre.
s t o m m e l t s j e , s t o m p e l t s j e , s.n. stomp-
je. — I n s t o m m e l t s j e p i p e, een smeu-
geltje, kort eindje aarden tabakspijp. —
B r i t s e siet mei i n . k o a r t k a l k e n
s t o m m m e l t s j e y n ' e m û l e . ld. IV, 24.
S t o m m e n s , s. stomheid , domheid, traag-
heid van begrip. — D o u m e i d y n s t o m -
mens altyd; alles dochst forkeard!
s t o m p , adj. & adv. stomp, bot. — I n
s t o m p m ê s . — I n s t o m p e t o e r , oud-
friesche kerktoren zonder spits. — H y
f o e i o p s y n s t o m p e i n , op zijn ach-
terste.
wumkes.nl
STOOM.
fig. ook : stomp van hersenen , — van ver-
stand, onbevattelijk. — I n s t o m p e k e a -
r e l . — I n s t o m p t n i n s k e . — Ook on-
wellevend , onvriendelijk.
als adv. — I t r i n t s t o m p , men loopt
daar in een blinde gang of slop. (B. 120).
fig. het loopt spaak, -vast.
— D ê r 't n e a t i s , r i n t d e m o a n d e r
s t o m p (op 'e s t o m p ) , waar niets te ha-
len is, stoot de maner zijn hoofd, ziet hij
zich teleurgesteld.
erg, in sterke mate.— I k w i e r s t o m p
s i i k . — De w y n w a e i d e s t o m p k â l d .
B. 5 7 3 . — B y ã l d s l i b b e n d e m i n s k e n
s t o m p i e n f â l d i c h . R. ind T.2, 27".
s t o m p , s. stomp, stoot, duw. — H y
j o e c h m y i n s l o m p . — Op 'e s t o m p
r i n n e . Zie voorgaand art.— Op 'e s t o m - '
p e n b r i n g e , den stoot aan iets geven,
vooral een beleedigend verhaal in omloop
brengen. — D a t i k e r f e n p r a e t h a ,
w i t ik w o l , m a r h a b ik d a t e a r s t
o p s t o m p e n b r o c h t ? dat praatje 't
eerst in omloop gebracht? A. Ysbr. (1861),
42.
s t o m p e , ook s t o m p j e , v. stooten, een
stoot geven. — I k h a my de f o a r h o l l e
t s j i n 't d o a r s k e z y n s t o m p t . — H y
s t o m p t e m y o a n , gaf mij een duwtje,
als teeken van iets. — De k o u s t o m p t
m e i d e h o a r n e n . Vgl. stjitte. — I n s o a d
i e r a p p e l s y n i n a m e r f o l w e t t e r , en
d ê r m e i d e b i e z e m y n om s t o m p j e ,
om d e k l a e i e r ôf t o s k r o b j e n . Ook:
stommelje.
H e i n p j e en s t o m p j e , met wankelen-
den tred, met horten en stooten zich voort-
bewegen.
s t o m p e l j e , v, kreupelen, hompelen.
s t o m p e l t s j e , s. n. Zie stommeltsje.
s t o m p e n s , s. stompheid (in alle betee-
kenissen).
s t o o k h o k , s. n., - h u t t e , s. Zie fjûr-
herne.
s t o o k s t o k k e n , s. pi. takken om te bran-
den; fig. twiststokers.
schertsend voor: lange Goudsche pijpen.
s t o o k w i s p , s. handvol saamgédraaid
stroo om vuur aan te stoken of dit beter te
doen branden. B. 328. R. P. in Epk., 344.
s t o o m , s. (bij G. J. ook : s t o a m , s t e a m ) ,
damp van kokend water; ook samengeperste
 STOP.
watcrdamp, als middel van krachtsaanwen-
ding, in takken van nijverheid. — l t g i e t
h j i r y n 't f a b r y k a l l e g e a r r e t r o c h
s t o o m . — Overdr.: I t g i e t m e i s t o o m ,
zeer vlug, snel.
S t o p , s. stop. Zie stoppe.
s t o p f e r V e , s. stopverf.
s t o p j e , v. stoppen. — I n p i p e s t o p -
]'e. — H o a z z e n s t o p j e . — Dy 't n e t
h e a r r e w o l , m o a t de e a r e n s t o p j e ,
men kan niet beletten, dat er kwaad van
ons gesproken wordt. — I m m e n d e m û l e
s t o p j e , tot zwijgen brengen. — De b e r n
d e m û l e s t o p j e , tevreden stellen met
spijs, te eten geven. — M e n k i n a l l e
e a r m o e d n e t s t o p j e , in elks armoede
niet voorzien. — I m m e n d e h a n n e n
s t o p j e , iemand geld toestoppen om hem
voor zich te winnen. — S t o p j e n d e f o l ,
propvol. — I t t e k s t o p j e , een oud
sehuurdak met stroo of riet stoppen , — her-
stellen.
Compos. bi-, onder-, bêãstopje (met veders
vullen); trochstopje; hoasstopje; tsiisstopje;
teoarststopje.
s t o p j e r n , s. n. stopgaren, wollen garen
voor -het stoppen van kousen, enz. — S t o p -
j e r n t r o c h de t r a c h t e r , schertsnaam
voor: jenever. W. D., In Doaze, 34.
s t o p j e r n e n , adj. van stopgaren. — S t o p-
j e r n e n p r û k e n , pruiken van wollen
garen.
S t o p j e r n - n e t s j e , s.n. netje voor het be-
waren van kluwens stopgaren, in gebruik
bij huisvrouwen, kleine winkeliers en mars-
kramers.
s t o p m ê s , s. n. stoptnes van ververs en
glazemakers.
s t o p n i d d e l , -nille, s. stopnaald.
s t o p ( p e ) , s. stop op een f lesch, kan of vat.
Kg. H y is m a r i n s t o p p e op i n o a l -
j e k a n n e, minachtend, voor: een klein
kereltje. Vgl. kanstoppe.
S t o p p e l (spr. -ò-), s.; pi. s t o p p e l s ,
halmen, die na den oogst in den grond
zijn blijven staan, stoppel. Compos. hjou-
wer-, koarn-, rogge-, weet stoppel; birdstoppel.
Ook voor: stoppelland. — I t s k i l e n f e n
'e s t o p p e l , (licht omploegen van stop-
pelland) w i r d t o p 'e k l a e i w o l r o f f e l -
j e n en y n 'e w a l d e n f e l g j e n n e a m d .
— De h í n n e n w e i d z j e o p 'e s t o p p e l .
wumkes.nl
215 ST;ouw.
— De kij f r e t t e f e n 'e s t o p p e l , in
afgemaaid weiland. Ook s t o p p e l .
S t o p p e l g o a r r e , s. nazomerziekte, eene
ongesteldheid, die zich in den tijd van den
oogst openbaart. Holl. hooikoorts. — Dy
't n o u p a r r e n e n a p e l s l ê s t , k i n t a -
ite, mar pas op, dat jimme gjin
p i n e y n 'e b û k of s t o p p e l g o a r r e
k r i j e . Alm. 1779.
s t o p p e l k a t s j e , s. n. jonge, in den na-
zomer geboren kat. — O c h , s a ' n s t o p -
p e l k a t s j e ! I t b i n n e l i j e r k e s y n 'e
n e i-h j e r s t. Gr. P. — overdr. voor: een zwak,
achterlijk kindje. — I t i s s a ' n s t o p p e l -
k a t s j e : d e r s i t n i n g r o e d e yn.
s t o u d a m p , s. natte damp of mist, die
zich allengs door den wind voortbeweegt.
— I n s t o u d a m p o f r e i n i g e ' m i s t . B.
ind T, a , 162».
StOU-ier, s. bedorven , onvruchtbare ko-
renaar. Vr. Fr. VIII, 395.
s t o u n e , s. (oud-Fr. s t u n d e , s t o n d e ,
G-. J. s t u w n e ) , stond, stonde, onbepaalde
spanne tijds. — S k e e l s e t e e d e n w i r d
t o l o a r || A l l e û r e en s t o u n e , G. J.
I , 58. — S j o n g d e s H e a r e n l o f || Dy
t û z e n j i e r is a s i n s t o u n e . v. Blom.
Bik. 11. — F r i j a s n a t ú r , t a y d e r
s t o u n e , Aid. 8. — F e n d y s t o u n e ôf,
g o n g i t b e t t e r , van dat oogenblik af
aan ging het beter.
S t o u r e i n , s. stofregen. Zie stofrein.
S t o u t , adj. stout, moedig. — Y n 'e û n -
s i l l i g e t i d e n f e n S k i e r i n g e r s en
F e t k e a p e r s d i e n e de e d e l l j u e fen
'e i e n e p a r t i j f a e k s t o u t e o a n f a l l e n
o p 'e s t i n s e n f e n 'e o a r e n ; m a r d y
w a e r d e n e k j a m k l i k e s t o u t ôf-
s l e i n . — D e r s t i e t i n m a n y n 't
h o u t || d y s p r e k t s a s t o u t || en
n i m m e n d y 't h i m a n t w i r d j o w t ,
(kinderraadsel). Antw. Een predikant op den
kansel.
s t o u t , ongehoorzaam (van kinderen). —
Aste stout biste, h e l j e ' k H a n t s j e -
p l ú s (z. d.) A. 525.
S t o u w e (spr. -óu-), stuiven. Ik stou, ik
stau (stoude), bin stouwen (stoud), stou-
wende, to stouwen. — D o u m o a s t n e t
sa s t o u w e , niet zoo veel stof doen op-
vliegen. — I k w o e l j e a v e r , d a t i k
s t a u a s i n y e s k p o t ! ik wou nog liever,
 STOTT, 216
't lijkt mij heelemaal niet. (ruwe uitval). —
F o r h a n n e l j e nin f e a r r e n , der s t o u t
t o f o l i e w e i . Telt., M S , 68. — D ê r
't â l d e w i v e n d o u n s j e , s t o u t i t . Salv.,
MS., 68. — D ê r 't d e h e a r e n r i d e ,
s t o u t d e m o u d e , d ê r 't de b i d l e r s
d o u n s j e , s t o u w e d e l a p e n . B. 466.—
H û n d e r t - t û z e n d o u w e n k a m e n 't
l â n o e r s t o u w e n . Kinderraadsel, Antw.
sneeuwvlokken.
— Ook voor het opstuwen van het water
bij stormweer. — As s t o a r m w a e r i t
w y l d s t o u w e n d w e t t e r de W a e d o e r -
j a g e . Sw. 1904, 100.
Compos. bi-, for-, yn-, ù†-, op-, uwistouwe.
s t o u w e , v. stuwen, in een schip pak-
ken , zoodat in de minste ruimte zooveel
mogelijk goed geborgen wordt. — T u r f y n
i n s k i p s t o u w e , tot vervoer.
overdr. in zijn maag bergen, verdragen.
— H y k i n h w e t s t o u w e , veel eten of
drinken. - N e i s a ' n m i e i k i n m e n 't
w o l s t o u w e , 't wel eenigen tijd zonder
spijs uithouden. — H y k i n 't w o l s t o u -
w e , hij is goed bemiddeld, kan wel wat
tegenspoed doorstaan. A. 661.
s t o u w e r , s. bui met stofregen. — W y
k r i g e n o n d e r w e i s in t i c h t e stou-
w e r . Vgl. stourein.
S t o u w e t t e r , s. n. opstuivend water door
feilen wind. — S y n k l e a n d r i p t e n f e n
i t s t o u w e t t e r . Sw. 1904, 114.
s t o v e , v. stoven. — P a r r e n s t o v e .
Compos. opstove. — De l o f t s t o o f t y n 't
w e s t e n . De betrokken lucht werkt in de
kimmen, onweersbuien voorspellende. B. 46,
194.
S t o v e , s. stoof, voetstoof. — I n w a e r -
m e s t o v e ( o n d e r , 'e f o e t t e n ) . — Lj e a ,
i k h a f o a r , d y i n s t o v e t o snij en, een
stoof met snijwerk voor u te maken. Fr.
Alm. 1846, 46. Compos. plaetstove, tsjerk-
stove; wein-, wetterstove, théstove.
s t o v e - b o e r d , s. n. (het) voetplankje van
een stoof. Ook s t o v e l i d .
s t o v e - s e e l , s. n. hengsel aan een kerk-
stoof. Zie tsjerkstove.
S t r a e l , s. straal (van vocht), als water,
melk, enz. I n s t r a e l w e t t e r ú t ' e p o m p .
— It r e i n w e t t e r s t r o o m t mei stra-
l e n b y 't d a k d e l . — De m ô l k e r i n t
b y 't m e l t s j e n b y s t r a l e n ú t d e
wumkes.nl
STRAM.
u r e n y n 'e a m e r g e a r . Zie overigens
striel.
S t r a e m , adj. Zie stram.
S t r a f , adj. straf, gestreng en onverbid-
delijk, hardvochtig. — I k w i s t e , d a t j y
i n s t r a f m a n w i e r e n . Halb. Matth.
XXV, 24. Vgl. strak.
S t r a f ( f e ) , s. straf, kastijding. — S t r a f f e
k r i j e , gestraft worden. — H y s c i l s y n
s t r a f f e w o l k r i j e , de gevolgen van zijn
slechte handelingen wel te eeniger tijd on-
dervinden. — I n j o n g f r o m m i s k e , d y
't a l t y d m e i i n h ú s f o l l y t s e b e r n
o m t o p p e m o s t , h e t al in straffe. —
I n o a r de-h e a l û r e o n d e r d y p r e k e r
syn g e h o a r to s i t t e n , d a t is my in
straffe.
S t r a f f e , v. straffen, kastijden. I t k w e a
s t r a f f e . — Schertsend: S p e k p a n k o e -
k e n ? . . . . dêr kin jy my wyks ien-
k e a r m a r m e i s t r a f f e , die zal ik graag
eenmaal per week willen hebben. R. ind
T.2, 150».
verorberen. — W y s c i l l e i n p e a r e i n -
f û g e l s s t r a f f e , bij't maal gebruiken. —
K i n s t d a t a l l e g e a r r e s t r a f f e ? Kunt
ge dat alles verorberen?
Straf l i n g e n , s. pi. aan straf onderwor-
penen , gestraften'. ld. XV, 142.
S t r a k , adj. & adv. sterk gespannen, nauw-
sluitend. — D o u m o a s t i t t o u s t r a k
o a n h e l j e . — Dy j a s s i t m y a l t o
s t r a k o e r 'e s k o u d e r s . — fig. I t
f e l s i t p a k e s t r a k o e r 'e n o a s , hij
is erg zuinig. B. 513.
Ook: I m m e n s t r a k y n 'e e a g e n
s j ê n , iemand strak en stijf aanzien. —
H j a s e a c h s t r a k f o a r h j a r d e l . Ze
keek stijf voor zich naar beneden. — H y
s e a c h s t r a k en w r e e d , k r e k t oft
e r y e n o p f r e t t e w o e . R. ind T.z, 162*.
Vgl. hierbij ook straf, adj.
s t r a k , s t r a k j e s , adv. straks, aanstonds;
(ook) zoo even. — I k s c i l s t r a k k o m -
m e . — S t r a k is 't j o u n . — H y w i e r
h j i r s t r a k (j es). — S t r a k a e n s t o u n s ,
spoedig, zoo meteen. — I k k o m s t r a k
aenstouns thús.
S t r a m , adj. & adv. stram, stijf; s t r a m m e
lea. — Ik w a e r d s t r a m t r o c h al
rayn l e a . R. ind T.2, 130«. D o u b i s t e
s k i e l i k â l d , l û k l a m en s t r a m . Forj_
 STRAM.
1886, 36. — De d o a r g i e t h w e t s t r a m .
s t r a m m e n s , s. stramheid, stijfheid in
de leden. — A l d e l j u e h a w w e f a e k
l é s t f e n s t r a m m e n s y n 'e l e a .
S t r a m p e l , s. tak van een boom , die ne-
vens een anderen, te zamen gaffelvormig
zijn opgeschoten. F e n d e â l d e i k e n -
b e a m w i e r de i e n e s t r a m p e l fen
boppen ôfsage; dêr siet it nest
op fen i n e a r e b a r r e . v. Blom Bik.
172. —
Ook voor gaffel van een zethengel, waar
de lijn omheen wordt gewonden. — De
s t r a m p e l is Õ f r o u n , d ê r s c i l wol i n
s n o e k o a n s i t t e . — Compos. beamstram-
pel, einekoerstrampel, waar een eendekorf
tusschen geplaatst kan worden.
pi. s t r a m p e l s , ook voor de dijen en
beenen van een mensch. De â l d e s t r a m -
p e l s w i r d e s t i i f , van iemand die niet
meer vlug ter been is.
dim : strampeltsje. Zie strampeltsje-oer.
S t r a m p e l d , adj. schrijlings.
S t r a m p e l i c h , adj. & adv. strompelend.
— I t s t y l w i r k s t i e t er h w e t s t r a m -
p e l i c h b y m e i j o . (van een kreupele ge-
zegd). R. ind T.s, 211». — Hsfr. I X , 12.
s t r a m p e l j e , v. schrijden, met de bee-
nen wijd vaneen gaan staan. Ook skaeije,
z.á.
Compos bi-, oer-, útstrampelje.
s t r a m p e l t s j e - o e r , expr. adv. schrijde-
lings. — s t r a m p e l t s j e - o e r o p 'e b a n k
s i t t e , met de beenen ter wederzijden van
de bank zitten , ook s k o n k j e-o e r.
S t r â n , s. n. (het) zeestrand. Schierm.
s t r a u n . — I k s i t op 't s t r â n , fig. ben
geldeloos. Ook: o p i t s â n (z. d.). Vgl.
séwâl. — D a e m s t e e c h w i r d t d e w i f f e
sé, en s l i n g e r t i t s k i p o p 't F r y s k e
s t r â n . v. Blom, Bik. 45.
Dichterlijk, ook wel voor een zacht
glooienden, zandigen oever van een meer.
Hja b e l o a i t s e , ho de w e a c h j e s p a t -
t e n e i t s t r â n . v. Blom. Bik. 23.
strânfink, s. eg. ook s t r â n p u t t e r en
i i s f i n k genoemd, emberiza nivalis. sneeuw-
gors. Vr. Fr. 1866, 3 , 1 .
S t r â n f l e s s e , 's. op het strand gevonden
flesch met brieven en papieren, afkomstig
van schipbreukelingen. (Amel.)
S t r a n g , adj. streng, gestreng. — S t r a n -
wumkes.nl
217 STREAM.
g e k j e l d , - w i n t e r . — S t r a n g e wir-
d e n , gestreng gebod of verbod. H i d d e,
d y 't n e t l i t t e k o e , h w e t s y n h e i t
h i m sa m e i s t r a n g e w i r d e n f o r b e a n
h i e . Sw. 1904, 102. — I n s t r a n g e h o u n ,
fig. een stuursch man, die iedere kleinig-
heid met barsehe woorden bestraft. — Prov.
Strange hearen regearje net lang
Ook s t r i n g .
s t r a n g ( i ) e , v. strengen, nijpen. — Prov.
As d e d a g e n b i g j i n n e t o l a n g j e n ,
b i g j i n n e de n a c h t e n to s t r a n g j e n .
Ook s t r i n g j e .
S t r â n j u t , s. strandlooper, strandroover.
— S t r â n j u t t e n , schimpnaam der inwoners
van Makkum. R. ind T.2, 329*.
s t r ã n j u t s j e , v. strandloopen, langs het
strand loopen, om uit zee aangespoelden buit
te zoeken. Ook b û t s i i k j e .
s t r a n k , s. m. deugniet. — B r e a e n
w e t t e r w i e r de s t r a f f e fen ondo-
g e n s e s t r a n k e n d y y n 't h o u n e g a t
- s i e t e n . R. ind TA 326 (noot).
s t r â n m a s t e r , s. m. strandmeester, op-
zichter van den zeedijk en het strand.
s t r â n l j i p , s. eg. strandkievit, scholek-
ster, haematopus ostralegus. Ook: b o n t e
l i e u - en f j i l d - a k s t e r .
s t r â n n i c h , adj. op zeestrand gelijkende,
van bouwlanden, die onder water hebben
, gestaan. T r o e h i t h e g e w e t t e r b i n n e
de f o a r h a d e n fen de b o u w e n s t r â n -
nich wirden.
s t r â n p u t t e r , s. eg. sneeuwgors. Ook
s t r â n f i n k , z. d.
s t r e a k j e , v. zaehtkens langs iets strijken,
streelen. — H y s t r e a k e t s y n í a m k e
oer de w a n g e n . — B o l l e w y n t s j e s
s t r e a k j e as f l i n t e r s l a n s k r û d e n
b l o m k e s , v. Blom, Bik. 8. — I t r e i d
b û g t a s 't s ê f t e w y n t s j e k o m t || en
streakjend g l y d t o e r 't glêdde
p l o m p t ' . Forj. 1900,80. — I t h y n ^ d e r ,
d e k o u m e i d e h â n s t r e a k j e . Hûs-
Hiem 1891, 171. Overdr. vleien.
s t r e a m , s. stroom. — W j s j u g g e
s t i l l e s t r e a m e n g e a n , dy s l j u e r k -
s ê f t r i n n e en s t r e a m - s l û p s l i e r e. v.
Blom. Bik. 7. — Prov. Dy t s j i n 'e s t r e a m
y n w o l , r e k k e t o n d e r 'e t o e t t e n ,
overhoop, door den volkshoop waartegen hij
indringt. — B a r r e w e a g e n , barre
 STREAM. 218
s t r e a m e n . Sch., Sprkw. I , 20. Zie ook:
stroom,
s t r e a m j e , v. stroomen. — I n s t r e a m - i
j e n d v e t t e r . Hsfr. V I I , 30; en Sw.1904,
54. Ook: s t r o m e , z. d.
S t r e a m j e , v. stremmen. Zie rtrjemje.
S t r e a u w e , v. losgerukt en verstrooid
worden, van pannen, riet, stroo, enz. van de
daken, door stormwind. De pannen
s t r e a u w e f e n i t d a k . - I t r e i d f e n 'e
s k û r r e s t r e a u w t en f l j u e h t o e r a l
h i n n e . — Zoo ook: Hl. Roosjen 93.
Hl. voorts meer algem. als: zich voortbe-
wegen, loopen, rondslenteren. — De fa-
n e n 'meisjes) s t r e a u w e n e i d e h a i -
v e n . A. 678 en Hulde I I , 192. — H a r n -
ser b o a r g e r s seach men streau-
w e n , op het ijs in zee, in den strengen win-
ter van 1740. Alth. 137.
s t r e e k , s. streep, lijn, ook streek. I n
r j u c h t e - of i n k r o m m e s t r e e k , —
— I n s t r e e k t r o c h 'e r e k k e n i n g h e i -
j e ; de rekening doorhalen wegens de af-.
doening er van. — P i b e s t i e t y e t f o r
trije g o u n e by my to b o e k , dêr k i n
'k w o l i n s t r e e k t r o c h d w a e n , h y
i s t o e a r m om t o b i t é l j e n . — Ook
fig. D a t i s i n s t r e e k t r o c h d e r e k -
k e n i n g , eene teleurstelling. — D ê r r i n t
b y h i m i n s t r e e k(j e) t r o e h, hij is
niet recht wel bij het hoofd, of niet recht wijs.
I n s t r e e k op de b e i d e e i n e n fen
d e h i r d r i d e r s - of d e h i r d d r a v e r s -
b a e n . — T o g e l y k f e n 'e s t r e e k r i d e .
— Dy o a n 't e i n f e n 'e b a e n , i t e a r s t
o e r 'e s t r e e k i s , h a t d e r e e d w o a n .
Mei l a n g e o f k o a r t e s t r e k e n ride,
bij het achaatsrn'den. Vgl. skek. — Hy m a k -
k e t g o e d s t r e e k , rijdt met flinke stre-
ken : overdr. hij doet goede zaken, gaat
vooruit. B. 130. — S t r e e k h â l d e , met
gelijke streken, hand aan hand, achter elk-
ander rijden. — overdr. H y h â l d t (him)
g o e d (by de) s t r e e k , leeft geregeld,
houdt order op zijn zaken. — I n s t r e e k
f o a r ú t h a b b e , tegenover een ander be-
voorrecht zijn.— G o e d m e i i m m e n o p
s t r e e k wêze, aan iemand gewend zijn,
goed met hem over weg kunnen. R. ind T.",
20" en 47*. — I m m e n f e n 'e s t r e e k
b r i n g e, in de war brengen. — F e n 'e
s t r e e k w ê z e , ongesteld zijn. — E n h j a I
wumkes.nl
STREEK.
b r o c h t e n a l l e l i û t a H i m , d y fen
s t r e e k w i e m e . Halb. Matth. IV, 24. —
W e r o p s t r e e k k o m m e , herstellen.
als expr. adv. — Om d y s t r e e k , zoo
of daar omstreeks.
voorts: d e s t r e e k , rij huizen of meer
of min aaneengebouwde buurt langs den
weg, vooral in kleidorpen, waar overigens
de boerderijen veeltijds te midden der lan-
derijen staan. Elders ook b û r r e n , ook
wel r i g e . — M o a i N y n k e w o l n e t y n
h j a r w i r k k l e a n de s t r e e k lans. —
W y h a b b e d e m û z e l s h j i r op 'e
s t r e e k . — D y s H e a k h a t ús o e r 'e
s t r e e k b r o c h t , door kwaadspreken in
de buurt in opspraak gebracht. - - De
h i e l e s t r e e k p r a e t e r o e r . — De
b o e r es t r e e k (z. d.), vooral in dorpen op
de zandgronden, waar de boerderijen veelal'
meer aan den rijweg staan. — D e P e i n
(Opeinde) is i n m o a i j e b o e r e s t r e e k .
Zie Winkler, Naaml. op S t r e e k .
Ook meer in het algemeen voor land-
streek. — I n f r u c h t b r e - , i n m o a i j e - ,
in b o s k r i k e - , in t o a r r e - , in h e i d e -
s t r e e k . — Voorts naar aanleiding van
de richting der windstreken. — H o k-
k e r s t r e e k w e n j e j i m m e ú t ? dim.
streekje.
S t r e e k , s. streek, listige sluwe trek. —
D a t is in g e m i e n e - , in o n d o g e n s k e
s t r e e k . — Hy h a t a l t y d fen dy slink-
se s t r e k e n . — Prov. De f o k s f o r l i e s t
syn hier wol, m a r syn s t r e k e n net.
— Nuvere, malle streken hawwe,
vreemd en kluchtig doen.
s t r e e k - , s t r e e k j e b e u l e , v. (Makknm)
jongensspel; op eenigen afstand werpen met
centen naar een streep op den grond, of
tegen een muur of schutting, waarbij hij,
wiens cent het naast aan de streep ligt,
ze omhoog werpt en daarvan het aantal,
dat bij het neervallen, met het wapen van
den leeuw, of ook wel met gelijke zijde boven
komt te liggen, zich mag toeëigenen, waarna
zijne opvolgers eveneens handelen met de
overige centen, totdat ze alle gewonnen
zijn. W. D. Fr. Volksl. I , 230 en Halb.
Lex. 232. — Te Orouw en elders: oan-
s k o s j e , Halb. A, 342. Ook s t r e e k - ,
s t r e e k j e s m i t e , z. d. In de Dongeradee-
len s i n t s j e - o a n s m i t e .
 STREEK.
s t r e e k j e , v. streken maken, door schaats-
rijders op het ijs. — J a n n e m a n k r i g e t
al s l a c h f e n r i d e n ; h y s t r e k e t a l
f l i n k . — I t p o m p i e r s t r e e k j e . met
de liniaal lijnen op het papier trekken.
s t r e e k h o u t , s. n. liniaal (Schingen).
s t r e e k j e s , adj. met strepen.— H y h i e
sa'n t i n n e , s t r e e k j e s e b r o e k oan.
W. D. De Fryske Tyl Ulensp., 17.
s t r e e k j e b r o e k , s. broek van gestreepte
stof. — Op i n d e i , d e t e r ' r i s in p a k -
k e d r a g e r b y u z e s k a e m , k o f t e ús
m e m m y i n nije s t r e e k j e b r o e k . Hûs-
Hiem 1888, 145.
s t r e e k j e s g û d , s. n. gestreepte kleeding-
stof. — D i t s t r e e k j e s g û d i s t i g e ge-
s k i k t for in o e r s t r û p e r .
s t r e e k r i d e , v. schaatsrijdende flinke stre-
ken maken. — H y is in s t e v i g e r i d e r ,
hy k i n f l i n k s t r e e k r i d e .
s t r e e k ( j e ) s m i t e , v. Zie streek(je)beule.
s t r e e k r i g e l i c h , adj. overeenkomstig orde
en regel, zooals het betaamt. A. 628.
s t r e k k e , v. verstrekken. — I t s t r e k t ,
s t r i e k , s t r i i k , h a t s t r e k t of s t r i t -
sen. — I t s t r e k t h j a r n e t t a e a r e ,
het doet haar geen eer aan. Fr. Hsfr. III,
267. — T r i n e m a n f o r t s j i n n e t g o e d ,
m a r 't s t r e k t h j a r n e a t , zij is niet
zuinig, — heeft altijd te weinig.
van nut zijn, helpen: K o a l en k o a l -
r a p e n is g j i n d r e g e k o s t ; i t s t r e k t
in a r b e i d e r n e a t , heeft weinig of geen
voedingswaarde. Vgl. streksum.
Ook: voegen, passen. — D a t is i n
moaije h o e d for j o , j i í f e r , m a r my
as e a r m m i n s k e s t r e k t e r n e a t ,
is hij niet van nut.
s t r e k s u m , adj. strekzaam , degelijk,
voedzaam, voordeelig in de huishouding. —
B e a n e m e i s m o a r is s t r e k s u m i t e n .
Ind. B. 130. — S t r e k s u m f o e r , voor-
deelig veevoeder. — S t r e k s u m gûd,
duurzame kleedingstof, die lang strekt, niet
spoedig verslijt. Vr. Fr. VIII, 243.
S t r e l e , v. streelen. — B o l l e w y n-
tsjes! streel mei g e u r k e s , s ê f t e n
myld, Myn Hbbens-njû. myn hert-
n e - b y l d . v. Blom, Bik. 8.
s t r e l i n g e , s streeling. — As d e i e n e
s t r e l i n g e oer i s , m o a t er in o a r e
w ê z e (van eene vrouw, die op gevorderden
wumkes.nl
219 STRIB.
leeftijd tot drankmisbruik vervalt). R. ind
T.2, 276«.
s t r e u p e , v. (Woudstr.), overal rondzoe-
ken, of er iets heimelijk valt weg te ne-
men, vooral bij avond of nacht. — H y
s t r e u p t d e g o d g â n s k e n a c h t om
h û s e n h e a r , o f t d ê r e k h w e t t o ta-
k e n is, om iets weg te kapen. Ook s n e u p e .
s t r e u p e r , s. m. iemand, die s t r e u p t .
s t r e u p e r t , s. m. kleine deugniet, l y t -
se s t r e u p e r t . A. 664.— Vooral een snug-
ger of handig kind, dat schalksche of
kinderlijk ondeugende streken uitvoert. —•
Dû l y t s e s t r e u p e r t , h w a t d o c h s t
d ê r ? — S t r e u p e r t s , d y p a s y n 'e
b r o e k b i n n e , kleine jongens pas in de
broek gestoken. R. ind T.2,282».
s t r e w e l ' , s t r e w i e l , s. struweel. In het
wild groeiend struikgewas. — S t r û k e n
en s t r ' e w e l l e n . — T o a r as in s t r e -
w e l , dor als een struweel. R. ind T.2, 287".
— pi. ook: s t r e w i e l l e n . ld. XVIII, 40.
s t r i b b e l i c h , s t r i b b i c h , adj. eenigszins
ruw en splijtend, van de aan de lucht bloot-
gestelde opperhuid van menschen, tenge-
volge van winterkoude, doch in lichteren
graad dan s p l i t t e r i c h , dat gezegd wordt,
wanneer het splijten ( s p l i t t e n ) het vel
geheel d o o r d r i n g t . — S t r i b b i g e h a n n e n ,
handen, waarvan het vel ruw is door koude.
A. 559. — De l i p p e n b i n n e s t r i b -
b i c h f e n 'e k j e l d . B. 7, 245, 265, 413.
Overdr. S t r i b b i c h w a e r , eenigszins
vochtige koude, die s t r i b b i c h vel ver-
oorzaakt. — S t r i b b i c h h i e r , ruw, droog,
weerbarstig haar. — As 'k m y n s t r i b -
b i c h h i e r t í t s k o d z j e . Forj, 1904, 184*.
— S t r i b b i g e g r o u n , de in het voorjaar
te vroeg bewerkte, nog te natte en alzoo
taai geworden grond, in tegenstelling van
muilen grond. (Kleistr.)
S t r i b b e l j e , v. †requentatif, van:
s t r i b j e , streven. Compos. tsjinstribbelje,
tegenstreven.
s t r i b b i g e n s , s. onaangenaam jeukende
of prikkelende stroefheid aan handen, armen
of lippen tengevolge van de winterkoude.
Zie stribbelich.
s t r i b b i g e n s , s. wederstrevigheid. De
s t r i b b i g e n s f e n i t f o r t ú n . R. Posth.
Vgl. stribbelje en tsjinstribbelje.
s t r i b j e , v, ruw , splijtend worden van de
 STRIB. 220
opperhuid tengevolge van winterkoude. M y n
l i p p e n b i g j i n n e t o s t r i b j e n f e n 'e
k j e l d . Vgl. stribbelich, stribbich.
*stribje , v. streven. W y m o a t t e d o c h ,
s a l a n g w y l i b j e, i; J i m m e r n e i f o a r -
ú t g o n g s t r i b j e . H. L. de Jong. It ryd-
wiel (fyts.) — D o n l â n t s j e , d ê r ' k f o r
s t r i b j e , Sw. 1899,3. — H w e t i e n k e a r
d ' ã l d e n d i e n e , H w e t hj a f o r F r y s -
l â n w i e r n e , D e t s t r i b j e wy y e t n e i .
Jong Fryslân. 287.
S t r y d - a r k , s. n. strijdgereedschap, wa-
pentuig, ld. X I I , 80.
s t r y d b i l e , s. strijdbijl. Fr. Hfj. 1 5 , 109.
s t r i d e , v. strijden met daden of met
woorden. I k s t r y d , s t r i e d , h a s t r i -
d e n . — S t r i d e m e i a l l e g e w e l t . B.
180, 150. — De â l d e F r i e z e n s t r i e -
d e n sa l a n g h j a i n d r i p b l o e d yn
'e i e r e n h i e n e . — M a r i k s c i l s t r i d e ,
s a l a n g i k s t r i d e k i n , W. D. Nij Frysk
Lietb. — L i t ús d ê r n e t om s t r i d e ,
twisten, harrewarren. — A l t y d d e r m a r
t s j i n o a n s t r i d e , steeds iemands bewe-
ring of' verzekering betwisten. Ook in tegen-
spraak zijn met iets. — D a t s t r y d t m e i
i t j i n g e j y o p 'e s t o e l s e i n e , do-
m e n ij! dat is in tegenspraak met hetgeen
door U van den kansel is verkondigd.
Comp. bi-, ont-, op-, tsjinstride.
s t r i d e r , s. m. strijder. I n â l d s t r i d e r ,
oudgediende, veteraan. Wiers. f. M. J. 14,
tegenspreker, die steeds tegen eens anders
gevoelen opkomt. — P i t e r J a p i k s , d y
âld s t r i d e r , m o a t j i m m e r tsjin-
p r a t e en n i m m e n h a t i t f a k e r m i s
as hy,
S t r i d i c h , adj. & adv. tegenstrijdig, —
U t 'e t s j e r k e n e i d e m e r k e , d e t i s
s t r i d i c h m e i i n o a r . — Dy d e a l s k e
'bakkers s n j j e s a , || D a t i s m e i
r j u c h t en w o l t i n k s t r i d i c h. Fr. Hfr.
1908, 93.
s t r i d e r a e s j e , s. twistpartij, kibbelarij,
Posth. Jouwerk. 28. Meer een kibbelarij
door verschil van meening, waarbij men
wel goede vrienden kan blijven, dan eene
twistpartij uit haat of vijandschap.
s t r i i d f e a r d i c h , - f i r d i c h , adj. strijd-
vaardig. I t s w i r d m o a t y e t o p s i d e ,
m a r d e n is d e m a n e k s t r y d f e a r -
d i c h , tot den strijd gereed. — Üverdr. J a k -
wumkes.nl
STRIE.
k e l e i s k o a r t o a n b o u n en d e r b y
jimmer strydfeardich, as men
t s j i n h i m b i g j i n t , gereed tot harre-
warren.
s t r i e , s. i n s t r i e , stroohalm. Hl. s t r é .
I n k e a r e l as K a r s t , dy s p r o n g oer
i n s t r i e , a s 't n e a t w i e r , een zwakke
bloed met veel inbeelding. A. 766. — Overdr.
Hy k i n o e r g j i n s t r i e h i n n e k o m m e ,
geen kleinigheid over 't hoofd zien. — I n
l a n g e s t r i e , fig. voor eene lange Goud-
sche pijp. — As d e b a r g e n m e i i n
l a n g e s t r i e y n 'e b e k r i n n e , w i r d t
it ûnlijich waer. — Dêr l e i t gjin
s t r i e o e r d w ê r s , alles is uiterst netjes in
orde. — H y l e i t n i m m e n i n s t r i e
d w ê r s, veroorzaakt niemand last of moeite.
— Y e n o a n i n s t r i e f ê s t h â l d e , zich
vertrouwen op een zwak redmiddel. — I t
w a e i t , dat saun divels k i n n e gjin
s t r i e k e a r e , het waait, dat zeven duive-
len geen stroo kunnen tegenhouden. — I k
l i t my n e t o a n in s t r i e b i n e , sa
l a n g d e r t o u i s , ik laat mij door geen
kleinigheid ontmoedigen. Compos. bean-, bêd-,
eart-, hjouwer-, hoal(sied)-, koarn-, rogge-,
weit- of witstrie. Dim. • s t r i e k e.
s t r i e , collect. s. n. stroo. — Yn 'e b o u-
h o e k e s t e a n e d e b y n s d e r s e n kij
o r n a r i s y n i t s t r i e , worden de stallen
met stroo bestrooid.—Prov. I n b o e l s t r i e
en i n l i c h t e k e r l , veel vertooning, wei-
nig degelijkheid.Forj. 1892,159. — Dy f a e m
i s n e t f e n s t r i e f o l d , is niet onverschil-
lig omtrent het mannelijk geslacht. — Sa
m i n a s s t r i e , zwak als stroo, van een
mensch of dier gezegd. Ook: Dy s i g a r e n
b i n n e sa l i c h t as s t r i e .
S t r i e b l o m , s. gomphrena glvbosa , stroo-
bloem, immortelle.
S t r i e b o k k e n , s. stroobokking, gerookte
haring, voor den handel veelal in stroo
gepakt. — I n s t r i e b o k k e n s , zeker be-
paald getal. Lex. 488. Sw. 1861, 81.
s t r i e b r e e d , - b r é , s. stroobreedte, klei-
nigheid. — H y w y k t g j i n s t r i e b r é for
't g e f a e r . Fr. Hsfr. X I , 40. — H y w o l
g j i n s t r i e b r e e d s k i k k e , hij wil het
geringste niet toegeven. W, D. Fr. Sang,
55, 56.
s t r i e b u l t , s. opgetaste hoop stroo.
s t r i e d o n g , s. mest met stroo vermengd,
 STRIE. 221 STRIE.

ook r û g e d o n g genoemd. Vgl. rûchskerne. recht. — I t g o n g s t r i e l r j u c h t a s i n

S t r i e d r a g e r , s. m. stroodrager; iemand, s w e a l f o a r ú t . R. ind T.2, 3ò2». —
die bij het koolzaaddorschen op het veld, S t r i e l r j u c h t e s t r e k e n o p 't p o m -
het uitgedorschte stroo wegdraagt en op een • p i e r . — D i s s e w e i r i n t s t r i e l r j u c h t
hoop brengt. Bij de dorschers ook h o a n - (út) o p i t d o a r p t a .
n e b i t e r .genoemd. s t r i e m a n , s. strooman, groote pop van
s t r i e ë n , adj. strooien, van stroo vervaar- stroo, in manskleeding, dienende tot vogel-
digd. — In s t r i e ë n t e k , een dak van verschrikker in hof 'of tuin; ook f û g e 1-
stroo gemaakt. — I n s t r i e ë n h o e d , van f o r s k r i k k e r genoemd. Vgl. sjamme.
stroo gevlochten.— I n s t r i e ë n m a n , een In figuurlijken zin voor iemand, die
man van stroo, stroopop; fig. een man zon- bij publieke verkoopingen niet voor zich
der karakter, zonder veerkracht. B. .524. zelven, maar voor een ander biedt. D e
ook wel i n m a n t s j e f e n k o e k e ge- h e e c h s t e b i e d e r o p i t h û s i s i n
noemd. — S t r i e ë n s k o n k e n , zwakke, s t r i e m a n , (ook wel i n o p m a k k e m a n . )
wankelende beenen, door ziekte of onmatig — Zoo ook voor iemand, die , bij de geboorte
gebruik van borrels. van een natuurlijk kind, voor den eigenlij-
s t r i e f e k , s. n. de plaats in de schuur, ken vader in de plaats treedt. Dy 't h e i t
waar het uitgedorschte stroo geborgen wordt. f e n i t b e r n h j i t , i s m a r i n s t r i e m a n .
Zie fek. s t r i e n , s t r i e m n û t s e , s. Leeuw, streen,
s t r i e f r u c h t e n , s. pi. aan korenhalmen streenmuts, kleine, nauwsluitende muts van
groeiende veldvruchten, granen; (landbou- fijn linnen, aan den voorkant boven en langs
wers-term op de friesche kleistreken, ter het voorhoofd tot aan de ooren met een
onderscheiding van geen stroo gevende vruch- kanten strook omzet; in de 18e eeuw dooi-
ten , zooals vlas, aardappelen, cichorei, enz.) de Friezinnen veelal over het toen nog zeer
S t r i e k e l û k e , v. strootjetrekken , ouder- kleine oorijzer gedragen; in onderscheiding
wetsche manier van loten, nog bij kinder- i van de geheel van kant vervaardigde en
spelen in gebruik. langs den nek in plooien neerhangende flod-
s t r i e k e - s i i k j e , v. strootjeszoeken. — Dy | dermuts, die bij bijzondere gelegenheden als
â 1 d e h y (mannetjes-kievit) i s o a n 't I meer deftig hoofdtooisel over het oorijzer
s t r i e k e s i i k j e n , maakt een nest gereed ; gedragen werd. H j a d r a e c h t s t r i e n e n
voor het wijfje; er zullen daar binnenkort m e i in g o u d e n e a r i z e r . Vervolg op M.
eieren te vinden zijn. Jakkeles. A. 65S.
s t r i e l , s. straal. — Y n 't n i i s s a d o n - s t r i e r e a p , s. meestal enkel: r e a p , Eng.
k e r h e r t e || S k y n t i n n i j e s t r i e l rope. Strooband, band van samengedraaid
f e n l j o c h t . Fr. Hfr. XIV, 182. - It of gevlochten stroo, vroeger bij het dekken
sintsje smiet syn poarperen strie- van daken met riet of stroo in gebruik.
l e n || O e r s l i n k e n b a n k e n h i n n e Forj. 1902, 39*.
Hûs-Hiem 1888, 126. — I k b i n i n s t r i e í s t r i e s e k , s. stroozak.
fen i t i w i g e s i n n e l j o c h t . Hûs-Hiem S t r i e s k o u n e , s. strooschelf. Zie slenune,
1888, 104. — S a r j u c h t a s i n s t r i e l . — skûne, skonne.
Comp. Ijochtstriel, sinnestriel. Dim. s t r i e l - S t r i e t t e , s. straat. Zie strjitte.
t s j e . O. J. I , 13. S t r i e t e k , s. n. stroodak, dak van stroo
Dongdl. en elders ook s t r a e l (van een op een schuur in den bouwhoek, of op een
vocht). I n s t r a e l ú t 'e b r â n - s p u i t e . armoedige hut. Lex. 641.
Zie strael. s t r i e w i s p ( e ) , s. een handvol stroohalmen
s t r i e l j e , v. stralen , stralen schieten, of een dun bundeltje stroo. I n s t r i e w i s -
schijnen. — I t j o u n s i n k e s t r i e l e t y n pe om i t f j û r o a n to s t e k k e n . —
D o u w e - b o e r s r u t e n , eft d ê r b r â n De m û t s e en- s k e r t e l d o e k f l e a g e n
is. Ook blinken, schitteren. — H j a r ea- F o d as s t r i e w i s p e n , fen de s w a n g ,
g e n s t r i e l j e f e n n o c h t . Comp. troch-, e f t e r n e i , R, ind T. s , 353».
útstrielje. Ook gebruikt als aanwijzing, dat een
s t r i e l r j u c h t , adj. straalreeht, zuiver voorwerp, waaraan een w i s p is gebonden,

wumkes.nl
 STRIXD.
te koop is gesteld. — D y w e i n , d y k a r - ;
r e is t o k e a p , d e r s i t i n s t r i e w i s p :
o a n . fig. Dy w i d d o u r i n t m e i i n
s t r i e w i s p op 't g a t , toont met hare
houding en kleeding, dat zij wel wenscht ;
te hertrouwen. B 498. L. in W , 402, Halb. ';
in Epk. 469.
s t r i i d - a k s e , s. strijdbijl, oud wapentuig. ;
Forj. 1902, 89*, 1904, 16».
S t r i i d - a r k , s. n. Zie strydarlc.
s t r i i d b i l e , s. Zie strydbile.
s t r i i d û o r s , s. u. strijd- of oorlogspaard.
Forj. 1902, 89'<.
s t r i i d - r o p , s. oorlogskreet. Forj. 1902, 90'. {
Strjje, T. strooien. — Y n 'e s t ê d d ê r I
m o a t i t p e a r l e n h e i Ij e en s t r i j e ,
(iron.) G. J. í , 70. — H j a (de f i j a n n e n )
s t r i j e s w e v e l y n ús f j û r , R. P.Pz.72.
Zie struije.
s t r i k (bij G. J. s t r y k ) , s. strik, knoop,
lus in een das, lint, enz. — L i z m y d a t j
d a s k e r i s y n 'e s t r i k , J a n t s j e ! —
S t r i k k e n en k wi k k e n, Hûs-Hiem , 1890 , j
188. H y h a t i n O r a n j e s t r i k o p i t i
b o a r s t . — De s t r i k ( s t r y k ) f e n 'e fû-
g e l f a n g e r s . Alth. 465. — Compos. stryk-
jern, G. J. 1.100, stryknet, hazzestrik, -stryk,
(k)ly ster strik, dim. s'rikje, strykje.
s t r y k , s t r i k e , s., strook vlas. — T o a l -
ve s t r i k e n m e i t s j e i n b o s k ; s e c h s -
t j i n b o s k e n i n b i n d e l , en in b i n -
de.1 w e a c h t 3'/ 2 K.G. Vr. Fr. IV, 9. —
B i s i d e n f e n 'e h o l l e , h i n g e h i m
l a n g t o p p i c h h i e r t a de h o e d ú t ,
a s 't i n s t r i k e f l a e e h s w i e r . H. ind
T.2, 14«.
s t r y k , s. een gang met den ploeg op j
het bouwland, waarbij de omgeploegde aarde
bij het s t r y k b o e r d opstrijkt. B. 332. Ook i
wel s p o a t . Vgl. strykboerd.
Zoo ook s t r i k e , de laatste strook van
eiken akker, die geploegd wordt, waardoor
de omgeploegde aarde hij het . s t r y k -
b o e r d " opstrijkt en de greppels gevormd
worden , die de akkers van elkander scheiden.
Schelt. M. S. 16.
S t r y k , s. streek. In s t r y k o p 'e fy-
o e l e . — I n m o a i j e s t r y k op i t d a m - ;
b o e r d . — Hy k r i g e in s t r y k f o a r s y n {
e f s t e r s t e m e i de g o n g e l s t ô k . Vgl.
streek.
S t r y k b a r t e , s. een breede van planken '
wumkes.nl
222 STRIK.
gemaakte, losse brug, welke, nu híer, dan
daar over eene sloot of opvaart gelegd wordt,
door ze langs twee over de sloot of opvaart
gelegde palen heen te strijken. A. 631, B.
282.
s t r y k b o e r d , s. n. strijkbord, breede
! plank aan de zijde van den ploeg, waar-
tegen de losgeploegde aarde opstrijkt en
; zoo onderstboven geworpen wordt. Ind.
I B. 132. — I t s t r y k b o e r d t o d w ê r s
' y n in m o l l i g e g r o u n , || Al s o k i n
tsjinatribling h a 'k ûnderfoun.
[ Forj. 1892, 140.
Ook bord of plank, waarop linnengoed
wordt glad gestreken. Zie strykplanke.
s t r y k d a e m , s. planken schutting, als
waterkeering in eene vaart of'gracht, die
uitgediept wordt. A. 633. Lex. 608.
Ook wel. om het afvloeien van water uit
sloot of gracht tegen te gaan.
s t r i k e , v. strijken. I k s t r y k , — s t r i e k
of s t r i t s , — h a w s t r i t s e n , s t r i k e n d e ,
to s t r i k e n . — TJs N y n k e h a t my n o er-
h i m d s j e m a r r i s m o a i s t r i t s e n , glad
gestreken met het strijkijzer. — I t w y f k e
k e s p o e n en s t r i e k . R. ind T.', 21". —
As 't p i n e y n 't k r ú s h a s t . m o a s t i t
m a r m e i d i z z e s â l v e s t r i k e , smeren,
wrijven. — I n s e i l of f o k s t r i k e . — By
it dam j e n m o a t elk syn b a r s t r i k e .
— De s e i n e s t r i k e . — M o a r n s t r i k e
wy n e i G r i n s l á n t a , d e r e d e n s l i z z e
a 1 r é. Fr. Lieteboekje, Reedriderssang. —
De b r o e k s t r i k e (triv.) naar beneden
laten zakken om behoefte te doen. W. Gr.
Wass. 54. — I t j i l d íen 'e t a f e l yn
'e p o n g s t r i k e , opstrijken. — S t r y k y n
't l a e d t s j e , — D a t h a w i k h j o e d a l
s t r i t s e n , zooveel geld heb ik heden reeds
ontvangen. G. J. 10.
Hy s t r y k t d e r o p ôf, pakt zich weg.
— De l o f t s t r y k t ôf, heldert op. A.
626. Fr. Hfr. XIII, 232. — I k h a w h i m
s t r i t s e n , in de verlegenheid duchtig la-
ten betalen. J. H. in G. J. 10. - Overdr.
K o m , h à l d n o u o p m e i s t r i k e n - en
f l a e i j e n , streelen en vleien , d o n m i e n s t
d e r n e a t fen. — Mei de s j e r p k w a s t
s t r i k e . — De g o e d e k i n d e r s (kennis-
sen) s t r i e k e n h i m h u n i c h om 'e mfi-
le. R. ind T.2, 128». — De F r i e z ' n e
m o e d s t r i e k for D e e n n o c h g r i m e
 STRIK. 223
N o a r i n a n , zwichtte niet. G. J. I , 91. —
I t s w i r d s t r i k e , uittrekken. G. J. I,
137. — As e r n e t om l y k w o l , raoast
d e r m a r o p s t r i k e , slaan.
Ook wel in de beteekenis van strooken,
overeenstemmen. — D a t s t r y k t n e t ,
strookt niet, komt niet met elkaar overeen.
— Prpv, D a t s t r y k t a s â l d e h o a s s o k -
k e n , dat strookt niet te best. Compos.
del-, for-, óf-, op-, troch-, út-, weistrike.
S t r i k e f o l , adj. ten boorde toe vol, als
een korenmaat, die met een strijkbout is
afgestreken. R. Posth. — De h i e l e k a l k -
pot, strikefol, || K a e m , m e i i n
h o m p , f e n b o p p e n d o l . ld. I, 90. —
Ook s t r i k e n d e fol. — I t l a e d t s j e
s t r i k e n d e fol m e i o n b i s n o e i d e g o u -
n e n . R. ind T.2, 128».
s t r ì k e l , s. strijkhout, waarmee een maaier
nu en dan de zeis strijkt om haar (voor
korten tijd) wat op te scherpen. — I n s t r i-
kel fen b e i b e a m m e n h o u t h j i t de
b e s t e . Compos. seine-, sichte-, pikstrikel.
Ook het strijkhout waarmede het zaad
in de gevulde korenmaat wordt vlak ge-
streken.
s t r i k e l b á n , ook h i e r b á n , s. gebreide
wollen haarbancl, waarmede de Friesche
vrouwen het omhoog gestreken hoofdhaar
bevestigen, vóór dat zij daarover muts en
oorijzer opzetten. — Ook in Sagelterland
s t r i k e l b á n genoemd.
s t r i k e r s - r e a u , s. n. strijkgereedsehap
der vrouwen voor het strijken van linnen-
goed, enz. Fr. Hfr. IV, 108.
s t r y k f o e t s j e , v. strijkage maken , bui-
tengewoon hoffelijk groeten met overdreven
beleefdheidsbetoon. — H y s t i e m e i de
hân to n i g e n en to s t r y k f o e t s j e n .
s t r i k f r a e c h , s. strikvraag.
s t r y k h o u t s j e , s. n. voor: lucifer. Vgl.
stryhsiceveltsje.
s t r y k i z e r , s. n. strijkijzer.
s t r y k j i l d , s. n. trekgeld als premie,
welke bij openbare verkoopingen of ver-
huringen wordt uitgeloofd voor het eerste
hoogste bod. -- S t r y k j i l d w i r d t w o l
r i s s t r o p j i l d . Zie stropjild. A 324, B
16, 431.
s t r y k j i l d s k r i u w e , v. bij openbare ver-
kooping of verhuring het uitgeloofde trek-
geld trachten te verwerven door het hoogste
wumkes.nl
STRING.
bod te schrijven. — R u e r d t o c h t : M e i
s t r y k j i l d s k r i u w e n i s \', S o m s m a k -
l i k h w e t t o w i n n e n . | | As 't s l a g g e t
h e t m e n g a u en w i s | | I n a e r d i c h
s o m k e b i n n e n . Slj. en Rj. 1905, 101».
Zie strykjild.
s t r y k l a t t e n , s. pi. latten, onder water
aan de zijden van een schip, waarlangs de
zwaarden gigden als zij nedergelaten of
opgetrokken worden.
S t r y k - o p , s. voor: kastijding, vooral het
toebrengen van slagen. — D y 't s y n w i i f
b r u i t , m o a t s t r y k - o p h a w w e , ver-
dient een pak slagen. A 764. Zie stryksum
en dek-op.
s t r y k p l a n k e , s. strijkplank, breede
plank, waarop linnengoed wordt gestreken.
Zie ook bij strykboerd.
s t r y k s t o k , - s t o k , s. strijkstok, bij viool-
spelen gebruikt. — De s t r y k s t o k ( s t o k )
o a n 'e b e a m h i n g j e , de lier aan de
wilgen hangen. B 547.
S t r y k s u m , s. voor: kastijding, straf; fig.
afstraften met eene hooge rekening. — Dok-
ter t o c h t : Aid G r e a l t scil stryk-
s u m h a , ik zal hem in de beurs weten te
treffen. R. ind T.2, 202". Zie stryk-op. Ook
s t r i p s . Z. d.
s t r y k s w e v e l t s j e , s. n. lucifer. — J o u-
ke s t r i e k in s t r y k s w e v e l t s j e oan
en r i k k e m e i g a u w e n s , d a t i t r o e t
h i m y n 't h i e r s i e t . Hûs-hiem 1889,366.
s t r i m e , s t r y m , s. striem. — Hy w a e r d
sa f û l e i n i c h s i e i n m e i i n s t o k , d a t
h i m de s t r i m e n o p 'e r ê c h s i e t e n . —
Overdr. M e n s i t y e n d e e a r s y n s t r i -
m e n . R. ind T.a, 195».
s t r i n g , s t r a n g , adj. & adv. gestreng. —
ITs g r y t m a n w i e r i n s t r a n g e h e a r .
Hy h â l d e h i m s t r i n g o a n de wet.
S t r i n g , s. n. streng. — S t r i n g j e r n ,
streng garen. — T r i j e s t r i n g e n r e a d e
b l o e d k r a l e n . — In s t r i n g g i t t e n
k r a l e n . — N a u l e s t r i n g , navelstreng.
— dim. s t r i n g k j e . Myn stringkje
m e i g i t t e n . — Ook touw of koord van
het gerei, waarmede een paard voor den
wagen wordt gespannen, ook s y l s t r i n g ,
z. d. — Y n 'e s t r i n g e n b l í u w e , in
het gareel blijven (van een paard); overdr.
binnen de perken der betameljjkheid blijven.
Tg!. A 626, 679. B 424. — De N o a r g e r
 STRING.
r ú n w i e r sa ô f b e u n d , d a t e r g j i n
string mear stiif lûke koe.
ind T.2, 1314. — Y e n s s t r i n g f ê s t h â l -
d e, zijn beweren of zijne eischen handha-
ven. Sw. 1857, 80. — A l h â l d t e r
o a r s d i t s t r i n g e k f ê s t , !l Hy s c i l
't w o l s l û p e l i t t e . Sw. 1857, 80. —
D a t k i n g j i n s t r i n g h â l d e , houdt
geen steek.
Ook wel voor: een verdikking of verhar-
ding in een uier van een koe. — Dy k o u
h a t i n s t r i n g y n 't û r .
In enkele kleistreken ook voor l a n g e ,
smalle stukken land. Zie Joh. Winkler Naam-
lijst, 371. — In de zandstreken meest:
stripe.
s t r i n g e l j e , v. strengelen. — D e G r o u ,
de W i e t t e r i n g en de B o a r n s t r i n -
g e l j e b y d e S k o u y n - i n o a r . R. ind
T.2, 420».
s t r i n g j e , v. tot strengen m a k e n , het
gesponnen garen in strengen verdeelen en
ordenen.
s t r i n g j e , v. strenger worden. — De
k j e l d s t r i n g e t . — Ook s t r a n g j e . — A s
de d a g e n b i g j i n n e to l i n g j e n , bi-
g j i n t d e w i n t e r t o s t r i n g j e n , met
het lengen der dagen wordt de koude stren-
ger, (oud gezegde.) Vgl. strangje.
s t r i n g e n e a r j e , v. gestreng optreden, op
gestrenge wijze dwingen; door geweld of
misbruik van macht iemand ergens toe
noodzaken. A. 640. —• O f t h e i t a l s t r i n -
g e n e a r r e en h j i t t e , de j o n g e woe
m a r n e t o m l y k . ' S w . 1904, 102.—Verg,
string, gestreng.
s t r i n g e n e a r j e , (Vgl. string, streng, koord,
touw, band), v. binden, overdr. aan banden
leggen (Oud-Holl. strengen, Oud-Noorsch stren-
gia, Eng. to string). —• Thans meestal voor;
tijdelijk gebonden of aan banden gelegd zijn,
door noodzakelijke werkzaamheden l of bij-
zondere beletselen, die oponthoud veroorza-
ken in voorgenomen handelingen. — D a t
s t r i n g e n e a r r e yet al h w e t '
m o a s t e a r s t y e t t e d í t e n d a t bí-
s k e u k e , zij kwam tengevolge van beletse-
gelen , niet zoo spoedig gereed, als ze ver-
wacht en gewenscht had. W. D. Forsl. bern 39.
s t r i n g k i d e l i c h ( M t e l i c h ) , adj. (van een
paard), dat erg gevoelig is voor de kitteling
van de strengen ( s y l s t r i n g e n ) , waarmede
wumkes.nl
224 STRIPS.
het is aangespannen, wanneer deze zijne
R. zijden aanraken en daar langs schuren.
Elders ook wel: k i d e l - of' k y l h û d i c h .
Overdr. kitteloorig. liehtgeraakt., — I n
p a r t y m i n s k e n , dy m i e n e h w e t he-
g e r to s t e a n as o a r e n , b i n n e wak-
ker stringkidelich, men m o a t s i m s
m a r oppasse, h w e t men tsjin de
l j u s e i t . Vgl. kidelich.
s t r i n g - w r e e à , adj. Van een paard,
dat zich erg te'weer stelt als het de stren-
gen ( s y l s t r i n g e n ) gevoelt. Verg. het vo-
rige art.
s t r i n k j e b e y e n , s. pi. aalbessen. Dokk.
Wonden, elders s t r û s k e - en s t r û s b e i j e n .
S t r i p e , s. streep, een smalle strook gras-
of bouwland, b. v. een enkele akker, die
afgescheiden ligt van andere landerijen. Zie
Winkler Fr. Naaml., 371. — D e s k i e p
r i n n e op 'e s t r i p e . — I n s t r i p e t ú n -
groun.— In stripe bosk. —In s t r i p e
g r o u n , t w i s k e n sé e n m a r . Swbl.
1904, 94. — Ook lange, smalle, onafgegra-
ven strooken land in uitgeveende plassen.
(Veelal hagen genoemd).
Reep of strook, als versierband of op-
zetsel , vooral op kleedingstukken van hee-
renkneehten. H e a r e f e i n t e n , dy de
g l e o n e s t r i p e n fen h j a r s l a v e r n i j
om h j a r h o e d d r o e g e n e n d ê r n o c h
g r e a t s k op w i e m e . R. ind T. s 79".
Vgl. bistrypje.
Te Hl. het met klinkersteenen gevloerde
voetpad langs de huizen, Roosjen , 9 3 , ook
wel s t r e p e. Voorts eene reep of strook
kunstig bewerkt naaiwerk, zooals b.v. een
strook van een letterdoek. Hl. Es-en-
e m m e d e s t r i p e , een strook, waarop de
S en de M als geborduurde letters big af-
wisseling voorkomen. Ook wel s t r e p e . B.
174.
Strips ( s t r y p s ) , s. slaag, harde kas-
tijding, welke men een kind toedient. Fr.
jierb. 1834. 31. — S t r y p s k r i j e A, 626,
Hj a B. 46. — U s J o u k e h i e h j o e d f o r d e .
t r ê d d e k e a r i n s n o e k f o n g e n (was
heden voor de derde maal in het water
gevallen); d o 't e r n i i s t h ú s k a e m ,
ha ' k h i m earst o m r a e k s t r i p s j o w n ,
en d o o p b ê d j a g e . Vgl. stripsum. j
s t r i p s u m , s. slaag. Zie strips. Vgl. |
stryk-op en stryksum. f
 STRIT. 22 >
s t r i t t e , s. Zie strjitte.
s t r j e m j e , s t r j e m m e , v. stremmen,
stollen , tot kaas worden van melk, door toe-
voeging van de een of andere stremstof, b.v.
kalfsleb, A. 694. — S t r j e m d e m ô 1 k e,
gestremde melk.
bevriezen van water. I t w e t t e r s t r j e m -
n i e t , door vorst ongeschikt worden voor
de scheepvaart. B 181. As d e k j e l d i t
w e t t e r s t r j e m m e . R. ind T. ! )99«.
vérsperren, belemmeren. It f a r w e t -
t e r i s s t r j e m d , de scheepvaart is ge-
stremd , hetzij door vorst, hetzij door eene
andere omstandigheid, b. v. het herstellen
van een sluis. — I t p a e d i s s t r j o n i d . —
Ook wel s t r e m m e .
s t r j e m s e l , s. n. stremsel, dat de kaas-
stof uit de melk afscheidt en in brokken
doet te voorschijn komen. A. 694. B. 181.
In Leeuw.dl., Henn.dl., Wons.dl. en elders
ook wel s t r j e m m e l s o f s t r e m m e l s ; al-
tijd als pluralis.
s t r j e m s e l k a n n e , s. kan, waarin het
stremsel wordt bewaard. A. 649. — Leeuw.dl.
Henn.dl. en elders s t r j e m m e l k a n n e . Zie
vorig art.
S t r j i t d e u n t s j e , s. n. straatdeuntje, straat-
liedje. Zie strjitsankje.
s t r j i t d w e i l j e , v. de straat dweilen. —
As J o u k j e d w a e n d e is om ús s t r j i t -
te to d w e i l j e n , k o m t i w i c h d y f l a u -
w e f i n t e n s k o p t to m û k h j a r a m e r
o m.
Overdr. veel op straat rondslenteren, van
meisjes en vrouwen. F r o u l j u e dy f o l i e
op 'e s t r j i t t e omdweilje. Vgl. A.
646. Zie strjütesUere.
S t r j i t f l o e r j e , v. maken eener straat van
steen. Fr. Hsfr. VI, 44.
Strjitjonge , s. jongen , die veel op straat
loopt en dáár grootendeels zijne opvoeding
ontvangt, straatlooper, straatslijper. - M y n
b û r m a n h a t j o u n s in d a n i g e n l é s t
f e n de s t r j i t j o n g e s .
s t r j i t p a e d , s. n. voetpad, geplaveid met
baksteenen. — I n s t r j i t p a e d f e n d e
ú t do a r n e i 't s t a l t (z. d.) — aan de vaart,
gracht of sloot.
dim. s t r j i t p a e d t sj e.— D e r r i n t i n
strjitpaedtsje troch dat stik grei-
d e, vooral in de kleìstreken en in het wa-
terland.
wumkes.nl
STRJIT.
S t r j i t s a n k j e , s. n, straatliedje. Zie strjit-
ãeuntsje.
s t r j i t s k e i n d e r i j , s t r j i t t e s k e i n e r j j , s.
straatschenderij, baldadigheid op straat, vaak
bij nacht uitgevoerd. R. ind T.2, 414«. G.J.1I,85.
s t r j i t - , s t r j i t t e s k e i n e , v. straatschen-
derij begaan. — S t r j i t t e s k e i n e n d ú n
en f o l , straatschenden in dronkenschap.
G. J. I , 79.
s t r j i t s k y n f e t , s. n. ook - l a n t e a r n e ,
straatlantaarn. — I t s l û c h b a m e n f e n
i n s t r j i t s k y n f e t . R. ind T.s, 32*.
s t r j i t s k r o b j e , v. schrobben van de straat
bij een huis. — als s. verb. I t S t r j i t s k r o b -
j e n is s w i e r w i r k ; m y n w i i f h a t
it d e r S n j e o n fen w e i k r i g e .
s t r j i t ( t e ) s l i e r e , v. op straat slenteren ,
vooral van meisjes en vrouwen. Ook s t r j i t -
t e d w e i l j e . Z. d.
s t r j i t s t a m p e r , s. straatstamper; werk-
tuig, waarmee de straatmakers het gevloerde
effen stampen.
s t r j i t t e , s. de algomeene straat in stad
en dorp. — Y n 'e m e r k e i s d e r i n ho-
p e n d r o k t e en f o r t i e r op 'e s t r j i t t e ,
o p 'e b a r r e n . — H y w i i s d e m y in hfìs
y n d e B a g i D e s t r j i t t e, R. ind T.3, 278''.
Compos. dwersstrjitte, efter-, foarstrjitte. —
Ook een met klinkers gevloerd looppad bij
een huis. B 174. — In h û s m e i f o ar-
en e f t e r s t r j i t t e. — Hl. s t r é t e , Warns
s t r i t t e , Workum en Zh. s t r u t t e . Dim.
strjüsje.
s t r j i t t e h e r n e , s. hoek eener straat. —
l'e s k y n h i l l i g e n b i d d e j e r n e s t e a n -
d e op 'e s t r j i t t e h e r n en. Matth. VI, 5.
s t r j i t w e i , s. bestrate (bevloerde) rijweg
door een dorp of van de eene plaats naai-
de andere.
S t r j i t w j û d d e , v. straatwieden, het tus-
sehen de straatsteenen groeiende gras weg-
nemen met een oud mes. Werk voor groote
kinderen en bejaarde lieden. — S ij k i n o a i
en h j a r t w a b e r n s b e r n b i n n e for
d o k t e r o a n 't s t r j i t wj û d d e n . Vgl.
wjûdde.
S t r j i t w j û d d e r , s. eg. iemand, die de be-
vloerde straat wiedt.— D o m i n y s s t r j i t -
t e s i t h a s t o n d e r 't g ê r s ; d ê r k o e n e
w o l i n p e a r s t r j i t wj û d d e r s o a n -
s l a c h k r i j e , aan den slag komen, werk
vinden.
 STROAT.
" s t r o a t s k a v e , v. langs straat slenteren,
straatslijpen, ledigloopen. — De j e n t e n
en d r e n t e n j i f f e r k e s y n 'e d a g e n
fen 'e o p t o c h t c , w i e m e d e i s e n
S n e i n s y n 't b r a t ; o e r d e i , a s s e o a n
't s t r o a t s k a v e n w i e m e , b i g g e l e n
h j a r g l e o n e l i n t e n b y 't g a t d e l . J.
H.- Halbertsma in R. ind T.a, 35«. Ook
meestal: s t o a t s k a v e , z. d.
s t r o b ( b e ) , i spr. o dof; Zoh. ook wel scherp),
s. eg. kleine guit, kleine snaaksche jongen.
— Do 't W o b b e y e t m a r i n s t r o b
f e n i n j o n g e w i e r , Bijek. 1877, 18. —
S t r o b b e n f e n b e r n , kleine ondeugende
kinderen. Fr. Wjn. III. — Ook: I n s t r o b
f e n in f a n L e , — I n s t r o b f e n i n m a n ,
kleine man. — S o l k e , w i e r m a r i n
s t r o b f e n i n i n a n t s j e . ld. IY, 41. —
Dy s k y l f i s k e n , dat binne mar
s t r o b b e n , íijn heel klein.
s t r o b a f t i c h , s t r o b b i c h , adj. klein,
nietig, niet volgroeid, van menschen , die-
ren of planten, B. 220. — I t e i l â n w i e r
b i w e n n e fen in s t r o b b i c h f o l k j e ,
e n a l l e s w i e r d ê r l i k e h e a n en l y t s .
— Ook van koeien. I n s t r o b b i g e k o u ,
waarvan de lichaamsdeelen niet in evenre-
dige verhouding tot elkander zijn.
s t r o e f , adj, en adv. stroef, niet glad.
D e t a f e l is n e t g o e d w r e a u n : h j i r
en d ê r s i t t e y e t s t r o e f e p l a k k e n . —
De g l ê d d e e n d e s t r o e f e k a n t f e n
i n p l a n k e. — Dy p u i j e r s binne
s t r o e f o p 'e t o n g e; — Overdr. onvrien-
delijk, stug, stuursch, norsch. In s t r o e f
m a n , met stroef uitzicht. — l m m e n m e i
i n s t r o e f e t r o a n j e , met een stuursch
gelaat, Fr. Hfr. V I I , 146. '— T o a r en
s t r o e f , droog en kortaf, eenigszins norsch
in het spreken. A. 660, 602. H. in Epk.
461. — I m m e n s t r o e f (onvriendelijk) bi-
jegenje. — Sjoerd biedt stroefe
L u t s s y n m i n n e . Sw. 1853, 26.
s t r o f f e l b l o k , s. n. struikelblok , hinder-
nis. — J a n n e m i n n e h â n f e n s k r i u -
w e n i s i t s t r o f f e l b l o k f o r h i m om
i n p l a k op in k a n t o a r to k r i j e n .
s t r o f f e l d e r , s. iemand, die gedurig strui-
kelt onder het loopen. — I n n u v e r e
s t r o f f e l d e r , die niet flink ter been is.
Ook een paard, dat geen fermen stap
heeft. — O a r s b l i u w t a a ' n j o n g h y n s -
wumkes.nl
226 STRON.
d e r a i t y d i n s t r o f f e l d e r . R. ind T.*,
411«. Schelt. 118, 31.
s t r o f f e l h a k k e , s. eg. voor iemand met
geringe bedrevenheid, die in het werk, dat
vlug en vlot van de hand moet gaan, ge-
durig blijft steken. — P y t s j e l é s t m i n ,
s t e l t m i n , b r e i d e t m i n ; i t is i n
g r e a t e s t r o f f e l h a k k e . Dongdln.
s t r o f f e l i c h , adj. en adv. struikelend.
— A i d J a n - o m b i g j i n t sa s t r o f f e -
lich to r i n n e n .
Ook wel: I n s t r off e l i c h p a e d , een
oneffen pad, dat licht doet struikelen.
Stroffelje, v. ook wel s t r o b b e l j e , strui-
kelen. — H y s t r o f f e l t o e r i n s t i e n
en f a i t . — Prov. P i t e r is s a l o a i , d e t
er oer s y n e i g e n f o e t t e n s t r o f f e l t .
Overdr. O e r syn eigen wirden
s t r o f f e l j e , in drift of in twist zoo vlug
praten, dat men de woorden gebrekkig uit-
spreekt.— O e r d y f r a e c h (oer d y som)
is m a n n i c h i e n s t r o f f e l e , die vraag
(dat rekenkunstig voorstel) heeft menigeen •
niet kunnen beantwoorden (oplossen.) — I t
is m e i dy m a n n a u to h i p p e n , hy
s t r o f f e l t o e r i n s t r i e , ergert zich aan
eene kleinigheid.
Compos. n ú t s j e s t r o f f e l j e. (Workum.).
Zie n ú t s j e b o s s e : elders ook wel k i n k -
h o a r n s t r o f f e l j e, ledige slakkehuisjes
zoodanig tegen elkander aanbotsen, dat ze
in den pot rollen (kinderspel).
S t r o m e , v. stroomen. It wetter
s t r o o m t y n d e m o u n l e - o p f e a r t . Ook:
boezemwater laten afstroomen door zeeslui-
zen of door sluizen uit het ééne kanaalpand
in het andere. — H j a s t r o m e m e i d e
D o k k u m e r N ij e si 1 en. B 342. — als s.
verb.: M e i i t b o t t e s t r o m e n h a wy
f e n 't w i n t e r mar min fortroud
i i s h a w n . Vgl. streame.
s t r o m p e l , s. Zie strampel.
s t r o m p e l i c h , adj. en adv. strompelig,
hobbelig, oneffen.
s t r o m p e l j e , v. voortstrompelen, met
horten en stooten gaan, als iemand, die
zwak ter been i s , B. 390. Prov. I n h y n s -
der m e i f j o u w e r p o a t e n s t r o m p e l t
w o l r i s . Salv. M. S. 78. — Ook wel s t r a m -
p e l j e . Halb. in Epk. 459.
s t r o n k , s t r o n k e l , s. tronk, stengel.
A l d e b e a m s t r o n k ( e l ) , oude afgeknotte
 STRONT.
boomstam, m e e s t : s t o b b e . — A l d e r h a n n e
s t r û k e n e n s t r o n k e l s , allerlei struik-
gewas en kale of verdorde tronken daarvan.
Fr. Hfr. XIII. 205 en VII, 227.
Meer algem. stengels van verschillende
gewassen , als van een kool, van koolzaad,
boonen enz. Compos. koalstronk, bean-,
ierdappel-, koalsiestronkels.
s t r o n t , s. drek, uitwerpsel van mensch
of dier. — Dy k o u s t i e t y n 'e s t r o n t ,
op den stal met de achterpooten in eigen
drek. — I t b i s t ú t 'e s t r o n t fe ij e, de
drek met een bezem wegvegen. — W e a k e
s t r o n t oer it l â n b r i n g e . — Dêr
sitte fjirtieh weinfollen stront
o a n d y r û e h s k e r n e (mestfaalt.)
Overdr. Triv. — I n o a r ú t 'e s t r o n t
h e l p e, iemand helpen, die erg in verle-
genheid zit. — I n h o p e n s t r o n t , veel
noodelooze omslag van iemand, die zich bo-
ven zijn stand wil voordoen. — I n h o p e n
s t r o n t y n i n l y t s p o t s j e , veel ijdel
vertoon bij gering vermogen. — F e n h o p -
p e n b o n t , m a r fen û n d e r e n s t r o n t ,
't lijkt veel, maar 't is niets.
Ook voor slechte koopwaar. S t r o n t f e n
g û d , als: onsterke kleedingstof, stinkende
sigaren, enz.
als zegswijze, bij het zich wagen tusschen
twee uitersten: s t r o n t of k e n i n g , te
niet gaan of overwinnen, R. ind T. s , 144".
Compos. hynste-, kouim-, houne-, kattestront.
s t r o n t b a k , s. bak op wielen, waarmee
men weeke koemest naar 't land brengt.
Verg. Jarrebak.
s t r o n t b i e z e m , s. bezem om mest van den
stal te vegen. — I n h e a b i e z e m w i r d t
in s t r o n t b i e z e m . Ook s k y t b i e z e m .
s t r o n t b u l t , s. hoopje drek van ééne koe.
De s t r o n t b u l t e n o p s i i k j e of ú t el-
k o a r r e n s l a e n . Ook: s k y t a e i j e n .
s t r o n t e r i c h , adj. drekachtig. Dat
d i e r i s f e n e ft e r e n b a r e s t r o n t e -
r i c h , met drek bemorst. — Overdr. I t i s
y e t m a r i n s t r on t e r i c h f a n k e, on-
beduidend meisje. — D y s t r o n t e r i g e
jonge (nietig jongmensch) s j u c h t d e
f a m m e n a l n e i d e h a k k e n . Vgl. ski-
terich,
s t r o n t f e i j e , v, de koemest van de stal-
len vegen,
s t r o n t j o n g e , s. een weinig beduidende
wumkes.nl
í227 STROP.
jongen, die zeer aanmatigend is. H y h a t
in h i e l e b o e l t o k e a p , heeft veel praats
en i t i s m a r in s t r o n t j o n g e .
Stront-kret, s. n. groote holle kruiwa-
gen voor het vervoer van mest. Zíe kret
en mjukskret.
s t r o n t k r o a ä e , s. Zie vorig art.
s t r o n t p r a e t , s. vuile praat, lasterpraat.
I t r i n t a l f o l i e o p s t r o n t p r a e t út.
— dim. s t r o n t p r a e t s j e . D a t fen Yn-
s e-W i k i s m a r i n s t r o n t p r a e t s j e .
s t r o n t p r e a m , s. mestpraam. — 11 s t i e t
a s i n f l a g g e o p i n s t r o n t p r e a m , dat
harmonieert volstrekt niet.
S t r o n t r û p , s. larve van den mestkever.
S t r o n t s e k , s. een ondeugend jongmensch,
die veel kattekwaad uitricht. D o u s t r o n t -
s e k ! H w a t h a s t e my h j i r n o u w e r
ú t s e t ? — Ook voor een onstandvastig per-
soon, op wien geen staat is te maken. —
S o l k e is i n s t r o n t s e k , h y s t i e t d e r
n e t f o a r , a s ' t d e r o p o a n k o m t , laat
het er spoedig bij zitten.
s t r o n t s i i k i e , v. droge koe- of schapen-
mest uit het weiland zoeken en op een hoop
brengen.
Overdr. spijkers op laag water zoeken. —
Bigjin nou n e t to s t r o n t s i i k j e n ;
a l l e s h w e t j y s i z z e , h a t n e a t om
'e h a k k e n .
Ook somtijds met het doel om noodeloos
strenge eisehen te stellen of voorwendsels te
zoeken.— De f r o u w o e d e f a e m s l i t e ,
do b i g o u n h j a to s t r o n t s i i k j e n , d e t
i t f a n k e n e t m e a r by h j a r b l i u w e
koe.
s t r o n t s i k e r , s. iemand, die de droge
koe- of schapenmest uit de weide zoekt.
Overdr. iemand, die spijkers op laag water
zoekt. Zie strontsiikje.
s t r o p ( p e ) , s. strop, koord of touw met
een lus of lis aan het einde, die nauw kan
worden aangehaald; vroeger gebruikt om
misdadigers op te hangen aan de galg. —
De t s e a f w a e r d d e s t r o p o a n s e i n ,
werd tot de galg verwezen.— H y m a k k e
i n s t r o p p e f e n r e a p en p r o b e a r r e
of d e s t r û p g o e d g l i d e w o e . R . ind
T.*, 335 6 . — Fig. Dy d o e k a i t m y a s i n
s t r o p om 'e h a l s . — W â t s e t o c h t
m e i s t r y k j i l d - s k r i u w e n in a e r d i c h
d o f k e to f o r t s j i n j e n , m a r hy k r i g e
 STROP.
i n s t r o p . - Ook voor : gestrenge bepalingen
tegen nalatigheid. De h i e r k o n d y s j e s
b ì n n e n e t in a k ] i k, i t is a l l e g e a r r e
k û g e l en s t r op.
lis of lus aan een koord of touw, om dit
aan een ander voorwerp vast te maken. —
De s t r o p p e n o a n d e s y l b e a g e , lus-
sen aan het gareel van een werkpaard voor
het aanhechten der trekzeelen. Ook de
touwen, waarmee op een schip het zeil aan
den mast bevestigd is. Dim. stropke.
S t r o p d a s , s. soldatendas, stijve das in
den nek vastgegespt.
S t r o p e , ï. jagen zonder akte. — H y
s t r o o p t s a l a n g t a 't d e h o u t f e s t e r
h i m t o p a k k e n k r i g e t , totdat de jacht-
opziener hem snapt.
s t r o p - e i n , s. n. het einde van een touw,
waar de lus is. I t s t r o p - e i n f e n i n
h o a r n t o u , — fen in s y l s t r i n g .
s t r o p e r , s. iemand, die zonder akte jaagt,
wildstrooper.
s t r o p j i l d , s.n. de te betalen som, die
door iemand bij publieke verkooping is ge-
boden, om strijkgeld te verdienen, maar
waarvoor hij tegen zijn wil kooper is ge-
worden. — S t r y k j i l d i s w o l r i s s t r o p -
j i l d . Zie strop.
s t r o p t o u , s. n. touw voor het maken
van stroppen of lussen aan het gareel van
paarden. Ook o e s t o u . Zie strop.
s t r o t , s t r ò t e , s. strottenhoofd, keel. —
De o n d e r m a s t e r s t o e t o k e f j e n ,
d a t h i m d e m û l e w i r c h w a e r d en
d e s t r o t h i m s e a r d i e , H. Z. Ts. Tuw-
sen, 75 en 76. — Hy f r i e t , d a t h i m de
s t r ô t e k n a p t e , R. ind T.a, 255*.
Ook hals: Us H a r m e n g r y p t e d e
f û l e h o u n b y d e s t r o t en s m o a r d e
him. — l m m e n n e i de s t r o t d o l k j e ,
dreigen de keel met den dolk te doorboren.
G. J. I. 223.
s t r ô t e k n a p , s t r ô t s j e k n a p , s. stevige
meelspijs, welke iemand, die gulzig eet,
met moeite inslikt, — inzonderheid stevig
gekookte boekweitengort, W. D. In Doaze,
33. A.B. I t d o a r p k e , 30.
s t r ô t s k a v e , - s k a e v j e , v. zwaar bremmen,
keelschrapen. — De s i k e h e t i t s a y n 'e
k i e l , h y s t r ó t s k a v e t de h i e l e d e i .
s t r C t - s k r a e t a j e , v. de keel schrapen
door erg hoesten, zwaar kuchen.
wumkes.nl
228 STROUK.
Ook snorken of dergelijk schor geluid ma-
ken door ademhaling langs de keel, van
iemand, die met open mond slaapt. Hy
l a ei d e r w o l d e h e a l e n a c h t t o
s t r ô t e-skr a e b j en. Hiervoor ook raspje.
s t r o u , s. soort van struif; spjjs van meel
met melk vermengd, geklopt en gebakken.
In vele oorden van de kleistreken voor
pannekoeken. As S n j eon-to-j o u n s d e
b o e r e d o c h t e r in frn'er f o r w a c h t t e ,
dan waerd er foUetiids strou
b a k t . — fig. H y k r i g e t d ê r s t r o u
m e i s û k e r , hij wordt aan het huis van
zijn meisje bijzonder goed onthaald. Ook
overdr. I t ís û n b i d t c h , a l l e b û t e r
o p i e n s t r o u , dat is overdaad. ld. IV, 57.
Compos. appel-, spek-, woarst-, sipelstrou,
naar gelang er schijfjes van appels, spek,
worst of uien in de pannekoeken gebakken
zijn.
In de zandstreken en ook in sommige
oorden van de kleistreken, als o. a. de
Dongdln. en Hennd. voor meelspijs van de-
zelfde beatanddeelen, als één stuk, in een
groote holle pan gebakken, in den vorm
van podding (pudding), en ook wel buf-
f e r t , (Groti. p o f f e r t , Leeuw, dikkoek) ge-
noemd, en in Henn.dl. en elders t s j o k -
strou.
Compos. potstrou, stevige spijs van meel
of boekweitengort met melk gekookt; sû-
p e n p o t s t r o u , hetzelfde met karnemelk
gekookt; ook enkel meel met kokend water
geroerd en gaargestoofd: p ô t - , of p o a t -
s t r o u , ook wel 1 oaij e-wi v e - k o s t ge-
noemd.
S t r o u b a k k e , v. bakken van in het vo-
rig artikel beschreven gerechten. Zie ook;
pankoekbakke en stroukje.
s t r o u b a k k e r j j , s. het bereiden en bak-
ken van s t r o u . Zie dáár, in beide béteeke-
nissen. — M e m s c i l m e i d e s t r o u b a k -
k e rij y n 'e 8 k r e p, moeder brengt daarvoor
alles in gereedheid.
s t r o u - i t e r , s. iemand, die veel panne-
koeken kan eten; meer algemeen; veel-
vraat. — Y n ' e w r â l d s c o e m e n s o k -
k e n s t r o u - i t e r n e t f i n e k i n n e . Ind.
B. 131.
s t r o u k j e , v. (kleistreken), pannekoek-
bakken, ook: eten van pannekoeken of van
„b o f f e r t , (in den vorm van pudding). —
 STROU.
W y s c i l l e s t r o u k j e . R. ind. TV, 4.5*.
— S o m s k o m m e e r t r i j e (frijers) o p
i e n j o u n . Den s t r o u k j e , h e s t ' sa
n e t ! Aid. 22». — Us f a m k c h e t j i s t e r
b y o a r r e h e i t w e s t t o s t r o u k j e n , te
pannekoeketen, A. 679 B. 334. ld. VI, 57.
Zie stroubakhe.
S t r o u m ê s , s.n. pannekoekmes; (Zandstr.):
p a n k o eks-m ês. Dongdln.: k o e k m ê s . z.d.
s t r o u p a n n e , (Kleistr.) s. pan voor het
bakken van pannekoeken. KI. A. Buike,
50. Zie koekpanne. Dim. stroupantsje. (zand-
str.) pankoekspanne.
s t r u i j e , v. strooien. S û k e r o e r d e
r y s struije. — S â n oer it b û t h û s
s t r u i j e . — T e r p i e r d e oer de m i e d e n
s t r u i j e . — De h y n s d e r s s t r u i j e , onder
de op stal staande paarden stroo brengen.
B. 410. — J a n i s o a n i t dong-
s t r u i j e n , hij strooit den mest uit over het
land. — I t s p e e t s t r u i t , d e k o u h e t
i n o n g e m a k o a n 't s l o t f e n 't û r ,
de melkstraal verdeelt zich in kleine straal-
tjes , tengevolge van eene kwaal in den
uier. — B. 142. — G o d s t r u i t s y n r i -
m e n a s y e s k e o e r 'e l i n n e n . Salv.
11. — F r i e z e n ! s t r u i d e g r o u n m e i
b l o m m e n , Dêr y e n s â l d f a e r s bien-
t e r e s t . v. Blom, Bik. 15.
Bij G. J. ook s t r i j e . T n 'e s t ê d m o a t
i t p e a r l e n h e i l j e e n s t r i j e . I. 70.
Zie heilje en strije.
s t r u i j e n , s t r u j j i n g , s. stroo , dat op
den stal onder de koeien gestrooid wordt,
om er gemakkelijk te kunnen liggen en
zindelijk te blijven. — Overdr. L o s s e en
wylde feinten hawwe trochstrings
h w a t m e a r s t r u j j i n g n e d i c h , een
los en wild leven eischt veel zakgeld. Sw.
1864, 8. — Prov. W i t e h y n s d e r s h a w -
we i n b u l t e s t r u i j e n n e d i c h , pronk-
zieke vrouwen zijn veel noodig voor opschik.
R. en T.8, 51». Fr. Hfr. X I , 125. Vgl.
keállestruijing.
s t r u i j e r i c h , adj. strooiend. — De k o u
h e t i n s t r u i j e r i c h ûr. — Vgl. I"t s p e e t
s t r u i t . bij: struije.
S t r u i l j e , s t r u i l k j e , ook streulje, streulk-
je, v. wateren, pissen, vooral zoo als een
kind het nog doet. De l y t s e b o i s t r e u l -
de o e r 'e f l i e r . — D a t b e r n s t r u i l -
k e t e r s a m a r h i n n e . Halb. Lex. 747.
wumkes.nl
229 STRUN.
Posth. in Epkema 354. (Oost-Fr. s t r u l l e ;
Gron.-Old. s t r u i l e n ; Mid-Ned. s t r u y -
l e n , s t r e y l e n , 't Bildt: s t r o i l e .
struil, s. een ruischende vochtstraal. B. 408.
s t r u i s û k e r , s. witte, van een suiker-
biood. geraspte suiker, die over sommige
spijzen gestrooid wordt.
s t r û k , s t r û k e , s. struik, heester. —
K e a l e n f e a l s t e a n t û k e en s t r û k e
(in den winter). Forj. 1904, 184*. — H y
f o r s k û l e h i m y n 'e s t r û k e n e n s t r e -
w e l l e n f e n i t d ú n . — De b i k l e a u n e
s t r û k e s c i l m e n e t ú t l û k e . Telt. MS. 7.
fig. een oud en afgeleefd mensch. G o d
d e s t r û k , de w r â l d d e b l o m m e ?
D a t k i n n e t k o m m e , aan God de afge-
leefde ouderdom, en aan het wereldsch ge-
not de bloeiende jeugd? Dat is niet naar
behooren, G. J. I 55. — H w e t d o c h t d y
âld s t r û k hjir?
Ook de beenpit in de horens van koeien,
schapen en geiten. B 418.
Compos. koalstrûk. Dim. str tikje.
s t r û k e l j e , v. struikelen. A. 237. Vgl.
stroffelje.
s t r û k h e i d e , s. struikheide.
s t r û k r o v e r , s. struikroover, G. J. II, 86.
H y e a n g e t for d e s t r û k r o v e r m e a r
a s e a . G. J. I I , 90.
S t r ú n , in de uitdrukking: o p 'e s t r ú n ,
s. het rondwaren, vooral bij avond of nacht,
om te snuffelen of er iets valt weg te ka-
pen. — H a r k e t e a c h w e r op 'e s t r ú n ,
R. ind. T s ., 98'. Vgl. v. d. Steegh, Keap-
man Rouke 15. — De k a t is o p 'e s t r ú n ,
om iets te vangen. — Compos. strúnjnger,
strúnjeyer.
S t r u n e , v. rondloopen en snuffelen of er
iets te rooven valt, meestal bij avond ofnacht;
door enkelen ook wel bij dag. D ê r k o m t
h y e k w e r o a n t o s t r u n e n . Zie strún.
In het bijzonder, vooral vroeger: 's avonds
of 's nachts een tocht doen van jonge lieden
naar boerenwoningen, waar zij vermoeden
dat een vrijer bij een meisje vertoeft, om
ze door de reten der vensterluiken te be-
gluren en, — na meestal vergeefsche poging,
om binnengelaten te worden, — te plagen,
en er niet zelden baldadigheden uit te voeren.
A. 678 en 679; B. 59; Fr. Hfr. XII, 117; W.
D. Volksl. I , 199 en 200. Ook: strûnjeije.
z. d. (Oost-Fr. Gron. en N.-Holl. s t r u n e n . )
 STRÜN.
s t r u i i e r (ook wel s t r ú n d e r ) , s. iemand
die op roof uitgaat. Zie strmie, Ie alinea.
Vooral pi. s t r u n e r s ( s t r ú n d e r s), ook
s t r ú n j a g e r s , s t r i í n,j e ij e r s , jongelie-
den op nachtelijken tocht naar vrijende pa-
ren. Zie strune, 2 e alinea.
s t r u n e r y , ( s t r ú n d e r i j ) , s. het beglu-
ren en plagen van minnende parexi in de
huizen. Zie strune, 2e alinea. — 11 m o e i-
de h i m , d a t s y n s t r ú n d e r ij h i m s a
b i d r o e f d m i s l e a r r e . R. ind T.a, 251 6 .
s t r ú n j e j j e , v. Zie strune. 2e alinea.
s t r ú n j a g e r , s t r ú n j e i j e r , s. Zie strune,
2e alinea.
s t r û p , s t r û p e , s. lis of lus (in koord
of touw), die nauw kan worden toegehaald.
Vgl. strop. — Gíoasse p r o b e a r r e for-
s k a t e r e i z e n , as de s t r û p g o e d
g l i d e w o e . R. ind T.2, 335».
Veelal gebruikelijk bij inpakken en met
touw vastbinden van goederen. — M e i t s j e
e a r s t i n s t r û p o p i t e i n fen i t t o u ,
foarstú bigjinst m e i y n p a k k e n . —
Ook een lus in naai-of breigaren, tengevolge
van 't kronkelen van den draad: D e r s i t
i n s t r û p y n 't j e r n . — Ook voor strik.
Yn 'e s t r û p f a n ge. - - Overdr. K i n n e
wy it h j a r den n e t t a j a e n , d a t hja
de f e i n t . d y ' t s e j e r n e h a b b e w o e ,
y n h j a r s t r û p e n f o n g ? Sw. 1865. 44.
Compos. snoekestrüp, ook wel: lytster-, haz-
zestrûp. Dim. strûpke.
s t r û p e , v. villen, het vel afstroopen. A.
670. — I k s t r û p , s t r o e p ó f s t r û p t e ,
i k h a s t r û p t, s t r û p e n de, t o s t r û p e n .
— A l d e J o u k e s c i l ús h a z z e strû-
p e . — P a s o p ! i k s c i l d y s t r û p e . Drei-
gement tegen kinderen. — De i e n e i n g e l
s t r o e p i t f e l o p , f e n 'e f i n g e r s e i n e n
ô f , o a n d e e a r m t a k k e t a . R. ind T.3,
49'. — Overdr. I m m e n i t f e l o e r d e
n e k k e s t r û p e , iemand fínantieel uit-
kleeden. B. S, 172, Fr. Hsfr. XIII, 286.
Ook glijden.
I k s c o e d a t b â n t s j e t r o c h d e sea-
me fen it g i r d y n r i u w e , m a r i t wol
n e t s t r û p e . — Compos. oan-, del-, for-,
om-, op-, útstrûpe.
S t r û p e r , s. vilder. D e s t r û p e r s c i l
h i m (den hond) d o c h s n e t h a . R. ind
T.', 93*. — Fr. Hsfr. XIII, 286.
Compos. barge-, hynstestrüper, z. d.
wumkes.nl
230 STRUW
s t r û p e r , s. kleedingstuk voor kleine kin-
deren . dat men hun aantrekt, om te voor-
komen , dat ze hunne Meeren bemorsen,
— Mem d o c h t h j a r f a m k e in strû-
p e r o a n . o a r s w i e r d e .nije j û p e
r i n g e n b i d o a r n . Dongdl. — Elders ook
wel: o e r s t r û p e r .
s t r û p j û p e , s. ruim kleedingstuk als over-
trek, voor kleine kinderen. Zie s t r û p e r .
s t r û p m û t s e , Hl. s. rouwmnts der Hin-
delooper vrouwen. Roosj. 44.
s t r û p s e l , s.n. zeker jakje der Hindeloo-
per meisjes. Gids-Tentoonstell. 53.
s t r û s , s t r ú s , s. strik op een halsdoek
of ander kleedingstuk. — I n m o a i si d e n
Eastynjesk d o e k , d ê r y e t i n sé-
m a n s s t r û s o p s i e t . R. ind T.2, 271*.
— D o c h i n g o e d e s t r ú s y n 'e f i t e r s ,
o a r s l û k s t s e j o u n w e r y n 'e k n o o p .
Idaardl.
een tros van vruchten aan een steel, be-
paaldelijk aalbessen: I n s t r ú s b e j j e n .
— Ook een bundeltje pluimen, hetzij van
veeren of van pluimgewassen. Dy j i f f e r
h a t in s t r ú s f e n p l o m m e n op'e hoed.
Sw. 1857, 55. Dim. stráske.
S t r ú s , s t r ú s k , adj. los en pluimig. B.
172. Vgl. strås†ear, strúsfûgel.
s t r û s , s t r ú s , s t r ú s k , adj. en adv.,
stuursch, barsch, gestreng, hardvochtig,
ook krachtig. ld. V, 28, 67. — De l â n -
h e a r r e w i e r in s t r ú s k e n ske-vel,
d y 't s y n b o e r e n i t f e l o e r d e n e k k e
h e l l e , as e r k o e . — J a n - o m w i e r w e r
m e i d e f o r k e a r d e f o et f e n 't b ê d
k o m m e n , en h y b i j e g e n e my m a r
t i g e s t r ú s k . — D e H e a r e , d y d e sé
sa s t r ú s (met zooveel kracht) b i w â l d t .
G. J. 1, 78.
s t r ú s ( k ) h e i ã , s. stuurschheid. I t i s e k
n e t g o e d , d a t de m a n mei s y n s t r ú s -
h e i d i t w y f k e t o k o a r t d o c h t . Sw.
1862, 67.
s t r û s f e a r , s. veer van den struisvogel.
s t r ú s f û g e l , s. struisvogel.
s t r ú s - , s t r ú s k e b e i ' , s. aalbes , roode,
witte en zwarte aalbes, ribus rubrum, al-
bum et nigrum.
s t r u t t e , s. Zh. Zie strjitte.
s t r u w e l ' , s t r u w i e l ' , (spr. veelal s t r e -
w e 1') s. struweel, heesterachtig struikgewas.
— S t r û k e n e n s t r e w e l l e n , struiken en
 STEUZK.
struweelen, Fr. Hsfr. VII, 1 1 5 . - - D e Dok-
k u m e r s f l e a g e n t r o c h s t r û k e n en
s t r e w e l l e n n e i h û s t a . B. ind. T.2,
428'. — E n d ê r ú t d y d e a d l i k e , i e n -
s u m e o a r d e , t o m i d d e n fen r e i d
en â l d e s t r e w i e l e n fen beamte,
k a e m n e a gjin t y n g e fen de â l d e
h e a r w e r o e r w a e i j e n . ld. XVIII, 40.
Zie strewiel.
s t r û z e , v. zich voortbewegen, veelal met
kracht; in verschillende schakeering van na-
dere beteekenis, als: fel stroonien : I t w et-
t e r s t r û s t t r o c h i t r i n k e t f e n 'e
s l û s d o a r r e n . — fig. H w a e m r j u c h t
en w i e r h e i d s t r û s t t r o c h 't b r û s -
j e n d b l o e d . Forj. 1901, 110. — Snel
door zware golven varen: Hjerstmes
o e r 'e p o e l t o s t r û z e n , A s d e w i t e
k o p p e n f l e a g e n . R. ind T.*, 198«. —
Met kracht tegen den wind in loopen: Y n
'e w y n o p s t r û z e . — Met vlugge vaart
over de ijsbaan rijden: F e i n t e n e n f a m -
men s t r û z d e n de b a e n lans, Sw,
1883, 47.
Fier en pralend voortschrijden: H y s t r û z -
de m e i d e r i k e b o e r e d o c h t e r d e
b û r r e n út. A. 660. — fig. (van een
haan): D o u s t r û z e s t e d ê r o e r h i e m
en d o n g b u l t e n h i n n e , m e i l a n g e
s p o a r e n o a n 'e l e a r z e n s . R. ind T.'.
293».
Ook: verstrooien, uit elkander rukken,
uiteen spatten. I n h i e l e k l i b e r j o n g e s
Pierden a l l e r h a n n e k ä t t e k w e a ú t ,
m a r d o se d e f j l d w a c h t e r o a n k o m -
m e n s e a g e n , s t r û z d e n se ú t e l k o a r -
ren. — M e i t s j e d a t dy s t i k t w a ,
trije û n d e r in-oar d e i l i s w i r d e ; n i m
se d e n i e n f o a r i e n , d e n k i n s t se
s t r û z e en w ì r d s t e b a e s , dan kunt gij ze
uit elkander rukken en verstrooien en wordt
ge overwinnaar. R. Posth. — Halb. B. 333.
Ook wel voor: veel eten, groote hoeveel-
heden naar binnen slaan, verorberen. H y
k i n h w e t s t r û z e ! veel verorberen. J.
de Vr. — „ K i n s t û d y g r o u w e w o a r -
tel a l l i n n e op, J a n ? " „Ja, ik scil
h i m w o l s t r û z e . " Dant.dl. — Elders
hiervoor ook s t o u w è , z.d.
S t r û z i c h , adj. grof en pluimig , van hooi,
waarin vele lange en zware pluimgewassen
voorkomen. A. 630; B. 172. O a n i t Al-
wumkes.nl
2.31 STUF.
d e g e a s t e r s â n en d e W i d e I e w a e c h -
s e t in h o p e n g r o u e n s t r û z i c h h e a .
Vergel. strús, strûs, als s.
S t u d e a r j e (bastaardw), v. studeeren , zich
door lezen, grondig onderzoeken, logisch den-
ken en oefening op de hoogte stellen van
een of ander wetenschappelijk onderwerp :
Hy s t u d e a r r e t y n de wis- en n a t u r -
k i n d e . — I s 't d e t h y (de j o n g e ) s t u -
dearret, dat docht hy wêrz-sin-
n i c h . 6. J. I I , 87.
S t u d i n t , (bastaardw.) s. student. — G a b e
k r i g e r i s in s t u d i n t by h i m to pra-
t e n , R. ind T.s, 173". — A s d e s t u d i n t
e r n e t y n s i t , d e n m o a t er d e r o m
s i t t e . R. ind. T. 126 (noot).
Coinp. êtudintegrap , -Kei, -pet, -set, -streek,
studintetiid. Dim. studintsje.
s t u d i n t e - b i b e l , s. iron. voor: een spel
speelkaarten. - - Vgl. printebibel.
S t ú d z j e , (bastaardw.) s. studie, oefening
in de wetenschap of kunst, onderzoek, na-
vorsching. — P i e r i s i n m a n f e n s t û d -
z j e , hij houdt van wetenschappelijk onder-
zoek. — B a e s O e d s h a t i n s o a n o p 'e
s t ú d z j e , aan de Hoogeschool. — D a l i k
nei d a t P i t e r to L e i d e n promo-
w e a r r e w i e r , g o n g hy n e i B e r l y n
t a , om d ê r s y n G r y k s k e s t ú d z j e s
f o a r t t o s e t t e n . R. ind T.a, 57«.„ — K i n -
s t û d a t s t i k al op de f y o e l e s p y l -
j e ? " „Ja, m a r i t h e t in d r e g e stúd-
z j e (eene zware oefening) w e s t . " — M y n
b r o e r m a k k e t in s t ú d z j e o e r Sta-
r u m a s H a n z e s t ê d , hij vorscht na in
welke betrekking Stavoren tot het Hanze-
verbond stond. — I k w i e r f e n t o p t a
t e i l y n 'e s t ú d z j e w e i . R. ind T.a, 44".
— Hy r o a n y n 'e s t ú d z j e , in ge-
dachten.
Ook als: lust en streven: S y n s t ú d z j e
i s m a r om i t l â n b e t t e r t o m e i t -
s j e n. A. 618. — A l e h a t g j i n s t ú d -
z j e f o r (lust in) b o e r k j e n ; s y n s t ú d -
z j e f â l t m e a r o p ' e h a n d e l . — Us b û r -
man siet er mei s t ú d z j e n e i to sjên,
h w a 't i t w i n n e s c o e .
S t u f , adj. en adv. stug, stroef, niet vriende-
lijk. Do 't R u t h s e l s k o m m e w o e , om
hjar w o l d w a n e r s to b i t a n k j e n , sei
Ate J a n s stuf: Dat hoecht net;
ik kin d a t b e r n e g e f l j u c h hjir net
 STUF.
h a ! E n h y l e i i n m u n t s j e op 'e t a -
f e l , om d a t b e r n n e t lije t o l i t t e n .
Sw. 1904, 64. — De ú t k y k f en s y n
b l a u w e e a g e n is s t u f , s y n g o n g i s
s t e a t l y k . Aid. 65. — K o e d e r i m m e n
fol l a n g s t n e i h i m ú t a j e n ? N e i dy
s t u f e m a n , d ê r 't s a ' n b y t k e p r a e t
b y s i e t ? Aid. 69.
Ook wel: stuursch, barsch, norscli, ge-
streng. — Op ús â l d s m i d h i e i k i t
as b e r n n e t s t e a n ; it w i e ek in stú-
f e n (barsche) h o p m a n ! — M a r a s i k
dy n o u r i e d e k o e , sa m o a s t e , a s t e
j o u n t h i í s k o m s t e , n e t s t u f (stuursch)
m e a r w ê z e . A Ysbr. (1861) 37. Zie stoef
en stroef.
Voorts inspannend, zwaar vermoeiend.
Op r e d e n s n e i G r i n s , o p i e n d e i
h i n n e e n w e r o m , d o t is my f i e r s t e n
t o stuf. - I k h a b i n s t ù f e d e i h a w n !
s t û f e r t , s. een stug, stroef, ook wel ge-
streng , hoogernstig persoon.
s t u i t , s. het stuiten, terugstoot van een
veerkrachtig voorwerp, dat op een ander
lichaam valt. De s t u i t (bij 't kaatsspel),
plaats in het kaatsperk van waar de bal
opgeslagen moet worden. — Hy s t i e t o p
'e s t u i t , hij staat in den vóórhoek van het
kaatsperk, om den teruggeslagen bal daar
af te wachten en, zoo noodig, terug te
slaan. — H y s l o e c h d e b a l m e i d e
s t u i t , nadat hij den grond geraakt had
en teruggesprongen was (kaatsspel.)
Overdr.—Hja h a w w e in s t u i t h a w n ,
zijn in botsing geweest, hebben twist ge-
had. B. 113. H. in Epk. 462. — M e i d e
p l e u r i s h a t er in s l i m m e stuit
h a w n , heeft zijn gezondheid een zwaren
schok doorgestaan.
Ook oogenblik. - - Op d i t s t u i t , op
dit oogenblik. — As a l i t w i r k op in
s t u i t k o m t (op één oogenblik), k i n i k
i t n e t r e d d e . A. 664, 760. W. D. h. b.'
bitsj. 33. Skoeralm. 1887. 15 Jan.
Compos, boppestuit, tsjinstuit, weromstuit.
s t u i t , stuifrbankje, s. zitplaats in een
vierwielig rijtuig (geen boerenwagen) vóór
de voeten van den voerman, dus bij gebrek
aan een betere plaats in den wagen. — A l l e
p l a k k e n binne biset. W o l l e jy
m e i r i d e , d e n m o a t t e j y o p 'e s t u i t
sitte.
wumkes.nl
232 STUIT.
s t u i t e r i c h , s t u i t e l i c h , s t u t e l i c h , adj.
en adv. onvast, wankelend (van den gang
van een persoon.) — K l a e s h e t in s t u i -
t e r i g e gong oan him. — J a n hie
jisterjoun fêst wer tofolle; hy
gyng alteast mar tige stuiterich.
— Dy â l d m a n . b i g j i n t s a s t u i t e -
r i c h t e g e a n . Zie stutelich.
S t u i t e r t , s. stuiter, gebakken steenen
bal als kinderspeeltuig Vgl. bahhert, hommel,
bosser, boster en dosser.
S t u i t i n g , s dijk voor een zouttuin (groo-
t e , ondiepe bak aan zee, die bij vloed vol
zeewater loopt, waaruit het zout wordt af-
gescheiden.) D ê r 1 e i t i n b a e r (zandrug)
f o a r i n s t u i t i n g (dijk) en d e r b i n n e
w y y n i e n r u k o e r r e k k e . R. ind T2.,
142«.
S t u i t l i n e , s. over den grond gespannen
lijn op het eene einde der kaatsbaan; hier
achter staat de kaatser, die den bal opslaat.
s t u ì t p e a l , s. pi. s t u i t p e a l l e n , zware
palen (dukdalven) in groote vaarwaters aan
weerskanten eener brug geplaatst, om het
aanvaren van schepen tegen het onderwerk
der brug te voorkomen.
S t u i t s j e , v. stuiten, terugspringen van
een veerkrachtig voorwerp, dat op een ander
valt of er tegen stoot. — D y k e a t s e b a l
wol t i g e s t u i t s j e .
met iets in botsing komen. — By t s j u s -
t e r t s j i n in b e a m o a n s t u i t s j e . —
De i e n e s p o a r w e i n s t u i t t e mei
f o a r s j e t s j i n d e o a r e o a n . — Overdr.
It s t u i t e t wol ris t w i s k e n m a n in
w i i f , hunne meeningen komen wel eens
met elkander in botsing. B. 113. — De
g l i e r e b l i k s e m f l j u c h t en p i l e t
h i m (de froinme) n e i d e k r u n e , om 'e
n o c h t ! I t s t u i t a l l e s ôf f e n b e r c h
e n r o t s y n 't n e a t . Salv. 19.
hortend en stootend loopen. I n s û p l a p
s t u i t e t j a m k y n 't g e a n . — B e i n t
g y n g s t u i t s j e n d o p n e i h û s || M e i
i n s e k s t s j i e n - s t û r a k e r o e s . ld. IV, 112.
weren, stoppen, weerhouden. — D o k t e r
h a t de k o a r t s m e i k i n i n e s t u i t e ,
geweerd.— U s f e i n t w o e i t n o a s b l i e -
d e n m e i s j j i n r e a g e s t u i t s j e , doen op-
houden, stoppen. — S t u i t s j e (weerhoud)
m e i f e a r t de o a r s a e k , as j y d e d e a d
k e a r e w o l l e . G. J. I , 41.
 STUK. 233 STUR.
Compos. kinne- en weromstuitsje. s t û n b o l l e , (spr. o dof). Dialect, ook wel
s t û k e , s. stuik, een twaalftal korenschoo- s t ú m b o l l e , s. iemand , die dikwijls zwij-
ven, gewoonlijk in rijen van zes aan zes tegen gend slecht gehumeurd is wegens vermeende
elkander opgezet, om op het veld te drogen. verongelijking, pruiler. — U s D o u w e i s
— I t n o a t s t i e t y n 'e s t û k e , het i n e c h t e s t û n b o l l e , h y h e t l a n g e r
graan staat in stuiken op het veld. Schelt. i v i c h d e b o k k e p r û k o p . — Zie stún-
M. S. 13. — Ook vlas- en boonenschooven der, stuner.
worden in s t u k e n gezet. s t ú n d e r , s t u n e r , s. eg. pruiler. A. 674.
Prov. — Om 'e s t u k e n r i n n e of Vgl. stúnje.
s p r i n g e , moeten toezien, dat een ander s t ú n j e , v. stug , zwijgend pruilen, stug
iets krijgt, zonder er zelf in te deelen. A. 690 , en ontevreden zijn. - - M y n j o n g e , h w e t
Overijss. Alm. 1836. — D y n s e c h s b e r n - h a w i k d y m i s d i e n ? H w e r o m s t u -
k e s , e a r m e d j i e r , Ij R i n n e g û z j e n d n e s t (pruilt ge) d e h i e l e d e i ? — E n
(huilend) om 'e s t û k e , || B l e a t m e i d ê r m e i û n d e r 't d o u n s j e n || E n p a t -
h o n g e r - h ô l l e b û k e n . 6. J. I , 9. — S a s j e n s û n d e r e i n || S e i W o b b e l , h w e r -
k r i g e t l i c h e m e n s i e l e l t s s y n d i e l , om s t ú n e s t s a ? waarom ben je zoo in-
d ê r o a r s i e n f e n b e i d e n m e a s t om getogen en zwijgend? R. ind T. s , 2". Ook
'e s t û k e r i n t . R. ind TV, 25'. wel s t y m j e , z. d.
Turf wordt in het veen ook in s t u k e n s t ú n k o p j e , v. zich op hardnekkige wijze
gezet om te drogen. — I n s t û k e t u r f , stug en ontevreden toonen. Zie stúnje. Vgl.
hoopje luchtig opgestapelde turf. — I n ook stymje.
f j û r a s in s t û k e , zeer groot turfvuur s t ú n s k , adj. pruilend, ontevreden en
op den haard. Boereschr. I , 13. — Oudtijds daardoor in zichzelf gekeerd. — N y n k e
ook als landmaat. Floreenkohier v. O. w i e r a l e a r sa'n f l o a t i c h f a n k e , n o u
Dongdl. 1798. Vgl. fym, fime, hok en hokke. is h j a a l t y d l i k e s t ú n s k . Dialect,
Compos. bean-, flaechs-, hjouwer-, koarn-, ook wel s t i í m s k . Vgl. stymsk.
reiä-, rogge-, turf-, weetstûke. s t ú n s k e n s , s. ontevredenheid, het stug
s t u k j e , v. korenschooven of vlas- en en stuursch zijn van iemand, die meent ver-
boonenschooven in stuiken tegen elkander ongelijkt te zijn. — De s t ú n s k e n s f e n
opzetten. Zie stûke. ús á l d f a e m b i g j i n t m y d a n i c h t o
S t u k j e , v. blijven steken, hokken, op- f o r t r e t t e n ; a s h j a s a l a n g e r w o l ,
houden. — M a r s u s ! d ê r s t û k e w i r k m o a t t e w y m a r M a e i j e m e i t s j e . Dia-
en s j o n g e n . R. ind T.3, 241*. — I t lect, ook wel s t ú m s k e n s . Vgl. stymskens.
p r a e t s t û k e t . Zie stykje. s t û p e , s. stuip, stuiptrekking. Dat
* s t u l t , adj. stuursch, hardvochtig, onhan- b e r n l i j t o a n s t û p e n . — ü s â l d s t e
delbaar (van het Oudfr. s t u i t , trotsch.) f a m k e i s y n i n s t û p e w e i b l e a u n .
— A l t y d a l l i k e s t u i t en o n m e i l y d - s t û p e r t , s. kip zonder staart, ook bal-
sum n e f f e n s o a r e n . Forj. 1890, 31. stirthin genoemd.
S t u l t e s , s. stuursche trotschaard, norsch, s t û r , Hl. s t i o e r , Work. s t o w e r , s.
onvriendelijk mensch. Ook s t û f e r t . stuiver, 5 cents. — D y k o e k e k o s t e t
s t u m p e r ; ook s t i m p e r , (noordel. vis- i n s t û r , vijf cents. — H y m o a t i n ro-
schersdorpen) s. eg. stumperd, sukkel, on- m e r f o l k e a p j e , a l s c i l s y n l é s t e
gelukkige bloed, voorwerp van medelij- s t û r t a d e b û s e ú t , gezegd van een
den. — Dy s t u m p e r s (kinderen) l e a u - drinkebroer, die zijn laatste geld voor een
d e n o a n d y g o e d e S i n t s a f è s t . It borrel wil geven. — I d s - o m , b l i t s u m !
j . Frysl. 58. — E1 a e s i s i n s t i m p e r s e i m a s t e r f e n H i t s u m , d y l é s t e
(sukkel): e l t s d o a r o e r d y s l e a t , e n s t û r , h w e t i s d y d j û r (volksgezegde).
hy n e t . — J i m m e m e i j e d y s t u m p e r Ids-om was vroeger kastelein in den „Laat-
(ongelukkige bloed) n e t f o r i t l a p k e sten Stuiver", op het uiteinde van het Vliet
h a w w e . — H w e r m o a t d e s t u m p e r te Franeker, aan het voetpad naar Hitsum,
(voorwerp van medelijden) h i n n e ? It j . en de M a s t e r f e n H i t s u m legde daar
Frysl. 189. Dim. stumperke, stimperke. te veel aan.

wumkes.nl
 STUR.
Ook voor: een kleine som gelds. I n for-
g a r r e s t û r , een overgespaard sommetje.
— Hy f a i t d e a o p i n s t û r , hij is erg
gierig. — Dim. s t û r k e . Prov. H j a k i n
o p i n s t û r k e d r a e i j e , zij kan op een
stuivertje ronddraaien. (Gezegd van een nuf-
fig jong meisje, dat met hare kleine voetjes
zeer korte treedjes maakt). Vgl. effentreätsje.
S t û r j i l d , s. n. stuivergeld. Bij publieken
verkoop van roerende goederen (zie boelgûd)
wordt voor elk voorwerp 5°/o boven de koop-
som betaald, dus van den gulden een stui-
ver ; dit is s t û r j i l d . — I t s t û r j i l d m a t
k e t de k o u d j û r ; d ê r w i r d t orna-
r i s n e t om t o c h t . — Prov. A s w e d e
s t ê d d e n b y boelgûd f o r k e a p j e , scil
d a t wol moai s t û r j i l d opbringe.
Telt. M.S.4.
s t û r k e w i k s e l j e , v. stuivertje wisselen,
levendig kinderspel, waarbij de kinderen,
ieder bij een boom of paal staan, behalve
één, die een ingenomen plaats moet trach-
ten te veroveren, terwijl de anderen gedurig
van standplaats verwisselen. Ook wel: beam-
keforroalje en pealtsjefordritiwe. Zie beam-
keforjeije. -†orlieze. -forlizze, -forsjitte en
beamkeforwikselje.
S t û r s k , adj. en adv. stuursch, norsch.
— I n s t û r s k f r o m m i n s k e , vrouw met
een onvriendelijk gelaat. — H j a s j u c h t
s a s t û r s k , zoo stuursch, zoo onvriendelijk.
stûr(t)s]£, adj. een stuiver kostende. I n
s t û r t s k e b o l l e . — In s t û r t s k e l i n e ,
— W y f k e , ha je in s t û r t s k e l i n e ? )
D e n k i n 'k m y n s t i k k e n a r k (mijn
schaatsen) h w e t b i n e . (Oude kinderprent).
I n s ê c h s t s j i n - s t û r s k e r o e s . ld. IV. 112.
B t ú t , s. langwerpig broodje van fíjn rog-
gemeel. (Noordelijke visschersdorpen), S y t -
s e b a k k e r h a t b e s t e s t u t e n . — Prov.
Hy i s g o e d b y s y n s û p e e n s t u t ,
hij is gezond en wel, hjj lust zijn nat en
droog; ook: hij is normaal, niet beschon-
ken of katterig. — S û p e e n s t u t (karne-
melk met s t u t e n er in gebrokkeld) werd
vroeger bij de boeren des zomers na het
middagmaal gebruikt. Dim. stútsje.
Ook aars, achterste. — H a r k e g l i e d ú t
o p i t i i s en f o e i k r e k t o p syn s t u t .
S t u t , s. onhandelbaar man, knorrepot,
A. 650, 675, P 308. H. in Epk. 463. Ov.
Alm. 1836. - - F en ú s b a e s , d y â l d s t u t ,
wumkes.nl
2 . SUCH.
h a w ik de h i e l e m o a r n n o e h g j i n
g o e d w i r d h a w n . Compos. stutich, stu-
tel, z. d.
s t u t e l i c h , adj. en adv. onvast, wanke-
lend in den gang. B 308. — Dy â l d m a n
b i g j i n t s a s t u t e l i c h t o g e a n . Zie
ook stuitelich, stuiterich.
s t ú t h a s p e l , (-hispel•, s. warhoofd , die
alles door zijne stijfhoofdigheid, onverstand
of onhandigheid in de war haspelt. Ov.
Alm. 1836. A, 620. H. in Epk. 463. — I t
w i e r in r a r e , s t j û r s k e s t ú t h a s p e l .
Fr. Alm. 1846, 62. — As e r h j i r of d ê r
a l i n s t ú t h a s p e l i s , d y o e r 'e k l o k
g n o a r r e t . R. ind T. s , 47». Fr. Alm. 1846,
62. — U s o n t f a n g e r is i n ' n u v e r e n
s t ú t h a s p e l : mei syn e r g e w e a r j e n
en d w e r s e n s h a t er de h i e l e g e a r -
k o m s t e yn t r e w y n stjûrd.
S t u t i c h , adj. norsch , onhandelbaar. Oud-
tijds stutel. I n s t u t i c h m a n , onhandel-
baar man. — De l j u e , d y d e r f a e k o e r -
s t j û r en s t u t e l útsjugge,eftsein
m i n s k e s t r a k op 'e h û d r i n n e w o l -
I e , h j i t t e wy b o l l e k o p p e n . Tajefte
op it Fryske Boere-almenak. Vgl. stut, on-
handelbaar man.
s t ú t j a e c h s t e r , s. wittebroodventster. Lex.
442. Zie bôljager, baldrager en stútrinder.
S t ú t k o e r , s. een groote m a n d , waarin
wittebrood gevent wordt. — I n n i j t s j e
y n 'e s t ú t k o e r , een nieuwtje, dat de vent-
ster van wittebrood op doet en aan hare
klanten vertelt. Vgl. bôllekoer.
s t ú t r i n d e r , s. iemand, die met witte-
brood vent. Zie bôljager en stútjaechster.
s t ú t s j e (Noh.), s. n. nier van een geslacht
beest. Zie prôlle en rikeman.
s û , (dialect) meer algemeen: s a , adv. en
conj. zoo. Zie: sa. A. 678. Ook wel: s o a .
s û c h , s. zeug, wijfjesvarken. U s â l d
s û c h (oude zeug) h a t i n m o a i j e t e a m
biggen brocht.
Overdr, domme druiloor, sul. — I n g r e a -
t e s û c h , een groote sul. — J a p i k , d y
sûch, stiet der by, d e t ú s f a e m b y
i t s t a l t d e l s j i t . s e i t n e a t en s t e k t
gjinhânút.
Prov. H y s i t d e r o p (op een boeren-,
paard), a s M e i l e (een mager man met
lange beenen) o p 'e s û c h .
s û c h , s. teug, hoeveelheid vocht, welke
 SÜCH. 235 SUD.

men in één trek opzuigt. — I n s û o h den oudtijds dan ook wel schimpend s û c h -
d wil e n , even zuigen. Dim sûchje. In s n i j e r s genoemd. — H w e t k w a s t e n
s û c h j e ú t de p y p k a n n e o f i t í'leske, b i n n e d a t ? D a t l y k j e w o l sûchsniij-
uit de zuigflesch. — Ook : I n s û c h j e o a n 'e e r s . Fr. Hfr. III 241. — Ook: Hwet
p i i p . — Hy scoe in s û c h j e m a n n i c h frjemde sûchsnijers binne dat?
h a . W. D. Hearaiel 1853, 9C. — B a u k - s u c h t , s. zucht, verzuchting, I n s u c h t
om m o a s t y e t t r i j e s û c h j e s d w a e n . l i t t e , (1 û k e), zuchten. — I n s w i e r e
Bijek. 1849, 47. s u c h t , een diepe zucht. — I n s y k k e , i n
sûch-aftich, -achtich, adj. dom, on- s u c h t , en d y f o r f l e a n e m e i d e w y n .
noozel, lummelachtig. Dy j o n g e s j u c h t Sw. 1904, 114. — D a t f i s y n i n s y k k e
d e r h w e t s û c h a f t i c h (dom) ú t , m a r en in s u c h t mar n e t efkes to
hy k i n o a r s n e t sa s l i m l e a r e . d w a e n , dat vordert tijd. — H y s t i e t
S Û c h d i e r , s. n. zoogdier. Collect. s û c h - d e h i e l e d e i o a n d e l o d d e , m a r h y
djier. l u k t d e r g j i n s u c h t f e n , het vermoeit
SÛchf l e s k e , s. n. zuigf lèsehje , waaruit hem niet. B. 435. Iron. H y h e l l e t i n
kleine kinderen melk zuigen. s u c h t o p f e n i n j e l n e l a n g , (gezegd
s û c h g a t , s. n. zuiggat, ook door een van iemand, die diep zucht, zonder er
bloedzuiger gemaakt. D o m e n i j m o a s t ernstige reden voor te hebben, naar men
d e s û c h g a t t e n m a r b l i e d e l i t t e , meent).
s a l a n g a s se r o a n n e n , R. ind T. ! , 96". Ook voor: oogenblik. M e i i n s u c h t e n
S Ù c h l a e m , s. n. zuiglam , een in het late i n f l o k , d e n b i n n e w e d ê r . — Prov.
voorjaar geboren lam, dat bij het moeder- Triv. Y n i n s u c h t e n i n k o n t s l a c h .
schaap in dé wei wordt gelaten tot den na- SUCht, s. zin, trek, begeerte naar iets.
zomer, en dan geschikt is om geslacht te By d e F r i e z e n n i m t d e s u c h t f o r
worden. 't f r j e m d e t a . W . D . De Fryske tael.
S Û c h l a p e , s. zuiglap, iron. tong. — s u c h t e , v. Zie suchtsje, v.
Dou m e i s t wol i n nije s û e h l a p e S U c h t i c h , adj. Zie sjuchtich.
h a w w e; ook : D o u m a s t n e i d e D o k k u - s u c h t s j e , s û c h j e , (schippersterm) s.n,
mer h e g e b r ê g e om i n nije s û e h - geringste hoeveelheid wind. — W y e i n -
l a p e . Schertsend gezegd tegen iemand, die d e n n e a t : m a r e i n l i k s k a e m d o r
bij herhaling zijn pijp laat uitgaan. in s u c h t s j e en al r i n g e n w a e i d e er
s û c h l e a r , s. n. zuigleer, (jongensspeeltuig) i n f i k s k e k o e l t e . — Ook s i i c h j e .
een rond stukje leder, in het midden aan s u c h t s j e , v. zuchten. H w e r o m s u e h -
een touw of koord verbonden, hetwelk nat t e s t û , b e r n ? I s m e m w e r s i i k ? —
wordt gemaakt en luchtdicht op een straat- M y l d t a f l e c h t s - o a r d í o r tûzenen
steen geplakt, waaraan het als het ware f e n m i n s k e n I] D y 't s u c h t t e n o e r
vastzuigt, zoodat daarmede de steen kan i t h e i t e l â n ä k e w é . Nij Fr. Lietb. Ie
worden uitgetrokken. — D e j o n g e s l û k e dr. 55. — I k w y t n e t h w e t dy f a m -
m e i h j a r s û c h l e a r d e s t i e n n e n ú t m e n s k e e l t || Dy s u c h t s j e d e i o a n
d e s t r j i t t e . — Ook wel sûehlape. d e i . v. BI. Bik. 39 en Lieteb. 2e dr. 75. —
* s û c h l i n g , s. eg. zuigeling, Sw. 1856. G j a l t s i t d ê r w e r t o s u e h t s j e n e n
Meer algemeen: tatebem. t o s t i n n e n en hy w i t , det it alle-
s û c h n e t t e l , h u n i c f r b l o m , s. witte g e a r y n o a r d e r k o m t .
doovenetel, lamium album. Ook i n g e 1- s u c h t s j e , v. een teug uit een glas ne-
tsje-iten. men. — K o m , l i t ús r i s s u c h t s j e ,
s û c h s n j j e r , s. Vroeger veelal iemand eens uit het glaasje proeven.'
uit den vreemde, die biggen lubde (castreer- s ú d , adj. en adv. zuid. De w y n i s
de) en ook wel zeugen (vooral in den big- s ú d , waait uit het zuiden. — 't Is s u d e -
genleeftijd) door snijden onvruchtbaar maakte. w y n . — B o l l e su d e - w y n t s j e s w a e i j e .
Tegenwoordig geschiedt dit door den vee- Lietêb. 79. — S u d e w y n h a t f a e k r e i n
arts. y n 'e m a r s e. Compos. súäeast, súdwesl ;
Vreemdelingen, ongewoon gekleed, wer- ook súdkant, in tegenstelling van noard'

wumkes.nl
 SUD.
kant. De s ú d k a n t f e n 'e f e a r t . • -
í e n 'e w e i .
s ú d , s. (meestal n.) het zuidelijk gedeelte
van een dorp. I t s ú d f e n D r a c h t e n . —
Hy w e n n e t o p i t súd. — Als schippers-
term: Om 'e s ú d , naar zuidelijke gewes-
ten. — De t r i j e m ê s t e r g i e t om 'e
súd.
SUden (it) s. n. het zuiden, meer in 't al-
gemeen. B r a b â n l e i t y n 't s u d e n f e n
ú s l â n . — H y g i e t n e i 't s u d e n , naar
zuidelijke oorden of landen. — N o u r e i s -
g j e i k f o a r t , nei w i i d en s y d , N e i 't
s u d e n , n e i d e s i n n e . E. Halb. Quiek-
born, 25. — De s i n n e s t i e t om m i d -
d e i f l a k y n i t s u d e n . — De w o l k e n
d r i u w e ú t i t s u d e n . — D ê r y n 't su-
d e n s o a r r e t t o n g e r g e a r , broeit er
onweer. (Hl.) sujen.
s ú d b e r n k e , s. n. (eig.) zuidelijk kindje.
— Diehterl. voor: zacht lentewindje. - - De
w i n t e r f o r t i g e , En s ú d b e r n t s j e s
si g e . Trije Fr. Sangen. 3e Saml.
s ú d e í n , s u d e r e i n , ook s ú r e i n , s. n.
zuideinde. H y w e n n e t o p i t s ú d e i n
f e n 'e b û r r è n , — f e n i t d o a r p .
s u d ô r , adj. zuidelijk, zuidwaarts gelegen;
veelal in compos. als s u d e r ' b û r r e n , su-
d e r p a e d , s u d e r d w ê r s f e a r t , suder-
s k o a 11 e, (Drachten). — S u d e r d y k , zuide-
lijke zee- of polderdijk (op de kleistreken
ook voor): zuidelijke weg.
s ú d h o e k e , s. zuidelijke hoek; in 't bij-
zonder de in de zee uitstekende zuidwest-
hoek van Friesland (eig. het zuidwestelijk
gedeelte.)
s ú d h o e k s t e r , s. eg. bewoner van het
in het vorig artikel vermelde oord.
Ook als adj., overeenkomstig het gebruik
in den zuidhoek. Dy s k r i u w e r b r û k t
m a n n i c h s ú d h o e k s t e r wird yn syn
skriften.
SÚdlik, adj. en adv. zuidelijk. De w y n
w i r d t s ú d l i k , trekt naar het zuiden. —
Zuidwaarts, S u r c h (Zurich) l e i t s ú d l i k
f e n H a r n s , o a n 'e S u d e r s é .
s u d - o a n , adv. zuidwaarts, naar het zui-
den. "Wy r e i s g e n fierder, jimmer
s ú d-o a n.
s u d - o p s t e r , s. eg. bewoner van den be-
trekkelijk hooggelegen Zuidoosthoek van
Friesland.
wumkes.nl
236 STJKE.
S Û g e r , s. zuiger van een pomp. Compos.
bloedsûger.
süging, s. zuiging. — De s û g i n g f e n
it w e t t e r û n d e r de k y l fen in skip,
B. 258.
s û g j e , v. zuigen, met de lippen tot zich
trekken, opslurpen, lurken. — R e e k ú t
de p i i p s û g j e . — I t b i j k e s û e h t hu-
n i c h út de b l o m m e n . — I t b e r n l e i t
o a n d e s o b b e r t o s û g j e n . — Overdr.
S i t d e r g o e d s y n (yn i t p r a e t k e ) ,
w o l n o u , s û g j e d a t d ê r ú t . A. B.
Jounpr. 76. — F i j , s û g e s t û f e n y n ú t
d a t s i z z e n , f a n k e ? De m a n m i e n t
i t g o e d . — De s p o n s s û c h t i t w e t -
t e r op. — D e g r o u n s û c h t s a f e l ,
d a t h j a de p e a l d e r s o n d e r t a k e l
n e t ú t h y s j e k i n n e . — De s k o e n
s û g j e y e n fen d e f o e t t e n , in een mod-
derigen kleiweg.
Moeilijk ademhalen. D e n s û g e en
k n i e s d e 't b o a r s t h i i n sa. — H y h i -
m e t , s û c h t e n s w i t , hij hijgt, haalt
diep adem en zweet. H.Z. Ts. Tuws. 215.
Vgl. smüge.
Zachtjes waaien: De w y n s û e h t t r o c h
d e b e a m . Ind. B. 132.
Compos. yn-, op-, útsãgje.
s û z e n a n e , interj. begin van den wie-
gedeun: S û z e n a n e p o p p e jj 't K e a l -
t s j e l e i t yn ' e g r o p p e l j H e i t en m e m
b i n n ' f i e r f e n h û s ] | Dy k i n n ' w y n e t
b i r o p p e . W. D. In Doaze, 15. — Ook
wel: s u i j e n a n e . W y l s t m e m suije-
n a n e s o n g . Alth. 20. H. in Epk. 467.
s u i s k j e , v. drentelen , slenteren , loom en
langzaam loopen, dralen en daardoor den
tijd verspillen. Ho b l e a u w e n j i m m e s a
l a n g w e i ? O c h , wy h a h w e t suis-
k e . — Dy b e i d e j o n g e n s s u i s k e n s a
l a n g , d a t se t o l e t y n 'e s k o a l l e
kamen.
Ook zwieren, losbandig leven. — S û p e
en s u i s k j e , zuipen en zwieren. D a t
s u i s k e t my in g o d g â n s k e nacht
o p b û r r e n om en k o m t m o a r n s bi-
r o a i d b y i t w i r k . Vgl. ƒ'orsuiskje en om-
suiskje.
s û k e l a d e , (bastaardw.) s. chocolade, cho-
colademelk. Op 'e j i e r d e i f e n i t b e r n
w i r d e e r m a k k e r k e s b y-n o e g e: b o l - '
l e b u i s j e s s c i l l e se i t e , s û k e l a d e
 SUKEL.
d r i n k e . v. BI. Bik. 128. — N e i i t e n
w a e r d de m ô l k e o e r g e t t e n en de
s û k e l a d e r é m a k k e . Hûs-Hiem, 1888,
307.
s û k e l a d e t s j e t t e l , s. choeoladeketel.
S Û k e l s â n , (Amel.) s. n. drijfzand. Zie
rinsân.
s û k e r , s. suiker, w i t e - , s t r u i s û k e r ,
basterde-, brune sûker. — Pankoe-
k e n m e i b û t e r en s û k e r . — B r e a
m e i s û k e r is g j i n n i j s , suiker op rog-
gebrood is (dáár) geen nieuwigheid. Hûs-
Hiem, 1888, 308. - P r o v . Hy l i t h i m d e
s û k e r n e t f e n d e r y s i t e , Holl. de
kaas niet van het brood eten.
S Û k e r a c h t i c h , adj. suikerachtig. —
W a e i h e t i n s w i e t e s i n a e k , h w e 1-7
oan m e n w i t t e k i n , d a t er s û k e r -
a c h t i g e d i e l e n y n b i n n e . Hfr. XII,
152.
s û k e r b a k , s. gesuikerde beschuit, waar-
op kinderen worden onthaald, wanneer zij
een nieuw broertje of zusje komen kijken:
p o p - b i s j ê n , z. d.
—- U s l y t s e poppe h a t s û k e r bak-
ken út de W a l d e n m e i n o m i n e n .
W. D. In Doaze, 89. Zie bak- en twiebak.
s û k e r b e a n t s j e , s. n. fijne prinsesse- of
saladeboon, slaboontje.
Meer algemeen: suikerballetje inden vorm
van een boontje, veelal met een amandelpit
als kern. Vgl. s û k e r e a r t sj e, in den
vorm van eene erwt.
s û k e r b i e t , - b y t , s. veelal pi. suiker-
bieten. Ook b i e t w o a r t e l ( s ) , beetwortel,
suikerhoudende aardvrucht, peen, waaruit
suiker bereid wordt.
S Û k e r b ô l e , s. witteb2-ood, waarin klont-
jes suiker zijn gebakken. Ook k l o n t s j e -
b ô l e en s w i e t e b ô l e .
s û k e r d i n g , s. gebak, vooral omstreeks
St. Nicolaas, met veel suiker en zcete aman-
delen , in allerlei verschillende figuren. —
S i n t e k l a e s h a t my d i t s û k e r d i n g
y n d e m o u w e f e n 't b a e i t s j e b r o c h t .
S Ú k e r d j e a r , s. n. suiker-, klontjepot. —
De f a e m k a e m m e i i n p o u n k l o n t -
s j e s , dy de b o e r i n n e y n i t s ú k e r -
d j e a r ú t s k o d d e . R. ind T.2, 81".
s û k e r - e a r t , s. meestal pi. s û k e r e a r -
t e n , voor: e a r t e p û l , - p û l e n , peulerwt,
vroeg in den zomer geplukt, met de peulen
wumkes.nl
237 SÜKER.
gegeten en zoet van smaak. Zie eartepûl.
Somtijds ook voor kleine zoete doperw-
ten. dim. sûkereaHsjes, kleine suikerballetjes
in den vorm van erwtjes. — Vgl. sûker-
beantsje.
s û k e r e i ( e ) , s. cichorei, (plant.) Dêr
w i r d t b y u z e s n e t f o l i e s û k e r e i for-
boud. — De s û k e r e i is t s j i n w i r d i e h
m o a i p r i z i c h . — De M a r r u m e r s û k e -
reíje ís fen â l d s w í i d f o r n e a m d .
Gedroogde en fijn gemalen cichoreiwortel,
als toevoegsel aan de koffie. F a n k e,
h w e t h a s t in s û k e r e i yn de k o f j e
dien!
S Û k e r e i d o l l e , v. rooien van den cicho-
reiwortel. D e a r b e i d e r s h a w w e f e n
' t h j e r s t skoan mei s û k e r e i d o l l e n
f o r t s j i n n e.
s û k e r e i d r u i j e , - d r o e g j e , v. drogen
(op eesten) van fijngehakte cichoreiwor-
telen.
S Û k e r e i f a b r y k , s. n. fabriek, waarin
men. uit den gedroogden cichorei-wortel de
gebruikelijke cihorei als toevoegsel voor kof-
fie fabriceert.
s û k e r e i - i e s t , s. eest, waarop de ci-
choreiwortel wordt gedroogd.
s û k e r e i p û d t s j e , s. n. klein papieren
zakje voor '/•, oud pond (1 'j, ons) cichorei.
— Op 'e M a r r u m e r s û k e r e i p û d t s j es
p l i c h t e a l t y d in hynsderke to
ste an.
s û k e r e i - s i i k j e , v. zoeken van de op
den akker overgebleven cichoreiwortelen, na-
dat ze gerooid zijn; (herfstwerk in de land-
bouwstreken — meest voor vrouwen en groote
kinderen).
s û k e r e i w e t t e r , s. n. voor: slappe koffie.
— I t h j i t k o f j e , h w e t m e n b y W â t-
se-om d r i n k t , m a r i t i s k l e a r e sû-
kereiwetter.
s û k e r e i w o a r t e l , - w i r t e l , s. de wor-
tel van de cichoreiplant.
s û k e r f a b r y k , s. n. fabriek, waarin de
ruwe suiker uit de suikerbieten wordt ver-
kregen. — Us b i e t e n g e a n e f o r i n
g r e a t p a r t nei it s û k e r f a b r y k to
Fjouwerforlaten.
s û k e r g û d , s. collectief, dunne, platte,
sterk gesuikerde gebakjes van allerlei vorm
en figuur, ook wel s û k e r k o e k j e s ge-
noemd , speeulaas, vooral als St. Nicolaas-
 SÜKER.
gebak. Vgl. sâkerding. — H j o e d i t l i i f
fol s û k e r g ú d e n m o a r n si ik.
Ook wol fíjn suikergebak van den ban-
ketbakker , als bonbons, enz.
s ù k e r k o e k j e , s. n. koekje.
S Û k e r k r e a k e l i n g ' , s. gebak in den vorm
eener 8 en zoo genoemd ter onderscheiding
van de soeskreakeling.
s û k e r m a n t s j e , s. n. gesuikerd St. Ni-
colaasgebak in den vorm van een man. Fr.
Hfr. VI, 65. Zie sâkerding.
s û k e r p a r , s. suikerpeer, soort peer.
Overdr. Ás g r e a t e m i n s k e n e l k o a r t n e
t a s m i t e : , d o u b i s t e in b e r n ! " den
s j u c h t men n e t j a m k , d e t d i t as in
s w i e t s û k e r p a r k e o p i t e n w i r d t . v.
BI. Bik. 117.
s û k e r p o t , - p o a t , s. suikerpot, deel van
een theeservies. Vgl. sûkerdjear.
S Û k e r r a s p j e , v. raspen van suikerbroo-
den. — N o u d e j o n g e sûkerras-
p e , k of j e m e a l d e, p û d t s j e p l a k t e ,
k o a r t o m , b y h o l p (yn 'e w i n k e l )
h w e r 't e r m a r k o e , Sw. 1860, 12.
s û k e r s y k t e , s. suikerziekte, diabetes.
s û k e r s k e p k e , s. n. metalen schopje in
den suikerpot.
s û k e r s l a k , s. soort stroop- of suiker-
balletje, kokinje, balletje van taai gekookte
stroop of suiker. F j o u w e r s û k e r s l a k -
k e n t o g e a r r e p a r t s j e . Hûs-Hiem, 1891.
177. Zie kakynje, kokyntsje.
s û k e r s n ú t , s û k e r s n ú t s j e , s. (vlei-
woord), liefje, klein lief kindje. — D o u
lyfcse, b l a n k e s û k e r s n ú t || h w e t
l a k e s t ' s k e l m s k t a d' e a c h j e s ú t .
Dr. E. Quiokborn, 12. Zie súkertät.
s û k e r s t r u i j e r , s. suikerstrooier, lepel
met gaatjes, om er suiker mee te strooien.
— Dy s u l v e r e n s û k e r s t r u i j e r h a t
ús h e i t m e i h i r d s i l e n w o a n .
s û k e r s w i e t , adj. en adv. suikerzoet van
smaak. Wy krigen sûkerswiete
k r e a m ( f r o u s ) p o f f en : d y i e t e n w e
s û k e r s w i e t op.
Ook fig. F e n i n s ê f t , s û k e r s w i e t
b o a i k e , w i e r ik in j o n g e fen t o a l f
j i e r w i r d e n : g r e a t e r , r o u w e r en
r û g e r . Hûs-Hiem, 1891, 176.
S Û k e r t Û t , -tút, s. v leinaam voor lieve-
ling, liefje, schat; dim. sâkertûtsje, -tiítsje.
Hett. Rymkes, 21. Vgl. sûkersnút.
wumkes.nl
238 SÜKK.
s û k e r w y f k e , s. n. gesuikerd St. Nico-
laasgebak in den vorm van eene vrouw. Vgl.
sûkermantsje.
Ook van eene vrouw, die walglijk lief
en zoet weet te praten.
s u k k e l , s. (het) áukkelen, ziekelijk zijn,
lijden. H j a i s al l a n g o a n 'e s u k k e l
en dêr k o m t m a r g j i n b e t t e r s k i p .
Ook: (het) rondloopen en zwerven, om
door meestal geringe verdiensten in een
kommervol bestaan te voorzien. I k b i n
a l t y d o p 'e s u k k e l om h w a t t o for-
t s j i n j e n , op de been om íets te verdienen.
Voorts ook wel: (het) losbandig zwerven
en zwieren. H j a h a w w e de h i e l e
n a c h t o a n 'e s u k k e l w e s t , zijn den
gansenen nacht aan den zwier geweest.
Meestal: oan 'e swier.
s u k k e l , s. een onnoozel persoon, met
zeer geringe geestvermogens; sul. — O c h ,
i t i s sa'n s u k k e l !
s u k k e l d e r , s u k k e l e r , s. c.g. sukke-
laar, iemand die voortdurend ziekelijk is.
— J o n g f e i n t , jy b i n n e sa b l e e k ,
j y b i n n e f ê s t i n s u k k e l d e r . —• Dy
k o u i s s a m e a g e r , i t k o e w o l i n suk-
k e l d e r w ê z e . — As 'k w i s t d a t i k
g a u m e i s u k ' l e r s s i e t || 't K o e w ê z e ,
d e t i k d e n i t l i e t , ' S w . 1865, 59.
s u k k e l d e r i j , s u k k e l e r i j , s. het suk-
kelen, gesukkel. M e i s y k t e e n s u k k e l -
d e rij t o k a m p e n h a . — T w a j o n g e s ,
d ê r 't h j a n i n s i e r s u k k e l e r i j m e i
t o d w a e n h í e n e . Sw. 1854, 64. — O c h ,
d e r w i e r do j i m m e r h a s t h w e t :
S y k t m e û n d e r 't f é , s u k k e l d e r î j ,
ensf. Sw. 1871, 4.
s u k k e l d r a f k e , s. n. sukkeldrafje, lang-
zaam drafje. I t g o n g op i n s u k k e l -
d r a f k e . Ook: s j u t t e l d r a f k e .
s u k k e l i c h , sukkelachtich, -aftich,
adj. dikwijls ziekelijk, sukkelend, kwjj-
nend. I n s u k k e l i g e f a e m , een zie-
kelijk meisje. — I n s u k k e l a f t i c h m i n -
ske.
s u k k e l j e , v. sukkelen, voortdurend zie-
kelijk zijn, aan langdurige ziekte lijden.
D a t w y f k e s u k k e l t al in j i e r l a n g .
— F o a r h i n n e s u k k e l e men folie
o a n 'e t r ê d d e - d e i s - k o a r t s .
Kw-ijnen, niet kunnen tieren. U s r o a-
z e n s u k k e l j e j i m m e r o a n 'e l ú s . —
 SUL. 239
Iron. J e l t e b o e r s u k k e l t o a n 'e p o n g ,
het ontbreekt hem aan voldoend bedrijfs-
kapitaal.
Ook geringe vordering maken , langzaam
vooruit komen. M e i i n â ì d e g u d s f'oar
de we in s u k k e l t h y d o r l i i n n e . Vgl.
sjokselje. — 11 s u k k e l t d e r m a r a 11 y d
s a h w e t h i n n e , er komt geen verbetering
in de bekrompen en vaak slordige leefwijze.'
Conip. †oart-, omsukkelje.
s u l , s u l l e , Henndl. en omstr.: ook s û l e ,
s. m. sul, onnoozele hals, druiloor. -— I t is
s a ' n sul fen in k e a r e l ; m e n k i n h i m
n e a t o n d e r 't f o r s t â n b r i n g e . — I k
w i e r n i d i e h , o m d a t d y p o e p my in
g e k of i n s u l l e n e a m d e . Sw, 1860, 41.
— S a ' n s u l l e f e n i n f i n t se.oe e k
h w e t ! heeft niets te beteekenen. Sw. 1864.
46. Vgl, jobbe.
s u l t s j e , s ú l t s j e , s. f. dim. vergeetach-
tige vrouw, achteloos meisje. F y , h w e t
bin ik in s ú l t s j e , der scil ik s k i e p -
m ô l k e h e l j e en f o r j i t i t a m e r k e .
s u l t s j e , s. n. voor zoutwater-aster, zee-
aster, aster tripolïum.
s u l v e r , s i l v e r , Hl. s e l v e r , a. n. zil-
ver. — Sa b l a n k , s a g l ê d , s a s k j i n
as s u l v e r . — 't I s n e a t a s s i n n e s k i -
n e n II D e r b l e a k e r j e yn m y n e a c h ,
fen s u l v e r , s t i e n t en g o u d , dat zilver,
edelgesteente en goud blinkt mij als zonne-
stralen tegen. G. J. I, 1. Compos. erfsul-
ter, Berlynsulver,
s u l v e r b l a n k , adj. blank als zilver. —
S j u c h , ho d e b l e a k e r j e n d e m a r fen
s u l v e r b l a n k e f i s k j e s k r i e ì e t . v. BI.
Bik. 9.
s u l v e r e n , s i l v e r e n , adj. zilveren, van
zilver. D e s i l v e r e n r i n k e l b e l , titel
van een boek, van W. D. — I n s m e 1 s u l -
veren earizer.
fig. Y n d e s i m m e r n a e h t b y s t j er-
re Ij o c h t || O a n 'e k a n t f e n 'e sil-
v e r e n m a r , van het als zilver stralend
meer. — K e n n ' y i t l â n , d ê r 't s i l v r e n
f i s k j e || Yn 't f r j e o n l i k m a r k e k r i e l t
en b o a r t ' t ? Nij Fr. Lieteb. 122. — I n
s u l v e r e n b r i l l o f t , feestviering ter gele-
genheid eener vijfentwintigjarige echtver-
eeniging.
SUlvergÛd, s. n. zilvergoed, zilveren
voorwerpen voor opschik en huisehjk ge-
wumkes.nl
SUN.
bruik. G o u d - en s u l v e r g û d . — Do i t
g o u d - en s u l v c r g û d u t 'e R o o in s k e
t s j e r k e s t e l l e n w i e r . Sw. 1904,101.
s u l v e r h e f t e n , adj. voorzien van een
zilveren hecht. - - In sulverheften
m è s . -- De W o a n s d e i s s c o e d e r t o
F r j e n t s j e r i n s u l v e r h e f t e n m ê s for-
h i r d r i d e n w i r d e , R. ind T . \ 48''.
s u l v e r j i l d , s. n. zilveren muntstukken.
s u l v e r l i n g , s. zilverling, oud Israëliti-
sche munt. — J u d a s f o r r e à t e J e z u s
for 30 s u l v e r l i n g e n . Matth 26: 15, —
Ook een soort van appel. — B e p p e h i e
i n p e a r s u l v e r l i n g e n y n 'e h o e d e ,
d y j o e c h s e ú s . O. Dongdl. ook de abeel.
s u l v e r m y n , s. zilvermijn.
s u l v e r s k i e r , adj. zilvergrijs, s u l v e r -
s k i e r e h o a z z e n , zilvergrijze kousen.—
Us o m k e w i r d t a l f r i j h w e t s u l v e r -
s k i ë r , grijs van haar. — W y h a t w a
m i s k l e u r d e kij: in m û s b û n t e en i n
s u l v e r s k i e r e.
s u l v e r s m i d , s.m. zilversmid. Prov. D a t
h a l o a z j e k j e t t i n g is d e s u l v e r s m i d
f o a r b y g i e n , lijkt op zilver, maar is 't
niet.
s u l v e r s t i k , s. n. zilveren munt.
s u l v e r t r i e d , s. zilverdraad.
s u l v e r w i r k , s.n. zilverwerk, ook zilveren
beslag. In t s j e r k e b o e k m e i s u l v e r -
wirk.
s û m j e , v. zuimen, dralen, talmen, na-
laten. Tosth. in Wiarda, 356.
s û n , s û n d , adj. gezond. Zie soun en
de daarvan afgeleide en samengestelde
woorden.
s û n e , s û n d e , s. zonde. Zie sonde, sûnde,
ook soune. (Oudfr. sonde).
s û n d e r , praep. zonder. Zie sonäer.
s û n d e r l i n g , adj. zonderling. Zie son-
derlìng.
s û n d e ) : S,. s. ook adv. Zie sonders.
s u n i c b , adv. en adj. zacht, stil. Su-
n i c h (zacht) p r a t e. — D a t i s b e s t e t u r f .
K o m , s i z d a t m a r s u n i c h , niet hardop,
want het is onwaar. — Ook zacht, langzaam :
s u n i c h r i n n e , zacht of langzaam loopen.
Vgl. stadich.
Ernstig ongesteld. D a t m i n s k e is t i g e
sunich. — It is s u n i c h wirk mei
h j a r , zij is zwaar ziek. L. in W , 449,452.
s u n i c h , adj. zuinig, spaarzaam. — H j a
 SUN.
libje sunich mei elkoar.— Dat wiif
g i e t y n a l l e s d e r s u n i c h by l a n s ,
doet alles met zuinig overleg. Vgl. kloek,
deun.
s u n i g e n s , s. zuinigheid, spaarzaamheid.
Vgl. kloeleens.
s u n i c h j e s , s û n t s j e s , adv. zachtkens,
zonder gedruisch. — H a r k e k a e m su-
nichjesophoasfoetlingenyn'ehûs.
— G r i e t k a e m s a s û n t s j e s (zoo zacht-
jes) y n ' e k e a m e r , d e t w y h j a r n e t
h e a r ã e n.
langzaam. — P a k e h e t ú t o a r d e r
w e s t , d ê r o m g i e t er sa s û n t s j e s .
* s u n ì g j e , v. zuinig, spaarzaam zjjn. —
Compos. bi-, útsunigje.
s û p , Hl. s. zoop, dronk, teug, slok.
— W y h i e b e n b y s i k t a r i s t r a e s û-
p e n h a w n , wij hadden bij den Secretaris
drie teugen (brandewijn niet rozijnen) gehad.
B. 47. Vgl. súpke.
S Û p b o a i t S , s. groote kuip voor karne-
melk. Vgl. hoaits.
s û p e , s û p e n , a. karnemelk. — P i t er-
o m h i e l j e a v e r i n k o p f o l s w i e t sû-
p e n , had meer trek in een kop karnemelk.
R. ind T. s , 394''. — S w i e t e ( f a r s k e ) sû-
p e, versche, nog niet verzuurde karnemelk.
— L y n k o e k e y n s û p e s e a n , lijnkoek
in karnemelk gekookt, (huismiddel tegen een
open wonde.) R. ind T. 2 , 95'. — W a l d e
s û p e , karnemelk bijna tot kookhitte ver-
warmd. Henndl. en omstr. — I t is w a l d e
s û p e en d ê r t o a r k j e in m a n n i c h
healnôge g r o a t s k e r l e n yn om,
schimpend voor slechtbereide karnemelksbrij.
W. D. Fr. Th. ül. 3«, 42. - Prov. H y i s n e t
g o e d b y s y n s û p e , niet bij zijne posi-
tieven , A. 650. Zie sûpenstút. — I k f o r d o i n
i t s a w y t a s s û p e . R. ind T.2, XXV'.
— I t b l o e d w a e r d m y s û p e , ik werd
zeer boos. — U s s û p e e n w a e i b i n ' k
b a ! Lieteboek, no. 50. Compos. reamsûpe.
s û p e , v. zuipen, onmatig drinken. — Y t
n e t ra e a r as n e d i c h i s en s û p w e t -
t e r . R. ind T.s, 129«. — Dy s o a n n e n
fen 'e m u z e n s û p e a s m u z e n . — D a t
s i t m a r t o s m o k e n en t o s û p e n . R.
ind T. s , 296».
S û p e e n s e t t e , zuipen en dwaasheden
uitvoeren. A. 667. — S û p e en s u i s k j e ,
zuipen en zwieren. Hûs-hiem, 1890, 189.
wumkes.nl
240 SUP.
— „ W e l " , s e i de M a n d a r j j n , „jim-
m e God is i n j e n e v e r g o d , d y j i m -
m e t s j i n j e mei s û p e n en b e a l g -
j e n . " R. ind T.2, 3004.
Prov. I t l â n s t i e t t o s û p en t o b y t ,
het land is zeer vochtig, zoodat er voor het
vee gras is om te eten en water om te
drinken. B. 188.
s û p e n b r e a , s. (eig. s û p e en b r e a , )
koude karnemelk met roggebrood er in ge-
brokkeld , eenvoudige zomerspijs voor werk-
lieden,
s û p e n b r i j , s. karnemelkbrij of -pap. —
S û p e n b r i j i t e . — Nader aangeduid als
s û p e n g r o a t t e n b r i j , wanneer ze met
gort-, en s û p e n m o a 11 e n b r ij ,• als ze met
meel is gekookt; dit laatste ook wel als
s û p e n m o a l y n . R. ind T.2, 256". W. D.
In Doaze, 33.
Oudtijds door het volk ook wel als ge-
nees- en heelmiddel gelegd op inwendige
verwondingen. — De ì e n e s e i , d ê r m o a t
s û p e n b r i j op mei k n i k e l s b l ê d d e n ,
karnemelkpap met bladeren van den honds-
draf. R. ind T.a, 95*.
sûpenpotstrou, sûp'potstrou, -poat-
s t r o u , a. eenvoudige meelspijs uit meel en
karnemelk bereid, ter onderscheiding van
de gewone p o t s t r o u , waarvoor melk wordt
gebruikt. Zie potstrou. Vgl. bôlepotstrou.
s û p e n s t ú t , s. (eig. s û p e e n s t u t ) , kou-
d e , versche karnemelk, waarin grof witte-
brood is gekruimeld. — Fig, H y i s g o e d
b y s y n s û p e n s t ú t , hij lust zijn nat en
droog; is gezond van lichaam en geest, ook:
hij is niet dronken.
s u p e r , s. m. zuiper, dronkaard. — De
k û p e r i s i n s u p e r en s y n w i i f i s i n
fr e t t e r ; i s d a t b e t t e r ? W. D. ín Doaze,
27.
s û p e r i c h , adj. min of meer aan den
sterken drank verslaafd. — Dy k e a r e l
s j u c h t d e r s û p e r i c h ú t . — As i n w i i f
mei in s û p e r i g e k e a r e l opskipe
s i t , getrouwd is, i s i t n e t b e s t .
s û p e t a p e r s , s. pi. karnemelktappers,
schimpnaam voor de bewoners van Deinum.
Men denke aan de D e i n u m e r s û p -
m e r k , te Leeuwarden.
S Û p f e t , s. n. karnen.elkvat. Ind. B. 133.
Zie sûpboaits, sûptonne, säptine.
S Û p h â l s , s. m. dronkaard. Fr. Hfr. VI, 182.
 SUP. 241
s û p l l û s , s. n. kroeg, tapperij, drank-
winkeltje. — F e n i t s f i p h û s d i e n e h j a
(de mooie meisjes) d e g r e a t e s p r o n g n e i
í t s p y l h û s . R. ind T.3, XXVIII». Vgl.
ook Fr. Wjn. III, 82. Sw. 1859, 7 9 , dim.
sûphúsJce.
SÛpich, adj. naar karnemelk smakende,
als daarvan niet voldoende gezuiverd. -
S û p i g e b û t e r . - D e n wier de b û t e r
b o n t , d e n t o s û p i c h . R. ind T. s , XXV*.
s û p k a n n e , s. kan voor karnemelk. Ind.
B. 203. Ook s û p k r û k , z. d.
S Û p k e , s. n. borrel, zoopje, slokje ster-
ke drank. — H y s i t û n d e r i n s û p k e ,
drinkt een b o r r e l . — D ê r m o a t ôf i t m e r -
k e j i l d e n d e s û p k e s . R. ind T. 2 . 73'. —
Wy m o a t t e in y n s w i e t s û p k e ha.
Fr. Líeteb. 2 , no. 50.
s û p ' k e a l , s. n. een jong kalf, dat enkel
met karnemelk gevoed wordt. Meer alge-
meen ook een kalf, d a t , zoolang het ge-
drenkt wordt, behalve met karnemelk, ook
met andere dranken, als bv. met wei- en
iijnkoekwater wordt gevoed. — E n a s h j a
ris t i g e s m a r r e w o e n e , den slacht-
t e n hj a i n s û p k e a l . R. ind T.'2, 27".
Overdr. „dronkaard" — „ B i d a r e ? " s e i
m a s t e r s k e , „For l o a i j e s û p k e a l í e n
b i d a r e ? " E. ind T.\ 236». V. d. M.
Troch 't Tsj. 42. Zie keal.
SÛp'kerl, s. het korrelig bezinksel der
karnemelk. B. 185. Ook s a p k e r l .
s û p T s y n , s. n. kaasachtíge stof, welke
zich afzet aan den v. and der vaten : waarin
karnemelk bewaard wordt. — S û p k y n
h j i t s a s k o a n f o r s w o l d e r i j , o m 't
i t s u v e r j e n d is.
s û p ' k r o e s , s. tinnen kroes of beker, waar-
uit eertijds karnemelk werd gedronken. Ind.
B. 203.
s û p ' k r û k , s. kruik of k a n , waarin som-
tjjds karnemelk wordt gedragen. — S a
d r a e c h t m e n m ô l k e y n 't p o e p e l â n
|| M e i 'n m i e r e - s û p k r û k o a n 'e b â n ,
II M a r , f r y s k e f a m m e n , b l i u w by
' t â l d e , j | W o l j i m m e o a n j o k en
a i n e r s h â l d e . Oude kinderprent, voor-
stellende eene vrouw, een melkkan op ha-
ren rug dragende. Vgl. süpjeanne.
s ú p ' l a p , s. m. dronkaard. Fr, Hfr. VIII, 7.
s û p ' m o g g e , s. p o t , waarin eertijds de
karnemelk, waarmede, de Friesche land-
wumkes.nl
SUB.
I lieden veeltijds hun dorst ìeschten, bewaard
j werd. Ind. B. '203. — As d e m a n d e n
I ií t i t fj i 1 d k a e m , d e n k o e e r n e i d e
, s i ì p m o g g e of n e i de waeiboaits
i r i n n e en i t e d ê r s y n d r o e g e b r o g g e
j b y o p . K. ind T.2, 212".
\ sûp'nêst, sûpers-nèst, sûpers-gat,
s. n. sehimpnaam voor een dorp, waar veel
sterke drank wordt gebruikt.
s u p p l e e s ' j e , s. (bastw.), toelage uit pro-
vinciale fondsen op lage predikantstrakte-
menten. Van Slooten , Verkoop van Fries-
lands pastoralia. — D o m e n ij i s i n e a r -
ste l j e a f h a b b e r fen s w i e t i t e n en
d r i n k e n , m a r hy h a t s u p p l e e s j e en
dêr k i n n e gjin k a l k o e n e n o p s t e a n ,
hij had een laag traktement. R. ind T.*,
324».
s û p ' s k û t e l , s. n a p , gebruikt om er kar-
nemelk mee op te scheppen.
s û p ' s t r ô t , s. m. dronkaard. Dongdln. en
elders: s û p k e a l .
s û p ' t i n e , s. karnemelksvat. Zie sûpboaits,
sûpfet, en sûptonne.
s û p ' t o n n e , s. t o n , waarin karnemelk
wordt bewaard. Fr. Hfr. XI, 203. Zie sûp-
tine.
S Û p ' w e i n , s. wagen, waarop de boer
karnemelk naar de stad brengt. B. 391.
s û r , adj. en adv. zuur. — Dy m ô l k e i s
i s û r . — De g r o u n is s û r , doordrongen
van een zuur, als b.v. veenzunr, dat den plan-
tengroei belemmert. — S a s û r a s y e t t i k .
| — S û r e a p e l s . — Overdr. F e n i n s û r e .
a p e l b i t e , iets met tegenzin doen. — De
i d r u v e n b i n n e s û r , gezegd, als metge-
ringachting gesproken wordt van iets, dat
men gaarne zou hebben, maar niet kan
krijgen. — I m m e n i t l i b b e n s û r m e i t -
s j e , verbitteren. — Hy lit it h i m s û r
! w i r d e , getroost zich veel moeite en opof-
• fering. — I n s k i p m e i s û r e a p e l s , fig.
; ook wel een donkere, zware herfstbui. —
Sûr o e r f o r t s j inn e p e n j e n fen rjâ
s w i e r e j i e r r e n . Sw. 1904, 116. — S û r
f o r t s j i n n e l e a n . — S û r s j ê n , onte-
| vi-eden kijken. — D a t s c i l h i m s û r op-
! b r e k k e , zal hem slecht bekomen.
s û r , s. n. een zuur vocht. A u g u r k e n
yn it sûr.
Ook oprisping van het maagzuur. — H y
h a t i t s û r . Overdr. ook: hij is slecht ge-
16
 SUR.
humeurd. — I k k r i g e d e s p r j û w en i t
s û r . W. D. Tyl U.esp. 17.
S Û r b l ê d d e n , s. pi. zuring, in moestuinen
als groente gekweekt, rumex acetosa.
SÛrdaei', s. n. zuurdeeg, verzuurd deeg,
vooral van rogge.
Ook als mengsel van roggebrood , mosterd
en azijn, dat tot pap gekookt, voor genees-
kundig doel wordt aangewend. Schelt. M.S.
44. — S û r d a e i o a n 'e f ö e t t e n — y n
'e s i d e , oui inwendige pijn te verdrijven.
Cornpos. sãrdaeipap.
s û r - e a g e d e , (Hl.) adj. zuur-, ontevreden
uitziende. Halb. Lex. 851.
s û r j e , v. zuren, zuur worden. De r e a m m e
s û r r e t , de room wordt zuur, (vooral gezegd ,
indien ze bestemd is om gekarnd te worden).
Ook gisten, b. v. van gemalen rogge, met
heet water gemengd. !'. 142.
s u r k , ook wel s u r e s u r k , s. (zandstr.)
wilde zuring; rumex acetom, vooral op lage
gras- en hooilanden groeiende. Vgl. sûr-
blêdden en sûrstål.
s û r k l a v e r , s. zure klaver, oxalis ace-
tosella, eene plant, die niet door het rund-
vee , maar wel door schapen genuttigd wordt;
vandaar ook s k i e p p e k l a v e r genoemd.
SÛrstâl', (KleisGr.) s., ook pi. s û r s t a l -
l e n (Dongdl.) wilde zuring. Zie -turk.
SÛrstip', s.n., zure eiersaus, hoofdzakelijk
bereid uit meel, eieren, azijn en water.
S û r a t i p en r a e n d e b û t e r b r û k t m e n
b y f i s k . Slj. en Rj. 1890, 8".
SÛr'trôCh, s. trog, waarin de gemalen
rogge door den bakker te gisten wordt ge-
zet. B. 142. Zie breatrôch.
S Û r ' t s j e t t e l , s. groote ketel, waarin het
water wordt gekookt ter bereiding van rog-
gebrood. B. 142.
SÛr'tÛt, s. eg. zuurtoef , zuurmuìl, schimp-
naam vooral voor een onvriendelijk vrouws-
persoon. W. D. I'oel bitsj. 8.
SUs, s. bedwelming, verwardheid van
zinnen, tijdelijke onbewustheid. — D y m a n
r i n t y n 'e s û s , h y w i t n e t g o e d
h w e t h y d o c h t , hij handelt onbewust.
— Yn 'e s û s d e r h i n n e r i n n e , geheel
afgetrokken, half bewusteloos rondloopen.
— Hy s û p t h i m y n 'e s û s , bedrinkt zich.
R. ind T.2, 308'. — H y is i v i c h y n 'e
s û s , o m d a t syn wiif d r i n w t b l i n e
n e a r r i n g , G. J. I , 67 en 68.
wumkes.nl
242 SUT.
flauwte, bezwijming, onmacht. H y k r i g e
in s l a c h o a n 'e h o l l e , d a t e r y n 'e
sûs foei. — Hy foei m e i in h i r d e
s t u i t o p i t i i s , s a d a t e r y n 'e s û s
'' r e k k e . — Us m e m s k r i k t e s a d a n i c h ,
j d e i h j a f e n 'e s t o e l g l i e d , a l h i e l
i y n 'e s û s , in zwijm.
Ook in gunstigen zin (van een klein kind);
D ê r h a t ás m e m m y w i d z e , s a s i l l i e h
y n 'e s û s , Nij Fr. Lieteb. no. 50, blz. 140.
Dim. sûs'-e, lichte roes. F e n 'e L j o u -
w e r t e r . w;. i m e r k e m e i i n l y t s sûs-
k e w e r D P ; h û . L,a p a n g e l j e . R. ind
T.2, 276'.
s u s j e , v. sussen, tot bedaren brengen.
Hwet waerd dat minske kwea! Ik
s u s se en J a n w o e i t b i k l a u w e , be-
dekken, bemantelen. A. Ysbr. (1861), 18.
| — I n b e r n y n 'e s l i e p s u s j e , in slaap
I sussen. Ind. B 133. Vgl. bisusje, ook del-
bêäzje, z. d.
s u s j e , s. n. geringe som gelds. — I n
horloasje hat men t s j i n w i r d i c h
f o r in s u s j e . — Dy t s j e t t e l h a w i k
y n 't b o e l g û d k r i g e f o r in s u s j e .
s û s ' k r e a k e l i n g , s. krakeling, luchtig ge-
i b a k , in den vorm eener 8; pi. sûskreakelin-
gen of sùskreakels. Alm. 1854.
| s u s t e r , s. f. zuster. Zie sister.
s u t e l , s. het venten met koopwaren. —
Op'e s u t e l r i n n e , loopen te venten. Fr. Hfr.
VII, 62. — De j o n g e f a m m e n b i n n e - ,
r i n n e g r a e c h o p 'e s u t e l , laten zich
gaarne zien, vertoonen zich gaarne op straat.
s u t e l d e r , s u t e l e r , s. eg. venter met
koopwaren. — K e a p j e j y i e r d a p p e l s
f e n s u t e l d e r s , d e n h a jy k á n s o p
min en djûr.
s u t e l j e , v. venten. H y s u t e l t m e i
i e r d a p p e l s , r a p e n en w o a r t e l s , ver-
koopt die bij kleine hoeveelheden langs de
huizen. — S u t e l j e m e i d e k a r r e , d e
k o e r , i t s k i p , d e ÎV e in.'Cornpos. brea-,
yriente-, ierdappel-, tsjiis-, turfútsutiìje.
Ook rondloopen, b.v. om bezoeken af te
leggen: H a r k e is o a n 't ô f s k i e d - n i m -
m e n , hy s u t e l t f e n 't i e n e e i n f e n
'e s t ê d n e i 't o a r e .
s u ' t e l o f f e , s. schip, waarmee van de
eene plaats naar de andere gevaren wordt,
om koopwaar aan den man te' brengen.
Ook: s ú t e l s k i p .
 SUT. 243
Stl'telskip, s. n. Zie sutelko†fe. Dim. su-
telskipke. Vgl. sutelder.
su'telturf, s. turf, waarmee langs de hui-
zen gevent wordt. • - S u t e l t u r f i s i n
soarte minder as de b e s t e . —
K e a p j è j y s u t e l t u r f b y b y t s j e s to-
gelyk, den ha je g r i f djûre turf.
s u t e r i c h , adj. en adv. onfrisch. niet
voldoende gereinigd, min of meer onzinde-
lijk. — Dy b e r n s j u g g e d e r a l t y d
like s u t e r i c h ú t ; hja w i r d e ek f a e k
m a r h e a l g o e d w o s k e n . -- I t i s b y
ús b û r m a n t i g e s u t e r i c h om h û s e n
h e a r.
Ongezond van uiterlijk, niet welgedaan,
verlept. Suterich en o n s j u c h fen
t r o a n j e . -- S y n s k o u w i n g is a l t y d
l i k e s u t e r i c h . — H j a l i k e n de hie-
]e n a c h t o m s w i e r d t o h a w w e n , s a
s u t e r i c h s e a g e n h j a d e r út.
Haveloos van kleeding. H y r i n t d e r
s u t e r i c h h i n n e . — Dy b e r n b i n n e
suterich klaeid.
Onaangenaam, buiig, koud en nat (van
weersgesteldheid) s u t e r i c h w i e r . Sw.
186', 80. Vgl. snústerich.
Overdr. minder gunstig, slecht: Do s t i e
i t d e r a l h w e t s u t e r i c h f o a r , toen
stond het er niet gunstig voor. Fr. Wjn. III, 22.
s u t ' m e s t s j i i s (Nes', W. Dongdl.) voor
s w i e t i n ô l k e n t s j i i s ; in het Waterland
ook wel verkort tot s w i e t m e s t s j i i s , s.,
zoetemelkskaas. —' H j a h i e n e a l Ie g e a r
h w e t for i t k r e a m w i i f yn i t b r a s -
k o e r k e : de i e n e in s u t m e s t s j i i s en
de o a r e i n b ô l e b û t e r . B. ind T.3, 348 6 .
Zie swietmôïkstsjiis.
s u v e r , adj. en adv. zuiver, helder,klaar,
rein, zindelijk, schoon. — Dy m ô l k - a m e r
is g o e d s u v e r . — In s u v e r e l o f t , —
snvere bûter. — Sa s u v e r as glês.
H. in Epk. 465.
onvervalscht, onvermengd. — S u v e r g o u d .
— D i z z e s û k e r is g o e d s u v e r , is. niet
vervalscht. — I n g o e d F r i e s w o l s y n
tael suver hâlde.
Volkomen gezond, in 't reine. — M e i
s y n b o a r s t is 't n e t s u v e r .
Overdr. Dy s a e k is s u v e r . — Su-
v e r o a n 'e l e v e r , zuiver op de graat,
onschuldig. — H y h â l d d e f o l , d a t e r
net mei hofke h i e , m a r men koe
wumkes.nl
SÜZ.
s j ê n , d a t er n e t s u v e r o a n de le-
v e r w i e r , niet geheel onschuldig. — Zoo
ook: n e t s u v e r e f t e r i t f e s j e .
Als adv. geheel, volkomen. S u v e r s k j i n ,
• •- D a t w e t t e r i s n o c h n e t s u v e r
kâld. — Suver wyt. — Suver wier.
— Ik bin der suver mei lans,
m e i o a n , geheel ten einde raad. — I k
h a w s u v e r n e a t , in 't geheel niets.
SÛze, (jongens speeltuig) s. een rond stuk
leder, een knoop of een dun, rechthoekig
stukje hout, dat de jongens met een touwtje
in het rond slingeren, om er een suizend
geluid mee te maken. Ind. ES. 133. Dongdln.
snûrrebout.
SÛ'zebolje, v, suizebollen, half bedwelmd
zijn. I n m a n , d y o p i n j o u n t y d h w e t
al t o f a e k d e b o a i j e m f e n 't g l ê s
oankipe hie, sûzebolle n e i h û s ta
ld. X I , 30.
' s û ' z e k o p , s. m. iemand, wiens hoofd
suist van het zuipen en zwieren. Tj. V.
Alde Baeije, 136.
SÛ'zenane , interj. Ook wel: suzenane.
s û z i c h , s u z e r i c h , adj., suizelig, draaie-
rig, bedwelmd, dommelig. — Ik b i n s a
s û z e r i c h y n 'e h o l l e , i t s û z e t m y
f o a r 'e e a r e n . — S û z i c h en r û z i j c h
y n ' e h o l l e . R. ind TV, 1301— D e h o l l e
i s m y r û z i c h en s û z e r i c h . Ibid 160'.
— T o B a k k e f e a n si e t e n i n f i i f e n -
t w e i n t i c h s k e v e (half dronken) e n sû-
z i g e h y n s t e k e a p e r s . Ibid 128".
s û z e r i g e n s , s. suizing. Us m o e i k e
h a t in b o e l l é s t fen s û z e r i g e n s y n
'e h o l l e .
s û z e l j e , v. freq. aanhoudend zachtkens
suizen. — De w y n s û z e l t t r o c h i t l e a f
f e n 'e b e a m m e n . Zie sûzje.
SÛzje, s ú z j e (W.dongdl.): s û z e l j e , v.
suizen. — I t s i e d e n d w e t t e r s û z e t
y n 'e t s j e t t e l . — Dy t o n g e r b u i k o m t
o e r ús h i n n e ; i k h e a r de r e i n a l sûz-
j e n . —• L j e a f d e - a m m e s û z e t || . . .
|| E n m i n n e n o c h t brûzet || M a r
i e n s h j a r t r o c h ' e i e r e n . v . Loon, Lieteb.
no. 29 , bl 62. -^ 11 s û z j e n d g o u n z j e n
f e n k l o e k e bijKes op 'e h e i d e . v. BI.
Bik. 7. De h o l l e d y g o u n z e e n dy
s û z e d e r f e n (van het harde schaatsrijden)
R. ind T. s , 373».
Prov. — Dy 't o a n d e w e i t i m m e r t ,
 SWAB. 244
s û z j e d e e a r e n , tuiten de oorendoor het
gepraat van bedílzíeke voorbijgangers. B. 464.
s w a b b e r , s w a b b e r t , s. zwerver, iemand
die een zwervend leven leidt, en te land of
te water rondzwalkt. Dy s w a b b e r h a t
yn alle c a r d e n west. — Hy h a t nou
syn thús-1)y de i e n e , d e n b y d e o a r e ,
dy e a r m e s w a b b e r !
A l d - s w a b b e r ; bij G. J. als vleinaam,
voor iemand die, ofschoon niet oud van ja-
r e n , reeds verschillende wederwaardigheden
heeft ondervonden. J o l 1 e - m i i c h , h o d u s ,
â l d s w a b b e r , || K o i n s t e n i m m e r
n e t y n s t ê d ? G. J. 1, 50. Vgl Halb.
Lex. 80.
Ook landlooper, bedelaar. D e s w a b b e r
f r e g e om i n g a v e . Windsma, Bik. 2.
Oud, half afgedragen kleedingstuk, waar-
mede men door weer en wind kan loopen
en dat een zwervend persoon nog dienst kan
doen. In âlde siden t a b b e r t , . . .
d a t is n o c h k r e k t sa'n s w a b b e r t .
B. ind. T.*, 206*.
Als scheepsterm, voor een dweil of lappen
aan het einde yan een stok gebonden, om
het schip er mede schoon te houden. Hl.
s w a b e r t , meer algemeen: s t o k d w e i l .
Zie daar.
s w a b b e r j e , s w a b j e , v., zwalken, zwer-
ven. — E n J a r i c h s w a b b e a s r i d d e r
r o u n . Sw. 1872, 77. — S w a b b e r j e o e r
'e sé. Sw. 1852, 5.
Ook zwemmen, van watervogels. — S w a b-
b ' r e t e i n en g i e s o p s t r e a m e n , G. J.
1, 174. Zie ook: Fr. Hfr. I I , 189. ld. V I ,
21. Sw. 1858, 13.
SWabTberkoer, s. mand waarin koop-
waar werd gevent door rondzwalkende koop-
lieden van het geringste slag. Ind. il. 133.
s w a b t e r l i b b e n , s. n., zwervend leven.
Pr. Hfr. V I I I , 18.
S W a c b e l , s. m., onbeduidende snoever,
zwendelaar. Fr. Hfr. IX, 81. — I n n u v e -
r e s w a c h e l , een ongemanierde lummel.
s w a e r d , s w a r d , s. n. zwaard of zwoord
van spek, het dikke deel van een varkens-
huíd, — De s i d e s p e k h i n g e t m e i ' t
s w a e r d (ook: m ei d e s w a e r d k a n t ) n e i
it rikpaed. — Beppe kin it swaerd
n e t m e a r b i t e . — I n s t i k s w a e r d ûn-
d e r ' e d r a i s k a m m e l fen i n h a e i w e í n .
— Prov. I k h a w l j e a v e r , d a t m y í t
wumkes.nl
SWABIJE.
s w a e r d o p 'e h o l l e s k r o k k e t (droogt),
a s a l t o f o l l e r e i n . Telt. M. S. 19. - fíg.
t r o c h y 1 e n s w a e r d , door hart en nieren.
— D a t w i r d g o n g de â l d m a n t r o c h
y l en s w a e r d h i n n e , trof hem diep in
't hart. B. ind T.2, 87":
PI. swaerden, de zwoordjes, welke men
van gebraden spek afscheidt. — Prov. D y
' t s e l s n e t o a n 't s p e k k o m m e k i n ,
g i n t in o a r f a e k de s w a e r d e n net.
B. ind T. s , 265". Compos. speksu-aerd.
* s w a e r d , s. n. de korst van veenland,
welke wordt verwijderd vóór er tot vervenen
wordt overgegaan. Halb. A, 672, 709.
s w a e i , s. zwaai, wending. — W y k i n -
n e h j i r d e s w a e i n e t k r i j e , het voer-
tuig niet wenden. — H a l b e w i e r s a
s k e e f as in k r o a d e , m a r hy n a e m
l i n i c h de s w a e i t a de h e r b e r g e y n .
Ook zwaaiende houding, — beweging,
veel vertoon. — I k k e n h i m f e n l i e r r e n
wol o a n syn s w a e i . — S l j u c h t , ien-
fâldich b i n n ' w y , w â l d t s j e r s : Grea-
t e s w a e i o a n f o l i e d i n g e n || J o w t
m e n d ê r o m h j i r e k n e t . Sw. 1859,
75. — M e i i n n u v e r e s w a e i s e t t e
(de F r â n s k e ) b r i l l e - k e a p m a n s y n
k a s k e o p i n s t o e l . Ts. Tuwzen, 198. Vgl.
swé.
Het zwieren van een losbol. — J e l l e i s d e
h i e l e d e i w e r o a n 'e s w a e i , loopt
van de eene kroeg naar de andere.
s w a e j j e , v. zwaaien, slingeren. — D e
m a t r o a z e n s i e t e n y n 'e m e s t e n
s w a e i d e n m e i d e m u t s e. — De k o a l -
siedtêrskers kamen s jongende
t h ú s en s w a e i d e n d e f l a g g e n o e r
de h o l l e n fen de s k o a l l e b e r n . —
Den d r a e i en s w a e i i k , as in l j i p ,
O e r d e i e n e e n o a r e s i d e (van een
sehaatsrijder). v. • 1., Bik. 105. De s k i p -
p e n k i n n e d ê r n e t s w a e i j e , het vaar-
water is te smal. — Overdr. I t h y n j d e r
i s s w a e i d y n 'e s k o e n , het heeft de
hoeven buitenwaarts gericht. B. 225. — P i -
ter s w a e i t d r o n k e n de b a r r e n lans.
Ook: veranderen van wil, meening, in-
zicht, stelling, richting. — H a r k e h â l d -
d e e a r s t s y n s t r i n g f ê s t , m a r ào 't
ik h i m d r i i g d e , b i g o u n er t o s w a e i -
j e n , toe te geven. — F o r l i n e j i e r w i e r
D o u w e y e t s o s y a e l , m a r s o n t dy
 SWAERM.
t i i d is e r s w a e i d , van politieke rich-
ting veranderd. Compos. omswaeije.
s w a e r m , s w a r m , s. zwerm. — In
s w a e r m b ij e n. Zie siverm.
s w a g e r , s. m. zwager, schoonbroeder.
Ook sweager. z. d.
s w a g g e l j e , v. zwachtelen, met een
zwachtel omwinden, (van een pasgeboren
kind). — L y t s e b e r n w a e r d e n a l e a r
s w a g g e l e , ingebakerd. — S w a g g e l -
je e n y n 'e r u f t e n b r i n g e . ld.
XV, 44. — Ook wel: Yn i t p a k
bringe.
Elders ook: s w a n g e l . j e .
s w a k , adj. en adv. zwak, teer. — I n s w a k
lichein. — In s w a k m a n . — In s w a k k e
h o l l e . — I t i i s i s d ê r s w a k , broos. —
Dy f y o e l s n a r e h a t dêr in s w a k
s t e e d . — Ook slap, ziekelijk. — 't I s y e t
s w a k s p i l m e i h j a r , van eene zieke, die
nog niet hersteld is. — I n s w a k s k i p ,
dat mei pompen boppe wetter
b l i u w e m o a t . overdr. ook van een zwak,
ziekelijk persoon gezegd.
onvast, onzeker. — M w e n t d i t i s m a r
i n s k û l k l e e d , d ê r "t h j a h j a r s w a k
g e l o v e m e i s i i k j e t o b i s t o p j e n . G.
J. II, 112. — I k h a w d e r s wak(ke) m o e d
o p , ik vrees, dat er niets van komt. — I n
swak k a r a k t e r ,
Ook gevoelig.— I n s w a k k e s i d e . Overdr.
een zwak punt, dat het minst verdedigbaar
is. — I m m e n op d e s w a k k e s i d e o a n -
k o m m e , om iets van hem gedaan te krij-
gen. — De d i e d f e n d e f o a r s t w a e r d
mar swak fen syn f r j e o n e n forde-
gene.
s w a k , s. n., gebrek aan vastheid van
karakter. — H y h a t i t s w a k , d a t e r
g j i n n é s i z z e k i n , geen verzoek kan wei-
geren.
voorliefde, vooringenomenheid. — D a t
h a l o a s j e , d ê r h a 'k i n s w a k o p : d a t
hat myn omke d r o e g e n .
s w a k h e i d , s. zwakheid. — Yn d i z z e
t i i d (fen d e â l d e r d o m ) h a b j y d e
s w a k h e i d fen de b e r n s k h e i d w e r
op nij. G. J. I I , 105. Zie swakkens.
s w a k j e , v. zwak maken, verzwakken.
Salv. 107. Vgl. forswakje.
s w a k k e l i n g , s. iemand die zwak is,
zoowel in liehamelijken als in geesteijken
wumkes.nl
245 SWAN.
zin. — A s d e r l i j e n ef û n r j u c h t y n d e
w r â l d wier, den foer de s w a n n e -
r i d d e r d e r o p ú t , om d e s w a k k e i i n -
g e n t o s t y p j e n . Sw. 1904, 51.
s w a k k e n s , s., zwakheid. — M a n -
nich-ien koe fen s w a k k e n s n e t wer
o p ' e f o e t t e n k o m m e . Porj, 1904, 110.
Teerheid, broosheid , breekbaarheid, on-
vastheid van karakter, te groote inschik-
kelijkheid. Vgl. swak, als adj. en s. Vgl.
ook: swakheid.
s w a l k e b r o e r , s. m. zwerver, zwalker.
Zie: swalker.
s w a l k e r , s. ni. zwerver, die te land of
te water rondzwalkt. M e i h i m e l s h o e d e
komt mannich swalker 'bihalden
t h ü s . Sw. 1904, 113. — I n e a r m e s w a l -
k e r , iemand, die ventende of bedelende
rondtrekt en het medelijden opwekt.
s w a l k j e , v. zwalken, zwerven, reizen,
ook onder minder aangename omstandig-
heden. A. 646. — F e n i t i e n e l â n n e i
't o a r e s w a l k j e . — S w a l k j e n d y n
r e i n e n w y n \\ D r e a u e r f i e r w e i . N.
Fr. Lietb., 2e druk, no. 16, blz. 44. — H y
s w a l k e t wit h w e r e a r n e n e i de
f r o u l j ue.
s w a m , s. n. zwam, ziekelijke uitwas aan
boomen. Ook taebereid zwam , dat lichte-
lijk vuur vat, waaraan men de pijp kan
aansteken. Vgl. tonder.
s w a n , s. eg. zwaan, cygnus; n j û t e of
n j u w d e s w a n , tamme zwaan, cygnus
olor; w y l d e s w a n , ook g û l - of k l o e k -
s w a n , wilde zwaan, cygnns musicus. — O a n
'e f i v e r k a n t , d ê r l e i n e n d e s w a n -
n e n s m u k op 't s ê f t e m o a s . W. D.
Fr. Hfr. 1901, 230. — A s i n s w a n y n 't
r i n n e n d w i e t , s a l i t i k my m a r g i l -
d e , v.Blom, Blk.DeReedrider, 105. — Prov.
In s w a n is s y n f e a r r e n sa wol ne-
d i c h a s d e m o s k , heer en werkman
behoeven beiden hun inkomen. B. 517.
Ook somtijds als naam van een herberg.
Dim. s w a n t s j e , s ' w a n k e . — Y n 't
S w a n t s j e s t e k ik g r a e c h ris oan.
Fr. Lieteboek no. 48. —• Oudtijds ook als
zinnebeeld in de vlag van Molkwerum. I n
s w a n k e , y n i t w y t f e n 'e f l a g g e n ,
f e n 'e s é f a r j e r s f e n M o l k w a r r e n ,
R. ind T.8, 330".
s w a n g , s. zwaaiende en slingerende be-
 SWANG. 246 SWAN.

weging met de armen, onder het loopen. — Oudemans Flora Til, 165. - ld. VI, 7,
Dy h a t g â n s k i n s w a n g , heeft veel ge- s t o e l t sj e b l o ra.
zwaai. s w a n ' n e h â l s , s. hals van den zwaan,
Beweging van de lucht, door zwaaien en fig. I n s w a n n e h a l s o a n e l t s e k a n t
zwenken veroorzaakt.— H y w i e r t r o c h d e fen i t ûl e b o o r d , de figuur vaneen zwa-
s w a n g f e n i n h i r d d r a v e r û r i d e r 'e nenhals aan eiken rand van het houten be-
f o e t t e n r e k k e . — Dy p o d a g r a p j u k t kleedsel der uiteinden van de nok eener
e n f l i m e t (de l i j e r s ) s a g r o u l i k t r o e h boerenschuur.
i e r e n en s i n e n , d a t se f e n 'e s w a n g Ook: een gebogen ijzer, waarmee de giek
f e n i n b u f f e l s k e j a s a l m o a r t en van een schip aan den mast gehaakt wordt.
b r â n r o p p e , R. ind T / , 129<*. s w a n ' n e j a u h í . De jacht op zwanen. — By
Kracht fen de luchtstroom, bij snelle vaart H o x w i e r , (een state) b y M a n t g u m ,
daar tegen in. B y F e t s e-p u t t o D o k - h e a r d e â l d t i i d s i t r j u c h t f e n s w a n -
k u i n n a m e n t w a I n g e Is m e i w j u k - n e j a c h t o e r h i e l B a e r d e r e d i e l . Vgl.
k e n m y o p y n 'e l o f t . Y n 'e f l j u c h t tïwannephats en swannerjucht.
waeiden mydehierrenstraelrjucht s w a n ' n e m e l k e , v., de zwane-eieren tel-
e f t e r û t , m e i i n g e w e l d , e f t se m y kens op één na uit het nest halen , waarna
ú t 'e h o l l e w e i s k o e r d w a e r d e n ; en er door de zwaan steeds meer eieren wor-
d e i e n e I n g e l s t r o e p i t f e l o p , f e n i den bijgelegd. Vgl. hinnemelke.
'e f i n g e r s e i n e n ôf o a n 'e e a r m t a k - s w a n ' n e m e l k e , v., over eene sloot sprin-
k e t a ; s a f û l e i n d i c h w i e r d e s w a n g . gen met den polsstok, waarbij het eene been
R. ind T.2, 49* en 50" (een droom). — As om den stok wordt geslagen. Ook: s w a n-
w y t a i n s t ê d ú t r i e d e n , g y n g i t sa n e p o a t w i p p e .
h i r d , d a t de p o a r t e n t ì s f e n ' e s w a n g s w a n ' n e n ê s t , s. n. het nest eener zwaan.
h a s t e f t e r n e i f l e a g e n . Eîett. en Posth. { Ook de voorste bank op eenen boeren wagen,
Onze Reis. 197. welke door het a-anbrengen van planken,
s w a n g , s. gebruik, gewoonte, mode. — j als zitplaatsen, voor een rijtoevtje is inge-
Do 't k o f j e en t h é y n s w a n g k a m e n , ! richt.
r e k k e d e s û p m o g g e o a n 'e k a n t . — s w a n u e ' p y l k , s. groote veer uit den vleu-
Y n 'e t i d e n , d a t d e h o e p e l r o k k e n gel eener zwaan, vroeger vooral als schrijf-
y e t y n 'e s w a n g w i e m e . pen gebruikt. A. 528. B. 264. Zie pylk.
s w a n ' k e b a s t , s. m. losbol, iemand op ! s w a n n e ' p l e a t s , s. boerenhofstede, waar
wiens woorden niet valt te vertrouwen, voorheen zwanen mochten gehouden worden,
snoever. —• S w a n k e b a s t e n f e n f e i n - ingevolge het recht van den landheer, of
t e n , losbollen, A, 186.— H w e t d o c h s t waarbij een recht van zwanenjaeht behoorde.
m e i d y s w a n k e b a s t o p t o s l a e n , Zie bij swannejacht en steanr.'-p'icht.
waarom zoekt gij gemeenschap met hem? s v ç a n n e ' p l o m , s collect. zwanendons. —
B 129. Zie ook Fr. Hfr. V , 138, W. D.Th. ! I n b ê d f e n s w a n n e p l o m . Sw. 1853, 85.
Ulesp. 80. s w a n ' n e p o a t w i p p e , v. bijzondere ma-
s w a n n e b l o m , s. (Waterland), nymphaea nier van springen met één been om den
alba, waterlelie, dr. Oudemans, Flora I, polsstok. Zie swannemelke.
259.— L a n g f o r g e t t e n s w a n n e b l o n a - s w a n ' n e p o p e l , s. butomus umbellatus.
m e n I D r i u w e r B o p 'e s t i l l e m a r , Zie bij swanneblom.
|| A l d e F r y s k e w a p e n b l o m m e n ! R. s w a n n e ' r í d d e r , s. m. zwanenridder (uit
ind T.2, 67". — D ê r c l r i u w ' y n p o e l de Oud-Germaansche godsdienstíeer.) D e
e n p e t t e n || De p o m p e b l ê d d e n o m , s w a n n e r i d d e r f o e r y n i n s k i p k e soli-
|| D ê r k o m t i n b l o m ú t s e t t e n , || der roer. Dêr s w o m m e n swannen
D a t is ú s s w a n n e b l o m . Sw. 1850, 3. f o a r , dy 't i n g o u d e n k e a t t i n g om
Vgl. Halb. Lex. 980. Zie pompebUdden. 'e h a l s d r o e g e n , d ê r 't i n h o g e r e
In sommige kleistreken en elders ook wel k r ê f t y n s i e t . Enasderlijenofûn-
voor de butomus umbeïïatus (Henn.dl.) s w a n - r j u c h t y n 'e w r â l d w i e r , d e n f o e r
n e p o p e 1, zwanenbloem, waterlisch, dr. d e s w â n n e r i d d e r d e r o p ú t , om d e

wumkes.nl
 SWANNE.
s w a k k e l i n g e n t o s t y p j e n . Sw. 1904.
50 en 51.
s w a n ' n e - r j u c h t , s. n. het recht van eenen
landheer om zwanen op eene verpachte hof-
stede te mogen houden. Zie bij stvanne-
jacht, swannemelke en swannephats.
s w a r m , s. zwerm. Zie surerm. Vgl. ook
su-aerm.
s w a r m h o e d z j e , v. bij eene bevalling
wachten en bijstaan,—Us m e m w i e r b y
E t s e n s A n k t o s w a r m h ó e d z j en. Hier-
voor ook: i t o n w a e r ôfwachtsje.
Leeuwdl. en elders.
s w a r r e , v. zweren, een eed afleggen.
— De o f f i c i e r s w a r t i t P a d e r l â n
t r o u . — R i m e r j s w a r d e b y h e e c h en
l e e c h , d a t er i t n e t d i e n hie.
Overdr. de voorkeur geven aan, hoogen
prijs stellen op. — H y s w a r t b y (heeft niets
liever dan) i n g o e d g l ê s w y n , s p e k -
s t r o u , W a r g e a s t e r r e d e n s ensfh.
ernstig beloven, verzekeren. D ê r s c i l l '
wy as F r i e z e n s w a r r e : Aldfaers
erf, wy w e i t s j e o e r D y ! N. Fr.
Lieteb., 2e dr., no. 5, blz. 17. — M e n s c o e
s w a r r e , d a t it b r o e r r e n b i n n e , sa
l y k j e hj a op-in o a r .
Prov. F l o k k e n e n s w a r r e n i I s 't
w a p e n fen M o l k w a r r e n . R. ind T a .,
330». Vgl. H. in Epk. 469.
s w a r t , adj. en adv., zwart van kleur. —
S w a r t hier. — S w a r t e ferve. — Swar-
te tarre. — S w a r t e krie. — S w a r t e
l y s t e r . — S w a r t y n 'e r o u w e . — S a
s w a r t a s r o e t , as d e n a c h t . — De
t s j e a f h i e h i m s w a r t om 'e h o l l e
m a k k e . — Prov. S w a r t o p w y t . d a t i s
p r e f y t , een schriftelijk bewijs van schuld
of van eene overeenkomst heeft (dikwijls)
zijn nut. B. 536.
Donkerkleurig: S w a r t b r e a , goed door-
bakken roggebrood, dat donkerbruin van
kleur is, in tegenstelling met b l e e k b r e a .
— L y t s e K l a e s l e i t y n 'e s w a r t e
m o d d e r , in het graf. — I t s w i r k is
s w a r t . Lietb. 2e dr., no. 23, blz. 54. —
Ook vuil, bemorst. S w a r t e h a n n e n . —
P i j , h w e t b i s t û s w a r t om 'e h o l l e ,
f anke.
Overdr. als slecht: — Op i n s w a r t e
(slechte) n a m m e l i z z e . R. indT.*, 212".—
I m m e n mei s w a r t e o n t a n k b i l e a n -
wumkes.nl
247 SWART.
je. — Prov D e d i v e l i s s a s w a r t f a e k
n e t , as m e n h i m ô f s k i l d e r t .
S w a r t y n 'e m û l e , s w a r t o n d e r 'e
t o n g e w ê z e , brutaal zijn. Vels. Sj. de
Fr. 10.
Ook geheimzinnig duister, b. v. in: De
s w a r t e k i n s t , de s w a r t e s p e g e l .
als adv. in de beteekenis van onvriende-
lijk, norsch. — Hy s j o c h t s a s w a r t a s
i n s k o e c h , — a s i n t o e r r e . — Compos.
dof zwart, cffenswart, ierdeswart, ynswart,
inketswart, koolzwart, lampeswart, pìkswart,
roetswart, swartbont.
s w a r t , i , n , de swarte k l e u r , — M e m i s
j i m m e r y n 't s w a r t , zwart gekleed. —
| It s w a r t f e n 'e l a m p e . — Prov. D e r i s
wol s i n o a r c h wyt en s k j i n s w a r t .
s w a r t , s. n. (Dokk. Wouden); roest in het
I koren, elders b r â n , brand. Zie bij brån.
j s w a r t a c h t i c h , - a f t i c h , adj. s w a r t -
i a c h t i g e , s j e r p i g e s w i e t e k a u . For
; hûs en hiein 1891, 77. Vgl. swartich.
s w a r t ' b l ê s d , adj. zwart gebiesd, zwart
met (witte) bles. — I n s w a r t - b l ê s d e e i n ,
hier en daar voor: meerkoet (fulica atra),
Fr. m a r k o l . z. d. Vgl. brúnblês.
s w a r t ' b o n t , adj. zwartbont. — I n
s w a r t b o n t e kou, houn.
s w a r t e , (de), s. eg. een zwart paard.
De b o e r h a t d e s w a r t e f o a r d e s j e a s .
Ook een zwarthuidige, neger, dim. swartsje.
— W y g e a n e n e i de s w a r t sj es. Sw.
1899, 83.
pi. s w a r t e n (de), voor: de clericale ,
politieke partij.
I swartens, swartigens, swartich-
h e i d , s. de zwarte kleur, het vuil, — De
s w a r t e n s is n o c h n e t f e n d y n t r o a n -
je: dou moast dy b e t t e r waskje.
s w a r t ' f e r v e r , s. iemand, die kleeding-
stoffen zwart verft.
s w a r t ' f e r v e r i j , s. werkplaats van een
zwartverver.
s w a r t ' g a t , s, soort van appel. — Ook
bijnaam van een ekster, als: a k k e s w a r t -
gat.
s w a r t ' g r i i s , adj. grauw.— I n s w a r t -
g r i z e loft.
s w a r t ' f e r v j e , v. Kwartverven, onder an-
dere van kleedingstoflen.
s w a r t ' h i e r r i c h , adj., zwartharig, met
zwart haar.
 SWART.
SWarthÛ'dicll, adj. zwarthuidig, met
donker getinte huid, bv. van een neger.
s w a r t i e h , adj. min of' meer zwart, vuil.
Zie swartachtùf.
s w a r t i c h h e i d , s. Zie swartens en swar-
tigens.
s w a r t i g e n s , s. zwartheid, vuilheid. Zie
swartens en swartichheid.
s w a r t ' k y k , s. iemand met donker haar
en oogen, zwart van uitzieht. Vgl. ook:
swartleop.
s w a r t ' k o p , s. eg., iemand met zwart
hoofdhaar, wenkbrauwen, enz. Overdr. vuil,
ongewasschen persoon.— IJ s s m i d . d y â l d e
s w a r t k o p . Ook: rietgans. anser segetum
s w a r t k o p k e , s. plant. Ook: s w a r t -
k o p - r a e i s. (grassoort).
s w a r t ' l e k k e n s k , adj. zwartlakensch,
van zwart laken gemaakt. — fn s w a r t -
1 e k k e n s k e jas.
s w a r t l o k ' k i c h , adj. met zwarte lokken.
— In s w a r t l o k k i c h bern.
s w a r t ' m e i t s j e , v. zwart maken. Dy
j o n g e h a t h i m o m 'e h o l l e s w a r t
m a k k e m e i r o e t . — Overdr. belasteren,
bekladden. H y h a t m y s w a r t m a k k e
by de b o a r g e m a s t e r .
s w a r t m û t s e , s. zwart zijden of katoe-
nen muts, die de vrouwen onder het oor-
ijzer dragen. H j a r i n t y n 'e b 1 e a t e
s w a r t m û t s e , «onder oorijzer over de zwarte
muts. — dim. s w a r t m û t s k e .
s w a r t s e l , s. zwartsel, als verfstof ge-
bruikt, ook voor 't poetsen van kachels.
s w a r t ' s e l d o a z e , s. houten doos, met
zwartsel voor huishoudelijk gebruik, dim.
s w a r t s e l d o a s k e . — f ig. ook wel voor een
ijverige, doch zwakke huisvrouw. Hiervoor
veelal: s p o e n n e n o f s p o a n n e n d o a s k e .
s w a r t ' s e l t o n n e , s. zwartselton, vat waarin
zwartsel bewaard wordt. — Overdr. morsebel,
een vuil, slordig en lomp vrouwspersoon.
s w a r t s i e d ' , s. n. zwartzaad, als voedsel
van de kanarievogels. Meestal bestaat dit
uit een mengsel van w y t s i e d (het bekende
kanariezaad) en s w a r t s i e d (koolzaad);
maar het witte, waaraan de kanarie de
voorkeur geeft, pikt hij 't eerst op en d a n
s i t e r o p s w a r t - s i e d , en heeft zich tij-
delijk een schralere leefwijze te getroosten,
dan hij meest gewoon is. (Ook in fig. zin
gebruikelijk.)
wumkes.nl
248 SWEAL.
! s w a r t s o p ' , s. drop, gestold aftreksel van
' de zoethoutplant (in zuidel.Europa gekweekt),
succus liquiritiae. Ook wel: swiethout, z. d.
s w é , s. n. zwad, zwade, regel of ri) ge-
; maaid hooi op het land. — I t h e a l e i t o p
I s w é , pi. s w e ë n . — De b o e r s t i e t m e i
i y n 't s w é , mee op het land aan het zwelen
van hooigras. —Overdr. H y s t i e t a l w e r
; m e i y n 't s w é, hij is al weer mee aan 't werk.
Schelt. MS. 45, 59. — G o n g j o u s w é , g a
uw gang. B. Posth. — L a i t s j e n d e g y n g
e l k g y n s w é . ld. VI, 21. — L i t d a t
s y n s w é g e a n , laat het loopen, zoo't wil.
S w é s I a e n , pralen, pochen, zich la-
ten zien en hooren. A, 592. — Vgl. Ov.
Alm. 1836. H. in Epk. 469. BI. Kr. I I , 3.
s w e a g e r , s. m. zwager, schoonbroeder
of behuwdbroeder, als: mans of vrouws
broeder en zusters man. Echter worden de
mannen, die gehuwd zijn met vrouwen, welke
. onderling zusters zijn, k a l d e s w e a g e r s
: genoemd, omdat tusschen deze mannen
; geene wettelijke zwagerschap bestaat. — De
m a n fen inyn w i i f s s i s t e r is in kâl-
de s w e a g e r f e n m y .
I Overdr. J e t (gehucht onder Britswerd),
j Sâun hûzen fet, len hûs m e a g e r ,
! D a t is k i k k e l i k s y n s w e a g e r (oud
i rijmpje). W. D. In Doaze, 67.
i s w e a l , s w j e l , s w e l , s. zwaluw, hirun-
! do, pi.: s w e a l e n , s w j e i l e n , s w e l l e n ,
dim. s w e a l t s j e , s w j e l t s j e , s w e l t s j e ;
— in Friesland vooral voorkomende als:
i h û s s w e a l , hirundo urbica; b o e r e s w e a i ,
j hirundo rustica; i e r d s w e a l , hirundo ripa-
ria; t o e r s w e a l , cypselus apus; en n a c h t -
s w e a l , caprimulguseuropaeus.— Safluch
| a s 't s w e a l t s j e , v. BI. Bik. 29. — F o r -
j i t , f o r j i t , s a r o p t i t s w e a l t s j e . Fr.
L i e t e b o e k j e . No. 27. — N e t i n p r o t -
. ter o f i n s w e a l , || S e a c h m e n o p in
h i k k e p e a l . (in den wintertijd). Kees út
'eWâldkant, 51. — Sa e a r m a s in s w e a l .
i — I n n e a k e n e s w e a l , fig. voor een
kale snoever.
s w e a l ' l e - , s w e l l e s t i r t , s., zwaluwstaart.
j Overdr. aanhangsel of staart langs de zijde
; van een molen, eenigszins in den vorm van
! een zwaluwstaart, en bevestigd aan den kap,
om deze naar den wind te draaien. Ook
| m o u n l e s t i r t , z.d.
I pi. s w e a l l e s t i r t e n , meubelmakers-
 SWEAL.
werk, waarbij de uiteinden van planken of
plankjes gelijkelijk in den vorm van zwa-
luwstaarten worden uitgesneden v zóó, dat ze
ineensluiten en zonder nagels of pennen in
elkander worden gezet en bevestigd.
Ook wel schertsend voor een deftig ge-
Meeden hêerenrok.
s w e a l ' l e s a n g , s. zwaluwzang. Ook s w e 1-
l e s a n g . Sw. 1858, 14, en H. Sytstra
Bloml. 113-— A s d e b o e r e s w e a l m a i -
t i i d s de h e a f e k k e n y n 'e s k û r r e
leech fynt, den s j o n g t er: „Forline
j i e r , || Do i k h j i r w i e r , || W i e r d i t
f e k f o l , ! E n d a t f e k f o l , E n n o u ís
' t a l l e g e a r r e || T i e r e T i e r e , t i e r e
l i e r e : l e e c h . Volksrijmpje. Ibid 15. en 114.
s w e a l ' l e - , s w e l l e s t o a r m , s. zwaluwstorm.
Harde wind omstreeks April, waarna de
zwaluwen tot ons komen. A. 658. B , 394.
Vgl. Harrebommée 146", ooievaarstorm. Ind.
B, 133.
s w e a l ' t s j e b l o m , s. viooltje, viola tricolor.
Ook s w e l l e b l o m , s w e l t s j e b l o m , Fr.
Hfr. IV, 126. Lex. 403.
swealt'sje-, sweltsje-foarboa'de,
(Tersch.), s w a e l t j e f o a r b o a d e . (Amel).
s., bijnaam van den kwikstaart, motacilla
aìba, die weinige dagen vóór de zwaluwen
verschijnt.
Vroeger fig. voor éen of meer Westfaal-
sche grasmaaiers, die tegen den hooioogst,
als voorboden, den aantocht der destijds veel-
vuldige grasmaaiers, h a n n e k e m a e i j e r s ,
of h a n t s j e m i e r e n aankondigden.
Op de kleistreken meer algemeen bekend
als s w e a l t s j e - , s w e l t s j e-w i p s t i r t . —
De k o e k ú t i s i n l o a i j e g ú t , s w e l t s j e -
w i p s t i r t b r i e d t s y n a e i j e n ú t . (Kin-
derrijmpje),
In de zandstreken meestal b o u m a n t s j e
en b o u m a n t s j e - w i p s t i r t , z. d.
s w e a í ' t s j e - f o r j i t ' , s. letterl. zwaluwtje-
vergeet. Dichterl. als zinnebeeld, (met toe-
speling op het geluid van het vogeltje) van
het lichtelijk vergeten van vroeger leed en
smart en kommer. — D e n s j o n g t w e r
i t s w e a l t s j e : F o r j i t , F o r j i t ! — Maar
waar zelfverwijt en gewetenswroeging de
menschen kwelt, F o r dy (voor hen) s j o n g t
i t h i m e l s k e f û g e l t s j e n e t , K. ind T.2,
197». _ F o r j i t , f o r j i t ! S a r o p t i t
s w e a l t s j e . . . E n e l t s is b l i i d m e i
wumkes.nl
•249 SWERV.
d a t f o r j i t t e n , 't J o w t w i l l e o a n
m i n s k e e n d j i e r . Fr. Lieteboekje, no. 27.
swealtsje-, sweltsjetippe, v. Bij het
springen met een polsstok over een sloot,
de éene voet opzettelijk even het water la-
ten aanraken. Ook s k û 1 e b û 1 j e.
s w é b a l k e , s. strook grasstoppels, die op
het gemaaide hooiland langs de geheele
lengte van het zwad is blijven staan, door-
díen de maaier aan het einde van iederen
slag of zwaai met de zeis, de punt er van
eenigszins omhoog wipt en dientengevolge
het gras daar minder kort of in het geheel
niet afmaait.
Ook somtijds als grens tusschen twee per-
ceelen hooiland, waar het gras jaarlijks niet
of minder kort wordt afgemaaid, zoodat er
allengs een vaste hoogere strook ontstaat.
s w é ' b a U s j e , v. maaien, waarbij door
het omhoog wippen van de zeis aan het
einde van eiken slag of zwaai, het gras tot
op onvoldoende laagte wordt afgemaaid.
Dy m i e r a w é b a l k e t . Vgl. vorig art.
s w e e f g e e s t , s. zweefgeest. De H e a r e
m a k k e t Syn I n g l e n sweefgeesten.
Hij maakt Zijne Englen tot geesten. G. J.
I , 206. Ps. 104.
s w e e v j e , s w e v e , v. zweven. De ei-
b e r t s w e e f t o e r g r e i d e en f i n n e . v.
BI. Bik. 105.
s w e l , s. eg. zwaluw; Zie stoeal en de
samenstellingen daarvan.
s w e r k , s w i r k , s. zwerk. — I t w a e i d e
g n a p ; d e r w i e r g o n g yn i t s w e r k .
K. ind T, a , 157«. Zie swirk.
s w e r m , s. zwerm, bijenzwerm. Ook
s w a e r m , s w a r m . E. ind T. a , 200". Syts.
Telt. 63. Zie swaerm en swarm.
menigte. De f e i n t e n t e a g e n j o u n
I op j o u n . by s w e r m e n u e i h j a r t a .
s w e r m j e , v. zwermen van bijen, Syts.
j Telt. 62. — I t k a e m j i f f r o u f o a r , d a t
I h j a r b i j e n s w e r m e n , in zwermen d e
j korven verlieten. — Ook s w a r m j e .
I s w e r v j e , s w e r v e , v. zwerven. I k
I s w e r f , s w u r f , h a of b i n s w u r v e n -
— Dêr s w u r f de m o i t r n i , al i e r , in
! h i e l e k l i b e r m i n s k e n , Sw. 1869, 46.
i Hl. s w u r v e , s w i e r f en s w u r f , ook
j verslingeren, wegsleepen. — De k a e i j e n
w e i s w u r v e l i t t e . B , 160. Comp, om-
'• swervje.
 SWERV. 250
s w e r v e l , s. ook s w e r v e r , s. zwer-
mer, vuurwerk. As 't b r i l l o f t i s , m e ij e
w y s w e r v e l - s j i t t e . Ind. B , 133.
s w é ' s l a c h , s. slag met de zeis bij het
maaien van gras.
s w é ' s l a e n , v. veel uiterlijke vertooning
maken. P r o n k j e en s w é s l a e n . Pr. Hfr.
X I , 168. Zie su-é.
s w e t e , (Hl.) adj. zoete; s w e t e l j e a f ,
zoete lief. Haib., N. O. 298. Vgl. swietert.
s w e t s e , v. zwetsen , veel praats hebben,
pochen, grootspreken.
s w e t s e r i c h , adj. snoevend, pochend,
grootsprekerig. R. Posth.
s w e t ' s e r s b a e s , s. m. een meester in het
zwetsen , een grootspreker. Fr. Hfr. II, 283.
s w e t ' s e r s - e i n t s j e , s. n. voor: een Goud-
sche tabakspijp, met ongeveer half afgebro-
ken steel, zooals beschonken zwetsers ple-
gen te gebruiken. De j o n g e s s i t t e n o u
m e i i n s w e t s e r s - e i n t s j e y n 'e m û l e
t o j e n e v e r s û p e n . Ind. B, 133,
s w e t ' s h a l s , - h a n s , s. m., zwetser. Fr.
Lêsb. 162.
s w e t s k j e , v. zwetsen, pochen, bluffen.
B, 104. R. Posth. As Jimme, 105. Zie
swetse.
s w e t t e , s. grensscheiding; ook wel s w o t-
t e . Zie J. W. Fr. Naaml. 376*.
S ' w e t t e , v. grenzen, belenden. Dat
s t i k l â n f e n m i n e s s w e t (grenst) o a n
S i k k e s i n e s . Ook in 't Westerkwart.
der prov. Gron.
s w e t ' t e s l e a t , s. grenssloot. Zie J. W.
Fr. Naaml. 3766.
s w e v e , As i n e i b e r t y n 'e l o f t , Dy
B w e e f t o e r g r e i d e en f i n n e , v. Blom,
Bik. 105.
s w e v e l , s. f. zwavel, sulphur. I t b a r n t
as p i k en s w e v e l . — B l o m fen swe-
v e l , bloem van zwavel, flor es sulphuris,
in de Apotheek, gezuiverde, fijngestampte
zwavel, als geneesmiddel. D o u ui o a s t
b l o m f e n s w e v e l y n n i m m e , d a t is
g o e d t s j i n 'e s t i e n s w o l m e n .
dim. s w e v e l t s j e , lucifer.
s w e ' v e l p r i k k e , s. swavelstok, een hol
stuk van een hennep-stengel, aan beide
einden in zwavel gedoopt, thans in onbruik.
Overdr. H y h a t s k o n k e n as s w e v e l -
p r i k k e n , spillebeenen, B , 238.
dim. s w e v e l p r i k j e , ook voor lucifer.
wumkes.nl
SW1CHT.
s w e ' v e l s t o k , s, zwavelstok. Zie s w e -
v e l p r i k k e . — H y is m e i i n s w e v e l -
s t o k o a n s t i t s e n , lichtgeraakt, ook ge-
makkelijk op te winden voor iets, dat hem
toelacht. Vgl. ook. A. Ysbr. (1861) 19.
— Dy k r i b b e n f e n f a m m e n m o a t t e
b y 't b o s k f o r k o f t w i r d e , l y k a s d e
swevelstokken, oars komme se
n e t o a n 'e m a n , A, 423. — Hy i s sa
d e u n , d a t er in s w e v e l s t o k yn
sechstiennen brekt
s w e ' v e l s t o k r i n d e r , s. eg., iemand, die
met zwavelststokken langs de huizen vent,
Fr. Wjn. III, 140, (thans tot het verleden
behoorende.)
s w e v e l s t o k s - l a e d ' t s j e , s. n. blikken
bakje voor zwavelstokken, dat men vroeger
bij den haard, ook wel onder den spiegel
in 't woonvertrek had hangen. Vgl. Team-
hakje.
s w i c h t , s w i f t , s. m. een hachje, losbol.
I n r a e r s w i c h t . A, 650. L. in W , 404.
Halb. in Maerl. 453.
s w i c h t , s. gedeeltelijk of geheel opgerold
I zeil op molenwieken, (wegens harden wind).
! De m o u n l e g i e t f o a r (of m e i ) t w a
s w i e h t e n . De molen draait met opgerolde
zeilen op de beide wieken van eene der
roeden. — De m o u n l e g i e t f o a r 'e
s w i e h t e n , als de zeilen van alle vier wie-
ken meer of min in de schuinte zijn opge-
| rold.
I Ook de planken aan den achterwand der
wieken worden wel s w i e h t e n genoemd;
(Henndl.) en elders: w y n b o e r d e n , wind-
borden.
s w i c h t e , ook wel s w i c h t s j e , v. zich
onderwerpen, gewonnen geven, toegeven.
I t f o l k , d a t for n i n w e a g e n s w i c h t ,
F a i t i t o a r l o c h s - s w i r d e k l i c h t . R.
ind T.a, 68'. — H y m o a s t f o r d e o e r -
macht swichte.
Ook zeilen verminderen op de molenroeden,
wegens harden wind. A 651. Vgl. vorig
art. De m o u n l e s w i c h t e , de roeden
uit den wind draaien.
s w i c h t ' s t e l l i n g , s w i k s t e l l i n g , s. De
stelling rondom een hoogen molen, om de
zeilen aan de roeden te bevestigen of te
minderen. — Ho l a n g h i e d e m o u n l e r
n e t op d e s w i c h t s t e l l i n g s t i e n t o
( m i m e r j e n . Forj. 1884, 88. — Noordfr.
 SWIER. 251
s w a c k s t a l l i n g . Bendsen 134. - A651.
Ind. B. 134.
s w i e r , adj. en adv. zwaar. — I n s w i e r
m i n s k e , dikke zwaarlijrige vrouw. Ook
in s w i e r m a n . — S w i e r h e a , hooi, dat
nog groen en niet voldoende gedroogd is.
A 28,519. In s w i e r e f r u c h t , graan van
best gehalte. — M a s t e r s h â n is t o
s w i e r t a l l e n , hij heeft het kind te hard
geslagen. Ind. B. 133. -- De f e t t e kij
w i r d e f oi' s w i e r j i l d f o r k o c h t , voor
veel geld. Sw. 1868, 66. — D a t m i n s k e
is s w i e r (Makkutn: S O P T ) , die vrouw is
zwanger. — S w i e r w a e r , onweder. —
Overdr. I n s w i e r e si Ie l û k e , een zware
taak hebben. — Hy t i l t o a n 't s w i e r e
e in f e n 'e b a l k e , hij is zwaartillénd. —
11 1 e i t h i m s w i e r op 'e ' e a, hij gevoelt
zich zwaarmoedig.—Prov. H w e t s w i è r s t
is, m o a t s w i e r s t w e a g o , het belang-
r i j k s t e m o e t voorgaan.
moeilijk. D a t f a i t h i m s w i e r . — F a r -
w o l || N o u wir.clt i t h e r t m j s w i e r .
Dr. E. Quickborn, 25. — H y (hja) is s w i e r
t o r i s s e n , moeilijk tot een besluit te be-
wegen, ook: moeilijk van huis te krijgen.
Hl. s w i p er.. Hulde II, 234.
s w i e r , s. het zwieren, pretmakend rond-
loopen.— W i e r n e w y r i s o a n 'e s w i e r
|| Op S i n t S t e f f e n ef N i j j i e r . v. BI.
Bik. 89. — M e i i n f a e m o a n 'e s w i c x
gean. — It j o n g folk h a t t i g e syn
s w i e r . Fr. Lieteboekje, no. 54.
Ook pronk, opschik, tooi, mode. — I n
flodder d r a e c h t s e n e i de s w i e r ,
naar de mode. R. ind T. 5.
s w i e r b i r ' d i c h , adv. zwaar gebaard. —
Ik seach d a t s w i e r b i r d i c h folt-
s e n . Forj. 1904, 186".
s w i e r ' b o l , s. m. losbol.
s w i e r e , v. zwieren . pleiziermakend rond-
slenteren , rinkelrooien. Ook fraai gekleed
op straat gaan wandelen. Prov. M e i
s w i e r e n k o m t m e n o p 'e d o p p e n , op
boekweitsdoppen in plaats van op pluim of
veder: in slechtereu toestand.
zwaaien. D ê r s j u c h t m e n 't k w e a
de r y k s t ê f s w i e r e n . v. Blom. Bik. 46.
s w i e r f o e t s k , adj. zwaarvoets, zwanger.
Ind. B, 30, 134.
s w i e r g a t ' t e , adj. zwaar van aars, niet
licht tot opstaan genegen, om iets te doen,
wumkes.nl
SWIER.
in tegenstelling van l i c h t g a t t e ; B, 193.
s w i e r i c h , adj. en adv. smaakvol opge-
schikt, pronkzuchtig. — I n s w i e r i c h
m i n s k e , pronkzieke vrouw. — I n s w i e -
r i c h h o e d t s j e , sierlijk opgepronkte vrou-
wenhoed. — A l t y d s w i e r i c h k l a e i d
g e a n , fijn en naar de laatste mode.
als adv. met bevalligen zwaai. K o m t
m y n f a m k e r i s o p 'e b a e n , D e n r y d
i k , o! s a s w i e r i c h ! v. BI. Bik. 106.
s w i e r i g e n s , s. pronkzucht, pralerij met
kleederdracht.
s w i e r j e , Í . in de uitdrukking: l i c h t e
en s w i e r j e ; last, bezwaar of moeite ver-
i dragen, toegeeflijk en inschikkelijk zijn, iets
door de vingers zien, níet te streng op zijn
recht staan. — M e n m o a t h w e t l i c h t -
sj e e n s w i e r j e k i n n e, wat kunnen ge-
ven en nemen: desnoods niet al te nauw-
gezet zijn. Ook s w i e r e . Koe m e n a s i n
w i m p e l d r a e i j e , L i c h t e en s w i e r e .
n i m m e en j a en. ld. VIII, 141. Comp.
hìswierje, forswierje, oanswierje.
s w i e r k , s. n. zwerk. Salv. 19. Zie
s w e r k . Ook s w i r k z.d.
s w i e r l i d ' d i c h , adj. zwaar van leden,
vooral van gewrichten.
s w i e r m o e ' d i c h , adj. en adv. zwaarmoe-
dig. E. Posth. Fr. Hfr. VII, 161. — S w i e r -
m o e d i c h m o a t ik m e i de h a n n e n it
• h . . ; e . Sw. 1884, 82. — Ook ontmoedigend;
I s w i e r m o e d i c h w i ' r k , moeilijk werk,
| dat niet veel zelfvoldoening geeft.
! s w i e r m o e ' d i g e n s , s. zwaarmoedigheid.
s w i e r i û û l i c h , adj. en adv. belemmerd
| in 't spreken, 't zij door een organisch ge-
brek der stemorganen, 't zij door onbekend-
j heid met eene vreemde taal. H y s e i , y e t
h w e t s w i e r m û l i c h I! En m e i frjein-
] d e , ú t l â n s k e t o n g s l a c h : Forj. 1904,
188-- en 188'- Ook f o l m û l ì e h .
s w i e r r i c h h e i d (spr. s w j i r r i c h h e i d ) ,
• s., zorg, bekommernis, zwaarmoedigheid.—
j I t m i n s k e s e a c h e r b l e e k ú t , a I-
I l i n n e fen s w i e r r i c h h e i d . — Hja sit
f o l s w i e r r i c h h e i d , is aanhoudend erg
zwaarmoedig.
zwarigheid, bezwaar. — A l t y d i n liif-
I fol s w i e r r i c h h e i d , van iemand, die
steeds overdreven en noodeloos bezorgd en
bekommerd is. — D e r i s n e a t g j i n s w i e r -
I r i c h h e i d , geenerlei reden tot bezorgdheid,
 SWIER. Q52
— H w e t is d e s w i e r r i c h h e i d ? hoe
hoog zijn de kosten, die ik heb te be-
talen?
s w i e r r i g e n s , s. (spr. swjirrigens) zwa-
righeid. H y i s s i i k f e n s w i e r r i g e n s j
en fen s w i e r m o e d i g e n s . | verbruiken, vóór hij bedorven is. A, 652.
s w i e r r i s ' s i c h , adj. moeilijk tot een be- i
sluit kunnende komen. Ook : s w i e r t o i
r i s s e n . Zíe r i s s e , v.
s w i e r s e t ' t ì c h , adj. zwaarmoedig, zwaar-
tillend. H y w a e r d o a n fa H e n f e n i n
swiersettieh neitinken oer syn
f o a r i g e 1 i b b e n s s t e a t. ld. XI, 3. —
W ê s d o c h n e t al to s w i e r s e t t i e h .
A. Ysbr. (1861) 33. - Vgl. B, 159. H. in
Epk. 469. Wl. ld. XVI.
s-wierset'tichheid, s w i e r s e t t i g e n s ,
s. zwaarmoedigheid. — Prov. S w i e r s e t -
t i c h h e i d j o w t g r i z e h i e r r e n . Salv.
MS., 97. — L i t s w i e r s e t t i g e n s n o u
f l e a n n e . Sw. 1870, 56.
s w i e r t i T d e r i c h , adj. zwaartillend.
s w i e r w i c h ' t i c h , adj. gewichtig. S a 'n
s w i e r w i c h t i c h s t i k , gewichtig punt.
R. ind T,a, 27«.
s w i e t , adj. en adv. zoet. — Sû k e r i s
swiet. — Swiete apels. — Swiete
b ô 1 e, zoet wittebrood , s w i e t b r e a , on-
gezuurd , bruin gebakken roggebrood.
Lekker, verkwikkelijk, ook wel: geurig.
— S w i e t i t e . — S w i e t s l i e p e. —
E l t s e n i e n s l e p t e n o f ' l i k en s w i e t .
Sw. 1904, 53. — J o u k e - b i e r (z. d.) i s
s w i e t b i e r , R. ind T.a, 302". — I n
swolch swiete sûpe, -swiete môlke. j
een teug versche karnemelk, -melk. — F e n !
'e f l e a r - en n a g e l t û k e n || K o m t i n I
swiete wierook rûken. | r i c h : J a m y n h e a r . Fr. Hsfr. I I I , 121. —
genoegelijk, aangenaam. — S w i e t , j a j
s w i e t i s 't o e r 'e m i e t t e , |] ' t B o a s k - j
j e n f o r 'e j o n g e l j u e . G. J. 1, 5. — !
S w i e t p r a t e , aangenaam en gezellig kou-
ten. — Hy i s i n s w i e t e p r a t e r . — D ê r j
b i n i k n e t s w i e t o a n , dat is mij niet i
aangenaam, ik ben er afkeerig van. B 554, !
485. — Coinpos. selskipswiet, ärankswiet, i
sûkerswiet. j s w i e t h o u t ' , s. drop, gestold aftreksel
Hl. s w e e t . Halb. in Epk. 470.
s w i e t , s. n. zoet, het zoete; s w i e t [
(suiker of kandij) y n 'e k o f j e of t h é ; j
s w i e t ( s t r o o p ) y n 'e b r i j . — I k b i n j
g j i n m a n f e n s w i e t , 'k houd niet van I
wumkes.nl
SWIET.
veel zoet. — M e i t o f o l i e s w i e t k i n
m i n 't i t e n w o l b i d j e r r e .
ook: in onbedorven, welsmakenden staat,
(van voedsel.) — W y k i n n e £.s p i k e l -
f l e s k n e t lít i t s w i e t , den voorraad niet
s w i e t ' b e k , s. cg„ minachtende n a a m '
voor iemand, die veel van zoetigheden houdt.
dim. s w i e t b e k j e . Welwillend tegen een
kind: Dû b i s t i n i y t s s w i e t b e k j e .
s w i e ' t e k a u , s. zoetigheid, alles wat men
in eeu koek- en banketbakkerswinkel te
koop vindt. — N o u s t i e i k b y i n k r e a m -
m e || F o l k o e k e e n s w i e t e k a u . K.
ind T 2 , 2". A , 32. — S w i e t e k a u i t e i s
d e w i l l e f e n 't A m e l â n . Seehje. B ,
213. Sw. 1866, 70. Ook als s. eg. voor
iemand, die veel van zoetigheden houdt.
B i n í k í n s w i e t e k a u ? A. B., I t D o a r p -
k e , 143.
s w i e t e p r i k ' k e , s. wortel van de zoet-
houtplant, (in Zuid-Europa gekweekt), ra-
äix liquiritiae. Ook prikswiethout,
z. d. — Vgl. stmethout.
s w i e t e r t , s. zoetert, lieveling, minnares.
— S w i e t e r t , I j e a v e s k i e p k e . 6. J., 8.
— H w e t h ê s t e doch in s o a r c h for
m y , m y n s w i e t e r t ! Sw. 1861, 55.
s w i e t f i e ' r i c h , adj. aangenaam , vervoe-
rend, verleidend. — H w e t b i n n e h j o e d -
d e i s s o m s de w e t t e n ? D w a e l l j u c h -
t e n , dy 't s w i e t f i e r i c h d e o n n o a z e -
l e n l i e d e y n 'e g r ê f t . Winds. 99.
s w i e t f l e u ' r i c h , adj. en adv. goedsmoeds,
in goed vertrouwen, zonder aarzelen of
kwaad vermoeden, (somtijds tot eigen na-
deel). De t i m m e r m a n s e i s w i e t f l e u -
De k a s t l e i n g y n g s w i e t f leu-rich
m e i s y n e i g e n k o u n e i d e m e r k . Ib.
IV,40.—Hy j o e c h hj a r s w i e t f l e u r i c h
i t g û d m e i . Ib. VII, 171.
s w i e t ' h o k , s. n., zyethok, een hok bij
een bakker, waarin zoete waren, stroop,
honig, krenten, enz. geborgen worden. Ind.
B , 134.
van de zoethoutplant (in Zuidel. Europa ge-
kweekt), succus liquiritiae. I n p i i p s w i e t -
h o u t , Grouw, Drachten en omstreken. —
Elders meestal swartsop en ook wel hontsop
genoemd.
i
 SWIET.
Ook wel voor: stengel van de zoethout-
plant, radix, Hquiritiae, meer onderscheiden-
lijk prikswiethout genoemd , z. d. — kleistr.
sioiete prikhe. z. d,
s w i e t i c h , adj. en adv. zoetachtig. S w i e -
t i g e r o o k . -- I t s i n a k k e t s w i e t i c h .
s w i e t i c h h e i d , s. zoetigheid, zoetheid.
— Siz d o c h fen W â t s e , mei swie-
t i c h h e i d , noem mij toch Watse, bid
ik u ! W. Gr. 13, 14.
s w i e t ' - i t e r , s. eg., lekkerbek. — Prov.
Men scoe e a r d e r in d o k t e r f ar de
p l e i t e r s , a s i n k o k for d e s w i e t -
i t e r s m e i t s j e . Telt. MS. 22.
s w i e t k e s , s w i e t s j e s , adv. zoetjes, zacht-
jes a a n , niet overijlend. B , 456. — S A-iet-
s j e s f a i t d e j o u n . Fr. Lieteboekje, no.
14. — S w i e t sj e s - o a n , s w i e t s j e s - w e i ,
ook: s w i e t k e s - w e i . B. ind T.2, XXVIII'
en 293*, zachtjes aan. Zie ook: Sw. 1855, 57.
s w i e t l ù ' d i c l l , adj. en adv. zoetluidend,
welluidend, 't S w i e t l û d i c h s j o n g e n ,
(J. J. 45.— S w i e t l û d i g e s a n g . Sw. 18';9,
5. — S w i e t l û d i g e f r o u w e - m û Ie. Sw.
1863, 16.
swietme, swíette, swietens en
s w i e t t e n s , s. zoetheid. — Ho is d e s ù k e -
l a d e fen s w i e t t e n s , m o a t er ek
mear súker y n ? — Lear m j lûden,
s a fol s w i e t e n s . Forj. 1902, 3 9 .
swiet'môlkstsjiis, swietmolkentsjüs,
s. zoetemelkskaas. Sw. 1855, 10. Vgl. ook:
gutmestsiiü.
s w i e t m ù l k ' j e , v., zoetsappig zijn in pra-
ten en manieren. — S a g l e i e n sa
s w i e t m ûl k j e n d e a s 't m a r k i n . Sw.
1896, bl. 52.
s w i e t p r i k ' k e , s, stengel van de zoethout-
plant, (in Zuideì. Europa gekweekti radix
liíjuirUhie. Zie prikziciethout. Vgl. siviethout.
s w i e t ' p r i u w e r , s. eg. lekkerbek, Sw.
1857.
s w i e t ' r o o k , s. aangename geur. De
s w i e t r o o k f e n i t b l o m t e . Sw. 1904,
41. — J o n g f a e m , d y m e i i n k o e r k e
fol b l o m m e n , |i D e k o s t l i k s t e s w i e t -
r o o k , f o r s p r a e t o e r ú s p a e d . Jong
Fryslan 109. — ü e s w i e t r o o k w a e i t
h j a r o a n . Fr. Lieteboekje, no. 44.
s w i e t ' - s i e d e , v. zoete waren kooken, zoo-
als koekbakkers doen, als zij deeg voor koek
of ander zoet gebak zullen bereiden.
wumkes.nl
253 SWIIG.
j s w i e t s o p ' p í c h , adj. zoetsappig. — H j a
:
b i n n e to r o u n fen h e r t om d y s w i e t -
s o p p i g e w i r d e n n e i t o a e p j e n . Sw.
1852, 23,
s w i e t ' w e i , adv. langzamerhand. — H y
loek syn m n l e s w i e t w e i t o r j u c h t e .
ld. VIII, 161. — I t g i e t m e i h i m
s w i e t w e i n e i d e e i n t a , hij sukkelt
aan een vermoedelijk onherstelbare ziekte.
W. D. In Doaze, 130. — H y w i e r s a rij
j en sa r y n s k , d a t syn j i l d s w i e t -
I w e i o p r e k k e . — Overdr. I t g i e t s w i e t -
w e i n e i d e e i n t a , s e i 't â l d - w i i f
e n h j a i e t f e n in D i m t e r k o e k e , zij
• peuzelde den langen koek in dunne sneet-
jes op. (Sechje).
i s w i f t , s. m. loszinnig persoon, losbol,
| zwendelaar, bedrieger.—Dy s w i f t is o a n
'e d r a e i . Lex. 727. — L i e p e s w i f t ,
looze, doortrapte bedrieger. ld. X I I , 49. —
O n d o g e n s k e s w i f t en. R. ind T.3, 16«
en 17". Vgl. swicht.
S"wift, adj. onbestendig, woelig, fel be-
wogen , verbolgen, onstuimig (van het wa-
ter). Op i t s w i f t e w e t t e r f a r k j e . Forj.
1902, 40».
s w i f t e , v. zwichten. Zie swichte.
s w i i d , adv, ook adj. bijzonder, zeer erg,
buitengewoon, zeer, in sterke m a t e , veel ,
haastig. S w i d e k â l d , zeer koud. — I n
s w i i d b u l t h e a , zeer veel hooi. A, 149.
Vr. Fr. IV, 107. H. ind Epk. 469. — I t
wier swiid! alhiel swiid! alder-
i s w i i d s t ! zeer bijzonder. W.l. ld. XV. Sw,
i 1869, 9. — H w e r o m f l e a c h s t û sa
j s w i i d , Dû g o u d e n e , g r i e n e t i i d ?
! R. ind T.2, 21» en Fr. Lieteboekje, no. 22.
î — S w i i d f o r n e a m d , wijd vermaard. —
} De F r i e z e n w i e r n e f e n â l d s s w i i d
! f o r n e a m d . — S w i i d is de p r a c h t .
| Lieteb. no. 17. — S w i i d k l a e i d , prach-
tig en kostbaar gekleed. Vgl. Fr. Hsfr. XII,
243.— I k s e a c h s w i d e f a m m'ne p r o n k .
Sw, 1899, 5. — Dy j o n g f a e m h a t i t
s w i i d b i h â l d e n , gezegd van een meisje,
dat haar zucht tot opschik in hooge mate
heeft behouden en bijgevolg zeer kieskeurig
is op het punt van kleeding en pronk. (Noh.)
;
Vgl. ook: Vr. Fr. IV. 307.
s w i i g j e , v. zwijgen. W.l. ld. XVII.
Prov. D y s w i g e t s t i m t ta. Thans meestal
s wij e.
 SWLTE. 254 SWIM.
s w j j e , v. zwijgen. I k s w i j , s w e i of g e s t e , h a t er s w i l e f t e r 'e e a r e n ,
s w i g e , w y s w e i j e n of s w i g e n , ook dan houdt hij zich doof. B, 478. — Ook y l .
s w i j d e n , h a s w ij d o f s w i g e. s w y l j e , v. zwelen, het gemaaide gras
— Dy 't s w i j t , s t i m t t a , s ei t j a . Fr. of' het gedroogde hooi op het land met harken
Hfr. V, 49; VIII, 179; IX, 79. Fr. Wjn. bijeenverzamelen, A 251, 685. B , 48, 170,
I I I , 118. — W y s c i l l e 't n e t s w i j e , dit 640. Ov. Alm. 1836 N. O. 20, 9. — De
niet verzwijgen , niet geheim houden. Schelt. b o e r r y d t m e i s y n f o l k t o s w y l j e n .
Sprw. I, 19. — M e l t s j e , s w y l j e , b û t e r m ei t s j e ||
als s. verb. Dû j o e c h s t e i n k e i z e r s - A l l e s f l e a c h h j a r t r o c h d e h â n . R.
g o u n e f o r i t s w i j e n . R. ind T.2, 128". ind T.', 198*. — N e t sa h a e s i i c h , wy
sw.ij.3r, s. eg,, zwijger, iemand, die niet s ei 11e n e t ú t t o s w y l j e n ; gezegd als er
zeer spraakzaam is. — Prov. I t m o a t i n onnoodige haast wordt gemaakt of op haast
g o e d p r a t e r w ê z e , d y 't i n s w i j e r wordt aangedrongen. Üverdr. voor: oogsten.
f o r b e t t e r j e s c i l . A, 434. B , 521. F o r t j i n n e s k a n d e s w y l j e . v. BI. Bik.
s w j j s u i l i , adv. zwijgzaam, zwijgend. — 44. — Compos. neiswylje, opsuylje, sterd-,
S w i j s u m s m o o k t e n , s w i j s u m w a c h - stirtsirylje.
t e n || Al de l j u e , d y 't g e a r k o m d s w y l d e r , s. m. s w y l s t e r , s. f. man
w i f i r n e . Forj. 1904, 188» en 185*. vrouw , die zweelt. Zie swylje.
s w i k , 8., het zwikken, verdraaiing, ver- s w i l k , s wasdoek, gewast linnen met
stuiking van een lichaamsdeel, knak over vernis overtrokken, om het waterdicht te
ééne zijde; ook een draaiing. — Hy g l i e d I maken. — Tn s w i l k y n i t t a f e l b l ê d .
ú t en k r i g e i n s w i k o e r d e s i d e . i s w y l ' - l â n , hooiìand, waarop het gemaaide
Fig. zwier. H y is o a n 'e s w i k , aan I gras, in rijen ligt te drogen. — D e b o e r
den zwier, aan den rol. — De m a n o a n r y d t m e i s y n f o l k n e i i t s w y l l â n
'e s w i k e n d e b o a d e n b a e s , de man om t o s w y l j e n .
aan den rol en het dienstvolk baas. B, 120, swime, s w y m j e , swimelje, v. bezwij-
327, 582. H. in Bpk. 468, 569. 470. "Vgl. men , zwijmelen, R. ind. T.3, 50'. —Vr. Fr.
H y is o a n 'e d r a e i . X, 355. Vels. S,j. de Fr. 84. - H y h a t
s w i k j e , s. n., dim. zwik in een vat. A l l e s w y m d (o f s w i m e), heeft eene bezwijming
k r a n e n en s w i k j e s . Fr Hfr. VIII, 122. gehad. Hy is s w y m d , in bezwijming ge-
s w i k ' g a t , s. gat in een vat, waarin de raakt,
zwik wordt gestoken. s w i m e , s w y m j e , v. zweemen, gelijken
s w i k k e , s w i k j e , v. zwikken , verdraaien, op iets. Hy s w y m t s w i m e t ) n e i s y n
verstuiken van een lichaamsdeel. — H j a l i e t fa,er, gelijkt voor 't uiterlijke wel iets naar
i t b e r n s w i k k e . — Dy j o n g e is o e r zijn vader. A, 660. — 1 n sm o a r g e s we-
't a n k el s w i k t . v e l l u c h t , dy f o l i e n e i r n d e s a l v e
zwaaien, zwenken, b.v. bij het koekslin- s w i m e . R. ind. 'IV, 338».
geren, (volksspel), door met den rug naar ! s w i m e l , s. zwijmel.
het doel te staan en dan in eens te zwen- s w y m , s. zwijm. H y f a i t y n 'e s w y m ,
ken , met forschen zwaai en gestrekten arm, hij valt in zwijm , valt flauw.
den langen koek voort te slingeren. A, 616, s w y m , s. zweem, gelijkenis. I t h a t
804. B, 322. H. inEpk. 470. Z i e k o e k s l i n - j d e r g j i n s w y m f en, het gelijkt er niets op.
g e r j e . - Zoo ook (als jongensspel) bij het s w y m h o l ' l i c l i , adj. duizelig. — H w e r o m
werpen van steentjes. — S w i k k e m e i i n s û p s t e s a f o l i e f e n d a t m â l g û d ?
p l a t t e s t i e n of i n p a n d i g g e l , om die D ê r b i s t e s w y m h o l l í c h f e n w i r d e n .
met meer kracht voort te slingeren. — Com- R. ind T.2, 265". A, 642. B, 270.
pos, †orsuìikke. s w i m m e , v. zwemmen. I k swim,
BWik'stelling, s. stelling rondom een i .
s w o m of s w i m d e , h a b s w o m m e n . —
grooten molen, om de roeden naar den wind
M y n e ì n t s j e s s w i m d e n , mijn eendjes
te kunnen wenden, er zeilen aan te binden ] zwommen. W. D. In Doaze 13. — I t s w o m
of af te nemen, enz. Zie swichtstelling. i d ê r f e n w e t t e r , alles was met water
s w i l , s. eelt. — A s t e h i m o m j i l d fre- I overdekt, alle voorwerpen dreven.

wumkes.nl
 SWIM. 255 SWIIB.

s w i m ' s k o a l l e , s. zwemschool, badhuis , 1, 82. — l t s w e a l t s j e , d a t o p n i n

waar zwemmen geleerd wordt. — T o L j o u- s w i n g e s i t , M a r i w i c h om ús s w e e f t .
wert y n 'e g r ê f t , t s j i n o e r de A . d e- R. ind T.2, 197*. Ook een houten haak uit
h o u is i n s w i m s k o a 11 e. één of twee stukken gemaakt, om er iets
g w y m ' s l a c h , s. bezwijming. A k k e 1 e i t in of over te hangen. R. Posth. en Schelt.
yn 'e s w y m s l a g g e , s a k e i w a e r d se. M. S., 56.
B, 139. s w i n g e l , s. dorschvlegel, R. ind. T.2,
s w y n , s. n. zwijn, varken , pl. s w i n en. 116". Zie flealje, fleijel, flaeije. Ook de
Hulde 11, 174, 176. Winkl. Dial. í . 458, zwengel van een pomp, waarmede de zui-
v f . 15. Vgl. 460. ld. V I , 63 Vgl. Hett. gerstang op en neer wordt bewogen.
476,411- — Meestal: baetrh. Compos, ichel- S W i n g e l j e , v. freq. voortdurend met den
swyn. dorschvlegel slaan. I k h e a r d e t ê r s k e r s
swingeljen.
s w i ' n e g e i l t e , (Schierm.) voor: pìotseîin-
oe voorbijgaande windstilte, s. Zie barge- j s w i n g ' r e i n , s w i n k , s. lichte vlaag re-
a > • | gen. A, 26. B , 71. — Een kleinigheid,
stilte. straaltje, eenige druppeltjes. — I n s w i n k
s w ï n e m a g e , s. vroeger voor een rond, r e i n klein regenbuitje. B , 372.
plat brood van ongebuilde tarwe. J . H . H . , s w i n k , s. zwenk, zwaai, vlugge wen-
A 244. In noordel. Friesl. ook voor een ding. Vgl. swinke.
plat, langwerpig broodje van roggenbloem s w i n k e , v. zwenken, zich om wenden.—
met veel krenten, kostende van ouds een Fig. I n f a e m , l u f t i c h en w i f f e n
stuiver. Toen zei men: S a 'n s t û r t s k e a e r d , i e n dy g a o s w i n k e k o e , die
s w i n e m a ' g e . is i n m a n s - n i i e l . — N e i I niet standvastîng van karakter was. R ind
de b ô l t s j e s b a k k e se s t u t e n e n s w i - T.2, 412".
!
n e m a g e n . Sw. 1896, 47. s w y n s ' h o l l >, s. zwijnshoofd. H y h a t
s w i n g , s. tocht, ivan wind). In s w i n g i n s w y n s h o l l e , een groot hoofd, waar
w y n , een tocht, die b.v. de rook van den I in veel verstand kan zitten. W. Gr. 1820, 19.
haard in het vertrek verspreidt. s w ì p e , s. zweep. I t h y n s d e r k r i g e
s w i n g e , s w i n g j e , s w y n g j e , v. I k i n s l a c h m e i d e s w i p e . — Overdr. H y
swing, swong, haw swongen. h a t w y n y n 'e s w i p e , hij is een wind-
zwaaien of zwenken, doen zwenken, wen- breker, evenals iemand, die met de zweep
den. •- S w i n g j e d y m e i i n w i p o p slaat, dat het gonst; een windbuil, snoever.
' t h y n s d e r , Salv. 118. -~ M e i d e s t o k B, 286. — K l a e s i s d r o n k e n , h y h i n -
s w i n g e . zwaaien. R. ind T.2, li". — H j a g e t d e r om a s i n s w i p e , hij is slap van
s w a e i d e n en s w o n g e n a s I j i p p e n , dronkenschap. B , 10. — Hy k e n 't k l a p -
Ibid 373''. — Fig. H y k o e n e t s w i n g e , p e n f e n 'e s w i p e w o l , hjj weet wel,
niet veranderen van besluit. hoe hij moet handelen.— Hy k i n 't s l a e n
slingerend uitwringen van lange stuk- f e n 'e s w i p e w o l ú t s t e a n , laat zich
ken gewasschen linnen of katoen, Epk. niet door bediUers of berispers van zijn stuk
Wdb. op G. J. -• Dy w i t e l e k k e n s brengen. Schelt. M. S. 22. — Hy s c i l
m o a t t e j i m m e s w i n g e . — H y s w o n g m y n e t f o a r 'e s w i p e h a , hij zal mij
h i m , s a 't m e i n d w e i l s t o k ú t - niet onder zijn kommando hebben.
s w i n g t . Forj. 1903, 116".
s w i p e - , s w ü p ' f o r r i d e , v. zweepverrij-
Ook dwarrelen van rook of vlam , tenge-
den, harddraven om een gouden zweep,
volge van wind of tocht in huis. — De r e e k
te Leeuwarden. ld. IV, 52.
s w y n g t b u t e n de s k o a r s t i e n . -• De
als s. verb. I k w i t n e t , h w e t d e f r o u -
kears swyngt.
l i û o p 'e f ô l e m e r k e n d w a n e ! A s 't
s w i n g e , s. karbeel, schoorbalk , om een
' t y e t op s w i p e - f o r r i d e n w i e r , d e n
liggende balk te steunen, vooral in schuren
w o e 'k e r n e a t f e n s i z z e . A. Ysbr.
en veestallen; in de schuren ook kerbielen,
(1861) 30.
en m de veestallen s w i n g e n genoemd.
s w i i p f o r r i d e r s d e i , de dag, waarop te
Henndl en elders. — D e n w i r d t s p e e t s e
Leeuwarden de Konings gouden zweep ver-
en r ê s t i n g h i n g e y n 'e s w i n g e . G. J ,

wumkes.nl
 SWYP.
reden werd. Ook s w i p e d e i . — 't I s K e-
n i n g s s w i p e d e i . Tj. V.
S W j r p j e , v. zweepen, voortzweepen. fig.
met kracht voortdrijven. De s t o a r m g u i t
e n s w i p e t b a e r by b a e r . Sw. 1853,85.
s w y p k j e ] , v. slingeren, waggelen, als een
zweepsnoer heen en weer bewegen. — M e i
y e n s f j o u w e r e n e ft e r e l k o a r r i d e
(op schaatsen hand in hand) d a t s w y p -
k e t t o f o l l e , d a t i s t o s w i p i c h . A,
490. — i l y n s k o n k e n b i g j i n n e frij-
b w e t t o s w y p k j e n . Fr. Alm. 1847, 82.
— De b e r n s w y p k j e s a r a e r o m ,
slaan zoo vreemd in 't ronde, A, 514. —
T r o c h 't s w y p k j e n f e n 'e m e s t e n
r e k k e Y n t e ú t i t w a n t. B. ind T.ä, 223".
s w y p ' s l a c h , s. zweepslag, een slag met
de zweep. Zie slach. Ook het zweepsnoer,
de koord van een zweep; elders swypsnoer.
B. ind T.2, 393«.
s w i r d , s. n. zwaard. — S w i r d en p i i k
en r o e r en h e a f o a r k w i e r n e f r e e s -
l i k y n 'e w e a r . v. BI. Bik. 32. — M e i
de g l e o n e s k e r p e s w i r d e n F o c h t
h i m d e â f f a e r e a r e n frij. Fr. Lie-
teboekje no. 26.
zwaard van een schip. Schierm. swers,
(spr. swês).
SWird'lopers, s. pi. touwen of kettin-
gen , waarmee de zwaarden van een schip
worden nedergelaten en opgetrokken. Op
een tamelijk groot schip dienen voor dit
werk één s w i r d-1 o p e r en drie schijf-
blokken, n. 1. twee s w i r d - l o p e r s b l o k -
k e n en een s w i r d s t a n d e r b l o k .
s w i r k , s w u r k , s. n. zwerk. - - D ê r
b o l d e r t de t o n g e r ! I l s w i r k spijt
í j û r . Forj. 1902, 49. — D y ú t g a l m f e n
i t , h e i t e h e r t f i e r d e d e s t o a r m om-
h e g e n s , n e i i t s w i r k . Sw. 1904, 115.
— Swarte wolken bidieken it
s w i r k . Forj. 1897, 45. — I t s w i r k bi-
s k e a t en s l e a t i t e a c h , Do 't h i m
t o n g ' r j e n d f l e a n n e n s e a c h . Salv. Hilj,
73. — D ê r i s g o n g y n 't s w i r k , m o a i
w a e r o p t i l . Sehippersgezegde. — Fig.
I k s j u c h i t s w i r k (ook d e l o f t ) a l
d r i u w e n , ik zie voorteekenen van iets on-
aangenaams. Ook swerk, z. d.
s w i t , s.n. zweet. — I k b i n t r o c h w i e t
f e n s w i t , in erge mate bezweet. — I t
s w i t k o b b e l t h i m o p 'e f o a r h o l l e . —
wumkes.nl
256 SWOEG.
I t s w i t h i n g e t h i m y n 't h i e r . v. BI.
Bik. 23. — N o u k o m t i t l o a i j e s w i t d e r
r i s ï í t , als iemand, die geen werken ge-
woon is, eens aan het zweeten komt. — dim.
s w i t s j e . — De . s i k e l e i t r ê s t i c h y n
in s w í e t s w i t s j e . — Dêr w i r d t in
s w i t s j e ô f h e l l e , het is een werk, waar-
van men erg moet zweeten.
SfPit'clrip, s. zweetdruppel. — H y w i e r
d e a - b i n a u d , hy hie oan e l t s e h i e r
i n s w i t d r i p , hij was in angst of koorts-
achtige benauwdheid. — pi. s w i t d r i p p e n .
¥"n d a t h û s , o p d a t l â n , o p d y w e i
h a 'kin b u l t e s w i t d r i p p e n f a l i e lit-
ten. — I k h a b g e l o k k i c h h w e t j i l d
o e r g e a r r e , m a r d a t h a t my ek swit-
d r i p p e n k o s t e , ik heb er hard voor ge-
weckt.
s w i t ' g a t t e n , s. pi. huídporiën, waar het
zweet door dringt. Bijek. 40. — Overdr.
Arbeiders d r a g e wol o n d e r b a i t s j e s
met switgatten ûnder d e e a r m e n ,
hemdrokken met openingen onder de oksels
der armen, om het zweet door te laten. —
Van iemand met gescheurde kleederen zegt
men schertsend: H y h a t s w i t g a t t e n
yn 'e k l e a n .
s w i t ' k o b b e l s , s. pi. zweetparels.— I k
s w i t , d a t de k o b b e l s s t e a n my op
'e f o a r h o l l e e n d e h a n n e n . — Dim.
s w i t k o b b e l k e s . — Mei d a u w e fen
f i n e s w i t k o b b e l k e s o p 'e f o a r h o l l e
t o s l i e p e n l i z z e . R. ind. T.f, 362*. —
Ook k o b b e n en k o b k e s .
S W i t t e , v. zweetén. — A l l i n n e r y d i k
n o a i t n e t h i r d ; Ik w o l er n e t fen
s w i t t e . y. BI. Bik. 105. — Dy 't n e t
s w i t t e k i n , is b i t s j o e n d . A , 671.
Compos. ôf-, útswitte.
s w i t ' s e ( r s ) b r e a , s. soort grof, blank
brood. — N e i d a t i t s w i s e r b r e a y n 'e
oun is, b i g j i n n e de f e i n t e n m e i de
b r e a t r ô c h . Sw. 1896, 55.
s w i t t e r i c h , adj. en adv. bezweet, s w i t -
t e r i g e h a n n e n , -foetten. — I t r û k t
hjir switterich.
s w o e g j e , v. anhelare, hijgen, sterk en
moeilijk ademhalen, van vermoeidheid of
beklemming op de borst. — Sa a s d a n d e
b o a r s t y e n s w o e g e t , En in w a r -
gens, alle lea t r o c h , It amjen mak-
k e t b a n g e n s w i e r , v. BI. Bik. 23.
 SWOLCH 257
s w o l c h , s. teug, slok, I n s w o l c h w e t -
t e r , zooveel men ineens doorzwelgt. A, 692,
"Fr. Hfr. VII, 3 1 , dim. swolchje.
SWOldery , s. zwering, verzwering. U s
P i e r h i e g a u r i s l é s t f e n s w o l d e r ij.
— I k h a s w o l d e r i j o a n 'e t o n i m e .
s w o l g e , s. sfrot, ingang van de keel,
pharynx. Vlaamsch: swelg; B , 258. Ik
g a p p e sa w i i d , d a t er i t b i g j i n fen
de s w o l g e s j ê n k o e . R. ind T.2, 89'. —
De k i e l d o c h t m j s e a r y n 'e s w o l g e .
Vgl. slok.
s w o l g j e , v. slokken, doorzweigen. Vr.
Fr. X, 408. Comp. trochswolgje.
s w o l l e , v. zwellen, zweren, etteren van
eene wonde. H j a h a t s w o l l e n d e b o a r -
s t e n . B , 354. — D e f i n g e r s w o l t
my. — I n s w o l l e n e t e a n . W. D. I n
D o a z e , 24. Zie ook: swolmje.
s w o l m , s. ettergezwel. Hy h a t in
s w o l m o a n ' e h â n . Vgl. swolle en swolmje.
Compos. stienswolm. dim. swolmke, puistje.
s w o l m j e , v. zwellen, opzwellen. — fig.
s w o l m j e yn w r e k s j u c h t , g r i m e en
s p y t , 6. J. I, 149. — A l s w o l m t y n 't
k w e a d y n k r o p . Aid. 158.
s w o l p j e , v. zwalpen.
s w o m k j e , Hl. v., met de bloote beenen
in het water loopen en trappelen, als de
jongens doen ; die niet zwemmen kunnen.
Elders: wâdzje, foetwâdzje. A , 242. Vgl.
Winkl. Dial. I , 440.
s w o m m e , v. zwemmen. D e a d l i k i s
't y n 'e sé t o s w o m m e n . 6. J. I , 77.
— Yn t r i e n n e n m o a t i k s w o m m e .
Ibid. 60. — S w o m n o u a s i n s w a n .
Hett, Rymkes, 158. — Hy s w o m t y n 't
b l o e d , v. BI. Bik. 61.—Meer alg. s w i m -
m e , z. d.
Hl. ook: waden, met ontbloote beenen
door het water loopen, plassen, zooals jon-
gens vaak doen. Elders, w â d z j e , z.d.
s w o n g , s. Zie swang.— Overigens vooral
gebruikelijk in de uitdrukking: g o n g en
s w o n g , de wijze van beweging en de om-
geving van iemand. — I n m i n k e a r e l
w i r d t om s y n g o n g e n s w o n g f a e k
e a r d . — H j a w i r d e om h j a r g o n g
en s w o n g a s . n g e l s f o r e a r e . Sw. 1862,
38. — A l l i n n e om d y n g o n g e n
s w o n g || K r i j s t d o u i e n (een meisje)
o a n i t s n o e r . R. ind T.3, 200".
wumkes.nl
TA.
Ook zwenking, zwaaíing. H j a r g o n g
en s w o n g , gang on zwaaiing. Sw. 1862, 38.
— Meer alg. swany.
s w o o j j e , (Schierm.) v. zwaaien, d o l
s w o o ij e, nederzwaaien. B , 359. Elders:
s w a e i j e.
T.
T (spr. t i e , té) s. de letter T.
' t verkorting van: i t , art. n., het. Lex.
819. —
Ook van: d a t , pron. rel., als conj. —
H w e r 't J a n i s . — H w a 't e r is. —
H w ê r 't e r h i n n e g i e t .
alsmede in samenstellingen voor: d a t ,
als: e f ' t , of' ' t , of d a t ; f o a r 't, vóórdat,
o m ' t , omdat; on t thans ook wel ? a n ' t ,
tot dat, tot a a n ; n e i 't, nadat, n. ar dat.
— E f ' t i t w i e r i s . — F o a r ' t er h i n n e
gong. — Om't er út wier. — I t g e r -
d y n fen'e t i m p e l s k o e r d e fen hop-
p e n ô f o a n 't o n d e r e n . J. H. Halb.,
Matth. XXVII, 51. — N e i t i t ú t f a l t ,
naar dat het uitvalt.
Voorts als euphonische inlassching. D y
't s y n b e s t d o c h t . — D y 't a l l e s w i t e
w o l . — Dy 't e a r s t k o m t , d y 't e a r s t
m e a l t . — Dy 't d e r n e t i s , w i r d t n e t
r e k k e n e . — Do 't A l d - F r y s l â n g r e a t
w i e r . W.-D. Fr. Lieteboekje 111, no. 61. —
De b a n e n (fen ús f i n d e l ) , d y 't w a p -
p e r j e a l o a n . Ibid.
t a , praep. en adv. toe, tot. D ê r h a t
i e n t a 't k a m m e n e t w e s t , zich toegang
tot het kabinet verschaft. — D e k a t h a t
t a 't s p e k w e s t , van het spek gesnoept.
A. 517. — I t o e r h e l j e n d ê r s t i e t i n
d û b e l t s j e t a , is op een dubbeltje bepaald.
A, 72. — As de b e r n y n n e e d b i n n e ,
k o m m e s e t a (tot) d e â l d e n . A, 287.
— H y s e i t m a r t a , spreekt stout. — H j a
w i e r i n n i f t t a h i m , Eng. she was a niece
to him. A, 716. — H y s i t e r s l i m t a ,
in treurige, moeilijke omstandigheden A, 765.
— D e w e i t a d e h i m e l (ten hemel) i s
i n g . B , 81. — I k w i t t a d y (voor u)
w o l r i e . A. Ysbr. (1861) 36. — G û d t a
i n p a k j e , voor kleeding. — D e d o g e -
n e a t e n t a m â n l j u e , van mannen. Vgl.
A. Ysbr. 50. Fr. Hfr. I X , 131; X I ,
176. — H y h i e d ê r g j i n ö a r s a e k t a
17
 TA. 258 TACH.
w e s t . A. Ysbr. 44. -- T i n k r i s t a ! t a ' b i t e , v. toebijten. De b e a r s w o l
Denk eens aan! Boereschr. 1, 22. 1 k w o ] n e t t a b i t e , bijt niet tlink toe. Lex. 359.
ús fé g r a e c h h w e t t a h a . van het. noo- I m in e n h w et- t a b i t e , bits iets toevoegen.
dige voorzien. Hurk. 7. — [k k i n h i m t.a'bitülgje, v. toehedingen, bijzondere
n e a t t a k r i j e , hij is afkeerig van spijs voorwaarden maken. I k b i t i n g j e h w e t
en drank. - - In b y t k o e k e t a (bij) d e t a , vorder iets bovendien.
k o fj e. — F1 ê s k t a d e i e r d a p p e 1 s , als t a ' b i t i n g s t , s. toebeding, bijzondere voor-
toespijs. Vgl. Fr. Hfr. VI, 55. — T a d e waarde. Fr. Hfr. II, 245.
fo a r do a r y n , t a d e e f t e r d o a r ût. Fr. t a ' b i t r o u w e , t a b i t r o u j e , v. credere,
Hfr. XI, 36. — G a r j e t a (voor) i n g o u - maudare, aan-, toevertrouwen. I t f a m k e
d e n e a r i z e r . Fr. Hfr. IV, 111. - I k w a e r d (nei m e m m e d e ad) o a n b e p p e
b i n d ê r o a n t a , ik heb er behoefte aan.— t a h i t i - o u d . Sw. 1860, 22. — M y n h û s-
I k k i n d ê r n e t m e i t a , 't is ontoerei- f r o u s f a e m is s a e a r 1 i k a s g o u d , i k
kend. — N o u k o m i k r i s w e r t a m y d o a r h j a r ' t h i e l e h û s t a b i t r o u w e . —
s e 1 s, tot rust en bezinning, na allerlei drukte Prov. M e n s c o e n e h i m i n b o t s e n t o
en onrust. — B l i i d t a 't i e n of 't o a r , b i w a r j e n j a e n e n h y i s g j i n o a r t -
blijde met 't een of ander. — H y w i e r sen t a b i t r o u d .
n o c h l i l k t a , boos bovendien, niettegen- t a ' b o a r n e , v. opdringen, bepaaldelijk
staande . . . - T a w a e i j e . I t w a e i t t a , iemand overmatig veel drinken opdringen.
het waait sterk.—Vgl. Alleg. lokk.5. J.H.Halb. i W o l h o n d e r t k o p k e s the' b o a r n d e n
in Maerl. 144. Alth. toa. Hl. en Schierm. to. de f r o u l j u e my t a. R. ind T.2, HT>
t a b a k , s. tabak, ook somtijds t o b a k . Zie boame.
t a ' b a r r e , v. geld toekrijgen. Ji1k e t a ' b o e j j e , v. zich erg opschikken, op-
m o a t f y f t s i e n g o u n e f e n m y h a , smukken. Halb. Lex. 423.
m a r i k t w e i n t i c h f e n h i m , s a d w a e n- \ Ook wel zich toetakelen. M e i p l u n j e s
d e k i n 'k fiif g o u n e t a b a r r e . as i n â l d b o e r , g o n g e r d e k o u w e -
t a b e r n a k e l , s. tabernakel, fig. het men- m e r k e i n s l a c h t w a o m , d a t s y n
schelijk lichaam. — H y s u a r g e t g o e d skoen al h ielendal k ouwedong
f o r s y n i e r d s k e t a b e r n a k e l , hij ver- i w i e m e , en s a t a b e e i d , t r a p e e r
waarloost de zorg voor zijn lichaam niet, m e i i n l o m e m o l k s t a p f i e r d e r , zoo
vooral wat de voeding betreft. — M e n m o a t vuil en morsig toegetakeld, ging hij met
n o e d f e n y e n s i e r d s k e t a b e r n a k e l loomen stap verder. R. ind T.8, 73'. Fr.
s t e a n . — P a s o p , j o n k j e , of d o u Hfr. VIII, 27.
k r i g e s t h w e t op d y n t a b e r n a k e l , voorts, bevruchten, bezwangeren (van
een pak slagen. koeien), Halb. Lex. 423.
t a b b e r d . , s. tabbaard. — I n s w a r t e t a ' b r i n g e , v. toedrinken. l m in en de
t a b b e r t om s y n l i d d e n . R. ind T. a , b r a n d e w y n s k o p r i s t a b r i n g e , eerst
263 s . — l m m e n o p s y n t a b b e r d j a e n , er zelf uit proeven en dan aan een ander
afranselen. reiken. Ind. B , 135. — De t i i d t a b r i n -
t a ' b i h e a r , s. n. toebehooren, al wat tot g e , doorbrengen. A. Ysbr. 1808, 59. —
iets behoort. — In h û s e n h i e m m e i ta- geld besteden. B r i n g e wy h w e t j i l d t a
b i h e a r . — Vgl. ook Hulde I I , 153. ld. VIII, (geld zoek), i t g i e t f e n ús e i g e n . Ibid.
33. pi. t a b i h e a r r e n . — I m m e n d e d e a s t e k t a b r i n g e , den
t a ' b i h e a r r e , v. toebehooren. Lex. 271. dood doen, fig. zijn ondergang bewerken.
Fr. Hfr. VI, 182. A. Ysbr. 1808, 100. H. Z. Ts. Tuws 139. — I m m e n s k e a t a -
t a ' b i n e , v. toebindeu ; d e p o n g t a- b r i n g e , schade berokkenen. Lex. 518 en
b i n e . — Prov. M e n b y n t w o l r i s Halb. in Maerl. Spiegel. Historiael. 144.
s e k k e n t a , a l b i n n e se n e t f o l , t a c h t i c h , num. tachtig.
men scheidt wel eens met eten of drinken t a c h t i g e r , s. c.g. home octogenarius, een
uit, al is men niet volop verzadigd. Lex. tachtigjarige. Ook somtijds met woordspe-
308. — I n d e a h o u n d e b e k t a b i n e , ling op het jaar 1880. — G u r b e T j eb-
onnoodige voorzorg. bes en syn b e r n s b e r n b i n n e b e i d e

wumkes.nl
 TA. 259 TAEI.
t a c h t i g e r s . De â 1 d e is t a c h t i c h j i e r t a e i , iidj. en adv. taai. Sa t a o i a s in
â l d , de j o n g e is y n t a c h tic. h (1880) mint, as in i e l s h í i d . — as h i e r ,
t e r n e . Skoeralm. '88. •— as Ie ai'. — T a e i s j ê n , zuur kijken.
t a ' d e k k e , t a d e k j e , ronhyerr, v. toe- In f i ei f l u e s w o l I e , een vlies
dekken. It b e r n op b ê d g o e d t a d e k - wol, dat erg in elkander is gegroeid. B,
]íe. - I l l e k f e u i n b o e r e s k û r r e 226. - T a e i t o m e l t s j e n , moeilijk te
m e i i'cid t - á d e k k e . l e s . 640. : melken; overdr. van iemand die niet licht
t á ' d é l e , - d i e l e , v. toeueelen, toewijzen. toegeeft. - H y b l i u w t t a e i b y syn
Halb. inMaarl. 143. Lex. 644. Vgl. Hett, 502. s t i k : m e n k i n h i m n e t o m p r a t e.
t a d i e n , p.p. toegedaan, toegenegen. Sik- ] Schelt. M S . - D e g r o u n i s t a e i , als er veel
ke h e i t , de S a k s n o c h t a d i e n . v. BI. kweekgras op groeit; fig. voor: een gierig-
Bik. 28. — W. D. Heam., 78. Fr. Hfr. IV, 54. aard van wien bezwaarlijk geld is los te
t a ' d i j e , v. gedijen, toenemen, groeien, ! krijgen. — T a e i f o a r 'e s n e e d , taai om
dikker en vetter worden. De s k i e p dije j te snijden. — I t i s i n t a e i j e s n e e d ,
ta. Lex. 650. R. Posth., de Keapiu. XV. fig. een moeilijk werk. — Een mensch of
— Ook in de bet. van meevallen. -- H e t een dier is t a e i , die (of dat) aanhoudend
dy m i n n e w e e t f r u c h t y e t h w e t op- veel zwaar werk kan doen, zonder er onder
l e v e r e'? J a , d a t i s m e t a d i j d , meer I te lijden. Schelt, M.S. 31. Halb. in Epk. 473.
dan ik verwacht had. -- ook: m e i d i j e, ! — H y h a t h i m t a e i h a l d e n , veel
meevallen; tegenover: ô f d í j e , tegenvallen. doorgestaan, pijn geleden, geduld geoefend,
t a ' d o a r , s. gesloten deur. II y k a e m : enz. zonder te bezwijken. - - H y h a t t i g e
f o a r de t a d o a r , vond de deur gesloten. I si ik w e s t , i t b y d e de a d ô f h e l l e ,
t a ' d r a c h t , t a ' d r a e c h , s. toedracht, wijze, m a r h y w i e r t a e i , h e a r ! H y is n o u
waarop iets gebeurt. H j a f o r h e l l e d e w e r g e e f en sou n.
h i e l e t a d r a e c h fen h w e t d e r b a r d t a a i d i n g , d i m . - d i n g k j e, s. n. taaitaai,
w i e r . Vgl. Fr. Hfr. XIV, 71. I soort van Friesch Sint-Nicolaas gebak, in
t a ' d r a g e , v. toedragen, gebeuren. H y ! verschillende figuren. Zie taeigûd en taei-
m o a s t o a n 't f o r h e l j e n , h o 't a l l e s koelejes.
h i m t ad r a g e n h i e . Fr. Hfr. XIV, 68. t a - e i g e n j e , v. toeëigenen, nemen van
t a ' d w a e n , v. dicht doen, sluiten. D o c h een ander zonder verlof. — U s h e i t e
de d o a r t a . — Overdr. D a t d o c h t d e in o a ij e 1 e n i n g s t o e 1. d y 't u z e s a s
do a r t a , dat beslist de zaak; daardooi broerren togearre wier, hat Japik
wordt alle verdere redeneering uitgesloten. h i in m a r t a-e i g e n e, als zijn eigendom
medewerken, bijdragen tot iets. — D a t beschouwd.
earme bern moat holpen wirde: t a e i g û d , s. n. taaitaai, Sint-Nicolaasfi-
w y m o a 11 e d e r e l k h w a t t a d w a e n guren van koekdeeg, hardgebakken en ge-
— D o c h d e r e k h w e t t a. Lex. 807' glansd met in water rekookte lijm. Vroe-
t a d w a e n , s. verb. het toedoen tot —, ger ook g 1 ê d-d i n g e n , te Grouw nog.
veroorzaken van iets. I t is t r o c h d y n Stadfr. g l a d g ú d , R. ind T.3, 430«.
t a d w a e n sa k o m m e n . — !k b i n t a e i - i i z j e , v. (Molkw.) Zie souje, soukje,
o n g e l o k k i c h w i r d e n t r o c h d y n t a - sou.skje (op i t iis.) Ook wel: hwj-üzje.
d w a e n . Gij hebt mijn ongeluk veroorzaakt. t a e i k o e k j e s , s. pi. allerlei kleine fi-
— Ook het bijvoegen, toevoegen. T r o c h guren van taaitaai, in den vorm van man-
t a d w a e n f e n i n b u l t e w e t t e r k i n netjes , vrouwtjes, dieren, enz.
fo r g i f b r û k b e r m a k k e w i r d e . Fr. t a e i m a n , s. dim. - m a n t s j e , s. n. Sint-
Hfr. XII, 157. Nicolaaspop van taai-taai. iu den vorm van
t a - e a s k j e , v. eischen boven een aanbod, ! een man of mannetje. A, 32, 183. — Vgl.
b.v. bij ruiling. J a n s c i l s y n h y n s d e r .' taeiwii†'. — fig. Hj a g i e t m e i i n t a e i -
f or r u i 1 j e o a n KI a e s f o r i n k o u , m a r ' m a n t s j e n e i b ê d , zij heeft in de kermis
hy e a s k e t h o n d e r t g o u n e t a , vraagt : geen vrijer gekregen.
behalve de koe, honderd gulden voor zijn t a e i t e , s. taaiheid. Meer alg. t a e i j e n s .
paard. Vgl. Lex. 27. t a e i t e , t a i t e , s. kweekgras, agropyrum

wumkes.nl
 TAFS. 260 TAES.

repens. Zie fitergêrs. Elders ook fit e r en t a e n c t e n , (Scbierm.) s. pi. tanden, äentes
g r o e d e. molarex. Zíe tosken. Aldaar ook wel voor
taei'WÜf,- w y f k e , s. vrouwenfiguur van biezen. B , 351.
taaitaai. Vgl. taeidiwj, Uicigâd , taeUnan. I t a e n d e r i c h , adj. tanig. D i t p o m p s -
t a e k , s. t a a k , te verrichten arbeid, ook [ w e t t e i ' s m a k k e t t a e n d e r i c h .
dagwerk. Vgl. ook taks. t a e n d e r j j , n. taanderij.
t a e k , s. greep, tast. I n t a e k d w a e n , t a e n g i e l , adj. taankleurig. In t a e n -
een greep doen. Ind. B , 135. Vgl. take. v. g i e l e t r o a n j e . K. ind T 2 , 147".
t a e k j e , v. Zie t a k e . t a e n j e , t a n e , v. tanen. N e t t e n t a -
t a e l , s. (bij G-. J. en bij Salv. t e a 1: u e , s e i l e n t a n e , met taan verven.
Oud-Fr. t a l e), t a a l , waarin men zijne ge- t a e n j e , tane , v. verduisteren, den glans
dachten uitspreekt. Y n 'e t a e l l i b b e t verliezen, rosgeel worden. De s i n n e s c i l
i t f o l k ; h o s u v e r d e r d i t s y n s p r a k e t a e n j e en de m o a n n e scil hjar
biwarret, h o t r o u w e r i t b l i u w t s k y n s e l n e t m e a r j a e n . Halb. Mattheus
o a n de â l d e s e d e n . J. H. H. Zie Ph. v. XXIV, 29.
BI. Foarlêzing over Dr. ,1. H. Halb. 31. — t a e n j e , (Hl.) oud-Fr. t h i a n i a en t i e -
F r y s k e t a e l , b l i u w l a n g lis g l o a r - nia.) v. dienen. Elders: tsjinje. z, d.
j e ! v. BI. Bik. 116. t a e n k l e u r , s. taankleur. Sw. 1853, 14.
Ook in de beteekenis van tijding, in de t a e n k l e u r i c h , adj. taankleur hebbende.
uitdrukking: t a e l n o c h t e i k e n : Ik t a e n p l a k , s. plaats, waar getaande net-
k r i j t a e l n o c h t e i k e n f e n h i m ; tij- ten of zeilen worden uitgehangen om te
ding noch eenig teeken van leven. drogen.
Hij s k o p t i n r a r e t a e l , spreekt een t a e n t s j e t t e l , s. taanketel, waarin zei-
verachtelijke, ruwe en gemeene taal. — D a t len of netten getaand worden.
l y t s j o n g k j e b i g j i n t al a e r d i c h to " t a e n s , s. (bij G. 1. en bij Salv.) dank,
p r a t e n , m a r h y s k ò p t y e t i n r a r e dankzegging. Thans algemeen: t a n k . z. d.
t a e l (meer of minder verminkt). t a e p , t a p e , s. tap of kraan. De t a e p
Ook een eenigszins vreemd en moeilijk y n 'e p o m p , het gedraaide houten buisje
verstaanbaar dialect. D j i p y n G r i n s l â n in een gewone houten pomp, waar het wa-
s k o p p e se f a e k i n r a r e t a e l . ter uit loopt. Vgl tute. Sw. 1854,41. —Ook
t a e l - b i ö e f e n e r , s. m. taaibeoefenaar. ld. de tapkast, het buffet in eene herberg. K o m
IV, 78. m a r y n , ik h a w o l h w e t o p 'e t a e p ,
t a e l - l e a r d e , s. m. taalgeleerde. Sw. 1863, 7. iets om u een glaasje te schenken. — De
t a e l j e , s. takel. H j a h e l l e n d e t u r f k a s t l e i n h a t h j o e d d e t a e p o p 'e
b y k o e r f o l l e n m e i i n t a e l j e om- k o u w e m e r k , vergunning om op de vee-
h e e c h . Fr. Alm. 12°. Zie takel. markt te tappen. — De L e i d s k e l a p e
t a e l j e t o u , s. n. kabeltouw. B a e s , d y || D e H a e r l e m m e r t a p e jj E n d e
n e t o a r s t o c h t e a s d a t i t t a e l j e t o u s k i e r e i e l jj B r i n g e F r y s l â n y n 'e
b r i t s e n w i e r , s k e a t d ê r y n i e n e n w i e l : Oud volksrijmpje, om aan te duiden,
h i n n e . Fr. Alm 12°. dat Friesland door weelde, als het gebruik
t a e l m a n , s. m. taaikenner, taalgeleerde. van Leidsche weefsels en Haarlemmer bier,
De t a e l m a n n e n k i n n e i t f a e k l a n g en door de partijschappen van Schieringers
n e t mei e l k o a r l y k fine. en Vetkoopers, tot verval is geraakt.
t a e l w i t n i s s e , s. taalwetenschap, taal- t a e p j e , v. tapjien. T a e p j e r i s y n ,
kunde, ld. IV, 78. m y n f a m k e . Lieteb. 115. — D e h y n s -
t a e l w i t t e r , s. m., taaikenner. R. Posth. d e r s t a e p j e h w e t ôf, pissen een plas.
De keapm. IX. B, 188. — Overdr. s k e r p b i e r t a e p j e , op
t a e l w i t t i c h , adj. taalkundig. Zie het om - scherpen, vinnigen en bitsen toon spreken.
schrift van G. Japiks' portret (nevens het ti- Sw. 1896, 89.
telblad). t a e p k a s t , s. tapkast, buffet in eene
t a e n , s. looistof, verfstof van run. B, 268. herberg. R. ind T.2, 128«. Meer alg. tapkast.
D e n e t t e n y n 'e t a e n s e t t e . t a e s t , s. tast, greep. R. ind T.°, 35*. -

wumkes.nl
 TAES.
Ook de af- of indruk van een tast. — D ê r
s t e a n smoai-ge t a e s t e n ( f i n g e r t aes-
t e n) op 't k a m m e n e t. — D ê r s t e a n
t a e s t e n , vingerindrukken, y n 'e b û t e r ;
hwa h a t dat dien? — O p ' e t a e s t i t
b û t h û s d e l g e a n , in het donker tastende
en voelende zich langs den veestal voort
beweg ,Ü. — Conip. †ingertaest; hântaest: yn-
taest; oantaest; tataest.
t a e s t e , v. tasten. Yn it t s j u s t e r
r o u n t a e s t e . — fig. M e n k i n f i e l e en
t a e s t e , ' d a t er l j e a g e n t . — I t hyns-
d e r t a e s t f i k s ú t i t b o a r s t , het paard
zet de voorpooten flink vooruit. A , 151. —
L j o c h t f e n 'e i e r d e , || W e i t s j e f o r
ûs op lis p a e d , || As w' y n 't t s j u s t e r
t a e s t e en r i e d e. Fr. Lieteboekje for elts
en ien, no. 47.
— Op 'e b o a r c h t a e s t e . — As d e k e a -
p e r (die bij publieke veiling iets heeft ge-
kocht) n e t b i t e l j e k i n , d e n t a e s t d e
n o t a r i s o p 'e b o a r c h e n a s d e k e a -
p e r g j i n b o a r c h h a t , d e n w i r d t er
t o b e k t a e s t o p 'e n e i s t e b i e d e r .
Compos- bi-, for-, oan-, ta-, tobek-, troch-
taeste.
t a e t s , s. koperen pennetje met breed
bolrond kopje, waarmede iets, in netten
vorm aan een ander voorwerp wordt vast-
vastgehecht. I n s t o k y n 'e h â n , d y
b o p p e mei l e a r en t a e t s e n b i s l e i n
w i e r (een stok veeltijds bij veehandelaren
in gebruik). R. ind T. 3 78*. — Te Hl. vooral
gebruikt om sehoorsteenkleeden aan den
schoorsteenmantel te hangen. (Molkw.) t e a t-
s k e A. 18, 312, 698, B 2 2 1 , 47. Halb. in
Epk.
Ook, met eenigszins korter pennetje, veel-
vuldig gebruikt om iets tijdelijk op te han-
gen en te bevestigen (punaise).
t a ' f a l , s.ii. toeval. D a t i s a l h i e l b y
t a f a l , onverwacht, onvoorziens. — D a t
is i n t a f a l t s j e, een onverwacht fortuintje;
meeloopertje.
ta'falle, v. meevallen. I k h i e n e t fol-
ie e a c h op d y m a n , m a r hy f a i t t a
Lex. 976.
toevloeien — Dy k o u l i t d e m o l k e
n e t t a f a l l e , laat de melk niet schieten
als men aan de uiers trekt. — De b o a r -
s t e n (derzoogende vrouw) l i t t e t a f a l l e ,
geven melk op.
wumkes.nl
5 1 TAP.
ten deel vallen. — I n b y s o n d e r e sei-
n e f a i t d e o p r j u c h t e n t a . Lex. 976.
t a f e l , s. tafel. (Hl. t e f e l . Wkm. taf-
Ie.) — E f t e r d e g r i e n e t a f e l s i t t e ,
van leden van hoog gezag. Dim. tafeltsje,
taf elke, ook taf f elke. R. ind T.
Tafel van vermenigvuldiging. De t a f e l s
Ie a r e. - - Compos. bak-, biljert-, blomme-,
boelgúäs-, itens-, klap-, kofje-, laeä-, nacht-
miels-, poepe-, sjoel-, skroars-, skúf-, spyl-,
thétafel, wirkta†el.
t a f e l b l ê d , s. n. tafelblad, oppervlakte
van de tafel: ook een aanhang-, of inzet-
stuk, om de tafel „e verlengen.
t a f e l b o a r d , (spr. - b o a r d ) , s. tafelbord,
eetbord, pi. t a f e l b o a r d en. Meer algom.
itensboarden.
t a f e l b o e r d , s. n., tafelbord, houten schijf
van p. m. 15 cM. middellijn. Vroeger bij
de landlieden door één of twee personen ge-
zamenlijk gebruikt, om er bij den maaltijd
hun koud vleesch of spek op te leggen en des
noodig fíjn te snijden. Thans, om er pan-
nen of schotels met heete spijzen op te zet-
ten , om de tafel niet te schenden. — fig.
E a g e n a s t a f e l b o e r d e n , groote opge-
spalkte oogen, die vooral worden toegeschre-
ven aan spookgedrochten. — De m o u n l e
g i e t y n in t a f e l b o e r d , zoo snel dat
de roeden een rondvliegende schijf gelijken,
wat met kleine molentjes bij sterken wind
mogelijk is, schoon niet gewenscht. H. Z.
Ts. Tuws. 100. Vgl. R. Posth. As jiemme,
128. J. H. Halb. in Maerl. 403. Sw. 1869, 4.
t a f e l j e , v. aan den middagdisch zitten.
S n e i n s t a f e l j e wy a l t y d h w e t l a n -
ger as deis.
t a f e l k l e e d , s. n. tafellaken.
t a f e l l e k k e n , s n. tafellaken. Lex. 129.
Zie tafelkleed.
t a f e l s k e l ' , s. tafelschel. I n s u l v e r e n
tafels kei.
t a f e l s - l a e d , s. n. tafellade. Hfr. XII, 268.
t a f e l p o a t , s. tafelpoot.
t a f e l t s j i n d e r , s. eg. tafelbediende (vooral
bij begrafenissen en bij andere groote maal-
tijden), v. d. M. troch 't Tsjoede, 77.
t a f e l t s j i n j e , v. bedienen aan tafel. Zie
vorig art.
t a ' f e u g e l j e , v. sterk dichtbinden, Hfr.
I. 25.
ta'f l a p p e , v. dichtslaan, dichtvallen. —
 TAF. •262
De d o a r t a í l a p p e . — T r o c h d e w y n
f 1 a p t de d o a r t a .
t a ' f l e c h t , s., toevlucht, waar hulp en
steun verwacht kan worden. By l e e d en
n e e d f y n t m e n t a f l e c h t by s y n
n e i s t e s i b b e n . — W i e r m e m ií s t a -
f l e c h t n e t y n n e d e n ? Sw. 1878,26. -
Y b i n n e , H e a r ! rayn t a f l e c h t , h o n k
en s k ù l e , G. J. 131. Vgl. 121,122,144.—
M a n n i c h d o g e n e a t s i k e t s y n ta-
f l e c h t y n o n e a r l i k e m i d d e l s . — De
r i k e o n t f a n g e r s c l o c h t e r , d ê r is w o l
t a f l e c h t o p , daar komen wel vrijers op
los. - - A l d t i i d s t e a g e n h i e l e fo 1 ka-
s t a m m e n ú t i t e a s t e n n.ei E u r o p a ,
h w ê r do de m e a s t e t a f l e c h t o p w i e r .
H. S. Sw. 1863, 9.
t a ' f l e c h t s - o a r d , s. n. toevluchtsoord.
M y l d t a fl e c h t s o a r d f o r t û z e n e n
f e n m i n s k e n . Ny Fr. Lieteb. no. 35.
t a ' f l o e d , s., toevloed, b.v. van water.
Nei de d r o e g e s i m m e r b r o c h t de
r e i n i g e h j e r s t in r o m m e t a f l o e d
f e n w e 11 e r. — Ook toegestroomde menigte
van menschen. Op sa 'n s i n d i n g s f e e s t is
a l t y d in h o p e n t a f l o e d fen m i n s k e n .
t a ' f o a r s i c h t , s. n., toezicht, hoede. Wyls't
e r s e l s i t t a f o a r a i c h t der o p h â l d e -
Hfr. IV, 99.
t a ' g e a n , v. toegaan, dichtgaan. De d o a r
g i e t ta. — It beril w i r d t s l i e p p e -
r i c h : de e a c h j e s g e a n e ta.
te werk g a a n , een goed of slecht plan
uitvoeren. B , 137. — Dy k e a r e l is t a -
g i e n en h e t i t g o e d f e n d e w e z e n
y n s y n n e s t s l e e p t . B , 384.
Te keer gaan, veel leven en rumoer ma-
ken. — D o u g i e s t d e n h e i s l i k t a !
W. D. Praetst, 144.
Voortgang hebben. A s t û m e i m j t r o u -
w e w o l s t e , d e n s e i l 't s a g a u a s 't
k i n t a g e a n , zoo spoedig mogelijk voort-
gang hebben. W. D. Th. Ulesp. 6.
t a g e l y k ' , adv. tegelijk; ook t o g e l y k .
Bildsch en Stadfr. t o e g e l y k . N e t a l l e -
g e a r r e t a g e l y k , elk op zijn beurt. --
Ook, schoon minder alg., ta -a7h/k.
t a ' g n a u w e , v. toesnauwen , toebijten,
bits toespreken — I t k i n w i e r w ê z e s e i
Greult. . . . N é , i t kin' net w i e r wêze,
m a r 't is' w i e r , g n a u d e A b e h i m t a .
R. ind T.', 142«.
wumkes.nl
TAK.
I t a ' h a e i j e , v. met kracht en spoed hooi
; inoogsten. Fig. ook: met kracht en spoed
eten. N o u w i r d t e r t a h a e i d , f e n a l -
l e s i n p r i u w k e . K. ind T.2, 268». Zie
'| "hueije.
t a ' h â l d e , v. verblijf houden , verkeeren,
! omgang hebben. Hy h a t i n p o a s y n
! G r i n s l â n t a h a l d e n en nou h â l d t
1
e r o a n ' e D r a c h t s t e r k a n t t a . — Hy
; h â l d t mei in g e m i e n f r o ü m i n s k e
t a, heeft omgang met een gemeen vrouws-
I persoon.
t a ' h a r k e r , s. eg. toehoorder, Halb. in
Maerl. Spiegel Hist. 144! Vgl. Hett. 503.
Meer alg. taìiearäer, z. d.
•' t a ' h a r k j e , v. toeluisteren.
t a ' h a w w e , - h a b b e , v. toehebben. G e r -
| b e n , m o a s t t r i j e g o u n e o p 'e r u i -
i l i n g t a h a w w e , hij moest drie guiden
moer hebben dan hetgeen hij in ruiling ver-
kreeg. — De f a e m h a t f o r i t h û s h i m -
m e Ij e n i n nij j a k o p h j a r l e a n t a -
i h a w n.
Ook doen verkrijgen, doen toekomen.
j M a e i k e woe m y h w c t t a h a w w e , en
' for m a k k e m y h j a r t s j e r k e b o e k .
t a ' h e a k , t a h e a k k e , s. appendix, toe-
h a a k , toegift, toevoegsel. Halb. N.O. 222.
! Lex. 73. R. ind T.s, 219». Sw. 1859, 61.
! t a ' h e a r d e r , s. eg. toehoorder , auditor,
R. ind T.9, 253, 254. Zie taharher.
t a ' h e a r r e , v. toehooren , luisteren. H y
h i e g o e d t a h e a r d en o n t h â l d e n
h w a t er sein wier. Hearnouris
j t a , h o 't A g e o p s p i n t !
t a ' h e a r r e , v. toebehooren. D a t h e a r t
i m y t a, is mijn eigendom. — D a t t o a r-
í . k e t d ê r o m , e ft i t n i m m e n t a h e a r t .
! Vgl. Halb. in Maerl. Spiegel Hist. 144.
t a ' j a e n , v. bij koop of ruiling iets toe-
geven, toebetalen.
Toegeven, bewilligen , met inschikkelijk-
heid en zachtheid behandelen, indulgere.
De w i i s t e m o a t t a j a e n . — Prov. De
k w e a d e n m o a t me t a j a e n , o m d a t
se k w e a d w a e n ; d e g o e d e n l i t m e
ï ' i n i i e , o m d a t se g o e d b i n n e . Telt.
: M.S. 9.
t a ' j o u w e n d , adj. toegevend , clemens,in-
dulgens. Sw. 1863, 51.
t a k , t a k k e , s. tak van een boom, ook
veelal t f t k e . Zie daar.
 TAK.
tand, als uitstekend punt van een rad in
een molen en in een uurwerk; ook vaneen
zaag en een kam,— fig. i m m e n i n t a k -
k e e f t e r ú t s e t t e , iemand in rang ver-
minderen, Lex. 50. — .Tim m e r e i t s j e i n
t a k t o b e k , gij zult op uw nummer wor-
den gezet. Fr. Wjn. I I I , 124. — Dy j o n -
ge is t o m û l r y p , h y m o a t r i s i n
t a k k e t o b e k . B. 504. Vgl. ôftakje.
tak, takken. aan de horens van een hert,
die met den leeftijd in aantal toenemen.
D a t h a r t h a t f o r s k a t e t a k k e n op
'e h o a r n e n ; i t i s n e t j o n g m e a r .
Ook: tak van eene familie. Dy f a m y l j e
is y n f o r s k a t e t a k k e n f o r d i e l d en
f o r s p r a e t , is wijd vertakt. — De t a k k e
fen d i z z e m a n is m e i s y n s o a n ú t -
s t o a r n ; d y h i e g j i n b e r n , R. ind T.2,
40*.
t a k e , v. heimelijk wegnemen, stelen,
kapen.Hja s n e u p t e n r o u n , om to s j ê n
eft e r h w e t t o t a k e n f o e i . — I t i s
m a r om ú s j i l d t o t a k e n . R. ind T.3,
248. Syts, Telt. 79. Zie Halb. Lex 591. —
Ook tasten, aangrijpen. - - N e a w i r d s t '
fen s y n f e n y n f o r l o s t , || As t' h i m
yn 't h e r t n e t t a e k s t ' .
t a ' k e a p j e , v. veel en van alles koopen.
D a t w i i f k e a p e t m a r t a , k r e k t as
't op g j i n j i l d o a n k o m t . — I k b i n t a -
k o f t , heb reeds genoeg gekocht.
Overdr. iemand tot zwijgen brengen. —
Roel hie in h o p e n l ê b b i g e p r a e t -
s j e s , m a r i k h a b h i m s a g o e d de
wierheid sein, d a t h y w i e r t a k o c h t ,
had zijn bekomst.
t a ' k e a r e , toekeeren. I m m e n de r ê c h
t a k e a r e. — Ook verhinderen , tegengaan.
N o u , as e r n e a t o a n h e l p e k i n , i k
k i n 't n e t t a k e a r e . A. Ysbr. 1808, 19,
35, 43.
t a k e l , s. takel, om een voorwerp op
te hijsehen. Vgl. taelje. Ook voor touw-
werk en verder toestel op een schip, om het
zeil op te hijsehen. D r i u w e f o r t o p en
t a k e l , drijven zonder zeil. — fig, I t h û s
i s y n t o p en t a k e l . Ook (yn t o u w e n ) ,
het huis is in rep en roer, tengevolge van
eene buitengewone drukte of levenmakerij.
-- As de j o n g e s ú t f e n h û s k o m m e ,
d e n is m e i g a u w e n s i t h i e Ie h û s y n
t o p en t a k e l .
wumkes.nl
263 TAK.
t a k e l j e , v. takelen. Y n 'e h i c h t o
t a k e l j e , met touwen en katrollen iets om-
hoog hijsehen; ook teakelje.
t a k j e , v. beuken, kloppen, slaan. Dy
| n e t f e n r u t e n s p i l e t , s c o e se d e h û d
sa m u r f t a k j e a s i n hj e r s t t sj i i s . R.
ind T.a, 295ö.
t a k k e , s. Zie tak en tûke.
t a k k e b o s k , s. takkenbos.
t a k k e l , s. tand aan het rad van een
uurwerk enz. Zie takke. — dim. T a k -
k e l t s j e s om 'e k a n t , tandjes om den
rand van een kleedingstuk, van een munt-
stuk of iets anders.
t a k k e l i c h , adj. getand.
t a k k e l j e , v. kerven in een voorwerp
maken, B , 479.
; t a k k e l r a e i , s. letterl. getakkelde gras-
| h a l m , zekere grassoort. (Suaw.)
j t a ' k l a p p e , v. dichtslaan. De d o a r t a -
k l a p p e , de deur dichtslaan. Vgl. taflappe,
tnsmite, A , 192.
t a ' k n e p p e l j e , v. geweldig met knuppels
slaan. Fig. ook gezegd als gevolg van het
winnen, verliezen of uitbetalen van belang-
I rijke sommen geld of van audere kostbare
; voorwerpen.— Y n i e n w i k e t û z e n g o u -
n e m e i de h a n d e l w i n n e , d a t k n e p -
p e l t t a . — B i n n e n 't f e a r n s j i e i t w a
beste hynsders torlieze, dat knep-
p e l t t a . Vgl. H. in Epk. 247. Ook: d a t
k n e p p e l t o a n . Zie oankneppelje.
t a ' k n i p e , v. dichtdrukken. De e a g e n
t a k n i p e , d e h a n n e n , d e m û l e t a-
k n i p e . — Prov. d y n e t s j ê n w o l , m o a t
de e a g e n t a k n i p e , (iets) oogluikend toe-
laten. — Fig. De w i n t e r k n y p t t a ,
de koude is nijpend.
t a ' k o c h t , p.p. ook als adj. voldoende
voorzien. I k b i n t a k o e h t , ik heb er ge-
noeg van. R. ind T.2, 28«' — Dy k e a r e l
s w e t s t e m a r o p , m a r d o 'k h i m i n
f i k s e b o k k e n (z. d.) j o e c h , w i e e r t a -
k o e h t , hij had zijn bekomst en zweeg. —
F e n ú s d o m e n y s y n p r a t e n b i n 'k
al t a k o e h t .
t a ' k o m d , p.p. als adj. drachtig van koeien
en schapen. Wass. I, 118. R. Posth. Jou-
werk. 50. Vr. Fr. IV, 318. Zie takomme.
t a ' k o m m e , v. bevrucht worden, van eene
koe. Dy k o u w o l t a k o m m e , B. 32,
421, 427. Lex. 781. Schelt, MS. 26. —
 TAK. 264 TAL.

Ook gunstig tegemoet komen. D y k o u j (Hl.) U t 'e t a l , ontelbaar. Roosjen 54.

w o l b e s t n e i y e n t a k o m m e , d. i. i t a l e , v. trek, lust of begeerte tooaen
groeien. B, 287. Halb. in Maerl. 144. i naar iets. I t b e r n i s s i i k , i t t a e l t
t a ' k o m m e , v. toekomen , beliooren aan. n e i g j i n i t e n , geeft geenerlei teekens
— S y n h e l t e y n o m k e p l e a t s s c o e van eetlust. — Dy b e a m s i t fol a p e l s ,
o a n d e j o n g e l j u e t a k o m m e . Forj. m a r ús b e r n s c i l l e d ê r n e t n e i t a -
1888, 25. — Ook: i m m e n h w e t t a k o m - l e , naar geen enkelen er van begeerig om-
m e l i t t e , gunnen, afstaan. — Don h a s t zien. B. 158. — As h y d ê r n e i t a l e
nou o m k e s y n h i e l e k a p t a e l t s j e d o a r , s c i l 'k h i m ô f s t r a f f e . Vgl. v
e r f d , d ê r m o c h s t d y n e a r m e s i s t e r BI. Bik. 90.
ek wol h w e t fen t a k o m m e l i t t e . Ook trachten, pogen. Ho m e n d a t e k
t a k o m m e n d e , als: adj. ook verkort als: t a e l t t o d w a e n . Hfr. I I , 272. — B i s t
t a k o m m e , komend, aanstaand. T a k o m - d o u g r e a t m e i S a p e , B o u k ? Och
me-, t a k o m m e n d e 8 n e i n , aanstaande h e a , n é ! a s 'k d ê r m a r n e i t a e l , is
Zondag. Ook wel: o a n k o m m e . e r a l n i d i c h . Vgl. Halb. in Epk. 473. ---
t a k o m m e n d e , s. eg. verloofde, aan- D e n m a r in o a r e b o k s e ! " s e i h j a
staande man of vrouw. T e a k e s y n t a- t s j i n h j a r se I s , do 't h j a sa w i i s
k o m m e n d e ; J a p k e h j a r t a k o m m e n - w a e r d , d a t M u r k y n 't m i n s t e n e t
de. ( m a n of w i i f wordt meest weggela- n e i in w i i f t a e l d e . Sw. 1904, 105.
ten). — P i e r e L u t s k e w i e r h j i r f o r - t a l e , s. taal. Us â l d e F r y s k e t a l e :
l i n e S n e i n m e i h j a r t a k o m m e n d e . R. ind T.'2, 405". Meer algemeen tael, z.d.
Vgl. Skoeralm. 1890, 7 Juni. t a l h o u t , s. n., talhout, uit dunne boom-
t a k o m s t , s. toekomst. De t a k o m s t stammen gezaagde en gekloofde stukjes
for dy j o n g e l j u e l i k e t s k o a n . i brandhout, die bij 't getal worden verkocht,
t a k o m s t i c h , adj. toekomend, futurus. | in verschillende soorten, als t a l h o u t , m i d -
T a k o m s t i g e d i n g e n , toekomende din- | d e l h o u t en m o k s e l h o u t . — D o u b i s t
gen. Hsfr. X I I , 216. g j i n t e l (gij wordt niet geteld) v e t m i n -
t a k r û d , s. n., toekruid, eene tuingroente d e r a s in t a l h o u t .
voor het toebereiden van sommige spijzen. t a ' l ê c h , . s. toeleg, voornemen. — D o e d e
H o f k o m is t a k r û d b y g r e a t e b e a n e s y n t a l ê c h i s (hy l e i t i t d e r o p t a )
( b e a n n e n ) . l y k as p r e i by s l a e d . om m y d e b r e a k o e r om t o s k o p p e n ,
t a k s , s. eg. das (roofdier), me/es vulgaris; mij in mijn bestaan te benadeelen. Ook talis.
meestal als dashond, dim. taksje. — Ook t a l i z z e , v. toeleggen, dicht liggen, voor-
schimpend voor iemand met kromme beenen. al gezegd van wateren, die dicht gevroren
t a k s , s., taak (meestal voor een bepaalden zijn. I t h a t t o n a c h t s a f ê r z e n , d a t
tijd). D i t is h j o e d m y n t a k s . de f e a r t t a l e i t . — A l l e s l e i t t a , i t
Ook schatting, raming, toegeschat aan- k i n d e r n e t o e r e n d e r n e t t r o c h .
deel. — I k h a m y n t a k s a l h a w n . B. 170.
t a k s e a r j e , v. taxeeren , schatten. toeleggen, bestemmen voor iets. H w a
t a k s e t e u r , o.m. taxateur, schatter. i t f e n m y n H e i t t a l e i n i s . J. H. Halb.
t a k s a e s j e , s. schatting, waardeering, Matth. XX, 23. — Us n i c h t J u l i a n a
bepaling van prijswaarde. w i r d t d y t a l e i n , is voor u bestemd. R.
t a k s h o u n , s. dashond. Zie taks. i ind T. s , 391». — Dy j o n g e h a t y n 'e
t a l , s. n. num., getal. H o f o l i e b i n - j f e a r t s i t t e n ; d a t h a 'k h i m w o l t a -
n e d ê r y n t a l ? hoe groot is het aan- l e i n , h w e n t h y s i t a l t y d o p 'e w â l .
t a l ? — E l t s m o a t s y n t a l h a ; ieder i zich op iets toeleggen. Hy f o r f o e l y n
paar ouders moet zijn voorbestemd getal ] d j i p p e earmoede, en m o a s t e r
kinderen hebben, (volgens de Oud-gerefor- l' h i m o p t a l i z z e , om a s s j o u w e r m a n
meerden). — F o r k e a p j e b y i t t a l . W. I op 'e s t r j i t t e de k o s t t o f o r t s j i n j e n .
D. In Doaze. — T a l h o u t e n w i r d e a l | ld. XI, H. — H y h a t h i m o p i t b o e r k -
t o l l e f o r k o f t b y 't t û z e n . — I n t a l I j e n t a l e i n , zich daarvoor bekwaamd. - -
h e a r r i n g e n , 200 haringen. : I t e a r n e op t a l i z z e , ergens op aanleg-

wumkes.nl
 TAL.
eren — S j o e r d h a t b r u i j e n b a w n f e n
h e i t . N o u , d ê r h a t e r 't d e h i e l e
m o a r n op t a l e i n m e i s y n o n d o g e n s -
w e z e n . — Yn R a e r d e r m e r k e l e i
R e i n 't d e r o p t a , om r û z j e t o k r i j en
mei Gauke.
t a l i t t e , v. dicht laten, d e f i n s t e r s
t a l i t t e , gesloten houden.
toelaten, toegang vergunnen. H y w a e r d
yn 'e h û s t a l i t t e n . — B e r n k i n n e
op in g e a r k o m s t e n e t talitten
wirde.
gedoogen, dulden. D a t k i n i k w o l
talitte.
t a l m j e , v. talmen. S o n d e r t a l m j e n
i t p l a n û t f i e r e . H. Z. Ts. Tuwzen 134.—
Om 't w e ' b e i d e h a e s t i c h w i e m e .
w a e r d e r û n d e r w e i s n e t t a l m e. Aid.
177. — N o u m i e n d e i k , d e n n e t l a n -
g e r t a l m j e t o m o a t t e n . ld. I , 120.
Ook: harrewarren om 't mijn en dijn.
K e a p m a n , j y m o a s t e n s a n e t oer-
freegje. Ja frou, dat moat wol,
hwent in h o p e n l j u e w o l l e a l t y d
t a l m j e , dingen en knibbelen. — A s d e
i e n e m a r s j u c h t y n t o p a l m j e n ||
En de o a r e l i t 't m a r o e r h i m g e a n ,
;! F e n s e l s , d e n f a i t e r n e a t t o
t a l m j e n . Fr. Wjn. I I I , 118.
t a ' l j o c h t s j e , v. toelichten. O m k e b i -
griep d a t û t s t e l n e t , ik m o a s t him
e a r s t t a l j o c h t s j e , h o 't d e f o a r k e
y n ' e s t â l l e s i e t . — I k s c i l , h w e r 't
n e d i c h i s , in i n k e l e ú t b r e i d i n g ta-
j a e n , om m y n s i z z e n t a t o l j o e h t -
sjen. Sw. 1862, 34.
tamelLk, adj. en adv. tamelijk. H y k i n
h i m t a m e l i k g o e d r e d d e . Ook voor:
iets minder dan best. — Ho g i e t i t m e i
P i e r e se a r e s k o n k ? N o u , m a r t a -
m e l i k , niet volkomen naar wensch. Ook:
teamelik.
t a ' m e i t s j e , v. toe-, dicht maken; nauw-
keurig sluiten. — I n b r i e f t a m e i t s j e
mei l a k is b e t t e r as m e i i n o u w e l -
t s j e . Hfr. VI, 117.
bereiden, klaar maken. R a p e n - , w o a r -
t e l s t a m e i t s j e , rapen, wortelen snijden,
klaar maken om gekookt te worden. Zoo
ook: f i s k , e i n ( e ) f û g e l s tameitsje.
K a l k t a m e i t s j e , metselkalk bereiden.
Hfr. I I , 95.
wumkes.nl
265 TAN.
vuil maken. H w e t h a j i m m e i t h j i r
t a m a k k e ! morsig gemaakt. — Dy j o n -
g e h a t h i m r a e r t a m a k k e , met slijk
of iets anders bevuild. Vgl. A , 712. —
I m m e n h w e t t a m e i t s j e , iemand iets
vermaken bij testament. Zie meitsje
t a ' m i e t t e , s. toemaat; kleine toegift op
de volle maat. F e n m ò l k t a p e r s i s m e n
w e n d , d a t se a l t y d i n d r i p k e t a -
m i e t t e jowe.
t a m j e , v., temmen. Prov. De w y l d e
d j i e r w i r d e e k w o l t a m m e , overdr.
onhandelbare menschen worden wel klein
gemaakt. Telt. MS. 8.
t a ' m o f f e l j e , v., in handen spelen; iemand
ter sluiks iets doen toekomen. H y h at
my dy b i g g e n t a moffel e b û t e n m y n
w i t t e n en t s j i n m y n s i n . Bijek. 1893,
11. Vgl. moffelje.
t a m t e a r j e , v. bastaardw. Zie tantearje.
t a n a m m e , s. toenaam. Oudtijds veelal
achter den voornaam van zoon of dochter,
ook dien van den vader (in tweeden naam-
vals vorm); in spreek- en schrijftaal: n a m-
m e en t a n a m m e genoemd; b.v. Gys-
bert Japiks, Aagtsje IJsbrants.
Ook wel de naam der plaats van afkomst,
als aangenomen bij- of toenaam, als b. v.
W i g l e v a n A y t t a , met den toenaam:
Van Swichem.
Thans echter draagt sedert lang, iedereen
met of zonder toenaam, i n f a n ; geslachts-,
of familienaam.
t a n d e r b o s s e , v., een voorheen voorko-
mend jongensspel, waarbij, evenals bij het
k e a t s j i t t e n (z.d.), eene rijkooten, maar
hier in eene rechte lijn en nauw aaneenge-
sloten, worden gezet, om door de spelers met
een andere koot (de s j i t k e a t ) omgewor-
pen te worden.
t a n e , v. verven met taan. Zie taen. De
s e i l e n en n e t t e n t a n e . — H o u t e n
f e a n g r o u n t a n e it w e t t e r . -- It
r e in w e t t e r i s k l e a r , m a r i t s a e d s -
wett-er t a e n i , - - i s d a t t r o c h in faen-
l a e c h o m h e e c h k o m t . B. 288 en 406.
overdr. verdonkeren, verbleeken. den glans
verliezen (van de zon). De s i n n e bi-
g j i n t t o t a n e n . — fig. I n p o n g m e i
d u k a t e n t a e n t by in t s j e p p e faem,
een beurs met blinkende dukaten verbleekt
tegenover een schoone maagd. B. 165.
 TAN. 266
t a n g e , s. t a n g , vuurtang. — iron. I t
h a t fen n a c h t sa fûl f ê r z e n . d a t de
t a n g e s t i e s t i i f by de h i r d . — Hy
h i n g e t o p 't h y n s d e r a s d e t a n g e
o p 't s k ê r m , hij zit leelijk te paard. B,
480. — M e n s c o e n e h j a r m e i de
t a n g e g j i n i t e n j a e n of m e i d e t a n -
g e n e t o a n t a e s t e , van eene vuile vrouw,
die men liefst op een afstand houdt. B, 530.
H. in Epk. 473. — I t s t i e t a s i n t a n g e
op i n b a e r c h , dus bespottelijk. — Een
boos wijf wordt fig. in tange genoemd. A, 25,
Compos. ìtìch -, knyp-, smei-, tipeltange.
t a n g e l j e , v. verstrikken, in den strik
vangen, verwikkelen, tot iets verbinden.
H y is d e r m e i t a n g e l e , hij is er mee
verstrikt, er aan verbonden, er mee opge-
scheept, bezwaard en in 't nauw gebracht.
A, 710. — H y h a t d a t m a l l e f r o u -
n i i n s k n o m m e n om h j a r j i l d ; n o u i s
' t j i l d op en h y s i t m e i h j a r t a n g e l e .
— E.itske sit m a r d a n i c h m e i r i m m e -
t y k t a n g e l e , met rheumatiek geplaagd.
t a n i c l l , ad. taankleurig. I n t a n i g e
t r o a n j e , een taankleurig gelaat. — ta-
n i c h w e t t e r. — I t w e t t e r y n 'e
s l e a t t e n is sa t a n i c h .
t a n k , s., dank. I m m e n t a n k s k i l -
d i c h w ê z e f o r i n d e u g d (dienstbetoon),
d y er y e n d i e n h a t . — S t a n k f o r
t a n k , sa g i e t i t y n 'e w r â l d ; ondank
is 's werelds loon. Salv. MS. 97. — A s t û
de g r e a t e bazen ta frjeon h â l d e
w o s t e , m o a s t t a n k e s i z z e a s se d y
i n s k o p j o w e . Ook t a n k j e , z i e d a a r :
t a n k b e r , adj. dankbaar.
t a n k j e , v. danken. F o a r i t e n b i d d e ,
nei iten tankje. — T a n k e , tankje,
meestal verkort voor: i k t a n k j e j o. —
ik dank U! — Compos. bi-, ûftankje.
t a n t e a r j e , v. bastaardwoord. Lat. ten-
tare, kastijden. folteren , martelen , bescha-
digen. I t s k i p w a e r d d a n i c h f en d e
w e a g e n t a n t e a r r e , J. H. Halb. Matth.
XIV, 24. Ook wel t a m t e a r j e . It
flaechs? Y e t o p 'e n y t e n f o l i e
s l i m m e r w i r d t i t t a r n t e a r r e , n o u 't
de m i n s k e n i t w e r o n d e r h a n n e n
n i m m e . Forj, 1884. 73, v. d. V.
t a n t s j e , v. Fra. tentet-, onderzoeken, on-
dervragen, polsen, aan den tand voelen,
iemand uithooren. J e z u s s e i : h w ê r o m
wumkes.nl
TAP.
t a n t s j e j i m m o m y ? J . H . Halb. Matfch.
XXII 18. — T r o c h t a n t s j e n w i s t i k
al g a u , d a t hja b a k k e r i n n e wier.
ld. I I , 88. — Op i t l é s t b i g o u n e r
h j a r r i s to t a n t s j e n . K. ind T.3, 332".
- De e a r s t e g e l e g e n h e i t d e b e s t e
n a e m d o m e n y , dy b i l a n g yn ' e j o n -
g e s t e l d e , w a e r , om h i m en s y n
h e i t - e n - h j a r r i s to t a n t s j e n , ho hja
dêr oer t o c h t e n . Sw. 1860, 30. -
Do 't e r b y h j a r s i e t , b i g o u n e r ek
r i s t o t a n t s j e n , h w e t I j u e h j a r âl-
d e n o m t r i n t w i e m e . W. D. Th. Ulesp.
54.
t â n n e , s. pi. t a n n e n , tand , tanden, (bij
G. J.) H w a d i t w i r k skoert mei
: Z o i l i h â n n e n , || Ef k ô g e t i t m e i
J M o m i t a n n e n . G. J. Voorrede XXXII.
j Vgl. ook Deel I; 213 en 223. — Zie tosk.
t ã n p o m p j e (Makkum) v. een jongens-
spel, waarbij ieder twee koetanden bijdraagt,
i die door den eersten speler op den rand
eener stoep w-orden neergeworpen, met het
: gevolg, dat hij ze allen wint, indien er een
oneven getal op de stoep blijft liggen, ter-
' wijl, indien daar een eren getal is blijven
i liggen, de tweede speler even als de eerste
• een vrijen worp krijgt, en zoo vervolgens. ,
1 W, Dijkstra, Volksleven, 1, 235. Vgl. vorig 3,
artikel. í
t a ' p a k k e , v. apprehendere , toegrijpen, j
toetasten, Hfr. X, 130. — P a k m a r t a , \
m a r m y n e t y n 't h i e r , zegt een grap- |
pige gastheer, als men aanzit om het maal "à
te gebruiken. — H y w i t f e n t a p a k k e n , ''J
hij weet op tijd handelend op te treden, j
— I k k o e i t s t i k l â n t o k e a p krije, J
nou h a b ik da 1 ik m a r t a p a k t . f
t a p e , t a e p , s. (het) tappen uit een vat. 1
De H a a r l e m m e r t a p e , het tappen van 1
Haarlemmer bier (in vroegeren tijd). — tap- j
kast met de gereedschappen om te tappen, j
zooals b.v. de schraag, waarop het vat ge- 1
legdwordt. — H j a s e t t e i n f e t o p ' e I
t a p e . Hfr. VIII, 122. •
Ook wel een bijzondere vergunning tot ,
tappen, als b.v. somtijds bij een boelgoed, ,
H w a h a t h j i r de t a e p ? Vgl. taep, taepe. .
t a p g a t , s. n., tapgat in een v a t , waarin ,
de kraan wordt gestoken. Hfr. VIII, 122. j
t a ' p i j e , v. toesteken, opdringen van spijs •.
en drank. I m m e n i t e n t a p ij e, door
 TAP. 267 TAR,

dringend noodigen , toepressen, A. 524. — j G. J. I , 206. - - t a r e t ' (part. p.) U t de

l t w y f k e pij de i'i s i t e n t a . Lex. 805. m û l e f e n l y t s e b e r n en d y n o c h
— E l t s j o a r k j i s k o u t a p i j e ú t p û d - i t a t e k r i j e , h e s t û Dy l o f taret.
t s j e s , R. ind T . \ 29*. j Halb. Matth. XXI, 16. — R i e d t a , d ê r
t a p k a s t , s. buffet, tapkast in eene her- y n d e n H a e c h ! (een wensch, naar het
berg. W. D. De h. b. bitsj. 24. Ook: t a e p - gereedmaken van eene nieuwe wettelijke
k a s t . — D o u w i e r s t e in b a l o a r i g e n ; verordening betrekkelijk het Notariaat, waar-
h o n t , a s t e d y o a n 'e t a e p k a s t o er- aan 63 jaar later is voldaan), v. BI. Bik.
j o w n h i e s t e , R, ind T.3, 128". 87. — De k o u s t i e t y n ' t t a r i e d e n ,
t a p k e a m e r , s. tapkamer, de gelagka- i de koe maakt bewegingen als voorbereiding
mer in eene herberg. W. D. De hele boel van het kalven. Halb. A. 234, 540.
bitsj. 24, somtijds verkort als t a p . Ook t a r i e c ü n g , s. voorbereiding. D i s s e i e r d e
de j a c h t w e i d e , z. d. is i n t a r i e d i n g . N. Rún, 25. R ind T.a,
t a ' p o a i j e , v., iemand aanporren tot drin- 130, noot I. Ook wel uitrusting (van sche-
ken van wijn of sterken drank. — I m m e n pen.) Vgl. tarisse.
j e n e v e r t a p o a i j e , trakteeven meer dan t a ' r i k k e , v. toereiken. W o l s t e my d a t
hem goed is. B, 173. Posth. Jouwerk. 6. b o e k e ff en t a r i k k e ? — Ook toereikend
V"l. poaije. Zíe ook tapije. of genoegzaam zijn. D a t k i n n e t t a r i k -
t a ' p r e s s e , v. opdringen (spijs of drank). k e , is ontoereikend.
Ook o a n p r e s s e of - p r e s j e . t á ' r i n , s. toeloop. D e e a r s t e t a r i n
t a p p e , t e p p e , v. iets nit- aftrekken, w i e r n e i 't h i r d d r a v e n , naar de hard-
plukken. F l a e c h s t a p p e , te veld staand draverij. — Dy d o m e n y h a t i n h o p e n
vlas uit den grond trekken. A, 172. — In t a r i n , toeloop van belangstellenden in zijne
de kleistreken f 1 a e c h s l ú k e. B , 92. Zie prediking.
teppe. t a ' r i s , s. toerusting, voorbereidsel. F o r -
tappei'jj, s. tapperij, dim. t a p p e r i j k e , f a r r e n , m e i a l s y n t a r i s , 't is w o l
s. n., kleine kroeg, drankwinkeltje. Hfr. l i w e t , om d e r t s j i n o a n t o s j ê n . Zie
XIII, 55. Vgl. sûphtiske. tarissing.
t a r , t a r r e , s. teer. B r u n e , s w a r t e t a r i s s e , tax'isje, v. toerusten , aanstal-
t a r r e , bruine-, zwarte teer. — l n g e l s k e ten maken, gereed maken. R. Posth. de
t a r , koolteer. De t a r r e ú t d e d e n n e - Keapm,, 34. — M e i p y l k en b ô g e t a -
b e a ' m m e n . tì. Posth. As jiemme, 143. r i s t, Forj. 1903, 54". Vgl. tariede.
t a r b o t , s. iarhot (visch)pleuronectes maxi- t a r i s s i n g , s. aanstalte. toebereidsel,
mus, Fr. Preech-al. 1866, 3, 12. voorbereiding. T a r i s s i n g m e i t s j e , toe-
t a ' r e a u n t s j e , v. toefluisteren. D a t h a t bereidselen maken. — As m i n s k e n , dy
er my ' r i s t a r e a u n t e . R. ind T.ä, 311". n e t ú t h û z i c h b i n n e , d e r r i s op ú t
Zie rmntsje. Vgl. ook Ingelyereant. R. ind s c i l l e , d a t j o w t a l t y d i n b u l t e t a -
TV, 369". r i s s i n g . ld. IV, 51.
t a ' r e k k e n j e , v. toerekenen, toekennen. t a r j e , v. (ik t a r j e , - t a r r e , - h a w
Om h i m i n „zienersblik" t a t o r e k k e n - t a r r e ) . teren, met teer bestrijken. A,
j e n . Fr. Volksbl. — D ê r m o a t t ' j y m y 238. — I n k l e e d t a r j e , een dekkleed
n e at f o r t a r e k k e n j e , daar heb ik geen met teer insmeren. — part. p. t a r r e , ge-
schuld aan; ook: daarvan komt mij de eer teerd, als adj. — I n n ij e t a r r e w r i n g e ,
niet toe. nieuw geteerd draaihek. Fr. Hùsfrj. 1900,
tarf e t , s. n. teervat, dim. t a r f e t s j e , 112. -- I n t a r r e k l e e d , t a r r e t o u .
s. n. teervaatje, beneden wijder dan boven, | tarkleed, tarrekleed, s. n. geteerd
zooals bij het teren gewoonlijk gebruikt ; kleed, op schepen en vrachtwagens enz. in
wordt. Zie tarputs. gebruik , om goederen te beveiligen voor den
ta'riede , v. bereiden, voorbereiden , ge- regen.
reedmaken. — Prov. T a r i e 1 e n i s 't h e a 1 e t a r k w a s t , s. teerkwast aan een langen
w i r k . Salv. MS. 98. — R i e d t a , m y n '; stok, om teer op bout of iets anders te sme-
s i e l , t s j o c h a l d y n k r e f t e n g e a r , i ren. R. ind T.a. 102".

wumkes.nl
 TAK.
t a ' r o p p e , v. toeroepen. I k h a b h i m
taroppen, dat er thús komme
m o a s t.
t a r p o t , s. teerpot, pot, waarin teer be-
waard wordt.
t a r p u t s , teeremmer, zooals schippers er
op na houden, Vgl. puts.
t a r r e , v. teren, verteren ; t a r r e e n
s m a r r e , ruimschoots geld verteren en vet-
pot hebben. — I t d o m m ' l j e n d f o l k
d r o e c h l a n g e t i i d || I t s a r j e n d t a r -
r e n f e n h j a r f l y t . v. BI. Bik. 99. — Prov.
Men k i n wol i e n r i s tsjin in h e a r
t a r r e , voor een enkele maal kan een bur-
ger of boer wel eens zooveel geld verteren
als een rijkaard gewoonlijk doet. A. Ysbr.
(1861), 6. Compos. †ortarre, úttarre.
t a r r e , s. teer. Zie tar.
t a r r e k a p , een chais met een geteerde
kap. Vgl. tarje.
t a r r i c h , adj. met teer besmeerd, be-
morst, besmet. I t g i e t a s i n l ú s o p i n
t a r r i c h k l e e d . R. ind T.a, 16«,
t a r r i n g , s. phthisis, tering (ziekte), O a n
t a r r i n g lij e en û t t a r r e , aan tering
lijden en wegkwijnen. A, 428. Posth. in
Epk. 147. — Overdr. I k s c i l d e r g j i n
t a r r i n g f e n s e t t e , ik maak mij niet
bezwaard over die zaak, trek er mij niets
van aan.
t a r s k e , t ê r s k e , Z.h. s. dorschvloer. D e
t a r s k e i n o a t r o m , moet worden opge-
ruimd , A, 700. Vgl. têrskhús, teìle.
t a r t e , v. tarten, tergen, uitdagen. —
I t g o n g o p i n h a r t e n en t a r t e n ,
twisten en tergen. A. 263. A , 283. Zie
harte, v.
t a r t o n n e , s. teerton, ton, waarin de teer
in den handel wordt gebracht. — t a r t o n -
n e b a e r n e , (vroeger op een feestavond
wel gebruikelijk.)
t a s , s. tasch, buidel, compos. brievetas,
en búgeïtas, beugeltasch, door aanzienlijke
vrouwen gedragen.
t a s , s. f. t a s , eene nette flinke maagd,
die zich uitmuntend weet te redden. I n
h e l d e r e , f l i n k e t a s fen in f a e m ! —
I s S i b b e l f e n 'e R y p n i n t a s ? is zij
niet een degelijk. handig en rechtschapen
meisje? R. ind T.2, 62 6 . Ook wel task.
t a ' s e t t e , v. met krachtsinspanning iets
doen, b.v. loopen, schaatsrijden, hard wer-
wumkes.nl
268 TAS.
ken, schreeuwen, zelfs zingen. As i k P i e r
o p 'e r e d e n s b y b l i u w e w o l , m o a t
i k m a r t a s e t t e — As d y j o n g e bi-
g j i n t to g û l e n , kin er f r e e s l i k ta-
s e t t e . — As b a e s s m i d y n 'e t s j e r k e
m e i s j o n g t , is 't b j u s t e r , h o 't er t a -
set.
Op iemand aankomen. — H w a k o m t
d ê r op ú s t a s e t t e n ? — Op d y r i k e
faem k o m m e in boel frijers taset-
ten.
t a ' s i e d z j e , s j i d z j e , v. toezaaien , dicht-
zaaien. I t l â n i s t a s i e d d e , het land is
geheel bezaaid en daardoor als het ware
voor den ploeg gesloten tot na den oogst.
t a ' s i z z e , v. toezeggen, beloven, p.p. ta'-
s e i n . D e n w i n n e j i m m e d e t w a g o u-
n e , d y i k j i m m e t a s e i n h a b . R. ind
T.2, 113''. •
t a ' s i z z i n g , s. toezegging, belofte. Hy
woe t a s i z z i n g en w i s s i c h h e i d h a ,
toezegging en zekerheid. Hfr, XIII, 61. — I n
p l e c h t i g e en h e a r l i k e t a s i z z i n g .
For hûs en hiem 1891, 173.
t a ' s j ê n , v. toezien, toezicht houden, ver-
zorgen, verplegen. I k w i e r s i i k en j i m -
m e h a b b e op my t a s j o e n , mij verpleegd
en verzorgd. Matth. XXV, 36.
Ook: toekijken. — I k s c i l d i z z e p a r -
r e n o p i t e en d o u m e i s t t a s j ê n , er
naar zitten kijken. — De b i s t e n (het vee)
moattegoed t a s j o e n w i r d e . W . D. Heam:
1. — t a s j ê n d e f á d (foud),_ toeziende
voogd.
t a ' s j i t t e , v. toeschieten. De m ô l k e
w o l n e t t a s j i t t e (bij eene koe, die ge-
molken wordt).
t a ' s j u c h , s. n., toezicht. Wl.- ld, XVII.
— I k , s y n b r o e r , w i e r o n d e r syn
t a s j u c h R. Posth. As jiemme, 3. — De
â l d b o e r k i n n e a t m e a r o a n 't w i r k
d w a e n , m a r t a s j u c h o e r 't w i r k ;
h â l d e k i n er y e t wol.
t a s k , s. f. Zie t a s , s. f.
t a s k e r , s. m. meesterknecht op een tichel-
i werk, die met zijne o u n s f e i n t e n (z.d.) ;
! de ongebakken steenen in den oven plaatst,
'-. in smalle stapels of t a s k e n . Ook hon-
; n e b a e s. Zie daar.
I t a ' s k i k k e , v. toeschikken , doen toeko- '
i men, aanbrengen. J y h a b b e ús m a n - '
j n i c h m i e i i t e n t a s k i k t , doen toeko-1
 TAS.
men. Hfr. VI, 179. 8 » . 1853, 63. - J y
k i n n e ray d a t b a e n t s . j e w o l t a s k i k -
k e, bewerken, dat ik die betrekkin}; krijg.
t a ' s k ô g j e , v. toeschouwen , toezien. Ook
t a s k o a ij e.
t a ' - s k o u w e , (spr. ou dof) toeschuiven.
t a ' s k r i u w e , toeschrijven , toekennen (als
oorzaak van iets). — De h e g e p r i z e n
f e n 'e l â n n e n w i r d e o a n de b û t e n -
lãnske oarlocli t a s k r e a u n .
Ook driest en stout een hoog bod schrij-
ven bij publieke verkoopingen en verhurin-
gen. D ê r w a e r d m a r t a s k r e a u n , er
werden hooge prijzen geboden.
t a ' s k r o e i j e , v. dichtschroeien.
t a ' s k r o e v e , - s k r o e v j e , v. dichtschroe-
ven. — De d e a k i s t e t a s k r o e v e . R. ind
T.s, 334".
t a ' s l a c h , toeslag , overwicht, ruime maat.
By i n s k i p p o u n t s j i i s w i r d t i n t a -
s l a c h j o w n f e n 8 p o i i n . — Ook tawicht.
t a ' s l a e n , v. toeslaan , dichtslaan. I m-
m e n de b a l t a s l a e n . — H y s l o e c h
i t b o e k t a , sloeg het dicht.
f ig. een toeslag geven, als toelichting
bv. aan een verhaal, dat reeds varbazing
wekt. D ê r s l o e c h n o c h t a i n bi-
g a n g e l , (z. d.) d y G o s s e s j ê n k o e ,
m a r i n o a r n e t . R. ind T.2, 333°. —
Vgl. taslnch.
t a ' s l y k j e , v. toeslikken, dicht slijken. —
It â l d e - B o a r n d j i p i s a l l i n k j e n d e
wei t a s l i k e .
t a ' s l u t e , v. toesluiten. De d o a z e t a-
slute. - Dêr y e n d e d o a r f a e k m e i
't g a t t a s l e t t e n (voor den neus gesloten)
w i r d t , is 't n e t j a n i k e r û m , daar
heerscht geen overvloed. Telt. MS, 12.
t a s n a p p e , v. diehtsnappen, onverhoeds
dichtgaan (van een slot b.v.) Hfr. III, 965.
veel praats hebben. Hj a s n a p t m a r t a !
t a ' s n a u w e , v. toesnauwen, op barschen
toon toespreken.
t a ' s p i z e , g. toespijs.
t a ' s p j e l d z j e , v. toespelden, díchtspelden.
t a ' s p r a e k , s. toespraak. Hy is sa s i i k ,
d a t er g j i n t a s p r a e k h a mei.
t a ' s p r e k k e , v. aanspreken. — H y w o l
m y n e t t a s p r e k k e , hij is te trotsch of
mij te kwalijk gezind, om met mij te spreken.
t a ' s p r i n g e , v. bijspringen, te hulp ko-
men. — Ook: flink er op los springen. S a-
wumkes.nl
269 TAT.
p e d o a r s t n e t t a s p r i n g e , j u s t d ê r-
t.r o e h r e k k e e r y n 'e s 1 e a t.
t a ' S t a p p e , v, aanstappen, vlug voortstap-
pen. Dy 't d e s t ê d y n i n u r e b i r i n n e
w o l , m o a t t a s t a p p e. Lex. 324. — B y
t s j u s t e r op in o n b i k e n d p a e d d o a r
men net t a s t a p p e .
t a ' s t e a n , v. toestaan, veroorloven, ver-
gunnen, inwilligen. D a t s t e a n i k d y t a .
betamen, door de welvoegelijkheid (al of
niet) worden toegestaan. D a t s t i e t d y
n e t t a (betaamt u niet) h j i r s a 'n w i r d
to h a b b e n .
t a ' s t e l , s. toestel, voorbereidsel. Om
dat a l l e s k l e a r to s p y l j e n , m o a t
d e r e a r s t in h i e l e t a s t e l m a k k e
wirde.
t a ' s t o p j e , v. ongemerkt iets geven. I m-
men to mûk h w e t t a s t o p j e .
dichtstoppen, toedekken. In g a t t a -
s t o p j e . — De b e r n op b ê d g o e d t a -
stopje.
t a ' s t r i k e , toestrijken, met de hand naar
zich toehalen (van geld). Hy h a t i t j i l d
nei him t a s t r i t s e n .
t a ' t a e s t , s. (een) gering en spoedig vol-
tooid werk. K o m , s t o p j e dy h o a s n o u
g a u , d a t is o m m e r s m a r in t a t a e s t .
— In j o n g m i n s k e m o a t n e t j e u z e l j e
o e r i n t a t a e s t w i r k . — Ook h a n t a e s t
en o a n t a e s t .
t a ' t a e s t e , v. toetasten, aanpakken. 11
iten stiet f o a r j i m m e , t a e s t m a r t a !
t a ' t a k e l j e , v. toetakelen, kastijden , ver-
wonden , misvormen. H y w a e r d f r e e s -
lik t a t a k e l e . — Sa t ? j t a k e l e koe
hj a n e t y n 'e s t ê d k o m m e . ld. 1870, 17.
t a t e , s. moedermelk, zog voor een jong
kind. I t b e r n t s j e l o n g e r t n e i d e
t a t e . — Fen t a t e d r i n k e n en slie-
pen m o a t it b e r n g r o e i j e , s e i t mem.
v. BI. Bik. 146.—De S k e p p e r h a t d j i e r
en m i n s k e n m e i j a r e n , u r e n , spie-
n e n , m ô l k e en t a t e f o a r s j o e n , o m
e l k n e i h j a r a e r d , h j a r j o n g e n to
f i e d e n , A. Ysbr. (1861) 16. — I k h a w
for dy nin t a t e : I k h a w d e b o a r s t e n
f o r p r o n k (van eene moeder, wier kind
door eene min gezoogd wordt. R. ind T.3,
16".
Ook somtijds: overdr. voor de moederborst
of de tepel er van. ook: t i t , t i t t e .
 TAT. 270 TAW.
Halb. Lex. 549; Eng. teat. — 11 b e r n 1 e i t ! d o o e h t i t n e t . A. Ysbr. (1861), 11. —
s w i e t o a o e t a t e . -• As b e r n t s j e s i Dy f a e m b i s t e l t (besteelt) d e b o e r ,
op 'e m e m m e s k i r t e , Dy, s ê d , d e ! om h j a r â l d e n h w e t t a to t o a i j e n ,
t a t e s l û p e l i t t e , Sa r ê s t l i k f'o e l e n [ (ta t o t ô g j e n ) .
w e y n 'e si om. v. BI. Bik. 59. t a ' t r i u w e , v. toeduwen. l m m e n h w e t
t a t e , (Hl.) s.m. grootvader, verwant aan I t a t r i u w e , in de hand stoppen. — I k h a w
t a t e , (Schokl.) vader, Halb. B , 107: en in h i m in r y k s d a e 1d e r t a t r e a u n ; n o u
deze laatste beteekenis ook aan t a , (Ter- k i n e r h i m f o a r e a r s t w e r r e d d e . —
schell.); t a a t en t a t e (Texel, Flieland , í l g . i m m e n b u k k e n s t a t r i u w e , ha-
Wieringen, Marken en Urk) en t e t e (Noord- I telijkheden zeggen, steken onder water
Friesl.) Zie Vr. Fr. X I I , 444, 447 en 450. j geven.
Vgl. Winkler, Dial. 1, 80, 292, 285 en I I , 12. | t a ' t r o e v j e , v. krachtig slaan , ook met
Zie overigens pake en oarreheit, grootva- sterken iudruk op iets inwerken. Dy s t a m -
der, en heit, vader. p e r s yn in o a l j e m o u n l e t r o e v j e ta.
t a t e b e r n , - b e r n t s j e , s. n., zuigeling. — D i s s e w i r d e n t r o e v d e n t a , maak-
t a t e d r ì n k e , v. moedermelk zuigen. ten een krachtigen indruk. K. ind T.2, 87'-.
t a t e d r i n k s t e r , s. zuigster van kraam- — Do 't i t ( b i e r ) n e t hirdernòch
vrouwen ; die te veel zog hebben. B , 283. t a t r o e v d e , (niet sterk genoeg bedwelmde),
Hfr. IX, 151. b i g o u n de S a t a n ú t r o g g e en w e e t
t a t e - f l ê s k , s. n. het bolle vleesch van j e n e v e r t o s t o k e n . R. ind '¥.', 308".
een zuigeling. Ind. B, 136. — D a t is t a ' t r o u w e , t a b i t r o u w e v. toevertrou-
i n g r o u w e j o n g e ; m a r 't is t a t e - wen. 51 y t o c h t , h y w i e r al sa â l d , d a t
f l ê s k , d a t s i t e r b o l om. ik him d a t w i r k wol t a b i t r o u w e
t a t e g e l o n g e r , s. n. het hunkeren van k o e . R. ind T.3, 46«. Vgl. ook Halb. Matth.
een zuigeling naar de moederborst. E. ind XXV, 22.
T. a , 17*. — Vgl. longerje en gelonger. t a t w i n g e , v. opdringen. M i n n e m o a s t
t a t e g e k , s. eg. kind dat veel van de h i m i t i t e n h a s t t a t w i n g e . Ook o a n -
moederborst houdt. t w i n g e , v. d. St. Keapm. Rouke.
t a ' t e l l e , v. toetellen. H o u t s j e s , t u r - " t h a u w e r y e , (G. .T.) s. (tooverij. Oudfr.
v e n t a t e l l e . — De b i t e n y n 'e m û l e t a w e r i e en West-Lauwersch ook t o w e -
w i r d e h i m t a t e l d , het hem karig toe- r i e ) ; thans meestal t o v e r i j . Zie daar.
bedeelde voedsel wordt hem nauwelijks ge- • t a u w e n e r , t a u w n e r , s. toovenaar. —
gund. — l m m e n d e w i r d e n t a t e l l e , M e i de t a u w n e r s y n û n t h j i f c || Sa
iets langzaam en met nadruk zeggen. k r ì g e e r ' t l y t s e b e r n t s j e . ld. II, 28.
t a ' t i d i n g , t a t y n g e , s. toezegging, be- Zíe tovener.
lofte, Hfr. XIII, 245. Wass. I , 107. — " t a u w e r s k y n , s, betooverende schijn.
H a s t d o u g j i n n a e i m a s j i n e , D o e d t ? De f e i n t l ì b b e t f o l f e n de h o p e h i r
N é , m a r h e i t h a t a l t a t i d i n g j o w n , t a u w e r s k y n . Hij vertrouwt op den be-
d a t i k i e n h a s c i l . — I k h a b y e t g j m tooverenden schijn der hope. ld. [I, 81. Zie
t a t y n g e , geen toezegging. A. 916. Vgl. by toverij.
tiidgje. t a u w e r w i s p , s. (bij G.J. t h a u w e rw i s p)
ook: vooruitzicht, N i n b e s t e t a t i d i n g , tooverroede, tooverstaf. Halb. B. 331, —
geen gunstig vooruitzicht. Hfr. VII, 287. De m i n n ' , Dy t h a u w e r w i s p f e n h e r t
t a ' t i n k e , v. toedenken, voor iemand be- en s i n . fig. De min, die als een toover-
stemmen. I t k e n i n g r y k , d a t j i m m e staf , hart en zin ontvlamt, G. J. 1, 48.
t a t o e h t is. Halb. Mattheus, XXV, 34. — ( — Zie toverwisp.
I k h i e h i m i n k r y s t w i e h t a t o e h t , I t a ' w i c h t , s. n. kleine toegift op het volle ,
ik wenschte hem een kerstwegge te schen- j gewicht, bij 't verkoopen van winkelwaren •'
ken. R. ind T.2, 183b. J in 't klein. - D a t w i n k e l w i i f is s a
t a ' t o a i j e , t a t ô g j e , v. aandragen. — As s k r i e l , i t s p a n t , d a t se i n b y t s j e t a -
d e b o e r e n i t j i l d a l l e g e a r r e d e l â n - w i c h t j a en k i n . Vgl. tamiette. ,
hearren tatoaije moatte, dan t a ' w i j e , v. toewijden.lt s t i e n n e n b y l d , ••

wumkes.nl
 TAW. 271
o p d e â I (1 e t e r p t o U r o 11, is t ;i, w ij d
o a n Dr. K e l t s j e l l i i l l j c r t s i i n i .
t a ' w i r d , s. u., toestemming, loíüîi.'fíjïinjí.
fly p r a t e i t iiiy o p 't l é s t s a m o a i
o a n , d a t i k i t t a w i r d joei-li. H . / .
Ook al*: trouwbelofte. 11 y woe lij a r t a -
w i r d h •) ; || En 't í ' a m k e , net. w e a r -
s t r a b b i c h , j| O n t s l i ì p e s ê f t i t : j a !
v.Bl. Bik. 58.
t a ' w i t e , v. wijten, te wijten, te danken
hebben. I t n e e d b r e a , d a t i k h a |] W y t
ik s k e p p e e n 1 o d d e, || G r ê f e n m o d d e r
ta. 'gezegde van een doodgraver). R. ind
t a ' w i z e , v. toewijzen. D a t h û s en
l â n is h i m b y f o r d i e l i n g f e n i t
e r f s k i p t a w i i s d . Ook van een verkocht
perceel aan den kooper.
t a ' w i z i n g , s. toewijzing, bij openbare
verkooping.
Ook: de finale verkooping.
t a w o l l e , v. (meer algem.: t a ' h a w w e
wol Ie), willpn mededeelen aan iemand,
— gunnen, goedvinden te doen. Hja
fort el t o a n T y s , h w e t se h i m t a -
wol to w i t t e n , zooveel als zij hem toe
wil hebben te weten , maar niet alles. A.
Ysbr. (1808) 63.
Hy g i e t o e r 't j i l d e n j o w t s y n
w i i f sa f o l i e , a s er h j a r t a h a w w e
w o l , zooveel hij goed vindt. — H y w o l
niy wol h w e t t a h a , gunt mij wel iets.
Vgl. Bûrkerij , 28.
t e a k e l , a, takel. Compos. teakeìblok,tea-
keltoii. Zie takel.
"teal, t e a l e , s. taal. Yn h e i t e t e a l
l e i t k r ê f t en p r e a l . Salv. 31. — Wass.
I, 142: tael. — OudFr. tale, tele. Thans
algemeen t a e l . Zie daar.
taelsrelearde, s. m. taalgeleerde. R. ind
T.s, 57». Zie taellearde.
t e a m , t e a m e , s. toom , breidel. F o a r t -
oan m o a s t H i d d e y n 'e t e a m , k o e s
by h o n k b l i û w e e n t i g e m e i o a n i t
b o e r e w i r k , Sw. 1904,102. - N o u g y n g
i t f o a r t , d e t e a m e s l o p , - ú t 'e fjou-
w e r e n , (er werd zeer hard gereden met
slappen toom.) Salv. 119. — Prov. Dy 't w y t
h w e t er w o l , k r i g e t i t h y n s d e r b y
de t e a m , pakt de zaak met kracht aan.
A. 58. — \B h a e s t i c h (driftig) m a n
d e l s e t t e , d a t m o a t m e i in s ê f t e
wumkes.nl
TEAM.
t e a m ; met verstand, bedaard, kalm over-
leg. A, 589. In w i i f , d a t d e b e k op
'e t e a m h a t (op haar pas weet te spre-
ken) is i n w o n d e r . B , 498. — I n h a p -
k c o e r 'e t e a m , een glaasje op den val-
reep, Compos. poartcam, tâkelleam.
t e a m , s. toom, broedsel. I n t e a m h i n -
n e p i k e n , e i n f û g e l s , een toom kuikens,
eenden, van één broedsel; zoo ook in t e a m
b i g g e n , een toom jonge varkens. Halb.
Lex. 262.
Aantal kinderen van hetzelfde gezin. H j a
h a w w e i n h i e l t e a m b e r n . Halb. A,
698, 710.
Meer algemeen: nageslacht van denzelf-
den stamvader. Abrahams team. 6. J. I ,
151. — A d g i l l u s , , . . . F o a r s t f e n
F r i s o's t e a m , vorst van Friso's nage-
slacht, v. BI. Bik. 47. — W r â l d s r e j i n -
t e n , i o f s j o n g ' d' H e a r ! Foarstn'e
t e a m e n , J o w ' H i m e a r ! Psalm 29 fêrs
1. Salv. 2.
t e a m , s. teem, temende- , slepende toon
van spreken of zingen. Hy p r a e t m a r
op i e n t e a m f o a r t . — De s k o u w e t e a -
p e r t s s o n g e n de â l d e l a n g e t e a m .
R. ind T.°. 19". — Hy k a e m g a u w e r op
'e â l d e t e a m , d a t i t s y n w i i f s s k i l d
w i e r . Ib. 87!>.
t e a m i c l i , adv. temend, zemelend. T e a -
m i c h r i d d e n e a r j e , R. ind T.s, 36''. —
I t is h j o e d b j û s t e r e m y l d , sei Oeb-
le F l ú m , h i e l t e a m i c h e n f l u e n s k .
Aldaar 81*.
t e a m j e , v. betoomen, beteugelen. Om
't de j e l d (ouderdom) d e w í f f e s i n f e n
de j e u g d h w e t t e a m j e k i n . W. D. Dt-
fenh., 13. — H j a k i n H i k k e d e m û l e
n e t t e a m j e . Sw. 1896. 54. — A l t e a -
m e t N y m p h J o n g s t a l 't w o a s t t e a m -
w ê r s, w y 1 d h o a r s. G. J. 88.
t e a m l e a s , adj. en adv. toomeloos. L o k-
k i c h de m i n s k e , h w a e n s h e r t e n e t
f l a m m e t o p t e a m l e a z e w i n s k e n . ld.
III, 15.
t e a m l ì k , adj. en adv. tamelijk, t e a m -
l i k s o u n , tamelijk welvarend. Bpk. 474.
(Oud-Fr. t e m e l i k , ) thans meestal: t a m e -
l i k , z.d.
t e a m s , (spr. veelal, t j e m s, t e m s). Ook:
t i e m s (spr. t j i m s en t s j e m s e . Mkm.)
s. teems, paardenharen zeef voor vochten,
 TEAM.
vooral voor melk. De b o e r i n n e j i e t d e
m ô l k e t r o c h d e t e a m s e. — Prov. S a
l e k a s i n t e a m s , van iets dat waterdicht
moet z i j n . — L â n a s i n t e a m s , grasland
zoo voos, dat het water er door zinkt. A ,
882. B, 542.
t e a m - w ê r s , adj. wars, afkeerig van
een toom (van een woest, ongetemd paard).
I n t e a m - w ê r s h o a r s , G. J. 1, 88. —
Zie bij teamje.
t e a m z j e (spr. t j e m z j e, tem z j e ) , v. d e
m ô l k e t e a m z j e , de melk door de teems
gieten, om ze te zuiveren.
Overdr. In drukke bezigheid en beweging
zijn. I k k i n m a r h i n n e en w e r t e m z -
j e , o a r s k o m t i t n e t k l e a r . Dit ook
t e m p s j e . Vgl. ôftemzje.
t e a n , s. teen, toon. De g r e a t e t e a n . —
I n l y k d o a r n o a n 'e t e a n . — P r o v . H y
i s o p 'e t e a n t r a p e , op zijn teentjes ge-
trapt, hij acht zich beleedigd. — PI. t e a n -
n e n (spr. t j e n n e n ) . I t g r i i s t m y t a
d e t e a n n e n ú t , het deert mij ten voeten
uit. A, 553. — De b e r n f o r m e i t s j e
h j a r r e n t a d e t e a n n e n ú t , verma-
ken zich kostelijk. — H y s t a p t , a s i n
k e u t e r s k e h o a n n é , dy 't kjitte
t w i s k e n d e t e a n n e n n a t . — Hy h a t
h j a r i t f j û r o a n 'e t e a n n e n l e i n , haar
op den proef gesteld. B, 476. Ik woe
a l l e s n e t s i z z e ; d ê r w i e r my tofol-
l e m o t om 'e t e a n n e n , er Waren teveel
kinderen bij als getuigen. Holl. te veel
dak op 't huis. — Hl. t a n e n , t e i n e .
De t e a n f e n ' e h o a s , van de kous. —
D e t e a n f e n 'e k l o e t , de punt van een
schippersboom.— D e t e a n f e n 'e s é d y k .
Zie dyks-tean.
t e a n , s., toon, zang-, muziek- of spreek-
toon, klank. H a r k ! d y t e a n r i i s t k r ê f -
t i c h o e r i t s t j e r t e (gesternte.) ld. I l 8.
pi. teanen. — A l l e s w i j t s y n t e a n e n
d e H i m e l h e i t . ld. II 69.
Ook de wijze van een' lied. I k m a k k e
i n s j o n g s u m l i e t , o p ús e i g e n b o a s -
k e r i j ; e l k s y n b a r i s 't r y m m e ; 't
h a t d e t e a n f e n M a l l e S y m e . G. J.
I , 2. Vgl. Halb. N . O .
t e a n b a n k , s. toonbank. ld. IV, 100.
Zie toanbank.
t e a n b y l d , s. n. toonbeeld. H j a w i e r
y n m y n e a g e n i t t e a n b y l d fen in
wumkes.nl
272 TEAP.
e c h t F r y s k b i s t e k f e n i n f r o u . R.
ind T.2, 38«. — O c h ! d a t d i t t e a n b y l d
f e n 'e d e u g d , My m e i h j a r g o l l e
l a i t s o a n b l i e r d e . v. BI. Bik. 8.
t e a n e , v. toonen, vertoonen. I k t e a n d e
h i n i m y n g e b o a r t e l e p p e l . R. ind T.'2,
61«.— As j y d e r d o c h s m e i p r o n k -
j e en j o u rykdom t e a n e wolle.
ld. I I , 4. — H j a t e a n d e y n a l l e s ,
dat h'' . rou fen hjar kwea hied.
ld. I V , 167.
t e a n l e a r (spr. tjenlear), s. n., toon- of
teenieder aener schaats. It teanlear
l o s ? K o m , s c i l ' k i t k y l j e ? Hûs-Hiem
1890, 8.
t e a n l e a s , adj. toonloos. I n t e a n l e a z e
k l i n k l e t t e r op i t e i n f e n i n w i r d .
Vgl. Syts. ld. X I I I , 158.
t e a n n e n - e i n , (spr. t j e n n e n-e i n) s. n.
het uiteinde der teenen. H j a f o r m a k -
k e n (ook, h j a b i s k a m m e n ) h j a r r e n
t a d e t e a n n e n e i n ú t . Hfï. V I , 59.
Fr. Wjn. 1861, 9. Vgl. Forj. 189.3, 137. —
Meest: t a d e t e a n n e n ú t . Zie tean.
t e a n t s j e (spr. tjentsje), v. I k t e a n -
t s j e , hy t e a n t e t , ik t e a n t t e , wy
t e a n t t e n , h a t e a n t e , op de teenen
staan om hooger te kunnen reiken; op de
teenen loopen om geen geruisch te maken.
— H a n s t e a n t t e n e i 't b ê d , d ê r 't
w i i f l a e i Syts. Telt. 24. — H y t e a n t -
t e d e r g l û p s k n e i b i n n e n . Forj. 1903,
— T e a n t s j e n d e troch it gonkje.
Sw. 1904. 106.
fig. H o s l û p t i t w é ú s b l i e r s t e
d a g e n , s t i l , t e a n t s j e n d n e i . Salv. 23.
t e a p e r t , 3. eg. wachtel- of kwartelko-
ning, er ex pratensis, vogel, vooral in de
lage hooílanden voorkomende, bekend door
zijn eentonig, vervelend geschreeuw, Ook
k r e a k h i n t s j e genoemd.
D e s k o u w e t e a p e r t s s o n g e n || De
â l d e l a n g e t e a m . R. ind T.a, 19°.
fig. eene kijfachtige vrouw A , 651, 904.
— A i d t e a p e r t , oud wijf. dat leutert en
zanikt. B , 345. — S j u c h , s a r a b j e d e
â l d e t e a p e r t s ; r a b j e n , t e u t s j e n is
h j a r n o c h t . Kooistra, Nije Fort. 62.
* t e a p e r t s - e i n , (Henndl.) s.n., boos wijf,
feeks. Sw. 1850, 12. W. D. Wïnterj. by
Gealeb. 99. W. D. ütfenh. 57. — In Henndl.
en omstr. hoort men dikwijls voor â l d
 TEAP. 273
t e a p e r t : t e a p e r t s - e i n ; en zoo ook wel
voor: sm o a r g e b a e r c h : b a e r c h s - e i n ;
voor: l o m p e t r ô c h : t r ô c h s - e i n , enz.
t e a p j e , v. zeuren, harrewarren, twisten.
De f r o u l j u e w o l l e 't l é s t e w i r d h a
e n h â l d e n e t o p f e n t e a p j e n . Sw.
1865, 51. — W y h o e f d e n n e t l a n g t o
t e a p j e n e n t o t s j i e r e n . KI. D. Boer-
sma, Libbens-rin 7.
t e a r , s. vouw, plooi. I n t e a r y n i n
b o e k d w a e n of l i z z e . — I t k l e e d
l e i t y n t e a r e n . — T e a r e n y n 'e f o a r -
h o l l e , rimpels in het gelaat. — D ê r
binne falske tearen yn, valsehe
plooien.
t e a r , adj. teeder, zwak, licht breek- of
kreukbaar. I n t e a r j o n k j e . — D e b e r -
n e w r â l d , sa t e a r , sa fyn, Dêr l e i t
de h i e l e t a k o m s t y n . Pr. Lieteboekje,
no. 23. — Prov. De n e a r r i n g i s i n
t e a r e j i f f e r , waarmee men voorzichtig
moet zijn. A. Ysbr. (1861) 18. — M e n
wit n e t , ho t e a r it mei s o m m i g e n
l e i t , Aid. 18. — S j o n g d e n s m e l t s j e n d ,
fjûrich, tear, Y , n a c h t e g e a l t s j e ! y n
F i l i s r o a z e n . v. BI. Bik. 8. — De A l -
m a c h t p o e n t de t e a r s t e s n a r e yn
s y n i n e r l i k g e m o e d . Sw. 1903, 111.
— T e a r y n 't s l i e p e n . Zie tinslieprich.
t e a r e , v. vouwen. — I t l i n n e n g û d
knapbyinoarteare. — Hwetynin
p o m p i e r of y n i n d o e k t e a r e . — I t
b l ê d fen i n b o e k o m t e a r e .
Ook omkeeren, ka.ntelen, wentelen. I t
s k i p t e a r t , als het zwaar zeilende naar
één kant overhangt. — A s w e e i n l i n g
f o r s i n k e e n t e a r e y n 'e d j i p p e sé.
R. ind T.2, 102*. — De t a f e l w i e r op
s i d e t e a r d . Aid. 2 4 8 . — D e b o e r r e k k e
mei it iene t s j i l f e n ' e k a r r e y n i n
g a t op 'e r e e d , e n t e a r d e o n d e r s t e -
b o p p e . ld. I I , 83.
Compos. biteare, gearteare, ynteare, om-
teare, opteare.
t e a r h e r t i c h , adj. teederhartig, medelij-
dend, meewarig. Hfr X , 287. R. Posth.
Leeds 2.
t e a r i c h , adj. met vouwen, plooien of
rimpels. S y n t r o a n j e (gelaat) w a e r d
s a t e a r i c h , rimpelig. Bijek. 1878, 77.
t e a r s l i e p r i c h , adj. onvast van slaap. Zie
tinslieprich.
wumkes.nl
TEIK.
t e a u w , (Schierm.) s, n. touw. I n i e u n
t e a u w , eind touw. B. 354.
t ê d , adj. en adv. benauwd, angstig. O c h !
my b i j o w t m y n g e a s t ! My w i r d t sa
t ê d , het wordt mij zoo benauwd. G. J. I, 22.
— D ê r l a e i in k e n i n g s i i k op b ê d ,
I t w a e r d d e m a n om 't h e r t s a t ê d .
Hfr. V , 49. — Ook langzaam, loom, traag,
schoorvoetend. Dy r i n t s a t ê d || a s
w i e r s y n f o e t o a n 't i e r d r y k n ê d d ' .
Salv. — F o a r ú t ! n e t s a t ê d . ld. I I , 2.
— S l e a u f o l k h o l p m e i t ê d d e h â n ||
De l y t s e b o a i , a s h y y n ' t w i d s k e
k r i e t . Sw. 1856, 63. — De w e a c h j e s
d y ' t o a n ' e i g g e || T ê d t o - r o a n n e n ,
r û z ' n e i e n l û d i e h . Forj. 1904, 189&.
t e e f , s. f, teef, wijfje van den hond. Prov.
Dy 't m e i h o u n e n f a r r e w o l , m o a t
d e t e v e n f o a r o p s t j û r e . — triv. fiskteef.
t e e k , s. n. tijk, bedtijk, de stof, waar-
van de beddezak wordt gemaakt, die met
vederen , kapok, enz. wordt volgestopt.
t e e l j e , , t y l j e , v. telen.
t e f e l , Wkm. s. tafel. Hl. taf Ie. Zie
tafel.
t e f f e n s , adv. tevens. — D a t is a e r -
dich, noflik en soun teffens, sei
J e l t e b a e s . Volksgezegde.
t e i , s. dooi, het dooien. It i s t e i , ( t e i -
w a e r ) , het dooit. I n d r o e g e t e i , dooiend
weder zonder regen. — I n d r o e g e t e i i s
i n w i s s e t e i . Volksgezegde. — K w a k -
i i c h w a e r m e i f r o a s t e n t e i , wan-
neer vorst en dooi elkander telkens afwis-
selen. W. D. Forsl. Bern , 76.
t e i g a t , s. n. gaatje in het ijs, door den
dooi ontstaan. A , 713.
t e i j e , v. dooien. Eng. to thaw. A , 238.
B , 357. — Prov. As â l d e f r o u l j u e o p
' t i i s k o m m e , w o l 't t e i j e . Salv. MS.
61. Wkm. taeije.
t e i j i c h , adj. dooiend; t e i j i c h w a e r .
A 171. — N e i m i d d e i w i e r 't t e i j i c h ,
nou friest i t wer.
t e i k e n , s. teeken, kenteeken, kenmerk,
voorteeken, aanwijzing. I n f r i s k e k l e u r ,
as m ô l k e e n b l o e d , i s i n t e i k e n
f e n s o u n e n s . — O a n d w a n i n g f e n 'e
l o n g e n is s o m s i n f a e i t e i k e n , een
veeg teeken. — I k w o e g r a e c h h w e t
o a r w a e r h a , m a r ik s j u c h er g j i n
t e i k e n f e n . — As d e s w e a l t s j e s
1O
 TEIK.
l e e c h f l e a n n e i s 't i n t e i k e n , d a t
e r r e i n t o w a c h t sj en i s . — Vgl. Halb.
Lex. 360. Matth. XXIV, 30. Hfr. I I , 272.
Alth. 322. Compos. foar-, merk-, waerteiken.
t e i k e n e f t i c h , adj. en adv. teekenend. —
D a t is i n t e i k e n e f t i c h w i r d , een ge-
zegde , dat de zaak juist en duidelijk voorstelt.
t e i k e n i n g , s. teekeníng. I n m o a ij e
t e i k e n i n g . — Der k o m t t e i k e n i n g
o a n 'e l o f t , het weer klaart op, de wind
breekt door, na een donkere lucht.
t e i k e n j e , v. teekenen , teekeningen ma-
ken. H y t e i k e i i d e ú t 'e h o l l e a l d e r -
l e i f l i n k e k a r i k a t ú r t s j es. R. ind T.a,
20'. — Ook: iets onderteekenen met zijn
naam. I k m o a s t in s t i k (ding) t e i -
k e n j e, een stuk onderteekenen. — H y h a t
t e i k e n e (met zijn naamteekening zich ver-
bonden) f o r s o l d a e t . — H y w o e n e t
o p 'e h i r d d r a v e r s - l i s t t e i k e n j e , niet
inschrijven op de lijst voor eene harddraverij.
Ook iets aanduiden. D a t t e i k e n t for-
k e a r d , voorspelt iets ongunstigs. — I s
j o u n s d e l o f t y n 't w e s t e n r e a d ||
d a t t e i k e n t for s t e r k i i s f o r k e a r d .
Skoeralm. 12 Dec. 1886.
"teil, s, staart, Eng. tail, in de zegswijze
f e n k o p t a t e i l , van den kop tot den
staart. Halb. Lex. 862. Vgl. Fr. Jierb. 1834
en Halb. in Epkema 475, Van daar ook wel:
van boven tot beneden, en in de volkstaal
meer algemeen: f e n k o p t a t e a n .
t e i l , s. tegel, platte vierkante vloersteen;
dim. t e i l t s j e , plat vierkant, verglaasd
en vaak beschilderd tegeltje, dienende tot
muurbekleeding. — De m û r r e f e n 'e
hird wier mei teiltsjes biset.
t e i n , p. p. van t s j ê n ; getogen, getrokken.
H y is n e i E a s t y n j e n t e i n , naar Oost-
Indië gereisd. A., 315. — In f l e u r i c h
j o n g f a m k e w i e r oer i i s n e i de
D i l l e t a t e i n . W. D. Doaitse. — Hy i s
d ê r b e r n e en t e i n , hij is daar geboren
en getogen.
t e i s t e r , s. n. sprietje, spichtig opgescho-
ten plant, die zich onophoudelijk heen en
weer beweegt. I n m a n n i c h t e i s t e r k e s ,
eenige alleenstaande schrale grashalmen. E.
ind TV, 101». — Vgl. eachteisiers.
t e i s t e r i c h , adj. dwarrelend (van licht of
lichtgevende voorwerpen). I n t e i s t e r i c h
s k y n s e l , een dwarrelend verschijnsel.
wumkes.nl
274 TEK.
t e i s t e r j e , v. flikkeren, met snelheid heen
en weer bewegen. — I t t e i s t e r j e n f e n
'e s w e a l l e n . A, 882. — H a r k , h w e t
t e i s t e r t o m ' e g l ê z e n ? E. ind TV, 260 a .
— I t s t o m d a t fen 'e k o p p e n f e n
'e g r e a t e b a r e n ô f f l e a c h , t e i s t e r e
m y a l om 'e h o l l e . H. Z. Ts. Tuws. 146.
— In s t j e r r e k e i l e t e i s t e r j e n d del.
Sw. 1866, 77. — Overdr. Do t e i s t e r e m y
f o r s k a e t fen û n k en s é r a m p , s t o a r m
en s k i p b r e k f o a r d e g e a s t . Forj. 1874,
183. — D a t f a n k e w i r d t m a r t e i s "
t e r e , onophoudelijk heen en weer gejaagd,
b.v. in haar dienst, Vgl. tsjispelje.
t e i w a e r , s. n. dooiweder.
t e k , s.n. dek, dekking. í n 'e k j e l d
h a b ik oan ien t e k k e n nin t e k
n ó c h . Halb. Lex. 640. — Ook dakbedek-
king: riet of stroo waarmee een gebouw ge-
dekt is. I t t e k f e n d e s k û r r e , het rie-
ten of strooien dak van de schuur. — O n d e r
t e k , onder dak. — H y k o e n e a r n j e
o n d e r t e k k o m m e . R. ind T.2, 335'.—
My t o c h t e , j i m m e s c o e n e i n k e a p -
u i a n n i n t e k w e g e r j e . Aldaar 1.13".—
A i d t e k , oud riet van een huisdak. Zie
outer. - I t k r e a k j e n d t e k k r i j t w r i k
o p w r i k , v. BI. Bik. 60.
Ook dek, verdek van een schip. — W y l s ' t
ú s k o k a l l i n n e op i t t e k w i e r . k a e m
e r i n s t o a r t s é o a n r ô l j e n . R. ind T. a ,
141 b . — Prov. D e r is t o f o l i e t e k o p 'e
s k û r r e , daar zijn te veel dochters om
vrijers te lokken. Ook: te veel kinderen of
dienstboden, die het gesprek kunnen afluis-
teren. Holl. te veel dak op het huis. —
Halb. Lex. 640 en 641. Vgl. Telt. M. S. II.
Compos. reidtek, stríelek, tekskùrre. Vgl. dak.
t e k j e , t e k k e , v. dekken, het dak leg-
gen van riet of stroo. A, 238, B lb2. Lex.
640, 641. Zie: dekke.
t e k k e n , s. deken. I n w o l l e n t e k -
k e n . — In o e r k l a e i d e t e k k e n . — H j a
s t i e k e n de f o e t t e n û n d e r i e n tek-
k e n , zij gingen trouwen.— fig. S t a d i c h
t e a r d e o e r 't h e a r i c h l â n s k i p || S k i -
m e r j o u n syn skiere t e k k e n . Forj.
1904, 189«. — Prov. H j a s k û l j e a l l e -
g e a r r e o n d e r i e n t e k k e n , zij spelen
onder één hoedje. B, A, 2. Hfr. X I , 224. —
H w e t se d e i s f o r t s j i n j e , n i m m e s e
j o u n s m e i o n d e r 'e t e k k e n s , (van ver-
 TEK.
kwistende werklieden, die eiken dag alles
verteren wat zij verdienen). B , 491. Hl.
t h e t s e n . B , 208. — Compos. bédtekken, Mä-
deltekkm, hynstetekken, widzetekken.
t e k k e n d r a g e r , s. m. oudtijds een Duit-
sche venter met dekens en dergelijke arti-
kelen, meestal tekkenpoep genoemd. Vgl. fijn-
doekspoep.
tekkenflach, — flaech, s. n. conferva
linum, dekenvlag, f lab , eene vezelachtige,
vliezige moeras- en waterplant, die in de
lage landen des zomers in slooten en andere
stilstaande wateren, aan de oppervlakte
daarvan, als een dof groenachtige deken
ligt uitgespreid, en in het najaar als een
taaie, gore massa naar den bodem zinkt.
Halb. A, 339. B. 20. Lex. 631 en 992; R.
ind T. s , 425" tot 426"; Fr. Wjn. I I I , 120.
— Ook wel labab en sjippe genoemd.
t e k k e n w i r k , s. n. tapijtwerk, weleer
tot muurbehangsel dienende. De m û r r e n
t e k k e n w i r k , b i b e a m d , b i b y l d mei
si de. G. J. I , 2. Halb. N. O. 157.
t e k - r e a p , s. n. gedraaide strooband, touw,
waarmee een riet- of stroodak wordt vast-
hecht. A, 238. Zie reap.
t e k - r e i d , s. n. dekriet, dienende tot kap-
bedekking van huis en schuur.
t e k s e l , s. n. deksel. I t s w i e r e i z e r e n
t e k s e l (fen d e k i s t e ) w i e r h i m o p 'e
n e k k e f l a p t . R. ind T.ä, 25«. — I k f a l
yn in g r e a t e , s w i e r e k i s t e , e n y n
i e n e n i t t e k s e l t i c h t e n o p 't s l o t .
ld. I, 121. — Ook bedekking voor de koude.
I n t e k s e l f o r d e k j e l d . H. Z. Ts. Tuws.
138. Volkst. deksel.
t e k s k e a v e n , s. pi. strooschoven, be-
stemd voor het dekken van een gebouw.
A, 321. B , 5G0.
t e k s k j i r r e , s. (letterl. schaar, om het
dakriet van huis of schuur gelijkmatig te
knippen). Schertsend in de zegswijze: S e i n
h i m om d e t e k s k j i r r e ! om iemand te
foppen, daar zoodanig voorwerp niet bestaat.
Burin. Sprw. 59, — Halb. Lex. 641. W. D.
In Doaze 89. — Zoo ook wel heaskjirre.
t e k s k û r r e , s. schuur met een riet- of
stroodak.
t e k s t , s. tekst, onderwerp van een leer-
rede of gesprek. D o m i n y h i e s y n t e k s t
ú t L u k a s . — Op 'e t e k s t wêze,
- r e i t s j e , druk aan het praten of verhalen
wumkes.nl
2Ì75 TEL.
zijn, -geraken. Hfr. XIII, 259. — H a s t i t
al w ê r oer m y n r y n s k e n s ? D a t is
a l t y d b y dy d e t e k s t , het onderwerp
van uw gesprek.
t e k s t b o e r d t s j e , s. n. bordje in de kerk,
waarop de te verhandelen tekst en de te
zingen psalmen eu gezangen worden vermeld.
t e k s t b o e k j e , s. n. boekje met bijbel-
teksten.
Ook: waarin de liederen staan, die b.v.
een zangkoor zingt.
t e l , s. tel; pi. t e l l e n . Y n t s i e n t e l -
l e n , in den tijd dat men de getallen van 1
tot 10 kan uitspreken. — Y n t w a ' t e l l e n
b i n i k h j i r w e r — als s. verb. het tel-
len. De t e l b j u s t e r r e i t s j e , zich ver-
gissen bij het tellen.
getal. H a b b e j y j o u t e l skiep?
B, 226. — G r e a t e f i s k e n e n d e n h w e t
m i n d e r , y n t e l , (wat kleiner getal) h a ' k
l j e a v e r as in h e l e b o e l l y t s g û d . —
By de h e a r r i n g f i s k e r s is in t e l
h e a r r i n g e n 208.
fig. in aanmerking komen, mee geteld
worden. N e a t y n t e l w ê z e . — G j i n
tel wêze. — O c h , b i n n ' j i n w i r d i c h
d e â l d e n t e l ? R. ind T.2, 197".
t e l , adv. d r a , vlug, snel. D o c h t e l d e
d o a r r e n i e p e n . — E l a e i d y t e l . — De
r i d e r k o m t d e g o n g e r b i n n e || D u s
t e l g o e l j u e || K l i û w e op m y n w e i n .
G. J. I , 70. — D e n t e l , d e n s ê f t . Al-
daar 87. — I k h a b m y s a t e l f i r d i c h
m a k k e , zoo vlug vaardig gemaakt. Vgl.
W. Gr. 13, 57. N. O. 288.
t e l c h , s. boomtak of -loot, die geplant
en gekweekt wordt; pi. t e l g e n . — W y l -
g e n t e l g e n , wilgen loten, afstammelin-
gen van een ouderen wilg.
' t e l d e r , s. eg, telganger, p a a r d , dat in
geregelden pas stapt of draaft. Hd. Zetter.
t e l e f o o n , s. bastaardw. (spr. ook t i 11 e-
f o a n ) telephoon, waarmede op verren af-
stand geluiden kunnen worden overgebracht.
t e l e g r a e f , s. bastaardw. (spr. ook t i l -
l e g r a e f ) , telegraaf, toestel om in zeer
korten tijd, op verren afstand, berichten
over te brengen.
t e l e g r a m , s. bastaardw, (spr. ook t i l -
1 e g r a m ) , telegram, een per telegraaf over-
gebracht bericht. Zie vorig artikel.
t e l l e , s. deel, dorschvloer (Gron. en O.-
 TEL.
Friesland: dele), leenien vloer, dorschvloer,
vooral in een boerenschuur, om daarop het
koren te dorschen. I n H e m e n t e i l e. —
S a f l a k a s i n t e i l e.
ZWh. ook wel voor: leemen vloer, al is
het geen dorschvloer, als b.v. de t a s k f l i e r
in steenbakkerijen. Zie bij tasker. Ook wel
elders in sommige arbeiderswoningen.
t e l l e , v. vertellen , zeggen. Oudfr. tella.
Do S e a k l e o a n 't t e l l e n f e n s y n
n e e d (van het noodweer op zee, waaraan
hij had blootgestaan). R. ind T.2, 370». —
H w e t f o r ú s g e h e i m n i s b l i u w t , ||
T e l l e de I n g l e n o a n de b e r n k e s .
Aldaar. — Vgl. ook ld. IV, 87, 138, 140
Thans meestal: f o r t e 11 e.
t e l l e , v. tellen. D y l y t s e b e r n m o a t -
te oan tsien t a telle. — S i n t e n t e l l e .
— Hy s t i e t d ê r , oft er g j i n t s i e n
t e l l e k i n , als een sukkel, een druiloor.
fig. rekenen, in aanmerking nemen, ach-
ten. — I k t e l h i m n e t . — D a t t e l t
n e t , komt niet in aanmerking. — D a t k i n -
n e jy m a r t e l l e , daar kunt ge maar op
rekenen. — J a p i k i s n e t f e n j i s t e r ,
r n o a t j y t e l l e , houd hem maar niet voor
onnoozel. — l m m e n n e t f o l i e t e l l e ,
niet veel achten. — I k t e l h j a r n e t i n
h i e r . Alth. 432.
t e l l e - f l i e r , s. dorschvloer. Zie têrskfliei:
t e l l e g o n g , s. gang, doorloop naar den
dorschvloer. Zie têrskhûsgong.
t e l l e n , (Zh.) s. pi. vertellingen. T e l l e n
f o r t e l I e , staaltjes vertellen. A. 701.
f Hl.) t o l l e , H y f o r t o l d e m y i n t o l -
l e . B, 275. Meer algemeen t e l t s j e , for-
t e l t s j e.
t e l s t a p , s. telgang (van een paard 1 . D ê r
i n o a s t i k (it h y n s d e r ) d e t e l s t a p
Ie a r e. Hett. en Posth. Onze Reis, 197.
Vgl. telder.
t e l t s j e , s. n. verhaal, verhaaltje, ver-
telsel , sprookje.
t e m s , s. Zie teams.
t e m z j e , v. Zie teamzje.
t e p - h ì e r , s. naam van een kinderspel. I m-
m e n s m y t in a p e l o f s a h w e t o n d e r
i n k l i b e r b e r n . Dy 't h i m o p k r i j t ,
w i r d t f e n 'e o a r e n s a l a n g y n 't
h i e r t e p t , o n t er de a p e l w e r f o a r t -
s m y t . M a r d y 't h i m d a n o p k r i g e t en
er m e i útfylje k i n , w i r d t s a l a n g
wumkes.nl
276 TBR.
n e i s e t , ont er d e j i n g e , d y ' t de a p e l
„op t e p h i e r " s m i t e n h i e , t i k k e h a t .
(een overblijfsel van het balsmijten in vroe-
ger tijd). In verband met den naam van dat
kinderspel, bestaat nog te Bergum de zegs-
wijze van kinderen: H i e r t e p t , n o a i t
w e r o m ! als zij bij koop of ruiling, zich,
tot bekrachtiging daarvan, een haar uit-
trekken. Vgl. hierteppe.
t e p p e , v. uittrekken, plukken; Kil. tep-
pen. Carpere, vellere; r a e p t e p p e , rapen
of knollen uit den grond trekken. — f 1 a e c h s
teppe; blomkes teppe. — S j u c h i t
d j i e r d e g ê r s k e s t e p p e n , v\ BI.Bik. 10.
— D a n t e p t e er al m y n s t r i k j e s los,
d y f l a d d ' r j e m e i d e w y n . Fr. jierb.
1830, 70. — I m m e n o a n 't h i e r t e p -
p e , aan de haren trekken. Ook wel: e i n -
f û g e l s t e p p e , plukken, van de veeren
ontdoen; meestal ropje.
fig. ergens aan tornen. , A n s t o u n s
n e i syn d e a b i g j i n n e syn b e r n oan
't h û s k e t o t e p p e n , beginnen ze er aan
te tornen om daarvan hun aandeel te krij-
gen, v. BI. Bik. 121. — Vgl ook: tappe.
Halb, B , 92. Posth. in Epk. 23.
t e r g j e , v. tergen. (Hy) h o n g d e d e a -
d e r o e k f o a r 'e ú t g o n g || As i n t e r g -
j e n d , h ú n j e n d t e i k e n , Forj. 1903, 116".
— Ho-'t d e J o a d e n J e z u s t e r g g e n ,
s l o e g n e e n k r û s g e n . Forj. 1904, 188*.
t e r m , s. darm. Hett. 489.— Sa g i e l a s
i n t e r m . — PI. t e r m e n , g r o u w e e n
f i n e t e r m e n . — Fig. H y h a t t e r m e n
(hersenen) y n 'e h o l l e , verstand in zijn
hoofd. R. ind T.3, 40»., 757, 766. Compos.
bargetermen, kouwetermen.
t e r m y n ' , s. termijn, bepaald tijdperk,
vooral tot het betalen van een verschuldigde
geldsom. De h i e r (de huurprijs) f e n h û s
en l â n , w i r d t a l f o l i e y n t w a t e r -
m i n e n , i e d e r f e n i n h e a l j i e r , bi-
t e l l e : m e a s t a l m e i M a e y e en No-
v i m b o r.
ook wel gebezigd voor: het bedrag dat in
een bepaald tijdperk betaald moet worden.
— I k k o m om l â n h e a r r e i t t w a d e
t e r m y n f e n 'e h i e r t o b i t e l j e n , om
het tweede, nog verschuldigde bedrag der
huur te betalen.
t e r m s k i e d e , v. het vet van de darmen
van een geslacht dier afnemen. Ook de
 TBR.
groote en kleine darmen van elkander schei-
den. Hfr. IV, 132.
t e r m s p i l , s. n. gedarmte. Hy k o a r r e s a
f r e e s l i k , d a t ik w i e r bang, it h i e l e
t e r m s p i l s c o e d e r ú t k o ai m e . Eraan.
t e r p , a. terp, pi. t e r p e n , groote en
kleine heuvelen, op welker grondlagen, vooral
in de noordelijke kleistreken, door de oud-
ste bewoners hunne schamele woningen wer-
den gebouwd, en, even als later door de oude
Friezen, na hunne komst aldaar, de bodem,
door den afval en de overblijfselen van de
huishoudingen en bedrijven, en vooral door
dikke lagen mest van hun vee, veeltijds met
stroo en klei en asch vermengd en bedekt,
allengs belangrijk werd opgehoogd; en in
de volgende eeuwen, tijdens en na de door-
braken van de noordelijke duinenrij, met
mannenmaeht door aanzienlijke kleilagen
aanmerkelijk werd verhoogd, ter beveiliging
tegen de vaak verwoestende overstroomingen
der Noordzee.
Deze terpen, voor zooverre niet hier en
daar, geheel of gedeeltelijk als steden en
dorpen bebouwd, worden thans, wegens
hare vette en vruchtbare aardspecie, mee-
rendeels, ter cultiveering van zand- en pol-
dergronden, afgegraven, waarbij allengs een
rijke schat van oudheden, ter beoefening van
Frieslands geschiedenis , wordt opgedolven ,
die in het Friesch Museum bewaard blijft.
Zie Vr. Fr. XIX, vierde Reeks deel I, Geseh.
van Oud-Friesland 502—506 en 528; Fr.
Volksalm. 1895, 175 —188, en de jaarlijksche
verslagen van het Fr. Genootschap. — Vgl.
ook J. Winkler. Fr. Naaml. 385.
t e r p b a e s , s. m. opzichter bij het afgra-
ven van een terp.
t e r p b o a r , s. terpboor. Groote boor om
terpaarde te onderzoeken.
t e r p - e a r t e ( n ) , s. groene urwten op een
terp gekweekt en gewassen, gewoonlijk een
beste soort.
t e r p i c h , adj terpachtig; t e r p i c h l â n ,
land waarvan de akkers in 't midden het
hoogst zijn en zachtkens afglooien. Ind. B. 137.
t e r p - i e r d e , s. terpaarde. A , 198. Vette
en vruchtbare Heigrond van de terpen. Vgl.
terpmodder. B , 164. Vgl. terp.
t e r p - l o d d e , s. spade van bijzonderen
vorm , bij het afgraven van terpen in gebruik.
t e r p m o d d e r , s. Zie terpieräe.
wumkes.nl
277 TERS.
t ê r s k , s. dorscti, het dorschwerk. As 't
ú t w i r k (z. d.) d i e n i s , b i g j i n t d e
t ê r s k . — W y h a d e t ê r s k ôf, het dorsch-
werk voor dit winterseizoen afgedaan. —
I n b o e r p a s t b y d e t ê r s k , en b y 't
fé y n 't f j i l d . Burkerij.
t ê r s k b l o k , s. n. dorschrol. (O. en W.
Dongdl.) elders t ê r s k r ô l l e ; z.d.
t è r s k f l i e r , s. dorschvloer. H.Z. Ts. Tuws.
121. - Woudstr. temktelle, Z.d.
t è r s k h û s , s. n. dorschhuis , de ruimte in
de schuur van den bouwboer, waar de dorsch-
vloer is en het dorschwerk gedaan wordt.
Schelt. M. S. 57.
. t ê r s k h û s g o n g , s. gang uit den veestal
naar het dorschhuis. Woudstr. tellegong. z. d.
t ê r s k h û s f l i a r , s. dorschvloerin dedorsch-
schuur. Zie telìe.
t è r s k j e , v. dorschen. I k t ê r s k j e , ba
t i r s k e n (spr. tusken) A, 700. D e r w a e r d
t i r s k e n , gedorscht.— I n w a n t ê r s k j e ,
een omgang dorschen. B , 337. Zie wan.
— H e a t ê r s k j e , nutteloos werk doen.
— Overdr. slaan. Hy t e r s k e t m a r o p dy
j o n g e om. — Schierm. t a s k j e , Hulde II.
t ê r s k k l e e d , s. n. dorschkleed; groot
kleed van zeildoek, om het koolzaad er op
te dorschen op het veld. A, 385. Veelal:
k o a 1 (s i e d) k l e e d . z.d. Vgl. koalkleed.
"têrsklaw, ook wel t ê r s k l o a w , s.
dorschwet. A c h l u m m e r t ê r s k l a w , eene
bijzondere wet, ín de Oud-Friesche taal, over
het koolzaad-dorschen door de eigenerfde
boeren te Achlum en enkele omstreken. Zie
bij J. Schelt. Mengetw. III, 2e St, 57. Vgl.
W.D., Fr. Volksleven I , 264 en volgende. - •
flalb. Hulde I I . 253.
t ê r s k - o a n l i z z e r , s. m. dorsch-aanlegger;
iemand, die bij het koolzaaddorschen de on-
gedorschte struiken op het kleed voor den
dorach rangschikte. Was men op 't eene
einde van het kleed met een dorsch bezig,
dan legde hn er weer een aan op het andere
einde. Tevens was hij t ê r s k t e l d e r (Z.d.),
door het dorschvolk prokkereur genoemd.
t ê r s k r ô l l e , s. dorschrol, een zware,
kegelvormige geribde houten rol, die door
een of twee paarden over het graan op den
dorschvloer rond gevoerd wordt. A, 292.
Schelt. M.S., 57. Zie têrskblok.
t ê r s k t e l d e r , s. m. een persoon, die bij
het koolzaaddorschen telt, hoeveel bepaalde
 TER8.
gedeelten er van afgedorscht zijn. — De
t ê r s k t e l d e r had te zorgen (althans in
Wonsdl.) dat hij na afloop van het werk
wist, hoeveel dorschen er gedaan waren. Zie
têrsk-oanlizzer.
t ê r s k t e l l e , s. dorschvloer. Zie têrskflier.
t e r w y n , s. (onjuist dialect). Zie trewyn.
t e r w i n k e l , s. (onjuist dialect). Zie tre-
ìvinkel.
t e s t , -Qûrtêst, s. test, vuurtest. Fig.
A l d e t e s t e n , oude vrijsters. Vgl. Holl.
m a g e r t e s t j e , schraal meisje. A, 27. —
I n s k i e r e t e s t , een wijf van zeer on-
zindelijk voorkomen. R. ind T.6, 275". Vgl.
Bijek. 1849, 28. Compos. bier-, blom-, drink-
têst. Fr. Volksalm. 1884, 134.
t e s t e m i n t , s. n. testament, uiterste wils-
beschikking. — D a t i s i n i w i c h t e s t e -
m i n t , eene altijd vaststaande bepaling.
Telt. MS. 7.
Ook het kerkboek der hervormden, bevat-
tende het N. Testament, de berijmde psal-
men , gezangen, de Heidelb. Catechismus
en de formulieren. B i b e l e n t e s t e m i n t ,
het O. en N. Testement. H y k i n b i b e l
en t e s t e m i n t h a s t fen b u t e n .
t e s t e m i n t s j e , v. een testament maken.
R. ind T.", 202«. Sw. 1858, 57. — H y h a t
s y n h ú s h â l d s t e r g o e d h w e t ta-fces-
t e m i n t e , bij uitersten wil vermaakt. —fig.
H y i s o a n 't t e s t e m i n t s j e n , spottend
van een dier, dat stuiptrekkend op sterven
ligt. — H y t e s t e m i n t e t i t m y t a ,
van iemand, die zit te knikkebollen. Com-
pos. ta-testemintsje.
t ê s t k e p i s s e r , s. potjepisser (van een
meisje). Vgl. ook: hoaskepisser.
t e t s e n , Hl. en ZWh. s. deken. Wy
w o l l e s j ê n d a t w y o n d e r 'e t e t s e n
k o m m e. It jongel. Boask 44.
t e u g e l , s. teugel. M e i d e s e a f t e t e u -
g e l r i d e , met bedaard overleg leiden. W.D.
Oeb. Gl. 35.
t e u r , Schierm. s. windhoos.
t e u t , t e u t l a p e , t e u t m o a i , s. f. babbe-
laarster. A l d e t e u t . Ook t e u t s j e m o a i .
t e u t e l j e , t e u t s j e , v. babbelen. Hfr. VI,
194. Adema, Sparpofc 19, 59. Gron. tatelen,
tateren, babbelen voor niets.
t e u t e r , s, eg. babbelaar. Hfr. XI, 47.
t e u v e , Hl. Bij Roosjes: t e a u w e , v. heen
en weer loopen, toeven. Zie tôvje.
wumkes.nl
27 ì THÉ.
t é w i s , s. in de uitdrukking: H y w i s t
f e n t é w i s n o c h m é w i s (Mattheus, Bar-
tholomeus), hjj wist van niets, hij verkeerde
in een toestand van bewusteloosheid. Ook
bij Tuynman.
t h é , s. thee. Overdr. D a t i s o a r e t h é ,
gezegde, dat is een ander draadje, weer
iets anders.
t h é b l ê d , dim. b l e d t s j e , s. n. schenk-
blad, waarop de benoodigdheden voor thee-
drinken geplaatst worden.
t h é b l ê d d e n , s. pi. afgetrokken theebla-
deren.
t h é b o e l , s. thee en drinkgerei. De
t h é b o e l s t i e t o p 'e t a f e l .
t h é b o s , s. theebus, blikken bus tot be-
waring van thee: somtijds in den vorm van
een vierkante bus, die aan het boveneinde
van eiken kant schuins toeloopt en van bo-
ven met een rond kapje gesloten wordt.
fig. ook voor een alleen staand vierkant
huisje, met een aan alle zijden spits toeloo-
penl dak en één schoorsteen op den nok;
(vroeger meermalen, doch thans nog zelden
voorkomende),
t h é d r ì n k e , v. theedrinken.
t h é d r i n k e r , s. eg. iemand die op thee-
visite gaat of komt. — W y k r i j e h j o e d
i n t h é d r i n k e r , verwachten iemand op
theevisite. - - I t w i r d t h j o e d i n t h é -
d r i n k e r , als 't op den namiddag aanhou-
dend regent en de veldarbeider dus wel
kan gaan theedrinken. — Ook spotnaam
voor een zwaluwstaartfrak , mans-rok.
t h é g û d , s. n. kopjes en schoteltjes. I n
h e a l d o z y n t h é g û d is seis k o p k e s
e n p â n t s j e s . Vgl. kop en pântsje. Zie
théboel.
t h é k a s t , s. ouderwet8che losstaande of
hangende porseleinkast met glazen aan de
zijden en een glazen deurtje er voor. A.
Tsbr. (1861), 40. Hfr. XIV, 63.
t h é k i s t e , s. kist, waarin de thee door
de handelaren wordt verzonden.
t h é k l s t j e , s.n. kistje of doosje, waarinde
thee voor huishoudel. gebruik bewaard wordt.
t b é k o e r , s. mand, waarmee een vrouw
met thee, koffie, enz. vent langs de huizen.
— S i j k e r i n t m e i d e t h é k o e r . — Ook
een marskorf door een man gedragen. Zie
thémarse.
t h é k o p k e , s.n. theekopje.
 THÊ. S279
t h é l l p p e , s. eg. schimpnaam voor een
vrouw en te meer nog voor een man, die
bijzonder op thee verzot i s . — D e t h é l i p p e
h i n g e t m y , ik heb erg trek aan thee.
t h ê l u r k e , v. theedrinken. H j a s i e t e n
l a n g en b r e e d t o p r a t e n en t o t h é -
lurken.
t h é m a n . s.m. theekoopman, iemand die
met thee, koffie enz. langs de huizen vent
en gewoonlijk thuis een winkel heeft, — I n
w i n k e l m a n út L j o u w e r t , Jolle-thé-
m a n w a e r d er m e a s t n e a m d . Vgl.
ld. IV, 52.
t h é m a r s e , s. marskorf of houten kastje,
waarmee iemand loopt te venten on, thee,
enz. te verkoopen. Ook thêkoer,
t h é p â n t s j e , s. n. theeschoteltje.
t h é p ù d t s j e , s.n. papieren zakje, waarin
thee wordt verkocht.
t h é - s k e l k j e , s.n. klein, net voorschootje,
gedragen over den grooten boezelaar, om
dien rein te houden, vooral bij theevisites.
t h é s k e p k e , s. n. theesehupje, metalen,
veeltijds zilveren, schupje om thee in den
trekpot te doen.
t h é s t o v e , s. theestoof om het theewater
aan de kook te houden.
t h é t a f e l , s. theetafel, de dagelijksehe
huishoudtafel, zoolang alles wat tot het thee-
drinken behoort, er op staat. — B y d e t h é -
t a f e l s i t t e , bij de tafel zitten thee te
drinken. — De t h é t a f el w e i b e r g j e ,
alles, wat tot het theedrinken behoort, reini-
gen en bergen.
t h é t a f e l t s j e , s. n. tafeltje, waarop het
theeservies geplaatst wordt. Ook wel de
mooie tafel in het pronkvertrek.
t h é t r o m p k e , s.n. blikken, koperen of zil-
veren trommeltje voor het bewaren van thee.
t h é - t a j e t t e l , s. theeketel.
t h é w e t t e r , s.n. theewater, kokend wa-
ter om thee te doen trekken.
t h ú s , s. n. 't tehuis.— Hy h a t i n g o e d
t h ú s , hij heeft een goed tehuis. — Dy
j o n g e s j o u t m a r y n 'e r e i n o m , 't
is k r e k t e f t e r g j i n t h ú s h a t , geen
onderdak. - D y s k o a i j e r h a t g j i n t h ú s ,
die bedelaar heeft geen vaste verblijfplaats. —
I n g o e d t h ú s t o h a w w e n , d a t i s for
in j o n g f e i n t h w e t w i r d i c h . — Dy
f a e m is b y h j a r m e m m e i d e b r i n g s t
t h ú s k o m m e n . Zie bringst.
wumkes.nl
THUS.
t h ú s , (Wierum, Moddergat, Peasens : thys),
adv. tehuis, op zijn gemak. H y i s o e r a l
t h ú s , hij gevoelt zich overal op zijn gemak.
n e t f e n t h ú s , niet belangstellend, on-
willig. — D ê r b i n 'k n e t f e n t h ú s ,
daarvoor ben ik niet te spreken: daar be-
dank ik voor. — I n l i d d i c h - ( l e d ich)-
r i n d e r de k o s t j a e n for n e a t , d ê r
b i n 'k n e t fen t h í s . — W e i j a e n d ê r
Ì 3 m y n h e a r K n y p s t r a n e t fen thús.
— Vgl. W. D. de h. b. bitsj. 8.
— L y k ú t e n t h ú s , zonder voordeel of
schade. A. 545. — F rij ú t en t h ú s , rei-
zen op kosten van een ander, heen en terug.
— F o r i n r y k s d a e l d e r ú t en t h ú s .
— B l i i d ú t en b l i i d t h ú s , vroolijk van
huis gaan en vroolijk thuis komen. — M â l
ú t , m â l t h ú s , T. G. v. d. Meulen, Titel
van een tooneelstuk.
t h ú s b l i u w e r , s. eg. tehuisblijver, iemand
die tehuis blijft als anderen uitgaan. A s
men út de m e r k e g i e t , m o a t e r i n
s t i k k o e k e m e i f o r de t h ú s b l i u w e r s .
— It waerd forhjarallegearrein
t h ú s b l i u w e r , zij zagen zich genoodzaakt
thuis te blijven (wegens het slechte weer).
E. ind. T.a, 48*. — t h ú s b l i u w e r s - w e i n ,
denkbeeldige wagen. S c i l i k e k n e i d e
m e r k e , h e i t ? J a , o p 'e t h ú s b l i u -
w e r s - w e i n ; gij blijft tehuis. !'•. 507.
t h ú s b r i n g e , v. tehuis of naar huis bren-
gen , naar huis vergezellen. I n f a e m t h ú s -
b r i n g e , naar huis geleiden.
Ook herkennen, herinneren. I k h a b d y
man mear sjoen, mar ik kin him
n e t t h ú s b r i n g e of i k w i t n e t h w e r
'k h i m t h ú s b r i n g e i n o a t , ik weet
oogenblikkelijk niet, wie hij is en waar hij
tehuis behoort.
t h ú s l â n , s. n., land in de nabijheid van
het boerenhuis. R , 200.
t h ú s l i z z e , v. bij een ander inwonen,
meestal tegen betaling van kostgeld. H y
leit der thús. — Hjir wennet lange
Sjoerde Tryn || En l a n g e S j o e r d
l e i t b y h j a r t h ú s . Slj. en Rj. 1905,
413«.
t h ú s l i z z e r , s. eg. iemand, die bij een
ander kost en inwoning heeft, kostganger,
commensaal. — Iron. I t w i i f h e t d e
b r o e k o a n en d e m a n is t h ú s l i z z e r .
— Fig. D y m a n i s t h ú s l i z z e r (zit onder
 TIB. 280 TID.

de pantoffel) on 't w i i f s p i l e t d e b a e s . t i c h t e g r o u n , een vaste grond, die niet

"tibbe, s. eg. doopsgezinde. B, 165. licht water doorlaat. — Sa t i c h t a s le-
t i c h e l , v. tegel. Zie tichelstientaje. v e r , zeer vast en stevig. — D a t r o g g e n -
t i c h e l b a e s , s. m. de eigenaar of de mees- b r e a , -dy t s j i î s i s sa t i c h t a s l e v e r .
ter eener steenbakkerij. T i c h t e b y , dicht bij. — Prov. F i e r ô f
t i c h e l d e r , s. m. tegelfabrikant, iemand s o e h t en t i c h t e b y to finen.
die tegels vervaardigt. t i c h t f i s k e r y , s. visseherij, waarbij het
t i c h e l j e , v. steenen bakken van kleiaarde. vaarwater met paalwerk en netten isdicht-
Ook af- of uitgraven van kleiaarde, die gezet en afgesloten. Eman, 25.
voor steenbakken geschikt is. Zie tìchel- t i c h t h û s , s. n. tuchthuis, gevangenis.
klaei. Dou w a e e h s e s t f o r i t t i c h t h û s o p ,
Overdr. slaan, afranselen. H j a t i c h e l t ge zijt erg ondeugend.
m a r o p d y j o n g e om. A, 700. — I k t i c h t h û s k l e a n , - p a k , s. kleeren, pak
seil him ôftichelje. in de gevangenis gedragen.
Compos. ôf-, op-, úttichelje. t i c h t s e t t e , v. diehtmaken, afsluiten.
t i c h e l j o n g e , s. m. jongen, die aan een t i c h t s e t t e r - s k o d , s. ZWh. afsluiting,
steenfabriek werk verricht, waarvoor vol- (als door eene schutting) van een openbaar
wassen knechts te duur zijn. vaarwater, door het zetten, vooral des avonds,
t i c h e l k l a e i , s. een soort klei, gegraven van visch- of palingnetten. Ook t i c h t -
uit het land en geschikt om er steenen van s e t t i n g . Vgl. tichtf iskery.
te bakken. A , 700. t i c h t s l y m j e , v. met slijm, slik gevuld
t i c h e l - o u n , s. tichel-oven, oven in een worden. D y â l d e s l e a t t e n s l y m j e a l -
steenbakkerij. A , 700. hiel ticht.
t i c h e l s t i e n , s. tichelsteen, gebakken t i d e l i k , t y d l i k , adv. tijdelijk. D y m a n
steen van kleiaarde, klinkert, dakpannen, w e n n e t h j i r m a r t i d e l i k .
platte, vierkante vloersteenen, enz. — dim. t i d e l i k e , t y d l i k e (it), s. n. de tijd, in
tichehtientsje, tegeltje, plat, vierkant be- tegenstelling met de eeuwigheid. H y h a t
glaasd steentje, vaak beschilderd. De m a r - i t t i d e l i k e m e i i t i w i g e f o r w i k -
ren wieren m e i w i t e en b û n t e s e l e , is gestorven. — Dy m a n h a t h j i r
t i c h e l s t i e n t s j e s o p s e t . Sw. 1904, 98. y n 't t y d l i k e (in dit leven) a l t y d f o a r -
Zie ook teil, tegel. spoed hawn.
t i c h e l t i i d , s. ticheltijd, gedurende welke t i d e l i k s , t y d l i k s , t y d l i n g s , adv. van
steenbakkerijen in werking zijn, gewoonlijk tijd tot tijd, gedurig met kleine tusschen-
beginnende 12 April en eindigende 12 Sept, poozen , mettertijd, allengs. A, 820. — D e
t i c h e l w i r k , s. n. steenbakkerij. A, 700. m a n w a e r d t y d l i k s swakker. —
t i c h t , adj. en adv. dicht, gesloten. D e De d ô f p o t e n d e d o m p e r || R e g e a r -
d o a r i s t i c h t , gesloten. — D a t j a k i s r e n l a n g d e w r â l d ; Se p l i c h t e n
b y d e g a t t e n t i c h t , vol gaten. — I n g e e f t o w e z e n ; || N o u t y d l i n g s
t i c h t k e a r e l t s j e , een niet zeer groot, w i r d e se â l d . ld. 1 7 , 71 en H. S. Sytstra
maar gespierd manspersoon. — T i c h t b y Bloml. 109. — T y d l i k j e a w e i , zacht-
i n o a r s i t t e . — De f û r g e n f e n 'e b o u jes a a n , nauwelijks merkbaar. — D e k r ê f -
b i n n e m e i d e r e i n t i c h t s l i m e. — ten fen h j a r h e i t n a m e n t y d l i k j e s
M y n s k o e n b i n n e n e t t i c h t , n o u w e i ôf. Sw. 1882, 22. Zie ook: E. ind
h a b i k w i e t e f o e t t e n . — H y g i e t e r T. ! , 179«; Halb. in Epk. 484; W. D. Heam,
m o a i t i c h t b y l a n s , hij is zuinig en 62; Hfr. II, 107; ld. V., 25 en V I , 71.
spaarzaam. — H y i s t i c h t f o a r 't g a t , t i d i c h , adj. en adv. tijdig, op zijn tjjd,
geeft ongaarne geld uit; ook: hij is stilzwij- in tijds. H y k a e m t i d i e h o a n , — Ook
gend, geheimhoudend. B , 786. — S a t i c h t de tijd, waarop deze en gene vruchten rijp
a s i n p ô t . zeer geheimhoudend. — H y zijn. D e p r o m m e n b i n n e y e t n e t
w e n n e t y n i n t i c h t h û s , hij woont in t i d i c h , de tijd der rijpheid voor de prui-
een toebuis, heeft geen open winkel. — men is er nog niet. — IT k e a l i s n e t
I n t i c h t e w y n , een stevige wind. — I n t i d i c h b e r n e . Vgl.- ontidich.

wumkes.nl
 TID. 281
t i d i n g , s. tijding. Zie tynge. Compos.
tatiding.
t i e m e , t i m e , s. werktuig, waarmede het
op eene bij elkander gezweelde rij hooi,
( w i r d z e (spr. w u d z e ) of w j i r d z e ge-
noemd), op één of meer hopen wordt samen-
gesleept; welk werktuig bestaat uit een:
t i e m b l o k , s. houten klos of blok, waar-
aan het trekzeel van de paarden, de s i 1 e ,
wordt vastgemaakt, en waaraan tevens be-
vestigd zijn drie:
t i e m s t r i n g e n , s. pi. lange strengen
sterk touw, waaraan twee even lange stren-
gen worden vastgebonden met lissen aan de
beide uiteinden van den:
t i e m p e a l , s. lange paal of boom, die,
als hooisleper, aan het begin van de w i r d -
z e gelegd wordt, aan welken paal ook de
derde middelste en langste streng los om
het midden wordt geslagen, tot nader ge-
bruik daarvan. Zie volgend art.
t i e m j e , t y m j e , v. door middel van de
t i e m e (zie vorig art.) eene rij of w i r d z e
bij elkander gezweeld hooi in een of meer
hoopen doen slepen, door één of twee, met
het trekzeel (de si Ie) vóór het t i e m b l o k
gespannen paarden, nadat twee der drie
van het t i e m b l o k uitgaande t i e m s t r i n -
g e n zijn bevestigd aan de uiteinden van den,
aan het begin der w i r d z e , als hooisleper
gelegden t i e m p e a l , en de derde of mid-
delste en langste streng los òm het midden
van den paal is geslagen, waarna wordt
overgegaan tot:
t i e m d r i u w e n , v. aandrijven en bestu-
den, der voor de t i e m e gespannen páár-
ren door den:
t i e m d r i u w e r , s. m. als daarmede belas-
ten persoon, onder bevel en toezicht van den:
t i e m e r of t i e m h â l d e r , s. m. die de
leiding van het t i e m j e n heeft, en zorg-
draagt, dat al het hooi wordt medegevoerd,
en tot dit doel op den slependen paal gaat
staaD en de losse middelste t i e m s t r i n g
naar zijn goeddunken laat vieren of aan-
trekt , en, als de t i e m e voldoende vol is,
het verzamelde hooi laat slepen waarheen
hij het verlangt.
t i e m f o a r k e , s. hooivork met korten
steel, die bij het werk van den t i e m h â l -
d e r wordt gebruikt en door hem medege-
voerd.
wumkes.nl
TIER.
t i e m f o l , adj. zooveel als een t i e m e aan
hooi kan medevoeren. I n t i e m f o l h e a .
t i e m s , s. Zie teams.
t i e n , s. teen, twijg, pi. t i e n e n , tee-
nen; vooral voor het vlechten van mand-
werk en bij tuinlieden voor het aanbin-
den van leiboo'.nen en heesters gebruikt.
t i e n n e n , adj. van teenen gemaakt. I n
t i e n n e n koer.
t i e r , s. weelderige groei. S c i l d e r o g -
g e g o e d h a b b e « y n t i e r || d e n m o a t
se M a e ij e s t e a n y n ' e i e r . B , 458. —
F l e u r e n t i e r , bloei en welvaart, lust,
genot. ld. V I , 82. — As d e b e r n t s j e s
mei de p y p k a n n e o p b r o cht w i r d e ,
k i n n e se sa g o e d g j i n t i e r h a b b e .
A. Ysbr. (1861)15. — S y n d o c h t e r B a u k ,
s y n w i l l e e n t i e r , zijn lust en leven.
Windsma. — T h ú s t o b l i u w e n w i e r
n i n t i e r . G, J. I , 74. — I n l i b b e n
s o n d e r s o a r g e n en n o e d e n , f o l f e n
w i l l e , t i e r e n n j û e . Sw. 1904, 48. —
O e r a l l i b b e n , w i l l e e n t i e r , v. BI,
Bik. 10. — M o a i k l a e i d g e a n , k r i j t
m e n e a t f e n y n 't l i i f ; wy n i m m e
l j e a w e r ú s t i e r (genot) e r f e n . Hfr. V,
250. — Vgl. Halb. Lex. 570.
t i e r , adj. welig groeiend. I k t o c h t , j y
w i e r e n t i e r e n f e t . R. en T. a , 3*. —
M y n f a m k e is m o e t e l , g l ê d e n t i e r .
Ibid. 5*.
ook wel: kieskeurig. H j a i s t i e r y L
't i t e n , lust niet alles wat de kok schaft.
t i e r e , t i e r j e , v. tieren, weli^ groeien,
zich goed ontwikkelen. D e b l o m m e n
t i e r j e b j i r b e s t y n 'e t ú n . — I t b e r n
is s w a k , i t w o l n e t g o e d t i e r j e . —
I t b l o m k e , yn m a i t i i d s s i n n e , b l o e i -
d e o p , a s 't û n t ú c h ú t w j u d w i e r ;
h w e n t e a r d e r w o e 't n e t t i e r j e . Forj.
1900, 84.
Ook in goeden toestand, weltevreden zijn.
Baes w i e r r j i d l i k goed mei syn lib-
b e n t i e r d , Hfr. I I , 278. — D a t f a n k e
is n e t t i e r d (niet tevreden) a s se n e t
h w e t h a t to iten.
t i e r g j e (spr. tjirgje), ook t s j i r g j e , v.
zich aanstellen, gedragen (gewoonlijk in on-
gunstigen zin). — I k t i e r g e m y y e t t e
o n f o e g e r a s 't o a r s w i e r . A. Ysbr.38.
— T i e r g e s t dy d r o n k e n ? Houdt gij
u als dronken? W. Gr. 15. Vgl. ald. 16,
 TIER.
51. — De b o e r t i e r g e h i m a s i n m a l
h o u n , als dol. Hfr. XIV, 248. Oud-Holl.
sich aantieren. Compos. máltiergje;
t i e r i c h , adj. en adv. welvarend, gezond.
G l ê d e n t i e r i c h , met den glans der ge-
zondheid op het gelaat. R. ind T. a , 293". —
levenslustig, opgeruimd. ld. VIII, 61. Hfr.
XIII, 69. — F l e u r i g e t i e r i g e j o n g e
m i n s k e n . Hfr. I V , 2 7 7 . ' — T r o c h d a t
d e l â n b o u t i e r i c h b l o e i t . W. D. —
M o a i en t i e r i c h fé. Hfr. VI, 167. —
T i e r i g e g r e i d e n , H. S. Sytstra, Bloml.
Wâldsang, 61. — Y n 'e f e t t e , t i e r ' g e
g r e i d e n weid't it moai s w a r t b o n t e
fé. Forj. 1900, 84. — H j a r b e a m b i g o u n
t i e r i c h t o w a e c h s j e n . Hfr. III, 2.
t i e r j e , v. tieren. Zie tiere.
t i e r j e (spr. tjirje), v. tieren , razen. F l o k -
k e en t i e r j e . BI. kr. 1 , 4 . — Ook zich
erg of woest aanstellen. I t b o a i k e g û l -
d e en t i e r r e h i m sa. — F o a r i n
g r o u w e h o n d e r t j i e r r e n || W y t 'k
w o l , d a t se h j a r s a t i e r r e n || En a s
t i g e r s w i l l e h i e n . V.BL Bik. 90. Zie
tiergje.
t i e r m e r , t j i r m e r , s. eg. kwijner, suk-
kelaar. -- Dy f a e m s j u c h t e r g o e d ú t
f o r i n t j i r m e r , schertsend, van een
flinke gezonde meid. A, 191.
t i e r m e r i c h , t j i r m e r i c h , adj. sukke :
lend. — T j i r m e r i g e b e r n , sukkelende
kinderen.
t i e r m j e , t j i r m j e , v, kwijnen, omkwij-
nen. D a t e a r m e b e r n t j i r m t a l h i e l
û t . — l t l y k k e , s a a s a l l e s s t o e , ||
D a t 't b e a m k e t j i r m j e n d stjerre
s e o e . v. BI. Bik. 71.
t i e s , t i i s , s. verwarring. I t s i t y n ' e
t i e s , het is een warboel, van garen, touw,
koord, enz.; overdr. ook van verwarde za-
ken. I t s i t y n t i z e n . A. 698. Vgl.
ld. IV, 108. — D ê r i s k a r om y n 'e
t i i s t o r e i t s j e n . Forj. 1900, 141. —
Vgl. ook Oud-Ned. bij Kil. bij teesen, (in de
noot: teesinge van de wolle.
t i e s - , t ü s h o l l i c h , adj. wärhoofdig, ver-
drietig.
t i e z e - , t i z e b o e l , s. verwarde boel of zaak.
t i e z e - , t i z e b o s k , s. n. verward bos ga-
ren , touw , enz. Overdr. ook verwarde zaak.
t i e z e - , t i z e k l e a u n , s. warkluwen van
touw of garen. Ook overdr. w a r b o e l .
wumkes.nl
282 TIG.
t i e z i c h , t i z i c ù , adj. grijnend , pruilerig,
vooral van slaperigheid. — I t b e r n i s t i
zich,
t i e z j e , t i i z j e , t i z e , v. warren , verwar-
ren, harrewarren. H j a t i i z j e w a k k e r
y n e l k o a r o m , zij kibbelen erg en kun-
nen 't niet eens worden. Vgl. R. Posth.
Prieuwke.70. Alth. 275. — Y n 't s i n t i e z -
j e , in de gedachten verward, zitten of spelen.
Ook in verwarring geraken door overvloed
van keus. N o u t i z e t d e o e r f l o e d m e
y n 'e w a r . v. BI. Bik. 9. -- I t t o u ú t
e 1 k o a r t i i z j e , ontwarren. Vgl. omtiizje.
t i i z - j e r n , s. n. wargaren , valstrik. D y
i e n e n e i dy o a r e f a l i e yn h j a r t i i z -
j e r n . Alth. 494. — I t t i i z - j e r n d e r
Godleazen oan s t i k k e n bûkje. G.
J. 1, 230.
t i g e , adj. en adv. terdege, zeer; t i g e
b y t i g e , uitermate, in sterken graad.
I t i s hjoed tige moai waer. — It
g i e t h i m t i g e , zeer voorspoedig. A,696.—
I k b i n n e t r j u e h t t i g e , niet al te wel.
ld. B , 89. — H y i s n e t a l t o t i g e ,
niet recht wijs. R. ind T.a, 407«. Fr. Wjn.
140. — B i g r y p s t e d a t w o l , W â t s e ?
N é , h e i t , n e t t i g e , niet volkomen. R
ind T.*, 166» en 167'. — H y k o e d a t n e t
t i g e o p , niet te best verkroppen. — H y
h a t i t d ê r t i g e , heeft daar een best le-
ven. — T i g e s a f o l i e , -sa t û k , ruim
zoo veel, -zoo loos, slim, vernuftig. Lapek. 31.
— D a t i s t i g e , dat is uitmuntend. A,
Ysbr. 1861), 5. - D a t i s n e t t i g e , niet
flink, niet eerlijk. — I n t i g e m a n , een
degelijk man. — T s j e r k H i d d e s w i e r
i n t i g e m a n . W. D. Fr Sang. 31. —
(Warga, 1734): d y g e r , H a r k j e d y g e r !
luister goed toe! B , 89.
t i g e n s , s. degelijkheid. Sw, 1871, 3. —
D i t i s h w e t t i g e n s , d i t is f e n ' t b o p -
p e s t b o e r d , iets voortref felijks, iets van
de beste soort. A, Ysbr. 1861, 6.
t i g e r , s. tg. tijger. Hy i s s a l i l k
a s i n t i g e r , erg boos, zonder reden te
verstaan. — D a t s e as t i g e r s w i l l e
h i e n : Dy w o a s t e n s i s n o u d i e n . v.
BI. Bik. 90
t i g e r b û n t , adj. gespikkeld, bont als
een tijger.
Ook s. als: de stof (zelve.) Dy j i f f e r
h j a r b o ä is t i g e r b û n t .
 TIG.
t i g e r h o u n , s. eg. tijgerhond, wit en zwart
gevlekte hond.
t i i d , s. tijd; pl. t i d e n . Prov. T i d e n
h a b b e wer t i d e n ; b e s t e en m i n n e
t i d e n w i k s e l j e e l k o a r r e n ôf. —
H w e t is 't i n t i i d ! wat baart de tijd al
veel! (uitdrukking bij 't hooren van iets
buitengewoons) A, 582. B , 350. — H w e t
h a b i k i n t i i d ! wat ondervind ik veel
verdriet. Sw. 1860, 24. — H y w i t f e n
û r e n o c h t i i d , kent geenetijdsverdeeling
in zijn werk. — I t i s h e a l w e i s ei z e n
s ah w e t o a n 'e t i i d ; naar den stand der
zon. B , 146. — I k h a 't n o c h w o l o a n
t i i d , mij rest nog voldoende tijd. — K o k s -
t i i d , middag. Hl. A , 70. — De b o e r
ropt m o a r n s syn folk: To, gau! it
is t i i d , o p ! tijd om op te staan.
Tiid op, âld t a e l ! j o u p r e a l k l a e d
o a n ! waak op! gord u aan. Salv. 41, —
By d e t i i d l a n s , van tijd tot tijd. — I k
m o a t h i m by de t i i d l â n s s a h w a t
o n d e r h â l d e , nu en dan eenige ondersteu-
ning doen toekomen. — B y t i i d , vroeg,
vroegtijdig. — I n g o e d b o e r m o a t
m o a r n s i e r e n b y t i i d f e n 't b ê d .
— W y w i e r e n b y t i d e r - n ô c b y n 'e
s k o a l l e , vroeg genoeg in school. — B y
t i i d s of y n t i i d s , vroeg genoeg. —
De b e r n m o a t t e y n t i i d s y n 'e
s k o a l l e w ê z e . — B y t i d e n , somtijds.
— Dêr s k i l t by t i d e n folie oan.
R. ind T.', 278«. — D e f j o u w e r t i d e n
fen 't j i e r , de jaargetijden. Burkery, 5.
— T r o c h 'en t i i d , doorgaans. — I n h o -
p e n t i d e n , veeltijds. ld. I V , 171. —
Prov. T i i d n ó c h k o m t f o l i e t o l e t ,
tijds genoeg komt veelal te laat. Salv.
M.S., 98. — H y i s ú t 'e t i i d , hij is over-
leden. B , 373. — Dy j u r k , d a t j a k i s
e f t e r de t i i d , uitdemode.— H y i s g o e d
by de t i i d , goed op de hoogte. — Ook vol-
komen gezond. I k b i n t s j i n w i r d i c h
n e t r j u c h t b y d e t i i d , ik gevoel mh'
niet al te wel. — T a b e (die wel eens drinkt)
i s n o u g o e d b y d e t i i d , niet be-
schonken.
t i i d g j e , t i d i g j e , tiids$je, v. verwach-
ten, hopen, vertrouwen, staat maken. T i i d -
3je n e t o p b i l o f t e n f e n d e g r e a t e n .
A, 238, 5 8 7 . - K i n i k d ê r t a t i i d g j e ?
daar zeker staat op maken V A , 700. —
wumkes.nl
i ÌS TIJ.
Dêr k i n m e n wol op t i i d zje, m a r
n e t o p w a c h t s j e . Vgl. tatiding.
t i i d g e n o a t ( e ) , s. m. of f, tijdgenoot(e).
t i i d k o a r t i n g , s. tijdkorting, tijdpassee-
ring.
t i i d l a n g (in), s. een tijdlang. I n t i i d -
l a n g h â l d e h y h i m g o e d , m a r do
g y n g er w e r oan de d r a n k .
t y d l i k s , adv. Zie tideliks.
t i i d r e k , s. n. tijdperk.
t i i d r o m t e , s. tijdruimte, ook tijdperk.
N e i i n t i i d r o m t e f e n 20 j i e r s e a c h
ik h i m f o a r i t e a r s t w e r .
t i i d s f o r r i n , s. n. verloop van tijd. .
IV, 69. Hfr. III, 256.
t i i d z j e , v. Zie tiidgje.
t i i d s t r e a m , s. tijdstroom , opvolging van
tijdelijk heerschende toestanden, denkbeelden
en begrippen. B o u w e e n m o a i A n t s j e
wieren hiel-en-al f o r g e t t e n wirden,
as de t i i d s t r e a m n e t yn l e t t e r t i i d
h j a r l i b b e n s w e i l a e t h i e . Sw. 1859,19.
t i i d w i r d , s. n. werkwoord. ld. IV, 96,
meer gewoon: w i r k w i r d . R. Posth. Prieuwke
(1824), Inleid. XVI.
t i i g j e , v. tijgen, ergens heen trekken.
T i i g j e d e n o m ú t e n s ! vertrek dan naar
het buitenland. Forj. 1900, 9.
Ook gedijen, strekken tot iets. S w i e t
i s 't b o a s k j e n f e n j o n g e l i e , || As
i t g i e t m e i â l d e r s r i e , || M a r o a r s
t i g e t i t t a ' n p l e a c h , anders strekt het
tot een plaag. 6. J. I , 5. — A l l ' d i n g
h i m t a g o e d e t i i g g e . Aith. 28. — I t
t i g e t t a j o u lof. R Posth. Vgl. Hfr.
VI, 8.
t i i k , s.n. ook t e e k , z. d., beddetijk.
t i i s , s. verwarring; Zie ties met de daar-
van samengestelde en afgeleide woorden.
T i i s d e ì , s. Dinsdag; T i i s d e i - t o m o a r n ,
- t o m i d d e i , - n e i m i d d e i , - t o j o u n , -to-
n a c h t . ' De T i i s d e i s , des Dinsdags. —
T i i s d e i s (zonder art.) Dinsdags, alle Dins-
dagen. De b o e r g i e t T i i s d e i s a l t y d
n e i S n i t s . H. in Epk.. 486.
t j j , s. n. het watergetijde, van eb en
vloed; h e e e h tij e n l e e c h t j j , vloed
en eb.
Ook zonder nadere omschrijving, enkel
voor vloed. E b b e e n t i j . Halb. Lex, 842.
—- J i l d i s a s e b e n tij. Nedl.: We-
relds goed || Is eb en vloed. Ibid. — D a t
 TUE.
i s s a w i s a s eb e n t i j . Sw. 1904, 97.
— Dêr k a m e n o e r i b e l h e g e tçen
w e t t e r y n 'e sé. Ibid. 109.
Overdr. A l l e t i j e n b i n n e n e t a l l i k e
h e e c h , het gaat niet altijd even voordee-
lig. B , 543. — As i t tij f o r r i n t , m o a t
m e n d e b e a k e n s f o r s e t t e , als 't ach-
teruitgaat, moet men van leefwijze veran-
deren. — E l k f i s k e t o p s y n t i j , elk
neemt zijn slag waar. A., 428 en A. Ysbr.
1861, 7 en 8. Compos. springtij, wantij.
t y e , v. (oud Fr. Ha, Oud-Holl. tijgen,
H.D. ziehen), trekken, op iemand los trek-
ken. I k b i n b a n g f e n d r o n k e n e I j u e ;
dy tije y e n m a r t o l i i f , vallen u maar
op het lijf. A, 725.
t y k , s. teek, tiek. Eng. tick, H.D. Zecke,
een insect, dat als ongedierte, in verschillende
soorten van het geslacht der mijten, Ixodes,
op de huid van onderscheiden dieren leeft, als :
van schapen, honden, hanen, enz. en dienten-
gevolge : s k i e p p e t y k , hounetyk,
h o a n n e t y k genoemd wordt. A, 238, 299,
730. Wass. 105. Vr. Fr. X, 386. I k b i n
s a g r o u a s i n t y k , oververzadigd.
t i k , s. tik, lichte slag; t i k - en h o n k -
b o a r t s j e , een kinderspel. Posth. op honk
in Vr. Fr. VIII, 242 en 243. Ook wel t i k -
b o a r t s j e , krijgertje spelen; elders: k r i j e -
b o a r t s j e , k r i j - o a n - b o a r t s j e. Makkum :
dunneboartsje.
t i k j e , v. tikken, een lichten slag geven.
— De k l o k t i k k e t . — I t h e r t e t i k -
k e t . het hart klopt. — J a n f i e l t i t
t i k j e n f e n 't l y t s f û g e l h e r t . Fr. Hfr.
1903, 286. — Ook een weinig mank gaan.
B , 567. — Hy g i e t j u s t n e t k w e a l i k ,
m a r hy t i k t sa h w e t ; hy s j o c h t j u s t
n e t s k i l i c h , m a r h y m i k t sa h w e t .
Oud rijmpje, W. D. In Doaze, 92.
t i k s e l , s. n. disselboom van een wagen.
L a n g t i k s e l en k r o m t i k s e l . " — I t
l a n g t i k s e l , dissel, waaraan twee paarden
worden gespannen. B , 296. Vr. Fr. X, 386.
t i k s e l , (kleistr.), s. distel, distelplant, car-
duuv, elders ook s t i k e l . Compos stikeltiksel.
Ook wel: de paardebloeuiplant, die aan
hooger stengel bloeit; elders h y n s t e b l o u i
z.d. — De k e n i n e n i t e g r a e e h t i k -
selblêdden.
t i k s e l p l o m , s. dístelpluim, zaadpluim
van de paardenbloem.
wumkes.nl
2 t TILLE.
t i l , s. til, het tillen, opheffen. I n s e k
k o a r n o p 'e s o u d e r s e t t e i s i n h i e l e
t i l , Ook tilt z, d.
t i l , adj. licht, luchtig. Syn sjong-
f a e m s t i e t s a h e e c h e n sa t i l . R.
Posth. de Keapm. XXI. - D o n b i s t e w o l
i n j o n g e b l o m m e e n 't h e r t e i s d y
t i l e n r o m . R. ind T.2, 401«. - O , m y n
s i n n e n b i n n ' s a t i l . Slj. en Rj. 1898,
78. Zie tïllich.
t i l (op), adv. op handen, aanstaande, te
verwachten. — De g r e a t e d i n g e n dy
op t i l b i n n e . R. ind T.a, 2686. - D e r
is a l h e e l h w e t o a r s o p t i l , iets an-
ders te verwachten dan gij denkt. Alth. 69.
— Do 't t r o u w e n o p t i l w i e r , aan-
staande was. Fr. Wjn. I I I , 131. — H w e t
i s d e r o p t i l ? Wat zal er gebeuren? —
D e r i s w i e t w a e r o p t i l , het wil gaan
r e g e n e n . — D e r i s s t o a r m o p t i l , Sw.
1904, 109, storm op handen. Vgl. VV1. ld.
XVI.
t i l b a r t e , t i l l e b a r t e , s. plank, bord.
Een plank, die somtijds boven in de schuur
van den boer wordt gehangen of op de ge-
binten vastgelegd, als men van den wagen
af het hooi of de schooven niet hoog ge-
noeg met de vork kan opsteken. Holw. en
elders. — Ook eene vervoerbare kleine brug.
Zie tilìing en harte.
t i l b e r , adj. tilbaar; t i l b e r g o e d , roe-
rend goed, tilbare have. H j a w a e r d e n
r y k y n t i l b e r g o e d . ld. I , 62. Ook
in een in 't Friesch geschreven testament
van 1478, en elders: tïlbaer yoed.
t y l d e e l , - d i e l , s. teeldeel, schaamdeel,
pi. t y l d e l e n , - d i e l e n
t y í d r i f t , s. teeldrift. R. ind T . \ 315".
t y l j e , v. telen. R. ind T. ! , 315", foart-
tylje, voorttelen, ibid. 3145.
t i l l e , s. vaste, houten brug. Kleine brug.
R. Posth. planken bruggetje. Vr. Fr. X,
353. Vgl. Hett. 499. Zie Epk. op G. J. bg
til en Halb. Lex. 630. — dim. tütsje, houten
bruggetje; ook wel tilke; i n t u i t i c h t i l -
k e , en i n p l a t t i l k e . R. ind T.a, 25".
Ook duivenhok. Compos. äouwetilìe, dui-
ventil, duivenhok.
t i l l e , v. tillen, omhoog heffen, opbeureD,
opheffen, torschen. H y k i n d y f r a c h t
s k o a n t i l l e . — Hy t i l t a l t y d o a n 't J
s w i e r s t e e i n f e n 'e b a l k e hij ziet de .i
 TIL. 285
dingen altijd van de zware zijde aan. A, |
335. — I n f i k s e k e a r e l k i n 'k w o l
t i l l e , daar ben ik wel tegen opgewassen.
Hfr. VI, 228. • - S i n en w i l l e , k i n n '
f o l i e t i l l e , zin en genot getroosten zich
veel. — J u r j e n k i n d e r o m e r a e r -
d i c h t i l l e , i s goed bedreven in 't gebruik
van 't jeneverglas. Vels. Sj. de Fr. 35.
Ook rijzen. W y s e a g e n , d e t i t n o a t
m e i w e a g e n o e r i t f j i l d b û g d e en
t i l d e . Sw. 1852, 37. - I t t i l t o e r 't
fjild. Zie tülich.
t i l l i o h , t i l d e r i c h , adj. schijnbaar om-
hoog getild. I t i s t i l l i c h o e r 't f j i l d
of i t t i l t o e r 't f j i l d (z. d.) als het op-
doemt en men luchtspiegelingen ziet. —
T i l d r i c h fen 'e d r o e c h t e || W i e r n '
de k i m en. Forj. 1904, 15».
Ook wel als: hoog op staand, d e h o e d
s t i e t h i m t i l l i c h (ook t i l ) , op drie ha-
ren. A, 170. B , 401. — D y n m û t s e
s t i e t t o t i l l i c h , te hoog en luchtig. R.
ind T.2, 187'.
t i l l i n g , s. (kleistreken) zolder boven een
gedeelte van de schuur of de stalplaats;
bepaaldelijk boven den stal, waarop de
koeien of paarden staan, maar niet boven
den gang, de m i e l g o n g , daarlangs; ook
wel bij bouwboeren boven de dorschplaats
in de schuur; zolder dienende tot berg-
plaats van landbouwgereedschappen. 11
a r k l e i t o p 'e t i l l i n g ; Compos. hynste-,
kouwe-, bûthâs-, terskhûs-tilling. — Ook wel
tillinger, bûthûstillinger, H. G. v. d. V. Bitsj.
Wrâld. (Zandstreken) bâthússouder.
t y l s k , adj. teeldriftig (van een vrouwe-
lijk dier), inzonderheid van een schaap,
geit, konijn en hond. I t s k i e p i s t y l s k .
Vgl. tylje, tylärift.
t i l t , t i l t e , s. de daad om iets van den
grond op te heffen. I n s i d e s p e k f e n
h û n d e r t p o u n i s i n t i l t , voor een man
zwaar te tillen. A, 508. — Zooveel als
iemand kan tillen, opheffen. S a 'n g r o u-
we j o n g e f e n i n g o e d j i e r , d ê r
h a t in f r o u m i n s k e i n t i l t o a n . Meer
algemeen til, s. z.d.
t y m j e , v. Zie tientje en de daarvan af-
geleide en samengestelde woorden.
t i m k e - g ê r s , s. n. zekere grassoort, ti-
mothy -gras of beemd-doddegras. Phleum pra-
tense.
wumkes.nl
TIM.
t i m m e r a e z j e , s. timmerwerk, herstel-
werk aan een gebouw. — O a n i n â l d
h û s is a l t y d in h o p e n t i m m e r a e z j e ,
veel te herstellen. — W y k r i j e i n h i e l e
t i m m e r a e z j e (belangrijke vertimmering)
oan ú s h û s .
t i m m e r a r k , s. n. timmergereedschap.
Syn k l e a n , s a w o l as syn t i m m e r -
a r k w a e r d t i g e o p p a s t . Sw. 1854,60-
Ook timmerridskip.
t i m m e r b a e s , s. m. timmerbaas, mees-
ter timmerman. Lex. 153.
t i m m e r f e i n t , s. m. timmermansknecht.
t i m m e r h o u t , s. n. timmerhout, hout ge-
schikt voor timmerwerk. Prov. D e r b i n n e
m e a r f r o u l j u e as t s j e r k e n , mar
a l l e h o u t is g j i n t i m m e r h o u t , alles
is geen bruikbare waar.
t i m m e r h û s , s. n. timmermanswerkplaats.
B , 135. Ook t i m m e r s k û r r e en t i m -
m e r w i n k e l z.d.
t i m m e r j e , v. timmeren, ook: laten tim-
meren. — Dy m a n h a t t o f o l i e t i m -
m e r e , te veel kosten aan timmerwerk ver-
spild.
Ook slaan. — H j a t i m m e r t m a r o p
d y j o n g e om. — Fig. H y t i m m e r t e r
h w e t y n , hij verslindt een groote hoeveel-
heid spijs, is een veelvraat. B , 117. — H y
t i m m e r t n e t h e e c h , heeft weinig ver-
stand. Compos. bi-, †or-, ôf-, optimmerje.
t i m m e r i j , s. timmervak, timmerzaak.
H j a k o e n e h j a r t i m m e r i j g o e d om-
g e a n , het was een bloeiende zaak. Hsfr.
I , 234. — B a e s S i b e w o l d e t i m m e r i j
oan syn soan o e r d r a g e .
t i m m e r m a n , s. m. timmerman; pi.
t i m m e r l j u e , timmerlieden.
t i m m e r m a n s - j i l d , s. n. timmermansgeld.
— Hy r i n t m e i tijn m e r m a n s - j i l d
y n 'e b û s e , hg l a a , t z Ü n û u l s vervallen,
het geld, dat hij den timmerman moest la-
ten verdienen , houdt hij in den zak. B , 492.
t i m m e r r i d s k i p , s.n. timmergereedschap.
Zie timmerark.
t i m m e r r o u , s. rouw, dat b.v. een mo-
len moet stilstaan wegens vertimmering.
Zie rou.
t i m m e r s k û r r e , s. timmerschuur, schuur
als houtbergplaats, waarin tevens de werk-
plaats van den timmerman is. Zie timmer-
bas, ook: t i m m e r w i n k e l .
 TIM.
t i m p e , s. een afgesneden schijf brood,
tot en met de uiterste korst. I n t i m p e
b r e a . Halb. Lex. 835. — dim. t i m p k e .
t i m p e l , s. tempel.
t i m s i d i c h , adj. teeder, wankelbaar en
lichtgeraakt. A , 432.
t i n , s. n. tin, een metaal.
t i n , adj. en adv. dun. — I t i i s i s t i n .
— I n j i f f e r m e i i n t i n m i l t s j e , met
dunne middel. Vgl. klien. — I n t i n n e
b r o g g e , een dunne boterham, overdr. een
sober bestaan. — Dy k o u s i t t i n y n 't
f l ê s k , is m a g e r , ook t i n n i c h . — T i n -
n e m ô l k e , melk v a n ' g e r i n g vetgehalte.
H y n g s t e m ô l k e i s t i n , overdr. paarden-
fokkerij brengt niet veel voordeel aan. B ,
317, 402. N. O. 204.
zeer vloeibaar. — H y b r û k t t o f o l i e
f e n d a t t i n n e g û d , hij drinkt te veel
jenever. — I t g i e t h i m t i n ôf, eig. de
ontlasting loopt hem dun af; fig. hij wint
heel weinig met die onderneming, het gaat
hem slecht af. B , 199. — I t r i n t h i m
t i n t r o c h d e b o k s e n , het valt hem af.
— I t s i t e r t i n o p m e i h j a r r e n , er
bestaat tusschen hen geen groote vriend-
schap of liefde. ld. VIII, 13. — D e k o p
i s m y t s j i n w i r d i c h f rij h w e t t i n ,
ik ben slecht gehumeurd. A. Ysbr. (1861),
24. — I t s i t e r t i n op m e i h i m , hij
weet er niet veel van. - S o k k e n b i n n e d ê r
t i n s j i d d e , zoodanigen zijn er zeldzaam.
t y n , t i n i n g , s. zwelling, deining; t y n
y n 't j a e r , zwelling in het jadder eener
koe tegen den tijd van hét kalven. A, 702.
— De t i n i n g i s y a 't v e t t e r , — (ook
i t w e t t e r t y n t ) , als 's winters bij'ver-
zachting der temperatuur het water door
de scheuren in 't ijs naar boven komt.
t y n b a n k , s. bank met opstaande scherpe
ijzeren pennen ( t i n e n ) , om het vlas te he-
kelen. A, 291. Meeralg. r û p e l - o f r o e p e l -
b a n k , z. d.
t i n b l ê d d i c h , adj. met dunne bladeren;
ook wel met een dun lemmer van een mes.
— I n t i n b l ê d d i c h s k e a r m e s . R. ind
T.a, 280».
t i n b l o e d i c h , adj. dunbloedig. Sim-
m e r s a s 't w a e r m i s , i s i n n i i n s k e
tinbloedich.
t i n e , s. v a t , waarin melk of room ge-
borgen wordt om te zuren. A., 322, 900.
wumkes.nl
286 T1NG.
Wass. 1, 105. Coinpos. molkentine, sûptine.
t i n e , s. tand van een vork, van een
hark, van een egge of van andere werk-
tuigen. A, 900. — F j o u w e r t i n e g r i p e,
viertandige mestvork. — Trij e-tin e f o a r -
k e . B , 181. — H y s c o e s a r o p p i c h
i t e , en do p r i p t e e r h i m m e i de ti-
n e n f e n 'e f o a r k e y n 'e l i p p e n .
t i n e , v. zwellen, zich uitzetten, dijen
I t j a e r t y n t , het jadder zwelt op. —
G e a r i t e n t y n t n e t út. G. J. I, 1.—
I t w e t t e r t y n t b y 't k o a i t s j e n . —
H w e t d ê r e ft e r 't j . a k j e t y n t , || D a t
w i t h j a m a r a l l i n n e . R. ind T.3, 5b. —•
De w o l k e n t y n d e n , a s k o u w e p â n -
s e n , e l t s e a m e r i j m e a r út. Ibid. 157".
t y n g e , t i d i n g e , s. tijding, A, 696. Oud-
Hl. tijng. Prov. N i n t y n g e , g o e de t y n-
g e , geen bericht, goed bericht. — T y n g e
d w a e n , tijding zenden. — W y l s ' t h y
y n 'e w a r s t â l s i e t , d i e s y n w i i f
h i m t y n g e , s i z z e n d e, enz. Halb. Matth.
XXVII, 19.
t i n g e l , s. kleine, dunne spijker, draad-
nagel. D e l a t t e m e i i n p e a r t i n g e l s
f ê s t t i m m e r j e , — dim. t i n g e l t s j e ,
ook t i n g e l - n a g e l t s j e .
t y n g e l j e , t i n g e l j e , v. klingelen, ge-
klingel maken. Sytstr. Telt. 62, 67. Ook
t s j i n g e l j e , z. d.
t i n g e l l a t t e , s. platte, dunne l a t , die
met draadnagels, t i n g e l a , ergens aan
vast wordt getimmerd.
t y n g e l t a n g e , s. triangel, ter begeleiding
van muziek. W. D. Wintergr. 137. Ook
trijehoek.
t y n g j e , v. staat maken op de juistheid
van een tijding, mededeeling of bewering.
D e i e r d a p p e l k o e i n s e i n e (zegen)
w ê z e , as syn s o u n d h e i t f o ..'assurea-
r e w i e r ; m a r dy d ê r o p t y n g e t , is
wol o n g e l o k k i c h . R. ind T. a , 313".
Vgl. tiidçije.
t i n g j e , v. dingen. — N a u t i n g j e en
g o e d b i t e l j e , koopen zoo Jaag gij kunt
en goed betalen. B , 531. Lex. 661. H.
in Epk. 318, 476. — I m m e n i t h e r t ú t
i t l i i f t i n g j e , zeer erg dingen. — Ré
j i l d t i n g e t f û l , met gereed geld kan
men nauw dingen. Salv. MS., 97. — H w e t
m e n d e r ôf t i n g e t i s e a r s t b i t e l l e .
Compos. bi-, ôftingje.
 TIN.
naar iets dingen. H y h â l d e m y n h â n ,
en s e i : i k s c o e h i n i d o c h s n i m m e ;
h y t i n g e s a fûl! Dr. E. Quickb. 32.— Fig.
N e i d e I j i r r e t i n g j e , ernstig, krachtig
aangrijpen. Zie bij I j i r r e . — D a t i s s w i e -
j?e k o s t , dy 't n e i de I j i r r e t i n g e t ,
krachtige spijs of drank, die alleen sterke
gestellen kunnen verdragen. A, 401. — M e m
m o a t h e i t ris nei de I j i r r e t i n g j e ,
sei d e d o c h t e r , eens ernstig bij hem aan-
dringen om haar huwelijk toe te staan.
Halb. Lex. 662.
t i n h i e r r i c h , adj. dun van haar. Dy
k o u i s t i n h i e r r i c h , dun behaard.
t i n h û d i c h , adj. dunhuidig, b.v. van eene
koe. Ook van gekookte erwten en boonen.
tÏDÍch, adj. tandig, getand; van werk-
tuigen of gereedschappen. Trijetinich,
f j o u w e r t i n i e h , _ drietandig, viertandig.
— Op 't g e k l a n k f e n m y n f j o u w e r -
t i n i g e f o a r k e . Sw. 1857, 51.
t i n i n g , s. Zie tyn.
t i n j e , v. I k t i n j e , - t i n n e , h a b of
b i n t i n n e ; — dunnen, dunde, gedund.
Dy w o a r t e l t s j e s s t e a n t o t i c h t , i k
m o a t se h w e t t i n j e . — D y n f r j e o -
n e n , t a d e l é s t e , t i n n e , tot den laat-
sten gedund. E. ind T.a, 238*. — De s n i e ,
d y t i n t , de sneeuw dunt. ld. XI, 26. —
Compos. fortinje.
* t y n j e , s.; pi. t y n j e n , vischdammen
of tjnien. Statuten en Ordonn. v. Friesl.
Leeuw. 1723, b. IV, tit. 7, art. 11.
t i n k , t ì n s , s. gedachte. D a t i k j o u
h e r t s t i n k w i t t e m e i . — R. Posth. pi.
t i n k e n . H j a r o a n y n t i n k e n , in ge-
dachten.
t i n k e , v. I k t i n k , t o c h t , h a b t o c h t ,
t i n k e n d e , t o t i n k e n , denken. - (Hl.
t y n k , t ô t , t o c h t . ) — M e n k i n 't fen
t i n k e n w o l h a , wel denken hoe 't is of
komen zal.— My t o c h t , i t k o e s a w o l .
— I t is t i n k e n , het is gemeend, 't is
ernst. A , 1 9 0 , 2 8 8 , 798. — D y f e i n t t i n k t
(mient) i t m e i d y f a e m n e t g o e d ,
bemint haar niet oprecht. — O m i m m e n
t i n k e , — h j i r of d ê r om t i n k e , voor
iemand of iets zorg dragen, zjjn aandacht
op iets vestigen. — D o u m o a s t e r n o u
goed om t i n k e (op letten) h o 't i k i t
doch, den k i n s t i t e k d w a e n . — I t
m e i my y e t t i n k e , het heugt mjj. Ook
wumkes.nl
í 37 TINS.
tinse. Compos. bitinke, bitinse, neitinke,
optinke, úttinke.
t i n k e n , t i n s e n , s. n. het denken. I k
h a b t i n k e n , ben van gedachte. ld. IV,
54. — D ê r h i e 'k n i n t i n k e n o m ,
daar dacht ik niet aan. Hfr. VII, 205. —
N e i m y n t i n k e n , naar mijne meening.
— D ê r i s g j i n t i n k e n o a n , daar valt
niet aan te denken. — I w i c h w j u k t
m y n t i n s e n o e r F r i s o's l â n s d o u . Sw.
1899, 6. — Compos. oantinken, oantinscn,
omtinken.
t i n k e r , s. m. denker. I n d j i p p e t i n -
k e r.
* t i n k j e , v. denken; t i n k e t m y ; R. ind
T.8, 173». Zie ook H. Z. Ts. Tuws. 7, 37,
45, 165. — Meer alg. tinke, z. d.
t i n k - o a n - m y , s. n. vergeet-mij-niet, plant,
myosotis palustris; dim. tink-oan-myke; pi.
d e t i n k - o a n - m y k e s y n 'e m i e d e n . R.
ind T.2, 56«.
t i n k t a e l , s. recht gemeende t a a l , ge-
zegde, dat men ernstig gemeend wil opge-
vat hebben. De f j j â n s k y n d e d y d r i -
geminten for tinktael op to
n i m t n e n . H f r . I , 251. — J e t s k e k i n
w a k k e r b e a r e : As j y m y n h e l p ne-
d i c h h a , s i z 't d e n m a r ; m a r d a t is
gjin t i n k t a e l .
° t i n k t e i k e n , s. n. gedenkteeken.
t i n n e j i t t e r , s. m. tinnegieter.
t i n n e n , adj. van tin vervaardigd. I n
tinnen leppel, — skûtel, — kanne. -
— I t w e t t e r is a s in t i n n e n s k û t e l ,
volkomen vlak. B , 523. — Dy s t r j i t t e
is k r e k t sa g l ê d as in t i n n e n p a n -
n e ; (wanneer 's winters de straat beijzeld
is). — H y i s k r e k t a s i n t i n n e n p a n -
n e , g a u h j i t e n g a u k â l d , van een
opvliegend mensch, die spoedig weer goed
gehumeurd is. Ook van een hartstochtelijke,
die spoedig opgewonden of aangedaan en
spoedig weer kalm is.
t i n n i c h , adj. dunachtig. — I n g o e d
s l a c h fen k o u , m a r h w e t t i n n i c h ,
den mageren kant het naast. — W â l d k i j
b i n n e f a e k w o l h w e t t i n n i c h . Zie
ook t i n , dun.
t i n s , s. cijns, voor rente, (omstr. van
Sneek) pi. tinsen. — D e m a n h a t j i l d
op s y n h û s o p n o m m e n : d ê r m o a t e r
j i e r l i k s t i n s e n fen b i t e l j e .
 TINS.
t i n s , s. gedachte,pl. t i n z e n . — T i n z e n
o e r 'e s p e l w i z e fen 'e F r y s k e t a e l ,
Ph. v. BI. Vr. Fr. IX, 84. — M y n d r o e v e
t i n z e n , mijne droevige gedachten. — H w e t
g e a n der ús den t i n z e n t r o c h de
h o l l e . Sw. 1878, 26. Vgl. H. Z. Ts. Tuws,
32, 138 en 179. — Zie tink.
t i n s b y l d , - b i e l d , s. n. denkbeeld. HZ.
Ts. Tuws, 131; Velstr. Alde Baeije, 19.
t i n s b y l d i c h , - b i e l d i c h , adj. denkbeel-
dig. W y s c i l l e h j i r ú s t i n s b y l d i c h
toaniel slute. Id.1,9.
t i n s l i e p i c h , - s l i e p r i c h , adj. door het
geringste gerucht uit den slaap ontwakend.
R. ind T.2, 258. — Ook t e a r s l i e p r i c h .
t y n w e t t e r , i . n , deinend water, dat des
winters bij dooi weer op het ijs komt. Zie
tyn, tìning.
t i n z e n i s , s. gedachtenis. D a t i t d o c h s
as i n t i n z e n i s b l i u w e m e i . ld. V , 80.
t i n t j e , v. denken. Hett. 488 Zie Hnke.
t i p , t i p p e , s. uiterste punt van som-
mige dingen; dim. tipke. I t t i p k e f e n
't e a r , het puntje van 't oor; i t t i p k e
f e n 'e n o a s . — D e t i p p e f e n i n d o e k ,
de hoekpunt van een vierkanten doek. H.
in Epk. 484, 485. R. ind T.a, 200«. — Hfr.
XII, 97; XIII, 52. - I n t i p p e f e n 'e
b û s d o e k . W. D. I n D o a z e , 77.
t i p d o e k , s. doek, in vroeger jaren dooi-
de vrouwen over het jak gedragen met één
der punten (in t i p p e ) op den rug vastge-
hecht en verder over de schouders geslagen
en op de borst vastgespeld; dim. tipäoekje.
t i p e l j e , v. knutselen , als liefhebberijwerk
kleine voorwerpen vervaardigen, waarbij
vooral het gebruik der vingers te pas komt;
snipperwerk maken. — B l o m m e n m e i t -
sje en o p p l a k k e fen postsegel-
k n i p s e l s : sok t i p e l j e n is m y n w i r k
n e t . Compos. tipelderij, tipeluirk.
Overdr. schemeren, flikkeren en wemelen
voor de oogen. — I t t i p e l t m y d e h i e l e
j o u n f o a r d e e a g e n . Ook tyspelje z d.
Ook als jongensspel, waarbij een kort
stokje op een steen of over een kuil gelegd
wordt, dat door een langeren stok wordt
omhoog geslagen en dan door een forschen
slag wordt weggeslingerd, en door de te-
genpartij terug geslagen moet worden. Zie
W. D. Fr. Volksleven, I , 227.
t i p e l s i n , s. eigenzinnigheid, grilligheid,
wumkes.nl
288 TIP.
lichtgeraaktheid. Iemand met deze eigen-
sehap wotdt soms i n t i p e l s i n genoemd.
— I k h a 't w i r d , d a t i k i n t i p e l s i n ,
i n e i g e n w i z e d w ê r s k o p b i n . Fr. Wjn.
I I I , 151.
t i p e l s i n n i c h , adj. zwak van zinnen, licht
gekrenkt in de verstandelijke vermogens.
A, 482, 491, 722. — Do 't d e b l ê d d e n
f e n 'e b e a m m e n f o e l e n , b i g o u n e r
t i p e l s i n n i c h t o w i r d e n . R. ind T.a,
281'. — T i p e l s i n n i c h w i r d e , in de war
geraken en daardoor verdrietig, grillig, lui-
mig , eigenzinnig. Hfr. XIII, 153 — T i p e l -
s i n n i c h w i r k , fijn knutselwerk, dat nauw-
gezet overleg en aandacht vereischt.
t i p e l s p i l , s. n. een kinderspel, waarbij
kleine beentjes of staafjes door elkander
worden geworpen, waarna de spelers moe-
ten trachten het grootste aantal daarvan
met een klein haakje er uit te wippen,
zonder de anderen te bewegen. Nederl.
knippelspel, ook wel; knibbelspel. Halb. A ,
722, Ind. B , 139.
t i p e l t a n g e , s. een soort van tangetje,
omgeven met ringetjes aan een koperdraad,
die er slechts met bijzonder overleg kunnen
afgenomen en er op gelijke wijze weer om-
heen geregen worden (een knutselwerk voor
kinderen). — Us j o n g e b o a r t e j i m m e r -
w e i m e i d e t i p e l t a n g e . R. ind, T. s ,
141 ä . Vgl. tipelje.
t i p j e , v. trekken, in plooien vallen van
kleederen, gordijnen, enz.; gedeeltelijk om-
hoog trekken en onregelmatig in tippen
neerhangen. I t g e r d y n t i p p e t . —-Dy
j u r k t i p p e t o a n de i e n e k a n t . —
De s k e r l d o e k t i p p e t s a ! de boezelaar
trekt omhoog: de vrouw is zwanger. Halb.
A, 238 en 592. Compos. optipje.
t i p m û t s e , s. witte ondermuts tot het
hoofdtooisel der Friesche vrouwen behoo-
rende, waarover een zwarte muts, s w a r t -
m û t s e , wordt gedragen en vervolgens het
oorijzer, met een kanten muts, f l o d d e r -
m u t s e, er over heen.
t i p n o a s , s. fíjne , spitse, puntige neus.
dim. t i p n o a s k e . Wiers. fen M. J. 5.
t i p p e (Bildt), v. balspelen, waarbij Op
de naaf van een wagenrad een houten bal
wordt gelegd, waarnaar op aangewezen af-
stand , een zware stok wordt geworpen,
die den bal zoo ver mogeljjk moet wegslin-
 TIP. <289
geren. Wien dit het verst gelukt, is win-
naar.
(elders op de kleistreken ook): werpen
met een zwaren stok naar een op een blok ge-
legen los plankje, waarop centen zijn neer-
gelegd. Wie deze er afwerpt, smijt ze om-
hoog en wint ze voor zooverre ze bij het
neervallen met den leeuw aan den boven-
kant komen te liggen. W. D. Friesch Volksl.
I, 171. — Compos. tipperbâltsje, tippertstôk.
Ook wel slingeren met stok of knuppel
naar een koek, die met uitstekenden tip
boven aan een paal is vastgebonden, ten-
einde dien tip er af te slaan; ook k o e k e -
t i p p e genoemd. Te Makkum ook meer
algemeen: naar een aangewezen voorwerp
werpen.
t i p p e l , s. loop, het loopen. I k m o a t
m a r w e r o p 'e t i p p e l , aan den loop. —
Dy p o s t r i n d e r h a t a l l e d a g e n in
h i e l e t i p p e l . •— I e n f e n 'e f i i f is op
'e t i p p e l , hij is eenigszins van zijn ver-
stand beroofd.
t i p p e l j e , v. haastig loopen, met korte
passen, veel loopen , op de been zijn. H y
t i p p e l t s a ' n h i e l e d e i om. — I t i s
g a n s in ein to t i p p e l j e n .
t i p p e r t , s. Zie teapert.
t i p s i d i c h , adj. bedilziek, van iemand,
die uit eigenwaan laatdunkend op een an-
der neerziet, op de geringste beuzelingen
aanmerkingen maakt en zich aanmatigt om
berispingen te geven. — I n k l i e m s k ,
t i p s i d i c h b û r w i i f , d y 't n e t s u v e r
o a n 'e l e v e r e n y n h j a r j o n k h e i t
rom g e n ô c h h a n t e a r r e w i e r , sei
t s j i n M a e i k e : „Fij, h w e t b i n n e j y
y e t l o f t i c h en i d e l n e i j o u jier-
r e n . Wiers. f. M. J, 6.
t y s k e r , s. m. veehandelaar, in verach-
telijken zin. — i n f e i n t ú t K o l l u m e r -
s w e a c h , d y 't i n j i e r b y i n t y s k e r
w e n n e h i e . Wiers. f. M. J. 11. Compos.
barge-, skieppe-, hyngstetysker. Vgl. barye-
jeijer.
t y s k e r s - j i l d , s. n. geld, dat met kwanse-
len in vee gewonnen wordt. — T y s k e r s -
j i l d is w y l d g û d ; d e w i s s e for-
t s j i n s t g i e t e r m e i , winst, waarvan
men zeker is, verdient de voorkeur.
t y s k j e , v. tuischen , ruilen, kwanselen ,
(H. D. tauschen); h y n g s t e t y s k j e , kwan-
wumkes.nl
TIT.
selen in paarden. Ind. B , 139. — D a t
d w a e n se a l l i n n e f e n h w e t t y s k -
j e n en h a n d e l j e n . E. ind T.2, XXVI»,
Boerkerij en Keapmanskip. Vgl. H. in Epk.
477, 504. — L i t i t k w â n s e l j e n e n t y s k -
j e n o a n d e w e a c h h a l z e n oer. Sw.
1857, 75.
Ook veelal voor: zweepen, slaan met de
.-.weep, stok of eenrijsje, zooals bij het mon-
steren van te verkoopen paarden en het
voortdrijven van verkocht vee dikwijls ge-
schiedt.
Overdr. zich heen en weer bewegen. —
De b l o m m e n d y t y s k j e , d e t w i g e n
dy r ü z e . Sw. 1854, 38. — I t h y n s d e r
t y s k e r i s m e i d e s t i r t . Fr. Hfr. VIII, 7.1.
t i s p e l j e , v. het gerijpte hooi, dat ge-
zweeld zal worden, op het land uit elkaar
slaan. B , 377. Ook: s k o d z j e , ú t in-
oar slaen.
t y s p e l j e , v. door elkander woelen, war-
r e n . Dû t y s p e l s t i t j e r n y n ' e t i i s .
— Y n i t h i e r om t y s p e l j e , met
de vingers in het haar om woelen. —
H j a t y s p e l e n l o d d e r i c h y n 'e l o k -
k e n f e n h j a r g i t s w a r t h i e r . R. ind
T.2, 1684. — Y n 'e s i m m e r t y s p e l j e
en g o u n z j e y e n d e m i g g e n om 'e
h o l l e . — De w y n t y s p e l t t r o c h d e
s t e k j e s y n 'e t ú n , ld. IX, 67. — A s
i m m e n , dy s l i m s i i k l e i t , b i g j i n t
t o t y s p e l j e n m e i d e t e k k e n of i t
l e k k e n , d e n is d a t i n f a e i t e i k e n .
fig. voor den geest spelen. Twisken
d e s l i e p e n i t w e i t s j e n || T y s p e l e
y e t f o a r m y n s i n n e n || Y n n e r l y k
b e r n t s j e ! d y n b y l d , bij clroomen en wa-
ken speelde mij steeds Uw beeld, mijn in-
nig geliefd kind! voor den geest. R. ind
T.3, 102».
t i t , t i t t e , s. tepel, ook gebruikt voor
zog-gevende moederborst. B , 524. dim. titke.
I t f a m k e s l e p t e en s o b b e m e i h j a r
l i p k e s , || K r e k t a s se o p m e m m e -
s k i r t e l a e i || E n l u r k e o a n ' t f o l l e
t i t k e . R. ind T.2, 369'. — Veelal: titsje.
Ook wel voor zog, moedermelk. Kom!
m y n b e r n k e m o a t h w e t t i t haw-
w e. Meer algemeen : tate.
t i t e l , s. opschrift; benaming van een
boek. D e t i t e l f e n i t b o e k i s : d e
Lapekoer.
 TIT. 290 TOAI.
Ook wel: naam van eene betrekking of zijn eigen nest bevuilt, ook toegepast op
waardigheid. personen. — I n s m o a r g e t j i r k , een slor-
t i t e l j e , v. titelen, een titel geven; y e n dig, vuil wijf. B. 2C7.
t i t e l j e , zich titelen; p . p . t i t e l e , geti- t j i r k - a e i , s. n. ei van den tureluur.
teld. — I t F r y s k j i e r b o e k j e ia t i t e l e t j i r m j e , v. kwijnen. J. H. Halb. Taal-
a s : De S w a n n e b l o m m e n . gids 1867, bl. 42. — D a t e a r m e b e r n
t i t e l r o a s , s. soort van narcis, vroegbloei- k w y n t a l h i e l út. — I t l y k k e , sa as
ende bolplant, veelal ook narcis genaamd. a l l e s s t o e , || D a t 't b e a m k e t j i r m -
t i z e , v. Zie tiizje, Hezje. j e n d s t j e r r e s c o e . v. Bl. Bik. 71.
tizeboel, t i z e b o s k , t i z e p r o t t e , ook: t j u c h t j e , (Mkm.) v. tuchtigen. Halb.
t i z e w i n k e l , a. Zie bij tieze. Lex. in Handschrift B. 45. B a e s w o e d y
• t i z e l n e t , s.n. warnet. Alth. 295. j o n g e t j u c h t j e . Meer algemeen: t u c h -
t i z i c h , t i z e n i c h , adj. eenigszins dof en t i c h j e .
verward van zinnen. — M y n h o l l e i s t o , praep. t e , tot; t o M a e i j e , met Mei;
n o c h t i z i c h en s û z i c h , het hoofd is t o m o a r n t i i d , t o m i d d e i , t o j o u n e ,
mij nog dir^elig en suizend, (van het ker- t o n a c h t , van morgen, — middag, —
mishouden). R. ind T.3, XXV*. — T i z i c h avond, — nacht. A. 718. — I t b e r n t o
k o m t i t b e r n ú t 'e s l i e p , het kind is b o a r s t h a b b e , zoogen. K. ind T.a, 392*.
niet frisch en helder uitgeslapen; het is — t o w á l (aan wal) b r i n g e , H. 7 \ —
verdrietig en grillig. A. 289. t o s l e a t , t o k e a m e r , naar de sloot,
ontevreden, in slechte luim. — Ho s i t op de kamer. — As f e i n t en f a e m t o
j e d ê r s a t i z i c h ? K o m , l i t ús j o u k e a m e r g e a n e , R. ind T. J , 400*. — T o
l e e d d o c h r i s h e a r r e . Sw. 1866, 25. w e t t e r e n t o b r e a , o p water en brood.
ontevreden en norsch van aard.— T i z i c h Lex. 4 7 9 . — t o f l a r d e n , in flarden.— Do
f e n s t i k , steeds stof tot ontevredenheid h a t d e h e g e p r y s t e r s y n k l e a n t o
vindende, norsch en knorrig van humeur. f l a r d e n s k o e r d . Matth. XXVI, 6 5 . — I n
t j a k (Schierm.), s. kaak. pi. t j a k e n , d e a d e t o h ô f b r i n g e , ter aarde bestel-
kaken. Zie: kaek. len, ld. I V , 1 1 2 . — t o u z e s , t o h j a r r e s ,
t j e e l , s. (Amel.). wiel. Zie tsjil. to j i m m e s ; — to m a i t i i d , to h j e r s t ,
t j e m s , s. Zie teams. to w i n t e r . S n ein-to-j o u n , M o a n d e i -
t j e m z j e , v. vocht door de teems gieten, t o - m o a r n , enz. — T o f o e t t e n e i n , aan
zeven; m ô 1 k e t j e m z j e . Zie teamzje. het voeteneinde. Fig. t o f o e t t e n ú t , ge-
t j e n l e a r , s.n. Zie ttanlear. ruïneerd. — I m m e n t o n e i k o m m e ,
t j i k s e , s. meest pi. t j i k s e n , in het zijn eer aanranden. — H y h a t d y f a e m
grasveld gestoken houten pennen, waaraan t o n e i w e s t , haar bezwangerd. — H y
de bleeker de trenzen vastmaakt van het h a t h i m s e l s t o k o a r t d i e n , zich het
nieuwe ongebleekte linnen, om dit uit te leven benomen. — H y is d ê r r a e r t o
spannen en te bleeken. B. 97. Ook t s j i k k e n. h e a r r i n g f e a r n , leelijk terechtgekomen.
tjildic.il, adj. dienstvaardig, zacht, kalm, — U t t o r i d e n , - j e i j e n , - f i a k j e n , uit
geduldig, B. 338. Halb. Taalgids, 1867, 42. rijden, -jagen, -visschen. — U t t o g a s t ,
t j i l l i n g , s. 'eg. teling, taling, anas quer- op visite.
quedula. Ook wel: Helling. t o , onscheidbaar voorvoegsel van verschil-
t j i m s , s. Zie teams. lende werkwoorden, ter versterking van de
t j i r g j e , v. zich dwaas aanstellen; m â l - hoofdbeteekenis, en ter aanduiding van de
t j i r g j e , dit in erge mate doen. A. 192. nadeelige uitwerking daarvan. (H.D. zer);
W. D. h. b. bitsj. 22. Ook wel: t s j i r g j e . a l s : t o b a r n e , geheel of gedeeltelijk ver-
t j i r j e , t i e r j e , v. tieren , welig opgroeien. branden, — t o b i t e . stuk bijten, v. BL
Halb. Taalgids, 1867, 42. Bik. 63. — t o b r e k k e , verbreken, enz. Halb.
tjil'k, s, eg. tureluur, kleine vogel (stelt- Lex. 88. — v. Bl. Spraakkunst, 123-124.
looper), totanus calidris, Gron. tutttting, N.- t o , Hl. en Schierm. praep. toe. Elders t a.
Holl. tuut, Terschell. tjuud. Alb. 94. S a t o a i , s. tooi, kleeding, opschik. Ook overdr.
a m o a r c h a s i n t j i r k , omdat deze vogel De l â n n e n y n s i n i m e r s k e t o a i . Forj.

wumkes.nl
 TOAN.
1901, 14. — ' t G ê r s h a t (yn d e i e r e
m i a r n ) i n s k j i n n e r t o a i || D e r 't f e n
p e a r e l s b l i n k e t . v. BI. Bik. 51. Vgl.
optoaije, optoaisel.
toaije^ v. zich netjes kleeden , zich op-
schikken.— W y t o a i j e ús i e n f â l d i c h
e n g n a p , m a r n e t ú t w r y d s k . — Dy
a l t y d l j e a f s t ú t h i e m s k e k l e a n ||
E n f r j e m d e s n a r e n t o a i j e w o l l e . ld.
IV, 168.— S o o e n e w y l i e n d e f l a r d e n
t o a ij e ? Salv. 33. — K o m , t o a i j e wy
m e i b l o m m e p r a e l ]| I t a l t e r f e n
ús F r y s k e t a e l . v. BI. Bik. 6.
Ook in de beteekenis van t ô g j e, dragen,
sjouwen. — H i m f i e r t o t o a i j e n , k o e
n e t . R. ind T.a, 80". - W y , r e i s g e r s
n e i d e h i m e l s t ê d || W y t o a i j e , sa-
w o l l y t s a s g r e a t || I n k r ú s . ld. VI,
59. — De f û g e l s t o a i j e m e i s t r i e k e s
en p r i k j e s , om h j a r n e s t e n t o bou-
w e n . R. en T.2, 174.
t o a i t o u , s. n. een touw om balken, ge-
binten , enz. omhoog te brengen.
t o a l f , nutn. twaalf. (Schierm. tiuelve. Hl.
teulw. —) als rangschikkend: t o a l f d e ,
t o a l f t e , — deeltal: t o a l f t e h e a l ; — ver-
zameltal: t o a l v e s u m , twaalf te zanien,
met zijn twaalven, twaalf personen, die
met hetzelfde doel bijeen zijn. v. BI. Spraak-
kunst, 94—96.
t o a i j e , v. verduisteren, onder gaan van
zon of maan. D e m o a n n e o f d e s i n n e
t o a l l e t . A. 708. B. 254. — Op i n ef-
t e r m i d d e i d a t de s i n n e al t o a l l e ,
ten ondergang neigde. R. ind T.3, 24*. —
H o l l a n s g l â n z e t ô l I e ( t o a l l e ) , taande.
R. Posth. Prieuwke, 94.
t o a l v e , (d e) nuni. als s. de twaalf, een stuk
land ter grootte van twaalf pondemaat. —.
De m i e r e n b i n n e y n d e t o a l v e o a n
't m e a n e n. Vgl. toalf.
t o a n , s. toon. — I k w o l e k s j o n g e
f l e u r i c h f e n t o a n . Fr. Lieteboek, no. 24.
W. D. Simmermoarn. Ook t e a n , z. d.
t o a n b a n k , (spr. t o á n b a n k ) , s . toonbank.
— It wiif w i n t m e a r m e i de toan-
b a n k (haar winkelnering), a s d e m a n
m e i s y n g r e a t e d r o k t e (koophandel).
B. 508. Vgl, Halb. Matth. XII, 4.
t o a n e , v. toonen, aantoonen. Vgl. Hett. 505.
t o a n i e l , s. n. tooneel. Coinpos. toaniel-
†oarstelling, toanielspylje, toanielstik.
wumkes.nl
í )1 TOAR.
t o a r (spr. t o á r ) , adj. en adv.) dor, mager,
uitgedroogd. — T o a r f l ê s k , mager vleesch,
zonder vet. — T o a r r e h a n n e n , magere
handen. — S a m e a g e r , t o a r , s a g i e l ,
s a w y t , il H j a b i n n e m o a r c h en kû-
t e n k w y t . G. J . 1 , 6 7 . — T o a r l â n ,
onvruchtbaar land. — Fig. De f a e m b i j e -
g e n e d e f e i n t t o a r , koel en norscb. A.
5 1 , 9 1 , 660, 888.
t o a r j e (spr. t o á r j e), v. dorren, verdorren.
H. in Epk. 494. R. Posth. As jiemnie, 141.
Compos. fortoarje.
t o a r k j e (spr. t o á r k j e ) , v. hier e n d a a r
rondzwerven, ergens heen worden geslin-
gerd. D ê r t o a r k e i t l o t m y h i n n e .
Sw. 1899, 4.
Voorwerpen als waardeloos wegslingeren;
met steentjes naar iets werpen, zooals jon-
gens wel doen.—Yn 't w e t t e r t o a r k j e ,
o p e i n e n t o a r k j e , enz. Halb. Lex. 596.
Taalgids 1867, 25. — Dy s t i e n i s f e n 't
w e t t e r ú t t o a r k e , door den drup of
waterslag uitgehold. A. 696. B. 184, 226.
Compos. omtoarkje, úttoarkje.
t o a r n (spr. t o à r n ) , s. poos. I n e v e l s
t o a r n l y n , een zeer langen tijd geleden.
W. Gr. 10. — H y b l e a u i n t o a r n y n
g e d a c h t e n s i t t e n . Forj. 1892, 55. —
I n t o a r n l e t t e r , een poos later. Sw.
1904, 104. — dim. t o a r n t s j e , t o a r n k e .
— N e i i n t o a r n t s j e t i i d . Sw. 1904, 53.
— W y l s t er d ê r in t o a r n k e l e i n h i e .
R. ind T.a, 53".
t o a r n e , (spr. - o á - ) , s. doorn; pi. t o a r -
n e n . Hfr. VIII, 280. v. d. M. Myn Suchten,
11. Vgl. doarn.
t o a r n b e i (spr. o à ) , s. braambes. A. 102.
B. 147. Lex. 161. Sw. 1857, 55. bes van
de braamstruik, rubus frutieosus, Zie brom-
merbei.
t o a r n b o s k , (spr. o á), s. n. doornbosch.
R. Posth. As jimme, 21.
t o a r n e , (spr. o á), v. tornen. I n n a e d
l o s t o a r n e , los tornen. — Fig. D û m o a s t
d ê r n e t o a n t o a r n e , ge moet daar niet
aan tornen, die snaar niet aanroeren. A.
4i7. — fig. U t i e n l a p e t o a r n d , van
hetzelfde geslacht of van dezelfde soort.
A. 404. B. 524.
t o a r n e n , (spr. o á), adj. van doornen. I n
t o a r n e n h a g e , een doornen heg.
, t o a r n f i s k j e (spr. o á ) , s. n. (letterljjk
 TOAR.
doornvischje.) Holw. en elders e i n e f i s k j e .
Ook wel: t o a r n d e r k e .
t o a r n b i p p e r k e , s. n. braamsluiper, syl-
via garrula. Ook h a e c h h i p p e r k e e n
t o a r n m o s k genoemd.
t o a r n k e , t o a r n t s j e , (Mkm., HL) s. n.
het vuurtorentje bij Workurn.
t o a r n m ê s , s. n. mes door de vrouwen
gebruikt om naden los te tornen, dim. toarn-
mêske.
t o a r n m o s k , s. eg. Zie: t o a r n h i p p e r k e.
t o a r n p û s t (Tìetjdl.), s. schimpnaatn van
een wispelturig meisje, dat slechts voor een
poos, i n t o a r n , een vlaag van liefde toont.
Sw. 1858, 39.
t o a r s t , s. dorst. D e r w i e r h o n g e r
en t o a r s t y n 't l â n (gezegd van kinde-
ren). — A s h y in s t û r y n 'e b û s e h a t ,
d e n h a t er for in d û b e l t s j e t o a r s t .
(gezegd van een dranklustigeì.
t o a r g t i c h , adj. dorstig. — T o a r s t i c h
w a e r , warm weer, dat dorst verwekt. —
Overdr.: D ê r b i n 'k n e t t o a r s t i c h o p ,
niet erg op gesteld.
t o a r t e l d o u (spr. -oá-), s. eg. tortelduif,
turtur vuïgaris. Fr. Jb. 1886, 7. Lex. 721.
Hfr. XIV, 21. - Zuid Oost-Zandstr. d a r -
t e l d o u . Vgl. v.Bl. Bik. 8.
t o a r t s e , s. toorts, fakkel. — I n t o a r t -
se m e i p i t en al g i e t ú t . Lex. 87.
t o a i , t o a d (Amel:), s. gedroogde koe-
drek, die op Ameland door arme lieden
wordt opgezocht van 't veld en voor brand-
stof gebruikt.
t o a t e , s. f. verachtelijk, voor een oud wijf.
I n â l d e t o a t e . Vgl, toatebel en todde.
t o a t e b e l , s. Westh. t o a t t e b e l (spr. oà),
totebel, zeker vischnet, dat aan twee elk-
ander kruisende, gebogen latten is uitge-
spannen.
ï ï g . I n â l d t o a t e b e l , leelijk oud wijf
met lastig humeur. A. 551.
t o b a r n e , v. door branden beschadigen
of bederven. — I k h a b m y n h â n t o -
b a r n d , erge brandwonden aan mijn hand
gekregen. -—. I k h a b m y n k l e a n t o -
b a r n d , mijn kleeren zijn met het vuur in
aanraking geweest en geschroeid. Halb. ín
Maerl. 142. Vgl. Syts. Telt. 89. Ook wel:
f or b a r n e.
t o b a t s j e , - b a t t e , v. den grond tot een
modderpoel maken door 't aanhoudend heen
wumkes.nl
292 TOB.
en weer loopen van vee of menschen, bij
nat weder. — I t l â n is a l h i e l t o b a t s e ,
de doorweekte oppervlakte van het grasland
is door het vee gekneusd en stuk getreden.
Lex. 192.
t o b b e , s. tobbe, waschkuip. Zie wask-
tobbe. Ook: w a e i t o b b e , waarin bij de
zuivelbereiding de wei bewaard wordt. dim.
tobke, Hl. tobtjen. Compos. tsjiistobke, breid-
tobke, moaltobke, tobakstobke.
t o b b e d o u n s e r s , s. pi. tobbedansers;
schimpnaam voor de inwoners van Harlin-
gen. R. ind T.', 329". W. D. In Doaze,
55, 56.
t o b b e l j e , v. tuimelen. — D a t s e d e
w r â l d s k e d i n g e n yn hjar rin tob-
b e l j e l i t t e , dat zij den loop der wereld-
sche dingen laten varen. Wass, 1, 159. Epk.
491. H. in Epk., 110. Vgl. tommelje, tû-
melje,
t o b e k , adv. terug. — W y m o a t t e ef-
k e s t o b e k , even terug gaan. — I t w o l
j f o a r ú t n o c h t o b e k , het zit vast, b.r.
| een schip aan den grond. — H y h â l d t
! h i m a l t y d t o b e k , hij is bescheiden en
houdt zich achteraf.
uitroep om b.v. een paard achterwaarts
te doen gaan.
t o b e k - e a n g j e , v. door angst terugge-
l houden, afgeschrikt worden. — I n f ê s t e
| m o e d , dy f o r n i n g e f a e r tobek-
e a n g e , ld. X V , 142.
i t o b e k f a l l e , v. instorten van een zieke.
Hy i s t o b e k fa H e n , zijn ziekte is weer
verergerd.
t o b e k h â l d e , v. terughouden, tegenhou-
den. Fr. Hfr. X , 191. I k h â l d m y t o -
b e k , ik houd mij op een afstand, bemoei
mij niet met die zaak. — H y k i n h i m
n e t t o b e k h â l d e , zich niet beteugelen
om openlijk zijn meening te zeggen.
t o b e k k e a r e , v. terugkeeren, tegenhou-
den.— M e m s e a c h w ol d a t e r i n b u i
o p h a n n e n w i e r (dat haar man in toorn
zou uitbarsten), d ê r o m w o e se h i m to-
b e k k e a r e . Fr. Hfr. X, 184.
t o b e k k l a u w e , v. zich terugtrekken, een
gegeven woord of voornemen niet volvoeren,
terugkrabbelen. Hylk. Tonielfoarst. 87.
t o b e k s e t , s. tegenstuit, terugstoot. —
terugzetting, teleurstelling. — I k h o o p j e
n o u g j i n t s j i n s t u i t e n en tobek-
 TOB.
s e t t e n w e r t o k r i j e n . Forj. 1905, 102.
Ook terugstorting van een zieke, die reeds
herstellende was. Lex. 216. Ook t o b e k -
s t u i t . Vgl. tobekfalle.
t o b e k s e t t e , v. beteugelen, iemand die te
voorbarig is, op zijn nummer zetten. Vgl.
Fr. Hfr. XIV, 208.'
t o b e k s e t t e r , s. middel ter beteugeling.
I n t o b e k s e t t e r f e n b â n i z e r , werktuig
om een weerspannig paard in den noodstal
te beteugelen. — Fig. As i k d y d e t o -
b e k s e t t e r n e t r i s o a n d i e (u niet te
keer ging in uwe verkwistingen) h w e r
g y n g e n w y d e n h i n n e ? Vels. Sj. de
Fr. 29.
t o b e k t a e s t , s. teruggreep, terugtast.
Vgl. volgend art.
t o b e k t a e s t e , v. terugtasten, -grijpen. —
By i n f o r k e a p i n g k i n d e n o t a r i s op
i n l e g e r e b i e d e r t o b e k t a e s t e , as
de h e e c h s t e n e t f o r t r o u d is.
t o b f e t s j e , s. n. vaatje van geringe
hoogte, eenigszins in de gedaante van een
tobbe. Ook t o b k e .
t o b f o l , adj. ook als s. gebruikt, hoeveelheid
als in een tobbe kan worden geborgen. —
In t o b f o l l i n n e n , in t o b f o l w a e i .
t o b i n n e n b r i n g e , v. zich herinneren. —
Ik k i n m j d a t j e t w o l t o b i n n e n -
bringe.
t o b i n n e n b r i n g e n , (it) s. verb. geheugen,
herinnering. Fr. Hfr. XIV, 130.
t o b i t e , v. door bijten beschadigen of ver-
nielen, v. BI. Bik. 63.
t o b j e , v. tobben, zwoegen, zich afsloo-
ven. — H w e t b i k l e i i k j i m m e , â l d e
sloven! d a t j i m m e sa t o b j e m o a t -
t e om i n s t i k b r e a .
ernstig peinzen, zich b e k o m m e r e n . — H y
t o b b e t er o e r , o ft hy s y n w i r k w o l
t o 'n e i n b r i n g e k i n . Ook sukkelen.
Hy t o b b e t e r s a h w e t h i n n e . R.
ind T a , 191. Sw. 1870, 59; 1872, 66.
t o b o a r j e , v. (spr. -oà),-doorboren, door
boren vernielen. — I t i s a s w a e r d m y
't h e r t t o b o a r r e . ld. X I I I , 5.
t o b o a r s t e , (spr. -oà-), v. door barsten
beschadigd of vernield worden. — D y t s j i i s
is a l h i e l t o b o a r s t , vol barsten. Vgl.
Halb. bjj Maerl. 142.
t o b r e k k e , v. verbreken, in stukken bre-
ken.— I t h e r t s e o e j o t o b r e k k e . R. ind
wumkes.nl
293 TOCH.
2
T , 51». G. J. I , 75. — D ê r l a e i h j a ,
h e r t en e a c h t o b r i t s e n . Fr. Liete-
boek. no. 35.
t o b r i n g e , v. verkwisten, doorbrengen.
D e r b i n n e w o l g û d s , d y 't o a r s h w e t
(veel meer dan ik) k e a p j e en t o b r i n g e .
A. Ysbr. (1861), 32. Thans veelal t r o c h -
bringe.
t o b r i z e l j e , v. verbrijzelen. Lex. 520, 521.
t o b r o a z e l j e , t o b r o s s e l j e , v. verbrok-
kelen.
t o b û g j e , v. verbuigen, door verbuigen
bederven en onbruikbaar maken.
t o b û k j e , t o b û t s e , v. door aanhoudend
slaan of beuken vernielen, doen breken.
Lex. 545. Halb. op Maerl. 142.
t o c h , s. sjouw, vracht die men slechts met
moeite kan dragen. — I n a w i e r e t ó c h . —
poos. H j a i g g e w e a r r e n i n h i e l e
t ó c h , lange poos. H.Z. Ts. Tuws. 38. — D a t
g y n g s a i n t ó c h f o a r t . ld. I , 61. —
Dim. tôchje. I n t ô c h j e fen t o f o a r e n ,
kort poosje. H. Z. Ts. Tuws, 12. ld. I, 55. —
tocht, reis. — W y k i n n ' d ê r r ê s t e f e n
ús t ó c h . ld. V I , 59. Meer alg. tocht of
tochte.
stoet. — D ê r g y n g e n i n h i e l e t ó c h
m i n s k e n f o a r b y . — Hy h i e in t ó c h
b e r n e f t e r h i m oan.
trek, op- of neerhaal met de pen, Posth.
keapm. 53.
Ook het halfhoepeltje onder aan den zeis-
stok, kleiner dan de rekker; z. d., dienende
om het gemaaide gras op elkander te schuiven.
t ô c h b e a l c h , s. eg. iemand, die wel eens
op verdachte wijze allerlei dingen bìjeen-
haalt en in zijn woning sjouwt. Ook een
dienstbode, die heimelijk uit het diensthuis
nu en dan iets wegdraagt naar familie of
bekenden. — Dy f a e m i s g o e d y n h j a r
w i r k , m a r — in t ô c h b e a l c h .
t ô c h k l a v e r , s. rolklaver, jufferschoentjes,
schaapsklaver; lotus corniculatus. Ook wel
tsjiisklaver.
t ô c h s e i n e , s. trek- of sleepnet. Zie
seine, (zegen) als vischnet. R. ind T', 271".
t o c h t , t o c h t e , s. tocht, reis. — I n t o c h t
om u t e n s d w a e n . Vgl ook. t ó c h . —
Comp. †jildtocht, optocht, pleziertocht, úttocht,
dim tochtsje. — Overdr. (een) keer, maal,
reis; als: E l k e t o c h t , telken reize,
telkens. Wass. I , 161.
 TOCH. 2!94
t o c h t , t o c h t e , s. tocht, trekking of zui-
ging van den wind. — I k s i t y n 'e t o c h t e
f e n 'e d o a r . — De t o c h t i s h j a r o p
i t e a c h f ' a l l e n . — De k o u h a t t o c h t
o p i t j a e r , het jadder begint te zwellen.
Zie sigi'n, siging. Ook wel t o c h t e voor
tochtsleat, z. d.
t o c h t e , t o c h t m e , s. hartstocht. E. ind
T. s , 336". PI. t o c h t e n , driften, E. Posth.
de Keapm. XXV, XXVI; As jimme IV , 37 ;
Jouwerk. 34. — Compos. b e r n e - t o c h t e ,
eerbied en liefde van de kinderen voor hunne
ouders. Halb. Lex., 183. G. J. I, 114. Epk.
Wdb. 491 en 155.
t o c h t f i n s t e r k e , s. n. toehtvenstertje;
ruit boven in een venster, dat openstaat om
frissche lucht binnen te laten. A, 244.
Ook een dakraam, vooral in veestallen.
t o c h t g a t , s. n. opening in een muur, zol-
der of beschot, waardoor tocht naar binnen
komt. Ook een nauw stroomkanaal of
eene vernauwing er van; b. v. bij een brug.
— De F o u d e r i n g t o W a r g e a (nauw
vaarwater van het Wartenaster wijd naar
de vaart van Warrega), is in e a r s t
tochtgat.
t o c h t i c h , adj. tochtig. I n t o c h t i c h
h û s, een huis waarin veel tocht is.
t o c h t s l e a t , s. sloot, die het water van
hooger gelegen gronden afvoert naar het
boezemwater; ook wel enkel t o c h t e ge-
noemd, z. d.
Vooral ook de sloot, die het door den
watermolen uitgeworpen water afvoert, of
het water in den polder naar den molen
trekt. Ook m o u n l e - i e r , s y l s l e a t , t o c h -
t e , z.d. A, 555, 903. Vr. Fr. X , 384.
" t o d d e , s. oud en versleten, nietswaardig
voorwerp, prul, lor; ook wel voor een af-
gedragen vrouwenhoed. Dy â l d e t o d d e
w o l 'k n e t l a n g e r o p h a . ld. X , 89.
Vgl. toate, meer alg. f o d d e .
t o d o l l e , v. vergraven. I t l â n t o d o l l e ,
een stuk land door ondoelmatig graven in wan-
orde brengen. — D e b o e r h a t m y n l â n
t o d o l d ; wy s c i l l e Maeije m e i t s j e ,
de huur doen eindigen. Halb. Lex. 706. Idem
op Maerl. 143.
t o d r i u w e , v. verdrjjven, vernietigen.
(H. D. zertreïben.) meer alg. f o r d r i u w e .
Halb. op Maerl. 142.
t o e l , t o e l l e , s. een losse aardspecie, in
wumkes.nl
TOEB.
kleistreken veeltijds ongeveer acht voet on-
der den beganen grond; een onvruchtbare
stof, meest voorkomende met veengrond.
L â n f e n t o e l l e e n k l a e i . Sw. 1860, 70.
Ook somtijds onder den gewonen veengrond
in diepe kuilen voorkomende, als in k l y n -
d o b b e ; West-Stellingwerf; o o k h o t t e k û l e .
t o e l l â n , s. n. land, waarin t o e l zit.
Dantdl. Zie vorig artikel.
t o e l l e (spr. tûolle), s. een klejn houten
bankje, een kort blokje met een plankje
gedekt, waarop men zit te melken. A.
153. — Ook m e l k s k a m m e l .
Een koekhakblok op drie pooten, in tegen-
stelling van een b l o k uit een boomwortel.
A, 704. H. in Epk. 484, 485, 492. — Ook
de naaf van een wagenrad. — D e s j e a s
g y n g o a n 'e t o e l l e n t a t r o c h d e
m o d d e r . Op 't Bildt tul, St. Jacob turl
(met duidelijke r).
t o e r , s. toren, vooral als: kerktoren,
t s j e r k e t o e r . — In t s j e r k e m e i in
s t o m p e t o e r , oud Friesche kerktoren. — pi.
t o e r e n , Westh. t o e r r e n (spr. t u o r r e n ) ,
fig. I n m a n , d ê r 't m e n t o e r r e n o p
b o u w e k o e , op wien men vast staat kon ma-
ken. Sw. 1904, 99. — Prov. T s j e r k e e n
t o e r m o a t t e m i d d e n y n 't d o a r p
b l i u w e , men moet bij het handelen billijk
blijven, niet te veel eischen en niet te wei-
nig willen geven; gelijk recht voor ieder.
Corap. klokke-, †jûr-, Ijochttoer, tsjerketoer.
— dim. t o e r k e (Westh. spr. tuorke).
(Hl.) t o e r , voor het gouden borstsieraad
van vrouwen, in den vorm van een torentje,
bevestigd aan het einde van den zijden ve-
ter, waarmede zij haar keurslijf vastsnoerden.
t o e r , s. moeilijk werk, zware t a a k , reis
bij slecht weer. By n a c h t en o n t i i d i n
p e a r û r e t r o c h r e i n en w y n s w a l k -
j e , d a t i s i n h e l e t o e r . — Schertsend
i n p o e p e t o e r , i n m o f f e t o e r , werk of
reis, buitengewoon moeiljjk en zwaar te
volbrengen.
reis, rijtoer, wandeling.— I n t o e r t r o c h
Geasterlân meitsje.
ronde kring, bij het breien, b . v . van kou-
sen.—In t o e r b r e i d z j e .
t o e r , t o e r r e , (spr. tuor, tuorr e) s. tor.
(insect.) S a l i l k , g r i m m i c h a s i n
t o e r r e . A, 794. — S a m â 1 (boos, nijdig)
a s i n t o e r r e . Syts. Teil. 20. — D a t w i i f
 TOER. 2 5
s j u c h t as i n t o e r r e , kijkt erg boos.
Skoeralm. 1880, 25 Juni.
t o e r b i r i d e , v. een ouden toren van bui-
ten oplappen, door de reten tusschen de
steenen met kalk in te voegen en de gaten
in de muren in te vullen met nieuw met-
selwerk.
t o e r - , t o e r k e f r e t t e r s , s. pi. torentje-
vreters, schimpnaam voor'de inwoners van
Wirdum. R. ind T a ., 329".
t o e r j e , (Hl.) v. donderen; i t t o e r r e t
het dondert. A, 704. B , 273. Zie ton.
gerje.
t o e r j e , t û r j e , v. uitstellen , wachten.
Op i n k a l d e j o u n s t o e i k (het paard)
to l a n g f o a r de k o m e e d z j e to toer-
j e n . R. ind T.s, 130». — H j a t o e r r e n
(wachtten) y e t a l i n p e a r d a g e n . Fr
Hfr. VIII, 12. — Do d o a r s t ik í t n e t
l a n g e r t o e r j e , niet wagen om langer te
wachten. W. D. Th. TJIesp. 54. — J y
m o a t t e ris efkes tflrje, den scil ik
s j ê n , h w ê r w y w ê z e m o a t t e , Forj.
1900, 118.
t o e r k a , s. ook enkel k a , en in de Frie-
sche steden ook a k k e genoemd ; kauw,
kerkkauw, torenkraai. corvua monedula. Zie
akke en ka.
t o e r k j e , (spr. u o), s. verrijzen , zich bo-
ven iets verheffen, als een toren boven de
huizen. D ê r i t d u n h i m t o e r k e t ú t
'e w e a g e n . Sw. 1899, 4.
t o e r k e b o u w e , ( s p r . t u o r k e b o u w e ) v.
torentjebouwen (kinderspel) , t o e r k e b o u w e
m e i p i p e r n u t e n . Vgl. húskebouwe.
t o e r m i e t t e r s , s. pi. torenmeters. B o a r n-
s t e r t o e r m i e t t e r s , schimpnaam voor
de inwoners van Oldeboorn. A, 21. R, ind
T.a, 329». W. D. In Doaze, 5 5 , 57.
t o e r r e (spr. t u o r r e ) , s. tor. Zie toer,
toerre.
t o e r r e b o u t , s. kolf, vrncht-aar van lisch-
dodde, typha latifolia. I n b ê d m e i t o e r -
rebout opfold. — T o e r r e b o u t e n kês-
s e n s . Sw. 1896, 91.
t o e r s h i c h t e , s.torenhoogte. I k s e a c h ,
d a t de b l ê d d e n t o e r s h i c h t e n o e r
my h í n n e s a e i d e n . R. ind T.9, 157*.
t o e r s k l o k , s. torenklok, R. ind. T.", 24«,
178*.
t o e r s w e a l , s. eg. torenzwaluw, gier-
zwaluw, cypselus apus. Alb. 40. Zie sweàl.
wumkes.nl
TOF.
t o e r û l e , s. sg. kerkuil, strix †lammea.
Alb. 32.
t o e t , t û t e , (triv.) s. mond. — A n t s j e
b r i n g t in k o e k e for J a n syn t o e t -
Dr. E. Quickborn, 14. — B a e r n d y n tû-
t e n e t , brand uw mond niet.
Ook pruillip. — H w e t s e t d a t f a n k e
i n t o e t , o in 't s e t h ú s b l i u w e m o a t .
t o e t e r j e , v. freq, toeteren. W. D. Twa
gr. St. 10. Om 'e e a r e n t o e t e r j e. Halb.
Lex. 592. Zie toetsje.
t o e t h o a r n , s. blaashoorn. (Noord-Fr. tut-
hurn. Clement, Lebens- und Leidensgesch.
der Frisen, Kiel, 1845, 128.)
t o e t s j e , v. tuiten, teuteren. H y t o e t -
t e m y f e n b o a s k j e n en t r o u w e n y n
't e a r . Dr. E. Quickborn 32.
Op den hoorn blazen. Halb. Lex, 592.
t o e v j e , t ô v j e , v. toeven , wachten. —
T ô f in b y t s j e ; b l i u w! e i , b l i u w ! E.
ind T.a, 1986. — H j a t o e v e t m e i b l y d -
s k i p || H j a r l j e a v ' b r e u g m a n op i t
s t r â n . v. BI. Bik. 30.
t o f a l l e , v. door een val zich bezeeren,
verwonden. H y h a t h i m t i g e t o f a l l e n .
— Hy h a t syn h â n , — s y n e a r m , —
syn s k o u d e r , — syn k r ú s , — syn
k n i b b e l t o f a l l e n . Vgl. Lex, 976.
t o f fe l , s. muil, ook wel schoen, waar-
van het hakleder is afgesneden. B. 28. Zie
slof.
t o f f e l g a t , s. iemand, (meest eenvrouw)
die druk heen en weer loopt, veelal in on-
gunstigen zin. — I k s c i l d y k e p e , d o u
t o f f e l g a t . Hett. Rymkes, 103,
t o f f e l j e , v. op muilen loopen. — U s
mem toffelt yn h j a r bezichheit
ithielehûstroch.
Ook slaan met de muil of op andere wijze.
— I k s c i l h i m t o f f e l j e ! Vgl. toffelsmots.
t o f f e l s e a g e , - s a g e , s. soort van hand-
zaag. dim. toffelseachje, -saechje.
t o f f e l s m o t s , s. n. een pak slagen met
de muil. R. Posth. Jouwerk. 15.
t o f y k j e , v. versnijden, door snjjden be-
derven, ld. XIV, 177. — D o u h a s t m y
d e t a f e l d o c h n e t t o f i k e , uit moedwil
of tijdverdrijf geen kerven in de tafel ge-
sneden ?
t o f l e a n e , t o f l e a n n e , v. door herhaald
hard of druk heen en weer loopen, een stuk
land, eig. het gras of de vrucht, die er op
 TOF. 296 TOG.

staat, vertreden, bederven. — Dy d ú n s k e Ook t o f r e d e . — I k b i n m e i d y om-

kij t o f l e a n n e i t l â n . A. 259. — S y n m e r s w o l t o f r e d e . A. Ysbr. (1861), 34.
g r o u n e n p l a t t o f l e i n . L. en W. R. — W ê s n a m m e r s t o f r e d e . Ibid. 35. —
en T. s , 240«. I k w i e r t o f r e d e . R. ind T. 2 , 130«.
t o f o a r e , t o f o a r e n , adv. tevoren, voor- t o f r e d e n e n s , s. tevredenheid. - I t l i e t -
heen. Hy b l e a u l y k a s t o f o a r e . R. k e f e n t o f r e d e n e n s . Hûs-Hiem 1891,
ind T. 2 , 262«. — K l a e s i s n o u b o e r , 71. Ook t o fr ed e n h e i d .
t o f o a r e n (voorheen) w i e r e r s m i d . t o f r e t t e , v. schenden door er van te
Ook wel vooruit. — H y i s t o f o a r e n , vreten. Fr. Hfr. I I I , 1. — D e b e i b e a m -
a s i n b o e r , d y ' t i n j i e r p a c h t t o ' n k e s b i n n e f e n 'e r û p t o f r e t t e n . •—
e f t e r is. Telt. M. S. 17 (schertsend.) — L y s De m u z e n h a b b e d e t s j i i s - , d e b a r -
h a t T a b e n o m m e n , e n h j a w i s t t o - g e n d e t r ô c h t o f r e t t e n , er gaten in
f o a r e n (vooraf) d a t e r t o f o l i e s û p t e . gevreten.
T o f o a r e n b r i n g e , voordragen. — J a - t o - g e a r , adv. aan 't werk, bezig. — H w a
p i k h a t j i s t e r j o u n e k i n s t i k j e t o - b i n n e o a n d a t w i r k t o g e a r ? wie zijn
f o a r e n b r o c h t . —Ook: t o f o a r e n l é z e . aan dat werk bezig? — D ê r b i n n ' t w a
— Ja, f a e m , i k s c i l j o s t r a k d e w e t m a n o e r t o - g e a r ; i e n a l l i n n e k o e 't
t o f o a r e n l é z e . H. Z. It Boask, 56. — n e t d w a en.
D a t s k r i f t i s ús n e t g o e d t o f o a r e n t o g e a r r e , adj. en adv. met hun beiden.
l é z e n . Ib. 64. Zoo ook: t o f o a r e n f l o u - — W y w i t t e 't w o l t o g e a r r e , we-
w e , — Ü g e . — j e u z e i j e , — p r a t e , — ten het samen wel.
preekje, — rekkenje, — sizze, — H j a b i n n e m a r t o g e a r r e , zegt men
sjonge, — teikenje. van een echtpaar zonder kinderen (althans
E a r n j e o p t o f o a r e n g e a n , rekenen in huis). Ook van een kinderenpaar, dat
op iemands toegevendheid of vrees. — T r y n geen e andere broeders of zusters heeft. Vgl.
l i t h j a r e i n t o g a u s l û p e , d ê r g e a n W. D. In Doaze, 25.
de b e r n op t o f o a r e n , geen straf duch- Ook gezamenlijk, in compagnie. (Noh.) —
tende , gaan zij hun gang. — J e t s k e D y f j o u w e r of f i i f f i s k e r s f a r r e t o -
t w i n g t h j a r m e m m a r a l o a n om g e a r r e , voor gemeenschappelijke rekening.
h w e t nijs en m o a i s , h j a g i e t e r o p B. 96, Vr. Fr. I I , 100.
t o f o a r e n (weet vooraf zich er zeker van), t o g e a r r e b r i n g e , v. te zamen brengen.
d a t m e m o p ' t l ê s t a l t y d t a j o w t . — Lex. 518. Ook: b y i n o a r b r i n g e .
D o u g i e s t e r o p t o f o a r e n (ge rekent t ô g e l , t û g e l , s. sainengegroeide rietwor-
er op) d a t i k b a n g f e n d y b i n , m a r telklomp. Zie reidtôgel, -tûgel. Halb. Lex. 595.
d a t m i s t dy. t ô ' g e r s , s. pi. sjouwers, slepers, die er
t o f o a r e n k o m m e , v. voorkomen , gebeu- altijd op uit zijn iets binnen te halen of
ren.— De s j ê n s w i z e n f e n d e m i n s k e n wegtesjouwen.— De r o t t e n b i n n e t ô -
s k i k k e h j a r r e n faek n e i de sa k e n g e r s , hja s l e p e a l l e s yn h j a r n e s t .
e n o m s t â n n i c h h e d e n , d y 't h j a r r e n Vgl. tôchbealch. Halb. op Maerl. 478.
t o f o a r e n k o m m e . Sw. 1855, 39. — I t t ô g j e , v. sjouwen , met moeite dragen. —
g o u d k o m t s e l d s u m s u v e r tofoa- De k a t t ô g e t m e i de j o n g e n o m ,
r e n . ld. IX, 30. draagt ze van de eene plaats naar de an-
t o f o a r e n w a g e , - w e a g e , v. voorwegen, dere. A. 29. — D e p r o t t e r s t ô g j e m e i
voor iemands oogen wegen, zoo dat hij kan p r i k k e n e n s t r i e k e s , om h j a r n e s t
zien, dat hij het vereischte gewicht krijgt. t o b o u w e n . R. en T. s , 174". — D e r o t -
tofodzsje, v. kreuken, knoeien, verfrom- t e n t ô g j e a l l e s wei.
melen, tot een vod maken. — M e i i e n Dy f a e m t ô g e t , draagt heimelijk goe-
j o e o h h j a d e j o n k e r i t t o f o d d e pom- deren uit haar meesters huis. A. 542. Zie
p i e r k e o e r . Fr. Hfr. I I I , 108. tôchbealch. Ook t o a n ' e . A. 698, 706.
t o f r e d e n , adj. tevreden. — D a t f a n k e S a l a n g a s i k t ô g j e k i n , een vinger
i s n o a i t t o f r e d e n . — D o u m o a s t t o - kan verroeren. R. ind T.*, 89". — J a n
f r e d e n w ê z e ! Burm, 13. w i r d t â l d ; i t t ô g e t (sukkelt) e r a l sa-

wumkes.nl
 TOG.
h w e t h i n n e . B. 257, 258. H. in Epk.
490, 492. — D a t f a n k e t ô g e t s a h w e t
o m, is licht ongesteld en daardoor lusteloos,
het sleept er zoo wat heen.
t o g n a u w e , v. verknagen. I n t s j u s t ' r e
n e a r e r o u t o g n a u t ús h e r t e ! Forj.
1901, 168.
t o g n i e d z j e , - g n i e r d z j e , - g n j i d z j e , v.
verkneuzen, verpletteren, vernielen, ver-
woesten.— H v s c i l j i m m e t o g n j i d z j e
en t o g r i e m e . B . K . Nije forteltsjes. —
'k W o l se s t r a f f e e n t o g n i e d z j e , d y
my o a n t a e s t e o p 'e s é ! K. ind T.2,
224". — As 't M i n e m i n s k d o m n e t
s y n e i g e n l o k t o g n i e d d e . Forj. 1901,
7. Zie gnidzje en gnieräzje.
t o g r a v e , v. door graven beschadigen. —
Dy j o n g e h a t d e t ê r s k f l i e r m e i d e
s t i k e l s p a r (z. d.) t o g r o e v e n . — De
h i e l e b l e e k (of b l i k e) is t o g r o e v e n .
t o g r i e m e , v. bemorsen, verrnorsen. —
Dou m o a s t d y b r o g g e n e t t o g r i e m e .
t o g r u z e l j e , t o g r ú z j e , ook t o g r û z e l j e ,
v. vergruizelen , verbrijzelen, in kleine stuk-
jes en gruizels breken, vermorselen. Op
h w a d y s t i e n f a i t , d y s c i l h j a to-
g r û z e l j e . Matth. XXI, 44.
t o h a f f e l j e , v. verknagen, verbijten. — De
h y n s d e r s t o h a f f e l j e f a e k d e k r eb-
b e , as e r n e t m e i i z e r of b l i k b i s l e i n
is. — S o m m i g e l j u e t o b i t e en t o -
h a f f e l j e d e s e g a r e n d o c h s m a r , zij
hebben geen slag van sigaren te rooken. V.
d. Steegh, Keapm. Rouke, 24.
t o h a k j e , t o h a k s e l j e , v. in stukken
hakken, fijn hakken. Pr. Hfr. X I V , 175.
t o h a v e n j e , v. kreuken, scheuren, bescha-
schadigen. D a t s j u c h t e r r a e r t o h a -
v e n e ú t . — De h i r d e w y n h a t ús â l d
tekskûrre bjuster tohavene.
t o k . Hl. adj. dik. Zie: tsjok.
t o k , Schierm. s. n. dak. Zie: Uk.
t o k , s. (in de zegswijze): i m m e n o p
'e t o k h ã l d e , aan het lange lijntje hou-
den, zonder uitslag te geven. A. 906.
t o k a p p e , t o k a p j e , v. in stukken kap-
pen. Dy k w e a j o n g e h a t s y n k l o m -
pen t o k a p t ; n o u k i n h y s e n e t m e a r
drage.
t o k e r v e , - k e r v j e , v. verkerven, door
kerven of snjjden bederven, ook verwonden.
Halb. op Maerl. 143. ld. XIV, 177. Vgl.
wumkes.nl
I 97 TOK.
a
Richth. 1091 . — H y h a t j i s t e r j o u n y n
' e s l a c h w e s t , n o u is e r r a e r t o -
k e r f d om 'e h o l l e .
t o k j e , t o k k e l j e , v. afhandig maken
door ^vleitaal. — I n b e r n s y n s i n t e n ôf
t o k j e , afpraten, afbedelen. A. 724. —
H w a s t j û r t d y n f o e t || T r o c h i t
t s j o e d e , o p w e i n e i 't g o e d ? || A s d
û n d ô g ' n e n s f l a e i t e n t o k k e t ? ld.
IX, 77. Vgl. †ortokje.
t o k k e (spr. ó), s. boomtak, (Oostelijke
Zandstreken.) — S a d a t d e t o k k e n f e n
'e b e a r a m e n d e r f e n b û g d e n . Sw. 1852,
37. Dim. tokje. — I n I j e a v e h â n l a e t
t o k j e o a n t o k j e . v. BI. Bik. 71. Zie tûke.
t o k k e n (spr. ò, Schierm.) s. deken. Zie
tekken. B. 357.
t o k l a u w e , v. door krabben met de na-
gels de huid openrijten. Fr. Hfr. I I I , 1.
T o k l a u d e g e s i e h t e n . Fr. Wjn. I I I ,
87.
t o k l o p j e , v. in stukken slaan. - T c -
k l o p p e b a l s t i e n n e n , verbrijzelde keien,
mac-adam. — A e ij e n t o k l o p j e , eieren
klutsen.
t o k n e t t e r j e , v. verpletteren, verbrijze-
len. R. Posth., de Keapm. 68.
t o k n i e z e , v. door kneuzing bederven.
Halb. op Maerl. 143.
t o k n i p e , v. door knijpen verwonden, ver-
knijpen. — De t o m m e t o k n i p e t w i s -
k e n de d o a r en it k e z y n .
knijpende fijn maken, b.v. van spijzen,
vooral van aardappelen. D e i e r d a p p e l s
t o k n i p e , ook p e i j e , z.d.
t o k n i p p e , v. verknippen , door knippen
bederven. — H y l i e t d e s k r o a r i t f o r -
k n i p t e l e k k e n s j ê n . R. ind T. a , 218".
t o k n o e i j e , v. op allerlei wijze beder-
ven, knellen, verdrukken, schenden. A l
wirdst toknoeid, toplett're. Jong
Frl. 51.
t o k n û k e l j e , t o k n û k j e , v. verkreuken,
verfrommelen. — De f l o d d e r ( m û t a e )
w i e r t o k n û k e l e . ld. VI, 79.
t o k ô g j e , v. verkauwen, fijn kauwen.
Ook t o k o a i j e .
t o k r a s s e , t o s k r a s j e , v. bekrassen. —
De t a f e l —, i t b o e k —, i t p o m p i e r
t o k r a s s e . Ook: t o s k r a s j e .
t o l , s. handvat van den stok eener zeis;
pi, tollen.
 TOL.
t o l , 8. tol, tolgeld. — T o l en m o l b i-
t e 1 j e. Vgl. mo?.
t o l b a e s , s,m. tolgaarder. Ook: t o l m a n .
t o l b r ê g g e , s. tolbrug. — D e n t o m m e
wy e a r s t o a n 'e t o l b r ê g g e . Sw. 1856,
47.
t o l e f , num. twaalf. R. ind T.9, 27«, Zie
toaîf, toalre.
t o l g e a r r e r , s, m. tolgaarder.
t o l h e k , t o l h i k , s, n. tolhek.
t o l k , s. tolk, vertaler, die iets van de
éene taal in de andere overbrengt. - Ik
f o r s t i e de p o e p n e t , m a r m a s t e r
s p i l e for t o l k en f o r d ú t a t e my
h w e t e r sei.
Woordvoerder namens eene vergadering,
die het algemeen gevoelen daarvan mede-
deelt; overdr. l t l i e t i s ú s t o l k . Vr. Lie-
teboek no. 19.
† t o l k j e , v. (Eng. to talk) spreken, zeggen,
vertellen, mededeelen. — I k l a k e m e i d e
l e a z e o a n f a l l e n fen K u p i d o , mei
y n b y l d i n g e , d a t al h w e t men fen
ljeafdes thauwerije tolket, inkel
s k a e d e n g û c h e l s k y n is. G. J. I I , 64.
Vgl. †ortolhje en fordútse.
t o l l e , t o l j e , (Hl.) v. tijgen, trekken. A,
698. A n n o 9 1 0 b e g o o s t e n d e H i n -
l e p r e l e e a d moe to k r y e n en tol-
d e n w e e r o e n 't t i m m e r j e n , in 910
begonnen de Hindelooper lieden moed te
krijgen en togen weer aan 't timmeren. —
Halb. Hulde I I , 216.
t o U e , (Zh.) v. tellen.
t o l l e r , o e r t o l l e r , (Hl.) s. schuit, zooals
daar vroeger vele waren, om bij vertrek der
buitengaats gelegen zeeschepen, de benoo-
digde goederen aan boord te brengen, en
vrouwen van schippers en stuurlieden, die
hunne eehtgenooten tot aan boord ter af-
scheidneming hadden vergezeld, terug te
halen, en om bij terugkomst dier schepen,
daarvan spoedig tijding in de stad te bren-
gen en de vrouwen te halen, om hare eeht-
genooten te verwelkomen. Roosjen 22 en 60.
t o l ' m a n , s, m. tolgaarder, de bewoner
van een tolhuis, wien het opgedragen ia,
den tol te innen. Zie tolbaes.
t o m ' b r é , s. m. de breedte van een duim.
— W y k j e n i n t o m b r é fen it f e i l i c h
p a e d. Salv. 59.
It skynt reabûter o a n ' e b e a m e ,
wumkes.nl
298 TOM.
II Al i s 't n i n t o m b r é b i n n e n a e a m e.
G. J, 65. Ook t û m b r e e d (ZOh.)
tomea'le, tomeal'le, tomjel'le, (Dongd.:
t o m e a l e ) v. vermalen, fijn malen. — De
b o n k e n b i n n e o p d o l d , fyn t o m e a l d ,
en a s d o n g o e r i t b o u l â n s t r u i d .
R. ind T.2, 131».
t o m e t ' , t o m e t s , a l t o m e t s ' , adv. som-
tijds, soms, nu en dan.— S k r i u w a l t o m e t s
r i s o a n j i n s f r j e o n . — G. J. I I , 43. Ook :
wellicht, misschien. — H a s t û d y p a n -
ne t o m e t s s t i k k e n b r u i d ?
t o - m i d ' d e i (in de Dongdl. en de Oostel.
zandstreken: f e n 'e m i d d e i , of o e r d e i ) ,
adv., heden middag. Fr. Hfr, 1900, 147.
O m k e k o m t to-middei by uzes to
i t e n , Vgl. to-joun, to-moarn, to-nacht, to-
simmer, to-winter.
t o - m i e t t e , t o - m j i t t e adv. te-gemoet.
W y k a m e n e l t s j o a r t o - m i e t t e . — Fig.
I m m e n t o m i e t t e k o m m e , een gelde-
lijken last helpen verlichten.
t o m i e t t e k o m m i n g , s. tegemoetkoming,
vergoeding, gedeeltelijke schadeloosstelling.
— Ik k r i g e in l y t s e t o m i e t t e k o m -
m i n g , d o 't i k d e h i e r b i t e l l e .
t o m i n s t e n , adv. althans, ten minste.
De b o e r s i t d e r s k o a n by; i k w o e to-
m i n s t e n w o l , d e t i k i t sa g o e d s t e l -
l e k o e . Zie alteast.
. t o m k e , (Hl.) gebak van meel, suiker en
amandelen, ter lengte van een duim (vin-
ger). Zie deademansfinger. Stadfr. äúmke.
t o m k e , (Dongdln.) s, n. winterkoninkje.
Troylodytis Europaeus.
t o m k e - , t û m k e s û g e r . s. eg. kind, dat
de gewoonte heeft, steeds op den duim te
zuigen.
t o m k j e , t û m k j e , v, op de proef stel-
len, onderzoeken (met den duim). De
a p e l s t o m k j e , met den duim onderzoe-
ken, of ze rijpen. — De t s j i i s t o m k j e ,
de stevigheid der kaas beproeven.
Knijpen. — M a s t e r k o e m y s i m s
t o m k j e , d e t m y de e a r m d e r g r i e n
en b l a u f e n w a e r d .
Overdr. Dû b i s t s a s t e r k , i k m o a t
d y w o l r i s t o m k j e , de lichaamskracht
beproeven, A. 192.
t o m m e , t û m e , s. duim (vinger). — Hy
h a t d e f y k y n 'e t o m m e . Overdr. Hyv
k i n o p 'e t û m e s û g j e , er blijft niets voor;
1
 TOM. 2 19
hem over. Lex. 798. — l m m e n b y d e
t o m m e h e i n e , karig bedeelen. E, ind
T.3, 292». ld. I I , 19. — I t w i i f is o a r s
n e t k l o e k (zuinig), m a r d e b a e s h â l d t
de t o m m e d e r op, zorgt il at het geld niet
onnut wordt uitgegeven. Dim. tomke, tûmke,
duimpje. — H y k e n i t o p s y n t û m k e ,
hij kent het zeer goed. — L y t s e t o m k e ,
klein duimpje. Sw. 1858, 34. — Ook in
het kinderrijmje: tomke, fikcmomke , Klaes-
hamke, piterlamke en lytsepoes.
als oud-Priesehe lengtemaat. — I n â l d e
t o m m e , '/i» voet. — I n n i j e t o m m e ,
een cM. H o u t w i r d t b y d e t o m m e
forkoft.
t o m m e f é t , adj. van een rund, dat der-
mate vet is, dat men het dier met den
duim een kuiltje in het vleesch kan druk-
ken. Vgl. springfet.
t o m m e l d e r , t û m e l d e r , s. tuimelaar.
t o m m e l i d , s, n. lid van den duim. —
R e i n d r i p p e n as t o m m e l i d d e n . R.
ind T.*, 337«.
t o m m e l i n g , t o m m e , s. duim van een
want of wollen handschoen, door boeren of
schippers gedragen. A. 26, 433. B. 468.
Vr. Fr. X , 390.
Prov. U t 'e w a n t y n 'e t o m m e (tôm-
m e l i n g ) r e i t s j e (ook k r ú p e ) , in 't
nauw raken, uit een' toestand van welvaart
in armoede komen.
t o m m e l j e , t û m e l j e , v. tuimelen, val-
len. — M e n s e t t e d e s w a n k e b a s t o e r-
ein, mar hy t û m e l e der d a l i k wer
hinne. — F a n k e , lit dat bern n e t
t o m m e l j e!
buitelen. O e r 'e k o p t û m e l j e . Ook
kopketommelje. z. d.
Overdr. H j a t o m m ' l e n m y d e r op
i t liif. R. ind TV, 2. — D y w e e t (tarwe)
t o m m e l t o e r 'e k o p , de koopman wint
er 100% op. B. 523. — H y t o m m ' l e t d e
i v i g e d e a d y n 'e m û l e . — Salv. 21. —
Compos. del-, ôf-, omtommelje, -tûmelje. Vgl.
bitommelje.
t o m m e l m a n t s j e , s. een jongetje, dat
pas begint te loopen.
t o m m e l w e a c h , s. stortzee, hooge zee-
golf. F o r j i t iny n e t , a s t o m m e l w e a -
gen || O e r t r û z e l j e i t w a r l e a s s k i p .
B. ind T.', 102*.
t o - m o a r n , adv. heden morgen. Vgl. to-
wumkes.nl
TON.
joun, to-middei, to-nacht, to-simmer, to-win-
ter. Ook: f e n ' e m o a r n , f e n m i d d e i ,
f e n . ' e j o u n , f e n n a c h t , fen' 't s i m -
m e r , f e n 't w i n t e r . Halb. Lex. 855.
t o m o a r ' s e l j e , v. vermorzelen. — M e i d y
m o k e r koe er a l l e s t o m o a r s e l j e .
ld. I I , 76.
t o m o s t e r j e , v. verbrijzelen.
t o m p e , s. stuk , brok, kluit, klomp;
vooral gebruikt voor kluiten klei, door het
vee afgetrapt. A. 885. — B y d y h i k k e
lizze t o m p e n , det in b e r n scoe der
him de f o e t t e n oer b r e k k e . Vgl.
klompe, timpe.
t o m ' s t o k , t û m ' s t o k , s. duimstok, maat,
ter lengte van een meter, die ten gerijve
van timmer- en andere werklieden, door ko-
peren scharniertjes, kunnen worden saam-
gevouwen en in den zak gedragen. T i m -
m e r l j u e d r a g e de t o m s t o k dage-
l i k s y n 'e b r o e k s b u s e.
t o m s - h o u t , - p l a n k e , s. hout, plank
van een duim dik. Ook o a r d ' e l - t o m s . —
F o r in k e a m e r s f l i e r is toms-hout
l i c h t e r n ô c h , o a r d ' e l t o m s is b e t t e r .
t o - m û k , adv. heimelijk. W i l f r i d u s , 't
f r o m m e t s j e r k ' n e h a e d || T o Y o r k ,
y n I n g l â n || F o r l i t t o - m û k B r i t t a n -
j e s s e a m e n. v. BI. Bik. 45.
t o n , (Hl.) adj. en adv. dun. !'. 247. Zie: tin.
t o - n a c h t , ook f e n n a c h t , adv. heden
nacht; zoowel voor den verleden als aan-
staanden nacht. — H e i t h a t t o n a e h t
b y b û r m a n w e k k e , en i k s c i l t o -
n a c h t . Vgl. to-joun, to-middei, tosimtner,
to-winter.
t o n d e r , s. tondel, verbrand en verkoold
oud linnen, dat liefhebbers van rooken,
oudtijds in de tnndeldoos bij zich droegen
en met een vuurslag, door staal op een
vuur8teen, gloeiend kon worden gemaakt.
Posth. in Epk. 451. W. D. Volksl. I , 403.
Zie tonderdoas. Vgl. fjurgûd.
t o n d e r b a e r n e , v. verbranden van oud
linnen tot tondel. Zie tonder.
t o n d e r d o a s , t o n d e r p ô t , s. koperen,
cilindervormig doosje met verschuif baren bo-
dem.— J o w m y g a u e f k e s t o n d e r p ô t
en f j û r s l a c h . v. d. B. Master Habbema,
46. Zie tonder. Dim. tonderdoaske, -potsje.
t o - n e a r e - n a c h t , adv. in den duisteren,
somberen nacht. — Y n a k i m e r j o u n w i e r
 TON.
J a n k e ú t ' e s t ê d g i e n en t o - n e a r e -
n a c h t k a e m h j a o a n ú s d o a r . Vgl.
to-joun, enz.
t o n e a t e , adj. en adv. te niet, versleten,
verdwenen. — „ D r a e c h s t d y n s i d e n e
j û p e y e t w o l r i s , T s j i t s k e ? " — „O,
d y i s a l l a n g t o n e a t e , versleten. —
W y h i e n e hjir in sjongselskip,
m a r d a t is s o n t i n j i e r t o n e a t e . —
I t s p i l (de zaak, de nering, het bedrijf)
i s d ê r t o n e a t e r o u n , verloopen, te niet
gegaan.
t o n e i ' , adv. later, naderhand. — D o c h
i t n e t ! Tonei s p y t i t d y . —Jankri-
g e t nou in h a l o a z j e ; t o n e i k r i g e -
s t û ien. — As wy to r i d e n g e a n e H
e n d e n t o n e i t o b i e r . Fr. Lieteboek 2,
no. 35.
t o - n e i ' - k o m m e , v. (iemand in zijne eer
te nakomen, belasteren, beleedigen, kwaad
van hem spreken. — K o m m y n b r o e r
n e t t o-n e i , spreek geen kwaad van hem ,
o a r s k r i g e s t m e i my to d w a e n ! —
J a n m o a t s i t t e : hy is syn b a r m a n
t o n e i - k o m m e n , (-kaem)
t o n f l ê s k , s. n. gezouten vleeach in ton-
nen. A. 29. Vgl. pikelfleis, -flêsk.
t o n g , s. tong, (viseh), solea vulgaris. Ook
wel: s é t o n g .
t o n g b l i e r , s. besmettelijke veeziekte,
waarbij de tong met puistjes en blaartjes
bedekt is. — T o n g b l i e r e n k l e i s y k t e
b y d e kij k o m m e f a e k tagelyk,
mond- en klauwzeer bij een rund gaan
veelal samen. Zie ook kleisykte.
t o n g e , t û n g e ; (Schierm. t a n g ) , s. tong.
— I n b i s l e i n e t o n g e . — De t o n g e
h i n g e t d y h o n n t a d e b e k út. — De
t o n g e t s j i n i m m e n ú t s t e k k e , aan
iemand zijne minachting te kennen geven.
Overdr. J a n k r i g e a l r j i d l i k g a u i n
s l a c h ja 'e t o n g e , of, h y b i g o u n
m e i d û b e l e t o n g e t o p r a t e n , begon
ten gevolge van onmatig drinken onduide-
lijk te spreken.— H y m o a s t o e r 'e t o n -
g e k a k k e , hij moest braken. — H j a
s i t t e h j i r m e i l e g e p o n g e || E n
O e g e k a k t a l o e r 'e t o n g e . (Een paar
dronkaards op een oude kinderprent.)
H y (hja) h e t i n f y n f e l t s j e o p 'e t o n -
g e , is een fijnproever. — J e l i s i e n m e i
i t h e r t o p 'e t o n g e , is steeds openhartig.
wumkes.nl
300 TON.
— I k h i e i t o p 'e t o n g e , om i t t o
s i z z e n , was gereed het te zeggen, maar
liet het toch na. — I n t o n g e a s i n e l s ,
een scherpe tong. — H j a (eene lasterzieke
vrouw) h a t d e t o n g e t w a r i s om 'e
m i l s l e i n en de e i n t a d e b û s e ú t .
A. 726. — dim. tongkje. — I n f y n t o n g -
k j e (van een lekkerbek). — N o u d e t o n g -
k j e s (op 'e t h é d r i n k e r i j e ) h w a t b i -
fochtige binne, wirde de mûltsjes
r a p . v. BI. Bik. 140
deel van het inwendige eener kachel. —
De t o n g e m i s t ú t ú s k a c h e l , n o u
b a e r n t er to h i r d .
het beweegbaar tongetje, dat in het huisje
midden op den evenaar van een weegtoe-
stel heen en weer gaat, totdat beide schalen
in evenwicht zijn. — D e t o n g e s t i e t
r j u c h t op y n 't h û s k e . Halb. Lex. 949.
Ook wel: D e t o n g e w i i s t k r e k t y n
't h û s.
Ook deel van de naald eens nettenbrei-
ders. A. 517.
t o n g e r , s. donder. — D e r i s t o n g e r
o a n 'e l o f t , er vertoonen zich donderwol-
ken. — De t o n g e r g r o m m e t , b r o m -
m e t , t r o m m e t , s t j i t , || R o m m e l t
f o a r t en b o a r s t o e r 't w i e t . Salv. 2.
De t o n g e r is b y ús b û r m a n yn-
slein.
t o n g e r b l o m , s. klaproos, papaver, pa-
paver rhoeas, ook: s p o e k e b l o m , z. d.
t o n g e r b u i , s. donderbui, saamgepakte
donderwolken, regen en donder.
tongergoat, -goate, -geate, s. stort-
regen, soms vergezeld van hagelslag, tijdens
het losbarsten van een donderbui. — D e r
k l e t t e r e r i n g e n i n t o n g e r g e a t e f en
g r e a t e h e i l s t i e n n e n en r e i n d r i p -
p e n a s t o m m e l i d d e n . R. ind T. a , 387".
t o n g e r g o e s , s. brandgans, eg. anser (ber-
nicla) leucopsis. H. Albarda, Naamlijst Vo-
gels, 109 en 110.
t o n g e r i c h , adj. donderachtig. - D e l o f t
i s t o n g e r i o h , er zit donder in de lucht.
t o n g e r i e l , s. donderaal, cobitis fnssUis,
ook i e l p i p e r genoemd, z. d.
t o n g e r j e , v. donderen, ratelen van een
- donderslag. — H y s j u e h t , e f t e r i t t o
K e u l e n t o n g e r j e n h e a r t , staat ver-
baasd te kjjken van hetgeen hij hoort. —
I t t o n g e r t y n 'e f i e r t e .
 TON. 301
fig. bulderen van geschutvuur. — H a r k ,
h o 't d e k a n o n n e n t o n g e r j e ! — 't
Swird b l i k s e m e t , de r o e r e n h e a r
ik t o n g e r j e n . G. J. I , 62.
Overdr. aanhoudend, druk praten. —- Mas-
t e r t o n g e r e O a b e d e r f e n om 'e ea-
r e n . R. ind T.a, 24. — B. 537. — H y
t o n g e r t a l o p i t s e l d e o m , spreekt tot
vervelens toe over hetzelfde onderwerp. A. 904.
t o n ' g e r k o p p e n , s. pi. donderwolken. --
D e r s i t t e t o n g e r k o p p e n y n 'e l o t t .
t o n g e r l i e d e r , s. bliksemafleider.
t o n ' g e r l o f t , s. een met donderwolken
bezette lucht. -- D e r s i t i n t o n g e r -
l o f t. Ook: d e r h i n g e t i n t o n g e r l o f t .
t o n g e r l û d , s. n. het geluid van den don-
der. — I t r o m m e l j e n d t o n g e r l û d .
v. B. Bik. 7.
t o n g e r p s a l m e (de), s. Ps. XXIX, hymne
op den donder. Zie Salv, 2.
T o n g e r s d e i , (naar den naam van den
heidenschen dondergod Thor, Thoimer, Thû-
ner, zie Halb. Lex. 635), s. Donderdag. —
I k k o m T o n g e r s d e i b y j o u . — I t is
de T o n g e r d e i s b a r d . — pi. T o n g e r -
d e i s , m e i de w y k m e r k e , k a e m er
m e a s t a l b y (ta) u z e s . Ook wel: d e
Tongersdagen.
t o n g e r s l a c h , s. donderslag. — W y h a b-
be b y u z e s i n s w i e r e t o n g e r s l a c h
h a w n , as in k a n o n s k o t . — I t k a e m
him oer as in t o n g e r s l a c h ú t in
k l e a r e l o f t . — fig. I t b o a r s t e a s i n
t o n g e r s l a c h o e r 'e h i e l e b û r r e n ,
het gerucht verspreidde zich plotseling. R.
ind T.9, 109«.
t o n g e r s t i e n , s. aérolyth, luchtsteen , don-
dersteen.
t o n g e r w o l k e , s. donderwolk, — Hy
s k r i u w t m e i b l i k s e m s l a n s de loft.
|| En s p r e k t ú t s w a n g ' r e t o n g e r -
w o l k e n , v. BI. Bik 11.
t o n g r i e m , t o n g r y m , t o n g r i m e , s.
tongriem, vliesje onder de tong, dat som-
tijds bij kinderen wordt doorgesneden, als
het hinderlijk is in het spreken. - - H y i s
g o e d fen 'e t o n g r i e m e s n e i n , is wel-
bespraakt, glad ter taal. — J y b i n n e
b e t t e r f e n 'e t o n g r i m e s n e i n a s ik.
R. ind T. s , 908". Sw. 1863, 6. W. D. Volks-
leven I I , 262.
t o n g s l a c h , dialectus, s. tongval, uit-
wumkes.nl
TON.
spraak. — D e D o n g e r d i e l e n , d e W a l -
d e n , de S ú d h o e k e , de B i e r m e n ,
e l t s h a t syn e i g e n t o n g s l a c h . — Hy
a n d e r e mei in frjemde, ú t l â n s k e
t o n g s l a c h . Forj, 1904, 188«.
t o n g w i r k , s, n. de pijpen in een orgel,
welke door de in trilling gebrachte dunne
koperen reepjes, tonen voortbrengen.
t o n j e , t û n j e , v. meten met de ton.—
Turf tonje.— Wy tonje oars a l t y d ,
mar n o u 't d e t u r f m i e t t e r siik
w i e r , h a b b e wy d e b a g g e l e r b y d e
tel krige.
t o n n e , t û n n e , s. ton, kuip, vat. —
W y h e i n e i t r e i n w e t t e r op yn in
t o n n e . — Sa t s j o k a s i n t o n n e , zoo
dik als een ton. Lex. 544. — De e k e r s
( i k k e r s ) l i z z e s a r o u n as i n t û n n e .
— I n k a t ú t 'e t o n n e k n e p p e l j e , ze-
ker oud volksspel. W. D. Volksl. I , 294,
594. — Ook: tonvormige boei tot afbakening
van het vaarwater. — O a n w e a r s i d e n
fen it F r y s k e g a t lizze forskate
t o n n e n . Coinpos. ierdappel-, säp-, waei-,
wetter-, tar-, turftonne.
Als inhoudsmaat. — I n t o n n e i e r d a p -
p e l s = */• H.L. — I n t o n n e t u r f = 2
H.L.•— I n t o n n e b û t e r = 160 KG.
als scheepston: 1000 K.Q. — D ê r l e i t
i n t s j a l k f e n 50 t û n n e . — D a t s k i p
m i e t 25 t o n n e . — I n a c h t - t o n n e
p r e a m . — De t e r p m o d d e r w i r d t b y
de t o n n e forkoft.
Ook als geldswaarde. — I n t o n n e g o u d
= f 100.000.
dim. t o n t s j e , t o n k e . — Dy k e a r d e l
h e t t s j i e n t o n t s j e s y n 'e w r â l d .
R. ind T, s , 32'. — F o a r i n m a n m e i
fiif t o n k e s s i n k t de h o e d e a r b i e -
d i c h , m e i in r ê c h sa k r o m as in
h o e p , a l h i e l o p 'e s t r i p e d e l , wordt
zeer eerbiedig gegroet. Ibid 33 a . — I n
t r o c h b r i n g e r n i m t in t o n t s j e g a u
op 'e h o a r n e n , een verkwister kan wel
spoedig een tonne gouds doorbrengen.
Meer algemeen: een kleine ton, in elke
beteekenis; ook een klein, gedraaid houten
tonnetje, als s p a a r p o t . — I t t o n t s j e l i e t
d e b o a i j e m s j ê n , was ledig. Hansma,
Baes T.
t o n ( n e ) i i l d , s, n. geld, dat betaald wordt
voor het meten van turf.
 TON.
t o n s ' k o e r , s. aardappelkorf met een in-
houd van V> H-L. Ook: f i e r d e r s k o e r .
t o n s l a c h t e r i j , s slagerij, waar het vleesch
in tonnen verpakt wordt voor het vervoer
naar het buitenland, export-slagerij.
t o n t s j e - k r o a d z j e (volksspel), v. kruien
met ledige tonnetjes op een platten krui-
wagen over hindernissen. Ook: f e t s j e-
k r o a d z j e.
t o p , t o p p e . (spr. -ò-), s. top, kruin. —
De f o p f e n 'e t o e r , -fen 'e m e s t . —
De f l a g g e yn-, i t s e i l y n t o p . — I n
bergtoppe.
fig. D û k j e i k d j i p , h j a k l i u w t y n
'e t o p p ' , duik ik l a a g , zij rijst omhoog.
G. J. I , 33. — A l t i l d e rny d e s t ê d y n
t o p , I k k e a s de r o m m e loft, fen
b u t e n . Ibid. 65.
— F e n t o p t a t e i l , van top tot teen,
geheel. — I k w i e r f e n t o p t a t e i l y n
'e s t ú d s j e w e i . R. ind T.2, 44". Zie
Heil. — Ook veelal: f e n k o p t a t e a n . —
I t hûs is yn t o p en t a k e l .
dim. t o p k e . I t t o p k e f e n 'e p o a n -
n e m û t s e , de pluim of top van de slaap-
muts. Hûs-Hiem, 1892, 48. Vgl. tipke.
t o p , s. het ter afmaaiing staande grasge-
was van wei- of hooiland. — N o t a r i s
s c i l de t o p f o r k e a p j e en i t n i j g ê r s ,
(het etgroen) f o r h i e r e . A, 312, 722. Zie
topgêrs.
Overdr. D ê r i s n e t f o l i e o p 'e t o p -
p e n , het is niet veel waard, er is niet
veel aan gelegen. A. 296. B. 569.
t o p , s. tol, (kinderapeeltuig). — M e i d e
t o p b o a r t s j e . — T o p s e t t e . — Hy
s t i e t a s i n t o p , van een kindje, dat
al flink rechtop kan staan. — I n j o n g e
a s i n t o p , zonder gebreken.
Coinpos. gisel-, settop, spyltop, bromtop.
t o p ã ì k e l j e , (Makkum). v. Bijzonder jon-
gensspel met een tol. Zie âikelje.
t o p e i ' j e , v. (spijs, vooral aardappelen)
met de vork fijnmaken, i e r d a p p e l s to-
p e i j e . Zie peije en platte bij p l a t s j e , v.
t o p ' g ê r s , s, n. op steel staand grasge-
was. Zie top. Ook: g ê r s op s t a l l e n of
op s t â n n e n .
t o p i - k ' k e , v. door pikken beschadigen.
Fr. Hfr. III, 1. — De a k s t e r s f r e t t e
lis i e r d b e g e n o p , ef h j a t o p i k -
k e se.
wumkes.nl
302 TOP.
t o p j e , v. van den top of den kruin ont-
doen.— D e b e a n e ( n ) t o p j e . — In b e a m
t o p j e . — Vgl. kopje.
t o p j e , t o p j e i j e , t o p s e t t e , v. tollen;
met den tol spelen. A. 238, B. 450.
t o p j e , v. voordeel van iets hebben. —
Hy scil der n e t folie fen t o p j e . —
Fen dyn ligen scilst net folie top-
j e, niet veel profiteeren. B. 570. Vgl. t e p p e.
Ook aftroggelen. — I t j i l d , d a t d ê r t a
w ê z e m o a t , d a t t o p j e ik me a s t fen
o a r e n . Fr. Wjn. 1861, 22. W. D. Heam. 1.
Vgl. top (grasgewas.) Fr. Hfr. I , 41.
t o - p l a k ' k o m m e , v. te rechter plaats ko-
men, meestal in gunstigen zin. — H y i s
g o e d t o p l a k k o m m e n , hij is op een
goede plaats — ook in goeden stand ge-
komen.
Ook wel, met nadere aanduiding, in on-
gunstigen zin: H y i s y n i t t i c h t h ù s
t o-p 1 a k-k o m m e n .
t o - p l a k s e t t e , v. opzijn plaats-, terecht-
zetten, iemand onder het oog brengen, dat
hij zich zelven te hoog schat. — I k h a b
hita ris t i g e t o - p l a k set.
t o p l e t ' t e r j e , v. verpletteren. — A l s t o a r -
m e t f e l || De h e i l e k d e l , | | E n w i r d s t
t o k n o e i d , t o p l e t t r e . . . I t j o n g e Fr.
51. Sw. 1869, 56.
t o p l o a i t ' s j e , t o p l ô k j e , v. uiteen-, in
stukken plukken, door plukken bederven.
— In blom, in p r i n t t o p l o a i t s j e .
Vgl. ploitsje en plolcje.
topmûtse,s.ookplom-, p o a n n e m û t s e
meestal: slaapmuts. — Vroeger ook wel bij
dag, als hoofddeksel gedragen door jonge
kinderen, waaronder ook jongetjes zoo lang
ze rokken droegen. Halb. A. 519. B. 256,
en somtijds ook door bejaarde mannen, vooral
van nederigen stand. Vgl. plasmûtse.
t o p p e , s. (een) geringe hoeveelheid, hand-
vol, armvol, als. I n t o p p e h e a . — I n
t o p p e s t r i e . —ook van andere verwarde
stoffen, als: I n t o p p e f o r t i e s d j e r n . —•
In t o p p e hier, -wolle, -hjirde. —
T o p p e n f l a e c h s , afval van vlas, bij het
hekelen. Halb. A, 463, 465 en B. 193.
— Ik bleau a l h i e l ú n d e r w e t t e r ,
m a r d e n h ä l d d e ik de i e n e f u s t
m e i in t o p p e s t r i e yn de h i e h t e ,
j u s t b o p p e w e t t e r , en a s d e m a r -
k o l l e n d e n k a m e n , om f e n d a t s t r i e
 TOP.
n e i h j a r n e s t e n to t ô g j ' n , den
g r y p t e i k se m e i d e o a r e f u s t . R.
ind T.2, 145". Vgl. H. in Epk. 494, 496.
R. Posth. Jouwerk. I I , Er, Hfr. X . 140.
Dim. topke.
t o p p e n , adj. van t o p p e n geweven,
als: í n t o p p e n l e k k e n , - r ô k , - s k o a r t
ef - s k e r l d o e k . — B l a u t o p p e n , het
weefsel blauw geverfd: I n b l a u t o p p e n
skerldoek.
t o p p e n j ê r n , s, n. soort van garen, ge-
sponnen uit afval van vlas.
t o p p e r t , s, f. gekuifde h o e n . - I n s w a ï -
t e ef i n w i t e t o p p e r t , een kip met
zwarte of met witte kuif. Vr. Fr. 103.
Posth. in Epk. 207. Ook tâfert.
t o p p e r t , s. toppereend, †uliijula mariìa,
ook veldduiker. H. Albarda. Vogels in
Friesl. 115.
t o p p i c h , adj. verward in elkander zit-
tend, in de war, op een hoop zittend. —
T o p p i g e w o l . — T o p p i c h h i e r . —Bi-
s i d e n fen de h o l l e h o n g h i m l a n g
t o p p i c h h i e r t a de h o e d ú t . R. ind
T.ä 14".
t o p r i e m ' j e , v. met een priem, dolk
verwonden, doorboren. — F e n m o a r d e -
ners t o p r i e m e , founen hja h i m y n
syn bloed.,
Overdr. De t y n g e f e n s y n d e a t o -
p r i e m e h j a r it h e r t e .
t o p r o n k s t e l l e , v. aan de kaak stellen
(letterlijk). — De t s j e a f w a e r d o p d e
B r o l t o p r o n k s t e l d , en d ê r n e i o a n
de g i s e l p e a i b o u n .
t ò p ' s e i l , s, n. bovenste zeil op een schip.
R. Posth. de Stoarm, M. S., 2. I n t o p -
s e i l s k o e l t e , een matige wind, zoodat
het topzeil dienst kan doen.
t o p ' s e t t e , v. spelen met den tol. Zie
t o p ' s û k e r , s. broodsuiker. — De k o f j e
is y e t t s j o k f e n 'e r e a m m e en w i t e
t o p s û k e r . R. ind T.2, 268", Vgl. strui-
sûkfr.
t o p ' s w i e r , adj. topzwaar. — M e i t s j e
de b o p p e l ê s t n e t h e g e r , skipper:
j y (hetsehip) m o c h t e n o p 'e m a r r i s
topswier wirde.
Overdr. dronken. — Y e t i n p e a r s û p -
k e s en G r e u l t w a e r d topswier.
Ook wel gezegd van eene vrouw, die
wumkes.nl
303 TOS.
een staat voert boven hare inkomsten.
— As d e j i f f e r s a o a n h â l d t mei
b i s y t s j e n en p r o n k j e n , w i r d t h j a
m e i k o a r t e n ' s t o p s w i e r . Ook wel kop-
swier.
t o r , (bij Gí. J.) adj. en adv. dor, mager,
uitgedroogd, onvriendelijk. — T o r e n ú t -
t a r d . Gr. 3. I , 21. — S a m e a g e r , t o r ,
s a g i e l , sa w y t , H j a b i n n e m o a r c h
en k û t e n k w y t . Ibid 67. — S a t o r
as h e i d e wordt van spijs gezegd, ook
van een toespraak of preek. Zie toar.
t o ' r a n e , v. smelten, versmelten. — D e
h e i l s t i e n t o r a e n t (smelt) y n 'e h â n .
— De k e a r s t o r a e n t û n d e r i t b a e r -
n e n ; i t f e t r i n t e r b y d e l . — fig. I n
m i n s k e t o r a e n t dêr ( t r o c h de h j i t t e )
as e r f e t is. R. ind T. s , 143*.
t o ' r e i n e , v. door aanhoudend regenen
bederven. ld. I V , 136. — U s m o a i j e
b l o m t ú n is a l h i e l t o r e i n d en to-
w a eid.
t o r i n n e , v. zich oplossen. — D e s û k e r ,
it sâlt t o r i n t yn wetter."—Slakken,
y n s û k e r t o r o u n , is i n s k o a n mid-
del t s j i n de k i n k h o a s t . (Sechje,)
Overdr. vergaan, te niet gaan.— I n r i n g
om 'e s i n n e m o a t y n w e t t e r t o r i n -
n e , door regen verdwijnen (Sechje). W. D.
I n D o a z e , 124. -^ D ê r y n , G o a d e n ,
dogge jimme de o e r r o a c h t fen
l â n s - t w i n g e r s , yn it n e a t t o r i n n e n .
R. Posth.
tormint', (bastw. Fra. tourment), s. plaag,
kwelling, lijden. — H y k a e m b y B i n -
n e r t - o m , sa b l i i d as in p r o t t e r , d e t
hy a l dy t o r m i n t e n ontkommen
w i e r . R. ind T.*, 432».
t o r o p ' j e , t o r o p p e , v. (spr. ròpje, ròppe)
v. uit elkander rukken, scheuren, vernielen,
verwoesten. — De a e p t o r o p p e o a r r e -
h e i t e p r û k , — F ij, l y t s e b o i , d o u
hast niemme hier alhiel toroppe,
in de war gebracht. — De h j e r s t t o -
r o p p e t f j i l d en b o s k . Vgl. ropje.
t o r ò t ' s j e , v. verrotten, doen verrotten.
— L i t dy b l ê d d e n t o r o t s j e , d e n
k r i g e s t g o e d e d o n g . Vgl. forrotsje.
t o r p (Koll.lnd.) s. terp. Buma. Dijkwe-
zen , 17. Zie terp,
t o r r e , (Warns., s. teer. Zie tar.
t o s i n ' g e , v. verzengen, door zengen be-
 TOS.
derven, schroeien. — T o s i n g d h i e r . —
T o s i n g d e w y n b r a u w e n . — De g l e a u -
ne s i m m e r h j i t t e n s k i n de b l ê d d e n
t o s i n g e . Sw. 1873, 69.
t o s i n k ' , adv. verzonken. — De t o b b e ,
d y yn'e g r ê f t l a e i , i s t o s i n k g i e n .
Fig. door losbandigheid in ongelegenheid
geraken. — H y g y n g n o a i t w e r t o
s i n k , leefde nooit meer buitensporig. R.
ind T.a, 207".
t o s i t t e , v. door zitten uit den vorm bren-
gen. — Dû h a s t d y n n ij e j u r k
a l h i e l t o s i t t e n , door zitten verkreu-
keld.
t o s k , t â n n e , s. tand. — I n g e v e , w r a k -
ke, s w a r t e , wite, g r e a t e , lytse,
b r o s s e t o s k . — I n nije-, i n â l d e t o s k ;
i n l o s s e t o s k . — De t o s k e n s j ê n l i t -
t è , terwijl men praat of laeht — fig. ook:
toon en, dat men zich niet laat beleedigen
en zich denkt te verdedigen. A. 585. —
Op 'e t o s k e n k n a r s e. — Dû m o a s t
n e t s k r i e m e , j o n g e : o p 'e t o s k e n
b i t e ! (een raad, om na eene ernstige be-
leediging moed te houden).— I t h y n s d e r
hat gjin l y t s e t o s k e n m e a r , is
reeds een bepaald getal jaren oud.
M e i l a n g e t o s k e n i t e , eten zonder
graagte, kieskauwen.
M e i de m û l e fol t o s k e n s t e a n ,
niet kunnen of durven spreken. — Dy f a e m
i s f e n d e t o s k , te oud om veel aanzoek
tot een huwelijk te krijgen. B. 483. H. in
Epk. 260. — De t o s k e n j o k j e m y , ik
gevoel aandrang om eens kras mijne mee-
ning te zeggen. A. 346. — H y h a t h i e r
o p 'e t o s k e n , durft zijne meening flink
te zeggen, zich in zijne rechten te handha-
ven. A. 583. — I m m e n o p 'e t o s k e n
n i m m e , plunderen, beetnemen. A. 709.—
I t w e t t e r r i n t d e r m y f e n om 'e t o s -
k e n , ik heb er grooten trek in, hunker
er naar.
Compos. bûter-, hoek-, kinst-, muze-, slach-
tosk. Dim toskje. Vgl. ook tine, s.
t o s k b o a r s t e l , s. kleine schuier voor het
rein houden van het gebit.
t o s k ' f l ê s k , s, n. tandvleesch. — De
r o a s y n 't t o s k f l ê s k .
t o s k j e , v. tanden krijgen van kleine kin-
deren. — Als s. verb.: I t b e r n i s y n 't
t o s k j e n . A. 708, B. 369.
wumkes.nl
304 TOS.
t o s k ' l û k e r , s, m. tandentrekker, tand-
arts.
t o S i o e r r e , v. verscheuren, in stukken
scheuren. — T o s k o e r d e (stukgescheurde)
k l e a n . Fr. Wjn. I I I , 67.
t o s k p l ú s d e r , - p l u z e r , s. tandenstoker.
t o s k p l ú z j e , v. tanden en kiezen van
eten zuiveren met den tandenstoker. — H y
s i t o p i t e i n fen 'e t a f e l t o t o s k -
p l ú z j e n . H. Z. Ts. Tuws, 117.
t o s k r a e b ' j e , v. door schrabben fijn ma-
ken. — I n w o a r t e l t o s k r a e b j e .
t o ' s k r a s s e , v. Zie tokrasse.
t o s k r i e ' m e , v. in tranen wegsmelten,
figuurlijke uitdrukking voor bitter schreien.
— I k k i n m y w o l o a n w e t t e r to-
s k r i e m e , schreien tot ik in tranen weg-
smelt. Vels. Alde Baeije, 31.
t o s k r o e i ' j e , v. dóór schroeien bederven.
— I k h a w m y n h o a s by 't f j û r to-
skroeid.
t o s k r o m f e l j e „ v. verschrompelen. — I t
t o s k r o m f l e e n g a z i c h b l ê d g û d ||
Joech nin antwird, noch forwege
n't. Forj. 1903. 56*.
t o s k ' - w i k s e l j e , v. van tanden wisselen,
(bij kinderen). ld. 14, 110.
t o s l a e n ' , v. stuk slaan, door slaan ver-
nielen. — De â 1 d - g u d s h a t i t s t o k -
r a m t yn s p l i n t e r s t o s l e i n .
t o s l o p e , t o s l û o p j e , v. sloopen, afbre-
ken. Bo a r t e r s g û d t o s l o p e , vernielen.
— I n h û s t o s l o p e , afbreken. Ook af-
beulen: Dou m o a s t d y d e r n e t t o s l o -
pe by dy b a k k e r , j o n g e !
t o s n y ' 6 , v. in stukken snijden, door snij-
den vernielen. — Hy k a e m thús,
s m o a r c h en o n g e d i e n en m e i to-
s n e i n e k l e a n . Vgl. snije en †orsnije.
t o s p l i n ' t e r j e , v. scheuren, in splinters
vallen. — D a t s k e t t o s k o e r t e n to-
s p l i n t e r t f e n 'e b a r n e n d e s i n n e .
t o s p l i t t e , v. splijten, doen splijten. — 11
h e a i s t o s p l i t en t o h a k s e l e (doorver-
keerd s p l i t t e n ) .
t o s t e k ' k e , v. door steken verwonden,
beschadigen. — I k h a w m y n h â n b y i t
krúsbei-siikjen t o s t i t s e n . — Ierd-
a p p e l s m e i d e g r i p e t o s t e k k e , bij
het rooien. — Vgl. stekke.
t o s t o m p e , - s t o m p j e , - s t j i t t e , v. door
stooten fjjn maken, ook wonden. — P r i k -
 TOT. 305 TOU.

s w i e t h o u t y n 'e f i z e l t o s t o m p e . — pel-, need-, oes-. zeel-, span-, tarre-, tiem-,

F i j , f a n k e , d n s c o e s t d y d e h o l l e uridzetou.
t o s t o m p e , (door tegen een muur te loopen). t o u d o u n s j e , t o u t s j e d o u n e j e , v. kinder-
t o t e b e l , s. vischtuig. — D a t i s t r o f - spel , voornamelijk van eenige meisjes te
f e n , sei T y s k e F l i p s , en hy h i e syn j zamen.—As d e f a m k e s m e i ' n o a r
w i i f y n 'e t o t e b e l . ld. V I I , 113. Zie: | b o a r t t e n , T o u t s j e d o u n s e n , b a r o m
toatebel. I b a r . Fr. Lieteboekje for elt3 en ien, no. 5.
t o t e b e l j e , v. met de totebel visschen. — Vgl. B. ind T. a , 243».
In f i s k e r m a n s c o e t o t e b e l j e . ld. Zie bochtspringe. Vgl. ook touspringe.
VII, 113. t o u d o u n s e r s - t o u , s, n. springtouw bij het
t o t o a n ' s t e l l e , v. tentoonstellen. touwtjespringen gebruikelijk.
t o t o a n s t e l l i n g , s. tentoonstelling. t o u d r a e j j e , v. vervaardigen van touw.
t o t r a e p j e , v. vertrappen, vertreden, Ook: draaien van het springtouw bjj het
plaitrappen, A. 585. — I t fé t o t r a p e t touwtjespringen.
it g ê r s by w i e t t e . — I n p a n n e o a n t o u d r a e i j e r , t o u s l a g g e r , s, m. touw-
d i g g e l s t o t r a e p j e . — H y s c i l ú s t o - slager. Ook lyndraeijer.
t r a e p j e a s p o d d e n . Forj. 1904, 15". t o u j i l d , s, n., de waarde van het touw,
t o t r i u ' w e , v. plat of stuk drukken. waaraan een rund geleid wordt. — I t
t ô t s j e , t o a t s j e , v. snateren, gaggelen s t i e t o a n i t t o u j i l d , de koop is ih
van ganzen en eenden. — D e e i n t s j e s zooverre gesloten, dat nog niet overeenge-
y n i t w e t t e r t ô t s j e e k h j a r w i l l e komen i s , wie het tonw zal betalen. Schelt.
út. Kman 41. M. S. 29. Vgl. hoarntou.
Ook babbelen. — Op 'e b i s i t e n t ô t e t t o u k e , s, n. éénjarig vrouwelijk schaap. —
d e i e n e d e o a r e s o k k e d i n g e n y n 'e S a w y l d a s i n g e l d t o u k e . — I e n
h o l l e . Fr. Hfr X I , 127. Zie tûtsje, teutsje. f e n n s t o u k e s , ef i k l e a n f e n i n
t o u , (Schierm. t e au), s, n. touw, saam- g e l d w e a r , i s k o a r t l y n forsûpt.
gedraaide hennep of vlasdraden. — I n v. d. B. Master Habbema, 20. Vgl. R.
f i e m — , i n b o e k t o u . — I n k r i n k e l y n Posth. Jouwerk. 50.
i t t o u , een kink in den kabel (letterl. en t o u s l a g g e r , - d r a e j j e r , s, m. touwsla-
fig). — F l u c h e n g a n , e n o a r s m e i ger. Ook l y n d r a e i j e r , (te Makkum:) b a e n-
i t t o u ! (aanmaning, vooral aan kinderen, s t j e r .
om iets dadelijk te doen, ter voorkoming t o u s l a g g e r j j , s. touwslagerjj.
van straf.) — Overdr. H y s i t t s j i n w i r - t o u a p r i n g e , v. meisjesspel, waarbij een
d i c h o a n 't t o u , is niet vrij in zijne han- meisje, in elke hand een der einden van
delingen. —- B y R i n s e b o e r s h a b b e se het springtouw houdende, dit onder het
fen 'e m o a r n a l d e t o u w e n l o s m a k - voorthuppelen, steeds over het hoofd en on-
k e , al het vee van den stal in de weide der de voeten doorslingert. Vgl. toudounsje,
gebracht. — O a n i n r o t t i c h t o u m o a t dat door meerdere meisjes te zamen geschiedt.
m e n n e t t o h i r d l n k e , van het zwakke t o u t e r , s. schommel, bestaande uit twee
verge men niet te veel. — fig. O a n i n r o t - lange nederhangende, sterke touwen met
t i c h t o u h i n g j e , geldeijk niet solide eene zitplaats tusschen het benedeneinde
zijn. — I t i s , e f t i t h û s y n t o u w e n daarvan, om er vóór- en achterwaarts op
h i n g e t , het is vol beweging en drukte. — te schommelen, als spel vooral voor kinde-
D a t k i n n e g j i n t o u w e n h â l d e , die ren en jongelieden.— D e b e r n b o a r t s j e
zaak moet verkeerd gaan. o p 'e t o u t e r . — W y h a b b e i n t o u t e r
Als getouw: overdr. O p t o u s e t t e , û n d e r y n 't b û t h û s , t w i s k e n t w a
iets ondernemen. — W y h a b b e i n op- h y n s t e s t â l I e n .
t o c h t op t o u set. — O n d e r w y s yn t o u t e r j e , v. vóór- en achterwaarts slin-
'e F r y s k e t a e l e n s k r i f t e n k e n n i s s e geren op den schommel. D e b e r n for-
o p t o u s e t t e , om h j a r t o s t y p j e n e n m e i t s j e h j a r m e i t o u t e r j e n . — Ook
for f o r b a s t e r i n g t o h o e d z j e n . somtijds op andere beweegbare voorwerpen.
Compos. anker-, byn-, hoarn-, kabel-, kep- H j a t o u t e r j e o p 'e s t o e p e k e a t l i n -
20

wumkes.nl
 TOÜ. 306
g e n . — fig. slingeren op de woeste golven.
— Under dûken, ûnder steger jen,
t o u t e r e i t s k i p H a r n s f o a r b y . Sw.
bl. 1904, 113. — Vgl. touteriveagje.
* t o u t e r w e a g e n , s. pi. golven, welke
een schip doen heen en weer slingeren. Zie
touterweayje. Ook: t o r u m e l w e a g e n .
* t o u t e r w e a g j e , v. schommelen, in gol-
vende beweging zijn, slingeren. — Al m o as t
de i e r d e t o u t e r w e a g j e en s k o d z j e .
G. J. I, 156.
t o u t ' s j e d o u n s j e , v. touwspringen. Zie
touäounsje.
t o u w e , v. kloppen , slaan, afranselen. D o
t o u d e n h j a Hirn m e i f u s t e n . Halb.
Matth. XXVI,67. — K l a e s t o u d e e r m e i
d e s t o k op. Fr. Hsfr. X, 152. - Compos.
ô f t o u w e . Ik h a w him ôftoud.
Ook, vooral vroeger, als een der midde-
len van lederbereiding, door dierenhuiden,
na eenige voorafgaande bereiding, duchtig
te slaan of te Hoppen, om ze buigzaam en
lenig te maken. Compos. leartouwe v. en
leartouwer s., thans meer algemeen: l e a r - j
1 o aij er.
t o u w e n , adj. van touw vervaardigd. — j
I n t o u w e n I j e d d e r , een touwladder. ;
— In t o u w e n f l i e r k l e e d , m a t t e .
t o u w e r , s. onweer, felle beroering van [
den dampkring door harden wind of storm,
met heftige donderslagen gepaard. As
s t o a r m , t o u w e r , t w j i r r e , roiinom
g û l t en b e a r t . G. J. I , 219. — A s
Gods h â n t o u w e r , w y n en w e a g e n
s t i l l e t . Ibid. 78. — B o l d e r t d e t o u - I
w e r II L û d r o f t i c h y n 't n e e d w a e r .
ld. 1846 (II) 151. — D i g g e l f j û r s i t o a n
d e t o p p e n , |j S w a r t e l o f t e n h i n g j e
er o e r ; || T o u w e r s f l u i t s j e t r o c h
de s t r o p p e n , ; E a n g s t i c h s k o a r j e
i k o a n i t r o e r . R. ind 17, 89".
t o u w e r f l e a g e n , s. pi. heftige windvla-
gen en onverhoedsche dwarrelwinden bij on-
weer. — F o r j i t m j n e t a s w r e d e t o u -
w e r f l e a g e n l l My s l i n g e r j e , d ê r G o d j
i t w o l . R. ind T. ! , 102a. Vgl. Fr, Liete-
boekje no. 1 1 . — D ê r i t d á n || h im t o e r -
k e t û t ' e w e a g e n , || F o r w y 1de t o u -
w e r f l e a g e n || B i w e i t s j e n d H o l l a n s
t ú n . Swbl. 1899, 4.
t o u w e r j e , v. gieren en bulderen van
storm en onweer. H e a r d e b o a z e s t o a r m -
wumkes.nl
TOV.
wyn gieren; , Hear synjeijen, wyld
enrou! 't B l o e d b i s t i v e t y e n y n
d ' i e r e n || By s y n t o u w r j e n h o l e n
g r o u . H. Sytstra. Blomlêzing 96. Ook wel
opstuiven en bruisen van het water door
rukwinden bij den aanvang van storm. I t
w e 11 e r t o u w e r t. Hal b. A. 514.
t o u w e r w i n e n , - f l e a g e n , s. pi. ruk-
winden.
t o v e n e r , t o v e n a e r , s. toovenaar. — D e r
w i e r a l e a r in â l d k e u n i n g , Dat
w i e r i n s t o e f e n f a e r , || E n d y bi-
s p r i e k d e g e e s t e n , || I t w i e r i n to-
v e n a e r . R. ind T.\ 399»,
t o v e r j e , bij G. J. t h a u w e r j e , v. tooveren,
door goochelen iets te voorschijn brengen.
Overdr. ook wel peuteren. — I k h a w
d e h i e l e m o a r n m e i d y l a m p e om-
t o v e r e , en n o u is e r n o c h n e t n e i
it sin.
Ook in den zin van leven maken, woelen,
iemands aandacht bij zijne werkzaamheden
verstoren. — B e r n , j i m m e m o a t t e s a
n e t om m y h i n n e t o v e r j e : Gean
d o c h s op j i m m e p l a k !
t o v e r d e r y , t o v e r j j e , v. tooverij, too-
verkunst, bij G. J. 11 , 64, thauwerye.
t ó v e r l a n t e a r n e , s. tooverlantaarn.
* t o v e r l j e a f l i k , adj, liefelijk betoove-
rend. De y n s w i e t t e p a t t e r i j e , || D a t
t o v e r i j e a f l i k m û l k j e n . G. J. II, 61.
Vgl. volgend artikel.
* t o v e r p a t k e , s, een kusje, dat de zin-
nen betoovert. G. J. 1, 26.
t o v e r r o e d e , s. tooverroede, licht be-
weegbaar stokje, door een toovenaar ge-
bruikt. Zie toverwisp.
t o v e r s p r e u k , s. tooverspreuk, toover-
formulier. — B i s t û f e n 'e H e a r e , s a
s p r e k ; m a r b i s t e f e n 'e k w e a d e , s a
f o r t r e k ! R. ind T.a, 413«.
t o v e r w i s p , s. fig. voor: tooverroede.
D e m i n n ' j Dy t o v e r w i s p f e n h e r t
e n s i n ! (als betooverende lont, die het
liefdevuur doet ontgloeien). G. J. I, 48.
Vgl. tooverroede.
t ô v j e , t o a v j e , v. toeven. H y t ô v e
in h e a l e d e i . Saîv. 25, — T o a v j e i n
b y t s j e ; b l i u w ! ei, b l i u w , j | H a r k
n e i d ' â l d e J e l t s j e . R. ind T.a, 198». —
T o a v j e h j i r en w e i t s j e m e i m y . Halb.
Matth, XXVI, 39.
 TOW. 307 TRACHT.

t o - w a c h t - n i m m e (yen), v., zich in acht — t o - w e k k e r m e i t s j e , doen ontwaken

nemen, zorg voor zijne gezondheid dragen. en t o - w e k k e r s k o d z j e , door schudden
— Y e n y n 'e s y k t e t o w a c h t-ni m m e. doen ontwaken. -- En w i r d s t e d e n to-
A.Ysbr. (1861) 9 1 . — Don m o a s t d y g o e d wekker ; En r e k s t e dyn earm-
to-w a c h t-nim m e, o a r s b i s t m e i k o a r - ! k e s ú t , | D e n s m a k k e t i t d y s a 1 ek-
t e n w e r s i i k . — Y e n s k l e a n to-w a c h t - i k e r . D ê r i s i t e i n f e n ú t . R. indT. 3 2*.
n i m m e , er zorg voor dragen, om ze zoo- • t o w y T , t o w i T e , (üongd.) en elders: w y l s t ,
lang mogelijk te kunnen dragen. — 11 i adv., terwijl. — T o w y l wy n e i t s j e r k e
j i 1 d t o-w a c h t-n i m m e , niet onnoodig uit- | g y n g e n , b i g o u n de k l o k t o l i e d e n .
geven. — De t i i d t o-wach t - n i m m e , den Vgl. wylst.
tijd waarnemen, niet ongebruikt voorbij la- „ R e k k e ju!", j û e h t B o n n e , t o w y l
ten gaan. er my f o a r b y s t a u . F o r H ú s e n H i e m
t o w â d z j e , v. vertreden , vertrappen. — 1891, 177.
Hy t o w â d d e d e k o a l - p l a n t en. ld. t o - w i l l e , adj. terwille, aangenaam. —
IX, 45. — H i e n e h j a m y n t ú n m a r n e t l m m e n t o - w i l l e w ê z e . — J a n i s g o e d -
sa t o - w â d d e . ld. IX, 47.— Vgl. totraepje. l i k , h y w o l e l t s a l t y d t o - w i l l e
t o w a e i j e , v., door waaien vernielen. — wêze.
Us s n i j b e a n e ( n ) b i n n e t o n a c h t al- t o - w i n t e r , adv. in den winter, zoo wel
h i e i t o w a e i d . Ook f o r w a e i d . als: heden winter, verleden winter en aan-
t o - w a r - s t e l l e ( y e n ) , v. zich ter verde- staande winter. — T o - w i n t e r w a e r d h y
diging gereed maken, zich verweren, ver- s i i k . — T o - w i n t e r k r i j i k nije r e -
dedigen. — A s d e f'ij ân k o m t , s t e l l e d e n s . — T o - w i n t e r , (schertsend:) a s d e
w j lis to-w a r , sa g'oed a s w y k i n n e . k e a l l e n o p i t i i s d o u n s j e . Zoo ook:
Verg. to-skoarsette (yen). to-simmer, to-maitiid, to-hjerst. —
t p - w e a k - s e t t e , v. te weeken zetten, Vgl. tomiddei, to-moarn, to-nacht.
leggen. — M e m s c i l d e b e a n t s j e s t o - t o - w i r k , adj. en adv. bezig, werkzaam
w e a k - s e t t e . Ook t o-we a k - l i z z e . Fig. zijn aan iets. — H o n e a r b i n n e m y n
J i l d to-w e a k - l i z z e , geld in eene on- s k o e n r é , b a e s ? — I k b i n d e r m e i
derneming steken. — Us m o a l k e r h a t t o - w i r k . — A s t û i n h i e r k o n t r a k t
in s t o o m m a s j i n e k r i g e , d ê r m o a t o p m e i t s j e m o a s t , h o s c o e s t ' d e r m e i
e r i n s l o m p k e j i l d f o r to-w e a k - l i z - t o - w i r k g e a n , J a n ? — Hy is d ê r
ze, m a r 't s c i l w o l r i n t e j a e n k i n n e . m â l m e i t o - w i r k g i e n , hij heeft die
t o - w e i - b r i n g e , v. teweegbrengen, ver- zaak leelijk behandeld. Vgl. to-set, to-gear.
oorzaken, bevorderen.— I t s t j e r r e n fen t o w r i u ' w e , v,, door wrijven fijn ma-
i e n m i n s k e k i n in h i e l e b o e l to- ken. — I n b a k ( b e s c h u i t ) o a n k r û -
w e i b r i n g e , kan allerlei omstandigheden m e l s t o w r i u w e .
teweegbrengen , den weg openen voor allerlei I t o w r o t ' t e , v. door wroeten in wanorde
omstandigheden. — ,Aa s u c h t s j e n h o l p , , brengen of beschadigen.— L i z s t i l , b e r n j
ik s u c h t t e m e i " , |j Sa s p r i e k á l d : D o u t o w r o t s t i t s k o a n e b ê d h i e l -
J o k k e - o m d o ; || M a r ' t b r o c h t n e a e n d a l . — De k e n i n e n t o w r o t t e i t
h i m el s t r e a s t t o w e i . R. en T. ! , 197". ! d ú n en d e m o l w r o t t e n de t ú n .
Ook uitvoeren. — I k k i n n e a t m e a r t r a c h t e r , s. trechter. — I k h a w i n
to-w e i-b r i n g e . i o n t h â l d s a l e k a s i n t r a c h t e r . Mjjn
herkennen. — De m a n k a e m my bi- geheugen is zeer gering. — S t o p j e r n
k e n d f o a r , m a r i k k o e h i m d o c h s | t r o c b d e t r a c h t e r , voor sterke drank.
n e t t o - w e i - b r i n g e , — o o k wel. n e t to- | — Hy i s t r o c h i t e k s a m e n , m a r i t
r . j u c h t e b r i n g e , of: n e t t h ú s b r i n g e . w i e r h i m e k m e i d e t r a c h t e r yn-
Ik kan hem niet op den weg brengen, g e 11 e n , hij was er geheel op afgericht.
met terecht of tehuisbrengen. Ik herinner mij t r a c h t s j e , v. trachten , verlangen , po-
met, wie bij is — of waar hij thuis behoort. j gen, zich beijveren, streven (naar). F e in-
t o - w e k k e r , adv. wakker. — T o w e k - t e n , d y 't n e i t r o u w e n t r a c h t s j e ,
k e r s k r i l j e , uit den slaap opschrikken. j die verlangen te trouwen. W. D. Sokke

wumkes.nl
 TRAE. 308
tn. m . — T r a c h t s j e d e â l d f a e r s b y - n e i
t o k o m m e n , v. BI. Bik. 16. — L i t ús
n e i d e h i m e l t r a c h t s j e , s t r e v e n . G.
J. I, 55.
t r a e , (HL) num., drie. Zie trije.
t r a e c h , adj. en adv. t r a a g , niet voort-
varend. H w e t b i s t û w e r t r a e c h j o n -
ge, dyn w i r k e i n e t n e a t .
Lni, langzaam. —• T r a g e h a n n e n en
s l o p p e k n i b b e l s , t r a e c h y n 't op-
stean.
Ook: niet levendig. — D e i e r d a p p e l -
m e r k i s t r a e c h . — M e i d e f e t t e kij
giet it traech.
niet begeerig, — Prov. De i e n e t r a e c h ,
d e o a r e g r a e c h . Vgl. praech.
t r a g e c s , ook t r a e c h h e i d , s. traagheid.
— De t r a g e n s f e n d y f a e m f o r f e e l t
my.
t r a e i , t r o a i (Schierm.), num. drie. B.
355. Zie trije.
t r a e l j e , s. tralie. H y f o u n m i d d e l ,
o m y n 'e n a c h t i n t r a e l j e ú t i t fin-
s t e r f e n 'e f i n z e n i s t o w r i k j e n en
y n 'e g r ê f t d e l t o s l j u e r k j e n . G.
J. I I , 76.
pi. traeljes of traeljen. Alp). 1779. — De
t s j e a f w i r d t e f t e r de t r a e l j e s set.
— Prov. H y k i n w o l m e i d e k e n i n e n
t r o c h d e t r a e l j e s f r e t t e , van iemand,
die zeer mager is.
t r a e l j e k o e r , s., een korf van open tra-
liewerk, bij turfschippers in gebruik.
t r a e l j e k o u w e , s vogelkooi van tralie-
werk.
t r a e l j e r a m t , - r a e m t , s. n. vensterraam,
van ijzeren tralies voorzien. Forj. 1882, 136.
t r a e l j e s t e k , s. afschutting met tralie-
werk.
t r a e n , s. traan. D e s k o e n m e i t r a e n
s m a r r e.
F i j , m a n ! f l a e k s , t r a e n en j e n e -
v e r , ( t s j i n 'e j i c h t ) d a t r o a i d e y e t -
te; mar dêr moster by! Dat wirdt
r a e r i t e n . B. ind T.2, 12". — Compos. Ie-
vertraen.
t r a e n b a k , s., b a k , waarin op een wal-
vischvaarder de traan wordt verzameld. —
Overdr. — Op 'e t r a e n b a k (hiervoor het
geheele schip gebruikt) d ê r w i e r s y n
t h ú s , daar was hij in zijn element. B. ind
T.*, 140«
wumkes.nl
TRAK.
t r a e n l a m p e , s. traanlamp, lamp bij ouds
met traan, ais lichtende brandstof, voorzien.
I t f o l t s e n s t a u e a n g fen de k j e l t -
m e o p 1| D e t r a e n l a m p e ú t , en om-
f i e r ! (Bij het zien van het spook), vloog
het volk op van angst en schrik. De traan-
lamp ging uit en werd omvergestooten. —
Episode uit de sage: Het spook van den
smid van Eernewoude. - - v. d. B. Hûs-Hiem
1890, 14.
t r a e p , s. trap, stamp met den voet. H o a t-
s e b o e r h a t in t r a e p h a w n f e n i n
kou.
(het) treden, wandelen. K o m s c i l l e
wy e f k e s op ' e t r a e p . d e b û r r e n o m ?
ook wel: tred, trede, dienende voor het
opstappen in een rijtuig. De t r a e p f e n
'n f o r d e k k e w e i n . Meer algemeen: tré,
treed.
t r a e p j e , v„ langzaam g a a n , wandelen,
loopen. — L é s t e n , d o 't i k o p i n
m i d d e i s a r i s h w e t o a n 't t r a e p j e n
w i e r . ld. (1856), X I I , 32. — Hy t r a p e
(wandelde) d e k e a m e r o p e n d e l . — I k
s c i l r i s e f k e s t r a e p j e, een weinig wan-
delen. Tj. V. Sjonke de Fr. 10. — I t h y n s -
d e r h i p p e t , e n t r i p p e t en t r a p e t .
G. J. I, 88.
trappen. D e f e i n t t r a p e f B a u k g i i z -
j e n d e o p 'e t e a n n e n , d a t s e i t l a i t -
s j e n n e t y n h â l d e k i n . R. ind T.', 5".
Overdr. L y t s e b e r n k i n n e y e n o p
'e k l e a n t r a e p j e , m a r g r e a t e o p i t
h e r t . Volwassenen kunnen beleedigen,ook
door de wet te willen stellen.
Verdrukken, verongelijken. — I k l i t m y
n e t t r a e p j e . Compos. bitraepje, deltrœpje,
†ortraepje.
t r a k t a e s j e , (bastaardw.) s„ onthaal. W y
i e t e n p a n k o e k e n en d a t is in h i e l e
t r a k t a e s j e for b e r n .
Ook als behandeling, bejegening. N e t
i e n s i n p a n t s j e k o f j e , en i n p y p f o l
t a b a k ? D a t is i n n u v e r e t r a k t a e s -
je. ba es î
t r a k t e a r j e , (bastaardw.) v. onthalen op
spijs en drank. — 't I s M e m m e j i e r d e i
en hja m o a t j o n n t r a k t e a r j e . —
H j i r w a e r d e n h j a 'ris t i g e trak-
t e a r r e . R. ind T2, 12». — Ook behande-
len. — N o t a r i s h a t d y s a e k n e t g o e d
traktearre.
 TEAK.
t r a k t e m i n t , (bastaardw.) s. tractement,
bezoldiging. I n d o m e n i j s t r a k t e m i n t .
t r a m , (spr. t r e m) (bastaardw.) Eng. tram., s.
wagen als algemeen vervoermiddel, rijdende
op ijzeren sporen . trein van tramwagens, pi.
trammen.
W y . g e a n e mei de t r a m n e i Ljou
w e r t . Comp08. tramwrin, steamtram of
stoomtram en elektriske tram.
tramme-, (spr. tremme) v. met de tram
reizen. — W y t r a m d e n n e i F e a n w â l -
den en f i e r d e r s s p o a r d e n wy nei
L j o u w e rt.
t r a m m e l a n t s j e , s.n. wijsje, stukje mu-
ziek. — I n a e r d i c h t r a m m e l a n t s j e .
wijsje. — S p y l j e i n t r a m m e l a n t s j e ,
j i f f e r ! — Ook d o u n s j e . — E a r s t y e t
in t r a m m e l a n t s j e foar de fyoele
en d e n n e i h û s .
ironisch voor: twist. — J a n k e e n h j a r
b û r w i i f h a w w e om i n h o a r t s j e r i s
in t r a m m e l a n t s j e . — Hy h i e t h ú s
a l i n t r a m m e l a n t s j e m e i 't w i i f
h a w n . Fr. Hfr. X , 196. Vgl. trantke.
t r a m t a e s j e , s. pijniging, kwelling, mar-
teling , mishandeling. — Dy s l o v e n , d y
't y n h j a r j o n g e j i e r r e n s a ' n e l l i n -
d e n en t r a m t a e s j e s m e i d e b e r n
ú t s t i e n h a b b e . R. ind T.a, 322*.
t r a m w e i n , Eng. tramcar, s. tram wagen.
Zie (ram.
t r a n g , adj. ransig (van spek, boter, of
ander vet) sterksmakend, garstig. — 11
b r e k t h i m o p a s t r a n g s p e k , het be-
komt hem slecht. W. D. Fr. Volksl. I I ,
460'. Vgl. triemmich.
t r a n i c h , adj. tranig, naar traan sma-
kende.
t r a n s , s. trans, torenomgang, tinne,
rand. — De d i v e l t i l d e h i m op d e b o p -
p e s t e t r a n s f e n 'e t i m p e l . Halb.
Mattheus, IV, 5. — L o a i t s 't s k i m e r -
j e n oan d e a z ú r n e t r a n s || F e n d '
heal o n t w e k k e nocht'ren himmel.
v.Bl Bik. 9. Ibid 50. Vgl. omgong.
t r a n t , s. t r a n t , wijze van leven, van
handelen, gebruik. — I n m a n n e i d e
â l d e t r a n t , van den ouden stempel. —
Hja w i e r k l a e i d n e i d e t r a n t , naar
de mode. — H y h i e i n f ê s t e t r a n t ,
(gebruik, regel) m o a r n s t r j j e û r e bi-
gjinne.
wumkes.nl
309 TRAPP.
I t r a n t e l j e , v. op en neder trappelen van
j ongeduld, stampvoeten. Fránck. Etym.
Woordenboek, 1026.
t r a n t k e , t r a n t s j e , s. zangwijsje, dansje.
Lex. 825. — F a e m , s c i l i k r i s i n t r a n t -
s j e m y dy h a , eens met u dansen? A.
708. — De s p y l m a n s i t a l r é : d e n
k o e n e wy w o l r i s i n t r a n t s j e h a .
It Jongboask, 22. Vgl. ook R. ind T. s , 309*.
Vgl. trammelantsje. — Ook drafje. I n g u d s ,
d y 't i n m o a i t r a n t s j e r i n n e k o e ,
een paard, dat als harddraver geen slecht
figuur maakte. — Prov. H y k i n d e r i n
t r a n t s j e m e i , van iemand, die groote
vaardigheid heeft als musicus, danser, kaat-
ser, biljartspeler, enz.
t r a n t s j e , v.. met den voet de maat van
een dans aangeven. — Do d e s p y l l j u e
b i g o u n e n t o s t r i k e n en t o b l i e z e n ,
w a e r d G a b e sa l u f t i c h , d a t s y n
k r e u p e l e s k o n k b i g o u n to t r a n t -
s j e n. R. ind TV, 25*.
t r a p , t r a p p e , s. trap. Zie trep, treppe.
t r a p b o e r d , s. n., plank, door middel,
waarvan men met den voet het rad van een
i draaibank, spinnewiel, enz. ín beweging
brengt. — Ook (de) w i p p e . S. Kloosterman.
Sw.bl. (1906), 109. — dim. t r a p - , t r a e p -
b o e r d t s j e . De t r a e p b o e r d t j e s fen
'e f y t s , van een rijwiel.
t r a p e r , s. voor: voet. P i b e w i e r s a
j ' n k a n s t o p p e fen in j o n g e . M a r d ê r
s i e t e n i n p e a r t r a p e r s o a n , d y f o a r-
s p e l l e k o e n e , d a t er in k e a r e l yn
d a t l y t s b i s t e k s k û l e . v. d. B. Forj.
188S, 8.
Ook voor: schoen. B a e s s k o e n m a k -
k e r b r o c h t m y i n p e a r nije t r a p e r s
t h ú s Compos, modder-, klaei-, oargel-, klyn-,
turftraper.
t r a p e r s b o e r d e n , s. pi., de plankjes,
' welke de turftrappers onder de voeten hebben
[ om de uitgebaggerde veenspecie plat en ef-
fen te trappen, alvorens deze tot regelma-
tige turven wordt gestoken
t r a p k j e , v., kalm en met kleine passen
loopen. De j o u n s om i n û r e of f i i f
r i e d e n wy m e i in-oar t r a p k j e n d e
t r o c h 'e g r i e n t e f e n G r u n o . Sw. 1872,
44. Zie tripkje.
t r a p p e a r j e , (bastaardw.) v. betrappen. —
' Fra. attraper. — I k t r a p p e a r r e h i m
 TRAS. 310
y n m y n b e i b e a m m e n . — Ook trefifen,
vinden. — I k t r a p p e a r r e h i m t o S n i t s
o p 'e s k i e p p e m e r k .
t r a s , s. metseìspecie van cement.
t r a s r a m t , - r a e m t , s. n., het onderste
gedeelte van het muurwerk op de funda-
menten , bestemd om het optrekken van
vocht in de muren te voorkomen.
t r a w a e t , (bastaardw.) Pra. travaäe, s.,
stormbui, gepaard inet donder en stortregen.
'Overdr. moeilijke toestand. D a t w i e r
i n t r a w a e t , O l f e r t ! I k w i e r o p 'e
n a e d g i e n , (ik ware weggeloopen). R. ind
T., 47«.
t r a w a l j e , (bastaardw.,). Fra. travail, s.,
arbeid, inspanning, d r u k t e . — J i s t e r bifi-
n e w j f o r f e a r n (verhuisd); d a t w i e r
in t r a w a l j e !
Ook reis. — Dy â l d n i a n h a t n o u sa'n
t r a w a l j e h a w n , heeft een zware reis ge-
had. B. 319. - • Prov. H a l j e-t r A W a l j e ,
hals over hoofd, met veel haast.
t r é , s. Zie treed.
t r é , (Hl.) s. schik. — H y i s op sy n t r é ,
in zijn schik. Zie äré en dreef.
t r e a n , t r o a n e , t r o a n , s. troon, zetel
van een vorst. — G o d h a t s y n t r o a n e
h e e o h y n 'e H i m m e i b i f e s t g e . 6. ,T.
I , 119. — B û c h , o G o a d e n , f o a r G o d s
t r e a n ! G . J . I , 222. — L i t n o u j o u l û d ,
f o a r ' e A l m a c h t s t r e a n , || Y n s u v r e
h i m e l - e t h e r d r i u w e ! v. BL Bik. 11.
t r e a n j e , t r o a n j e , v. troonen , op een
troon zitten. — De H e a r e , d y 't b o p p e
i e r d s k e s f e r e n t r e a n e t . v. BI. Bik. 11.
t r e a s t , t r e a s t i n g e , (Schierm. t r a e i s t , )
s. troost. D o m e n ij s t a s p r a e k j o e c h
my t r e a s t . — God is m y n t r e a s t .
G. J. I , 104. — Ter vertroosting: I n k o p -
k e f o l t r e a s t (borrel in een thékopje.) —
In h a p k e f o r d e t r e a s t . — Prov. I k
b i n h i m w o l t r e a s t , ben wel tegen hem
opgewassen. B. 158. A. Ysbr. 1861, 42.
Interj. L j e a v e t r e a s t ! ook G o e d e
treast.
t r e a s t b e r , adj. wel te troosten.
t r e a s t e l - , l e e d b i e r , s. n., bier, datden
genoodigden vroeger op een begrafenis werd
aangeboden. Pr. Volksalm. 1884, 115. Zie
leedbier.
t r e a s t b r i e f , s., brief van rouwbeklag,
van deelneming.
wumkes.nl
TRED.
1 t r e a s t e l e a s , adj. ontroostbaar, niet te
I troosten, zonder troost. - A l l e j o u n e n
I g j i t se || T r e a s t l e a s , k r i t e n d w e r
n e i h û s . v. BI. Bik. 28. - - M e m s i e t d e r
dagen t r e a s t e l e a s hinne.
t r e a s t e l e a z e n s , s. diepe verslagenheid.
t r e a s t e l i k , adj. vertroostend, gerust-
• stellend. — O, t r e a s t l i k i s i t || B i e t
ús h e r t , j| As o a r e n d i e l e || M e i ú s
s n i e r t . Sw. 1870. 32. — H w e t is i t
t r e a s t e l i k , d e t h j a op 'e k r e a m b i -
i s i t e i s ! R. ind T.2, 322". Zie ook Sw.
j 1859, 12.
j t r e a s t e r , s„ iemand, die troost brengt.
1
— Dú, l y t s e t r e a s t e r , b l i u w s t h j a r
by. K. ind IV, 55*. — H j a h a t j i s t e r -
j o u n in t r e a s t e r b y h j a r h a w n (haar
minnaar.) — M a r a s de T r e a s t e r (de
! Heilige geest) k o m m e n is . . . Evang.
i Joh. XV, 26.
t r e a s t f o l , adj. vol vertroosting. — D e r
! k l i n k t i n s t i r a m e t r o c h 't h i e l a l , ||
j I n h e a r l i k t r e a s t f o l l i e t . Fr. Liete-
boek (1878), no. 13.
t r e a s t e , t r e a s t g j e , v. troosten. — S i 1-
l i c h , dy t r u r e , h w e n t h j a scille
t r e a s t g e (getroost) w i r d e . Halb. Matth.
V , 5 . — T r e a s t j e j o , h e i t ! en w ê s t o -
f r e d e n , om ' t j y s o k s h a b b e , n.1. geld
om de zware kosten te betalen. R. ind. T.a,
15í>. —Ook: laten welgevallen. — I k w o l
my de m o e i t e wol t r e a s t g j e .
t r e a s t g r o u n , s., omstandigheid, waar-
uit troost te putten is.
t r e a s t r e d e , s. toespraak met vertroos-
tende woorden.
t r e a s t r y k , adj. veel troost in zich be-
vattend. — I n t r e a s t r i k e b r i e f .
t r e a s t w i r d , s. n. troostwoord. Der
s t i e t op i d e r d o a r p k e y e t | | I n h i l -
ljch hûs oerein'jDêr k l i n k t f o r e l t s
i n f r o m g e s a n g ; ([ I n t r e a s t w i r d
w i r d t d ê r s e i n . R. ind T.a, 241».
t r e d , s. schrede, trede , stap. H o h i r-
d e r i t w a e i t , h o f ê s t e r t r ê d , moeilijk-
heden stalen den wil. Halb. B, 470. — Dû
h e a r s t d e t r e d n e t f e n 'e w a c h t ||
Y n 't s t i l l e g e a. ld. 1851. (VII) 15. - -
T r e p op, sa l i c h t ; t r é p ô f , s a t r a e c h .
Dr. E. Quickborn, 30. — M e i l a n g e t r e d - j
den gean. — I t s k y n s e l , d a t mei |
l a n g e t r e d d e n o e r 'e f e a r t e n s t a p t , j
 TRED. 311 TREF.

Hûs-Hiem, (1890), 6. — M e i f ê s t e t r e d - | t r é , t r e e d , s. De ijzeren trede aan een

d e n op ús w y t (ons doel) ôf g e a n . rijtuig, waarop bij het in- en uitstappen de
ld. 1848. IV, 14. voet gezet wordt. Ook wel t r a e p en
Ook gebruikelijk als lengtemaat, niet pi. t r e e f t , z. d.
tred. — E k e r s f e n t w e i n t i c h t r e d t r e e f t , s. ijzeren driehoek of ring, welken
l a n g , akkers, p.m. 20 Meter lang; Vgl. men vroeger over het haardvuur legde en
trêdzje, Compos. ôftrdêzje , neitrêdzje. nu nog wel op een komfoor gebruikt, om er
t r e d , , t r ê d s e l , (een woord bij kippen- kookgereedschap op te plaatsen. B. 46.
teelt gebruikelijk) s. hanetree, -treedsel, in Compos. draeitreeft, vroeger in boerenkeu-
een hoenderei, als kiemblaasje, dat de kiem kens voorkomende; thans overdr. nog in
van het jonge vogeltje bevat, en een ge- gebruik als schimpnaam voor eene gebrek-
deelte van de kiemkracht, waardoor zich kig op den gang zijnde oude vrouw.
de dooier ontwikkelt. Vgl. trêdzje. Ook: ijzeren opstap aan een rijtuig. —
(Niet te verwarren met de hagelsnoeren, De t r e e f t f e n 'e w e in. — B. 259. •*-
welke bijna algemeen voor de hanetree wor- D o m e n ij b i s e a r t h i m o a n 'e t r e e f t
2 6
den aangezien.) Dr. M, Salverda, Handl. b/d f e n d e w e i n . R. ind T, , 95 . Ook: t r é ,
kennis der Nat. 114. treed, traep.
t r ê d d e , num. (rangschikkend), derde.— t r e e m t e r , (samengetrokken van-'t re-
De t r ê d d e d e i . — I t t r ê d d e b e r n . — v e n t e r , (refectorium) s. vertrek voor ge-
Prov. De t r ê d d e m a n b r i n g t i t zellig samenzijn, ir. een gast- of proveniers-
p r a e t o a n . B. 563. — H y k o m t ef- huis. Halb. Lex. 660 en R. ind. T.2, 139«,
t e r o a n a s i t t r ê d d e l a e m , staat bij moot 1.) — Yn d e k a l d e w i n t e r f e n
anderen ten achter. — Ook als deeltal, in i t j i e r 1740 s i e t e n d e r f j o u w e r â l d e
de beteekenis van derde deel. — H y j o w t m a n t s j e s y n d e t r e e m t e r f e n i t St.
w y k s in t r ê d d e f e n i t l e a n o a n s y n : An t h o n i - g a s t h û s t o L j o u w e r t . R.
âlde mem. ; ind T ä, 139".
t r ê d d e h e a l , verkort t o t t r ê d d e l , num. t r e f f e , v. raken, treffen, het gemoed
derdehalf, twee en een half. — T r ê d d e l ! aandoen. I t t r e f t , trof', h a t of i s
sint, t r ê d d e l ûre, t r ê d d e l jier. t r o f f e n , t r e f f e n d e , t o t r e f f e n . (HL.
t r ê d d e h e a l e , s., een stuk land ter i t t r e f t , i t t r e f t e , h a t t r e f t . ) — D a t
grootte van 21/» pondemaat. — I t j o n g - t r e f t bûrman, de bliksem slaat bij
g û d r i n t y n 'e t r ê d d e h e a l e . hem in. — J o u s w i e r f o r l i e s h a t m y
t r ê d d e d e i s , ( t r ê d d e i s ) , adj. derde- t i g e t r o f f e n .
daagsch, om den derden dag terugkeerende. | Door toeval verkrijgen. I k h a b in m o a i
— De t r ê d d e d e i s k o a r t s . I p l a k t r o f f e n — D o m o a s t er l o t s j e
t r ê d d e k e a l s k o u , s., koe, die voor de der en i t lot- t r o f h i m . For hûs-hiem 1995,
de maal heeft gekalfd. — I k w y t g j i n a e r - | 54. — W y j o e g e n B e p p e in nije b r i l
d i g e r g û d a s i n t r ê d d e k e a l s k o u op h j a r j i e r d e i en d a t w i e r trof-
en in j o n g f r o u t n i n s k e . R. ind T.a, 295*. f e n , dat deed haar veel genoegen.
t r ê d d e l , num., derdehalf. Zie trêddeheal. goed gelijken. — D a t i s g o e d t r o f f e n ,
t r ê d d e p a r t , s. n. derde deel. van een portret. — H y i s m i n t o t r e f f e n ,
t r ê d s e l , s. n. hanetree. Zte tred. er is moeilijk een goed portret van hem te
t r ê d z j e , v. treden , stappen, gaan. Vgl. maken.
t r a e p j e. Comp. fortrêdzje. ontmoeten. — I k t r o f h i m b y o m k e
Ook met schreden meten. - I n s t i k i J a n . — I k k i n h i m n e t r i s t h ú s
l à n ef p l a k g r o u n t r ê d z j e . A. 107. i t r e f f e , als ik kom, is hij telkens van huis.
Vgl. ôftrêäzje. It t r e f t moai, det jy hjir b i n n e ,
t r ê d z j e , v, bespringen, coire, mire, van n o u k i n n e wy o e r l i z z e . — H o k o e
hoenders. Ook van kieviten en andere vo- i 't s a t r e f f e !
gels. — ! > e h i n is t r ê d d e , door den haan t r e f f e r , s., gelukkige toevalligheid. —
besprongen. B. 68, 427. Vgl. feitje. Halb. | I t is i n t r e f f e r , (een geluk) d a t i k j o
Lex. 639. I t h ú s fyn. — T r i j e s e i z e n s m i t e ? D a t

wumkes.nl
 TREF.
i s i n t r e f f e r ! — De i e n e l o t t e t o a n ,
d e o a r e fr i j : i t i s i n t r e f f e r .
t r e f l i k , adj. voortreffelijk, uitmuntend,
aehtingwekkend, aanzienlijk (vooral van
personen.) — I n t r e f l i k b o a r g e r m a n ,
voortreffelijk burarerman, die algemeen ge-
acht is. Fr. Wjn. III, 94. — T r e f l i k e
l j n e , deftige, achtenswaardige menschen.
t r e f l i k e n s , s. voortreffelijkheid, uitste-
kendheid. D y n t r e f l i k e n s d ê r k i n i k
n e t f e n s p r e k k e , niet van roemen.
t r e f t i c h , (HL t r i f t i c h ) , adj. deftig, aan-
zienlijk , degelijk, van gewicht, gezagheb-
b«nd, algemeen geacht. — T r e f t i g e m i n s -
k e n , A. 238 en 340. — A k k r u m i s i n
t r e f t i g e (aanzienlijke) í p l e a t s . R. ind
T.' 325&.
Ook ernstig, behartigenswaardig. — O,
j e u g d , ik s p r e k in t r e f t i c h wird.
R. ind T.a, 243«.
t r e f t i g e n s , t r e f t i c h l i e i d , s., deftigheid,
welvarendheid , gewiehtigheid. Swar t e
k l e a n , b y l d f e n t r e f t i g e n s , Sw. 1863,44.
t r e i l , s. touwerk, tuig aan een schip,
met alles wat er toebehoort. I n s k i p m e i
s e i l e n t r e i l . — R. ind T.2, 210*.
t r e i t e r j e , (bastaardw.) v., plagen, kwel-
len , sarren, Fra. maltraüer.
t r e k , s., trek, trekking. D ê r i s w o l
t r e k y n 'e s k o a r s t i e n . — O a n 'e
t r e k fen i t w e t t e r is i t to s j ê n , d a t
d e sy 1 i e p e n is.
— trek (uit de loterij, of bij het kaart-
spel). — J a n h a t [in t r e k ú t d e l o t -
t e r i j k r i g e . — Overdr. geluk, meeval-
lertje, buitenkansje. — T û z e n g o n n e
fen dyn n e e f e r f d , j o n g e ? D a t is
i n t r e k ú t d e l o t t e r i j , ook, d a t i s i n
h i e l e t r e k . Dim. trekje.
begeerte, verlangen. De t r e k k e n w a e r -
nimme. — Hja n a e m h j a r t r e k k e n
w a e r , wist haar slag te slaan. R. indT. 3 , 81*.
trek, smaak. — Us b a k k e r s y n b r e a
i s n e t f o l i e y n t r e k . — Compos. famyl-
jetrek, fortrek, aftrek, oertrek, omtrek, poe-
petrek.
t r e k b û g e l , s. baggerbeugel.
t r e k f e a j r t , s. trekvaart. Ook somtijds
l û k f e a r t , z. d.
t r e k f û g e l , s, trekvogel. Overdr. J e l
is i n t r e k f û g e l : h j a h a t a m p e r yn
a l l e s t ê d d e n fen F r y s l â n wenne.
wumkes.nl
312 TREK.
i t r e k ( s k i p p e r s ) i o n g e , m. de jager vóór
| de trekschuit. — T r e k j o n g e s binne
! f'aek r a r e b y s f e i n t e n .
t r e k k e , v. trekken. — I k t r e k , t r i e k ,
! (triik, trits,) ha t r i t s e n , t r e k k e n d e ,
t o t r e k k e n . — een prijs, een nummer
• trekken. — I n p r í i s ú t d e l o t t e r i j
t r e k k e . — B y i t l o t s j e n (voor. soldaat)
! it h e e e h s t e n û m e r t r e k k e .
Erven, voordeel behalen, onderhond ge-
I nieten. — O m k e d e a ? D ê r k i n s t û e k
y e t fen t r e k k e , n o n P i t e r ? — Hy
k i n j i e r s tûzen gonne ú t i t p i n s y -
i o e n - f o u n s t r e k k e . — F e n 'e e a r m f â l -
! den trekke.
Trekken b.v. van een schoorsteen, van
een sluis. De s k o a r s t i e n w o l n e t t r e k -
k e , — De M a k k u m e r s y l t r e k t s a f o l -
! Ie n e t m e a r , - a s d o 't d e m a r r e n e r
yet laeijen.
I Aantrekken, in den smaak vallen. — D e
d o m e n i j t r e k t i n h o p e n f o l k . — De
I s e g a r e n w i r d e in b u l t e t r i t s e n .
i Aftrekken van thee, koffie, enz. Dy
I thé s t i e t to t r e k k e n . — Ik ha swar-
! te beijen op j e n e v e r s t e a n t o trek-
! k e n . — Compos. foarttrekke, fortrekke, af-
trekke. Vgl. lûke.
t r e k k e b e k j e , v. trekkebekken, van
duiven; boertend ook van jongelieden. —
J i m m e (de jonggetrouwden) m o a 1 1 e m a r
l u s t i g t r e k k e b e k j e , dei o a n d e i ,
j i e r ú t , j i e r y n . Hett. Rymkes, 181.
t r e k k e r , s. m. turfgraver, veenbagge-
raar.
t r e k k e r , s. trekker (aan een schietge-
weer.l Compos. koarketrekker, skoentrekker.
t r e k k e r , s. pees, uiteinde der spieren.
t r e k k e r s - t i n t e , s., tent van deturfgra-
vers.
t r e k p a e d , s. n. pad langs een trekvaart,
voor de jaagpaarden van schepen. Zie trek-
wei.
t r e k p e n n e , - p i n n e , s, trekpen van
bouwkundige teekenaars, om straalrechte
lijnen met inkt te trekken.
t r e k p l a s t e r , - p l e i s t e r , (Dong.dl. p l e a s -
t e r ) , s. trekpleister, een pleister, die op
de huid wordt gelegd, om bv. inwendige
kwelling weg te nemen.
fig. iets, wat sterk aantrekt, als bv. een
! minnaar of minnares. — W o l S i j k e n e t
 TREK.
f e n R a e r d ôf t o w e n j e n ? — E i n é ,
h j a h a t d ê r in t r e k p l a s t e r .
t r e k p o t , (Noh. - p o à t ) , s. trekpot, thee-
pot, il. 439. R. ind T.3, 15».
t r e k s e l , s. n. treksel, zooveel thee als
men in eens gebruikt om thee te zetten. —
B û r w i i f , ha j y ek in t r e k s e l t h é
for m y t o H e n ? M.vn t h é b o s i s
l e e c h , en T r y n t h é k o e r k o m t j o u n .
— Dim. trekseltsje. I k s c i l g a u i n l y t s
t r e k s e l t s j e ha yn niyn l y t s trek-
p o t s j e . Fr. Hfr. I, 16. — I n l e k k e r
t r e k s e l t s j e (thé) m a k k e d e t o n g e
l o s . Sw. 1855, 20.
t r e k ' s k i p , s. n. trekschuit. — M y n s w e a-
g e r h a t d ê r j i s t e r y n 't D o k k u m e r
t r e k s k i p i n r a e r d i n g h a w n . R.ind
T.2, 324«. — Prov. M a n en w i i f b i n -
n e i e n , m a r n e t y n 't t r e k s k i p , daar
betalen ze voor twee plaatsen. — In boeke-
taal ook somtijds lûkskip.
t r e k s k i p p e r , s. m. schipper eener trek-
schuit. — H a s t i g e M a r t e n w i e r i n
t r e k s k i p p e r , m a r in t r e k s k i p p e r
is n e t h a e s t i c h , a s 't g j i n m a t t e n
is. (Woordspeling met den eigenn. Marten
(spr. Matten) e n h e t v e r b . m a t t e , m o a t t e .
Compos. trekachippers-jonge, scheepsjager
te paard; -hynsder, paard, dat de schuit
trekt: -hoarn, blikken hoorn, waarop ue
scheepsjager blaast; -line, lijn, waaraan het
paard de schuit trekt.
t r e k s k i p s - m ê s t , s., mast eener trek-
schuit. — Prov. S y n h i e r k r o l t a s i n
t r e k s k i p s m ê s t . — In de spreekt, veelal
trekskippers-mêst.
t r e k ' w e i , s., trekweg , jaagpad.
t r e k ' w i r k , s. n. trekwerk (bij banket- en
suikerbakkers.)
trelit', s. n. bijzondere drukte, beweging,
opschudding. — Yn i n j i e r h i e d e r
net sa'n t r e l i t yn j i f f r o u P l o m s
k o k e n w e s t ; R. ind T.a, 75".
tremyn', (Fra. douleur tormìnale), s., stuip
vooral bij kinderen, met bewusteloosheid
gepaard. — ü s l y t s e J e l l e l e i t y n
tremyn.
plur. treminen. De b e i d e t w i l l i n g e n
s t o a r e n op i e n en d e s e l d e d e i o a n
t r e m i n e n . R. ind T. s , 362*. Compos.
tremynset.
t r e m y n j e , v. lijden aan stuipen.
wumkes.nl
313 TRET.
t r e p , t r e p p e , vrij algemeen ook t r a p ,
t r a p p e , s. trap met verscheidene op- en
nederwaarts leidende treden, die te samen
: één geheel vormen. I n h o u t e n , in s t i e n -
! nen t r a p , t r a p p e , t r e p p e ! souder-
! t r a p , of t r e p p e : k e l d e r t r a p , - t r e p -
• pe. — Hy g i e t d e t r e p p e ( t r a p p e )
i d e i . — T r ê p o p s a l i c h t , t r é p ôf s a
| t r a e c h . Dr. E. Quickborn, 30.
! Eveneens: t r e p p e , t r a p p e voor eene
losse, draagbare t r a p , vooral gebruikt bij
het schoonmaken van hooge gedeelten van
een vertrek. H e l j e m y d e t r e p p e ( t r a p -
pe) r i s . — H j a s t i e t o p 'e t r a p p e
I ( t r e p p e ) t o h i m m e l j e n . — dim. t r e p -
| ke, trapke.
Ook wel t r e p p e , voor elke trede in het
bijzonder. De o n d e r s t e t r e p p e . — D e
b o p p e s t e t r e p p e . — Overdr. S i j k e
s t i e t o p 'e h e e c h s t e t r e p , h j a i s
d e b r e i d , staat in ondertrouw. — pi.
t r e p p e n . — Dy t r a p is t w e i n t i c h
t r e p p e n heech. — Dat lytse bern
k r û p t by d e t r e p p e n o p . — D e j o n g -
f a e m h i p p e l t r ê d by d e t r e p p e n d e l .
— H y is b y d e t r e p p e n d e l r ô l l e . —
T r e p p e n f o a r de d o a r f e n i n h û s ,
bordes. — fig. B a u k j e s c i l t o M a e i j e
d e t r e p p e n o p , gaat dan naar het ge-
meentehuis om te trouwen.
overdr. als graad van opklimming in rang.
H y is n j u n k e n l y t s e n fen t r e p t a
t r e p o p k l e a u n . — Nou s t i e t hy op
'e h e e c h s t e t r e p p e .
t r e p p e n s - l û k ' , s. n. luik in den zolder,
boven de treden van de trap. H y s t i e
k l e a r om y n i t t r e p p e n s - l û k t o
s p r i n g e n . R. ind T,2, 335». Vgl. fâl (val-
luik), souäersfâl.
t r e p s d o a r ' , s. deur voor een vaste trap,
t r e p - , t r e p p e n t s j e g e v e l , s. trapgevel
van een gebouw. I t s t ê d s h û s m e i d e
g r e a t e t r ep p e n t s j e - g e v el. Hûs-Hiem,
1895, 48.
t r e t t s j i n , (spr. trettjin), num., dertien,
A. 696. — U n d e r d e s a u n e n b o p p e
d e t r e t t s j i n , vooral dobbelspel op ker-
missen.
(De) t r e t t s j i e n n e , s. een stuk land dat
dertien pondematen groot is.
S t r e t t s j i n d e h e a l ' , num. (deeltal), dertien-
' de-half.
 TRET .
1
s., oude munt ter waarde van U rijks-
daalder, 62'/» ets. I n f e a r n t h é , d a t
k o s t e t k r e k t i n t r e t t s j i n d e h e a l . A.
Ysbr. (1861) 7.
t r e t t s j i n d e , num. (rangtal) dertiende.
t r e u r b e a m , s. boom met nederhangende
takken. Compoa. treur-esk, treur-yp, -iptr,
treur-wylch.
t r e u r e , t r e u r j e , t r ú r j e , Hulde I I ,
245, v. treuren, bedroefd zijn. 'k Mo a t
t r e u r e , G o d , sa y n n i c h l i k ! R. ind
T.9, 235».
Overdr. I t w a e r t r e u r t , het is stil,
zacht weer met betrokken lucht.
t r e u r i c h , t r u r i c h , adj. en adv. treurig,
bedroefd, n a a r , donker. — I k w i e r s o m s
t r u r i c h y n 't g e m o e d . R. ind T.2, 236».
— Dat s j u c h t der t r e u r i c h út, jon-
g e ! I t s p y n l e e c h en de s i n t e n op!
— D ê r s t i e 't f o r h e i a t r e , t r e u r i c h
h i n n e . v. BI. Bik. 71. — I t t r e u r i c h
h e r t o p r o m j e . R. ind TV, 237». — I t
w a e r ia t r e u r i c h , zonder zonneschijn,
met windstilte.
t r e u r ' s p i l , s. n. treurspel, tooneelspel
met een droevig onderwerp.
t r e u r ' t o a n i e l , s. n. droevig schouwspel,
-aanzien. — I t i e n e b e r n d e a e n i t o a r e
min, dat wier my d ê r in t r e u r t o a -
niel!
t r e u z e l b û s e , s. f. treuzelkous. B 308.
treuzelaarster, die treuzelt, talmt met
haar werk,
t r e u z e l i c h , adj. treuzelachtig, talmend,
traag. Sw. 1856, 67.
t r e u z e l j e , v. treuzelen, talmen.
t r e w a n t ' , s. (baataardw.) trawant, vol-
geling, begeleider. — I n t r e w a n t f e n m y n -
h e a r R o u n p o a t (duivel). R. indT. 8 342".
t r é w e s , s, (baataardw.. (Fra. Irève, wapen-
stilstand), verpozing, ontapanning, ruat,
genot, iets wenschelijks.
M e i o p b r i l l o f t ? W i s , d a t is t r é -
w e s for m y ! — J a , sa'n k o u , d a t
w i e r a l t r é w e s , een begeerlijk iets. H.
S. — I t i s h j i r g j i n t r é w e s f o r m y ,
het deugt hier niet voor mij. R. ind T.8,
344". — R j u e s w i e r e b e a m m e n , t r o c h
d e w y n d e l r a m a e i d e n 't p a e d o e r -
k e i l d , k r ú s l i n g s o e r in-o a r r e n h i n -
n e ; h j i r oer k l a d d e r j e is n i n t r é -
wes.
wumkes.nl
314 TRIED.
i t r e w y n ' , (yn) (oud-Fr. t r i u w e n a, on-
trouw onrust), expr. adv,, in wanorde , in on-
rust in opschudding , van streek. — De b o e l
yn t r e w y n j e i j e , in wanorde brengen.—
K o m f r j e o n e n , j i m m e b r i n g e al-
l e s y n t r e w y n . R.ind T.a, 179*. — By
m a t r o a z e n en k l i t s e n 'slordige en lichte
vrouwen) l e i t a l l e s y n t r e w y n . A.
671. — W y s i e t e n b y d y â l d e l j u e
f r e d i c h o a n 'e m i e l t y d , do k a e m d e
s o a n d r o n k e n t h ú s en b r o c h t a l l e s
y n t r e w y n . B. 166.
t r e w i n ' k e l , s. slag, klap , stoot. — I m-
m e n i n t r e w i n k e l j a e n , een slag ge-
ven. — K e i m p e j o e c h d e â l d e p u n t -
h o u n i n t r e w i n k e l . R. ind TV, 77*. —
I k j o e c h m y s e l s in t r e w i n k e l f o a r
d e h o l l e . R. ind T.a, 26».
t r e w i n k e l j e , v. een slag of stoot geven.
t r i b e l , adj. tegenstrevend, ontevreden
I morrend en knorrend. — H w e t b i s t e
j t r i b e l . j o n g e , lastig gehumeurd!! Vgl.
; tribelich, tribelje, fortrihelje.
t r i b e l i c h , adj., onzeker, vooral gebruikt
! omtrent de weersgesteldheid, wanneer de
lucht meer of minder bewolkt of regenachtig
en winderig is, en er niet op valt te ver-
trouwen , dat het weer spoedig naar wensch
zal veranderen. T r i b e l i c h w a e r , on-
bestendig weder, met regen en wind.
t r i b e l j e , v. onbestendig zijn van het we-
der. I t w a e r t r i b e l t sa h w e t h i n n e <j
e n wer. Ook weJ: gelukken, slagen van í
een arbeid met wisselvalligen uitslag (veel-
! tijds met eene ontkenning). I t w o l m a r '•
n e t t r i b e l j e , 't gaat niet naar wensch.
| Halb. Lex. 577. Vgl. fortrihelje, mistribelje .
ì en tsjintribelje. j
t r i e d , s. gesponnen draad. — I n t r i e d j
i j e r n , garen. — I n t r i e d s i d e . — D a t j
I is n a e i d m e i i n g l e o n e n i d l e e n i n J
j b a r n e n d e t r i e d , het is haastig en slecht 1
genaaid: .1
; draad van een weefsel. — Op 'e t r i e d ;
! n a e i j e . — Zindelijke vrouwen zeggen : D a t ì
w y t g û d i s s k i ë r o p ' e t r i e d , grijs op den î
I draad, niet zuiver, rein wit. — D a t h e a r k e :i
| r i n t deis m e i w y t f o a r ' t b o a r s t , mar >
I 't i s s o m s d a n i g e s k i ë r o p 'e t r i e d . ?
| Een gespannen draad bij m etselwerk, spit- '
t e n , enz. — S a r j u c h t a s i n t r i e d . '
j Overdr. — I t h i n g e t o a n i n s i d e n (
 TRIED.
t r i e d , het hangt van een kleinigheid af.
— It l i b b e n h i n g e t oan in t r i e d ,
het is zeer gevaarlijk. A. 553. — O a n i e n
t r i e d w e i , (onafgebroken), k i b j e . Ind.
B, 138. — Hy is op 'e t r i ed , op zijn dreef.
B. 262. — H y is d e t r i e d k w y t , ook
b j a s t e r , hem ontgaat het verband enden
samenhang van zijn verhaal of betoog. —
F o a r de t r i e d k o m m e , op den voor-
grond treden, zijn gevoelen uiten. - - H w e t
f o a r de t r i e d b r i n g e , met iets voor
het licht komen, te voren brengen. — De
g o e d e m i n s k e h e l l e t û t de g o e d e
s t e a t íen i t h e r t e g o e d e dingen
f o a r de t r i e d ,
— H j a is l i b b e n op 'e t r i e d , levens-
lustig, opgewekt. — I t r i n t g l ê d f e n 'e
t r i e d , het loopt goed los. — M e n m o a t
by de t r i e d l a n s , orde en regelmaat
houden. — D e r r i n t i n g o d s t s j i n s t i g e
t r i e d t r o c h i t b o s k , het heeft eene
godsdienstige strekking.
Metaaldraad: Dy f û g e l k o u w e i s f e n
i z e r - of k o p e r t r i e d .
Het ruwe, oneffene, langs het scherp van
een pas geslepen mes, schaats, enz. —
De t r i e d f e n i t m ê s s l y p j e . — De
t r i e d f e n d e r e d e n s r i d e . — Op i n
w i n t e r , d e t h j a r m a n en d o m e n ij de
t r i e d r i s f e n de r e d e n s ô f r i d e s c o e -
n e , . . . . M. Jakk. 16.
de draad van een schroef.
Ook vezel ('van hout en vleesch.) H o u t
t s j i n d e t r i e d y n snij e. — Overdr. I t
r i n t t s j i n de t r i e d , het wil niet vlotten.
Dim. triedtsje. I n t r i e d t s j e j e r n . —
I k m o a t in m a n n i c h t r i e d t a j e . s t a -
b a k (een pruimpje) h a b b e. Compos. bes'tel-,
goud-, koper-, kram-, raffel-, silver-, sink-.-U-
sel-, stikel(poat)-, tillegrae†tried.
t r i e d d e r i c h , adj. met draden er ín, vooral
van peulen. De t u s s e - e a r t e n b i n n e
t r i e d d e r i c h , as se f o a r i t k o a i t s j e n
n e t g o e d ô f - t r i e d d e b i n n e , als de dra-
den er vóór het koken niet goed zijn afgehaald.
— Compos. l a n g t r i e d d e r i c h , langdra-
dig , wijdloopig. Vgl. diverstriedderich.
t r i e d - r i d e , v. de draad (het ruwe aan
den scherpen kant van een pas geslepen
schaats) wegnemen, door er een poosje op
te rijden. — J a n k e i s o p ' e g r ê f t o a n
't t r i e d r i d e n .
wumkes.nl
315 TRIEN.
t r i e d ' r j u c h t , adj. Zoo recht als een ge-
I spannen draad bij timmerwerk , spitten, enz.
t r i e d ' t s j e w i r k , s. n., goud- en zilver-
i draadwerk, zoogenaamd canUtte-v/eA , veelal
i voorkomende op de oude sieraden, die door
j de Friesche vrouwen werden gedragen. B. 60.
t r i e d z j e , (spr. trjidzje), v., peulen van
slaboonen en snijboonen van de draden ont-
doen. - Hy w o e h a , h j a s c o e de
b e a n t s j e s t r i e d z j e . Vgl. óf-, outriedzje.
t r i e l l i n g , (spr, trjilling) s. drieling, éen
der drie kinderen tegelijk uit éene moeder
geboren.
Oudtijds ook voor een soort van uit hout
gedraaide beker. Zie volgend artikel.
t r i e l l i n g , s, drieling, een van hout ge-
draaide beker. — M e i t r i e n h r e a f i e d e
J y s e ; y n e a c h w i e t l a u w g j e J y se
ú t 'e t r i e l l i n g f o l f o r t r i e t . Gij spijst
i ze met tranenbrood en laaft ze met tranen
uit een drieling. G. J. 1, 164. Ps. 80, 6.
(Zie Epkema Wdb. 496.)
t r i e m e , t r i e m e i , t r i m e (Dant.dl. Tietj,
s., reeks , een lange lijst, eene rekening met
veel posten, een lang relaas. — I n l a n g e
t r i e m e y n 'e k r a n t e . Fr. Hfr. IV, 275.
Hy e a m e l t oan ien t r i e m e wei. —
De T r i e m e , lange buurt langs den weg
onder Westergeest. — Zie ook Johan Wink-
ler. Friesche Naamlijst, 403.
t r i e m e l j e , t r i e m j e , v., zeuren, verve-
lend praten. Zie seure.
t r i e m m i c h , t r j i m m i c h , t r i m i c h , adj.
een weinig vochtig, muf; ranzig, garstig.
En d ê r f r i e t e n h j a d e n fen d a t
t r i e m m i c h â l d b a r g e s p e k by. B. ind
T.2 XXV". Zje: trang, triemich. Halb. Lex.
596.
t r i e n , s. traan (uit het oog). — S y n m e m
h a t a l m a n n i c h t r i e n om h i m lif-
t e n . — Plur. triennen (spr. trjinnen).— L i t
m y n i n t r i e n n e n s j o n g e || M y n
b o i k e j o u d y d e l . — B. ind) T.a, 18 a ,
— T r i e n n e n a s b a l s t i e n n e n , tranen
met tuiten. A. 708. — Zie bargetriennen, en
breidstriennen. Dim. trientsje.
t r i e n ' é a c h , (spr. t r j i n e a c h ) s., tranend
oog van droefenis, of door ziekelijke aan-
doening. Halb. Lex. 821. Dim. pi. t r i e n -
e a c h j e s , van kinderen.
t r i e n ' e a g e r , (spr. f r j i n e a g e r) s., eene
zaak, of daad, die diepe droefheid verwekt en
 TRIEN. 316
tranen doet storten. — D a t s c i l i n t r i e n -
e a g e r w i r d e , dat zult ge nog moeten
beschreien. Ook: een tocht door een kou-
den, snerpenden wind, welke de oogen doet
tranen. — I t g i e t f l a k y n de e a s t e w y n
o p : d a t s c i l in t r i e n e a g e r j a e n .
t r i e n e a g i c h , (spr. trjin-), adj., met tra-
nende oogen. A. 466. — In â l d t r i e n -
eagich minske.
t r i e n e a g j e , t r i e n w e t t e r j e , (spr. trjin)
v., tranen in de oogen krijgen, b.v. door het
schillen van uien, door loopen tegen den
wind bij guur weder, door hoesten, enz. -
Men s e a c h sa fûl s o m s , d a t y e n de
e a g e n t r i e n w e t t e r e n . Fr. Hfr. III, 192.
t r i e n j e (spr. t r j i n je) v. tranen storten,
weenen. - - I k m o a s t m e i t r i e n j e n d
e a c h f o r l i t t e || M y n â l d ' n e h û s e n
h e a r . Sw. 1899. 5. .1. fen 'e G a e s t m a r .
Klankboarne. 7.
t r i e n ' n e n d a l , s. n. tranendal, de aarde in
tegenstelling vanden Hemel. — I n o a r r e ,
(grootmoeder) d y 't n e i l a n g o m n e u l -
j e n (dralen) d i t t r i e n n e n d a l g o e n d e i
s e i . R. ind T.2, 30".
* t r i e n ' n e w i e t , s. n. tranen. Eman. 37.
— H j a r f r e u g d e g l â n s g e t b l i e r . ||
T r o c h it t r i e n n e w i e t der smerte,
H. S. Bloml. 108.
t r i e n t s j e , v. tranen storten. — H y b i-
g j i n t t o t r i e n t s j e n , (meest van kinderen).
t r i e n w i e t , adj. nat van tranen.
t r í j e , ( t r a e , Hl. trooi, Schierm.) num.
drie. — Prov. T r i j e is s k i p p e r s - r j u c h t
en i e n f o r d e f e i n t . Vroeger, toen ook
van uit Holland komende tabak in Fries-
land belasting werd geheven, mocht ieder
äehipper voor eigen gebruik drie pond aan
boord hebben en één voor den knecht. Deze
vier pond was vrij. Fr. Volksalm. 1840,
130.
t r j j e b o t ' s e n s , (spr. trijbot'sens, trebot'
sens) s., geldswaarde van 7Va cent. — Dy
pântsjes kostje mar trijebotsens
i t s t i k . — Y n 't j i e r f e n t r i j b o t ' s e n s ,
do 't d e n o c h t e r e n k e a l l e n o p 't i i s
d o u n s e n , — d o 't d e k i k k e r t s i n
t s j e r k e r i e b i l e i n e n , schertsend: als of
dit of dat is geschied , (wat nooit geschied
is). Volks-sechje.
t r j j ' e d e k k e r , s., schip met drie verdek-
ken, (oudtijds groot oorlogsschip. — H j a
wumkes.nl
TRIJE.
hie m a r ien e r f g e n a e m en d a t w i e r
: h j a r b r o e r s s o a n , d y 't of f i s i e r o p
i i n t r i j e d e k k e r w i e r . — Overdr. ook
voor een groot en zwaar vrouwspersoon.
; t r j j e ' d e e l , (Kleistr.), s. n., deel van het
trektoestel aan eenen ploeg, welke door
I drie paarden getrokken wordt.
t r y ' e f á l d , s. n. drievoud. S e i s i s i t
t r i j e f â l d fen t w a .
t r j j e f â l d i c l i , adj., drievondig, ook voor:
drieëenig. De t r i j e f â í d i g e God. ld.
1878, 88.
t r j j e ' h o e k , s. driehoek, triyonum. Ook
voor h e a - t û k e , hooiroede met twee weer-
haken aan de punt.
t r y e h o e k i c h , adj. driehoekig.
t r ü ' e k a n t , s. voormalig hoofddeksel van
een predikant, steek. Ook voor een oever-
plant, soort van bies. Dim. trijekantsje, ld.
11, 87.
t r j j e k a n t i c h , adj., met drie zijden, -kan-
ten. — In g r e a t , t r i j e k a n t i e h h o e d
s i e t h i m d j i p y n ' e e a g e n . R. ind T.'
, 14a. Hett. Rymkes 119. — I n t r i j e k a n -
i t í c h t ú t , Aid. 127. Vgl. trijetút.
I t r y e - k e r t i e r s , adj. */4 duim dik. —
' T r i j e - k e r t i e r s h o u t . — Vgl. †ü†kertiers
> t r i j ' e k l e u r , s. driekleur, de Nederland-
! sche vlag.
• Ook wel voor een driekleurige kat. — I s
! d i t j i m m e k a t , dy t o s i i k is? — N é ,
!
u z e s w i e r in t r i j e k l e u r .
! t r y ' e k l e u r i c h , adj. driekleurig, met drie
kleuren. — I n t r i j e k l e u r i e h k a t s j e .
t r i j ' e k l e z o a r , s. drieklezoor, metselsteen,
waarvan een vierde deel der lengte is afge-
i slagen.
I Overdr. voor een nog niet volwassen dier
1
of mensch. — Sa'n t r i j e k l e z o a r ! S j u o h t
d y d e f a m m e n a l n e i de h a k k e n ?
t r j j ' e m ê s t e r , s. driemastschip.
trjj'epoat,, s. driepoot. — De s k o e n - .
m a k k e r s i t o p 'e t r i j e p o a t . Meer alge-
i meen: s k o e n m a k k e r s - s k a m m e l . Zie
i ook: trijeskonk.
j t r j j ' e p o a t i c h , adj. met drie pooten. —
In t r i j e p o a t i g e tafel.
t r i j ' e r i s , adj. en adv. driemaal. — Hy
j û c h t b y 't t r i j e r i s h i l l i c h . Salv. 29-
trjj'erlei, t r ê d d e r l e i , adj. drieërlei, ü s
m e m hat- t r i j e r l e i j e g û d f e n d o k t e r ,
i e n d r a n k om y n t o n i m m e n , i e n
 TRIL. 317
om t o g o e r r e l j e n , en s ã l v e om t o
sm a r r e n .
t r j j ' e s k o n k , s. het zitbankje van een
schoenmaker. As b a e s o p s y n t r i j e -
s k o n k sit, s j o n g t er f a e k it heech-
s t e l i e t . Ook t r i j e p o a t . z.d.
t r i g ' e s p e e n , - s p i e n , s. koe, waarvan
slechts drie der uiers melk doorlaten. A,
545, B. 149. Vgl. trije-ûr.
t r y e s p r o n g , s. driesprong, p u n t , waar
drie wegen samenloopen.
Ook gang van een paard, welke het mid-
den houdt tusschen draven en galoppeeren.
— D a t h y n s d e r r i n t út in trije-
sprong.
t r j j ' e t i n i c h , adj. voorzien van drif tan-
den, van een werktuig, in t r i j e t i n i g e
foarke.
t r i j e ' t r i e d s , adj., uit drie draden vervaar-
digd. T r i j e t r i e d s t o u . — Dy k o f j e
s m a k k e t as t r i j e t r i e d s b û t e w e t t e r ,
schimpend van slappe koffie gezegd.
t r j j ' e t ú t , s. driekante hoed, steek. Zie
trijekant.
t r i j ' e t ú t , 8., ouderwetsche olielamp met
drie tuiten. Ook: t r i ] e t ú t s - l a m p e .
trjj'e-ûr, s. koe, die slechts met drie van
de vier uiers melk geeft. Zie trijespeen,
-spien.
t r y k ' t r o k j e , t r y k t r o t s j e , iWons.), tri-
t r o t s j e , v. sarren, tarten , tergen, uitda-
gen , hoonen, lasteren. L é s t e n w a e r d
i k h w a t t r y k t r o k k e , Forj. 1894, 150.
— En h e n ! i e n i g e f e n d e s k r í ft ge-
l e a r d e n s e i n e y n h j a r s e l s : „Hy
t r i t r o t t e t God." Halb. Matth. IX, 3. —
Dou h a s t h i m s a l a n g t r i t r o t t e , d e t
h y dy d y n t w j i l l i n g e n o n t n o m m e n
h a t . R. ind TV, 363*. Vgl. trotsje.
t r i l d e r i c h , adj. bevend. — T r i l d e r i g e
h a n n e n . — In t r i l d e r i c h l ú d . — D r o u
l a e i ' t m ê d , y n s i n n e d r ô g e ; || T i l -
d r í c h , t r i l d r i c h f e n 'e d r o e c h t e
W i e r n de k i m e n . Forj. 1901. 156.
t r i l d e r i g e n s , t r i l d e r i c h h e i d , s. het
beven.
t r i l j e , v. trillen, in trillende beweging
zijn, bibberen, beven , sidderen. — As t r i l t
en s k o d ' t d e w r â l d | | D e f r o m m e t r i l -
l e t n e a . Salv. 19. — De s n a r e fen d e
fyoele t r i l l e t — T r i l j e fen k j e l d ,
f e n s k r i k , fen* e a n g s t m e . — H y t r i l -
wumkes.nl
TRIN.
;
l e t fen k j e l d as in w e t t e r h o u n . —
Fij, h w e t w i r d ik k j e l ! Ik t r i l j e
der f e n . — F y t , m y n l e a d y t r i l j e ,
'i íbeven), R o a i t s k e , r i n s t c w e i ? G. J.
1
I, î? — Triv. I t h i m d d e t t r i l l e t m y
(van angst) f o a r i t g a t . Vgl. oanstiette.
\ t r i l k e r , t r i l k e r s t ô k , s. lange staak,
| schippersboom, ook d r i l s p i e r (z.d.), om
| er een zwaargeladen praam , door iemand,
die op den wal loopt, mee voort te duwen.
Vgl. trilhje.
t r i l l e b i l , s. n. gestold vleesehnat, glib-
berige zelfstandigheid.
t r i l l e b i l l i c h , adj. op „trillebil" gelijkend;
Stjerreskot is s o k trillebillich
gûd.
t r i l k j e , een schuit of praam voortbe-
wegen met een t r i l k e r . z.d.
t r i l l i n g e , bij G. J. ook: t r i l l e , s. trilling,
beving, siddering, schudding. — D e t r i l -
l i n g fen in s n a r e . — L i t t ' b e r g e n
d a v e r - d r o a n j e y n t r i l l ' . Laat bergen,
door trilling, dreunen dat het davert. G.
J. I , 156. Zie Epkema, 497.
t r i m , adj. (Barradl.) taai. De o e r w â l
i s t r i m . A. 719. B. 99. Winkl. Dial. 1,429.
t l ï m ' d e e l , derde deel, derde gedeelte.
Leeuwarderadeel was oudtijds onderscheiden
in drie t r i m d e l e n , a l s : N o a r d e r t r i m -
j d e e l ; d a t w i e r S t i e n s m e i de doar-
[ pen dêr o m h i n n e ; — M i d d e l trim-
j d e e l ; d a t w i e r d e k l o k s l a c h (het
rechtsgebied) fen L j o u w e r t : en i t an-
der t r i m d e e l , dat wier Wirdum
m e i de o a r e ' oml izz e n d e d o a r p e n .
I t r i m e , s. sport (van een ladder). Overdr.
j Fyt, nou bin i k o p ' e h e e c h s t e t r i -
I m e , nn ben ik de bruid. (Prov.)
Compos. In sechttsjintrime-ljedder, lad-
der met zestien sporten.
trymje, triemje, trjimje, trimje,
v., muf, ranzig worden, b.v. van spek, enz.
B. 19. Vgl. triemmich.
t r i n s , s. trens, lis of lus op een kleed om
er een haak of knoop in te hechten. A. 570.
i Ook teugel, maar zonder ijzeren toom. B, 178.
t r y n - t r o b b e l - o e r - ' e - g o a t t e , s. f. schimp-
naam voor eene wilde babbelachtige meid.
Vgl. Master Habbema, 46.
t r i n t e n , adj. en adv. netjes (vaak van
een ijdel mensch.) A. 600. J í n t e n en
I t r i n t e n , aardig en netjes. — H j a g l i m -
 TBIN. 318 TBOAI.

d e e n f l i k k e r e a s i n s t j e r 1| S a t r i n - rijders) n e i D o k k u m of L j o u w e r t . Fr.
t e n e n s a g l ê d . R. ind T.3, 275", Hfr, I V , 44.
deftig loopeude, met afgemeten passen. — t r i u w , Dongdl. s. duw, stoot, druk. —
H j a r f i e t (voeten) |j Dêr-'t h j a 'm a l - ! l u i m e n in t r i u w j a e n . — Dim. t r i u w-
t y d , l i c h t en t r i n t e n j| Op t o - k e . - H j a j o e c h h i m in t r i u w k e
m i e t t e f l e a c h . — Hj a s e t t e d e f o e t - ; (lichte stoot) e n d e r t û m e l e e r h i n n e .
j e s a l t y d sa t r i n t e n d e l , d a t elk er — I t t r i u w k e , (zachte handdruk) d a t h y
n i g e t o a n h i e . Fr. Leshoek, 132. k r i g e , sei h i m , d e t hja sines wier.
Ook dartel, vurig (van een paard). — — I t w i e r m y n d o e l n e t , om s a ' n
Hja h i e n e d ê r in m o a i t r i n t e n w a r b e r s t r i d e r in t r i u w to j a e n .
h y n s d e r op 'e s t a l , d a t s a t o s i z z e n Forj. 1902, 198. Vgl. dof, dou en dúst.
n i n s l a c h n o c h d i e n h i e . R. ind T.a t r i u w k j e , v., zacht lief koozend drukken.
80". — D e n t i l t h j a d y ú t 'e g l û p e , || E n
t r i n t e r , s. driejarig paard. t r i u w k e t e n t u t e t d y sa. R. ind T.3, 2'.
trynwees'ke, t r y n w e e s t e r , s. Enk- t r i u w e , v. duwen, drukken. I k t r i u w , i k
huizer aagtappel. Zie Aeehje. t r e a u , ik ha t r e a u n , t r i u w e n d e , to
tripje, trippelje, tripkje, tripkelje, t r i u w e n . — S t i l j o n g e , ef ik t r i u w
v. trippelend, n_et korte passen loopen. — d y y n 'e k e l d e r ! — P i t e r s c o e ú t ' e
D e j i ffe r s t r i p k e n h e e l t r i n t e n o e r a p e l b i t e , m a r do 't m a s t e r i t s e a c h ,
d e b r ê g e . Fr. Hfr. X, 7. — R e i n o u t r e a u e r h i m r i n g e n y n 'e b û s e , ver-
m e i h j a r l y t s e f o e t s j e s , d y 't s a i borg hem in den broekzak. — D y , d y ,
l o f t i c h j e s t r i p p e l j e . Forj. 1902, 81. s c o e i k w o l t r i u w e (drukken), T i c h t ,
3
t r i p ' t r a e p j e , v. trippelend loopen (van t i c h t , d j i p o a n m y n h e r t . R. ind T. 18*.
paarden). H j a t r i u w t h j a r b e r n t s j e o a nit
t r i p ' t r a p . s. loop van een paard, dat b o a r s t , s a I j e a f l i k j e s e n t r o u . Dr.
niet naar den eiseh der sport draaft. Vgl. E,, Quickborn, 26. — En h o 't m e n 1 et-
trijesprong. t e r t r i u w t e n w r i u w t , || I t w o l n e t
t r y p > s- trijp, geweven fluweelachtige û t : i t m e a s t e b l i u w t . W. Faber, De
stof. De W i e r u m e r s d r a g e S n e i n s B e r n e w r â l d . (Frysk Lieteboekje, no. 23.)
j a m k t r i p e n toffels. ! Compos. del-, foart-, op-, ta- weitriuive.
t r i s , s. (het) torsen van een zware vracht. t r i u w e r , s. liefkoozende druk van hand
— D ê r h a w i k i n h i e l e t r i s o a n , of lippen. — De b o a s k , d y ' t m e i t û -
zooveel als ik maar dragen kan. Ook aan- z e n t r i u w e r s f e n l i p p e n en h a n -
t a l , menigte. — I n h i e l e t r i s b e r n . n e n b i s e g e l e w a e r d , w i e r s l e t t e n .
H. in G. J. 210. Vgl. trits. R. ind T.2, 362'.
t r y s t , (bastaardw.). Fra. tritste, adj. treu- t r i u w e l t s j i i s , s. zachte , min duurzame
rig, droevig, n a a r , akelig. | kaas. A 796. — S a s k e m o e i s o c h t h i m
Ook; t r y s t i c h , somber, van weersge- o e r to h e l j e n m e i t i g e s w i e t e k o f j e ,
steldheid. I t i s d e h i e l e d e i t r y s t i c h m e i k o e k e e n t r i u w e l t s í i s . R. ind
waer. ; T.3, ïi*.
t r y s t e n s , (bastaardw.) s. droefheid. — Sy n Hja g e n e a r r e n h j a r m e i m ô l k e ,
t r y s t e n s b i g j i n t h w e t to bikom- t r i u w e l t s j i i s , waei, h w e t m o a l k o s t
m e n , hij wordt opgewekter. is minder treu- en g r i e n t e. Ibid. 27".
rig gestemd. t r j i m , adj., muf, vochtig, ransig. Zie
t r i t i c h , num. dertig. triemmich.
t r i t i g e r , s. iemand van dertig jaar oud. t r j i m j e , v., muf. ransig worden. Zie
Hij ís i n g o e d e t r i t i g e r , s a s k a t i k trymje, triemje.
him. \ t r ú r j e , v„ treuren. Zie: treure, treurje.
t r i t r o t s j e , s., sarren , tarten , tergen , * t r o a i , s. loop, draf. — S a t w i n g t se
uitdagen , hoonen. Zie tryktrokje. i t h o r s (paard) l o f t s , r j u c h t s ; d e n
t r i t s , s. a a n t a l , troep, gezelschap. — o p i n t r o a i (draf) G. J. I, 87.
D e n w e r m e i i n h e l e t r i t s (schaatsen- t r o a j j e , v.. vleien, iets toegeven aan

wumkes.nl
 TROAIJ, 319
iemands luimen, leiden. — H e i t w i e r
h w e t t e s t o e f en s t i i f : II M a r lis
m e m w i s t h i m t o t r o a i j e n . R. ind
T.s, 398 6 . — fig. Minzaam tot zich trek-
ken , aanhalen , stoeien. 11 w i e r , e ft d e
p r o n k s k e t û k e n í'en de b l o e i j e n d e
f l e a r b e a m it e a r m e l i k , donkere
t e k j e fen it l y t s e h û s k e t r o a i d e n .
Hûs-Hiem 1891, 169.
tot iets overhalen. — S p a n j es m a c h t
en 't M o a r s k e s w i r d || T r o a i j e m y
n e t f e n m y n w i r d . R. ind TA 100".
*troaije , v. draven, loopen. — Vgl. troai;
ook naloopen. — De b e r n t s j e s t r o a i j e
m e m a s e i n e p i k e n n e i . A. 340, 706.
Lex. 598.
t r o a n , t r o a n e , s., troon. O c h ! m o c h t
ús b e a , ho s t a m'r j e n d e k , || T a o a n
d y n T r o a n e k l i m m e . ld. II (1855), 1.
Vgl. ook: trean.
t r o a n j e , s. troonen. Vgl. treanje.
t r o a n j e , (spr. -oà-) s. gelaat, aangezicht,
tronie, pi. troanjen en troanjes. „As j i m -
me f ê s t j e , s j u c h n e t s û r en b i n é -
p e n , l y k as de s k y n h i l l i g e n ; w a n t
h j a m e i t s j e h j a r t r o a n j e s on s j u c h ,
det hja de m i n s k e n m e i h j a r fêst-
j e n y . n ' t e a c h f a l l e . Halb. Matth. 6, 16.
— Mei'n o p t e i n h e r t ' en f r e u g d op'e
troanje. Salv. Ps. 147. — D o n s t r e a -
k e s t e m y n t r o a n j e s ê f t , E n s t i l is
't û n í o r s t â n . Dr. E., Quickborn, 5. —
Hja f a i t n e t ôf. h j a w a e i t n e t w e i ,
H j a r t r o a n j e is f r i s k en r e a d . Al-
daar 30. Ook wel: t r o a n j e m i n t.
t r o a z e , (Wrk.) s. verkoudheid, droes.
Vgl. trudte, troeze, trúze.
t r o a z i c h , (Wrk.) adj. verkouden. Vgl.
Iruäzich, troezich, trúzich.
t r o b ' b e l d r a f k e , s. n. sukkeldrafje R. P.
As jimme, 64.
t r o b ' b e l j e , d r o b ' b e l j e , v., met aan-
eengesloten beenen springen, (jongensspel)
A. 706, 714. — De j o n g e s t r o b b e l j e
oer 'e g r e p p e l . -- Ook wel huppelen. De
k e a l t s j e s t r o b b e l j e oer de g r o u n .
V. d. M. Suchten, 33. - T r o b b e l j e o e r
'e f l i e r , dansen, Fr. Hfr. XII, 198. — Overdr.
h i t m a r w a e i j e ! s e i t de s é m a n , as
in s t e v i g e p û s t e r s y n h o u t e n w r â l d
° e r de p i k e l t r o b b e l j e l i t , Fr. Hfr.
Hl, 137.
wumkes.nl
TROCH.
t r o c h , praep. en adv., door. — T r o c h
it h û s r i n n e . — T r o c h de w i n t e r
k o m m e . — T r o c h d e n o a s p r a t e. —
T r o c h de f i n g e r s sjên. — T r o c h
f j û r en t r o c h w e t t e r j j G e a n . f l e a n
i k f o r dy. R. ind T.s, 18*.
als adv. — L i t my d e r t r o c h ( g e a n ) !
— De s w o l m is t r o c h ( b r i t s e n ) . —
T w a n ij e h o e d d e n y n i e n j i e r , d a t
k i n d e r n e t t r o c h , is te erg. — H y
i s t r o c h o n d o g e n s k . — T r o c h en
t r o c h (door en door) si ik. Hiervoor ook
troch-ende-w er-troch. — Troch-ende-
w e r-t r o c h d ô f.
als expr. adv.: -— T r o c h ' - e n - d e i (da-
gelijks) s m o o k i k g j i n s e g a r e n . —
H y g i e t F r e e d s t r o c h - ' e n - t i i d s (ge-
woonlijk) n e i L j o u w e r t . Hiervoor oök:
t r o c h - ' e n - b a n k of t r o c h - d e - b a n k . —
Dat forteltsje, dat roun der by
t r o c h , was ver van waar, R. indT. s , 210*.
— Ik bin der û n d e r - t r o c h ' mei de
i e r d a p p e l s , heb ze onder de waarde ver-
kocht.
t r ô c l l , s„ toegang tot de bun van een
vischaak. B. 107.
t r o c h , t r ô g e , s. trog, voederbak van
de varkens of'ander vee. Prov. Sa s m o a r c h
a s i n t r ô c h , van vaatwerk, dat er onzin-
delijk uitziet. — Dy â l d k e a r e l g i e t
m e i d e b a r g e n o a n 'e t r ô c h , ziet er
door en door onzindelijk uit. — D e b a e r c h
w i r d t n e i d e t r ô c h , het varken groeit,
naarmate het voedsel krijgt. A. 547.
Ook: b a k t r ô c h , b r e a t r ô c h en
t r ô c h s - l i d , deksel eener baktrog.
Compos. barge-, hynste-, kealle-, Icoel-, sleep-,
slyptroch.
t r o c h a r b e i d z j e , v. aanhoudend voort-
werken. — H y a r b e i d e t s a ' n g o d -
g â n s k e dei troch.
Ook kneden , dooreenwerken. D a t d a e i
i s g o e d t r o c h a r b e i d e.
t r o c h - a v e n s e a r j e , v. doorwerken, zijne
handelingeu voortzetten. — H e i t a v e n -
s e a r r e m a r s t i l t r o c h en e ì n l i k s
h i e er i t s p i l f o a r - i n o a r .
t r o c h b a b b e l j e , v., aanhoudend babbelen_
t r o c h b a e i j e , v. doorbaden, -zwemmen.
H y b a e i d e t r o c h de w i d e g r e f t . —
Ook. aanhoudend waden , ergens door heen
waden.
 TROCH. 320
t r o c h b a k k e , v., aanhoudend bakken,
ook goed gaar bakken. — W y h a w w e d e
hiele n a c h t t r o c h b a k t . — Baes scil
it brea wol goed t r o c h b a k k e . —
Dy b o l l e is n e t g o e d t r o c h b a k t ,
niet voldoende doorgebakken.
Ook als adj. In g o e d trochbakt
brea.
t r o c h b a r n e , b a e r n e , v., voortbranden.
— De l j r â n s p u i t i s d e r b y , m a r i t
barnt mar troch.
doorbranden , tot kolen branden , van turf.
part. pass. trochbarnd, -baernd, tot kool
verbrand. — Ook als adj. T r o c h b a r n d
fjûr. T r o c h b a r n d e k o a l , k o a l l e n .
door branden stuk gegaan: De p ô t
fen de k a c h e l is t r o c h b a r n d .
t r o c h b a t s e , - b a t s k j e , v. langs slijke-
rige wegen, door plassen loopen. — 't I s
s m o a r c h to g e a n , m a r wy b a t s k j e
der mar troch.
t r o c h b e u k e , v. aanhoudend beuken.
t r o c h b i n g e l j e , v. aanhoudend bengelen.
— Do 't d e k e n i n g s t o a r n w i e r ,
b i n g e l e n de t o e r s k l o k k e n uren
oan-ien troch.
t r o c h b i t e , v. door bijten s t u k m a k e n . —
De h o u n b y t i t t o u t r o c h . Lex. 359.
Fig. op eene krasse wijze een einde aan
een zaak maken, doortastend handelen. —
Ik moat mar ris t r o c h b i t e , oars
b l i u w t a l l e s a l l i k e fier. — Baes
J e í l e k i n g j i n o a r d e r o n d e r syn
f o l k h â l d e , om 't e r n o a i t g o e d
t r o c h b i t e d o a r . Vgl. trochtaeste.
t r o c h b i t e r , s. eg. iemand, die zich weet
te handhaven. — B a e s J e l l e i s g j i n
t r o c h b i t e r , hy l i t t o f o l l e o e r h i m
gean, — ta syn eigen skea.
t r o c h b l a f f e , v. voortblaffen. —De b o n -
n e n b l a f t e n de h i e l e n a c h t t r o c h ,
d ê r w i e r f ê s t û n r i e . Ook: aanhoudend
pochen, zwetsen, anderen overschreeuwen.
— Hy f o r s t i e g j i n r e d e n en b l a f t e
m a r t r o c h . Vgl. Maffe.
t r o c h b l a z e , - b l i e z e , v., aanhoudend
blazen; door blazen stukmaken; ergens door-
heen blazen. S a ' n h i m p e n m a n t s j e ,
men kin h i m wol t r o c h b l a z e !
t r o c h b l ê d z j e , v. doorbladeren. — I n
b o e k t r o c h b l ê d z j e . Vgl. blédzje. Com-
pos. omblêdzje.
wumkes.nl
TEOCH.
I t r o c h b l o e ü e , v. aanhoudend bloeien. —
j Dy t h é r o a z e n b l o e i j e d e s i m m e r
j troch.
! trochbloe.ije.ad, adj., voortdurend bloei-
j end. T r o c h b l o e i j e n d e r o a z e n .
t r o c h b o a r j e , v. door iets heen boren.
Hja b o a r r e n dagen oanien troch
j (aan een put), m a r k r i g e n g j i n w e t -
j t e r . — De p l a n k e t r o c h b o a r j e .
i doorsteken met een dolk of priem. —
J Overd. L i t i t frij d y n h e r t t r o c h -
i b o a r j e . G. J. I . 54. Vgl. dolkje, troch-
| dolgje.
t r o c h b o k s e l j e , v. aanhoudend met in-
spanning loopen, zonder flink te vorderen.
— J i m m e moatte mar stil troch-
b o k s e l j e , m e i in û r e b i n n e j i m m e
to plak.
t r o c h b o n g e l j e , v. aanhoudend draaien,
j slingeren, van een rad. — I t g r e a t e r ê d
| b o n g e l t yet troch.
j t r o c h b r a e k , s. doorbraak van dijkenen
j andere waterkeeringen. Vgl. trochbrekke.
t r o c h b r e k k e , v. in stukken breken. —
| I n s t o k t r o c h b r e k k e , — doorbreken
van eenewaterkeering. — De d y k b r e k t
t r o c h . — ook van een gezwel. De s w o l m
i s t r o c h b r i t s e n . Lex. 503. Vgl. brekhe.
t r o c h b r i n g e , v. doorbrengen, verkwis-
t e n , verbrassen. — D e m a n h a t s y n
k a p t a e l d e r yn fiif j i e r troch-
b r o c h t. Vgl. trochbrmger.
t r o c h b r i n g e r , s. m. verkwister. Vgl.
trochbringe, trochjeye en trochjager.
t r o c h b r i e d e , v. voortbroeden. De â l d
hin b r e t y e t t r o c h , m a r de aeijen
b i n n e g e l d , t i n k ik.
Ook: voortdurend braden, doorbraden. I t
spek goed trochbriedelitte.Vgl.èrieíïe.
t r o c h b u f f e l j e , v., aanhoudend gretig
eten, veel verorberen. — D o u h a s t d e r
fiks h w e t t r o c h b u f f e l e .
t r o c h b û g e , v. aanhoudend buigen. —
Hy s t i e f o a r de p r i n s en b û g d e mar
al t r o c h . — door een zwaren druk gebo-
I gen worden. De g i r d y n r o e d e i s t r o c h -
| b û g d . — De p l a n k e , d e m e s t . i t ii»
| b û c h t t r o c h . Vgl. trochsakje.
j t r o e h d a t , t r o c h ' t , conj. doordat, door-
I dien. — O m k e w i e r n e t o p b i g r a f f e -
fenis, t r o e h d a t er h w e t gammel |
1
wier. 1
 TBOCH.
Zoo ook wel: t r o ch-d e-m a e I, t r o c h -
d e-w e i , nadeniaal, omdat, op grond d a t ,
om reden dat. De m a n w o e s y n s k i p
wol h w e t opgnapje litte, mar
t r o ch-d e-m a e l h y e a r m i s , k i n i l
n e t . B , 58. — T r o ch-d e-w ei d e f a e m
d e r ú t i s , m o a t i k s e l s o a n 'e s k r e p .
t r o c h d i e l e , v. in stukken verdeelen.
* t r o c h d o l g j e , v. doorsteken. — Overdr.
I t h e r t w i r d t my t r o c h d o l g e . G. J. I,
61. Vgl. trochboarje.
t r o c h d o l l e , v. doorgraven, met graven
voortgaan; ergens door heen graven. — I n
d a e m t r o c h d o l l e . Vgl. trochgrave.
t r o c h t ì o v u i s j e , v. bij voortduring dan-
sen. — D e h i e l e n a c h t d o u n s e n w y
troch.
t r o c h d r a e j j e > v. aanhoudend draaien.
— Ik d r a e i m a r t r o c h , m a r de
skroef h â l d t net.
door draaien stuk maken. — In s l o t
trochdraejje.
Overdr. v. bestendig door aan den zwier
zijn. — De h i e l e m e r k e j o u n t r o c h -
draejje.
t r o c h d r a e j j e r , s. zwierbol. — D y f e i n t
is i n e a r s t e t r o c h d r a e i j er.
t r o c h d r a v e , v. aanhoudend draven. 11
hynsder draeft mar troch.
doorloopen. — I t h û s , d e s t ê d t r o c h -
drave.
fig. onbesuisd in overdreven ijver voort-
redeneeren. H y d r a e f t y n 't w y l d e
t r o c h , s a d a t e r s i n n o c h s l o t o a n is.
t r o c h d r i u w e , v. ergens doorheen drijven.
— I t fé t r o c h d e d a c m d r i u w e .
doordrijven , doorzetten. -- H ei t w o e n e t
h a w w e , d e t wy d o k t e r y n r ô p e n ,
m a r m e m d r e a u t r o c h . Vgl. trochsette.
t r o c h d r i u w e r , a. doordrjjver. Vgl. troch-
setter.
t r o c h d r o e c h , adj. door en door, vol-
komen droog. — D a t h e a is y e t l a n g
n e t t r o c h d r o e c h : d a t kin sa n e t
yn'eskûrre.
trochdrujje, - d r o e g j e , v. door en door
droogmaken. — H i n g j e d a t l i n n e n b y
't f j û r , J e l ! d e n k i n i t g o e d t r o c h -
druije.
t r o c h d r u k k e , v. doordrukken. Dat
p o m p i e r i s t r o c h d r u k t , als de letters
ook aan de keerzjjde zichtbaar zijn. Zoo ook
wumkes.nl
321 TROCH.
wel van linnen weefsels, die geverfd en met
figuren gedrukt worden , als : t r o c h d r u k t
b o n t g û d.
t r o c h d w a e n , v. iets door midden, in
tweeën deelen , doorbreken , snijden of hoe
ook. D o c h d e k o e k e m a r t r o c h ,
Klaes, e n j o w P i t e r syn part.
doorhalen (van eene rekening , een woord.)
— Doch dy p o s t m a r t r o c h , dat
b i t e l j e i k dy d o c h n e t . Vgl. útdwaen.
Ook hier en daar voor: mededeelen, ver-
tellen. — D a t h a t S i j k e m y t r o c h d i e n ,
onder vier oogen verteld. Fr. Hfr. I V , 56.
W. D. Yens wird, 28. Vgl. dwaen.
t r o c h - e a m e l j e , v. jeuzelen zonder zich
daarin te laten storen. — M e m b i g o u n
al r i s oer h w e t o a r s , m a r M o e i k e
e a m e l e a l - o a n t r o c h . Vgl. eamelje en
en trochjeuzelje.
t h r o c h - e a r l i k , adj. door en door eerljjk.
— J o u k e is i n t r o c h - e a r l i k m a n .
t h r o c h - e i d z j e , v. aanhoudend eggen. —
It b i g o u n to m i g g e l j e n (regenen),
m a r wy e i d e n t r o c h .
doorwoelen, doorzoeken. Soa, eidzje
m a r r i s t r o c h , eft er m e a r i s , d a t
j o f 1 ij t , naar uw zin voegt, te pas komt.
A. Ysbr. (1861), 13.
t r o c h - e n - t r o c h , adv. door-en-door, vol-
ledig , nauwkeurig. Wy k e n n e in-oar
a l l a n g en t r o c h - e n - t r o c h .
t r o c h f a r r e , v. verder varen, zonder op-
onthoud. •
onbelemmerd doorvaren, als bv. door een
sluis, een brug, een dorp. — F a r m a r
t r o c h , ik h a w h i m (den sluiswachter)
f e n 'e m o a r n a l b i t e l l e . — M e n k i n
d a t d o a r p f e n 't i e n e e i n n e i 't o a r e
t r o c h f a r r e.
t r o c h f e a r t , s. doorvaart van schepen.—
Yn D r y l s t is in b u l t e t r o c h f e a r t .
Halb. Lex, 990.
t r o c h f i e r e , v. ergens doorheen duwen.
— I m m e n t r o c h i t g a t f e n 'e d o a r
fi e r e , de deur uit duwen.
doorzetten, volvoeren. — De b o a r g e -
n i a s t e r w o e n e t 1 ij e, d e t d e r m e r k e
k a e m , m a r de w e t h â l d e r s h a w w e
i t t r o c h f i e r d - Vgl. trochsette.
t r o c h f j u c h t s j e , v. doorvechten. — Us
folk f j u c h t e t r o c h , o n t de j o u n
f o e i . Vgl. f juchtsje.
21
 TROCH.
troChflea(n)ne , v. verder vliegen. D e
j a g e r hie n e at r e k k e ; de p a t r i i s
f 1 e a c h t r o c h.
* t r o c h f l y m j e , v. als een vlijm door iets
heen gaan. Overdr. Dy w i r d e n t r o c h -
f l y m m e n my i t h e r t e. Vgl. trochdolgje.
t r o c h f o e r j e , v. met voederen aanhou-
den. W y h a w w e i t b i s t o a n K r y s t -
t i i d t a t r o c h f o e r r e en d o f o r k o f t .
door eten van dezelfde spijs, daarin een
tegenzin krijgen. — „Yt m a r k r i n t e n ,
j o n g e , s a f o l l e a s 't w o l s t e " , sei de
bakker; -wy s c i l l e d y w o l g a u
t r o c h f o e r j e . " Ook wel: f o r f o e r j e .
part. pass. t r o c h f o e r r e , doorvoerd.
K o a l , dêr b i n ik fen t r o c h f o e r r e ,
ik lust ze niet meer.
t r o c h f o r k l o m m e , adj. door en door
verkleumd, koud.
t r o c h f r e e g j e , v. met vragen voortgaan.
— De r j u c h t e r f r e g e m a r t r o c h en
do t o e l J a n t r o c h de k o e r .
t r o c h f r e t t e , v. het vreten voortzetten.
I k w o e B ij k e d e r b y w e i h a , m a r h y
g r â n z e en f r i e t t r o c h . —overdr. door-
vreten van roest of bijtend vocht. Dy â l d
k a c h e l is a l h i e l t r o c h f r e t t e n fen
'e r o a s t . Vgl. frette en ynfrettt.
t r o c h f r e t t e n ( d ) , adv. invretend, van
roest of bijtend vocht. — Fig. door en door,
t r o e h f r et t e n d f û l , — g j i r r i c h . Vgl.
ynfrettenä.
t r o c h f r l e z e , v. doorvriezen , aanhoudend
vriezen. - - I t w o l n e t t r o c h f r i e / . e ,
niet flink doorvriezen, van de vorst door-
trokken worden. — De b o u - l â n n e n in e ij e
w o l r i s g o e d t r o c k f r i e z e . — A s 't
sa t r o c h f r i e s t s c i l l e d e r f o r s k a t e
h i r d r i d e rij en k o m me.
t r o c h g a l m j e , v. doorgalmen. — I t o a r -
g e l s w e i , m a r de f o a r s j o n g e r gal-
me t r o c h .
t r o c h g a p j e , v. gedurig gapen. F ij f a n -
k e , d e t g a p p e t de h i e l e j o u n t r o c h !
fig. ergens doorheen zien, gluren, uit
nieuwsgierigheid of bedilzucht iets trachten
op te merken. — H e Ij e d y T r y n T e u t
m a r n e t f o l i e o a n ; h j a s c o e by j i m -
mes de b o e l wol g r a e c h ris t r o c h -
g a p j e w o l Ie.
t r o c h g e a n , v. doorgaan. D e t r e i n
giet troch nei A m s t e r d a m .
wumkes.nl
322 TROCH.
voor iets langs gaan. — M e l l e is h j i r
niis trochgien.
door iets hpen loopen. — De s t ê d
trochgean.
voortgang hebben. — I t b o e l g û d g i e t
troch.
voortsnellen. — D a t g i e t d e r h i r d
t r o c h (van een paard.)
wegloopen , vluchten.—Hy is d e r f e n
trochgien.
een bepaalde leefwijze leiden. — I t g i e t
er S p a e n s k t r o c h by b a e s k û p e r ,
het is daar een vreemde, onordelijke huis-
houding. — I t i s d e r y n 'e h e r b e r g e
jisterjoun freeslike mâl trochgien,
m e i d e i l e s s k i p en f j u c h t s j e n .
voortduren. — D a t (die leefwijze) g i e t
a l t y d sa m a r t r o c h .
iets nagaan, nazien, doorloopen. — I n
r e k k e n i n g trochgean. — Dat boek
h a 'k e f k e s t r o c h g i e n .
vergeten. — Dy s a e k i s m y t r o c h g i e n .
— Overdr. juist en beproefd zijn, steek houden.
— D a t g j i t n e t t r o c h , die redeneering i s
onjuist. — D a t s p r e k w i r d g i e t n e t
a l t y d t r o c h , is niet altijd op allerlei
zaken of omstandigheden toepasselijk.
gehouden worden voor iemand met be-
paalde hoedanigheid of eigenschap. — H y
g i e t f o r i n r y k m a n , for i n e a r l i k
m a n , for in k i n d i c h m a n t r o c h . —
H a n s w o l for g e l e a r d t r o c h g e a n .
Vgl. gean en trochrinne.
t r o o h g e a n d , adj. door iets heengaande,
doortrekkende. — I t t e i t , d e r b i n n e a l
t r o c h g e a n d e g a t t e n y n 't i i s . — De
a p t e k e r j o e c h my in p o t s j e m e i
t r o c h g e a n d e sâlve.
t r o c h g e a n s , adv. doorgaans , gewoonlijk,
meestal. — M e m i s t r o c h g e a n s s o u n .
Vgl. trochstrings.
* t r p c h g i r s e l j e , v. aansporen tot ijver
en volharding. A. 206. Hy m o a t t r o c h -
girsele wirde, oars komt der neat
f e n d y j o n g e t o l â n n e . Zie girselje.
Vgl. goarselje.
t r o c h ' g i s e l j e , v. hard doordraaien van
een klein rad. It r ê d t s j e g i s e l t in
h o a r t t r o c h . Zie trochbongelje.
t r o c h g l i m m e , v. aanhoudend glimmen.
Ook van turf: door glimmen tot een kool
worden. Vgl. glimme en trochbarne.
 TROCH. 323
t r o c h g o e d , adj. door en door goedhar-
tig. — L i e u w e w i e r i n b y t s j e b i z i e h ,
o a r s t r o c h g o e d . Salv. 76.
t r o c h g o n g , s. gang, open ruimte waar
men doorheen g a a t , om van de eene plaats
naar de andere te komen. — T w i s k e n
dy k e ä m e r s i s i n t r o c h g o n g . Dim.
trochgonkje.
het voorbijtrekken van een hemellichaam.
— De t r o c h g o n g f e n d e m o a n n e
foar de s i n n e .
t r o c h g o n g , s. afgang, darm-ontlasting. —
J e l l e is n e t r j u c h t b y de t i i d , h y
hat y n in w i k e g j i n trochgong
hawn. — P i e r syn t r o c h g o n g is
b l o e d r i c h . — Ut de t r o c h g o n g fen
Loaijengea kaem Goaijengea en
f e n d e s t a n k Off i n g a w i e r . (een oud
gezegde). R. ind. T.a, 326 a .
t r o c h g o n g s - p i l l e n , s. pi. geneesmidde-
len ter bevordering van ontlasting. Eman, 20.
t r o c h g r a v e , v. met graven voortgaan;
ergens doorheen graven. Vgl. grave en troch-
dolle.
t r o c h g r o e i d , adj. dooreengegroeid. —
T r o c h g r o e i d s p e k , spek, waarin zich
laagjes vleesch bevinden, zooals in ham, en
dan ook wel t r i j e - l j i r r i c h s p e k genoemd.
— Overdr. I n t r o c h g r o e i d e b o e l , een
rijke inboedel. Ind. B. 138.
t r o c h g r o e i j e , v. aanhoudend groeien.
t r o c l i g r o u n j e , v. doorgronden , volledig
begrijpen, nauwkeurig kennen. Dy m a n
is n e t g a u t o t r o c h g r o u n j e n , men
leert hem niet spoedig grondig kennen.
t r o c h h a k j e , v. hakken zonder ophouden,
in stukken hakken. — I n s k i n k e t r o c h -
h a k j e , fijn hakken. H a k j e d a t w o a r s t -
flêsk yet ris t r o c h !
Overdr. een moeilijke zaak oplossen. P a k e
h a k k e de k n o o p t r o c h .
t r o c h h a k k e l j e , v. doorhakkelen, door-
snijden, kerven, hakken, stuk maken. —
Hy i s t r o c h h a k k e l e o e r a l s y n
k l e a n , zijne kleeren zijn vol inkepen,
ouderwetsche insnijdingen. O. J. 1. 50.
aanhoudend stamelen, vooral: de juiste
woorden niet kunnen vinden.
stotteren, de woorden niet goed kunnen
uitspreken. — Dou h a k k e l s t ' m a r t r o c h !
B i t i n k d y e a r s t en s i z i t d e n . Vgl.
hakkelje.
wumkes.nl
TROCH.
t r o c h l i e l j e , v. gewassehen linnen door
blauwselwatet' halen. -- De f r o u l j u e
b i n n e to w i r k m e i it t r o c h h e l j e n
fen i t l i n n e n g û d .
t r o c h h e u k e r j e , v. doorsukkelen. — I n
hopen earme ljue heukerje de
winter sûnder k l e i j e n troch. — Hja
i w i e m e it l i b b e n hjir mei k o m m e r
en e l l i n d e t r o c h h e u k e r e . Fr. Hfr.
; XIV, 123. Vgl. heukerje.
t r o c h h i n n e , adv. doorheen. I t Ij o c h t
f l i k k e r t e r t r o c h h i n n e . H. Sytstra.
! Bloml. 110.
door en door. — T r o c h h i n n e op r j u c h t ,
-falsk. -smoarch. Ook: t r o c h - e n -
j troch.
| doorgaans, door elkander gerekend, in
I den regel. — D a t G r y p s m a ' s f o l k is
t r o c h h i n n e s w a r t f e n ú t k y k . Ook
[ trochstrings.
t r o c h h u t s e l j e , v. aanhoudend schudden,
door elkander schudden. Op 't A m e l â n
is de w e i d a n i g e o n s l j u c h t ; as m e n
d ê r y n in b o l d e r w e i n r y d t , w i r d t
men goed t r o c h h u t s e l e .
t r o c h - i n - o a r , adv. dooreengenomen, -ge-
rekend. — Dy a p e l s k o s t j e troch-
i n - o a r t w a s i n t e n i t s t i k . Vgl. troch-
hinne.
t r o c h j a g e r , - j e i j e r , s. naam van een
trekschip, dat oudtijds met vrachtgoederen
rechtstreeks van Dokkum naar Harlingen
voer, en terug, Leeuwarden steeds ter loops
aandoende.
vermetel jongmensch, dat zwarigheden
trotseert en wel iets bijzonders aandurft. —
J e l ia i n t r o c h j e i j e r ; h j a s t i e t f o r
n e a t , niets houdt haar terug. Vgl. troch-
bringer.
verkwister, losbandig mensch. — S a ' n
trochjeijer! Hy h a t al s y n g o e d
der trochbrocht.
t r o c h j a k k - e r j e , v. ergens door of voor-
bij rijden, telkens het paard met zweepsla-
gen aansporend. — M e i d i z z e â l d g u d s
b i n n e w y L j o u w e r t t ro e h j a k k e r e .
t r o c h j e j j e , v. aanhoudend jagen. — W y
h a w w e d e h i e l e d e i t r o c h j a g e , (zijn
den ganschen dag op de jacht geweest) mar
bringe n e a t thús.
Verkwisten. — H y h a t s y n e r f p o a r -
s j e d e r t r o c h j a g e . Vgl. jeye.
 TROCH. 324
t r o c h j e u z e l j e , v. aanhoudend jeuzclen.
Vgl. troch-eamelje.
t r o c h j o e l j e , v. doorjoelen. De w a l -
d e n t r o c h - j o e l j e n d . v. BI. Hik. 108.
t r o c h k ã l d , adj. door en door koud.
t r o c h k a t l k e r j e , v. voortkankeren. —
D a t k a n k e r t t r o c h , t a d a t de b e a m
d e a is.
wegkankeren. —.It w a n g i s h i m t r o c h -
k a n k e r e . Vgl. kankerje.
t r o c h k y p j e , v. doorkijken. — De b o e l
r i s t r o c h k y p j e , eens vluchtig nazien, wat
er is; of men kan vinden, wat men zoekt.
t r o c h k l e a u w e , v. aanhoudend klooven;
ook in tweeën klooven. — T a l h o u t e n
t r o c h k l e a u w e . Zie kleauwe.
t r o c h k l ù r k j e , v. doorgluren , doorzien,
onderzoeken, navorsehen, uithooren, polsen.
Alth. 156, 184. Vgl. klirkje en gìärkje. Zie
trochkypje.
t r o c h k n i p e , v. door knijpen stuk ma-
ken. — I n p r û m - , d e s w o l m t r o c h -
k n i p e . Vgl. knipe.
t r o c h k n i p p e , v. aanhoudend, steeds
knippen. — Dy s k r o a r k n i p t d e h i e l e
dei troch; hjar sister n a e i t j i m m e r .
doorknippen, in tweeën knippen. — I n
l e k k e n t r o c h k n i p p e . Vgl. knippe.
t r o c h k n i p p e r j e , v. voortsluimeren. —
l e n û r e j o e c h i k m y d e l en i k h a w
oan 't h e a l w e i t rij en t a t r o c fa-
k n i p p e r e. Vgl. knipperke, in knip-
p e r k e n i m m e , een dutje doen.
t r o c h k o r n m e , v. gedurig terugkomen,
steeds komen. I s D o e d e h a s t b e t t e r ?
— Né, d o k t e r k o m t y e t m a r al-oan
troch.
voorbij, langs komen. - - J i m m e O m k e
is h j i r t r o c h k o m m e n .
doorgelaten worden. — Dû k o m s t h j i r
n e t t r o c h , ik laat u hier niet doorkomen.
doorbreken. — It s i n t s j e i s e r t r o c h -
kommen.
Overdr. zich ergens doorwerken. — H w e t
i n s t i k k e n h o a z z e n en s o k k e n ! Ho
scil ik d ê r t r o c h k o r n m e ? — Wy kin-
ne de w i n t e r n e t t r o c h k o r n m e .
slagen. — O e a r t i s d e r t r o c h k o m -
m e n , (door het examen).
doorstaan , een ernstige ziekte doorkomen.
— Seoe hy d e r t r o c h k o r n m e , d o k t e r ?
doorbrengen. — H y l i b b e t , e ft d e r
wumkes.nl
TROCH.
g j in t r o e h k o m m e n o a n is. Vgl.
Jïomme.
t r o c h k o m m e n s - e i n , s. n. eind, dat door
hard werken te bereiken i s . — D ê r is h a s t
g j i n t r o c h k o ni m e n s - e i n o a n , dat
werk is bijna niet door te komen.
t r o c h k r a s s e , v. doorhalen. I n l e t t e r ,
i n w i r d t r o c h k r a s s e . Ook: t r o c h -
s k r a s s e.
t r o c h k r o a d z j e , v. aanhoudend kruien;
ergens doorheen of voorbij kruien. — D o u
meiste hjir net langer trochkroad-
zje, hei te!
t r o c h k r û p e , v. aanhoudend kruipen.
lis l y t s e b o a i k r û p t m a r t r o c h en
wirdt net wirch.
door kruipen stuk maken — Hy h a t
s y n b r o e k o p 'e k n i b b e l s a l t r o c h -
k r û p t . Vgl. krûpe.
t r o c h k r û p t , (eigenl. part. pass.) als adj.
door en door bekend met. — Hy is L j o u -
w e r t t r o c h k r û p t . — Heit wier de
bibel trochkrûpt.
t r o c h k u j j e r j e , v. ergens doorheen of
voorbij wandelen.
t r o c h l a p p e , v. verkwisten, verbrassen.
— Hy h a t s y n h i e l e b o e l t s j e d e r
t r o c h l a p t . Vgl. trochbrinye en trochjeije.
t r o c h l e a r d , adj. volleerd. — Y n d e
k e n n i s s e fen de n a t u e r w i r d t ' n i m -
m e n n e t t r o c h l e a r d . Vgl. leare.
t r o c h l e a r e , v. grondig bestudeeren. —
I n b o e k t r o c h l e a r e ' , geheel doorleeren.
—- P i t e r s c i l f e n 'e w i n t e r y e t
t r o c h l e a r e e n d e n f e n 'e s k o a l l e
ôf. — I n h o p e n b e r n h j i t t e m e i 12
j i e r a l t r o c h l e a r d , d e n k o n i m e se
f e n 'e s k o a l l e ôf.
t r o c h l ê z e , v. aanhoudend lezen; tot het
einde lezen. — I n b o e k t r o c h l ê z e .
t r o c b l i e d e , v. ergens doorheen leiden.
— De f e i n t s c i l ús d e p l e a t s t r o c h -
liede.
t r o c h l e k k e , (Henndl. en omstr. t r o c h -
l i k e ) , v. aanhoudend lekken. — 11 h a t
h j i r de h i e l e n a c h t t r o c h l y k t .
ergens doorheen lekken. — Us s o u d e r
lekt troch.
uitlekken, bekend worden. — I t w i e r
d e n ek al t r o c h l y k t op i t S l o t , d e t
d e J o n k e r om i n b o e r e d o c h t e r frij-
de. R. ind T.2, 416", Vgl. like en útlekke.
 TROCH.
t r o c h l i l k , adj. door en door boos , toornig.
t r o c h l i t t e , v. ergens doorheen laten gaan.
— Dou m e i s t h j i r n i m m e n t r o c h -
litte!
doorlaten. — S c o e d y o a Ij e-j a s g j i n
wetter trochlitte?
t r o c h l i z z e , v. blijven liggen. „De J o n -
g e J a n " (een schip) h a t d e w i n t e r t o
Ljouwert trochlein.
doorliggen, huidwonden of' open plekken
verkrijgen door langdurig te bed liggen (van
zieken.) De s i k e h i e h i m t r o e h l e i n -
nou m o a t hy op i n w y n k e s s e n l i z z e ,
op een met lucht gevuld kussen liggen.
over den boeg leggen. — S j u c h , d e r
leit myn t s j a l k j e t r o c h . Sw. 1873,
58. Vgl. liz'.e.
t r o c h l j o c h t s j e , v. licht blijven geven.
— Dizze l a n t e a r n e m o a t de h i e l e
nacht trochljochtsje.
ergens doorheen lichten. — S a m e a g e r ,
d e t m e n him m e i de l a m p e troch-
l j o c h t s j e k o e . R. ind. TA 440«, Vgl.
Ijochtsje.
t r o c h l o f t i c h , adj. doorluchtig. T r o c h -
l o f t i c h folk fen d i z z e â l d e n a m m e .
R. ind T.l 62«.
t r o c h l u c h t s j e , v. luchten. L i t d e d o ar-
ren wiid o p s t e a n , den kin it spil
ris t r o c h l u c h t s j e . Vgl. luchtsje en
wierje.
t r o c h m e a l l e , v. zonder ophouden malen.
Ook afdoende malen, -door den molen laten
gaan. — Dy s e i s s e k r o g g e m o a t y n
i e n e n t r o c h m e a l d wirde.-—Ook: kof-
jebeanne(n) troehmealle.
t r o c h m e i t s j e , v. doormaken , doorstaan.
W y h a b b e m e i ús b e i d e b e r n t s j e s
in b i n a u d e t i i d t r o c h m a k k e .
t r o c h m e l k e , v. aanhoudend melken.
Hy m o l k s û n d e r o p s j ê n t r o c h .
Ook een koe geregeld blijven doormelken.
— I n f e a r e (guste) k o u t r o c h m e l k e .
— Dy k a l v e k o u w o l n e t d r u i j e ,
d ê r o m w i r d t er t r o c h m o l k e n .
t r o c h m i n g j e , v. dooreenmengen. K o e
'k m y n t r i e n n e n y n d y n b l o e d [j
T r o c h m i n g j e , 'k w y t , i k r e k k e d y n
g e m o e d . G. J. I , 15. Vgl. mingje.
t r o c h n a e j j e , v. aanhoudend naaien. Ook :
door naaien verschillende stoffen op elkan-
der hechten, zóó, dat men den steek aan
wumkes.nl
325 TROCH.
weerszijden kan zien. I n s i t s e n t e k-
i ken trochnaejje.
| Ook door aanhoudend naaien onbruikbaar
doen worden. — I n f i n g e r h o e d t r o c h -
n a e j j e . Vgl. naeije.
trochnoaskje, -noazje, -noazelje,
v. (H. in Epk. 312), doorsnuffelen. — i k h a w
dat spil a l l e g e a r r e goed troch-
n o a z e . R. ind T.% 391". Vgl. binoaskje.
t r o c h p a k k e , v. doortasten , doorzetten.
! t r o c h p a n d e r j e , v. aanhoudend gaan,
loopen. — D a t p a n d e r t s a ' n g â n s k e
dei t r o c h ; g e a n ek r i s h w e t s i t t e n ,
m e m!
ergens doorheen loopen, zoowel van het
eene eind naar het andere als in alle rich-
tingen. -— H e i t e n i k b i n n e d e h i e l e
• s t ê d t r o c h p a n d e r e . Vgl. pander je.
t r o c h p e u z e l j e , v. langzaam, maar met
smaak door-eten.
t r o c h p i k k e , v. ergens doorheen pikken.
— De p i k e n s c i l l e d e d o p p e n w o l
gau trochpikke.
t r o c h p i m p e l j e , v. aanhoudend sterken
drank drinken. — H y p i m p e l t i n g â n s -
k e d e i t r o c h . Vgl. pimpeìje.
t r o c h p l a k k e , v. in gezelschap steeds
blijven zitten. — D e f e i n t e n p l a k t e n
t r o c h , o n t de n a c h t s trije û r e t a .
t r o c h p l a k k e , v. doornat worden. A s
't s a f o a r t r e i n t , s c i l l e m y n k l e a n
t r o c h p l a k k e . — part. pass. t r o c h-
plakt.
t r o c h p r a t e , v. praten zonder een oogen-
blik te zwijgen. - „ S t i l t e " ! s e i ik, d o c h s
dat praet mar troch.
zich door praten uit de verlegenheid red-
| den. — I t s i t a l s l i m , m a r i k s c i l
! d e r iny w o l t r o c h p r a t e . Vgl. prate.
t r o c h p r e e k j e , v. voortpreeken. — D a t
j o e c h i n t r e l i t y n 'e t s j e r k e , m a r
' d o m e n ij p r e k e t r o c h .
t r o c h p r o t t e l j e , v. aanhoudend prutte-
j len, murmureeren , knorren.
Ook zacht doorkoken. — L i t d e g r o a t -
t e n b r i j y e t in t o a r n t s j e t r o c h p r o t -
t e l j e . Vgl. prottelje.
t r o c h - r a t t e l j e , v. voortdurend ratelen.
Ook aanhoudend babbelen. Vgl rattelje.
t r o c h - r a z e , v. steeds door razen.
t r o c h - r e e d , s. doomt bij eene herberg.
A. 719.
 TROCH.
t r o c h - r i d e , v. doorrijden , niet stilstaan.
voorbijrijden. — D o k t e r i s h j i r t r o c h -
riden.
ergens doorrijden. — I t O r a n j e w â l d
t roch ride.
door aanhoudend paardrijden, zich een
blikaars rijden. — Y e n o p i n â l d h y n s -
der trochride.
t r o c h - r i d z j e , v. door wroeten een gang
in den grond maken. — De m o l w r o t t e n
hawwe myn tún alhiel trochridde.
Vgl. rid, riäde.
t r o c h - r i e r e , v. aanhoudeud roeren. Ook
doorelkander roeren.
t r o c h r i n n e , v. loopen zonder stil te
staan. — I n û r e o a n - i e n t r o c h r i n n e .
— Dizze klok r i n t fjirtjin dagen
troch.
ergens voorbij loopen. — D e p o s t h a t
h j i r n e t o a n w e s t , hy is j i s t e r -
m o a r n ek t r o c h r o a n .
ergens door heen loopen. — I n s t ê d
trochrinne. — It paed rint troch
it lân.
door veel loopen stuk maken; ook wel
verwonden. — D e s k o e n , de k l o m p e n
t r o c h r i n n e ; ook: d e f o e t t e n t r o c h -
r i n n e , het vel aan de voeten open of tot
blaren loopen.
fig. overdenken, te binnen brengen. —
Yn m y n t i n k e n h a w i k d e m e r k e -
dagen yet ris t r o c h r o u n .
in de war geraken. — D e h o l l e r i n t
m y t r o c h . Sw. 1869, 47. — Vgl. rinne,
trochgean, -komme.
t r o c h - r i n n e n d , adj. en adv. doorloopend,
onafgebroken. — I t is t r o c h r i n n e n d
moai waer.
t r o c h r o k e , (Holl.-isme) v. aanhoudend
rooken.
de pijp door rooken van kleur doen ver-
anderen. — D e p ü p is s w a r t t r o c h -
rookt.
t r o c h r o k e r , (Holl.-isme), s. pijp, welke
door aanhoudend er uit te rooken, een
andere kleur krijgt.
drinkebroer met rooden neus.
t r o c h - r o t s j e , v. steeds doorrotten. —
De w o u n e r o t t e t j i m m e r t r o c h .
Ook door rotten open of stuk gaan. —
De p e a l is f e n û n d e r e n t r o c h r o t t e .
t r o c h s a k j e , v. allengs doorbuigen. —
wumkes.nl
326 TROCH.
H w e t g r e a t e r de a p e l s w i r d e , h w e t
m e a r de t û k e n fen d y b e a m t r o c h -
s a k j e . Vgl. trochbûge. — A i d e l j u e bi-
g j i n n e f a e k t r o c h t o s a k j e n , gebo-
gen te loopen.
verzakken. — F e n a l i t n o a t i s d e
pakhússouder trochsakke.
t r o c h s a k k e , adj. verzakt. I n t r o c h -
s a k k e b a l k e. — I n â l d h y n s d e r m e i
in t r o c h s a k k e r ê e h . Zie stâlrêch.
I n t r o c h s a k k e f l i e r . — Ook laag
bij den grond hangend. I n k o u m e i i n
t r o c h s a k k e l i i f , een koe met laaghan-
genden buik. Schelt. MS. 27.
t r o c h s a n i k j e , v. steeds en aanhoudend
zaniken.
trochseagje, -saegje, v. doorzagen.
Zie seagje, saegje.
t r ô c h s - e i n , s. (scheldwoord), vuilaard.
Vgl. keals-ein en krets-ein.
t r o c h s e t t e , v. buigen , breken , scheuren
door te zwaren last. — De m o r r e n f e n
d a t p a k h ú s s e t t e t r o c h . — De r ê c h
f e n i t j o n g h y n s d e r is t r o c h s e t .
doordrijven, volhouden. — T r o c h s e t t e ,
j o n g e s ! (moed gehouden!)
— De j o n g e l j u e h a b b e h j a r s i n
trochset.
t r o c h s i c h t , - s j u c h , s. doorzicht, ver-
stand. — I n m a n m e i i n b y t s j e t r o c h -
s i c h t . Vgl. ynsjuch.
t r o c h s i c h t i c h , adj. doorzichtig. — G l ê s
is t r o c h s i c h t i c h .
met doorzicht. — P a t r i o t t e n , m e a s t
braef en w o l m i e n e n d , m a r m i n
t r o c h s i c h t i c h f o l k , dy o p 't e i n
troch breinroere Jacobinen oer
'e k o p m e n d b i n n e . R. ind T.'. 42".
t r o c h s i e d e , v. doorkoken, voldoende aan
kookhitte blootstellen.
— D o c h d e s û k e l a d e m a r y n 'e
m ô l k e en l i t se d e n y e t in p o a s k e
g o e d t r o c h s i e d e . W. D. Th. ülesp. 3,
46. — I t l i n n e n t r o c h s i e d e .
t r o c h s i g e , -siìgje, v. doorzijgen van vocht;
doorwaaien, tochten. I t s i i c h t h j i r
t r o c h , de d o a r r e n s t e a n e l y k foar-
in-oar i e p e n .
t r o c h s i i k , adj. door en door ziek.
t r o c h s i i k j e , v. steeds door-zoeken. —
W y h a w w e de h i e l e m o a r n t r o c h -
s o c h t , m a r n e a t foun.
 TROCH.
iets doorzoeken. — I t h ú s f e n û n d e -
r e n t a b o p p e n t r o e h s i i k j e . — Vgl.
siikje.
t r o e h s i i k j e , v. voortdurend kwijnen,
aan ziekte lijden.
de ziekte of den tijd der ziekte) doorstaan.
— (Js i e r d a p p e l s b i n n e n o c h n e t
trochsike.
t r o c h s y k j e , v. diep ademhalen. — I t
s m o e c h t h i m sa, hy k i n n e t g o e d
trochsykje.
t r o c h s i l e , v. gedurig zeilen. — Mo a i
w a e r ef r a e r w a e r , h y s y l t d e h i e l e
si m m e r t r o c h .
voorbij zeilen. — De b e u r t m a n i s h j i r i
niist. rochsyld.
ergens doorheen zeilen. — T r o e h d e
Houkesleatsile,
scheepstuig door het zeilen breken. —
H e i t en h j a r r e h a w w e de mest
trochsyld.
t r o c h s y p j e , - s i p e r j e , v. doorsijperen.
D a t f e t is n e t t i c h t ; i t s i p e t
t r o c h . het laat *eene geringe hoeveelheid
vocht door. — De k o f j e y n in t j e m s k e
(zeefje) t r o c h - s y p j e l i t j t e . Zie kofje-
tjemske.
t r o c h s j ê n , v. ergens doorheen zien.
Hy s e a c h m y h a s t t r o c h , hij zag mij
scherp aan.
Ook nazien, onderzoeken. — I k h a w a l
myn p o m p i e r e n t r o c h s j o e n , mar
k o e de k w i t â n s j e n e t f i n e .
eene zaak doorzien , begrijpen , doorgron-
den. — S a ' n j o n g n o c h t e r e n p e r s o a n
k i n de s a k e n n e t t r o c h s j ê n . — I k
hab d a t boek ris t r o c h s j o e n , it
liketinmoaiboek.
vatten, narekenen, — I n p l a n t r o c h -
s j ê n . — W y h i e n e h i m en s y n s t r e -
ken al l a n g t r o c h s j o e n . — H e a r ,
w o e n e Y e a r n s t e b r û k e , || Us g r u w '
l e n t r o c h t o s j ê n , || Y e n s w r e k -
s w i r d d ê r op l û k e , || 0 , G o d , h w a
s c o e b i s t e a n ? 6. J. I, 113.
t r o c h s j i t t e , v. gedurig schieten. - D e
gânske Nyjiersdei trochsjitte.
met schoten doorboren , dooden. — De e i n-
fûgel w i e r a l h i e l t r o c h s k e t t e n . —
Ast' f o a r t - r i n s t , s c i l i k d y t r o c h -
sjitte.
ook een boek met witte bladen doorschie- I
wumkes.nl
327 TROCH.
ten (voor aanteekeningen). In boekje
mei wyt p o m p i e r t r o c h s k e t t e n .
t r o c h s j o u w e , v. aanhoudend dragen ,
torsen.
ergens doorheen dragen. — I n k i s t e d e
gong trochsjouwe.
ook voorbij loopen. -- De p o s t r i n d e r
sjoùt hjir alle dagen troch.
t r o c h s j u c h , - s i c h t , s. doorzicht. Fr.
Wjn. 1861, 87. Vgl. trochsicht.
t r o c h s k a r r e l j e , v. doorscharrelen . met
moeite in het onderhoud voorzien. W y s k a r -
r e l e n de w - i n t e r m e i lij en t r o c h .
:
Vgl. skarlje.
t r o c h s k i f t e , v. doorlezen, schiften, (erw-
ten, boonen, enz.), lezende stuk voor stuk
nazien. Zie: eartlêze (Kleistreken).
t r o c h s k i m e r j e , v. doorschemeren. —
I t l j o c h t s k i m e r t t r o c h de s k r e v e n
fen 'e f i n s t e r b l i n e n , door de reten van
de luiken.
doen gissen, vermoeden. — O m k e s e i
net k r e k t , hwet der b a r r e scoe,
m a r hy l i e t wol h w e t t r o c h s k i -
m e r j e.
t r o c h s k i n e , v. aanhoudend schijnen.
De m o a n n e s k y n t de h i e l e n a c h t
troch
door iets heen schijnen. — D e s i n n e
s k y n t f e l t r o c h d e r u t e n . — Dy
â l d e b r o e k is h e a l f o r s l i t e n ; de
k n i b b e l s s k i n e er t r o c h .
t r o c h s k i n e n d , adj. doorschijnend. G l ê s
is t r o c h s k i n e n d . — Yn it m o a i
t r o c h s k i n e n d w e t t e r . Forj. 1904, 70a..
— F o a r it f i n s t e r s t i e n e a e r d i g e
b l o m m e n , dy a m p e r o a n t r o c h s k i -
j n e n d e , r e a d e s t a l l e n l i k e n , s a sop-
p i c h e n sa s w i e t . Hûs-Hiem 1891. 170.
t r o c h s k o d z j e , v. voortgaan met schudden.
Ook door schudden ondereen mengen. —
De k a e r t e n t r o c h s k o d z j e . — I t b ê d
trochskodzje. — I t h e a trochskod-
zje. Vgl. skodzje.
t r o c h s k o e r r e , v. doorscheuren, in tweeën
scheuren. — I n l e k k e n t r o c h s k o e r r e .
bij loven en bieden het verschil deelen. —
Wy s k e e l d e n y e t in d a e l d e r , en
do h a w w e w y d e l a p e t r o c h s k o e r d ,
ieder voor de helft in het verschil gedeeld.
I Ook: uit moeilijke omstandigheden helpen.
— Hy f o r t s j i n n e t to m i n , m a r s y n
 TROCH. 328
w i i f h a t in o e r s g o e d en d a t 3 k o e r t
h i m d e r t r o c h . - - Hy 3 k o e r t e r h i m
w o l t r o c h , hij redt er zich wel door. —
Se h a b b e h i m d e r b y d e e a r e n
t r o c h s k o e r d , met moeite uit de verle-
genheid geholpen.
Ook gerucht, rumoer maken, losbandig
leven. — A s d e r j o u n s í n t r o p k e
j o n g f o l k y n 'e h e r b e r g e k o m t , k i n
it der wol ris mäl t r o c h s k o e r r e .
— H a l b e S w a n k e b a s t ís d e r y n
syn feinte-jierren wol ris mal
t r o c h s k o e r d , door dik en dun gegaan.
— De l o f t s k o e r t t r o c h , in de betrok-
ken regenlucht komen heldere plekken en
strepen. Vgl. skoerre.
t r o c h s k ô g j e , v. doorzien. For de
f o a r s t b l i u w t n e a t f o r h o a l e n ; hy
t r o c h s k ô g e t i t g e m o e t fen al syn
t s j i n n e r s . Vgì. trochsjên.
t r o c h s k o u w e (spr. -óu, kort en dof), v.
aanhoudend schuiven.
Ook ergens doorheen schuiven. — 11
b r e a i s s a d r o e e h , ík k i n 't e r h a s t
net trochskouwe.
t r o c h s k r i u w e , v. steeds verder schrij-
ven , voortgaan met schrijven.
doorhalen. I n n a m m e , i n w ì r d , i n
p o s t o p in r e k k e n i n g t r o c h s k r i u -
w e. Vgl. trochstrike, -streekje.
Overdr. niet meer verwachten. — K o m -
s t û d e r y e t o a n ? Ik h i e dy al t r o c h -
skr eaun.
Verder ten doode opteekenen. — K l a e s
i s w e r o p l i b b e ; i k h i e h i m f e n 'e
w i n t e r o a r s al t r o c h s k r e a u n . —
In â l d e r - p e a r , d y 't h j a r t r o c h -
skreaun berntsje bihâlden hiene.
H û s - H i e m , 1895, 62. Vgl. skriuwe.
t r o c h s l a c h , s. doorslag , eene kleine hoe-
veelheid boven het bepaalde gewicht. —
Dat wìnkelwiif kin gjin troch-
s l a c h j a e n , d e r ís h j a t o d e u n ta.
beslissing. — As w y n e t w i t t e , h o 't
wy s c i l l e , d e n k o m t h e i t en j o w t
m e a s t e n t i i d s de t r o c h s l a c h . — Us
o m k e r e t t e i t tny o a n , e n d a t h a t
de t r o c h s l a c h j o w n .
opruiming. — D e fa e r g a r r e t , m a r
de f o r k w i s t j e n d e s o a n scil d e r w o l
trochslach y n m e i t s j e . B. 377. Vgl.
trochslaen,
wumkes.nl
TKOCH.
afdoening van werkzaamheden. — Hj a k i n
] der t r o c h s l a c h yn m e i t s j e , as hja
Í o a n 't w i r k is.
j t r o c h s l a c h , s. soort van drevel, ijzeren
I boutje, om spijkers aan te drijven en om
gaten in plaatijzer te slaan.
t r o c h s l a e n , v. aanhoudend slaan, ach-
I tereenvolgens te veel slagen laten hooren
} van een klok. D e k l o k s l a c h t t r o c h
(wegens een gebrek aan het uurwerk.)
ergens doorheen slaan. — T r o c h d e
r u t e n s l a e n . — Y e n t r o c h d e fijân-
n e n h i n n e slaen.
doormidden slaan. — I n k o e k e o p i t
I h o u b l o k t r o c h s l a e n . — Iron. Dy
j faem het sa'n k l i e n e mil, men kin
I h j a r mei in d i m t e r k o e k e w o l t r o c h -
! s l a e n . — Overdr. verteren, verkwisten. —
Yn trije j i e r h a t hy s y n goed d e r
trocbslein.
I onbesuisd, wild, woest te werk gaan. —
\ H y —, I t s l a c h t d e r r a e r t r o c h . —
doorwerken, afdoen (van werk). — A l l e
j o u n e n s a u n p e a r s t i k k e n e sok-
k e n ; i k w i t n e t , h o 't G r i e t h j a r
d ê r t r o c h si a c h t .
alles zeggen , wat voor den mond komt. —
T e a k e kin soms t i g e t r o c h s l a e n . —
T r o c h s l a e n a s in b l i n e f i n k .
I doorslaan (van de tong der balans). —
I De s k e a l j e n s l a g g e t r o c h .
doorlaten van vocht. — M y n s k o e n
s l a g g e t r o c h . — De m a r r e s l a c h t
t r o c h . Vgl. slaen.
t r o c h s l a t t e , v. doorgraven. — D û
in o a s t d e d a e m , y n 'e s l e a t , t r o c h -
s l a t t e ; den kin it hege wetter
foartkomme. — Sniebanken en
sniedunen trochslatte.
t r o c h s l e a u , adj. door en door loom,
lusteloos.
Ook in erge mate slordig en nalatig. —
In t r o c h s l e a u f r o u m i n s k e .
t r o c h s l i e p e , v. aanhoudend slapen, over
zeker tijdstip heen slapen. — W y w o e n e
o m s a u n û r e f e n 't b ê d , m a r w y
hawwe ont a c h t t a t r o c h s l e p t . —
: F l e a r m û z e n en s t i k e l b a r g e n slie-
! pe de h i e l e w i n t e r t r o c h . Vgl.
j diepe.
I t r o c h s l i m , adj. door en door slim , loos,
I listig.
 TROCH.
t r o c h s l i n g e r j e , v. zonder ophouden slin-
geren.
ergens doorheen slingeren, smijten. —
Baes woe m j t r o c h de r u t e n slin-
ger.) e.
een ongestadig leven leiden.— H y s l i n -
g e r t e r n u v e r t r o c h . Vgl. slinger je.
t r o c h s l i t e , v. door slijten stuk gaan.
De b o k s e — , d e r ô k i s t r o c h s l i -
t en.
t r o e h s l o k k e , v. doorslokken. I t i t e n
trochslokke; — pillen troehslokke.
— It b e r n h a t i n k ê r s e p i t
s t i e n t s j e en al t r o c h s l o k t .
t r o c h s l û p e , v. doorsluipen, door iets
heen sluipen.
t r o e h s m o k e , v. aanhouden met rooken,
door veel rooken van kleur doen veran-
deren. — Dy p ü p s m o o k t t r o c h . Vgl.
smoke en troehroke.
t r o c h s m o k e r , s. doorroker, pijp, welke
door rooken van kleur verandert. Vgl troch-
roker.
t o c h - s n e e d , - s n i j i n g , s. doorsnede.
doorsnijding van een weg of vaart. — T o
B o z u m by de t r o c h s n i j i n g fen de
G r i e n e d y k e n de p ú n w e i . — D e
t r o c h s n i j i n g ten de l e a n e en d e n i j e
f e a r t by L e a n s i c h t to M a k k u m .
Overdr. gemiddeld bedrag, door elkander
gerekend. — Y n t r o c h s n e e d i s d e
sleat trijejelne breed.—Usdoarps-
ljue b i n n e yn t r o c h s n e e d wolmie-
nende minsken.
t r o c h s n e t t e r j e , v. zonder ophouden
snateren, babbelen.
t r o c h s n e u p e , v. doorsnuffelen. — I n
boek, in k a s t , in s t ê d t r o c h s n e u p e ,
Vgl sneupe, trochnoaskje en trochsnuve.
t r o c h s n j j e , v. voortgaan met snijden; in
twee of meer gedeelten snijden. — P r y s -
l â n is t r o e h s n e i n f e n f e a r t e n en
s l e a t t e n . — Dy w i r d e n t r o c h s n e í -
n e n m y n s i e l e . Vgl. snije.
t o c h s n o a r j e , v. doorkoken; doorstoven.
t r o c h s n o e r j e , v. ergens niet kraebt en
snelheid voorbijgaan. — A s d e f r o u m e i
de f o r k e a r d e s k o n k f e n 't b ê d k o m -
men i s , s n o e r r e t h j a f a e k de k o k e n
t r o c h , s o n d e r g o e m o a r n to s i z z e n .
Vgl. trochstoarmje.
t r o c h s n u v e , v. doorsnuffelen , doorzoe-
wumkes.nl
329 TROOH.
ken. — H j a t r o c h s n ú f d e n a l l e h o e -
k e n . R. ind T.a, 202* Vgl. trochsneupe.
t r o c h s p i e l e , v. voortgaan met spoelen.
door spoelen zuiveren. — I t l i n n e n
t r o c h s p i e l e , naspoelen in schoon water.
— In g o a t e t r o c h s p i e l e .
Overdr. door drinken nat maken. — De
kiel trochspiele. — It iten der mei
drinken trochspiele.
trochspalte, -spjalte, -spoude,
- s p o u w e , v. splitsen, in deelen scheiden.
— I n s t i k h o u t t r o c h s p j a l t e . Vgl.
mei spalte, spjalte, spoude, spouwe.
t r o c h s p a r k j e , v. doorflikkeren, door-
schitteren. De b l i t s t r o c h s p a r k e t d e
tsjnstere nacht.
t r o c h s t a p p e , v. volhouden met stappen.
S t a p m a r t r o c h , den k o m m e j i m m e
w o l op 'e t i i d .
rondstappen. — De t ú n t r o c h s t a p p e .
ergens voorbij, langs of doorstappen. —
H j a b i n n e h j i r f e n 'e m o a r n by-
tiid trochstapt.
t r o c h s t e a n , v. lijden, verduren, ver-
dragen. — T w a b e r n y n i e n w i k e
f o r l ì e z e , ho scil it sloof it t r o c h -
s t e a n ! — Hja h a t , nei ' t h j a r m a n
f o r s t o a r n is, in b o e l t r o c h s t i e n . —
Ge fa r e n t r o c h s t e a n , p i n e t r o c h -
s t e a n . Vgl. stean, útstean.
t r o c h s t e k k e , v. doorsteken, ergens door-
heen steken, vooral bij naaien. I t n a e i j e n
fen g e r d i n e g û d is s w i e r w i r k : it
wol n e t b e s t t r o c h s t e k k e . — De
n a e i r i n g is t r o c h s t i t s en. — B y i t
n a e i j e n f e n i n f o e r r i n g y n 'e r ô k ,
mei dêr net t r o c h s t i t s e n wirde. —
ook tot reiniging van een pijp. — I n p ü p
trochstekke.
doorgraven. — I n d y k - , i n d a e m t r o c h -
stekke.
met een scherp wapen doorsteken , dooden.
— I n fijân t r o c h s t e k k e . Vgl. stekke
en trochdolgje.
t r o c h s t e k k ë r , s. pijpendoorhaler, om
een Goudsche pijp schoon te maken, waar-
toe veelal een lange stengel van bentgras,
molina coerulea gebruikt wordt. Zie bjint.
t r o c h s t i t s e n (part. pass. van trochstekke),
als adj. en adv. afgesproken , bekonkeld. —
It scil wol a l l e g e a r r e t r o c h s t i t -
s e n , (in stilte beraamd en afgesproken)
 TROCH. 330 TROCH.

w i r k w ê z e . Forj. 1878, 9. Vgl. omstekke. door zweren open gaan. — M y n f i n g e r

t r o c h s t o a r m j e , v. aanhoudend stormen. w o e n e t t r o c h s w o l l e ; n o u b a t d o k -
Oan de K a e p k i n it s i m s d a g e n t e r d e r yn s n e i n .
trochstoarmje. t r o c h t a e s t e , v. iets met kracht en spoed
ergens met groote vaart doorheen loopen. uitvoeren, doorzetten. — S l o e r n o u n e t ,
— E k s t e u r w i e r s i e d e n d e 1 i 1 k op ; m a r t a e s t t r o c h . Vgl. trochsette.
'e j o n g e s en w y s e a g e n h i m as i n | t r o c h t a e s t e n d , adj. doortastend.
d r a e k de s t e e c h t r o c h s t o a r m j e n . t r o c h t e i j e , v. aanhoudend dooien. Ook
Vgl trochsnoerje. totdat de vorst uit alles verdwenen is.
t r o c h s t o u w e , v. ergens doorheen stui- De g r o u n is n o c h n e t t r o c h t e i d ,
ven. — S e t de s k û r r e - d o a r r e n o p , ì t l â n w i r k k i n y e t n e t b i g j i n n e .
den k i n it t ú c h der t r o c h s t o u w e . t r o c h t e l l e , v. zonder ophouden tellen.
doorlaten (van stof en kleine lichaampjes.) O a n h ù n d e r t t a t r o c h t e l l e .
— De m o a l s e k , it bêd, de s o u d e r • t r o c h t i n k e , v. doordenken , overpeinzen.
stout troch. Vgl. tinke.
t r o c h s t r e a m e , v. voortdureud stroomen. t r o c h t o c h t ( e ) , s. doortocht, doorreis.
— R o p t a s y l (Ropsyl) s t r e a m t a l J i e r s i e n k e a r d o c h t p a k e i n t r o e h-
wiken troch. t o c h t e by de b e r n l a n s .
doorlaten (van rríssche lucht, b.v.). As plaats waar men doortrekt. — De t r o c h -
a l l e d o a r r e n o p b i n n e , k i n i t s p i l t o c h t r o m j e (ruimen), v. BI. Bik. 108.
ris goed t r o c h s t r e a m e . — Bliere Ook: tocht, die door een gebouw trekt.
M a e i j e , dy d e h i e l e n a t û r || t r o c h - — D o c h de d o a r r e n t a , h j i r i s m y
s t r e a m t mei libbensfjûr. Salv. 29. t o f o l i e t r o c h t o c h t e .
t r o c h s t r e e k j e , v. doorstrepen, met een t r o c h t o c h t s j e , v. (een gebouw of ver-
streep doorhalen, schrappen. Vgl. trochstrìke trek) luchten. Vgl. trochluchtsje.
en trochskriuwe. t r o c h t r a e p j e , v. doortrappen. — P a s
t r o c h s t r i k e , v. voortgaan met strijken o p , de f l i e r is d ê r s w a k , d ê r m o a s t
van linnengoed. i net trochtraepje.
t r o c h s t r i k e , v. doorhalen, schrappen, zonder ophouden langzaam gaan. — W y
doorstrepen, met een streep. Vgl. troch- h i e n e in û r e t r o c h t r a p e , do 't wy
dwaen, trochskriuwe, trochstreekje. o a n 'e p o a r t e k a m e n .
t r o c h s t r i n g s , adv. doorgaans. Vgl, I voorbijgaan, passeeren. — D e b o a r g e -
trochgenna. Ook wel t r o c h 'en b a n k , m a s t e r i s h j i r n i i s t r o c h t r a p e .
t r o c h 'e b o e c h . t r o c h t r a p e , adj. doortrapt ondeugend ,
t r o c h s t r u z e , v. zwalken door weer en i door en door bedreven in het kwade. Dy
en wind. Vgl. xtrûze. j o n g e is t r o c h t r a p e û n d o g e n s k . —
t r o c h s t u d e a r j e , v. verder studeeren. In s t i k m a n n i c h â l d e , trochtrape
Vgl. trochleare. s k e i m e n , Fr. Hfr. XIV, 157.
t r o c h s w e t s e , v. zonder ophouden zwetsen. t r o c h t s j ê n , v. doortrekken doorreizen.
t r o c h s w i e r e , v. doorzwieren. Zie siviere. — H y is h i e l F r y s l â n t r o c h t e i n .
t r o c h s w i e t , adj. zeer zoet, door en door I Vgl. tsjên.
zoet. Us i e r d a p p e l s b i n n e t r o c h - t r o c h t û m e l j e , v. ergens doorheen tui-
s w i e t f e n 'e f r o a s t . melen.— I t s o u d e r s f â l s t i e op e n d ê r
t r o c h s w i t t e , v, aanhoudend zweeten. is ús f e i n t t r o c h t û m e l e .
I k s w i t m a r t r o c h , h o w o l i k ï n j n I Overdr. — l t w i e r m e i F r e a r k f a l -
b e s t d o c h om h w e t ôf to k o e l j e n . l e n en o p s t e a n , n o u e a r m , d e n r y k ,
ergens doorheen zweeten. — I k h a w e n sa is e r d e w r á l d t r o c h t û m e l e .
myn baeitsje û n d e r de earmen t r o c h w â d z j e , v. doorwaden. Dy s 1 i n k e
t r o c h s wit. is to d j i p , d ê r k i n s t ' n e t t r o c h -
2
t r o c h s w o l g j e , v. doorzweigen, door- w â d z j e . Zie ook R. ind T, 179«.
slikken. j t r o c h w a e c h s j e , v. aanhoudend wassen.
t r o c h s w o l l e , v. gedurig zweren. I — As de i e r d a p p e l s s a t r o c h w a e c h -

wumkes.nl
I
 TROCH.
sj e , k i n n e h j a m e i S t . J a n i t e n w i r d e ,
— ergens doorheen wassen. — As d e r
n e i l a n g e d r o e c h t e r e i n k o m t , wol-
lede ierdappels simstrochwaech-
s j e , vormen er zich nieuwe knollen aan
een stengel, welke uit den ongerooiden aard-
appel voortkomt. — De k o a l i s t r o e h -
w o e c h s e n . Vgl. trocìigroeije.
t r o c h w a e y e , v. aanhoudend waaien.
Ook luchten. — D o a r r e n en f i n s t e r s
i e p e n , d e n k i n it s p i l r i s g o e d
t r o c h w a e i j e . Vgl. trochluchtsje, trochsige
en trochtochtsje.
t r o c h w a e r m , adj. door en door warm.
t r o c h w a e r m j e , v. door en door warm
maken. — J o w m y i n s t o v e , d e n k i n
i k my r i s g o e d t r o c h w a e r m j e .
t r o c h w e a k , adj. door en door week.
De b û t e r is t r o c h w e a k f e n 't w a e r -
m e w a e r.
t r o c h w e a k j e , (spr. -wjekje), v. door en
door week maken of'worden. — As i t sa
r e i n t , scil de g r o u n wol t r o c h -
weakje.
t r o c h w e i t s j e , v. aanhoudend waken. —
W y h a w w e de h i e l e n a c h t by d e
s i k e t r o c h w e k k e . Vgl. weitsje.
t r o c h w e t t e r j e , v. door waterbederven.
De d r o m p e l fen d a t k e z y n i s a l
l a n g t r o c h w e t t e r e (verrot.)
water door laten sijpelen. — De â 1 d e
mûrre wettert troch.
t r o c h w i e r j e , v. doorluchten , verfrisschen
door aan de buitenlucht blootgesteld te zijn.
— M e i 't h ú s h i m m e l j e n h a t m e m de
bedden ris goed t r o c h w i e r r e .
t r o d r w i e t , adj. door en door nat. W y
w i e r e n t r o c h w i e t fen 'e r e i n .
t r o c l v w i n e , v. wenden en keeren, om
zich door eene saamgepakte menigte heen
te werken. — D e r s t i e sa f o l i e f o l k
foar it r i e d h û s , det der wier h a s t
n e t t r o c h to w i n e n . — F o l k , sei Bot-
t e , f o l k ! Men koe d ê r n e t t r o c h w i n e !
Hett. Rymkes, 57. — As 't s i n t s j e h i m
t r o c h 'e w o l k e n w y n t . v. BI. Bik. 20.
t r o c h w y n j e , v. aanhoudend werken met
den wanmolen. — A s j i m m e g o e d t r o c h -
wynje, krije j i m m e it k o a r n der
j o u n y e t w o l t r o c h (door den wanmolen.)
t r o c h w i n t e r j e , v. aanhoudend vrie-
zend weer zijn. Vgl. trochfrieze.
wumkes.nl
331 TROEF.
t r o c l r w j û d e , v. aanhoudend wieden.
t r o c l r w o a r s t e l j e , v doorworstelen. —
Y n ús e a r m o e d e b i n n e w y d e w i n -
t e r m e i lijen t r o c h w o a r s t e l e .
t r o c h w o e c h s e n , (part. pass. van t r o c h -
w a e c h s j e), als: adj., doorgewassen — (van
aardappelen, kool, salade, enz.) In t r o c h -
w o e c h s e n i e r d a p p e l . Vgl. trochwaechsje.
t r o c h w o u n e , adj. doorwond. — G o d !
j o w k r ê f t om d e s m e r t f e n 't t r o c h -
w o u n e h e r t t o h i e r m j e n (te verdra-
gen). Salv. Hilj. 29. Zie hiermje.
t r o c h w r o t t e , v. (door eene nauwe ope-
ning) wroeten. .— De f o a r d o a r s i e t
t i c h t e n do b i n i k û n d e r i t f i n s t e r
tro chwrotten.
doorwroeten, gaten en gangen maken.
b.v. door mollen in een akker, door hout-
wormen of larven van insekten in hout. —
De g r e i d e ' i s h i e l e n d a l fen mol-
wrotten trochwrot.
t r o e b e l , t r o e t a e l i c b , adj. troebel, niet
helder, drabbig van vocht, t r o e b e l w e t -
ter. — Yn t r o e b e l w e t t e r i s ' t g o e d
f i s k j e n , ook overdr. Uit verwarde zaken
weten sommigen voordeel te behalen.
t r o e b e l i n g , s. gedrang onder een hoop
volk. A. 708. F o k el e i s m y d e r b y d e
p o a r t e y n de t r o e b e l i n g o n t k o m -
m e n . M. Jakk. 1778.
t r o e d e l , t r o e l , t r o e t , ook t r û d e l ,
t r û l , t r u t . Halb. Lex. 760 en 598. (Stadfr.
t r u t ) s. eg. troetelkind, lieveling. — M y n
l y t s e t r o e d el. (Lex. 7 6 0 . ) — M y n I j e a v e
t r o e l ! Dr, E. Quikborn 32.
t r o e d e l j e , t r û d e l j e , v. troetelen, lief-
koozen , vleien. Vgl. trolje.
t r o e f e l , t r o f f e l , s. troffel, metselaars-
gereedschap. R. Posthumus. Ae jiemme, s. d.
t r o e f , t r o e f k a e r t , s. speelkaart, die
in waarde de anderen in het spel overtreft.
— H e r t e n is t r o e f . — T r o e f b i k e n -
ne, -forsake, -forswije, -útspylje. —
Prov. M e n m o a t g j i n t r o e f f o r s a k e ,
geen goede gelegenheid, om een doel te
bereiken, laten glippen. Dim. troefke. —
As i k m a r t r o e f k e s h a w , || l i t m y
d e n s t i l k e s g e a n . Fr. Lieteboekje, 3e
jefte, no. 36.
Ook slaag, klappen. — As d e j o n g e
n e t om l y k w o e , s p i l e d e h e i t t r o e f
o p , kastijdde zijn kind.
 TROEV.
t r o e v j e , v. een slag nemen met een
troefkaart. Compos. oertroevje.
Ook slaan. — S a'n g r o u w e s t o k t r o e -
v e t o a n , met zoo'n dikken stok kan men
harde slagen geven. Compos ôftroevje.
t r o e l , t r o l , s. eg. lieveling. Zie troedel,
trûdel.
t r o e t , t r u t , s. eg. lieveling. Zie troedel.
t r o e t s j e , v. liefkoozend drukken.
vandaar: g e t r o e t , s. — I t e a r s t e yn-
n e r l i k g e t r o e t , || D ê r m e m h j a r
b e r n t s j e m e i b i g r o e t , de eerste in-
nige liefkoozingen. R. ind T. ä , 238".
t r o e s , t r û s (tírouw en omstreken ook
wel t r u d z e ) s. droes, paardeziekte, ook
somtijds schertsend voor verkoudheid van
menschen. W y p a n d e r e n (yn 'e s t o a r m )
in moeij e to m j i t t e , m e i in s w a r t
r e i n k l e e d o m , en d o w y k r e k t n j u n -
k e d e m o e i j e w i e r n e , p r ú s t t e ús
m i i c h fen L e i d e n , dy w a k k e r de
t r u d z e h i e . R. ind. T3., 167".
Compos. troes-, trûs-, trudze-puijer, me-
dicijn tegen den droes.
t r o e z i c h , t r û z i c l l , adj. aan den droes
lijdende, verkouden.
t r o e z i g e n s , t r û z i g e n s , s. droes. De
t r o e z i g e n s is o e r .
t r ô g e , s. trog, voederbak. Zie tróch.
t r o g g e l e r , s. eg. iemand die met list
een ander iets aftroggelt, afperst. — I n
f l i t e t r o g g e l e r s , dy y e n s b i s t e a n
b i g n o u w e . Vgl. ôftroggelje.
t r o g g e l e r i j , s. afpersing.
t r ô g j e , s. uit den trog vreten (van var-
kens). Dy b a e r c h w o l n e t t r ô g j e ,
niet geregeld bij den voedertrog komen.
A. 354, B. 329.
t r o l j e , t r o l l e m o l j e , H. in Epk. 497,
v. liefkoozend drukken, (met zich laten sol-
len). - D e k a t l i t h j a r f e n d e b e r n
m a r t r o l j e . B. 305. — H j a l i e t h j a r
t r o l j e en a e i j e . Fr. Hfr. X , 66. Vgl.
†ortrolje en omtrolje. Ook troedelje.
t r o m j e , v. de trom roeren, op de trom
slaan.
iets met trommelslag bekend laten maken.
— tìea.e slachter hat goedkeap
kouweflêsk tromje lit ten.
Fig. I t g r o m m e t , b r o m m e t , t r o m -
m e t , s t j i t . || R o m m e l t f o a r t en
b o a r s t o e r 't w i e t . Salv. 2. — De
wumkes.nl
332 TROMPK.
| N o a r d s é t r o m m e t , als bij stil weder, na
een storm, de zware deiningen nog werken.
! A. 725.
H. in Epk. 498. Syts. Telt, 63. Salv. 48.
Compos. omtromje.
t r o m m e , s. trommel. In T u r k s k e - ,
i n l y t s e t r o m m e . Prov. — Dy k û p j e
w o l (staatkundige kuiperij ondernemen)
moat gjin tromme slaen litte.
Telt.MS. 9. — W y s c i l l e d ê r d e t r o m -
m e n e t f e n s l a e n , de zaak niet rucht-
| baar maken. — De f o r s k r o k k e b e r n
! ite hjar to s k a n d e oan i e r d a p p e l s ;
H j a s e t t e i t liif' ú t a s i n t r o m m e .
R. ind T.a, 318". — S a t s j o k as i n t r o m -
i n e , (van veel eten.ì — Overdr. D a t m o a t
I m a r o p 'e t r o m m e , met trommelslag
| bekend gemaakt worden. — D ê r i s f i s k
o p 'e t r o m m e . — As T r y n b e k s t i k
h w e t w i t , d e n is i t e k o p 'e t r o m -
m e , spoedig bekend. — H e i t s c i l i n
tromme keapje: T r om m el-o m m e-
l o m . De f i s k m e r k o m . (een kinder-
rijmpje). Dim. tromke.
\ t r a m m e r , t r o m s l a g g e r , s. m. trom-
melslager , omroeper met een trommel. —
J a p p e t r o m s l a g g e r , R. ind. T.2, 275*.
t r o m m e s l a c h , s. de slag, het slaan op
de trommel.
t r o m p , t r o m p e , s. trommel, blikken
doos. — Compos. itenstromp, bak-, koeke-,
j thétromp. Dim. trompke.
| t r o m p e t , s., blaasspeeltuig, orgelregis-
| ter. G o u k e b l i e s t o p s y n t r o m p e t ,
|| S e t w a n g e n a s i n b o n g e . Hett.
Rymkes, 65. Hûs-Hiem. 1895, 445. Dim.
trotitpetsje, trompetke.
t r o m p e t s j e , t r o m p e t b l a z e , v. trom-
petter spelen op de trompet. — Overdr.
ruchtbaar maken, aan de groote klok han-
gen. — A s t o u d e n j e ft e n d o c h s t e ,
s c i l s t o u n e t f o a r dy ú t t r o m p e t s j e
I l i t t e , l y k a s d y s k y n h i l 1 i g e n dog-
! g e . Halb. Matt. V I , 2.
t r o m p e t t e r , s. m. trompetter. Overdr.
, een oud paard, vroeger door een trompet-
ter bereden. R. ind T.2, 128".
t r o m p e t t e r s k o s t , s. soep — H w e t
is d a t , t r o m p e t t e r s k o s t ? — Sop,
| p r e s i d e n t. R. ind T 2, 297&.
t r o m p k e b ô l l e , s. wittebrood in een
blikken vorm ( t r o m p k e ) gebakken.
 TROM.
t r o m s l a g g e r , s. ui. trommel-dager, tam-
boer. Vgl. tronimer.
t r o . n s t ô k , s. trommelstok. íïg. F i b e -
m a n w i e r sa'n k â n s t o p p e t e n in
j o n g e . In h e a 1 k y n s e n s k o e r k e m e i
in p e a r s k i e p p e b i l t s j e s d e r ù n d e r !
en t w á t r o m s t o k k e n d ê r o p ' e s i d e n
o a n , w i e r e n i t l i i f en d e l i d d e n
f e n d e l y t s e P i b e m a n . Forjit 1888, 8.
t r o p , s. collectif, kleine menigte. - I n
t r o p h u z e n , eenige huizen bij elkander
buíten een bebouwde kom. — F r e d i c h ,
r ê s t i c h op in t r o p , S i t t e yn h e g e ;
p o p e l i e r e n , P r o t t e r s lûd to t i e r e -
l i e r e n . Lieteboekje, no. 46. — Dim. tropke.
Dêr yn d a t t r o p k e b e a m m e n , Dêr
stiet d y âlde toer. Lieteboekje, no.
52. — In t r o p k e j o n g f o l k . A. 714.
— Der k i n al in b u l t e f o l k op in
lyts tropke.
t r o p j e , v. proppen , vullen , volstoppen. |
— De s e k fol wol Ie-, d e b û s e f o l \
apels tropje.
te hoop loopen, samenscbolen. — Yn 'e i
s t ê d k i n i t folk al w o n d e r b y ' n o a r |
t r o p j e . Vgl. propje.
t r o p s ê d , adj. in zulke mate verzadigd,
dat men nieta meer kan eten. Ook : pro/isêd.
t ) ' o p ( p e ) f o l , adj. zoo vol, dat er niet
meer in geduwd kan worden. — H o w o l
h i m 't h e r t e k r o p - en t r o p f o l s i t .
Forj. 1881: 175. Vgl. ook prop(pe)föl.
t r o s , t r o s s e , (spr. o dof), ook trim , s-
tronk, rank waaraan vruchten hangen. —
I n t r o s b e i j e n , - d r u v e n . Ook; I n t r ú s
b e ij en. (Zandstr. strús). Vgl. rush, risk.
dim. troske.
Ook een dik touw bij de-schippers in ge-
bruik. — 'k W o e ' h i m y e t i n t r o s t a -
s m i t e . R. ind T.2, 223».
t r o s j e (Hl.), v. torsen , zware lasten op
de schouders dragen. A , 704. Roosj. 93,
spelende een kind op de schouders dragen.
Elders ook : s â l t t o k e a p (jen), genoemd.
t r o t l i n g (HL), s. eg. Vgl. trûtling.
t r o t s j e , v. trotseeren. — I k t r o t s j e
de b e s t e k e n i n g ú t . R. ind T.a, 293".
t r o u , t r o u w e , s. trouw. — 'k J o e c h
dy i n r i n g o p t r o u w e . Dr. E. Halb.
Fr. Lieteboekje no. 39. — ü s f o r b o u n
in e e d fen t r o u || F o r i w i c h o a n el-
k o a r . P. J. Troelstra. Fr. Lieteboekje, no. 45.
wumkes.nl
333 TROU.
Prov. K i y s k e t r o u en H o l l â n s k e
d u k a t e n , dêr kin me fier m e i kom-
m e, «ei S i k k e fen ( l o s l i n g a . Compos.
(Uiler-, hi-, frjeone-, houne-, ontrou.
t r o u , adj. en adv. trouw, getrouw. —
De s é i u a n i s f o r d r o n k e n , || M a r
b l e a u s y n f a m k e t r o u . P, J. Troel-
l •
stra , Fr. Lieteboekje, no. 28. — M y n h o u n
is i n t i g e t r o u d i e r , h y b r i n g t m y
t r o u a l l e m o a r n e n myn toffels.
t r o u b r e k , s.n. troubreuk, echtbreuk.—
Fen d e a s l a e n moast' j i m m ' h a b b e
s k r i k , |í en m a n en w i i f f e n t r o u -
b r e k ek. Berijming der X Geboden , Boe-
refrysk. 1821, 12.
t r o u b r i e f , s. n. huwelijksbekendmaking
per brief, veelal gedrukt. Zie Fr. Hfr. XI, 117.
t r o u d e i , s. dag, waarop een paar in
het huwelijk is getreden. — Op ús t r o u -
dei s k y n d e it sintsje blier. — Seis
wike nei Goasse t r o u d e i r e k k e
S i b e - b a e s ú t d e t i i d . R. ind T.2, 362".
I t r o u h e r t i c h , adj. trouwhartig. - - De
Stânfries wier myn trouhertige
f r j e o n . R. ind T.a, 39».
t r o u h e r t i g e n s , s. trouwhartigheid. —
Yn s y n t r o u h e r t i g e n s t o c h t e r g j i n
k w e a fen de m i n s k e n .
t r o u j e , v. vertrouwen. — S c o e n e w y
d e n n e t o p Dy t r o u j e ? R. ind T.9, 24".
— Ho 't e r i t w e a g j e d o a r , om e r
h i m o p t o t r o u j e n . R. ind T.°, 157*.—
T r o u j e f ê s t o p God! Yn s w i e r e l é s t ,
|| Y n e a n g s t m e en n e e d . S y n t r o u
s t i e t f ê s t . Fr. Jierb. 1831, 31. Zie ook
fortrouwe.
t'OUJild, s. n. geld, benoodigd om in
het huwelijk te kunnen treden. — I k h i e
de k n ô t t e d o e k en it t r o u j i l d al
m e i n o m m e n . R. ind T. ! , 261*.
t r o u j u r k , s. japon, die de bruid zich
voor het trouwen aanschaft. T. G. v. d. M.
Titel van een gedicht. Moaije Blommen, 166.
t r o u p a k , s.n. het pakkleeren, dat men
voor het trouwen aanschaft, om het bij de
trouwplechtigbeid te dragen en later ook
wel bij bijzondere gelegenheden. — W y
t s j u g g e ú s t r o u p a k o a n , || E n s j o n -
g e i t b r i l l o f s l i e t (op een verjaardag
van het huwelijk) Sw. 1861, 79. - M y n
t r o u p a k w a e r d t o l y t s . C. Wielsma.
Fi. Sangen.
 TROU.
t r o u r i n g , s. ring, die bruid en bruide-
gom elkander geven, als bewijs van trouw.
t r o u s k o e n , s. pi. schoenen, die aange-
schaft worden voor het trouwen. W. D,
Wigle K w , 13.
t r o u w e , v. trouwen, huwen. — H w er-
om w o l I e d e f r o u l j u e d y t r o u d w ê s t
h a b b e , a l t i d e n w e r t r o u w e ' ? R ind
T.2, 350". - Vgl. Hett. 509. — G i e t
f r i j e n y n f rij e n s || E n t r o u w e n y n
t r o u , || I t i e n e j o w t b l i j e n s | E n 't
o a r g j i n b i r o u . J. v. d. Burg. Huwe-
lijks-slede. — T s j i n 't s i n t o t r o u w e n
w i e r d e h e l . T. G. v. d. M. Moaije BI. 175.
— Prov. B e t t e r t o t r o u w e n a s t o b a r -
n e n , sei de p a s t o a r feu Y s b r e c h -
tum, en. h y j o e c h d e g e b o a d e n
h w e t t o l e t o a n . B , 545. — S t j û r d y
û n t r o u w e f a e m den foart; j i m m e
b i n n e n e t o a n in-o a r t r o u d . — (HL.
trouje; i k t r o u j e , trouwe, bitrou-
w e . Roosj. 79 (noot) en 81.)
t r o u w e l e a s , adj. trouweloos. ld. I , 56.
t r o u w e l e a z e n s , s. trouweloosheid. Fr.
Volksalm. 1884, 142.
t r o u w e n s , t r o u h e i d , s. getrouwheid.
— De t r o u w e n s f e n s a ' n b e e s t g i e t
al f i e r .
t r o u w e r i j , s. het trouwen, de trouw-
plechtigheid. — Ho s t e a n e d e r s a ' n
kliber frouljue? O, d e r i s
trouwerij.
t r o u w e r s , s. pi. de personen, die trou-
wen. — K i n n e j y my ek s i z z e , h w e r
dy t r o u w e r s wei k o m i n e ?
t r o u w i c h h e i t , s. trouw, getrouwheid.
W. Gr. 49. Zie trouwens en trouheid.
t r û b e l i c h , adj. Zie troebelich.
t r û d e l , t r û l , s. (vleinaam) geliefd kind.
— M y n l y t s e t r û d e l . Lex. 760. Zie:
troedel.
Ook wel trut. Lex. 598.
t r u e r s p i l , s. n. treurspel.
t r u e r s p i l d i c h t e r , s. m. treurspeldiehter.
— N e i de w i z e fen r o m a n s f a b r i -
k a n t e n of blij- en t r u e r s p i l d i c l i -
t e r s. Sw. 1854, 50.
t r u i , s. gebreide of geweven hemdrok van
wol of katoen. — Deensch: tröie, Zweedsch
tröja. Ook troi.
t r u l l e , v. voor den gek houden, foppen,
bedotten. — D e n w i s t e n b o a d e n e n d e
wumkes.nl
334 TRÜZ.
| b e r n , j| H o d a t d y f a e m h i m t r u l d e .
| R. ind T.2, 201*. Vgl. kulle.
! t r u n j e , v. troonen, aandringen, aanhou-
dend verzoeken. — O n t h â l d ú s , w i z e
God. h w e t k w e a is, e k a s w y e r y n
; ús b l i n e n s om k r i t e en t n í n j e . R,
ind T . \ 24a. — J i l d o u w t r u n e o m m e r s
! s a , zij drong er immers zoo op aan. R.
ind T.2. 72". — De o a r e n i f t e n t r u n e n
d a n i c h by G a b e , d a t er n o c h 'ris
op 'e p r o p p e n k o m m e m o a s t . R. ind
T.3, 88». Zie ook Fr. Hfr. VII, 138.
Ook aandringen van een hond, om een
lekker beetje, door zijn meester herhaalde-
lijk met den neus aan te stooten. Halb.
A, 706. B , 401 en Lex. 598.
Ook welwillend aandringen en behulp-
zaam zijn, om iemand ergens heen te schik-
ken. K. A. Sparp. 1. — I n h e l p e n d e
h â n , dy 't i m m e n ú t m e il ij e n n e i
A m e r i k a t r u n e t . Compos. oantrúnje.
t r u r i c h , adj. en adv. treurig.
t r u r i g e n s , s. treurigheid. Fr. Hfr. XI, 23.
t r û s , s. droes der paarden; zie troes en
trudze.
t r ú s , s. als: tros, b.v. van aalbessen.
I n m o a i j e t r ú s b e i j e n , een mooie tros
aalbessen, van de grootste soort. B . 383.
Zand- en Woudstr.: strús.
Dim. trúske.. — I n t r ú s k e b e i j e n , een
fêst trosje aalbessen. — ook wel: I n t r ú s k e
j e r n , een strengetje garen.
J t r ú s t o e j j e n , s. pi. trosbessen, de groot-
ste soort van aalbessen. B, 323. Zie strús.
t r û t l i n g . s. (meestal pi. trûtlingen), verre
| nakomelingen, in zekeren graad van ver-
i wantschap. Halb. Lex. 599. — N e v e n
en n i f t e n , t r û t l i n g e n en e f t e r t r û t -
l l i n g e n , dy e l t s j o a r o a r s yn j i e r r e n
n e t s j ê n n e , k o m m e t o h e a p , d ê r se
e r v j e m o a t t e ; neven en nichten en
verdere nakomelingen in den graad van
verwantschap, die verre verspreid van el-
' kander wonen, komen te zamen, waar ze
i
erven moeten. R. ind T.", 30 6 .
t r u t s j e , s. (Makkum en hier en daar
elders (kleistr.); huiskrekel, gryllus don.es-
ticus (Zandstr. veelal imerke.) Ook wel oak-
I kers-yntsje, z.d.
I t r u z e l j e , t r û z e l j e , v. vallen, tuime-
len , neerrollen. A, 702, 714. — D e r m i i -
s k e n en h y n s d e r s y n 't w e t t e r t r u -
 TSIEN.
s
z e l e n . R. ind T ., 2 6 . Iktruzele
y n i n d o b b e m e i w e t t e r . R. ind T.2,
299». Schierm. trìiisrìje. B , 360. N. 0.,
173, Fr. Jierb. 1834, 21. Halb. bij Maarl.
144. WI. ld. XVII.
Ook trudelje. - Hy s j o c h t in s t i k
raanmch f e n 't k è s s e n t r u d e l j e n .
v. BI. Bik. 124.
t s i e n , num. Zie tsjien , met de afleidin-
gen en samenstellingen daarvan.
"tsier, s. n. Zie 'tsjier, ook kier.
t s i e r d e r i j , s. en t s i e r e , v. Zie tsjier-
derìj, tsjiere en de afleidingen.
t s i i s , s. kaas. Zie tsjiis, met de daarvan
afgeleide en samengestelde woorden.
t s j a f f e l (kleistr.) s. mond ín ongunsti-
gen zin, van een veelal snappend en sna-
terend , of keffend vrouwspersoon of kind.
— De t s j a f f e l s t i e t h j a r n o a i t s t i l .
t s j a f f e l j e , v. freq. aanhoudend babbelen,
keffen, vooral van kinderen en jonge meis-
jes. — I t g i e t m a r t s j a f , t s j a f ! B e r n ,
h â l d ' r i s op fen t s j a f f e l j e n : ik k i n
s a ' n g e t s j a f f e l n e t o a n 'e h o l l e út-
s t e a n , s e i ús m e m .
Ook door radheid onverstaanbaar spreken.
— Dy k e a r e l t s j a f f e l t e r m a l y n
o m , hij spreekt zeer onduidelijk. Fr. Hsfr.
VII, 181. Vgl. tsjantelje, tsjanterje, tsjatterje.
t s j a l , (ZWh.) s. n. wiel. Vgl. tsjel en
tsjilile).
t s j a l , adv. gebogen, krom, vooral van
de beenen. — H y s t i e t t s j a l o p 'e
sk o n k e n .
t s j a l k , s. Friesch schip met plat dek,
tjalk. A, 311. — D j i p y n 'e l a d e n e
t s j a l k || S o n g s k û t e f a e r a s i n a l k .
R. ind T.a, 21«.
t s j a l k s k i p p e r , s. m. schipper op een
tsjulk.
t s j a l s k o n k i c h , adj. kromme of O-bee-
nen hebbende, waarvan àì knieën eenigs-
zins uitwaarts zijn gebogen , waardoor beide
beenen te zamen min of meer den vorm
van een O hebben verkregen.
t s j a n t e l j e , v. wauwelen, zeuren. Com-
pos. foarttsjantelje. Boerefr. 1821. 10.
Ook tsjanterje; z. d.
t s j a n t e r b e k , s. eg. iemand, die altijd
keft en kijft.
t s j a n t e r j e , v. onverstaanbaar babbelen,
kakelen. A. 491. — Dy s e a c h a l l e m a n
wumkes.nl
335 TSJEF.
r j u c h t y ïi 'e t r o a n j e e n t s j a n t e r e
] mei a l l e m a n , dy m a r e a r e n o a n ' e
; h o l l e h i e . B. ind T.2, 63».
Ook keffen , kijven. B , 194. " Wass. 1,
[ 105. Vr. Fr. I , 185. Vgl. tsjantelje, tsaf-
felje, tsjatterje.
t s j a p k j e , t s j a p p e , v. smakken, hoor-
baar met de tong tegen het verhemelte klok-
ken , vooral door kinderen, bij het eten van
vruchten. — H j a p r i u w k e n e n h j a
t s j a p t e n a l . W. D. Wintergr. 145. Zie
ook smakke.
t s j a n t e l g a t , s. kakelaarster.
t s j a t t e r j e , t s j o t t e r j e , v. snateren (van
vogels). — P r o t t e r s d y t s j o t t e r j e .
W. D. Lieteb. 65.
Ook minachtend van menschen, die snel
babbelen. H. in Epk. Zie tsjaffelje.
" t s j e a , s. dij, dijbeen. — De j o n g -
k e a r e l s t i e s t o k r j u c h t op en del
m e i de e a r m e n s l û k by de t s j e a
d e l . R. ind T. ! , 281». — L o a i t s e i k
s w i r d , d a t 's om t o p r o n k j e n || O p
'e t s j e a f e n 'e e d e l l j u e . G. J. I , 174.
° t s j e a f , (Molkw. t s j e a u ) , s. eg. dief.
Lex. 650. Prov. Dy i e n r i s s t e l t , is a l -
t y d i n t s j e a f . Salv. M. S., 68.
Thans veelal: dief. — D i e f ! I t j i l d
w e r o i n ! R. ind T. ! , 76".
" t s j e a f t e , s. diefstal, Oudholl. diefte.
j Ook t s j e a f t m e . — Y t l i k e t s j e a f t m e n
en m o a r t e n w i e r n e y n d a t f o r b e t -
j t e r h û s k l e a r r a a k k e . R. ind T. a , 366".
"tsjeak, t s j e e k , s, k a a k , wang. —
Mar k o m t er d e n , m y n ljeave soan
llmei a p p e l b l o s s e m t s j e a k e n oan.
Hulde II, 248. — M a r s a h w a d y s l a c h t
op de r j u c h t e r t s j e e k , k e a r h i m ek
d e o a r e t a . Halb. Matth. V, 39.
" t s j e a v e b i n d e , s. dievenbende.
" t s j e a v e p a k , s. n. dievenbende, dieven-
gespuis. — Om d e t r i e d f e n d i t g e -
f a e r l i k e t s j e a v e p a k yn h â n n e n t o
k r i j e n . R. ind T.2, 120».
" t s j e a v e r j j , s. dieverjj. Oudfr. thiaverie.
t s j ê f , s. n. kaf, afval van dendorsch,de
kafblaadjes of hulsels der graankorrels. A.,
299. — I t t s j ê f ú t ï t n ô t w y n d e r j e .
— L y k f o a r de w y n i t tsjêf f o a r t
s t o u t , scil ek dyn j e u g d íoart-
f l e a n e . S. v. d. Burg, Forj. 1886. 86. -
U t - i e n - s p a t t e a s m o u d e e n t s j ê f . v.
 TSJEFB. 336
BI. Bik. 47. — M o a i E t k e f e n T e r o e Ie,
I l S j u c h ! i k f o r s t o u a s t s j ê f . R. ind.
T.'. 263". Vgl. htd.
t s j ê f b u l t , s. kafhoop. Vgl. Ujêfpôlle.
t s j ê f h a r n e , - h e r n e , s. hoekin de schuur
van den bouwboer, waarheen het kaf wordt
geveegd, A , 313.
t s j ê f p ô l l e , s. kafhoop op het erf van den
landbouwer. B , 142. Vgl. tsjêfbult.
t s j e l , s. n. (Dongd.) wiel, wagenrad. B.
Posth. de Keapro., 119. — Prov. I n w r a k
t s j e l y n 'e w e i n m a k k e t a l t y d i t
m e a s t e g e r a t t e 1. — D a t p a s t a s 't
f y f t e t s j e l y n 'e w e i n , is meer tot last
dan tot gerijf. Zie txjü.
t s j e l k , t s j e l k e , s. kelk, beker. —
Skrif tgelearden en farisieuwen,
dy i t b û t e n s t e fen de t s j e l k ôfspie-
le. Halb. Matth. XXIII, 25, — M y n
H e i t , a s d i z z e t s j e l k f e n my n e t
f o a r b y g e a n m e i , ef i k m o a t h i t n
d r i n k e , den s k i e d e Dyn w o l l e n .
Halb. Matfh. XXVI, 42.
t s j e l m , s. (Amel.) strik van paardenhaar
om vogels te vangen. — H i e h j a r s o a n
wol p i e l d mei t s j e l m e n , d ê r fen
h i e hja gjin forstan.
t j e m s , s. Zie tems.
t s j ê n , v. tijen , trekken (Oudholl. tijgen).
I k t s j u c h of ' t s j ê n , d ú t s j u c h s t e ,
w y t s j u g g e of t s j ê n n e ; I k t e a c h ,
w y t e a g e n ; I k b i n of h a t e i n . —
T s j u c h t m e ek w i t h w ê r e a r n e .
Sw. 1899, 3. — I k t e a c h f i e r om
u t e n s , ik trok verre naar buiten. Aldaar,
5. — D ê r b o p p e t s j ê n n ' d e w o l k e n ,
|| D ê r û n d e r r o l l ' t d e sé. Dr. E. Quick-
born , 2 2 . — A s ' t j o u n s s a r e a d y n ' t
w e s t e n t s j u c h t . Aldaar, 27. — De
k l e a n o a n t s j ê n , aantrekkeu. B , 69,
98, 347. — I m m e n t o l i i f t s j ê n , aan-
vallen. All. Lokkich, 3 1 . — D e r o e r g e a r -
t s j ê n , aan het werk gaan of tijgen. —
En f o a r t d e r o a n t e a c h hy b u t e n
l a n s . Halb. Matth., XXV, 15. — H y
w i e r t o A. t o w r â l d t e i n , geboren. —
D e d ú n s k e k o u t s j ê n l i t t e , laten
bespringen door den stier. A, 596, 697,
H. in Epk, 492. Vgl. Lex. 781 — Hy is
d ê r h i k k e e n . t e i n , geboren en getogen.
Compos. bitsjên, begaan. — L i t d a t m a r
b i t s j ê n , laat dat maar begaan, bemoei
wumkes.nl
TSJBR.
u daar niet mee. ìith: en Bildtsck: buien,
betieën, betijen.
t s j e p , adj. en adv. k n a p , netjes, fraai.
— I n t s j e p f a e i n , een nette, kante meid.
— H w e n t is h j a t s j e p e n s m u k en
in o a i . Fr. Lietb. op nij b i w i r k e no. 42.
O e r a l y n 'e s t ê d || I s 't m i n s k e n
t s j e p en g l ê d . Hett. Rymkes, 61. —
T s j e p p e I j u e , n e t t e , fatsoenlijke men-
schen. Hans. Baes, ï . 15. — I n t s j e p p e
w i z e , een aangename melodie. A , 237 ,
700. — D a t h a t d e t i m m e r m a n t s j e p
m a k k e , knapjes gemaakt. Vgl. optsjepje.
t s j e r k b o e k , s. n. kerkboek, boek, dat
in de kerk bij de godsdienstoefening gebruikt
wordt. Prov. I k b i n l j e a v e r d y b o e r
s y n t s j e r k b o e k a s s y n h y n s d e r , ge-
zegd van een boer, die weinig ter kerk
gaat en zijn paard hardvochtig behandelt.
Dim. tsjerkboekje.
t s j e r k e , s. kerk. Z.Wh. sarke en serke,
Work. tsjarke. A, 678 , 704. Schierm. t s j u r k
ÍOudFr. tsierke, tsiurke.) H y h e a r t t a
ús t s j e r k e , is lid van dezelfde kerk
als wij. — I e n r i s y n 'e t s j e r k e e n
t w a r i s d e r o m , dít komt voor velen op
't zelfde neer. B , 551. — I k s c i l w o l
in w i i f k r i j e , d e r b i n n e m e a r frou-
lj u e a s t sj e r k e n .
Vroeger ook wel als gewijde begraafplaats.
To t s j e r k e b r i n g e , iemand in de kerk
begraven. — T o t s j e r k e w é z e , begraven
zijn. B. 481. — J o n g n e i d e m e r k e ,
:
â l d n e i d e t s j e r k e , jong lichtzinnig,
i oud vroom. B , 500. — Prov. J e l d (de ou-
í derdom) g o d s t s j i n s t i c h y n ' e t s j e r k e ,
!
j e u g d l i c h t - s k o n k e e n blij t o m e r -
I k e , 6 . J. 58. — T s j e r k e en t o e r m o a t -
! t e m i d d e n y n 't d o a r p b l i u v e , men
moet aller belangen, zoo veel mogelijk ge-
lijkelijk waarnemen en eene zaak niet een-
zijdig, partijdig behandelen, men moet een
zaak niet overdrijven.
D e r is m o a r n - i e r g j i n t s j e r k e , er
wordt morgenvroeg niet gepreekt.
I t i s f e n 'e m i d d e i p o e p e - t s j e r k e
er wordt gepredikt voor de Duitsche gras-
maaiers. Dim. tsjerkje.
t s j e r k e b a n k , s. kerkbank.
t s j e r k e b o e k e n , s pi. boeken , waarin
aanteekening wordt gehouden van het be-
í heer der kerkelijke goederen.
4
 TSJEE. 3S
35
t s j e r k e b û d e l t s j e , s. n. kerkezakje,
buideltje aan een stok bevestigd, waarmede
in de kerk de liefdegiften worden ingeza-
meld. Syts. Telt. 52. Ook t s j e r k e p o n -
k j e en d y a k e n p o n k j e.
t s j e r k e b û r r e n , s. kerkbuurt, buurt bij
of om de kerk, gedeelte van 't dorp.
t s j e r k e d o a r , s. kerkdeur. Lex. 687.
t s j e r k e d o a r w a e r d e r , s. m. kerkelijke
deurwachter, bewaarder van de orde bij
godsdienstoefening in de kerk. Zie cCoar-
wa(e)rder en hounegiselder.
t s j e r k e - f i n n e n , s. pi. graslanden, eigen-
dommen der kerk.
t s j e r k e f i n s t e r , s. n. kerkraam.
t s j e r k ( e ) f o l k , s. n. het volk, de men-
schen, die naar de kerk gaan of er vandaan
komen. — I k s j o c h i t f s j e r k e f o l k a l
g e a n . Sw. 1852, 46.
t s j e r k e g o e d , s. n. kerkelijke goederen,
bezittingen der kerk.
t s j e r k e k l o k , s. klok, die door luiden
aankondigt, dat het kerktijd is. — D e
t s j e r k e k l o k l e t . Vgl. Sw. 1878, 4.
t s j e r k e l a e j j e n , s. pi. leien, waarmede
het dak eener kerk is gedekt. L i g e, d a t
it by de t s j e r k e l a e i j en d e l r ô l l e t ,
grof liegen.
t s j e r k e l â n n e n , s. pi. landerijen, die aan
de kerk toebehooren. — De t s j e r k e l â n -
n e n w i r d e h j i r e n d ê r û n d e r de
lidmaten forhierd. Ook: t s j e r k e -
f i n n e n , z. d.
t s j e r k e p l e a t s , s. boerenplaats, die het
eigendom eener kerk is. W y k o m m e t o
M a e i j e o p in t s j e r k e p l e a t s .
t s j e r k e p o n g , s. kerkebeurs, kas tot on-
derhoud der kerkelijke eigendommen. Fr.
Volksbl. 1883, 31 Mei.
t s j e r k e p o n k j e , s. n. Zie tsjerkebû-
deltsje.
t s j e r k e r e k k e n i n g , ook wel - r e k k e n ,
s. kerkerekening, jaarlijksche afrekening en
verantwoording van kerkvoogden. Fr. Hfr.
VII, 118.
t s j e r k e r i e , s. kerkeraad. Syts. Telt. 64.
t s j e r k e s t o e l l e n , s. pi. kerkstoelen.
t s j e r k e t o e r , s. kerktoren. Vgl. Sw.
1859, 57.
t s j e r k e t s j i n s t , s. kerkdienst van den
predikant, eeredienst in de kerk.
Ook het werk, dat (gewoonlijk) de school-
wumkes.nl
TSJER.
meester als koster, voorlezer of organist bij
den eeredienst moet verrichten.
t s j e r k e w e a c h , s. kerkmuur of wand.
N. Oh. 289. In kleine dorpen, bestaande uit
eenige huizen rondom of zeer nabij de kerk,
staan soms mannen een praatje te houden,
leunende tegen den kerkmuur. S c o e n e wy,
a s â l d e l j u e , ji S k o a r j e o a n 'e t s j e r -
k e w e a c h , |j M e i i n d r o e c h f o r k l o m -
m e p r a e t s j e ? G. J. I , 53. — In den
Z.W.h. noemt men den ingang onder den
toren door naar de kerk: de tsjerkeweach. —
Prov. I t k o m t f e n 'e t s j e r k e w e a c h ,
het is een niet betrouwbaar bericht. Schelt,
I I , 31. Zie weach.
t s j e r k e w i r k , s. n. werk aan de kerk,
of werk, waarvoor de kerk betaalt. — Us
b e i d e t i m m e r l j u e h a b b e om 't o a r e
j i e r it t s j e r k e w i r k .
t s j e r k f â d , s. m. kerkvooi" q . beheerder
der kerkelijke goederen. Halb Lex. 954.
Vgl. Hett. 510. Ook wel tsjerk†oud.
t s j e r k f a d e r , s. m.; pi. t s j e r k f a d e r s ,
kerkvader, -vaders. Out" '"' na de invoe-
ring van den Christelijken godsdienst, de
voornaamste en gezaghebbende leeraren en
schrijvers daarvan. Fr. Hfr. XIII, 216.
t s j e r k f â d s b a n k , s. bank in de kerk,
waarin de kerkvoogden vrije zitplaatsen
hebben.
t s j e r k g e b o u , s. n. kerkgebouw.
t s j e r k g o n g , s. kerkgang, het ter kerk
gaan. De f r o u h a t w e r (na hare beval-
ling) h j a v e a r s t e t s j e r k g o n g d i e n .
— Wy wenje oars û n d e r Grou, mar
w y h a b b e ús t s j e r k g o n g t o B o a r n .
— N o u h i e h j a h j a r t s j e r k g o n g for-
s o m j e m o a t t e n . Fr. Vbl. 1883.
t s j e r k g o n g e r , s. eg. kerkganger. —
H y is i n t r o u t s j e r k g o n g e r , getrouwe
kerkbezoeker.
t s j e r k h ô f , s. n. kerkhof, begraafplaats,
oudtijds rondom de kerk; thans ook elders,
als afzonderlijk daarvoor ingerichte plaats,
ook t s j e r k h ô f genoemd. I t L j o u w e r -
t e r nij-t s j e r k h ô f . — I t J o a d e - t s j e r k -
hôf.
t s j e r k h ô f s b l o m m e n , s. pi. kerkhof-
bloemen; k r ú s w o a r t e l , kruiswortel, z. d.
(in Id.dl. en Baarddl, ook t a j e r k h ô f s b l o m -
m e n genoemd.
fig. grijze haren (van ouderdom) A, 595.
 TSJER.
— P l o a i t s d e b l o m m e n , d y 't d e r
b l o e i j e || E a r 't d e t s j e r k h ô f s b l o m -
m e n f; r o e ij e. Fr. Lieteb. op nij biwirke,
no. 47.
t s j e r k j e , v. ter kerk gaan. H j a t s j e r -
ket Sneins trou.
t s j e r k o a r g e l , s. n. kerkorgel.
t s j e r k p a e d , s. n. kerkpad, het pad, dat
naar de kerk leidt.
de weg, waar langs een lijk naar het kerk-
hof wordt vervoerd. Ook wel t s j e r k e -
p a e d , l y k p a e d of 1 y k w e i.
Us p l e a t s h a t frij t s j e r k p a e d o e r
d e t s j e r k e f i n n e n , vrij voetpad om naar
de kerk te gaan.
t a j e r k a k adj. kerksch, nauwgezet op
getrouwen kerkgang.
t a j e r k s t o v e , s. vrouwen voetstoof, soma
fraai bewerkt en voorzien van een koperen
hengsul, uitsluitend bestemd voor kerkge-
bruik. Vgl. seelstove.
t s j e r k t i i d , s. de tijd waarop de gods-
dienstoefening aanvangt, en de tjjd dat er
gepreekt wordt. — Dû m o a s t d y for-
k l a e i j e , i t is g a u t s j e r k t i i d . —
S n e i n t o m o ar n s û n d e r tsjerktiid
is de b r â g g e t i e h t .
t s j e r k - û l e , s. eg. strix flammea, kerk-
uil. Alb. no. 2 1 , blz. 33.
' t s j e r l , t s j i r l , s. m. kerel (meestal in
gunstigen zin), man. — I k w i n s k Lftn-
h e a r r e l o k m e i ús njje L â n f r o u !
Lok m o a t t ' y h a b b e , T s j e r l : Lân-
f r o u en Y t o - g e a r r e ! G. J. I , 1. — A l
h w e t i k h j i r s j o c h || D a t is s a m o a i ,
sa I j e a f l i k , as it moch. | | M a r T s j e r l ,
i k g i n 't j o u w o l ! J a , t û z e n r e i s s a
g o e d . Aldaar 4.— D e F r y s k e t s j i r l e n ,
de Friesche mannen. R. ind T.a, 68 (titel
van een gedicht). Zie Halb. N. O, 138, en
Taalgids 1867, 34.
t s j e r n d e r y , s, het karnen. W y b i n n e
m e i d e t s j e r n d e r i j y n o n s t j û r , de
boterafscheiding wil niet naar wensch gaan.
— De o a r e m o a r n s s i e t d e t s j e r n -
d e r i j f o a r i t k r ú s . Sw. 1804, 107.
t s j e r n e , s, karnton. A. 716. H, in Epk.
483. — I n t s j e r n e m e i i n k o p e r e n
h o e p . — D e b û t e r ú t 'e t s j e r n e h e l j e .
— De t s j e r n e y n s l a e n . — By bûr-
m a n s t i e t d e t s j e r n e ré, Fr. Liete-
boekje no. 44. — Prov. D ê r h a j y d e p o p ,
wumkes.nl
3 18 TSJER.
sei p a s t o a r s k e en h j a h e l l e de k a t
ú t 'e t s j e r n e .
t s j e r n e - g e r e i , s. n. karngereedschap. —
A d e n , t o b b e n e n t s j e r n e g e r e i . Fr.
Hfr. X I , 23.
t s j e r n e l i d , t s j e r n l i d , s. n. het karn-
deksel. — D ê r m e i w i r d t d e s p a t a k ti-
t e l er op l e i n , i t t s j e r n l i d fêst-
k i l e , de p o l s o a n s l e i n . R. ind T, ä
5«.
t s j e r n e t i k s e l , s. boom, p a a l , staak,
die in de as Tan den karnmolen gestoken,
dient als dissel, waarvoor het paard loopt,
om den molen te doen draaien. B. 296.
t s j e r n h a r n e , - h e r n e , s. karnhoek,
klein vertrek in een boerenhuis, waar het
karnen plaats heeft. De t s j e r n h a r n e
h i e in b û t i l o a r m e i i n s y d l j o c h t .
Sw. 1904, 99. ld. IV, 4 0 , 42.
t s j e r n l i y n s d e r , s. n. k a m p a a r d , het
paard, dat gewoonlijk gebruikt wordt voor
den karnmolen , om dien in de beweging
te brengen. H. Z. Ts. Tuws, 81.
t s j e r n j e , v. karnen. Zwh. sarnje.
t s j e r n ( e ) k l e e d t s j e , s, n. karnkleedje,
een kleedje op de karn , als die niet in ge-
bruik is, waarop dan koperen of andere
voorwerpen te pronk worden gezet.
t s j e r n m o u n l e , a. karnmolen. v. d. B.
Mast er Habbema. 23. U n d e r 'e t s j e r n -
m o u n l e , plaats, vóór in de schuur, waar
de karnmolen staat.
t s j e r n m o u n l e - r i n g , s. het door een
paard rondgedraaide groote karnrad aan een
karnmolen, eigenlijk de buitenrand vanden
karnmolen, een groote houten ring, waarin
de kammen zijn, die in het kleinste k a m -
r ê d of s t ê f r ê d grjjpen. Vgl. mounlering.
t s j e r n p a e d , t s j e r n e p a e d , s. n. karn-
pad, het ronde pad waarlangs het paard
loopt voor den karnmolen. H. in Epk. 501.
Posth. in Epk. 350. — M o a r n s - i e r s j a g -
g e l e i k m e i in s l o m m e r i g e e n b i n -
g e l j e n d e t r e d ifc â l d t s j e r n e p a e d
y n i t r o u n . R. ind T. ä , 130". — Overdr.
Altyd it âlde t s j e r n p a e d lans,
steeds werd de oude gewoonte gevolgd.
t s j e r n p ô l l e , s. de grond binnen het
karnpad, die iets hooger en met estrikken
of andere steenen belegd is. In het midden
van de tsjernpôlle draait de spil des molens.
Vgl. pôlle. B , 135, 574.
 TSJER. 339
t s j e r n p o l s , s. karnpols, stok, waarvan
het benedeneinde aan een, met verschillende
gaten doorboorde houten schijf, horizontaal is
bevestigd. Deze pols gaat onder het kar-
nen, onophoudelijk in het molken (z.d.) op
en neer en bewerkt zoo de boterafscheiding.
t s j e r n r ô k , s. Zie tsjernsek.
t s j e r n s e k , s. karnzak, linnen hulsel,
meestal blauw, waarmee de karn omkleed
wordt, om haar te hoeden voor te veel be-
spatten.
Ook de blauwe kiel, zooals veehandelaars
plegen te dragen, wordt sehertsend tsjern-
sek genoemd.
t s j e r n s k a m m e l , s. schraag, waarop de
karn wordt gelegd , dagelijks na het karnen.
t s j e r n t , s. karnsel, wat in eenmaal ge-
karnd wordt. Syts. Fr. Spr. 75. E a r s t
m o a s t d e t s j e r n t á t 'e w e i , e a r d e r
k o e B e i t s k e h j a r n e t f o r k l a e i j e . ld.
IV, 53. — I n t s j e r n t b û t e r , zooveel bo-
ter, als uit één karnsel wordt verkregen.—
I n t s j e r n t s û p e . Comp. reamtsjernt.
t s j e r n w e t t e r , s. n. het water, dat bij
't karnen gebruikt wordt.
t s j e r n w i g e , s. de hefboom, die door den
karn molen in beweging wordt gebracht en
waaraan de karnpols bevestigd is. Sw.
1904, 107.
t s j e t t e l , s. ketel. (Zwh. settel. Workum:
sottel. Schierm. tsjattel. B , 358. A , 674,
704. Oostfr. C. M. 45*. tscMttel.)
Compos. hân-, kofje-, thé-, stoom-, sûr-,
tsjiistsjettel en pyptsjettel, pijpekop.
t s j e t t e l b û t s j e , - b o e t s j e , v. ketelboe-
ten, -lappen, herstellen. Halb. Lex. 580.
t B j e t t e l b û t s e r , - b o e t s e r , s. m. ketel-
boeter , ketellapper.
t s j e t t e l s k r a b j e , v. ketelschrabben, uit-
schrabben van daarin overgebleven spjjs.
Hfr. I I , 236. — ld. X I , 119 en 122.
afschrabben van den ketel aan de buiten-
zijde, waar die door het vuur is zwart gebrand.
Ook een stoomketel reinigen. I t t s j e t -
t e l s k r a b j e n yn ús b û t e r f a b r y k is
in d r e e c h k a r w e i .
t s j e t t e r j e , v. kwetteren, kakelen , kef-
fen , kijven zonder ophouden, luidruchtig
twisten. T s j e t t e r j e e n r a z e , bulderen.
Ind. B , 143. — A l de o a r e n t s j e t t e r e n
w > k k e r . Forj. 1902, 169". — W . D . Sokke
m. m., 7. Syts. Telt. 14.
wumkes.nl
TSJIIS.
kwetteren, als op eigenaardige wijze zin-
gen , van kleine zangvogels. — I t s w e a l -
t s j e t s j e t t e r t . ld. I , 148; I I , 67. -
De l j u r k w j u k k e l t h a s t , t s j e t t ' r -
j e n d , d e w o l k e n f o a r b y . Jong Frys-
lân, 220. — S i m m e r m o a r n w i e r 't o m
h í m h i n n e , |[ Al i t f û g e l t s o n g en
t s j e t t ' r e . Forjit 1903, 115». Vgl. tsjotterje
en tsjitterje
t s j e u n k e n , s. pi. vroegere schimpnaam
voor de inwoners van Hindeloopen. R. ind
T.a, 329". Ook wel tsjoaten.
t s j i e n , [bij G. J. tjìen en tsien, Schierm.
tjien) num. tien. Spreektaal ook wel t s i e n .
t s j i e n d e h e a l , num. tiendehalf, negen
en een half.
als: s. t sj i e n'd e h e a 1 e, stuk land ter
grootte van negen en een half pondemaat.
t s j i e n e , s. stuk land van tien ponde-
maat groot.— De kij r i n n e y n 'e t s j ie-
n e. Ook tsiene, z. d.
t s j i e n g e b o a d e n , s. pi. tien geboden.
Fig. de tien vingers. — H j a h a t h i m d e
t s j i e n g e b o a d e n y n 'e t r o a n j e s e t ,
zij heeft hem in 't gelaat gekrabd. — Hy
y t m u i d e t s j i e n g e b o a d e n , met de
vingers, inplaats van met een vork.
t s j i e n e s o m , - s u m (Noordelijk), verza-
melgetal van tien bij elkander behoorende
personen. — W y s i e t e n t s j i e n e s u m
o a n t a f e l . Ph. v. BI. Fr. Spraakk., 95
en 96.
t s j i e r , (Idaarddl.), s. n. kier, nauwe ope-
ning van een deur. — D e d o a r s t i e t y n
't t s j i e r , de deur staat op een kier. El-
ders gewoonlijk: kier, kear; z. d.
t s j i e r d e r j j , s. het onderling razen en
tieren, twisten en geweld maken. Ook wel
tsierderij.
t s j i i s , s. kaas. — W r a k k e , s k r i e m e -
r i g e t s j i i s . — Fig. I n h i r d m a n t a j i n
i n w e a k t s j i i s , een held met den mond,
doch zonder moed en kracht. R. ind T. a ,
380*. — Ook een zwakke ziel (sukkel), die
geen konde of inspanning kan doorstaan.
N. O. 141. Compos. gìele tsjiis, kanterkaas,
krûd-, nageltsjiis, stvietmolkentsjiis, skiep-
petsjiis, triuweltsjiis. (Hl. siës. se'ès. Zh. sits.)
t s j ü s - a e â , s. houten b a k , waarin de
wrongel, op de b r o u d o e k tot brokken
wordt verwerkt; meer algemeen: b r o k-a e d.
Zíe bij aed.
 TSJIIS.
t s j i i s b o e r d , s. n. toestel om de kaas te
bewaren in den kelder of ledigen stal, op
planken, die rusten op hangers ( t s j i i s -
j û k e n ) , weliíe aan de zolderbalken zijn
bevestigd,
t s j i i s b i -/eije, v. kaas broeien in kokend
water.
t s j i i s b r o g g e , s. stuk roggebrood, met
kaas. Fr. Hfr. XIV, 28. Zie brogge.
t s j i i s d o e k , s. kaasdoek, van sterk, open
linnen, die vóór het broeien, om de kaas
wordt gespeld en daarna met de kaas in
den vorm wordt geplaatst.
Ook als naam van de linnen stof zelve.
t s j i i s f e t , s. n. kaasvat, de vorm, waarin
de kaas wordt geperst.
t s j i i s f e t s - l i d , s. n. deksel van het kaas-
vat. Ook f o l d e r . Vgl. lid.
t s j i i s f o r d o u n s e r s , s. pi. schimpnaam
voor de inwoners van Grouw. B. ind. T.a,
322». — W.D. In Doaze, 55.
t s j i i s - g û d , s. n. gereedschap voor het
bereiden van kaas,
t s j i i s g û d - h i m m e l j e , v. schoonmaken
daarvan. Vgl. vorig art.
t s j i i s h o k , s. n. hok of gebouw, ingericht
voor het kaasmaken. — By d e ú t d o a r
f e n 'e m o l k e n k e l d e r s t i e n e b y u z e s
o p 'e p l e a t s , i n f j û r h u t t e e n i n
tsjiishok.
t s j i i s j û k e n , - j o k k e n , s. pi. toestel van
hangers, die aan de balken van kelder of
stal zijn bevestigd, en waarop de kaasplan-
ken rusten.
t s j i i s - j i l d , s. n. geld, dat men ontvangen
heeft of nog ontvangen moet voor verkochte
kaas. A, 31.
tsjiiskeaper, tsjiiskeapman, s. m.
kaashandelaar, groothandelaar in kaas. Sw.
1872. 31.
t s j i i s k e b l o m , t s j i i s k e k r û d , s. malva
silvestris en malva rotundifolia. Stadfr.
keesbloem, een in het wild groeiend on-
kruid, dat wel als verzachtend geneesmid-
del gebruikt wordt.
t s j i i s k e r , t s y s k e r , s, m. kaashandelaar.
•— D a t s o o e d e t s j y s k e r s bjuster
s i n n i g j e . E. ind T.", 26.
t s j i i s k l s t e , s. kaaskist, kist waarin de
bouwboeren de kaas bewaren. A , 293.
t s j ü s k l a v e r , s. rolklaver, tri†olium pra-
tense, aativum. Zie tôchklaver.
wumkes.nl
34 > TSJIIS.
t s j i i s k o a r s t e , s. de korst, het buiten-
ste van de kaas. — W y k i n n e ús e i g e n
t s j i i s k o a r s t e n w o l b i t e , wy hebben
genoeg aan ons zelf en kunnen anderen niet
bijstaan, geen klaploopers hebben.
Ook de rand boven aan de kaas, ontstaan
door het indrukken van het deksel, welke
rand dadelijk wordt afgesn den, zoodra de
nieuwe kaas uit het vat genomen en van
den doek ontbloot wordt.
t s j i i s k ò p , s. groote houten schotel, waar-
mede de wrongel uit den kaasketel in de
b r o k - a e d wordt overgebracht. Zie kôp.
Vgl. tsjiis-aed.
t s j i i s k r û d , s. n. kaaskruid, een zaad,
dat in de kaas gemengd wordt, om die sma-
kelijker te maken, bestaande vooral in ko-
mijnzaad , semen cumini, en karwijzaad, se-
nten carvi. Vgl. tüjiisnagel. Fr. Hfr. 1,115.
t s j i i s m a k k e r , s. m. kaasmaker, iemand
die de kaas vervaardigt. — O a n ú s fa-
b r y k w i r d t in n i j e tsjiismakker
frege.
t s j i i s m a n , i.m, kleinhandelaar in kaas,
die er mee vent langs de huizen. O o k t s j i i s -
s u t e l d e r . Zie bij tsjiiswein.
t s j i i s m y t , s. n. kaasmijt, acarus domes-
ticus, zeer klein insect, dat in de kaas leeft.
Ook wel als schimpnaam voor kaashan-
delaar.
t s j i i s n a g e l , s. kruidnagel, die in de
kaas gemengd wordt, om ze smakelijk te
maken. Vgl. tsjiiskrûd.
t s j i i s - o m k e a r e , v. de kazen in een pak-
huis of andere bergplaats op de andere zijde
keeren, wat, om ze gaaf te houden, dikwjjls
moet worden gedaan.
t s j ì ì s p a k h û s , s. n. kaaspakhuis. Sw.
1872, 31.
t s j i i s p a r s e , s. kaaspers. B. 54. Compos.
t s j i i s p a r s e - s t i e n , zware steen aan een
kaaspers.
t s j i i s p l a n k e n , s. pi. planken van een
t s j i i s b o e r d z. d., vroeger veelal in den
ledigen koestal of in den kelder, omdat het
daar koel en donker was. A, 322.
t s j i i s r a s p , s. kaasrasp, werktuigje om
harde kaas fijn te raspen.
t s j i i s s k r a b j e , v. de witte uitslag en
schimmel van de kaas schrabben, waardoor
ze mooi en glad wordt.
t s j i i s s k r a b s e l , s. n. hetgeen bij het
 TSJIIS.
t s j i i s s k r a b j en van de kaas wordt ver-
wijderd.
t s j i i s s p j e l d e , s. groote speld, waarmede
de kaasdoek rondom de kaas wordt vastge-
speld.
t s j i ì s s t o p j e , v. de tot brokken verwerkte
wrongel in den vorm (i t t s j i i s f e t ) over-
brengen, vóór dat deze onder de pers komt.
t s j i i s s u t e l d e r , - s u t e l e r , s. m. kaasven-
ter. Zie tsjiisman.
t s j i i s t o b b e , s. groote tob , waarin bij 't
kaasbereiden de wei wordt opgevangen , die
uit de brokken in de b r o k a e d sijpelt. —
Dim. t s j i i s t o b k e , het tobbetje, waarin
het kaasvat onder de pers staat en waarin
de nog uitgeperste wei terecht komt.
t s j i í s t s j e r n e , ook t s j i z e t s j e r n e , s. n.
kinderspel, waarbij de kinderen elkander
vóór- of aehteroverbuigen, onder het zingen
van bet rijmpje: T s j i z e - , t s j i z e t s j e r n e ,
[| B û t e r y n 'e h e r n e ; || E l k e s t j i t i n
a m e r f o l , II D a t g e a r r e t s a wol. W.D.
I n D o a z e , 43.
t s j i i s t s j e t t e l , e. kaasketel, groote, ge-
woonlijk in den muur gemetselde koperen
ketel, waaronder een vuurhaard om de melk
voor de kaasbereiding te verwarmen en te
stremmen, waarbij aan de eene zijde eene
stookgelegenheid i s , terwijl de andere zjjde
is ingericht om wrongel en wei u i t t e schep-
pen.
t s j i i s w e i n , s. kaaswagen, de wagen
waarmee de boer zijn kaas aflevert, of waar-
mee kaas gevent wordt, vooral door lieden
uit Kollumerzwaag en Zwaagwesteinde, zoo-
wel in de steden en dorpen van Friesland
als in de provincie Groningen. — W y
moasten dêrmei allegearre foar
d e t s j i s w e i n r i n n e y n G r i n s l â n op.
De Noarger ruen. R. ind T.a, 131«. H , 39.
Vgl. tsjiisman.
t s j í i s w e t t e r , s. n. kokend water, waarin
de kaas wordt gebroeid, vóór zij op nieuw
en de laatste maal onder de pers gaat. Ook
tsjiisbroeijerswetter.
t s j i i s w r i u w e , v. wrijven van de kaas,
wat geregeld moet geschieden, vooral wan-
neer ze in pakhuizen staat.
t s j ü z j e , v. kaasmaken, kaasbereiden, bij
den greidboer. — M o a r n s t w i s k e n m e l -
k e n en t ' s j i i z j e n m o a s t e n w y t h é -
d r i n k e en s o m s i e r d a p p e l s k í l e . —
wumkes.nl
341 TSIN.
Us f e i n t m o a t a l t y d t s j i i s j e ; ú s
b û r m a n d o c h t it tsjiisjen s e Is.
Thans geschiedt het kaasmaken veelal in
de fabriek.
t s l y s k e r , s. m. kaashandelaar. 7Àetsjiis-
ker.
t s j i z e r , s. m. kaasmaker.— Us g r e a t -
f e i n t w i e r in b e s t e t s j i z e r .
t s j i z e r i j , s. kaasmakerij, met alles wat
daartoe behoort.
t s j i k k e n , t s j i k s e n , s. pi. houten pen-
nen van onderen gescherpt, die door de lus-
sen ( h a n t s e n z. d.) aan een stuk linnen-
goed , dat men wil bleeken, gestoken wor-
den en in den grond geslagen, waardoor
het linnen wordt vastgelegd.
t s j i l , t s j i l l e , t s j i e l , s. n. wiel, wagen-
rad. It tsjil, de tsjille. B o e r , b o e r , de
t s j i l l e d r a e i t . (Amel. tjeel.) — Y e t
n i n k e t i e r w i e r n e wy f e n h û s ôf,
do d e l i n s f o a r i t t s j i l w e i s p a t -
te, en wy b e i d e fen de k a r r e w i p -
t e n . H. Z. Ts. Tuws. 186. — H j a h e a r -
d e n i t s n û r j e n f e n 'e t s j i l l e n f e n
d e k a r r e . Sw. 1904, 42. — Do i t (anker)
b o p p e k a e m , h i n g e er in t s j i l l e
o a n fen de s w i e r e i z e r e n o a r l o c h s -
w e i n f e n k e n i n g F a r a o . E. ind T.",
285'. Fig. — H j a r i d e e l k o a r y n ' e t s j i l -
l e n , zij werken elkander tegen. Ook
wel t s j a l , t s j e l . — Ook f j a l , f j e l ,
f j i l d . z.d.
t s j i l k , t s j i e l k . s. kelk. Halb. inMaarl.
500. Compos. Nachtmiels-tsjilk, de beker
bij het H. Avondmaal in de Protestantsche
kerken in gebruik. Zie tsjeìk.
t s j i l p e , v. tjilpen, van vogels, t s j i l p e
en t s j o t t e r j e . v. BI. Spraakkunst, 42.
t s j i l s k o n k i c h , adj. krombeenig, van
iemand, wiens beide knieën naar buiten
zijn gebogen en die zoogenaamde O-beenen
heeft. — Ook t s j a l s k o n k i c h .
t s j i n , t s j i n n e , s. (.bij het springen met
een pols). De tegenkeer, dien de springer
ondervindt, als de pols op geruimen afstand
van hem in de sloot staat, in schuinschen
en met het boveneinde tegen hem gekeer-
den stand, waardoor de pols weerstand
biedt, totdat hij in recht opstaande lijn is
gebracht. —• D y d e t s j i n t o g r e a t
n i m t , t o m m e l t y n 'e s l e a t . E. ind
TA 75*. - Prov. M e n m o a t d e t s j i n
 TSJIN. 342 TSJIN.

n e t t o g r e a t s e t t e , - n i n i m e , niet praten en zeuren. — M a r h j a r t s j i n -

meer ondernemen, dan men kan uitvoeren. e a m e l j e n h o l p n e t f o l i e : E a l s o m
Ook bij het touwspringen: de t s j i n n e . — h â l d e o a n a s i n k l i s . R. ind T.'. 70*.
t s j i n , praep. tegen, Halb. in Maarl. 20. t s j i n f a l , s. wat tegenvalt, niet aan de
Noorden (jin.) T w a t s j i n i e n i s B o a r d - verwachting beantwoordt. — D a t w i e r
z j e n . — I t s t i e t m y t s j i n . — I k a e i i n r a r e t s j i n f a l , een leelijke teleurstel-
t s j i n h i m : d e g r o e t e n i s en i t b ê s t e ! ling. Fr. Hfr. XIV, 67.
— H y k i n t s j i n w a e r en w y n . — W y Ook t s j i n f a l I e r , - f a l d e r . — D i t
w e n j e t s j i n de b û r r e n oan. — I k w i r d t in t s j i n f a l l e r , b e r n t s j e s , ús
b i n d e r op t s j i n . — T s j i n de j o n n r i d e n m o a t i n w i k e ú t s t e l d w i r d e .
b i g o u n it to r e i n e n . — I t i s m y t s j i n , t s j i n f a l l e , v. tegenvallen, mislukken,
het gaat tegen mijn zin. A. Tsbr. (1861) 63. — uit de hand vallen. Ook tegenspreken, in
I k h a b t s j i n h i m o a n w e s t , hem ern- de rede vallen. Halb. Lex. 976. — J y
stig onderhouden over 't verkeerde van zijn 8 Ì z z e d ê r h w e t , d ê r y n m o a t i k j o
doen. — D y t w a f e i n t e n s i t t e a l t y d t s j i n f a l l e . Vgl. meifalle.
t s j i n d e j o n g e o a n , vallen den leerjon- t s j i n f l a p p e , v. tegenvallen. A , 159.
gen steeds lastig met plagen , berispen, be- t s j i n g a p j e , v. tegen gapen, gapende
velen. — In sommigestreken j i n , vooral als aanstaren. De i e n e h a t i n s e k f o l for-
zachtere uitdrukking; ook in daarmede sa- s t â n , e n d e o a r e n i n f i n g e r h o e d fol,
mengestelde woorden. (Hl. t s j e n . ) en d ê r k o m t it fen d i n n e , d a t de
t s j i n a k s e l i n g , s. tegenstreving. i e n e h i m t a de t e a n n e n ú t f o r m a k -
t s j i n a k s e l j e , v. tegenstreven, tegen- k e t , w y l s ' t d e o a r e h i m f o r f e e l t , e n
kibbelen, tegenweer doen, zich verzetten. d e p r e k e r a s i n â l d h y n s d e r t s j i n -
G a b e s e i : „ J a , t s j i n a k s e l j e m e i i k g a p p e t . R, ind. T. s , 26".
g r a e c h r i s . " R. ind T.a, 13">. Vgl. H. D. t s j i n g e a n , v. tegenwerken, verhinderen,
AchseJ en axel, schouder; dus eig. de schou- beletten. — P i e r i s g r e a t m e i d e
ders tegen iets zetten. Halb. Lex. 138. t s j i n s t f a e m , d a t w o l l e syn â l d e n
t s j i n a p p e l e a r j e , v. tegenspreken. Zie t s j i n g e a n , m a r d e r s c i l n e t f o l i e
appélearje (bastaardwoord). t s j i n g e a n oan wêze.
t s j i n a r b e i d z j e , v. tegenwerken. P i b e t s j i n g e l j e , v. klingelen. I t k l o k k e -
b i r ê s t t e , n e i hwet tsjinarbeidzjen spil yn'e k o e p e l t o e r t s j i n g e l t o e r
e n a r g e w e a r j e n , y n d e s k i n k i n g e , 'e s t i l l e s t ê d . Hûs-Hiem 1895, 49.
d y i t â l d e s l o o f m a k k e h i e . Sw. 1853, t s j i n h a f f e l j e , v. tegen wauwelen, onop-
10. Fr. Hfr. IX, 227. houdelijk tegenspreken, zich met scherpe
t s j i n d e r , t s j i n n e r , s. m. gerechtsdie- woorden verzetten. — A l d e e n w i z e
naar , politie-agent. v. d. M. trooh 't Tsj. 75. m i n a k e n s a t s j i n h a f f e l j e , n é , d a t
— I t r o u n s a , d a t de t s j i n d e r s e r is n e a t n e t a e r d i c h .
b y h e l l e w a e r d e n . ld. I V , 7. — De t s j i n h â l d e , v. tegenhouden, tegenwer-
t s j i n d e r h i e h i m d r o n k e n f o u n . ken, ld. I V , 73.
Forj. 1884. 61. beletten iets te doen. — A s i k h i m n e t
Ook dienaar, bediende. — W o u n i k d e t s j i n h â l d e n h i e , d e n h i e e r s y n
p r i i s , d e n k a m e n m y n h e a r en de w i i f slein.
r i d e r e n al d e t s j i n n e r s f e n de h i r d - Ook tot beter inzicht en tot inkeer bren-
d r a v e r j j s k e e f e n s n ú s t e r i c h t h ú s . gen. — I m m e n m e i f o r s t â n n i g e e n
R. ind T s ., 128*. Vgl. Heit. 498, oertsjûgjende wirden tsjinhâlde
t s j i n d i e l , s. n. tegendeel. D r i u w ú s f e n i n f o r k e a r d p l a n .
h e r t , o a n m o e d ' g j e ás s i n n e n , D a t t s j i n h a s p e l j e , v. tegenkibbelen, zich
w e o a n g r i i z j e 't g r o u w ' l e p a e d , — met woorden verzetten. — De m a s t e r
d a t w e y n t s j i n d i e l , b i d d e e n w e i t - h a s p ' l e e r e a r s t a l t s j i n , || Do w o e
s j e . G. J. 1, 107.— I k h a s e l s i t t s j i n - e r d e h e l t ' h a y n 't b i g j i n , || M a r
d i e l b y û n d e r f i n i n g . Forj. 1902, 115. a l l e s k o e n e a t b a t e . Sw. 1856, 30.
t s j i n e a m e l j e , v. onophoudelijk tegen- t s j i n h i n g j e , v. tegen iets aan zorgen.

wumkes.nl
 TSJIN.
Ook d e r t s j i n o a n h i n g j e . A , 657".
t s j i n j e , v. (HL t a e n j e , Schierm. t j e n -
j e) dienen, dienstbaar zijn bij een ander. —
G e a l e t s j i n n e t b y d e b o e r . — Dou-
we t s j i n n e t as s o l d a e t . — T r y n h a t
a s b o e r e f a e m t s j i n n e en G e a r t s j e
t s j i n n e a s f a e m y n 'e h û s h â l d i n g .
iemand een dienst bewijzen, hem een
voordeel of genoegen bezorgen. — l m -
men m e i r i e d en died t s j i n j e . —
Dêr h a j o my t i g e m e i t s j i n n e .
behooren te doen. — I k t s j i n j e w e r
d a l i k mei m y n t e l t s j e to b i g j i n -
n e n . Forj. IV, 145.
Ook dienstig zijn tot eenig bepaald doel.
— D e s w i p e t s j i n n e t om i t h y n s d e r
o a n t o t r e a s t e n , om het paard ann te
moedigen. — T a i t o a n k e a p j e n f e n 't
r i d s k i p h i e K e i m p e syn p o n g e sa
h w e t s t r e k t , m a r ta de g r e a t e stik-
ken, miende de j o n g m a n , dat Tryn
h j a r j i l d t s j i n j e k o e . Sw. 1866, 11.
— D a t â l d e en f o r s l i t e n d i n g t s j i n -
n e t ús t a n e a t ; d o c h i t w e i ! Compos.
bi-, †or- oantsjinje.
t s j i n j e f t e , s. tegengeschenk. Fr. Hfr
XIII, 22.
t s j i n j i e r , s. n. j a a r , waarin den land-
man alles tegenloopt door misgewas, vee-
ziekte of anderszins. B , 120. Ook m i s -
jier.
t s j i n k a p e , s. een overkapping boven
een veestal tegen het dak van de schuur aan.
— It b û t h û s m e i in t s j i n k a p e .
(In noordel. dialect j i n k a p e.)
t s j i n k e a r , s. tegenkanting. — T s j i n -
k e a r d w a e n , zich tegen iets kanten. — D e
b o a r g e m a s t e r woe d a t m a r troeh-
driuwe, mar der kaem t s j i n k e a r
f e n 'e r i e d s - l e d e n .
t s j i n k e a r e , v. tegengaan, verhinderen.
Wy t o c h t e n , d a t wy de s y k t e w o l
t s j i n k e a r e k o e n e . — Zie ook: Fr. Hfr.
IX, 23.
t s j i n k o m m e , (Holl.isme) v. ontmoeten,
tegemoet komen. In vele streken: to-mjitte-
komme.
t s j i n n e , s. Zie tsjin, tsjinne.
t s j i n n e r , s. m. Zie tsjinder.
t s j i n n i c h h e i d , s. tegenzin, afkeer. —
Ik h a b i n t s j i n n i c h h e i d y n ' e d r a n k ,
sterke drank staat mn' tegen. A , 199. —
wumkes.nl
343 TSJIN.
D e r 't d e i e n e h i m t a de t e a n n e n
ú t m e i f o r m a k k e t , d ê r h a t de o a r e
i n t s j i n n i c h h e i d y n. W.D. Wintergr. 21.
Ook tegenspoed. BI. Kr. I , 22., pi. t s j i n -
n i c h h e d e n , tegenspoed. Fr. Hfr. "XII, 37.
t s j i n o e r , praep., tegenover. W y w e n j e
t s j i n o e r de t s j e r k e .
t s j i n p a r t y , s. tegenpartij.
t s j i n p l a c h t s j e , v. tegenpleiten, tegen-
spreken , mondeling zich verweren tegen iets.
t s j i n p r a e t , s. n. verzet in woorden. —-
Gjin t s j i n p r a e t m e a r , g a u d w a e n
h w e t m y n h e a r s e i t. — T s j i n p r a e t
f o e g e t f r o n l j u e n e t ! Forj. 1900, 50.
t s j i n p r a t e , v. tegenspreken. — F r o u-
l j u e meije g r a e c h ris t s j i n p r a t e ,
al w i t t e h j a w o l , d e t h j a û n g e l y k
hawwe.
t s j i n r a m p , s. tegenspoed, onverwacht
ongeluk. As i k n o u g j i n t s j i n r a m p e n
k r i j , d e n s c i l i k m y w o l r e d d e . H.Z.
Ts. Tuws, 33. — W. D. In Doaze, 63.
t s j i n r e k , s. eind vaart tegen den wind
i n , poos van tegenwind. Wiers. f. M. ,1,,
32. Fig. een ongelukje, dat ons werk of
™»e plannen zeer belemmert, dim. t s j i n -
r->. „ e .
tsjinrekken(ing),s.tegenrekening. Dok-
t e r m o a t in h e l e s o m m e j i l d fen my
h a , m a r ik h a g e l o k k i c h in f i k s e
tsjinrekken.
t s j i n r i n n e , v. tegenloopen, tegenspoed
ondervinden. — Mar ûngelokkich
s j u c h t m e n e k , d e t dy g r e a t e r o p -
p e r s en r a z e r s de e a r s t e b i n n e , dy
in o a r e f l a g g e waeije l i t t e , as i t '
h j a r K e n i n g t s j i n r i n t . R. ind T. 2 ,
379". — As i t y e n s l a c h o p s l a c h s a
t s j i n r i n t . A. Ysbr. (1861) 47.
t s j i n s i n , s. tegenzin. T r o e h t s j i n s i n
y n s y n s a k e n is d y m a n o p 'e l y t -
se r e k k e . Zie ook: Fr. Hfr. X. 20*. III,
208.
t s j i n s k o a r j e , v. zich schrap zetten om
tegenstand te bieden. — Do j y h i m á n -
d e r 'e s l a c h k r i g e n , E o l u s , b i g o u n
e r m e i i n b o c h t y n 'e r ê c h e f t e r o e r
t s j i n t o s k o a r j e n h w e t e r ú t 'e s k i -
n e n s e t t e k o e . R. ind T.a, 161».
Ook tsjinoanskoarje. — D ê r s k o a r r e
Gabe earst w a k k e r t s j i n o a n , sa
b e a r e . R. ind. T. a , 207*. — D e I j u e , d y
 TSJIN.
d e r e a r s t t s j i n o a n s k o a r r e n . W. D.
Wintergr,, 12.
t s j i n s l a g j e , v. tegenloopen, mislukken.
— I t s l a g g e t ús a l l e s t s j i n . Forj.
1884, 63.
t s j i n s n a p p e , v. tegensnappen, tegen-
kibbelen. Fr. Wjn. I I I , 140. — I k h a b
in b e s t f a e m , hj a s c i l my n o a i t i n
wird tsjinsnappe.
t s j i n s p a r d e l j e , - s p a r l j e , v. tegenspar-
telen. A l s y n t s j i n s p a r d e l j e n h e l p t
n e t . Sw. 1863, 72.
t s j i n s p o e d , s. tegenspoed. — Dy h.iir
m a r s k r i p t s û n d e r m j i t t e n of foe-
g e n , || F y n t f o l i e t s j i n s p o e d y n s y n
a r b e i d s f j i l d . Forj. 1882, 114.
t s j i n s p r a e k , s. tegenspraak. — H y
k i n g j i n t s j i n s p r a e k f e l e , niet ver-
dragen , dat men tegen zijn beweringen op-
komt.
t s j i n s p r e k k e , v. tegenspreken.
t s j i n s t , s. (Hl. t a e n s t) dienst, dien men
iemand bewijst. — As i k m y n h e a r i n
t s j i n s t d w a e n kin, den h a j y i t m a r
to eizzen.
Ook de betrekking, waarin men dient. —
Hy g i e t i n j i e r û n d e r t s j i n s t , in mi-
litairen dienst. — U s P i e r k j e gietto
M a e ij e y n h j a r nije t s j i n s t . — De
f a e m h e t ús de t s j i n s t o p s e i n . —
H y of h j a g i e t y n 'e l a n g e t s j i n s t ,
gaat trouwen. Wiers. f. M. J. 7, 16, Sw.
1892, 69.
I m m e n i n t s j i n s t d w a e n , iemand
een dienst bewijzen.
Vroeger ook koorts. — Dy t s j i n s t , dy
j o s a m e a g e r m a k k e h a t . R. Posth.
Vgl. Alt. 141. — S l i m m e r a s d e t r ê d -
d e d e i s k - t s j i n s t , derdedaagsche koorts.
B. ind. T.2, 45*. (Hl. de tredãedeis taenst.)
t s j i n s t a n d e r , s. tegenstander. Dyn
o a r r e h e i t i s i n t s j i n s t a n d e r f e n lts
t s j e r k e . ld. 1870, 28.
t s j i n s t b e r , adj. dienstbaar, dienende. —
I n t s j i n s t b ' r e f a e m , een meid, die bij
een ander dienende is, — I k w o l g j i n
k w e a f e n de f r o u s i z z e , d a t k o m t
for my n e t to p a s ; ik b i n t s j i n s t -
ber.
Ook dienstig, nuttig, als ergens voor die-
nende. — S e l s i t t ü j o e d e k i n o a n 't
g o e d e t s j i n s t b e r w ê z e . ld. I l , 16. —
wumkes.nl
344 TSJIN.
D i t of d a t i s d ê r tsjinstber for,
ook wel t s j i n s t i c h .
tsjinstb(e)rens, tsjinstberheid, s.
dienstbaarheid. H y f o r w i e t s y n l e a r -
m a s t e r , d a t er sa l a n g yn e a r m o e -
d e en t s j i n s t b r e n s om t o a r k j e m o a t -
t e n h i e . ld. XI. 4.
t s j ì n s t b o a d e , s. eg. dienstbode. Lex. 420.
— G e l o k k i c h de t s j i n s t b o a d e , dy
syn h e a r , as hy k o m t , sa d w a e n d e
o a n t r e f f e s c i l . Halb. Matth. XXIV, 46.
t s j i n s t f a e m , s. f. dienstmeid.
t s j i n s t f e i n t , s. dienstknecht.
t s j i n s t f o l k , s. n. dienstvolk. G r e a t e
Ijue h a b b e in h i e l e b u l t e t s j i n s t -
folk.
t s j i n s t j o n g e , s. dienstjongen. D a t is
Aleboers jonge, to sizzen syn
t s j i n s t j o n g e. — I k h a b d e d e i bi-
l i b b e , det in g r o u w e t s j i n s t j o n g e
ús al de r e zin en ú t de m a r g e iet.
A. Tsbr. (1861) 49.
t s j i n s t i c h , adj. gedienstig, dienstvaardig.
— De l j u e w i e r e n m y w a k k e r e t s j i n -
s t i c h , zeer gedienstig voor mij. H. Z. Ts.
Tuws, 142. — As d e i e n e a l t y d sa
t s j i n s t i c h t s j i n d ' o a r e i s . Sw. 1857,38.
— Hy w i e r h o f l i k e n t s j i n s t i c h ge-
n ô c h t s j i n d e j i f f e r . R. ind T.9, 390". —
dienstig, (van iets tot een bepaald doel.)
K e i m p e h i e i t r i d s k i p by in-oar
b r o c h t , h w e t by i t bakkersspil
t s j i n s t i c h w ê z e k o e . Sw. 1866, 1 1 , —
De b e r n w o l l e f a e k r j u c h t o a r s ,
as d e . â l d e r s m i e n e , d a t t a h j a r
e i g e n b e s t t s j i n s t i c h is. v. BI. Bik.
132.
Ook koortsig. A , 710. H. in Epk. 52.
Vgl. tsjinst.
t s j i n s t i g e n s , t s j i n s t i c h h e i d , s. ge-
dienstigheid, ld. XV, 57. — E a r d a tb. j a
f o a r t g o n g , b i t a n k e hja h i m frjeon-
l i k f o r s y n t s j i n s t i c h h e i d . R. ind
T.', 407 4 . Sw. 1872, 53. — Ook koorts-
achtigheid, ld. I , 55.
t s j i n s t j i t , s. tegenstoot. ongeluk, ramp.
— D y 't y n t s j i n s t j i t t e n biwend
b i n n e , k l e i ] e e n k l i e m e n e t . Lex.
571. Ook t s j i n s t u i t . — G j i n b e r n
wirdt great sonder tsjinstuiten>
z. d.
t s j i n s t m a n , s. m. dienstman, bediende;
 TSJIN.
oudtijds (buiten Friesland) ook leenman , vas-
sallus. Vgl. Hett. 498.
t s j i n s t r a b b e l j e , - s t r ï b b e l j e , v. freq.
tegenstribbelen. — B e r n a c h t i c h n e a m
i k 't, a s w y b a r g - a c h t i c h tsjin-
s t r i b b e l j e n d e , j u p l e a t s fen de
r j u c h t e ' en b e s t e , de k r o m m e en
f o r k e a r d e w e i l a n s , e n op ú s t i i d
n e t l í t s k i e d e w o l l e . v. BI. Bik., 118.—
B i n n e wy n e t b e r n a c h t i c h , as wy
t s j ì n ús f o a r m ì n g e en l i e d i n g e fen
ús H e i t , d y a l l i n n e ú s b e s t bi-
ë a g e t , t s j i n s t r a b b e l j e ? Ibid.
t s j i n s t r i b b e l i c h , - s t r i b b i c h , adj. te-
genstribbelend, wederstrevend. Fr. Hfr. I, 273.
t s j i n s t r i b b e l i n g , s. tegenkanting. —
A l s o k i n t s j i n s t r i b ' l i n g h a 'k û n -
d e r f o u n . Forj. 1882, 140.
tsjinstribbichheid, tsjinstribbigens,
s. weerbarstigheid, zucht tot tegenstreven.
I t h i e l e l i b b e n || I s f o l fen s t r i i d ; ||
T s j i n s t r i b b i c h h e d e n || T o aller
t i i d . Sw. 1899, Fr. Hsfr, I X , 237.
t s j i n s t r i b j e , - s t r i b b e l j e , v. tegenstreven,
tegenwerken, belemmeren, dwarsboomen.
t s j i n s t r i d e , v. tegenspreken, betwisten.
B, 561.
t s j i n s t r i d i c h , adj. tegenstrijdig, niet
harmoniserend. — F o r s k a e t ' a e r d ef
tsjinstridich s i n || D a t p e a r e t
k w e a l k ; d ê r f e t ' t n i n m i n , de liefde
vestigt zich niet bij verschillenden aard en
tegenstrijdige humeuren. G. J. 1, 33. Vgl.
B, 537.' Pr. Hsfr. Y I , 151, 156.
t s j i n s t u i t , s. tegenspoed, r a m p , weder-
waardigheid. — I k h o o p j e n o u f o a r t
g j i n t s j i n s t u i t e n en t o b e k s e t t e n
w e r t o k r i j e n . Forj. 1905, 102. — I t
is f a e k g o e d for i n m i n a k e , d a t er
ris in t s j i n s t u i t k r i g e t , o a r s s c o e d
e r o e r m o e d i c h w i r d e . Sw. 1866, 14.
t s j i n t r i b e l i n g , s. belemmering, tegen-
spoed.
t s j i n t r ï b e l j e , v. belemmering —, tegen-
spoed ondervinden, tegenloopen. — K e i m -
pe hie o e r m o e d i c h w i r d e k i n n e n ,
as e r s a m a r s o n d e r t s j i n t r i b e l j e n
y n 'e b a k k e r i j s t a p p e k i n n e n h i e ,
mar hy m o a s t m e i t s j e , d a t e r j i l d
k r i g e b y i n o a r . Sw. 1866, 14. — I t
w a e r h a t ús f e n 't j i e r w a k k e r
tsjin tribelc.
wumkes.nl
345 TSJIRM.
t s j i n w a e r , s.n. ongunstig weder, waar-
door iemands plannen mislukken of worden
verhinderd.
t s j i n w a e r j e , t s j i n w i e r j e , v. tegenloo-
pen met het weder. Fig. I t w i e r r e t
ïïiy t s j i n , het loopt mij tegen.
t s j i n w a r , s. tegenweer, tegenkanting.
— Op d e b o t t e o a n k o m s t f e n ' e fijân
legeren hjar de Hollânners ta
t s j i n w a r op i t t s j e r k h ô f by S t a -
r u m , d ê r 't h j a a l g a u o a n f a l l e n
w a e r d e n . Sw. 1865, 13. De s l a c h b y
Starum.
grendel.—Wy h i e n e in g o e d e t s j i n -
w a r o p 'e d o a r . Vgl. skoatteï.
t s j i n w a r r e , v. tegenkanten, zich verwe-
ren, hetzjj met woorden of met daden. —
Doch h w e t j y dogge, d y d w ê r s k o p
s c i l a l t y d t s j i n w a r r e . Vgl. Fr. Hfr.
VI, 174. W. D. I n D o a z e , 90. — J o w ,
d y t s j i n w a r t , f e e c h o p f e e c h . v. BI.
Bik., 90.
t s j i n w i l l i c h , adj. onwillig, wederspan-
nig, tegenstrevend. A, 258.
t s j i n w y n , s. tegenwind.
t s j i n w i r d i c h , adj. et adv. tegenwoordig.
Schierm. tsjintveraich. — D e t s j i n w i r -
d i g e t i i d . —• W y h a w w e i n m i n n e
t i i d h a w n , m a r t s j i n w i r d i c h is i t
better wirden.
t s j i n w i r k , s.n. tegenwerk. — De b o e r
sei: i k h a b m y n k a n t f e n de s l e a t
skjin, m a r myn bûrm an hat it tsjin-
w i r k e r n o c h y n . B , 286. — Ook werk
tegen werk doen, aan eene verplichting
voldoen. Fr. Hfr. X I I I , 176.
t s j i n w i r k j e , v. tegenwerken, iemand
in de verwezenlijking zijner plannen dwars-
boomen.
t s j i r l , s. m. Zie tsjerl. — F o k e l , M u r -
ke wiif, w i e r in f l o a t i g e b a e s y n
' t w i r k ; a l t y d en r o u n o m m e i f o a r -
o a n ; m o a r n s d e e a r s t e en j o u n s d e
l e s t e . Hj a h i e t w a r j u c h t e r h a n n e n ,
d ê r 't h j a r i t w i r k t r o c h h i n n e
fleach. Hja stie yn ' t g e a b i k e n d ,
l y k a s i m m e n k r e f t i c h en t e i k e n -
e f t i c h s e i : a s i n t s j i r l o n d e r 't j o k .
Sw. 1904, 99.
t s j i r m e r , s. eg. kermer, iemand die
weeklaagt.
t s j i r m e r i c h , adj. kermend of klagend
 TSJIR.
van humeur. Ook uit ontevredenheid of ten-
gevolge van leed of ramp.
t s j i r m e r j j , s. spookachtig gedruisch.
Halb. Vad. Letterproef. 1822, I I , 590. Fr.
Hfr. X . 78.
Compos. foartajirmery, voorspook, onheil-
spellende spokerij.
t s j i r m j e , v. kermen, weeklagen, gillen,
krijschen. — H y t s j i r m t f e n p i n e . —
N o u i s 't t s j i r m j e n s o n d e r e i n . G.
J. I , 31. — M a n n i c h b e r n t s j i r m t .
a s 't s y n s i n n e t k r i g e t . — D e w y 1-
d e f û g e l s t s j i r m j e o e r 't f j i l d . R.
ind T. s , 4*. — D e p r o t t e r s t s j i r m j e
o p 't û l e b o e r d . A, 703. Vgl. J. H. Halb.
Taalgids, 1867, 42.
Ook prikkelend pijnigen. — I t t s j i r m e t
m y y n 'e k i e z z e n om, A . 19.
t s j i r p e , v. tjilpen van vogels. A, 706.
Meest tnjilpe, z. d.
t s j i s p e l j e , v. (Henndl.) rusteloos heen en
weer bewegen, door elkander wemelen. —
D e s n i e t s j i s p e l e s w i e t w e i ú t 'e
l o f t w e i n e i d e g r o u n . W. D, Twa
gr. Stikk., 6. — I t f o l k t s j i s p e l t (loopt
niet geregeld) b y 't o m 't t s j e r k h ô f
g e a n . Ook tyspelje. Vgl. getsjispel en ge-
tyspel.
t s j i t t e , v. kijven, kibbelen , tegen elk-
ander uitvaren. — Do d e i e n e d e p a r -
tij o p n a e m f e n j i f f r o u P l o m , en d e
o a r e fen h j a r n a e i f a e m , t s j i t t e n
e n s k e l d d e n se t r o c h i n - o a r . R. ind
T. ! . 76".—Do-'t-er a l l i n n e y n d e s k i -
m e r i n g s i e t , n i n f r j e o n l i k lûd yn
syn ear klonk, n i m m e n der wier,
h w a ' t e r s y n l e e d k l e i j e of m e i h w a
e r t s j i t t e k o e . Sw. 1854, 27.
Ook tjilpen als een musoh en snappen als
kijvende vogeltjes. A , 458. H. in Epk.,
481. Taalgids 1867, 42, — Ook tsjitterje,
freq. Ind. B , 143. Fr. Hfr. XIII, 100.
t s j o a r , s. n. tui(er) ook wel tsjûr.
t s j o a r g ê r s , s. n. gras op een veld, waar
schapen, aan een tui(er) gebonden, grazen.
Wkm. sorgoars. Zie daar.
t s j o a r - i z e r , s. n. gepunte ijzeren bout,
die in het grasveld wordt gestoken, om
daaraan een grazend schaap vast te binden.
Zie tsjoarje.
t s j o a r j e , v. tuien, schapen op een gras-
veld aan den tuí(er) vastbinden, waardoor ze
wumkes.nl
3 .6 TSJOEN.
slechts op een bepaalde uitgestrektheid kun-
nen grazen.
t s j o e , interj. Zie tsjoets.
t s j o e , t s j o e d , adj. en adv. verkeerd,
slecht, kwaad. A. 706. N. O., 287. Taal-
gids 1867—41. — I t d o c h t m y s e a r , e n
't i s m y t s j o e , || F r j e o n , a s i k j o y n
l a n g n e t s j o e . G. J. I , 92. — H j a
f i e l e , d e H e a r is g o e || E n s y n b i -
skie n o a i t tsjoe. Salv. 30. — I t
t i i n g û d s t i e t n e t t s j o e d , niet slecht.
Sw. 1873, 79. — Dy n i n t s j o e d g e w i s -
se h e t || S l e p t s ê f t e n s w i e t o p s y n
g e b e t . R. ind T.", 24«. — N e t t o f r o e d ,
n e t t o t s j o e d , || T o c h t e 't S k e r n e
W i b e g o e n , — D a t is sa g o e d , sa
t s j o e d , heeft zooveel vóór als tegen. (Ge-
zegde).
Ook ongesteld, n a a r , benauwd. — F ij,
hertsje, hwet wierste dêr tsjoed,
akelig. A. Ysbr. 1861, 33. — O, h w e t
w i r d i k d ê r w e r t s j o e d . Ibid 34.
t s j o e d , t s j o e d e , s. (het of de) slechte.
Y e n s g o e d o f t s j o e d k o m t y e n wer-
om. — D e g o e d e m o a t i t m e i d e t s j o e -
d e o n t j i l d e . J. Halb. Taalgids 1867, 41.
— D û , s t i p e r f e n 't g o e d e ! F o r d y l -
g e r f e n 't t s j o e d e , II W e i t s , w e i t -
s j e o e r â l d F r y s l â n ! o e r 't l â n f e n
m y n h e r t . Sw. 1899, 6.
t s j o e l , t s j o e l f û k e , t s j o e l n e t , s. zeker
vischnet. A, 914, vierkant, met een ronde
opening, waarin eene fuik sluit met twee
hoepels en een k o b b e. Zie daar. B , 222, en
433. — Do d y t s j o e l o a n w â l k a e m ,
do s i e t er n e a t y n a s i n m e n n i e h
r e a d e w â l d f o a r n t s j e s en m a n e k a r -
p e r s e n e k i n d e a d e f ô l e . R. ind T. a ,
394«. — Ook tsjoele. H. in Epk., 303. Sta-
tuten en Ord. v. Friesl. 1723. B. IV, tit.
VII, art. 1 1 : tsioelen. — In overdrachteligken
zin. — D e t s j o e l e i s s t i k k e n , m a r
de s i m m e n wirde yet troch de
m a c h t i g e n fen it l â n fêst h a l d e n .
R. ind T.a, 423».
t s j o e l , s. Zie sjoel.
t s j o e l e , v. slepen. A, 613. Vgl. sjoele, als v.
t s j o e l s e a d d e n , s. pi- met de schoffel los
gemaakte en afgestoken graszoden, om daar-
mede een naakten grond te bedekken. B , 147.
t s j o e n d e r , s. m. toovenaar. A. Ysbr.
(1808), 4 5 , 4 7 . R. Posth. As jimme, 106.
 TSJOEN.
t s j o e n d e r y ( e ) , s. tooverij, hekserij. —
T o a l f s l a c h t d e k l o k , || D ê r k o m t
i n s k y n s e l op m y t a . || H w e t w o l
d y f a e m m e i b l o m m e n h a ? || D a t
i s s a n u v e r h j i r o p s t r j i t t e . || ' D a t
m e i w o l t s j o e n d e r ij e h j i t t e . E. ind
T.*, 375 a . — E n g o n g s e d e n w e r f i e r -
d e r , || 't W i e r k r e k t a s t s j o e n d e r i j ,
|| H j a s e a c h s a g a u g j i n f e i n t e n , ||
E f b û r f e i n t w i e r d e r b y , v. BI. Bik. 57.
— De s k o a l m a s t e r , i n m â l s t i i f -
k o p p i c h m a n , d y 't o a n g j i n t s j o e n -
d e r i j g e l o v e s l o e c h . A. Ysbr. 1861,44.
t s j o e n e , v. tooveren, heksen. (Oud.-Fr.
t h i o n a). eig. op geheimzinnige wijze kwaad
berokkenen. Halb. in Epk. 500, 501. —
Hett. 492. ld. Wl. XV. Sc o e h j a p r a -
t e , d a t se n e t t s j o e n e k i n ? Hja
h a t J a n E n g b e r t s h i n n e n (boenders)
t o m i n s t e d e a - t s j o e n d . A. Ysbr. (1861)
43, — Gompos. bitsjoene. — D o u h a s t e
s e i n , d a t hja de w e i n m a k k e r s b e r n
b i t s j o e n d hie.
t s j o e n l a n t e a r n e , s. tooverlantaarn. H.
Z. Ts. Tuws, 264. Gewoonl. toverlantearne.
t s j o e n s t e r , s. f. tooverheks. — Y m k ,
h w a t i s s e g l a e i j e n d en f r j e o n l i k !
Den j o w t se d e b e r n i n a p e l , d e n
i n s t i k k o e k e, d e n p i p e r n u t e n ; d a t
h a t m e n o n d e r de t s j o e n s t e r s al-
t y d . A. Ysbr. (1861) 43. — D e r b i n n e
dy sizze: d e r b i n n e gjin t s j o e n s t e r s ,
m a r d a t is g e k k e p r a e t . — T s j o e n -
s t e r s w i r d e n e t r y k , een bewijs, dat
haar tooverkunst niets beduidt. B , 541. —
Tsjin in t s j o e n s t e r m o a t m e n n i n
t r i i j e r i s j a s i z z e , om d e n i s m e n b i -
t s j o e n d . Salv, M. S., 98. — F o d s e a c h ,
d e t se o p i n r y d h y n s d e r f e n d e
t s j o e n s t e r s t r o o h de loft fleach.
B. ind T. ! , 353».
t s j o e n s t e r a f t i c h , adj. heksachtig, van
eene oude vrouw met een onbehagelijk en
ontevreden gelaat. Sw. 1871, 49.
t s j o e n s t e r b o k , s. (een) groote bok,
waarin, volgens het geloof aan hekserij,
een paard zou kunnen veranderen. — F o d
wier sêft del k a e m ; m a r d a t each
fen Ô f g r i i s , d ê r se i t e f t e r e i n fen
in t s j o e n s t e r b o k m e i o a n s e a c h , i s
m e i n i n p i n n e t o b i s k r i n w e n . B.
ind T.", 353».
wumkes.nl
347 TSJOK.
t s j o e n s t e r w a e r , s. n. weer, geschikt
voor de heksen. — As 't r e i n t en t a g e -
l y k de s i n n e s k y n t , d e n is ' t t s j o e n -
sterwaer, den b a k k e de tsjoen-
s t e r s p a n k o e k e n . (Aid sizke).
t s j o e t s , interj. uitroep om dieren b.v.
hoenders te verjagen. B , 212. - Prov.
Dy f e n t s j o e t s s e i t , m i e n t d e h i n -
n e n a l l e g e a r r e , geeft de baas algemeene
bevelen, dan heeft niemand van het werk-
volk te nieenen, dat het hem niet geldt.
Ook tsjoe. —• T s j o e , p i k e n ! d e d o a r
ú t , f ig. ook van een moeder, die hare kin-
deren naar buiten drijft.
t s j o i t e r j e , t s j o i t s j e , t s j o t t e r j e , v.
kweelen , zingen als de vogels, vooral spreeu-
wen. Salv. 33. Fr. Jb. 1834, 44. — Y n 't
b l o m m ' b l i e r g r i e n , d ê r 't f û g e l t
t s j i l p e e n t s j o i t e . G. J. I , 173. —
I n f l e e t fen f û g e l s , s j o n g e r s - b o l l e n ,
F l e a c h d ê r o p t s j o t t ' r j e n d op h i m
t a . ld. I , 131. — E f t wy 't f û g e l t ' ,
j o n g en à l d , s y n w y l d s a n g s e l m e
k w e l e n h e a r r e , Sa l j e a f l i k k l i n k e t
ú s y n ' e e a r e n : 'tTj ur-ljurk, tsjilp-
t s j o i t ' r j e n y n i t w â l d . v. BI. Bik. 7.
t s j o k , t s j û k , adj. dik.— I n t s j o k k e
planke, tsjokspek. —Tsjokke ream-
ine, t s j o k k e brij. Vgl. grou. — I n
t s j o k k e l o f t , een dichtbewolkte lucht. —
(Prov.) Y n t s j o k w e t t e r i s 't g o e d
f i s k j e n . — T r o e h t s j o k en t i n r e i s -
g j e , door modder en water. — T r o c h r e i n
e n w y n , t r o c h t s j o k e n t i n || B i n i k
o m T e t s j e w â d d e . Salv. 80. — H y s w a r t
i t b y t s j o k e n t i n , hjj bezweert het b}j
dik en dun. — I k h a 't d ê r n e t t s j o k
o p , 'k heb daar niet veel mee op, 'k ben
daar niet erg opgesteld. — H y r e k k e d ê r
r a e r y n 't t s j o k w a e r , hij kreeg daar
ruzie. — S c o e 't r e i n e w o l l e ? N o u , d a t
s i t d e r t s j o k o p , daar is veel kans op.
— Prov. I t t s j o k k e s i t o n d e r y n 'e
a m e r , het pittige, het degeljjke (in iets
onbeduidends) is ver te zoeken. Compos.
kofjetsjok. Woudstr. kofjedik.
t s j o k b l o e d i c h , adj. dikbloedig, dik
bloed hebbende.
t s j o k h û d i c h , adj. dikhuidig. Ook van
erwten en boonen, die, al zijn ze gaar ge-
kookt , nog taaie huiden hebben.
t s j o k - i t e , v. dik-eten, te gast gaan.
 TSJOK.
t s j o k s e l , s. dissel. Vgl. tajúksel.
t s j o k s t r o u , t s j û k s t r o u , s. meelpod-
ding, in een bolle pan gebakken, soort van
struif. W. D. Heam. 6. Twa gr. Stikk. 44.
In Doaze, 33. Zh. b a k s t r o u . (Zandstr. ook
b o f f e r t . Stadfr. d i k k e k o e k . )
t s j o k s t r o u - l i d , s.n. ijzeren deksel, dat
men op de pan legt, waarin de t s j o k s t r o u
gebakken wordt. — I n i z e r e n t s j o k -
strou-lid.
t s j o k t e , t s j û k t e , s. dikte. — S p e k f e n
i n h a n b r é t s j o k ( t e ) . — De t s j o k t e f e n
't i i s . — Ho i s d e b r i j f e n t s j o k t e ?
Ook als: gezwel, zwelling. — L u t s h a t
i n t s j o k t e o a n 'e h a l s . Hiervoor ook
wel: k î u t e .
t s j o k w a e r , t s j û k w a e r , s. n. erg mis-
tig weder. Overdr. M e i i m m e n y n t s j o k
w a e r r e i t s j e , met iemand in twist en
moeilijkheden komen. — H y s c i l m e i a l
syn d r o k t e m e i t s j e n wol yn tsjok-
w a e r r e i t s j e , vast loopen, in ongelegen-
heid komen.
t s j o k w e t t e r , t s j û k w e t t e r , s. n. troe-
bel water. Prov. H y f i s k e t y n t s j o k -
w e t t e r , doet op onedele wijze zijn voor-
deel met eens anders ongelegenheid. — A b -
b e k a t e n fiskje soms g r a e c h yn
tsjokwetter.
t s j o t s j e , v. (bij G. J. t s j o i t s j e ) snap-
pen , snateren . kijven (vooral van vrouwen
en kinderen). Ook kweelen en kwinkelee-
van vogels, vooral van spreeuwen. Halb.
Lex. 594. — Y n ' t b l o m m e g r i e n d ê r
' t f û g e l t t s j i l p e en t s j o i t e . G. J. 1,173.
frequ. t s j o t t e l j e , babbelen, kakelen,
kibbelen. — De f r o u l j u e t s j o t t e l e n
o a n i e n wei, faek a l l e g e a r r e ta-ge-
l y k , — Compos. g e t s j o t t e l , ook van
kinderen. — I n g e t s j o t t e l e n g e k e a -
k e l , d a t i t h û s e r f e n d r e u n t , v. BI.
Bik., 128. — Ook t s j o t t e r j e , Zie Halb.
Lex. 594. — t s j o t t e r j e , z. d. voortdurend
kweelen, tjilpen, fluiten van vogels. — De
p r o t t e r s s i t t e y n 'e i e r e m o a r n o p
i t d a k f e n 't h û s t o t s j o t t e r j e n . —
D ê r ('t f û g e l t ) t u r e l j u r k - t s j i p - t s j o i t -
t e r t t w i s k e b e a m t . G. J. I., 207.
t s j o u s t e r j e , v. aanhoudend zeuren en
babbelen. — E a r n e o p om t s j o u s t e r j e ,
zonder ophouden over iets zaniken. Ind. B.
143. Fr Hfr. XI, 21.
wumkes.nl
348 TSJUG.
" t s j o u t e r j e , v. (Oud-Holl. kaekelen, Ki-
liaen), kakelen, stamelen, van kinderen.
D ê r h a b b ' wy t s j o u t ' r e n d ' u t r e , |[
De e a r s t e b e r n e f i e l e e n - t i n s . B.
Posth. Prieuwke, VIII,
" t s j o u w e , v. zeuren, zaniken, twisten,
kibbelen. — Halb. Lex. 594. I t t s j o u w e n
f e n 'e b e r n , het ontevreden zeuren der
kinderen. — L a n g o p 't s e l d e om
t s j o u w e , op hetzelfde onderwerp omkau-
wen, praten, zeuren. — A s j i m m e d e n
b i d d e , s c i l l e j i m m e n e t l a n g op i t
s e l d e om t s j o u w e , l y k a s de h e i d e -
n e n . Halb. ïfatth. VI, 7. — W y l s ' t s e
d ê r s a y n e l t s j o a r om t s j o u d e n ,
k a e m e r e k o a r f o l k b y . R. ind T.s,
15».
" t s j ö u w e l j e , v. frequ. van t s j o u w e ,
zaniken , zeuren, neulen. De Boereschr. II,
42. Vgl. het vorig art.
" t s j o u w i c h , adj. langdurig sukkelend.
Ook t s j o u w e r i c h . — D o u s j u e h s t e r
my sa g e i z e n i c h en t s j o u w e r i c h út.
R.'ind T.2, 54«.
t s j û c h , s.cg. getuige, iemand die ge-
tuigenis aflegt. — De f a e m r ô p h i m
o a n t a t r ê d d e t s j û c h , A. Ysbr. (1861)
95. pi. tsjûgen. — H j a w i e r n e a l l e -
g e a r r e dêr tsjûgen f e n i n d j i p e a r n -
s t i g e b i ï e r d i g i n g . Thans ook w e l : g e -
tugen.
t s j û c l m i s , t s j û g e n i s , s. getuigenis.
V. d. M. — Troch 't tsj. 93. Alth., 275. Ook:
tugenisse.
t s j û c h s k r i f t , s. n. getuigschrift. Hy
k a e m m e i in h i e l g n a p t s j û c h s k r i f t
f e n m a s t e r , f e n 'e s k o a l l e ôf. Forj.
1888, 5. — Zie ook Fr. Vbl. 1884.
t s j û g e , t s j û g j e , v. getuigen. A, 697.
Kom t s j û c h dit nou, m y n s w a k k e
t o a n ! t s j û c h n o u de k r e f t fen F r y s -
lâns tael, H j a r e a r n e - f l e c h t en
s t o u t e p r a e l ! v. BI. Bik. 11. — M y n
l i e t s c i l f e n d y t s j û g j e . Sw. 1899, 6.
V. d. M. Troch 't tsj., 73.
t s j û g e , v. verdragen, tevreden zijn met
ontvangst van voldoende waarde, bij rui-
ling of verdeeling. Halb. Vr. Fries X, 365.
— Dy r u i l i n g e k i n 'k w o l t s j û g e . —
D a t k i n i k n e t t s j û g e , die rail kan voor
mij niet uit, daar zal ik schade bij hebben.
verdragen, doorstaan, verduren. — As
 TSJUK. 3S49
't n e t s l i m m e r k o m t m e i 't w e t t e r ,
s c i l l e w y 't w o l t s j û g e .
t s j û k , adj. Zie tsjok, dik (Zandstreken).
t s j ù k s e l , t s j o k s e l , s. dissel, kromme
bijl, die tegelijk hamer i s , werktuig bij
wagenmakers en timmerlieden in gebruik.
— A r b e i d e r s mei tsjûksels, b i l e n ,
g r i p e n e n l o d d e n w a p e n e . ld. IX,
192. — De b a e s w i e r d ê r o m a l t y d
n o f l i k en t i g e y n s y n s k i k , o m d e t
J a r i e h alles k r e a s yn o a r d e r h i e ,
d a t n i n m i n s k e b y t s j u s t e r y n 'e
w i n k e l oer in s t i k b r â n h o u t , in
s e a g e , t s j ù k s e l of b i l e s t r o f f e l j e
s e o e. Sw. 1854, 58. (Mkm. sjûchel); (Schierm.
tsjochel).
t s j u r , t s j û r , t s j o a r , s.n. tui(er), lang
touw, waaraan eenig stuk vee buiten huis
kan worden vastgezet. Compos. bolle-, skiep-
petsjûr, -tsjoar.
t s j ú r e - l j ú r k j e , v. tierelieren, kweelen,
zingen (van vogels). W y l s 't 1 j u r k j e y n
'e h i c h t e t s j ú r e - l j ú r k t . v. BI. Bik.
10. — L j e a f l i k k l i n k e t ú s y n 'e
e a r e n || 't t s j ú r - l j ú r k - t s j i l p - t s j o i t r -
j e n y n i t w â l d . Ibid 7.
tsjur-, tsjûr-, t s j o a r i z e r , s n. ijzeren
spit, dat in den grond gestoken kan wor-
den, van boven met een ring, waaraan het
t s j û r wordt bevestigd. — I n s k i e p p e -
t s j ù r i z e r , in b o l l e - t s j û r i z e r . Ook
wel b o l l e s p i t .
t j s u r j e , t s j û r j e , t s j o a r j e , v. tui(er)en, v.
een stier, koe, schaap of geit in de weide
aan een t s j û r binden. Vgl. fortsjûrje, de
tui(er) verplaatsen. — Fig. B i n n ' j y d ê r
t s j û r r e ? hebt ge daar een vaste woon-
plaats? Fr. H. 1834, 44. Ov. Alm. 1836.
A,702. Vgl. L e x . 4 6 0 . - O m d a t e r d o n i n
e a e h op to h a l d e n w i e r , s c i l l e w y
e r n e t om t i n k e , f o a r d a t se e a r n e
t s j o a r r e w i e r n e , een vaste verblijfplaats
hadden. R. ind T.9, 27». — Oostfr. C. M.
51». tuddern. Vgl. Tel. M. S., 19.
tsjur-, tsjûr-, t s j o a r p r i k k e , s. stok,
waaraan een grazend schaap met een lijn
(tsjûr) is vastgemaakt.
t s j ú s t , (Tersehell.) s, grutto (strandvo-
gel) limosa aegocephdla. Elders in Friesl.
s k r i e , s k r i e r , s k r i e s , z. d.
t s j u s t e r , adj. duister. — S a t s j u s t e r
as de n a c h t , — as i e r d e , — as p i k ,
wumkes.nl
TUCH.
— as roet. — In t s j u ä t e r e , d i z e n i g e
h j e r s t m o a r n , een donkere, nevelige herfst-
morgen. Sw. 1904, 104. — I n t s j u s t e r
g a t o n d e r de toer. — Hy sit y n ' t
t s j u s t e r f e n 'e l a m p e , in de schaduw.
Eman, 27.
Fig. D a t i s i n t s j u s t e r m a n , een
zonderling,van wien men dadelijk geen hoogte
krijgt. — I n t s j u s t e r e s a e k , een niet op-
gehelderde zaak. — I n t s j u s t e r e p r e e k ,
iets, waarvan men 't rechte niet begrijpt.
— I t is my t s j u s t e r , h w e t er m e i
dy o m h a e l f e n w i r d e n s e i n h a t . —
I t s t i e t e r t s j u s t e r f o a r , het laat
zich slecht aanzien. Compos. ierde-, pik-,
roettsjuster. (Hl. tjoster. Hulde I I , 192.)
t s j u s t e r e n s , s. duisterheid, duisternis.
T s j u s t e r e n s s w e e f t o e r d e i e r d e , ||
W e e f t f e n e a s t t a v ' i i II 't N a c h t -
k l e e d om ús h i n n e . Lieteb. no. 8 1 ;
(1876) — F o a r t b y m o a s t h j a , t r o c h
t s j u s t e r e n s en g l ê d d e n s . by de w â l
d e l r e k k e w ê z e . Sw. 1904, 104.
t s j u s t e r j e , v. duister worden. — I t
t s j u s t e r t h i r d , de avondschemering, de
duisternis neemt snel toe. Compos. bi-, for-,
oantsjusterje.
t s j u s t e r l i n g , s. duisterling, vijand van
geestverlichting. Fr. Hfr. XIV, 157.
J u e c h ! t s j u s t e r l i n g e n ! Wy krije
t s j u s t e r n i s f o r d e i . (sarcastisch), v.BI.
Bik. 76.
t s j u s t e r n i s s e , s. duisternis. — A s d e n
i t I j o c h t , d a t y n dy s k y n t , t s j u s -
t e r n i s s e is, h w e t in t s j u s t e r n i s s e
m o a t d a t n e t w ê z e ! Halb. Matth. V I ,
23. — O n t d e r i n s t j e r k e t r o c h d e
t s j u s t e r n i s s e w i m e r j e n k a e m . Sw.
1904, 104. Vgl. tsjusterens.
t s j u t s k , adj. duitsch. H y r e k k e o a n
't s w e t s e n f e n F r a n k f u r t , fen L e i p -
z i c h , fen H a m b u r g en m e a r o a r e
g r e a t e T s j u t s k e s t ê d d e n . Sw. 1860,40.
t s j u t s k e r , s. m. duitscher, thans ook
D ú t s k e r . Lex. 796.
t ú c h , s. n. stof, ook onkruid, ontuig. —
T ú c h f e n g û d , slechte waar. A , 696.
T i m e n mei de m a r s e hie gûd, d a t
w i e r m a r t ú c h b y j o u w e s . — Hy l a e i
p a s , as hy h e a r d e wol t w e i n t i c h
k a t t e n â l j e n , en d e r b y f l e a c h d a t
t ú c h s a h e i s l i k b y d e r a m t e n op. R.
 TÜCH. i 50
a
ind T. , 338». — M a r f l i n k y n 'e k e l -
d e r e n h e l j e f e n 't b e s t e . N i n t ú c h ,
h e a r ! Sw. 1866, 24. Vr Fr. I I I , 211.
ld. IV, 60. Vgl, ûntúch.
t ú c h b l i k j e , - b l y k j e , s. n. blikje, waarin
stof en vuilnis wordt bij elkander geveegd.
Zie fûlensblykje.
t ú c h g û d , s. waardeloos goed.
t u c h t , s. tucht. M a s t e r h a t d e g r e a -
t e b e r n g o e d û n d e r d e t u c h t . — (Wie-
m m , Moddergat, Peasen8: ticht. A, 748.)
t u e c h , s. n. (spr. tuuch) tuig, paarden-
tuig. D a t h y n s d e r i s m a k e n y n a l l e
t u e c h b i r i d e n . — I t t u e c h (tuuch) f e n
i n s k i p . Ook t u g a e z j e , z.d.
t u e c h h y n s d e r , s. tuigpaard, een paard,
dat in mooie houding kan loopen.
t û f , t û f e , t u f e , s. kuif. — I n d of-
f e r t m e i i n m o a i j e t û f o p 'e k o p . —
Dim. t û f k e . It feartûfke o p 'e
s p j u c h t f e n s y n k o p k e . Forj. 1902,92«.
Ook haarlok, vlok wol. (De p y l k ) a k o e r -
d e i n h i e r t û f e ú t s y n p l a s s e . Ibid
91*. — I n t û f k e w o l l e , een vlokje wol.
Ook túf, tuif.
t û f f e r t s , adj. met een kuif, gekuifd,
(vooral van vogels). Us m o a i j e t û f f e r t -
se d o f f e r t i s d e a . Ook wel t û f f e r t .
t û f l j u r k , s. eg. kuifleeuwerik, alauda
cristata.
t u g a e z j e , s. tuigage van een schip. Sw.
1858, 9.
t û g e , t ú g j e , v. van tuig voorzien, tuig
aanschaffen.
Ook tuigen van paarden, in het tuig doen
loopen. — I t i s h j o e d t ú g j e n f e n h y n s -
d e r s o m i n m o a j j e p r i i s . Vgl. optúgje.
Compos. oantúgje, optúgje.
t û g e l , s. inéén gegroeide wortels van
de rietplant. Zie toegel, reidtoegel.
t u g e n i s s e , s. getuigenis. — D o u s c i l -
ste nin falske tugenisse jaen.
Halb. Matth. XIX, 18. Zie Ujûchnis.
t u i k e , t u i k e , interj. en adv. zacht wat,
zacht wat! om iemands drift te besussen.
A, 546. — T u i k e , t u i k e s p y l j e , zoete
broodjes bakken. — T u i k e , t u i k e - o a n ,
langzaam en voorzichtig aan.
Tuike (kuike, koetje) eig. vleinaam voor
een koe. — T u i k e ! H e i h w a t || S a
net skoppe! Hê, dat g i e t e r r a e r
o a n w e i || F i j , i k s c i l J e l l e g a u ' r i s
wumkes.nl
TUK.
r o p p e . Td. 1851, 145. - B , 212, H , in
Epk. 502. B , 212. H. in Epk. 502.
t u i t i e h , adj. hoog en soms eenigszins wan-
kelend. — I n t u i t i g e s j e a s , een hooge
sjees, die licht kantelt. A. 46. — Dy r e a k
i s t u i t i e h o p m a k k e , smal en puntig
opgezet. B. 328. — I n t u i t i e h t i l t s j e ,
hoog bruggetje. R. ind f.\ 25°. — D y
k y p s s t i e t d y t u i t i e h , luchtig hoog op
het hoofd-
t u k , adj. en adv. schrander, vaardig, be-
kwaam , afgericht op iets. — Y n 't r e-
g e a r j e n w i e r e n se d o k r e k t s a t û k
a s t s j i n w i r d i c h . R. ind T.a, 29». — M a r
d e m i i c h w i e r sa t û k n e t yn ' t h e i -
n e n a s d e b a e s s e l s . R. ind T.a, 327«.
— I n t û k e s j i t t e r , bedreven schutter.
— I n t û k e t i m m e r b a e s , die voor zijn
vak berekend is. Fr. Hfr. VI, 248. — H y
is t û k y n i t n ú t s j e - b o s s e n . — H y k i n
t û k r i e d e. — I k t o c h t e b e r n , h w e t
b i s t e t û k . R. ind T.8, V>. — H y s k e a t
t û k , juist.
t u k , t u k , t u k ! nabootsing van het ha-
nengeroep, om zijn hoenders rondom zich
te verzamelen.
t û k ( e ) , s. werktuig om te steken. Zie
h e a t û k e , hooiroede en i e l t û k e , aalste-
ker; ook i e l s t e k k e r .
t û k e , s. t a k , twijg. Dim tukje. Vgl.
toeke en tokke.
t û k e , s. f. verachtelijke meid. — H w e t
kin sa'n fiksen f e i n t d y h e l e smoar-
g e t û k e b r u i j e . Eman. 18.
t û k e l t e a m , s. eigenlijk: toom van een
paard, waaraan men trekt of tokkelt om
het ruggelings te doen gaan. Zie 6. J. I,
87. — Meer algemeen als: hindernis, be-
lemmering. — I k k r i g e i n h e l e b u l t e
t û k e l t e a m m e n , hindernissen bij mijn
werk. — T w i s k e n i t f o a r y e n n i m m e n
en it d w a e n fen in d i n g , h a t m e n
f a k e n in h i e l p o a r s j e t û k e l t e a m -
m e n o p t o r o m j e n . Forj. 1905, 102, —
S a l o m o n s e i t : I e n d i n g h a 'k f o u n :
d a t God de m i n s k e n g o e d m a k k e
h a t ; m a r hj a h a to f o l i e t û k e l t e a m -
m e n s o c h t . — H w e t is in t û k e l -
team? Immen onnocht oan to
d w a e n o n d e r b i t i n g s t , d a t e r 't n e t
k w e a n i m m e m o a t . Sytema, Katech.—
Hwent tûkelteammen moatt' wyha
 TUK. 35
[| Op 't g o n g p a e d n e i d e L o k s t ê d
ta.
t û k e n s , s. bedrevenheid, bekwaamheid.
— Ik sjit d e n , m e i W i l l e m T e l l s
t û k e n s , m a n n i c h h a z z e of e i n . Sw.
1857, 58. — M y n w i r d e n j o w e f e n
r j u e t û k e n s b l y k . Forj. 1900, 48.
t u k j e , s. n. dutje, kort slaapje. — Do
h j a de l é s t e b r a n d e w y n ú t i t g l é s
s t i t s e n h i e n e , n a m e n hja foar ít
j o u n m i e l i n l y t s t u k j e . Sw. 1857, 42.
Zie knipperke.
t u k j e , v. tikkend en prikkelend pünigen
van een wond of gezwel. — De f i n g e r
t û k e t my s û n d e r o p h â l d e n .
t ú l , s. een losse specie, ongeveer acht
voet in den grond. Kollumerl., soort van
klijn zonder waarde. Weststell. h o t t e k ù l .
A. 720.
° t û l e , t u l e , s. tuil, scherts , boert, pret,
jokkernij, geestigheid, guitenstreek. Halb.
Lex. 599. — I k l a k e y n t u l e . G. J. 1,
30. — E a r n j e i k : h j a p e t e a r r e t t u -
l e , spreek ik ernstig, zij praat schertsend.
Ibid. 35. — H y k i n g j i n t u l e ú t s t e a n ,
geen scherts verdragen. — H j i r f y n t m e
nin s k e r p e n s , nin tule, nin g e a s t ,
hier hoort men geen scherpe woorden, geen
boert en geen geestigheid. ld. I I I , 14. —
I t i s y n t u l e s e i n , in scherts gezegd,
ld. I I , 102. dim. t ú l t s j e a , B y t ú l t s j e s ,
uit jok of scherts. — Dû m o a s t d y n
t ú l t s j e s m a r ú t t ú l j e , uwe dwaashe-
den maar botvieren. Zie ook Halb. A. 295,
319, Ö87. — I k w o l n i n t u l e i n e a r b i -
d r i u w e , geen guitenstreken meer doen.
ld. III, 24.
t u l e , 8. tule, soort van gaas, luchtig en
doorschijnend weefsel van fijn garen, vooral
gebruikt voor de floddermuts over het oor-
ijzer bij vrouwen in de lichte rouw.
t u l e n , adj. van tule vervaardigd. — D i t
is i n t u l e n k l e e d t s j e .
t ú l j e , t û l j e , v. spelen, dartelen. Wass.
I, 109. Salv. — Schertsen, 't H u g e t m y ,
h o wy l a k e n , t u l e n , h o a l e n , hoe
wij lachten en schertsten. G. J. I , 11. —
Dien w i e r syn t û l j e n mei de frou-
l j u e . Forj. 1903, 220. — N e a w e r t û l j e
en g e k h e i d m e i t s j e . Ibid. — P r a e t
íny n e t f e n d y k e a r d e l ! s a h w a t
l a w a e i t û l j e , d a t k o e er. Sw. 1901,31.
wumkes.nl
îrw.
t û l k j e , t ú l k j e , v. praten. Vr. Fr. X ,
354. Ook boerten, schertsen, jokken, A ,
296. De j o n g e f a m m e n t û l k e n m e i
h i m , schertsten met hem.
t u l l e , t û l l e , s. Zie toelle.
t ú n , s. tuin. D ê r s t e a n i n b u l t e
k a m m e n y n 'e t û n . — T ú n e n f j i l -
d e n t o b i l o a i t s j e n , |! H ô f e n b e a m -
m e n t o b i p l o a i t s j e n , || D a t i s w i l -
l e o e r w i l l e , b e r n ! 6 . J. I , 77.
Somtijds ook: „it t ú n " in de beteekenia
van plek gronds, dienende voor tuin. —
l'êr s t i e op in t ú n , d a t e p t i c h l a e i ,
i n h ú s k e . W. D. Fr. Hfrj. 1900, 126. —
De t ú n y n 't s i e d h a w w e , fig. voor:
de jonge vrouw (of de bruid) is bezwangerd.
— Yn d y n t ú n is n ó c h to w j û d d e n .
Gr. J. 1, 51 (ook in figuurlijken zin).
Compos. bei-, blomtún, foar-, koken-, oer-,
slottún.
t ú n a r k , s. n. tuingereedschap.
t ú n b a e s , s. m. tuinman. — S y n t ú n -
baes hie in d o c h t e r , t û z e n w i k e n
â l d . Sw. 1857, 62.
t ú n b a n k , s. tuinbank.
t ú n b l o m k e , s. n. t û n t s j e b l ô m , s. bel-
lis perennis, flore pleno; tuinmadeliefje.
Lex. 403.
t ú n b o u , s. tuinbouw. — By g r e a t e
s t ê d d e n w i r d t in b u l t e o a n tún-
bou dien,
t ú n b y l d , - b i e l d , s.n. tuinbeeld, beeld,
dat in den tuin wordt geplaatst ter ver-
siering.
t û n d e r , t o n d e r , s. tondel, (verbrand
linnen). D a t e r o p it l ê s t a s m o u d e
en t û n d e r , als stof en asch , y n e 1 k o a r
f o e i . ld. X I , 29.
t û n d e r - , t o n d e r d o a z e ( p o t ) , s. cilin-
derrond koperen doosje, dat benevens een
vuursteen en een staal (vooral door werk-
lieden) in den zak werd gedragen om overal,
waar men was, te kunnen pijp-opsteken. Zie
fjûrslach.
t ú n e k s t e r , s. eg. klapekster, lanius
excubitor. Freech-al 1866, 3 , 5.
t ú n - e r f , s. muur, mier, murik, alsine
media; een onkruid niet alleen in den tuin,
maar ook in bouwlanden en dan veeltjjds
e r f genoemd. Ook wel f û g e l k r û d , h i n -
n e b y t . Les. 926.
t ú n f r u c h t e n , s.pl. tuinviuchten, ineen
 TUN,
tuin gekweekte groenten. I t w i e r r e t f e n
't m a i t i i d (net) g o e d o p m y n t ú n -
f r u c h t en.
t û n g e , e. Zie tonge.
t ú n g û d , s. n. tuingewas, tuinvruchten.
R. Posth. Jouwerk., 63. Fr. Hfr. 110. Sw.
1873, 79.
t ú n g r o u n , s. tuingrond. B. 383.
t ú n h a k j e , v. een tuin omspitten. Ind.
B, 41.
t û n h o u w e r , s. (Warns), ijzeren tuin-
hark; elders túnklau of túnklauwer. A, 232.
t ú n h û s , s. tuinhuis, gebouwtje voor zo-
merverblijf in den tuin. Ook: s i m m e r -
hûske.
t ú n k a e n (bastaardwoord), s. tunicaan,
een bekende fraaie tuinbloem.
t ú n k e a m e r , s. tuinkamer, kamer , die
uitzicht heeft in den tuin.
t ú n k e r s , - k a r s , s. tuinkers, bitter-
kers , ook sterrekers, lepiäium sativum.
t ù n l o d ã e , s. tuinspade.
t ú n m a n , s. m. tuinman.
t ú n p a e d , s. n. tuinpad, pad door den
tuin.
t û n p ô l l e , s. stukje bouwgrond bij een
boerenerf, meest met water omgeven, voor
vruchtboomen, groenten, enz. 635. — Vgl.
pôlle. Ind. B, 143.
t ú n s i e d , s. n. tuinzaad.
t ú n s j o n g e r , s. sylvia hortensis, tuinflui-
ter, zekere kleine zangvogel. Ook hof-
s j o n g e r k e . Fr. Hfr. X , 111.
t ú n s k o f f e l , s. tuinschoffel, ijzeren mes,
dwars aan een stok, waarmee men het on-
kruid uit de paden en tusschen de gezaaide
planten wegschaaft. A, 473. Zie skoffel.
t ú n s p e g e l , s. tuinspiegel.
t ú n s t o e l , s. tuinstoel. Dim. t ú n s t o e l -
t s j e.
t ú n s t o k , s. tuinstok, boonenstok. Fr
Hfr. XIV, 173.
t ú n t a f e l , s. tuintafel.
t ú n t s j e , v. tuinwerk verrichten, hortum
colere. — E k t ú n t s j e n e se 'r s a ' n b y t -
s j e m a n k . R. ind T.2, 2 7 « . — M a r h i e n '
j y d e n n i n l i c h t w i r k for h i m u n s -
t e r , d a t h i m s i n n i g e , s a as h w e t
t ú n t s j e ? R. ind T.a, 45».
Ook: den tuin bekijken: E f k e s t ú n t s j e .
t ú n t s j e b l o m , s. Zie túnblomke.
t ú n t s j e r , s. m. tuinier. — D e â l d e r s
wumkes.nl
352 TURF.
fen syn b e i d e terskers wieme
s o a n n e n , d e i e n e , J a k k e i e, f e n d e
t ú n t s j e r f e n s y n o a r r e h e i t , en d e
o a r e , H e s s e l , d e s o a n fen de j a g e r
f e n s y n h e i t . R. ind T.a III 6 . — ü s
o m k e is in e c h t e t ú n t s j e r , heeft
ware liefhebberij voor tuinbouw, smaak er
voor en verstand er van, zonder juist vak-
man te zijn.
t ú n t s j e r y , s. tuinbouw, groentebouw.
W. D. H e a m . 5.
t ú n t s j o e d e r , s. (Exmorra), schoffel. Zie
skoffel en túnskoffel.
t û r , t û r r e , s. eg. tor. — H y s j u c h t
sa s w a r t a s i n t û r r e . Zie toerre.
t u r f , s. turf.— h i r d e t u r f , baggelaar,
ook s p o n t u r f , uit laag veen gemaakt,
l a n g e t u r f , lichte turf, afgestoken van
hoog veen. — W y h a b b e d e t u r f o p 'e
souder, lit it nou m a r frieze.— It
k o m t yn ' t f e a n o p i n t u r f n e t o a n .
Ook overdr.: waar overvloed is, kan men
wel vrijgevig zijn. — B r i n g g j i n t u r f
y n 't f e a n , geeft geen geschenk aan ie-
mand , die het niet noodig heeft. B. 536. —
T w a b r j i t t e n f o r i n t u r f , overdr.:
twee kleine voor een groote, twee jongens
voor een man. — H y m a k k e m y út, oft
i k g j i n t u r f h e e c h w i e r , hij schold
mij uit voor alles wat leelijk was. A. 767.
— H y i s sa g r e a t , d a t a s e r o p i n
turf s t i e t , k i n er in h i n n e p y k ,
k r e k t y n 't e f t e r s t s j ê n .
t u r f b a k , s. turfbak, bak bij den haard,
bergplaats van turf voor het haardvuur. A.
524. Lex. 162.
t u r f b i l e , s. bijl om turven te klooven,
aar. den bovenkant voorzien van een ijzeren
knop, waarmee de turven stuk kunnen ge-
klopt worden.
t u r f b o e t s e r , - b û t s e r , s. m. turfklop-
per, vuuraanmaker, mannelijke asschepoes-
ter. A, 92.
t u r f b r j i t , - b r j i t t e , s. turf brok. Zie
brjit.
t u r f d r a g e r , s. m. iemand, die turf uit
het schip naar de turfbergplaats draagt.
A, 92. — I n t u r f d r a g e r t i n k t d ê r
(yn I n g e l â n ) k l e a r d e r o e r s o k k e
d i n g e n as d o u , en d o u h j i t s t e d e n
n o c h e k p r e k e r ? R ind T.2, 179*.
t u r f f e t , s. n. turfvat, een vat, dat men
 TURF.
vroeger bij den haard had staan met turf
voor huishoudelijk gebruik. Prov. I t b l i n k t
as i n t u r f f e t b y n a c h t , dus in 't ge-
heel niet.
t u r f g r a v e , v. lange of lichte turf' uit
het hoogveen steken. B, 38.
t u r f hols:, s.n. turfhok, hok, waarin de
turf geborgen wordt.
t u r f k a r r e , s. turfkar, kar door den turf-
schipper gebruikt om de turven bij zijn klan-
ten te bezorgen.
t u r f k o e r , s. turfkorf, korf', waarin de
turf uit het schip wordt gedragen, onge-
veer van eene halve ton (hectoliter) inhouds-
grootte. Vroeger ook m i e t k o e r genoemd.
As j o , s e i ik t s j i n D o u w e , o n d e r
i n t u r f k o e r s i t t e n g e a n e . R. ind T.3,
399".
t u r f l ã n , s. veengrond, veenstreek. — H y
k o m t der efter Beets út it t u r f l ã n
wei.
t u r f l o e g j e , - l o e i j e , v. turf optassen. A,
402.
t u r f m a k k e r , s. m. veenarbeider. — Y n
dy s t r e k e n w e n j e i n h o p e n t u r f -
m akkers.
t u r f m i e t t e , s. maat, ton , waarmee men
de hoeveelheid geloste en te leveren turf
aflevert. Zie turfkoer, turftonne.
t u r f m i e t t e , v. turfmeten, bij aflevering
uit het schip aan den gebruiker.
t u r f m i e t t e r , s. m. turfmeter, vroeger
ambtenaar der belasting.die de te veld staande
turfklampen mat. Ook (thans nog) iemand, die
de hoeveelheid turf. bij het lossen uit het
schip, ten behoeve van den kooper meet.
Vgl. turfmiette en turftonne.
t u r f m o t , s.n. turfmolm. Zie mot.
t u r f s k i p , s. n. turfschip, schip, waarin
de turf wordt vervoerd. Vgl. turfskûte.
t u r f s k i p p e r , s. m. turfschipper. — Op
d e g e n a d e , s e i d e t u r f s k i p p e r , dy-
st'e k r i g e s t e , m o a t s t e i t s t e a n l i t -
t e . R. ind T. ! , 336".
t l í r f s k û r r e , s. turfschuur, schuur, waar-
in de turf wordt geborgen.
t u r f s k û t e , s. turfschuit, turfschip. Sw.
1863, 31. Zie turfskip.
t u r f s o u d e r , s. iurfzolder, zolder, waarop
de turf geborgen wordt. Prov. H y i s d ê r
sa t h ú s , a s d e s n o e k o p ' e t u r f s o u d e r .
t u r f s t e k k e r , s. m. werkman in de hooge
wumkes.nl
353 TUT.
venen, die lange turf steekt of graaft. B
556.
t u r f s t û k e , s. turfmijt, luchtig opgesta-
pelde, piramidevormige turfhoop op het veld,
om ze te laten drogen. A. 625. Ind. B ,
143. N. O. 264.
t u r f t o n je , - t û n j e , v. turf met de ton
meten.
t u r f t o n n e , - t û n n e , s. turfton , dubbele
hectoliter, waarmee de turf wordt uitgeme-
ten. — S a k o a r t en g r o u a s i n t u r f -
t o n n e , van een kort en dik persoon. Forj.
1890, 46. Zie turfmiette.
t u r f t r a e p j e , v. turftrappen , de bagger-
specie plat trappen met plankjes onder de
voeten, om die specie later in den vorm
van turven te kunnen steken.
t u r f t r a p e r , s. turftrapper, die het ge-
baggerde veen plat trapt. Zie vorig art.
pi. t u r f t r a p e r s , ook wel lompe, breede
schoenen van veenarbeiders. Vgl. klaeilrapers.
t û r j e , v. wachten. — J y m o a t t e ' r i s
effen t û r j e , d e n s c i l i k ' r i s s i i k j e ,
h w e r wy w ê z e i n o a t t e . Forj. 1900, 118.
Ook wagen, in de verkorting van aven-
túrje. — Wy k i n n e d a t w o l t û r j e ,
't Is wel te wagen. A, 51.
t û r j e , v. turen. Zie tuerje.
T u r k , s. m. Turk. — Don b i s t s a
s w a r t as in T u r k . A, 594. — De
b e r i i o p b r i n g e a s h e i d e n s en T u r -
k e n , ze geen bidden en danken leeren.
t u r v j e , v. turf voorraad opdoen; ook wel
' turf bij den haard brengen. — I t is i n
d r o k k e d e i : wy b i n n e h j o e d o a n 't
t u r v j e n . — fig. triv. I t b e r n t s j e h a t
y n 'e r u f t en t u r v e.
\ Overdr. slagen geven, slaan. — D e r o p
t u r v j e , A, 708. — H'y t u r v e S o l k e
m e i d e 1 o a i w a g en o p 'e k o p . ld. IV, 40.
t u s s e - e a r t e , t u s s e - j e r t e , s. pi (Zandstr.
spr. j e t t e n ) , prinsesse- of slaboontjes (voluit
I t u r k s e e a r t e), peulvruchten van phaseo-
las tumiduK. Gron. t e u r s e b o o n en. A ,
470. — dim. t u s - e a r t s j es. \V. ü. In
Doaze, 33. Henndl., Wonsdl. en elders spar-
rebeantyes (aspergieboonen).
t u s g û d , s. n. verzamelwoord voor aller-
lei soort van kleine boonen en erwten. —
Ik h a f e n 't j i e r i n b u l t e t u s g û d
b o u d . Vgl. vorig artikel.
: t û t , s. gapende of opgeblazen mond. —
23
 TOT. 354
I n t û t s e t t e , d e lippen pruilende vooruit
zetten. N.O. 173, 257. — H â l d d e t û t !
hou je smoel! — [ in m e n y n 'e t û t s j ê n , i
iemand ernstig vlak in het aangezicht zien.
Overdr. Op ús l e g e s â n n e n en f l a k k e
s t r á n n e n , d ê r s j u e h t d e s é m a n (by
s t o a r m w a e r ) de d e a d y n s j n t û t ! ]
Sw. 1904, 112. — S a a s i k g a u , d e s k r i k ,
forlern, ' l t o n w a e r yn syn t û t
d o a r s t s j ê n . v.Bl. Bik.. 91. — Cotnpos.
sãrtât, prûmetût, schimpnaam, dien men toe-
past op preutsche, ingebeelde vrouwen, die,
op gemaakte wijze haar t û t (mond, lippen)
in plooien trekken , alsof ze 't woord p r û m
wilden uitspreken.
vrouwspersoon, die altijd zuur kijkt. —
Overdr. F l i e s - t û t . (ook d e t û t f e n i t
F l i e ) monding van het Vlie. Salv. 7 1 ,
d e a d s - t û t , de kaken van den dood.
t û t , 8. mond, in gunstige en liefdevolle
beteekenis. — G o u ' n e (met af kappingstee-
ken voor g o u d n e) — s w i e t e t û t , . lief
bekje, liefste meid. Windsma. — P a t k e
m y , s w i e t e t û t , kus mij, lieve meid. G.
J. ì , 28.
Zoo ook eene moeder jegens haar kind.
t ú t , t û t , s. kus, zoen. — J o w my i n
t ú t ! Dim. t ú t s j e , t ú t k e . — D o u h e s t e
d y n û r k e s a l l i n n e || F o r t ú t k e s ,
m y n I j e a v e b o u t ! R. ind T 2 , 2'. —
H j a r t ú t k e , o, s a w e a k , sa h j i t ! j|
D a t w i t i k m a r a l l i n n e . R ind T", 5*.
Ook iron. voor slag of stoot. — I t f i s k -
w i i f j o e c h m y in t ú t s j e , d e t m y i t
f j û r ú t 'e e a g e n s p a t t e . A, 584.
Vgl. optuter. Zie tuier.
t ú t , t u t e , s. tuit, van een ketel, thee-
pot, koíf iekan, enz. dim. tútsje, tútke. Lex.
599. B, 506. H. in Epk. 502.
Overijs. Alm. 18S6. Vr. Fr. I I . 95. —
H y j o e c h m y in l y t s p a k j e k r û d e n ;
dy m o a s t ik o p i n k o a l t s j e f o r b a r n e
en d e n in t r a o h t e r o e r d e r e e k h â 1 -
d e en de t u t e y n de h o l l e k i e s set-
,te. R. ind T.2, 92''.
t ú t - e a r s , s. spitsgat, nuffig meisje. A,
697.
t u t e l , t û t e l , s. f. liefje. I t d û r r e n e t
l a n g , ef i k w i e r n e i m y n t û t e l o p
w e i . ld. V , 14. Dim. tûtelke, tnteluje. Ook
kusje. N . O . 172. Lex. 433. Itjongboask, 13.
t u t e l b o u t s j e , s. n. liefje A. 720.
wumkes.nl
TOT.
t u t e r , s. kusser, boertige naam voor
vrijer. — De f a e m w o e s a g r a e c h i n
t u t e r ha. — T r y n , d o u m o a s t n e i
h û s g e a n , f a n k e , d e r k o m t . j o u n in
t u t e r . Compos. optuter.
t û t e r , t o e t e r , s. toethoorn. — O m k e ,
j o e c h de j o n g e s a l l e trije in t û t e r
to L j o u w e r t e r m e r k e ; h e a r r e n en
s j ê n s c o e y e n f o r g e a n . Zie tãthoarn.
t û t e r j e , t o e t e r j e , v. toeteren. Zift tútsje.
t û t g a u , adj. rap met den mond. B, 536.
— Dy b e r n b i n n e s a h e i s l i k e t û t -
g a u , al te spoedig gereed om iets te zeg-
gen, wat ze moesten zwijgen. Vgl. mâlryp.
t ù t h o a r n , s. blaashoorn. A, 263. Vgl.
tûter.
t ú t l a m p e , s. tuitlamp, ouderwetsche
olielamp met een tuithals, door welke ka-
toen werd gestoken, dat men aan de tuit
ontbrandde. — De b o e r k a e m f o r b o u -
w e r e a r r e m e i d e t ú t l a m p e y n 'e
t s j e r n h a r n e . Sw. 1904, 107. W. D. Boel
Bitsj. 48. Skoeralm. 1888, 16 Maert.
t ú t p o t , s. pot met een korte tuit er aan ,
dim. tútpotye. I n t ú t p o t s j e , d e n b i n n '
y g j i n l e p p e l t s j e n e d i c h . Oud Leeuw,
dial. p o t s e m e t i n t ú t s e . Vgl. R. ind
'f.3, 142", in de noot.
t ú t s j e , t o e t s j e , v. toeten, op een hoorn
blazen, ook tuiten. — H y w i t f e n t û t -
s j e n n o c h b l a z e n , hij weet van niets,
hij is een domme sukkel. — De e a r e n
t ú t s j e (tuiten) m y . A , 896, 710. — M e n
s c o e l o f s p r a e k h e a r r e , d ê r 't n o u
s k a n d e p r a e t folie de e a r e n tût-
s j e n d o c h t . Sw. 1852, 58. — l m ra e n
h w e t y n 'e e a r e n t ú t s j e , iets voorpra-
ten, om hem tegen iets of' iemand op te
ruien. Zie ook tûterje, toeterje.
t ú t s j e , v. kussen, zoenen. H. in Epk.
502. Vgl. patsje.
t u t t e , t ú t s j e , t u t s j e m o e i , s. f. zeer
onhandig, onverstandig, onnoozel, slordig
vrouwspersoon, soms laf in haar praten en
manziek. — I n s l e a u w e , i n g r e a t e
t u t t e . — T u t t e , dy-t se w i e r , d e t s e
s o k i n k e a r e l t r o n d e. ld. X I I I , 187.
— H o k o e d er h i m fen s a ' n aljuch-
t e t u t t e y n p a k k e l i t t e . Sw. 1865, 43.
— Hy w i e r m e i i n r i k e b o e r e d o c h t e r
ú t i t O l d a m b t k e p p e l e ; i n t u t t e , dy-t
in k r o a d f o l j i l d h i e e n m a r i n
 TUT. 355 TWA.

n ú t s d o p f o l f o r s t á n . R. ind TV, 95". a s O a r r e i t ús t û z e n r e i s l i e d . Hûs-

Tot een meisje in afkeurenden zin ge- Hiem , 1890, 9. Lex. 801.
sproken: E i t u t t e , h w e t b e a r s t e . Fr. t û z e n s t e , num. (rangschikkend, ook
Volksalm. 1898, 163. gedeelte) duizendste.
Ook los, zedeloos viouwspersoon. — Dn- t w a , num. twee. - I n d e i t w a , een
g e 1 o k k i o h f o e 1 i t â, 1 d m i n s k e, d a tdag of twee. — T w a û r e . - Prov. A 11 i k e
in g o e' s l o o f w i e r , y n h à n n e n f e n f o l i e as t w a , d y 't n e a t b r o c h t e n .
in t u t s j e r n o e i , dy M a i k e P l o in h j i t - Telt. M. S., 2. — H y i s l a n g g j i n
t e . en hj a r i t h û s fol t ô g e f e n al- d o m k o p , h y w i t m e a r as t w a , d y
d e r h a n d e s n a r e n f e n f r o u l j u e . R. 't n e a t w i t t e . PI. t w a ë n . — I t f a i t
ind T s , 73«. y n t w a ë n , in twee stukken. — I t i s b y
t u t t e l p l e a t e , (Hl), s. titelplaat. — Hjo t w a ë n , is bijna twee uur. —fig Dy f r o u
h e t h j a r d o a i t e r o p ' e t u t t e l p l e a t e , f o e i y n t w a ë n , zij is bevallen. — H y
zij pronkt haar dochter fraai op om vrijers h a t f e n t w a ë n k a r . Forj. 1888, 140.
te lokken. B , 454. Als s. — T e l l e , r i n n e b y t w a ë n
t u - ú t , interj. n a a m , waarmee men kal- t w a d , t w a d e , num. (rangschikkend),
veren roept. B, 212. (de) tweede. — I k b i n e a r s t en d o u
t û z e l j e , v. duizelen. Salv. 39. ; b i s t t w a d . W. D. In Doaze, 110. —
t û z e l s i n , s. tuinielzin, zinsbedwelming. i I t t w a d e b e r n . — H j a i s û n d e r i t
Fr. Jb„ 1834, 29. N.O., 116, 117, 172, 173. ; t w a d e s j o n g e n d e t s j e r k e ú t g i e n .
Fr. Hfr. XIV, 159. ••- De t w a d e j e f t e f e n d a t w i r k is
t û z e n , nnm. duizend. — D a t i s i e n y n 't l j o c h t k o m m e n . Zie ook oard.
ú t t û z e n , de beste uit duizend, een uit- t w a d e r l e i , num. (soort-getal) tweeërlei.
stekend beste. A, 592. — O m m y d y n Hy h a t t w a d e r l e i b e r n , uit twee hu-
e a r m k e s om d e h a l s t o s l a e n || E n welijken.
t û z e n t ú t s j e s n e i e l k o a r to j a e n . t w a d r a c h t , s. tweedracht. Yn s y n
C. W. Hûs-Hiem, 1888, 334. - H û n d e r t : s t j e r r e n b l i e s t d e S a k s n o c h | | D û m
t û z e n d o u w e n || Dy k a m e n 't l â n i en w y l d y n 't t w a d r a c h t s f j û r . v. BI.
oer s t o u w e n , jj H j a makken i n Bik. 28.
g r e a t e k a p e || F e n h û n d e r t t û z e n , twa-eard, twa-earene,twa-earich,
l a p en enz. De sneeuw. Oud kinderraad adj. twee-oorig. — I n t w a - e a r ' n e p o t s j e ,
sel. W. D. In Doaze, 104. — D a t i s t û potje met twee ooren. B, 311. Ook t w a -
zen om t r e t t s j i n , duizend kansen te eare.
gen dertien, honderd tegen een. -- By t w a h ã n s ( k ) , adj. letterlijk „tweehandsch",
t û z e n e n , bij duizenden. W. D. In Doaze, met twee handen aan te vatten, zooals bij
33. Als s. i t (de) t û z e n . — Ik k e a p j e \ eenige handeling dikwijls noodzakelijk is. —
de t u r f a l t y d by 't t û z e n . Zh. t û - D a t i s t w a h â n s ( k ) w i r k . — I n t w a -
z e n , Schierm. d j u e z e n . Hulde II, 170. h â n s s t i k b r e a , snede brood zoo dun-
t û z e n b l ê d , s. n.duizendblad (eene plant), netjes dat ze, oui niet te breken, met twee
achillea millcfolium. handen moet worden aangevat. — H w e t
t û z e n f â l d , nnm, duizendvoudig. D e n b e s t l j e a f s t , in i e n h â n s ef i n t w a -
kuijr'ne h j a t o g e a r r e — L o k k i c h , h â n s s t i k b r e a ? Volksaardigheid. —
s i l l i c h t û z e n f â l d . v. BI. Bik,, 96. — Vgl. ienhâns.
Zie ook H. Z. Ts. Tuwsen, 243. t w a - i n t e r , s. (spr. twainter) tweejarig
t û z e n p o a t , s. duizendpoot, d ; ertje van de paard. — I k m i e n , d e t d s t w a - i n t e r
klasse der duizendpooten, myria poda, een i n i z e r f o r l e r n h a t . Master Habbema,
soort kruipend diertje, bruin met veel pootjes, j 8. Zie twinter.
t û z e n r i s , t û z e n r e l s , num. (herhalings- t w a j i e r r i c h , adj tweejarig.
tal) duizendmaal. T û z e n r i s s e a c h i k t w a l i d d i c h , adj. tweeledig. — D a t k i n
de s i n n e o p g e a n , e n n o c h h a b i k t w a l i d d i c h o p f e t t e w i r d e , dat is
d e r m y n n o c h t n e t fen. Halb. Lex. dubbelzinnig.
801. - kwol'tjimmeforhelje,lyk t w a r i e d i c h , adj. tweedrachtig, niet over-

wumkes.nl
 TWA. 356
eenstemmend in meening. Vgl. ienriedich.
t w a l i n g e n , s. pi. tweelingen. — G o a s s e
w i e r i o n fen t w a l i n g e n , b r o e r en
s i s t e r . K. ind T.2, 332»
Meer algemeen twieljen en tiviellinjen.
t w a m a n s - w e i n , s. wagen, voor slechts
twee personen ingericht.
t w a m a n s - w i r k . s. werk, waarvoor twee
personen voldoende of noodig zijn.
t w a n g , s. dwang.— T w a n g f e n h w a
e k , s t i e i t t s j i n . Fr. Lieteb. for eltsenien,
No. 1. — B o n n a l l i n n e o a n w e t t e n |
F rij f e n f r j e i n d e t w a n g . v. BI. Bik.,
13 en 14. — L j e a f d e w i t h j i y f e n n i n
t w a n g . R. ind T.3, 63». — W v b i n n e
e a n g n o c h b a n g , || As f o r f r j e m d e
k e n i n gs t w a n g . Ibid 68°. — Prov. Ho
g r e a t e r t w a n g , h o l y t s e r m a n , een
tiran voor zijn minderen kruipt voor zijn
meerderen. B, 470.
" t w a n g , adj. n e t , bevallig en ingetogen
gekleed, met zelfbedwinging van buiten-
sporige kleedij, van vrouwen. Halb. Lex.
'282 en 600. — D û h a s t e in k f i l e y n
e l t s e w a n g , || H w e t b i s t e s m u k ,
h w e t b i s t e t w a n g , wat zijt gij behaag-
lijk, bevallig en ingetogen gekleed.
fig. ook: afgemeten, deftig, gedwongen. -
De e a b a r r e s t a p t sa t w a n g . Dr. E.
Quikborn, 23.
t w a r e s o m , t w a r e s u m , num. (verza
melgetaì) met hun tweeën.
t w a r i s , num. (herhalingsgetal), twee-
maal.
t w a s k o n k i c h , adj. tweebeenig. — W y
h a b b e t w a s k o n k i g e m u z e n y n 'e
h û s , personen, die zich schuldig maken aan
het snoepen van de eetwaren.
t w a r i p i c l l , adj. Zie twieripich.
t w a s t r i i d . s. tweestrijd, twijfel, beslui-
teloosheid. — ' k H a l a n g y n t w a s t r i i d
s t i e n , h o ' k s c o e . — H j a si e t y n s wie-
r e t w a s t r i i d . Sw. 1859, 14.
t w a t i n e , s. tweetandíge vork.
ook adj. tweetandig. — I n t w a t i n e
f o a r k e , een tweetandige vork. Fr. Hfr.
VII, 57.
t w a t u t i c h , adj. met twee tuiten. — In
t w a t u t i g e l a m p e , ouderwetsche lamp
met twee tuiten of pitten. — De w o l k e n
t a b a k s r e e k fortsjusterje it Ijocht,
d a t yn in â l d m o a d d e r i g e t w a t u -
wumkes.nl
TWiE.
t i g e l a m p e oan de s o u d e r b a r n t .
R. ind T.% 253».
t w e i n t i c h , num. twintig, A, 718. Zoh.
en Schierm. twintich. B , 445.
t w e i n t i c h s t e , num. (rangschikkend) —
De t w e i n t i c h s t e i e u . — De t w e i n -
t i c h s t e M a e r t . — I n e i n z e is i n t o a l f -
t e fen i n p o u n s m i e t en in p e i n j e
i n t w e i n t i c h s t e f e n in e i n z e .
t w e r , (Oud-Fr. t o-w er. Hd. zu widert
adv. walgend. — I t is m y t w e r , het
staat mij tegen. — I t d r a n k j e is m y s a
t w e r , d o k t e r ! i k k i n 't n e t t r o c h d e
k i e l k r i j e , het walgt mij.
t w e s k e n , t w i s k e n , (Schierm.) s. pi.
tanden. — I k j e u w d i i n k l a p o a n 'e
p e u t (kop eig. voorhoofd. Verg. pootte.),
d o t di t w e s k e n di r e t t e l j e . Zie
tosken.
t w i e b a k , s. tweebak, beschuit. Lex. 164.
Bij vork. bak, z. d. PI. tiviebakken of bakken.
t w i e b a k s m e r k , tweebaksmarkt, nu eene
straat (gedempte gracht) te Leeuwarden.
t w i e b a k s - m ê s , s. n. Zie pufmê*.
t w i e b a k s - p o f f e n , s. pi. ronde broodjes
van fijn tarwebloem, die de bakker door-
snijdt om ze daarna tot beschuiten te dro-
gen. Vgl. pof.
t w i e b a k c l r u i j e , v. beschuitdrogen, de
doorgesneden p o f f e n in den niet zeer hee-
ten oven hard en bruin doen drogen tot
eigenlijke beschuiten.
t w i e b a k s - t o n n e , - t û n n e , s. beschuit-
ton , ton, waarin de bakker beschuit bewaart
en ook wel verzendt.
t w i e b a k s - t r o m p , s. beschuittrommel.
Ook b a k t r o m p .
t w i e b r e k , adj. de toestand, als het wa-
ter gesloten is door ijs en dil nog te zwak
is voor het gebruik, zoodat da verkeersweg
noch te water, noch o?er ijs bruikbaar is.
A, 718. Lex. 502. Vgl. míiwier.
t w i e l j o c h t , s. n. tweelicht, dubbellicht,
dag- en kunstlicht tegelijk.
t w i e l j o c l l t i c h , adj. dag- en kunstlicht
tegen elkander inschijnend.
t w i e l l i n g , s. tweeling. ld. XIV, 106;
pi. t w i e H i n g e n en t w i e l j e n (spr.
t w j i l l i n g e n of t w i l l i n g e n en t w i l -
j e n ) A, 187. Fr. Hfr. IV, 39; IX, 74. —
Prov. O n g e l u k k e n en t w i e l j e n k o m -
m e n o a i t a l l i n n e . — Vgl. twalingen.
 TWIE. 357
t w i e l l i n g b r o e r , s. m. tweelingbroedor.
t w i e l l i n g s i s t e r , s. f', tweelingzuster.
t w i e r y p , t w i e r i p i c h , adj. halfrijp.
rijp schijnend, tengevolge van lange droogte.
A , £68. B, 277. — Dy a-pel l i k e s a
m o a i , ik t o c h t e , d e t er r y p w i e r ,
m a r h y is t w i e r y p . — T w i e r i p i c h
k o a l s i e d of k l a v e r s i e d , ongelijktijdig,
gedeeltelijk, onvolkomen gerijpt zaad, ten-
gevolge regenachtig weder na lange droogte.
— T w i e i i p i c h s i e d komt- l a n g n e t
oan de h e e c h s t e p r i i s .
t w i e r j e , (spr. twjirje), t w i r j e , v.dwar-
relen van den wind. Eng. to twirl. A , 301.
— De w y n b i g o a n t o t w i e r j e n . Forj.
1902, 189". —• De w y n t w i e r r e t b y
de h e g e g e v e l o p . Hûs-Hiem, 1895,48.
— Ho r û z j e e n h o t i e r j e || Ho s p o e k -
a f t i c h t w i e r j e || De s t o a r m e n . ld.
IX, 77. — T r o c h e l k o a r twierje,
door elkaar zwaaien, b.v. bij schaatsenrijders.
A , 704. B , 3 8 4 . - T r o c h e l k o a r h i n n e
t w i r j e as f û g e l s . — L a n g e , g i e l e ,
f l a e c h s e n h i e r r e n |j S e a c h 'k h i m
om 'e h o l l e t w i e r r e n , v. BI. Bik. 89.
— J i m n . ' s l i e p e sa s w i e t o p j i m m '
b e d d e n f e n p l o m , || Al t w i e r r e t en
j a g e t d e s n i e . Sw. 1854, 81. Ook twier-
kje. Sw. 1858,5. - T r o c h a l d a t f o r -
o a r j e n , f o r s k i k j e n en twierkjen
k a e m d e w r i n e op i n i n k e l d p l a k
d û b e l d , en op i n o a r p l a k h i e l t i n -
t s j e s t o l i z z e n , Sw. 1858, 5.
t w i e r . e e , t w j i r r e , t w i r r e , (Leeuwdl.
en Idaarddl. ook wel t w i e r r e 1), dwarrel-
wind, wervelwind. — S t o a r m , t o u w e r ,
t w i e r r e r o u n o m , g û l t e n b e a r t . G.
J. 1,219. Compos. nachttwierre. De n a c h t -
twierre rust spûkjend. Hûs-Hiem,
1890 , 9. — Simmertwierre, moaiwaers twierre,
zachte zomerdwarrelwind. — dim. t w i e r k e,
t w j i r k e , zacht dwarrelend koeltje. Fr.
Alm. 1847, 36.
t w i e r r e f l e a c h , s. dwarrelende wind-
vlaag. — I t t a e i i i s b û c h t f e n d e
swing , Lyk reid y n t w ierref leach.
Hûs-Hiem, 1890, 9. — Zie ook Salv. 22.
t w i e r r e w y n , s, dwarrelwind. Zie twierre.
t w i e t u t i c h , adj. tweetuitig. A, 569.
Zie twatutich.
t w i i c h , t w i g e , s. twijg, kleine boom-
tak. Fr. Hfr. 1,254; X , 210, dim. t w i i c h-
wumkes.nl
TWIN.
!
j e , t w i i c h k e , twijgje. — De t w i i c h -
kes l i t t e k n o p p e n t i n n e , lin al-
l e s l i b b e t en is blij. R. ind T.a, 237".
— B e m t s j e s , t w i i c h j e s fen myn
h e r t , Ibid. 188'.
t w i i c h , collect. twijg. — T w i i e h , l y k a s
de k o e r m a k k e r s b r û k e . - - I n b o s k
t w i i c h . Compos. wylgentii'iich.
t w y n d e r , s. m. iemand, die gesponnen
garen op een haspel of spinnewiel verdub-
belt.
t w i n e , t w y n j e , v. twijnen , fijn gespon-
nen garen dubbelen op een haspel of daar-
toe ingericht spinnewiel. — I t j e r n i s
:
s p ou n , mar i t moat noch twynd
w i r d e.
t w i n g b o a l , s. m. dwingeland. — I n f 1 o k
i k a e m der oer syn l i p p e n net, h w e n t
Drusns wier nin t w i n g b o a l . Sw.
1851, 62.
t w i n g e , v. dwingen, ook knellen. — I k
: t w i n g , t w o n g , h a b t w o n g e n . — In
Fries lit him liede, mar net twin-
ge. B , 552. — L y t s e b e r n k i n n e f a e k
j t w i n g e , b y n a m m e n as h j a i t w e n d
b i n n e i t d ê r m e ì to w i n n e n . Prov.
N i m m e n w i t , h w e r ' t y e n de s k o e c h
t w i n g t , niemand weet. waar de schoen
ons knelt, wat ons deert. Hoeufft, 156, 165.
De d o a r is w y n s k , n o u t w i n g t e r
f e n b o p p e n en w o l n e t g o e d t a . - ü e
s k o e c h t w i n g t ra y t s j i n 't a n k e l .
Soms ook twingje.— S j ê n r i s , ho de t u k -
j e s h i n g j e , II S a m e i a p e l s a l b i s e t ,
|j D e t h j a n e i d e g r o u n h j a r t w i n g -
j e . H. Z. Ts. Tuws, 244. Compos. bi-, oan-,
i trochtwinge.
t w m g e l a n d y ( e ) , s, dwingelandij. — Dêr-
| o m f i e l d e m e n de r o e d e fen de
t w i n g e l a n d i j k r e k t sa f a e k o n d e r
j de o n b i p e a l l e r e g e a r r i n g fen it
| f o l k , a s f e n i e n a l l i n n e . R. ind T.2,
| 178".
t w i n g e r , s. iemand , die gewoon is te
dwingen. — D a t b e r n i s i n e a r s t e
twinger.
t w i n g e r i c h , adj. dwingend , dwingzuch-
tig (van kinderen). Fr. Hfr. IV, 207.
t w i n g e r y , s. gedwing, het aanhoudend
dwingen, dwingelandij,— D ê r 't Dy (it
heitelân) it âlde folk b i w a r r e , |
Dreech tsjin stoarm entwingerij |
 TWIN. 358
A l d f a e r s e r f , wy w e i t s j e o e r D y !
J. L. v. d. B. Fr. Lieteboekje for eltsen-
ien, no. 57. — Dy t w i n g e r i j f en
d a t f a m m e(s)b e r n b i n i k m e a r a s
ba!
t w i n g e r s b a e s , s. m. dwingeland. R.
Posth. Jou werk., 67.
t w i n g n a g e l , - n e i l , s. iemand, die aan-
houdend dwingt. — D a t s t o e de â l d e
t w i n g n a g e l n e t o a n . H. Z. 'I's. Tuws,
189. D o c h a s t o n , sêd f e n w i r g e n s ,
IJFen 't w o e d z j e n e i n l i n g s k o m s t t a
r e s t , |' E n n e a t a s û n k en w e a
o a n s k ô g e s t ' H w e r m e i s t ' dyn paed
o e r d i t s e n h e s t , | F i e l , t win g n e i l ,
den dyn l i e n d e k r e f t e n . Sw. 1854,
32.
t w y n s t e r , s. f. iemand, die garen op
den haspel behandelt. Zie twine.
t w i n t e r , s. tweejarig paard of koe. --
In i n t e r en in t w i n t e r e n i n t r i j e -
j i e r r i c h h o a r s ; spel d a t mei trije
l e t t e r s (gezegde.)— Us r ú n t s j e h e t y n
i t t w i n t e r (tijdens zijn tweejarigen leef-
tijd) a l i n p r i i s w o u n . Zie hva-inter.
t w i t e r b o l l e , s. m. tweejarige stier. —
H y s j u c h t a s i n t w i n t e r b o l l e , zeer
barseh. Telt. MS., 17.
t w i n t e r - m e r j e , s. tweejarig inerrie-
paard.
t w i n t e r m i c h , s. somtijds gezegd van eene
vlieg van meer dan gewone grootte. —
H y h e t a l l ik e f o l i e m a c h t a s i n
t w i n t e r t n i c h . G-ezegd, wanneer een zwak
persoon iets wil uitvoeren, wat kracht ver-
eischt.
t w i n t e r - o k s e , s. m. tweejarige os. A,
321. Ook dubbele =- groote os.
t w i n t e r r i e r , s. n. koe, die voor de twee-
de maal moet kalven, of heeft gekalfd.
A, 706. Vr. Fr. IV, 316.
t w i n t e r r ú n , tweejarig ruinpaard.
t w i n t e r s k a r , - s k e r , s. n. weide voor
een tweejarige koe. — I t d y k s b i s t j û r
f o r h i e r t h o k k e l i n g s - en twinter-
s k a r ren.
t w i r j e , v. dwarrelen van den wind. Lex.
809. Zie twierje.
t w j i r r e , s. dwarrelwind. Zie twierre.
Ook t w j i r r e w y n . dim. t w i r k e .
t w i s k e , t w i s k e n , adv. tussehen. —
Hy s i e t t w i s k e s y n b e s t e f r j e o n e n .
wumkes.nl
TWIV.
— H j a k u i j ' r e n y n 't b o s k t w i s k e de
hege beammen troch. — Twisken
Ij a c h t en t s j u s t e r . - - fìg. H y s i t
t w i s k e n t w a f j û r r e n y n 'e y e s k e , h j j
is afhankelijk van twee personen, die ieder
het tegenovergestelde van hem willen. —
T w i s k e k l e w a n g , fjûr en k r i s s e n .
Fr. Lieteb. no. 56. Spreekt, meestal
tusken.
t w i s k e n b e i d e ( n ) , adv. en adj. tusschen-
beide. — M a r 'k h a b t w i s k e n b e i d e n
ek m y n d r o k t e n w o l , ' k H a b in
h o p e n t i d e n f i k s d e h â n n e n fol. BI.
Berntsjes no. 5. — I t i s t w i s k e n b e i -
d e n w a e r (weder).
t w i s k e n b o e r d , s. n. windbord. Zie
wynboerd.
t w i s k e m e n n e , t w i s k e n r i d e , v. het
mennen of besturen van een met hooi, ko-
ren of aarde beladen wagen, van iemand
overnemen en een eind verder weer aan een
ander overgeven, die den beladen wagen ter
bestemder plaatse rijdt. — I k r i e d i t
hea út it lân; myn b r o e r wier o a n
i t t w i s k e n m e n n en , en d e n r i e d ú s
h e i t i t yn 'e s k ù r r e .
t w i s k e n r ô k , s. rok, die door vrouwen
en meisjes gedragen wordt tussehen de jurk
en den onderrok.
t w i s k e n s e t s e l , s.n. strook haak- of kant-
werk in kussensloopen. Zie liin(nen)wirk.
. t w i s k e n s k e t , s. n tusschenschot in een
gebouw of vertrek. A, 746.
t w i s k e n t i i d s , adv. tusschentijds, in-
middels.
t w i s k e n t i d e n , adv. in de tus9chenuren,
8nipperuren. — G j a l t a r b e i d e t by d e
b o e r en t w i s k e n t i d e n is e r o p s y n
eigen lân dwaende.
t w i s k e n y n , adv. tussehen in. — J i m m e
s i t t e hj i r s a r o m , d e r k i n i k y e t
wol t w i s k e n y n .
t w i s s e l b à n , s. tusschenband, een band,
die gelegd wordt tussehen ieder honderdtal
omslagen op den haspel, wanneer men ga-
ren haspelt.
t w i v e l , s. twijfel. H.Z. — I k s t e a n y n
t w i v e l , e i i k i t a l ef n e t d w a e n
scil. — F o a r d e t de r e e k o p l o e k ,
w i e r d e h i e l e t r o p (hy n s t e f o l k ) w e i -
s t o u w e n a s t s j ê f f o a r d e w y n , son-
d e r t w i v e l ú t i t fjild slein troch
 TWIV.
2
sa'n o n f o r w a c h t w o l k o m . R. ind T. ,
120«.
twivelder, t w i v e l e r , s. twijfelaar.
Ook iets van twijfelachtigen aard.— D a t
i s s a h w e t i n t w i v e l e r , men weetniet.
waar men het moet rangschikken.
I s er- f rij l o t t e ? Né, hy h a t in
t w i v e l e r , een nummer, waarvan men on-
zeker i-i, of de trekker aan- of vrijgeloot is.
Compos. twivelersbeaneln), een soort boonen .
kleiner dan roomsche- en grooter dan paar-
deboonen; twivelers-pôt, grove steenen pot,
meer inhoudende dan een healkanne
(twee liter) en minder clan t w a h e a l -
k a n n e.
t w i v e l h a f t i c h , adj. twijfelachtig. Fr.
Hfr. VIII, 171. Sw. 1870, 13.
t w i v e l j e , ï. twijfelen. Hl. t w i e u e l j e .
B , 160. — I k t w i v e l j e n e t , of h j a h a t
i t w i l l e n s m o e d s d i e n . A. Ysbr. (1861)
25. Fr. Hfr. VI, 58. Sw. 1862, 43. Com-
pos. bitwivelje,
t w i v e l r i e d i c h , adj. twijfelend, twijfel-
moedig, besluiteloos. W. D. Fr. Sang, 62.
— S t i e t r i s in m a n f o a r in k r ú s w e i
yn 't 1 i b b e n, '' E n b l i u w t e r fol n o e d
t w i v e l r i e d i c h d e n s t e a n . Fr. Liete-
boekje for eltsenien, no. 63. — J a , d o
b i g o u n b a e s t w i v e l r i e d i c h to wir-
d e n , ef 't e r n e t m e i s y n c o l l e g a
ú t de h e l s k e s m i t t e t o d w a e n h i e .
R. ind T ' , 361». Ook t w i f e l r i e d i c h .
U.
XJ. s. de letter U (spr. ú; û als oe).
Uble-spuit, triv. Uble-spuitkont, s.
schimpnaam voor een spreeuw. (Leeuw, en
W.-Stellingw.) Ind. B , 145.
u i s , s. oog (aan een kleed), ringvormig
sluitmiddel om er een haak aan te beves-
tigen. — H e a k k e n en u i z e n .
pi. u i z e n ook: (de) lissen aan het gareel
van een werkpaard, om hieraan de trekzee-
len vast te maken. Zie oes.
u i s , s. onderste dakrand van een huis of
schuur. — De d û b e l s i l e h o n g o a n d e
s k û r r e s i d e , o n d e r de u i s . Prov. A s
't r e i n t , d r i p p e d e u i z e n . Salv. M.S.,
62. B, 209. Zie oes.
wumkes.nl
.359 ÜLE.
u i s d o p , s. Zie dop en oesäop.
u i s d r i p , s. Zie oesdrip.
u i s - p a n n e n , s. pi. Zie opspannen.
u i s - t o u , s. n. Zie oestou.
û l , û l e , s. eg. uil (Hl. úl). — „ L j a c h t ! "
en ül en n a c h t s p o e k , f l e a g e n r i m -
p e n w e i , vis k r i t en o e r . v. BI. Bik. 78.
: — M a r ií t f i e r e , t s j u s t ' r e k r o f t e n /
G r y m j e ús a l t y d d e û l e n o a n . Aid. 79.
— W o l Ie y r j u c h t i t l i b b e n s m e i t -
s j e , ; W a r d e n d e ftlen f e n j o u
h o n k . Aid. 79. — Sa s k e e f a s i n û l e ,
j erg beschonken. B, 181. — H j a h a t h j a r
;
û l e n f l e a n e l i t t e n , zich laten verleiden.
i B , 495. — Compos. kat-, stien-, toeråh:
' Ûl, Ûle, s. wolf.— H y s j o c h t a s in û l e ,
hij kijkt stuursch en stroef. — U l e , d y
:
s û l e , m e i s y n g r e a t e m û l e , s i t e f-
t e r 'e s k û l e (kinderrijmpje.) — U l e - p i s -
y n - ' e - k û l e , schimpnaaiu voor de Hindeloo-
per vrouwen. A, 20. Compos. waerûle.
í û l e b o a r t s j e , v. kinderspel, met de uit-
roepnamen: û l e en wolf.
Ù l e b o e r d , s. n. driekant bord, aan elk
uiteinde van den nok eener Friesehe boe-
reschuur. B , 224. Lex. 426.
û l e b r e t , s. uilengebroed.— H a r k j e n e i
gj i n û l e b r e t . v. B Bik. 79.
Û l e b r i e f , s. n. prent, die dient voor ze-
| ker gezelschapsspel. Holl. uilenbord. Vgl.
•joezzebrief.
û l e f e a r k e , s. n. uileveertje. — D y k n o l -
l e f o e t w i e r in h y n s t e p o a t ; i t f e l
fen syn frjeon w i e r l e a d b l a u mei
i t e i n e f e l e r o p , en h j i r e n d ê r i n
û l e f e a r k e . R. ind T 2 ., 338 s .
u l e f e l , (bastaardw. Ital. olivellé) s. ulevel,
eene soort suikerwerk, dim. ulefeltsje.
ulefeltsjebriefke, ulefelpompierke,
s.n. briefje met een rijmpje er op, bij de
ulevel ingesloten. — D e m â n l j u e h a w -
we hjir ulefelpompierkes oan-
p l a k t . Master Habbema, 11.
Û l e f y s t , lycoperäon bovista, s. wolfs-veest,
bovist, een soort stuifzwam, vol fijn poeder
of stof, in Friesland op de klei en in de
woudstreken, in weilanden en bosschen. —
H e i t j a g e ús J e l k e de f i n n e ú t , en
s e i : , J o n g e , s i i k j e m y g a u in m a n -
nich ûlefysten." „Hwet b i n n e d a t
f o r d i n g e n , h e i t ? " «Och, w i s t ' n e t ?
F e n d y b r u n e d i n g e n , f e n d y for-
 UT.K.
d r o e g e p o d d e htìd e n , d ê r f e n d a t
s t o f ú 111 j o e h t , as m e n d e r o p t r a -
p e t . ' ' R. ind T.2, 96'; ook wel û l e n ê s -
t en genoemd.
Û l e f l e c h t , - f l j o c h t , a. uilenvlucht, de
schemering, de tijd waarin de uilen rond-
vliegen . — D ô c h s hira l é s t e j e r n in
sn p k e ; |1 H we n t y n de û 1 ef Ij o ch t , ||
D e n m a k k e e r s i m s a l g a u in g 1 û p-
k e || By 'n b û r m a n , dy 't f o r k o c h t .
B. ind T.1. 371".
û l e k l e i , s. uilengeklaag, — F r i e z ' n e
V o n d e l , l-iy sb e r t - o m m e! || 'k S i z d y ;
,i e r n e s p o t t e n d n e i: 't B i m i e lis j R. ind 'IV'. 267*.
F r y s k e n a c h t e g a l e n : M a r hj a r 1 û d
is û l e k l e i . Sw. 1853, 69. (Gezegd van !
kikvorschen).
Û l e k o f f e , s. eg. veldui!. otus brachyo-
(MS, die zich meest ophoudt in lage veen- ;
achtige streken en rietbosschen. — 11 b a r d e
d a t in û l e k o f f e , l a n s in s l e a t - i c h ,
li M e i i n m û s k e n a e m s y n d r a e i ,
I! D a t h i m , y n 'e f l e c h t , o n t p l o f f e.
G. J. 1, 35. H. in Epk„ 507 en H. Albarda,
Naaral. van Vogels, 33.
û l e n ê s t , s. Vgl. û l e f y s t (aan 't slot).
Û l e p a n n e , s. halfrond gebogen en voor-
uitstekende dakpan, waarop het regenwa-
ter ter weerszijden afstroomt, met boogvor-
mige opening om licht en lucht op
den zolder of boven in de schuur aan te
brengen.
Û l e s k r e a u , s. uilekreet. — M u r k h i e
op in n a c h t , y n h o u n e g e g û l en û l e -
skreau Fokele namme útgieren i
h e a r d . Sw. 1904, 104.
û l e s p e g e l , s.m. uilenspiegel, een schalk, !
die vreemd en ongewoon doet. — H y i s i'
in e c h t e û l e s p e g e l .
" û l e w r a n g e , s. ongesteldheid aan de
onderkaak, waardoor hals en wang dik wor-
den. Henndl. Ook m û l e w r a n g . Deze on-
gesteldheid komt ook bij koeien voor. Schelt.
MS., 19.
ulf, u l f t , (samengetrokken uit o e r l i i f . )
Hl. oelo†. Roosjen, 13. Bìjek. 1846, 2. klee-
dingstuk, onderkleedje. — De i e n e k n y p t
d e d o e k d e k i e l t a , |j De o a r e w i r d t
i t u l f t o n a u . V. BI. Bik., 24. Zie oerlof.
û l i c h , adv. norseh. Hwet sjuchst'
wer ûlich.
Û l k j e , s. n. hartediefje. — Dû b i s t e
wumkes.nl
360 URE.
m y n û l k j e ! — van een meisje, waarmee
men kermis houdt. pi. û ì k j e s ook ûl-
k e n . Overijs. Alm. 1836.
Ook lichtekooi. — O m d a t i k h w e t
los l i b b e en a l l e j o u n e n n e i de
flikjes r o u n , sa w i e r m y n yn kom-
m e n to l y t s . R. ind T.2, 133".
û l s - e a g e n , s. pi. uilenoogen. — 1 ra-
m e n m e i û l s - e a g e n o a n s . j ê n , iemand,
die men ongaarne ziet, norseh en kortaf
bejegenen. — As i k ef i n o a r h j a r (jou
faem) m a r e f k e s t r j e o n l i k t a k n i k ,
d e n s j ê n n e j y ús m e i û l s e a g e n o a n .
û l s h o l t s j e , 3. uilenkopje, zangvogeltje.
Zie Epkema 507. 6. J. 1, 69.
û n , o n , adj. verkorting van u n e v e n of
o n e v e n . — R i e d ' r i s : ûn of e v e n
Zie on.
û n , o n , ontkennend voorvoegsel van de
hiermee samengestelde woorden. Zie bij
on-, ûn-.
û n d e r , o n d e r , praep. en adv. onder.
Zie onder.
û n d e r , o n d e r , als scheidbaar of onscheid-
baar voorvoegsel van de hiermede samenge-
stelde woorden.' Zie bij onder-, ûnder-.
û n k , s. Zie onk.
Û n s , s. Zie ons.
Û n t ; o n t , onscheidbaar voorvoegsel van
de hiermede samengestelde woorden. Zie
bij ont-, ûnt-.
Ûr, s. speen, tepel. — De S k e p p e r
n a t de d j i e r m e i j a r e n , u r e n e n
m ô l k e f o r s j o e n , om h j a r j o n g e n
! t o f i e d e n . A. Ysbr. (1861) 16. — I n k o u
h a t f j o u w e r u r e n en in s k i e p h a t
twa. — E l t s e big ge h a t syn eigen
û r (by d e s û e h ) . — Dy k o u h a t i n
k n o o p y n 't û r . — De b o e r e n m e 1-
t s j e d e kij a l l e f j o u w e r u r e n , s e i 't
w i i f , e n d o c h k i n 'k g j i n m ô l k e
k r i j e . Compos. by-ûr, koart-ûr, trije-ûr.
û r b i t r a e p j e , v. trappen door eene koe
op een speen van eene andere koe (vooral op
nauwe koestallen). — M e i d y n a u w e
I s t a l l e n h a b b e wy gau ris l ê s t f e n
û r b i t r a e p j e n . — Ds t w i n t e r r i e r h a t
in ûr b i t r a p e : i t s l o t en i t s t r i n k -
: j e fen it û r b i n n e h w a t b i s e a r d -
(gewond).
û r e , s. uur. — H y h a t û r e n o c h
 URG. 361 ÜT.

t i i d . is altijd vol haast; ook n r e n o c h ' h e a r t ú s, behoort ons; ook: i s u z e 8 , is

r e s t . — H y t i n k t om n r e n o c h t i i d , van ons.
heeft geen haast. — De k l o k s k y t u r e n , j pron. poss. Us h e i t , ú s m e m , onze
N ei d e í a e m , do 't se i n f rij e r h i e , \ vader, onze moeder. — Us f o l k , onze
de uren waren snel verloopen. — I t is huisgenooten, ook: onze familie. — Hy
n o n ns g o u d e n u r e , de tijd om ons k a e m t a u z e s , ten onzen huize.
best te doen, om aan te pakken. — D e r ú t , adv. en praep. uit, ten einde. (In
s k i e d t in û r e g e a n s y n ' t r o u n n e a t , de noordelijke visschersdorpen Wierum en
e f h j a w i t i t . A. Ysbr. (1861), 52. Dim. Moddergat van de Dongeradeelen : y t). — D o-
úrhe. m e n i j h a t d e p r e e k ú t . — M y n f o r-
û r g l ê s , s.n. zandlooper. h a e l is ú t , ten einde. — A s 't ú t i s , is
û r i z e r , (HL), s, oorijzer. Zie carizer. 't d i e n . -— As J e z u s d i z z e w i r d e n ú t
u r n ( e ) , s urn, steenen asehvaas, lijkbus, h i e , had uitgesproken. Halb. Matth. VII, 28.
in de oudste tijden bij verschillende volks- — I t i s ú t m e i J i l d e r t e n G a t s ,hunne
stammen gebruikelijk tot bewaring van de vrijerij is afgebroken. — S a ' n g e m a e l ,
aseh of de beenderen van verbrande lijken. m i e n d e 'k, d a t n o u ú t w ê z e s c o e , ik
— U n d e r yn in s a e d f e n ús ô f g r o e - dacht, dat díe kwestie nu van de baan
v e n t e r p f o u n e n wy in u r n e . was. Sw. 1869, 44. — M e i i n - o a r o p e n
û r p y p k e , s. n. pijpje, dat bü het mel- ú t , te zamen uitgaan, om onderling genot
ken van eene koe, in een gewonden tepel of te smaken. — Prov. K w e a h i n n e n , d y
speen wordt gestoken. — i t s l o t e n i t I d e a e ij e n ú t (buitenaf) l i z z e en t h ú s
s t r i n k j e f e n i t û r b i n n e h w e t bi- t o i t e n g e a n . — U t d e s k i l d , van
s e a r d ; n o u m o a t d ê r i n û r p y p k e y n , I schulden bevrijd. — H y is d e r ú t (boven
o a r s w o l de m ô l k e d e r n e t út, | Jan), n e i i n m i n s k e - e a c h ; boertig ge-
û r w â l d , s. n, oerwoud, oorspronkelijk zegde. — H y i s ú t ' e n i t e n , — ú t 'e
overoud bosch — T a r i s t w i e r i t ( b o a t - I 1 u z e n , uit zijn benarden toestand verlost.
sje) m e i al d e k r e f t e n , || Dy 't d ê r 1 U t 'e r e e k w ê z e , zich naar elders heb-
b û t e y n 't û r w â l d l i b j e . Forj. 1902, ben verwijderd, om last, bezwaar of ver-
56«. volging te ontgaan. — U t 'e o a r d e r , ú t
û r w i r k , s.n. uurwerk. — Us p a k e s y n 'e h e a k , ú t 'e r e d d i n g , ongesteld, niet
k l o k w i e r i n t r e f t i g e k l o k . || M e i in gezonden toestand. — U t 'e r i f e I s , ont-
i n û r w i r k s a f l i n k en s a d r e e c h . — rafeld, ontredderd. — U t i n - o a r , uit el-
Fr. Lieteb. for eltsenien, no. 37. — I n kaar. — íly is ú t d e t i i d , overleden.—
û r w i r k y n i n t s j e r k e t o e r . — D o n H y i s ú t s y n l i j e n , na veel doorgestaan
h e a r s t d e h i e l e n a c h t i t û r w i r k y n lijden, overleden. — Hy is d e r s t i l ú t -
'e t s j e r k e n e t . ld. VII, 15. — Yn in- g i e u , zeer zacht overleden. A. 196. — W y
k e l d e l y t s e d o a r p k e s h a se w o l in b i n n e ú t 'e W a l d e n f e n d i n n e , uit
k l o k y n 'e t o e r , m a r g j i n û r w i r k . ! de Friesche Woudstreken afkomstig. — D ê r
û r w i r k m a k k e r , s. m. uurwerkmaker. g i e t i t n e t b y ú t , daar wordt geen re-
Ook k l o k m a k k e r . kening mee gehouden. Skoeralm. 1887, 10
Û r w i r k s o u d e r , s. zolder in den toren, Aug. — l t g i e t ú t a s i n e i n t s . j e
waar zich het uurwerk bevindt. Vgl. klok- k e a r s , het eindigt heel flauw. — H y g i e t
souder. | d e r op' ú t , op reis. — I k m o a t d e r
u r w i z e r , s. uurwíjzer, wijzer op de plaat s e 1 s m a r op ú t , zelf er op los- — M â 1
van het uurwerk, die de uren aanwijst, ; ú t , m â l t h ú s ; in zonderlingen toestand
ter onderscheiding van den m i n ú t w i z e r . vertrokken en teruggekomen. — Zoo ook:
Ook wel: d e l y t s e w i z e r en d e g r e a - B l i i d ú t en b l i i d t h ú s , verheugd van
t e w i z e r . — Op de w i z e r p l a t e n f e n huis gegaan en verheugd weer te huis ge-
it û r w i r k y n 'e A l d e h o u i s a l l i n n e komen. Meest van kinderen gezegd. — I k
m a r in û r w i z e r. k i n d e r n e t m e i ú t , ik lijd er schade bij.
u s , pron. pers. ons. — K o m b y ús. — — I t k i n n e t ú t , het zaakje sluit nadee-
Wy f o r m e i t s j e ú s . — D a t h û s en l â n lig. Fig. Dat is niet juist geredeneerd, niet

wumkes.nl
 ÜT.
strikt eerlijk, kan niet door den beugel. —
D a t k o m t n e t ú t , dat geeft geen pas, dat
sluit niet. — D a t k i n d e r w o l t s j i n ú t ,
weegt er wel tegen op. — H y k i n w o l t s j i n
o a r e n ú t , hij behoeft niet voor anderen on-
der te doen. — De s l e a t is d e r ú t , de
sloot is geslat, afgedaan, afgewerkt. — It
s k y n t ( s j u c h t ) ú t i n (de) r e a d e n s ,
b l a u w e n s , g r i e n e n s , enz., het zweemt
eenigszins naar, het lijkt wel wat op rood,
blauw, groen, enz. — De k l u t e b i g o u n t o
b l i n k e n en ú t de r e a d e n s to sjên.
R. ind T. s , 28*. — De f l o t g a l l e n b i n n e
ú t , een ontsteking, die een paard aan de poo-
ten kan hebben. Schelt. M.S. 120, — D e h i e l e
j o u n ú t h i e n e w y d r o k t m e , den ge-
heelen avond ten einde. — U t a e r d i c h -
h e i d , voor de aardigheid. — U t g o e d e r
b e s t , om best wil. — U t en t r o c h , on-
ophoudelijk , van tijd tot tijd maar weer.
Halb. A. 750; in Maarl., 352. Lex. 858. A.
Ysbr. (1861), 68. HZ. Ts. Tuws, 132. Ook:
ú t en g e d u r i c b . — Ut n o c h yn n e t ,
in geen geval.- H y woe i t ú t n o c h y n
n e t l e a u w e . Fr. Hfr. I V , 231. — U t
ef y n . — N o u , ho d a t m o a t , s e i
B a u k , d a t wyi i k , ik wol h j i r n i n
f r j e m d f o l k o p i t s l o t h a w w e en
d o u k i n s t e h j i r ú t ef y n n e t b l i u w e .
R. ind T.a, 115".
— U t ' e r s t é n e t , in geen gevaì. — I k
w o l 't ú t 'er s t é n e t lij e, zal het in
geen geval toestaan. Vgl. A., 289. A. Ysbr.
(1861), 43. — U t - ' e r - a e r d , naar den aard
van personen, zaken of omstandigheden.
Zie aerä.
ú t - â l j e , v. uitschreeuwen. — De b e r n
â l j e d e w i l l e ú t , schreeuwen van ge-
not. Lex. 83.
ú t - a r b e i d z j e , v. uitwerken. — I n p l a n
út ar b eidzje.
ú t - a z e m j e , v. uitademen.
ú t b a g g e r j e , uitbaggeren van ve'enaarde;
ook van modder uit vaarten en kanalen.
B. 33. Lex. 157. Zie baggelje, baggerje en
Uiltje.
ú t b a l j e , v. uitdrijven, wegjagen.
Ú t b â l t e , v. uitschreeuwen.
ú t b a n n e , v. wegjagen , uitbannen , ver-
bannen. — B a n d y j o n g e d e d o a r ú t .
ú t b a r n e , v. uitbranden. Lex. 185. —
D a t h û s is f e n b i n n e n a l h i e l ú t -
wumkes.nl
362 ÜTB.
barnd. — S m o a r g e pi p e n , k a c h e l -
pipen útbarne.
ú t b a r s t e , v. uitbarsten. — H j a b a r s t
y n t r i e n n e n út. — H j a b a r s t it ú t
fen l a e i t s j e n .
Ú t b a r s t i n g , s. uitbarsting. — D ê r
k a e m y n i e n e n i n ú t b a r s t i n g , er
ontstond op eens een hevige twist.
Ú t b e a k e n j e , v. uitbakenen of bakenen.
— I t k o f t e h ú s s t é f o r 't nije h û s h a
w y o p i t l â n útbeakene.
ú t b e i t e l j e , v. uitbeitelen.
Útbikje , v. uitbeitelen. — S y n n a m m e
h a t er y n dy s t i e n ú t b i k k e .
ú t b y l d i n g , - b i e l d i n g , s. afbeelding in
een teeken- of schilderwerk. — I k s t i e
f o a r dy t i n t e (kermistent) n e i d e g r e a -
t e p l a k k a t e n m e i ú t b y l d i n g e n to
d i g e r j e n . Forj. 1892, 127. Ook: beschrij-
ving, het in beeld gebrachte.— De ú t b y l -
d i n g f e n de s k i e d n i s .
ú t b y l d z j e , ú t b i e l d z j e , v. afbeelden, iets
in teeken-, schilder- of beeldhouwwerk voor-
stellen. — H w e t s t i e t d ê r o p ú t b y l d e ?
Wat stelt die beeltenis voor? — I n p r i n t ,
i n s k i l d e r s t i k , d ê r 't A d a m en E v a
y n 't P a r a d y s o p ú t b y l d e s t i e n e.
Vgl. Lex, 250. Hf. XIV, 4. Ook beschrijven.
H y h a t d y r a e r ú t b y l d e , een leelijk
beeld van u gegeven.
ú t b y l j e , v. uitkeffen, uithuilen ran hon-
den. — De h o u n e n s c i l l e 't n o c h ú t -
b y l j e , h w e t l é s t d o u ús o a n d o c h -
s t e, wat gij aan ons misdoet. A, 264.
ú t b i n s g j e , v. reinigen, van binnen schoon-
maken. R. Posth. Prieuwke, 60. Vgl. óf-
binsgje.
ú t b i s t e d i n g ( e ) , s . aanbesteding. — De út-
b i s t e d i n g fen i t w i r k oan'e s é d i k e n .
ú t b i s t e e g j e , v. uitbesteden. — I t b e r n
is by a r b e i d ( e r ) s - l j u e ú t b i s t e g e . Vgl.
útbistelle.
ú t b i s t e l l e , v. uitbesteden, een' verpleegde
ergens in den kost besteden.
Ook aanbesteden, b. v. van timmer- of
verfwerk. Zie títbisteegje.
ú t b i t e , v. uitbijten. — D a t f û l e g û d
kin de k l e a n w o l ú t b i t e .
Ook: de begeerte, den trek, de afgunst
opwekken. — D a t b r e t t e f l ê s k b i e t
niy d e k i e l fit, wekte mijn lust om e r i n
te bijten. Vgl. Hfr. VII, 58. — T r y n e
 UTB. 363
spylfammen gyngen allegearre
n e i S n i t s e r m e r k e en h j a m o a s t
t h ú s b l i u w e ; dat biet hjar danich
de k i e l ú t .
ú t b j i n n e , v. uítboenen. — De k a s ,
i t h e r n t s j e , d e t o b b e ú t b j i n n e . Vgl.
delbjìnne en ô†bjinne.
Ú t b l a e j j e , v. de tong tegen iemand uit-
steken. B, 345. Lex. 378. H. in G. J. Il, 61.
uitlikken. — J o n g e , d o u m o a s t d y n
panne net útblaejje.
te veel praats hebhen. - A l l e s ú t b 1 a eij e,
alles vertellen en overbrengen, wat beter ver-
zwegen ware. — Hy h a t i t o e r 'e h i e l e
b û r r e n ú t b l a e i d . — Zie blaeije en blaeijer.
ú t b l a f f e , v. uitblaffen, onbedachtzaam
in bet spreken zijn. — D a t w i i f b l a f t
d e r a l l e s m a r ú t , zegt maar, wat haar
in den zin komt, gepast of ongepast.
ú t b l a f f e r , s. eg. iemand, die onbe-
schroomd is in het spreken.- D a t is s a ' n
ú t b l a f f e r , die maar alles zegt, zonder
zich over de uitwerking te bekommeren.
ú t b l e t t e r j e , - b l ê r j e , v. uitblaten, uit-
blaten , uitblaren , vertellen , wat behoorde
verzwegen te worden. — Dou m o a t s t e
't n o u n e t ú t b l e t t e r j e , h w e t s t ' h j i r
h e a r d h a s t e . — T r y n b l e t t e r t al-
l e s a l t y d m a r ú t . Vgl. ùtbìaeije.
ú t b l i e d e , v. uitbloeden.
ú t b l a z e , ú t b l i e z e , v. hijgen naar ver-
ademing. A. 649. I k b l i e s ú t , b l o e s ú t ,
h a w ú t b l i e z e n , ik b l a e s út, b l a e s d e
(blies) ú t , h a w ú t b l a z e n ( b l a e s d). —
De l a m p e ú t b l i e z e , het licht uitblazen.
— A e i j e n ú t b l a z e , op ieder eind van
het ei in de schaal een gaatje maken en
daardoor den inhoud er uit blazen. — I t
w i e r in l y t s j o n g k e a r d e l í e n sa'n
fiif en t w e i n t i c h j i e r , d y S i k k e i n
koegel dwers t r o c h it h e r t j a g e
h i e e n dy d u s y n i n a m e r i j t i i d s d e
l é s t e s i k e ú t b l i e s . R. ind T.', 117». —
Mar och, d a t s p o e k s e l s e a c h syn
b ú t , || I t k a e r a en b l i e s i t l i b b e n
út. Sw. 1853, 59. Zie útpûste en blaze.
u t b l i n k e , v. uitmunten. — D y j o n g e s
kinne a l l e g e a r r e wol l e a r e , mar
dizze j o n g e b l i n k t h w e t út. —
B o p p e o a r e n —, b o p p e a l l e s u t b l i n -
k e , boven anderen uitmunten, — schitte-
ren met weeldevertoon.
wumkes.nl
UTB.
ú t b l i n k e r , s. bolleboos. — Us T s j a l -
l i n g is i n ú t b l i n k e r û n d e r d e k e p -
pel.
ú t b l o e i j e , ú t b l o j j e . v. uitbloeien. —
I t k o a l s i e d , i t f l a e c h s is ú t b l o e i d .
ú t b o a r g j e , v. winkelwaren op krediet
verkoopen.— I n w i n k e l m a n m o a t f o a r -
s i c h t i c h w ê z e y n 't ú t b o a r g j e n .
— De b a k k e r k o e 't n e t f o l h â l d e :
hy h i e f iers-to-foll e ú t b o a r g e o a n
a r b e i d e r s ] j u e.
ú t b o a r s t e l j e , v. uitborstelen. — M o a n-
d e i-t o-m o a r n w i r d e d e S n e i n s k e
klean ú t b o a r s t e l e . — Dit p l a k y n
'e k l e a n k i n d e r w o l ú t b o a r s t e l e
wirde.
fig. Wy h i e n e y n m a s t e r s t ú n o a n
't h ô f s j o n g e n w e s t , m a r d o 't wy de
o a r e m o a r n s y n 'e s k o a l l e k a m en ,
w a e r d e n w y r a e r ú t b o a r s t e l e . Vgl.
útbrumme, útbolderje, utheuvelje.
ú t b o a r t s j e , v. zich moede spelen , zoodat
de lust en de kracht om langer te spelen
voor 't oogenblik verdwenen zijn. B , 131.
— üern moatte hjar tiid útboart-
s j e , gedurende de kinderjaren van het spe-
len genieten.
ú t b o e i d , adj. uitgebogen. — H y s t i e t
ú t b o e i d o p 'e s k o n k e n , zijn beenen
buitenwaarts uitgebogen.
ú t b o e k s t a v e r j e , v. uitspreken van ge-
schreven of gedrukte woorden , spellen. —
D a t is sa r a e r s k r e a u n , i k k i n 't
h a s t n e t ú t b o e k s t a v e r j e . — Y n 'e
k r a n t e s t e a n g a u ris fen dy b r i k e
w i r d e n , d y 't ik n e t ú t b o e k s t a v e r j e
k i n . Vgl. boekstaverje.
ú t b o e r k j e , v. zich arm boeren. — D o u-
we h a t h i m op dy m i n n e b o e r e -
pleats skiën útboerke.
Ook uitputten, onvruchtbaar maken. —
D a t l â n i s a l h i e l ú t b o e r k e . Vgl. út-
bouwe, útsloere, átmergelje.
ú t b o l d e r j e , v. uitbulderen, hevig uit-
varen met kijven en vloeken. — I n t r i l -
j e n d b l ê d k e a l l y k , y n 't w i d e l i b -
b e n s - w â l d ]| I s 't k l o p j e n d m i n s k e -
h e r t e , a s e f k e s 't st o a r m e b r û z j en
|i F e n w y l d e l i b b e n s-hj e r s t ú t b o l d ' -
r e h a l Forj. 1900, 36. — T e t i s g a u
l i l k , m a r as hja f l i n k ú t b o l d e r e
hat, b i k o m t i t e k g a u wer.
 TJTB.
ú t b o t s j e , ú t b o t t e (Dongdln.) v. uitbot-
ten. — L e a r n o u f e n d e f i g e b e a m
in l i k e n i s s e . As s y n t û k e w e a k
w i r d t en d e b l ê d d e n ú t b o t s j e , w i t
d e n , d e t de s i m m e r y n o a n t o c h t e
is. Halb. Matth. XXIV, 32.
ú t b o u s e l , s.n. bijgebouw, dat met muren,
dak en al aan het hoofdgebouw verbonden
is. — M e i d a t ú t b o u s e l i s 't h û s n e t
i n o a i j er w i r d e n . — D ê r l y k f o a r o e r
w i e r in ú t b o u s e l , de m o l k e n k e a -
m e r . Sw. 1901, 99. Vgl. útleech.
ú t b o u w e , v. het bouwland uitputten
door er jaarlijks vruchten af te balen zon-
der het genoegzaam te bemesten. — F o r
s o k ú t b o u d l â n o n t h j i t m e n g a u to-
f o l l e h i e r . Vgl. útboerkje.
Ú t b o u w e , v. door aanbouw uitbreiden.
— L j o u w e r t w i r d t oan alle kan-
ten útboud.
u t b r a n d e r , s. uitbrander, standje, be-
risping. — I k k r i g e i n u t b r a n d e r f e n
m y n b a e s , om 't i k t o l e t t h ú s
kaem.
ú t b r â n n e , v. Zíe útbarne.
û t b r e i d z j e , v. uitbreiden, uitweiden,
breedvoerig iets mededeelen.
Û t b r e i d z j e , v. uitbreien, wijder breien.
— F y n j e r n b r e i d e t t i g e ú t . Vgl.
wiidzje.
ú t b r e k k e , v. uitbreken. — De d i e v e n
b i n n e it t i c h t h û s ú t b r i t s e n . — It
s w i t b r e k t my út. — I k h a b i t a l t y d
a l l i k e d r o k ; s c i l 'k f o r i n i n k e l d e
k e a r r i s f o a r t , d e n m o a t i k d e r su-
v e r ú t b r e k k e , den tijd voor uitgaan er
afnemen. — W y s c i l l e d e b i j e n e f k e s
ô f j e i j e , om d e h u n i c h ú t t o b r e k k e n -
ú t b r i e d e , v. uitbraden, spek , boter, enz.
part. pass. ú t b r e t . — I t s p e k m o a t
goed ú t b r e t w i r d e . — fig. M o a r n
i s 't S i n t-St e f f e n , d e n s c i l l e wy d e
b û t e r y e t r i s ú t b r i e d e , nog eens pret
maken. Lex. 510. — ü o u h a s t k j e l d
s k i p e , d o u m o a t s t d y m a r r i s út-
b r i e d e , in de warmte van het bed. B, 401.
Ook uitbroeden. — De h i n h a t d e a e i j e n
ú t b r e t . — E l k w i s t t o g o e d , h o 't
m e i h i m s t i e , || E n y n h w e t n e s t e r
ú t b r e t w i e r . Sw. 1857 , 82. — Prov. F e n
i e n a e i , y n i e n n e s t , ú t b r e t . kinde-
ren van hetzelfde bed.
wumkes.nl
364 UTD.
ú t b r i n g e , v. aan het licht brengen, ver-
raden , n.1. een geheim, een misdaad. B ,
568. — S y n s k e l m s t i k h i e n e t m a k -
lik ú t k o m m e n , mar syn b û r m a n
h a t it ú t b r o c h t .
Ook uiten. — H j a k o e g j i n w i r d ú t -
b r i n g e , sa k j e l w a e r d h j a . — I k k i n
n e t h e e c h s j o n g e ; dy a l d e r h e e c h -
s t e n o a t e n k i n 'k h a s t n e t ú t b r i n -
ge. — Us f a m k e h a t d e k i n k h o a s t ,
en h j a i s s a s w a k en t e a r , d e t h j a
k i n 't h o a s t j e n h a s t n e t ú t b r i n g e ,
het gaat schier boven haar kracht.
Ook buitenshuis brengen. — De f r o u
docht ljeafst n e a t , hja lit hjar
n a e i j e n en s t o p j e n d e r a l l e g e a r r e
ú t b r i n g e . — Wy h a b b e de k i j h j o e d
ú t b r o c h t , buiten den stal gebracht, in
de weide. Vgl. útlitte, útjeije.
ú t b r o a z e l j e , v. broos worden en daar-
door uitvallen. Vgl. ôfbroazelje en iubrohkelje.
ú t b r o e i j e , v. uitbroeien. — Hy h a t
k j e l d s k i p e , nou m o a t er m a r g o e d
y n ' e w a e r m t e , d e n s c i l 't w o l ú t -
broeije.
ú t b r o k k e l j e , v. bij brokken uitvallen.
Dy a l d e m û r r e b i g j ì n t ú t t o b r o k -
k e Ij e n. Vgl. útbroazelje.
ú t b r o m m e , v. uitbrommen. — A d m i -
r a e l T s j e r k H i d d e s koe nin „fêrsen"
opsnije oer „ N e ê r l a n d s vlag"; nin
lange oanspraken útbromme; nin
„ v o l k s l i e d " m e i de m a t r o a z e n sjon-
ge; a d m i r a e l T s j e r k koe fjuchtsje.
B. ind T 2 . 244*.
ú t b r o m m e r , s. berisping. — W y h i e n e
i n r ú t s t i k k e n s n i e b a l l e , m a r ka-
m e n d e r m e i in b a e s ú t b r o m m e r
f o a r w e i . Vgl. utbrander. útrammeling.
ú t b û k j e , v. uitzakken, b.v. een zwak-
ken muur. B , 221. Lex. 545.
Ú t b û r r e n , s. buitenbuurt. Zie Winkler,
Naamlijst, 418.
ú t d a e g j e , v. uitdagen.
ú t d a m p e , - d a m p j e , v. uitdampen.
ú t d e l e , - d i e l e , v. uitdeelen, liefdega-
ven, eetwaren, brandstof, enz. aan de ar-
men. Posth. in Epk. 509. Lex. 544.
Ú t d i e l i n g ( e ) , s. uitdeel ing. — Mei Nij-
j i e r h i e n e h j a h j i r in ú t d i e l i n g
f e n s p e k en e a r t e . Compos. priisåt-
dìeling.
 ÜTD. 365
ú t d j j e , v. uitzetten, toenemen in om-
vang, ld. XVII. Wl. VII. — Sa 't d e reek-
oer 't f'jild s t r y k t , || B l i i u ú t d i j t en
s t a d i c h w e i w i r d t . Forj. 1903, 56".
Gezet worden. — N e i de f j i r t i c h
j i e r b i g j i n n e de m e a s t e ljue h w e t
ú t t o w e a k j e n en ú t t o d i j e n .
ú t d y l ° j e , v. uitdelgen. Lex. 660.
ú t d i p p e , v. uitbetten, met zuiver vocht
voorzichtig uitwasschen. — As m e m h j a r
i t s e a r e e a c h j e m e i s k j i n , lij w i t -
t e r ú t d i p t , is 't h j a r n o f l i k .
ú t d j i p p e , ú t d j i p j e , v. uitdiepen. Les.
678. — W y h a b b e op 'e p o l d e r f o r -
g e a r r i n g b i s l e t t e n , d e m o u n l e-i e(r)
út to d j i p j e n .
ú t ' d o a r , s. huisdeur in de buitenlucht
uitkomende, buitendeur van een huis. B.
125, 34S. — S a p e s t i e k l e a r om 't
b o e k j e b y d e ú t d o a r . Fr. Hfr. XIII,
235. Sw. 1863, 50. Sw. 1904, 96. Lex. 686.
Vgl. bûtdoar en bûtendoar.
ú t ' d o l l e , v. uitgraven , verdiepen van
greppels in het weiland. — D a t l â n m o a t
ú t d o l d w i r d e , de greppels in dat land
moeten worden uitgegraven. — I t ú t d o l -
l e n ôf, S j e r p ? s e i H o b b e . W. D. Fr.
Húafrj. 1900, 57. — ü t d o l l e n e n p r y k -
j e n is a l t y d in m o a i w i n t e r w i r k b y
de g r e i d b o e r . Vels, Sj. de Fr., 28. Lex.
707. Vgl. greppelje en giopje.
ú t d o m p e , - d o m p j e , v. uitdompen, een
licht uitblusschen met den domper. — Dy
praet, kin nin fochte efter dekiez-
z e n h â l d e , e n s a , by g e b r e k f e n
o a l j e yn de l a m p e , w a e r d it I j o c h t
fen d a t h e a r l i k e g e n i e ú t d o m p t .
B. ind T.a, 304». — H'y s c i l i t k n i e s d e
reid net b r e k k e ; i t rikjende p i c h k e
n e t ú t d o m p e ; t a h y de I e a r e w e c h -
ende-wear mei s e i n e p r e a l ú t s p r a e t
h a t , Halb. Matth. XII, 20.
ú t ' d o p j e , v. doppen , nitdoppen. — As
de e a r t e y e t g r i e n b i n n e , d o p p e t
m e n se ú t ; b i n n e se r y p , d e n w i r d e
se ú t p û l l e .
ú t d ô v j e , v. uitdooven. Lex. 618. — 11
l j a c h t —, i t f j û r ú t d ô v j e . — Do d e
sinne ... net m e a r blonk, || En
ú t d ô v e v n 'e k i m e n s o n k . v. BI,
Bik. 19.
ú t d r a e i j e , v. uitdraaien.— I n s k r o e f
wumkes.nl
ÜTD.
mei de s k r o e í t a n g e ú t d r a e i j e . — Hy
d r a e i t de l a m p e ú t .
uitloopen en eindigen. I t s e i l w o l op
n e a t útdraeije. — It scil der wol
op ú t d r a e i j e , d e t ik b i t e l j e m o a t .
— H i e 'k n e t t o c h t , d e t i t o p d e a
ú t d r a e i j e scoe? H w e t h a w ik fen
n a c h t f e n b r i l l o f t d r o o m d . B. ind
T.2, 75'. Fr. Hfr. VII, 81. - Fig. Hy
d r a e i t s y n g a t d e r ú t , hij onttrekt zieh
aan de zaak.
ú t d r a g e , v. uitdragen, het huis uitdra-
gen ; part. pass. ú t d r o e g e n . — By 't f o r-
í a r r e n (forhûzjen), m o a t it h û s r i e
it hûs ú t d r o e g e n wirde. — In
l y k w i r d t y n 'e k i s t e i t h û s ú t -
droegen.
tot een goed beslissend einde brengen;
part. presens, ú t d r a g e n d (spr. veeltijds
ú t d r a g e n , als adj.) — It m o a t t a i n
û t d r a g e n ( e ) s a e k k o m me.
ú t d r a g e r , s. m. uitdrager, handelaar in
oude meubelen , kleedingstukken, enz.
Ook wel: ú t d r a e c h s t e r , s. f.
ú t d r a g e r s - w i n k e l , s. winkel van een'
uitdrager. — I k w o l fen m y n h û s g j i n
ú t d r a g e r s w i n k e l m e i t s j e , zei een
man, die niet verkoos, dat zijne vrouw de
vertrekken overlaadde met allerlei weelde-
artikelen.
ú t d r a g e r y , s. de zaak van een uitdra-
gei. — D e ú t d r a g e r ij h.at W i g l e g j i n
w y n - a e i j e n Ie in.
ú t d r í n k e , v. uitdrinken. — I t b e r n
w o l n e t o a n 'e t a t e , d e k r e a m f r o u
moat hjar útdrinke litte. — Drink
r i s út, d e n s c i l i k j i m m e w e r y n-
skinke.
ú t d r i p p e , v. uitdruipen. — D y n j a s
i s t r o c h w i e t , h i n g j e 'm h w e t bu-
t e n , den k i n er l í t d r i p p e .
ú t d r o e g j e , - d r u y e , v. uitdrogen. —
Syn l e a r l i n g e n d a t s j ê n d e , s t i e n e
f o r s t e l d en s e i n e : „Ho i s d y f i g e -
b e a m s a y n i n a m e r i j ú t d r u i d. Halb.
Matth. XXI, 20. B. ind T. 2 , 26». — I n
â l d ú t d r o e g e w y f k e . — De a p e l s
w i r d e s a w i l i c h , h j a d r u i j e ú t op
'e s o u d e r , d ê r i s i t t o w a e r m . —
ú t d ú d z j e , v. beduiden , duidelijk maken.
ú t d w a e n , v. uitdoen, in verschillende
nadere beteekenissen als:
 TJTD.
uittrekken, de k l e a n ú t d w a e n .
uitblazen, uitdraaien (van lamplicht). —
Ik h a b it l j o c h t ú t d i e n .
blusschen. I t f j û r ú t d w a e n .
doorhalen, b.v. een post in de rekening.
— De k e a p m a n n a t d y p o s t y n i t
boek útdien.
Ook: niet meer mee kunnen doen. — I k
b i n n o u ú t d i e n . A. Ysbr. (1808), 56.
Ú t d w e i l j e , v. uitdweilen. — D e k e a -
n i e r ú t d w e i l j e , met een dweil den ka-
mervloer schoonmaken. Vgl. opäiveilje.
Ú t d w e s t e , v. uitblusschen. — De r e i n-
wolk kin nin sinne-fjûr ú t d w e s t e .
R. Posth. Prieuwke, 63. Zie dtveste.
Ú t - e a g j e , v. een zekeren afstand over-
zien. — I t e i n f e n S t a r u m o a n l n k -
h u z e n t a k i n m e n by k l e a r w a e r
ú t - e a g j e . — Dy l e a n e k i n m e n n e t
ú t - e a g j e , is onafzienbaar lang. — Sa
f i e r a s i n m i n s k e ú t e a g j e k o e . R.
ind T.9, 162".
Ook: in de verte uitzien naar iemand en
hem opmerken. — De â l d m a n w i s t a l ,
d e t w j y n o a n t o c h t w i e r n e , de
l y t s e b e r n h i e n e ú s a l ú t e a g e . B.
243. Lex. 66.
ú t - e a z e , ú t - e a z j e , v. uithoozen, water
uit eene praam of eene schouw wegscheppen.
— Wy m o a s t e n e a r s t de l e k k e skou
úteaze.
vuur met water blusschen. — V V e t t e r ,
w e t t e r ! w o l s t o u n i n fjûr ú t e a z e ?
R. ind T. a , 71*. — O a l j e j i e t e r y n
't f j û r , d a t e r ú t e a z e w o l . (van een
dronkaard, door zijn dorst te willen les-
schen met jenever). R. ind T.2, 277". Lex.
840.
ú t e i n , s. n. uiteinde, uiterste punt. —
I t ú t e i n f e n dy s t o k i s h w e t k l i e n .
— ook wel: i t t i p k e - e i n genoemd.
Ook dood. — E l k w i e r y n i t h e r t b i-
g i e n m e i d a t ú t e i n fen dy g o e d e
m a n . R. ind T.2, 417«. — De d e a
j o e c h T s j i t s k e in sêft ú t e i n . Sw.
1868, 21.
de afloop van iets. — Dy k e a r e l d o c h t
it sa n u v e r m e i syn g e k w â n s e l ,
dat scil wol in f o r k e a r d útein
j a e n.
dim. ú t e i n t s j e . — P o e s s i e t a l h i e l
op i t ú t e i n t s j e fen de f l a g g e s t ô k .
wumkes.nl
366 ÜTE.
— I t ú t e i n t s j e f e n 't p a e d . H.Z. Ts.
Tws., 130.
u t e n s (om), adv. van huis, in den vreemde.
— I k r e i s g j e n e a n e t f i e r om u t e n s .
Vgl.Á. 498. B. 571. — F r i e z e n om u t e n s
en o p â l d e r s - g r o u n , j| S l ú t m e i e 1 k-
o a r r e n i n f ês t b r o e r r e b o un. Fr. Lie-
teb. foi eltsenien, no. 61.— I t j i l d , d a t n o u
om u t e n s f l j u c h t , in den vreemde gaat.
A. B., Doarpke, 112. — I t s c i l f a e k om
u t e n s socht w i r d e , m a r d a t wol
g r a e c h ô f f a l l e . — A s t ' d y n n o c h t om
u t e n s s i k e s t , jl H j i t o p e l t s e f e e s t
en p r e t , (j S c i t t e 't e i n l i n g s n e a r -
n e f i n e , || T h ú s n e t e n om u t e n s
n e t . Skoeralm. 1888, 3 Juni.
Ook f e n u t e n s , uit den vreemde. H.
in Epk., 508 en in Maarl. 124.
u t e r - a e r d , - adv. van nature. — U t e r -
a e r d wol in â l d e b e a m n e t f o r p l a n -
t e w i r d e . — K l a e s is u t e r - a e r d in
t r o c h g o e d e k e a r e l . Zie ook by út.
u t e r j e , v. uiten, uitdrukken, uitdruk-
king geven aan zijn gevoel. — H y w i s t
h a s t net, h o ' t er syn b l y d s k i p u t e r -
j e scoe. — As in l y t s b e r n l e t s e l
h a t , d e n k i n 't d a t o a r s n e t u t e r j e
a s m e i s k r i e m e n . — I n b e e s t k i n 't
n e t u t e r j e , m a r 't f i e l t w o l h w e t .
Ook, een zoom benaaien, een lap voor
uitraf'elen behoeden (bij de kleermakers).
Wass. I, 109.
u t e r d y k , s. kwelderdijk. A, 808. Zie
ook Winkler, Friesche Naamlijst, 418''.
u t e r d y l c s , adj. buitendijks, onbedijkt
liggen (van land). B , 448.
u t e r i n g , s. uiting, uitdrukking van ver-
wondering , droefheid enz. — L a n g e r a l
as t w e i n t i c h i e u w e n || H a t i t F r y s -
k e f o l k b i s t i e n , || H a t i t f e n s y n
l e e d en w i l l e || Y n d y k l a n k e n ut-
' r i n g d i e n . Fr. Lieteb. for eltsenien, no.
3. — Fr. Hfr. XII, 168; XIII, 253.
u t e r l y k , u t e r l i k e (it), s.n. (het) uit-
wendige.— F e n u t e r l y k l y k j e d y t w a
w o l op e l k o a r . — F o r 't u t e r l i k e
l i k e t it wol m o a i , m a r y n w i n d i c h
d o o c h t it n e t . — Men kin a l t y d n e t
o p it u t e r l y k t o s e i l g e a n . — I t
u t e r l i k e fen M a s t e r F o e k e w i e r
h w e t p l o m p . Sw. 1853, 14. 6 n a p f e n
u t er l i k .
 UTE. 367 ÜTF.

u t e r l y k , u t e r l i k , adj. en adv. uiter- r a r e ú t f a l l e n d w a e n , m e n m o a t d e r

lijk, uitwendig. — Dy m a n s j u c h t e r y e n h a s t o e r s k a m j e . Zie ook A. 424.
u t e r l y k g i n s t i e h ú t , van buiten. Lex. 977. H.Z. Ts. Tws. 163.
ten langste. I k b l i u w u t e r l i k i n Ook aanzoek bij een meisje. — Hy d i e
w i k e ú t f e n h û s . — U t e r l i k t a k o m - i n ú t f a l o p in f a e m , m a r h y i s m e i
me S n j e o n k o m i k w e r t h ú s . ! in b l a u w e s k i n e t h ú s k o m m e n .
ver in bloedverwantschap. — U t e r l i k e ú t f a l l e , v. uitvallen. — I t h i e r f a i t
f a m y l j e . B , 571. — I s h y f a m y l j e h i m út.
í e n d y ? N é, h y i s in g r a e d u t e r - ú t f a l l e , v. heftig uitvaren, onbedacht een
l i k e r as p û r f'rjemd. sterk afkeurend oordeel uitspreken.— D o u
uitwendig waarneembaar. U t e r l i k e t e i - f a l s t y n i e n e n s a h i r d ú t , gij zijt zoo
k e n s , als b.v. uitpuilende oogen. — De spoedig gereed met uwe heftige afkeuring. —
e a g e n s i t t e d y f i n t u t e r l y k y n 'e J y f a l i e r a e r o p j i n s w i i f ú t , spreekt
holle. leelijk over uwe vrouw. R. ind T.2, 295*. —
u t e r s t , adj. uiterst. — De u t e r s t e p r i i s M e i d e h i e l e w â l ú t f a l l e , plompweg
j a e n . — D e u t e r s t e p e n n i n g f r e e g j e . zeggen, wat men denkt, zonder op de woor
— S y n u t e r s t e b e s t d w a e n . — D a t denkeus te letten.
â l d e e a r m e w y f k e f o r k e a r t yn uter- ú t f a l l e , v, uitvallen, een onzeker ge olg
s t e n e e d : w y m o a t t e h j a r h e l p e . — hebben. — A l l e b a k t e n e n b r o u t e n
Hy is i n u t e r s t f o r k e a r d e . — S y n f a l i e n e t a l l y k ú t . A. 425. Ind. B. 26.
uterste wilsbiskikking. i Als subst. verb. in: E l t s e d i n g h a t s y n
U t e r s t ( e ) , s. n. uiterste, buitengewone. ú t f a l l e n , alles wordt niet geregeld, zoo-
— Fen it i e n e u t e r s t e yn i t o a r e . — als de menschen het verwachten. — Prov.
Hy l e i t op i t u t e r s t , ligt op sterven. T r o u w e n en b a r g e s l a c h t s j e n h a fa-
— H j a i s o p i t u t e r s t , hoog zwanger. b e n h j a r ú t f a l l e n — I n g o e d e h û s -
VgL Jteech en äreech. — D i t is i t u t e r - h â l d s t e r t o f i n e n , d a t h a t s y n ú t -
s t e , d ê r 't i k i t f o r j a e n k i n , ik kan f a l l e n .
het niet voor minder verkoopen. — H y Ú t f a r r e , v. uitvaren per schip of boot.
w e a g e t i t o p 't u t e r s t , op het naad- Lex. 991. — ü ï „ j o n g e M a r i j " (een
je af. vaartuig) s c i l m o a r n ú t f a r r e .
u t e r - s t é (net), adv. hoegenaamd niet, Üok heftig verwijtend of afkeurend spre-
heelemaal niet. — I k m e i d a t f a n k e ken. — D a t w i i f k i n t i g e t s j i n h j a r
u t e r - s t é n e t lij e. (Zíe bij: sUeä, sté). man útfarre.
U t e r t , s. Utrecht, (naam der stad) waar- ú t f ê a n t s j e , v. uitvenen, een stuk veen-
van als woordspeling de volgende spreek- grond laten uitgraven om turl te maken. —
wijzen : — H y is t o U t e r t , heeft er zich U t f e a n t e l â n i s s o m s o n l â n , m a r
uitgewerkt, zijne bezittingen verspeeld. — y n i n p o l d e r k i n i t f a e k b e s t m i e d -
Hy is h a s t o a n 'e p o a r t e f e n U t e r t l â n w i r d e .
t a , of ook: h y is f o a r d e p o a r t e f e n ú t f e e g j e , ú t f e g e (Dongdln.) v. uitvegen,
U t e r t , bij is bijna arm. — P e n F o l l e n - schoonvegen. Ook ú t f e i j e .
hoven nei U t e r t , d a t g i e t m a k l i k , ú t f e g e , v. scherp tegen iemand uitvaren,
fen U t e r t n e i F o l l e n h o v e n , d a t w o l uitschelden.— I m m e n d e m a n t e l ú t f e -
sa g o e d n e t , van rijkdom tot armoede ge. W. D. Boel bitsj., 41.
komen gaat gemakkelijker dan andersom. snel wegloopen, om aan vervol ing te
ú t f a e c h s e l , s. n. (letterl.) wat weg ge ontkomen. — I k w i e r e f f e n o a n 't hôf-
veegd kan worden, fig. de slechtste en ge- s j o n g e n , m a r do i k i n f j i l d w a o h t e r
meenste soort van menschen op m y o a n k o m m e n s e a c h , b i n ' k d e r
Útfal, s. onverwacht heftige uitdrukking h i r d ú t f e e g d . Zie útfylje.
hetzij sterk sprekend en juist, hetzij dwaas ú t f e i j e , v. uitvegen, uitwisschen. — De
en onhoudbaar. — I n p o t s i g e , g e k l i k e , g o a t e , i t l a e d ú t f e i j e , het vuil uit de
d o m m e , n u v e r e , o n b i s k o f t e ú t f a l . goot, de lade vegen. — D o u k i n s t a l l e s
Vgl. Fr. Hfr. X I , 37. — H y k i n f e n d y í w o l w e r ú t f e j j e , h w e op 't l a e í

wumkes.nl
 UTF.
s t i e t . —fig. Ho d j i p R y n k e k f a l l e n
w i e r , d i z z e g r o u n t r e k fen in w i e r -
h a f t i e h f r o u m i n s k hie it t i c h t h û s
n o c h n e t b y h j a r ú t f a g e . K. ind T.,2
367 f . — O w y , d y 't o e r ús n e i s t e n
k l e i j e , || S c o e n ' w y ús s k i l d b y G o d
ú t f eij e ? Zie feije.
ú t f e i l j e , v. uitveilen, te koop aanbieden.
— I k h a b m y i i w a e r ú t feil e, m a r
koe gjin k e a p e r s fine.
ú t f e n h û s , adv. uit logeeren. — Ut f en-
h û s b y d e b o e r . R. ind T.3, 4". — fig.
I k m o a t j o s i z z e , d e t j y de m e a s t e
S n e i n e n , as d e e a r a t e p s a l m ú t s o n -
g e n is, de s i e l ú t f e n h û s s t j û r e ,
h w e n t d e n b i g j i n n e j y to s l i e p e n .
R. ind T. a , 267".
ú t f e n h û z e r , s. eg. logeergast. N.0.492.
ú t f e n h û z e r s - b ê d , s. n. bed in een af-
zonderlijk vertrek, alleen ten behoeve van
logeergasten.
ú t f e n h û z e r s - k e a m e r k e , s. n. loge2r-
kamertje.
ú t f e n h û z e r s - w i k e , s. week om uit lo-
geeren te g a a n , die door de dienstboden
bedongen wordt boven het loon.
ú t f e n h û z j e , v. logeeren. — H j a h a t a 1-
r i s by h j a r f e i n t e â l d e n ú t f e n h û z e .
als 8. verb. I t ú t f e n h û z j e n l a k e t d e
bern a l t y d m o a i oan.
ú t f i e r , s. uitvoer. — De ú t f i e r f e n kij
i s t s j i n w i r d i c h g r e a t . Fr. Hfr. XI, 39.
ú t f i e r e , v. uitvoeren. — R a r e s e t t e n
ú t f i e r e. — I n w i r k ú t f i e r e . — H y
k i n d a t n e t ú t f i e r e , zijn krachten (li-
chamelijke of geldelijke) schieten te kort om
dat werk uit te voeren.
Ook verzenden naar elders. — D e r w i r -
d e í n b u l t e kij n e i S w e d e n ú t f i e r d .
Útf i e r i n g ( e ) , s. uitvoering. — H w e t t a
'n ú t f i e r i n g e b r i n g e , ten uitvoer bren-
gen. Ook zang-, muziek- of tooneeluitvoe-
ring. — D e r w i e r m a r i n b y t s j e f o l k
o p 'e ú t f i e r i n g . — T i n k n e t , d a t i k
k o m d b i n om de wet en d e profe-
t e n ôt t o b r e k k e n : ik b i n n e t k o m d
om d y ôf t o b r e k k e n , m a r t a i n ú t
f i e r i n g t o b r i n g e n . Halb. Matth. V, 17.
u t f i e r j e , v. eene verkoudheid uitvieren,
zich ten einde toe nauwgezet in acht ne-
men, zich koesteren tot herstel. — D o u
b i s t s a f o r k â l d e n , d o u m e i s t dy
wumkes.nl
368 UTF.
1 w o l r i s g o e d u t f i e r j e , in huis en in
de warmte blijven. — De k o a r t s m o a t
m e n g o e d u t f i e r j e , de koorts moet men
met nauwkeurige verpleging verdragen, tot
zij geweken is, Vgl. fier(j)e.
ú t f i e r k j e ..spr. ú t f j i r k j e ) , v. in de
verte uitzien. Salv. 89; reikhalzend naar
iets uitzien. Ind. B, 27.
ú t f y l j e , v. nitvijlen, door middel van
eene vijl iets uitwerken. — D o u m o a t s t
it s l o t y e t in b y t s j e ú t f y l j e , o a r s
k i n de k a e i d e r n e t y n .
Fig. wegloopen, zich uit de voeten ma-
ken, de plaat poetsen. — Do 't m e m m e i
d e t o f f e 1 k i e m , f i l e de j o n g e ú t .
Ook: útnaeye, ütpykje, útsnije, útfege, z. d.
Ú t f y n d e r , s. m, uitvinder.
ú t f i n e , v. uitvinden, iets nieuws ont-
dekken, op nieuwe wijze bewerken, ook
verzinnen, uitdenken, part. pass. ú t f o u n .
— Om t o s j ê n , h o i t j i l d ú t f o u n i s ,
s c i l l e j i m m e in l y t s r e i s k e fen in
t û z e n j i e r fiif, s e i s , t o b e k d w a e n
m o a t t e . R. en T. s , 27". — B e r n f i n e
f a e k h w e t nijs ú t , zij halen allerlei stre-
I ken uit. — I k h a b d i t e r o p ú t f o u n .
— fig. H y h a t i t k r û d n e t ú t f o u n ,
I hij is niet schrander, niet slim.
I opsporen.— H j a h a b b e n o c h n e t út-
i f o u n , h w a 't i t d i e n h a t .
ú t f i n i n g ( e ) , s. uitvinding, het uitvinden
en hetgeen uitgevonden is en wordt. — Ik
kom hjir mar s i m p e l oansjitten
m e i t w a d i e l e n ; i t e a r s t e , d e tìt-
f i n i n g f e n i t j i l d ; i t o a r d e , d e út-
w i r k i n g f e n i t j i l d . R, ind T.s, 27". —
De ú t f i n i n g f e n 'e b o e k d r u k k i n s t
w i e r in g r e a t e s e i n e for it minsk-
d o m y n 't a l g e m í e n . — De f y t s en
i t s p o a r b i n n e ú t f i n i n g e n f e n de
f o a r i g e ieu.
ú t f y n s e l , s. n. uitvindsel, verzinsel. Vr.
Fr. X, 358. — E n d ê r k o m t d e n n o c h
by, d e t i t m a t i g h eids-gen o o t a c h a p
in e c h t N e d e r l â n s k genoatskip
i s , d ê r 't ús l â n a s s y n ú t f y n s e l
g r e a t s k o p w ê z e k i n . R. ind T.2, 300*.
— ld IV, 151. — Hy se il w o l n i n s k a t -
t e n o e r g e a r j e ; d ê r is hy d e m a n
;' n e t n e i , h w e n t j i m m e r f o r d o c h t
! e r i n b u l t e o a n s y n nije ú t f y n s e l » .
j Sw. 1854, 30.
 ÜTF. 369
PI. ú t f y n s e l s , ook als uitvluchten, ge-
zochte redenen om zich van iets af te maken.
A, 593, 762. — M a r h y , h j a r ú t f y n s e l s
k e n n e n d e , s e i t s j i n h j a r : „Elts ke-
n i n k r y k , d a t t s j i n h i m s e l s for-
d i e l d i s , f o r n i e l t h i m s e l s . " Halb.
Matth. XII, 25.
Dy m a n h a t a l t y d n u v e r e ú t í ' y n -
s e l s , haalt gaarne iets uit, dat van het
gewone afwijkt. — Us d o m e n ij h a t
f r j e m d e ú t f y n s e l s , komt met vreemde
nieuwigheden voor den dag. — De b e r n
h a b b e s o m s m a l l e ú t f y n s e l s , halen
leelijke streken uit.
ú t f i s k j e , v. uitvorschen, — Dy m a n
k i n h e i t al, t o c h t e G o a s s e , en h y
k o e e k l i c h t r i s ú t f i s k j e , h w a 't i k
b i n . R. ind T.2, 3344. — Zie pinfiskje.
ú t f i t s e , v. vlug en behendig het licht
uitblazen. — Do 't o n f o r w a c h t e d e
l a m p e ú t f i t s t w a e r d . W. D. Winterj.
by G.boer, 25.
"útflaebje, v. kwaadspreken , lastertaal
toewerpen, uitschelden. — M y n f i j n n e út-
f l a e b j e e n f l o k w i n s k j e , mijn vijand
op scherpe wijze uitschelden en vervloeken.
G. J. I , 168.
ú t f l a p p e , - f l a p j e , v. onbedachtzaam.
• oorbarig spreken, klikken. — Dou h a s t
nin o m t i n k e n , a l l e s f l a p s t ' der al-
t y d m a r ú t . — „Ik h j i t P i t e r F l a p -
ú t " , s e i er. „ O m d a t i k d y n a m m e
„ h a , s e i l i k ek m a r r i s ú t f l a p p e ,
„ h w e t m y o p i t h e r t l e i t . " R. ind T.2,
16*. Zie W.1. ld. XVII.
ú t f l a d d e r j e , - f l a r d e r j e , v. uitrafelen.
Fr. Hfr. I X , 130. — Us f l a g g e is t r o c h
de h i r d e w y n a l h i e l ú t f l a d d e r e . —
I n k e a r e l m e i i n ú t f l a d d e r e buf-
fels j a s k e oan.
overdr. H j a k i n s a b e k j e , d e t i k
s o a r c h hab', d e t h j a r de m û l e n o c h
r i s ú t f l a d d e r j e s e i l . Zie flarderje. Vgl.
lUra††elje.
ú t f l e a n e , - f l e a n n e , v. uitvliegen. De j o n -
g e f û g e l s b i n n e a l ú ' t f l e i n . Zie fleane.
Ú t f l e c l l t , Útf l u c h t , s. uitvlucht als ver-
zinsel tot verontschuldiging.— S i i k j e g j i n
ú t f l e c h t e n , wy w i t t e w o l , h o 't a l -
l e s b a r d is. — Voorts : reisje, pleiziertocht
tot ontspanning en genot.— Dy j o n g e l j u e
b i n n e d a n i g e h j i t op ú t f l e c h t e n .
wumkes.nl
DTF.
Dim. ú t f l e c h t s j e , ú t f l u c h t s j e , uit-
stapje , pleissierroisje. Fr. Hfr. VI, 272. —
I t j o n g f o l k wol g r a e c h r i s in út-
f l e c h t s j e ha.
ú t f I e c h t i c h , adj. zeer geneigd om voor
genoegen uit te gaan , uithuizig. — A s j o u
b e r n t o f o l i e n o c h t o a n 'e p r o n k
h a w w e en w o l r i s h w e t ú t f l e c h -
tich b i n n e , d a t h o e v e j y net goed
t o n e a m e n . Fr. Hfr. X I , 169. — Mem-
m e n , d y ' t m e i in ú t f l e c h t i g e Iib-
b e n s - w i z e d e d i v e l y n 'e h û s b r o c h -
t e n . Fr. Hfr. XIV, 12. — As i t f o a r d e
wyn g i e t , b i n n e in hopen ljue
fiersto útflechtich.
ú t f l e c h t i g e n s , ú t f l e c h t i c h h e i d , s.
! uithuizigheid. — De ú t f l e c h t i c h h e i d
; is i n t w i e l l i n g s i s t e r fen d e w e e l d e .
' Fr. Hfr. I, 112. — D a t f ' r o u m i n s k e
seil t r o c h hjar ú t f l e c h t i g e n s i t
v e t sa fier b r i n g e , d e t de d i v e l d ê r
s y n t i n t e o p s l a c h t . Sw. 1863, 52.
ú t f l e c h t s j e , v. uitvliegen, het ouderlijke
nest verlaten, verhuizen van de eene streek
; naar de andere. - - D e I n g e l s k e n h a w -
we it ( b e r n e - t e l t s j e ) meinommen,
d o se fen u z e s ú t f l e c h t e b i n n e n e i
:
B r i t t a n j e t a . R. ind T.2, 72«. Vgl.
flechtsji-, vlieden , vluchten.
ú t f l o k k e , v. uitvloeken, iemand met
vloeken en scheldwoorden overladen, be-
leedigen. — D a t g e m i e n e w i i f k i n
h j a r e i g e n man ú t f l o k k e , eft er
g j i n t u r f h e e c h is.
j ú t f l u c h t , s. uitvlucht. Zie útflecht.
j ú t f l u i t s j e , - f l o i t s j e , v. uitfluiten. —
De k o m y k w a e r d t r o c h i t p u b l y k
útf luite.
ú t f o r h e l j e , v. uitvertellen, het verhaal,
í de vertelling ten einde brengen. — De
o a r e j o u n s k a m e n se w e r b y - i n o a r ,
en do h e t G a b e i t (de vertelling) f o a r t
ú t f o r h e l l e . R. ind T.2, 55".
ú t f o r k a r d e , ú t f o r k o a r n e , s. uitver-
korene. — N i n m a c h t o p i e r d e e f y n
de h i m e l s e i l dy i t erf d i e ! ûnt-
s k o e r r e , d a t God syn ú t f o r k a r d e n
t r o c h syn i v i c h r i e d s b i s l ú t yn de
h i m e l t a l e i n h e t . R. ind T.2, 336». —
O! j o u b i n n e i n ú t f o r k o a r n e , ||
O a n G o d s h e i l ' g e n l j e a f en d j û r .
v. BI. Bik. 33.
24
 UTF. 370 UTG.
ú t f o r k e a p ( i n g ) , s. uitverkoop. — Y n d e r â l d ú t , dat gaat met kracht en ophef.
dy w i n k e l h â l d e se g r e a t e ú t f o r - ú t g e a n s d e i , s. uitgangsdag, dag, waar-
k e a p(ing). op het een bediende geoorloofd is uit te
Ú t f o r k e a p j e , v. uitverkoopen , de win- gaan. — Us f a e m h a t t a k o m m e n d e
kelartikelen stuksgewijs verkoopen tot de S n e i n h j a r d t g e a n s d e i .
voorraad op is. p.p. d t f o r k o c h t , ú t f o r - Ú t g e i j e , v. uitschreeuwen , uitgalmen van
kof't. — W y w i e r ' n e m e i S i n t e k l a e s blijdschap of dartelheid. — H j a (de fû-
s k j i n ú t f o r k o c h t . — F i g . J a p i k li- g e l s ) g e ij e i t ú t f e n w i l l e . Pr. Lieteb.
k e t g a n s y n 'e m a r s e t o h a b b e n for eltsenien, 49.
(schijnt een wetenschappelijk man te zijn), Ook uitjouwen, bespotten, honen. — I t
m a r as 't d e r o p o a n k o m t , is e r s l o t f o l k w i e k n i n t r e d ; j a , d o a r a t
g a u d t f o r k o c h t . — „ O m k e , n o c h i e n h j a r m o e d - g r e a t y e t t e ú t g e i j e . R.
f o r t e lt.sj e ? " „Né, b e r n , i k b i n ú t - Posth. Prieuke XXIII, 77.— O e r a l h w e r
f orkoft." ' t i k k a e m , w a e r d i k ú t g e i d. ld. I ,
ú t f o r s i i k j e , v. uitnoodigen. — I k b i n 112. Vgl. ook Salv. 32.
ó t í ' o r s o c h t to gast. — H w a s c i l l e ú t g ê s t s j e , v. uitgisten. — I n g 1 e s k e
wy ú t f o r s i i k j e om d e p r i i s ú t t o g o e d ú t g ê s t e b i e r . Fr. Hfr. X I , 158.
r i k k e n f e n 'e h i r d d r a v e rij ? ú t g i e r e , v. uitgieren, — gillen , schreeu-
ú t f o t e g r a f e a r j e , (bastaardw.) v. foto- wen , hetzij van schrik, angst, smart of leed,
grafeeren. Skoeralm. 1890, 16 Apr. ! hetzij van pret, vroolijkheid, uitgelatenheid,
ú t f r e e g j e , v. uitvragen. — H y f r e g e verbazing , lachen , enz. — 11 j o n k j e
dy j o n g e f e n a l l e s út. Vgl. úthearre. g i e r d e en g û l d e i t ú t , do i t s e a c h ,
Ú t f r e t t e , v. uitvreten, uitbijten. d e t s y n s i s t e r k e y n 'e s l e a t f o e i .
útfùterje, útfoeterje, v. bekijven, be- M e m w a e r d s a k j e l , d e t se 't út-
knorren, de les lezen. KI. A. Buike, 37,50. g i e r d e en m e i t û z e n h a e s t e n y n 'e
útfuttelje, -fottelje, v. uitdribbelen. s l e a t s p r o n g en h j a r f a m k e d e r lit-
W.l. ld. XV. h o 1 p. — De b e r n b i n n e o a n 't b o a r t -
ú t g a l m , s. u i t r o e p . - - De ú t g a l m f e n s j e n en g i e r e i t ú t f e n w i l l e . — De
i t h e i t e h e r t . Sw. 1904, 115. p y a s y n it h y n s t e s p i l d i e i t s o m s
ú t g a l m j e , v. uitgalmen. — De I j u e s a m â l , d e t wy i t ú t g i e r d e n f e n
h j i r t o l â n n e in i e n e, d e t it h y ng- l a e i t s j e n . — M u r k h i e o p i n n a c h t
s t e w i r k is om y n s e i s d a g e n i n y n h o u n e g e g û l en û l e s k r e a u F o -
p r e e k by e l t s j o a r t o h a s p e l j e n , en k e l e n a m m e ú t g i e r e n h e a r d . Sw.
dy d e n Sn e i n s ú t t o g a l m j e n . R. ind 1904, 104.
T.ä, 20". ú t g j a l p , s. kreet van schrik. — D e r
ú t g e a n , v. uitgaan. — T a b e J a n k e ; k a e m i n r a r e ú t g j a l p , d o ' t i t di-
h â l d t to folie fen ú t g e a n . — U t g e a n veltsje út it d o a s k e sprong.
en f o l k h a b b e n , d ê r is 't n e t m e i t o Ú t g l i d e , v. uitglijden, door glijden zijn
w i n n e n . - - H w e t de m u l e y n g i e t , evenwicht verliezen. — De f a e m g l i e d
ûnt reinigt de m i n s k e n e t , m a r ú t op it g l ê d d e b i e n h o u t . — Ik b i n
h w e t de m û 1 e ú t g i e t , d a t û n t r ei- j ú t g l i d e n e n y n 'e t u r f k o k e r t a l l e n .
n i g t h i m . Halb. Matth. XV, 11. Fr. Hfr. VI, 57.
zich scherp over iets uitlaten , er over uit- útgnize, útgnyskje, v, spotachtig uit-
varen , er veel praats over hebben. — D o lachen. — A s d e w i r k b ij, s t e e s m e i
't S a p e en K e k k e h a e s t i c h t r o n d e n , n o c h t , i| De b r o e d b i j 't l e k k e r s t e
om 't i t m o a t t e n w i e r , i s L y s d ê r i t e n b r o c h t , || D e n g n y s k e n o c h
d a n i c h o e r ú t g i e n ; en h o s t i e t i t m y n h e a r h i m út. v.Bl. Bik. 98. Zie
n o u m e i h j a r se I s ? — De t s j e r k e gnìze.
g i e t ú t , het volk verlaat de kerk. — ú t g o n g , s. uitgang.— D i t h û s h a t e f -
De l a m p e en de k a c h e l b i n n e b e i - t e r ek i n ú t g o n g o a n ' e s t r j i t t e . —
de ú t g i e n , hebben opgehouden licht en [ H y h o n g d e d e a d e r o e k f o a r de út-
warmte van zich te geven. — D a t g i e t i g o n g (fen 'e h u t te). Forj. 1903, 116-V —

wumkes.nl
 UTG. 371 UTH.

By de ú t g o n g f e n de t s j e r k e w a e r d I ú t h a n d e l e ; h y h a t d e s t o k a l l i n n e
derjildynsammele. | oerhâìden.
Strook achter elkander liggende stukken, | ú t h a r i y e , .v. uithooren , door vragen een
kampen, land. — I n d t g o n g l â n t w í s - | geheim trachten te ontdekken. — H j a h a t
k e n d e L y k w e i en d e H e g e w e i . i t f a m k e ú t h a r k e , h w a 't d ê r de
ú t g r a v e , v, uitgraven, — De s l i n k e is f o a r i g e j o u n s b y h j a r r e s w e s t h i e -
ú t g r o e v e n t a i n s l e a t . Uitgraven van n e , Ook ú t h e a r r e .
veen, van klei enz. — Ú t g r o e v e n l â n . i ú t h e a k j e , v. uithaken.
Zie grave. ú t h e a r r e , v. uithooren, ten einde hoo-
ú t g r o e i j e , v uitgroeien. — S y n k l e a n ren. — I k l a k e a l y n m y n f u s t , m a r
b i n n e h i m to l y t s ; hy is d e r a l h i e l ik t o c h t e , ik s c i l en wol dy p r e e k
ú t g r o e i d . — I t h e a is ú t g r o e i d , door d o c h s ú t h e a r r e . R. ind T.2, 213*. Vgl.
groeien doodgegaan. Vgl. útwaechsje. útharkje.
útgÛljS.gil, schreeuw. — Y e t in s t a p - ú t h e l j e , v. uithalen. — I n n e s t m e i
m a n n i c h , — d ê r d i e e r i n ú t g û l —- a e i j e n ú t h e l j e . — G r a p p e n ú t h e l j e .
en s o n k y n 't w e t t e r w e i . Fr. Hfr. een schip van stapel halen en het uitrusten.
VI, 69. — G r i e t d i e i n ú t g û l fen — I t w i e r yn i t j i e r s a u n t s j i n hon-
k j e l t m e , h j a s p r o n g o m t r i n t ú t d e r t en t w e i n t i e h , do h e l l e i k i n
h j a r fel. Fr. Hfr. X I I , 1 1 8 . - De frou- nije k o f f e ú t b y G e r b e n P i k m a t o
l j u e d i e n e e a r s t in ú t g û l en b l e a u - W a r t e n . R. ind T.2, 140».
w e n do s i t t e n e n s t e a n a s w a e c h - Iemand uit het water redden. — Do 't i k
s e n b i e l d e n . W. D. Th. Ulesp. 4, 26. i e n k e a r y n 'e f e a r t l a e i , h e t F o e k e
— I t f a m k e d i e i n ú t g û l f e n k j e l t - s k i p p e r my d e r ú t h e 11 e.
me. Fr. Hfr. XIV, 209. Zie útujnlp. een rijtuig op den weg, aan kant sturen,
ú t g û l e , - g û l j e , v. uitschreeuwen, uit- \ om ruimte te laten voor een ander. Schelt.
jammeren. — A l w o e n e a l l e r i m e r s I Spr. I I , 52.
it j i l d ú t g û l j e en s k r i e m e f o r b l i n - i bevoordeelen, uitwinnen. — G e a n i t b i n -
k e n d a l y k . R. ind T.2, 29». — I k s t o m p - n e n p a e d n e i L j o u w e r t , d a t h e l l e t
t e H I J d ê r o a n d y p e a l , d a t d i e m y I dy i n k e r t i e r út. D a t k i n my n e a t
op in s t u i t s a s e a r , d e t i k i t wol | ú t h e l j e ; d a t h e l l e t my n e a t ú t ,
ú t g û l e k o e . — De f a m m e n g u l d e n i t daar win ik niets bij. Fr. Hfr. VI, 70.
ú t , d o 't d ê r i n i n û s k e o p 'e t a f e l ! feestelijk onthalen , ook vertooning maken.
s p r o n g . Zie útjammerje, -shreauwe. | D e r w i r d t d a n i c h ú t h e l l e , er wordt
ú t h ã l d e , v. volhouden, doorstaan. — 't veel pracht en praal vertoond. — T s j i n
Is s k a n d e! d a t h â 1 d i k ú t . Fr. Hfr. j i n - o a r ú t h e l j e , wedijveren in pronk en
VI, 212. — D a t k i n 'k n e t l a n g út- praal. — 11 h o r l o a z j e ú t h e l j e , uit den
h á l d e , niet lang volhouden. — De i e n e zak halen. — D o k t e r w i r d t ú t h e l l e ,
h â l d t i t h i r d r i d e n l a n g e r ú t as de I dokter wordt onverwachts by een zieke bui-
o a r e. — D a t k i n 't m y n l i b b e n w o l | ten zijn woonplaats gehaald.
ú t h ã l d e , dat kan ik mijn leven lang wel I ú t h e l p e , v . uithelpen. — B a u k e s i t y n
gebruiken, zonder dat het vernieuwing of i f o r l e g e n h e i d ; d ê r m o a s t e n wy h i m
herstel behoeft. júthelpe. — W y h a b b e h i m ú t ' e n i -
Ook er buiten houden. — H â l d d e r d y n | t e n h o l p e n , uit de verlegenheid gered.
t û t út. R. ind T.2, 16». ú t h e r n j e , v. uittrekken, verwijderen.
ú t h a l e n , s. pi. de onderste laden (die i D i z z e k l a d d e n (klissen) s i t t e m y y n
uitgehaald kunnen worden) der Hindelooper 't h e r t e . H e r n j e se d e r út. R. Posth.
keeft of kast, B , 208. As jiemme, 22.
ú t h a n d e l j e , ú t h â n n e l j e , v, uithandelen. ú t h e u v e l i n g , s. scherpe berisping. — »1 k
Ik h a b d y k e a p m a n ú t h â n n e l e , den i f o a r û n d e r s t e l n a m e n t l i k", sei
gebeelen voorraad koopwaar, dien hij bij j D u r k , „ d e t j i m m e d y ú t h e u v e l i n g
zich had, heb ik hein afgekocht. e k w o l f o r t s j i n n e h i e n e, b a r m a n ! "
2
De f é k e a p m a n h a t h i m d e r a l h i e l R. ind T. , 321'. Vgl. heuvelje en útheuvelje.

wumkes.nl
 UTH
Ook: útskoerring, íärammeìing, àtskrobbear- !
ring. Vgl. foäskoerring.
Ú t h e u v e l j e , v. berispen, bekijven , he- \
kelen. — E i g e n l . y k h i e n e j i m m e k r e k t |
l e a n nei w i r k e n , as ik j i m m e . . . I
e k r i s t i g e ú t h e u v e l e . R. ind TV2, 26".
— Ik leau net, d e t E ö l u s m y goed
f e t t e h a t , o a r s k i n ik n e t b i g r i p e ,
d e t e r ra y sa ú t h e u v e l t . Ibid. 173'. •
Vgl. heuvelje, úthenveling, útmantelje en
útskoerje.
Ú t h e v e , v. streken, grappen uithalen.
M a l l e s t i k k e n ú t h e v e , guitenstukken, !
kattekwaad uitvoeren. — N e a n e t h e a r -
d e e r d r y s t e d i e d e n , || Ef h y s e l s
h i e d r y s t e r í í t h e e f d . Porj. 1902, 140«.
— kattekwaad uitvoeren. — N e a w e r
s c i l s t e . . . E i t e n ú t h e v e en b i t i n -
k e . Forj. 1908, 220".
H w e t w i r d t d ê r ú t h e e f d , wat is daar
te doen? Zie áthelje. Vgl. ook úthoovje.
ú t h i e m s k , adj. uitheemsch. — N o u h a t
de F r i e s syn g r i z e s p r a e k f o r g e t -
t e n || E n h i n g e t l e f o a n g o a r út- i
h i e m s k p e t e a r . ld. I , 190. — Dy a l t y d I
l j e a f s t ú t h i e m sk e k l e a n || e n f r j e m - ;
d e s n a r e n t o a i j e w o l l e . ld. IV, 168.
Ú t h y l k j e , v. uithuwelijken. — L y k a s
h j a y n 'e d a g e n f e n ' e o e r f l o e d i t e n -
d e en d r i n k e n d e w i e r n e , h y l k j e n d e
en ú t h y l k j e n d e . Halb. Matth. XXIV , 38.
Ú t h i m m e l j e , v. reinigen, aan den bin-
nenkant schoonmaken. — De k e a m e r , i n
p a n n e ú t h i m m e l j e . — fig. 11 i s i n
ú t h i i n m e l e k e a r e l , een gare r a t , een
uitgeslapen vent.
ú t h i n g b o e r d , s. n. uithangbord, schild
(voor een winkel, een magazijn, eene her-
berg.) Overdr. voorkomen, uiterlijke schijn. [
lt ú t h i n g b o e r d liket gans, mar!
d ê r is 't y n w i n d i g e n e t n e i . — Hy j
wier, h w e t syn hiele ú t h i n g b o e r d ;
(voorkomen, kleeding) e k ú t w i i s d e , i n !
f o r s u t e r e b i d l e r . Forj. 1890, 33.
ú t h i n g j e , v. buiten hangen. — D e f'lag- i
g e ú t h i n g j e , uitsteken. Overdr. zich het
aanzien geven van , zich laten kennen , voor-
doen als iets, wat men eigenlijk niet is. — Hy
h i n g e t de h e a r , de fromine m a n út.
-- De b i i s ú t h i n g j e .
verblijven , zich bevinden. — I k w i t n e t ,
hwer'terúthinget.
wumkes.nl
372 UTH.
vertier en drukte geven, opzien baren.
\ As i t b r i l l o f t w i r d t f e n dy b e i d e n ,
scil der hwet úthingje.
Ook angst en vrees verwekken. — W y
k a m e n b y t s j u s t e r f e n 't i i s t h ú s
en do h o n g d e r r a e r h w e t ú t b y
ú s á 1 d e , wij kregen eene berisping.
ú t h i r d z j e , v. uitharden, volharden, uit-
houden, uitstaan. Hd. ausìiarren.— H j a k i n -
ne it n e t m e a r ú t h i r d z j e .
I ú t h o a l j e , -hôlje, v. uithollen, hol maken,
p.p. ú t h o a l d , ú t h o l l e . I n ú t h ô l l e
k o a l r a e p . — It â l d e t s j e r n e p a e d ,
d a t ik m e i m y n w y l d l â n s k e s o a l e n
j i e r e n d e i ú t h o a l d h i e . R. ind T.B, 130*.
ú t h o e k e , s. uithoek, afgelegen land-
streek of plaats. A. 186. P e a s e n s l e i t
op in ú t h o e k e fen F r y s l â n . — Wi-
j b r e n , d o n k i n s t f o r h e l j e , d e t s t ' op
in ú t h o e k e f e n i t g r e a t e e i l â n f e n
Krenkeskesmes west haste. R. ind
T.2, 146«.
Ú t h o n g e r j e , v. verhongeren , door hon
ger zwak worden, sterven.
p.p. ú t h o n g e r e , uitgehongerd, adj. door
honger verzwakt of tot het uiterste gebracht.
ú t h o o v j e , ú t h o v e , v. iets naar behoe-
ven en behooren verrichten; iemand, ten
zijnen behoeve, elders naar behooren vesti-
g e n . — A l l e b e r n op i n b o e r e p l e a t s
s e t t e , d a t k i n de â l d b o e r n e t út-
h o v e , (wegens de hooge kosten.)— B i n n e
se (de h i n n e n ) n e t f e t en t i e r i c h ?
(zegt de haan). H a ' k s e n e t y n s t e a t
b r o c h t , om i t b r i e d e n ú t t e h o v e n ?
R. ind T2., 293".
Van het noodige voorzien. — F i i f' g r e a t e
b e r n , o e r i i s , ú t h o v e sa 't i t h e a r t ,
dat kostet hwet!
Ook eene feestelijkheid naar behooren
aanrichten. — I n g a s t n i i e l , d a t d e b o e r
ú t h o v e s c o e . Fr. Hfr. V i l , 179.
Ú t h o u w e , v. door houwen (hakken) weg-
! nemen. — H o u d y â l d e b e a m d e r
m a r út.
Beeldhouwen. U s O m k e grêfstien
d ê r s t e a n e i n s â n r i n d e r (zandlooper)
en i n s e i n e o p ú t h o u d .
ú t h u i l e , -huifje, ZWh. ú t h o a l j e , v.
uitjoelen , uitgelaten getier maken, uitschate-
ren, spottend schertsen; illudere. — I k
s c o e d e l i e u , a s e r om s y n p r o a i
 UTH. •373 ÜTJ.

b r o m m e t , ú t h u i l j e om d y t o k r i j e n , ! Ú t - i n - o a r - j e y e , v. door aandrijven van

j i f f e r . R. Posthm. De Keapman, 22. — I elkander verwijderen. — In k l i b e r on-
Bij G. J. ú t h o a 1 j e. — D a t d i z z e w i i s - d o g e n s k e j o n g e s ú t-i n-o a r-j e ij e.
d o m , b y d e w r â l d , y e t f o r i n k e l I Door te hard rijden beschadigen. - I n
n a r r e w i r k ú t h o a l l e w i r d t . G. J. II, w e i n ú t-i n-o a r-j e ij e. — Y e n s e 1 s m e i
102. Vgl. hoalje en hoalje-foalje. ; h i r d r i d e n ú t-i n-o a r-j e ij e.
ú t h û s , s. n. klein gebouw bij het woon- ú t - i n - o a r - r i n n e , v. doodloopen. — F ij,
:
huis, dienende voor berg- of werkplaats. men s c o e n e y e n út-in-oar-rinne!
A. 756. ; Overdr. verschillen.— Dy b e i d e b r o e r -
ú t h û s k , ú t h û z i c h , adj., uithuizig. - As r e n r i n n e n o c h a l h w e t ú t - i n - o a r .
m i n s k e n , dy n e t ú t h û z i c h b i n n e , ú t - i n - o a r - r ò p p e , -ròpje , v. uitéénscheu-
d e r ' r i s o p ú t s c i l l e , d a t j o w t a l t y d ren. In n ê s t k e ú t - i n - o a r - r o p j e.
i n b u l t e t a r i s s i n g e . ld. IV, 51. — ú t - i n - o a r - s e t t e , v. door uitrekken, druk-
A. 756. Sw. 1863, 7, 18. ken, persen onbruikbaar maken, vernielen.
I n ú t h û z i c h m a n , iemand, die gaarne I L y s , d o u s e t s t m y n j a k g l ê d út-in
uitgaat en daardoor zelden thuis is. Vgl. o a r ; i t i s d y t o l y t s , t s j u c h i t ú t !
àtflecfttich. - verdeelen, in deelen zetten, uiteenzetten.
ú t b ù s k e n s , ú t h ù z i g e n s , s. (herhaalde- M o e i k e s e t t e i t â l d p o r s l e i n út-in-
lijk of voortdurend) afwezig zijn van een uit o a r e n d o h a w w e wy d e r f i e r d e r s
huizig menseh. om r e d t .
ú t - i n - o a r r e n , ú t - i n - o a r , adv. vaneen, verklaren. — I k w i s t n e t , h o 't d e
gescheiden.— N e i ò f r i n f e n i t f e e s t , s a e k s i e t ; m a r p a k e h a t i t my út-in-
r e k k e i t s e l s k i p út-in-oar. — N e i ú s o a r-s e t.
b e r n e j i e r r e n b i n n e w y f i e r út-in- ú t - i n - o a r - s k o e r r e , v verscheuren , door
o a r r e n g i e n , r e k k e . — I t h a t i n scheuren vernielen.
s w i e r e d e i w e s t ; ik b i n s u v e r út- ú t - i n - o a r - s l a e n , v. uiteenslaan. — I t
in-oar fen it a r b e i d z j e n . h e a ú t-i n-o a r-s 1 a e n.
ú t - i n - o a r - b a r s t e , v. door barsten uiteen- verslaan. — De fijân , i t 1 e g e r ú t - i n -
gaan. oar-slaen.
Út-in-oar-falle, v. door vallen vaneen ú t - i n - o a r - s m i t e , v. door smijten van el-
gaan, breken. kander verwijderen. — De k e g e l s , i t h e a
út-in-oar-f l e a n e , v. uit elkander vliegen. ú t-i n-o a r-s m i t e .
ú t - i n - o a r - g e a n , v. vaneen, uiteengaan, ú t - i t e , (Kleistreken) v. door goede voe-
loslaten, breken. — De l y m f e n d y d o a z e I ding en rust tot herstel komen. — J y h a w -
1 i t l o s : i t d i n g g i e t h i e l e n d a l út- | we in m i n n e w i n t e r h a w n , m a n !
i n - o a r . — D a t is m i n l i n n e n ; i t g i e t D a l i k n e t a r b e i d z j e , m a r j o e a r s t
sa m a r ú t - i n - o a r . ris út-ite. — Dat m e a g e r e h y n s d e r
scheiden. — De a r b e i d e r s h o k k e n by m o a t hi'm m a r r i s h w e t y n ' e g r e i d e
de t r o c h r e e d g e a r , m a r d o 't e k s - ú t - i t e .
t e u r k a e m , g y n g e n hja út-in-oar. ú t j a e n , v. u i t g e v e n . — I k j o w ú t , i k
wassen. - - S i b e b l i u w t l a n g l y t s , j o e c h út, ik h a b ú t j o w n , ú t j a e n d e ,
mar m e i in j i e r t w a s c i l er w o l ú t t o j a e n . — J i l d ú t j a e n .
h w e t ú t - i n - o a r g e an. ter leen, ten gebruike geven. — 1 t r e a u
ú t - i n - o a r - h e l j e , v. ontwarren. — I n ú t j a e n to b r û k e n .
bosk tou út-in-oar-helje. in 't licht geven. — In b o e k , i n l t r a n -
Overdr. Do 't k e a p m a n s t o a r , w i e r t e ú t j a e n .
it mei syn s a k e n in t i e z e b o e l ; m a r leven, beweging, drukte en rumoer ver-
n o t a r i s h a t i t s p i l g n a p út-in-oar- j oorzaken. — B e r n , j i m m e m o a t t e n e t
helle. ] sa'n d r o k t e ú t j a e n , i t h û s t i l t h a s t
u t - i n - o a r - j a e n , v. oprichten, uitrekken. op. — H j a h a t d e r i n h i e l e b o e l s p i l
— Fij, h w e t r i n s t e r o u n g e a r , Dou- j oer ú t j o w n .
we, j o w d y r i s h w e t ú t - i n - o a r . Zie jam. I ú t j a m m e r j e , v. jammerende uiten. —

wumkes.nl
 TJTJ.
H j a j a m m e r t it ú t f e n p i n e . Vgl,
útgále, -skreauwe.
ú t j e f t e , s. uitgaaf, druk (van boekwer-
ken).— De f o a r s t e , de o a r d e ú t j e f t e .
Ook uitgave van geld. — W y h i e n e
f o r l i n e j i e r , m e i 't t r o u w e n f e n
ús d o c h t e r , g r e a t e ú t j e f t e n .
ú t j e i j e , v. naar buiten brengen, van
den stal naar de weide brengen (van vee.)
— Mei sok w a e r scoe gjin b o e r syn
h o u n d e r ú t j e i j e . — As i t s a o a n -
w i e r r e t , k i n n e wy i t j o n g g û d m e i
k o a r t e n ú t j e i j e . Ook: útlitte, útbringe
U t j i e t t e , v. (Dongdln.) inschenken.— I s
de t h é t r i t s e n ? K o m . j i e t den m a r
r i s út. — Dy t r e k p o t w o l m i n ut-
j i e t t e . Zie jiette, útskinke.
óverschenken. — De â l d b o e r j i e t o a r -
n a r i s de kof j e út en d r i n k t den
út it pantaje.
Ú t j o w e r , s. m. uitgever van een boek,
tijdschrift, nieuwsblad. De p r i n t e r en
ú t j o w e r fen it F r y s k e S e l s k i p .
Ú t k a k k e , triv. v. ontlasten (van den
afgang), verwijderen.
ú t k a p p e , - k a p j e , v. kappende of hou-
wende wegnemen. — I n h o u t e n g o a t e
útkappe.
ú t k a r d e , s. eg. uitverkorene. — . . . ;
m a r d e d a g e n s c i l l e om d e ú t k a r -
den y n k o a r t wirde. Halb. Matth.
XXIV, 22.
Ú t k a u j e , v. kauwende uitzuigen. —
P r i k s w i e t h o u t ú t k a u j e . Zie útkôgje.
Ú t k a u s e l , s.n., het uitgekauwde.
Ú t k e a p j e , v. alles (van een' kramer) koo-
pen. — W i b e g y n g m e i d e l e g e m a r s e
f o a r t , wy h i e n e h i m ú t k o c h t . —
Iemands deel in een onverdeelde massa koo-
pen.—Alde Gerlof-boer h i e e k p a r t
yn it l â n , m a r de o a r e n h a b b e h i m
der útkoft. Vgl. úthánnelje. Zie keapje.
ú t k e a r e , v. uitkeeren, betalen. — G o a a-
se w a e r d e r f g e n a e m , m a r h y m o a s t
tûzen gouneoandetsjerkeútkeare.
ú t k e a r i n g , s. uitkeering. Zie útkeare.
ú t k e a t s e , v. een kaats wedstrijd ten einde
brengen. — I t b i g j i n t a l t o s k i m e r j e n ,
h j a k i n n e j o u n i t s p i l n e t m e a r út-
k e a t s e . —Mei in w i k e i s ' t ú t k e a t s e n .
Ú t k e p e , v. kerven, snijden. Zie keep
s. en kepe, keepje. v.
wumkes.nl
374 ÜTK.
T J t k e r k e n , s. denkbeeldige plaats. — H y
; w e n n e t t o T J t k e r k e n , veraf. — J a n
is t o ' n T J t k e r k e n k o m m e n , heeft al-
les verspeeld , verloren. Vgl. úttsjerkje.
I ú t k e t t e r m i n t s j e , v. heftig uitschelden,
kijven en vloeken. — D a t w i i f k i n h j a r
b e r n r a e r ú t k e t t e r m i n t s j e en út-
f û t e r j e.
Ú t k i d e l j e , v. ongevoelig worden voor
kittelen, door kittelen.
Ú t k i e z e , v. uitkiezen , uitzoeken. — I k
h a b d i t e r á t k e a z e n (ook ú t k a r d . )
Zie kieze.
ú t k y k , s.uitkijk. — D a t w i i f s t i e t al-
t y d o p 'e ú t k y k , uit te kijken, of er
i soms iets nieuws is. — P i e r k o e f o a r
seizen net thús wêze, mar mem
s t i e f i i f û r e a l o p 'e ú t k y k , s a ' n
', l a n g s t h i e se.
Ook: H y i s s w a r t f e n ú t k y k , uit-
I zicht. Vgl. útsjuch.
ú t k y n j e , - k i n e , v. een kienspel, lotto-
' spel, "tot het eind uitspelen. Zie kine, kynje.
Ú t k i n n e , v. rondkomen , genoeg hebben
om in iets te voorzien. — H w a s c o e ú t -
k i n n e mei sa'n l y t s t r a k t e t n i n t !
voordeel geven. — F i i f a p e l s f o r i n
d ù b e l t s j e krije en t w a j a e n . d y h â n -
nel kin wol út, k e a p m a n .
ú t k i p j e , - k i p p e , v. uitkiezen. — D e r
w i r d e in s t i k of s e i s ú t k i p t . Fr.
Hfr. XIII, 92. — H y w i t i t b e s t e d e r
wol ú t to k i p p e n .
in 't oog vallen, de aandacht trekken.
I n h û s , d a t er g a n s i n b y t s j e út-
k i p t e, fraaier was dan andere.huizen. Fr.
Hfr. I . 230. Vgl. útpikke.
ú t k y p j e , - k y k j e , v. uitkijken, uitzien.
E a l s e - o m , d y 't k r e k t s i e t t o s û p e n -
m o a l - y n i t e n , m o a s t r i s ú t k y p j e . R.
ind T,2, 71". — De b e r n m o a s t e n o p
'e h e g e w i e r ú t k y p j e , e f d e r e k i n
w e i n o a n k a e m . Sw. 1862, 11.
Ú t k i p p e r , s. eg. uitmunter , iemand, die
zich ten opzichte van anderen onderscheidt.
De ú t k i p p e r s (in het beheksen) b i n n e
m e a s t a l f r o u l j u e . V. d. Veen. Bitsj.
Wrâld.
Van waren, welke boven andere uitmunten.
Ú t k i p p e r s (fen i e r d a p p e l s ) b i n n e
d e r t i n . Sw. 1862, 35.
ú t k j i m m e , ú t k i e m e , v. uitkammen.
 UTK
I t h i e r ú t k j i m m e. — W o l l e k a e r d -
7. j e en ú t k j i m m e .
Overdr. H j a b i g o u n e n e l t s o a r i t
h i e r ú t to k j i m m e n , elkander te heke-
len , te plukharen.
ú t k l a e y e , v. ontkleeden. — De p o p ú t-
k l a e i j e . _•-—Bern, 't is b ê d t i i d , k l a e i
j i m m e út.
Overdr. zijne bezittingen van de hand
doen. — K l a e i d y n e t ú t , f o a r d e t s t '
o p b ê d g i e s t , voor gij sterft. — H j a
h a b b e h i m d ê r o a n 't h i m d t a ú t -
k l a e i d , zijn doopeedel gelicht en zijn ware
gedaante getoond. — De s k i l d e a s k e r s
h a b b e h i m n e a k e n ú t k l a e i d , al het
zijne te gelde gemaakt en tot zich genomen.
ú t k l a u w e , v. klauwende te voorschijn
halen, wegnemen.— I k h i e d e s p i n a e z j e
s a g a u n e t s i e d d e , ef d e m o s k e n
h i e n e se d e r w e r ú t k l a u d .
ú t k l e a r j e , v. (schippersterm) 't uitschieten
van den wind. — De w y n k l e a r r e t ú t ,
N i i s w i e r e r s ú d ; n o u is e r a l súd-
west.
Ú t k l e j j e , v. zijn leed door klagen uiten.
T r o c h in d e i f o r s wij i k m y n l e e d ,
m a r as i k by m e m k o m , m o a t i k my
r i s ú t k l e j j e . Vgl. útkrite en útprate.
* ú t k l i n k e , v., zich duidelijk laten hooren.
M a r do G o d s t o n g r e l û d y n 't b r i e ||
U t k l o n k , do r a e n d e d e i e r d e a s
s n i e . G. J. I , 157.
ú t k l i n s g j e , v. reinigen, met water uit-
spoelen. Fr. Hfr. X I , 23.
ú t k l i r k j e , - k l o a r k j e , v. asch en vuil
uit een pijpekop halen. — De p i i p út-
k l o a r k j e.
langzaam uithollen. Prov. De o a n h â l -
d e n d e d r i p k l o a r k e t wol in s t i e n
út. Lex. 745.
Overdr. vragende uithooren, uitvorschen.
In b e r n ú t k l o a r k j e . A. 238. A. B.
Doarpke, 114.
Domenijs s w e a g e r woe G o a s s e j e i -
ne r i s o e r i e n e n o a r ú t k l o a r k j e .
R. ind T.", 334&. — De o n b a r m h e r t i g e
r i k e n , dy de l y t s e n as b l o e d s û g e r s
ú t k l o a r k j e . Ibid. 158". Vgl. pin†iskje.
ú t k l o a r k j e , v. Zie útklirkje.
u t k l o p j e , v. uitkloppen , kloppende reini-
gen. — De p i i p u t k l o p j e . — I n t a p y t
utklopje.
wumkes.nl
375 UTK
1
Overdr. l m m e n de j a s e f i t b a e i -
t s j e u t k l o p j e , hem klop geven.
Ú t k n e u k e l j e , v. uitventen van vleesch
i (met been) van klein vee en van vee uit nood
geslacht. — I n s k i e p ú t k n e u k e l j e . Zie
kneukelhonwer. Vgl. útslachtïje.
ú t k n i p e , v. uitknijpen, vocht door knij-
pen verwijderen. — In s p o n s , i n s w o l m ,
in s i t r o e n ú t k n i p e .
Ú t k n i p e , v. stinetjes vertrekken, weg-
sluipen, ontsnappen. — N o u s t ì e t i c h t e
b y B a l l u m i n f o r l i t t e n h û s , d ê r 't
de b a e s , m e i de n o a r d e r s i n n e , f e n
\ ú t k n y p t w i e r . R. ind T.ä, 335".
, fig. overlijden. Hy is d e r ú t k n y p t ,
overleden. Vgl útftjlje, -mierkje, -miterje,
-pike, -pjukke, -ritse, -rukke , -snije.
Ú t k n i p p e , v. uitknippen. — In s t i k f en
in k r a n t e útknippe. — Jetske
k o e sa m o a i b l o m m e n e n a l l e r h a n -
de o a r e d i n g e n ú t k n i p p e , met de
schaar uit papier knippen.
ú t k n i p s e l , s. n. het uitgeknipte.— Y n
m e m me t s j e r k e b o e k l i z z e ú t k n i p -
s e l s , d y 't b e p p e y e t m a k k e h a t .
ú t k o a r j e , v. b r a k e n . - - I t f a m k e h j a r
m a g e i s o e r s t j û r ; h j a k o a r r e t al-
' l e s ú t . — N i i s h a t h j a h w e t b r ij
h a w n , m a r d a t m a a s t hja w e r út-
koarje.
ú t k o a i t s j e , - k o k j e , v. uitkoken , door
koken zuiveren. K o a i t s d y f e t t e d o e k
earst út, foardetst' h i m w a s k e s t ,
( T r y n ! Ook: ú t s i e d e .
Ú t k ô g j e , v. uitkauwen. I n ú t k ô g e
(ook ú t k o a i d ) p r û m k e . Zie âtkauje.
I Ú t k ô k j e , v. Zie útkoaitsje.
i ú t k o m m e , v. uitkomen. De a e ij en.
I b i n n e o a n 't ú t k o m m e n t a .
I — aan den dag komen. — De s k e l m -
| s t i k k e n k o m m e m e i de t i i d w o l ú t .
— Det it fen my ú t k o m m e s c o e ,
d a t s c o e my o e r h e a r r i c h m o e ij e. A^
Ysbr. 1861, 4.
; in 't licht komen (van boeken). — De Ie
jiergong fen , F o r h û s en h i e m " i s y n
1888 ú t k o m m e n .
overeenstemmen. — Dy r e k k e n k i n n e t
útkomme. — It moat k r e k t útkom-
m e , de rekening en het geld.
bekennen, of openhartig zijn. — D o u
m o a s t d e r m a r r o u n for ú t k o m m e ,
 UTK. 376 ÜTL.

ronduit de waarheid zeggen. — H y i s w o 1 h e a is f e n 't j i e r ú t k r i t o n d e d j û r .

h w e t f r i j s i n n i c h , m a r d o a r d e r n e t A. 545.
rj u c h t f or ú t k o m m e , hij is terughoudend. ú t k r o s s e , v. vertrekken , zich verwijde-
eindigen.— D a t s c i l w o l r a e r ú t k o t n - ren, vluchten. As w y ús f e i n t m e i s y n
m e mei dy b e r n . b l a u k e p l e a g g e n , k r o s t e er d a l i k
nakomen. — D a t is k r e k t sa ú t k o n i - út. — L o l k e k o e 't h j i r n e t f i n e , n o u
m e n , a s i k it a l f o a r s e i n h i e . Zie i s e r „ ' • k r o s t n e i A m e r i k a . W.l. ld.
komme. XV. Ook ôfkrosse.
Ú t k o m s t e , s. uitkomst. De n e e d w i e r ú t l a e i t s j e , - l a i t s j a , v. lachen tot de
o a n d e m a n en wy s e a g e n g j i n út- aandrang voorbij is. — B y j i ff r o u h â 1 d e
k o m s t e . — I k ' s c i l r i s s j ê n , ef i k n i n i k m y j n , m a r d o 'k b y m e m w i e r ,
ú t k o m s t e fyn. ld. I l , 88. — J o w út- k o e 'k my r i s ú t l a e i t s j e .
komste, Hear! lachende bespotten. — I k , m e i m y n bef-
bedrijf (in een tooneelstuk). — Yn de k e f o a r , w a e r d f e n a l l e f a m t n e n
í j i r d e ú t k o m s t e m o a t i k o p k o m me. ú 11 a k e. Zie laü sje.
Ú t k o n f o a i j e (bastaardw.) v. uitgeleide ú t l a e t , s. n. afscheid, uitgeleide. Ut-
doen. D e r w i r d t L u t s ú t k o n f o a i d : 1 a e t d w a e n , afscheid geven. — F a r-
h e i t en m e m b e i d e m e i n e i d e ; w o l ! f a r w o l ! a s h e i t ' l â n s ljeave
trein. sinne || Dy ú t l a e t d o c h t n e i 't
ú t k r a e i j e , v. kraaiende uiten. D e l y t - f r j e m d e l â n . ld. VII, 170.
se b o a i k r a e i t i t ú t f e n n o c h t . ú t l a n g j e , v. spaarzaam gebruiken. I k
Ú t k r a s s e , v. uitkrassen, onleesbaar ma- m o a t m y n h e a h w e t ú t l a n g j e , o a r s
ken, doorhalen. I n n a m m e ú t k r a s s e . k o m i k d e w i n t e r d e r n e t m e i l a n s .
Ook: úlskrasse. Vgl. krasse. — I k h a s a u n a p e l s en d e r b i n n e
ú t k r a u w e , v. kreunende uitpersen. Dy t s j i e n b e r n , d y ' t e r g r a e c h h w e t f e n
k o u k r a u t i t l ê c b e n d e h i e l e b o e l h a w o l l e ; n o u snij i k d e g r e a t s t e
ú t , perst de baarmoeder uit. B. 119. Vgl. a p e l s t r o c h , s a k i n 'k m y n f o a r r i e
krautve. hwet útlangje.
ú t k r e a m j e , - k r e a m m e r j e , snuisterijen ú t l â n , s. n. buitenland. De s i g a r e n
in eene kraam te koop stellen, uitkramen. b i n n e y n 't ú t l â n d j û r .
Hy f o r w o n d e r e him b j u s t e r oer al ú t l â n n e r , ú t l a n d e r , s. eg. buitenlan-
i t f r j e m d e , d a t d e p o e p t i t k r e a m m e . der, vreemdeling. Zie: útman.
Sw. 1860, 41. Ú t l â n s k , adj. buitenlandsch, uitheemsch,
Overdr; mededeelen, aan het licht bren- Us e n ús â l d f a e r s t a e l , f o r h ú n d ,
gen. A s S i p S w i i n k e b a s t b o p p e s y n f o r s t a e t :| T r o c h ú t l â n s w e a n w i t .
b i e r i s , k i n e r i t s o m s m â l o p s i z z e , G. J. I , 231. U t l â n s k g û d (fabrikaat.) —
en d e n k r e a m m e t er f a e k r a r e wir- ú t l â n s k s k e e l , buitenlandsche twist,
d e n ú t . — J e l s c i l o p 'e b i s i t e d e — f r j e m d e , ú t l â n s k e tongslaeh,
b o e l w o l ú t k r e a m j e , h j a k i n n e t Forj. 1904, 188».
s wij e. ú t l a s t e r j e , v. laster spreken en verbrei-
ú t k r j j e , v. uitkrijgen , uittrekken , zich den.— S e p k j e s k r o a r h a t ú t l a s t e r e ,
ontdoen van. — H e i t k o e s y n l e a r z e n s d e t O e b e l e t w a f a m m e n t a g e l y k
hast net wer útkrjje. oanhâldt.
uitvorsehen, te weten komen — H a s t J a n ú t l e a r d , p . p . ten einde raad zijn. H w e t
o e r 't g e f a l û n d e r s t i e n ? I a , m a r m o a t ik mei sa'n ûnclogenske j o n g e
ik koe der gjin w i r d utkrije. o a n g e a n ? Ik bin der mei útleard.
eindigen, ten einde brengen. — I n b o e k , ú t l e c h , s. uitleg, uitlegging, opheldering.
i n s p i l u t k r i j e . Zie krije. I m m e n ú t l e c h j a e n. Ook: ú 11 i z.
ú t k r i t e , ï. uitbijten, schreiende zijn ú t l e e c l i , s. n. deel van een gebouw,
leed uiten.— T h ú s k o e i k m y s i m s ' r i s waarvan de muren en het afhellend dak
útkrite. lager zijn dan die van het hoofdgebouw, en
ú t k r i t e n d e , adj. v. schreeuwend. — 11 gewoonlijk zonder zoldering. — U g h û s

wumkes.nl
 UTL.
i s m e i in ú t l e e c h . Ook: ú t l e g e r i n g ,
ô f l e g e r i n g . Zie: afdak.
ú t l e i k j e , v. uitbaggeren. —TJs f o l k h u t
de m o u n l e - i e ( r ) ú t l e i k e . Vgl. útflagje.
ú t l e k k e , v. lekkende wegvloeien. D a t
f e t h a t n e i de k û p e v w e s t , d e r s c i l
nou n e a t ú t l e k k e .
Overdr. langzamerhand ruchtbaar en be-
kend worden. De b i z e n w i e r e n t i g e
s t i k u m , m a r e i n l i k s is d e r d o c h s
h w e t fen de s a e k ú t l e k t .
ú t l e v e r i n g , s. overlevering. N e i d e
ú t l e v e r i n g o a n de s i p i e r w a e r d i t
ús e a n g t o m o e d e .
uitlevering. Ú t l e v e r i n g f e n ú t l â n s
k e m i s d e d i g e r s . Zie útleverje.
ú t l e v e r j e , - l i e u w e r j e , v. uitleveren.
O a n d e r j u c h t e r ú t l i e u w e r j e . Halb.
Matth. V , 25.
tegen elkander uitleveren (van soldaten, in
den krijg gevangen genomen.) — W y ka-
m e n n e t e a r d e r fr ij, f o a r 't w y t s j i n
g û d s fen ús f o l k ú t l e v e r e w a e r d e n .
Zie útlerering.
boven verwachting opleveren. — I k t o c h t ,
d e t e r 100 t o n n e i e r d a p p e l s o a n d y
h e a p s i e t e n , m a r hy l e v e r t út, der
s i t t e w o l 120.
Ú t l ê z e , v. uit-, doorlezen. — I k h a w
d a t b o e k ú t l é z e n , doorgelezen. Zie léze.
ú t l ê z e n , p.p. als adj. uitgel ezen, uitge-
zocht. G. ,1. I , 105, 178.
Ú t l i b b e , pp. als adj. afgeleefd, door lij-
den verzwakt. — H e a l ú t l i b b e g u d z e n .
R. ind T.2, 131". — I n â l d ú t l i b b e h i m -
pen mantsje.
ú t l i e d e , v. door klokgelui het einde (der
kermis) aankondigen. — A l e a r w a e r d d e
r n e r k e y n d e s t ê d d e n y n - en ú t l e t .
Overdr. I t s p i l is ú t l e t : w y g e a n e
n e i h û s . — D û b i s t g a u ú t l e t , gij hebt
spoedig uwe kracht verspeeld. Zie Mede.
Ú t l i e n e , v. uitleenen, in bruikleen ge-
ven. B o e k e n - , j i l d ú t l i e n e . — I k k i n
myn r i d s k i p n e t ú t l i e n e , den scoe
ik my s e l s o n t r i i v j e .
Útlit, p.p. door lijden verzwakt, uitgeput.
Dy m a n is a l h i e l ú t l i t .
Útlit, s. uitlaatplaats van water uit pol-
ders. Zoo ook ynlìt.
Ú t l i t t e , v. uitlaten naar buiten. — I n
f r j e o n de d o a r - , d e s k i e p i t h o k
wumkes.nl
377 UTL.
[ ú t l i t t e . — De k ij ú t l i t t e . Zie útjeije.
I Ook zich uitlaten over iemand in gunsti-
gen of'ongunstigen zin. —As i k n i n g o e d
j b i t r o u op j o h i e , ik h i e my sa f i e r
net útlitten A. Ysbr. (1861) 4.
Ú t l i t t e n , adj. uitgelaten. ' k W i r d p û r
ú t l i t t e n t r o c h f o r t r i e t , G. J. I , 32.
S U t l i t ' n e f l i n k e n , Aid. 79. — M y n
Kinstfaem l i k e t k l e a r ú t l i t t e n yn
'e w i l l e . Aid. 89. —• P i b e - o m b i f y n t ,
d e t i t j i l d y e t y n 'e k i s t e i s , e n
fen ú t l i t t e n e b l y d s k i p s t j e r t e r
op s t e a n d e f o e t . A. Ysbr. (1861) 92.
Do d e w i n t e r k a e m y n ' t l â n ìi , Do
w i e r d a t h û s o e r s t j ú r , || De b e r n
dy w i e m e a s d e b r â n : || Ú t l i t t e n
w i e r ' n s e , p û r . R. ind T.2, 196°.
Útliz, ú t l i z z i n g ( e ) , s. uitleg, verklaring,
opheldering. U t l i z d w a e n , uitleg geven.
— D a t ís de b e s t e ú t l i z , ú t l i z z i n g e
j o p m y n t e k s t . R.indT. 2 , 320*. Zie útlech.
ú t l i z z e , v. uitleggen, verwijden of langer
I maken (van een kleedingstuk door de naden
í of zoomen smaller te maken.) I n s t è d
ú t l i z z e , vergrooten.
verleggen (van een leiding (pijp b.v.) als
de regenwaterbak van het regenwater dreigt
over te loopen). As i t w e t t e r f e t f o l i s ,
l í z z e w y d e d e l g o a t e út. Zá| lizze.
ú t l i z z e , v. uitleggen, verklaren, toelich-
ten, ophelderen.— In t e k s t , d e w e t ú t -
li zze.
zich ergens op toeleggen. — I k h a b d e r
my o p ú t l e i n om to s k r i u w e n , s a as
i k s p r e k . v. BI. Bik. Voorrede 1 en 2. —
I k w o e , d e t ik b e t t e r r e k k e n j e k o e ,
d ê r s c i l 'k my ris op ú t l i z z e . — S a p e
kin gjin F r y s k léze, seit er; m a r
h y w o l d e r h i m ek n e t op ú t l i z z e .
ú t l j e a p p e , -Ijeapje, (spr. útljeppe) v.
volvoeren, tot een goed einde brengen. Hy
k i n s y n p o l s ú t l j e a p p e , de door hem
ondernomen zaak uitvoeren, tot een goed
einde brengen. A. 583. — Prov. S e t de
p o l s n e t t o f i e r , d o u m o a s t h i m út-
l j e a p p e k i n n e . R. ind T.2, 75'.
ú t l j o c h t e r , s.cg. iemand , die uitblinkt. —
As s k o a l l e j o n g e h i e L o l k e g j i n út-
i Ijochter west. R. Posth. As jimme,
ì 8 6 , 145, Zie útblinker.
| Ú t l j o c h t s j e , v. uitblinken, boven ande-
j ren. Zie útljochter.
 ÜTL.
ú t l j o c h t s j e , v. (iemand) uitlaten met een
licht.— Op d e s t o e p e i s i t t s j u s t e r ;
l j o c h t s j e R i e n t s e f k e s m e i de l a m -
pe út.
ú t l o t s j e , v. uitloten. — I k b i n m e i
m y n e i g e n j i l d (mijn inzet) ú t l o t t e .
Overdr. uitvallen, afloopen. — D a t b o a s k
l o t t e t r a e r ú t , loopt slecht af.
* Ú t l o t t e r j e , v. zuiveren, louteren, wan-
nen. — De k e r l e n m o a t t e d e r ú t î o t -
t e r e w i r d e . B. 205.
Ú t l o v e , v. uitloven. — I n p r i i s ú t l o v e .
— S j o u k e is P r e e d s y n b r i e v e t a s
bjuster r e k k e ; hy l o o f t fiif en
tweintich goune ú t o a n defynder.
ÚtlUChtsje, v. uitluchten. — D e f i n -
sters omheech, d e n k i n d e k e a m e r
' r i s ú t l u c h t sj e.
ú t l û l c , s. n. klein smal laadje in een
meubelstuk. — I n ú t l û k f e n 'e k a s t . Fr.
Hsfr. III, 275.
ú t l û k e , v. uittrekken. — l m m e n i n
k i e s ú t l û k e . — I n l a e d f e n 'e k a s t
útlûke.
ú t l ú z j e , v. iemand blutsch maken. Zie
útpingelje, -pûlje, -rutelje.
ú t m a n , s. vreemdeling, buitenlander.
I s y e t t ' d e F r i e s d y F r i e s , d y út-
m a n s f r e z e w i e r ? ld. VII, 33.
D e n s c i l o p ' t l ê s t e k w o l d a t ú t-
m a n s p r a e t b i d a r j e . ld. VII, 37. Zie
útlânner.
ú t m a n t e l j e , v. den mantel uitvegen. Zie
útheuvelje.
ú t m e a l e , - m e a l l e (spr. ook wel m j el-
Ie), v. door malen water lossen. — I n p o e l ,
d e k r i t e út m e a l l e .
ú t m è d d e , pp. afgemat, afgesloofd. H.
in G. J. 183. Zie ôfmêd.
ú t m e i t s j e , v. ten einde brengen. — J i m-
tne m o a t t e i t s p i l m a r g a u ú t m e i t -
s j e , wy m o a t t e f o a r t .
afbreken. — F e i k j e h a t i t (de verloving)
ú t m a k k e t w i s k e n h j a r en R i e m e r .
beoordeelen, beslissen. — G e r b e n e n
Oarkbinne itnetiens, marhwa't
g e l y k h a t , d o a r ik n e t ú t m e i t s j e .
vormen, uitmaken, bedragen, waard zijn.
I n f o a r s i t t e r en i n s k r i u w e r m e i t -
sj e i t b i s t j û r f e n i t s e l s k i p ú t . —
By d e b r â n h a t P i t e r i n m a n ú t -
m a k k e , gehandeld als een m a n . — F j í r -
wumkes.nl
378 ÜTi¥.
tsjin s t u r e n en in s k e l l i n g , d a t
m a k k e t k r e k t i n g o u n e (út).
beteeken en, beduiden. — T w e i n t i c h
g o u n e m i n d e r o p sa'n s l o m p e j il d,
d a t m a k k e t n e a t út. — B i s t w i e t
r e i n d ? N o u , d a t m a k k e t n e t út.
uitschelden. — I m m e n t i g e ú t m e i t s j e .
— Hy h a t my for in s k u r k ú t m a k k e .
B. 409. Zie meitxje.
Ú t m e l k e , v. uitmelken.— De k o u i t
j a e r ú t m e l k e , de uier van de koe uit-
melken. — O n b i d r e a u n e melkers,
d y ' t de kij n e t g o e d útmelke,
p a s s é de b o e r net.
ú t m e r g e l j e , v. uitmergelen. It lân
ú t m e r g e l j e , het land, door herhaalde
bebouwing, zonder bemesting, uitputten.
Zie útboerkje, útbouwe, útsloere.
ú t m i e l j e , (spr. útmjilje), v. afschilderen,
afmalen, Hett. Idìot., 526.
ú t m i e r k j e (spr. útmjirkje) Barradl.. v.
wegloopen. Hy m i e r k e út. Zie -fylje,
-krosse, -miterje, -naeije, -pykje, -pjukke, -snije.
Ú t m i e t t e (spr. mjitte) v. door meten ver-
deelen, een bepaald deel van 't geheel af-
meten. — M o e ik e en i k h a w w e d i z z e
r ô l l e l i n n e n k o c h t , e l t s for de hei-
t e . Mi e t d o u i t r i s f o r ús ú t , . I e l !
in 't klein bij de maat verkoopen, met
het gevolg, van op de geheele hoeveelheid
iets in te boeten. — I k k i n n e t ú t m i e t -
t e , s e i J e l l e , en h y k o e f e n in m u d -
d e g r o a t m a r 95 k o p f o r k e a p j e . Pig.
H i r d ú t m i e t t e . zich snel verwijderen. —
Do 't d e b o e r d e r o a n k a e m , m e a t e n
\ d e j o n g e s h i r d út. 't Zinspeelt op 't me-
. ten van grond per schrede. Vgl. ynmiette,
opmiette, ondermiette.
j Gewagen van, verkondigen.— G o d f e n
' t l i b b e n , o c h , h w e n n e a r ]| S c i l i k
y n J o u o a n s k y n s i t t e , ]) Yn J o u h û s
í J o u l o f ú t m i e t t e ? Forj. 1903, 112. —
F r y s l a n ! 'k s c i l d y n e a r e e n r o m
ú t m i e t t e . Fr. Lieteb. 1899, bl. 32. —
I n l y t s f o r s i n w i r d t f a e k b r e e d út-
m e t t e n . Vgl. útweage.
I ú t m i n t e r , s. eg. uitmunter. Pr. Hfr. X, 278.
Ú t m i n t s j e , v. uitmunten. Ook : útmuntsje.
ú t m i t e r j e , v. (ergens' uitwerpen — I m -
m e n de d o a r ú t m i t e r j e .
Ook wel: wegloopen, het hazenpad kiezen.
I A. 186. - - Do 't b a e s o p 'e s t o e p e
 ÜTM. 379 ÜTP.

k a e m , m i t e r e n d e b i z e n ú t . — Vgl. S t a l e n u t p a k k e . — I n p r e s i n t s j e
útkrosse. -nierkje, -naeije, -piikje, -pike, -pjuk- u t p a k k e .
ke, -ritse, -rukke. Overdr. harde waarheden zeggen. — H y
ú t m j u k s j e , v. mest uithalen. — De p o t - p a k t h i r d ú t .
s t a l l e n ú t m j u k s j e. Ook wel als oordeel over den uitslag van
ú t m o a d r i c h , adj. achter de mode. — belangrijke waargenomen zaken. — I n h a n -
U s b e p p e h a t s o k k e ú t m o a d r i g e k e r o t fen t r i j e t o n t s j e s , d a t p a k t
k l e a n o a n . — H y d o c h t y n a l l e s t o m â l , w e a l i e h s k e m â l ú t . R. ind T. a ,
ú t m o a d r i c h . Vgl. âldmoaärich. 109" en ''. - D a t p a k t b e s t (min) ú t ,
ú t m o a r d z j e , v. uitmoorden.— De f i j a n dat loopt goed (slecht) af.
m o a r d d e de s t ê d ú t . ú t p a r s j e , - p e r s j e , v. uitpersen. — De
ú t m o a r t s j e , v. uitschreeuwen. I t as t s j i i s b r o k k e n ú t p a r s j e . — D r u v e n ,
k a n n i b a l e n ú t m o a r t s j e : „ B l o e d ef beij en ú t p a r s j e . — H j a b i k l a g e h j a r
b r e a , i e r k l o a r k e r s !" (bloedzuigers)! R. ù n k , o e r h j a r l i c h t l e a u w i c h h e i d ,
ind T.9, 313'. sa r i m p e n t r o c h d e l j e a f d e f e n i n
Ú t m u n s t e r j e , v. uitmonsteren, Sw. 1858, f r j e m d e l i n g , d y s e s a l y t s k o e , yn-
57. D a t h y n s d e r m u n s t e r t d e r h w e t n o m m e n t o w e z e n , en h i m e l e n
út. Vgl. munsterje. i e r d e p e r s e n e h j a r k i e r t n i n g e yn
ú t n a e i j e , v. snel loopen. H w e t n a e i t g r a e i j e n en t r i e n s u e h t s j e n ú t (per-
dy g u d s d e r ú t ! sten haar kermen in schreiend tranenstor-
wegloopen, vluchten. —Do't h e i t k a e m , ten uit). G. J. I I , 75.
n a e i d e n d e h o f k e r s út.— I t l i k e w o l ú t p e a l j e , (spr. útpjelje) v. uitbreiden,
as D i t n t e r b o m b a r d e a r r e w i e r , s a de grenzen uitzetten, uitbakenen.
w i e m e j o d e r ú t n a e i d , E o l u s ! R. ú t p i i p j e , v. uitpiepen , van jonge vogels.
ind T.3. 165». In het gezegde: H y i s ú t p i p e , uitge-
Overdr. snel in prijs stijgen.-- D e i e r d - piept, niet piepjong meer, hij weet waar
a p p e l s n a e i j e d e r h i r d ú t . — S o n t Abraham de mosterd haalt.
dy t i i d b i n n e d e l a w a b b e l s (aardap- ú t p y k j e , - p i k e , v. zich wegpakken.
p e l e n ) d e r f r j e m d ú t n a e i d ; R. ind T.2, Forj. 1890, 73. Vgl. útfylje, -krosse, -mierkje,
313". Vgl. útfylje, -krosse, -miterje, -pike, -miterje, -naeije, -pjukke, -ritse, -snije.
-pjukke, -ritse, -rukke, -snije. ú t p i k k e , v. uitkiezen. — Ge a r t s e a c h
Ú t n i m m e , v. uitnemen. De m o a i s t e d e t e a m L i n n e n sa g a u n e t , e f h y
a p e l m o c h t i k d e r ú t n i m m e , m a r p i k t e (koos) d e r d a l i k de f i i f b e s t e n
Gjalt h a t der mear ú t n o m m e n . út. — Ik siz E ö l u s , d e t J y de pro-
drinkende ledigen. — J y m o a t t e j o u p e n i n t e n d e r n e t ú t p i k k e k i n n e .
slokje ris ú t n i m m e , f'eint, den R. ind T.\ 158'. Vgl. útkippe.
krije ìl y e ^ i e n . ú t p y l k j e , v. in der haast vertrekken,
reinigen (met een doek of zeemleeren lap). wegvluchten. — H y f o r h e l l e h o s k e l m -
De k a s t ú t n i m m e . A. 198. Vgl. óf- a c h t i c h d y b e i d e snoeshoannen
nimme. ú t p y l k e w i e r e n . ld. VIII, 148.
ú t n i m m e n ( d ) , adj. uitnemend, voortreffe- Ú t p i n f i s k j e , v. uitvorschen, vragende
lijk. Ho g l â n s g e t j o u ú t n i m m e n e uithooren. Fr. Hfr X I , 99. Vgl. útklirkje.
p r e a l l e en e a r . G. J. I, 209. ú t p i n g e l j e , - p y n g e l j e , v. iemand lang-
u t n i m m e n d h e i d , s. uitnemendheid, voor- j zamerhand alles aftroggelen, afwinnen. Vgl.
treffelijkheid. G. J. I, 39. útlûzje, útpongelje, útpâìje, útrutelje.
útnoadgje, útnoadzje, útnoegje.v. ! ú t p i t e r j e , v. door koken doen verloren
uitnoodigen. gaan. De k r e f t fen i t f l ê s k t r o c h
ú t n o a d i g i n g , ú t n o e g i n g ( e ) , s. uitnoodi- s i e d e n en b r i e d e n ú t p i t e r j e . R. ind
ging- T.a, 317».
ú t o e f e n j e , v. uitoefenen. I n f a k út- De 1 a w a b b e l (aardappel) ú t p i t e r j e .
1
oefenje. ú t p i u w e , ú t p j u w e , v. uitslijpen, spot-
U t p a k k e , v. uitpakken, uit het pak doen. ! tende met den vinger nawijzen. — D e j o n -

wumkes.nl
 TTTP.
g e s p j u w d e n m y e f t e r n e i . R. ind T.2,
46*. — B r e k m a r o m i n g r e a t f o r s t â n
l j e a v e r n e t d y n h o l l e ; || P i u w t i n
l e a r d e d y r i s ú t , d a t 's a l l i k e f o l i e ,
ld. IV, 94. Vgl. átslypje,
ú t p j u k j e , -pjulrite, v. wegloopen , vluch-
ten. H j a b i n n e ú t p j u k t n e i A m e -
r i k a . Fr. Hfr. I X , 39.
Vgl. útkrosse, -mierìcje, -miterje, -naeije,
-pykje, -pylkje, -snije.
ú t p l a n t s j e , v. planten in den grond
zetten. D e k o a l ú t p l a n t s j e .
Ú t p l a t s j e , v. pletten, platmaken. D e r -
by h i e er ú t s n i e n e s k o e n o a n m e i
ú t p l a t t e s i l v e r e n g a s p e n d e r op.
R. ind T.2, 81 6 .
ú t p l o n â e r j e , - p l u n d e r j e , v. uitplunde-
ren. De G e u z e n p l u n d e r e n d e k l e a s -
t e r s ú t . Zie plonderje.
ú t p l ú s t e r j e , v. (een weefsel) uitpluizen.
I n g r e a t e , f i n e , r o u n e h o e d m e i in
ú t p l ú s t e r e r â n n e . R. ind T.a, 265".
Útpluzer, s. pijpuithaler. De ú t p l u z e r
l e i t y n i t t a b a k s f e t s j e.
ú t p l ú ^ j e , v. van asch en ander vuil rei-
nigen. I n t a b a k s p i i p ú t p l ú z j e.
verward garen uitpluizen. — Dat
j e r n s i t y n 'e t i e s ; p l ú z j e i t e f f e n
út.
Overdr. nauwkeurig onderscheiden, haar-
fijn onderzoeken. — D e a b b e k a e t p l u z e
d e s a e k sa f y n ú t , d e t d e r n e a t for-
h o a l e n b l e a u . — J y p l ú z j e 't a l m o a i
f y n t s j e s ú t , gij redeneert al zeer nauw-
keurig, gestreng. W. D. W.-j.-nocht, II, 249.
Vgl. útpreugelje.
ú t p o n g e l j e , v. aftroggelen door vleierij.
Dit h e a p s k e p o n g e l e hjar swiet-
keswei út, nou mei b i s y t s j e n , den
m e i l o t s j e n e n j i l d l i e n e n . R. ind T.a,
73 a . Ook: útpingelje, -pyngelje.
ú t p r a t e , v. uitpraten. Dy m a n r e k -
k e t n o a i t n e t ú t p r a e t , heeft steeds
stof tot praten.
pratende mededeelen, wat men op het
hart heeft.— J i f k e w o e t s j i n f r j e m d e n
n e t k l e i j e , m a r w i e r hja by h j a r
â l d e n , d e n m o a s t h j a h j a r r i s út-
p r a t e . — Dou m o a s t my ú t p r a t e
l i t t e ; mij niet in de rede vallen, zwijgen
tot zoolang ik heb uitgesproken. Vgl. út-
kleije en útkrite.
wumkes.nl
380 UTR.
ú t p r e u g e l j e , v. uitpluizen (van de ta-
bakspijp.) A, 522. Vgl. útplúzje.
ú t p r i i z j e , - p r i i z g j e , v. te koop aan-
bieden, aanprjjzen. J a , d o u k i n s t d e
w a e r s k o a n ú t p r i i z j e . A. Ysbr. 1861, 9.
ú t p r o t t e , v. puilende, uitpuilende te voor-
schijn komen. I t b i s l e e k k o m t t a d e
pôt ú t p r o t t e n . — It h i e r prot hjar
ta d e m ù t s e ú t .
ú t p r o t t e l j e , v door pruttelen en mor-
ren al zijne ergernis te kennen geven.
ú t p r u l e , - p r ú l j e , v. (zoolang) prnilen,
totdat de ontevredenheid voorbij is. Do 't
G e a r t ú t p r u l e w i e r , foege er him
w e r b y 't s e l s k i p .
ú t p r ú s t e , v. herhaaldelijk niezen, tot de
aandrang er toe voorbij is. Y e n r i s út-
prúste.
in een schaterlach uitbarsten, uitproesten.
De f a m m e n s c o e n e wol ú t p r ú s t
h a b b e fen l a i t s j e n .
ú t p û l j e , - p u i k j e (spr. útpuolkje) v. peu-
len met de hand van haren inhoud ontdoen.
Beane(n) útpûlje.
Overdr. uitbetalen. De b o e r s y n d o c h -
t e r t r o u t , nou m o a t er j i l d ú t pûlje,
A. 489.
vleiende, bedelende aftroggelen. I m m e n
ú t p û l j e . R. ind T.2, 301. Zie útpongelje.
Ú t p û s t e , v. uitblazen. F ij, í k h y m j e
as i n w y n h o u n : l i t my e f k e s út-
p û s t e . Vgl. útbKeze, útrêste.
ú t r a c h e , v. uitschelden. E n d e m a n
d e n y e t for in p o e p ú t to r a c h e n is
t o b o t , R. ind T. 3 ,12*.—Ut r a e h t w i r d t
m e , as w i e r m e n 't m i n s t e s k a e i .
ld. V I , 13. Zie útsJcelle.
ú t r a c h e l j e , v. slijmen opgeven, uit-
spuwen.
ú t r a f f e l j e , v. uitrafelen, in rafels halen.
I t t o u r a f f e l t út. Lex. 994.
Iron. D a t w i i f b a b b e l t , m e n s c o e n e
s i z z e , de m û l e m o a t h j a r útraffelje.
Overdr. langzamerhand verkoelen , te niet
gaan. — H j a r f r j e o n s k i p r a f f e l e n j u n -
k e l y t s e n ú t . Sw. 1877, 73. Vgl. út†ladderje.
ú t r a m a e i j e , ú t r a m e i j e , v. met geweld
iemand verwijderen, uitdrijven. W y h i e -
ne in f r j e m d e j o n g e d e b û r r e n ú t -
r a m a e i d.
ú t r a m m e l i n g , s. berisping. I n b a es
tìtrammeling. Zie útskoerring.
 UTB. 381 ÜTR.

ú t r a z e , v. zich door razen uiten. J e 1 d i c h b i n n e ' ? — As wy n e t f o a r i e n e n

w i e r p û r ; h j a n i e s d e i t út. — Do 't m e i d a t w i r k b i g j i n n e k i n n e , d e n
d o k t e r i t m ê s k r i g e , r a e s d e de k i n 'k wol ú t r e k k e n j e , det wy
j o n g e i t ú t (van angst). — I t f a m k e , h j o e d n e t d i e n k r i j e .
d a t f e n p i n e i t ú t r a e s t . Sw. 1896, 72. ú t r ê s t e , v. rusten , zich verpoozen. A s
uitrazen, ten einde razen. — M e m s e t t e I i k d a t d i e n h a w , m o a t i k e a r s t
D o u w e-m a n y n 'e k a s t ; d ê r m o c h t I h w e t ú t r ê s t e . Vgl. útpûste.
e r h i m ú t r a z e . — De s t o a r m i s w e r I "útridderje, v. verkoopen (voor schulden).
ú t r a e s d. ' Dy b o e l s c i l ú t r i d d e r e (gerechtelijk
ú t r e a g j e , v. uitragen, met de ragebol i verkocht) w i r d e ; d e skildeaskers
stof en spinrag wegnemen. In k e a m e r , ! w o l l e h j a r j i l d h a w we. B. 170.
in k a s t ú t r e a g j e . ': ú t r i d e , v. van de beginstreep afrijden,
Overdr. uitdrijven, wegjagen. H w e r o m ; de hardrijders- of harddraversbaan ten ein-
k o e n e wy d e r h i m (den boozen geest) ; de rijden. I e n fen de k a r m a s t e r s
n e t ú t r e a g j e ? Halb. Matth. XVII, 19. I l i t d e p a r t u r e n ú t r i d e . — H j a w i e r
ú t r ê d d i n g ( e ) , s. uitredding. Do 't i t I sa o a n ' e e i n , d e t h j a k o e cl e b a e n
lij en o p i t h e e o h s t w i e r , k a e m d e r I n e t m e a r ú t r i d e .
útrêdding. ú t r i d e , v. slecht onderhouden, verwaar-
ú t r e e d , s. uitweg. U s S w e t t e l â n - loozen, onbruikbaar m a k e n , verzwakken,
n e n h a b b e t w a ú t r e d e n , i e n n e i d e j uitputten. I n ú t r i d e n e b o e r e p l e a t s .
modderdyk en de o a r e t r o c h i t I — U t r i d e n f e n d e k o a r t s . R. Posth.
m i e n s k a r . Zie út wei. — De ú t r e e d De K e a p m . VIII. — W e z e n ú t s û g j e
fen de s k û r r e , f e n i n s t i k l â n , ! en ú t r i d e . R. en T.a, 263'.
ú t r e e d d a e m , s. uitrijddam , van een ; ú t r i k j e , ú t r y k j e , v. uitrooken, door
stuk land. j rook verdrijven. D e r w i e r s a 'n l u c h t
ú t r e e d d o a r r e n , s. pi. uitrijddeuren , b.v. y n 'e k e a m e r , d e t w y h a b b e h i m
van eene schuur. i ú t r i k j e m o a t t e n . — As m e n i n m û s
ú t r e i n e , v. tengevolge van regen het j f o n g e n h a t , m o a t m e n d e f á l l e út-
werk moeten staken. W y h i e n e d e i e r d - r i k j e , om d e m û z i g e l u c h t w e i t o
a p p e l s s k r a e e h w i r k ú t d e g r o u n , k r ij e n.
m a r k o e n e h j o e d n e t d i e n k r i j e , I ú t r i k k e , v. uitreiken. De p r i i s ú t -
wy b i n n e d e r ú t r e i n d . | r i k k e . — Domenijs d o c h t e r h a t in
ú t r e k e , v. uitreiken. I n p r i i s ú t r e k e. i f i n d e l ú t r i k t . Hett. .541. Zie útreke.
Zie ãtrikke. tot aan het einde reiken. I k k o e ú s g r e a -
ú t r e k k e , v. uitrekken. I t l i n n e n g û d t e p o l s k r e k t ú t r i k k e . Ook útfiemje.
ú t r e k k e . Ook ú 11 û k e. \ Vgl. útreke.
zich uitrekken, uitstrekken. - As de 1 y t- ' ú t r i n , s, mond (van een rivier). De
se w e k k e r w i r d t , k i n e r h i m s a út- B o a r n h i e a l e a r s y n ú t r i n y n d e
r e k k e ! — E n w i r d s t e d e n t o w e k - i M i d d e l s é . Verg. útwettering.
k e r |í E n r e k s t e d y n e a r m k e s ú t , || ú t r i n d e r , - r i n s e l , s. eg. loot, uitlooper.
Den s m a k k e t i t d y sa l e k k e r , B. ind i M y n r o a z e b e a m k e k r i g e t nije út-
T. 2 , 2&. r i n d e r s . — I t h ô f s j o n g e r k e , d a t op
Overdr. zich inspannen. — Om d e p r i i s I i n ú t r i n d e r f e n de b û k e n h a g e i n
to w i n n e n , s e i l s t d y ú t r e k k e m o a t - : l i e t k e t u r e l j u r k e t . Hûs-Hiem, 1891,
t e . B. 4 5 , 132. — I k s c i l d e r m y o p ! 172. Zie útrinseì,
ú t r e k k e en . s j ê n , e f í k d e k o u k e a p - j uitmunter.— Hy is g j i n ú t r i n d e r m e i
je kin. d e p i n n e , geen schoonschrijver. — I n do-
ú t r e k k e n j e , v. uitrekenen, oplossen. I n m e n ij, d y in ú t r i n d e r w i e r , R. ind
som ú t r e k k e n j e , op 'e f i n g e r s út- j T.s, 287».
r e k k e n . ) e. ì ú t r i n n e , v. uitgaan, bezoeken afleggen.
berekenen. — K i n n e j y n e t ú t r e k k e n - i D a t w i i f p i e l t t o f o l i e m e i ú t r i n -
j e , h o f o l i e j i l d jy íor dy s a e k n e - n e n .

wumkes.nl
 UTR.
afloopen , eindigen. — M e i d e k e a p m a n
scil it wol f o r k e a r d ú t r i n n e . — It
r i n t ú t op n e a t — op s k e a .
Overdr. zich onderscheiden. — Dy k o u
r i n t d e r f i e r út.
Volhouden, uitvoeren. T a k o m m e j i e r
b i s t f e n 'e h e g e h i e r i n g ôf. J a , as
wy d a t y e t m a r ú t r i n n e kinne.
B. 137. Vgl. útsjonge.
uitschieten van planten. — \>y r o a s s c i l
o p nij w o l w e r ú t r i n n e . Zie rinne.
u t r i n s e l , - r i n d e r , s. eg. loot, uitlooper.
Zie útrinder.
Ú t r i s j e , - r i s s e , v. uitrusten , toerusten.
I n s k i p ú t r i s s e . R. Posth. As jimine,
105. — H y m o a s t ú t r i s t w i r d e a s i n
studint.
ú t r i s s i n g ( e ) , s. uitrusting. B. 397.
ú t r i t s e , v. aan den loop gaan , vluchten.
H y r i t s t e ú t f e n b i n a u d h e i d . R. ind
T.2, 2465. Vgl. útfylje, -krasse, -mierkje,
-miterje, -naeije, -pike, -pjukke, -snije.
ú t r j u c h t s j e , v. uitrichten, uitvoeren.
Praetsj emakkers rjuchtsje neatút.
B. 568. — O n d o g e n s ( k , i e s t i k k e n út-
r j u c h t s j e , laakbare stukjes uithalen.
ú t r o e g j e , - r o e i j e , -roaije v. extìrpare.
ontwortelen , verdelgen , vernielen , uitruk-
ken. I n b o s k , i n h o l d e r n ê s t , f û g e l -
nêsten útroegje. — It heidenske
g e l o v e ú t r o a i j e . R. ind T.2, 69 a .
ú t r o f f e l j e , v. uitschelden, (iets) verwij-
ten, l m m e n ú t r o f f e l j e . A 560.
ú t r ô l j e , v. rollen, rollende blootleggen.
In b i h a n g - s t a e l ú t r ô l j e .
ú t r o p , s, ontboezeming. De ú t r o p :
„do h a 'k l i b b e ! " I| M a k k e , d e t i t
h e r t m y b i b b e . v. BI. Bik. 91.
ú t r o p j e , (spr. -ò-) v. veeren uittrekken.
D e h i n n e n h a b b e de h o a n n e d e
f e a r ú t r o p p e . Zie ropje.
Ú t r o p p e , v. uitroepen , door roepen be-
kend maken. I k s c i l i t o p a l l e hoe-
k e n f e n i t d o a r p ú t r o p p e , h o 'n
s t j o n k e r t a s t ' b i s t e . Zie roppe.
ú t r û p e l j e , - r o e p e l j e , v. verwaarloosd
worden, (iets) aan het noodige herstel laten
ontbreken. S l e a u w e J e ] l i t h j a r h û s-
h â l d i n g ú t r û p e l j e . — D a t h û s rû-
p e l t ú t , het wordt niet op tijd hersteld.
iemand, door hem zachtjes aan te plun-
deren, doen verarmen. B. 244. F o a r 't
wumkes.nl
382 UTS.
Jan-om s t o a r , h i e n e de g r e a t e b e r n
h i m a l ú t r û p e l e : h y l i e t gj in s i n t
n e i . Zie útritíelje. Vgl. roepelje.
ú t r u t e l j e , v. iemand blutsch maken, hem
al zijn geld afwinnen. Zie rut. Ook: út-
ìûzje, útponyelje, útpitlje, útrûpelje.
ú t s a k j e , v. zakkende verplaatsen. D e
r ô k , de b r o e k s a k k e t ú t . — D e w â l
is ú t s a k k e . — De s y d m û r r e fen d a t
â l d h û s s a k k e t út.
ú t s e t , ú t s e t s e l , s. n. kleederen, welke
de bruid mede ten huwelijk krijgt. Myn
j o n g s t e s i s t e r en m e m n a e i j e oan
J anke útset.
afteheid, afrekening. — De b o e r s l i n -
g e r e h i m d w e r s o e r 'e w r i n g e h i n -
n e . e n s e i : D i t is n o u f o r d i t k e a r
i t ú t s e t s e l , f e i n t ! R. ind T.ä, 34".
ú t s e t , ú t s e t t i n g ( e ) , s. onderneming, uit-
voering. N e i d i z z e b l a u w e s k i n e b i -
g o u n G e a r t al m e i g a u w e n s om
n ij e ú t s e t t e n t o t i n k e n .
ú t s e t t e , v. uitzetten, naar buíten zetten
(met het doel om iets te vangen). — F û -
ken, angels, strikken útsette. —
b l o m m e n ú t s e t t e . — It linnen-
r e k m e i i t \v a s k g û d ú t s e t t e , om t o
d r u ij e n,
op post zetten. — S k i l d w a c h t en út-
sette.
uitbreiden, afbakenen. — De g r i n z e n
ú t s e t t e . Vgl. útpealje.
wegzenden, verbannen. — l m m e n de
d o a r ú t s e t t e . — Dy 't n e t o m 1 y k
w o e , w a e r d fen d e k e n i n g i t l â n
útset.
zich ontwikkelen. zichtbaar worden.
De m u z e I s , de p o k k e n , w o 11 e n e t
rjucht útsette.
gedijen, dikker en zwaarder worden. —
O m k e is y n 'e l é s t e j i e r r e n g a n s
ú t s e t . Vgl. út dij e. útti- e en útweakje.
werk doen, verrichten, uitvoeren. — Yn
'e f a k â n s j e s c o e 'k in h o p en ú t s e t t e ;
en d e r is n e a t fen k o m m e n . — Fì-
t e n ú t s e t t e , guitenstreken uithalen. A.
186. — De b e r n b i n n e sa s t i l , h w e t
s c o e n e h j a n o u wei ú t s e t t e .
ú t s e t t e r , s. (bij kaashandel) eene ongave-:!!
kaas, die van de partij wordt afgezon-,|
derd.
ú t s e t t e r , s. de laatste van twee of meerfj
 UTS. 383
genoegelijke dagen.— H j o e d i s i t de út-
s e t t e r f e n 'e m e r k e .
ú t s e t t e r s - p a k , s.n. kleeding tot uitzet
bij het huwelijk. Wiers. M. J.
ú t s e t t i n g í e ) , s. plan, bedoeling, onderne-
ming- — B a e s g i e t s a m e i s t a e s j e
d e r op ú t ; l i w e t s c o e d e r y n ú t s e t -
t i n g h a , ten uitvoer willen brengen ? —
pier Kinst het gau r i s h w e t y n ú t -
s e t t i n g , d ê r 't n e a t f e n k o m t ; h y
wol n o u in i v i c h d û r j e n d e b i w e -
g i n g , in r i n - a l l i n n e , m e i t s i e . Vgl.
útset.
Û t s i c h t , ú t s j u c h , s. uitzicht, het naar
buiten zien. — J i m m e h a w w e h j i r i n
moai útsícht. — Wy hiene der gjin
oar ú t s i c h t as t a de k a j ú t s p o a r t e n
út. B. ind T. s , 141".
Overdr. vooruitzicht, verwachting, hoop.
— In e r f e n i s , de m e r k e yn ú t s i c h t
h a w w e . — S y n ú t s i c h t w i e r w e i . R.
Posth. Jou werk. 17. — H a j y a l i n p l e a t s
h i e r d o p M a e i j e ? N é , m a r i k haft
al i e n y n ú t s i c h t , die ik denk te kun-
nen huren,
gelaat. — I n m a n m e i i n s r o e d h e r -
t i c h ú t s j u c h . Forj. 1882. — H y i s
s w a r t f e n ú t s j u c h . Zie ûtkyk.
ú t s i e d e , v. uitkoken. Zie útkoaitsje,
-kokje en -si'ede. %— ü t s e a n f l ê s k s o p . —
11 l i n n e n ú t s i e d e .
ú t s i e d z j e (spr. -sjidzje), v. uitzaaien. —
Trije l j i p p e n r o g g e ú t s i e d z j e . A.
889.
ú t s i i k j e , v. uitkiezen, (het beste) zoe-
ken. — In ú t s o c h t b e s t e . — J e l m e i
h j a r in m o a i j e j u r k ú t s i i k j e . Zie
útsjén en siikje.
ú t s i n n i c h , adj. krankzinnig. — H j a
t i e r g e t hj a r a s i n ó t s i n n í c h m i n s k e .
ú t s i t t e , v. zittende ten einde brengen.—
It â l d j i e r ú t s i t t e .
De k o u s i t d e m ô l k e ú t , terwijl de
koe ligt, perst de melk uit in den uier. ,
tuchthuisstraf ten einde toe ondergaan. —
Geart h a t syn tiid net útsitten,
hy is e a r d e r s t o a r n .
ú t s j e , s. n. (prettig) uitstapje. — H w e t
s e i l d a t m o a r n i n ú t s j e w i r d e . Hylk.
Toanielfoarst. 13. — Dy f a e m is f i e r s -
to h j i t o p ú t s j e s , houdt te veel van
uitgaan. Vgl. útxtapke en forsetsje.
wumkes.nl
UTS.
ú t s j ê n , v. uitkijken.— De r u t e n b i n -
n e b i s l e i n : wy k i n n e n e a t ú t s j ê n .
uitzoeken, uitkiezen. E. Posth. As jim-
me, 15. — De j o n g e l j u e b i n n e n e i
de s t ê d , om nij h û s r i e ú t t o s j ê n .
Vgl. útsiikje.
Ook voorzien. — Sa m o a s t i t w o l k o m -
me, d a t koe ik wol ú t s j ê n . — O a r s ,
k i n 'k w o l ú t s j ê n , r e i t s j e i k f o a r -
by. Fr. Hfr. I , 50. Zie sjên.
Ú t s j ê n , v. zich voordoen. — Hy s j u c h t
d e r g l â n z i c h .(gezond, welgedaan) út.
— I t s j u c h t e r h j i r r a e r (wanordelijk,
vuil) ú t. Zie sjên.
ú t s j i t t e , v. voorschieten (van geld). —
J i l d ú t s j i t t e . — P a k e h a t de l â n s -
h i e r for my ú t s k e t t e n .
uitschieten (van planten), groeien. — De
r o a s is s n o e i d , m a r h y s c i l op 'e
nij w o l w e r ú t s j i t t e . Vgl. útrinne. —
Dy s k i e p b i n n e g o e d útsketten,
flink gebouwd en goed ontwikkeld van li-
chaamsbouw. B. 327.
uitschieten (van den wind). — De w y n
s j i t ú t , gaat door het Westen naar het
Noorden. — T s j i n d o j o u n h e l l e d e
w y n , in b y t k e ú t s j i t t e n d e , y e t t e
. o a n . Sw. 1904, 109.
overboord werpen.— De l é s t ú t s j i t t e .
H. in G. J. 78. N. O. 219. Vgl. útskot. Zie
sjitte.
ú t s j o n g e , v. (een lied) ten einde zingen.
Overdr. uitvoeren, ten einde brengen. —
O e d s k o e de m e r k n e t ú t s j o n g e , d e
t r e d d e deis l a e i er foar a n k e r . --
P i e r s e t t e hjir in t a b a k s k e r v e r i j
op, m a r d a t k o e d e r n e t ú t s j o n g e , 't
ontbrak hem aan voldoend bedrijfskapitaal.
ÚtSJUCÏl, s. Zie útsicht.
ú t s k a e i j e , v. (als afstammeling) gelijken,
aarden naar. K e i m p k e l i k e w o l n e i
i h j a r fa e r ú t s k a e i d t o w e z e n , geleek
I in allen deele op haar vader, A. 335. —
, De s k o a l l e l i k e s i m s n e i in b a r -
! g e h o k ú t s k a e i d t o w e z e n . Sw. 1868.
voortbrengen. — M y n s i s t e r s k a e i t
[ m o a i ú t , heeft schoone kinderen. B. 507. —
Prov. W y t k i n w o l s w a r t ú t s k a e i j e ,
l de uitkomst voldoet soms geheel niet aan
de verwachting.
j Ook: ontaarden. — H y s p r i e k h j a r , h o
i 't d e J o a d e n , 't ú t s k a e i d f o l t s e n ,
 ÜTS.
Jezus tergen, sloegne e n k r ú s g e n .
Forj. 1904, 188*. — I n ú t s k a e i d e s o a n .
It. ind '£.', 180«. K. Posth. De Keapm. 146.
ú t s k a e i s e l , s. n. uitschot, uitvaagsel.
De e i g e n t l i k e d o g e n e a t e n , i t ú t -
s k a e i s e l f e n 't n i i n s k d o m . ld. IX,
32. — I t t s j e r k h ô f , d ê r e a r m e - l j u e s
k e a m e r s oin h i n n e w i e r n e , e n i t út-
s k a e i s e l fen bern hjar b o a r t e r s -
p l a k h i e . Sw. 1851, 41. ld. IX, 22.
Zie útskot.
ú t s k a m p e , v. terzijde schampen. 11
m ê s s k a m p t e ú t e n 't w i e r i e n
bloed, allegear bloed.
ú t s k ä t t e r j e , - s k e t t e r j e , v. luidkeels
lachen. H w e t h i e n e d y f a m m e n i n
w i l l e ; h j a s k a t t e r e n i t ú t . Vgl. R.
ind T.a, 267».
ú t s k e l l e , - s k e i d e , v. uitschelden. Vgl.
útrache,
ú t s k e p p e , v. uitscheppen.
ú t s k e t t e r j e , v. door middel van een
trompet bekend maken. Fig. S y n (van
H a r e n s ) , h e l d e n t r o m p e t s c i l d e rotn
fen ús f o a r â l d e n n o c h i e u w e n n e i
ús ú t s k e t t e r j e . R. ind T.2. 229'. Zie
útskätterje.
ú t s k l e d e , v. uitscheiden , ophouden, ein-
digen. D o u r n o a s t ú t s k i e d e , j o n g e -
b.v. met spelen, zingen, werken.
Iron. uit het leven scheiden , sterven. — Hy
s k a e d t e d e r ú t , h y is ú t i t l i b b e n
s k a e ( d ) t . A. 604. Zie skiede.
ú t s k i f t e , - s k i f t s j e , v. uitschiften, schif-
tende afzonderen. D o u m o a s t d y m i n -
ne e a r t e d e r ú t s k i f t e , J o u k ! en
se o a n d e f ù g e l s j a e n . — I n ú t s k i f t ( e )
s o a d t s j e.
Û t s k i f t s e l , s. n wat door schiften , als on-
deugdzaam, is afgezonderd. Ook uitvaag-
sel. Vgl. útskot.
ú t s k i l d e r j e , v. schilderende afbeelden,
voorstellen, fotografeeren. De p r i n s is
fen H o b b e m a ú t s k i l d e r e wirden.
— H e i t en m e m b i n n e l a n g l ê s t e n
ú t s k i l d e r e , gefotografeerd.
Overdr. iemand in een slecht daglicht
stellen. A s O m k e i t o e r ús d o m e n ij
h a t , den w i r d t dy m a n r a e r ú t s k i l -
dere.
u t s k i n k e , v. uitschenken, schenkende
ledigen. I n f l e s s e b i e r u t s k i n k e . —
wumkes.nl
384 ÜTS.
De t r e k p o t w o l n e t u t s k i n k e . Zie
skinke. Vgl. átjiette.
ú t s k i t t e r j e , v. schitterend uitblinken.
D e n s c i l l e dy rj u ch t f i r d i g e n , l y £
a s de s i n n e , ú t s k i t t e r j e y n i t r y f e
f e n h j a r h e i t . Halb. Matth. XIII, 43.
ú t s k o a t , ú t s k o a t b a k , s. breede goot
in een wind-waterinolen, waarlangs het
water door de schroef opgemalen wegvloeit.
ú t s k o a t i c h , adj. haastig. Watze Ha-
rings, Ytlike forteltsjes, 96.
ú t s k o d z j e , v- uitschudden. I n s e k ,
i n k o e r ú t s k o d z j e . — De h o u n h a t
to w e t t e r w e s t , nou s k o d d e t e r h i m
út.
Overdr. afstaan, mededeelen. De fa er
w o l f o r 'e d o c h t e r j e r n e h w e t út-
skodzje, as b j a in g n a p k e a r d e l
k r i g e t . A. 559.
Iron. Us b û r w i i f h a t d e p e l s út-
s k o d d e , heeft eene gemakkelijke beval-
ling gehad. Schelt. M. S. 41. — De foet- ,
t e n ú t s k o d z j e , dansen.
ú t s k o e r j e , ú t s k û r j e , v. uitschuren. —
De i z e r e n p ô t ú t s k û r j e . — Fig. scherp
hekelen of berispen. R. ind T.2, 358». Vgl.
útheuvetje.
ú t s k o e r r e , v. uitrukken, uittrekken.
De b e r n h a w w e g û d s f e n m y n b l o m - l
men ú t s k o e r d . — D o k t e r h a t m j in '-.
k i e s ú t s k o e r d . Zie útlûke. 'î.
scheurende vaneen gaan — De n a d e n fen ;|
it b a e i t s j e b i n n e ú t s k o e r d . '||
Overdr. D a t s k o e r t n e t ú t , is logisch,5!!
staat vast.— I n b l ê d i t b o e k ú t s k o e r r e j l
— H j a h i e h j a r k l e a n y n 'e toar-'ï
nen ú t s k o e r d . — Men scoe yen de'
b û s e ú t s k o e r r e f e n 't l a e i t s j e n . '•
ú t s k o e r r i n g ( e ) , s. berisping, uitbrani'er.
B. 234. Vgl. útskoerje, fodskoerring, útheu-1.
veling, útrarnmelinu, útskrobbearHng.
ú t s k o t , s. n. uitschot, voorgeschoten geld-|
som. D e s k i p p e r m o a t in d û b e l t s j e j
f r a c h t h a w w e e n h y h a t in s t o a ^ |
ter útskot.
het uitschieten van den wind. — D ê r m e î
k o m t e r i n ú t s k o t , schiet de wind uit
R. ind T.2, 141«. Vgl. úujitte.
wat door schiften afgezonderd is, ookuit^
vaagsel.— H y h i e r d e do t w a k e a r d e W
ôf, || I t ú t s k o t f e n 'e w r â l d || De%
d y , f o r j i l d , d y l y t s e b e r n |[ S e o e l
 UTS. 385
3
d e j j e y n i t w â l d . E. ind T. , 240a.
Zie útskaeisel.
ú t s k o f f e l j e , v. uitschof felen, met de
schoffel wieden. — I t o n k r û d ú t s k o f -
felje.
ú t s k o p p e , v. uitschoppen. — De tof-
fe I s , d e k l o m p e n ú t s k o p p e . — l u i -
men de d o a r ú t s k o p p e .
Ú t s k o u w e , v. uitschuiven, naar buiten
schuiven. — I n w e i n d e s k û r r e út-
skouwe.
uitzakken. — De k o u h a t i t l i i f ' ú t -
s k o u d, de baarmoeder is naar buiten gezakt.
(Kleistreken) betichten, de schuld (op een
ander) afschuiven. — J a n n e h û s i s s u t e -
r i c h , m a r hy s k o u t i t út op de tim-
m e r m a n ; dy b l i u w t m a r w e i , s e i t
er. B. 40. Elders: ô t s k o u w e .
ú t s k r a b j e , - s k r a e b j e , v. door schrab-
ben en krabben reinigen. — I n p ô t , i t
g o a t l i n g ú t s k r a e b j e . — H a r k , Mied-
w i e r s k r a b b e t d e pôt. ú t ! De toren-
klok aldaar luidt. (Schimpend van eene kleine
torenklok). Forj. 1888, 2.
Ook radeeren. I n w i r d ú t s k r a e b j e .
Vgl. útskrasse.
ú t s k r a ( e ) b s e l , s. n. (het) uitgekrabde. —
J o w i t ú t s k r a e b s e l oan de h i n n e n .
ú t s k r a s s e , v. uitkrassen, doorkrassen.
— Dyn n a m m e h a b b e wy ú t s k r a s t .
— Wy h a b b e dy ú t s k r a s t a s lid.
Vgl. útskraebje, úlkrasse.
ú t s k r e a u w e , v. uitschreeuwen, zich
schreeuwende uiten. — D o k t e r l o e k d e
k i e s en J a n k e s k r e a u d e i t ú t f e n
p i n e. Vgl. útgûle, -raze.
ú t s k r i e m e , v. (zich) uitschreien. — M e m
wier ú t s k r i e m d en it w a e r d s t i l yn
'e w e n t e .
Schreiende zijn leed uiten. — Y n h j a r
â l d e r s h û s inoast de j o n g e m e m
h j a r s i m s r i s ú t s k r i e m e . Vgl. útkrite.
ú t s k r i f t , s. afschrift, copie. Zie oerskrift
en ôfskrift.
Ú t s k r i n k j e , v. uitschieten, (b.v. een ap-
pelpitje tusschen duim en vinger). — 11
útskrinkjen fen ap e 1 kr û d t sj e s
w i i s t y e n n e i i t g e a , d ê r 't y e n s
t a k o m m e n d e (frijer e f f r y s t e r ) w e n -
n e t . V. d- V. Wylde Lantearne, 57.
ú t s k r i p t i c h , ú t s k r i p t i s (bastaardw.),
adj. en adv. onbeschrijfelijk, buitengewoon.
wumkes.nl
UTS.
— Ú t s k r i p t i s m â l . R. ind T.', 98». —
U t s k r i p t i g e d i n g e n . V. d. V. Wylde
Lantearne , 3 1 .
ú t s k r i p t i c h h e d e n , s. pi. buitengewone,
vreemdsoortige zaken. V. d. V. Wylde Lan-
tearne, 31.
ú t s k r i p t i g e n s , s. buitengewoonheid.
ú t s k r i u w e , v. afschrijven, copiëeren. —
In s a n g , in fêrs ú t s k r i u w e .
uitschrijven, bekend maken. — D e r e k-
k e n i n g ú t s k r i u w e . — Mei de mer-
k e h a b b e w y i n k e a t s p a r t i j út-
skreaun.— I n p r i i s f r a g e útskriuwe.
ú t s k r o a r j e , v. uitzuinigen. — I k w o l ' t s a
ú t s k r o a r j e , det út dizze ôfleine
j a s in b a e i t s j e for m y n j o n g e k o m t .
— Tiid útskroarje. —In nûruerruil-
d e r ú t s k r o a r j e , d a t s c o e 'k y e t a l
k i n n e . Fr. Hfr. I I I , 149. Vgl. útsunigje,
útwlnne.
ú t s k r o b j e , v. uitschrobben. I t b û t h û s
útskrobje.
ú t s k r o b b e a r i n g ( e ) , s. berisping. Zie
skrobbearing , útskoerrlng.
ú t s k r o e v e , v. uitschroeven. De l a m p e
ú t s k r o e v e . Zie útdraeije.
ú t s k r o e v e , ú t s k r o e v e n , adj. en adv.
uitgelaten, buitensporig verheugd. H y w i e r
sa ú t s k r o e v e n : hy s p r o n g as i n k e -
n y n for i n b r a s p i n n i n g . Sw. 1850,
18. Meer algem. h y w i e r a l h i e l ú t 'e
skroeven.
ú t s k r o e v e n h e i d , v. verrukking, buiten-
gewone blijdschap. De g r e v i n n e h i e y n
hjar ú t s k r o e v e n h e i d h w e t al to
r y n s k w e s t . Fr. Hfr. I I , 86.
ú t s k u l p e , v. uitschulpen, uithollen. I n
b a l k e ú t s k u l p e , om d e r i n g o a t e
fen to m e i t sjen.
ú t s l a b j e , v. slabberende ledigen. Zie
slabje.
ú t s l a c h , s. uitslag van de huid, rood-
heid, zweertjes, puisten, impetigo herpes.
Us N y n k e h a t sa'n f r j e m d e ú t s l a c h ;
i t l i k e t w o l n e t t e l s y k t e to w e z e n .
Ook uitslag (van muren, boeken, enz.),
schimmel. D o u b i s t r û c h f e n d e ú t -
s l a c h o p 'e m û r r e .
uitslag, afloop, uitkomst, beslissing. Da-
l i k n e i 't e k s a m e n k r i g e n wy d e
ú t s l a c h . Vgl. útslútsel.
bij het kaatsspel: De o p s l a c h e n d e
25
 UTS. 386 TJTS.

ú t si a c h by i t k e a t s e n . — D e út- ú t s l i t e , v. af-, wegslijten, door het ge-

s l a c h g i e t a l t y d f o a r d e w y n d e l . bruik verminderen. — Dy k n o o p s g a t t e n
Vgl. útslaager. b i n n e ú t s l i t e n . —De k e a m e r m e i i n
ú t s l a c h t s j e , v. het vleeseh van een ge- ú t s l i t e n e s t r i k k e n f l i e r . Sw. 1904,80.
slacht beest bij kleine hoeveelheden verkoopen. Overdr. T r o c h 't wy e l t s j o a r yn
Overdr. vernielen. As de b e r n h j a r g j i n j i e r r e n s e a g e n , i s ús f r j e o n -
n ij s f e n ì t b o a r t e r s g û d óf l i a w w e , s k i p h i e l e n d a l ú t s l i t e n .
d e n s l a e h t s j e se i t i i t . voor een grossier, winkelier oí bakker
Ook in deelen scheiden. — Dy b o e r e - in 't klein verkoopen of uitventen. — Yn
p l e a t s w i e r s a ' n m o a i s t i k g o e d ; 'e m a e i t i i d , a s d e j i e r m e r k e n bi-
m a r m e i d e f o r k e a p i n g f en f ' o r l i n e g j í n n e , j a n e j i m m e o a n de k o e k -
h j e r s t i s e r a l h i e l ú t s l a c h t e , in k r e a m e r s a l d e r h â n n e g û d m e i op
perceelen verkocht aan onderscheiden koo- 't ú t s l i t e n . R. ind T.2, 46QK — D e n
pers. — Ook gezegd van een hooiwagen. — m o a t ik se r i s op it útsliten
D e h a e i w e i n e n w i r d e h j e r s t m i s út- d w a e n , door een slijter laten verkoo-
s l a c h t e en op 'e s o u d e r s e t , pen.
Ú t s l a e n , v. doorslaan, kloppen, van stof Ook: verkoopen voor den prijs, dien een
bevrijden. M a t t e n , g e k k e n ú t s l a e n . ú t s l i t e r betaalt. A. Ysbr. 1861, 13.
een bal toekaatsen. Prov. Dy 't d e b a l ú t s l j u c h t s j e , v. slechtende uitstrooien.
út s l a c h t , k i n h i m w e r o m f o r w a c h t - D o n g , s l a t - i e r d e , t e r p - i e r d e út-
s j e . — H y w i e r i n b e s t e k e a t s e r , bi- s l j u c h t s j e. B, 391.
n a m m e n y n i t ú t s l a e n w i e r hy in ú t s l o b b e r j e , v. slobberende ledigen. I n
boppebaes. | moarchbonke, in a e i d o p ú t s l o b -
uitbreken, uitzweeten. I t s w i t s l a c h t j b e r j e.
tny ú t . A. 889. — De m û r r e s l a c h t ú t s l o b j e , - s l o o v j e , v. afsloven. B. 343.
ú t , zweet vocht uit. Vgl. útslach. Zie ôfaloorje.
Ook:. De b r â n , d e l o g e s l a c h t i t ú t s l o e r e , v. dooi' verwaarloozing in ver-
h û s ú t. val, in staat van haveloosheid geraken. —
uitspannen. De h y n s d e r s ú t s l a e n . I n tìtsloerde b o u p l e a t s . — De h û s -
ú t s l a g g e r , s. de kaatser, die den toe- h â l d i n g ú t s l o e r e l i t t e . Fr. Hfr. X ,
gekaatsten bal uit het krijt moet terugslaan. 148, Zie sloere.
HZ. Ts. Tuws. 2. Vgl. W. D. Fr. Volksleven, ú t s l o o v j e , - s l o b j e , v. afsloven, zwaar
I, 302 en 809. werk doen.— S a s l o o f d e h i m d a t j o n g -
a
ú t s l i e p e , v. uitslapen, slapen, zoo lang f o l k ú t . E. i.nd T. , 196«.
men kan. T r y n h a t t w a n a c h t e n Ú t s l o p e , v. sloopende wegnemen. — I n
o p s i t t e n : hj a m o a t h j a r n o u m a r k e a m e r ú t s l o p e .
ris útsliepe. ú t s l û k j e , v, uitgedorscht stroo zuiveren
ten einde slapen. — H a s t ú i t â l d j i e r van ongelijksoortige plantenstengels, en de
útsitten, Ge a r t ? N é , i k h a w i t korte stroohalmen er uitslaan. A. 384, 621,
ú t s l i e p t. 750. Vgl. slûk.
Overdr. Wakker, bij de hand, slim. K e i Ú t s l û p e , v. losgaan, uiteengaan. — De
w i e r i n ú t s l i e p t e â l d - r ô t . Sw. 1904, s t r i k s l û p t ú t .
101. — H a r k e i s g o e d útsliept, Overdr. verbroken worden, afspringen. —
heeft een helder verstand en weet, wat hij D a t b o a s k s l û p t ú t , die verloving wordt
moet doen. verbroken. Alm. 1878. — Al fj o u w e r i s
Ú t s l i k j e , v. uitslikken , likkende ledigen. w i e r i n s i b b e f rij e r i j , t o w i l l e f e n
In p a n n e , in p ô t ú t s l i k j e . Zie sìikje^ s y n m e m , ú t s l û p t . Sw. 1860, 14.
ú t s l i p e , - s l y p j e , v. spottende met den ú t s l u t e , v. uitsluiten, buitensluiten. De
vinger nawijzen. S l y p ú t , lach hem uit! h i r d s t e r i d e r s b i n n e ú t s l u t e n . —
A. 51. — H w e r o m s t i e s t ' ú s t o b i - B i t s m e i r n e i d w a e n , ú t s l u t e n , d y
k y P J e i 1 . M En s p y t g n i i z j e n d ú t to 't i n s t ê d s - p r i i s w o u n h a b b e . Vgl.
s l y p j e n ? v. BI. Idk. 87. Zie út^inwe. útsonderje.

wumkes.nl
 ÜTS. 387 ÜTS.

ú t s l ú t s e l , 3. n. besluit, beslissing, oplos- ter of ander vocht uitspuiten. — D e m ô 1-

sing. D o u m o a s t ú t s l ú t s el j a e n , uw k e s n j i t m e i i t m e l t s j e n d e u r e n
besluit mededeelen. — H j a f r e g e n a l , f e n 'e k o u . út. Vgl. snjitte.
m a r k o e n e g j i n ú t s l ú t s e l k r i j e . R. Ook: snel wegloopen. Vgl. útsnije.
ind T.9, 80". — Do k a e m d e r ú t s l ú t - Ú t s n u t e , v. snuiten. De n o a s ú t -
s e l (eene oplossing) f e n i n t s j u s t e r s n u t e.
r i e d l i n g . R. ind T.a, 369". Vgl. útslach. ú t s o n d e r i n g , s. uitzondering. E l t s m o a t
ú t s m i t e . v. uitsmijten. De f i s k a n g e l m e i y n 'e s k r e p , ef i m m e n m o a t
ú t s m i t e . — I m m e n de d o a r ú t s m i t e . s i i k w ê z e , d a t m a k k e t i n ú t s o n d e -
Overdr. In toorn scherpe woorden uit- r i n g .
spreken: — H y h i e s y n j o n g e by i t ú t s o n d e r j e , v. uitzonderen, terzijde leg-
f o a r t g e a n ô f g r o u d en d e r b i t s i c h gen, afzonderen, uitsluiten. Vgl. útslute.
ú t s m i t e n : „Om my h o e f s t h j i r d e n ! ú t s p a n n e , v. uitspannen, door spannen
y n d e r i v i c h h e i d n e t w e r o m to j wijder of grooter maken. D ê r k a e m de
k o m m e n . " Sw. 1904, 103. stoarmwyn y n M in e hj a r rokken,
ú t s m i t e r , s. afgekeurd voorwerp, dat en û n d e r de ú t s p a n d e r ô k s t i k e n
9
wordt uitgeworpen, uitgezet. — O n d e r de h j a r k o a r t e s k o n k j e s út. R .ind T. ,
p a r t i j t s j i i s w i e r e n m a r t w a ú t s mi- 165".
t e r s. Ook: ú t s m i t e r s , pi. geschonden ú t s p a n n e , v. de paarden van het ga-
en groene aardappelen, die uit de partij j reel losmaken. Zie útslaen.
worden verwijderd. Vgl. útsetter. ] ú t s p a n n i n g , s. uitspanning, ontspan-
ú t - S n e i n , s. Zondag, waarop eene dienst- ning , vermaak, vooral voor hen, die steeds
bode kan uitgaan. — M i n k e k l a e i t h j a r • door drukke werkzaamheden zijn inge-
e p t i c h oan; it is h j a r út-Snein. spannen.
ú t s n e t t e r j e , v. snaterende te kennen Ook : plaats van uitspanning.
geven. D e t s t o u d a t m e i d y n h o a n - Ú t s p a r j e , v. besparen. Vgl. útsunigje.
nebek net útsnetterje kinste, dat \ ú t s p a t t e , v. uitspatten, heftig uitvaren.
t a n k e t dy de d i v e l . R. ind IV, A. 750.
295«. Ook: plotseling luidkeels lachen. Ú t s p a t -
ú t s n i j e , v. door snijden vormen. Ut- t e f e n l a e i t s j e n . Sw. 1853, 17.
s n e i n e s k o e n . R. ind T.s, 81*. I ú t s p a t t e r , s. eg. iemand, die spoedig
beeldhouwen met het mes. I n ú t s n i j d e gereed is op heftige wijze uit t e varen. A
( ú t s n e i n e , ú t s n i e n e ) s t o v e . — De 750.
n a m m e ú t s n i j e y n d e b a l k e. | ú t s p i e l e , v. uitspoelen, door spoelen rei-
in stukken snijden (kaashandel). I n t s j i i s } nigen. I n d w e i l , i n r u f t ú t s p i e l e .
ú t s n i j e , een kaas bij kleine gewichtshoe- ; — M ó 1 k-a u i e r s e n p o t t e n e n p a n -
veelheden verkoopen. nen útspiele. — W a s k g û d útspiele
door snijden verwijderen, uitsnijden. F û l om i t sj i p so p d e r ú t t o k r i j e n .
flêsk útsnije. Ook wegspoelen van gedeelten uit de
snijdende dooden. I n k o u de h a l s út- ' oevers van rivieren, meren en andere vaar-
snij e. Vgl. útstekke. waters. — De h e g e w e a g e n f e n 'e far-
ú t s n i j e , v., vluchten, wegloopen. B 93. w e t t e r s s p i e l e f a e k h i e l e b r o k k e n
Vgl. útij/ìje, -knipe, -miterje, -pike, -pjukke, ú t 'e w a l .
•ritse, -rtikke, -strike. Overdr. D o u i n e i s t d y n m û l e w o l
ú t s n i p e , ú t s n y p j e , v. door knijpen en r i s ú t s p i e l e , tegen iemand, die zich op
wringen het water uit natte voorwerpen, onkiesche wijze uitlaat, vuile taal spreekt.
zooals b.v. pas gewasschen linnengoed, per- ú t s p i j e , - s p u j j e , v. uitspuwen. VV. Gr.
sen. Vgl. úlknipe. 43.
ú t s n y p j e , - s n j i t t e , v. het uitslaan van ú t s p y l j e , v. ten einde spelen. I n mu-
een natten boender of luiwagen. A. 238. ! s y k s t i k ú t s p y l j e .
Vgl. útswinge. rondkomen (met geld.) Hy k i n n e t út-
U t s n j i t t e , v. met krachtigen straal wa- ; s p y l j e , zijne schulden niet betalen.

wumkes.nl
 TJTS.
blootleggen (bij het kaartspel.) Dou
m o a s t m a r d a l i k de b o e r ú t s p y l j e .
ú t s p i n n e , v. voldoende opleveren door
het spinnen. Dy w o l l e s p i n t g o e d út. —
Overdr. D ê r s c i l e r g j í n s i d e b y
ú t s p i n n e , dat zal hem geen voordeel op-
leveren.
pratende langer maken, rekken. I n t e 1-
tsje ú t s p i n n e . — It saekje w i r d t
f y n ú t s p o u n . Vgì. átpluzje.
ú t s p r a e k , s. uitspraak, wijze van uit-
spreken. I n b r e k l i k e ú t s p r a e k .
tongval. Y n 'e B j i r m e n h a t m e n i n
o a r e ú t s p r a e k t e n 't F r y s k , a s b y
uzes.
beslissing, vonnis. D e ú t s p r a e k f'en
'e r j u e h t b a n k.
ú t s p r e k k e , v. uitspreken. I n w i r d
ú t s p r e k k e . — H y kin de r n e t g o e d
útsp rekke.
ten einde spreken. S w ij, en l i t d e
man earst útsprekke!
opzeggen. I n g e b e d ú t s p r e k k e .
vellen, wijzen (een vonnis). I n f o n n i s
útsprekke.
ú t s p r i e d e , ú t s p r i e d z j e , v. uitspreiden.
Zie spriede.
Ú t s p r i n g e , v. zich springende vermaken.
Hastû twa uren oanien breide?
S p r i n g dy den m a r r i s ú t , b e r n . —
De p o l s ú t s p r i n g e , zoo ver springen,
als de polsstok iemand kan brengen (dragen).
Overdr. vooruitsteken (van een gebouw.)
D a t h û s s t i e t n e t r j u c h t y n 'e r i g e :
i t s p r i n g t h w e t ú t . Zie spn'nge.
Ú t s p r o n g , s. uitstek, vooruitstekende
gedeelten (van een gebouw). Vgl. útstek.
ú t s p r u t e , v. ontspruiten. D e i e r d a p -
pels binne allegearre útspruten.
— As f o a r j i e r s d e b e a t n m e n ú t s p r u -
te, den binne mei gauwens deFrys-
k e w a l d e n y n 'e p r o n k . Vgl. útrinne.
Overdr. afstammen. O m d a t w y (Frie-
zen) ú t i n e e d l e , e a r l i k e s t a m m e
ú t s p r ú t b i n n e . R. ind T.3, 405*.
ú t s p r ú t s e l , s. n. kiem , spruitje. Overdr.
afstammeling. A. Ysbr. 1861, 85. Vgl. út-
rinder, útrinseL
ú t s p u i j e , v. uitspuwen. H w e t h a t d a t
b e r n y n 'e m û I e ? S p u i á t ! Zie útspije.
ú t s t a e j j e , v. spannen (van een lijn).
A s j y j i n s t o u d t s t a e i j e , j! H o m e n -
wumkes.nl
388 UTS.
n i c h s t r o f f e l t , f a i t ! R. Posth. Prieuw-
ke 97. Zie staeije.
Ú t s t a l , s. Zie útstel.
U t s t a l l i n g ( e ) , s. uitstalling (van koop-
waren). A. 896.
ú t s t a l j e , v. uitstallen, vooral ten verkoop.
ú t s t a m m e r j e , v, stamelende, stotterende
uiten.
ú t s t a p k e , s. n. uitstapje, reisjî. Vgl.
útsje.
ú t s t e a n , v. buiten staan. Yn de
d o l t e n s t e a n e f y f t i c h f e n ús f û k e n
út.
op interest staan. O m k e h a t t û z e n
g o u n e ú t s t e a n . — U t s t e a n d j i l d , ka-
pitaal tegen rente uitgezet.
dulden, lijden, doorstaan. Dy p i n e i s
n e t m e a r ú t to s t e a n .
verdragen. B e p p e k o e dy g r e a t -
sprekker net útstean.
te vereffenen, te maken hebben. I k
h a w n e a t m e i dy f r j e m d e m a n út
t o s t e a n . Zie stean.
ú t s t e k , s. n. uitstek, uithoek, uitste-
kend gedeelte (van een gebouw). Vgl.
útsprong.
Overdr. buitengewoon , uitstekend. (B y)
ú t s t e k . De i e r d a p p e l s s t e a n e b y
ú t s t e k moai.
ú t s t e k k e , v. uitsteken. T u r f ú t s t e k -
k e , (uit het veen).— I n b a e r c h d e k i e l
ú t s t e k k e , dooden. W. Gribb. 41. Vgl.
átsnije. — De l y t s e j o n g e s t i e k b y
it b o a r t s j e n m e i de itensfoarke
syn s i s t e r k e i n e a c h ú t . — Immen
d e e a g e n ú t s t e k k e , blindmaken. In
fig. zin ook: door pralerij iemand in de
oogen blinken , en daardoor afgunst wekken.
Vgl. útstrike.
Met de hand iets opheffen en vooruitste-
ken. I n h o n d e r t p o u n s w i c h t ú t -
s t e k k e . — De f l a g g e ú t s t e k k e . Ook
úthingje. — De h â n ú t s t e k k e om
i n j e ft e. — De h a n n e n ú t s t e k k e ,
met de handen werken, om zijn brood te
verdienen. — De h a n n e n t o f i e r ú t -
stekke, stelen, snoepen. — De ro-
m e r ú t s t e k k e , ledig drinken. Overdr.
triv. De p o a t e n ú t s t e k k e , sterven.
Halb. A. 759.
uitmunten, uitblinken door bekwaamheid.
Hy s t e k t b o p p e a l l e o a r e n ú t . —
 UTS. 389
D i t s t e k t h w e t út. — D a t s t e k t n e t
iít. — Ook wel: uitblinken door groote ge-
stalte en van hooge gebouwen.— D e t s j e r -
k e t o e r s t e k t f i e r b o p p e de h u z e n
út. Zie stekke. Vgl. útstykje.
ú t s t e k k e r , s. eg. uitmunter. J i i n m e
J o n k e is in út s t e k k er; d ê r k o m m e
n e t folie o a n ta. — S j i r k en K l a e s
w i e r e n b e i d e n i n ú t s t e k k e r s yn
d i t w i r k . ld. I , 79.
ú t s t y k j e , v. uitsteken. Zie stykje Vgl.
útstekke.
ú t s t j e r r e , v. uitsterven. De i e n e
s t a e k wier ú t s t o a r n . — It s l a c h t e
f e n 'e L e a u w k e m a ' s i s a l b i e l út-
s t o a r n . — Overdr. I t d o a r p l i k e t w o l
ú t s t o a r n , sa s t i l is i t d ê r . Zie
stjerre.
Útstjûi-e, v. uitsturen, uitzenden. E n
Hy s c i l s y n i n g e l s ú t s t j n r e . Halb.
Matth. XXIV, 31.
Prov. Dy 't b e r n ú t s t j û r t , k r i g e t
b e r n w e r t h ú s , aan kinderen geen be-
langrijke boodschappen op te dragen. — I n
t j i l l i n g ú t s t j û r e om i n e i n f ù g e l
t o f a n g e n . Nedl. een spiering uitzenden
om een kabeljauw te vangen.
ú t s t o f j e , v. uitstofien, het stof wegne-
men. I n k a s t ú t s t o f j e . A, 233. — I t
is y n t i d e n n e t ú t s t o f f e . A. Ysbr.
(1861), 53.
ú t s t r a m p e l j e (van planten), v. vertak-
ken, in takken en zijtakken uitloopen. — |
It k o a l s i e d s t r a m p e l t n e t ú t , staat
open en dun. B, 302. Zie strnmpel.
ú t s t r e k k e , v. uitstrekken. Ds d o a r p
s t r e k t h i m ú t fen de S w e t t e o a n
'e I e t a .
ú t s t r i k e , v. uitstrijken, effen en glad
strijken. K n û k e l s en f â l d e n ú t s t r i k e .
door strijken verspreiden. De f e r v e
goed ú t s t r i k e , j o n g e ! o a r s d r o e g e t
er n e t .
uitdossen. T e t s j e l i e t hj a r b i p r a t e
om h j a r m o a i s t e p a k j e oan to
t s j ê n . S a ú t s t r i t s e n , k u ij e r en d e
t w a f r o u l j u e n e i G u r b e-en-hj a r . Sw.
1855, 19.
uitwisschen, doorhalen. D e r s t i e t i n
k r ú s k e t o f o l l e , frou. S t r y k d a t út.
Vgl. trochdwaen.
Overdr. vereffenen. De r e k k e n i n g e n
wumkes.nl
UTS.
tsjin elkoar útstrike. R. ind T.2,
6
XXIV .
verrassen (door een bezoek. een geschenk).
I m m e n ú t s t r i k e . A, 238, 7J9. H. in
Epk. 513. R. ind T.2, W>. — De b e r n d e
e a g e n ú t s t r i k e , de kinderen de oogen
doen blinken van vreugde bij het verkrijgen
van mooi speelgoed, sieraden of geschenken.
— Ook: M e i p r o n k j e n e n p r e a l j e n
i m m e n d e e a g e n i i t s t r i k e en daar-
door bij een ander, die bem niet wil of kan
navolgen, hoon of afgunst verwekken. Zie
útstekke.
niet stille trom wegloopen, wegsluipen.
P i t e r ì a e i d e k a e i j e n o p 'e k i s t e e n
s t r i e k ú t . Vgl. útknij,e. Wl. ld. XVI,
XVII.
ú t s t r û p e , v. uittrekken (van kleederen).
De k l e a n ú t s t r û p e , zich ontkleeden.
— S t r û p d y n k l e a n ú t ! Forj. 1902,
194. — I t h y n s d e r s t r o e p i t h e l t e r
ú t . Vgl. úttsjên.
Overdr. plunderen, uitzuigen. De m a n
f o e i y n d e h â n n e n f e n r o v e r s , d y 't
him alhiel útstrûpten (útstroe-
p e n ) . — De 1 â n s m a n ú t s t r ù p e . R.
ind T.2, 181«.
zich vrij maken (van eene betrekking,
van zaken), de zaken er aangeven. — De
b o e r e n m o a t t e k o a r t o p b o u n wir-
d e , d e t h j a i t h e l t e r ú t s t r û p e . R.
ind T.2, XXVI". Posth. Jouwerk. 6.
ú t s t r û p e r , s. haft, oeveraas, een net-
vleugelig insect, ephemera vulgnta. B. 11.
ú t s û g e r , s. c.g. knevelaar, woekeraar.
Fr. Hfr. I, 175.
ú t s û g j e , v. door zuigen, ledigen of rei-
nigen. I n h u n i c h b l o m , i n w o u n e ,
i n n j i r r e b e e t ú t s û g j e . Zie sâgje.
Overdr. uitzuigen, afpersen. T r o c h h e g e
h i e r en en s w i e r e l é s t e n d e b o e r e n
ú t s û g j e . — De l â n s s i e t e n s c i l l e ûn-
d e r f i n e , det hjar p e r s o a n , hjar
h a b b e n en h a l d e n e n hj a r f o r t s j i n -
ste tsjin i t ú t s û g j e n feilich binne,
en d e t se r j u c h t k r i j e , a s se r j u c h t
h a w w e . R. ind T.2, 181".
ú t s u n i g j e , v. uitsparen. Zie útskroarje,
iitsparje.
ú t s û p e , v. zuipende, drinkende ledigen.
Syn g l ê s k e útsûpe.
ú t s u t e l j e , v. uitzoetelen, bij kleine hoe-
 UTS. 390
veelheden verkoopen. In s l a c h t e k o u ,
ierd appels útsutelje. — Doekele
sels h a t hjoed syn b e s t d i e n mei
ú t s u t e l j e n . Sw. 1896, 70. — S j o e r d
b a k k e r h a t n e t f o l i e s l e e t y n 'e
w i n k e l , hy m o a t s y n g û d m e a s t a 1-
l e g e a r r e ú t s u t e l j e m e i de h o u n e -
k a r r e . Vgl. útkneukelj'.
ú t s w a k j e , v. verzwakken, wegkwijnen,
uitteren.—Antsje s w a k k e a l h i e l út,
en w i e r r y p t a d e d e a . Sw. 1876, 16.
Vgl. âttarre.
ú t s w e v e l j e , v. door zwaveldamp zuiveren.
ú t s w i n g e , v. uitzwaaien , uitzwingelen
van natte voorwerpen. De s t o k d w e i l is
sa w i e t ; s w i n g h i m r i s ú t ! Forj. 1903,
116". Zie siringe. Vgl. útsnypje.
Ú t s w i t t e , v. door zweeten verdrijven.
Hy h a t k j e l d b y h i m e n n o u w o l e r
him rie ú t s w i t t e û n d e r de wolle.
door zweeten te voorschijn komen, uit-
dampen. De m û r r e ? w i t s a l p e t e r ú t .
Vgl. útslnen.
ú t t a n t s j e , v. uitvorschen , nithooren. Fr.
Hfr. 111, 186. De â l d s n a e k h i e om
in h o e k j e s i t t e n t o h a r k j e n , w y l s t
de â l d f a e m d w a e n d e w i e r om h e i t
ú t t o t a n t s j e n . W. D. Th. ülesp. 4, 11.
ú t t a r r e , v. uitteren, aan tering (tuber-
culose) bezwijken, langzaam verkwijnen.
H j i r m e i t s j e g o a r r e e n h o n g e r ||
't h e r t e w i r c h , e n 't l i c h e m ú t t a r d .
Forj. 1904, 112». — I n â l d , ú t t a r d k o u -
k e. Vgl. útswakje.
ú t t e a r e , v. ontvouwen, iets, watsaam-
gevouwen is, uitspreiden. De ú t t e a r d e
l e k k e n s hing.je by de p r o n k b e d -
d e n d e l . Ind. B. 148.
ú t t e i k e n j e , v. in teekening afbeelden.
— I n h û s , in b e a m ú t t e i k e n j e .
HZ. Ts. Tws. 136. Vgl. útískilderje.
ú t t e l l e , v. uittellen, betalen. Ds b o e r
m o a t S n j e on-t o-j o u n i n s l o m p e ar-
b e i d s l e a n ú t t e l l e . — I t j i l d o p 'e
tafel úttelle.
ú t t i c h e l j e , v. het graven van tichelklei
uit een stuk land ten behoeve van eene
steenfabriek. U t t i c h e l e 1 ân.— Overdr. I t
l â n ú t t i c h e l j e , uitmergelen. Vgl. út-
mergelie. B. 244.
úttiezje, -tieze, -tiizje, -tize , v.
ontwarren. — I n i e af stopjern út-
wumkes.nl
ÜTT.
t i e z j e . — D i z z e k l e a u n j e r n s i t al-
hiel y n d e t i e s ; dou m o a s t d y r i s
út tieze.
Overdr. eene raadselachtige zaak ontwar-
ren. J a i k e - t n o e i w i s t d e b o e l sa ú t
t o t i e z j e n , d e t i t k l e a r w i e r t o bi-
w i z e n . Sw. 1858, 67. — N o c h t o a n út-
t i z e n h a 'k n e t . Forj. 1904, 150
Úttine , v. uitdijen . uitzetten , opzwellen.
Ge a r i t e n t y n t n e t ú t . - - De e a r t e
binne úttynd. — Heal geare grót
t y n t ú t y n 'e m a g e. Vgl. útweakje.
Ú t t i n k e , v. bedenken , verzinnen , raad
schaffen. — P i b e h i e n e t f o l i e s i n
o a n 't r e i s k e, d a t se f o r h i m ú t -
t o c h t h i e n e . Sw. 1853, 10. — I n m i d -
d e l ú t t i n k e om e a r n e y n t o f o a r -
s j ê n . — 't Is i n m i n n e b o e l ! K i n s t
dou d e r h w e t op ú t t i n k e , J o u k e ? —
W y k r ij e m e i k o a r t e n i n p e a• r g r e a-
te famkes ú t f e n h ù s ; nou moatte
wy h w e t ú t t i n k e om hj a r r e n n o c h t
to j a e n . — Ik h a b ú t t o c h t o m m a r
ris in inoai r e i s k e to m e i t s j e n . —
Ook door denken iets uitvinden. De m a n ,
d y 't de k i n s t d o n g ú t f o u n h a t , d y
hat tige hwet nuttichs úttocht
fordelânbou.
U t t i n k s e l , s. verzinsel, voorslag, uit-
vinding. M a e i h a t j i m m e r f e n d y
f r j e m d e u t t i n k s e l s . Vgl. optinksel.
ú t t i z e , ú t t i e z e , v. ontwarren. Zie út-
tietje.
ú t t o a r k j e , v. uithollen (door een ge-
stadigen drop). In ú t t o a r k e s t i e n . A.
696.
ú t t o c h t , s. uittocht. De ú t t o c h t f e n
de J o a d e n ú t E g y p t e l â n . — I n út-
t o c h t f e n 'e s k o a l l e b e r n m e i de
s t o m b o a t n e i de L e m m e r .
Ook reis. F e n L j o n w e r t n e i Am-
s t e r d a m w i e r a l e a r in h i e l e út-
t o c h t — De ú t t o c h t e n d e w e r o m -
t ocht.
ú t t o l l e , (H.l.) v. ontkleeden. A. 698.
Ú t t r a e p j e , v. trappende blusschen. F on-
ken úttraepje.
ú t t r e k k e , v. uittrekken, vertrekken.
I t j o n g f o l k is f e n 'e m o a r n b i t i i d
al ú t t r i t s e n ; h j a s c o e n e m e i i n - o a r
i n d e i n e i 't W â 1 d. Vgl. úttsjên.
u i t r e k s e l , s. uittreksel. I n ú t t r e k -
 ÜTT.
s e l (fen i n s t i k ) ú t 'e k r a n t e l i e s e r
f o ar.
ú t t r o m p e t s i e , v. rondbazuinen. As-
t o n d e n j e ft en d o c h s t e , s c i l s t o u
n e t f o a r d y ú t t r o n_ p e t s j e l i t t e , l y k
as de s k y n h e i l i g e n d w a n e yn d e
s y n a g o g e n en op 'e s t r j i t t e n , om
f e n 'e m i n s k e n e a r d t o wirden.
Halb. Matth. V., 2. — S. v. d. B, HÛs-Hiem
1895,67. Zie úttûtsje.
ú t t r o t s j e , v. uittarten, uitdagen. I k
t r o t s j e d e b e s t e k e n i n g ú t , d y 't
b e t t e r f o r h j a r s o a r g e t , as i k . R.
ind 'ï.\ 29o«. 6. J. I, 30.
ú t t s j ê n , v. uittrekken. W y w i e r e n
y n 'e i e r e m o a r n ú t t e i n t o a e i s i i k -
j e n . — H w a 't n o u n e t d e s t ê d ú t -
t s j u c h t |i H a t e k n e t o a n 't s k j i n n e
n o c h t . ld. VII, 72.
zich ontdoen van kleeren, uittijgen. 11
b a e ì t s j e ú t t s j ê n . Vgl. útstrûpe.
uitrukken, uitscheuren. God w o l út-
t s j ê n mei gleone skroei-nyptange.
God wil met gloeiende nijptang (de kwade
tong) uitrukken. G. J. 1. 101..
te veile trekken. Us f o l k t e a c h o p
de f ij â n ú t .
uitredden , verlossen. G o d s g i n s t i s e i n -
l e a s g r e a t , || H y t s j u c h t , d y H i m
t r o u t , ú t n e a d . Zijn gunst redt hem,
die op Hem vertrouwt, uit den nood. G.
J. 1, 114. Zie tsjên.
ú t t s j e r k j e , v. (ealemb.) verarmen. Yn
'e i n e a g e r e j i e r r e n r e k k e Omke
o a n 't ú t t s j e r k j e n , m a r h y h a t n o u
de f o e t t e n w e r û n d e r i t 1 iif. B. 148.
ú t t s j i n j e , v. ten einde toe dienen. S y n
t i i d ú t t s j i n j e , langen tijd in dienst zijn.
— Dy f e i n t (dy f a e m ) h a t s y n ( h j a r )
t i i d ú t t s j i n n e.
Ook voorwerpen, die langen tijd in ge-
bruik zijn. Dy â l d t a f e l h a t s y n t i i d
g o e d ú t t s j i n n e , is niet meer bruik-
baar.
ú t t s j u t t e , v. uitduiden, duidelijk bewij-
zen, uitleggen. Dy s a e k m o a t m a s t e r
dy m a r r i s ú t t s j u t t e , j o n g e . I k i e t -
sje h i m n e t .
Ú t t ú l j e , ï. ophouden met schertsen, jok-
ken, boerten en gekscheren. Dy h a t s y n
••tiltsjes ú t t u l e .
ú t t û t s j e , ú t t o e t s j e , v. uitbazuinen,
wumkes.nl
391 UTW.
Fr. Jb. 1835. 52. Windsma, Blêdden, 6.
Vgl. úttrompetsje.
ú t w a e c h s , s. uitwas. H y h a t in út-
w a e c h s , sa'n g r e a t e p û k e l , oan de
l o f t e r k a n t fen de n o a s .
ú t w a e c h s j e , v. uitwassen , op nieuw uit-
botten. 11 g ê r s is ú t w o e c h s e n . — De
b l e e k is n o u m e a n d , m a r hy s c i l
w o l g a u w e r ú t w a e c h s j e . — Prov.
Hy p r a e t , e a r 't s y n t o s k e n ú t -
w o e c h s e n b i n n e . Van een kind, dat te
onpas spreekt. Vgl. útrinne, âtaprute. Zie
uaechnje.
ú t w a e i j e , v. uitwaaien, ten einde waaien.
De l a n t e a r n e o p ' e t r i j e s p r o n g w i e r
ú t w a e i d . — De s t o a r m l i k e t út-
w a e i d ; i t is w e r s t i l w a e r .
uitluchten. Dy 't a l t y d y n 'e ' h û s
sit, moat him ris útwaeije litte.
Zie úttrierje, trochwaeije. •
Ú t w a g e , v. Zie útweage.
útwandich, útwendich, útwindich,
adj. en adv. uitwendig. N i n ú t w a n d i g e
om st a n c l i c h h ed en m e i t s j e l o k k i c h .
ld. VIII, 68. Meer algemeen: ú t w e n d i c h
en ú t w i n d i c h .
ú t w a z e m i n g , s. uitwazen,ihg.
Ú t w a z e m j e , ?. uitwaaemen.
ú t w a s k j e , v. door wasschen schoonma-
ken. I n d o e k , i., h i m d útwaskje.
In w o u n e ú t w a s k j e .
ú t w e a g e , v. bij het gewicht (in't klein)
verkoopen. I k k e a p j e b y 't b a e l y n
en 'k m o a t b y p o u n e n e n h e a l p o u -
nen w e r ú t w e a g e . — In b a e l fen
h o n d e r t poun k i n f a e k n e t ú t w e a g e .
wordt de waar bij enkele ponden verkocht,
dan schiet men te kort, d e n k r i g e t
m e n o n d e r w i c h t . Z.d. Ook ú t w a g e ,
Ú t w e a k j e , v. uitweeken , door weeken
uitdijen. De b e a n t s j e s b i n n e tige
ú t w e a k k e , zijn door het water uitgedijd
en weeker geworden. Vgl. úttine. — I n
h o p e n l j u e w e a k j e ú t , as se fjir-
t i c h j i e r w i r d e n b i n n e , zij worden
dan breeder en zwaarder. Zie útdije.
door weeken losmaken. Oanbaksels
yn p o t t e n en p a n n e n útweakje,
om deze te reinigen.
ú t w e i , s. uitweg, uitgang. D a t s t i k
l â n h a t t w a ú t w e g e n , het geniet in
twee richtingen uitweg.— De s o l d a t e n
 TTTW. 392
h i e n e it hûs o m s i n g e l e , n e a r n e
n e t w i e r i n ú t w e i f o r d s om t o o n t -
kom men.
Overdr. uitkomst, redding. I k s í e t y n
n e e d en s e a c h g j i n ú t w e i . — W y
i n o a s t e n fen in s û r e a p e l b i t e . Dêr
w i e r g j i n o a r e ú t w e i op.
uitvlucht, voorwendsel. O m k e h a t ús
j i l d t a s e i n , e n n o u 't i t o p b í t e l -
j e n o a n k o rot, s i k e t e r ú t w e g e n .
A. 751. Vgl. útwyk.
út"weid.3Je, v. ten einde weiden. De
h j e r s t ú t w e i d z j e (met vee.) Fig. wijd-
loopig zijn. Earne oer útweidzje.
Vgl. útwreiäzje.
ú t w e n d i c h , ú t w i n d i c h , adj. en adv.
Zie útwandich.
ú t w e i r j e , v. uitwonen, door bewonen in
slordigen toestand brengen. I n h û s út-
w e n j e , een huis bewonen zonder de noo-
dige herstellingen er aan te laten verrich-
ten. D a t h û s w i e r a l h i e l ú t w e n n e ,
in vervallen toestand geraakt. Sw. 1854,
22. A. 753.
Ook buiten de provincie Friesland wonen.
Utwenjende eigeners.
ú t w e t t e r j e , v. uitwateren, loozen van
stroomend water. De B o a r n w e t t e r e
â l d t i i d s ú t y n 'e M i d d e l s é .
ú t w e t t e r i n g , s. afvoerkanaal van een
watermolen. Vgl. wjittering.
Ook mond (van een rivier). De Y s s e l h a t
syn ú t w e t t e r i n g efter Kampen.
ú t w e t t e r i n g s b a k , s. breede goot in
een watermolen. Zie útskoat, útskoatbak.
ú t w i e r j e (spr. ú t w j i r j e ) , v. luchten.
I n k e a m e r ú t w i e r j e . — De T r e e m -
t e r m o a s t wol trije d a g e n tìtwier-
r e w i r d e . R. ind T.2, 149'. Zie wier je.
Ú t w j j e , v. uitwerpen (van een dreg of
een anker.) G. J. I I , 73. Vgl. wije.
ú t w y k , v. uitweg, ontwijk. H i e i k
o a r s ú t w y k sjoen, den hie ik n e t
b y dy n y t l i g e b o l l e l a n s w o l l e n .
H.Z. Ts. Tuws. 134. Zie útwei.
ú t w y k j e , - w i k e , v. uitwijken, ter zijde
wijken, uit den weg gaan voor iemand.
K o m t d e r dy i n r e a u t o m j i t t e , d e n
moast nei rjuchts útwykje.
ú t w y k s , s. iets vreemds, afwijkends ,
buitengewoons. Adama, Sparp. 18. — W y
h a b b e n o a i t g j i n ú t w y k s , wij hebben
wumkes.nl
ÜTW.
in onze huishouding nooit iets buitengewoons,
vooral wat spijs en drank betreft. Vgl, íit-
ivrydsk.
ú t w i k s e l j e , v. uitwisselen, ook van
tanden verwisselen. I t t w i n t e r r i e r i s
útwiksele.
Ú t w i n d e r , s. eg. uitwinning, onverwachte
besparing van kosten of moeiten, voordeel.
Ik p a n d e r e fen D o k k u m n e i L j o n -
w e r t en wier sa w i r c h as in
m a e i t s . F e n S t i e n s ôf k o e i k l y k -
w o l s m e i ús b o e r r i d e ; d a t w i e r
i n h i e l e ú t w i n d e r . Vgl. hael en útwinne.
ú t w i n e , v. wegsluipen. It waerd
H a r k e t o b i n a u d t w i s k e n dy h e a l -
d r o n k e n e k e a r e l s en hy w o e d e r
útwine.
Overdr. zich onttrekken aan eene ver-
plichting of verbintenis. D o u w e h i e o n t -
h j i t t e n om b o a r c h to w i r d e n , m a r
d o 't i t d e r o p o a n k a e m , w o e e r
h i m d e r ú t w i n e . Vgl. útwynsel. Zie wine.
ú t w y n j e (van koren), v. uitwannen, met
de wan (eigenl. met den wanmolen) het
koren ziften en van kaf en stof zuiveren,
part. pass. ú t w i n e , uitgewand, ook als
adj. — ú t w i n e h j o u w e r , lichte haver,
die bij het uitwannen van de zware haver-
korrels is gescheiden. Vgl. †oar-ring en
foar-rings.
ú t w i n n e , v. uitwinnen, besparen van
kosten en moeite of tijd. T i i d ú t w i n n e .
— K o s t e n ú t w i n n e . — I n r e k út-
w i n n e y n 't s i l e n . A. 759. Zie útskroarje.
Ook te snel loopen van een uurwerk. Dy
k l o k w i n t ú t . Vgl. útwinder.
Ú t w y n s e l , s. n. uitvlucht, verontschul-
diging, voorwendsel. H j a h i e d e r al-
t y d ú t w y n s e l s op. Sw. 1851, 55. Vgl.
útwine.
ú t w i p p e , v. door stemming van een post
of betrekking ontzetten. O m k e h a t j i e r -
r e n l a n g l i d fen de r i e w e s t , mar
f o r l i n e j i e r h a w w e se h i m d e r út-
wipt.
ú t w i r k , s. n. werk buitenshuis, veldar-
beid. A. 319. I t ú t w i r k l i e t e r d ê r o m
o a n t w a f e i n t e n o e r . R. ind TV, 54*.
— As y n 'e b o u h o e k e h j e r s t m i s i t
útwirk dien is, d e n m o a t t e d e m e a s - |
t e a r b e i d e r s o a n ' e b r a e k . Z. d. |
ú t w i r k i n g ( e ) , s. uitwerking. De d r a n k !
 UTW
d i e a l g a u ú t w i r k i n g en m a k k e
b j a r r e n fen b i d a e r d e t a h e a l gek-
ke m â n l j u e . Sw. 1861,10. R. ind T .*, 27".
ú t w i r k j e , uitwerken, veroorzaken. —
In l y t s e n e ^ t i c h h e i d k i n s i m s t i g e
h w e t ú t w i r k j e , kleine oorzaken, groote
gevolgen.
Ú t w i s k j e , v. door wisschen reinigen.
De b a k k e r w i s k e t s y n o u n e ú t m e i
<Je w i s k e r .
Ook door wisschen doen verdwijnen. I n
n a m m e •'..-.•• *• krijt of griffel geschreven)
ú t w i s k j e . Zíe útfeije, úlwríutre.
ú t w i z e , v. aantoonen, met sprekende
voorbeelden bewijzen. M e n s e i t : „de
f a e m m o a t y n 'e k r e a m . " D a t s c i l
h i m w o l ú t w i z e (ef i t a l ef n e t
w i e r is.) — H j a r k l e u r w i i s t ú t ,
d e t h j a n e t s o u n is. — De n a m m e n ,
dy 't w y en o a r e l â n n e n o a n i t
j i l d j o w e , w i z e i t ú t . R. ind T2., 20*.
Ook uitk ?eren, uitbetalen van gelden uit
een boedel. Vgl. úlkeare.
Ú t w i z i n g ( e ) , s. uitkeering. U t wi z i n g
d w a e n , het uitkeeren van een erfdeel of
legaat aan de rechthebbenden. — K l a e s
hat nei syn wiifs dead ú t w i z i n g
oan 'e b e r n d i e n , hen het moederlijk
erfdeel uitgekeerd.
ú t w j û d e , ú t w j u d d e , v. nitwieden, on-
kruid uithalen. I t o n k r û d o p 'e b o u -
l â n n e n en y n 'e t u n e n ú t w j û d e .
fig. (Fen) â l d e F r i e z e n b i n n ' for-
g e t t e n d e â l d e n a m m e n || B i n n ' for-
d y l g e d e â l d e s t a m m e n || E n ú t -
w j û d m e i i e r d e e n o e r . E. en T. a , 66'.
ú t w o e l j e , (spr. wûòlje) v. afwikkelen.
Zie woelje.
ú t w r e i d s k , ú t w r y d s k , adj. ind adv.
opzichtig. A. 777. H j a w i t t e n e t , h o
ú t w r e i d s k e n o e r d w e a l s k se h j a r
wol o p t a k e l j e . R. ind T. ! , 293'.
uitheemsch. I n j i f f e r m e i ú t w r y d -
ske s e d e n en m e n e a r en. Vgl. útwyks.
u t w r e i d z j e , v., uitbreiden, zich naar
buiten verspreiden. D y t û k e w r e i d e t
him to f i e r n e i f o a r e n út.
uitweiden. I k s c i l h j i r m a r n e t
fierder oer u t w r e i d z j e .
Overdr, I t ú t w r e i d z j e n f e n d e h a n -
del. R. ind T.2, 27*.
ú t w r y d s k e n s , u t w r y d s k h e i d , s.op-
wumkes.nl
393 WAC.
zichtigheid , pronkzucht. De ú t w r y d s -
k e n s h e a r t n e t b y ú s t h á s . R. ind
T.', 379". — D e l . j u e k o m m e g n a p e n
k r e a s for i t I j o c h t , m a r h a w w e
n e a t gjin ú t w r y d s k e n s .
Het uitheemsche, het vreemde. F r y s k e
b i w e n n e r s h a b b e d e w a l d e n , ||
E a n g fen ú t w r y d s k e n s , g o l en ien-
f â l d i c h . H. 8. Sytstra, Bloml. 6 1 , en
Fr. Liet eb. 1899, 37.
ú t w r i n g e , v. uitwringen. I n d w e i l
ú t w r i n g e . A. 779.
Ú t w r i u w e , v. uitwisschen, door wrijven
doen verdwijnen. I t s k r i u w e n op in
laei útwriuwe. — Plakken útwriu-
w e , y n k l e a n , y n i n t a f e l ensfh. Vgl.
útwiskje.
ú t w r i u w e , v. wijten. J a p i k m o a t
f e n 'e p l e a t s e n d a t w o l i t w i i f
n o u o p ú s ú t w r i u w e . A. 543. B. 37.
u z e n , u z e s , pron. pers. ons. G j i n i e n
fen u z e n h a t d e r h i n n e w e s t . — To
u z e s k o m m e , tot of bij ons komen. A.
Ysbr. (1861), 2. Ook: b y ú s , bn ons. Zie ás.
u z e s , pron. poss. van ons. D a t i s u z e s ,
het onze, ons eigendom. Zie ús.
De letter V wordt niet als beginletter
van een Friesch woord gebruikt. Zie de
letter F.
w.
W . de letter W. Oudtijds dûbel-ú; thans
veelal W (spr. wee).
w a b b e l i c h , adj. wankel. De b a n k
stiet wabbelich. Vgl. wibbelich.
w a b b e l j e , v. waggelen. De t a f e l
w a b b e l t . Vgl. tcibbelje. B. 41.
w a b b e r j e , w a p p e r j e , v. wapperen.
D e f ì a g g e n w a b b e r j e f e n de m e s t e n .
het gedurig heen en weer klepperen en
i dichtslaan van deuren en vensters door wind
of' tocht. I t w a b b e r j e n f e n i t k e l -
ders finster h a t my de hiele n a c h t
ú t de s l i e p h a l d e n .
w a c h , w a e k s , adj. waakzaam; licht,
bij het minste gedruisch, ontwakende. A.
776. U s h o u n i s b j u s t e r e w a c h . —
i K e i m p e w i e r a l s a w a c h en s k m -
t e l a s sy ( s y n s i s t e r S a e p k e ) , R, ind
| T.a, 78 } .
 WAC. 394
•wacht, s. het waken, het oppassen voor
de veiligheid van zaken of personen. De
w a c h t h â l d e y n i n a p e l h ô f . — Op
wacht stean.
één of meer personen, die de wacht hou-
den. D e r s t i e t i n w a c h t b y de fin-
î e n i s . — J i m m e h a w w e in w a c h t .
Halb. Matth. XXVII. 65. — De s t i l l e
w a c h t r i n t yn de winternacht.
— De w a c h t ô f l o s s e .
Overdr. I n w a c h t f o a r d e l i p p e n
s e t t e , voorzichtig zijn bij het uiten der
gedachten. — S e t f o a r m y n m û l e d e n
i n w a c h t . Alth. 493 Psalm 141.
"Wacht, s. zorg, hoede, toezicht. Y e n
s e l s t o w a c h t n i m m e , zich in acht
nemen.—Yen s e l s , y e n s l i c h e m to
w a c h t n i m m e , zorg dragen voor het
lichaam, voorzichtig en matig leven. Sw.
1865, 26. — Dy 't h i m j o n g n e t t o
w a c h t n i m t , m o a t it âld h i s û r j e . —
Y e n s k l e a n t o w a c h t n i m m e . A.
Ysbr. (1861), 12. — N i m d o n ú s h e i t t o
w a c h t , zie toe op onzen vader.
De verplichtingen nakomen. J i n s bi-
f e l l e n t o w a c h t n i m m e . Alth. 442.
letten op iets, behartigen. U l k m o a t
myn h û s h â l d i n g to w a c h t n i m m e .
— De g e l e g e n h e i d t o w a c h t n i m -
m e , gebruik maken van de gelegenheid.
• w a c h t e r , s. wacht, iemand, die de
wacht houdt. U t b a n g e n s f o r h i m
r e k k e n de w a c h t e r s f e n h j a r s t i k .
Halb. Matth. XXVIII, 4. — Compos.
spoarwachter. Zie wachtrìnäer.
w a c h t ' h â l d e , v. zorgen om 's morgens
op een bepaalden tijd wakker te worden.
A l d e J e l m e r i s s a g r i f o p 't w a c h t -
h a l d e n ; h y w i r d t a l t y d o p 'e t i i d
to w e k k e r , i t s e l d e h o k k e r ûre. —
W y l i t t e u s m o a r n s klopje, hwent
gjin ien fen uzen kin wacht
hâlde.
w a c h t ' h ú s k e , s. n. huis aan een veer,
waar de reizigers op eene veerboot wach-
ten. De F r â n s k e d o u a n e n s i e t e n y n
i t H o l w e r t e r w a c h t h ú s k e en d i g e -
r e n oer it W â d .
— Spoorwachterswoning. I t w a c h t h ú s -
k e o a n 'e s p o a r w e i ( s p o a r d y k ) .
• w a c h t j i l d , s. n. wachtgeld van een tij-
delijk buiten dienst zijnden ambtenaar. Ook:
wumkes.nl
WAD.
i n afwachting, dat hij weer in dienst kan
treden. H y is o p w a c h t j i l d s e t .
w a c h t ' k e a m e r , s. wachtkamer (in een
station , bij een dokter, een advocaat, een
rechtbank enz.)
w a c h t ' m a s t e r s f e i n t e n , s. pi. knechten
van den wachtmeester, gerechtsdienaars,
voorheen. In het nog niet in onbruik ge-
raakte gezegde: H y h a t d e f e i n t e n
y n 'e h û s , worden deze f e i n t e n bedoeld.
Zie feint.
w a c h t ' p o s t , s. coll. Een of meer personen,
die door de gezaghebbenden (is of) zijn aan-
gewezen om de wacht te houden, op een
daartoe aangewezen plaats.
w a c h t s j e , (Hl. w a e i t j e , w a e t j e ) , v.
wachten. W a c h t s j e h w e t , de w r â l d
is n e t r a z e n d . B. 539. — I t k i n my
n e t w a c h t s j e , ik heb er geen tijd voor.
— D e n m o a s t û d e r m a r w a c h t sj en
fen m e i t s j e , den tijd er maar voor nemen,
zich in acht nemen, zich hoeden. Hy
m o a t h i m t i g e w a c h t s j e, zijn gezond-
heid in acht nemen.— M e n k i n y e n sa
n a u n e t w a c h t s j e , ef m e n w i r d t
f a e k fen de b i z e n b i d r a g e n . Telt.
M. S. 22.
verwachten. S o m s t e a n t i t y n 't
d o n k e r || I n s k i t t ' r j e n d g e f l o n k e r ,
11 D ê r n i m m p. n i t w a c h t e t . v. BI.
Bik. 107. Compos. for-, yn-, ôf-, opwnchtsje.
w a c h t ' w i r d , s. n. wachtwoord.
•wâd, w a e d , s. n wed, ondiep water
bij een dorp of boerenerf, waarin men
vóór het bestaan van verharde wegen de
ploegpaarden 's avonds reinigde. Compos.
hynstewåd, -waed. Halb. Vad. L tt. 1822,
II, 527. Vgl. J. W. Fr. Naaml.,420 6 .
In Dongdl. w a s k .
w â d ' - i e l , s. paling (op de Wadden ge-
vangen.) B. 30.
w â d ' l e g g e r , s. recherche-vaartuig, vroe-
gere naam van een schip, dat van rijks-
wege op de Wadden aanwezig was, om op
den sluikhandel te letten. I n f i s k a s in
w a d l e g g e r . R. ind T.*, 146*.
w â d ' n e t , s. n. vischnet. Fr. Hfr. II,
149.
w â d z j e , v. waden, met bloote beenen
in een ondiep water loopen. Voorzichtig en
langzaam door het water schrijden, om
visch te, vangen. W y w a d d e n en wy>
 WAE. 395 WAE.

s t i e k e n op b o t , d y 't wy n e t fon- deren. — I n w a e k s e n n o a s , een ver-

g e n . Hùs-Hiem, 1888, 126. keerd voorgestelde, verdraaide zaak.
door slijk en slooten loopen. ï n 'e w e a- w a e c h s j e , w a e k s j e , v. wassen, met
ke m o d d e r w â d z j e . — Sa m â l w i e r was bestrijken en wrijven. I k w a e c h s j e ,
i t , d e t d e m i n s k e n d e r o a n de an- i k w a e c h s e , h a b w a e c h se. — I n b e d -
k e l s t a t r o c h w â d z j e m o a s t e n . ld. t e e k w a e c h s j e , een beddetijk met was
XI, 24. — T r o c h d e sn i e w â d z j e . inwrijven. — De t a f e l , i t k a m m e n e t
— De kij w â d z j e ; gaan door de slooten w i r d t w a e c h s e , met was gewreven. —
uit het weiland. 13. 217. I t i-eaf j e r n o a n m y n d r a e k i s
Ook: met beslijkte voeten, een straat of waechse.
vloer bemorsen. A s t û w â d d e s t , j o n k j e , w a e c h s j e , w a c h s e , 'Hl.) v. wassen,
k r i g e s t d e d w e i l om 'e e a r en. groeien, grooter worden. I k w a e c h s j e ,
Overdr. I k s c i 1 d y n d r o m p e l n e t I ( w a e c h s ) , i k w o e c h i . b i n w o e c h s e n ,
s w a r t w â d z j e , zal u niet door veelvul- • w a e c h s j e n d e , t o w a e c h sj en. — Us
dig bezoek lastig vallen. Ind. B. 150. Vgl. j o n g e w a e c h s e t t i g e. — I t g ê r s
Lex. 145. — D e f r i j e r s w â d z j e d ê r de w a e c h s e t . — De b e a m m e n w a e c h s j e .
d r o m p e l n e t s w a r t , het meisje krijgt — De i e r d a p p e l s w a e c h s j e s k o a n .
geen aanzoek van vrijers. Compos. †oetu-ûd- — Dû m o a s t d e r y e t f'en w a e c h s j e
zje, foruxidzje, to-uåäzje. en dij e, f a n k e ! — H y f o e i o e r ' e g r o u n ,
w a e c h , w e a c h , w e e c h , s. muur, wand. sa l a n g as e r w o e c h s e n w i e r . —
A. 778. Meer in het bijzonder de achter- Op d a t p l e i n s t e a n e t r i j e m o a ij e
wand in eene bedstede. Yn 'e w e a c h h y n s d e r s , sa g r e a t a s se w o e c h s e n
s l i e p e. — S k o a r j e o a n ' e t s j e r k e - \ b i n n e . Overdr. By 't w a e c h s j e n f e n
w e a c h , leunen tegen den kerkmuur. G. 'e d a g e , bij het 1-cht worden in den
J. I. 53. Compos. hûsweach , tfjerkewaech. morgenstond. Forj. 1904, 185".
Zie wagenskot. Prov. I t j i l d w a e c h s e t m v n e t o p
w a e c h , w a e e h h û s , s. waag, gebouw, 'e r ê c h, ik heb het niet voor het grijpen. B.
waar goederen, voornamelijk boter en kaas 515. — 11 j i 1 d wol n e t w a e c h s j e . dus
onder toezicht van overheidswege worden werp het maar niet op den grond. — ( r ê r s
gewogen. A. Ysbr. 1861) , IV. Dim. w a e c h - en n o a t w a e c h s j e d e r m e a r , a s w y
h ú s k e . Compos. híitencaech. w i r d i e h b i n n e . A. 3. — Hy s e i t i t
w a e c h d r a g e r , s. m. sjouwerman, aan m a r , s a 't d e w r â l d w o e c h s e n i s ,
de waag verbonden. Lex. 729. Prov. H y s w i t natuurlijk en onomwonden. A. 784. Vgl.
as in w a e c h d r a g e r (of o a n d r a g e r.) zd. dìje.
w a e e h h û s , s. n. Zie waech. w a e c h - , w a g e - w i i d , adj. oorspronkelijk
w a e e h m a s t e r , s. waagmeester. zoo wijd als de waech (zijdmuur) lang is.
w a e c h s , w a e k s , (lat. cera) s. was. F en I t h û s s t i e w a g e - w i i d i e p e n , n e i
d y n l o k k e n , g i e l a s w a e k s . G. J. d e t d e w a e c h ( s y d m û r r e ) op b i f e l
I," 51. í f e n 'e Sk el t a ôf b r i t s e n w i e r , waartoe
w a e c h s d o m , s. wasdom, groei, het ; de Schelta (Schout) het recht had, als de
groeien. D e r s i t g j i n w a e c h s d o m y n bewoner van een diefstal beticht was, dien
dy j o n g e ; h y b l i u w t i n k a n s t o p p e . • hij ontkende; terwijl hij toch zijn huis ge-
het pijnlijk gevoel, dat snel opgroeiende sloten hield,--- Y n ' e t sj e r n h e r n e s t i e n e ,
jongelieden in hunne gewrichten hebben. b y n a c h t , de d o a r r e n w a g e-w i i d
H. in Epk. I, 507, Dy b e r n h a w w e a l i e p e n . Sw. 1904, 167.
to f o l i e w a e c h s d o m . - - I k h a b d e Ook: (verkeerdelijk) w i d e - w a e c h en
w a e c h s d o m y n 'e s k o n k . w i i d-e n-w a e c h i e p e n , zoo wijd als
w a e e h s h a v e n , s. opvaart naarde waag. het kan. — De d o a r f e n 'e m o l k e n -
w a e c h s e n , w a e k s e n , adj. wassen, van k e a m e r s t i e w i i d-e n-w a e c h i e p e n .
was gemaakt. I n w a e c h s e n b y l d , was- R, ind T., 265«. Zie waech.
senbeeld. — I n w a e c h s e n p o p p e k o p , w a e d , s. n. De ondiepte in het Flie,
een wassen hoofd van de speelpop voor kin- I noorderpand der Zuiderzee, aan de kust,

wumkes.nl
 WAE. 396
tnsschen Zurich en Gaast. Zie J. W. Fr.
Naaml., bij wâd of waed, 420*.
As s t o a r m w a e r i t s é w e t t e r w y l d
s t o u w e n d d e w a e d o e r j a g e t s i i n 'e
dy k, b a t s e n d , i t p e a l w i r k b û t s j e n d ,
en a s n e a r e t s j u s t e r e n s l â n en
strân bidiek, den wier ûnlijige
K e i y n 'e w a p e n s . Sw. 1904, 100.
Ook: w a e d n. wed. Zie wâd.
w a e i , s. n. wei, ook: hui. H. Sytstra,
Fr. woordenl. 108.
Prov. W a e i w a e r d f o r s û p e b o a r c h
e n s û p e f o r w a e i . Forj. 1888,141. — De
k e a l l e n e n b a r g e n mei waei boarne.
w a e i , (Work.) w e i , v. weg, verdwenen,
verloren, overleden. Zie wei.
w a e i ' b a r g e n , s. pi. varkens, die uitslui-
tend met wei gevoederd worden.
w a e i ' b e a m m e n , als = adj. H w e t h o u t
is d a t ? W a e i b e a m m e n h o u t ; (triv.)
aa 't d ê r h w e t o p d o c h s t e , d e n
8 t j o n k t it.
w a e i ' b e r g e n , s. pi. denkbeeldige bergen.
K r u d e n e n w i r t e l a , d y 't f i e r e f t e r
d e w a e i b e r g e n w o e c h s e n b i n n e . E.
ind T.8, 258".
w a e i b o a t s , - b o a i ' t s , - f e t (Wouden)
- t o n n e , s. weivat, de kuip, waarin de wei
bewaard wordt. R. Posth. Jouwerk., 71.
Vgl. boa(i)ts.
w a e i ' d e a d e , s. eg. een overledene, die
weinig of niets nalaat. D a t l i k e e a r s t
w o l , d e t i t n e t i e n d e r s in waei-
d e a d e w i e r en n o n i s i t n o c h i n
w y n d e a d e w i r d e n . R. ind 'S.', 347".
Zie wyndeade.
w a e i ' d r i n k e , v. weidrinken. De j o n g e s
mochten f e n 'e m o a r n frij w a e i -
d r i n k e by L i n s e b o e r s .
w a e i ' f e t , s. n. weivat. Zie waeiboats,
-boaits.
w a e i ' g a t , s.n. tochtig vertrek, huis. U s
m i l h û s is in h e i s l i k w a e i g a t .
w a e - i j e , v. waaien. De f l a g g e w a e i t
o p 'e t o e r . — I t w a e i d e , d e t i t r i k -
k e . A 151. — I t w a e i t i n s t o a r m . —
Sa l a n g a s d e w y n f e n 'e w o l k e n
w a e i t (een oud gezegde, ter bevestiging
van eene overeenkom'stof belofte). — F o r -
j i t my n e t , as b o l l e wyntsjes
w a e i j e . R ind T. 3 , 102».— B o l l e w y n -
t s j e s , s t r e e l mei g e u r k e s , sêft en
wumkes.nl
WAE.
m y l d , 1| Dy j e ú t j a s m y n en r o a z e n
w a e i j e . v. BI. Bik. 8.
Overdr. zweven. Dy f a e m w a e i t o e r
'e w e i , loopt met lichten tred. A. 649.
Prov. I t s c i l o p d y n l â n w a e i j e ,
het zal op uw dak waaien. A, 593. — D e
b û s d o e k w a e i t h i m n e i , vaneenen groo-
ten man en eene kleine vrouw. — O a n í t
w a e i j e n f e n 'e f l a g g e t o s j ê n , naar
zijn leefwijze te oordeelen. — Ho h i r d e r
i t w a e i t , h o f ê s t e r t r e d , hoe meer
moeielijkbeden, hoe beter men zich schrap
zet. B. 470. — A s i t h i r d w a e i t lij e
d e g r e a t e h û z e n i t m e a s t , hooge
boomen vangen veel wind. Telt. M. S., 4.
— M e i a l l e w i n e n w a e i j e , met elke
partij meegaan. Compos. for-, ôf-, om-,
troch-, útwaeije.
w a e i g e r , s. waaier, voorwerp, dat dient,
om het aangezicht te verkoelen.
windwijzer. O p 'e t o e r h a w w e w y
i n h o a n n e , m a r o p 'e t s j e r k e s t i e t
in w a e i j e r .
w a e j j e r y ' , v. toestel in eene grutterij,
waarmee de gepelde boekweit van de dop-
pen wordt gezuiverd. Zie wyndermounle en
witie.
w a e i k , (Hl.) adj. week.
w a e i ' k e a l , s.n. kalf, dat enkel wei tot
voedsel krijgt, meer: pi. w a e i k e a l l e n .
Vgl. sûpkeal.
w a e i n g , (Hl.) s.n. wang.
w a e i - o m ' , s. licht en zwak vrouwsper-
soon. J a n k e i s i n s t e r k e f o t s e e n
h j a r s i s t e r J e l is m a r in h a n t s j e -
f o l , i n w a e i - o m . Ook: een zeer bouw-
vallig huis.
w a e r t j e , w a e t j e , (H.l.) v. waehten. Zie
wacht sje.
w a e i ' t o b b e , s. Zie tsjUstobbe.
w a e i ' t o n n e , - t û n n e , s. Zie waeiboats.
w a e i - w e i ' , s., dun en licht kleedingstuk.
A. 772, B. 236. Vgl. blaeswei.
w a e k s . w a c h , adj. waakzaam. Zie wach.
w a e k s , w a e c h s , s. n. was. Zie waechs.
w a e k s d o m , w o e c h s d o m , s. wasdom.
Zie waechsdom.
w a e k s j e , v. met was wrijven. Zie
warchsje.
w a e k s e n , w a e c b s e n , adj. van was
gemaakt. Zie waechsen.
w a e l d , (Hl.) s. Zie wâld.
 WAE.
w a e l j e , (Hl.) v. wiegen. Vgl. tvilewaelje.
w a e n , w a n i c h , adj. en adv. wan,
waan, verkeerd, slecht, gebrekkig, waar
iets ontbreekt; ook: scheef. D a t h o u t
is w a e n . — D a t s t i k l â n is w a n i c h ,
niet rechthoekig.
Overdr. D a t is w a e n , beroerd, ziet er
slecht uit. A. 788.
• w a e n , s. wanhout, spint, het zachte,
lichte en nog ongerijpte hoot onder de bast
van een boomstam, zoo als de smalle, schuine
kanten van een plank, die ook schaal
( s k a e l ) wordt genoemd. Zie spt/n, spint.
Ook de smalle kanten van een plank, waar-
langs de bast zat.
•waen, w e a n , (G. J.) s. inbeelding, mee-
ning. I k w o e c h s y n w e a n . 6 . J. 1,
30. — D o k t e r l i e t ús y n 'e w a e n ,
d e t mem wol w e r b e t t e r j e scoe.
• w a e n T j i s i t t e n e , adj. vol inbeelding,
door waan bezeten, trotsch van ijdele in-
beelding. G. J. I, 210.
w a e n ' s i n , s. waanzin.
w a e n s i n ' n i c h , adj, waanzinnig, krank-
zinnig.
w a e n t (Zwh,), w a n t , s. handschoen,
A. 370. Zie want en mof.
w a e n t o p ' p i c l i , adj. dun van top (van
dennen en sparren), met spits nitloopende
kruin. B. 146.
w a e n ' w ü s , adj. waanwijs, eigenwijs, ver-
waand. I n w a e n w í z e f i n t . — De
Fryske tael is, sont hjar oansicht
f o a r m y b l i e r d e , | | A l k l i n k t h j a 't
w a e n w i i s b r o d to h i r d , | | F o r my
de 8 k j i n s t e t a e l o p i e r d e . v.Bl.Blk.7.
w a e n ' w i t , s. waanwijsheid, inbeelding.
0 w a e n w i t b û t e s t j û r ! G. J. I, 13,
61. U t l â n s w a e n w i t . Ibid. I, 231.
•waer, s.n. weder. (Hd. wetter.) M o a i ,
s o e l , e i n e - p i k e w a e r ; s u t e r i c h , bui-
j i c h , onlijich, froastich waer. —
W a e r a s s i d e . — Yn ' t w a e r s j ê n ,
naar de lucht zien om te weten, wat weder
men zal krijgen. — D a t i s g j i n w a e r !
het is buitengewoon slecht. M o a i w a e r
is o a r s . — H i n n e en w e r a s i t w a e r ;
ook: a s d e w y n . — B. 481.
W a e r en w y n , weer en wind. — S a k e-
m a n f i s k e t o p i e l , ì' En s k o u t n e i
it w i e l , | | H y k e i l t d ê r syn d ô p e r k e s
yn || E n j o w t se o a n w a e r en w y n .
wumkes.nl
397 WAE.
e
R. ind T. , 21". — I t i s n u v e r , y e n s
n e i b i s t e a n d e n sa m a r o a n w a e r
en w y n o e r t o l i t t e n . Sw. 1904, 47. —
D a t gûd l e i t d ê r for w a e r en w y n ,
er wordt geen acht op geslagen, het wordt
verwaarloosd. — I t i s i n w a e r , d e t i n
goed boer s t j û r t s y n h o u n d e r n e t
út. — I t is w a e r a s s p e k , m e n s j u c h t
g j i n J o a d o p ' e w e i . Volksgezegde voor
goed, kalm weder.
Hy s t i e d ê r , eft er fen i t w a e r
(de bliksem) s l e i n w i e r . R. ind T.a, 52".—
As m e n y n i t w a e r i s , d e n i s i t s a
k w e a n e t , as i t fen b i n n e n l i k e t ,
rampen zijn soms minder groot dan iemand,
dien ze niet treffen, zich voorstelt. —
M o a i w a e r s p y l j e (een vroolijk leven
leiden) f e n i n o a r s y n j i l d . — Y n
t s j o k w a e r k o m m e e f r e i t s j e , in on-
gelegenheid komen. — N o u h a w w e w y
i t w a e r y e t n e t h a w n , er komt nu
iets bijzonders, dat níet verwacht werd,
misschien twist. — I t i s n o u w e r m o a i
w a e r b y hj a r r e n , zij leven nu weer in
vriendschap. — De m i n s k e n b i n n e n e i
i t w a e r , opgeruimd of minder vroolijk ge-
stemd, al naar gelang het weder gunstig of
ongunstig is.
Ook in den zin van bederf (door invloed
van het weer). D a t r ú t , d y s p e g e l ,
dêr sit it w a e r yn.— Myn g e r d i n e n
s i t t e fol w a e r . Vgl. uarich. Zie war.
Compos. miswaer, needwaer , ontaaer, swier-
waer, teiwaer.
•waer, s. pi. w a r e n , koopwaar, koop-
waren. E l t s e w a e r i s n e i s y n j i l d , de
hoedanigheid van de waar is naar den prijs.
— Dy 't d e w a e r l e k k e t , k e a p e t s e ,
ook: m a k k ^ e t d e r g a d i n g o a n , wie
de waar l a a k t , die koopt haar. — D a t
i s g j i n k e a p m a n n e w a e r , 't is te
slecht voor den handel.
Prov. G o e d e w a e r p r i i s g e t h i m
s e 1 s, goede wijn behoeft geen krans. Com-
pos. klean-, winheìwaren.
w a e r ' d o e k , s. soort omslagdoek, ten ge-
bruike bij ruw weer, ook: t ij d o e k.
w a e r ' g l ê s , s. n. weerglas, barometer.
w a e r ' h o a n n e , w e a r - , (s'pr. wjer-) s.
weerhaan, windwijzer in den vorm van een
haan op een gebouw.
w a e r j e , v. zich voordoen (van het weer
 WAE.
zoowel in gunstigen als ongunstigen zin).
— I t w a r e t tís m e i : de l o f t w i r d t
h e l d e r , nou k i n n ' wy in m o a i reed-
t s j e m e i t s j e . — l t w a r e t m i n op i t
f l a e c h s , het is ongunstig weer voor den
groei van het vlas.
Ook w i e r j e. Z. d.
w a e r ' k a t t e n , s. pi. De w a e r k a t t e n
f l e a n e , zegt men, als bij felle hitte de
lucht schijnt te beven of te trillen.
w a e r ' k o p p e n , a. pi. wolkjes aan een
helderen hemel, als voorteekens van ver-
andering van het weer. D e r s i t t e w a e r -
k o p p e n o a n 'e l o f t . — Ook: t o n g e r -
koppen.
w a e r l a m k e , scolapax (gallinago) gal-
linda, s. kleine snip, bokje, vogel, behoo- !
rende tot de familie der snippen, welke
een geluid voortbrengt, dat iets gemeen
heeft met het blaten van jonge lammeren.
Dr. Buekers. Onze vogels, 453, B. 240. I t
w a e r l a e i n y n ' e h i c h t e , il D a t b l e t -
t e r t o p e n d e l . Dr. E. Halb. Zie Slj. j
en Rj. (1897), 177. Zie ook W. P. de Vr.
Lapekoer trochskodde, 65. — De w a e r-
l a m k e s h a w w e h j o e d s a b i e t t e r e. !
R. ind T.*, 81 6 . - As de w a e r l a m k e s
b l e t t e r j e . Salv. M.S. 63. Ook: b l e t t e r -
l a m k e . Z. d.
w a e r ' - , w e a r l j o c h t , (spr. w j e r 1 j o c h t)
s. weerlicht, bliksem. De w a e r l j o e h t
s l a c h t y n 'e s k û r r e . De w e a r l j o c h t
i s n e t f e n d e l o f t , het bliksemt onop-
houdelijk.
w a e r ' l j o c ù t s j e , w e a r - , (spr. wjerljocht-
sje), v. weerlichten, bliksemen. I t w a e r -
l j o c h t et s t e r k .
Overdr. vloeken, bulderen. As p a k e
k w e a w i e r , k o e i t sims t i g e ton-
g e r j e e n w e a r l j o c h t sj e
w a e r ' l j o c h t s l a c h , w e a r - s. bliksemslag.
I n f û l e w e a r l j o cli t si ac b.
w a p r m , adj. en adv. warm. I n w a e r -
me s i t n m e r d e i , waerme klean,
w a e r m i t e n , w a e r m e b o l t s j e s . --
l t is b e t t e r , d e t i t h e a w a e r m w i r d t
o p it l ã n , a s y n 'e s k û r r e . — I t j o n g
w i i f l e i t y n i t w a e r m b ê d , kraambed.
R.indT. a ,350\ B. 172. Halb. in Epk. 516,517.
Overdr. P r a t e n o e r i t g e l o v e m a k -
k e t f a e k k a l d e h e r t e n en w a e r m e
h o l l e n . — I k w o l d e r m j n e t w a e r m ':
wumkes.nl
398 WAE.
om m e i t s j e . — I k s c i l h i m d e b r o e k
r i s w a e r m m e i t s j e , trachten hem de loef
af te steken. — H j a d r a e c h t i t m e i
d e w a e r m e h â n o e r , zij haast zich
het pas gehoorde nieuwtje aan anderen
mede te deelen. — S y n p a k e s i t d e r
w a e r m y n , is een rijk man. — I n
w a e r m e (welgestelde) b o e r . R. ind. T.*,
32".
w a e r m ' b l o e d i c h , adj. warmbloedig.
w a e r m e n s , s. warmte. — S1 e a u e n
g a p p ' r i c h w i e r er f e n 'e w a e r m e n s .
Forj. 1S04, 15*. — Zie waermte.
w a e r m m i e l , s. n. maaltijd, bestaande uit
í warme spijzen. J o u n s w a e r m m i e l , d ê r
m e i i k n e t o e r . Vgl. kâldmiel.
— K o m , i k k r i j i n w a e r m m i e l , het
kindje watert mij in den schoot. Vgl. miei.
w a e r m m i e l r i n ' d e r , s. klaplooper, ta-
felschuimer. W. D. Oeb. Gl. 3 , 18.
Ook een schijnvrome, die bij eenvoudige
menschen komt praten en bidden, om
daarvoor goed te worden onthaald.
Verder iemand, die in vroegeren tijd bij
de boeren kwam bedelen om eetwaren voor
zijn middagmaal. W. D. Volksl. 1. 395.
Vgl. drompelmaegd.
w a e r m s , s. (hwet) iets warms, vooral
met het oog op spijs. I n a r b e i d e r m o a t
op 'e t i i d h w e t w a e r m s y n 't l i i f h a ,
een warme maaltijd hebben. — H y (de
e a r m e s t u d i n t) m o a t h w e t w a e r m s
y n 't l i i f h a . R. ind T.3, 82''.
w a e r m t e , s. warmte. — I k h a b op
dit stuit n e a t g j i n l é s t f e n 'e
w a e r m t e , integendeel, ik ben meer koud
dan warm. — De w a e r m t e s c i l n e t
l a n g d û r j e . R. ind'f. 2 , 81 6 . Compos. sinne-,
sìmmerwaermte. Zie ivaennens.
w a e r ' n i m i n e , v. gadeslaan, opmerken,
waarnemen. Dy m a n n i m t a l l e s w a e r ,
g j i n mich o n t k o m t him.
Ook: bekleeden, verrichten. M y n p a k e
w i e r s k o e n m a k k e r en t a g e l y k d e a -
graver: d a t p o s t s j e koe hy der
s k o a n b y w a e r n i m m e . — De g r o e -
t e n i s t h ú s . F i k s , i k s c i l it w a e r -
nimme.
aan iemand eene opmerking maken. Us
o m k e n a e m my d e r oer w a e r .
w a e r ' p r o f e e t , s. m. weerprol'eet, weer-
voorspeller.
 WAE.
w a e r ' s i i k , adj. weerziek, uit de gewone
stemming door den invloed van het weer.
B. 80.
w a e r ' s y k t e , s. ongesteldheid van melk-
koeien, wier melk dan in de melkbuizen
blijft.
w a e r ' s l a c h , s. bliksemslag. De t i i d
fen in w a e r s l a e h , een oogenblik.
w a e r t e i k e n , w a e r w i k k e r , s. n. een
teeken, dat de weersgesteldheid voorspelt.
In r i n g om ' e . m o a n n e j o w t r e i n ,
d a t i s i n g r i f w a e r t e i k e n . — Zie
waerûl.
w a e r ' - ' û l , w a e r - û l e , s. steenuil, athene
noctua. Dim, w a e r û l t s j e .
ring, kraag als van een uil. D e r w i e r
j i s t e r i n w a e r û l (een nevelachtige kring)
om de s i n n e . I k t i n k : h j o e d in t i g e
p a k s n i e . R. ind T.2, 48 6 —
Ook: weerteeken: O a n d y ' l y k d o a r n
h a w i k in w a e r û l , die voorspelt regen.
w a e r ' - û l , - w a r û l e , s. iemand, die wind
en weer trotseert, om zijn voornemen u i t t e
voeren. I t w a e i t i n f o e g e s t o a r m ,
m a r dy w a e r û l e fen in S j o u k e s c i l
der wol t r o c h k o m m e ; hy s t i e t
n e a r n e foar.
volgens oud bijgeloof: a. een spookachtig
wezen, dat bij nacht en ontijd, in de ge-
daante van een zwarten wolf, als monster-
achtig plaagbeest rondzwierf en schrik en
vrees verwekte. W. D. Fr. Volksleven II,
229, 230. Wass. op W. Gr. 8, 9.
b. eene vrouw, die verdacht werd met
den booze in verband te staan, en als too-
venares werd beschouwd. H â l d d y s t i l ,
â l d e t s j o e n s t e r . Do d e r i n g r e a t e ,
swarte kat y n i t h ô f k a e m , skeat
de b o e r d y k a t in h ã n f o l s â l t y n
't g a t ; en do h a s t o u , â l d e w a e r -
û l e , yn g j i n f j o u w e r w i k e n , op d y n
â l d e e a r s s i t t e k i n d . R. ind T.'2, 397*.
Zie waerwolf.
w a e r ' w i k k e r , s. weerteeken. Zie waer-
it'iken.
w a e r ' w o l f , s. m. weerwolf. Zie waerûle.
w a e s , s. n. wnas. D ê r l a e i j e n se d e n
m e i de g e u r en i t w a e s fen ' e g e -
s o n t h e i d o p 'e t r o a n . j e . R. ind T.a, 3696-
w a f f e l , w a f f e l k o e k , s. wafel, luchtig |
gebak in een wafel-ijzer gebakken.
w a f f e l , s. (triv.) mond, wauwel, smoel. j
wumkes.nl
399 WAG.
H â l d d y n w a f f e l , houd je mond. —
I n s l a e h f o a r d e w a f f e l . A, 199.
Overdr. H y , m e i s y n w i d e w a f f e l ,
hij , die zooveel praats heeft. — De waf-
f e l w i r d t h i m n o a i t k n o f f e l i c h , hij
wordt nooit moe van 't praten. B. 174.
• w a f f e l b a k s t e r , s. wafelbakster. Lex.
163.
w a f f e l j e , w a u w e l j e , v. wauwelen,
babbelen, zijn wafel roeren , luidrushtig pra-
ten. A. 190.
• w a f f e l k o e k , s. wafel. B o e r e - w a f f e l -
k o e k e n , boerewafels , wentelteefjes. B. 250.
I Zie hoiinsfotxjes.
! w a f f e l k o e k b a k k e , v. wafelbakken.
w a f f e l k o e k b a k k e r , s wafelbakker.
w a í ' f e l k o e k s - i z e r , w a f f e l - i z e r , -iiz-
d e r , s. n. wafelijzer.
| waf'felkream, -kreamme, waftel-
k o e k s k r e a m , - k r e a m m e , s. wafelkraam.
w a f f e l w y f k e , s.n. vrouw uit een wa-
felkraam. Ook: w a f f e l b a k s t e r . Z. d.
w a g e , w e a g e , v. wegen. I k w a e c h
( w e a c h ) i k w o e c h , h a w o e g e n (be-
drijvend). I k b i n w o e g e n (lijdend). I k
se Is w a e c h 150 p o u n . — I k w a e c h
d e t s j i i s . — Dy b a e r c h w a e c h t 300
p o n n.
Overdr. O m k e J a p i k b i s i t w o l i n
t o n t s j e , m a r syn b û r m a n w a e c h t
s a s w i e r n e t , is niet zoo bemiddeld.
Compos. óf-, nei-, troch-. útwage.
w á g e n s k o t , s. n. eerste soort eikenhout,
j waarmee eertijds de wanden (Oud-Fr. wa-
gen) van kerken en zalen werden betim-
merd. A. 789. Ook: I n â l de r w e t s k k a m -
m e n e t f e n w á g e n s k o t . Vgl. tvaech.
w a g e r i j , w e a g e r i j . s . weeggereedschap,
schalen en gewichten. I k h a w g j i n w a -
g e r i j , ik kin de w i n k e l l j u e n e t nei-
wage.
Ook het toestel, waarmee men op ker-
missen en uitspanningsplaatsen menschen
weegt.
Het wegen. S c o e d y w a g e r i j w o l
e a r l i k t a g i e n w ê z e ? Vgl. ld. XIII, 70.
w a ' g e w i i d , adv. Zie waechwìiä.
w a g g e l j e , v. waggelen, heen en weer
zwikken, wankelen. H y w a g g e l t h i n n e
en w e r , a s i n d r o n k e n e k e a r e l , hij
staat niet vast op zijn beenen. — De t a -
fel, de s t o e l , de b a n k waggelt,
 WAK. 400 WAL.

als de pooten niet evenredig lang zijn, of •wal, (Hl.) s. binnenplaats met eene zo-
als de vloer, de grond niet elfen ligt. Vgl. merwoning. Roosj. 11.
wiggelje en wabbelje. w â l ' b i s k o a ü i n g , s. walbeschoeiing. A. 534.
w a k j e , v. Zie wekje. w a l c h , w a l g e , s. walg, afkeer. Fr.
w a k k e r , adj., adv., interj., bijster, bij- Hfr. XIV, 186. HettemaRymkes,162. S o n t
zonder, zeer, terdege, in hooge mate. — dy k e a r , d e t ik tofolle drank
I t scoe w a k k e r wêze. — H j a h i e h a w n h i e , k r i g e ik in w a l c h fen
h j a r w a k k e r o p d i e n , || E n o a n - i t g û d.
k l a e i d m e i b i l e i d . v. BI. Bik. 57. — w à l d , s. woud, bosch. D e r k l i n k t
O p 'e m e r k e h i e h j a w a k k e r f l e u - y n 't w â l d i t f û g e l s j o n g e n . Forj. 1904,
r i c h w e s t . A. Tsbr. (1861), 39. — W a k - 185«. — P r o n k e t f j i l d e n w â l d . || D e n
k e r e w r o t - e n w r a e m s j u c h w i e r n ' s j o n g t j o n g e n â l d . Fr. lieteboekie f.
se. Forj. 1904, 186*. — H j a h i e i n w a k - eltsenien, no. 7.
k e r e n n o c h t o a n f o r t e l l e n . — Wak- pi. w a l d e n . I n 't bijzonder: d e w a l -
k e r e k l o e k w ê z e , zeer zuinig zijn. A. d e n , als boom- en boschrijke streken
780. — D a t i s e k w a k k e r (heel) h w e t ! in Friesland. O, r ô l j e o e r b o u e n g r e i -
J a , w a k k e r ! weizoo. E. ind T.a, 81 { . d e n || en w a l d e n f i e r y n 't r o u n ; ||
Ook: wakker, waakzaam. — H e a r 't o , g o l l e F r y s k e s a n g ! Ibid. no. 2.
k r a e i j e n f e n 'e w a k k ' r e h o a n n e . •wâld (Hl. w a e i d ) s., macht, bestuur.
v. Bi. Bik. 10. Halb. Maerlant, 546.
•wâl, s. wal, waterkant, vloer. — I n w â l d f i e r e , bewind voeren. A l f a d e r
s t i e n n e n w â l . — I t s k i p l e i t o a n 'e d ê r b o p p e || Dy 't w â l d f i e r t o e r
w â l . — De f ê s t e w â l . — L j o n w e r t , a l l e s en w r â l d e n o i n f e t ' t . Sw. 1899,6.
b i n n e n de w a l l e n . — F e n de iene Ook beheer, bescherming. D o u h a s t
w â l n e i d e o a r e l j e p p e . — H y i s n e i m y n m e m f o r l i t t e n , || H j a r h â l d en
d e o a r e w â l t e i n , over zee gereisd. — w â l d b i n o m m e n , gij hebt haar aan-
De s é m a n l i b b e t n o u s t i l o a n ' e w â l . houd, beheer en bescherming benomen. Zie
— M e m s t o e o p 'e w â l t o k r i t e n . R. biwâld.
ind T.2, 199». — D e r l e i t í n h e g e w â l Du b i s t m y n l i b b e n , m y n w i n s k
o a n 't l e e c h . en m y n w â l d , gij zijt mijn leven, mijn
Overdr. I m m e n f e n 'e w â l y n 'e wensch en mjjn toeverlaat, (mijn hoeder.)
s l e a t h e l p e , meer achter dan vooruit Fr. Lieteboekje f. eltsenien, no. 16.
helpen. B. 468. — D a t r o a i t k a n t n o c h I k j o w i t o e r y n j o u b i w â l d , ik
w â l . ld. VI, 13, — D o m e n y y t i t g ê r s geef het over in uwe hoede. 6 . J. 1, 92.
f e n b e i d e w a l l e n , tracht meer dan eene O n d e r e a c h w â l d , onder opzicht.
partij te b evredigen. B. 548. — D ê r b l i u w t w à l d ' a k s t e r , s.in. houtekster, vlaamsche
f o l i e t w i s k e w â l e n s k i p , veel komt gaai, garrulus <,landarius. Fryske Freechal,
niet aan den rechten eigenaar. B. 542. in ld. 1866, 3 en 6.
I m m e n s w â l o p h â l d e , het voor hem w á l d ' b e a n t s j e s , s. pi. bruine boonen
opnemen. Fr. Hfr. X I I , 254. (of pronkers) in de Friesche Woudstreken .,
H y f a i t m e i d e h i e l e w â l ú t , op den zandgrond gegroeid.
zegt ronduit zijne meening. A. 434. — •Wâldblom, s. gele ganzeljloem, chry-
H y h i n g e t t s j i n 'e w â l o a n , hjj is santhemum Segetum.
ziekelijk; hij staat finantiëel zwak. B. 266. w à l d ' b o e r , s. m. boer (landbouwer of vee-
— S w i e t k e s b y i t w â l t s j e l a n s , houder) uit de Friesche Wouden. Dim- w â l d -
eenvoudig, zuinig levende. B , 456. — M y n b o e r k e .
d o c h t e r h a t h j a r a e i j e n y n 'e w â l w s ì l d ' b o k s e , s. m. schinipnaan. voor •
l e i n , heeft geen goed huwelijk gedaan. iemand uit de Friesche Wouden.
B. 485. Compos. grêftswâl, séwál, mars- w â l d ' b û t e r , s. boter uit de Friesche :
wål, †eartswâl, sleatswâl, boppewál, ûnder- Woudstreken. Lex. 577. ,.
tvâl, skoaiwâl, sìcrepwâl, beamwâl, houtwal, w å l d ' d i n g , s. n. vrouwspersoon uit de .
hjerstwál. Dim. w â l t s j e . Zie legerwâl. Friesche Wouden. I n l y t s , k r e a s w â l d - J

wumkes.nl
 WAL. 4 1
d i n g , d y 't de b r u n e e a g e n a s f j û r
yn 'e k o p f o n k e l e n . R. ind T.'. 354".
w â l d - d o u , s. eg. woudduif, boschduif,
rin^duif, columba palumbus. Zie houtâou.
w a l d e , w a e l d e , (Hl.) v. besturen, heer-
senen. A, 777. Zie biwâlãe. Hulde II, 204.
Vgl. wâld.
w â l d ' - e k e n , (Kleistr.) w â l d - i k e n , adj.
van eikenhout. — I n w â l d - i k e n s t o k ,
eikenhouten wandelstok, in de Wouden uit
het hakhout gesneden.— W â l d-e k e n h o u t ,
geschilde eiken brandhoutjes. Vgl. neakene
mantsjes.
w a l d e n ( d e ) , s. Friesehe wouden, bosch-
en boomrijke zandstreken, vooral in het
oosten en zuidoosten en in het zuidwesten van
Friesland, — De D o k k u m e r W a l d e n ,
gelegen in Dantumadeel. — T r y n w â l d e n ,
in Tietjerksteradeel. — D e D r a c h t s t e r
W a l d e n , het oostelijke gedeelte van Sinal-
lingerland. — O r a n j e w â l d in Sehoterland.
— I g e w â l d e n i n Hemelumer Oldeferd en
Noordwolde. — De L e g e W a l d e n , 't
westelijke gedeelte van Utingeradeel. Vgl.
J. W. Friesehe Naaml. 422/3.
— De s w i e r e k l o k k e n b r o m d e n , |;
H i e l d e L e g e W a l d e n o e r . R. ind
T.!, 199'. — M o a i , s û n d e r w e a r g e a ,
b i n n e d e w a l d e n : || S m u k s k a e d -
zjen.d b e a m t e g r i e n o e r a l y n ' t r o u n ;
|j B l i e r l a i t s j e n d b o u l â n , t i e r i g e
g r e i d e n || S j o n g e n d e f û g e l s , s â n -
n i c h d e g r o u n . H. S. Sytstra, Bloin-
lêzing, 61. Fr. Lieteboekje f. eltsenien, no. 6.
— De l y t s e b e r n k o m m e ú t ' e w â l -
, d e n , û n d e r de p o p p e s t i e n wei. —
.As h j a r i s w e r n e i d e w a l d e n r e i s -
. g e, als haar weer een kind geboren werd.
. A, Ysbr, 1661, 70. Zie wâldreis.
w â l d ' f a e m , s. meisje uit de Friesehe
Woudstreken.
fig. ook wel gezegd van een f o a r n ,
•voorn, cijprinus rutilus, een zoetwatervisch,
met roode vinnen, thuis behoorende in de
•wateren van de Friesehe Woudstreken. B 186.
w â l d ' f o a r n t s j e , s. n. (Zie vorig art.)
voorn , vorentje , vooral voorkomende in de
wateren met zandigen of geheel of gedeel-
telijk uitgeveenden bodem. — Do 't d y
t s j o e l o a n de w â l k a e r n , do' s i e t
•der n e a t y n a s i n m a n n i c h r e a d e
w â l d f o a r n t s j e s . R. ind T.', 394».
wumkes.nl
WAL.
w â l d ' - i e r ( a ) p e l , s. aardappel, welke in de
Friesehe Wouden is verbouwd.
w â l d ' i e r d e , s. aarde, modder, gemengde
zandgrond uit de Friesehe Woudstreken. In
tegenstelling van k l a e i - i e r d e . — Y n m y n
nij o a n l e i n e t ú n h a b i k in f r a e h t
w â l d i e r de k o m m e l i t t e n ; yn k l e a -
r e k l a e i g r o u n w o l l e de b e a m m e n
m i n g r oeij e.
Fig. ontlasting van een pasgeboren kind.
— De w â l d i e r d e , d y 't d e j o n g e ôf-
gong, wier pikswart (safortelden
f r o u l j u e e l k o a r . ) R. ind T. a , 330". Vgl.
wâldreis.
w â l d - i i k , s. woudeik, eikenboom, i n d e
Friesehe Woudstreken gegroeid. Zie wâld-eken.
w â l - d y k ' , s. opgeworpen wal of dijk, die
hier en daar in de hooge zandstreken, wegens
gemis aan water en slooten, rondom een
weide is aangelegd, veelal met houtgewas,
als afsehutting, om het vee te keeren. Vgl.
beamwâl.
w a l d ' - i k e n , adj. Zie wâld-eken.
w â l d ' k a n t ( d e ) , s. de woudstreek, de
Friesehe Wouden. K e e s ú t d e W â l d -
k a n t , schrijver van een bundeltje Friesehe
rijmelarij. — M y n b r o e r g i e t d e w â l d -
k a n t ú t t o w e n j e n . Vgl. klaeikant.
w â l d ' k o u , s. f. koe uit de Friesehe Wouden,
pi. -kjj. W â l ù k i j b i n n e f a e k h w e t
t i n y n s t e a t , niet zwaar gebouwd, soms
ook wel aan den mageren kant. Ook: w â l d -
bistke.
w â l d ' l j u e , s. pi. bewoners van de Frie-
sehe Woudstreken. Zie wâldtxjer.
w ã l d ' m a n , s. mannelijke bewoner der
Friesehe Woudstreken.
w â l d ' r a e p , s. kleine, gele knol, welke
op den zandgrond, meestal als tweede
vrucht, nadat de eerste tijdig is binnen
gehaald, wordt verbouwd. Posth. in Epk.
370. Zie sânraep.
w â l d ' r e i s (Kleistr.), s. bevalling. W y
wisten, det Gjalte Foekje meigau-
w e n s in w â l d r e i s d w a e n m o a s t ,
dat zij spoedig moeder zoude worden. Sytstra,
Telt. 31. Vgl. tcâläen en wâldierde.
w â l d ' r o g g e , s. rogge, welke op den
zandgrond groeit. B. 565.
w â l d ' s k i e p , s. n. schaap van den zand-
grond. Schimpnaam voor een vrouwspersoon
uit de Friesehe Wouden. W. D. In Doäze, 58.
 WAL.
w á l d ' s k i p , s. n. schip uit de Friesche
Wouden.
w â l d ' s n i p , s. houtsnip, scolopax rusti-
cola. Freeehal in ld., 1866, 3 , 8.
w â l d ' s o m p e , s. moerasgrond, drijftil zon-
der vasten bodem in sommige waterachtige
streken en veenplassen van de Friesche Wou-
den voorkomende. Vgl. sotnpe.
Ook: schimpnaam voor een bewoner der
Friesche Woudstreken.
w â l d ' s p j u c h t , s. zwarte specht, picus
martius. Hy r ô p d e w â l d s p j u c h t i í t
s y n s k ûl h e m t s j e y n 'e t û k e n . Forj.
1902, 92.
w â l d ' s t o e l , s. eenvoudige stoel met zit-
ting van grove biezen. M e n d o a r h j i r
n e t s i t t e n g e a n , s e i G a b e ; h i e 'k
m a r in w â l d s t o e l . R. ind IV, 14". Vgl.
knt>i)(ki')xioel.
w ã l ü t s j e r , s. bewoner der Friesche Woud-
streken. A, 471. — D e r i s g j i n s n o a -
d e r g û d a s m i n s k e n en d ê r o a n d e
w â l d t s j e r s , zeggen de Friesche kleibe-
woners. Zie u-áldljue.
— pi. ook aardappelen, in de Friesche
Wouden verbouwd.
w å l d ' w e i n t s j e , s. n. open wagen zonder
riemen en veeren en met een wagenkist
(w e i n k i s te) en één of meer zitbanken,
zooals ze in de Friesche Wouden worden ge-
bruikt, Halb. B. 28, 391 en Naoo.iíst, 1, 207.
w â l d ' w i i f , s. n. vrouw uit de Friesche
Wouden. Prov. M a t e r , h w e t is d a t
in s t i k b û t e r , sei it w â l d w i i f , en
h j a f o u n i n k a t y n ' e t s j e r n e . Telt.
M.S., 22.
w â l d ' w r i n g e , s. draaibaar hek op den
dam van een akker of' weide. B. 251. Zie
wrìnye.
w a l e , (.Hl. en Warns) s. wieg. Roosjen,
93. A. 772. Ook: w i l e-w a l e. Zie wuel,
w'uìze.
w a l e b a k (Hl.) s. linnen- of luierbak.
wâl-eker, wâl-ikker, s. akker langs
den walkant. Ook s l e a t s - e k e r .
w a ' l e l e k k e n (HL), s. wiegelaken, het
linnen laken . waarop het kind. ligt. B. 208.
w a l e n , s.pl. Walen, vreemdelingen, die
een Franschen tongval spreken, vooral in som-
mige oorden van België, als de gewesten van
Henegouwen , Luik, Namen , en half Luxem-
burg ; ook L u k e r-W a l e n genoemd. —
wumkes.nl
402 WAL.
Poepen en W a l e n , a s dy w e v e r s .
A. Ysbr. 1861, 5. - P o e p e n e n W a l e n
(vreemdelingen) r e g e a r j e i t l â n . A. 590.
w a ' l e ô l d e r (Hl.) s. laag, verplaatsbaar
bankje, waar de wieg op staat. Gids Hist.
Tent 51.
w a l ' f i s k , s. walvisch. Prov. M e n f a n g t
g j i n w a l f i s k e n y n 'e b e a m m e n , met
grootspraak richt men niets uit. B. 530.
w a l ' f l s k b o n k e , s. walvischkaak, gelijk
hier en daar in de weilanden geplaatst is,
om te dienen als wr.jfpaal voor het vee.
w a l ' f i s k e f a n g s t , s. walvischvangst.
w a l ' f i s k ( e ) f a r d e r , s. m. wahischvaaider
schip in dienst van de walvischvangst.
w a l g e , s. walg, afkeer, weerzin. Zie irnlch,
w a l g i c h , adj. walgelijk, walgend, walg
verwekkend. W a l g i c h i t e n .
w a l g j e , v. walgen. F ij, h w e t h a t
dat f r o u m i n s k e sleau p r a e t ; men
s c o e d e r fen w a l g j e . — I t w a l g e t
m y ; i t i t e n w i e r t o ffct.
w ã l ' h e a , s, n. hooi. geoogst op de wal-
len van akkers of op d« bermen van we-
gen. Fr. Hf'r. 5 , 142. Vgl. (hjks-hea.
w â l ' h o u t , s. n. palen en planken, waar-
mede een wal is beschoeid. De s k i p p e r
r e k k e b y 't w â l h o u t d e l , y n ' e f e a r t .
Overdr. Dy s k i p p e r h a t t o f o l i e w â l -
h o u t y n s y n s k i p , ligt vaak te lang
aan den wal. B, 479. Vgl. u-âlmûrre.
Ook het opgaand houtgewas aan de sloots-
wallen van landerijen.
w â l ' - í k k e r , s. Zie trâl-Aer.
w â l j e , w â l l e , v. wellen, koken, op
kookhitte brengen: (Hd. u-allen.) W â l l e
s û p e , gewelde karnemelk. W. D. Th.Ulesp.
42. — De r o s i n e - moatte wâlle
w i r d e , licht gekookt worden, vóór men
er bi andewijn op giet.
Overdr. F r y s k e w e t t e r w e a g e n , rôl-
j e . w â l j e om 't â l d e G r o u ! — Fr. Lie-
teboekje f. eltsonien, no. 41. — O ! 't r û z -
j e n f e n i t r o a i k j e n d r e i t , i1 se i l r ô l -
j e en w â l j e ; j| O, h a r k d e n H e a r e ,
h w e t i t s e i t . Forj. 1900, 81. — De
sé w â l l e en b o a r s t e o p , a s g y n g
e r o a n de k ô k . Sw. 1904, 110. — It
w â l j e n d e d j i p , de zee. Nij Fr. Lieteb.,
42. — A l l y k d e s m e r t ' , || D j i p ú t
m y n h e r t || Y p w y l d e w e a g e n w a l -
l e t . Ibid. 93.
 WAL. 403
Ook water in draaiende beweging brengen.
De s n o e k w a l t . Vgl. opwulje.
subst. I t w â l j e n í e n n a t û r , het
wei ken, voortbrengen duor de natuur.
w a i ' j i l d , s. n. geld, door een schipper
betaald voor de ligplaats aan wal of kade.
w á l l e , v. Zie uãlje.
wái'-lizen, s. pi. walstroo, tíaliumpalus-
tre.
w a l m , w â l m e , w â l l i n g , s. walm,
damp, wasem. — De w a l m t e n d e la m-
p e , w a l m ú t d e h â n t s j e t t e l . A. 78L'.
Ook reuk, geur. K r e k t in w â l m e ,
as d e m i r d e n ô f g i e t . L. W. 12*2. —
In s w i e t e w â l m e l a e i oer i t blom-
ruige i e r d r y k . — In n e a r e w â l m e
g i e t h j a r ôf. K. ind 'f.2, 103". Compos.
kouwe-u'âlin.
w â l m j e , v. walmen. De l a m p e w a l m t ,
wasemen. — l t s e a n f l e s k w a l m t
d e r n o c h o e r . Compos. bi-, útwâtmje.
Vgl. stume.
w à l m û r r e , s. walmuur, beschoeiing van
steen langs wal of kade. Vgl. wålhuut.
w a l ' n u t , s. walnoot. Zie nút. Ook g r e a -
t e n ú t , in tegenstelling van: h a z z e n ú t ,
kazelnuot.
w a l s , w a r l s (Gaastl.) s. pi. ruggen of
opgeworpen wallen van zoden, die bij ge-
brek aan slooten tot scheiding der lande-
rijen dienen. A. 240. Vgl. beamuál, wâhlyk.
w â l t e r j e , v. wentelen, tì. 100. Prov.
Wite h y n s d e r s stiet it w â l t e r j e n
n e t w o l , witte paarden voegt het niet zich
te wentelen : zij verontreinigen zich er mede.
Burm. 72.
w â l ' w i r t e l , - w o a r t e l , s. walwortel,
smeerwortel, wortel van de Sijmphytum of-
ficinale. Vgl. skuerwirtel.
w a m m e s , adv. en intj. weg. — S y n j i 1 d
wier w a m m e s , syn h a l o a s j e wam-
mes, hy k a e m as in ú t p û l l e m a n
t b ú s . — W a m m e s m e i d e b o e l , weg
er mede. R. ind T.', 44 a . A. 778.
w a m m e s , s. n. lijf, buik. Oud-Fr. w a m-
me. Hetteuia 547 en Richth. — Kiliaen:
w a m b e i s , borstbekleeding. ÌS'ieuw Nedl.
wambuis; G. J. w a m , w a m b i s .
M i n s k e n dy t r o c h d e w a m - s t e k -
k e n d e p l û r i s (pleuris) p i n e - g â l j e e n
k j i r m j e , kermen van stekende pijn in de
zijde. G. J. II, 86. — I k h i e i n h û d f o i
wumkes.nl
WAN.
w i r k by d y m a n , en k r i g e a m p e r
n e a t y n 't w a m m e s , bijna niets in het
Ijjf.
Wambuis, als kleedingstuk. A l n j u n -
k e l y t s e n k o m t f 11 e r y n 'e b r o e k
e n H a n k e y n 't w a m m e s (gezegdej.
l u i m e n o p s y n w a m m e s j a en. Vgl.
bueitsje en juk.
De j o n g e k r i g e i n t i g e w a m m e s ,
hij kieeg een pijnlijk pak slaag. Vgl. uân.
f ig. D o m e n y e n m a s t e r binne
b r o e k e n w a m m e s , behooren bij elkan-
der. Salv. il. iS. 91.
Overdr. h o u t e n w a m m e s , predikstoel,
katheder, il. ind T.2. 26'. — Ook wel:
h o u t e n b r o e k . — Compos. luaiwammes.
w â n , s. n. laag, b. v. van korenschoven,
op den dorschvloer uitgespreid. Y e t i e n
w â n t ê r s k j e en d e n is i t s k o f t . —
Ook: s p r i e d t .
laag sneeuw. E n s n i j t i t d e n i n w â n
s a u n a c h t [| D ê r m e i is 't s i e n o a t
(winterkoren) y n s y n m a c h t . Hulde 11
251.
Afmatting, erge vermoeienis, door zware
werkzaamheden, lîn a r b e i d z j e ik f a e k
h w e t t o f e l , j| E n k r i j i k s o m s i n
w â n |, I k l i z m y j o u n s t o r e s t e n d e l ,
|j E n m o a r n s b i n 'k w e r d e m a n .
Fr. Alm. 1846, 32.
I n w â n b r u i j e n , een pak slagen. —
L i t h i m h j i r r i s k o m u . e, d e n s c i l
er i n w â n (een pak slaag of eene beris-
ping) h a ' ! — I k k r i g e i n w â n o m d e
e a r e n , d e t ik der h i n n e t r û z e l e . —
H w e n t hy t o c h t , o a r s k r i g e t i t w i i f
y e t ek in w â n . ld. IV, 1U.— I k t o u d e
se i n w â n óf. A. Isbr. (1861), 41. Vgl.
wiunmes.
Dim. w & n t s j e . Do 't S i b e r e n m e i
d e w i e t e k r o s t h ú s k a e m , k r i g e er
i n w â n t s j e f e n h e i t t a , een pak slagen.
Fr. Hfr. IV, 230.
w á n , s. wand. Prov. H y h a t s y n
b r â n (slagzwaard) o a n 'e w â n , zijn lier
aan de wilgen gehangen. Halb. B. 474.
Vgl. wuech, urach.
w â n , w a n n e , s. de ruimte tuss«hen
de wanden van twee naast elkander staande
gebouwen. De k e a t s e b a l l e i t y u 'e
wanne.
Ook de ledige ruimte in een vat wijn,
 WAN.
welke men er bij het vullen met opzet in
iaat, om het mogelijke barsten van het vat
te voorkomen. Hûs-Hiem, 1893, 197.
w a n , adj. niet vol, bijna ledig. Dy
k o e r , i t g l ê s i s w a n , niet tot den
rand gevuld. A. 334, 779. -- As d e f l e s s e
a l h i e l w a n w i e r , d e n w i e r i t : hy is
d e a . Bijek. 1846, 47.— I k k i n n o c h w o l
r i s y n s k i n k e ; s a w a n is de t s j e t t e l
n o c h n e t . — De p o n g w i e r w a n B.
ind T.2, 202«. Vgl. waen.
w a n , adv. en adj. slecht, verkeerd, mis.
T i n k , a l b i s t e n o c h sa'n m a n , 't L o k
r i n t a l t y d wol r i s wan.
Verder: krom, scheefhoekig. Dy p e a l ,
dat k e z y n i s w a n .
w a n ' a c h t i n g ( e ) , s. minachting. Bijek.
1846, 28. Dy m a n b r i n g t h i m ' s e l s
m e i sok d w a e n a l h i e l y n w a n a e h -
t i n g , haalt zich algemeene minachting op
den hals. Zie minachtinge.
w a n ' a c h t s j e , v. minachten. E l k s c i l
dy d ê r o m w a n a c h t s j e . Zie minachtsje.
w a n ' b i d r i u w , s. n. wanbedrijf.
w a n ' b i g r y p , s. n. wanbegrip. Vgl. mis-
Ugryp.
w a n ' b i s t j û r , s. n. wanbestuur.
w a n ' b i t r o u w e n , s. n. wantrouwen.
w a n ' b i t r o u w i c h , adj. wantrouwend.
w a n ' b r e k k e n d , adj. slecht brekend, niet
gaar te koken (van erwten en boonen.) Zie
on- ûnbrekkend.
wandel, wandele, wânnel, wânle,
s.gedrag, leefwijze, levenswandel. 11 t s j e r k'-
ne h a e d , op h w a e n s w â n l e de l a s -
t e r s e l s g j i n s m e t s j e s p r a e t . v. BI.
Bik. 45. — Op s y n h a n d e l en w a n d e l
foei n e a t to sizzen. — M i n n e n s yn
h â n n e l en w â n n e l i s h i m i n g r o u -
w e l . Sw. 1904, 111. — H j a r o n b i s p r i t -
s e n w â n d ' l e . G. J. 1, 17.
wandel, wandeling, wannel, wân-
l i n g e , s. omgang, regel. Hj a n e a m e d e
âld man yn'e w a n d e l i n g Rommert-
o m i n e . — Yn 'e w â n l i n g e n e a m e se
h i m : M y n h e a r W e a c h h a l s . B. indT. a ,
157*.
Expr. adv. gewoonlijk. Op k e n i n g i n -
n e j i e r d e i b a r n e s e b y ás y n ' e w a n -
n e l i n s t i k m a n n i c h t a r t o n n e n op.
Ook: op rondreis zijn. m r y n B o n t is
e k w e r y n 'e w a n d e l i n g .
wumkes.nl
404 WAN.
in omloop zijn. D e r i s f a l s k j i l d
yn'e wandel.
w a n d e l e r , w a n n e l e r , w â n l e r , s. m.
wandelaar. De w â n l e r forbaezjend.
v. BI. Bik. 111. — D e w â n l e r op ' t h o b b ' -
l i g e p a e d t r o c h i t l i b b e n , || R i n t
j e r n e m e i f r j e o n e n n e i 't h e i t e l â n
t a . H. Z. Ts. Tûzen, 227.
wandelje, wannelje, wânlje, wân-
d e r j e , v. wandelen. De e a n g s t m e w a n -
l e t t r o c h n a t u r e (bij zware donder en
bliksem). Salv. 2. — L o k s i l l i c h , d y 't
n e t w a n n ' l e t i t û n k p a e d , welgelukza-
lig de man, die niet wandelt in den raad
der goddeloozen. G. J. I , 190. Vgl. kuijerje.
• w a n d e l j e (Woudstr.) v. (Hd. wanderen, tau-
sclten), ruilen, verwisselen, omzetten. De b o e r
b r i n g t s o m s syn r o g g e by de bak-
k e r en w a n d e l t (verwiss.) se for b r e a .
† w a n d e l k e a p , s. ruil- of wisselkoop.
w a n ' d e l l â n , s. n. wandelland, wisselland,
land , dat met ander land afwisselend door
de eigenaren wordt gebruikt. De b e i d e
f j o u w e r m ê d d e n is w a n d e l l â n , i t
i e n e j i e r b r û k e wy i t f o a r s t e e n i t
o a r e j i e r it e f t e r s t e stik.
w a n ' d i e d , s. wandaad, misdaad.
w a n ' d i j i c l l , adj. slecht groeiend. W a n -
dijige b e r n , in w a n d i j i c h k e a l .
w a n e , v. wanen , zich inbeelden , ver-
beelden , meenen. Vgl. waen.
w a n ' f o r h â l d i n g , s. wanverhouding.
w a n g , s. n. wang, koon. S k a m t e
k l e u r t m e i b l o e d h j a r w a n g . v. BI.
Bik. 23. — Dim. w a n k j e . — I n a p e l m e i
re ad e w a n k j e s .
w a n ' g e d r a e h , s.n. wangedrag.
w a n ' g e d r o c h t , s.n. wangedrocht, mon-
ster , afzichtelijk voorwerp.
w a n ' g e l o v e , w a n l e a u w e , s.n. bijge-
loof, ongeloof. Fr. Hfr. X, 213. E n om
h j a r w a n l e a u w e h a t er d ê r n i n
bulte w o n d e r k r e f t e n d i e n . Halb.
Matth. X I I I , 58.
w a n g i c h , adj. in den vorm van opge-
blazen "wangen. I t s k i p i s w a n g i c h ,
met breeden ronden boeg.
w a n ' g i n s t , s. wangunst, afgunst, nijd.
Vgl. oerginst.
w a n ' g i n s t i c h , adj. wangunstig, afgunstig.
Vgl. oerginstich.
w a n g ' m û t s k e , s. n. vrouwen- of kin-
 WAN.
dermuts met op de wangen neerhangende
kleppen.
•wan'hab, w a n h e b , s. ellende, armoede,
slechte omstandigheden. To L u z e g e a
b i n n e se s a y n d e w a n h a b f e n on-
g e d i e r t e , d e t de p e j o a t k e s by d e
t o e r o p r i n n e . K. ind T.' 329, noot, —
Hy is y n 'e w a n h a b , verkeert in een
ongelukkigen toestand.
•wanhear'ricli, adj. ongehoorzaam.
w a n h e a r ' r i g e n s , s. ongehoorzaamheid.
w a n ' h o p e , • w a n h o o p , s. wanhoop. Ka-
k e n h i e d e r d e w a n h o p e y n sy n
h e r t ti-och de í'reze, d e t de j o n g e
n e a n e t w e r o i n k o m m e s c o e . Sw.
1904, 108. — H j o e d b i n n e j y f r i j , en
m o a r n y n b o e i j e n , |j D ê r w a n h o o p
a l j o u r e s t f o r s l y n t . v. BI. Bik. 50.
w a n h o ' p i c h , adj. wanhopig. T r y n h a t
in w r o e g j e n d en w a n h o p i c h ú t - e i n
h a w n . A. Ysbr. 1861, 88.
w a n t a o ' p i g e n s , s. wanhoop.
w a n i c h . , w a n n i c h , adj. ontroerd, ver-
legen, angstig. Do 't H a r k e e k s t e u r
o a n k o m m e n s e a c h , w a e r d er a l
h w e t w a n i c h . — Hy w a e r d noait
n e t s l û c h e f w a n n i c h . R. ind T.*, 245*.
ongezond, ziekelijk, ziek. D a t b e r n i s
w a n i c h f e n k l e u r . — I t w a e i t , men
s c o e n e d e r w a n i c h f e n w i r d e . 13. 72.
Verder: scheef getrokken. Zie waen. Vgl.
rûpslc.
w a n i g e n s , ». angst, verlegenheid , on-
gezondheid , ziekelijkheid. E f e r f o a r d e
k a t h e d e r ef o p 'e s t o e l m o a t , h y
w i t f e n g j i n w a n i g e n s . Vgl. wanich.
w a n j e , v. wannen, hetgedorschtegraan,
met de wan, van kaf en stof zuiveren. B.
Posth. Prieuwke 19. Zie wanne.
w a n ' k a n t , w a n k a n t i c h , adj. onregel-
matig, scheef, niet symmetrisch. I n w a n -
k a n t e t r o a n j e , een gelaat met een dikke
wang, tengevolge, van kiespijn b.v. — Dy
k o u i s w a n k a n t , z:j geeft uit het kwar-
tier aan de eene zijde van den uier meer
melk dan uit hetzelfde kwartier aan den
anderen kant.
w a n k e , w a n k j e , v. in uitzicht zijn.
D e r w a n k t h w e t , daar is iets goeds te
genieten.
Of: daar is de geboorte van een kind te
wachten, waarvoor ook: D e r skûlet
wumkes.nl
05 WAN.
h w e t . — Kofje mei in r e a d k l û n -
t s j e , d a t w a n k t d ê r n e t f o l i e , komt
daar zelden voor. B. 82. Fr. Hfr. 1, 16.
Ook dreigen. As de natf> r k rêf't e n
los l i t t e n w i r d e , den w a n k e t d e r
g e f a e r . Sw. 1904, 113. — P a s o p , d e t
j i m m e d e b o e l n e t f e n a e ij en m e i t -
s j e : den w a n k e t d e r h w e t , as ik
t h ú s k o m . — Do 'k t s j i n 'e l i e r e m a n
s e i , d e t e r h i n n e g e a n m o a s t , do
w a n k t e d e r h w e t , hij toonde een drei-
gend gezicht en schold mij uit.
w a n k e l , adj. wankel, onzeker, onvast,
niet vertrouwbaar.' W a n k e l o p 'e s k o n -
k e n s t e a n . — P a s o p . dy b a n k s t i e t
w a n k e l . — Vgl. u-abbelich, wif.
Overdr. H y is i n b y t s j e w a n k e l , as
e r f ' o a r t i s ; h y k o m t a l t y d n e t al-
l i k e g o e d t h ú s . — Dy s a e k s t i e t
w a n k e l , dat kan wel spoedig verkeerd
gaan. — W a n k e l w a e r , onvast weer.
w a n k e l j e , v. wankelen, niet vast op
de beenen staan. Overdr. H y w a n k e l t ,
h o 't e r b i s l u t e s c i l t o d w a e n .
w a n k e l m o e ' d i e h , adj. wankelmoedig,
besluiteloos.
• w a n k e l m o e ' d i g e n s , s. wankelmoedig-
heid , besluiteloosheid.
w a n k l a n k , s. wanklank.
* w a n ' l e a u w e , s.n. ongeloof. I t b j u s -
ter w a n l e a u w e wol j e r n e popje
m e i d e s i n n e n . R. W. Bledden , 2.
* - w a n l e a u ' w i c h , - w a n l e a u w e r i c h , adj.
ongeloovig. R. P. de Keapm. 66, 94. Vgl.
ongeìeauwe; thans algemeen o n g e l o v i c h .
w â n l e r , «. Zie uandeler.
w a n l y k , adj., ongelijk in voorkomen,
in hoedanigheid. Us h e i t w i e r R e i n -
d e r ú t d e S k r a n s n e t w a n l y k , had
in gelaat en voorkomen veel van Rrinder.
A. 404. — „ H ú s m a u " , s e i j i f f r o u P l o m ,
„jy b i n n e i n o m k e f e n m i n e s n e t
w a n l y k . " R. ind T.2, 74".
w â n l i n g e , s. Zie wandel.
w â n l j e , v. Zie uandelje.
•wan'lûd, s. n. wangeluid, wanklank. I n
r i t e h a s t o a r s n e a t as w â n l û d e n
h a w w e . ld. IV, 117.
w a n l û ' d i c h , adj. onwelluidend. I n b o a s
w i i f is in w a n l û d i g e k l a p p e r b o s .
ld. I , 168.
w â n ' l û s , s. wand- of weegluis. In som-
 WAN.
mige streken ook w a n d l à s . Zieweachlãs.
w a n m o e ' d i c h , adj. ontmoedigd., treurig,
neerslachtig. O c h , i t m i n s k e w i e r s a
w a n i n o e d i c h oer it f o r s t j e r r e n fen
d a t í' a n k e!
w a n n e , s. wan, werktuig om kaf en stof
uit liet koren te doen wegstuiven. N. O.,
203. Vgl. tranje. — l m m e n , dy m e i d e
wanne j u 'eliânnen stiet, wyndert
s a h i r d n e t , d e t n o a t en t s j ê l b e i d e
w e i i ' l j u g g e . ií. ind T.ä, 158".
Overdr. De groute, breede halskraag,
die aanzienlijke vrouwen oudtijds droegen.
— In w a n n e hut s e - e a r s l i n g s om,
f e n t i n d o e k . G. J. I. 3,
• w a n n e , s. dikte aan hak of knie eener
koe of aan den achterpoot van een paard.
Vgl. kl(imp(e). Zie lonn.
w a n n e , s. Zie uân.
w a n n e l , s. Zie wandel.
w â n n e l e r , w â n l e r , s, eg. Zie wandeler.
w â n n e l j e , v. Zie ivamlelje.
w a n n i c h , adj. geschonden , niet volledig.
A. 238. Vgl. ivmi.
w a n ' - o p p a s s e , v. zich slecht gedragen,
niet naar eisch behartigen (van zaken), los-
bandig leven. F e n d y m a n s y n w a n -
o p p a s s e n h a w ik n o a i t n e t h e a r d .
Fr Hfr. II, 155.
w a n ' - o p p a s s e n d , adj. losbandig. Zie
wan-oppasse.
w a n ' - r e d s u m , adj. onbeholpen. S i k t a -
r i s m e i s y n p a m p e s (zwaar lichaam)
w i r d t w a k k e r w a n - r e ds um. B. 157.
Zie Gnredsum.
w a n s - , w e r n s - , w o a n s d e i , s. Woens-
dag. Haîb. Lex. (.'.35.
Expr. adv. W a n s - , W e r n s - , W o a n s -
d e i s , op Woensdag, alle Woensdagen.
Woansdeis is i t D o k k u m e r w y k -
m e r k e.
w a n ' s e g e n , s. tegenspoed bij de uitvoe-
ring van een werk, of in een bedrijf. I n
t o n g e r g o a t e yn i t k o a l s i e d k l e e d ,
d a t n e a m i k w o l w a n s e g e n op i t
w i r k , — I t i s d y l j u e (net) f o a r ú t
gien y n ' e w r â l d , m a r hja h a b b e
ek (net) f o l i e w a n s e g e n h a w n .
w a n ' s i l l i e h , adj. onzalig, hoogst onge-
lukkig. Zie on.iiUich.
w a n ' s k e p e n , adj. wanschapen. In de
spreekt, meest altijd: w a n s k a p e n .
wumkes.nl
406 WAN.
w a n ' s k e p s e l , s. wanschepsel.
w a n ' s k j i n , adj. morsig, onrein, onge-
redderd. B. 34.
w a n ' s k i k , s. eg. mismaakt, gebrekkig
mensch. Griet raoat dy wanskik
t r o u d h a b b e om s y n j i l d , o a r s h i e
't n e t m o o g l i k w e s t .
w a n s k i k , - s k i k l i k , adj. mismaakt. In
w a n s k i k b e r n , in w a n s k i k l i k min-
ske.
w a n ' s m a e k , s. wansmaak, verkeerde,
•slechte smaak.
w a n t , s. wollen handschoen met of zon-
der vingers. I n b r e i d e n w a n t .
Prov. — Ut d e w a n t y n 'e t o m m e (of
t o m m e 1 i n g) r e i t s j e , uit .len regen in
den drop komen, uit een leven van welvaart
in bekrompenheid. A. 438. — Yn t w a
j i e r w i e r i t ' h û s g e s i n f e n 'e w a n t
y n 'e t o r n me. K. ind T.2, 35*. — S t e a n
n e t as w i e t e w a n t e n , als druiloors.
B. 89.
Dim. w a n t s j e . Compos. †inger want. Vgl.
mof.
w a n t , s. binnenwand, ook; het touw-
werk van een schip. I t w a n t f e n i n s k i p .
w a n ' t y , s. navloed, niet het eigenlijke
tij, doch de vloedstroom. As i t om t o a l -
ve û r e f l o e d w ê s t h a t , h a t m e n o m
trije ûre wantij, y n ' e S u d e r s é o a n
de F r y s k e w â l .
w a n ' t r o u w e n , s. n. wantrouwen.
w a n t r o u ' w i c h , adj. wantrouwend.
w a n ' w e n n i c h , adj, landziek, met heim-
wee gekweld. Zie onwennich. Sw. 1867 , 32.
w a n w i c h ' t i c l i , adj. en adv. niet in even-
wicht. W a n w i c h t i g e s k e a l j e n , scha-
len , welke niet even zwaar zijn. — De w e i n
w i e r sa w a n w i c h t i c h l a d e n , d e t
er d r i g e t o k a n t e l j e n .
w a n ' w i i s , adj. dwaas.
w a n ' w i r k , s.n. verkeerd, onvolmaakt,
slecht werk.
w a n w i ' t e n , - w i t t e n d , adj. en adv.,
buitengewoon, in ongekend sterke mate. I n
w a n w i t e n s l o m p e j i l d , verbazend veel
geld. B. 182. H. in Epk. 519. Posth. in
Epk. 332. Zie onwltenä.
w a n w i ' t e n d h e i d , s. onwetendheid , on-
kunde.
w a n w i t ' t i c h , (Zh.) adj. eigenwijs, ver-
waand.
 WAN. 407
w a n ' w i z e , s. eg. dwaas. W i t e j i m m e
n e t , d e t m e n f r o e d e m i n s k e n 1 o ta-
t e r t y n ' e o e r d w e a l sk en s fen w a n -
w i z e n , l y k as 't g o u d y n ' e g l e o n e
k o a 11 e n'? ld. IV", 183. Vgl. waemrhe, loaen-
u-iis.
• w a p e n , s. n. wapen, werktuig of voor-
werp om te vechten. De s o l d a t e n n a -
m e n d e w a p e n s (geweren en sabels) m e i
n e i h û s . — De b o e r e n m a k k e n sei-
n e n en f o a r k e n t a h j a r w a p e n s . —
O p s y n p l a s se si e t it p l a k , || D ê r
't e r f a e i w i e r ; - d ê r 't i n w a p e n
II F e t fiie' op s y n k r ê t ' t en l i b b e n .
Forj. 1904, 15".
Overdr. Hy i s m o a r n s al b i t i i d y n
'e w a p e n s , in de weer, bezig om werk te
verrichten.
w a p e n , s, n. wapen , rijks-, stads- of fa- [
miliewapen. I t w a p e n fen F r y s l á n . — i
F1 o k k e o e n s w a r r e n is i t w a p e n
f e n M o l k w a r r e n . K. ind T.a, 330«. — ]
I t B o a l s e r t e r w a p e n is i n d û b e l - ;
(1 e e a r n .
Ook : litteeken , indruk. Hy h a t e r y e t
in w a p e n f e n y n 't w a n g . — I t wa-
p e n fen 't h o e f i z e r s t i e h i m y n 'e
h â n . Compos. boerewapen, stêds-, famyljc-
wapen.
w a ' p e n d e r k â n , adv. gewapenderhand.
w a ' p e n d i e d , s. wapenfeit, heldendaad.
De n a m m e f e n 'e F r i e z e n f l e a c h
o e r ' e w r â l d || Y n t û z e n g r e a t e w a -
p e n d i e d e n . Salv. 32.
w a p e n i n g , s. wapening.
w a p e n j e , v. wapenen, toerusten tot den ]
krijg. De n e i s t e b û r l j u e h â l d d e n
de w a e h t , de i e n e w a p e n e m e i in
h e a f o a r k e , d e o a r e m e i in â l d e
h o u w e r en w e r o a r e n m e i p i s t o l -
l e n . R. ind. T.2, 119°. — Op i n w i n i g e ,
reinige nacht wierKeitoinûk tade
e f t e r h û s d o a r yn k o m m e n , w a p e n e
m e i r i d s k i p , d a t b y y n b r e k k e n en
s t e l l e n t o p a s k o m t . Sw. 19.. 4 , 106.
Overdr. voorbereiden. I k h a b m y g o e d
op 'e k j e l d w a p e n e , met kleedingstuk-
ken.
w a ' p e n r ê s t i ï i g , s. wapenrusting. Fr. Hfr.
XII, 37.
w a ' p e n s k ô g i n g e , s. wapenschouwing.
Fr. Hfr. XIII. 8.
wumkes.nl
WAR.
w a p e n t u e c h , s. n. wapentuig. Fr. Hfr.
XII, 77.
w a p j e , v. in het water dompelen. W o l
i k d y r i s w a p j e , in het water houden.
w a p p e l j e , v. wegnemen. D ê r k o m t
ù e g r y m t o s k (de dood) o a n |j E n w a p -
p'1 e t j i m m e s o a n , ij En w e i is a l
j i i n m ' s w i e t t e n s . Salv. 28.
w a p p e r , s. hoed me; breeden , slappen
rand. I n g r e a t e w a p p e r f e n i n s t r i e -
ën h o e d . Fr. Hfr. XII, 98.
w a p p e r j e , v. wapperen. F l a g g e n e n
w i m p e l s , hja w a p p e r j e oer d e i i s -
b a e n . Hûs-Hiem 18ìí8, 78. Zie icabberje,
tcabbelje.
w a p s , s., snede met een mes. Do W i -
b r e n s y n s t i k e l i c h k i n in b y t s j e
g l è d z j e s c o e , j o e c h er him sels in
w a p s m e i it s k e a r m e s . d e t it b l o e d
h i m by it k i n d e l s t r e a m d e . Sw.
1877, 44. Ook: j a p s en j a e p .
w a r , (Z.Oh.) 3., weder. M y l d en f l o d -
d e r i c h w a r , zoel weder. Zie iraer.
w a r , s. draad, waarvan de lijnslager touw
draait. — De e a s t e r - en de w e s t e r w a r ,
draad aan de rechter- en aan de linkerhand
van den werkman. B. 235.
• w a r , s. n. laaggelegen grasland, pi. w a r -
r e n , plaatsnaam. Zie J. W. Friesche Naam-
lijst, 425. B. 127.
w a r , s. verwarring. I t s p i l i s y n 'e
w a r , in 't honderd. — N o u t i z e t d e
o e r f l o e d m e y n 'e w a r . v. BI. Bik. 9.
Dy m a n is y n 'e w a r , van streek.
w a r , s. een twee- of drietal land- of wa-
tervogels, die naar mate van de grootte, bij
het getal verkocht worden, als: In w a r
k o a r h i n n e n , een tweetal koi-hoenders.
— I n w a r e i n f û g e l s , een tweetal eend-
vogels. — I n w a r s l o b b e n , een tweetal
slobeenden. — I n w a r s m j e u n t e n , i n
w a r t j i l l i n g e n , een drietal smienten,
een drietal talingen. Halb. Lex. 878. — Zie
bjirkhoanne; einfûyel; slobbe, slob; smjeunt
en tjilling.
w a r , (Hl.) s. beurt. E l t s s y n w a r ,
elk zijn beurt Zie bar.
Ook: maal. ï a e n w a r , t r a e w a t , tien-
maal, driemaal, tienwerf, driewerf. H in
Hulde I I , 196, 236, 238.
w a r , s, zelfverdediging, verweer, strijd.
H y m o a s t d e w a r f o r l e r n j a e n , zich
 WAR.
gewonnen geven. A. Ysbr. (1861) 49. —
G j i n h â n t o w a r s l a e n , met de han-
den in den schoot gaan zitten. — Y e n t o
w a r s e t t e , w a r d w a e n , moeite doen,
voor iets in de weer zíjn. — H j a h i e w o l
h w e t w a r d i e n , om d e b o e r t o b i -
f l a p p e n . Sw. 1904, 134. — D e r w a e r d
w o l r i s in t ú t s j e s t e l l e n , s û n d e r
d e t e r f o l i e w a r t s j i n s a'n s t e l l e r i j
ú t o e f e n e w a e r d . Sw. 1854, 58. — I k
k o e h â n n o c h t ' o e t t o w a r s l a e n , ik
kon mii niet bewegen.— I t w i r d t s t o a r m ,
m a n n e n t o w a r ! Vr. Fr. X, 384. Compos.
txjinwar.
w a r b e r , adj. werkzaam, jjverig, vlijtig.
In w a r b e r man. W a r b e r e m i n s k e n .
— Sa w a r b e r a s i n bij. — M u r k Y n s e s
w i e r t i g e k l o e k en i n w a r b e r e
s k r e p p e r . Sw. 1904, 99. — W a r b e r
en g e a r h à l d e n d , arbeidzaam en zuinig.
Prov. D y i t m e i d e d i v e l t o d w a e n
h a t , m o a t w a r b e r w ê z e . A. 389.
w a r b e r e n s , w a r b e r ù e i d , s. werk-
zaamheid, vlijt. H w e t i k b i n , b i n i k
t r o c h e i g e n w a r b e r e n s . ld. IV, 72.
— As i m m e n m e i al s y n w a r b e r e n s
y e t n e t b i s t e a n k i n , d e n i s 't a l
s w i e r m o e d i c h w i r k . Vgl. Sw.1856,63.
w a r c h , adj. vermoeid. S a w a r c h a s
in m a i t s . Zie wirch.
w a r d , (Work.) s. n. woord. Zie wird.
w a r d e l , w a r l e (spr. w a e 1, w a 1 e),
• w a r t e l , w a r v e l , w a t t e l (Amel.) s. wer-
vel , houtje, dat om een spijker draait tot
sluiting van een deur. Alth. 352. Vgl. tsjin-
war, Compos. draeiwarle.
w a r d e r , s. m. bewaarder, gevangenbe-
waarder. Sw. 1869, 19. Vgl. war ster.
w a r d i c l l , (Work.) adj. waard. Zíe wir-
dich.
w a r g e n s , s. vermoeidheid. W a r g e n s,
a l l e l e a t r o c h || M a k k e t i t a m j e n
b a n g e n s w i e r . v. BI. Bik. 23. —Prov.
W a r g e n s i s g j i n l a m m e n s , 't her-
stelt zich spoedig. Zíe wirgens.
w a r h û s , s. n. gereehtshuis, rechthuis.
I t g e r j u e h t fen K o u d u m s i e t yn i t
w a r h û s b y i n g l e o n f j û r . K. ind T. 2 ,
329, noot.
w a r i c h , adj. door den invloed van lucht
en weder bedorven. De s p e g e l is wa-
r i c h , door doffe vlekken bedorven. —
wumkes.nl
408 WAR.
— Warige ruten, warige kleden
(venstergordijnen). — I t n o a t is w a r i c h ,
het graan heeft een verweerde kleur, ten-
gevolge van ongunstig weder. — Ook: D ê r
sititwaeryn.
w a r i n g , w a r r i n g , s. gangpad langs de
boorden van schepen, zooaìs tjalken, koffen
en smakken. Prov. Hy l e i t o p ' e r ê c h
y n 'e w a r r i n g , hij slaapt op een ver-
keerde plaats. B. 489. PI. w a r i n g s , wa-
ringen, war ringen.
w a r j e , v. hoeden, vrijwaren. W a r j e
j o , hoed u ! — D a t w a r r e t ú s f o r
folie kwea. Fr. Hfr. XI, 135. — De
w i e r h e i d w a r r e t f o r s k e a . R ind T. a ,
155. — S p a r j e n e n w a r j e n is hj a r r e n
ü n b i k e n d , sparen en behoedzaam zijn is
hun vreemd. A. Ysbr. (1861)89.— I k h a b
f j û r n o c h f l a m om m j t s j i n 'e k j e l d
to w a r j e n . R. ind T.2, 87'. Vgl. hús-,
kreamwarje.
Ook: weren, afweren. W o l l e j y r j u c h t
i t l i b b e n s m e i t s j e , || W a r d e n d e
û l e n fen j o u honk.
w a r ' k e a m e r , s. vertrek, waarin recht
gesproken werd; gerechtszaal. B. 378. Zie
warhûs.
w a r ' k e w e e t , w a r k e m w e e t , intj. waar
'k hem weet (jagersterm), uitroep bij het
aanhitsen der honden, als er een haas uit
het leger opspringt. A, 780, B , 345, 539.
w a r l e , s. wervel. Zie tvardel.
w a r l e a s , w e r l e a s , adj. weerloos, zich
niet kunnen weren, verweren. De w a c h t
b o u n h i m h â n n e n e n f o e t t e n , sa-
d e t er w a r l e a s wier. — F o r j i t my
n e t a s s w a r t e t o m t n e l w e a g e n ||
O e r t r û z e l . j e i t w a r l e a s s k i p . R. ind
T.2, 102*. — A l d g i l l i s i s 't || D y , a s
i n e a b e l f o l k ' n e f á d , j | De w e r l e a z e
û n s k i l d h o a s k b i w á l d t . v. BI. Bik.44.
— Roei oan, nin w a r l e a z e riemen.
H. S. Sytstra, Bloml. 94.
Ook : onoplettend, onachtzaam, nalatig.
In w a r l e a s s é m a n r e k k e t l i c h t y n ' e
l y t s e l û g e , a s i t o n l n ' i c h is. B , 433.
Thans ook wel: w a e r l o a s , dat ook
verwaarloozend kan beteekenen. Tige
w a e r l o a s w ê z e op y e n s k l e a n , g û d ,
b o e k e n , l i c h e m . — R o e l is l a n g
g j i n w a e r l o a z e k e a r e l , een man, die
wel op zijne zaken past.
 WAR. 409
w a r l e a z e n s , s. weerloosheid, zwakheid.
Ook: onoplettendheid, onachtzaamheid. Vgl.
warleas.
w a r l j e , v. niet een wervel sluiten. I n
do a r w a r l j e . — H y w a r l ' t e n s k o a t t ' -
l e t s e l s j o u d o a r r e n . Salv. 11.
•warre (yen), v. zich weren , zich inspan-
nen, zijn best doen, moeite doen. War
dy, myn bûk! Gear i t e n t y n t n e t
út. O. -T. I , 1.
Ook: W a r d y ! W a r ãyl aansporende
en bemoedigende toeroep van de aanschou-
were tot hardrijders, bij eene hardrijderij
op schaatsen. — D o u w e w a r t h i m t i g e
om d e f o a r s t e y n de k l a s s e t o b l i u -
w e n . N.O. 297. — G û d s , d y 't h j a r
eigen skande net biditsen hâlde
k i n n e . w a r r e h j a r f a e k i t m e a s t om
fen i n o a r g e m i e n e p r a e t s j e s o p 'e
b a e n t o b r i n g e n . W. D. Oeb. Glûp. 2 , 5.
w a r r e l j e , w a r l j e , v. warrelen, dwar-
relen, heen en weer slingeren. I n i n k e i -
de s n i e f l o k w a r r e l e . Sw. 1858, 4. —
Oars n e a t s e a c h er as de s n i e -
s t o a r m , || S a 't i t w a r l e en d w a r l e
en w i s k e . Forj. 19C4, lS4 a . Zie wile-
warlje.
w a r s , adj. wars, af'keerig. H w e t h a t
m e n a l in k r ú s y n 'e w r â l d ; m e n
s c o e i t l i b b e n w a r s w i r d e ! A. Ysbr.
(1861), 49.
w a r s i n , w e a r s i n (spr. w j e r s i n), s. weer-
zin, tegenzin. It oprokkenjen fen
frjemden b r o c h t it sa fier, d e t er
in w a r s i n f e n d e i e n e t s j i n d e o a r e
k a e m . Sw. 1858, 51. — D e r k a e n i b y
de m a n i n w r o k e n w e a r s i n op. Al-
daar 52. — I k d i i c h m y n w i r k m e i
wearsin.
w a r s j é , w e r s j e , v. afwijzen, vooral als
bieder bij eene openbare verkooping. —
Douwe h a t j i s t e r j o u n in s t i k l â n
b i s k r e a u n , m a r h y i s w a r s e , de no-
taris heeft het bod afgewezen , omdat Douwe
niet solide is.
w a r s k ô g i n g , w a r s k o u w i n g e , s. waar-
schuwing. — H y k r i g e t y e t in w a r -
s k o u w i n g e om h i m t i g e t o w a c h t
to n i m m e n . Sw. 1854, 47.
w a r s k ô g j e , - s k o u j e , v. waarschuwen.
I k w a r s k ô g j e , -warskôge (warskou- |
Te), h a b - , b i n w a r s k ô g e , ( w a r s k o u - |
wumkes.nl
WAS.
we). — I k h a b de j o n g e w a r s k ô g e ,
g j i n f o e t wer op ús h i e m to s e t t e n .
— „Mar", s e i e r : , t k h a w j i m m e
foarôf w a r s k o u w e , d e t ik onge-
s k i k t b i n . " B. ind T.2, 272". — Schierm.
w i e r s k o u j e.
w a r ' s t a l , s. gerechtsplaats bij de Friezen
in vroegeren tijd.— M a r w a c h t s j e j i m -
me for de m i n s k e n ; h w e n t hja
s c i l l e j i m m e o p b r i n g e by de war-
s t a l l e n en j i m m e g i s e l j e y n h j a r
s y n a g o g e n . Halb. Matth. X, 17. — W y 1 s t
hy yn de w a r s t a l s i e t , d i e s y n wiif
him t y n g e , s i z z e n d e : Lit dy net
y n m e i d y r j u c h t f i r d i g e . Ibid. XXVII,
19.
w a r s t e r , s. f. bewaarster. Zie waräer.
Compos. hås-, kreamwamter.
w a r ' s t o e l , s. rechterstoel, vroeger aldus
genoemd, als zitplaats van den rechter. Vgl.
tvnrìseamer, warhûs.
w a r t , s. wrat, verruea. A. 772. Dim.
w a r t s j e . Compos. stikelicart. Zie warte-
biter.
w a r t e n , (Hl.),s. pi. tepels van eenvrou-
wenborst. Hett. 551. A. 910.
w a r t e b i t e r , s. aeschna granäis. Zie hyn-
stebiter.
w a r t e l , w a r v e l , s. wervel. Zie waräel.
w a s k , s. wasch, het wasschen. De w a s k
i s o a n k a n t , het werk, aan de wasch
verbonden, is afgeloopen. — Y n in g r e a t e
h û s h â l d i n g is ek in g r e a t e wask.
— Dy s k e r l d o e k h a t d e w a s k for-
t s j i n n e , is vuil. — De f r o u f o r t s j i n n e
m e i h w e t n a e i j e n , k r e w e i k j e n en
i n p e a r f r i j g e s e l l e n y n 'e w a s k ,
d e r h w e t b y . Hûs-Hiem, 1895, 59. Ook
w a s t . Compos. waskblik, -dei, -doek, -gûd,
•hok, -kom, -tobbe, -tsjettel, -wetter; hynste-
wask. Zie uåd, waed en waskerij.
w a s k b l i k , s. n. blikken tobbetje voor
het reinigen van tafelgerei.
w a s k ' d e i , w a s k e r s d e i , v. dag, waarop
de wasch wordt gedaan. M o a n d e i i s i t
w a s k d e i by uzes.
w a s k ' d o e k , s. waschdoek.
w a s k e , s. werktuig om schelpen te zui-
veren van het zand, dat mede van de schelp-
banken wordt opgeschept. A. 24.
w a s k e r i j , s. de wasch. — I k h a b d e
waskerij oan kant.
 WAS. 410
Ook de plaats , waar gewasschen wordt,
het waschbedrijf wordt uitgeoefend. — i n
w a s k e r i j en b l i k k e r i j b y d e s t ê d .
w a s k ' e r s d e i , s. Z i e tcaskdei.
w a s k ' g û d , s. waschgoed, goederen, die
gewasschen moeten worden, of gewasschen
zijn.
w a s k ' h o k , s. n. hok of werkplaats, waar
de wasch wordt verricht.
w a s k j e , v. wasscher, reinigen- I k w a s k -
j e , ik w a s k e (wosk), ik hab-, bin
wosken, w a s k j e n d e , to waskjen.—
De h â n n e n w a s k j e . — W y p k h a t
w o s k e n en i t g û d a l o p 'e b l e e k .
— I k m o a t myti s k û t e l s waskje.
R. ind T.2, 41.V-.
Prov. D ê r 't i n n e n s e l s n e t k o m t ,
w i r d t h i m de h o l l e n e t w o s k e n ,
b{j iemands afwezigheid worden zijne belan-
gen minder goed behartigd. Schelt. M. S.
47. — I k w a s k j e royn h â n n e n d e r ôf,
ik wil niets meer met de zaak (of den persoon)
te doen hebben. — As de i e n e h â n d e
o a r e w a s k e t , w i r d e se b e i d e s k j i n .
Overdr. l m m e n ú t d e l e a g e w a s k j e ,
iemand harde waarheden zeggen , bittere ver-
wijten doen. Salv. M. S. 62. Vgl. wiskje.
w a s k ' k o m , s. waschkom.
w a s k ' t o b b e , s. groote tobbe voor de
wasch, waschkuip, waarin het linnen ge-
wasschen wordt. — A l d y s a u n b e r n
(in één gezin) k i n n e w o l m e i - e l t s j o a r
û n d e r i n w a s k t o b b e . A. 534.
w a s k ' t s j e t t e l , s. groote, overal even wij-
de, roodkoperen kookketeì, waarin het
waschgoed wordt gekookt.
w a s k ' w e t t e r , s. waschwater, vooral voor
personen om zich te wasschen. Saep,
d o u mo a s t w a a k w e 11 e r k l e a r s e t t e
f o r us ú t f e n h û z e r s !
w a s t , s.( tongval) voor w a a k . Zie aldaar.
I t s k r o b j e n , 't b i e n n e n e n d e
w a s t . . . . b i s t j û r d e en s k i k t e hy.
W. D. Heam. 14.
Ook als: expr. adv. — I t i s y n 'e w a s t ,
bet is zoek. B , 521.
w a t t e l , (Amel.) s. wervel. Zie wardel
en wartel.
w a u v e l j e , v. wauwelen, onduidelijk en
moeilijk verstaanbaar praten. Vgl. haffelje.
w a v e l j e , v. wiegelen. Zie wayelje, wag-
gelje.
wumkes.nl
WEA.
w a z e m , s. wasem, damp, uitwaseming.
— De w a z e m f en d e t h é t s j e t t e l . —
De w a z e m ú t i t b û t h û s . Vgl. icâlm.
— De w a z e m g i e t h i m b o p p e d e h o l -
l e , s a s w i t er.
w a z e m j e , v. wasemen , dampen , uitdam-
pen. — De i e r a p p e l s w a z e m j e . —
De h y n s d e r s b i n n e s a w a e r m f e n 't
h i r d e j e ij e n , h j a w a z e m j e d e r oer.
Vgl. uâlmje. Compos. biicazemje, úttcazemje.
w é , w e i , s. rij van dobbers, (blokjes hout
of kurk, die het schakelnet drijvende hou-
den).
w é , w e a , s. wee, verdriet, pijn, smart.
— H y is s i i k , m a r h y h a t p i n e n o c h
w é, pijn noch last.
droevenis, leed, ongeluk. Sm e r t e en
w é , G. J. I, 105. — My l o s j e n d e ú t
n a r e e a n g s t m e e n w é . Ibid. 198. —
S ü k j e y n w o l en w é G o d - l j e a v e
fi é. Ibid. 200. — De w e a ë n f e n f r j e in-
d e m i n . Ibid. 15. — Do 't O e b l e w e r
b y s y n w é k a e m , zoover was, dat hij
het ongeluk goed inzag. B. ind T.2, 117*. •-
H j a ' i s nou h w e t b e t t e r by h j a r wé,
gevoelt minder leed. A. 780.
verlangen, zucht, begeerte, 't I s my
sa w é n e t i e n s om d y , ik heb níet eens
zooveel begeerte naar u. G. J. I, 23.
w é , adj. en adv. met een wee gevoel.—
I k b i n s a w é . — W é o p 'e m a g e, ik
ben zoo misselijk, heb neiging tot braken.
(bijv. bij zeeziekte).
Prov. K o a r j e n e t , e a r d e t s t ' w é
b i s t e , maak u niaar niet noodeloos be-
zorgd. — D a t se i l d y w é op'0 r e k k e ,
slecht bekomen.
w é , interj. helaas, ach! — W é , i t sé-
f o l k , d a t t r o c h w y n en w e t t e r o e r-
fallen, bitritsen en oerstjelpe
w i r d t ! Sw. 1904, 112. — O w é d e d i e f ,
d y i k n o u f y n ! v. BI. Bik. 60. — N o u
b i n 'k i n m o a r d n e r i W é ! o wé m y !
Ibid. 6 1 . — O w é , h w e r s c i l i k h i n n e ?
— Y e t w y l d e r g i e t d e . f l e c h t (op 't
iis) e n o e r i n w j e k k e h i n n e . ]| W é ,
út dy w e t t e r g j a l p f o r r i i s t de sjam-
m e (het spooksel) || N j u n k e A d a m o p
s y n ba en. Hûs-Hiem, 1890, 11. — O w é ,
d ê r k o m t dy g l e n ' e R u e r d - o m o a n !
w e a c h , w e a g e , (Z.Oh. w e e c h ) , s. wand,
muur van een gebouw. — S e o e n e w y
 WEA.
s k o a r j e o a n 'e t sj e r k e - w e a c h . zouden
we ons schoren, steunen tegen den muur
der kerk? G. J. I, 53. — Thans vooral de
achterwand eener bedstede. — Us b o i
] e i t y n 'e we a c h , achter in do bedstede.
A. .".58. — Yn 'e w e a c h s l i e p e. — I k
s l e p t e a l t y d f o a r , en ús b e r n vn 'e
w e a c h . — I t b e r n si e t to w e a c h s
e i n , geheel tegen den muur der slaapplaats.
Prov. Hy se il de w e i n y n 'e w e a g e
i i i e n n e , den wagen tegen den wand rij-
den, den boel in de war sturen. Telt. MS.
18. Vr Fr. I, 242. Zie waech.
• w e a c h , w e a g e , (Hd. «-o,/,), s. golf, baar.
— W e a g e iliuie op w e a g e . en j o e i -
j e n d e s e t t e n de séè'n o • i t l â n t a .
Sw. 1904, 109. — I t s k i p í er d e
w e a g e n . Hûs-Hiem, 1891, — Ik
s j u e h in d r i n k ' l i n g wraeiü,,..n t s j i n
'e w e a g e n ; Hy s t e k t om h e l p n e i
dy d e h â n n e n út. v. BI., Bik. 65. —
D ê r i t d ú n h i m t o e r k e t ú t 'e w e a -
g e n . Sw. 18G9, 4. — K i n n e y i t l â n
d ê r ' t s i e o p d e i k k e r [| As w e a g e n
l j e a f l i k r i i s t en s i n k t ? v. BI., Bik.
1. — I t f o l k , d a t f o r n i n w e a g e n
s w i c h t , || F a i t i t o a r l o c h s s w i r d
ek l i c h t , R. ind T.3, 68'.
Ook golfbeweging. De w e a c h k r ô l -
l e t f o a r h i m út. Hûs-Hiem, 1890, 10.
— Der wier nin weach, dat hwet
s e i , geen golfslag van beteekenis. Dim.
w e a c h j e . Compos. u-ettcrweayen.
• w e a c h , w e a g e r , s. waagstuk. — I t
w i e r f o r h i m i n w e a c h om t o b i g j i n -
n e n . R. Z. Kees en Willem, 23. -- I t is
i n w e a g e r : i t g i e t d e r û n d e r ef
d e r b o p p e . Zie weachslik.
w e a c h ' b a l k e , B. zware balk, om daar-
mede palen (zeepalen) uit den grond te wer-
ken (wegen).
w e a c h ' g e b r û s , s. n. het bruisen dei-
golven. — N o f l i k is i t d e n t h i i s t o
k o m m e n en t o f o r h e l j e n f en i t w y l -
de w e a c h g e b r û s . R. ind 'TV, 89 ( .
w e a c h ' h a l s , s. m. waaghals. Lex. 760.
w e a c h ' h a l z e r i j , s. het uitvoeren van
waagstukken. — Op i t t i m p e l t s j e f e n
'e t o e r s t e a n , d a t n e a m i k w e a c h -
h a 1 z e r ij.
w e a c h ' l û s , w â n l û s , s. wand- of weeg-
luis | cimex lecticularius.
wumkes.nl
1 WEA.
Overdr. W a c h t s j e d y f o r dy m a n :
h y h a t w e a c h 1 û z e n , hij is slecht ter
naam en faam bekend. B. 479. Vgl. weach.
Zie wâjilàs.
w e a c h ' m a s t e r , s. in. waagmeester , op-
ziener der waag. — De Grouster
w e a c h m a s t e r s . R. ind T.s, 385".
w e a c h ' s k e a l , s. weegschaal.
Overdr. (in de bet. van wagen). M e n
m o a t w o l r i s h w e t y n 'e w e a c h -
s k e a l s e t t e , eeniggeld wagen om voor-
deel te behalen. — L i b b en en s o u n h e i d
y n 'e w e a c h s k e a l s e t t e , aan gevaar
blootstellen. Fr. Hfr. XIV, 4.
w e a c h ' s l a c h , s. golfslag. Zie weach.
w e a c h ' s t i k , s. n. waagstuk. — It g r e a -
t e w e a c h s t i k is f o l b r o c h t . Sw. 1861,
25. Zie weach , weager.
w e a g e , w a g e , v. wegen. — I k w e a c h ,
( w a e c h ) , ik w o e c h , ik hab-, bin
w o e g e n . — I n t s j i i s w e a g e . — Prov.
H w e t s w i e r s t is, m o a t swierst
w e a g e . Compos. oer-, ôf-, op-, Iroch-, út-
ireage. Zie wage,
wegen, door gewicht opheffen. De gé-
p e a l l e n w i r d e m e i in w e a - c h b a l k e
ú t de g r o u n w o e g e n .
Ook: wiegelende vlot maken (van een
schip). — I t s k i p ú t i t s k i p h û s w e a -
g e , door wiegelen van de plaats werken.
A, 888. B. 3 1 , 571.
w e a g e l i e t , s. lied der golven. — Us
m a r r e n e w e a g e l i e t . Sw. 1904, 120.
w e a g e l j e , v. w i e g e l e n . — P r û s w e a g ' -
l e n d ê r d e w e a c h j e s . H. S, Sytstra,
Bloml. 89. Zie wiygelje,
w e a g e r , - w a g e r , s.m. weger, iemand, die
weegt, — I k b i n i n w e a g e r e n m y n
b r o e r is i n w e a g e r . (Woordsp. 't kan
waaghals en weger beteekenen.) Ik weeg
het brood te licht en mijn broer waagt 't
het zoo te bakken. Zie wager.
w e a g e r i j , w a g e r i j , s. wegerij. Zie wagerìj.
w e a g j e , v. wagen.— I k w e a g j e , (hy
w e a g e t); i k w e a g e ; i k h a w e a g e ;
w e a g j è n d ; t o w e a g j e n . - Dy 't w e a -
g e t , dy 't w i n t , Salv. MS. 7". — Dy 't
't n e t w e a g e t , d y 't n e t w i n t . — Dou
s c o e s t e r d y n b o e r o a n w e a g j e . A.
Ysbr. (1861), 49. — S a ' n k e a l e j o n k e r
h a t w o l t o w e a g j e n , heeft niets te ver-
liezen. B. 478.
 WEA. 412
Ook: aan elkaar gewaagd zijn, tegen el-
kander opwegen of van gelijke waarde zijn. —
l t d o m m e h e a p k e l i t in k i n d i c h
domeny meast sitte. Sa meitsje
d o m m e g e m e i n t e n , d o m m e dome-
n y s , en b e i d e b i n n e se o a n e l t s j -
o a r w e a g e . R. ind T.a, 220*.
w e a g j e , v. golven. — D e w e a g j e n d e
m a r j a g e it s k û m j e n d w e t t e r oer
'e w â l . — I t n ô t w e a g e t t r o c h d e
t w j i r r e n , i t b û c h t e n r i i s t o e r 't
lân.
Overdr. A l d - f r y s k b l o e d y n n e i -
t e a m s i e r e n 11 D a t w e a g ' t e n b r û s t
f o r 't h e i t e l â n . Salv. 31.
w e a k , adj. week, zacht. — S a w e a k
aa b û t e r . — S a w e a k a s b r i j , d . i . t e
week. — I n w e a k e d y k , een natte, mod-
derige weg. — I n m i s p e l , s a w e a k a s
s k i t e . Compos. fitcrweak.
gevoelig. — S y n h i r d g e m o e d w a e r d
w e a k , d o 't e r om s y n m e m t o c h t
— I t h y n s d e r i s w e a k y n 'e b e k .
— Prov. I n h y n s d e r m e i i n w e a k e
b e k m o a t m e n m e i in sêfte t e a m
s t j û r e . — I t j a c h t is w e a k op i t
r o e r , gehoorzaamt licht aan het roer. A. 22.
gemakkelijk, handelbaar. — De b o e r e n
b i n n e t s j i n w i r d i c h w e a k y n i t for-
k e a p j e n fen de k e a l l e b o l l e n ; as
m e n j i l d b i e d t is m e n k e a p e r .
verteederd. — D e s o a n d y h i e b j a r
k r e f t i c h Ijeaf. H j a w i e r sa w e a k ,
s a f y n . Dr. E., Quiekborn, 28. — D ê r b i n -
ne y e t t w a d i k k e t o n n e n : w i r d s t
n o u y e t n e t w e a k ? B. HO. N.O. 383.
Prov. I n h i r d m a n o p i n w e a k
t s j i i s , een held in woorden, maar niet in
daden. A. 583.
Met het praep. t o, in de uitdrukking: t o
w e a k ; als adv. E a r t e en b e a n e t o
w e a k s e t t e . Ook: y n 'e w e a k s e t t e .
Overdr. J i l d t o w e a k l i z z e , met hoop
op winst beleggen.
w e a k ( i t ) , s. n. het niet door beenderen
beschermde deel van het lichaam. I t w e a k
f e n i t l i i f , f e n 'e s i d e . — Dy g r e a t e
j o n g e h a t us f a m k e m e i de k l o m p
y n 't w e a k f e n 'e s i d e s k o p t .
w e a k ( i t ) , s. n. gezwollenheid, bij oude
koeien wel voorkomende, waardoor bet
dier veel omvang heeft onder de korte rib-
wumkes.nl
WEA.
ben. Dy k o u h a t i t w e a k y n i t liif.
w e a k e n s , s. weekheid.
w e a k h e r ' t i c h , adj. weekhartig, mede-
lijdend. Fr. Hf'r. X , 256.
w e a k h e r t i g e n s , s.' het weekhartig, me-
delijdend zijn-
w e a k h o e ' v i c h , adj. met gevoelige hoe-
ven. I n w e a k h o e v i c h h y n s d e r , een
paard, dat door weekheid der hoeven lich-
telijk kreupel kan worien. Schelt. M. S. 20.
w e a k j e , (spr. wjekje), v. weeken, week
worden of week maken. B ô l e w e a k j e .
A. 468. Lex. 506. Compos. yuweakje, troch-
weakje, út weakje.
w e a k k e b a k ' , s. in water of melk ge-
weekte beschuit.
w e a k k e b ô ' l e , w e a k k e w i c h ' , s. witte-
brood in warme melk geweekt. W e a k k e -
b ô l e s m a k k e t l e k k e r . Zie bakk-ersfisk.
Vgl. overigens W. D. Volksleven, 1, 164.
w e a k ' s k i t e r , s. eg. scheldnaam voorde
inwoners van Sneek. R. ind 'f.2, 329". Ook
gezegd van koeien.
w e a l e , (Warns), s. wieg. Zie wale.
w e a ' l û d , w é - l û d , s. n. klaagzang, kla-
gend geluid. - - N a c h t s k l a g e y n i t
wâldde nachtsweal; Lûd,ûnwen-
n i c h k l o n k s y n w e a l û d . Forj. 1903,
55". Zie tcé, tcea.
w e a m o e ' d i c h , adj. weemoedig.
w e a m o e ' d i g e n s , s. weemoedigheid. Sw.
1867, 42.
w e a n , w e a n e , s. waan. Y n n o e d
e n h o o p j e n d e w e . m e . R. ind T. 2 , 56*.
Zie iraen.
w e a n ' w i t , (G.J.) s. waanwijsheid. Zie
waenwit.
w e a r , s. m. hamel, gelubde ram. I n ô.f-
b o u n e r a e m is in wear. — Ien f e n ú s
t o u k e s , in g e l d e w e a r , is k o a r t l y n
f o r s û p t . S. v. d. B. Master Habbema, 20.
A. 7-J2. PI. w e a r r e n (spr. wjerren.)
•wear (yn 'e), s. in de weer, aan den ar-
beid. H e i t w i e r f e n 'e n i o a r n b i t i i d
a l y n 'e w e a r , bezig. A. 294. — Y e n
t o w e a r s t e l l e , zich verweren.
w e a r , adv. terug. Zie wech-ende-wear.
w e a r , s. gericht, (in vroegeren tijd) in
de grietenijen. J. Halb. in G. J. 68. F o r
d e w e a r s i t t e , als rechter zitten. — Do
S y n E d e l e d e e a r s t e r e i s as Gryt-
m a n fen D ú n j e w a r s t a l f o r ' e w e a r
 WEA. 413
s i e t . Syst. Cat. der Prov. Bibl. p. 1802.
Vgl. war.
w e a r ' a k s e l (spr. wjer'aksel). s. tegenzin,
afkeer, tegenwerking. A. 35. Hy k e a r t
h i m om y n 't j i l d , m a r d e f'aem h a t
in w e a r a k s e l y n h i m . A. 339. — M a n
en w i i f m o a t t e o a r s n e t s k i e d e ,
m a r d e w e a r a k s e l k i n t o g r e a t w ê-
ze. B 306. Vgl. wearsin, isjinsin. Zie
wearze
w e a r ' a k s e l j e , v. zijn tegenzin te kennen
geven, tegenstribbelen. Zie tsjinakselje.
w e a r d , s. m. waard, kastelein. Bûr-
kerij, 11.
•weardió', w e a r d i j e , w i r d i j e , s. waardij.
D i t . d i t d i e d y m a e t s k i p p i j e || N e t
t o s k a t t e n fen w i r d i j e . v. B. Bik. 92.
Fr. Hfr. II, J00. — H w e t m e n i s , i s
y e n s w e a r d i j . Sw. 1864, 20.
w e a r d s h û s , (Hd. Wirthshaux), s. n. her-
berg. I t „ H e e c h h û s " , d a t i t g r e a t s t e
w e a r d s h û s y n 'e s t ê d w i e r . ld. 11,23.
— I k s e a c h i n â l d w e a r d s h û s . R. ind
T.2, 211«.
Ook w e a r d s . — S a w i e r e n se t a d e
n i j e w e a r d s (herberg) ú t k o m m en. A.
Ysbr. (1861), 39.
w e a r e , v. zich reppen, —bewegen, niet
grooten spoed iets verrichten. — D o n
m o a s t d y t i g e w e a r e , uw best doen.
— I k k i n my n e t w e a r e , mijn ledema-
ten niet reppen.
verdedigen. — I k w o l my a s i n S w i t -
s e r w e a r e . G. J. 1, 30.
Meer alg. w a r r e . Z. d.
R j u c h t s j e en w e a r e , rechten en plei-
ten. — M y n b û r m a n e n i k h a b b e
k w e s j e o e r i t s k e t t w i s k e n ús ef-
t e r ú t , m a r i k w o l d e r n e t om r j u c h -
t s j e en w e a r e .
w e a r f a r ' r e , (spr. wjer-), v. wedervaren.
— My w e a r f a r t , w e a r f o e r , is w e a r -
f e a r n . — En oft my n e a t w e a r f o e r
I! S a d r i u w i k d ê r d e n h i n n e . v. Hl.
Bik., 105. — H j a k a m e n l o s m e i f o l i e
s t e r k e r s t i k k e n , dy 't h j a r r e n w e a r -
fearn wierne.
w e a r f a r r e n , s. wedervaren. — I k f o r -
t e l d e d ê r m y n w e a r f a r r e n H.S. ld.
III, 33. — H y f o r t e l d e f e n s y n w e a r -
f a r r e n a s s k i p p e r s f e i n t.
wear'gade wear'gea, wear'geade
wumkes.nl
WÉA.
(spr. wjer-), s. wedergade, wederhelft. — M o a i
s o n d e r w e a r g e a b i n n e de W a l d e n .
H. Sytstra, Fr. Blom], 60. — I k k i n m a r
ien hoasfine. Saep, h a s t d e w e a r -
g a d e n e t s j o e n ? - De R o m e i n e n ,
dy f o r n e a m d e h e l d e n , dy s n o a d e
w y s g e a r e n , dy h j a r w e a r g e a d e n e t
o p d e w r â l d h a b b e . R. ind T. ! , 319".
Compos. bûksweargea. Zie geade.
Ook als uitroep. — D ê r s c i l h j a r d e
w e a r g e a f o r h e l j e . R. ind T.2, 345*.
w e a r ' g e a s , adj/en adv. drommels(ch.) —
D a t is w e a r g e a s , dat is drommelsch.
Sw. 1862, 79.— Dy w e a r g e a s e j o n g e s
h a b b e my h j i r i t s p i l f e n a e ij e n
in a k k e .
w e a r ' h e a k , (spr. wjerheak), s. weerhaak.
— Oan in f i s k h o e k (heak) s i t in
w e a r h e a k . — Do e r w e r n e i b ê d
g e a n w o e , k i p e d e r i n s o a r t e fen
b a r g e s t i r t mei in w e a r h e a k efkes
t a de s p l e e t fen de g e r d i n e n út.
R. ind T.', 338».
Overdr. I t i s m o a i w i n t e r w a e r , e n
T s j a l l i n g scoe o a r s ek wol mei i t
oare j o n g f o l k to r e e d r i d e n gien
ha', m a r — syn faem woe n e t mei.
Dêr sit h i m de w e a r h e a k !
w e a r ' h o a n n e , (spr. tvjerhoanne), s. weer-
haan , windwijzer in de gedaante van een
haan, op een gebouw. — Hy d r a e i t a s
de w e a r h o a n n e op 'e t o e r , hij is zeer
wispelturig. Zie waerhoanne.
w e a r ' h û s , s. n. reehthuis. — De w a c h t
b r o c h t i i n i n e n n e i i t w e a r h û s (sa
n e a m e se i t r j u c h t h û s t o B o a r n ) .
R. ind T.a, 414". - W y g o n g e n i n â l d
rammelich t reppen o p , en do
b r o c h t er my op in â l d e h o l l e kea-
mer. Dit h a t a l e a r in wearhûs
w e s t , s e i d e k a s t l e i n . R. ind T.',
213". Zie ivarhûs.
w e a r i c h , adj. guur. — H w e n t d o n
k i n s t e wol b i g r i p e , det it bjir
h e i s l i k e k â l d i s en w e a r i c h . R. ind
T.a, 133«.
wear'-klanic, {spr. tejerkìank), s. weer-
klank, echo. — N i n a n d e r t n e t for-
n a e m e r || as d e w e a r k l a n k f e n
s y n r e p p e n . Foij. 1904, 1 1 1 . — _ H w e t i s
d e r in w e a r k l a n k y n ús nije t s j e r -
k e . — Fig. H y h e a r t o n d e r d e w e a r -
 WEA.
k l a n k , hij stemt even zoo als zijn meester.
B. 547. Zie wearlûd.
w e a r k l i n ' k e , (spr. u;jerklinke) , v. weer-
klinken. — I t l û d w e a r k l i n k t t r o c l i
't h i e l e g e a . V. BI. Spr. 124.
w e a r ' k o a i j e , - k ô g j e , (spr. wjer-), v. her-
kauwen. B. 62.— De kij l i z z e to w e a i -
k o a ij e n.
Overdr. bedaard nog eens iets bespreken.
— H j a nieije de s a k e n g r a e c h r i s
w e a r k ô g j e . Ook o e r k ô g j e .
•wearlich, - l o c h , s. en interj. duivel.
H w e t w e a r l i c h , d o c h s t û h j i r ' ? A.
329. B. 372. — H y h i e d ê r d e w e a r l i c h
f e n , hij wilde niet, hij had er de brui van.
ld. X ü l , 186. — D a t j o w t niy g j i n
w e a r l i c h , niets. Fr. üfr. 140.
w e a r l i c h ( s ) , adj. en adv., duivels(ch), drom-
mels(ch); verzachtende uitdrukking voor:
bliksems. Wearlichse jonge, hwet
d o c h s t d ê r ? — Dat is den w e a r l i c h -
se m a l . K. ind T.ä, 109.— W e l , d ê r h a
'k i n w e a r l i c h - o m m en (verduiveld veel)
w i r k fen h a w n !
w e a r l i z ' z e , (spr. wjerlizze), v. wederleggen.
w e a r l i z ' z i n g , (spr. wjerlizzinyl, s. weder-
legging.
w e a r ' l j o c h t , (spr. wjerljocht), s. Zie waer-
Ijocht.
w e a r l j o c h t s l a c h , s. bliksemflits. Zie
waerljoïhtslach.
•wear'lûd, (spr. wjerlûd), s. n. weerklank ,
echo. — S j u c h , F r i e z e n ! s j u c h op
h i m , ú s â l d e , g r e a t e s j o n g e r , ||
S k e p nije G y s b e r t s a n g , a s 't w e a r -
l û d , njje t o n g e r , gelijk de echo van
den donder nieuwen donder schept. ld.
VIII, 30. — De w i e r h e i d , d y 't h j a r s a
m a c h t i c h h e a r r e l i t , as i n i e n f à l -
d i c h , suver h e r te hjar p l e i t man
is, f y n t w e a r l û d y n 't m o e d f e n 'e
r j u c h t e r s . Sw. 1850, 36 Meest w e a r -
k l a n k . Z. d.
w e a r ' m i n , (spr. wjermin), s. wedermin,
wederliefde. W o ) my m e i j o u w e a r -
m i n l e a n e . v. BI. Bik. 9.
w e a r ' m o e c l , (spr. wjermoed), s. tegenzin,
vijandig gemoed, ontevreden, wrevelig ge-
moed. — D e r k o m t i n t i i d , d e t a l ús
m o e i t e en p i n e | i i n e i n n i m t , en
al ús w e a r m o e d s c i l f o r d w i n e , 6. J.
I, 63. — H w e t s o k k e a l t o m e t s h i m
wumkes.nl
414 WEA.
s c o e n e wol f o r w i t e E n m s i i n w e a r -
i n o e d h i m d w e r s í o a r de f o e 11 e n
sui i t e . Alth. 118.
w e a r ' p i n e , (spr. tvjerptne), s. weerpijn,
pijn, die men voelt op een andere plaats, als
waar de wonde of het gezwel is. — F e n
i n sw o l i e n e k n i b b e l k i n m e n w e a r -
p i n e h a b b e y n 'e Ij is k e n .
w e a r s ' k a n t e n , s. pi. beide zijden. O a n
w e a r s k a n t e n fen de w e i s t e a n h e g e
b o a ui m e n. — M e n w o l f e n w e a 1 s -
k a n t e n n e a t t a j a e n . — De fa i n y l j e
fen w e a i ' s k a n t e n w i e r by de j o n g e
[ 1 j u e t o i t en.
w e a r ' s i n , (spr. u-jersin), s. tegenzin. Zie
•weavaksel.
w e a r ' s k y n , (spr. icjerskijn), s. weerschjjn,
schaduwbeeld. — H j a w i e r g j i n w e a r -
| s k y n ni e a r f e n h w a t h j a w e s t h i e .
;' — In w i t e g o e s , l i w a ' t w i e t , m e i
s i l v r e n w e a r s k y n , by s y n g l ê d d e
h a l s d e l p e a r e l e . Forj. 1904, 1872. —
B o n s e n s e a c h de ô f g r y s l i k e 'swar-
\ te d i v e l s k o p p e n mei w i t e t o s k e n ,
; dy d e w e a r s k y n f e n dy b l a u w e l ô g e
n o c h ô f g r y s 1 i k e r m a k k e . R. ind T.',
\ 276'.
w e a r ' s l a c h , (spr. wjerslach), s. weerslag,
bliksemflits. — Dy d o t o s j ê n e n l j e a f
to h a b b e n w i e r de t i i d fen in w e a r -
s l a e h . R. ind IV, 33'. Zie wearljochtslach.
w e a r s p e ' g e l j e , (spr. wjcrspeyelje). v. weer-
spiegelen.
w e a r ' s t â n , s. weerstand, tegenstand. —
l t w e t t e r b a e n t h i m al g l i d e n d , j|
w e a r s t á n b i s t r i d e n d | | In w e i t r o c h
it b i e n t , | D a t de b e r g e n f o r i e n t .
v. BI Bik. 107.
w e a r s t e a n ' , v. wederstaan.
w e a r s t r a b ' b i c h , - s t r i b b i c h , (spr. tvjer-
strabbifh), adj. wederstrevig, weerspannig.
— Nou s,jongst dou d a t l i e t n e t lan-
g e r , ij L j e a f , w e a r s t r a b b i c h , aer-
dich djier. v BI. Bik. 23. — E n 't
f a m k e , n e t w e a r s t r i b b i c h | j , Ont-
s l û p e s ê f t i t : j a . lbid. 58.
w e a r ' w i r d , s. n. tegenwoord, tegenspraak.
— Ik sei gjin wird ei w e a r w i r d ,
sprak geen woord tegen. Vgl. Hett. 555.
j — S û n d e r w i r d ef w e a r w i r d r o u n
: e r w e i . Halb. Lex., 107.
w e a r ' w o l f , s. m. weerwolf, iemand die.
 WEA. 415
volgens vroeger volksbijgeloof, somtijds in
de gedaante van een zwarten wolf, als
spookachtig plaagbeest, kwaadaardig rond-
zwierf en anderen ergen schrik en angst be-
rokkende.
Iemand, die timmerman en metselaar te-
gelijk was, werd vroeger ook wel schertsend
of schimpend weerwolf genoemd, waarschijn-
lijk in de Ijoteekenis van alverslindei'. W.D.
Volksleven II, 229. Ook v. d. V. Bitsj. Wrâld,
17. Vgl tcuerüìe.
w e a i z e , s. afkeer, tegenzin. — H y l i a t
d e r in w e a r z e yi). R. ind T.2, :>08". —
J i in ui e k i n n e b i g .- i p e , h o 't in y d e
w e a r z e d ê r f e n s t i e k , hoe walgelijk
mij dat was, hoe mij dat tegenstond. R.
ind T.2, 143'. Vgl. wearaknel.
w e a r z g j e , w e a r z j e , v. tegen de borst
stuiten, walgen. A, 335. ••- I t l i b b e n
w e a r z g e t de m a n . Fr. Hfr. XIII,242. —
T l i ú s t o w e z e n w e a r z g e t lij a r , daar
is zij atkeerig van. W.D. Sokkem.m. 1875, 1.
w e a r z i c h . w ê r z i c h , adj. ufkeerig, af-
keerwekkeiul. — H j a w o e n e h i m d y
f a e ni t a h a ; m a r h y w i e r d ê r w ê r-
z i c h o a n . A. 792. — W i r c h en wêr-
z i c h w i e r sy n t r o a n j e . Forj. 1904,184'.
— M a r k o w o l i k n e t s i z z e d o a r, d e t
ik w ê r z i e h o a n i t t r o u w e n b i n . R.
ind T.2, 33 6 . — Sw. 1865, 33.
w e a r z i c h h e i d , s. afkeer, tegenzin.
w e a u , s., uitkijk. Op 'e we a u s t e a n ,
op den uitkijk staan — D a t w i i f h t i e t
a l t y d o p 'e w e a u , uit te kijken om te
letten op alles, wat er voorvalt.
w e a u w e , v. wuiven. R. ind T.2, 282'.
Ook: zich heen en weer bewegen op de
beenen. Hy s t i e u r e n e f t e r i e n f e n
de i e n e s k o n k o p d e o a r e t o w e a u -
we n. Zie wiiiwe. Vgl. weef je.
w e a z e , s. slijk, modder, straatvuil. (Fra.
vase.) B , 88. M o d d e r , w e a z e en w i e t -
te. G. J. I , 64. — F a v o n i u s h a t ús
nou l a n g e r a s in j i e r y n m o d d e r en
w e a z e s e t . R. ind T. s , 169*-- —- S û n t d e
Skilbnnk weaze is, kin men d a t
n e t m e a r n e i s p o a r e . Sw. 1904, 96.
Zie J. W., Friesehe Naaml. 42b*.
w e a z e , s. slokdarm, oesophayus, A,786.
— Hy (de divel) j i e t d e j e n e v e r t r o c h
de w e a z e y n d e t e r m e n d e l . R. ind
T.3, 283'.
wumkes.nl
WED.
w e a z i c h , adj. beslijkt, alijkerig. Prov.
F r i j e n , p l e i t s j e n en e r v j e n s t e a n e
for g j i n w e a z i g e wei. — B e t t e r
in w e a z i g e f o e t a s i n y e s k i g e t e a n ,
beter beslijkte voeten om iets te winnen,
dan werkeloos bij den haard gezeten. —
B i r i n t de w e a z i g e foet e a r n e e a t ,
(| l e n , d y s t i l s i t , k r i g e t n e a t . B.,
551. — Ho w e a z i c h en û n h u e r e r
w i e r , || D ê r s c i l 'k n o u m a r f e n
swije. ld. I , 90.
•web, w e b b e , s. weefsel, spinneweb.
— I n w y t w o l l e n w e b . Vgl. webdoek.
— It s p i n n e h a e d loek oan syn web;
IJ A l l e s p i n n e n f i e l e i t. j] E n o p i e n s
i s ' t , m e i in r e p || E f ' t f e n s p i n n e n
k r i e l e t . v. BI. Bik. 72. — De l y t s e
m i g g e n b l i u w e yn it web h i n g j e n
en d e g r e a t e n t l e a n e d e r t r o c h . R.
ind T. ! , 254'. Compos. spinneweb.
web'doel...:, s.n. weefdoek, doek, dat men
zelf heeft gesponnen en doen weven, R. ind
T.*, 213«. Lex 700. W. D. Twa gr. St. 193.
webers-, weiber-, weibré-, w e v e r s -
b l ê d , s.n., groote weegbree. ^Hantago major.
w é b y t ' , s, bete broods tegen den geeuw-
honger of tegen het flauw worden. M y n
l j e a v e m i n s k e , j o w my a l t e a s t i n
w é b y t . R. ind T.2, 82«, Vgl. wé. Ook
f l a u b y t . Z.d. A, 57. Fr. Jb. 1834, 10.
Lex. 357. Vgl. wé en wéwetler.
wech'-ende-wear, wech-en-wear,
adv. alom, heinde en ver. D e h i e r r e n
s t a u w e n w e c h - e n - w e a r . R. ind T.*,
76'. — De b i d l e r s w i s t e n w e o h - e n -
d e - w c a r , d e t se n i n h o n g e r i c h m a n
f o a r b y s t j û r e koe. R. ind T.g, 354*.
— J y h a b b e j o n e t d e l j o w n (Eolus)
foar d e t der t w e i n t i c h g r e a t e oar-
l o c h s k i p p o n m e i m a n e n m û g f o r-
s û p t , e f w e c h - e n d e-w e a r o p k l i p p e n
en s t r â n n e n b o a r s t w i e m e . Ibid.
169'. — H y s c i l i t k n i e s d e r e i d n e t
b r e k k e , it r i k j e n d e p i c h k e n e t út-
d o m p e , ta hy de l e a r e wech-ende-
wear mei s e i n e p r e a l ú t s p r a e t hat.
Halb. Matth. XII, 20,
W e d a , s. Oud-Friesche naam voor Odin
of Woäin in de Noorsche Mythologie.
w e d ' d e n s k i p , s. weddingschap. Syts.
Spr. 70. — H j a w i s t e f e n d e w e d d e n -
s k i p . R. ind. T.«, 403».
 WED.
"Wèdom, s. smart, zielesmart. Hwet
w i e r de w é d o m g r e a t , yn m e m m e
b e r t b i s k û l e , oer h e i t e ier f o r skie-
d e n . Forj. 1888, 15. — D e r t e a c h i n
t r i l d ' r i c h l û d f e n w é d o m . Forj. 1902,
65*. — As e r s o n g , a l 't g e a f o l t s
b a r k e , || N o u r i s t s j o e n d e e r f j û r
y n 't h e r t e || D e n w e r m a k k e e r 't
k â l d f e n w é d o m . Ibid 39".
•wedsye, v. wedden. — I k w e d z j e om
i n s t û r . B , 275. Maarl. 102. — Prov. Dex-
w e d d e n i e n r i s t w a en de i e n e f o r -
l e a r i t . — M e i d e f i j â n w e d d e wê-
z e , tegenover den vijand staan, om den
strijd te winnen. R ind T.9, 380&. — HL
w ô d z j e - I k w ô d z j e om i n a t i v e r .
w e e f t o u , s. n. weefgetouw. Fr.Hfr.XIV,
174. H j a s e a c h h w e t B e a r n e n i t
w e e f t o u ú t f i e r d e n . H û s - H i e m , 1891, 170.
• w e e l d e , s. weelde. — D a t d o c h t m j
(him) d e w e e l d e n e t , het geschiedt niet
uit weelde, maar uit noodzaak. — 11 i s
B e a t g j i n w e e l d e (overdaad] a s t ' r i s
n e i d e d o a r r e n s j u c h s t e , ef d y w o l
o p i t s l o t b i t o n e . — Hy k i n d e w e e l -
d e n e t d r a g e , hij wordt buitensporig
onder voorspoed. — Prov. I t b i n n e s t e r -
k e s k o n k e n , d y 't d e w e e l d e d r a g e
k i n n e.
w e e l d e r i c h , adj. en adv. weelderig. - - I t
hûs i s w e e l d e r i c h ynrjuchte.—Weel-
d e r i c h l i b j e . — In w e e l d e r i e h hyns-
der. — M a i t i i d s is i t j o n g f é weel-
d e r i c h , as i t fen de s t a l k o m t . —
Do 't d e b o e r e n o a n h â l d e n d b e s t e
jierren hiene,waerden sommigen
t o w e e l d e r i c h , buitensporig in weelde.
• w e e n , s. net, om wilsters en kieviten te
vangen. B , 392.
w e e s , s. c.g. wees, ouderloos kind. -
I n h e a l e w e e s , die één der ouders heeft
verloren. — D e r h a t y n â l d e t i d e n | |
I n s m i d t o E a r n e w â l d e w ê s t | ; Dy
w e z e n ú t s û g d hie e n ú t r i d e n : ||Nou
h a t e r y n i t g r ê f n i n r e s t . R. ii.d T.',
263*. — S y n s t r a f f e U l i u w t n e t w e i ,
|| Dy G o d f e n w e z e n is. Ibid. 239*.
w e e s ' b e r n , s. eg. weeskind. — N i n
m e m k o m t m y t o m i e t t e , || E n l a k e t
b l i c r m y o a n ; || I n w e e s b e r n b i n
i k y e t t e , || M y n â l d e n b i n n ' for-
s t o a r n ! Sw. 1855, 79. — W e e s b e r n
wumkes.nl
416 WEE.
w i e r n e â l d t i i d s o p s i e h t i c h y n 'e
k l e a n ; faek h e a l r e a d en heal
« w a r t . Vgl. weesirbal.
w e e s ' f a e r , s. m. weesvader, vader in
een weeshuis. Fr. Hfr. IV, 42.
w e e s ' h û s , s. n. weeshuis.
" w e e s h û s p l e a t s , s. boerenplaats , die aan
een weeshuis toebehoort.
w e e s ' j o n g e , s. m. weesjongen, jongen,
die in een weeshuis wordt opgevoed. —
De w e e s j o n g e s s c i l l e w o l f o r ú s
b i d d e ; gezegde als men meent gofde re-
den te hebben om zonder bidden aan 't
eten te gaan.
w e e s k e b a l , s. weesjebal, kaatsbal, die
half wit en half rood is. ld. X , 143.
w e e s ' m o e r , s. f. weesmoeder, moeder
in een weeshuis
• w e e t , (Kleistr.) ' w e i t , h - w e e t , s n.
tarwe, Triticum nativum. — I n s e k f o l
w e e t . — I n s t i k w e e t , een stuk land,
waarop tarwe groeit. — S i e r d h a t d ê r
i n b e s t s t ik w e et. PI. w e t e n , te veld
staande tarwevruchten.— M e n s j ù c h t f ê n
' t j i e r n e t f o l i e b e s t e w e t e n . Compos.
bûkiveit, (Ea)stynjeshe weet (mais).
• w e e t , s. kennis, heugenis. — S a h i e
T e t s j e a 1 h i e 1 n i n g e l e g e n h e i d om
D o e k e l e o a n 'e w e e t t o u r i n g e n (te
doen weten, hem er mee in kennis te stel-
'enl h w e t e r b a r d w i e r . Fr. Vbl. 1883,
18 Mrt.
w e e t ' b o u , s., tarwebouw. R y p en r é
s t i e t nou de w e e t b o u . Forj. 1902,
196". — De w e e t b o u k i n n e t , a s d e
j i l d i n g s a m i n i s , wanneer de tarwe-
prijs zoo laag is.
w e e t ' f j i l d , s.n. tarweveld. Om i t f r e -
dich doarpke h i n n e i Pronk e it
w e e t f j ü d , g r i e n en g l â n z i o h . Forj.
1902, 194«.
• w e e t ' f r u c h t , w e i t f r u c h t , s. tarwe-
vrucht, te veld staande tarwe.— I n b e s t e
w e e t f r u c h t . Vgl. weet, weten.
w e e t ' g ê r s , w e i t g ê r s , s. n., witbol, ze-
kere grassoort. Holcus lanatua. A, 197..
Idaardd. r û c h k o p p e n .
- w e e t l i k , adj. Zie wetelik.
w e e t r a e i , s., doddegras, Phhumpratense.
"Weet(sje), s.n. verstand. — Hy h a t syn.
w e e t s j e w o l , hij heeft goed zijn ver-
stand , is niet onnoozel.
 WEE 417
Ook: handgreep, vaardigheid, schrander-
heid (Eng. trick). — I t í s g j í n k í n s t ,
m a r i n w e e t s j e , iets, wat niet ieder
begrijpt, doch zeer eenvoudig blijkt. —
H y h a t d e r i n w e e t s j e o p , om it
g a u ú t to r e k k e n j e n .
• w e e t ' s l û k , w e i t s l û k , s. n. Ook w i t -
s 1 û k. Zie slûk en slûkskeaf'.
weet'stoppel, weitstoppel, witstop-
p e l , fe. stoppelland, waarfan de tarwe-
vrucht is afgehaald. Vgl. beanstoppel. rog-
gestoppel, enz.
w e e t ' s t r i e , w e i t s t r i e , w i t s t r i e , s. n.
tarwestroo.
• w e e v j e , w e v e , v. weven op het weef-
getouw. — H y h i e in l e k k e n s r ô k
o a n , w e e v d f e n f i n e w o l l e . — Fig.
Bearn weevde him inhearliketa-
k o m s t ú t 1 j e a f d e t r i e ù d e n . Hûs-Hiem,
1891, 191.
Ook : heen en weer bewegen , wiegelen ,
waggelen. A., 888. Fr. Hfr. X I . 273. —
D ê r g i e t sa'n l y t s s i g e n t s j e ; d e
b e a m m e n w e e vj e.—Un r e s t i ch w e e v -
d e e n w i g g e l e d e s w a r t e sé. Sw. 1904,
117 — De d i c h t e r l i k e s k r a e i t s s t o e
d ê r o p s y n s w e v e l p r i k k e n (dunnebee
nen) t o w e e v j e n . R. ind T.2, 161".
w e e z l i n g , w e z e l i n g , s.n. mustela vul-
gwis, wezel.
• w e g e n ( f e n ) , adv. vanwege. Fen
r j u c h t s w e g e n , vanwege het gerecht,
volgens recht en wet. Fr. Hfr. VI, 19. —
U n d e r w y s y n 't F r y s k , f e n s e l s k i p s
w e g e n . — I k s c i l f e n w e g e n dy s a e k
k o m i n e , daarover handelend optreden,
van mij laten hooren.
Fen w e g e n myn wiif h j a r siikwê-
z e n , b a ' k F reed n e t nei stêd ta
w e s t . — As se m y n b e r n m i s h â n -
n e l j e , s c i l i k f e n w e g e n k o m m e , mij
laten gelden. Vgl. wei.
w e g e r a c h t i c h , w e g e r e f t i c h , adj. wei-
gerachtig, ongenegen iets in te willigen.
Do 't w y P a b e f r e g e n om op s y n
k a m p t o k e a t s e n , w i e r d e m a n we-
gerachtich.— Freegje dyfaem mar,
hja scil n e t w e g e r e f t i c h wêze.
w e g e r i n g , s. weigering, het weigeren.
I k k r i g e i n w e g e r i n g o p m y n for-
s i i k , mijn verzoek werd niet ingewilligd
* w e g e r i n g , s. het beschot der krom-
wumkes.nl
WEI.
[ houten in een schip, soort van balken in
i het hol van een schip. (Makk.) Zie ivei-
geríny.
w e g e r j e , v. weigeren. Prov. I t fr e eg-
j e n i s f r i j , m a r i t w e g e r j e n d e r by.
: B , 513. - H j a k o e h i m í t t a w i r d n e t
w e g e r j e . Vgl. v. BI. Bik. 58. — De
m o u n l e w e g e r t , wil niet draaien, om-
dat er iets aan hapert. — I t g e w e a r
w e g e r t , het schot brandt niet los. —
„Kom, g e a n s i t t e n , n i m in k o p k e
k o f j e m e i i n b y t k o e k e." „ N o u , d a t
is s l i m t o w e g e r j e n " , te verleidelijk om
af te slaan.
•wei, s. weg. A. 776. Work. w a e i , T e r s c h .
w e e , Schierm. w o o i . Huid. I I , 165. w e -
g e n , pi. — I t h û s s t i e t o a n 'e
w e i . — D a t h y n s d e r i s g o e d o p 'e
| l a n g e w e i , kan een' langen weg afleg-
gen zonder vermoeid te worden. Schelt. M.S.
| 22. — Prov. Sa â l d a s d e w e i f e n
i J e r u z a l i m , zeer oud; ook wel: S a â l d
a s d e w e i ; gezegd van zaken, niet van
I personen. Lex. 75. — H j a h a b b e t w a
! b e r n , e n i t t r e d d e is o p k o m m e n d e
wei. — Is de a r b e i d e r d e r n o c h n e t ?
N é , m a r hy is k o m m e n d e w e i s . —
Hy is al m o a i op w e i m e i s y n
wirk.
H y g i e t s y n e i g e n w e i , hij volgt
zijn eigen inzicht. — I k w i t g j i n w e i
(geen raad) m e i d y j o n g e . — I k k i n
j d e r g j i n w e i m e i h i n n e , ik zie geen
| uitweg in deze moeilijkheid. Bijek. 1893,
2 7 . — H y w i t gjin wei mei s y n j i l d ,
is met, zijn geld verlegen. A, 596. — D o u
s t i e t s t m y y n 'e w e i , belet mij door
uw standplaats de vrije beweging en het
vrij uitzicht. — J o n g e , g e a n d ê r w e i ,
d o u ' b i s t s a i n s t â n y n 'e w e i ! — Dy
m a n l i b b e t s y n b e r n y n 'e w e i , zij
verlangen naar zijn dood. — D a t i s m y
y n 'e w e i , dat hindert, ergert mij. — I t
ì h a t my n e t y n 'e w e i w e s t , ik heb
! het niet gezien, van iets dat te zoek is. B ,
126. — I k s c i l d y n e t y n 'e w e i r i n n e ,
j u niet hinderen; wilt ge m et mij niet te
I doen hebben, dan ik met u ook niet. — H y
j m o a t k l o e k w ê z e , d a t scil him de
w e i w o l w i z e , de omstandigheden zullen
't hem doen inzien. B , 464. — W r â l d !
ú t 'e w e i . || I k w o l n e t m e i , | | I k m o a t
27
 WEI. 418
n e i b o p p e . Salv. 16. - Hy k i n h w e t
ú t 'e w e i s e t t e , hij is .sterk. Overdr.
hij is vermogend. — H w e t s e t h y ú t 'e
w e i , wat voor bezigheid heeft hij? Sw.
1361, 4. H. in Epk. 513. - H j a k i n n e
n e t m e i e 1 k o a r o e r 'e w e i, zij stemmen
niet met elkander overeen. Vgl. Lex. 133.
— D a t k i n s a g.jin w e i h i n n e , ook
h â l d e , dat gaat geheel verkeerd, die zaak
of die huishouding wordt veel te verkwis-
tend beheerd. Fr. Hfr. V, 42. — Sa l e i t
de w e i n e t , j o n g e s ! D a t k i n n e t !
het kost te veel.
T r o c h d y w e i , daardoor, om die reden ,
tengevolge daarvan. -- 't I s i n g r e a t
l j e a f h a b b e r f e n s m o k e n en k r a n -
t e 1 ê z e n; en t r o c li d y w e i h a t h y
a l f r ij g r e a t e f o a r d e r i n g e n m a k k e
y n de s t e a t k i n d e . R. ind. T.2, 254'.
— I k k o e h i m n e t t o w e i b r i n g e,
ik zag in hem een bekende, maar kon
niet bedenken wie hij was. Vgl. Fr. Hfr.
V , 23. To wei-, t o w e g e b r i n g e .
Ik kin net folie t o wei b r i n g e ,
ik ben zwak en onmachtig, en kan niet
veel meehelpen, bijdragen, uitvoeren. —
As d e w e i sa l e i t , m o a t m e n s o k s
h a ' , als 't lot zoo iets geeft, moet men
er in berusten. Fr. Hfr. XII, 244. — Y e n s
w e g e n g e a n , zijns weegs gaan. - G e a n
d o u d y n w e g e n , help u zelf, doe uw
eigen zin. — D ê r k i n m e n a l l e we-
g e n m e i ú t , men kan er allerlei, ge- i
bruik van maken. — G o e d d e i e n g o e d
w e i , goeden dag en goede reis. Fr. Liete-
boekje no. 25. Ind. B , 153. — D e i e n
w e i , dagelijks, in de wandeling. - D i g
g e l s w i r d e by d e b o e r e n d e i en
wei a l l e g e a n e mar pandiggels
n e a m d . A.B. — J y k i n n e d e r m a r g r i f
w e i op o a n , u er van verzekerd houden. I
Op 'e h e a l w e i , op de helft van den af-
stand.
Compos. ijrintwei-, heai rewei, mólkwei, lylc-
wei, lûkwei, oer wei, ornwei, opwei, pãnwei,
ryäwei , sânweì, sintelwei, spoarwei, strjitwei, I
tramwei, .trekwei, útwei, weromwei.
w e i , s. platte ring, dienende tot steun
achter een in een bout gestoken ijzeren ;
split. Dim. w e i k e. Bildtsch: w a e i . — I n \
s p l i s m e t i n w a e i i s 't w a p e n f a n :
'e O u w e L a e i (Oude Leije).
wumkes.nl
WEI.
•wei, adj. en adv. weg, verdwenen, ver-
loren. — D a t b o e k is w e i , k r e k t as
i t w e i f a g e i s . — A l l e s is op en w e i ,
't heele kapitaal is naar de maan. —
Hy is w e i beteekent ook: hij is overle-
den. A. 776. — H y is w e i , ús g r e a t e
s j o n g e r ! For.j. 1903, 54 6 . — H j a i s
w e i , d a t b e r n t s j e f e n N i v o s e , ||
D a t as in e i n l â , n s b e r n , ú s d j û r e n
w i r d i c h w i e r . v. BI. Bik. 87. — D a t
w i e r n e t w e i , niet verkeerd; dat voorstel
is niet verwerpelijk. — I k b i n d e r y n
w e i , de kluts kwijt. — A l h i e l y n 'e
s t ú d z j e w e i , in de studie verdiept. K,
ind T.a, 44'. — D a t b e r n b l e a u y n ' t
h o a s t j e n w e i , kon niet op adem komen
door het felle hoesten. — D a t m i n s k e
w a e r d a l h i e l w e i , kreeg een flauwte.
— u r e n o a n i e n w e i , aan één stuk,
onafgebroken. Vgl. H. Z. Ts. Tuws. 148.
— M o a i N y n k e n i m t j û k en a m e r s
m e i j! E n s i k e t sa h j a r b i s t e n o p
|| H e a l y n 'e d a u w e wei. Fr. Liete-
boekje, no. 44.
w e i , expr. adv. voortdurend, voortgaande
met. E i n n e n de-, p r a t e n d e - , f j u c h t -
s j e n d e - , s l i e p e n d e w e i , al loopende
pratende, vechtende, slapende. Fr. Hfr.
III, 183. 11. in Epk. 526, 530. 'B, 356. —
Bist' i t e r s t i i d n e t t h ú s , den scille
w y i t e n d e w e i op dy w a c h t s j e . —
H y b a b b e l t m a r w e i , hij babbelt er
maar op los.
w e i ' b a b b e l j e , v. wegpraten, uit den
weg praten, door praten en babbelen te
niet doen. -- D a t k i n n e se sa m a r n e t
w e i b a b b e l j e . R. ind T.3, 307».
w e i ' b a l j e , v. verbannen, uitbannen. Fr.
Hfr. XIII, 74. Vgl. forbalje en ôfbalje.
w e i ' b a n n e , v. wegjagen, verdrijven, ver-
bannen. Vgl. weibalje.
w e i ' b e r g j e , v. wegbergen. — D o u
moast dyn k l e a n weibergje. Vgl.
kleanweibergje. — De t a f e l w e i b e r g j e ,
de tafel afnemen (vroeger letterlijk de tafel
aan kant zetten).
w e i ' b i n e , v. wegbinden. — D e t s j o k t -
m e ú t d e f o e t t e n w e i b i n e. Lex. 308.
w e i ' b l i u w e , v. wegblijven. — S c o e
d y n f r i j e r j o u n w e i b l i u w e ' ? — J e t-
s k e m o e i wol ljeat'st n e t in k e a r
út de t s j e r k e w e i b l i u w e .
 WEI. 419
w e i ' b l i u w e r s , s. pi. niet aanwezigen op
eene bijeenkomst. De w e i b l i u w e r s m e i
't s p i t e , d e t se d e r n e t w e s t h a .
w e i ' b o s s e , v. van de plaats drijven. —
D a t w i e r de j o n g e , d y f e u L u t s k e
w e i b o s t w a e r d . Sw. 1857 , 11.
w e i b r é b l ê d , s. weegbrêeblad. Zie tce-
bersblêd. Vgl. hounetonge, kikkertsblêdden.
w e i ' b r e k k e , v. wegbreken. — I t â l d e
h o k m o a t d e r e a r s t w e i b r i t s e n wir-
d e , f o a r d e t d e r i n n ij b o u d w i r d e
kin. — D e b o e r e p l e a t s i s w e i b r i t s e n .
w e i ' b r i n g e , v. verliezen. — De f e i n t
h a t syn j i l d w e i b r o c h t . — H y h a t
s y n i n û l e w e i b r o c h t , zegt men, als
iemand in een gezelschap aanhoudend zwijgt.
— Hast dyn s k o a n d e r n i j e bûsdoek
w e i b r o c h t , s l e a u k e r t ' ? D o u s c i l s t dy
s e l s ek v e t w o l r i s w e i b r i n g e . —
T o L j o u w e r t by 't k e n i n g i n n e f e e s t
h i e J a p i k y n 't g e d r a n g f e n 't f o l k
s y n w i i f w e i b r o c h t , uit het oog ver-
loren.
Ook iets brengen, waar het zijn moet,
bezorgen. De b a k k e r r n o a t b r e a w e i -
b r i n g e , bij zijn klanten bezorgen. —
B a e s s k r o a r b r i n g t i n n ij e j a s w e i ,
bezorgt een nieuwe jas bij een klant. Dit
meer algemeen f o a r t b r i n g e . Vgl. Lex.
518.
Ook: ter aarde bestellen. — To B a l k
is f ' o r l i n e w i k e i n f a e m f o r d r o n -
k e n ; dy w a e r d j i s t e r weibrocht.
w e i ' b r u i j e , v. wegwerpen , bij ongeluk
laten vallen. — I k h a b d a t s l e a u f a n k e
o m m ô l k e s t j û r d (uitgezonden) e n h j a
h a t d e h e l t e w o l w e i b r u i d , wegge-
stört. — Dy m e a r a s h e a l f o r r o t t e
apels k i n ' k mar weibruije.
Ook: wegscheren. B r u i d y w e i , j o n g e !
Brui hinne!
w e i ' b û t s j e , v. buitmaken, veroveren,
rooven. L y t s , h i l l i c h l a e p k e g r o u n ,
il W e i b û t e ú t eb e n f l o e d . Salv. 47.
w e i d e , s. weide, weiland. De kij
h a b b e in g o e d e w e i d e . — Dy k o u
w o l g j i n w e i d e h â l d e , zij is al-
tijd geneigd het haar aangewezen weiland
te ontloopen. Schelt. MS. 26. — D e f e i n t
h a t i n l a e m y n 'e w e i d e b y d e b o e r ,
om 'e h e a l e ; om de helft der opbrengsten
voor ieder. — De w e i d e f e n i e n k o u
wumkes.nl
WEI.
s t i e t g e l y k m e i d y fen t w a h o k ke-
l i n g e n . Zie skar.
Fig. Hy (hja) k i n g j i n w e i d e h â l -
d e, van een dienstbode , die wegens onge-
schiktheid overal wordt afgedankt. B , 254.
— Dy j o n g f a e i n r i n t y n 'e w e i d e ,
leeft voor hare gezondheid. B , 491. — Prov.
I e r y n 'e w e i d e, i e r f e t, vroeg begonnen,
vroeg afgedaan werk. B , 641. Vgl. greide.
Compos. hokkelings-, lamme-, skieppeweide.
w e i d e , s. hoog opgeladen wagen vracht
hooi of andere veldvruchten, voer. — I n
weide hea, koarn, weet, rogge,
s t r i e . — I n g o e d e w e i d e b e s t h e a is
ruim 1000 oude ponden. — T r i j e w e i d e n
h e a fen in p o u n s m i e t , d a t i s i n b u l t e .
— Der g e a n e fiif w e i d e n h e a yn in
kous-iten.. — I n k o u y t y n in w i n t e r -
h e a Ij i er f j o u w e r e f f i i f w e i d e n h e a
op. Zie f oer. Schierm. f e u r,
weid'-eker, iKleistr.), weid-ikker,
(Woudstrekenj, s pi. w ei d-e k e r s , - i k k e r s .
— De b o u y n 'e w a l d e n l e i t s o m s
o p w e i d - i k k e r s , in breede akkers. vooral
waar de bodem uit haar aard droog is. —
Ook g r e i d - e k e r .
Zie bou-eker, greid-eker, dwers-eker, †oar-
eker, -ikker.
wei'deloeije. weidloeije, -loegje, v.
het hooi op den wagen optassen. B, 84. —
W e i d l o e i j e n is in k i n s t , dy-'t e l t s e
b o e r e-ar b e id er n e t k i n .
weideloeijer, weid-loeijer, -loeger,
i. m, Us nije û n g e t i d e r is i n b a e s
w e i d l o e g e r . Zie weideloeije.
w e i d e r , s. weidkoe. — Dy k o u i s n e t
g o e d ô f k e a l l e , 't is n o u i n w e i d e r
niet meer geschikt voor de melkerij, en
wordt daarom vet gemaakt in de weide.
weidei'JÜ, s. weiderij, vetweiderij. —
H y p i e l t m e i w e i d e r i j . Zie fetweiderij.
w e i d ' i k k e r , s. Zie weid-eker.
w e i d ' j i l d , s. n. weidehuur, weideloon. —,
De a r b e i d e r h a t i n s k i e p by d e
b o e r y n d e w e i d e , d ê r f o r rnoat e r
t r i t i c h g o u n e w e i d i i l d j a e n . — As
de w e i d k i j m a i t i i d s d j û r b i n n e en
de f e t t e h j e r s t m i s g o e d k e a p , d e n
kin it gjin w e i d j i l d hâlde.
w e i d ' k o u , s. koe, bestemd om vet ge-
weid te worden. B , 65. — W y m o a t t e
t a k o m m e n d e j i e r d o c h s in weid-
 WEI. 420 WEI.

k o u h a w w e . R. ind T. s , 210". PI. w e i d k i j . w e i ' f i t e r j e , v. afslaan, wegjagen. Weichs.

De w e i d k ij Ij i n n o p r i z i c li. Vgl. ireidtje. t. d. Scheld. 91. K o m t in m o s k o p ús
Zie weider. t a |1 O ui i n n ê s t , (1 a t w y h a ' , || Us
w e i ' d r i u w e , v. verdrijven , wegjagen. s k e 1 m s k t' û n t s e t t e n , ' Kik u z e r
I t f û g e l g û d út de t ú n , de b a r g e n docht mei, W y f i t e r j e h i m wei-
en s k i e p í'en 't h i e m w e i d r i u w e . — Sw. 1858, 17.
In t s j o k t m e oan 'e s k o n k w e i - w e i ' f l e a n ( n ) e , v. wegvliegen, voorbij vlie-
d r i u w e , door 't aanwenden van genees- g e n , snellen. — S a f l j u c h t h j i r ús
middelen doen verdwijnen. Lex. 750. VgL l i b b e n w e i .
l'ordriuwe. w e i ' f l i e d e , v. part. passé: w e i f l ê d ,
Ook wegdrijven. L o a i t s , ho s ê f't d e wegvlieden, ontvlieden. — A s 't a l l e s
t s j u s t ' r e n a c h t w e i d r i u w t op s y n ( t r o c h d e d e a d ) i s w e i f l ê d , als alles,
f e a l e w j u k k e n . v. BI. Bik. 9. — D e met den dood is ontvloden. J. H. Halb. R.
p r e a m g o e d f ê s t b i n e ; h y m o a t n e t ind T.2, 56*.
weidriuwe. w e i ' f r e t t e , v. afvreten. —- F i t r y o e l
w e i d ' S k i e p , s. n. ook pi. schaap of h a t d e n o p p e n f e n d e k 1 e a n w ei-
schapen, bestemd om vet geweid te wor- f r e t t e n.
den. B , '245. W y h a b b e fiif w e i d - w e i ' g e a n , v. weggaan , vertrekken. W y
s k i ep. b i n n e d ê r M a e ij e w e i g i e n t o w e n -
w e i ' d w i n e , v. verdwijnen , wegslinken. j e n . - J e z u s g o n g d ê r m e i 't f a r-
D e t s j o k t m e o a n 'e s k o n k d w y n t t u c h w e i . Halb. Matth. XIV, 13. — I t
w e i . Lex. 814. is n e t n e d i c h , d e t h j a w e i g e a n e ,
w e i d d e , v. weiden, vetweiden. — Roin- Ibid. XIV, 16.
k e w e i d e t k i j e f o k s e n . — De h e i d e , w e i g e r i n g , s. het beschot der krom-
d ê r d e s k e p e r m e i s y n h o u n , s t i l houten in een schip. — E f t e r d e w e i g e -
s y n s k i e p k e s w e i d d e , v. BI. Bik. 81. r i n g f a i t n e t f o l i e t o f e i j e i i , wat
grazen. Kijk es y n 't f ' i n l â n r i n n e bedekt is, kan men niet zuiveren. B , 542.
t o w e i d z j e n . Fr. Lieteboekje, no. 6. Ook: w e g e r i n g . Z, d.
Mei it d r o e g e w a e r k o e n e wy w e i g l û p e , v. wegsluipen. K r e k t a s
w e i d zje t a de l e t t e hj e r s t ut. Compos. h i e h j a h w e t m is d r e a u n , 't L j e a ve
†etweidzje, forweidzje, ôfweidzje. b e r n , s a g l û p t se w e i . v. BI. Bik. 23.
w e i ' f a e g j e , w e i f e i j e , v. wegvegen, — Zie weislûpje.
I t d i n g is w e i , e ft i t w e i fa g e is. w e i ' h a b b e , v. een kwaal hebben, ziek
Lex. 966. — D e s t r j í t t e l e i t fol d e a - zijn. H o b b e h i e i t w ei f e n 'e d r a n k .
de b l ê d d e n , dy m o a s t ' w e i f e i j e . — II s o m k e h a t i t f rij h w e t w e i -
w e i ' f â l d z j e , v. wegvouwen, door vouwen fa a w n , m a r h y is w e r b y d e w â 1 o p-
onzichtbaar maken. — I t p l a k y n 'e k l a d d e r e. — Yn 't e i n , ús O r e u l t o m
r ô k w e i f â l d z j e . Lex. 969. h i e 't w e r w e i || M a r 't w a e r d n e t
w e i ' f a l l e , v. wegvallen. Lex. 677. De f o l i e a c h t e . R. ind T.2, 202».
m e m is d e r b y w e i fa 11e n, is gestorven. w e i ' h ã l d e , v. vandaan houden. — W y
w e i ' f a r r e , v. wegvaren, uitvaren van m o a t t e - ú a b e r n d ê r w e i h ã 1 d e; h j a
een schip. Lex. 991. l e a r e d ê r it f l o k k e n .
"wei'feije, v. Zie weifaegje. w e i ' l i e l j e , v. weghalen. J i m m e m e m
w e i f e u g e l j e , v. wegjagen , onzacht ver- h a t i n r e i s n e i E a r n e w â l d d i e n , e n
drijven. — Dy j o n g e s s e t t e n d ê r k a t - d e l y t s e p o p p e ú t 'e h o l l e b e a m
t e k w e a ú t , m a r h j a w a e r d e n d e r w e i h e l l e . Sw. 1904, 40.
t r o c h de f j i l d w a c h t e r w e i f e u g e l e . w e i ' h o e d z j e , v. verbergen , wegstoppen.
w e i ' f i e r e , v. wegduwen. — I t j i l d y n â l d e h o a z z e n en k j ê s -
weg voeren. H w e t t a e l m i e i t i t fj i l d s e n s l o p e n , y n h o l l e b a l k e n e n b o p -
ús m o a i j e r f o a r de s i n n e n il E f p e - e i n e n fen â l d e k a s t e n w e i h o e d -
f i e r t ús b e t fen de i e r d e w e i ? v. BI. zje. R. ind TV, 2704, VgL hoedzje.
Bik. 7. w e i ' j e y e , v.wegjagen, naar een andere

wumkes.nl
 WEI. 421
plaats sturen. — K i n s t o u d y h i n n e n
n e t f'en d e b l e e k w e i j e i j e ?
w e i ' k e a r e , v. buiten keeren. Hy woe
ús d êr weikeare, mar wj b i n n e
t r o c h de h a g e k r û p t en d e r sa b y
kommen.
w e i ' k o m m e , v. wegkomen. Hy i s for-
k e a r d w e i k o m m e n , het is ongunstig
niet hem afgeloopen. — H w e r b i s t n o u
w e i k o m m e n ? F e n S n i t s ? —Schimpend
tegen een' verwaanden grootdoener : H w e r
b i s t äou w e i k o m m e n ' ? Van welke liooge
afkomst meent ge wel te zijn? - F o r j i t
n e t , h w e r s t ' w e i k o m m e n b i s t e , ver-
geet uwe (geringe' afkomst niet. — H w e r
is n o u d a t o n k r û d w e i k o m m e n ,
vandaan gekomen? Halb. Matth. X l l l . 27.
• w e i ' k r y e , v. wegnomen. D o u m o a s t
d y s t o e l d e r r i s w e i k r ij e.
ongesteld worden. Ik liab ít wei-
k r i g e f e n de w a e r m t e.
w e i ' k r i n g e , v. wegdringen , verdringen.
G o e d e en k w e a d e d a g e n s e a g e n wj
e l k o a r r e n o p f o l g j e n en w e i k r i n "
g e n . Sw. 1852, 39.
w e i ' k r û p - b o a r t s j e , v. (Opst.) verstop-
pertje spelen. Ook b i s i d e b o a r t sje. Z. d.
w e i ' k r û p e , v. wegkruipen, schuil gaan.
De s i n n e k r û p t w e i e ft e r 'e w o l -
ken.
w e i ' k w i n e , v. wegkwijnen. U t d e sod-
z i g e G r o u , ú t d e d r i u w t i l l e n f'en i t
W e t t e r l â n k o m t sinas i n à l d e for-
w e t t e r e s t o b b e o p , dy j i e r o p j i e r
w e r g r i e n e t w i g e n en nije ú t r i n -
s e l s j o w t , s a l a n g a s e r s e l s w e i-
k w y n t en h i m t a s t j e r r e n j o w t . R.
ind T.a, 195". — N i n s k i m p s k o a t e n f e n
frjemdsuchtige skyn-Friezen scille
ús f o r l i e d e om d e m o a i j e s p r a k e
fen 'e F r i e z e n y n i n f r j e m d k l e e d
w e i k w i n e t o l i t t e n . ld. IV, 15.
Hja, foar it f i n s t e r , Hja kwyn-
de w e i . Fr. Lieteboekje, no. 42.
w e i ' m a s t e r j e , v. genezen, doen her-
stellen, een kwaal doen verdrijven. M e i
k n o t t e n en k n o f f e l b â n n e n w i t e se
t s j i n s t i c h h e i d en a l l e o a r e k w a -
l e n w e i t o m a s t e r j e n . ld. I, 55. —
Dy f a e m h i e I n v e t s k i p e , (was be-
vrucht), d a t w o e h j a w e i m a s t e r j e,
w e i ' m e a n e , v. wegmaaien. — De d e a ,
wumkes.nl
WEI
d y m e a n d e 'm w e i y n p r i l l e j i er-
r e n . E. ind T.s, 237'.
w e i ' m e i t s j e . v. wegmaken, bewusteloos
maken. De d o k t e r s m e i t s j e i n m i n s -
k e w e i , as se h i m i n e a r m ef i n
skonk ôfsette moatte.
w e i ' m j u k s j e , v. wegmorsen, verduiste-
ren. Vgl. Fr. Hfr. I, 222, — H y n a t
yn in k o a r t e t i i d in h i e l e b o e l j i l d
w e i m j u k s e , »eel geld te zoek gebracht.
w e i ' m o e z j e , v. wegmorsen, op een ge-
heimzinnige wijze uit den weg ruimen of'
van kant maken. By d e S p a r t a n e n
w i e r n e I j u e , dy 't a i l a g e a r r e f o r
de k r i i c h ì i b b e n , e n a s d e r b e r n t o
w r â I d k a m e n , •1 y g e b r e k k e 1 i c h e f
mishipt wierne, tochten h j a . d e t
d y n e a t w i r d i e h w i e r e n . Dy w a e r -
d e n b u t e n de s t ê d b r o c h t e n d ê r
d e a m a k k e ef w e i m o e z z e . R. ind T.~',
274". — As d e . a c c e p t a t i e " d e i on-
d e r i s , s c í l ik h i m d o n d e r s k e g a u
w e i m o e z j e . R. ind T. ! , 338*.
w e i ' m o f f e l j e , v. wegstoppen, heimelijk
wegbergen, versteken.— W a e r d de won-
d e r k a p e w e i m o f i e l e en b i w a r r e ,
d e n s j u c h t d y j i n g e , d y 't d e r m e i
b e r n e w a e r d , d i n g e n , d y 't i n o a r
n e t sj ên k i n . B, 307.
w e i n , s. wagen. F o r d e k t e w e i n ,
overdekte wagen, ouderwetsche kapwagen.
tìlêzen w e i n , wagen met glas-ramen.
De g o u d e n w e i n , het gesternte de
Groote Beer (Wodans-wagen), o o k d e p l o e -
g e e n d e h y n s d er-en-w e i n . N. 0 . 4 9 .
Prov. Nije w e i n e n k r e a k j e al
t y d . Fr. Hfr. Y1V, 252. — Dêr r y d t
g j i n w e i n sa l i c h t , ef hy s t j i t w o l
r i s . Hl. w i i n . Schierm. w o i n .
Compos. baryewein, bevnewein , bilweín ,
bolderwein, brijwein, dongwein, fjàrwein{tsje),
frachtwein, haeiwein, kapwein, lykwein,moal-
wein, môlkivein, rydwein, spilwein, spoar-
wein , sûpwein, tramwein, tsjiiswein.
w e i n e , w e i n d z j e , v. wenden. Do 'k
l é s t e n o p in m i d d e i h w e t o a n 't
t r a e p j e n w i e r |) E n 'k m y n e a g e n
h w e t n e i a l l e s w e i n d z j e i i d i e . ld.
XII, 32. — I k sj u c h n e a r n e , h w e r 'k
m y n e a g e n w e i n , |j N i n s k j i n n e r
b y l d , sa f i e r as h e i n . v. BI. Bik. 26. —
N o u w e i n t i t i v i c h h a e d || Syn
 WhU.
s e i n j e n d e a c h n e i 'e w r â l d , nu wendt
het eeuwig hoofd zijn zegenend oog n a a r d e
wereld. Salv. 30.
w e i n e , w e i n j e , v. weenen. H. in G-. J. 19.
H j a he a r d e n m i n s k e l i k e s k e p s e l s ,
dy't hja d e l s k e t t e n h i e n e n , tsjirm-
j e n en w e i n e n y n d e l é s t e d e a-
s t r i i d . R ind 'T.1, 120". — E n a s h j a
d e n l a e i t o w e i n e n . ld, V, 30.— W e i n -
j e s c i l i k n a c h t i n d ei. ld. IV, 50.—
E n k o m m e d e n s y n m a k k e r s || E n
s i z z e , h o b r a e f 't e r w i e , D e n s l û p
i k y n 'e l e a n e . || E n w e i n e n w i t n i n
r i e . Dr. E. Quickborn, 35. — De H e a r e ,
d y 't i t d i e r t e , a s i t t o a r s t i c h h i -
m e t e n w e i n t , m y l d b o a r n t . Salv. 10.
w e i n f l e c h t i c h , w e i n f l j u c h t i c h , adj.
wagenvluchtig, gezegd van een paard, dat
geen tuig op den rug wil hebben en, inge-
spannen, niet gemakkelijk in toom is te
houden. A, 158, 884. — l e n r i s h i e n e
h j a (it h y n s d e r ) y n de b e a g e f o a r
d e h a e i w e i n s l e i n , m a r i t w i e r sa
w e m f l j u c h t i c h , d e t h j a 't s t a k e
m o a s t e n . R. ind TV, 80».
Fig. eene uithuizige en tevens overspelige
vrouw. — As h y n s d e r s en f r o u l j u e
w e i n f l e c h t i c h b i n n e , [| M o a t m e
mei oerliz hjar stjûre k i n n e
1891. 64. — (Jok: w e i n r a e n s k , Fr, Hfr.
V, 131 en w e i n r o n n i c h . R. Posth. de
Keapm. XXVI.
w e i n ' f o l , s. wagenvol, wagenvracht. —
Mei in w e i n f o l b e r n n e i d e m e r k e
ride. I n w e i n f o l t u r f , 800—1200
turven, naar gelang der grootte. PI. w e i n -
follen.
w e i n ' h û s , s. n. wagenhuis , gebouw waarin
de rijtuigen bewaard worden. Fr.Hfr. XII, 119.
w e i ' n i m m e , v. wegnemen. H j a i e t e n
a l l e g e a r r e en k r i g e n h j a r b i d e r f ;
en d e o e r s k e t t e n e b r o k k e n , t o a l f
koerrenfol,(beter k o e r f o Hen) n a m e n
h j a w e i . Halb. Matth. XIV, 20.
w e i n j e , v. Zie weine.
w e i n ' k ê s s e n , - k j ê s s e n , s. wagenkussen.
w e i n ' k l e e d , s. n. wagenkleed, linnen-
kleed, dat over een rijtuig wordt gehangen,
wanneer dit geen dienst doet, tegen het
bestuiven.
w e i n ' k l i e m , s. n. wagenkleefsel, oud
smeersel aan de wagena«sen. — P a s o p !
wumkes.nl
422 WEI
d e t s t g j i n w e i n k l i e m y n d y n nije
klean krigeste.
"wein'lantearne, s. wagenlantaren, lan-
taren, die men aan de zijde van den wagen
kan bevestigen.
w e i n ' m a k k e r , s. m. wagenmaker.
w e i n m a k k e r s k e , s. f. wagenmakers
vrouw.
w e i n ' r a e n s k , adj. Zie weinflechtich, wein-
ronnich.
w e i n ' r a m t , s. n. wagenraam, groot hou-
ten raam , dat men op een hooiwagen legt,
als men dezen wil beladen met een breede
bovenvracht.
w e i n ' r i d e , v. met den wagen rijden. By
m o a i w a e r s c i l l e wy t o w e i n r i d e n .
Meer algemeen: ú t t o r i d e n . — D e r p l i c h -
t e n h j i r w e i f o e r m a n s - w e i n en n e i
s t è d t a t o r i d e n , m a r d o 't d e
s p o a r w e i k a e m is d a t w e i n r i d e n
o p h â l d e n.
Dichterlijk en fig. ook: De H e a r e
sprekt, e n d e i e r d k l e a t o e r 1|
D r e u n t syn lûd en pyll't syn fjûr;i|
't G r o m m e t , b r o m m e t , t r o m m e t ,
s t i e t , ;| R o m m e l t f o a r t , e n b o a r s t
o e r 't w i e t ! ' I t l i k e t d e d e a d , a s
o e r w r â l d s k o l k e n , il De H e a r d u s
Bijek. w e i n r y d t op 'e w o l k e n . Salv. 2.
w e i n ' r o n n i c h , adj. Zie weinflechtich, wein-
raensk.
w e i n s b û k ' , s. buik van den hooiwagen.
De w e i n s b û k fol h e a , s t r i e . W. D.
Th. ülesp. 127. Ook: h a e i w e i n s b û k
of kortweg b û k. Z. d.
w e i n ' s i i k , adj. wagenziek, ziek van het
rijden in een wagen.
w e i n ' s m a r s e l , w e i n s m o a r , s. n. wa-
gensmeer, smeersel, dat men op de wagen-
assen strijkt.
w e i n ' s p o a r , s. n. wagenspoor. — H w e r-
om s t a p t d e h o a n n e o e r 't w e i n -
s p o a r ? O m d e t i t h i m t o f i e r i s om
d e r o m h i n n e t o r i n n e n . Oud kinder-
raadsel. W. D. In Doaze , 94.
w e i n s - r o n ' g e n , s.pl. Zie ronge. Posth.
in Epk. 530.
w e i n s - t i k s e l , s. wagendisselboom. L a n g
t i k s e l e n k o a r t o f k r o m t i k s e l . — De
sile sit mei de look o a n it weins-
t i k s e l fêst.
w e i n ' s t o v e , s. wagenstoof.
 WEI.
w e i n ' - t s j e l , -tsjil(le), wagenrad. In
e i b e r t s n è s t op i n w e i n t s j i l .
w e i n ' w i p , s. stommeknecht, hefboom om
den wagen op te beuren en te steunen,
terwijl de assen gesmeerd worden of de
wielen worden schoon gemaakt. A, 617.
w e i ' p u t s k j e , v. veel en aanhoudend drin-
ken. F o r l i n e j i e r , y n 'e m y l d e d a -
g e n , d r o n k h y it i e n e hânfetfol
w a e i e ft e r i t o a r e ; p u t s k j e w e i
m a r . R ind T.2, 14'. Zie putskje.
w e i ' r e a g j e , v. wegvegen met den ragebol.
Fig. verdrijven, wegvegen. — M a r d i t
s l a c h fen g a s t e n k i n n e t w e i r e a g e
w i r d e as t r o c h b i d d e n en f ê s t j e n .
Halb. Matth. XVII, 21.
w e i ' r e i s g j e , v. wegreizen. Overdr. over-
lijden. M a r 'k f o r l a n g j e d o c h s n e i
r e s t ' W e i t o r e i s g j en i s m y b e s t .
H.S. Blomlêzing, 124. Nieuwe Fr. Volksahn.
1858, 149.
w e i ' r e i t s j e , v. wegraken, te zoek ge-
raken . — Dou m o a s t o p p a s s e , d e t
dyn k n i k k e r t s n e t wei r e i t s j e .
Soms ook: sterven. Dy b e r n h a ' t n o u
y e t g o e d ; m o c h t de h e i t r i s wei-
r e i t s j e , d e n s c o e 't m i n d e r f o r h j a r -
r e n w i r d e . — Der by w e i r e i t s j e .
w e i ' r e k k e n j e , v. wegrekenen. As w y
dy ì y t s e b r e u k e n weirekkenje,
k o m m e w y t a i n l i n g t e f e n 12 â l d e
j e 11 e n s.
w e i ' r i n n e , v. wegloopen, wegvloeien.
Do-'t de j o n g e s y n 't a p p e l h o f d e
fjildwachter oankommen seagen,
binne hja h i r d w e i r o u n . — D e k a n n e
f o e i om en do is d e m ô l k e w e i r o u n .
Mei d i t ef d a t - of m e i i m m e n w e i -
r i n n e , met iets of iemand hoog loopen.
— Sape r i n t gau mei i m m e n wei
(dweept spoedig met iemand), m a r i t d û r -
r e t t r o c h g e a n s n e t l a n g . A, 766. —
Us nije d o m e n y s y n p r e e k j e n , d è r
r i n n e in h o p e n l j u e d a n i g e h e e c h
mei wei.
w e i ' r û g e l j e , v. hier en daar verspreid
wegvallen. — J a p i k h e l l e h j o u w e r ,
m a r t r o c h i n g a t y n 'e s e k w i e r d e
h e l t e w o l w e i r û g e l e . Vgl. rûgelje.
w e i ' s e t t e , v. wegzetten. Dou m o a s t
cíe k l û n t s j e p o t m a r w e i s e t t e , d y
h o e f ik h j i r n e t .
wumkes.nl
423 WEI.
Ook: ergens vandaan komen, O e r a l ka-
m e n se w e i s e t t e n , van alle kanten kwa-
men ze opdagen. Fr. Hfr. XII, 83.
w e i ' s i n U e , v. wegzinken. De s i n n e
s i n k t w e i ef t e r de b e a m m en. — De
f a e m s e t t e g r e a t e e a g e n o p , do 't
ik y n i e n e n fen in w e i s i n k e n d e
f r ij e r y n i n r o u w e b o l d e r b a s t f o r-
o a r e . B. ind TV, 288*.
w e i ' s k e a r e , v. wegscheren. — A l l e s
m a r w e i s k e a r e , b a e s , k n e v e l en
bakkebird!
Overdr. wegpakken , wegmaken. — S k e a r
d y w e i f e n my. Halb. Matth. IV, 10.
w e i ' s k e i n e , v. wegzenden, zich met een
praatje van iemand afmaken en hem weg
zenden. — I k k a e m b y o m k e t o f r e e g -
j e n , ef e r m y h e l p e k o e m e i h w e t
j i l d , m a r 'k w a e r d m e i h w e t ôf-
waeide pra etsjes weiskeind.
w e i ' s k i k k e , v. wegschikken. — S k i k
dêr i n b y t s j e w e i , den kin ik d e r
ek h we t s i t t e.
w e i ' s k i t e , (triv.) v. wegschijten. Ik b i n
d a n i c h y n 'e l o o p (buikloop), d a t m o a t
n e d i c h ophfi 1 d e , o a r s k i n ' k m j w o l
w e i s k i t e.
wegdoen beneden de waarde. — I k h a b
dat gûd heal forgees weiskiten,
voor veel te weinig van de hand gedaan.
B, 221.
i Ook nutteloos uitgeven. — H y h a t s y n
j i l d y n ' e m e r k e w e i s k i t e n . Zie †orshite.
• w e i ' s k o a i j e , - s k ô g j e , v . wegzien. —
I I t l e k en b r e k , d a t e r o a n is, k i n s t '
; d ô c h s n e t w e i s k o i i j e , kunt gij er toch
niet afzien. Vgl. Hett. 436, 437. Zie lekskoaije.
| w e i ' s k o e r r e , v. wegrukken. — A s t ' d a t
ding der net gau w e i k r i g e s t e , den
s c i l i k i t d e r w e i s k o e r r e . — De
i k w e a d e s k o e r t it s j i d d e wer út
! s y n h e r t w e i . Halb. Matth. XIII, 19.
verminderen. — By sa'n f e l l e k j e l d
s k o e r t de b r â n j e h i r d w e i . — I t
g ê r s y n 'e f i n n e s k o e r t h i r d w e i .
w e i ' s k o t s e , y. voortdansen, bij aanhou-
dendheid dansen. — As h j a m a r wei-
skotse koene, den scoeste d e r n o c h
j
k l u c h t e n f e n s j ê n . R. ind T.3, 310«.
•wei'skra(e)bje, v. wegschrappen. H w e r
't er d a t a l l e g e a r r e w e i s k r a b e h a t,
w i t i k n e t . R. ind T.», 1004.
 WEI.
w e i ' s k û l j e , v. wcgschuilen. — H y sk fi-
l e t w e i e ft e r i t b o s k j e .
w e i ' s l a g j e , v. weg geraken. — I k b i n
e f k e s f o a r d e f r o a s t w e i s l a g g e , ik
ben er in geslaagd, zoo gelukkig geweest,
nog weg te komen. B , 289. Vgl. slagje.
w e i ' s l e p e , v. wegsleepen, sleepen naar
eene andere plaats. J o n g e h o u n e n s l e p e
a l l e s w e i , te zoek brengen. — D a t s l e a u
f a n k e s l e e p t a l l e s w e i , brengt door
haar achteloosheid alles te zoek. Zie wei-
toaije.
w e i ' s l i n e . , v. wegrukken, verslinden. —
Hjir s l y n t nin e a r m o e d m i n s k e n
w e i . W.D. Fr. Sang, 67. — I t s i n t e -
k l a e s f e e s t s l y n t in h o p e n j i l d wei.
— G a r j e j i m m e n i n s k a t t e n op
i e r d e , h w e r d e m o t en d e r o a s t
h j a r w e i s l y n t . Halb. Matth. VI, 19.
•wei'sljuchtsje, v. een' weg slecht, effen
maken.
w e i ' s l o p e , v. wegsloopen, afbreken. —
üe âlde a d e l l i k e s l o t t e n w i r d e sta-
dich-oan a l l e g e a r r e weisloopt.
w e i ' s l û p e , w e i s l û p j e , v. wegsluipen.
— Hy s l û p t e k r e k t w e i e ft e r d e
o a r e j o n g e s . Zie weiylûpe, weiskúlje.
w e i ' s m i t e , v. wegwerpen, verspillen.—
S i j k e s i n y t i t j i l d n e t w e i , doet geen
onnoodige nitgaven. — D a t i s w e i s m i -
t e n j i l d , nutteloos uitgegeven geld. —
D a t (hy) is t a w e i s m i t î n k e a r d ,
deugt nergens meer voor.
Ook verwerpen van begrippen. — M e n
k i n a l l e s s a m a r n e t w e i s m i t e , niet
in alles ongeloovig zijn.
w e i ' s m i t e r , s., eg. verkwister, iemand,
die als 't ware zijn geld wegwerpt. —
R i e n t s is g j i n w e i s m i t e r , hij is zui-
nig en oppassend. — Hy i s a l h i e l i n
w e i s m i t e r , van iemand, die tot niets
deugt, dan om weggeworpen te worden.
w e i ' s n a p p e , v. vlug wegnemen, weg-
pakken. N o u s e a o h e r h i n g j e n , y n 'e
g o n g [ | I n g r e a t e m a n t e l fen myn-
h e a r . jj R i n g w i e r e r k l e a r | j Om m e i
i n s p r o n g j j Dy f l i n k d e r w e i t o
s n a p p e n . ld. IX, 50.
w e i ' s o a l e , - s o a l j e , v. wegwerpen, weg-
slingeren. Koarthakke hearde de
w i n s k f e n S a s k e , en y n in a m e r i j
f o r o a r e e r i t b ê d o n d e r 't w e i s o a -
wumkes.nl
424 WEI.
i len yn i n s t i e n . s a g r e a t a s i t b ê d
| s e l s . R. ind T.2, 328".
w e i ' s p i e l e , v. wegspoelen. De d y k
is d e r w o l h e a l w e i s p i e l d .
w e i ' s t j e r r e , v. wegsterven. H w e t e k
w e i s t j e r t ef f o r g e t t e n w i r d t o p
' i e r d e , jj N o a i t s t j e r t y n 't b e r n e -
h e r t de D i c h t e r e s d e B o e r . v. BI.
Bik., 66. — I t l û d s t j e r t w e i . — L j e a f -
d e - a m m e s û z e t en m i n n e n o c h t b r û -
zet m a r i e n s h j a r t r o c h de i e r e n
en s t j e r r e d e n w e i . Fr. Lieteboekje,
no. 8.
w e i ' s t j û r e , v. wegzenden, verzenden. —
Nou siz ik j i m m e , h w a syn wiif
w e i s t j û r t en i n o a r e t r o u t , d e t h y
o e r h o e r d o c h t - Halb. Matth. XIX, 9.
' w e i ' s t o a i j e , v. wegbergen. — H y (de
\ k e a p m a n ) h i e s y n k o p e r , d a t er yn
i n l y t s h e r n k e w e i s t o a i d e . R. ind
i TV, 28*.
w e i ' s t o p j e , v. wegstoppen, verbergen.
I H w e n t d e r i s neatweistoppe, hwet
; net bleatlein wirdt. Halb. Matth.
X, 26. — I n s k a t , d y w e i s t o p p e is.
Ibid. XIII, 44.
w e i ' s t o u w e , v. wegstuiven. — F o a r
d e t de r e e k o p l o e k , w i e r de h i e l e
t r o p w e i s t o u d , as t s j ê f f o a r d e w y n .
: R. ind T.2, 120".
w e i ' s t r e a m j e , - s t r o m e , v. wegstroomen.
w e i ' s t r i k e , v. wegstrijken. — De k r e -
j d i t e u r e n , dy i t h i s e k o e n e n , sea-
g e n a s j o n g e s , d y S n e i n s om j i l d
s p y l j e , as e k s t e u r h j a r de s i n t e n
f o a r d e n o a s w e i s t r y k t . R. ind T.2,
j 109».
w e i ' s t r u i j e , v. wegstrooien.
•weit, s. tarwe. Zie weet.
w e i ' t a k e , v. wegnemen, stelen. R. Posth.
Jouwerk. 66. Eng. to take, nemen. — De
g a s t h û s b o e r h i e dy d e i s k r e k t s y n
s û c h s l a c h t e en y n 'e s k û r r e op-
h i n g e ; y n 'e j o u n t i i d h i e n e t w a
d i e v e n h i m d ê r w e i t a e k t . R. ind T.2,
79«.
j w e i ' t a n e , v. verbleeken, den glans ver-
| liezen. De s i n n e t a e n t w e i y n 'e m i s t
verdwijnen. B, 184. Vgl. tane.
w e i ' t a r r e , v. wegteren, versmelten. —
De s n i e t a r t s t a d i c h - o a n w e i .
1
Ook langzaam aan de tering wegkwijnen
 WEI.
— Hja t a r t w e i as de s n i e f o a r de
s i n n e.
w e i ' t a r r i n g , s. tering (ziekte). R. Posth.
As Jiemme, 34.
w e i ' t a s , - t a s k , s weitaschjpl. w e i t a s -
sen. — E f t e r h û s l a e i i t d e r n u v e r
h i n n e , d ê r l e i n e wol t û z e n l e g e
f l e s s e n en wol t s j i e n t û z e n o e s t e r -
s k u l p e n ; s t i k k e n e w e i n e n e n ge-
r e i d e n , â l d e w e i t a s s e n . R. ind T.a,
129*.
w e i ' t e y e , v. wegdooien, versmelten. De
s n i e i s a l t o f o l i e w e i t e i d . Sw. 1863,
40. — M e i s o k w a e r s c i l d e s n i e w o '
hird weiteije.
w e i t e n , ' w i t t e n , adj. van weit, tarwe.
I n w e i t e - n b r e a , een tarwebrood. Ook
W e i t e n bôle. R. Posth. Vrije Fries
VIII, 251.
W e i t e n h i n n e n , wit gevederde hoen-
ders, die ook wel met donkere vlekjes ge-
spikkeld kunnen zijn. Ook: w y t w e i t e n
y > i k e n , kippen. — Schertsend: De h o a n -
n e r o p t s y n w e i t e n j i f f e r k e s . R.
ind IV, 279». — W e i t e n h i n n e n b i n -
ne m o a i , m a r e k w o l ' r i s h w e t s w a k .
Ook: W y t w i t t e n en r e a w i t t e n . —
Overdr. D o u b i s t sa 'n w e i t e n h i n -
t s j e , s a 'n w e i t e n m a n t s j e , gij zijt zoo
gevoelig voor weer en wind, dat gij bijna
niets kunt uitstaan.
w e i ' t o a i j e , - t ô g j e , v. wegdragen, weg-
sleepen. — As dy j o n g e s i n B ij m ê s
krije, den toaije hja d i t g r i f de
i e n e ef o a r e d e i w e i . — Dy m a n
kin n e a t bidije, it wiif t ô g e t alles
w e i , zij is eene doorbrengster. A, 297. —
T r i n e f a n k e h a t de s i l v e r e n m ô l k -
l e p p e ) w e i t ô g e , te zoek gebracht. Vgl.
weislepe. Fig. Dy f a e m t o a i t d e f e i n t
w e i , vervoert hem geheel. — D o u , d o u
b i s t e n i y n k o e z e , || D o u , d o u t ô g e s t
my w e i . R. ind TV, 18».
w e i ' t o k j e , v. weglokken, wegtokkelen.
J o u n s w o l l e j i m m e n e t ú t de her-
b e r g e ef j i m m e m o a t t e d e r t r o c h
de f r o u l j u e ef t r o c h d e b r i j l e p p e l
weitokke wirde.
w e i ' t o m m e l j e , - t û i n e l j e , v. wegtuime-
len H y is b y 't g r o u b y n t w e i t o m -
r n e l e y n 't g o l l e s t e a l .
w e i ' t r a e p j e , v. wegtrappen.
wumkes.nl
425 WEI.
w e i ' t r i u w e , v. wegduwen, ter zijde du-
wen , wegmoffelen.
w e i t s j e , v. waken, nachtwaken, (i k
I weitsje, -wekke, hab-, bin w e k k e ,
w e i t s j e n d , to w e i t s j e n ) . - H e a r e ,
w e i t s j e o e r ús s i b b e n , sa n e i ús
o a n 't h e r t e! Fr. Lieteboekje, no. 9. — B y
i n s i i k m i n s k e w e i t s j e . A 774. —
By in s o u n m i n s k e w e i t s j e zegt men
schertsend als een vrijer een gedeelte van
den nacht bij zijn meisje doorbrengt.
Compos. biygeweitsje, sûchweitsje, ûntweit-
sje. Zie wekje.
w e i t s j e r , s. eg. waker, nachtwaker,
iemand die voor iets waakt. — S a h w e t
in ûre foar d e t de d a g e oan de loft
| k a e m , s t i e k e n de w e i t s j ers w a k k e r
I d e e a r e n op. R. ind T.2, 120". — Al-
b e r t e n 't w i i f l i z z e b e i d e t i g e
; min; de e a r m f â l d e n s k i k k e d e r
w e i t s j e r s by.
w e i ' - t s j ê n , v. weggaan, vertrekken, er-
gens heen trekken. Do h j a n o u w e i t e a-
gen, hen! ienige fen de w a c h t
boadskippen alles, hwet der bard
w i e r , o a n d e h a e d p r ê s t e r s . Halb.
I Matth. XXVIII, 11. — I k k o c h t h w e t
d ú m k e s for de b e r n j [ E n t o c h t dêr-
m e i w e r w e i t o t s j ê n . R. ind TV, 2«
Vgl. †oarttsjên.
w e i ' w a e i j e , v. wegwaaien, door den
wind te zoek raken. — D e r m i s t i n d o e k -
j e op de b l e e k , d a t i s f ê s t w e i w a e i d .
• w e i ' w y e , v. wegwerpen.— A s d e fis-
k e r s de s e i n e ú t s m i t e n h a b b e en
dy fen a l l e r l e i s o a r t e f e n f i s k e n
f o l r o u n is, s k i f t s j e hja de g o e d e
f i s k e n d e r út, m a r d e k a t t e f i s k w i j e
h j a w e i . Halb. Matth. XIII, 48. Zie wije.
w e i ' w i l c e , v. uitwijken. — Wy k a m e n ,
i o a r e n w y k t e n w e i ; jj Wy geane
o a r e n k o m m e n e i . [j S a 's l i b b e n s -
r i n o e r d e i b y d e i , |j W y g e a n e ,
: m e i en n e i e n w e i .
! w e i ' w y n d e r j e , v. weg doen stuiven. —
Hy w y n d e r e d e y e s k e m e i d e s l i e p -
m û t s e w e i , hij deed de asch wegwaaien
door te wapperen met zijn slaapmuts. R.
ind TV, 49». Zie wynderje.
w e i w i r d e , v. te zoek raken, verdwijnen,
H i n k e s i e t mei t r i e n n e n yn de
e a g e n , d o se i e n f e n h j a r s w i e t s t e
 WEI.
w i n s k e n w e i w i r d e n s e a c h . Sw. 1870,
3. — H j a b i n n e s t i l w e i w o a r n , do
't d e f j i l d w a c l i t e r k a e m . Dou
wirdste hielendal wei yn dyn
g r e a t e h o e d . — Prov. As e l k o p h i m
sels p a s t , w i r d t der n i m m e n wei.
w e i ' w i s p , s. (Dongerdl) wegwerpsel. —
D a t i s n o u s u v e r in w e i w i s p , een
kleedingstuk, dat vuil is en gehavend, om
weggeworpen te worden. Vgl. icisp.
w e i ' w i z e r , s. wegwijzer. Ook : h â n w i z e r.
w e i ' w r o t t e , v. wegwroeten , wroetende
uit den weg ruimen, bedekken. — S p r e k
my n e t o e r d y U l b e , d y w o l s y n for-
keardens mei b i b e l t e k s t e n wei-
w r o t t e . All. lokkich, 36. — H y h a t
syn frj eon by de faein ( f r y s t e r ) w e i -
wrotten.
• w e k , w j e k , w j e k k e , s. w a k , eene
opening of zwakke plaats in het ijs. Vr.
Fr. I , 90.— De w i f f e s k o s s e d i n d e r t ;
d e w e a c h k r o l t f o a r h i m ú t , en
k l o t s t y n j i n s n e w j ek. S. v. d.B. Hûs-
Hiem, 1890, 10. — De w j e k k e g a p p e t
w i i d ; in s w i e r e s w a r t e w e a g e k o m t
w i l e-w a r l j e n d o a n , w e r o e r i n w j e k -
k e h i n n e . Ibid 11. — S a r i e d R y n k
m e i d e f o l i e f ' e a r t y n i n w j e k . R.
ind T.a, 368". Dim. w ( j ) e k j e .
w e k j e , v. waken, doen ontwaken, wek-
ken, wakker maken. — T u t ! t ú t ! t û z e n
triuwkes || W e k j e myn famke
m o a r n i e r . li. ind T.2. 186. Zie wHtsje.
• w e k k e r , t o - w e k k e r , adj. wakker.
— W e k k e r w i r d e , ontwaken. — S a
g a u as de s i n n e ú t i t n e s t w i e r ,
w a e r d i e n f e n 'e b o a r g e r s t o w e k -
k e r . R. ind T.2, 49». - W i r d s t e d e n
t o w e k k e r . Ibid 2b. — Hy i s d ê r k j e l
f e n to w e k k e r w i r d e n , leelijk van op-
geschrikt , nl. van eene onverwachte onaan-
gename tijding.
Fig. Hy i s g o e d t o w e k k e r , weet
wel wat hij doet, ia niet onnoozel of zor-
geloos.
w e k k e r , s. eg. iemand, die wekt.
Ook zeker uurwerk, veelal wekker-
k l o k j e genoemd. Samenstel aan een ou-
derwetsche staartstukklok. — Dy w e k k e r ,
y n j i e r r e n net brûkt,||Roun ôfmei
in h e i s l i k e f e a r t . Pr Lieteboekje, no. 37.
•wel, w e l l e , s. wel, bron. — U s d o b b e
wumkes.nl
426 WEM.
f r i e s t n o a i t a l h i e l t i c h t ; d ê r is in
i wel yn. — N o c h wierernetheal-
w e i o a n 'e w e l l e t a . R. ind T.2, 28'.
ld. IX, 55. — Do l o d d ' r e i k y n s y n
: b l i e r k j e n d e e a g e n d e l , í En 't w i e r
ef 'k y n s y n b i n n e n s t e k o e l é z e , ||
Ho d e t i n b o a s k m e i h i m f o r my
i n w e l 1', il I n f r u c h t b r e w e l l ' f e n
f r e u g d en l o k s c o e w ê z e . Sw. 1856,
54. Vgl. boarne, saed.
w e l , interj. wel. — W e l . h w e t h a t
m o e i k e í e n dyn b u i s k e s e i n ? — Wel,
ik woe wol, d e t ik it n e t h e a r d
h i e . — D o u h a s t e m y do w o l n e i D o k -
k u m ú t r i d e n s j o e n ; w e l ? (Dokk. Wal-
den).
j Bij groote verbazing: W e l , w e l ! —
| W e l , W e l ! h w e t i s d y g r e a t wir-
: d e n ! Ook: W o l , w o l !
w e l e , (Molkw.) s. wieg. Zie wale.
• w e l d i c h , adj. en adv. machtig, zeer ge-
weldig.— I t l i k e t d e r w e l d i c h n e i . A,
786. Hett, 558. - De k a m p e r s i t i e n -
l i k o p 'e k l i p p e s p i t s , |[ D a t w e 1-
d i g e s w i r d op 'e s i d e . ld. I I I , 118. —
B e t t e r d e n , f e n 't w y l d e n w e l d i c h
h ê f \\ O e r s t j a l p e , t o r e s t e n op d e
d j i p p e b o o m . S w. 1853, 87.
w e l ' d o b b e , s. wellende put in het land.
! — Dy d o b b e y n P i e r e f i n n e i s g j i n
w e l d o b b e . Zie wel. welsaed.
w e l j e , v. wellen, opwellen. — Yn d y
nije p o l d e r i s i n p l a k , d ê r k i n m e n
i t w e t t e r y e t w e l j e n s j ê n . Vgl. wâlje.
w e l l e , v. twee stukken ijzer aaneen sme-
den. — B a e s Smid h a t d a t i z e r w e l d .
I w e l l i n g s t ò k , s. stok, die bij het vis-
schen met het zegennet in den grond van
het water wordt gestoken om den zegen
vast te zetten. B , 228.
w e l ' s a e d , s. welput, een p u t , waar het
water door een wel of bron invloeit, ter
onderscheiding van s y p s a e d . Z.d.
w e l ' s â n , s.n. zand uit een wel, put of
bron.
w e l ' w e t t e r , s. n water uit een bron of
put.
w e m e r s a n g , s. klaagzang. — D e n
k o m m e d;e r h â n n e n y n i t h i e r ; || D e n
s j o n g t m e f ê s t d e w e m e r s a n g || E n
s j u c h t a l l y k in k a t sa b a n g . Hulde
II, 252.
 WEN.
w e n a c h t i e h , w e n h a f t i c h , adj. woon-
achtig. Hett. 558.
w e n b e r , adj. bewoonbaar. — D a t h û s
i s s a n e t w e n b e r , m a r 't k i n s o n d e r
folie k o s t e n g a u w e n b e r makke
w i r d e . — S o m p e en û n l â n w i r d t
w e n b e r . Forj. 1904 , 184''. Ook b i w e n b e r .
• w e n h a f t i c h , adj. Zie wenachtich.
w e n ' h û s , s. n. woonhuis.
w e n j e , v. wonen. — I n F r i e s , dy 't
op s y n fy f t i c h s t e j i e r o p i n b û t e -
p l e a t s yn O e r y s s e l g y n g t o w e n j e n .
R, ind T.a, 84». — D ê r ' t j y w e n j e , r y d t
g j i n p o s t ef p o s t w e i n . R. ind TV 156".
— Ik mei der n e t (graech) wenje,
ik woon daar ongaarne (gaarne).
• w e n j e , s. woning. — Hy g y n g w e i
en l i e t syn w e n j e o a n i n o a r . R. ind
T.2, 55 6 . — T a s y n w e n j e h i e r d e de
m a n in h i m p e n h ú s k e o p 'e T w i e -
b a k sm e r k e . R. ind T.2, 85". Zie wen-
ninij, ment.
w e n k e , s. n. Zie wentke.
w e n ' k e a m e r , s. woonkamer, kamer, waar
de huishouding dagelijks vertoeft.
w e n ' k r i t e , s. omstreek van iemands woon-
plaats. — Om ú t h j a r w e n k r i t e n e i
B i r g u m t o k o m m e n , w i e r de k o a r t -
s t e w e i . . . . Forj. 1892, 134. — D è r ,
y n ú s D o e d e en h j a r r e s w e n k r i t e ,
w i r d e g o e d e i e r d a p e l s boud.
w e n n e , v. gewennen, aan iets gewoon
raken. W y b i n n e i t n a c h t r a v e n w o l
w e n d , sei de w a c h t r i n d e r . — Ik k o e
y n 't p o e p e l â n n e t w e n n e . A, 783.
— Wy k i n n e dy k a t n e t w e n n e ,
niet aan ons huis gewennen, zij loopt tel-
kens weg. — N j u n k e l y t s e n wende
h j a d e r t a , werd zij er aan gewoon. Fr.
Hsfr. X, 174, Maarl. 518. Prov. A l l e s
k i n w e n n e , t a h i n g j e n t a . Compos.
bi-, for-, oan-, ôfwenne.
• w e n n i n g , s. woning. Zie wenje en went.
w e n ' p l a k , s. woonplaats. 6 e a n n e i
N e a r n s e h û z e n t a, j| D ê r ús l j u e h j a r
w e n p l a k h a . T. Velstra. Sw. 1902, 112.
Ook w e n p l e a t s .
w e n s t , s. gewoonte. — H w e r o m l u k t
er sa m e i de m û l e ? D a t is i n w e n s t .
Ook a a n w e n s t . Z.d. A. 782. — D a t
w i e r sa h j a r w e n s t o p i t w e 1 1 e r ,
do h j a i e n y n 't b o a t s j e l i z z e n
wumkes.nl
427 WEN.
i s e a c h . Sw. 1854, 52. — E l t s l â n h a t
| a l t y d sa h w e t syn e i g e n b r û k m e n
J en w e n s t e n . ld. IX, 102. — B l i u w ,
F r i e z e n en F r i e z i n n e n , d r e e e h y n
w e z e n ; , B i w a r j e 't l â n s y n t a e l e n
. w e n s t e n l a n g . T. G. v. d. M. Fr. Lie-
teboekje, no. 35. — M e a r ú t w e n s t a s ú t
w y s h e i d , meer uit gewoonte dan met ver-
standig overleg. R. ind T.a, 156'. — N e i
b o e r e w e n s t k l a e i d . Sw. 1861, 36. —
D a t is m a r i n w e n s t , aangenomen ge-
woonte. H. Z. Ts. Tuws. 168. — Prov.
A l l e d i n g w i r d t in w e n s t ; it h i n g -
j e n o a n 'e h a l s ek. W.D. In Doaze, 132.
— De w e n s t i s d e t w a d e n a t u r. Vgl.
ålderwenst.
w e n ' s t é , - s t e e d , s. n. woonstede, woon-
huis. Alth. 299. Zie stê of steeä.
w e n s t ê d , s. woonstad, stad van inwo-
ning. — D ê r o p y n i t s k i p s t a p p e n d e ,
t o e r i t n e i de o a r e w â l en k a e m
i t yn s y n w e n s t ê d . Halb. Matth. IX, 1.
w e n s t i c h , adj. gewend, gewoon aan
iets. I t h y n s d e r is w e n s t i c h e n w i t .
Zie volgend art.
w e n s t i g e n s , w e n s t i c h h e i d , s. ge-
hechtheid aan iets. I t h y n s d e r g y n g
op 'e r i n ú t w e n s t i g e n s , uit aandrift
1
om in zijn stal te komen. A., 547. — Hy
hatsokke nuvere wenstichheden,
zonderlinge gewoonten. Ook: o a n w e n -
s t e n . Z.d.
w e n t ( e ) , s. woning, woonhuis; ook af-
zonderlijk verhuurd gedeelte van een huis.
H â n n e n l e e c h , it h e r t f o l w é d o m ,
ij F l e a c h e r n e i s y n w e n t e. Forj. 1904,
112'. I n h û s m e i t w a of t rij e w e n t e n .
ì Dim. w e n t k e en w e n t s j e . Compos. ar-
beiúerswent. Zie wenje, winning.
w e n t ' f o r h i e r d e r , s. eg. verhuurder van
woningen; minachtend: h û s k e m e l k e r .
w e n t ' f o r h i e r e , v. woningen verhuren.
W e n t f o r h i e r e n is o a r s in g o e d s p i l ,
mar s o m m i g e h i e r d e r s b i t e l j e m e i
't â l d b e d s t r i e ; d a t is s k e a d l i k .
w e n t k e , w e n k e , w y n k e , (Hl.) s.
Zondagsch kleedingstuk , met langen schoot,
van fraai O. Ind. sits, voorheen door de
Hindelooper meisjes gedragen.
S l i ep w e n t k e , het kleedingstuk, dat 's zo-
mers in de plaats van het wollen ú n d e r s t
( o e r l y f ) , gedragen werd. Roosj. 14, 15, 16.
 WER. 428 WER.
•wer, adv. weder. M i s i s w e r , is 't • w e r ' k l a n k , s. Zie wearklonk.
mis, dan maar weer; mislukt iets niet bij w e r ' k o a j j e , - k ô g j e , v. herkauwen. —
de eerste proefneming, daarom den moed niet De b i s t e n b i n n e y n 't g r i e n i W e r -
opgegeven. — H i n n e e n w e r , heen en k ò g j e n d l i z z e n g i e n . Sw. 1855, 57.
weer. — De f a m m e t r o u í s n e a t a s Zíe ivearkoaije.
skyn||Men wirdt der mei'oidragen; w e r ' k o n u n e , v. wederkomen, terugko-
| | H w e n t h i n n e e n w e r a s w a e r en men. Vels. Sj. d. Fr. 9 4 . — D o 't S j o e r d
w y n !] F o r o a r j e s ' a l l e d a g e n , zij b y S y t s k a e m t o f rij en, m o c h t e r d y
zijn wispelturig van karakter. VV. D. Ut- k e a r b l i u w e , m a r n e t w e r k o m m e .
fenh. 17. Hl. w a r . Schierm. wier. Halb. w e r ' l e a s , adj. weerloos. — A d g i l l i s
Hulde, I I . 166. i s 't, ' t l s F r y s l â n s F o a r s t , — D y ,
•wer, s. verwarring. M a r n o u t i i z ' t a s i n e a b e l F o l k ' n e f â d , || De w e r -
d e o e r l l o e d m' y n 'e w e r , v. BI. Bik. l e a z e û n s k i l d h o a s k b i w â l d t . v. BI.
9. Zie war. ', Bik. 44. Zie warleas.
w e r ' b . u i e a m e , v. herbenoemen. De ôf- w e r m o e d , s. Zie wearmoed.
g e a n d e s k r i u w e r is w e r b i n e a m d . w e r ' - o a n , adv. steeds weer. — M e i d a t
w e r ' b r i n g e , v. terugbrengen. — 11J i e n - a l w e r - o a n , a l w e r - o a n b r e k t m a n -
d e j i l d w e r b r i n g e . Lex. 518. — W o l I e n i c h â l d h y n s d e r i n s k o n k . A, 595.—
j y h i m (de t r i j e k a n t e h o e d ) w e r - A l w e r - o a n i i b b e t y e t t e . — 't I s a 1-
b r i n g e , E o l u s V R. ind T.8, 156". Ook t y d w e r - o a n ; 't is w e r p o at-o a n , we
w e r o m b r i n g e . Z. d. moeten al weer aan het zware werk. Hl.
w e r ' d ô p e r , s. wederdooper. Fr. Hfr. w u r r en.
XIl', 214. • w e r o m ' b r i n g e , v. terugbrengen. Jy
•werf, s. werf, in Friesland uitsluitend m o a s t e n i t h o e d t s j e m a r s t r i k e n d e
een scheepstimmerwerf'. A , 786. Ook : h e 1- fol m e i û n b i s n o e i d e g o u n e n w e r -
l i n g . Z.d. o m b r i n g e . R. indT.", 156'. Zie werbringe.
•werfar're, v. wedervaren, ondervinden. w e r o m ' d o a r e , v. terugdurven. - E a r s t
— I t w e a , d a t m y w e r f o e r , 't H a t . i n t i g e w i r d d w a e n en n o u n e t w e r -
m j b e t t e r m a k k e . H.S.Nieuwe Fr.Volks- o m d o a r e ; d o u k i n s t e e k l a n g sa
alm. 1858, 149. H. S. Blomlêzing, 124. Zie g o e d n e t l j e p p e a s wy.
wearfarre. • w e r o m ' d ú n j e , v op nieuw teeldriftig
w e r ' f i n e , o. terugvinden. — I t wie.r worden van eene koe, nadat zij reeds door
i n a l l e r l o k k i c h s t w e r s j ê n e n w e r - den stier besprongen is. A, 122. Hiervoor
f ' i n e n t w i s k e n h e i t e n s o a n . Sw meest: De k o u i s o p b r i t s e n . Schelt.
1904, 117. — H j i r h a 'k i n d ù b e l t s j e MS., 48.
falie litten, mar h o ' t i k e k s i i k j e , w e r o m ' d w a e n , v. terugdoen. — Dou
ik k i n it n e t w e r f i n e . m e i s t dy l y t s e j o n g e n e a t w e r o m -
w e r f - l â n , s. Zie wandellân, dwaen, hear!
w e r ' g e a , s. wedergade. H.S. Ts. Tuws. w e r o m ' - e a s k j e , v. terugeischen. D o u k i n -
169. Zie wearyea. s t e d y n j i l d w erom-e askj e , h w e n t
•wer'helje, v. terughalen. — D o u m o a s t d i t g û d i s g j i n l e v e r â n s j e-w a e r .
i t b o e k m a r w e r h e l j e . — De f r i j e r w e r o m ' f i n e , v. terugvinden. Zie wer-
s e o e h j a r w e r h e l j e . Ook w e r o m h e l j e , fine,
herhalen. L û d w e r h e l l e t e l t s e j o u n w e r o m ' f r e e g j e , v. terugvragen. W y
|| 't L o f l i e t f e n de ui o a r n. Sw. ' h a b b e s a f a e k b y dy l j u e w e s t to
1854, 83. t h é d r i n k e n , wy m e i j e h j a r r e n e k
w e r k e a t ' s e , v. weerkaatsen, terugkaat- w o l r i s w e r om f r e e g j e.
sen. — I t l j o c h t w i r d t w e r k e a t s t , w e r o m ' g e a n , v. teruggaan. — W o l Ie
|] Yn i t f i n s t e r f e n d e p l e a t s . Fr. wy m a r w e r o m g e a n , i k s j u c h n i m -
Lieteboekje no. 46. men o a n k o m m e n .
w e r ' k e n n i n g s t e i k e n , s. n. herkennings- w e r o m ' j a e n , v. teruggeven. H y w o l
teeken. ;
my it j i l d n e t w e r o m j a e n , d a t ik

wumkes.nl
 WER. 429
hiui l i e n d h a b . — O a n I j e a v e n en
I j e a v j e n d e h e r t e n i s 't l i b b c n w e r -
o m j o w n . H. 8. Blomlêzing, 94.
w e r o m ' k e a r e , v. terugkeeren.
w e r o m ' k e a t s e , v. terugkaatsen. Zie
werkeatse.
w e r o m ' k o m m e , v. terugkomen. — De
j o n k h e i t f l j u c h t h i n n e | ) Mei l a e i t s
en m e i m i n n e , [ J M a r i e n s b l o e i t en
s j o n g t h j a ; | ; N e a k o m t hja werom.
Fr. Lieteboekje no. 8.
w e r o m ' l û k e , v. terugtrekken. — H y
k i n de b a l op it b i l j e v t i n h i e l e i n
w e r o m l û k e . — Overdr. S y n w i r d e n
we r o uil ûk e, terugnemen. — P a b e s e i
e a r s t . h v s c o e ús h e l p e en do i t d e r
t a k a e m , woe er him w e r o m lûke.
w e r o m ' r e i s , s. terugreis.
w e r o m ' r e i s g j e , v. terugreizen.
w e r o m ' s j ê n , v. terugzien.
Ook als s.n. gebruikt. — H j k o m t y n
i t w e r o m s j ê n , hij komt tot nadenken,
tot inkeer. — I n j i e r f o a r i í t is i n l a n g
e i n ; m a r y n 't w e r o m s j ê n is 't m a r
in s k o f ' t .
w e r o m ' s l a c h , s. terugslag, b. v. vanden
bal bij het kaatsen.
w e r o m ' s l a e n , v. terugslaan. De k e a t -
s e b a l i n h i e l e i n w e r o in s l a e n . — Fig.
Dou m o a s t h i m de b a l l e n m a r g o e d
w e r o m s l a e n , zijn scherpe vragen en
praatjes maar in denzelfden trant beant-
woorden.
w e r o m ' s n a u w e , v. brut. antwoord geven.
w e r o m ' s n o e r j e , v. terugsnauwen, scherp
antwoord teruggeven.
w e r o m ' s t a p , s teruggang, terugweg.
H a n s n a e m de s t a p it b i n n e n p a e d
l a n s n e i de p l a n k e ; m a r dy w i e r
o p l i t s e n , e n do n a e m e r d e w e r o m -
s t a p n e i d e w r i n g e , om d e f i n n e
o e r t o g e a n n e i d e d y k, hij begaf zich
op den terugweg naar het hek van den dam,
om over het weiland naar den rijweg te
gaan. Forj. 1882, 129.
w e r o m ' s t u i t , s. (het) terugstuiten, terug-
slag.
w e r o m ' s t u i t s j e , v. terugstuiten.
w e r o m ' w e i , s. terugweg.
w e r p , s. worp, het toewerpen, ter ver-
korting van regelmatig toetellen, van zil-
veren muntstukken, bij 4 of 5 in eene rij.
wumkes.nl
WES.
:
Ook de waarde daarvan. — I n w e r p s e c h s -
t e h e a l e n , een worp van 4 zestehalven
(27 'k centstukken) bedroeg /'1.10. Latei-
werd ze gerekend op /1.00 (4 kwartguldens).
— I t j i l d w i r d t by w e r p e n t a s j i t -
t e n . Halb. Lex. 874. — D o u s c i l s t e
wol tsjien w e r p s e c h s t e h e a l e n ha
u i o a t t e . — H o a t s e b e a my f y f t i c h
w e r p (fbb.—) f o r i t j o n g b i s t .
Ook een werp bij het dobbelspel. — I n
w e r p f e n 18 e a g e n m e i u l i n e d o b -
b e l s t i e n t s j e s is i n w û n d e r . Hiervoor
ook s m e e t .
w e r p e , v. werpen (Oud Friesch w e r p aj.
Vgl. H e t t , i.78 en 562. I k w e r p , w i r p ,
h a w i r p e n . Compos. forwerpe, ûnder-
werpe, ûntwerpe.
w ê r s (spr. wis), adj. wars, af keerig, over-
verzadigd. — l k b i n 't s a w ê r s a s
s p e i n s p e k , het staat mij in erge mate
tegen. A, 792. Fr. Jb. 1834, 9.
w ê r s j e , w ê r z j e , v. af keerig zijn, wal-
gen , afkeer hebben, tegenwerken, versma-
den , verachten, afwijzen , afstooten. — 11
i t e n w ê r s e t m y , walgt mij.— I n f r o u -
m i n s k e w ê r z e t w r â l d en w r â l d s k e
d w a e n. G. J. 1, 46. — T a e s t i k n e i
! h j a r : h j a is o a n w ê r z j e n . Ibid 33.
: In e a r m e s w e a g e r w ê r z e n se a l ,
, familieleden, met hoop op een eríschap,
I weerden hem af. R. ind T.2, 202&. Zie wearz-
ijje, twer.
I afdanken, afzetten (van eene betrek-
I king). — D o e k e s i e t y n 't b i s t j û r f e n
'e t s j e r k e , m a r h j a h a b b e h i m w ê r -
s e , om s y n f o r k e a r d l i b b e n . Zie
warsje.
w e r ' s j ê n , v. wederzien.
w e r ' s t í m m e , o e r s t i m m e , v. wederstem -
men, herstemmen.
Ook: w e r s t í m m e n (it) s.n. het we-
derstemmen, de herstemming.
w e r v e , v. wisselen. Zie u-erf-ìân.
w e r ' w i r d , s. n. wederwoord, antwoord.
j S û n d e r w i r d ei' w e r w i r d r o u n er
1
w e i . Halb. Lex. 107.
w e s k t o b t j e n (Hl.) s. n. wuschtobbetje.
! Gids van de tentoonstelling van Friesland
i te Leeuwarden (1877) no. 50. Elders: w a s k -
! tobbe.
I w e s t , s. n. west, een der vier hoofd-
windstreken, het Westen. — W e s t o a n ,
 WES.
naar het Westen — D e K e l t e n w a e r d e n
f i e r d e r w e s t o a n j a g e . R. Posth. As
jiemme, 125. - Om d e w e s t , westwaarts,
in het Westen. — It w e s t f en B i r g u r a ,
het westeinde. De W e s t , Wext-Imliè'.
Compos. súäwest, noardwest. Sohierm. w o s t .
w e s t - e i n , w e s t e r e i n , s. het west-einde.
Lex. 127.
"westen s. n. het Westen, de westelijke
landstreek. — U s f i n s t e r s s j u g g e o p
i t w e s t e n út. — It w y n t s j e út it
w e s t e n . Fr. Lieteboekje no, 40. -• N o u
w o l ' k , h w e r sé-en g e a n e j j N e i 't
f i e r e w e s t e n t a . Fr. Lietebiekje no 39.
• w e s t e n , s. n. in de beteekenis van
het bewustzijn. B u t e n w e s t e n , buiten
kennis, in zwijm. — H y l e i t b u t e n
w e s t e n , bewusteloos. Fr. Hfr. VI, 128.
— D a t b r i n g t m y sa b u t e n w e s t e n ;
|| D a t b i n i m t m y n a c h t s i t r e s t e n .
Sw. 1853, 28. Vgl. west, part. passé, van
wêze, v. wezen, zijn, waarvan het s. it we-
zen, het wezen, zijn, bestaan van al-
les wat bestaat, en bepaaldelijk ook van
menschen: het leven en bewustzijn.
w e s t ( e ) l i k , adj. en adv. westelijk en west-
waarts. I n w e s t e l i k e w y n , d e w y n
ís w e s t l i k . — H a r n s l e i t i n e i n
w e s t e l i k e r a s F r j e n t s j e r . Vgl. easl-
lik, noardlik , súdìik.
• w e s t e r e i n , s. Zie west-ein.
w e s ' t e r k j i m m e n , s. pi. westerkimmen.
De s i n n e d û k t y n ' e w e s t e r k j i m m en
ûnder.
- w e s ' t e r s t o a r m , s. storm uit het Westen.
w e s ' t e r s t r â n , s. westerstrand. Fier
o a n i t w e s t e r s t r â n , || T in k i k o a n
d y , m y n h e i t e l a n ! Fr. Lieteboekje, no.
49.
w e s ' t e w y n , s. westenwind, wind uit het
westen.
• w e s t k a n t , w e s t s i d e , s. westkant,
-zijde, M a k k u m l e i t op 'e w e s t k a n t
fen F r y s l â n . — O a n ' e w e s t s i d e fen
ús h û s s t i e t in r i g e l e h e g e beam-
m en.
• w e t , s. wet, regel. I t g i e t y n ' e n a -
t û r a l l e s n e i f ê s t e w e t t e n . — Nije
h e a r e n : nije w e t t e n . — Prov. Dat
is i n s t i e l e n w e t , een steevaste ge-
woonte. — A l h w e t i e n k e a r w e z e n
k r i g e || M o a t e k w e r f o r s i n k e y n
wumkes.nl
430 WET.
't n e a t . || Dy s t i e l e n w e t , i k f i e l
i t t i g e , li W i r d t t r o c h g j i n k r ê f t ,
gjin iz'ren w i l l e k e a r d . W. D. Fr.
Lieteboekje , no. 30. Compos. , lânxwet, sel-
skipswet.
w e t b o e k , s. n. wetboek, verzameling
van wetten in een boek. — ' k W i t i t ú t 'e
h o l l e n e t , || Ho dy d i n g e n l i z z e ; | |
'k S c i l d è r n e i y n 't w e t b o e k s j ê n | [
En 't j o w o l ' r i s s i z z e . H. S. Blomlê-
zing, 113.
w e t e l i k , adj. eigenwijs, betweterig.
Dy f i n t is a l t y d sa w e t e l i k , meent
alles beter te weten dan een ander. Zie
weetlik, wetich.
w e t e n m o a l , w e i t e n m o a l , s. n. tarwe-
meel. H j a m a k k e d e f r i s s e l s l o s , en
spraedte se do f o r w y l d e r d oer
h j a r t r o a n j e h i n n e , d y 't h j a m e i
w e t e n m o a l b i p o i j e r e h i e . R. ind T'2.,
368'. Ook w e i t e m o a l .
w e t h â l d e r , s. m. wethouder. W e t h â 1-
d e r B r ú n s m a s t i e t o p 'e d o n g b u l t .
D a t is d e r j u c h t e m a n op i t r j u c h t e
p l a k . Forj. 1905, 211.
• w e t i c h , adj. Zie wetelik.
w e t s t i e n , w e t t e , s. wetsteen, slijp-
steen , als oliesteen , om er messen op te slij-
pen. De h w o t t e , ook h w e t t e genoemd,
een grijsachtig smalle steen , om daarmede de
s e i n e en s i c h t e , zeis en sikkel, te scher-
pen. Ook: harde, langwerpig ronde wet-
steen voor messen.
• w e t t e , (Kleistr. Jongenstaal bij het sloot-
jespringen) v. dralen, uit vrees om over een
sloot te springen. - H w e t s t i e t s t e d ê r
to w e t t e n . R. Posth. Vr. Fr. VIII, 245
en 246.
w e t t e , (Hl.) v. weten , d û w e t s t , gij
weet. Zie wite en witte.
w e t t e l i k , adj. naar de wet of den regel.
D e á l d b o e r i s tige wettelik; alles
m o a t k r e k t o p 'e t i i d , o a r s s t i e t d e
m û t s e f o r k e a r d . — M o e i k e is sin-
n i c h en w e t t e l i k .
w e t t e r , s. n. water, algemeene naam
als vloeistof. — I t w e t t e r f e n de sé. —
I t w e t t e r is w i e t . — S w i e t - , s â l t - ,
b r a k w e t t e r . — To w e t t e r g e a n ,
reitsje. -- Under wetter sette,
st e an.
— Okse wol nin w e t t e r s l i n e ,
 WET. 431 WET.

w e t t e r wol nin f j û r ú t e a z e . R. ind t e r w ê z e , niet bij zijn zaken zijn. — H y

T.2. 72". W e t t e r , w e t t e r i s m j i i l i b - is b a n g , d e t e r h i m o a n k â l d w e t -
b e n , \ H i n g e t s i e l en s i n n e n o e r . t e r b a r'n e s c i 1, hij is voor alles be-
Ibid., 89». — As d e s t o a r m e n o e r h e n, r- vreesd. — S p i k e r s o p l e e c h w e t t e r
r i c h b o l d e r j e , wé d e n i t s é f o l k , s i i k j e , om onbeduidende reden iemand
dat tr och wyn en w e t t e r o e r f al- een verwijt doen. — Prov. I k h a b w o l
l e n e n o e r s t j e l p e w i r d t . Sw. 1904, e a r d e r m e i i t w e t t e r f'oar de d o k -
112.— B r e k t i n t i n b o e r d t k e as ir, t e r w e s t , ik heb ondervinding op dat
t o m m e , : D ê r i s d e b û k s â l t w e t t e r punt. — I k k e n d y b y s f e i n t . i k h a b
fol. G. J. 1, 77. I w e t t e r en l â n m e i h i m b i s o c h t , ik
regenwater. It s i k e t om w e t t e r , d e weet wat hij in zijn schild voert. B, 231.
weersgesteldheid zoekt ora regen. — D e r — S y n p l a n n e n b i n n e y n 't w e t t e r
is w e t t e r o a n 'e l o f t . fa H e n , ze zijn mislukt. — I t w e t t e r
het watervlak, de wateren. W i d e w e t - i s o a n 'e l i p p e n t a , de nood is op 't
t e r s . — I t g r o u n - en r e i n w e t t e r r i n t hoogst. — S t i l l e wetters habbe
fen de h e g e s â n s t r e k e n l a n s s l e a t - d j i p p e g r o u m - n , zij, die weinig spre-
t e n en f e a r t e n n e i de b i n n e n w e t - ken, denken soms .veel en diep. — Hy
t e r s , Friesche binnenwateren, als vaarten, f i s k e t op f o r k e a r d e w e t t e r s , hij
kleine stroomen,, meren enz. — I t w e t t e r gaat op verkeerde paden.
1 e i t t i c h t , is bevroren. — I k h a b d e Compos. binnen-, buten-, drink-, far-, fin-
k a l d e w i n t e r I j e a f. | H y ,j o w t m e kei-, fisk-, yoats-, gromt-, hân-, jarre-, kofje-,
in b u l t e w i l l e . B l i e s t hy i t w e t t e r krite-, krús-, lek-, pomps-, rein-, roet-, saeds-,
h i r d e n g l ê d , ] ; D e n k i n m y 't h e r t sé-, sleats-, syp-, skûtel-, snìe-, spat-, spiel-,
o p t i l l e . v. BI. Bik. 101. spraek-, spuit-, syn-, thé-, tyn-, tsjiis-, wask-,
waterstand, watergetij. I t i s h e e c h í wé-, wel-, wijwetter.
(1 e e e h) w e t t e r , vloed (eb). 11 h e g e Schierm. w a 11 e r , spr. wotter.
w e t t e r d o c h t in boel s k e a j a Frys- w e t ' t e r a m e r , s. wateremmer. Halb. Lex.
lân. 98. Ook p o es-a n i e r . (spr. ûo) Z. d.
pis, water. D o k t e r m o a s t h i m i t w e t - w e t ' t e r b a k , s. waterbak, groot schip ,
t e r ô f t a e p j e . — ' t l s h e e c h w e t t e r dat door de golven overspoeld wordt en
m e i m y, ik moet noodig wateren (urinee- daardoor water schept. — K o f f e n en
ren). s m a k k e n b i n n e w e t t e r b a k k e n . Zee-
vocht. I t f j û r r i c h w e t t e r r i n t ú t mansspreekw. — Halb. Lex. 162. Compos.
'e b l i e r r e o a n m y n í ' i n g e r . — I t reinwetter(s)bak.
w e t t e r r i n t h i m ú t 'e e a g e n , fen 'e w e t ' t e r b e e k , s, waterbeek. — D o u
k j e l d . — I t w e t t e r r i n t d e r m y f e n h a s t e fen d y n k a n t n e a t o a r s t o
o m ' e t o s k e n , ik watertand, heb er groot d w a e n , a s d y n f o r d o m m e l i k h e i d
verlangen naar. A, 597. t o e r k e n n e n , dy s e l s as i n m o n s t e r
vruchtwater. De k o u w o l k e a l j e . i t ú t t o s p u i j e n e n d e n w e t t e r b e k e n
w e t t e r i s d e r al. f o l t o s k r i e m e n . R. ind T. ! , 336«.
L i t h j a r m a r r e i s g j e , hj a w i t w e t ' t e r b l ê d d e n , s. pi. waterbladen,
h j a r for w e t t e r e n í'jûr t o m i j e n , de hellende vlakken ter weerszijden van
zij is vertrouwd om zich onder de menschen het staartbeen eener koe, achter het k r i í s .
te bewegen. B , 508. — I t w e t t e r r i n t w e t ' t e r b l o m , s. waterbloem, bloem van
n e t a l t y d i e n w e i ú t , het gaat niet een waterplant.
altijd over één kant. Overdr. man en vrouw, I w e t ' t e r b o a i t s , s. waterton of -kuip.
meester en knecht, vrouw en dienstbode \ Hulde I I , I I , 249. Vgl. boaits.
zijn niet altijd eensgezind. Ook: Niet al- w e t ' t e r b o e l , s. overvloedig water. De
tijd worden dezelfde personen bevoordeeld. w e t t e r b o e l j o w t f e n 't j i e r i n ho-
— I m m e n in s t e k o n d e r w e t t e r i p e n l é s t en s k e a .
t r o c h j a e n , iemand eene bedekte hate- w e t ' t e r b o u k i n d i g e , s. waterbouwkun-
lijkheid toevoegen. — I n d e i o n d e r w e t - dige. A. B. Doarpke 24.

wumkes.nl
 WET. 432
•wet'terbûl, w e t t e r b û r l , s. waterbel.
Lex. 548, 549.
" w e t ' t e r d a e m , s. water-keerdam, dam
ín eene sloot of gracht, alleen voor water-
keering, niet om er over te rijden.
w e t ' t e r d o b b e , s. gegraven diepe wa-
terkuil. Vgl. weldobb,-. Lex. 130, 411.
w e t ' t e r d o o p , s. waterdoop als toewij-
ding aan den heiligen Godsdienst van
Christus.
w e t ' t e r d r i p , s. waterdruppel. — M e n
s c o e 't n e t l e a u w e k i n ; . e, || D a t y n
in w e t t e r d r i p sa'n o a n t . l d í e r k e s
w e n j e . Fr. Hfrj. 1903, 48.
w e t t e r - e n - m ô l k e n , adj. van melk en
water. R. ind T.2, 234*.
w e t t e r - e n - s â n ' d w e i l , s. water- en zand-
dweil, druipnatte dweil, waarmee in de
Woudstreken de vrouwen nat zand over een
vloer van estrikken verspreiden. Zie oan-
dweilje.
• w e t ' t e r f a e m , s. f. watemymf. Dichter-
lijke naam voor de waterlelie. Nymphaea
alba.— S a ek, F r y s k e w e t t e r f a m m e n ,
|| G-on g e n d e á l d e F r i e z e n o e r . R.
ind T.2, 67*. Zie swanneblom.
• w e t ' t e r f e r v e , s. waterverf. I n t ei k e -
n i n g yn w e t t e r f e r v e .
• w e t ' t e r f e t , s. n. watervat, zooals de
schippers op de binnenwaters op hun schip
hebben liggen. H. Z. Ts. Tuws, 88. — Ook
een ton in gebruik bij woningen zonder re-
genbak. Zie wittertonne.
•wet'ter fjild, s. n. veld, uitgestrektheid
water. H y s e a c h de l e g e m i e d e n
weisinken û n d e r it wide wetter-
f j i l d . Forj. 1888, 1.
w e t ' t e r f l a k t e , s. watervlak. In f j i l d
g r i e n , d a t f i e r d e r o p n e i it w e s t
d e l d r o e c h û n d e r in d y n j e n d e wet-
t e r f l a k t e . Sw. 1904, 94.
• w e t ' t e r f l o e d , s. watervloed, overstroo-
ming. — De w e t t e r f l o e d f e n 1825 n a t
i n b u l t e s k e a d i e n . Zie ook Sw. 1863, 10.
•wet'terfreze, s. watervrees. — D e W o r p
is in b o s k m e i s l i n g e r p a d e n , o a n
de o a r e w â l f e n d e r i v i e r , o m y n t o
k u i j e r j e n , h o w o l de D i m t e r ljue
der hiel komselden gebrûk fen
m e i t s j e , o m d a t de m e a s t e n de wet-
t e r f r e z e h a w w e . R. ind T. 3 , 156*.
• w e t ' t e r f û g e l , s. watervogel.
wumkes.nl
WET.
w e t t e r f r u c h t , s. gewas, dat in een re-
genachtig jaar gegroeid is. M e í í t w i e t e
! j i e r s i t d e g r e i d e y n i t w e t t e r en
: i t i s a l l e g e a r w e t t e r f r u c h t y n 't
; 1 â n.
w e t t e r g a l l e , s. galziekte, onder ande-
I ren bij schapen.
w e t ' t e r g j a l p , s. waterstraal- — H y
k r i g e in h i e l e w e t t e r g j a l p o p 'e
h ù d , do 't d e g o a t e l e k w i e r . — U t
d y w e t t e r g j a l p f o r r i i s t o p n ij d e
s j a m m e . Hûs-Hiem, 1890, 11.
w e t ' t e r g l ê s , s. n. waterglas, drinkglas.
w e t t e r ' g o a t , s. waterstrooming. pi. w e t -
i t e r g o a t e n . — En de s t j e l p - r e i n is
d e l f l a p t , en d e w e t t e r g o a t e n b i n -
; n e k o m m e n , en de w i n e n h a b b e
] w a e i d en b i n n e der t s j i n o a n s l e i n ,
e n i t i s .1 e l f a l l e n , en s y n f a l w i e r
| g r e a t . Halb. Matth. VIÍ, 27. — Dim.
| w e t t e r g o a t s j e . — In g o a t s j e wet-
| t e r , een scheutje water. Vgl. tongergoat.
i w e t ' t e r g r e i n , s. n. gewaterd grein, een
weefsel van kerneis- en geitenhaar en scha-
penwol , met gewaterde figuren; ook wel
moiré genoemd, als vrouwenkleedingstof.
meest voor jakken en schorten. Fr. Hfr.
IX, 153.
w e t ' t e r g o a t e , - g o a t t e , s. watergoot,
afvoergoot voor huis- of spoelwater. Vgl.
spielgoite.
w e t ' t e r g u l p , s. Numenius arquata; wa-
terwulp. A. 794. W. U. In Doaze, 58. Zie
wylp, wuly. — D e w e t t e r g u l p e n f l e a -
g e n || E n g u l d e n y n 'e f l j o c h t . R.
ind TV, 19«.
• w e t ' t e r h e r b e r c h , - h e r b e r g e , s. wa
terherberg, herberg aan 't water. — De
F r o a s k e p ô l l e w i e r in e c h t e w e t t e r -
ì x e r b e r g e , ì y k as d e r yn F r y s l â n
forskate binne.
• w e t ' t e r h i r d , w e t t e r s t i i f , adj. Zoö noemt
men wei- en hooilanden, die een dichte,
taaie oppervlakte hebben.tengevolge van over-
vloedigen regenval oí overstrooming. B, 261.
w e t ' t e r h o a s , s. waterhoos.
w e t ' t e r h o l l e , s. waterhoofd. In b e r n
m e i in w e t t e r h o l l e . Overdr. een veel
te groote inleiding van eene verhandeling
of een boekwerk.
• w e t ' t e r h o u n , s. waterhond. De b o a d e
g r i e p my m e i in i z e r e n h â n yn de
 WET. 433
e a r m en s k o d d e iny o n g e n e d i o h a s
i n w e t t e r h o u n . R. ind T.2, 325''. — Os
j o n g e k i n s w i rr; m e a s i n w e 1 1 er-
b o u n.
w e t t e r i c h , adj. waterachtig, vochtig.
— L e e c h , w e t t e r i c h l â n . Fr. Hfr. 1,
71. — W e t t e r i c h s o p , dunne, schrale
soep. — W e t t e r i g e m ô l k e . — I n w e t -
t e r i g e loft. — W e t t e r i g e eagen,
tranende oogen. — I t â l d m i n s k e is
t i g e w e t t e r i c h , waterzuchtig.
w e t ' t e r j a s , s. regenjas.
w e t t e r j e , v. wateren, pissen, water
loozen. De e a g e n w e t t e r j e , de oogen
tranen. Zie trienwetterje. Conipos. for-, of-,
átwetlerje.
H o u t w e t t e r j e , hout, veelal boom-
stammen, onder water bewaren. — W et-
t e r e h o u t m ó g e t n e t gau.
w e t ' t e r k â l d , adj. waterkoud, vochtig
koud.
• w e t ' t e r k a n n e , s. waterkan
w e t ' t e r k e a l , s. n. waterkalf, klein kalf,
besloten in abnormaal veel vruchtwater,
misgeboorte van eene koe.
w e t f t e r k e a r , w e t t e r k e a r i n g , s. wa-
ierkeering, dijk of d a m , dienende om het
water tegen te houden, waardoor de loop
van het water wordt gestuit.
w e t ' t e r k o l k , s. waterkolk, zee. D e o p-
e n-d e l j e n d e w e t t e r k o l k e n , de woeste
zee. Sw. 1904, 114. — I e n k e a r m o a s t '
e k n e i d e w e t t e r k o l k t a . Fr. Liete-
boekje, no. 32.
w e t ' t e r k o m , - k û m , s. waterkom.
w e t ' t e r k r a p t e , a. watergebrek, ook
schaarschte van regenwater als drinkwater.
w e t ' t e r k r û k , s. waterkruik.
w e t ' t e r l â n , s. n. waterland, lage wa-
terachtige streek. H. in Epk. 529. — l t
W e t t e r l â n , het lage middengedeelte van
Friesland, met vele meren, poelen, petten,
breede vaarwaters en moerasgronden. 't W i e r
d r o e v i c h n e a r y n 't W e t t e r l â n , ji l t
j o n g f o l k h i e n i n t i e r : jí Yn fjou-
w e r j i e r n i n w i n t e r h a w n , || D a t
f o e i d e m i n s k e n s wi er. K. ind T. ä , 195".
— W e t t e r l â n , h o m o a i b i s t o u ! Pie-
ter Jelles , Kispinge , 68.
"wet'terlãnner, s. eg. bewoner van het
Friesche Waterland; p!. w e t t e r l â n n e r s .
Fig. tranen. De w e t t e r l â n n e r s r o u -
wumkes.nl
WET
' n e n h i m oer. - De w e t t e r l â n n e r s
k a m e n d e r ek b y , er werden ook tra-
i nen gestort. Vgl. Fr. Hfr. VI, 116.
w e t ' t e r l â n s k , adj. waterlandsch. It
w e t t e r l â n s k e f o l k is h w e t b o t y n
i 't s i z z e n , m a r o a r s t i g e w o l m i e -
n e n d.
w e t ' t e r l a p e , s. waterlap. H e a r r e T y s -
sen d r o e c h o m p u n t e s k o e n m e i wet-
t e r 1 a p e n , die het water buiten de schoe-
| nen keerden. Fr, Hfr. I l , 238.
w e t ' t e r l e a t , - l o a t . s. waterloot, on-
vruchtbare jonge twijg in een vruchtboom.
j D e b e a m s n o e i j e r s m o u t t e de wet-
terleaten weiaimme,
w e t ' t e r l i e d i n g ( e ) , s. waterleiding.
w e t ' t e r l i s t e n , - l y s t e n , s. pi. water-
| lijsten, twee balken in den kop van een'
watermolen, liggende beide met één hun-
ner zijden even buiten het kapbekleedsel
; des molens.
l w e t ' t e r l j u w e , s. pi. lieden, die thuis
zijn op het water. Pieter Jelles, Rispinge, 65.
Zie wetterpolxleer.
w e t ' t e r l o o p , s. watergang. Sw. 1904,
96. Ook w e 11 e r g o n g.
w e t ' t e r l o s s i n g ( e ) , s. waterlossing.
w e t ' t e r m a n , s. m. waterman, hetsterre-
; beeld Aquarius.
Ook: mythisch wezen. Zie Pieter Jelles,
Rispinge, 215.
w e t ' t e r m e r k , i.n. watermerk. Y n d i t
f a l s k e b a n k b i l j e t w i e r it w e t t e r -
merk net g o e d n e i m a k k e .
w e t ' t e r m i e r , s. wilde spurrie, Spergula
i arrenxis. Ook h o u n e m i e r. Zie sparje.
w e t ' t e r m i n t , s. watermunt, Mentha aqua-
\ tica. O o k p o d d e b a l s e m , w y l d e b a l s e m .
| w e t ' t e r m o u n l e , s. watermolen, molen,
die water uit poldera maalt. B , 112. Do
se r i s s t i l s t i e n e om ú t t o p û s -
:
t e n y n d e l i j t e f en i n w e t t e r m o u n l e .
' E. ind T.a, 391*. — Prov. I n w e t t e r-
m o u n l e is i n t w a d e 1 â n h e a r r e , het
onderhoud van een' watermolen kost den
boer jaarlijks eene aanmerkelijke som, wel
of bijkans zooveel als de huursom. B , 173.
Vgl. poldermounìe.
w e t ' t e r m o u n l e r , s. m. molenaar, be-
last met de zorg voor een' watermolen, die
door poidergerechtigden gezamenlijk wordt
gehouden. Ook m e a 1 d e r. Vgl. poldermounler.
 WET. 434
w e t ' t e r p a n k o e k , w e t t e r s t r o u , s.
pannekoek van beslag, waarvoor water in
plaats van melk is gebruikt. — I n w e t -
t e r p a n k o e k is s k o a n op in swol-
l e n b o ä r s t , bij eene kraamvrouw.
w e t ' t e r p a s , s. n. waterpas, instrument
om te bepalen of een vlak horizontaal is.
Als adv. ook: horizontaal. — S c o e i t
b i l j e r t wol w e t t e r p a s s t e a n ? Set
it w e t t e r p a s d e r - r i s o p , d e n k i n n e
wy i t s j ê n .
w e t ' t e r p a s j e , v. werken met het wa-
terpas-instrument.
w e t ' t e r p e i l , s. n. peil, hoogte, stand van
het water.
w e t ' t e r p i i p , s. waterpijp , steenen brug
over een water. Dim. w e t t e r p y p k e .
Ook: buis voor het afvoeren van water.
w e t ' t e r p l a n t , s. waterplant.
w e t ' t e r p o a r t e , s . waterpoort, b.v. te Sneek.
w e t ' t e r p o e l , s. ondiepe plas, poel, wa-
terkuil. Zie wetterdohbe.
w e t ' t e r p o k , s. waterpok; pk w e t t e r -
p o k k e n s, kinderziekte. ,
"wet'terpok, s.n. varicella , waterpok, zak
met vruchtwater bij eene koe. Vgl. foetpôk.
w e t ' t e r p o l s k e r , s. m. iemand , die meest
op het water leeft. — ' k W o l i n w e t -
^ e r p o l s k e r b l i u w e ; || 'k B i n f e n 't
â l d e F r y s k e b l o e d . R. ind T.3, 89*.
•wèt'terrillen, s. pi. sloppen op het strand
en in 't buitendijksche land, waardoor het
water loopt, b. v. als het tijwater bij ebbe
in zee terugvloeit. H. in Epk. 384.
w e t ' t e r r ô t , s. waterrat, Arvicóla am-
phibius.
ook zeeman. Fig. S k i p p e r s b e r n b i n -
ne faek e c h t e w e t t e r r o t t e n .
w e t ' t e r s e k , s. waterzak, een voorwerp
onderaan eene zoogen.Duitache pijp, waarin,
bij het rooken, het vocht wordt opgevangen.
w e t ' t s r s - i c h , s. waterkant, oever. Eng.
waters-edge. — K n y p d o u d y n I j e a v e
e a c h k e s , || D y n t u û z i g e e a c h k e s
t i c h t , || E n w i g g e l j e a s d e w e a c h -
k e s | | M e i 't r e i d o a h 'e w e t t e r s - i c h .
R. ind T. ! , 176.
w e t ' t e r s k e a r l i n g , s. waterscheerling,
Cicuta virosa. — De g j i r r i c h h e i d i s
d e w o a r t e l f e n a l l e k w e a , m a r is
i n b i t t e r e w o a r t e l , s l i m m e r a s de
s t j o n k w o a r t e l , dy f o r g i f t i g e wei-
wumkes.nl
WET.
t e r s k e a r l i n g , dy, a s m e n d e r m a r
in l y t s s t i k j e fen n i m t , yn k o a r -
t e n t i i d d e a d l i k is for m i n a k e n en
b i s t e n . R. ind T.2, 268".
w e t ' t e r s k o e n , s. pi. waterschoenen.
w e t ' t e r s - k o p , s. hoogliggende landtong,
ook hoog gedeelte van een stuk land, gren-
zende aan een breed water, poel of meer.
H y f o u n d e e a r n - a m e r s en i t m e l k -
j o k op i n w e t t e r s - k o p , b y d e m a r .
Sw. 19C4, 104.
w e t ' t e r s k r i u w e r , s. waterschrijver.
draaikevertje, schrijverke, Gyrinus natans,
(Vers v. Guido Gezelle). Zie a-bie-cie-setter en
a bìe-skriuwer. Ook: s w e m m e r.
w e t ' t e r s l a c h , s. golfslag. — M e i i n
n o a r d w e s t e r s t o a r m i s o p 'e n o a r d -
like sédikendewetterslachitfûlst.
w e t ' t e r s l a n g , s. waterslang , slang aan
een brandspuit.
w e t ' t e r s l o b , s. eg. slobeend , Syatula
elypeata. Ook s l o b . Z. d. Zie H. Alb. Ned.
vogels. H. in G. -T. 182.
w e t ' t e r s n i p , s. eg. watersnip, Gallinago
yallinago. Zie snip. Vgl. waerlamke. Zie
H. Alb. Naamlijst van Vogels in Friesland,
5, 13 en 89.
w e t ' t e r s n j ï t t e , v. waterspuiten, spatten
met water.
w e t ' t e r s p r i n g e r , s. m. waterspringer,
kermiskunstenaar, die b.v. van een hooge
brug in het water springt.
w e t ' t e r s t a l t , s. n. stoep (of stap) aan
den waterkant.
w e t ' t e r s t i i f , adj. Zie wetterhìrä.
w e t ' t e r s t r o u , s. Zie wetterpankoek.
w e t ' t e r s u c h t , s. waterzucht.
w e t t e r s u c h t i c h , adj. wateraichtig. De
i e r d a p e l - i t e r w i r d t n e i in p e a r ge-
s l a c h t e n kl i e r a f t i c h , w e t t e r s u c h -
t i c h e n f l a n - t e r i c h . R. ind T. ! , 317».
w e t ' t e r s - w â l , s. kant eener vaart of sloot.
w e t ' t e r s w e a l , v. eg. moeraszwaluw,
soort kleine meeuw, Hydrochelidon nigra.
Zie blaustirns, skierstims. R. Posth. Jou-
werk. 52.
w e t ' t e r t ê r s k , s. waterdorsch, vergeef-
sche moeite, vruchteloos werk. — 't Is
w e t t e r t ê r s k , 't is w i r k f o r k n o e i d
G. J. I, Ps. 127, vers 1.
w e t / t e r t ê r s k j e , v. waterdorschen, nut-
teloos werk doen. Vgl. heatérskje.
 WET. 435
w e t ' t e r t i c h t , adj. waterdicht. De t o b -
be w i e r f o r r e d d e ; ik h a b h i m in
h e a l e d e i y n 'e g r ê l t h a w n , n o u i s
er w e r w e t t e r t i c h t . — In w e t t e r -
t i c h t e jas.
w e t ' t e r t j i r k , s. eg. krombek-strandloo-
per, Tringa subarquatus. Zie H. Alb. Naam-
lijst van' vogels in Friesland, 91.
w e t ' t e r t o e r , s. watertoren, toren met
waterreservoir (bewaarplaats). •— T o L j o u -
w e r t , f o a r t b y 't s p o a r , s t i e t i n
wettertoer.
w e t ' t e r t o n n e , - t û n n e , s. waterton, on-
der de huisgoot staande ton , waarin regen-
water wordt bewaard. Vgl. wetterfet.
w e t ' t e r t o s k j e , v. watertanden, lust of
begeerte tot iets hebben. D ê r f o r w i e r
h j a ek i n d o c h t e r f e n E v a , d y bi-
g o u n t o w e t t e r t o s k j e n op i t s j ê n
f e n d e f o r b e a n e a p e l . ' R. ind T.a, 115".
w e t ' t e r t r a e p j e , v. watertrappen, op
het water loopen: ook rechtop in het water
staan, zonder den bodem te raken. —
H w e t nou b a e s , w o l l e jy wetter-
t r a e p j e n l e a r e ? H.Z. Ts. Tuws, 172.
w e t ' t e r t s j e t t e l , s. waterketel.
w e t / t e r w e a c h , s. watergolf, pi. w e 11 e r-
w e a g e n . — God s t j û r dy út w e t t e r -
w e a g e n , || T r o c h s y n I n g l e n b l i j t o
l â n . 6. J. 1, 77. — R ô l j e , r ô l j e w e t -
t e r w e a g e n . R. ind T.a, 188«. — I t k l o t -
s e n b û n s e t ús y n ' t e a r , j j F e n w y t
b i s k o m m e w e t t e r w e a g e n . v. BI. Bik.
7. — Y e n s n e i b i s t e a n d e n s a m a r
o a n w a e r en w y n e n o a n d e w e t t e r -
w e a g e n o e r t o l i t t e n ! Sw. 1904, 47.
'wet'ter'wei, s. waterweg, pi. w e 11 e r-
wegen. — D e w e t t e r w e g e n yn Frys-
l â n b i n n e yn de l ê s t e j i e r r e n t i g e
ú t d j i p p e en f o r b e t t e r e .
w e t ' t e r w i e l , s. poel, diepe waterkolk,
ontstaan bij dijkbreuk, tengevolge van het
wielen en woelen van het binnenstroomend
water.
w e t ' t e r w y l c h , s. waterwilg, Salix ea-
prea. R. Posth. As jiemme, 95. Fr. Hfr.
X, 111. Zie wylch.
w e t ' t e r - w y l d , s. n. waterwild. S j u c h !
h o 't de w i i d t e n w e a g j e , | | E n s p e e g ' 1 -
je h j a r y n ' t m a i t i i d s l j o c h t ; | | H w e t
h a t i t w e t t e r w y l d i n n o e h t ! Forj.
1891, 75.
wumkes.nl
WEZ.
w e t ' t e r w y l p , s. eg. regenwulp, Nume-
nius phaeopus. Zie H. Alb. Naamlijst van
vogels in Friesland, 97, 162. Ook: l y t s e
w y l p . Zie wylp, reinwylp, tveitergulp.
w e t t i c h , adj. en adv. wettig, volgens
de wet. D a t is h j a r w e t t i g e m a n . —
I t k i n w e t t i c h , het kan er door, ook
het kan best, het gaat er glad door.
w e t t i s k , adj. en adv. wettig. I t w e t -
t i s k e b i w y s fen myn g e b o a r t e hie
ik n e t ; m a r ik h i e in g e b o a r t e l e p -
p e l . R. ind T.a, 61", — Dy m a n is t i g e
w e t t i s k , wil bij alles strikt volgens de
wet gehandeld hebben. Zie wettelik.
w e v e , v. weven, linnen en wollen weef-
sels vervaardigen. Zie weevje.
w e v e l j e , v. heen en weer bewegen. I n
m ô l k t a p e r s t i e f o a r in p r i n t e win-
k e l s t i l en w e v e l e m e i s y n b l i k k e n
a m e r s a l h i n n e en w e r . Fr. Hfr. III,
103. Ook w e e v j e .
• w e v e r , s. m. wever, pi. w e v e r s . -•- I k
b i n d e r a s de w e v e r o e r || A l e a r o p
'e l â n s d e i . R. ind T.s, 22 a . — P o e p e n
en W a l e n a s d y w e v e r s . A. Ysbr.
1861, 5.
w e v e r i n ' n e , s. f. weversvrouw. A. Ysbr.
1861, 3. Fr. Hfr. V , 261.
w e ' v e r s b l ê d , s. Zie webersblêd. B r e a -
k e s (zaadstengels) f e n d e w e v e r s b l ê d -
d e n . Halb. Lex. 479.
w e ' v e r s f e i n t , s. knecht, bediende bij
een wever. W. D. De wever fen Wester-
bûrren, 7.
w e ' v e r s - p o e p , s. m. minachtende be-
naming voor een' Westfaalsehen linnenwever.
Zie wever.
w é w e t t e r , s. n. zoogenoemd hartwater,
eig. water, dat met walging uit de maag
komt en om de tanden loopt. 11 w é -
w e t t e r r o u n h i m om 'e t o s k e n . B,
249. H. in Epk. 529.
w ê z e , v. wezen, zijn. I k b i n , d o u
b i s t , h y i s , wy, j i m m e , h j a b i n n e j i k
h a b w e s t , - w e z e n , geweest; i k w i e r ,
dou w i e r s t e , hy w i e r , wy, j i m m e ,
h j a -wieren. Slechts dan, als het een
toestand aanduidt, gebruikt men ook i k
b i n w e s t . Hl. h i y s , hij is , hj a s i n t , zij
zijn. Schierm.w ô z z e ; w e i s t , geweest. Hulde
11, 166. — I k h a b ú t f e n h û s w e s t . —
Ik b i n s i i k w e s t . — Hy k i n d e r w o l
 WEZ. 436 WICHT.

w ê z e , hij is bemiddeld, ook bekwaam. — w e ' z e n l e a s , - l o a s , adj. en adv. wezen-

Hy d o a r d e r w o l w ê z e , hij is niet be- loos.
schroomd. — D o u m o a s t d a t w ê z e l i t - w e z e n t l i k , w e z e n t l y k , adj. en adv.
t e , dat nalaten, daarmee ophouden. O c h , werkelijk, in waarheid. Hy h a t i t wê-
h i e 'k i t d o e h s m a r w ê z e l i t t e n ! ze n 11 i k n e t d i e n . — I t i s w e z e n t l i k
had ik het toch maar niet gedaan. ld. XVIII, w i e r . — I k h i e d ê r w e z e n t l i k w o l
164. h w e t n o e h t oan.
Hy k i n dy f a e m n e t w ê z e l i t t e , Ook: helder, duidelijk, bevattelijk. — Ma-
niet met rust laten. — H y w o l 't n e t r i j k e i s s a w e z e n t l y k f o r s a ' n j o n g
w ê z e , hij is er achterhondend mêe. — W y b e r n . (Surhuizum.) — Dy d o m e n y p r e -
w o l l e i t y e t w ê z e , d e t w y h w e t rij k e t s a w e z e n t l y k . Vgl. À. Ysbr. 1861, 22.
b i n n e . A. Ysbr. 1861, 5». — O L j e a f k e , w i , w y (spr. als Ned. wie, wij), pr. p.
i k w o l 't w ê z e , iì (ik wil 't wel weten) wij. R u e r d en wy k o m m e j o u n . A ,
F i e r w e i e n n e i b y || M y n l a n g s t en 3 1 . - - W i b i n n e W â l d t s j e r s , || J a ,
m y n l i b b e n || M y n r e s t i s b y d y . W â l d t s j e r s b i n n e w i ; || W i d r a g e
Sw. 1861, 22. — H w e t i s d e r o a n ? wat s k o e n m e i g a s p e n , jj D e linten
scheelt er a a n ? WI. ld. XVII. — I t se il h i n g j e 'r b i . (Volksrijmpje in den tong-
w ê z e , het zal geschieden. val der Wouden).
w e z e b e r n , s. pi. weeskinderen. L y t s e w i b b e l i c h , w i p p e l i c h , adj. en adv.
w e z e b e r n . R. ind T.a, 241". Ook w e e s - onvast staande, waggelend. H. in Epk. 531.
fa e r n. Zie tvees. — Dat tafeltsje stiet w i b b e l i c h ,
w e z e l i n g , s. n. wezel, Mastela vulgaris. d e i e n e p o a t i s e f k e s t o k o a r t . —
S a b a n g w ê z e a s i n w e z e l i n g . Zie D ê r 't i n s t o a r m r j u e s w i e r e b e a m -
weezìing. i n e n [| D e l r a m a e i d e n 't p a e d oer-
w e z e n , "wezen, s. n. g e l a a t , karakter, k e i l d h i e |) K r ú s l i n g s o e r i n - o a r e n
aard van spraak en manieren. — Hy i s s a h i n n e , ]| T i n t e - h e e c h , s a w y l d en
m o a i p l o t s k y n 't w e z e n , appelrond w i p p ' l i c h . Forj. 1902, 40. — Ook w i b b e -
van gelaat. — B l i e r f e n w e z e n . — H j a r r i c h , w i p p e r i c h . Zie wabbelich.
w e z e n g l â n z e t f e n w i l l e , v. BI. Bik. w i b b e l j e , w i p p e l j e , v. wankelen, on-
95. — O e r i t w e z e n g i e t i n b l i e r e vast staan en daardoor heen en weer bewe-
l a e i t s . Hûs-Hiem, 1895, 6 2 . — D a t m i n s - gen (gezegd van onbezielde voorwerpen). H.
k e i s m y y n 't w e z e n n e t f r j e m d , in Epk. 531. A, 445. Ook w i p p e r j e .
zij komt mij bekend voor. — D a t í s , l e a u Zie wabbelje.
'k, in g o e d m a n , m a r ik m e i n e t w i c h , s. wegge. Zie wigge.
o e r s y n w e z e n , over zijn aard. — H y •wicht, s. n. kind. D a t i s s w i e r o m
h a t in s t u f w e z e n . o a n to h e a r r e n , j| En dou r o p s t e
Ook als subsi verb. het zijn, aanzijn. — l û d en l i c h t , |J D o c h d a t k o m t f e n
Y n w e z e n b l i u w e , blijven bestaan. — b a n k e t e a r r e n ; || B r u i d e n h i n n e ,
B l i u w d r e e c h y n w e z e n . Fr. Liete- n e a k e n w i c h t ! arm kind, arm schepsel.
boekje, no. 35. — H y h i e y e t i n b r o e r — Amor: I t w j u k t e w i c h t . A, 410.
yn wêzén. — Der is nou g j i n ien •wicht, s. n. gewicht, de zwaarte van iets;
m e a r f e n y n w e z e n , in het leven. Fr. ook: gewicht, waarmee men weegt. — H y
Hfr. XIII, 233. — ' t H û s s t i e o m h e e c h j o w t y e n g j i n g o e d m i e t t e en w i c h t ,
n o c h y n s y n w e z e n . v. BI. Bik. 60. van een winkelier, die oneerlijk meet en
— L i t h i m y n s y n w e z e n , laat hem weegt. — I n f y f t i c h p o u n s w i c h t ,
stil begaan. Vgl. westen. gewicht van 50 pond. Fr. Hfr. IX, 259.
w è z e n j e , v, scheppen, het aanzijn ge- Ds d r u k t e s o a r g ' n e w i c h t n o c h
ven, bezielen. — M y n n j u e i s 't n j u e s i n e r t e , v. BI. Bik. 59. — I t w i c h t f e n
fen e l t s e m i n s k e , d y 't f i e l t , d e t 'e w e a g e n , de kracht der golven.
G o d h i m w ê z e n t . ld. X , 76. ld. XVIII, gewichtigheid. — H y s p r i e k d e wir-
149. Fr. Hfr. XII, 247. Sw. 1862, 64, d e n o e r l a n g s u m ú t , as w o e c h er
1864, 61. i t w i c h t i g e fen h j a r t s j u t n i s s e . — •

wumkes.nl
 WICH.
H i e l e n d a l i e n s m e i i t w i e b t en i t
w i e r e d ê r f e n , k n i k t e i k . S. v . d . B.
Hûs-Hiem 1891, 178, 179. Compos. klokx-
wicht, oerwicht, onderwicht, tawicht.
w i c h t e r , s. kroosje, soort kleine pruim,
Prunus insititia. Ook k r y k .
• w i c h t e r b e a m , s. boom, waaraan de
w i e h t e r s groeien.
• w i c h t i c h , adj. gewichtig, belangrjjk. In
g o e d e r i e h a t A n t s j e a l t y d oan-
n o m m e n ; y n 'e w i c h t i c h s t e k a r t e n
h j a r l i b b e n s e i l h j a d y e k n e t for-
smaedzje. — Ik hie nei a l l e wier-
skyn hwet wichtichs ûntditsen. —
In w i c h t i c h s t i k . — In w i c h t i g e
s k i e d n i s . — Sw. 1852, 6. 1870, 75.
Compos. oerinchtich, swierieichtich, wanwich-
tich.
w i c h t i g e n s , s. gewicht, belangrijkheid.
w i c h t s l l ã n ' s e l , s. n. handvatsel van een
gewicht.
w i d d o u , s. f. weduwe. F o a r t n j u n -
ken O m k e , h a s t h û s o a n h û s , wen-
net Diuwke, Anske Piters widdou.
Forj. 1888, 5. — H e l e n a c h t e n k o e h j a
w e i n e || As e a r m w i d d o u m e i s e i s
b e r n . R. ind T.2, 222<*. — I n g l ê d d e
w i d d o u , eene weduwe zonder kinderen. —
In l i b b e n e w i d d o u , vrouw, die van
haren man gescheiden leeft; ook o n b i s t o a r -
n e (onbestorvene) w i d d o u . — D ê r s i t
W o b b e l n o u f o r l i t t e n , || E a r d e r wid-
d o u n o c h a s f r o u . v. BI. Bik. 28. — Prov.
F a e m 't o w e z e n , d a t i s h w e t , m a r
w i d d o u , d a t h â l d t h w e t y n , men
meent, dat eene weduwe dikwijls nog meer
trouwlustig is dan een meisje. Schelt. MS. 37.
w i d ' d o u f e i n t , s. m. meesterknecht bij
- eene weduwe, die een zaak drijft.
w i d ' d o u k l a e d , - k l e e d , s.n. weduwen-
kleed. Prov. I n w i d d o u k l e e d is l a n g ,
d e r w i r d t g a u r i s op t r a p e , eene we-
duwe is niet zelden het onderwerp van
kwaadsprekerij.
• w i d ' d o u s t e a t , s. weduwestaat. Ook
w i d d o u - w êz en.
"widers , adv. verder, vervolgens. — W i-
d e r s s t r û p t e hja n o c h in w y t dea-
h i m d o e r a l h j a r k l e a n h i n n e . R.
ind T.2, 368*.
W i d e - w e a c l l , adv. zeer wijd open. Prov.
De d o a r f e n 'e d e a d s t i e t a l t y d wi-
wumkes.nl
487 WIEL.
d e-w e a c h i e p e n . Halb. Lex, 684. Zie
tceach. Vgl. waech- en wagewiid.
W i d n e r , s. m. weduwnaar. Ook w i d -
d o u - m a n . Ben rookende kool in de stoof
van een meisje voorspelt haar, dat zij een'
weduwnaar tot man zal krijgen. De kool
noemt men ook kortweg i n w i d n e r .
"widze, s. wieg. O, f r o u , h w e t h a b b e
j y d ê r in I j e a v e , b l i e r e j o n g e yn
d e w i d z e l i z z e n . R. ind T.', 397«. —
Prov. R y k y n 'e w i d z e , e a r m y n 't
g r ê f , rijk geboren, maar toch niets mêe
in 't graf. B , 533. — De l y t s e j o n g e
g û l t sa. H y w o l d e r ú t . D e r l y k j e
w e r s p j e l d e n e n n i d l e n y n 'e w i d -
ze t o w e z e n . — H y i s n e t y n 'e w i d -
ze s m o a r d , schertsend als iemand hoog-
bejaard overlijdt. B, 484. — D ê r f e n s c i l l e
s i z z e d e b e r n , d y 't y n ' e w i d z e l i z -
z e , zelfs de kinderen in de wieg zullen er
van spreken. Telt. M S. 12. Kan ook be-
teekenen: er zal nog van worden gesproken,
als de zuigelingen van heden bejaarde men-
schen zijn. — D ê r is e r n e t f o r y n 'e
w i d z e l e i n , daarvoor is hij niet bestemd.
Dim. w i d s k e Hl. w a l e, Zwh. w i Ie w a l e.
Schierm. w i d s . Tersch. w o d z e . Vgl. nane.
wieletvale. Compos. berne-, poppeividske.
w i d ' z e k l e e d , s. n. kleed over een wieg.
In g r i e n d a m a s t e n w i d z e k l e e d .
w i d ' z e k ê s s e n , s. n. wiegekussen.
w i d ' z e l e k k e n , s. n. wiegelaken.
w i d ' z e s a n g , s. wiegelied , lied, dat bij
de wieg wordt gezongen. De w i d z e s a n g
f e n 't s é m a u s w i i f . Fr. Lieteboekje, no.
32. — Fig. I t s û z e t t r o c h d e b l a d -
d e n , || S ê f t a s i n b e r n e s l i e p . || D a t
b i n n ' d e w i d z e s a n k j e s || F o r k i j e n
't f r o e d e s k i e p. Dr. E. Quickborn, 24.
w i d ' z e t o u , w i d z t o u , s.n. wiegeband.
— D e n l o e k i k o a n i t w i d z e t o u . R.
ind T.2, 21». — M e i d e b r i l om 't w i d z -
t o u s i i k j e , van een bejaard man, die nog
vader wordt. W. D. ütfenh. 13.
w i d ' z e w r i n e , s. wiegedeken. I t b e r n -
t s j e l e i t û n d e r d e w i d z e w r i n e . A.
Ysbr. (1861), 17.
w i d z j e , v. wiegen, met een wieg schom-
melen, wiegelen. I n b e r n w i d z j e , y n
'e s l i e p w i d z j e . — F i g . l t w i d z j e n d
l o f (wiegelend lover) f e n i n b e a m .
•wiel, s. waterpoel, draaikolk. Zie Frie-
 WIEL. 438 WIER.

sche Naamlijst van Joh. Winkler, 436*. — k e d e l . || D ê r l e i t m y n l i b b e n e n

Overdr. De H a e r l e m m e r t a p e (bier), m y n s i n , || D ê r y n d y g r i e n e w i e r . "
d e L e i d s k e l a p e (laken) e n d e s k i e r e R, ind TV, 226. Zie Joh. Winkler, Friesche
i e l (Schieringers) b r i n g e F r y s l a n y n Naamlijst, 437*.
'e w i e l , in 't verderf. A, 774. — S a k e - •wier, s. n. fonteinkruid, Potamogeton.
m a n f i s k e t op i e l , e n s k o u t n e i i t Compos. bearzewier, séivier.
w i e l . R. ind T.2, 21°. Compos. wetterwiel. w i e r , s. n. wier, zeegras, Zostera. Zie
w i e l , s. n. nonnensluier, relum. N e i de séwier
n e e d ' g e f o a r b i r i e d i n g , || S k i n s t d e "wier, adj. en adv. waar, overeenkomstig
P r i o r h j a r i t w i e l . V. BI. Bik. 34. de waarheid. W i e r , w i e r ! Heusch waar,
w i e l ' d r a e i j e r , (spr. wjil-) s.m. wieldraaier. werkelijk waar. — M e n m o a t n e a t siz-
w i e l e , s. wiel, rad. Ook t s j e l , t s j i l ze e f m e n m o a t i t w i e r m e i t s j e
en fj i 1 d. — I m m e n y n 'e .w i e 11 e n r i d e. k i n n e , kunnen bewijzen. Salv. M.S., 9 1 . —
spinnewiel. F e t s j e m o c h t d e w i e l e I s o m k e w i e r s i i k , e f' s e i s t ' i t s a
w o l p l a t t r a e p j e en s t e k h i m o p m a r ? waarlijk ziek. — L y t s e P i e r h a t i n
't fjûr. A. Ysbr. (1861), 50. — I n w i e l e h o r l o a z j e k r i g e , n e t i n b o a r t e r s -
f'en n u t e b e a m h o u t , s a f y n e n da- d i n g , m a r i n w i e r w i e r (werkelijk) h o r -
n i g e k r e e p y n o a r d e r . ld. XIV, 86. l o a z j e . — Prov. I t is sa w i e r a s W o p k e
T r y n m e i d e w i e l e | | E n J a n d r a e i t l i b b e t en d y h a t a l s a u n j i e r d e a
o m ; | ] T r y n b i g o u n t o s k r i e m e n | | En w e s t . (Gezegde). — S a w i e r , waarlijk.
J a n l a k e d'r om. (Kinderrijmpje,. Dim. — S a ! s i k e r w i e r , wat hoor ik! verba-
w i e l t s j e . Compos. spinwieìe. zend, zoowaar!
w i e l e , w i e l j e , v. in kolken rondmalen, w i e r , s. weer, weder, weersgesteldheid.
wielen en golven. B , 262. — Ho b u k t Zie waer. Compos. miswier, de tijd, als
e n w i e l t en d r i i e h t en s t e k t d y het ijs te sterk is om den eenzamen bewo- '
e a n g e n e e d . (Vers v. D. Lenige, Friesche ner van Frieslands waterland per schip en
overzetting van „de Storm" van Cynthia te zwak om hem per schaats te bereiken.
Lenige). Lex. 736. — H w e t i s ' t ? F ê s t Zie miswaer. Vgl. wierje.
l â n ? N é , s â n , d a t w i e j ' t en s p i e l t w i e r ' d i k e n , s. pi. zeedijken, gemaakt
en m i s t . Winds. Blêdden, 94. van klei vermengd met wier, de oudste dij-
w i e l i n g , s. draaiing van het water, draai- ken. A , 888. — De s é d y k w i e r w e a k
kolk. D e r is w i e l i n g y n 't w e t t e r . en d r e a u w e i , m a r d e â l d e S p a e n -
— P a s m a r o p , f a e m , d e t as syn s k e w i e r d y k d ê r û n d e r w i e r y e t sa
s k i p s i n k e m o a t , d e w i e l i n g j i n s h i r d a s i n b o n k e.
e i g e n b o a t n e t m e i y n 'e b i d e l t e w i e i y d r o e g j e , - d r u y e , v. wier, zeegras
s k o e r t . Forj. 1897, 43. drogen. De s t i e n n e n g l o a i j i n g e n o p ' e
w i e ' l e w a l e , (Zwh.) s. wieg. Zie widze, s é d y k w i r d e b r û k t t a w i e r d r u i j e n .
wilewaerl. w i e ' r e e k , w i e r k , s. wierook. 11 a 1-
w i e ' l e w a e l j e , (Hl.) v. wiegen. Schotsch: t e r , d a t fen w i e r e e k f l a m m e t . v. BI.
to weeggleioaggle. Zíe wìlewarlje. Bik. 6. — E n h j a r t a s t k e s o p d w a e n -
•wier, s. hooggelegen stuk grond in de d e , b r ' o c h t e n h j a h i m j e ft en g o u d
Friesche bouwstreken, veelal nabij een boe- ' e n w i e r k e n m y r r e . Halb. Matth. I I ,
renwoning en met gras en opgaande boo- 11. — De k l o k k e n b i l e n d e i o a n d e i
men begroeid. ]| E n w i e r e e k f o l d e i t t s j e r k g e -
Elders ook hoogte, heuvel, veeltijds nabij b o u . Hûs-Hiem 1890, 81.
eene saté. — T j e s k - m o a r s e a c h f e n w i e r e n , adj. van wier. In w i e r e n
f i e r e w e a g e n , || H o se f ê s t f e n l â n k ê s s e n , een kussen met wier gevuld.
ôf t e a g e n , || D ê r se o p 'e h e g e w i e r w i e r e n s , w i e r h e i d , s. waarheid. I t
d e l b û k e || E n d e sé s e a c h y n s y n t û t . k o m t m a r o p 'e w i e r e n s f e n s y n
G. J. 1, 75. sizzenoan.
Ook hoogebegraafplaats. — D ê r o p d a t w i e r ' f a n d e l j e , v. wier of zeegras ver-
h e g e , t s j u s t r e h Ô f | | L e i ik m y n Lok- zamelen uit de zee. K e i n a e m H i d d e

wumkes.nl
 WIER.
f a e k m e i t o w i e r - f a n d e l j e n . Sw. 1904,
101. — Zie †andelje.
•wiergje, w i r g j e , v. worgen. (Oud-Fr.
wirgia en wirgá). Vr. Fr. IV, 387. I k
b i n t w i s k e n h i n g j e n en w i e r g j e n ,
(hangen en worgen), in het onzekere wat
er met mij-'gebeuren zal. Vgl. wierje.
w i e r h a f t i c h , w i e r h e f t i c h , adj. waar-
achtig. De s w i e r e s i k e n , d y ú t -de
djipste dobbefenmyn hertopflam-
j e , b i w i i s g j e j o , d e t i t in w i r d fen
w i e r h a f t i g e w i e r h e i d is, det i k d y n
Ij e af d e s i i k j e . R. ind T.2 33«. — Ho
d j i p R y n s k ek f a l l e n w i e r , d i z z e
g r o u n t r e k fen in w i e r h e f t i c h frou-
m i n s k h i e i t t i c h t h û s n o c h n e t by
h j a r ú t f a g e . R. ind TV, 367».
w i e r h e i d , s. waarheid. I t is d e w r a c h -
t i g e w i e r h e i d , de zuivere waarheid. —
Ast' l y c h s t e , hwet d o c h s t d e n ? D e n
s p a r j e ' k de w i e r h e i d . — D e w i e r h e i d
m e i a 11 y d gj i n p l a k h a , of d e w i e r -
heid kin altyd gjin h e r b e r c h fine,
wil niet altijd gehoord worden. — De
r j u c h t e , r o u n e w i e r h e i d || J o w t om
b i s t o p j e n n e a t ; [| H j a r m e i e l k -
ienwolkenne,|jDy wierheid, klear
en b l e a t ! V. d. B. Master Habbema, 47.
— I m m e n r i s t i g e (ook: û n g e w o s k e n )
d e w i e r h e i d s i z z e , hem in scherpe taal
zijn fouten aanwijzen.. — Prov. De w i e r -
h e i d h a t i n s k i l l û d , een ver klin-
kende stem. — Dy m a n h a t i n k l e a r
y n s j ê n y n 'e w i e r h e i d , is zeer bijbel-
kundig. — B a e s J e l k e w i e r d e w i e r -
h e i d (hier de bijbel) f i j a n d i c h . — H y
s t i e m e i de w i e r h e i d op f o e t fen
o a r l o c h . Fr. Hfr. III, 53. Zie wierens.
•wierje , v. werking (ook : zijn , d. i. ge-
steldheid) van het weder. — M e i w i e r -
j e n en w i e r j e n k i n 't f o l i e s k e l e . —
I t w i e r r e t d e r t i g e o p , het weder is er
gunstig op. — I t w i e r r e t t i g e o p d e
g r e i d e , het weder is gunstig. - I t w i e r -
r e t my a l t i d e n m e i , aei i t w y f k e :
a s 't r e i n t , d e n g r o e i j e m y n k o a l s -
p l a n t e n en a s 't d r o e g e t , d e n d r u i t
m y n m a n o a n 'e g a l g e. (Gezegde). Vgl.
biwaerje, biwierje., ûnwaerje. Zie gewier.
Overdr. voor- of tegenspoed hebben, on-
dervinden. — Prov. I t w i e r r e t g r a e c h
b y r i t e n , voor- en tegenspoed wisselen elk-
wumkes.nl
439 WIER.
ander af. — I t k i n m â 1, a s 't d e r g o e d
o p w i e r r e t , als de omstandigheden er
toe meewerken. A, 645, 772. — 11 w i e r -
r e t ús y n 'e k a e r t , de omstandigheden
zijn ons gunstig.
Ook : luchten, drogen. — D e k l e a n r û k e
[ s a n e i r e e k , i k s c i l se b û t e n d o a r
| h i n g j e t o w i e r j e n . — S e t d e do ar-
r e n en f i n s t e r s m o a r n s m a r op, d e n
k i n de k e a m e r w i e r j e . — I t h e a
wierje, w i e r r e hea.
H i n g j e en w i e r j e , lusteloos, in han-
gende houding luieren. Ad. Sparp. 76. —
T w i s k e n h i n g j e n e n w i e r j en, tusschen
hangen en verweêren, in een tijdperk van
overgang. — Hy i s y e t t w i s k e n h i n g -
j e n en w i e r j e n en wit n e t r j u c h t
h w e t e r s i z z e en swije m o a t , nog
: jong en onervaren, niet tot bezadigdheid ge-
; komen. Bijek. 1893, 7. — D a t i s e k i e n ,
: d y i s t w i s k e n h i n g j e n en w i e r j e n ;
to g " r e a t for 'n s k û t e l d o e k en t o
l y t s f o r i n d w e i l , te groot voor servet
en te klein voor tafeüaken. Vgl. wiergje.
Hl. w i i d e r j e , luchten. Roosj. 93. Com-
pos. meitvierje, útwierje, troehwierje, tsjin-
wierje.
w i e r k , 8. wierook. Zie wiereek.
w i e r l i k , (Hl.) adv. waarlijk. Fr. Alm.
1847, 74.
w i e r m , w j i r m , s. eg. worm. (Oud-Fr.
wyrm, Ang. Saks. warm); Makk. w o a r m .
\ pi. w j i r m s en w j i r m e n . — De j o n g e s
s i i k j e wjirmen. — Mei in w j i r m oan
de a n g e l (hengel) f a n g e se f i s k j e s . —
D a t b e r n 1 ij t o a n w j i r m s y n 'e b û k ,
I dat kind lijdt aan wormen in den buik. —
Fig. — Hy k r i g e t w j i r m e n , wordt onge-
rust over de zaak, vreest dat het verkeerd zal
afloopen. Compos. ierdwjirm, dauwjirm,
Untajirm, houtwjirm , pealwjirm, sidewjirm.
wierrn-', w j i r m k o e k j e s , s. pi. koekjes
(flikjes) tegen ingewandswormen, bij kinderen.
•wierm'-, w j i r m k r û d , s. n. boeren-worm-
kruid, Chryìanternum vulgare. Ook s u l -
verknoopke.
w i e r m ' - , w j i r m s t e k k i c h , adj. worm-
stekig, vermolmd, doorvreten, bedorven (van
houtwerk en vruchten). — Dy a p e l , d y
p a r i s w j i r m s t e k k i c h . Ook w j i r m -
t i c h . Vgl. môgich.
•wierm'-, w j i r m w r o t , s. aardkorreltjes
 WIER. 440 WIET.

op den grond, omhoog gevoerd door aard- o a n b e a n , ons werd geene versnapering
wormen. aangeboden.
w i e r m e i t s j e , v. waarmaken. I n siz- w i e t , adj. nat. — I n w i e t e si mm e r ,
2; en w i e r m e i t s j e , de waarheid er van een regenachtige zomer. -- As 't m e i S i n t
aantoonen. Ook: het tot een feit, tot waar- J a n o a n 't r e i n en g i e t , j| D e n
heid maken. b 1 i u w t d e h e l e s i m m e r w i e t . Skoer-
w i e i ' s i z s t e r , s. f. waarzegster. alm. 1886, 24 Juni.—In w i e t h û s , een voch-
w i e r s i z z e , v. waarzeggen, voorspellen, tig huis. ~ í n w i e t e f o e t , wiete
de toekomst zeggen. A k k e p i e l d e m e i h o a z z e n . — Prov. I t i s a l l e w r â l d
k a e r t l i z z e n en w i e r s i z z e n . n e t , a s m e n f o r i n i u k el d e k e a r r i s
w ì e r s i z z e r , s. m. waarzegger. in w i e t f o e t k r i g e t , het is niet zoo
w i e r s i z z e r j j , «. waarzeggerij. De w i e r erg, als men zich voor een enkele maai eens
s i z z e r i j f e n M a e i k e J a k k e i es o a n bedrinkt.— I n d r o e g e M a e r t , in w i e t e
d e F r y s k e fa m m en. (Titel van een A p r i l , jí D a t g i e t de h û s m a n n e i s y n
werkje van Tjalìing Hiddes.) w i l . Haìb. Lex. 753. A, 316. — Dy
w i e r s k y n , s. waarschijnlijkheid, ld. II, í' a e m h i n g e t d e r o 111 (om hare u vrij er) a s
64. — N e i a l l e w i e r s k y n k o in m e ús w i e t h e a o m 'e -.> k û t e. A. 604. Hi. w e e t.
h e i t - e n - h j a r S n e i n in d e i b y ús t o Hulde I I , 208. Lex. 757.
p r a t e n . — Der b i s t i e t wol wier- w i e t ' f o e t s , adj. met natte voeten. Fr.
s k y n , d e t d e r in b u l t e y n f a ì l e c Hfr. V i l , 223. — I k b i n w i e t f o e t s w i r -
(volksgezegden en spreekwoorden) f'oart- d e n , heb natte voeten gekregen.
s p r u t e n b i n n e út de d a g e l i k s k e w i e t ' l i a l s , s. m. nathals, drinkebroer.
û n d e r f i n i n g fen h i e l ienfâldige w i e t s j e , (spr. wjitsjë) v. aanhoudend nat-
m i n s k e n . Sw. 1852, 4. — T r o e h f o l i e tig zijn (van het weder). — I t i s t s j i n -
o e r d a t f o a r n i m m e n n e i to t i n k e n , w i r d i c h d a n i c h o a n 't w i e t - s . j e n , het
k a e m i t G u r b e y n i t s i n , d e t h y is maar steeds regenachtig. — R e i n t s j e ,
n e i w i e r s k y n d ê r f o r y e t t e in t i g e r e i n t s j e , s û z ' ij F e n b o p p e n o p ús
b e s t e g e l e g e n h e i d f i n e k o e . Sw. h û s ; H i n o e r 't â l d e r e i d e n t e k , jj
1855, 24. En w i e t s j e de i k e n b e a m m e n e k .
• w i e t , s. n. nat. I t w i e t , het n a t , ook Dr. E. Quiekbovn ,15. — A s ' t n e t t o f o l i e
het water of de wateren. — De t o n g e r w i e t t e t , k i n n e wy d e kij y e t w o l
g r o m m et, b r o m m e t , t r o m m e t , s t i e t , . ' in w i k e y n 't l ã n h ã i d e . A, 790.
R o m m e l t f o a r t en bo a r s t o e r ' t w i e t . Ook: nat maken, bevochtigen, 't F l a e c h s ,
Salv. 2. — De â l d e l â n s d o u w e n || d a t se o a r s m e i 't l i p k e w i e t t e , ||
F e n d e á l d f a e r s û n t l i t s e n o a n 't As se o a n 't s n o a r j e n d w i e l t a j e s i e t ,
skolperjend wiet. Sw. 1899, 4. — i I H o e f t n o u s a n e t m e a r b i f o c h t'g e, ì j
S l i e p sêft m y n b e r n t s j e , ei s l o m j e Och! h j a r t r i e n n e n m e i t s j e it w i e t .
s a s w i e t ! H e i t i s d ê r b u t e n o p 't v.Bl. Bik. 29. R. Posth. As j i e m m e , 53.
s k o l p ' r i g e w i e t . Fr. Lieteboekje, no. 32. — A u k j e k r i t e n w i e r ú t l i t t e n : ||
— D r i u w n o u , m y n b o a t s j e , d r i u w G i e r e n d om d e l j e a v e d e a d e , \'
f l e n r i e h d ê r h i n n e , || 't W y n t s j e ú t W i e t t e h j a s y n g o u d e n l o k k e n jj
i t w e s t e n t r i u w t d y s ê f t o e r 't Mei in s t r e a m fen h j i t t e t r i e n n e n .
w i e t . Fr. Lieteboekje, no. 40. Vgl. wiette. H.S. Blomlêzing, 73. — W y w i e t s j e en
W y h a b b e 't w i e t d e r ú t , als bij de wy k n e t t s j e || H w e t l i e m e n h w e t
iaarlijkscbe schoonmaak, het boenen en spoe- k l a e i , |! E n f o e g j e ' t e n l o e g j e 't ||
len binnenshuis is afgeloopen. Overdr. het M e i 'n s t r i e k e ef i n r a e i . H.S. Blom-
ergste is achter den rug. — H j a k o e d e r lêzing, 114. Compos. biwietsje. Halb. Lex. 372.
w i e t n o c h d r o e c h t r o c h k r i j e . — Hy w i e t t e , w i e t t e n s , (spr. wjitte, wjittens)
k i n s y n w i e t e n d r o e c h w o l h i m - s. natheid, vochtigheid. H o r o o a t , d e
m e l j e , hij gebruikt op zijn tijd de noodige h û s m a n s t e e z-o a n r i n n e || T r o e h
spijs en drank. — W y s i e t e n d ê r en t s j o k en t i n , y n w i e t , y n d r o e c h : jj
d e r w a e r d ús w i e t n o c h d r o e c h D ê r 't s t ê d - f o l k b y d e d r o e g e s t r j i t -

wumkes.nl
 WIET. 441
t e II F e n m o d d e r , v / e a z e e f w i e t t e
w i t t e . G. J. I , 64. — Hy is f o r b û k e !
by de o a n b l i k fen d a t h e f t i c h w o e d -
z j e n en k r e f t i c h w o e 1 j e n f e n wy n
en w i e 11 e (water). Sw. 1904 , 110. — W y n j
en w i e t t e , w y l d e b u i j e n r û z e , r e a g - ;
je r o u y e n y n 't w e z e n . H. Sytstra,
Bìonu. 90. Zie wiet.
wiettichheid, wíetigens, s. vocht,
ï n de w i e t t i c h h e i d t r a e p j e . Vgl.
niette.
w i f , adj. en adv. onvast, licht kantelend,
bewegelijk. D a t b y l d t s j e o p 'e s k o a r -
s t i e n m a n t e l s t i e t t i g e w i f . — í) a e m-
s t e e e h w i r d t d e w i f f e s é. V. BI. Bik-
45. — De w o e s t e , w i f f e e l e i n i n t e n
b u k en o erin a ch t i c h i t b i b b e r j e n -
de í ' ê a t e l â n . Sw. 1904, 110,— I t w i f f e
sé m a n s l i b b e n d o b b e r t a l o a n b o p p e
en op i t l o n g e r j e n d e g r ê f . Ibid. 113.
— De p 1 aïi k e 1 e i t wif.
wuft. — I t w i í í e f 1 in t e r k e . V. BI.
Bik. 96. — E n i k , m ei in wif f e s i n ||
E o e i k e in y n s w i e t in g e l i n || F l i n k
08 n 'e o a r e m a r s - w â l . R. ind T.2, 21*.
schichtig, sr.hrikachtig. D a t j o n g h y n s -
d e r ís wif. A, 794.
Ook veranderlijk in besluiten en doen. A,
46. — Ongewis, onbestendig, wisselvallig.
— A l d e r e a r s t p i e l d e n se h w e t m e i
f i s k j e n en j e i j e n ; m a r do w i e r e n se
me a s t sa w i f a s h e i d e n s en s k j i r -
î l i p e r s , d y f e n de i e n e o a r d e n e i
de o a r e f l e a g e n . R. ind T. a , 27«.
w i f e l , s. weifeling, onbestendigheid, wis-
selvalligheid. — H w e t w i f e l e f for-
s t o a r i n g d e r e a r n e k o m me mei.
Fr. Hfr. I I I , 288.
w i f e l j e , v. kwispelen , snel heen en weer
bewegen. — M e i d e s t i r t w i f e l j e , kwis-
pelstaarten. Fr. Hfr. III, 2 5 3 . - - De frou-
I j u e w i f e l e n m e i d e h o l l e h i n n e en
w e r (op de maat der muziek). Fr. Hfr. VI,
157. — S j o u w e r s en a r b e i d e r s , r e i s -
b e r e l.jue, g e a n d e en k o m m e n d e ,
wifelen t r o c h e l k o a r mei boar-
s t e n d g e w e l t . Fr. Hfr. VIII, 241. — De
s n ì e f l e k k e n w i f e l j e t r o c h elts.joar,
dwarrelen door elkander, zweven heen en
weer.
weifelen, besluiteloos zijn, aarzelen. —
Hy wif e l t - h w e t , hij hinkt op twee ge-
wumkes.nl
WIG.
dachten, kiest niet flink partij. Ook w i v e l -
j e . A , 445. Zie irifkje.
w i f e l s i n ' n i c h , adj. weifelend. Rest
i e n k e a r m y n s t o f y n de g r ê v e n ,
S
| S a ' n o e r g o n g , sa 'n w i k s ' l i n g f en
libben wacht my?|iNé, dêrfor hat
d e m i n s k e h j i r n i n s t r i i d , ,; T s j i n
e i g e n w i l f e n 't w i f e I s i n n i e h h e r t !
Sw. 1862, 55.
w i ' f e l s t i r t s j e , v. kwispelstaarten, zoo-
| als een hond doet. A. 445.
! w i f f e n s , s. wuftheid, wispelturigheid,
i onstandvastigheid, veranderlijkheid. Nou
| oermastere wiffens gríffens en
! w i e r d e h e c h t e k o f f e m e i m a n en
m û s o a n de g e n a d e fen it r o u w e
I (vaer o e r l i t t e n . Sw. 1904, 112, 113.
| — E n i k (Eolus) b i n i t b y l d f e n d e
i w i f f e n s , fen i t r i m p e n e e n f o r o a r -
! j e n d e . R. ind T.2, 180*.
| w i f k j e , v. aarzelen. Bijek. 1847, 17. Zie
wifelje.
j w i f s i n ' n i e h , adj. en adv. aarzelend, on-
standvastig. I n j o n g k e a r e l jeijende
n e i h w e t nijs, s û n d e r wifsinnich
| to w ê z e n . ld. I I , 4.
w i g e , s. arm, die den polsstok in de
= karn op en neer doet gaan. B , 150. Zie
i tsjernwige.
[ w i ' g e w a r l j e , v. heen en weer bewegen,
besluiteloos zijn, aarzelen. — I k s t i e t o
w i g e w a r l j e n , d e n h i e 'k d e k l i n k
f e n 'e d o a r w e r b e e t en d e n l i e t i k
h i m ek w e r l o s . Fr. Hfr. I, 78. Ook
w i l e w a r l j e . Z. d.
w i g g e , w i c h , s wegge, bijzonder ge-
I vormd wittebrood. Wass. I , 114. Vr. Fr. I,
| 242. — De m o a i s t e w i g g e n l i z z e by
d e b a k k e r f o a r 't f i n s t e r . Fig. ge-
', zegd van menschen, die zich mooier of
: rijker voordoen dan ze zijn. Compos. kryst-
irích, rigelwich, sopuiich.
', w i g g e b r e a , s. n. weggebrood, panis
' cunebuli. A, 772. Vgl. W. D. Fr. Volks-
leven. Dl. I , 164.
w i g g e l j e , w i g e l j e , v. wiegelen, heen
en weer bewegen. — Wiggeljende
i e r e n , wiegelende korenaren. Fr. Jb. 1834,
; 1 3 . 36. Vr. Fr. X, 386. — I n r e i d , d a t
1
f e n d e w y n h i n n e en w e r w i g g e l t .
Halb. Matíh. XI, 7. — D ê r k r e a k e t
• s p a n t en t e k , en 't m û r w i r k b ù c h t ,
 WIG.
|| De s t i l e n w i g g e Ij e e n i t m i n s k e
b i d t om h e l p . Sw. 1853, 85. — W i g -
g e l j e a s d e w e a c h k e s íí M e i 't r e i d
o a n 'e w e t t e r s - i c h . R. ind T.a, 17'. —
B r û s e n w i g e l j e â l d e w e a g e n ! Ibid.
188". Vgl. weagelje.
w i g ' g e m o a n n e n , s. pi. wittebroodswe-
ken, de eerste huwelijkstijd. ld. I V , 190.
Ook w i c h i n o a n n e , wittebroodsmaand.
w i g ' g e w i k e n , s. pi. wittebroodsweken.
In moaije k l a e i p l e a t s , k r e k t in
l u s t h o f for i t t r o c h b r i n g e n fen de
w i g g e w i k e n . Sw. 1859, 19. Fr. Hfr.
X , 31.
w i i d , s. n. een breede watervlakte, een
vaarwater, aanmerkelijk breeder dan gewoon.
Oer it wiid, yn diiz'ge fierte, k a e m
d e r s t a d i c h h w e t o a n d r i u w e n . Forj.
1894, 187». — H y s k û l e - b û l e t o e r i t
w i i d . Hûs-Hiem 1890, 9. — H j a w a e i d e
en h j a s w a e i d e s a f l i n k o e r i t w i i d .
R. ind T / , 373°. — I t E a r n e w â l d s t e r
w i i d ; i t W a r t e n s t e r w i i d . Zie ook:
Joban Winkler, Friesche Naamlijst, 440".
Zie wiidte.
•wiid, adj. en adv. wijd, breed. — F i e r
o e r d e w i d e sé. — I n w i i d w e t t e r ,
een breed vaarwater. — I n w i d e s t e i c h .
— De w e i n s p o a r e t w i i d , de wie;
len zijn verder van elkander dan gewoon.
— Prov. I t g a p p e t w i d e r a s 't b y t ,
het lijkt meer, dan het is. Ook in: W i i d
e n s i i d , wijd en zijd, overal in den om-
trek. — F l e u r i c h b l i i d , || K l i n k t h j a r
k w e e Ij e n w i i d en s i i d . Fr. Lieteboekje,
no. 46.
w i i d - e a r ' z i c h , adj. triv. wijdaarzig, met
winden geplaagd. — D o u b i s t t s j i n w ì r -
d i c h d a n i g e w i i d - e a r z i c h : h a s t de
k j e l d y n 't l i i f ?
w i i d ' - f i e m j e n d , adj. en adv. wijdvade-
mend. — W i i d f i e m j e n d e taelken-
n i s s e , uitgebreide taalkennis. R. Posth.
de Keapm. XVI.
w i i d ' - f o r n e a m d , adj. wijdvermaard. —
I n w i i d f o r n e a m d m a n . Fr. Hfr. 1900,
197.
w i i d s k o n ' k i c h , adv. wijdbeenig. —
W i i d s k o n k i c h r i n n e , - s i t t e , loopwi ,
zitten met de beenen ver van elkander.
w i i d t e , s. wijdte. — De D o k k u m e r
I e i s g a n s i n w i i d t e , is zeer wijd. —
wumkes.nl
442 WI1F.
S j u o h ; h o 't y n ' t s i n n e l j o c h t b a e i t ,
|| W y l s 't w y n t s j e 't nije g r i e n om-
a e i t . i| De w r â l d , s a f i e r w y e a g j e . | j
S j u c h ! h o 't d e w i i d t e n w e a g j e. Forj.
1901,75.— W y m o a t t e d ê r o e r d y w i i d -
t e , over dat wijde w a t e r . — I t w i e r w i n -
t e r . It i i s h i e de f a r w e t t e r s e n w i i d -
t e n o e r a l o e r d i t s e n . Sw. 1855, 3. —
Wy s y l d e n t r o c h wiidten ennauten.
— De w i i d t e f e n d e j u r k ia g o e d ,
m a r dy i s t o k o a r t . Ook w i i d t m e .
R. Posth. As jiemme, 59. Vgl. wiid.
Wüdwei'dicll, adj. uit elkander weidende.
— Us k ij r i n n e w i i d w e i d i c h , d ê r o m
meltsje w y se y n 't n e s t , daar
waar ze zijn, niet in eene verzamelplaats.
ü , 59.
In algemeenen zin: uitgebreid, breedspra-
kig, wijdloopig. M o c h t e n d i z z e m a n -
nich w i r d e n it doch dêr ta b r i n g e ,
d e t i m m e n o p w e k k e w i r d t , om b e t -
t e r en w i i d w e i d i g e r it g r e a t e f y t
(de s l a c h f e n S t a r u m , y n 1345) ú t
ús F r y s k e s k i e d n i s t o b i s k r i u w e n .
Sw. 1864, 4.
w i i d z j e , v. verwijden. Vooral bij breien,
staat het tegenover n e a r j e . Z. d. Compos.
forwiidzje.
Wiif, s.n. wijf, vrouw, echtgenoote. I n w i i f
m e i in m a n . — S t i l l e H e s s e l s c i l
M a e i j e o a n 't w i i f , zal met Mei een
vrouw krijgen. ld. IV, 22. — H y h a t i n
j o n g e s o a n (of d o c h t e r ) by 't w i i f ,
zijne vrouw is bevallen. Vgl. Skoeralm.'
1890, 26 Nov. — T s j i n s y n w i v e s i n ,
tegen den zin zijner vrouw. Sw. 1852, 65.
— Hy h a t n o a ì t in oar w i i f oan-
r o e r d a s s y n e i g e n mem, nooit een
andere vrouw aangeraakt als zijn moeder.
— S e t s k e i s j o n g w i i f , moet bevallen.
— Prov. D ê r 't w i i f g o e d h ú s h â l d t ,
d ê r w a e c h s t s p e k o a n 'e b a l k e. Vgl.
N.O. 137, 140. — De m a n d e b r o e k ,
i t w i i f de p e l s , || D e n g e a n d e d i n -
g e n m e a s t f e n s e l s . W. D., Heam. 17.
I t w i t e w i i f (Een volks-sage). Sw. 1904,
81—118. — I n â l d wiif.— I n j o n g wiif.
Dim. w y f k e A d a m b ú g d e for syn
w y f k e . V. BI. Bik. 63.
Ook: een vrouwelijk dier. H y h a t t w a
k e n i n e n : í n m a n t s j e en i n w y f k e .
In wyfke-kenyn; in w y f k e - h a z z e ,
 WYF. 443
enz. Compos. âìdwiif, bûrwiif, †iskwiif,
hoarnwiif, manwiì†, séwiif.
w y f k e s ( w i t e ) , (Achtk.) s. pi. sneeuw-
klokjes, Galanthus nivalis. Ook l i d e r k e s ,
m a e r t e b l o m k e s . Z. d.
w i i g j e , v. waggelen , schudden , bewegen.
De t o e r r e n w i i g j e , de torens waggelen,
ld. X, 50. Zie wiggelje.
w i i s , adj. wijs, verstandig. - H y is
n e t w i i s , hij ia idioot; ook gezegd, als
iemand een dwaasheid, iets onverstandigs
doet. Zie healwns. — H y i s t r o c h 't w i z e i
h i n n e , meer dan wijs, op weg om van
verwaandheid gek te worden. B , 484. —
Hy is w i i s t k e a r d , hij kiest den ver-
standigsten weg. — Hy i s d ê r w i i s m e i ,
stelt daar hoogen prijs op. — H y i s w i i s
mei syn d o c h t e r s , h w e n t hja b i n n e
m o a i e n h y is r y k . B,381. — I n w i i s
m a n , soms voor duivelbanner. — A s e r
nou y e t n e t w i i s i s , s c i l e r ' t ek n e t
w i r d e , van iemand die bij herhaling schade
lijdt door zijne onverstandige daden. — I k
k i n d e r n e t w i i s ú t w i r d e , het niet
begrijpen, het niet ontcijferen. — I n w i z e
m û l e j a e n , een neuswijs antwoord geven.
— W i i s p r a t e , neuswijs praten, zijne
wijsheid uitkramen over allerlei dingen. —
Hy k i n b y s o n d e r e w i i s p r a t e, k r e k t
e ft e r 't f o r s t â n a l l i n n e h a t . — S a
w i i s as i t k a k h û s fen B r e m e n : d a t
f o e i f e n w y s h e i d om. (Gezegde.) — I k
b i n s a w i i s a l (zooveel weet ik er wel
van), d e t i k m o a r n t h ú s bliuwe
m o a t . — H y h a t i t my t i g e ú 11 e i n >
m a r ik b i n d e r n e a t w i z e r fen wir-
de n , ik heb daardoor geen beter inzicht
in de zaak gekregen.
Compos. Hgenwüs, healwiis, onwiis, skytwiif.
w i i s ' b a u w e , v. doen als een wijs m a n ,
alles wijsgeerig beredeneeren. D y b a t s k e
f e i n t s i e t d ê r de h i e l e j o u n t o w i i s -
b au w e n . Vgl. wiisprate.
w i i s ' b a u w e r , s.m. iemand, die zich voor-
doet, alsof hij 't alleen weet — B r â n s p u i -
t e r s , s k u t t e r i j , w i i s b a u w e r s , bid-
d e r s , n e a t en n i m m e n k i n n e i t f j û r
y n 'e t e a m k r i j e . Hûs-hiem 1895, 58.
Vgl. wüsprater.
w i i s b i g e a r t e , s. wijsbegeerte. Alth. 109.
w i i s d o m , wijsheid. G. J. I I , 102. Zie
ìí'iisheid.
wumkes.nl
WIJ E.
w i i s g e a r , s. m. wijsgeer. Zie wiissjuch-
tìgert.
w i i s g e a r i c h , adj. wijsgeerig. H. Z. Ts.
Tuws, 24.
• w i i s h e i d , ' w y s h e i d , s. wijsheid. — De
wiisheid s i t y n dejeugd. — Harkje
n e i d e w i i s h e i d ú t h j a r m û l e n . Forj.
1904, 139". Zie wiis, wiisdom.
"wiissjuchte, s. wijsbegeerte.
• w i i s a j u c h t i g e r t , s.m. wijsgeer. I n âl-
de w i i s a j u c h t i g e r t , Aeschyles,
p l i c h t t e t o s i z z e n : ld. V, 71. Wl. ld.
XVIII. Zie wüsgear.
w i i s ' n o a s , s. wijsneus.
w i i s ' p r a t e , v. wijspraten, grootspreken,
ingebeelde wijsheid uitkramen. — D o n s i t -
s t e h j i r m a r to w i i s p r a t e n , m a r
men b a t n o a i t n e t folie g r e a t e
s t i k k e n f e n d y s j o e n . Vgl. wiisbauwe.
w i i s ' p r a t e r , s. betweter. — D o n l y t s e
w i i s p r a t e r fen — j a , b i s t e al toal-
ve j i e r â l d ? Zie wiisbauwer.
•wiis'-, w y s w i r d e , v. gewaar worden.
I k s i z i t : w i r d t s e 't w y s , s a w i r d t
se 't w y s . A. Ysbr. (1861). 17.
w i i v j e , v. zich aan eene vrouw verbinden,
trouwen. — H y s c i l w i i v j e , is van plan
te trouwen. — T o w i i v j e n t o c h t e E e i n
i t b ê s t , || H y f r i j d e d ê r o m t i g e . ld.
IX, 37. — H y w o l w i i vj e, zoekt eene
vrouw. - - M o a s t e k h a a t n e t ' r i s
wiivje? wordt het geen tijd, dat gjj
eene vrouw zoekt? A, 235. B. 405. H.
in Epk. 537. Maarl. 157. Vgl. Hett. 576.
w i i z j e , w i i z g j e , v. wijs worden. I k
s c i l m e i ' e r t i i d w o l w i i z j e. G. J. I, 12.
wijzen, uitmaken, beslissen. — I t r j u c h t
s c i l 't w i i z j e , de rechtbank zal het be-
slissen. Salv. MS. 79, Fr. Jierb. 1834, 12.
Ook ú t w i i z j e .
•wjjdinge, w i j i n g e , s. (Oudfr. wyenga)
wijding, inzegening met kerkelijke plechtig-
heden.
w j j e , v. wijden, toewijden, offeren. H e i -
t e l â n , 'k wij d y m y n s a n g e n , — M e m
wijt h j a r a l h i e l o a n h j a r b e r n . —
F r y s k e t a e l ! b l i u w l a n g ús g l o a r j e!
I! B l i u w s t o e r - o a n i n l i b b ' n e t a e l .
II I k wij o a n j o m y n t r e d d e k r â n s -
k e ; || I k k r o a n e k j o m e i b l o m m e -
p r a e l ! v. BI. Bik. 116. Compos ynwije,
ontwije.
 WIJEN. 444
Ook: werpen. — A s n o u d y n r j u c h -
t er-e a c h d y i n s t r û k e l b l o k i s , l u k
i t ú t e n wij e i t f e n dy. Halb. Matth.
V, 29. — D a t h i r d e w i r d wijt m y y n
o n m a c h t . G. J. 1, 23. — W ij e d e r o-
m e r y n 't f j û r , smijt den romer in het
vuur. A, 491. B , 455. Wass. I, 148.
w j j e n , w e i j e n , s. pi. de op het water
drijvende kurken aan een vischnet. B, 228.
w i j i a g e , s. Zie wijdinye. Compos. yn-
tvvjinge, taiHjìnye, jounswijinge.
w i j w e t t e r , s. n. wijwater, in de R. K.
kerk in gebruik.
w y k , s. bevaarbare breede sloot in het
land op. Vr. Fr. X 353. — hulpvaart in de
veenderijen. A, 555, B. 132. H j a g r o e -
ven f o r l i n e j i e r in nije w y k y n d e
f eanen.
Ook: wijk, deel eener stad. - H j a w e n -
n e t b y h j a r â l d e I j u e , w y k D.
Zie Johan Winkler, Fr. Naamlijst 440".
Compos. bûtenwyk, feanwyk.
• w y k , s. wijk. — De w y k s p y l j e ,
zich verwijderen, vluchten, de wijk nemen.
R. Posth. de Keapm. 41 — Hy w i e r s a
b l i i d as in i n g e l , d e t er de d o a r
w e r f o u n en de w y k s p y l j e koe. ld.
1, 48. Compos. ontwyk, útwyk.
• w y k , w i k e , s. wiek, pit eener lamp
of kaars. Syts. Sprl. 71. — A l d t i i d s
h i e n e d e l j u e w i k e n y n 'e l a m p e n
fen r u s k e p i t t e n . — W y k j e s k a t o e n
y n 'e e a r e n . Ook: w a t s j e en k a t o e n -
tsje.
"wik, s. wikke, Vicia. Soorten zijn: voe-
derwikke , vogelwikke, nachtwikke — W y l -
de w i k k e n i s û n t u e c h y n b o u e n
g r e i d e n . — W i k k e n y n 't g r o a t .
w i k e , w y k j e , v. wijken , ter zijde gaan.
I k w y k , i k w i e k o f w y k t e , wy w i e -
k e n of" w y k t e n . — W y k , f o r i n m a n
ef h w e t ! — Vgl. Fr. Hfr. VIII, 177. IX,
172. A. B. Doarpke, 115, 119. Compos. öf-
wike, ontwike, útuike.
w i k e , s. week. Tersch. w i i k . — D e r
b i n n e s a u n d a g e n y n 'e w i k e . -- A s
P e a s k e en P i n k s t e r y n i e n w i k e
k o m m e , den scil Olfert nei defrou-
l j u e . — Om 'e o a r e w i k e g y n g e r
n e i s y n faem. — Hy is d ê r by de
w i k e , in dienst of in de kost. van week
tot week. — Hy f o r t s j i n n e t s e i s g o u -
wumkes.nl
WIK.
n e y n 'e w i k e , in de week; ook w y k s .
— Arbeid ersljue helje brea enwin-
k e l w a r e n o p 'e w i k e (om ééns in de
week te betalen); m a r d e n r i n t d e i e n e
I w i k e w o l ' r i s y n 'e o a r e , er gaat wel
eens een gedeelte schuld van de eene week
op de andere over. — De k o u i s y n ' e
t r ij e w i k e , in de drie weken, nadat zij
besprongen werd en hare bevruchting nog
: niet met zekerheid te bepalen is. Schelt.
| M.S. 26. - - H y s j u c h t y n 'e nije (ook
I o a r e ) w i k e , hij kijkt wat vreemd om zich
j heen. Ook: hij ziet scheel.
] pi. w i k e n ; ook w i k e {indien een tijd-
| vak wordt aangeduid). — A l l e w i k e n ,
I fors ka te w i k e n ; s a u n , a c h t wike.
j — I n f e i n t ef f a e m s e i s w i k e j a e n ,
binnentijds uit den dienst ontslaan met
| uitbetaling van loon voor zes weken, bo-
ven het verdiende berekend. — I n j o n g
faem fen t û z e n wike. — F o r l i n e
w i k e , de vorige week, n i j e , t a k o m -
iij e w i k e , de volgende week. — N e i
I nije w i k e k o m m e d e r i n h i e l e b o e l
i d a g e n , dan zullen we veel kunnen doen;
[ gezegd om iets voorloopíg uit te stellen.
| Compos. fakânsje-, Peaske-, Pinkster-, Kryst-
I wike, útfenhâzers-wike, merkewike, wiggewike.
w i k e l , s. eg. torenvalk, Cerchneis tinnim-
culus; ook r e a d e w i k e l , onderscheiden
j van de b l a u w e w i k e l of b e a m f a l k ,
f Faìco subbuteo, die in de woudstreken ge-
woon is. Zie H. Alb. Ned. vogels, 59. A,
770. — De k o e k ú t (koekoek) l i k e t i n
b ui t e o p i n w i k e l .
w i k e l s - a e j j e n , s. pi. eieren ván den
toren- en den boomvalk. Us B a r t e l d
h e l l e w i k e l s-aeij en ú t i t n e s t e f t e v
d e w i z e r p l a e t f e n de â l d e t o e r w e i .
j w y k ' h e l i e n , s. n. (het) halen van waren
\ in den winkel om aan het einde der week
te betalen.
w y k j e , v. wijken. In F r a n s k e k w a s t
II M o a t f o r in S t â n f r i e s w y k j e . Fr.
Lieteboekje, no. 51. Zie wike.
I w i k j e , w i k k e , v. dreigend voorsp.-llen,
• dreigen, waarschuwen. D e r k o m m e h i r -
| d e w i n t e r s , d a t w i k i k dy. R. ind
T.2, 186". - I k w i k i t d y ! ik dreig u (er
: mee), ik waarschuw u (er voor). — U s ' s l a c h -
! t e r s s o a n h a b ik al 'ris b l a u j o w n
1
e n d o h a t e r m y al w i k t , d e t er ús i t
 WYK. 445
l i b b e n l ê s t i c h m e i t s j e s c o i , R. ind
T.s, 412". — I k w i k i t j i m m e , i t s c i l
d e g e m e i n t e w é o p b r e k k e . R. ind
T.2, 271 6 . — G. J. w y t g j e . Ags. wicca,
voorspellen. Zie kofjewikke.
•wykjild, s. n. weekgeld, wekelijksch
loon. Vgl. wyklean. Ook wekelijksche gift
of ondersteuning in geld.
• w i k k e l , s. omhulsel, waar iets inge-'
wikkeld is.
w i k k e r , s. m. waarzegger. R. Posth.
de Keapm. 150, 157. — Gabbeina, Verh.
v. Leeuw. 401. Compos. waerwihker.
w i k ' k e r d e w i k , adv. veeg, op den kant
af, zoo-zoo. I t w i e r s o m s w i k k e r d e -
w i k (twijfelachtig) h w a ' t w i n n e s c o e .
R. ind T.a, 298*. — I t h a t w i k k e r de-
w i k (op 't kantje af) w e s t e f d o u h i e s t
i t l i b b e n d e r by f o r s . p i l e .
w y k ' l e a n , s. wekelijksch loon. Zie wykjild.
• w y k ' m e r k ( e ) , s. weekmarkt, wekelijk-
sche marktdag. I n g r e a t d o a r p y n
F r y s l â n , d a t s t r j i t t e n h i e , l y k as
y n 'e s t ê d , en e k i n w y k m e r k e ,
n e a m d e m e n in flek.
w y k ' m e r k e â e i , s. weekmarktdag. Fr.
Hfr. I I I , 72. W y k m e r k e d a g e n s w a e i t
B i e u k d e s t r j i t t e o p e n d e l , en 't
i e n e h û s ú t e n 't o a r e w e r y n . A. Ysbr.
1861, 52.
w y k s , adv. wekeljjks. W y h a b b e
w y k s i e n d e i d e s k r o a r . — De j o n -
ge f o r t s j i n n e b y d e b o e r d e k o s t
e n w y k s i n s t û r . Fr. Hfr. 1904, 24.
w i k s e l , s. wisseling. Vgl. Hett. 579.
w i k s e l , s. wissel, handelspapier. Com-
pos. postwiksel.
wisselplaats, wissel van een spoorlijn.
•wik'selbou , s. wisselbouw , het verbou-
wen van een vrucht na een andere op den-
zelfden akker. De nij e r e l â n b o u k i n d e
wit net m e a r fen b r a e k l i z z e n , mar
isdaedlik net ú t p r a e t o e r d e w i k -
selbou.
w i k ' s e l d a e l d e r , s. wisseldaalder , too-
vermuntstuk. v. d. Veen, Bitsj. Wrâld, 58.
w i k s e l i n g , s. wisseling.
w i k s e l j e , v. wisselen, geld wisselen. I n
gounewikselje.—In b a n k j e w i k s e l je.
Ook: elkander ontmoeten en voorbijrijden
op den weg. B , 372. Maarl. 66. Vgl. Hett,
570.
wumkes.nl
WYLD.
verwisselen. Be a m k e - w i k s e l j e. Z.d.
Compos. †orwikselje, ynwikselje, omwikselje
útwikseìje,
" w i k s e l j e n , s. verb. het wisselen van
tanden. Dy j o n g e i s y n 't w i k s e l j e n ,
in den tijd, dat hij nieuwe tanden krijgt.
— De kij w i k s e l j e y n 't t w i n t e r
(tweejarigen ouderdom).
w i k ' s e l j ì e r , s. n. het jaar der tandwis-
seling bij een jong paard. D a t h y n s-
d e r k o m t f j o u w e r j i e r ú t en i s i t
w i k s e l j i e r f o a r b y , 't is voluit vier jaar
en het wisseljaar over. A, 546.
w y l c h , s. wilg. Zie wylgenbeam.
w y l d , a-dj. en adv. wild, het tegenge-
i stelde van tam en gekweekt, buitensporig, in
gedrag of kleeding. W y l d e b i s t e n , wilde,
ook verscheurende dieren.— W y l d e p l a n -
t e n , in 't wild groeiende planten. — I n
w y l d a v e n t û r , uittocht om een meisje.
H. Z. Ts. Tuws. 178. - De g o e d f r o u
is o p i n w y l d a v e n t û r ú t , om eene
vrouw, die bevallen moet, behulpzaam te
zijn. Ook een uittocht op goed geluk. — I t
e k i p s w a l k e t o e r ' t w y l d skora j e n d e
d j i p . Fr. Lieteboekje, no. 32. — Prov. H w e t
b o n t e r h w e t w y l d e r . A. Ysbr. 1861,
10. — S a w y l d a s i n k r a e i ( k r i e ) ,
as in k a t , as in g e l d t o u k e . —
W y l d en g e l d d o c h t m e i , iedereen,
bekwaam of niet. — H j a w o e n e d e w y l -
d e en de n j u e t e h a , zij begeerden zoo-
wat alles, terwijl hun slechts een deel toe-
kwam. B, 240. — I t g i e t w y l d t a ,
s e i d e j o n g e , e n h y s p i l e it „ O n z e
V a d e r " o p d e fy o el e. — De s û c h i s
w y l d , teeldriftig. Zie rîizich. Schelt. MS.
i 60. — W y l d e e i n e n b i n n e n e t b o n t .
A. Ysbr. (1861), 10. Zie slob, smjeunt ,tjüHng,
— W y l d e l a n t e a r n e , dwaallicht. B, 332.
— D e h e i d e fj i l d e n l i z z e f o r w y l d ,
liggen nog onontgonnen. — W y l d l â n ,
lage hooilanden, die des winters worden
overstroomd. B , 406. R. ind T.2, 282». Zie
Joh. Winkler, Friesche Naamlijst 441".
:
— Wylde balsem. B , 214. Wylde
I i e r , wihle korenaar (zooals er groeien op
het Vrouwezand.) Ook i l e of g e l d e i e r .
! B , 126. 332. — W y l d e h u n i n g , w y l d e
; apels, wylde kastanjes, wylde
I woartels. — Wylde einen, wvlde
' gies, wylde 8wannen.
 WYLD. 446 WYLD.
Als s. Dy b e r n g r o e i j e y n 't w y l d
| s t i k e l s l i k e t in h i e l e w y l d e r n i s .
o p , krijgen geene opvoeding. — Dy k e a- | H.Z. Ts. Tuws, 123. — „Och, m a n ! " s e i
r e l h a t b e r n y n 't w y l d r i n n e n , is
Í m a s t e r , myn â l d m û l e is i n w y l d e r -
vader van onechte kinderen. n i s s e . H j i r en d ê r s t i e t i n s w a r t e
• w y l d , s. eg. wilde, wildeman, spring ! s t o b b e . " R. ind T.8, 90". — Op L o u i s
in 't veld. D e j o n g e s b i n n e o e r s t j û r en
P h i l i p p e h . i b b e se n o u a l t r i j e r i s
g e a n e o a n a s w y l d e n , Hûs-Hiem 1891, sketten. Hy d o a r d e k o p n e t ú t
166. — D o 't m a s t e r d e b e r n h e a r d e ,s y n h o k s t e k k e , ef d e s t r j i t t e n f e n
fIe a c h e r a s i n w y l d i t b ê d ú t . ld. P a r y s m o a t t e e a r s t o p r o m m e wir-
IV, 144. — Dy f a e m is i n w y l d , over- d e , d e t i t f o a r e n e ft e r en om h i m
dreven levenslustig en uitgelaten. Zie wyl- h i n n e i n l e g e w y l d e r n i s i s . R. ind
deblast. Ad. Spaarp. 1 7 . — E n W o b b e l T.a, 166*. — I t i s o a r s a l b y s o n d e r ,
l i e t h j a r s i n k e , || E n p a t t e a s i n
d e t y n 'e w y l d e r n i s (uitgegraven veen-
w y l d . R. ind T. a , 2». Fr. Lieteboekje, no. gronden en moerassen}, d ê r 't n e a t li-
12 — H y s e a c h a s i n w y l d , erg woest. k e t to w e z e n , t r o c h i t e a r m e , w a r -
• w y l d , s. n. wild, jachtwild. bere minske snilen, toerrebout,
w y l d ' b l a s t . w y l d e b l a s t , s. eg. een ioszin-
rusken, krûden ensafoarthinne
nige, overmoedige windmaker. Fr. Hfr.V, 82. f o u n w i r d e . Forj. 1890, 78. — E l s k e ,
Ook: eene erg wilde meid. Zie wyldepûst, m y n f a m k e , 'k f o l g j e d y , sé-en e n
wyldgat. w y 1de m i s s e o e r . Fr. Lieteboekje, no. 16.
w y l d - d i e r ' , s. wild beest. Dy f a e m w y l d e w r a n s f , s., bitterzoet, Solanum dül-
s j u e h t ú t i t h i e r , as i n w â l d - a e p
camara. Meer algemeen: h o u n e-b e i-s t â 11 e,
ef w y l d - d i e r . G. J. I , 50. b i t t e r s wiet.
• w y l ' d e b l a s t , s. wilde meid. Zie wyld- 'wyldfear'(r)icll, adj. met veeren als
blast, wyldepûst. wilde vogels. Wy 1 d f e a r r i g e einen.
w y l ' d e b r a s , s.f. zeer levenslustige, vroo-
w y l d f e n y n , s.n. eene ziekte, bij koeien,
lijke meid. Lex. 485. — Minder verachte- een huiduitslag.
lijk dan w y l d e b l a s t en w y l d e p û s t . w y l d ' f r j e m d , adj. geheel onbekend. Dy
Ook: dartel kind. Zie wyldsang. l j u e b i n n e m y w y l d f r j e m d , zij zijn
w y T d e f l e a r , s. zevenblad, Aegopodìum geene familie en evenmin vrienden of be-
podagraria. Ook h o a n n e p o a t . kenden van mij. H. in Epk. 5.35. — Al-
w y T d e m a n , s. m. wilde, iemand, die tot l i n n e b l i u w i k s i t t e n , || K r e k t
de ruwe, onbeschaafde volkeren behoort en seehstjin simmers â l d . || W y l d -
nog in den vrijen natunrtoestand leeft. D a t f r j e m d , f e n e l k f o r l i t t e n , || S t e a n
jonkje h a r k e t mei saun p e a r e a r e n 'k y n d e w i d e w r â l d . Sw. 1855, 79.
n e i i t f o r t e l t s j e fen de w y l d e m a n .
Ook: p û r f r j e m d.
Ook iemand, die wild is in zijn levensge- w y l d f r j e m d e , s. iemand, die geen fa-
drag, een losbol. — B y a l l e s e t s j e s en milie , noch vriend of bekende van mij is.
p r e t s j e s is hy f o a r o a n ; i t w i r d t i n
S c i l i e w y l d f r j e m d e n de á l d e m a n
e a r s t e w y l d e m a n . Velstr. Sj. deFr., 28.
o p n i m m e , d y 't f e n s y n e i g e n s o a n
f o r s t a e t i s ? R. ind T.2, 87*.
w y l d e n s , s. wildheid. I k s p r e k f e n
dy o e r d w e a l s k e b o n t e n s en wyl- w y l d ' g a t , (triv.) s. wilde meid. Zie wyl-
d e n s . A. Ysbr. (1861), 11. deblast , uyldepûst.
w y l ' d e p û s t , s. f. wilde kraai, lichtzin- w y l d ' g ù d , s. n. wild gedierte, jachtwild.
nig meisje. A , 51. Vgl. pûstpels, wyldgat. — I t s k r u t e n w y l d g û d , h e t vreesach-
w y l d e p ù s t e r i j ' , s. wilde vroolijkheid
tige wild. Fr. Hfr. XII, 61. Lex. 675.
bjj meisjes, het najagen van kermisgenot •wildich, (Hl.) adj. kwaad. Roosj. 93.
en dergelijke genoegens. Fr. Hfr. X I I , 53. w y l d i c h , adj. wild, onrustig. D e g y s -
wyl'dernis, wyldernisse, s. wildernis, t e n e f l e a g e n g i s e l e n g i e r j e n d i t
een woeste plek grond, waar alles door elkan- w y l d i g e w e t t e r . Sw. 1904, 109.
der in 't wild groeit, en die een onbevallig w y l d j e j j e , v. jagen op wild en Bchade-
aanzien heeft. E a r t l â n m e i h e a p p e n ljjk gedierte. — M a n n i c h j a g e r f o r -

wumkes.nl
 WTLD. 447
t s j i n n e t syn brea mei wyldjeijen.
Zie breajager.
w y l d ( e ) - j e i j e , v. overdreven speelziek,
wild, woest heen en weer vliegen. B e r n ,
h â l d d o c h s r i s op fen wyldjeijen!
losbandige vermaken najagen. W y l d h a
'k n o a i t n e t s k e t t e n , i n a r w o l d e k -
sels yn i t w y l d , ek f a k e n w y l d e -
j a g e en i n b o e l o m k a t e r e d ê r yn
D e n H a e c h . Hûs-hiem 1895, 54.
Ook: w y l d - k a t e r j e en k a t e r j e i j e .
w y l d ' j e i j e r , s. m. wildjager, iemand die
op wild jaagt. Zie wyldsjitter. Ook s. eg.
een wild, overdreven speelziek kind, een
losse, lichtzinnige jongen; ook eene meid,
die verre van bedaard is.
w y l d k a t e r j e , v. Zie tvyldjeije.
w y l d ' l á n , s. n. woest, onvruehthaar land.
Sa'n ô f g e l e g e n k l u s i s d e r y n 't
w y l d l â n n e t , d ê r n i n fl e s f o l j e n e-
v e r i s . R. ind T.2, 282*.
w y l d ' l â n s k , adj. verwaarloosd tenge-
volge het loopen in bet w y l d l â n . — N o u
moast ik it âlde t s j e r n e p a e d , dat
i k m e i m y n w y l d l â n s k e s o a l e n (on-
verzorgde, onbesnoeide hoeven) j i e r en d e i
ú t h ô l d h i e , f o r l i t t e . R. ind T.a, 130*.
w y l d ' s a n g , s. wildzang, van zangvogels.
E ft w y i t f û g e l t , j o n g e n â l d , ||
Syn w y l d s a n g s e ) m e k w e l e n h e a r -
r e , il S a l j e a f l i k k l i n k e t d s y n d e
e a r e n || 't T s j u e r - l j u e r k - t s j i l p - t s j o t -
t e r j e n y n i t w â l d . V. BI. Bik. 7.
Ook dartelheid, gekheid. — H y h a t
o a r s n e a t y n 'e h o l l e a s w y l d s a n g .
— De h û s h â l d i n g , d ê r i t o a r s s a
s t i l t a g o n g , d ê r l i k e it nou a l l e -
g e a r r e w y l d s a n g . Sw. 1855, 21.
Fig. wartaal, verwarde rede.
Ook: dartel kind. — H y (hja) i s i n
l y t s e w y l d s a n g . Vgl. wyldebras.
w y l d s e a u w i c l i , adj. bont, veelkleurig,
opzichtig. D a t j o d a t g û d (die kleeding-
stof) t o w y l d s e a u w i c h i s , i s w o l y n
t o s k i k k e n . A. Ysbr. 1861, 10. — H o
w y l d s e a u w i c h i s e r k l a e i d . R. Posth.
de Keapm. 11.
w y l d s i n , s. n. wildzin, los en ongebon-
den aard.
w y l d ' s j i t t e , v. wildschieten , schieten op
wild. H. Z. Ts. Tuws, 52. Zie wyl'jeije.
w y l d s j i t t e r , s. m. jager op wild, met
wumkes.nl
WILE.
het schietgeweer. H. Z. Ts. Tuws, 67. Fr.
Hfr. XIV, 170. Zie wyldjeijer.
Ook vlet, waarmede men over ondiep wa-
ter (de W a e d en d e W a d d e n ) in zee
gaat, om er wilde vogels te schieten. S o m -
like ljue binne mei hjar flitten
ef w y l d s j i t t e r k e s û n f o r h o e d s o p
i t s t r â n ef y n i t s o a l o m t e a r d . Sw.
1904, 98.
w y l d s j i t t e r y , s. (het) wildschieten. H.
Z. Ts. Tuws, 61.
w y l d ' s k u t , s. wildschut, jager. „ M y n
hân scil y e t t e joun dyn h a l s b â n
wêze", sei de w y l d s k u t t s j i n d e
r e a g e r . R. ind T.8, X X K
w i l e , s. wijl, poos; pi. w i 1 e n. — B y w i-
1 e n , somwijlen, nu en dan. Collectief ook w i-
l e n s , verwijl, uitstel, vertraging. — F a e k
binn' sels û n i e n i c h de man en it
wiif; j| Hja f l e a n e m a n k o a r r e n by
w i l e n t o l i i f . ld. I , 18. — A s d e f a m -
k e s m e i ' n o a r b o a r t t e n , || T o u t s j e -
d o u n s e n b a r om b a r , |! E n w y p l e a -
g e n h j a r b y w i l e n . Fr. Lieteboekje,
no. 5. — Y n i n d o a r p k e f e n 'e g r e i d -
h o e k e w a e r d i e n s y n 't j i e r y n ' e
n e i s i m m e r d e o p f e a r t f l a g g e . (Van
flab en andere waterplanten gezuiverd).
K a e m d ê r d e n w i l l e m o e d s (willens)
e f b y o n g e l o k in faem b y , d y w a e r d
s o n d e r w i l e n s (zonder verwijl of vertra-
ging) t r o c h d y d r o e g e o p s l e a t h e l -
l e , e n d a t n e a m d e n se d e n f o e t-
waskjen. R. ind T.', 207».
w i l e s , w y l s , • w i l e n s , adv. terwijl, on-
derwijl. W y l s d e t samengetrokken tot
w y l s t . — U n d e r i t e n m a k k e de f e i n t
i n o a r t s e n s b o a d s k i p k e e n l o e k wi-
l e n s de p l a n k e b y de s t e g e r wei.
Forj. 1882, 129. Maerl. 427. — W i l e s
d e t er n o u s y n r e i s s e k i e p e n die.
ld. XIV, 61. W. D. In Doaze, 110. —
Compos. ûnderwiìens.
w'ilewae(r)l, w i l e w a l e , (Hl., Warns
en Scharl. Zwh.) s. wieg. Hl. ook enkel
w a l e . Roosjen, 93. Zie widze.
Overdr. een onrustig, wispelturig kind.—
D a t f a n k e is in w i l e w a e r l , hja
kin hjar net e a r n s t i c h mei ' t i e n
ef 't o i i r b e u z i e h h â l d e. — A m m e -
l i e t (Z.d.)byde w i l e w a l e . (Hekeldichtje,
uitgeg. 1830.) Zie wielewale.
 WILE. 448 WILL.

w i l e w a ( r ) l j e , v. wiegelen , heen en weer — l m m e n t o w i l l e w ê z e , genoegen doen.

bewegen of slingeren; wispelturig, onvast — To w i l l e , voldoende, zooveel dat men
van karakter zijn. Blomk., 34. A l t i d e n niet meer behoeft te willen (te verlangen). —
w i l e w a r l j e en n e t i n i n k e l d d i n g T o w i l l e g e n ô c h , ruim voldoende. —-
t a i n g o e d ú t d r a g e n s a e k m e i t s j e . Dy r ô k i s t o w i l l e w i d e r n ô c h . A ,
—'t O n r ê s t i e h w i l e w a ì j e n d e r b o ei- 788, B , 125. - - Fr. Jb. 1834, 10. Maarl.
z e n y n i t r o n n . Fr. Hfr. III, 187. Vgl. 104, 334, 398. N. 0. 69. Zoh. w o l Ie.
tcîelewaélje. Lex. 83. Compos. bertiewille, fjiläiville , iis-
w y l g e n , w y l j e n , adj. van wilg. KI om- tfiìle.
p e n f e n w y l g e n h o u t . — In k o e r fen w i l l e , s. wil, zin, verlangen. — S i i k j e
w y l g e n t i e n n e n . — In f l u i t s j e fen d e r n e a t y n as d e w i l l e om j i m m e
w y l g e n b a s t . — De s p i n a e l fen d e y n d i z z e f r e u g d e t i i d op t o f l e u r -
toer stie mei syn t a e i j e i z e r e n j e n . R. ind T.2, 379«. R. Posth. Jul. Cesar.
s t a n g e n en b a n n e n to s w y p k j e n 176, 212, 238, de Keapm. 9. — D w a e n
a s i n w y l j e n t o e k e . R. ind ÏV, 162«. ni y n w i l l e (wil) f o a r en n e i . Boerevr.
— W y l g e n t e l g e , loot van een wilgen- 1822. 11. - I k h i e 't y n ' e w i l l e (ik
boom. — W y l g e n s t o b b e , tronk van w i e r f e n w i l l e ) om d ê r h i n n e t o
een wilgenboom — En o a n in w y l j e n g e a n , ik was willens, voornemens, daar
s t o b b e , || Dêr h o n g s y n b a e i t s j e heen te gaan. — I k h a b y n 'e w i l l e
o a n , R. ind T.2, í». - W y l g e n k a t - s t i e n , d y g e l o k t o d w a e n m e i d e
s j e s , bloeisels aan ren wilgenbootn; ook k o u . — As 'k n i y n w i l l e b i g y n g ,
wel m û s k e s . — J i m m e (dü bakkers) s c o e 'k se m e i d e s t o k y n 'e h û s
í o r t s j i n j e t s j i n w i r d i c h sa'n g r o u - j e ij e. Fr. Hfr. I, 174. — „ B e s t . dû t i g e
w e l i g e n j i l d o a n 't g û d , s o n t d e t en t r o u w e f e i n t " , s e i de h e a r t s j i n
s e m o a l f e n w y l g e n m u z e n m e i t - h ì m , „oer i n b y t s j e w i e r s t û t r o u ,
sje. Sw. 1896, 61, 52. oer folie s c i l i k d y s e t t e . G e a n y n
w y l ' g e n b e a m , w y l c h , s. wilgenboom, d e w i l l e f e n d y n H e a r . " Halb. Matth.
wilg. Ook w y ì j e n b e a m ; pi. w y l g e n , XXV, 23. — Prov. S i n en w i l l e k i n n e
w y l j e n , wilgen. Dr. E. Quikborn, 42, f o l i e t i l l e . — W. D. In Doaze, 125. (Hl.
43. Compos. stobbe-, treur-, wetteruylch. wo 11 e). Om J e z u s w o l l e , Roosj. 78. Vgl.
•wilich, adj. verwelkt, verflenst, vooral Richth. 1150°'.
van planten en vruchten, door te groote w ü l e m k e , s. gouden tienguldenstuk.
droogte. De b l ê d d e n h i n g j e w i l i c h Den w i e r e n se m y i n p e a r w i l l e m-
o a n d e b e a m m e n b y d e t o e k e n d e l , k e s m e a r w i r d i c h . ld., 1859, 79.
hangen verwelkt naar beneden, wegens ge- willemoeds, willensmoeds, adv.
brek aan sappen. — A p e l s en w o a r t e l a moedwillig, met opzet. „ I k t w i v e l j e n e t ,
b i n n e w i l i c h , voos, verflenst, rimpe- e f h j a h a t i t w i l l e n s m o e d s d i e n ,
lig, wegens verlies van sappen. Ook for- d y f l a r d e ! " s e i d e b o e r i n n e d ê r op.
wile. A. Ysbr. (1861), 25. R. Posth. de Keapm.
w y l j e , 'wyl)=J e , v. verwelken, verflen- 111.
sen van planten, groenten, bloemen en w i l l i c h , adj. teeldriítig (van eene merrie).
vruchten, bij langdurige droogte. — De A, 106. B, 427.
b l o m m e n w y 1 j e. Fr. Lieteboekje , no. Ook: gewillig, genegen, bereidvaardig.
27. Zie forwylje, †orwylyje. Alth. 292. — D o m e n ij k o e g j i n d u i t
• w y l j e n . adj. Zie wylgen. f o r d e t s j e r k e ef d e e a r m e n l o s
• 'wille, s. genoegen, vermaak. De b e r n k r i j e e n i t i e n i c h s t e , d e t h j a w i l -
h a b b e i n d a n i g e n w i l l e , veel pret. — l i c h b i t e l l e n , w i e r i t j i l d d a t h j i r
D ê r k i n n e j y l a n g w i l l e (genot) f e n o m s l e i n i s , om d e w a c h t e n t o l e a n -
h a ' . — W y h a b b e al 1 e w i l l e mei-i n-' j e n , d y i t d o a r p n a c h t s r i n s e l i t ,
o a r , leven zeer genoegelijk met elkaar. — om o p 'e d i e v e n t o p a s s e n . R. ind T 2 ,
M e n h a t g j i n w i l l e om d y b e r n , 344œ. Vgl. omvUUch.
de woelige kinderen maken 't mij lastig. Ook wel: rijkelijk (Kleistreken). — D ê r

wumkes.nl
 WYLP. 449
i s w i l l i c h t s j i e n p o u n , ruim tien pond.
— 't I s w i l l i c h a c h t j e l n e l a n g .
Vgl. ryklik.
w y l p , s. wulp, onderscheiden in twee
soorten, als: g r e a t e w y l p of w e t t e r -
g u l p , Numenius arquata, en r e i n w y l p ,
w e t t e r w y l p of l y t s e w y l p , Numenius
phaeopus. Zie H. Alb. Ned. vogels, 86.
"wyl'pebek, s. snavel van een wulp. I n
w y l p e b e k m e i s u l v e r b i s l e i n is in
moaije p i p e - ú t p l u z e r .
w y l s t , adv. en conj. terwijl. Samengetrok-
ken van w i l e s d e t . Zie wiles.
w a l s t e r , s. eg. goud-pluvier, Charadrius
apricarius. — S a g l ê d a s i n w i l s t e r ,
fraai glimmend. B. 214. — B o n t e w i l -
s t e r , bontbek-pluvier, Charadrius hiaticula.
Zie H. Alb. Ned. vogels, 75, 76. Compos.
séwiister.
w i l ' s t e r a k t e , s. a k t e , houdende vergun-
ning om wilsters te vangen.
w i l ' s t e r f a n g e , -f l a p p e , v. Zie wüsterje.
w i T s t e r f l u i t , s. fluitje van been, waar-
mede het fluiten der wilsters wordt nage-
bootst.
wilsterje, wilster-fange, -flappe,
v. pluvieren vangen met valnetten in de
weilanden. — Dy 't w i l s t e r fa n g e w o l ,
m o a t f l u i t s j e k i n n e . Salv. MS. 69.
Vgl. fägeìje.
w i l ' s t e r k i s t e , s. kist, waarin de l o k -
k e r s (lokvogels) worden geborgen.
w i l ' s t e r n e t , s. n. valnet, waarmede wil-
sters gevangen worden.
w i T s t e r s k û l e , s. bedekking, waarachter
men zich bij het w i l s t e r j e n verschuilt.
w i l ' s t e r s p i l , s. n. volledig stel gerei voor
de wilstervangst,
w ü ' s t e r s t e l t , s. opgestopte wilster, die-
nende als lokvogel. Vgl. Ijippestelt.
W i l t s j e , mansnaam. Zie Joh. Winkler,
Fr. Naainl. 442«. K g . W i l t s j e s t i e t ef-
t e r 'e d o a r , die van willen spreekt, wordt
achter de deur gezet (tegen kinderen). B ,
540. — G l e o n e w i l t s j e , meelspijs van
water en meel. Zie onder gleon.
w i l t s j e s , s. pi. soort van appels.
wimelje, wimerje, wimmelje, v.
wemelen, door elkander wemelen, krioelen.
Ook met geheimzinnig nauw hoorbaar ge-
druisch rondwaren. H a r k , h w e t wi-
m e l t om 'e d o a r ? || 't í s i n s e l d s u m
wumkes.nl
WYN.
t s j u s t e r w e z e n . R. ind T. ! , 260=». Vgl.
gewimel en grimelje. Zie Epkema, Wdb.
134. — H j i r s j u c h t m e n i t w e t t e r \\
Mei s k e t t ' r j e n d g e k l e t t e r , || A l
w e a g j e n d f o r s k i n e n || En d e n w e r
fordwinen. || E n w y m ' l j e n d e n
g r y m ' l j e n d , || H i m k r i e l j e n d for-
d i e l j e n d , T r o c h k l o v e n en k r o c h -
t e n , || E n s l o m ' r j e n d f o r s o n k e n | | Y n
d j i p p e s p e l o n k e n . V. BI. Bik. 107,109,
111. — I t w i m e r t my f o a r 'e e a g e n ,
wegens bedwelming of duizeligheid. A , 888.
I t w i œ m e l t en k r i e l t d ê r fen
b e r n . — Hy b i g j i h t w e r t o wiin-
m e Ij en, weer beweging te maken, zich te
vertoonen (van iemand , die eene poos bed-
legerig is geweest.) A, 384. — Y e t t e h e a r t
m e n 't f û g e l t s j o n g e n ; || 't M o s k j e
w i p t n o c h h i n n e en w e r j j Om h w e t
i t e n f o r h j a r j o n g e n . || ' t W i m m e l t
n o u y e t a l l e g e a r . H.Z. ï s . Tuws, 252.
Vgl. wrimelje.
Ook: flonkeren , van sterren. — 0 m h e-
g e n s , b o p p e y e n s h o l l e , Ij M e n s t j e r -
k e s w i m e r j e n s j u c h t , || E a r s t i n k '
I e ; l e t t e r h i e l f o l i e . II Sa m e i i t
w e i t s j ê n f e n 't l j o c h t . Forj. 1901,177.
— It wier swarte nacht wirden,ont
d e r y n 'e f i e r e f i e r t e i n s t j e r k e
t r o c h de t s j u s t e r n i s s e wimerjen
k a e m , en i t o a n k o m m e n d e l j o c h t
him in i n g e l foar de e a g e n tsjoen-
de. Sw. 1904, 104.
w i m p e l , s. wimpel, lang en smal scheeps-
vaandel, meestal in twee punten uitloo-
pende. Do 't de k e n i n g í n n e t o L j o u -
w e r t wier, seach men o e r a l flag-
g e n en w i m p e l s . — De w i m p e l f e n
't s k i p w i i s t n e i ' t n o a r d e n . — Overdr.
H y i s d e r m e i f l a g g e en w i m p e l
k o m m e n , zonder eenig bezwaar.
w y n , s. wijn, drank uit druivensap be-
reid. I n f l e s s e f o l w y n . Dim. w y n -
t s j e . — D a t is i n h e a r l i k w y n t s j e .
— H y h â l d t in b u l t e fen w y n t s j e
e n T r y n t s j e , hij houdt veel van wijn
en meisjes. Vgl. R. ind T.a, 314». — R e a d e
w y n . Zie baei. Compos. nppelwyn, beiwyn,
brandewyn.
• w y n , s. wind. Hl. w y n d . — De w y n
ú t i t n o a r d w e s t e n is in k a l d e wyn.
— De w y n b o l d e r t o p 'e s k o a r s t i e n .
 WYN. 450 WYN.

— H y is h i n n e e n w e r a s d e w y n , ! w y n ' b e a î e h , s. wijnbuik. — D ê r m e t -
is wispelturig. A, 782. — M e i a l l e wi- t e G a b e i n s i k t a r i s m e i i n o e r i b e l
n e n s i l e . — De b e r n h a b b e d e h i r d e t s j o k k e w y n b e a l c h . Dizze frege
w y n y n ' e h o l l e . — Sa l a n g as d e • h i m : „Jongetje! zou ik nog door de poort
w y n f e n 'e w o l k e n w a e i t . (oud ge- kunnen?" „Ja w o l , h e a r ! " s e i G a b e ;
zegde). — Sa l a n g i t w y n t s j e w a e i t , I „ d a e l k is d e r n o c h i n w e i d e h e a , m e i
:
Sa l a n g d e h o a n n e k r a e i t , í [ Sa t w a g r o u w e h y n s d e r s , s o n d e r k a n t -
l a n g s c i l s t û e k k l i n k e, [j O, g o l l e '• r o e r e n , t r o c h r i d e n . " Zie wynbûk.
F r y s k e s a n g . Fr. Lieteboekje, no. 2. — w y n ' b e a l g j e , v. wijnzuipen, onmatig
Hy h a t w y n y n 'e s w i p e , maakt veel wijndrinken.
drukte en beweging. B, 475. — A l l e g e a r r e w y n ' b o e r d , s. n. windbord; pi. losse plan-
( F r â n s k e ) w y n en f e a r r e n , veel ge- ken, die op de smalle zijden der molenwieken
praat en drukte zonder beteekenis. — I t worden gelegd; het benedenste heet e i n -
g i e t a l t y d n e t f o a r de w y n ; d e r b o e r d o f k o a r t h o u t , het middelste m i d -
k o m m e ek w o l ' r i s r e k k e n y n ' e w y n , d e n - of t w i s k e n b o e r d , het bovenste
er komen ook tijden van tegenspoed. — H y b o p p e b o e r d .
k r i g e t d e w y n fen f o a r e n , hij wordt w y n ' b r a u , s. wenkbrauw; pi. w y n b r a u-
met bestraffende of zeer onvriendelijke tard w e n, Schierm. w ô n b r a, u w e n. Wass. I ,
bejegend. — Do 't de l o s b o l b y s y n p a k e 115. Ook e a c h b r a u .
k a e m om j i l d t o H e n , k r i g e e r d e w y n ' b r e k k e r , s. m. windbreker, de
w y n fen f o a r e n . - Prov. Dy 't o p 'e gans, die vooraan vliegt, de voorrijder bij
w y n en d e f r o u l j u e t y d g e t , is 't het schaatsenrijden. — By n o a r d w e s t e
b o e k j e b j u s t e r . — N o a r d e w y n d i s s t o a r m s t i e t ú s h û s k r e k t e ft e r de
f o a r d e w y n d (HL). — W e 11 e r en w y n . t o e r ; d y i s d e n f o r ú s i n w y n b r e k -
— R e i n en w y n en s i n n e s k y n . — k e r . — C h r i s t i a e n , de f e i n t , w i e r
Dim. w y n t s j e . W o l , b o l l e w y n t s j e s ! d e w y n b r e k k e r , d a t w o l n e d i c h
s ê f t fen l û d , j| Yn F i l e s t ú n t s j e w i e r , h w e n t i t w a e i d e út i t e a s t e n ,
Ij e a f l i k dj oeij e !j|A s f l i n t e r s s t r e a k - d e t i t r i k k e e n g û l d e , e n i t f r e a r ,
j e l a n s i t k r û d j] E n s k j i n n e b l o m- | d e t i t k n y p t e . R. ind ï. 2 , 391*.
k e s , dy d ê r b l o e i j e ! V. BI. Bik. 8. - w y n ' b û k , s. wijnbuik, dikke buik. Zie
D r i u w n o u , m y n b o a t s j e , d r i u w f l e u - wynbealch. Vgl. brijbûk,
r i c h d ê r h i n n e ; |[ 't W y n t s j e ú t i t w y n ' d e a d e , s. wijndoode, een overledene,
w e s t e n t r i u w t d y s ê f t o e r 't w i e t . ; die wat nalaat, zoodat er een glas wijn op
Fr. Lieteboekje, no. 40. staan kan. — D a t l i k e e a r s t w o l , d e t
Ook: lucht, gas. De b o n g e w i r d t i i t n e t i e n r i s i n w a e i d e a d e w i e r ,
s l o p , d e w y n g i e t d e r út. — I t b e r n - en n o u i s ' t n o e h i n w y n d e a d e w i r -
t s j e h a t l é s t f e n 'e w i n e n . Zie winich. d e n . R. ind T.2, 347«.
— Hy l i e t in w y n g e a n , een wind laten. •winder, s. m. winnaar, iemand die iets
Vgl. stecCouipos. noarde-, surfe-, easte-,ireste-, • wint, Dy 't m e i d e d o b b e l s t i e n n e n
syd-, Jån-, &é-, stoarm-, mounle-, arbeiders-icyn. de h e c c h s t e e a g e n s m y t , i s d e w i n -
w y n ' a e i , s. n. windei, ei zonder schaal, d e r . Compos. brea-, kost-, priiswinder.
alleen met een vlies. — De t s j o e n s t e r s w y n d e r i e h , adj. winderig, tochtig. Alm.
m e i t s j e , d e t de h i n n e n w y n a e i j e n 1779, — Meer algemeen w i n i c h . Z.d. Zie
l i z z e , zij gebruiken de schalen voor schuit- winerich.
jes om er mêe te varen. A, 672. — D a t w y n d e r j e , v. wind veroorzaken, b.v.
l e i t h i t n g j i n w y n a e ì j e n , dat geeft M e i i n w a e i j e r , i n k r a n t e , i n d o e k
hem veel voordeel. B , 464. Vr. Fr., 104. of i n h o e d w y n d e r j e . A, 778, 916. —
— S j i r k s e i t s j i n s y n f a m k e : j K o m , D o u m o a s t d a t w y n d e r j e n (waaien
l i t ús n o u g e a n , i J i n s h e i t is i n en zwaaien) m e i d e k l e a n l i t t e . A, 596.
e i n | j De s t r j i t t e l a n s t e i n , |j 't J a n - — F a m m e n m e i d e w i t e b u s d o e k e n
k l a s s e n - s p i l h a t ú s n i n w y n a e i j e n o a n 't w y n d e r j e n . Fr. Vbl. 30 Jan. 1881.
l e i n . H.Z., Ts. Tuws, 192. — I m m e n d y ' t m e i d e w a n n e y n 'e

wumkes.nl
 WYN.
h â n n e n s t i e t , w y n d e r t o m m e r s sa
h i r d n e t , d e t n o a t en t s j ê f b e i d e
w e i f l j u c h t . E. ind T.2, 158«. — O a r s
n e t as b y j o u n t i i ' 1 en n e e d w a e r , is
i t w i t e ^ w i i f o p 'en b a e n . De w i t e
k l a e i j i n g w y n d e r t h j a r r o n i oin d e
l e a . Sw. 1904, 95. — D e b o e r wy n d e r e
de y e s k e m e i d e s l i e p m û t s e w e i . R.
ind T.2, 49*. Vgl. wapper je.
w y n ' d o a r , s. winddeur, eene deur buitens-
huis, schuins naast de gewone deur, om
den wind te breken.
w y n ' d r i n k e , v. wijndrinken. — W y n -
d r i n k e , d a t mei sljucht-wei ljue
net barre. — Dat wyndronk, dat
rôp „skrik!" d a t j a g e ; d e t , as m e n
se n e t k e n d h i e , m e n s c o e s e i n h a b -
b e , d e t i t H o l l â n n e r s ef de f o a r -
n a e m s t e n fen ús l â n w e s t h i e n e .
A. Ysbr. (1861), 29.
w y n ' d r i n k e r , s. m. wijndrinker. — I n
e c h t e w y n d r i n k e r b i n 'k n e t : w y n
is m y t o s û r .
w y n ' d r o e c h , adj. winddroog, nog niet
volkomen droog. — I t h e a , d e h j o u w e r
is w y n d r o e c h , d e s i n n e m o a t i t n o u
f i e r d e r druije. Ook: de op het veld
staande turf is w y n d r o e c h , niet voldoende
droog. Vgl. Lex. 760.
w i n e , s. windas. — De m o u n l e w i r d t
k r u i d m e i i n w i n e . Gompos. ierdiclne.
w i n e , s. wanmolen, eig. windmaker,
rad van dunne breede houten borden, in
een kast, om het gedorschte koren van kaf,
strootjes enz. te zuiveren. A, 293, 916,
B, 558. Gron. waaier. Laurm. Proeve, 74.
•wine, v. winden. I k w y n , w o u n , h a b
w o u n . — J e r n w i n e of o p w i n e , garen
op een klos winden. — I k h a b i t j e r n - o p
in p y p k e w o u n . — I t w i i f k o e d e
m a n w o l o m 'e f i n g e r w i n e , hij volgde
in alles haar wensch. Zie woelje. Compos.
foruìne, ùfwine, opwine.
w i n e , v. wenden, eene andere richting
nemen. I k w y n , w y n d e , h a b w y n d .
— En f e n d y l j e a v e k r a l e s t r i n g ,
II D ê r w y n t i n s l i n k e h i n n e ; ||
Mar h w e r dy s l i n k e h i n n e w y n t ,
II E n h w e t d e r e ft e r ' t j a k j e t y n t , ||
D a t w i t h j a m a r a l l i n n e . R. ind IV,
5 . — Do d i t i n a m e r i j d û r r e h i e ,
w y n d e d e r him in smel m a n t r o c h
wumkes.nl
451 WYN.
| de s p y l l j u e h i n n e nei de p r e e k -
í s t o e l t a . R. ind T. ! , 25*. — H y w i s t
n e t , h w e r 't e r w i n e s c o e , waar hij
I zich zou bergen. — H y wynt der
f o a r o m , weet niet, wat hij doen zal.
— D a t w y n d e h i m y n 't l i i f , en
j n 'e h o l l e o m , hij kwelde zich daarover.
! Aid. 338», 343 6 . — Minder ernstig: D a t
| w y n t h i m y n 't g a t om. Vgl. H. Z. Ts.
Tuws, 130. — W. D. Heam. 41. ld. V I , 29.
Fr. Hfr. I X , 296. Compos. omirine.
w i ' n e t o a r r e , s. eg. bijnaam van den
ooievaar. In een oud kinderrijmpje: E a r -
rebarre, winebarre, honearscille
w y n e i K a m p e n f a r r e , enz. W. D. In
| Doaze, 31.
I w i n e r i c h , adj. winderig. — De m a g e
; fen h j a r h e r s e n p a n n e is n o u a l h i e l
oan dat w i n e r i c h en w e t t e r i c h
f l u t f e n r i m e n f o r w e n d . R. ind T.8,
i 69&. Zie wynderich.
w y n ' f a n g , s. windvang. D a t s k e t h a t
in b u l t e w y n f a n g , veel wind te we-
derstaan. A, 889. — Prov. H e g e b e a u i -
m e n h a b b e f o l i e w y n f a n g , hooge hoo-
rnen vangen veel wind, hooggeplaatste per-
j sonen hebben veel te verduren. Salv. M.S. 77.
i w y n ' f e a r r a n , s. pi. vederwolken, die
i wind voorspellen. - - D e r b i n n e wyn-
i f e a r r e n o a n 'e l o f t . Vgl. wynstreek.
w y n ' f l a p , s. nederslaande windvlaag.
"wyn'fleach, s. windvlaag. M a r h j a
h e a r t n e i s t o a r m - ef w y n f l e a c h ||
E n f l j u c h t k j i r i n j e n d 't l e g e r út.
j V. BI. Bik. 31.
w y n ' f l e s s e , s. wijnflesch.
w y n ' g e l a c h , s. n. wijngelag. — Do de
| p i p e n yn ' e b r â n w i e r e n en d e ro-
' in e r s f o l g e t t e n (it w i e r i n w y n g e -
| l a c h ) , f e t t e m a s t er i t w i r d w e r op.
I R. ind T.2, 131".
! w y n g e r t , s. wijngaard. — I n m a n h i e
; t w a s c a n n e n en g e a n d e n e i de e a r -
s t e , s e i h y : „ S o a n ! g e a n h i n n e , en
a r b e i d z j e h j o e d yn m y n w y n g e r t . "
Halb. Matth. XXI, 28, 29.
w y n ' g l ê s , s. n. wijnglas. De f a e m h a t
i e n fen u e g r e a t e w y n g l ê z e n b r i t -
s e n . Zie wynromer.
w y n ' h a r p ( e ) , s. Eölusharp. Ook E ö 1 i s k e
h a r p e . V. BI. Bik., 94. — K e n s t o u de
w y n h a r p ? H a s t ' him s j o n g e n heard,
 WYN. 452
||As s i m m e r t w i e r k e s s ê f t d e s n a r e n
a e i d e n . Pieter Jelles, Bispinge, 238.
w y n ' h o a s , s. windhoos, wervelwind van
kleinen omvang. Vgl. twierre.
• w y n ' h o u n , s. eg. windhond, hazewind-
hond. — W y n h o u n e n , schimpnaam voor
de inwoners van Weidum. — D a t h y n s -
d e r h a t in b e a l e h as in w y n h o u n ,
is jicht in de flanken.
w y n ' h o u n i c h , adj. als een windhond.
Gezegd van een paard of rund, dat licht
in de flanken is. Ook o p s k o a r t . Z.d.
w i n i c h , adj. windig, winderig. — I t i s
w i n i c h , b u i j i c h w a e r , eenigszins onstui-
mig weder. — O p i n w i n i g e , r e i n i g e
n a c h t l i e t P o a i Kei to mûk t a de
e f t e r h û s - d o a r y n . S w . 1904, 106.— Fig.
I n w i n i g e f a e m , een wilde, uitgelaten
meid. Vgl. loftich. — H w e t sjucht
d y f a e m w i n i c h ! wat ziet zij wild! —
Prov. I k k a e m f o a r d e w i n i g e d o a r ,
mijn verzoek werd zeer onheusch afgesla-
gen. A , 191. — De k o u i s w i n i c h , op-
gezet van gassen of winden. Vgl. blastich.
w y n j e , v. het gedorschte koren van kaf
en stof zuiveren, met de w i n e. Vgl. E.
Posth. Prieuwke, 10.
w i n k , s. wenk, teeken, waarschuwing.
Sjouk k a e m f o l i e by T r y n b ô l e ;
d e n j o e c h T r y n o a n W a t s e de w i n k
en d e n k a e m d y e k . — H j a f o r s t e a -
n e e l k o a r o p 'e w i n k , begrijpen elkan-
ders gebaren. — H y j o e c h m y d e w i n k ,
gaf mij een teeken.
het luiken, sluiten van de oogen, slaap.
— 't I s l i c h t t o b i g r i p e n , d e t W y t -
ske de h i e l e n a c h t h a s t g j i n w i n k
y n d e e a g e n k r i g e , geen oog had ge-
loken. Sw. 1854, 21. — D e s k o a r s t i e n
l u k t g o e d , wy h a b b e gjin w i n k
r e e k , geen zweem van rook in het vertrek.
A , 298, 800. H. in Bpk. 539.
w i n k e , w i n k j e , v. wenken. A s h e i t
de d o a r út is, s c i l ' k d y w o l e f k e s
w i n k e . — H j a s t i e n e f o a r 't f i n s t e r
e n w o n k e n m y , ten teeken dat ik bin-
nen zou komen. — D o h a t d e d e a h i m
w o n k e n . Fr. Lieteboekje, no. 28.
• w i n k e , w y n k e , s. n. Zie wentke. A ,
789. Maerl. P. 88.
w y n ' k e a p , s. wijnkoop, de kosten voor
een wijngelag.
wumkes.nl
WIN.
w i n k e l , s. eig. hoek, eene afgesloten
ruimte, werkplaats, waar goederen worden
geborgen en tentoongesteld. Kiliaen 310.
Thans een gedeelte van een voorhuis, waar
allerlei koopwaren in het klein worden ver-
kocht. T o , j o n g e , r i n g a u n e i d e
w i n k e l o m i n p o u n s j e r p . — Op 'e
w i n k e l s r e i s g j e , als groothandelaar
de dorpswinkeliers bezoeken. Compos. ap-
íekers-, bakkers-, bedde-, boeke-, hoedde- en
pette-, klean-, goud- en stuiter-, bontgûd-, lin-
nen- en lekken-, glês- en stiengûd-, smoar-,
klok- en horloazje-, print- en pompier-, matte-,
tabak- en sigare-, izer-, sitsewinkel.
Ook: werkplaats. — I s b a e s t i m m e r -
m a n y n 'e h û s ? N é , h y i s y n 'e w i n -
k e l o a n 't w i r k . — Dim. w i n k e l t s j e,
w i n k e l k e . En do h a t er ús yn in
w i n k e 1 k e s e t. B. ind T.3, XXIX«. Compos.
ferf-, naei-, skear-, skoenmakkers-, timmer-
winkel.
w i n ' k e l b o e r d , s. n. winkelbord, winkel-
plank. — B a e s k i n s û n d e r t r e p k e i t
boppeste winkelboerd netbirikke.
— D e w i n k e l b o e r d en e n s t e l l i n g e n
b i n n e b u t e n de k e a p fen it h û s ; dy
m o a t de k e a p e r a p a r t o e r n i m m e .
w y n ' k e l d e r , s. wijnkelder, kelder, waarin
de wijn wordt bewaard.
w i n ' k e l d e r , ' w i n k e l i e r , s. m. winkel-
houder, winkelier.— R i n s e w i n k e l d e r .
Eman, 1 1 . — K l a e s i s d e r j u c h t e w i n -
k e l d e r n e t , is niet bijzonder handig in
de winkelbedieníng. Zie winkelje, winkel-
man.
w i n ' k e l f a e m , s. f. winkelmeisje, een
meisje, dat de klanten in den winkel be-
dient. Zie winkeìjif†er.
. w i n ' k e l f e i n t , s. m. winkelknecht, win-
kelbediende.
w i n ' k e l f e t , - s m o a r , s.n buitenlandseh
rundvet, meestal van verdachte zuiverheid,
verkocht wordende in winkels. Ook p o t -
s m o a r . Z.d.
w i n ' k e l f ï n s t e r , s. n. winkelraam.
w i n ' k e l h e a k , s. winkelhaak, een tim-
m ergereedschap om meetkundig rechte hoe-
ken te maken.
Ook: rechthoekige scheur. H y h a t i n
w i n k e l h e a k y n 'e j a s , hij heeft een
scheur in .de j a s , in den vorm van een win-
kelhaak. Sw. 1863, 49. — D e r j u c h t e .
 WIN. 453
w i n k e l h e a k , werktuig, dat niet bestaat.
W.D. In Doaze, 89.
win'kelh.ûs, -hnsäng, s. winbelhuis, huis,
waarin een winkel wordt gehouden.
w i n k e l i e r , s. Zie winkelder, winkelman.
w i n k e l j e , v. een winkel houden, bedie-
nen. D a t w i i f w i n k e l t g - n a p ; h j a
miet njuggen h e a l f e a n e n (negen
achtsten) ú t i n l j i p p e n . — K l a e s h a t
n e a t g j i n s l a c h f en w i n k e l j en;'k h a b
s o a r c h hy scil him e a r m w i n k e l j e .
w i n ' k e l j i f f e r , s. f. winkeljuffer. Zie
mnkelfaem.
w i n ' k e l k a s t , s. uitstalkast in een winkel.
w i n ' k e l l a e d , s. n. lade in de tombank
van een winkel, waarin het geld. dat uien
dagelijks ontvangt, wordt opgezameld. Ook
t o a n b anks-laed.
w i n ' k e l m a n , s. m. winkelier, hoofd eener
winkelzaak. Zie winkelder.
w i n ' k e l n e a r r i n g , s. winkelnering, drukte
in den winkel. — Dy b a k k e r h a t n e t
folie w i n k e l n e a r r i n g , hy m o a t s y n
meastegûdútsutelje.
w i n ' k e l p r i i s , s. prijs, waarvoor de waren
in den winkel verkocht worden.
w i n k e l r ú t , s. n. winkelruit.
w i n ' k e l s a e k , s. winkelzaak.
w i n ' k e l s m o a r , s. n, winkelvet. Ook p o t-
s m o a r . Z. d. — I k s e t j o n e t in g a s t -
miel foar, |j-'t'Is raosterstip mei
w i n k e l s m o a r . Slj. en Ej. 1897, 13 6 .
Zie winkelfet.
w i n ' k e l w a r e n , s. pi. waren, die in een
winkel verkocht worden.
w i n ' k e l w i i f , --wyf k e , s. n. winkelvrouw,
eene vrouw, die winkelnering drijft. Fr. Hfr.
III, 254.
w y n ' k ê s s e n , s. n. windkussen, kussen
opgevuld met lucht.
w i n k j e , v. wenken. Zie winke.
w y n ' k o e r , s. wijnkorf, mand, waarin
op flesschen getapte wijn pleegt verzonden
te worden. — W o l t s j i e n g r o s s t i k -
k e n e p i p e n en s t i k k e n e romers
s t i e n e y n wol t s j i e n â l d e w y n k o e r -
r e n b o p p e op 'e h y n g s t e d o n g (by
m y n h e a r P l e s s i n g a . ) R ind T.", 129».
w i n ' l a p e n , s. pi. lappen om ruimte te
winnen, verwijdstukken aan hemdsmouwen,
bij de armgaten. (Kleistr.) Te Leeuwarden
wen(d)lappen.
wumkes.nl
WYN.
w y n ' m o a n n e , s wijn m a a n d , October.
w y n ' m o u n l e , s. windmolen, molen, die
door den wind in beweging wordt gebracht.
w i n n e , v. winnen. I k w i n , w o u n
(woan), h a b w o u n (woan). — Ik k i n
t s j i e n g o u n e op dy k o u w i n n e ,
tien gulden meer krijgen dan de inkoop-
prijs. — I k h a b t o a l v e k n i k k e r t s
w o a n , met spel gewonnen.— I t s p i l w i n -
ne. — D e p r i i s w i n n e . —De r e e d w i n -
n e . — Prov. Sa w o u n , s a r o u n , zoo
gewonnen , zoo geronnen. B , 542.
verdienen. — D e k o s t w i n n e . — M e i
s p i n n e n k o e h j a de k o s t n e t win-
n e . — I k k i n 't n e t w i n n e , niet
zooveel verdienen als mijn gezin behoeft. —
S w i e r w o u n , l i c h t f o r t a r d , door de
ouders met moeite gewonnen, door de kin-
deren lichtzinnig verteerd. B , 536. — O a r k
w i e r w o l w i i s , [| H w e n t o p i t i i s , ||
W o u n er i t h e r t fen syn f a m k e t a
p r i i s . V. BI. Bik. 70. — I k m o a t i n
h e l e b u l t e w i n n e , e a r 't i k s e l s
h w e t h a b , ik heb veel te betalen aan
huishuur, werkloon , belastingen, renten ,
enz., buiten en boven de behoeften mijner
huishouding.
huren. — I n f a e m , i n f e i n t , o n g e -
t i d e r s w i n n e , eene overeenkomst van
werk en dienst sluiten. A, 782. — W y
w o e n e l j e a v e r frij, s e i n e de fam-
m e n , m a r d ê r w i r d e wy o p w o u n ,
en h w e t s c o e n e wy o a r s e k a l d w a e n
y n d y l a n g e w i n t e r j o u n e n . R. ind
T.a, 396". — Compos. for-, yn-, oan-, ôf-,
oer-, útwinne.
w y n ' p û s t , s. windvlaag, rukwind. Zie
wynskoer.
w y n ' r a n k ( e ) , s. wijnrank, rank van een
druivenboom. O p 'e s t i e n t s j e s f e n d e
h i r d , û n d e r de hege m a n t e l , w i e r
o a n e l t s e h i r d s - i g g e in w y n r a n k e
m e i i n g e l s . Sw. 1904, 98. — R y k l i k
fjirtjsin tichelstientsjes f e n 'e
wynrank by h j a r r e s wier Pibe
g r e a t . Forj. 1888, 8.
w y n ' r ê â , adj. en adv. vlug, snel als de
wind. — 't H a r t s k o n k ' t w y n r ê d om
t ' û n t k o m m e n . Salv. 3,
w y n ' r o n i e r , s. wijnroemer, wijnglas. Zie
wynglês.
w y n ' r ú t , s. wijnruit, Ruta graveólens.
 WYN.
— By b i g r a f f e n i s s e n r o u n e n y n
F r y s 1 â n de d r a g e r s û n d e r de b i e r
m e i in t u k j e w y n v ú t y n 'e m û l e ,
t s j i n d e b i s m e t t i n g . A, 9 6 0 . - - L y t s e
b e r n k r i j e w o l w y n r ú t t sj i n 'e t r e-
my n s e t t e n . B , 401.
w y n s e l , s. windsel, zwachtel, strook
linnen, waarmede een wonde of beenbreuk
wordt omwonden. H y r i n t m e i d e e a r m
y n in w y n s e l . — M e m d i e de b e r n
i n w y n s e l om d e a n k e l s , d e n s t i e n e
h j a s t e v i g e r o p 'e r e d e n s . — H y i s
op i t i i s t a l l e n ; n o u r i n t e r m e i de
h o l l e y n i t w y n s e l . — Us j o n g e s ,
m à n l j u e y n 'e d o p , || Us f a m k e s ,
f r o u l j u e y n 'e k n o p , || W i r d t g a u
h j a r l y t s e w r â ì d t o n a u , || Den s l a g -
ge b j a d e w y n s e l s o u ! Fr, Lieteboekje,
no. 23.
• w y n s e l , s. n. winde; akkerwinde, Con-
volvuhis urrensis; hagewinde, Convolvuluíi
sepium. — H j a h i n g e t om h j a r S i k k e
a s i t w y n s e l om ' e b e a m . V. BI. Bik. 25.
— Ook w y l d e k l i m m e r . Z.d. Verder
naam van verschillende slingerplanten.
w y n s k , adj. schelf, scheef. Wynsk
l i n n e n , in het weven niet gelijk aange-
zet en daardoor hier en daar scheef trek-
kende. A, 587, 776. H, in Kpk. 543. —
Y n s k , h w e t s i t d y d e (f l o d d e r - ) m û t -
se w y n s k . Hett. Rymkes, 5 4 . — I n w y n -
s k e p l a n k e, eenigszins krom getrokken.
— „Sjuchste", sei G a b e , „dat h a b
i k f o a r ú t : i k m e i w y n s k en r y n s k
w i r d e , mar r a e n s k wird ik n o a i t ,
l y k as d e J o u w s t e r s s i z z e , ik mag
misvormd zijn en milddadig worden , maar
listig met sluwe en booze streken, word
ik nooit. B. ind T. a . 275 6 . Zie raenjen, ran-
ken; m a l l e , f ù l e r a e n j e n . G . J. 1,50,
81. Epkema Wdb. 368.
w i n s k ( e ) , s. wensch, begeerte, verlan-
gen. — T w a j o n g e s en t w a f a m k e s .
d a t i s r i k e - l j u e s w i n s k , de wensch
van een rijk ouderpaar. — E l s k e , m y n
f a m k e , d e l j e a f s t e op ' e w r â l d ; j|
Don b i s t m y n l i b b e n , m y n w i n s k
en m y n w â l d . Fr. Lieteboekje , no. 16.—
Wobbelkoesa rêstliksitte.jjKrekt
a s h i e se w i n s k e en w â l d . V. BI. Bik.
33. — Compos. lok-, herte-, nijjiers-, seyen-
winsk.
wumkes.nl
454 WYN.
w i n s k e l s t i e n , s. wenschsteen, waardoor
men alles verkreeg, wat men verlangde.
R, Posth. As jiemme (oanteik.) 135. Ook :
eene aanzienlijke gift, die voorheen wel door
iemand werd aangeboden, om daardoor zijn
wensch vervuld te krijgen; maar die ook
wel door den persoon, aan wien ze werd
aangeboden , werd geweigerd.
w i n s k ' h o e d , s. wenschhoed, het hoedje
van Fortunatus; in de sprookjes, een hoedje,
door welks beweging elke wensch, dien men
uit, terstond bevredigd wordt. Fr. Hfr. 1, 23.
w i n s k j e , v. wenschen.— I k w i n s k j e
j i m m e l o k ! G. J. 1, 1. — A s 't w i n s k-
! j e n f e n d e f r j e o n e n j| D e r h w e t o a n
t a d w a e n m o c h t , || Den k r y c b t d i t
i p e a r y n 't t r o u w e n || O a r s n e a t a s
w í l l e e n n o c h t . — Prov. Dy 't w i n s k j e
'• w o l , d y d o g g e 't op 'e h e g e w i e r f e n
Goaijingea, den k r i g e t men h e l t e
m e a r a s e a r n e o a r s , d. i. de helft meer
dan niets. Schelt. Sprw. II, 10. — I t
k o m t f e n 't h o u n e w i n s k j e n n e t ,
d e t d e k e a l l e n s t j e r r e , al wenschen de
neven een erfoom dood, daarom sterft hij
niet vroeger. Compos. †orwinskje, lolwinskje,
nijjier- winskje.
w y n ' s k o e r , s. vlaag, krachtige ruk van
j den wind. Vgl. ivynpûst.
w i n s k ' - s t r i i d , s. strijd, die door een vijan-
dig en heldhaftig man gewenscht wordt.
N o a i t is 't, d e t s y n w i n s k - s t r i i d
s w i j t , 1| N o a i t , s a a s d e H y d e r - h o l l e
; I j l v i c h f a i t en w e r f o r n i j t . V. BI.
j Bik. 94.
w i n s t , s. winst. Hy f o r k o c h t d y
i k o u m e i t s j i e n g o u n e w i n s t , meer dan
hij bij inkoop gaf. — De e a r s t e w i n s t
i i s k a t t e w i n s t . (Gezegde). — D e r i s
in b o e r e p l e a t s t o w i n s t , verkrijgbaar,
j te huur of te koop. — I t b a e n t s j e fen
g e m e i n te-on tf a n g e r is t o winst,
I vacant. — Dy f a e m i s t o w i n s t , zij
heeft geen vrijer, het staat dus ieder vrij
; haar te vragen. Compos. katteivinst, oan-
winst, oerwinst, útivinst.
\ w y n ' s t e k k e r , s. m. wrjnsteker, wijnhan-
delaar, wijnverkooper, die den wijn overtapt.
w y n ' s t r e e k , s. windstreek. — D e r b i n -
ne f j o u w e r h a e d - w y n s t r e k e n .
| Ook strepen aan het uitspansel, die ver-
andering van wind en weder voorspellen.
 WYN. 455 WIN.

— I k b i n b a n g , d e t w y d i t m o a i j e laatste grasboter, die gemaakt wordt tegen

w a e r n e t h â l d e ; d e r b i n n e s a ' n den tijd, dat het vee gestald wordt. Lex. 577.
w y n s t r e k e n o a n 'e 1 o ft. Zie wyn- w i n ' t e r d e i , s. winterdag, dag in den
fearren. winter. — I n w i n t e r d e i d û r r e t k o a r t .
Ook: de melkweg. — De „ m e l k w e g " — I n w i n t e r d e i m e i m o a i i i s j o w t
h j i t t o u z e s w y n s t r e e k , om 't wy f a e k i n b u l t e w i l l e . Vgl. hjerstäei,
d ê r j o u n s o a n s j ê n k i n n e . h o ' t d e simmerdei. Zie Halb. Lex. 635.
o a r e d e i s de w y n w ê z e scil. w i n ' t e r d e i s , adv. des winters, in den
w y n ' s û p e , v. wijnzuipen , onmatig wijn- j winter. Lex. 635. — W i n t e r d e i s w e n -
drinken. j e w y y n 'e k e a m e r , s i m m e r d e i s y n
w y n ' s û p e r , s.tn. wijnzuiper, iemand, die j 't m i l h û s.
onmatig wijndrinkt. w i n ' t e r f l ê s k , -f l e i s , s. n. vleesch voor
• w i n t e r , s. winter, wintergetijde, tijd den winter. Dy t r e d d e 1 i d ' d e n f e n d e
van vorstig weder. — 't W i e r d r o e v i c h g o e z z e w j u k k e n , d a t is s a h w e t m y n
n e a r y n ' t w e t t e r l â n , || l t j o n g f o l k | w i n t e r f l ê s k . R. ind T.'3. 395'.
h i e n i n t i e r . 11 Y n f j o n w e r j i e r n i n w i n ' t e r f ô l t . ; , s. winterveulen.— Fig. voor
w i n t e r h a w n , ij D a t f o e i de m i n s - aamborstigheid, dempigheid bij paarden.—
k e n s w i e r . R. ind T.2, 195«. — I t is D e r l e i t in w i n t e r f ' ô I e y n d a t h y n s -
w i n t e r , 't is vriezend weer. — I n sêf- d e r , het heeft winterkoude gevat. Ind. B ,
t e , i n h i r d e w i n t e r . Zie ook Fr. Lie- I 177.
teboekje, no. 54. —• D a t s c i l to w i n t e r win'terfrucht, s. wintervrucht. W y h a w-
w ê z e , dat zal in den aanstaanden winter we d e f i v e b o u r é m a k k e for w i n -
gebeuren. — D a t is f en 't wi n t e r b a r d , t e r f r u c h t ; d e s e i z e l e i t o p h j e r s t -
dat is in den afgeloopen winter gebeurd. w â l .
Vgl. H. in Epk. 230. — Dim. w i n t e r k e . w i n ' t e r f û g e l , s. eg. wintervogel. — Fig.
Wy h a b b e dy w i n t e r s f j o u w e r win- j L u t s k r i g e t w i s k e K r y s t t i i d en
t e r k e s h a w n . — I n l a n g e w i n t e r , N ij j i e r i n j o n g e s o a n ; d a t w i e r i n
langdurige wintervorst. Compos. 'oar-, kwak- I w i n t e r f û g e l , h e a r !
kel-, nel-, midwinter. w i n ' t e r g e s i c h t , s. n. wintergezicht, —
w i n ' t e r a p e l , s. winterappel, appel om As i t l â n û n d e r de f a r s k e s n i e l e i t ,
voor den winter te bewaren. R i n g e n et- : h a t m e n i n m o a i w i n t e r g e s i ch t.
t e n en f i n t s j e s b i n n e b ê s t e w i n t e r - j w i n ' t e r g r a n e n (Holl.isme), s. pi. granen,
àpels. ! die vóór den winter gezaaid zijn. Zie win-
w i n ' t e r b a e i t s j e , s. n. winterhemdrok, ! terkoam. Vgl. winternoat, -nôt.
mansonderkleed, des winters van zwaarder w i n ' t e r g r i e n , s. n. wintergroen. Titel
stof dan des zomers. Zie baeitsje. van een boekje van W, D.
w i n ' t e r b a e r c l l , s. eg. overjarig zwijn, ; w i n ' t e r g û d , s. wollen of baaien onder-
wintervarken, een zwijn, dat men den win- kleeding, des winters gedragen.
ter overhoudt, meestal eene zeug, die onbe- ! 'win'terliealjier, s. n. winterhalfjaar;
vrucht is gebleven, en in den winter vaak ; het gedeelte des jaars, waarin de dagen kort
buiten loopt en tegen ruw en koud weder \ zijn. — Yn i t w i n t e r h e a l j i e r s t e a n e
gehard is. — H y i s s a g r o u a s i n win- de kij op 'e s t a l . — I t w i n t e r h e a l -
t e r b a e r c h , zeer corpulent, tengevolge van ! j i e r r i n t f e n Allerheiljen ont
een lui en lekker leven. A, 173. — I k M a e ij e. Vgl. simmerhealjier.
w i e r in j o n g e as in w i n t e r b a e r c h , w i n ' t e r h o e d , s. winterhoed, hoed, die
ik w i s t e fen r e i n n o c h k j e l d , fen 's winters gedragen wordt. M y n w i i f i s
w e t t e r n o c h w e a z e . R. ind T.a, 145». j h j o e d n e i s t ê d om i n n ij e w i n t e r -
— Dy f a e m is s a ' n w i n t e r b a e r c h , zij h o e d .
ontziet weer noch wind, noch winterkoude, w i n ' t e r h û d , s. winterhuid, een zware
zij kan tegen weer en wind. B , 501. laag aarde over een stroo- of rietlaag ter
w i n ' t e r b û t e r , s. winterboter, boter, die j bedekking van een aardappelhoop op het
men tegen den winter inslaat. Dit is de ! veld, teneinde de aardappelen voor bevrie-

wumkes.nl
 WIN. 456
zen te behoeden. Fr. Alm. 1847, 11. Zie
winterlaech, winterpak.
w i n t e r i c h , adj. winterachtig, vorstig.
— I t i s f en 'e m o a r n f r i j h w e t w i n -
t e r i c h , het heett vrij wat gevroren.
w i n ' t e r - i e r d a p e l s , s. pi. de aardappe-
len om in den winter te verbruiken. —
Wy h a b b e de w i n t e r - i e r d a p e l s y n
de kelder.
• w i n t e r j a s , s. winterjas, zware j a s , die
's winters wordt gedragen. Zie oerjas.
w i n t e r j e , v. winteren , vorstig zijn , aan-
houdend vriezen. — As i t n e t w i n t e r t ,
d e n s i m m e r t i t e k n e t . (Gezegde). —
It wol n e t r j u e h t w i n t e r j e . — It
b i g o u n al yn de i e r e h j e r s t t o win-
t e r j e n . — D a t h y n s d e r kin n e t win-
t e r j e , kan er niet tegen om aanhoudend
op stal te staan (N. O. hoek). Elders: D a t
h y n s d e r k i n n e t o e r 'e s t â l of k i n
net stâlje. Compos. biwinterje, oer win-
terje , truchwinterje.
w i n ' t e r j o u n , s. winteravond. — Y n 'e
lange winterjounen moatder hwet
útf'oun w i r d e for t i i d k o a r t i n g . —
H w e t s c o e n e wy o a r s ek al d w a e n
y n d y l a n g e w i n t e r j o u n e n ? R. ind
'T.", 396".
w i n ' t e r j o u n e - n o c ï l t , s. winteravond-ge-
not. F r y s k e w i n t e r j o u n e-n o e h t ,
vooral als bekwame F r y s k e schrijvers
schoone en aangename F r y s k e stukken
komen voordragen.
w i n ' t e r k e n i n k j e , s. eg. winterkoninkje,
Anorthura troglodytes. Ook t o a r n h i p -
p e r k e.
w i n ' t e r k e r t i e r , s. n. winterkwartier,
woning, die men 's winters betrekt. — De
h o p m a n l i e t de t r o m p e t t e r s i t W i l -
h e l m u s b l a z e , e n sa t e a g e n d y n e i
L j o u w e r t , en k a m e n d ê r y n h j a r
w i n t e r k e r t i e r o a n . R. ind T.2, 420'.
w i n ' t e r k j e l d , s. winterkoude. — As
w i n t e r k j e l d n y p t , en d e f r o a s t o p ' e
g l ê z e n j i S y n i i s b l om m e n t e i k e n t m e i
k i n s t i c h p i n s i e l . Fr. Lieteboekje, no. 63.
w i n ' t e r k l e e d , w i n t e r k l e a n , s. win-
terkleed, -kleederen. D e i e r d e i s m e i
snie b i d i t s e n , hja n a t it winter-
k l e e d o a n t e i n . — De w i n t e r k l e a n
k i n n e m a i t i i d s , as de k j e l d s k e r p
i s , n e t g a u ú t . Zie wintergûd.
wumkes.nl
WIN.
w i n ' t e r k o a l s i e ( d ) , s. n. koolzaad, vóór
den winter gezaaid.
1 - w i n ' t e r k o a r n , s. n. wintergarst. — O,
i 'twinterkoarn üDatstietsaskoan.
Salv. 125. — Lij e a s w i n t e r k o a r n
í o p 't f j i l d , bij een schralen kost veel
j koude en ongemak doorstaan. B , 490. Vgl.
| simmerkoarn, wintergranen, ivinternoat,
! -nôt.
• w i n ' t e r l a e c h , s. zware laag aarde op
i aardappelhoopen. — D e i e r d a p e l s s i t -
! t e y n 'e w i n t e r l a e c h . Zie winterhûä,
', winterpak.
Ook: reede, waar de schepen 's winters
' veilig liggen en overwinteren. — De s k i p -
I p e n l i z z e y n 'e w i n t e r l a e c h . Zie win-
terrêst.
- w i n ' t e r m a n t e l , s. wintermantel; man-
; tel, dien men 's winters draagt, van eene
I zwaardere en warmere stof dan de s i m -
ì mermantel.
; • w i n ' t e r m o a n n e , s. wintermaand, De-
i cember.
w i n ' t e r n a c h t , s. winternacht.
w i n ' t e r n o a t , - n ô t , s. n. winterkoren.
Fr. Hfr. III, 90. Vgl. winterkoarn. Zie
wintergranen.
w i n ' t e r n o c h t , s. wintergenoegen, genoe-
gens, die men smaakt in den wintertijd.
w i n ' t e r p a k , s. n. winterpak, pak klee-
ren, dat men in den winter draagt. Zie
winterklean. — De i e r d a p e l s s i t t e on-
d e r 't w i n t e r p a k , de op het veld opge-
hoopte aardappelen zijn met een dikke laag
aarde overdekt tegen den winter. Zie win-
terhûä , winterlaech.
w i n ' t e r p e t , s. winterpet, p e t , die men
's winters draagt; van warmer stof dan een
zomerpet.
w i n ' t e r p o l d e r , s. winterpolder, inpolde-
ring, waarvan de dijken hoog en stevig
genoeg zijn om het hoogste boezemwater
in den winter te keeren, in tegenstelling
van s i m m e r k r i t e (zomerpolder). Vgl.
binnenkrite.
w i n ' t e r r ê s t , s. winterrust. Dy s k i p -
pers lizze hjir a l t y d y n w i n t e r r ê s t .
Vgl. ivinterlaech. — As d e b o u l â n n e n
y n 'e h j e r s t o m p l o e g e b i n n e e n s a
o a n 'e m a i t i i d t a l i z z e n b l i u w e .
d e n l i z z e dy yn w i n t e r r ê s t .
w i n ' t e r s i e d , s. n. winterzaad, zaad, dat
 WIN. 457
in den herfst in den grond wordt ge-
zaaid.
w i n ' t e r s i e d d i n g (spr. -sjiääiny) s. win-
terzaaiing; pi. - s i e d d i n g e n , veldvruehten,
die in den herfst worden gezaaid, dan boven
den grond komen om in het voorjaar voor
goed aan het groeien te gaan. — I t p l o e i -
j e n w i e r d i e n en d e w i n t e r s i e d d i n -
g e n k a m e n f r i s k en g r i e n f o r "t
I j o c h t . Bijek. 1877, 34.
•win'tersliep, s. winterslaap. H e a r d e
k i k k e r t s , dy binne wer út hjar
wintersliep.
w i n ' t e r s p j e l d e n , s. pi. ijsnaalden, die
op het water komen, a l s ' t begint te vriezen.
Steekt iemand 's winters de handen in wa-
ter . dat prikkelend koud is, dan zegt hij:
„ D e r b i n n e w i n t e r s p j e l d e n yn 't
w e t t e r . " B , 392. Ook - n i d l e n .
w i n ' t e r s t o a r m , s. storm in den winter.
Sw. 1904, 41.
w i n ' t e r t a r r i n g , s. leeftocht gedurende
den winter; wintervoorraad van levensmid-
delen. — As d e r i n b i d l e r k a e m , w i e r
d e r g j i n b r e a b r e k en w i e r e n d e
i e r d a p e l s rom, den hie m a n n i e h
e a r m e w i d d o u in w i n t e r t a r r i n g .
B. ind T.2, I". — Sa l a n g a s in m i n s -
ke h w e t t o s i z z e n h a t , f i e l t e r h i m
sels; mar a s e r n e a t y n t o b r i n g e n
h a t , l i t er d e m o e d f e a r r e n s i n k e ,
en i t k i n h i m n e t f o l i e s k e l e , ho
' t e r in w i n t e r t a r r i n g for w i i f en
b e r n t s j e s b i n n e n k r i g e t . R. ind T.a,
221 6 . — E B dy 't i n t r o p b e r n k r i g e ,
hie rjne to s k r a e b j e n , om se de
niûle i e p e n to h a l d e n en in w i n t e r -
t a r r i n g o e r t o h a l d e n . R. ind T.2, 316'.
— I k s c i l jo o a r s n e t l e k j e , m a s t e r ,
s e i de d e a g r a v e r ; n o u a l t e a s t b i n -
ne jy in b e s t m a n , h w e n t ú t de
m a g e fen in b r e i d fen de d i v e l h e i -
j e j y i n w i n t e r t a r r i n g f o r m y en
m y n e a r m e b e r n k e s . R. ind T.2, 347œ.
Sw. 1855, 52.
w i n ' t e r t i i d , s. de tijd, het seizoen van
den winter. Y n d e k a l d e w i n t e r t i i d j ]
Do de w i t e f l o k k e n f l e a g e n , | | W e n -
ne K e e s y n E a s t e r e i n |j E n w i e r
b o a r g e r y n K o a r t s w e a g e n . Kees út
'e Wâldkant, 51.
Win'terturf, s. voorraad turf voor den
wumkes.nl
WIP.
winter. W y h a b b e d e w i n t e r t u r f a l
o p 'e s o u d e r .
w i n ' t e r w a e r , s. winterweer, 't I s h j o e d
moai helder winterwaer.
w i n ' t e r w i l l e , s. wintergenoegen.
w i n ' t e r w i r k , s. n. werk in den winter.
T ê r s k j e n en 't f l a e c h s ófbraken,
d a t is w i n t e r w i r k , a s 't l â n w i r k
! d i e n is,
î w y n ' t w i e r r e , s. dwarrelwind. Wl. ld.
j XVII. Zie twierre.
j w y n ' - u i z e n , - o e z e n , s. pi. de uithoeken
i van een rieten dak. B, 133. Zie oes en uis.
I w y n ' w i z e r , s. windwijzer, windvaan.
w i p , s. het beweegbare op twee stijlen
rustende r a a m , waarmee men een f lapbrug
(wi p b r ê g e ) ophaalt en nederlaat. — De
p o m p s t ô k r e s t y n de w i p f e n d e
p o m p . A , 644. Compos. wein-wip.
Dim. w i p k e , borrel. - - N i m f o a r 't
i t e n i n l y t s w i p k e . R. ind T.5, 191»,
228». Vgl. wipperhe.
oogenblik. — M e i i n w i p b i n 'k h j i r
w e r , oogenblikkelijk ben ik terug. A,768.
M e i i n w i p w i e r e r b û t e d o a r . Sw.
1861, 50.
— D a t w i i f s t i e t a l t y d o p 'e w i p ,
gereed om er dadelijk bij te zijn als er iets
aan de hand is. Vgl. wiuw.
w i p ' - a n g e l , (Waterl.) s. hengel met een
kort snoer. Ook h â n - a n g e l . Vgl. slinger-
angel, set-angel.
w i p ' b a l k e , s. hefboom aan eene ouder-
wetsebe Friesche kaaspers; ook w e a c h -
b a 1 k e , weegbalk. B , 54.
w i p ' b r ê g e , s. ophaalbrug, wipbrug,
valbrug, ílapbrug. Halb. Lex. 489. T o
W e r g e a y n 'e b o n e n l i z z e t r i j e w i p -
b r e g e n o e r d e f e a r t . — Dim. w i p -
b r e c h j e , kleine smalle wipbrug, alleen
voor voetgangers. — I t i s f o a r j i e r r e n
b a r d . d e t it j o n g f o l k yn A l d e b o a r n
s a 'n nij w i p b r e c h j e , d a t o e r d e
B o a r n m a k k e w i e r , o p t i l d e n en
den mei g e w e l d wer falie lieten.
R. ind T.2, 414".
w i p ' g a l g e , s. wipgalg (bij schippers in
gebruik).
w i p j e , w i p p e , v. wippen, zich snel be-
wegen, T s j a l l i n g w i p t e f e i l i c h y n
'\ 'e h û s . R. ind T.', 163*. — D ê r m e i
w i p p e m û s m e i m û s , j| W o l - f o r n o e g e

w
WIP.
y n 't m û z e h û s . 6. J. I , 38. — De ek-
s t e r w i p t ' m e i s p r o n g e n , || E n g l o e p
f e n b e a m t a b e a i n . R. ind T.2, 19''. —
D e h a z z e w i p t o e r d e s l e a t . — De
j o n g e s w i p p e d e r ek l i n i c h oer.
kantelen, omvallen, doen omvallen. De
i e r d k a r r e b a k w i p t . — De b r ê g e
w i p p e , de valbrug ophalen en nederla-
ten. — J o n g e p r o t t e r s ( p r o t s e k k e n )
w i p p e , barbaarseh jongensspel met jonge
spreeuwen. O e r 'e sé w i p p e , (jongens-
spel) ook: o e r 'e sé s e t t e . — W y s e i l -
l e h i m w i p p e , zegt men, als men bij,
gelegenheid eener stemming iemand wil
doen vallen. — I m m e n w i p p e a s l i d
fen de g e m e i n t e r i e d . — Hy w i p t
h w c t û n d e r 't g e a n , hij loopt een wei-
nig kreupel. Conrpos. del-, om-, opwippe.
Ook w i p k j e . — H j a b i h a n d e l e d e
t s j i n s t b o a d e n to h o u n s k , n e i s y n
s i n , e n a s der i n b o e r y n d e k e a m e r
k a e m , d e n w i p k e - se h j a r n o a s k e
sa h e e c h . R. ind ï. a . 390«. — I t s k i e p
w i p k e t m e i de s t i r t .
W i p ' k a r r e , s. Friesehe boeren-aardkar,
waarvan men den bak achterover kan laten
wippen om de vracht aarde er af te laten
glijden.
w i p ' n o a s , s. wipneus. Dim. w i p n o a s k e .
w i p p e , v. Zie wipje.
W i p p e , s. wipplank. — De b e r n s i t -
t e o p 'e w i p p e . Zie wip.
w i p p e l i c h , w i p p e r i c h , adj. onvast,
wankelend staande, gevaarlijk om spoedig
te vallen, te kantelen. Pr. Hfr. I I , 203.
Vgl. wabbelich, wibbelich.
w i p p e r , s. iemand, die wipt, ook: die
niet frisch loopt. — S k i p p e r s b i n n e
w i p p e r s . (Gezegde). — H o u n e - w i p p e r s ,
sehimpnaam voor de bewoners van Rinsu-
mageest.
Dim. w i p p e r k e s. n. wippertje, slokje,
glaasje sterke drank, dat men in eens naar
binnen wipt. Fr. Hfr. XIII, 259. Zie wipke.
Ook de naam van het glaasje. — De b o e r
n a e m in h e a l f l e s k e j e n e v e r en in
w i p p e r k e mei nei it h a e i l â n .
w i p p e r d e w i p , adj. en adv. veeg, hache-
lijk, wankelend, op het pnnt of in gevaar van
om te kantelen. — De l a m p e s t i e o p i n
w i p p e l i g e t a f e l , en d o 't de b e r n
dêr w a k k e r t s j i n o an s t a e t t e n , wier
wumkes.nl
'1
.58 WIR.
I i t w i p p e r d e w i p ef d e l a m p e s c o e
o m r e a g e w ê s t h a b b e . — De j o n g e
r o u n o e r in w i p p e l i g e p l a n k e , dy
oer de s l e a t l a e i , e n t r o c h i t w i p -
p e l j e n f e n 'e p l a n k e , w i e r i t w i p -
p e r d e w i p , ef d e j o n g e s c o e y n 'e
s l e a t t û m e l e w ê z e . — Ook w i k k er de-
w i k . Z.d.
w i p p e r i j , s. wipperij. J o n g e s , dy
w i p p e r i j fen j o n g e p r o t t e r s w o l i k
net wer habbe.
w i p s ' d y , w i p s t y , interj. met een wip.
! W i p s t y . ' de e f t e r d o a r ú t , meteen wip
j de achterdeur uit. — W i p s d y ! rep u!
; Zie wûpsdy.
j w i p ' s t i r t , s. witte kwikstaart, Motacilla
j alba. Ook s w e l t s j e - w i p s t i r t , b o u m a n t -
I sj e - w i p s t-i r t, 8 w e l t s j e-fo a r b o a d e .
w i p ' s t i r t s j e , v. wipstaarten, kwispel-
staarten. — I t w o u t e r k e d i e n e a t a s
b l e t t e r j e n en w i p s t i r t s j e n .
• w l p ' s t o k , s. stok of stokje aan een draai-
bank , spinnewiel, «charenslìjp, enz. met
I het ééne einde verbonden aan de trede
( t r a p b o e r d ) en met het andere gehaakt
aan de spil van het rad, alzoo dienende om
het rad te doen draaien.
w i p ' t a f e l , s. ouderwetsche ronde of aoht-
kante tafel, met beweegbaar onderstel. Ook
k l a p t a f el. Zie f lapt afel.
w y p ' w a p s k , adj. licht ongesteld, niet
ziek en niet volkomen wel, zooals b.v. eene
vrouw, die zich eenigszins ongesteld gevoelt,
tengevolge van zwangerschap.
w i r e h , (spr. wurch), w a r c h , adj. moede,
! vermoeid. E n b i n n ' j i m m ' w i r c h , H z
d e n r i s o a n , || E n k e a p j e i n k o m k e
m o l k e. Hûs-Hiem , 1890, 7 , — I k b i n
w i r c h f e n 't r i n n e n . — H y h â l d t
h i m d e l e a w i r c h , verkeert inspanning.
— M e m h â l d t hj a r d e l e a w i r e h , d e t
b o i y n 'e s l e a t f a l i e s e i l . Ind. B ,
| 156. Maerl. 18. — Y n 't e i n l e i t m e n
w i r c h d e h o l l e d e l . ld. I I , 81.—Ook
w i r r i c h . Makk. w û r c h .
w i r d i s u m , adj. en adv. vermoeiend.
D a t is w i r c h s u m w i r k . — W i r c h -
s u i n s i t t e , in eene moeilijke, gedwongen
houding zitten. — As m e n op 't Am e l a n
r y d t , y n sa'n s t o m m e l w e i n , de g a t -
'• t i g e s â n w e g e n l â n s , d a t i s i n w i r c h -
1
s u m m e r i d e r ij.
 WIRD. 459
w i r d , s. n. woord. — Hy w o e g j i n
w i r d s i z z e . — Hy s e i t om 't o a r e
w i r d h a s t : w i t j e ! — De w i r d e n
f 1 o e ij e h i m m a r t a — In g o e d
w i r d f o r i m m e n d w a e n , iemand aan- |
bevelen. — Yn i t b i g j i n - o a n w i e r i t ;
w i r d , e n i t w i r d w i e r by G o d en i t '
w i r d w i e r G o d . Joh. I , 1. — H j a is
f e n 't w i r d, van het woord , zij kent een
of meer bezwerings-forn.ulieren, waarmee
sommige kwalen heeten genezen te worden.
Vgì. W. D. Volksleven I I , 170. - S c i l l e
wy in g o e d w i r d s i z z e of s p r e k k e ?
zullen wij bidden? A, 459. — I k h a b
h i m t o w i r d e n w e s t , ik heb bem ge
sproken. A, 783. B , 219. Hja h a b b e
w i r d e n h a w n , twist gehad. — Myn
w i r d is m y n w e t , mijn belofte staat
vast, mijn bevelen moeten doorgaan. B, 2.
— Prov. W i r d e n f o l i e g j i n s e k k e n , ::
geven niets. B , 468. — I n m a n i n m a n
i n w i r d i n w i r d . B, 517. — M e n m o a t
n e t m i n d e r w é z e as y e n s w i r d , zijn ':
woord gestand doen. — Do J e z u s n o c h
s p r i i k m e i de s k a r e n , h e n , s y n m e m
en b r o e r r e n s t i e n e n b u t e n de r i n g
en w o e n e h i m t o w i r d k o m me. Halb.
Matth. XII, 46. -• H j a w o e n e 't g j i n
w i r d h a b b e, wenschten't geheim te houden.
— By t s j u s t e r g o n g e r do n e i h û s ,
i D e n h i e d a t d i n g g j i n w i r d . R.
ind T.ä, 207". — Y e n s w i r d j a e n , iets
beloven. — D o m e n i j k i n 't w i r d w o l
d w a e n , zeer goed het woord voeren. —
Hy s t i e t b y s y n w i r d , a s de h a z z e
b y de t r o m m e . (Gezegde). — Hy i s i n
m a n f en s y n w i r d , wat hij belooft, doet
hij. — Hy is i n m a n f e n 't w i r d , hij
spreekt goed. — G o e d o p 't w i r d b i r e t
w é z e , welbespraakt z i j n . - I n g r e a t w i r d
d w a e n f e n 't i e n ef ' t o a r , met veel
lof er van spreken. W. D. Br. v. Seakl. B.
Posth. de Keapm. 198. -•- H y k i n in s t e i l
w i r d d w a e n , meesterachtig zwetsen. —
Hl. w o r d (spr. wôd). Makkum w û r d .
Schierm. w e r s (spr. w è z ) , pi. w ê r z e n ,
woorden-. — Dim. w i r d k e , w i r d t s j e .
Compos. antwird, jawirá, tawird, trrast-
wird, sUwird, sprekieird, wachtieird.
w i r d , w i r d i c h , adj. waard, waardig.
M y n w i r d e f r j e o n , mijn waarde vriend.
— De F r y s k e t a e l , m y n h e r t sa
wumkes.nl
WIBD.
w i r d , j| I s , s o n t h j a r o a n s i c h t f o a r
my M i e r d e , || Al k l i n k t hj a ' t w a e n -
w i i s b r o d t o h i r d , || F o r my d e
s k i e n s t e t a e l o p i e r d e . v. BI. Bik. 6,
7. — H j a 's w e i d e l j e a v e f a e m , d a t
b e r n t s j e fen N i v o s e , || D a t a s i n
e i n l a n s b e r n , \\ C s d j û r e n w i r d i c h
w i e r . Ibid. 87. — Overtreffende t r a p :
M y n w i r d s t e W o b b e l k e , || H w e t
b i s t û m o a i ! G. J. I , 27. Ook w e a r d ,
in de spreektaal. Compos. earwirdich, heech-
icirdich.
w i r d ' b o e k , s. n. woordenboek. Fr. Hfr.
II, 157.
w i r d e , s. waarde. K a r s t h i e e r i n
p u b l i c a t i e j o w n : „Oan d y d a t u m
t a o n t f a n g i k op d e l â n s k a n t o a r e n
alle gounen tsjin t w e i n t i c h s t u r e n
i t s t i k ; n e i d y d a t u m o n t f a n g ik
de b i s n o e i d e g o u n e n t s j i n de w i r d e ,
d y i t s i l v e r h a t , d a t d e r y n s i t . R.
ind T.\ 175*. ld. IV, 153. — Ook w e a r d e ,
dit meest spreektaal. Zie ivirdije.
w i r d e , v. worden, [k w i r d , i k w a e r d
of w i r d d e , ik b i n w i r d e n of w o a r n .
— I t w i r d t t s j u s t e r . — De d a g e n
w i r d e k o a r t e r . — Wy w i r d e a l â l d .
— D a t d i n g is w i r d e n , m a r n e t mak-
ke. — Ut n i k s w i r d t n i k s . — I t
w i r d t h o l a n g e r h o m o a ij er. — D a t
k i n w o l w i r d e , wel gebeuren , die wensch
kan vervuld worden.— H o n e a r s c i l d a t
wirde? D a t scil h a s t wol w i r d e .
Vgl. Fr. Hfr. VI, 262. - D a t k i n n e a t
w i r d e , daar kan niets van komen. - I k
k i n n e a t m e i h i m w i r d e , hij is onge-
schikt, onleerzaam, onhandelbaar. — I t
w i r d t , het wordt. Hulde II, 164, 174. —
Workum w o r d e . Schierm. w ê r z e . Com-
pos. fonvirde.
w i r d e a r ' j e , w e a r d e a r j e , v schatten,
waardeeren. W i r d e a r j e l i t t e , de waarde
laten bepalen. — I k h a b m y n e a r i z e r
wirdearje l i t t e n ; de goudsmid
h a t i t w i r d e a r r e o p 160 g o u n e for
â l d . — Do 't d y l j u e y n 't lij en
s i e t e n . h a b ik se h o l p e n , m a r d a t
w i r d t nou net w e a r d e a r r e .
w i r d e a ' r r i n g ( e ) , s. waardeeving.
w i r d ' f i e r d e r , s. m. woordvoerder.
w i r d ' h â l d e , v woordhouden , aan zijn
belofte voldoen.
 WIBD. 460
w i r d i c h , adj. waard, waardig, van waarde. I
— D a t is g j i n b e a n w i r d i c h , heeft I
niets te beteekenen. — D y f i n t i s n e a t :
w i r d i c h , deugt voor niets. — Hy i s ' t w i r - |
d i c h , d e t e r o p h o n g e n w i r d t , zulk |
een verachtelijke deugniet is hij. Sehierm.
w ê r z i c h. Zie wird.
w i r d i c h l i e i d , s. waardigheid. S y n o a n-
s i c h t g l â n a t fen w i r d i c h h e i d en
k e n i n k l i k e m aj e s t e i t. v. BI. Bik. 44.
w i r d y e , w e a r d j j ( e ) , s. waardij. D i t d i e
d y m a e t s k i p p i j e , || N e t t o s k a t t e n
f e n w i r d i j e . v. BI. Bik. 92. — W . i r d i j e
d e r F r o u w e n , titel van een gedicht, v.
BI. Bik. 93.
wirdii!qs;(e), s. wording. By u z e s is in
F r y s k s e l s k i p yn w i r d i n g .
w i r d l i k , w i r d e l i k , adv. woordelijk.
Fr. Hfr. XII, 213. As G e a r t ú t 'e t s j e r -
ke kaem, koed er d o m e n y s y n p r e e k
hast wirdlik oerfortelle.
w i r d ' l i s t , - l y s t , s. woordenlijst, lijst met
woorden.
"wird'lûd, s. n. klinker. — De s t e v e n
(letters) a, e, i, y, o en w b i n n e w i rd 1 û-
d e n . Lytse Fryske Spraekleare, Postma en
de Clercq, 4.
w i r d ' r y k , adj. woordenrijk. D a t m i n s -
k e i s t i g e w i r d r y k , goed van den tong-
riem gesneden.
w i r d ' s k i f t e r j j , s. woordenzifting. Slj.
en Rj. 1887, 34.
w i r d ' s t r i i d , s. woordenstrijd , redetwist.
Skoeralm. 1888, 26 Sept.
w i r d ' t s j e p i k , s. eg. muggezifter, iemand
die vit op een woord. Ind. B , 156.
w i r d z e , (spr. wudze) s. een bijeen ge-
zweelde strook hooi, in den vorm van een lange
rol, die men daarna in oppers brengt, hetzij
met de vork, hetzij met een werktuig t i e m e
genoemd. A, 238, 643, 739. Hett. Vrije Fr.
I, 185; I I I , 2 1 2 . — W y h a b b e h j o e d y n
i t s w y l l â n , op e l k e i k k e r i n w i r d - •
z e , f j i r t j i n r e a k k e n o p t i e m e . — Hy
s t i e t e ft e r y n ' e w i r d z e , doet het
zwaarste werk. Schelt. M.S. 45. Achtk.
w j i r z e (spr. wjizze).
w i r d ' z e p a e d , s. n. strookje of paadje in
het hooi]and, waar het losse hooi eerst weg-
geslagen wordt, om er vervolgens het hooi
aan de w i r d z e te brengen. As w y w e r
in w i r d z e swile h i e n e , m o a s t e n
wumkes.nl
WIEK.
wy by i t w e r o m g e a n , i t w i r d z e -
p a e d for de nije s l a e n
w i r g e n s , w a r g e n s , s. vermoeidheid.
B , 538. H. in Epk., 530.
w i r g e r , w u r g e r t , s. eg., grauwe klau-
wier, Lanítis collurio. Ook r e a d e w i r -
g e r en s k a t e k s t e r .
w i r g j e , v. worgen. Zie wiergje.
w i r k , s. n. werk, arbeid, bezigheid, drukte.
Yn i t w i r k w o l i k n e t graech
s t e u r d w i r d e. — S o n d e r w i r k n a t
m e n n e a t . B , 551. — I n s t i k w i r k ,
een bepaald, afzonderlijk werk. — As i k o a n
't w i r k b i n , k i n i k n e t s m o k e , d e n
g i e t de p i i p út. — Hy b a t m o a i w i r k
l e v e r e. — I t g e a n d e w i r k f e n i n
m o u n l e . — De b a r g e n h a b b e d ê r
r a e r wirk makke. — Sa'n wirdbi.ek
fen in p e a r tftzen b l ê d s i d e n k l e a r
to m e i t s j e n , d a t is in h i e l s t i k
w i r k . — D a t is gjin ienminske
w i r k , geen werk voor één persoon. — F n j e n
en b o a s k j e n i s g j i n i e n m i n s k e w i r k .
Hûs-Hiem, 1888, 335. — I t is t i g e g r e a t
w i r k m e i dy t w a , de vrijerij van die
twee schijnt ernstig gemeend. — I t i s i e n s
w i r k ; it i s k l o n k e n w i r k m e i d y
t w a , zij zijn verloofd. Wiers. f'. M. J ,
3. — I n a k e l i k w i r k , een ellendige last.
— Trije s k i e p d e a b i t e n , d a t is hou-
n e w i r k . — I n g a t y n 't b i h a n g i s
m u z e w i r k . — In b i s k a m s u m w i r k
for de b e r n , as de â l d e r h i m g e k
o a n s t e l t , een beschamend geval. Lex
328, 329. — M o l w r o t t e w i r k y n 't l â n .
— B a e s t i m m e r m a n h a t fen ' t j i e r
in b o e l o a n n o m men wirk. — I t i t e n
is, g j i n o a n n o m m e n w i r k (gezegd aan
iemand, die gulzig eet). — F o r l e g e n
w i r k , een zaak waarmee men verlegen is.
— M o a t s m i d s k e w e r y n 't w a e r m
b ê d ? J a , i i i t w e r s o k w i r k . — Hl.
w o r k . Workum w a r k . Makkum w û r k .
Maerl. 68, N.O. 157, 205. — Compos. min-
ske-, berne-, nifel-, spjelde-, spyl-, skeppings-,
frouljues-, kearels-, timmer-, smids-, goud-,
sulver-, koper-, izer-, hout-, nacht-, dei-, doarps-,
hâs-, lân-, pan-, hân-, bol-, prulle-, boek-,
traelje-, kalk-, styl-, by-, hyngste-, winter wirk.
honigraat, cel werk. — I t w i r k , d a t
d e b i j e n y n 'e k o e r r e n m e i t s j e om
d ê r de h u n i n g yn to g e a r j e n , n e a m t
 WIEK. 461 WIRK.

m e n i t w i r k . — D e h u n i n g y n 't í m i n a c h t i n g op i t w i r k f o l k d e l . v.
w i r k w i r d t l e t t e r t r o c h d e y m k e r s BI. Bik. 98. — M y n w i r k f o l k j o e c h
ú t d e k o e r r e n h e l l e . — Prov. G j i n my a l r i e d b y d e b u l t : „ D i t m o a t t e
w i r k , g j i n h u n i n g , als men niet werkt, j y d w a e n ! en, d a t m o a t t e j y d w a e n ! "
verdient men niets. Sw. 1852, 8. Vgl. arbeidersfolk.
Ook: werk, uitgeplozen touw en grove w í r k ' h y n s d e r , s. n. werkpaard. in te-
draden vlas of hennep, die bij het hekelen genstelling ook van r y d h y n s d e r . Zie
afvallen, om de naden en voegen tusschen arbeide.rsh i/nsder.
de planken van schepen te breeuwen. — w i r k ' h û s , s. n. werkhuis voor arme lie-
Yn d e n a d e n f e n i t s k i p s i t w i r k . den , waar zij aan werk worden gehouden,
— Dim. w i r k j e , werkje, fijn kunstvoort- b. v. door de armvoogden. Sw. 1859, 37.
brengsel, b.v. van fraaie handwerken (ha Ook : het huis, waar eene werkster werkt.
ken, borduren, enz.; — D a t i s in m o a i — B y n o t a r i s h a t dj- e a r m e w i d d o u
w i r k j e , patroontje. Ook: I n f y n w i r k j e . i n b e s t w i r k h û s . — T r y n h a t w y k s
i
w i r k b e r , adj. werkzaam. I n w i r k b e r t w a f ê s t e w i r k h û z e n .
m a n , die steeds werkzaam is. — H e i t w i r k ' - i e r , s. werk-ader. — D Í g r e a t e
en o a r r e h e i t w i e r e n w i r k b e r . Hett. w i r k - i e r i s s t i k k e n , verstand en overleg
Rymkes, 15. Vgl. Sw. 1861, 25. HZ. Ts. ontbreken bij het werk. R. ind T.2, XXVP.
Tuws, 215. — M y n w i r k-i e r i s b r i t s e n , de lust en
w i r k ' b i j , s. werkbii. D e w i r k b i j f l e a c h de kracht om te werken is mij benomen.
a l o a n e n o a n , om h u n i c h y n 'e w i r k i n g ( e ) , s. werking, uitwerking. D e r
k o e r t o g e a r j e n ; !ì E n a s d e w i r k - is w i r k i n g y n 'e l o f t ; w y s c i l l e
b i j . s t e e s m e i n o e h t , || De b r o e d b i j r e i n w e t t e r k r i j e . — D a t d o c h t f o r-
't l e k k e r s t e i t e n b r o c h t , || En e k k e a ' r d e w i r k i n g e. — H o g i e t d a t
n o c h s o a r g e f o r s y n b e r n t s j e s , || d i n g y n syn w i r k i n g ? — As m a i -
Den g n y s k e n o c h m y n h e a r h i m ú t . t i i d s , b y â l d s , d e w i n t e r s t o a r m e n
v. BI. Bik. 98. — " Mar s e i t i e n : ús b i l u n e n , e n d e n i t m a i t i i d s - g r i e n
g r e a t h e i d b l i u w t s a n e t y n s t â n , | | ú t d e i e r d e w e i k i p e , en d e p l a n t -
D a t w i r k b i j ' f o l k l l j u c h t ú t 'e b â n ! s j e s op 'e b o u b o p p e de g r o u n ka-
Ibid. 99. m e n en l e t t e r y n 'e a i m m e r p r o n k
w v r k ' d e i , w i r k e i d e i , s werkdag, A, s t i e n e , d e n h i e d e e a s t e w y n i n god-
122, dag in de week; pi. w i r k d a g e n. d e l i k e k r e f t k r i g e e n d e e a r t e e.i
R. Posth. de Keapm. 117. — De s e i s b e a n e h j a r f i e d e n d e w i r k i n g : h j a
w i r k d a g e n f e n i n w i k e. — I n w i r k - d r o e g e n o p e n w a e r d e n r y p . Sw. 1904,
d e i f e n t s j i e n u r e n i s l a n g g e n ô c h . 4 1 , 42. — J e t s k e m o e i k o e n e t bi-
— G. J. w i r t s e d e i . g r i p e h o 't d e t e l e t o a n y n s y n w i r -
w i r k e l i k , adj. en adv. veel werk vor- k i n g g y n g . Skoeralm. 1890, 24 Maeije.
derend. — D a t i s s a ' n w i r k e l i k d i n g , — Fig. D a t i s n u v e r y n s y n w i r k i n g
met die zaak heeft men veel werk en moeite. g i e n , vreemd toegegaan. — S c i l h j i r
Zie wirksuin. i n k r i t e f e n 't F r y s k S e l s k i p k o m -
Ook: inderdaad, wezenlijk, stellig, waar- m e ? N o u , d a t s p i l i s a l y n w i r -
lijk. T i n k e j y d a t w i r k e l i k ef i s 't k i n g , er wordt werk van gemaakt.
mar y n b y l d i n g ? • w i r k j e , v. werken. De a r b e i d e r s
w i r k e l i k h e i d , s. werkelijkheid, wezen- w i r k j e o p i t l â n . — I k . h a b i n d r a n k -
lijkheid, íets dat waarlijk bestaat, maar j e f e n d o k t e r y n n o m i n e n , d a t wir-
niet in verbeelding. Fr. Hfr. X I I , 215. k e t m y y n 't l i i f , heeft uitwerking. —
w i r k e n , s. pi. in: b y d e w i r k e n , D a t w i r k e t d e r f o r k e a r d o p , oefent
aanwezig. I s j i m i n e h e i t e k b y d e er een nadeeligen invloed op uit. — En
w i r k e n ? ik woe him wol efkes H e r o d e s sei tsjin syn h o v e l i n g e n :
sprekke. „Dat is J o h a n n e s , de d o p e r . Hy
w i r k ' f o l k , s. n. werkvolk, werklieden. i s w e k k e ú t d e d e a d e n , e n d ê r o m
A. B. Doarpke. 150. — H y s e a c h m e i w i r k j e dizze wûnderkref ten yn

wumkes.nl
 WIRK.
h i m . " Halb. Matth. XIV, 2. - De p i l -
l e n , d y 't i k y n n o m m e n h a , w i r k j e
a l , hebben al gevolg. — De d r a n k (sterke
drank) w i r k e t f o r k e a r d y n d y m a n ,
heeft eene verkeerde uitwerking, maakt hem
b.v. kwaadaardig. — I m m e n (in d i n g )
y n 'e h â n w i r k j e , iets doen in het be-
lang van iemand of van eene zaak. — I t
j e n e v e r s û p e n w o l i k n e t y n 'e h â n
w i r k j e . — De l o f t b i g j i n t t o w i r k -
j e n, er is regen of onweder in aantocht.
Compos. bi-, bol-, mei-, neì-, bf-, útirir/cje.
Zie arbeìdzje.
w i r k ' k r a p t e , s. werkeloosheid, gebrek
aan werk.
w i r k ' l i s t , - l y s t , s. werklijst, agenda.
w i r k ' m a s t e r , s. m. bewerker, aanlegger,
oorzaak van iets. R. Posth. As jiemme,
131. — D e h a e d m a n B o n we , i n w i r k -
m a s t e r f e n d e f o a r ú t g o n g . Hûs-Hiem ,
1900, 4. —' H y i s d e w i r k m a s t e r d ê r -
f e n , hij heeft dat plan beraamd en ande-
ren tot medewerking overgehaald.
w i r k ' n o c h t , s. n. werklust. D ê r t r o c h
k a e m w i r k n o c h t t o f o r s o a r g j e n by
't o e r b i l ê s t ' g e f o l k . ld. V, 67.
w i r k ' s j u c h t i c h , adj. werklustig, gaarne
willende werken. I n m i n s k e , d y ' t w i r k -
s j u c h t i c h is, r e d t h i m a l l i n n e al
gau.
w i r k s u m , adj. vt el werk vorderend. W y
h a b b e i n w i i k s u m h ü s , een huis, dat
om rein gehouden te worden, veel werk
vereischt. Zie ivirkelik. — In' w i r k s u m
b e r n , een kind dat zeer hulpbehoevend is ,
en dus veel werk vereischt.
Ook: werkzaam, arbeidzaam. Hy is al-
t y d w i r k s u m , fen m o a r n s - i e r o n t
jouns-let.
w i r k s u m h e i d , s. werkzaamheid, ijver,
vlijt; ook: bezigheid, arbeid, die verricht
wordt.
w i r k ' t i i d , s. werktijd, tijd, dien men ge-
bruikt om werk te doen.
w i r k t ú c h , - t u e c h , s. n. werktuig, ge-
reedschap om iets te vervaardigen, als:
zaag, beitel, schaaf, enz. voor den timmer-
man. Zie ark en ridskip.
Ook : machine, waarmede de werkzaamhe-
den worden verricht, zooals de w i n e voor
de bouwboeren , om het koren te zuiveren van
kaf; en de naaimachine voor de naaisters.
wumkes.nl
462 WIS.
w i r t e l , (spr. tcuttet) w o a r t e l , s. wortel.
I t g ê r s s t i e t o p 'e w i r t e l . A, 770.
— De r o g g e is f e n 'e w i r t e l ôf, ge-
maaid. B, 189. — B e a m m e n m e i w o a r -
t e l en t û k e ú t r o e i j e . — De b e a m
b l i u w t n o c h op s y n w o a r t e l s t e a n .
v. BI. Bik. 85. - Fig. G j i r r i c h h e i d
i s d e w i r t e l f e n 't k w e a d e . - Hl.
w o r t e l , pi. w o r t l e n . Makkum w o r -
t e l . Vg!. A, 240.
Ook: peen. R e a d e w o a r t e l s s m e i t -
sj e l e k k e r d e r as g i e l e . - - De w i r t e l
y n 't l i d r e i t s j e . 6. J. 1, 1. — Dim. w i r -
t e l tsje.
i' Compos. beams-, hynste-, krús-, sûkerei-
icirtel, -u-oartel, prúlwi-rtelisje.
w i r t e l - , w o a r t e l - e i n , s. n. wortel-einde,
i het einde van een gras-, vlas- of korenhalm,
i dat naast aan den wortel zit, het onder-
einde van een koren- of vlasschoof, een bij
landbouwers algemeen gebruikelijk woord.
Ook w r o t - e i n . —Fig. H y is n o u o a n
: 'e w o a r t e l - e i n , zijn geld is op en hij
moet nu werken voor den kost. A , 19.
wir'tel-, w o a r t e l h o u t , s. n. wortelhout,
hout van boomwortels. — W o a r t e l h o u t
is g o e d b a r n h o u t .
w i r t e l j e , w o a r t e l j e , v. wortelen, wor-
telschieten. Compos. fêst-, ûntwirtelje.
wir'tel-, w o a r t e l k o p , s. wortelkop, bo-
venste gedeelte van een peen. — W o a r t e l -
k o p p e n , schimpnaam voor de inwoners
van Lieve Vrouwen-parochie.
w i r ' t e l - , w o a r t e l k r û d . s.n. wortelkruid,
het loof' van roode of gele wortelen of pe-
nen. Zie piipkräd.
wir'tel-, w o a r t e l l o f , s. n. wortelloof.
wir'tel-, w o a r t e l w a s k j e , v. cichorei-
woitelen in de sloot wasschen.
•wis, adj. en adv. wis, zeker. W i s en
d a t t e ! — W i s en w r a c h t i c h . A , 243.—
S a w i s a s h w o t . — J e n t s j e is i n w i s
b o e r k e . — Dy f a e m i s w*is y n h j a r
d w a e n . — Ik bin d e r w i s op, d e t
Harke hjir forline wike lans gien
, is — M a r " , s e i de k a s t l e i n , „ho kom-
s t e oan dy p o e p e n a m m e ; dou b i s t
o a r s i n F r i e s , w i s n e t ? " niet waar?
R. ind T.z, 395". — D o u k i n s t w i s w o l
r e e d r i d e ? ' — Dy m a n p r a e t s a w i s ,
h y k o m t d e r s a w i s m e i o a n , hij is
' bedaard en afgemeten in spreken ca doen.
 WIS. 463
Hy k n i k t m o a i w i s , ook: h y i s
in w i s s e k n i k k e r , zeer geoefend in het
knikkeren. Overdr. een verstandig, ervaren
e n berekend man, vooral in den handel.
— F r e e g j e h i m s e l s , d a t is d e w i s s e
wei. — I n w i s p a e d , een zeker pad,
soed begaanbaar en waarvan men niet ge-
makkelijk kan afdwalen. — I k b i n d e r
(net) wis f e n , ik sta er (niet) vast op,
heb er geen voldoende zekerheid van. Skoer-
alro. 1888, 7 Maeije. — I t i s s a w i s as
de b a n k , zoo zeker (vertrouwbaar), als de
Ned. Bank.— Prov. L a n g s urn g i e t w i s ,
langzaam gaat zeker. — B e t t e r i e n r i s
wis, as t w a r i s mis.
wisân'sje, wysân'sje, s. gebruik, ge-
woonte. Bastaardwoord. Fra. usance. I k for-
traepje alle nei-middeis it iten, d a t
is sa m y n w i s â . n s j e . R. ind T.', 156'.
w y s ' d o m , s . wijsheid, verstand, overleg. I t
is by s y n w y s d o m n e t t o p a s k o m -
m e n , d e t e r sa r y k w i r d e n i s , aan zijn
verstand en overleg heeft hij zijn rijkdom niet
te danken. A, 595. — I t i s w i e r , d e t
k i n s t o n en w i t n i s m e a r a l g e m i e n
wirde û n d e r de m i n s k e n , hw e r t r o c h
Ijue ú t a l l e s t a n d e n m e i s a k e n bi-
k e n d w i r d e , d ê r h j a r l i k e n s y n f o a-
r i g e t i d e n n e a t fen w i s t e n ; mar
men k i n d ê r o m n e t s i z z e d e t h j a
w i z e r b i n n e ; ef m e n m o a s t ken-
n i s s e en w y s d o m f o r i e n e n 't s e l d e
h â l d e . Sw. 1852, 3. —, J o u n s b ú t e n -
d o a r s i t t e n g e a n , as m e n t i g e s w i t
h a t , i s g j i n w y s d o m . Zie wiisäom.
w y s h e i d , s. wijsheid, helder verstand,
scherpzinnigheid, schranderheid , kennis en
geleerdheid, beleid en behoedzaamheid in
handel en wandel. I n m a n m e i g r e a t e
w y s h e i d , een geleerd man. — H y mi e n t
d e t e r d e w y s h e i d a l l i n n e h a t of
yn p a e h t h a t , hij is waanwijs. Zie iciis-
heid.
w y s j e ' w a s ' j e , s. n. wisjewasje, kleinig-
heid, beuzeling, onbeteekenend gepraat. A.
Ysbr. (1861), 18, 2 9 , 32, 74. „Doch h e l p '
jy fen de k w a e l m y ôf, || H w e t m o a t
d a t o m t r e n t k o s t j e ? " || „ W o l . t r i -
t i c h g o n n e " , s e i d e m a n , || „ D e n h a
'k d e r n e a t t o f o l i e fen." [| „ D a t 's
l a n g g j i n w y s j e w a s j e ! " Sw. 1856, 30.
w y s k e , s. een wijs, ook neuswijs, kind.
wumkes.nl
WYS.
D a t f a m k e is sa'n w y s k e , s a ' n l y t s
fornim.
w i s k e r , s. wisscher, een groote veger,
veelal bestaande uit een bos oud net, oude
dweilen, zakken of iets dergelijks, aan een
langen stok gebonden, waarmee de bakker
den oven uitveegt. A , 776. Ook s t o k d w e i l ,
tot het schoonmaken van schepen.
w y s k e r t , s. eg. wijsgeer, iemand, die
veel leest en alles scherp en degelijk onder-
zoekt. B , 159. Vgl. wiisgear.
w i s ' k i n s t , s. wiskunst, wiskunde, reken-
kundige en meetkundige cijferkunst, die
omtrent grootheden en uitgebieidheden tot
nauwkeurige oplossing leidt. D a t is l a n g
j g j i n w i s k i n s t , 't gaat volstrekt niet ze-
I ker door, men kan er niet vast op rekenen.
! w i s k j e , v, wisschen, afvegen , reinigen. —
| De o u n w i s k j e m e i d e w i s k e r . — De
i s n i e w i s k e t , als zij bij sneeuwstorm dwar-
i reiend in alle hoeken en door alle reten wordt
gejaagd. Vgl. A, 488, 777. — O a r s n e a t
s e a c h e r a s d e s n i e s t o a r m , | | Sa 't i t
w a r l e en d w a r l e en w i s k e . Forj. 1904,
| 184". — De s l e a t t e n w i s k e n û n d e r , ||
I E n m e i d e l â n n e n l y k . J a n f e n 'e Gaest-
j mar, Klankboarne, 148. — M a r í n b y t k e
[ foar t o a l v e n b i g o u n it to k r ô k j e n ,
en w y l s t se o a n i t i t e n sieten,
s l o e c h i t m e i i n e a s t e w y n , dy f i k s
t r o c h k a e m , d a n i c h oan it w i s k j e n :
m e n k o e n e t ú t 'e e a g e n s j ê n . R. ind
T. s , 48*. — De s n i e w i s k e en t i p e l e
a l o a n ö m e l t s e h e r n e . Sw. 1858, 4.
— I t r e i n t (iet i t w i s k e t . ii. Posth. in
Epk. 375. — D e w e a g e n w i s k j e , de
golfkoppen stuiven in schuim uit elkander.
B, 132. — D a t w i e r w i s k j e n J y na-
m e n i t w e t t e r ú t de p e t t e n op as
s t o u r e i n , en s m i e t e n i t wol hon-
d e r t f i e m y n 'e h i c h t e , e n d a t w a e i -
de den m e i k o e g e l s f e a r t foar de
w y n ôf: de r e i n , d y o a r s f e n h o p -
p e n k o m t , k a e m do f e n o n d e r e n .
R. ind T.2, 160*. - In d e Dongdln. wordt
w i s k j e n veel gezegd, wanneer 't elders
altijd f e ij en is. — O m ' e h o l l e w i s k j e ,
— de s k o e n ô f w i s k j e , enz. Compos.
biwiskje, èfuiskje, útwiskje, snieiHskje.
w y s l i k , adj. en adv. wijselijk. J a n w o e
n e t m e i de j o n g e s h o f k j e , h w e n t
' hy h i e n o e d , d e t h j a b i t r a p e w i r d e
 WYS. 464 WYT.

s c o e n e ; d ê r o m g y n g e r w y s l i k n e i ' t û n w i s s e , s e i do m a n e n h y b o u n
h û s. ! i n d e a h o u n de b e k t i e h t . Zie wig.
neuswijs, verwaand. D o u t s e n i s n u v e - •wisse, s. verzekerdheid. H y k i n ú t
r e w y s l i k y n h j a r p r a e t ; n i m m e n | d e w i s s e f e n s y n g o e d l i b j e , onbe-
w i t i t b e t t e r a s h j a . Zíe iryske. \ krompen leven , met voldoende zekerheid,
Ook: parmantig. D e j o n g e f e n S i b e í dat zijn inkomen dit toelaat.
s k r n a r s i t w y s l i k e n w o l y n 'e h e r - • w i s s e , s. hoeveelheid, hoop , massa. —
berge. I Hy w o e n e t l a n g e r op de f y o e l e
w y s m a k k e r y ' , B. fopperij, door iemand ': s p y l j e , m a r út de w i s s e l i b j e . R. iad
iets te doen gelooven, dat niet waar is. T.2, 35". — H y w i r d t ú t d e w i s s e û n -
• w y s ' m e i t s j e , v. wijsmaken, diets maken, d e r h a l d e n , uit den ouderlijken boedel.
doen gelooven. Dy m a n l i t h í m f e n Ook: wisse, maat voor brandhout. I n
a l l e s w y s m e i t s j e , is zeer lichtgeloovig. w i s s e t a l h o u t e n , 1 stère.
— Dou k i n s t my n e t w y s m e i t s j e , w i s s e l f a l ' l i c h , adj. wisselvallig, onbe-
d e t s t ' g j i n f r i j e r h a w n h a s t . — J y :: stendig, onvast.
k i n n e my s k o a n w y s m e i t s j e , d e t •wisselfal'lichheid, wisselfalligens,
i t n e t r o m o m k o m t m e i f i i f g o u n e s. wisselvalligheid.
y n 'e w i k e . Zie meiísje. "WÏsseriS, s. zekerheid van doen, vaar-
† w i s p , w i s p e , s.wisch, twijg, handvol digheid. W i s s e n s y n 't k e a t s e n , b i l -
stroo, bijeengebonden bosje stroo, dat men j e r t e n (biljarten), r e k k e n j en, p y a n o -
aan een buitenshuis staand voorwerp hecht, j s p y 1 j e n , enz.
als men het te koop veilt, b.v. een wagen, • w i s s i c h h e i d , s. zekerheid, waarborg.
k a r , ploeg enz. H. in Epk. 540. Maerl. 66. i I k m o a t w i s s i c h h e i d f o r m y n j i l d
Ook: fakkel, lont. Dy l a i v . p e b a r n t ! h a b b e . Fr. Hfr, VI, 202. — D e t s t û
a s i s w i s p , als een fakkel. — De w i s - j o p b r i l l o f t k o i n s t e , i s l a n g g j i n
p e n (lonten) om i t f j û r o a n t o s t e k - w i s s i c h h e i d . — F o r d e w i s s i c h h e i d
k e n . G. J. I I , 79. Vgl. striewisp, wispje. j s c i l i k h w e t j i l d b y my s t e k k e .
• w i s p e l t ú ' r i e h , adj. en adv. wispelturig, ] • w y s ' w i r d e , v. gewaar worden, te weten
veranderlijk, ongestadig. I t w i s p e l t u - komen. M e n k i n a l l e s f e n h j a r wya-
r i c h g û d , d a t i n e n m i n s k e n n e a m t . w i r d e . A. Ysbr. 1861, 21. - Ho b i s t
B. ind T.2, 80*. — W i s p e l t u r i g e w i t - d a t w y s w i r d e n , te weten gekomen?
h o l l i c h h e i t e n . G. J. II, 63. Ook: ervaren. R i n d e r t m i e n d e , d e t
-wispeltu'richheid, -wispelturigens, ; s o l d a e t w ê z e n in m o a i l i b b e n w i e r ,
s. wispelturigheid. m a r d a t i s e r o a r s w y s w i r d e n . Zie
w i s p ' f j û r , s. n. stroovuur. H j a , d y g a u KÌisirirde.
i n w i s p f j û r o a n s t e k k e w o l l e , bi- •Wit, w e e t , s. kennis, verstand. H j a
g j i n n e m e i s ê f t s t r i e . R. l'osth. de h a t s k o a n h j a r w i t . — D a t k a e m m y
Keapm. 138. o a n d e w e e t , ik kwam dat te weten. — H y
† w i s p j e , v. smeulen, branden. W i s p j e g r o e i t f o a r i t w i t o p , is vóór het ver-
en s m o k e , branden en rook van zich stand groot. — W i t d w a e n , ter kennis
afgeven. G. J. 1, 58. brengen, gerucht maken van íets. — S ij e
w i s p e l j e , v. heen en weer bewegen, slin- ; r e k k e f e n w i t en f o r s t â n f o a r b y .
geren, dwarrelen b.v. van hooi, dat door een : Windsma, Blêdden, 100. H. in Epk 541.
hoosachtige wind wordt opgenomen. H. in R. Posth. De Keapm. XI. — Dim. w e et-
G. J. Lex. 52. — De h o u n w i s p e l e m e i < sje. Z.d. — H j a w i t h j a r w e e t s j e
de s t i r t . w o l , is wel berekend voor haar taak. A.
• w i s ' p e l s t i r t s j e , v. kwispelstaarten. Zie 784.
wipstirtsje. j w y t , adj. wit, witte kleur. S a w y t
• w i s s e , s.n. I t w i s s e , het zekere en a s s n i e , a s i n l e k k e n , a s k r y t , a s
juiste, het ware. — I t w i s s e f o a r i t ûn- k a l k , a s s á p e , a s i n h a e c h (hagedoorn
w i e s e . S w . 1904, 106. — I k w i t i t w i s s e in bloei.) — W i t e h y n s d e r s , w i t e
d e r n e t f e n . — Prov. I t w i s s e f o a r s k i e p . — De w i t e s k i e p i t e m e a r a s

wumkes.nl
 WYT 465
de s w a r t e , omdat zij, althans in Friesland,
talrijker zgn. (Aardigheid.) — Dy b e r n
h u b b e w y t h i e r , lichtblond haar.
De w i t e f l o k k e n f l e a n e , d e w i t e
b i j e n f l e a n e , of d e w i t e w i v e n s t o u -
w e, d e sneeuwvlokken dwarrelen, stuiven.
Telt. M.S. 4. — T s j i n i t w y t ( w i t e) o a n ,
nagenoeg wit. — Frov. De o n b i s o a r g e
b y t m a k k e t d e h a l s w y t , geeft de
kleur der gezondheid. B. 466.
Ook: bleek. S a w y t a s d e m û r r e , a s
i n d o e k w i r d e . Compos. ynwyt, sniewyt.
w y t , s. n. het wit gekleurde. I t w y t
t e n i n a e i , fen de e a g e n , f en de
f l a g g e . — S w a r t o p w y t , schriftelijk be-
wijs. — I t w y t t ' e n d e w e t t e r b l o i n i n e n
s t e k t n i o a i ôf' b y 't g r i e n f e n d e
b l ê d d e u . — Iron. Dy f a e m h a t i n
b u l t e w y t y n d e e a g e n , is manziek. —
Hy h a t my w y t en s w a r t f o r w i t e n ,
heeft mfl uitgescholden voor alles wat lee-
lijk is. Zie witens.
w y t , adj. en adv. vriendelijk, blijde. I n
w y t f o e t s j e b y i m m e n h a b b e , gun-
stig bij iemai.d aangeschreven s t a a n . — H y
l a k e t w y t . Halb. N.O. 171. — N o a i t
h i e n e d i z z e t w a á l d e s t a k k e r s sa
w y t l a k e a s d i z z e j o u n . R. ind T.2, 71 a .
— Den l a k e h j a w y t e n b l i e r , ||As
i t m a i b l o m k e o p ' e w i e r . lbid. 21'.
w y t , s. n. doelwit, oogmerk. S y n w y t
f o a r b y s j i t t e , zijn doel missen; letterl.
en fig.— W y t f e n m y n h e r t ' en s i n i s
G a l a t h a e . G. J. I , 17. — J o w m y , H i -
mel, det ik nei d i t w y t m e i s j i t t e
lbid. 96. — M e i i t f ê s t e f o a r n i m m e n
en w y t om n o a i t n e t w e r y n F r y s -
l â n w e r o m t o k o m m e n . Sw.1904, 116.
— Ik hie mei dizze m e i d i e l i n g e n
t w a d e r l e i w y t . ld. VII, 159. Compos.
eachwyt.
w i t e , w i t t e , v.weten. I k w y t ( w i t ) ,
i k w i s t , i k h a b w i t (t) e n , w i t (t) e n d e,
to w i t (t) e n . — I k w i t , h w e t d e r y n
dat boek stiet.—Hy wol a l l e s w i t t e ,
kennen. W i t s t ' h o s t û d a t d i n g b r û k e
m o a t s t e, kent ge het gebruik van dat
werktuig ?
bekend maken. I k s c i l i t j o t o w i t -
t e n d w a e n , zorgen dat gij het weet.
Zie dwaen.
W i t (wie weet) h o h e e c h , h o l a n g ,
wumkes.nl
WIT.
h o r y k , enz., voor zeer hoog, lang, rijk, enz.
vernemen. I k w i t i t f e n D o n w e , d y
s e i i t my. — M a s t e r k a e m i t m e i
g a u w e n s to w i t t e n .
bewustheid, aandoening, gevoel, ongemak
van iets hebben. H j a w i t n e t , d e t h j a
de t a r r i n g h a t . — O m k e houn kin
gjin s p y l j e n . e n s j o n g e n Iele, mar
u z e s w i t d e r n e t f e n . — Hy w i t n e t
fen i n f l e s s e w y n , wordt er niet dxon
ken van.
beslissen. I k w o l i t a l i i n n e n e t
w i l t e. — D a t m o a t s t û s e l s w i t t e .
er mede te maken hebben. F e n d y k e a p .
man wel heit n e a t mear wite. —
Hy h i e sin o a n O e n t s j e , m a r h j a
woe n e a t f e n h i m w i t t e . — J u r j e n
k r n t i n g r i e n e r i t e , || M a r B e i t s k e
w o l n e t f e n h i m w i t e . (Oude kin-
derprent.)
gelooven. D e f e i n t w o l n e a t f e n d a t
sizzen wite.
geschiktheid hebben. H y w i t w o l m e i
de m i n s k e n om to g e a n .
wite, witigje, wytgje (6. J.), v. wijten,
ten laste leggen, verwijten. (Oudír. wyt-
gia, waarzeggen.) I k w y t (it), i k w i e t
(it), i k h a b (it) w i t e n . — D e k a p t e i n
w y t de s t j u r m a n , d e t it s k i p op
strân rekke. — Hwet dizze kearel
d i e n h a t , d a t meije j y o a r e n n e t
w y t g j e . W. D. Oeb. Gl. 66.
w y t ' b r e a , w i t e b r e a , s. n. wittebrood.
Us f o a r â l d e n i e t e n e k n e t f o l i e
w y t b r e a . B. ind IV, 404'. Zie bôle.
w i t e n , w i t t e n , s. n. weten, kennis.
B a u k s i i k ? D a t i s b u t e n m y n wi-
ten. — Nei myn w i t t e n h a t er n o a i t
n e t . n e i de f r o u l j u e w e s t .
w i t e n s , w i t t e n s , adv. met weten. W o l -
l e n s e n w i t t e n s , willens en wetens, met
eigen wil en kennis, met voorbedachten rade.
Vgl. flett. 571.
w i t e n s , s. witheid, de witte kleur. —
D o u h a s t w i t e n s op d y n k l e a n , d a t
i s f ê s t f e n 'e w i t e m û r r e . — Dy wi-
t e n s op J e t s k e h j a r w a n g e n , d ê r
h a 'k i t n e t o p s t e a n , d a t raoatt
r e a d e n s w ê z e . Zie wyt.
w i t e r , w i t e r s k w a s t , s. witkwast.
w i t e r n ô c h , adv. wit genoeg, te wit.
w i ' t e r s k a l k , s. Zie wytkalk.
 WIT. 466
w i t e w i ' v e n (Suawoude), s. pi. sneeuw-
klokjes. Zie rnaerteblomke, lìäerkes, tcite
wy†'kes, snieklokjes.
w y t ' f i s k , s. alle zoetwaterrisch met
witte , blinkende schubben. Zie plutfisk, wi-
tiny.
w y t ' f o e t , s. een paard met een of meer
gedeeltelijk witte pooten. T— I n w y t f o e t
h y n s d e r b i t e l l e t g j i n t o l . (Aardig-
heid ; andere paarden ook niet.)
als adj. T w a w y t f o e t t e b l e z e n . Sw.
1859, 10.
w y t g j e , v. voorspellen, doen weten,
waarschuwen , dreigende voorspellen. O !
d i t w y t g e t n e a t as k w e a | j O e r elts'
s t ê d , o e r g o a en g e a . 6 . J . I , 5 9 . —
My w i r d t w y t g e (gewaarschuwd), d e t
i k t o l e t t o m e r k e k o m . Ibid. 64.
Halb. N.O.I, 286.— I k w y t g j e d y , h e i -
t e , s p r i n g my n a t yn ' e s l e a t , d e n
b e r g j e i k d y n p o l s op. Vgl. wikke.
• w y t g j e , v Zie wite.
w y t ' g û d , s. n. kleine, witte linnen of
katoenen kleedingstukken. J o u k j e s c i l
i t w y t g û d o p 'e b l i k k e l i z z e . — I t
wytgûd yndampe, strike.
"witing, s. eg. vischsoort. R. Posth. Jou-
werk. 49. Zie wytfisk.
w y t ' j i l d , s. n. zilvergeld. zilveren pas-
munt.
w y t ' k a l k , w i t e r s k a l k , kalk, waarmede
men muren wit. Zie tcytsje.
w y t ' k o p , s. koe met witten kop. W. D.
Fr. Sang 46.
Ook schertsend voor vrouwen, die zich op
werkdagen met de f l o d d e r m û t s e tooien. I
B, 56. W. D. Volksleven I, 216.
Verder voor witgekruinde golven. Ook I
w i t e k o p p e n of w e a g e n m e i d e f l o d - I
d e r m û t s e o p genoemd.Vgl. P i k e Ij e n d e '.
b e r g e n m e i f l o d d e r s op. Sw. 1904, 110. j
* w i t l e a s , adj. verstandeloos, redeloos,
ld. X , 75. Zie wit.
w i t l i k , adj, vernuftig, geestig. H w e t
b i n n e jy in w i t l i k e s n a p p e r . R.
Posth. De keapm. 7 8 . — I n w i t l i k b e r n ,
schrander kind.
Ook: neuswijs. P i e r is a l t y d s a w i t -
l i k , meent het altijd alleen en juist te
weten. Zie wetelik.
w y t l i n g , s. n. onderlaken , in 't algemeen
het laken of linnen op een bed. A. 772.
wumkes.nl
WIT.
H e a r r e w a e r d sa b l e e k as in wyt-
ling. — S y t s k e die in w y t l i n g oer
'e h o l l e , i n s t i k j e t a b a k s k l a d d e o p
'e n o a s , i t a k e r k e a t l i n g o m 'e m i l
en s a s p i l e h j a f o r S i n t e r k l a e s . —
S a b l e e k a s i n w y t l i n g . E. ind.T. ï , 53«.
w y t m û t ' s e , s. gehaakte, witte vrouwen-
muts;
w i t n i s , w i t t e n i s s e (G. J.), s. wetenschap,
kennis. D e r g i e t in r o p o e r alle
lâ n n e n , 11 I n r o p om f r ij d o m , w i t n i s ,
Ij o c h t. Pieter Jelles . Rispinge, 149.
w y t s j e , v. witten, met kalk wit maken,
stukadoren. A. 238. De m û r r e n w i r d e
n e i i t h û s h i m m e l j e n w y t t e . Vooral
ván gepleisterde en tegelmuren. Zie wyt-
kalk.
*"witsjer, s. m. dienaar van het Friesche
gerechtshof. Idzinga, Staatsrecht V , 185.
A. 309, 774. Vr. Fr. X , 33. H. in Epk. 541.
— In w i k e d ê r n e i w i e r n e de wit-
s j e r s fen L j o u w e r t t o M o l k w a r r e n .
R. ind T.2, 365*.
w y t ' s n o e r , s. n. sluier, witte band , door
het hoofdhaar der vrouw gevlochten, bij het
bijzondere hoofdtooisel van de bruid, in Hin-
delooper kleeding. Ook b r e i d f r i s s e l ge-
noemd. Roosjen, 17.
w y t ' s t i r n s , w y t s t e r n s , s. eg. visch-
diefje, Sterna hirundo. D ê r k a e m de
w y t s t i r n s , m e i s y n w j u k l û d . Forj.
1904, 185'. Ook s t j i r r i n g , sékob,
í i s k m i e u. Zie stirns.
w i t ' s t o p p e l , s. Zie weelstoppel.
w y t s t r i e , s. n. wit stro o , stroo van gra-
nen, in tegenstelling van eartstrie,
k o a l s t r i e enz.
w i t ' s t r i e , s. n. tarwestroo. Zie iceetstrie.
• w i t t e , v. weten. Zie wite.
• w i t t e n , w e t e n , •weiten, adj. uit tar-
wemeel bereid of van tarwe afkomstig.
W i t t e n b ô l e , brij, m o a l , simmels.
Compos. boekwitten.
w i t t e n , w j i t t e n , w e i t e n , adj.gespik-
keld. I n w i t t e n h i n . — De k r e a z e n s
f e n i n w j i t t e n h i n . R. ind T.2, 6".
Compos. rea-, wytwitten, -weiten.
Ook: bleek, teer. I n w i t t e n h i n t s j e ,
jong mensch met een teer gestel. A. 432.
w i t ' t e n s k i p , s. wetenschap, kennis. Zie
witnis.
Ook: gebruik, weet. — A l l e d i n g h a t
 WIT. 467
s y n w i t t e n s k i p , men moet weten, hoe
het te gebruiken.
w i t t e r , 8. m. iemand, die het weet. D e r
is i e n w i t t e r . — D ê r w o l i k de w i t -
t e r n e t f e n w ê z e , over die zaak wil
ik niet beslissen.
w y t ' w i t t e n , - w e i t e n , adj. wit met
zwart gespikkeld (kleur van kippen.) Zie
witten.
w i u w , s. uitkijk. Zie weau.
w i u w e , v. wuiven. Zie weauu-e.
w i ' v e b r u i j e r , s. vrouwenbeul, man, die
eene vrouw mishandelt. W i e r ú s f r e d i g e
e a r m o e d e n e t t û z e n r i s b e t t e r as it
l i b b e n m e i in r i k e w i v e b r u i j e r ? R.
ind T.2, 51».
w i ' v e d e i , (Zh.) s. dag, waarop kraam-
bezoek werd gehouden. A, 111. Lex. 6.37.
A. Ysbr. 1861, 70. Zie kreambisite.
w i ' v e k à l t , w i v e p r a e t , s. onbeduidend.
gepraat. Vgl. ld. I I , 11
w i v e l j e , v. kwispelen. Zie wifelje.
w i v e n , s. pi. wijven, poppen van St.
Nicolaasgebak, zoogenoemd taai. M a n n e n
en w i v e n .
Schertsend ook: de streken op een slecht
gewitten muur. H a t I e b e l d y m û r r e
w i t e ? D a t is w o l t o s j ê n : i t b i n n e
a l l eg e a r m a n n e n en w i v e n . Zie man-
nen. A. 444.
w i v e n s , s. de vrouw' eigen, 't I s e k
n i n j o n g e w i v e n s . A. Ysbr. (1861), 10.
"wive'praet, s. onbeduidend gepraat. Zie
loivekålt, âldwivepraetsjes.
w i z e , 8. wijs, melodie. Op dy s a n g
g i e t i n m o a i j e w i z e . — Dy f a e m
k i n w o l w i z e h â l d e , zingt goed in den
toon. — F e n d e w i z e r e i t s j e , de aan-
gegeven melodie onder 't zingen kwijt ra-
ken.—Der g i e t i n n u v e r e , i n f o r k e a r -
de w i z e o p , de zaak gaat niet zoo't be-
hoort. — H y m o a t n o u in o a r e w i z e
s j o n g e , een minder hoogen toon aanslaan
dan vroeger. — D e r g i e t n o u i n o a r e
w i z e o p 't l i e t , de omstandigheden zijn
veranderd. Dim. w y s k e .
Overdr. M e m w i e r t i g e f e n d e w i z e ,
do 't h j a ú s J o u k e o p i n l j e d d e r
t h ú s b r o c h t e n , van streek, ontsteld.
wijze (van handelen), manier, t r a n t , ge-
bruik. Op s a 'n w i z e b i s t û d y n b û s-
jild gau kwyt. — Lans wize, lâns
wumkes.nl
WJER.
e a r e. B 527. — B r o e r S i p k i n sa g j i n
k e a p i n a n b l i u w e : hy s e t d e r g j i n
g o e d e w i z e o p , zet de tering niet naar
de nering. — Ook: iemands meening of in-
beelding. H y i s , op s y n w i z e , in h i e -
l e k e a r e l , o p s y n w i z e t o g o e d for
't w i r k . — P i e r h a t , o p s y n w i z e ,
de w y s h e i d a l l i n n e .
•wize, s. wijze, geleerde. De s a u n w i-
zen fen O r i k e n l â n . — W i z e n en
l e a r d e n , s i z , h w e t i s s a n g , Fr. Lie-
teboek, no. 25.
•wize, v. wijzen, aanwijzen. I k w i i s ,
ik w i i s de, ik h a b w i i s d , w i z e n d e ,
to wizen. — I m m e n it p a e d wize. —
H w a b a t j i m m e i t p a e d w i i s d , om
it t a k o m m e n d e w r e k f j û r t o ontrin-
n e n . Halb. Matth. IV, 8. — D e d i v e l
w i i s d e h i m al de k e n i n g r i k e n fen
d e w r â l d . Ibid. IV, 8. — D e n w i i s t
s y n g o n g s t o k : e i ! w y k w e i ! G. J.
1, 67. — D a t s c i l h i m de w e i w o l
w i z e , dat zal hem de tijd wel leeren.
toonen, laten zien. De k l o k w i i s t
o a r s , as er s l a c h t . — F r j e o n l i k
s c i l se h j a r t r o a n j e w i z e . R. ind T.B,
67*. — D a t w i i s t r a e r , ziet er leelijk
uit. — R e i n s t i e t n o u o a n de b r a e k ,
d a t w i i s t al o a r s , a s d o ' t e r in foar-
n a e m b o e r w i e r . Compos. bi-, for-, nei-,
oan-, ôf-, ta-, útwize.
w i ' z e b e a m (Woudstr.), s. ponterboom. A.
611. Zie bynstok , pontsjer.
w i z e n s , s. waanwijsheid. Hy w i t s y n
w i z e n s g j i n e in.
ijdelheid. Dy f a e m w i t f e n w i z e n s
h a s t n e t , h o 't h j a de f o e t t e n s e t t e
s c i l . Zie wysheid.
w i z e r , w i i s d e r , s. wijzer (van een uur-
werk). D e g r e a t e , de l y t s e w i z e r .
wijzer van een weegtoestel. Lex. 949.
Dim. w i z e r k e . Compos. blêd-, hân-, miniít-,
paed-, sekonde-, ür-, wei-, wynwizer.
wiserplaet, wiisderplaet, wiisder-
p l e a t (Dongdln.), s. wijzerplaat.
w i z i g i n g , s. wijziging, verandering.
w i z i g j e , w ì i s g j e , v. wijzigen.
w j e a l d e , s. (Eng. wealth) weelde. G. J.
I , 122. Zie weelde.
w j e k ( k e ) , s. n. wak, een gat of een
zwakke plaats in het ijs. Zie wek.
w j ê r ( r e ) (Makkum). adv. waar. I t r i k et
 WJER.
d j ê r . — I k s j ê n 't n i t ; w j ê r ? — D j ê r -
r e , e f t e r dyn r i c h . — Ik sju d e r
g i n k e r l f i n . — 'k Y k n i t , m y c h !
(Aardigheid in den Makkumer tongval.) Zie
hwer.
w j e r , in samenstellingen. Zie wear.
w j i r k e r t , s. m. duivel, drommel. B i n
n e i d e w j i r k e r t , loop naar den duivel.
H. in Epk. 527. — D a t h j a r d e w j i r -
k e r t r i d t , d y s e l d e M a e i . z i j mag van
den duivel bezeten zijn. Wiers. fen M. J.
14. Zie wearlich.
w j i r m , w o a r m (Makkum), s. worm,
aard-, ingewandsworm. W j i r m e n y.n 'e
t ú n . — Overdr. H y k r i g e w j i r m e n ,
werd ongerust over den afloop van een
zaak; ook: kreeg wroeging. Ind. B. 157.
Dim. w j i r m k e . — I t wrimeljend
w j i r m k e . v, BI. Bik. 11. Compos. dau-
wjirm, houttvjirm, ïintu>jirtn,pealwjirm, wroech-
wjirm, -wierm.
Als vloekwoord heeft w j i r m de beteekenis
van slang, duivel, drommel. D e n is 't
D i v e l , D e a l e , W i e r m e . G. J. I , 32,
52, 100. — Ho w j i r m e n i s i t n o u ,
b a e s ? I n h e a l b i r d V drommels, hoe is
het nu, baas? R. ind T.% 278 s . — W y l d e
w j i r m e n ! bandelooze, onmenschelijke dui-
vels. Halb. N. O. 218, 289. — Zie ook Epk.
533 en dr. Franck Etym. Woordenb. 1180.
w j i r m ' b a d e , w j i r m b û d e , s. bult of
knobbel op de huid van runderen, vooral
jongvee, waarin zich de made ontwikkelt
van de runderhorzel. Zie wjirmwart.
w j i r m ' b a k j e , s. bakje, waarin aardwor-
men worden bewaard om te dienen als
vischaas. Vgl. wjirmklomp.
w j i r m ' d o l l e , v. in den grond gravende,
wormen zoeken voor de vischvangst. Zie
Hûs-Hiem 1888, 196. B. 211. Vgl. wjirm-
siikje, wjirmwrikke.
w j i r m ' g a t , s.n. wormgat, wormgang in
den grond.
w j i r m j e , v. malen, tobben. I t w j i r m e
h i m a l yn d e h o l l e o m , t r o c h h w e t
l û k e r h i m ú t d i t h o u n e g a t wei-
w i n e s c o e . R. ind T.a, 53*.
zwoegen. W r o t t e , w j i r m j e om i n
h â n f o l g o u d . ld. I , 56.
w j i r m ' k l o m p , s. oude klomp, waarin
men wormen bewaart voor aas aan den
hengel. Zie wjirmbakje.
wumkes.nl
4t68 WJOD.
w j i r m ' s i i k j e , v. wormen zoeken. Vgl.
wjirmdolle, wlirmwrikke.
w j i r m s k , adj. duivelsch, drommelsch.
H w e t w j i r m s k s p i l is d a t h j i r mei
dy k a t t e n ? R. ind T.a. 337». — D a t
w j i r m s k e k l o k l i e d e n . lbid. 46 a .
w j i r m ' s t e k k i c h , - s t e k k e r i c h , adj.
wormstekig, vooral van vruchten, door ma-
den van een insect aangetast. Ook van hout,
door houtwormen bedorven.
W j i r m t i c h , adj. wormstekig. Ook s t e k -
k e r i c h en w j i r m s t e k k i c h .
w j i r m ' w a r t , s. opzwelling (wrat), ont-
staan door de larven van de runderhorzel.
Zie wjirmbade.
W j i r m ' w r i k k e , v. met een mestvork
den bodem bewegen om wormen te kunnen
vangen. Zie wjirmdolle, wjirmsiikje.
w j i r m ' w r o t , s. kleine aardhoopjes door
wormen naar boven gewerkt. Ook w j i r m -
prop.
W j i t t e n , adj. Zie weiten, witten.
w j o e d e , w j û d e , v. wieden. Zie wjudde.
w j o e d e r , w j û d e r , s. va. iemand, die
wiedt. Zie wjudder.
w j o k , w j û k , s. wiek. Zie wjuk.
w j o k j e , ' w i û k j e , v. vliegen. ïi&wjukje.
• w j o k ' j e d r a e i j e , w j û k j e d r a e y e , v.
zwenken onder 't vliegen. Zie wjukjedraeye.
w j o k k e l j e , w j û k k e l j e , v. gebrekkig
vliegen. Zie wjûkkelje.
w j o k ' s l a c h , -wrjûkslach, s. Zie wjuk-
slach
•wjoldich, adj.geweldig. A. 784. G j a l t -
b o e r s t i e op as in .wjoldich m a n .
R. ind T'2, 57*. — Oud-Friesch: wieldelik,
irieldig, wieldlyk. de Haan Hettema, 567.
w j o l m , m a r - w j o l m , m a r j o l , s. losse
aarde, bestaande uit aangespoelden grond
en verrotte planten uit een meer. B. 287,
428.
• w j u d d e , ' w j û d e , • w j o e d e , v wieden.
I t p a e d w j u d d e . — De b e r n g e a n e
op i t l â n t o w j û d e n .
Prov. E l t s h a t g e n ò c h o a n syn
e i g e n t ú n t o w j u d d e n , elk zie toe op
zich zelf en zoeke de fouten van anderen
niet. Compos. flaechswjudde, strjitwjudde.
w j u d d e r , w j û d e r , s. m. iemand, die
wiedt. Voor eene vrouw ook w j u d s t e r ,
wjûd8ter.
•wjud'dersbaes, wjûdersbaes, s. m.
 WJUD.
leider van een ploeg werkvolk, die uitgaat
op veldarbeid, hier speciaal om te wieden.
Zie keppel, keppeìbaes. ploechbaes.
w j u d d e r s - , w j ü d e r s k e p p e l , s. ploeg
werkvolk, dat uitgaat te wieden. Zie wjud-
ríersbaes.
w j u k ( k e ) , w j û k , w j o k , s. wiek, vleugel
van een vogel, ook: molenwiek. O e r d e
w j u k d r a e i j e , wenden en zwenken van
een' vliegenden kievit. — J o a r k e s c o e
oer ' t s l e a t s j e l j e p p e , m a r hy draei-
d e o e r 'e w j u k e n r e k k e o p ' e r ê c h
y n 't w e t t e r . — Us â l d e m o u n l e
d r a e i t t s j i n w i r d i c h m e i t w a wj u k-
k e n ( i e n r o e d e ) . — O v e r d r . De n a c h t
d r e a u w e i o p s y n f e a l e w j û k e n . v.
lil. Bik. 9. — H w e r s y n w j u k k e i t
w o e l w i e t s l o e c h , || S k o e r d e 't d e
ö f g r o u n b l e a t . Salv. 73. — De t i i d
h a t w j o k k e n . B, 155, 555. — U t e i g e n
w j û k e n f l e a n e , uit eigen kracht zijn
zake» besturen.
pi. wj u k k e n , het breede gedeelte, de
ingang van een vischfuik. B. 229. Dim.
w j u k j e . v. BI. Bik. 8. Compos. eine-, goezze-
wjuk.
•wjuk, interj. euph. Wjuk, wjuk!
t r o c h 'e l o f t . H. Sytstra, Bloml. 113. —
I n w j u k , w j u k ! Salv. 92. Zie wjuklûd.
• w j u k j e , w j û k j e , w j o k j e , v. vliegen.
Salv. 11. B o r e a s w j u k t e a r s t s l o p ,
d e n m e i k r ê f t om b û t . Salv. 73. —
Overdr. Om n o u o p t o w j u k j e n n e i
f o r h e v e n h e g e n s . Sw. 1904, 110.— Yn
langstme bifinzen, w j u k k e t i v i c h
m y n t i n z e n o e r F r i s o ' s l â n s d o u . Sw.
1899, 6.
w j u k j e - , w j û k j e - , w j o k j e d r a e j j e , v.
zwenken van een' vogel onder het vliegen.
Boeresj. 30.
w j u k k e l i c h , w j o k l i c h , adv. wagge-
lend, met armen eu beenen in beweging
zijnde, om zich staande te houden. I t i s
in g r i i s sa w j u k k e l i c h as h j a r i n n e .
Salv. 100.
wjukkelje, wjûkelje, wjokkelje,
v. gebrekkig vliegen, fladderen. Sj u c h
de j o n g e e a r r e b a r r e n r i s w j u k k e l -
j e n op i t n e s t . — I t 1 j u r k j e w j û k e l t .
v. BI. Bik. 10. — A s se t o e r r e n h e e c h
w i e r e n , w j u k k e l e n en w r a k s e l e n
• se. R. ind T. a , 161«.
wumkes.nl
469 WOART.
Ook het gebrekkig loopen van een kind ,
dat zijne eerste schreden zet. D ê r w j ü k-
k e l t ú s l y t s e b o a i h i n n e.— D ê r b o k-
s e l t in j o n k j e n , s k r e p - s k r e p oer d e
w e i , || I t t r i p k e t e n w j u k k e l t i n
f û g e l t s j e n e i . S. v. d. B. Lokw. W.
Dykstra.
Prov. D e r w j u k k e l t h i m h w e t o e r
d e h o l l e , hij heeft eene erfenis te ver-
wachten. B 523.
Compos. foart-, omwjukkelje.
w j u k ' k e l p y k , w j o k k e l p y k , s. jonge
vogel, die nog niet kan vliegen. Alleg.
lokk. 19, 20.
w j u k l û d , s. geluid der vogel wieken bij
het vliegen. Forj. 1904, 185».
w j û k ' s l a c h , w j o k s l a c h , s. wiekbewe-
ging. D e e i b e r t , d y ' t n o u e n d e n i n
w j u k s l a c h d o c h t . v. BI. Bik. 105.
• w j u k t , s.n. gevogelte. ld. I , 131.
w j u k t , a d j . gewiekt.lt w j u k t e w i c h t .
— D e n f l e a c h de w j u k t e F a e m de
w i d e w r â l d y n 't r o u n . Salv. 45.
w j u k w a p p e r j e , v. zwenken met de
wieken in de vlucht. De e a ' b a r r e n k l a p -
p e r j e || L j i p k e s w j u k w a p p e r j e . Fr.
Lieteboekje, no. 19.
w o a n s ' d e i , w â n s d e i , w ê n s d e i , a.
Woensdag. Ook w e r n s d e i.
w o a r m , s. worm. Zie wjirm.
w o a r s t , (spr. woàst), s. worst. O p i n
r e i s o e r i i s d i e n e wy a l t i d e n i n
h e a l e d i m t e r k o e k e en i n w o a r s t y n
'e b û s e . — D r o e g e w o a r s t . — R i k k e
w o a r s t . — Prov. D a t s c i l h i m b i k o m -
m e a s d e h o u n d e w o a r s t , zal hem
slecht bekomen.
w o a r s t ' f l e s k , -f l e i s , s. n. worstvleesch,
vleesch, waarvan worst wordt bereid.
w o a r s t ' h o a r n t s j e , s. n. horentje of trech-
tervormig blikken werktuig, waardoor men
het gehakte worstvleesch in de schoonge-
maakte darmvliezen stopt.
w o a r s t ' p a n k o e k , w o a r s t s t r o u , s.
pannekoek, waarin schijfjes worst zijn ge-
bakken.
w o a r s t ' s t o p j e , v. worststoppen door mid-
del van het w o a r s t h o a r n t s j e .
w o a r t e l , s. wortel. Zie wirtel.
w o a r ' t e l e i n , s.n. Zie wirtelein,
w o a r ' t e l h o u t , s.n. Zie wirtelhout.
w o a r ' t e l j e , v. wortelen. Zie wirtelje.
 WOART. 470
w o a r ' t e l k o p , s. Zie wirtellcop.
w o a r ' t e l k r û d , s. n. Zie wirielkrûä.
w o a r ' t e l l o f , s. n. Zie wirtellof.
w o a r ' t e l w a s k j e , v. Zie wirtelwa.tkje.
w o a s t , w o e s t , adj en adv. Wyld
en w o a s t en d û m w i e r d e o a n s l a c h .
v. BI. Bik. 32.— D e r k a m e n f r j e o n e n
h i m t o r i e d e n |] D i t b l i e s s y n w o e s -
t e m o e d y e t op. K. ind T.8, 242». —
De w o e s t e H e c l a . Ibid. 242*. — D e
S y o n s b e r c h , dy w o a s t l a e i , w y l d
e n b ì e a t . G. J. I , 94.
Als adv. verbü'/.end, erg, geweldig. —
Woeste k â l d , h j i t , ruoai, mâl,
h i r d , l a n g , enz.
w o a s t e n i j e , ' w o e s t e n i j ( e ) , s. woes-
tenij. Us t ú n is y n g j i n t r i j e w i k e
o a n h i m m e l e ; it l i k e t wol in woes-
t e n i j . — Dy s y n f o l k l a e t , s i k e r , f r i j ,
[ T r o c h d e w y l d e w o a s t e n i j . G. -T. I ,
188. — D ê r e t e a n w y d e n . . . . h o
l y t s f o r l e g e n , |[ As f r j e m d e n y n i n
w o a s t e n i j . R. ind TV, 235«.
w o a s t e n s , w o e s t e n s , s., woestheid.
Dy w o e s t e n s is n o u d i en, v. BI. Bik. 90.
w o a s t i n e , • w o e s t i n e , s. woestijn. As
hja den tsjin j i m m e sizze: „Sjuch,
y n de w o e s t i n e is h y " . g e a n d e r n e t
op út. Halb. Matth. XXIV, 26. — I n
P e r s y a e n s k e s l a v e j o n g e . d y 't n e a t
o a r s s j o e n h i e as i t s â n fen syn
w o e s t i n en. R. ind T.", 99".
w o a s t l i n g , w o e s t e l i n g , s. eg. woest-
aard. R. ind TV, 240».
† w o b , s. web, weefsel. M e i i n w o b
om h a l s e n h â n n e n . G. J. 1, 53. Zie web.
w o e d e , w j o e d e (G. J.), s. woede, gram-
schap. I t w i i f w a e r d s t o m f e n w o e d e .
R. ind TV, 230*.
w o e d e n d , adj. en aiv. woedend, razend,
onstuimig. O m k e w a e r d w o e d e n d . —
I n w o e d e n d e p i n e,
w o e d z j e , w j o e d z j e , v. woeden. L i t
stoarmen woedzje!
w o e k e r , s. woeker, onrechtmatige winst.
Vgl. woekerwinst.
w o e k e r d e r , s. eg. woekeraar.
w o e k e r j e , v. woekeren, op onrecht-
vaardige wijze winst trachten te behalen.
In gunstigen zin: Hy w o e k e r t m e i s y n
t a l i n t e n , zoekt ze tot zijn voordeel aan
te wenden, zooveel hij vermag. G. J. 1,104.
wumkes.nl
WOH.
w o e ' k e r j i l d , s. n. geld, dat door woekeren
is vei'kregen.
w o e ' k e r s u c h t ( m e ) , s. zucht tot woeke-
ren.
w o e ' k e r w i n s t , s. woekerwinst, onge-
oorloofde winst. Zie woeker.
w o e l i c h , adj. woelig, onrustig, druk.
In w o e l i c h b e r n .
w o e l j e , w o e l e , v. woelen, zich onrus-
tig bewegen. I k w o e 1 (j e), i k w o e 1 (d) e,
i k h a b w o e l e , w o e l d , w o e 1 (j) e n d e ,
to woel(j)en.— Ik h i e d e k o a r t s e n
w o e l (d) e d e h i e l e n a c h t om, — I t
h e f t i c h w o e d z j e n en k r ê ft i c h w o e i -
j e n f e n w y n en w e t t e r . Sw. 1904, 110.
— I t d w y l j e n en w o e l j e n f e n i t
s i k e j o n k j e g y n g o er. Hûs-Hiem 1895,
60. — W o e l j e n en w r a e m j e n . v. BI.
Bik. 30. Ook van water. Sjuch it
t o m ' l j e n , w o e l e n , s k o m ' l j e n , || H e a r
i t b û n zj en j i n 'e d y k. H. Sytstra, Bloinl.
91. Zie wieïe.
w o e l j e , (spr. wuòlje), w û l j e , w u i l j e ,
v. winden. I k w o e l j e , i k w o e l l e , i k
h a b w o e l l e , w o e l j e n d e , to woel-
j e n . — J e r n w o e l j e , garen winden. —
I n l a p k e om d e f i n g e r w o e l j e . —
Overdr. Dû k i n s t d y n m a n w o l o m 'e
f i n g e r w o e l j e , s a g o e d i s e r . Zie wine.
Ook: wikkelen. W o e l j e i t m a r y n i n
k r a n t e . R. ind TV, XXX».
Compos. bi-, †or-, gear-, omwoelje.
w o e l ' w e t t e r , s. eg. woelwater, onrustig
mensch, druk beweeglijk kind. 't I s sa'n
l y t s w o e l w e t t e r , tís J a n k e . Hja
sit gjin amerij stil.
Overdr. van personen, die veel beweging
op maatschappelijk gebied maken,
w o e l ' w i e t , s. n. de zee, het meer. Salv. 73.
w o e s t , adj. en adv. woest. Zie woast.
w o e s t e l i n g , s. woestaard. Zie woastling.
w o e s t e n i j , s. woestenij. Zie woastenij.
w o e s t e n s , s. woestheid. Zie woastens.
w o e s t i n e , s. woestijn. Zie woastine.
WOffer, s. eg. Ardetta minuta, woud-
aapje, waffer, woudhopje. Brehm, Het le-
ven der dieren I I , 766. dr. Bueckers , Onze
vogels, 369.
WOhei' (i-oppe) s. n. geroep, geschreeuw.
Prov. „ B e t t e r i e n w o h e i , a s 't f i i l -
k r ú s j e n (handenvouwen) a l l e d e i " , s e i
A b e S j u c k s m a , het is beter de handen
 WOL.
uit de mouw te staken, dan te bidden. Fr.
Jb. 1830, 23, Ook po h e i . Zie poeha, poha.
w o l , s. wol. -Zie wolle.
w o l , adj., adv. en interj. wel, goed.
W o l s t d û n e i s t ê d ? D a t i s my g o e d
en w o l , m a r i k b l i u w t h ú s . — D o u
h a s t d e r n e a t f e n s j o e n . E i , d a t is
wol, j o n g e ! — J a woll J u s t , j a wol! —
J u s t , j a w o l , d a t h a j y f e k k e . W. D.
Jelle Nijboer. — Al l i k e w o l . A. Ysbr.
1861, 56. — A s i t d e b o e r e n n e t w o l
g i e t , d e n g i e t i t s o k k e n as ú s e k
n e t g o e d . Ibid. 11. — A s m e n y e n w o l
o a n s t e l t , s t i k e t d e r n e a t y n . Ibid.
30. — H y w o l w o l , m a r h y k i n n e t !
(Kindergezegde.) — W o l , m y n h e a r , i k
bin i n t i m m e r m a n . R. Posth. de keap-
man, 117. — W o l , w o l , n e e f ! B i n n e
j y d ê r ? Vgl, wel,
w o l ' b e r n e , adj. welgeboren (in een titel.)
w o l ' b i g a e f d , adj. welbegaafd. Hett. Rym-
kes, 153.
w o l ' b i h a g e n , s. n. welbehagen. S o k k e
l j u e l i e t e n i t f o l k n e i l e e d e n wo 1-
b i h a g e n y n d e l a w a b b e l s (aardappels)
omsnaskje det hjar de strôte
k n a p t e . R. ind T.a, 3 U ' . — J a H e i t ,
h w e n t sa w i e r i t w o l b i h a g e n b y Dy.
Halb. Matth. X I , 26.
w o l d e ' d i c h , - d i e d i c l i , adj. weldadig,
vrijgevig, mild. L i t ús de b r a v e en
w o l d e d i g e l j u e h â l d e . R. ind T.a, 158;,.
— W o l d i e d i g e s i n n e . v. BI. Bik. 90.
Ibid. 22. — De h e i d e n s k e s e r e m o -
n i e s , dy 't in w o l d e d i e h d o e l h i e n e .
R. ind T.a, 60». Ook f o l d i e d i c h .
w o l d i e d , s. weldaad.
w o l d i e ' d i c h h e i d , w o l d i e d i g e n s , s.
weldadigheid.
w o r d i j e n , s. verb. n. gedijen, tieren, sla-
gen, welvaren, voorspoed. D r i n k e o p i t
w o l dij e n f e n l y t s e F e i t s e . Fr. Hfr.
VI, 23.
w o l ' d w a e n , v. weldoen, anderen met
woord en daad bijstaan. I t K r i s t e n d o m
preket ljeafde,meilijen,woldwaen
en m i n s k e l i k h e i d . R. ind T.2, 60". —
R a b b e r i j b i s k a m m e en w o l d w a e n
b i l e a n n e . Titel van een Fr. tooneelstuk.
Zie goeâdwaen.
w o l d w a e n d e r , s. eg. weldoener.
w o l f , w o l v e (G. J.), s. Canis lupus, wolf.
wumkes.nl
471 WOL.
Oudtijds û l e . Z.d. Compos. jiläwolf, waertvol†.
w o l f , s. verlamming der achterste lede-
maten bij het rund. B. 174, 312. Us b o p -
p e s t e k o u h a t d e w o l f y n 'e s t u t .
(stuit). Zie stut.
De w o l f y n i t w a n g , huidtuberculose
(lupus). — I t h y n s d e r h a t d e w o l f
y n 'e s t i r t . Ook f r e t t i n g , soort kanker.
w o l f , s. Melampyrum arvense, wilde weit,
dolik, zwartkoren, eun op graanakkers ge-
vreesd onkruid. De zaden, moeielijk van
de roggekorrels te scheiden , geven het brood
een' bitteren smaak en zwarte vlekken,
dr, Oudemans, de Flora van Ned. II, 439.
w o l ' f a n g e r s , s. pi. dokters, die zich duur
laten betalen. De Vr. Lapek. trochsk. 30.
De g r e a t e w o l f a n g e r s s c o e n e d e r
n o u e k n e t s w i e t f ' e n i t e. R. ind T.a, 116.
w o l f ' - b o a r t s j e , v. kinderspel, waarbij
een den wolf voorstelt. Ook û l e b o a r t s j e .
w o l ' f é , s. n. collect. woldragend vee.
w o l ' f e a r t ( e ) , s. welvaart. — H j a s i i k -
je it wol-fearte fen it g e m i e n e
m i n s t . O. J. I I , 101. — De o n d o g e n s -
k e p r i n s e n en k e n i n g e n , dy a l l e
d a g e n o e r i t g e l o k e n d e w o l fe a r t e
fen h j a r f o l k p r a e t h a w w e . R. ind
T,a, 134'. — Iron. S j ê d ê r , d ê r h a w w e
j y m y n h i e l e w o l f e a r t , gering bezit
— K l a e s en h j a r r e h a b b e alles
h w e t se h i e n e f o r k o c h t en b i n n e
nou m e i h j a r h i e l e w o l f e a r t n e i
A m e r i k a t e i n . — Dû h a s t m y b r e a
e n w o l f e a r t j o w n . Lânforhûzerssang.
Fr. Lieteboekje, no. 35.
wol'f- e n s k i e p ' p e j e y e , v. spel op het
dambord, waarbij de eene partij met één
stuk (de wolf) en de andere met vijf stuk-
ken (de schapen) speelt.
w o l ' f o a r s j o e n , adj. welvoorzien. In wol-
foarsj oen e tafel.
w o l ' f o r n o e g e , adj. en adv. vergenoegd,
tevreden. W o l f o r n o e g e l i b j e . A. B.
Doarpke,94. — D e r m e i w i p p e m û s m e i
m û s , il W o l f o r n o e g e y n 't m û z e h û s .
G. J. I, 38.
w o l ' g e a n , v. welgaan. Fr. Lêsb. 13. Goe-
r e i s ! W y hoopje, d e t it dy w o l g e a n
m e i y n i t f r j e m d e l â n . Ook g o e d -
gean.
w o l ' h i m d (Hl.), s. n. wollen hemd. Roos-
jen, 19.
 WOL. 4172
w o l ' - y n - ' t - l i n n e n , s. n. kleedingstof voor
vrouwen , bestaande oit linnen schering met
wollen inslag. W. D. Twa gr. stikken, 186.
• w o l k , w o l k e , ' w o l k e n , s. wolk. —
D ê r m e o p s l i n g e r e t o a n 'e w o l k e .
G. J. I , 76. — D e r s i t i n w o l k f o a r
d e s i n n e . — I n t i n n e b l i n k e n d e wol-
k e n . R. ind. T. a , 3 0 8 » . - S a l a n g a s d e
w y n f e n d e w o l k e n s w a e i t . Oud-
friesch gezegde. — I t l i k e t d e d e a d ,
a s o e r w r â l d s k o l k e n , || De H e a r
d u s w e i n r y d t o p 'e w o l k e n . Salv. 2.
— In g r i m e l e w o l k e n w a l t op út i t
û n l â n . Hûs-Híem, 1890, 9.
Overdr. I n f r o u m i n s k a s i n w o l k e n ,
eene schoon ontwikkelde vrouw. B. 384. —
H y w i e r a l h i e l y n d e w o l k e n , opge-
togen van blijdschap.
pi. w o l k e n , w o l k e n s . Dim. w o l -
k e n t s j e , w o l k j e . — Ek m ô l k e y n
'e t h é ? N o u , i n l y t s w o l k j e ! heel
weinig. Compos. rein-, snie-, stof- tonger-, ûn-
waerswólk.
w o l ' k a e r d e r , - k i e m m e r , s. m. wolkaar-
der, wolkammer. Zie wolkaerdzje.
• w o l ' k a e r d e r y , - k i e m m e r i j , s. wol-
kammerij. Zie wolkiemmerij.
w o l ' k a e r d ü g e , - k i e m m e , v. wolkam-
men, de ruwe wol geschikt maken om te
kunnen worden gesponnen. A. B. 43. Zie
woïkiemme.
w o l ' k b r e u k , s. wolkbreuk, stortregen.
• w o l k e , -wolken, s. Zie wolk.
•wol'kenlieech, adj. wolkenhoog, zoo hoog
als de wolken.
w o l k e n j e , v. (zich) tot de wolken op-
heffen , (zich) als de wolken verheffen. L i-
b a n s c e d ' r e n w o l k ' n e h e e c h , || E n
h j a w i p j e o n t w i r t ' l e om leech.Salv.2.
w o ï k i e m m e , v. wolkammen. Zie wol-
kaerdzje.
w o l ' k i e m m e r , s. m. wolkammer. Zie
u'olkaerder.
• w o l k i e m m e r i j , s. wolkaminerij. Zie
wolkaerderij.
w o l ' k o a r d e , s. blauw of grijsgekleurde,
effen gestreepte, wollen broekstof. Eng.
woolcord.
w o l ' k o a r d e n , adj. van w o l k o a r d e
vervaardigd. Zie wolkoarde.
w o l ' k o a r t s , s. gewilde, voorgewende
koorts, aanval van luiheid. Hy h a t d e
wumkes.nl
WOL.
w o l k o a r t s , ligt lui te bed, om het werk
te ontkomen.
w o l ' k o m , interj. welkom. W é z w o l -
k o m , r û g e j û k e l b i r d . Fr. Lieteboekje,
no. 17.— O, r o p p e wy i e n s dy i t w o l -
k o m w e r t a . Fr. Lieteboek, no. 67. —
W o l k o m , trij'ris w o l k o m , L j o u w e !
B. ind. T.*, 19».
adj. welkom zijnde. W o l k o m m e g a s -
ten. — W o l k o m thiís, soan W a t s e !
W. Gr. 50.
• w o l k o m t h ú s ' , s. n. geschenk, dat door
iemand, die op reis is geweest, wordt mee-
gebracht. D i t h o r l o a z j e k r i g e i k f e n
m e m t a w o l k o m t h ú s . — In m o a i
wolkomthús. Titel Fr. tooneelstuk van
T. G. v. d. M. — Iron. K r e k t o e r d e
d r o m p e l en de h û d fol k i b j e n ! Ik
m o a t s i z z e i t is in m o a i w o l k o m -
thús!
w o l k ' w y t , s. n. saâmgepakte witte wol-
ken. F i e r d ê r b o p p e d r e a u i t w o l k -
w y t . Forj. 1903, 116».
w o l l e , • w o l l e n , s. wil. S y n t e s t a -
m i n t en de l é s t e w o l l e . Testament van
1478. — M y n H e i t , a s d i z z e t s j i l k
f e n m y n e t f o a r b y g e a n k i n , ef i k
m o a t him d r i n k e , den s k i e d e Dyn
w o l l e n . Halb. Matth. XXVI, 47.
•wolle, v. willen. I k w o l , i k w o e , i k
h a b w o l l e n , w o l l e n d e , to w o l l e n .
(Hl.) i k w o e d , i k w i l d e . — I k w o l ar-
b e i d zje.—Ik w o l m y n p l i c h t d w a e n .
— W o t t û , s a w o t t û || D ê r h e s t û d e
knotte.
kunnen, vermogen. K i b j e s a f o l i e as-
t ù w o ( l ) s t e , i t h e l p t dy n e a t .
zullen. W o l l e w y g e a n ? — W o l l e
wy d e h â n n e n g e a r d w a e n ? — W o l -
le wy e f k e s s t i l w ê z e ?
op het punt zijn van. Us â l d e t o e r
w o l om fa 11 e. — Us k o u w o l k e a l j e .
wenschen, begeeren. P u s t w e i , h w a 't
j y w o l l e . R. ind T.2, 158". — J y k i n n e
k r i j e , h w e t j y w o l l e , alles wat gij be-
geert. — H w a w o l w i t t e , h w e r W y t s e
W a t s e s w e v e r w e n n e t . (Gezegde).
Gevolgd door h a b b e hebben de woorden
gezamenlijk de beteekenis van: verlangen ,
eischen. I k w o l m y n j i l d h a b b e en
o a r s k o m t de d o a r w a e r d e r .
Ook: vermoeden, staande houden, bewe-
 WOL.
ren. . M e n w o l h a b b e , d e t d e sa-
ken fen k e a p m a n T e a k e n e t doge.
Zie habbe.
w o l l e , w o l , s. wol. In f l u e s w o l Ie.
— W y h a b b e d e s k i e p ú t 'e w o l l e ,
onze schapen zijn . geschoren. — Prov. H y
is y n de w o l f e r v e , door en door on-
deugend. Ook: doorkneed in een wetenschap
of vak. — D a t is m e a r g e g i e r a s w o l .
B. ind. T.«, 157''.
w o l ' l e k r û d , s. n. toorts, wolbladige toorts,
Verbascum. Ook a r o n s s t êf.
w o l l e n , adj. wollen, van wol gemaakt.
W o l l e n sokken.— In w o l l e n t e k k e n .
w o l l ê s t i g e n s , w o l l u s t e , s. wellust. G.
J. I, 179. ld. IX, 164.
w o l l i c h , adj. wollig, op wol gelijkend.
w o l l y k j e n d , adj. welgelijkend.
w o l l o k s i l l i c h , adj. welgelukzalig. G. J.
I, 177.
w o l m i e ' n e n d , adj. welmeenend.
w o l m i e ' n e n d h e i d , s. weluieen endheid.
In s e t , d ê r 't m e n de w o l m i e n e n d -
h e i d fen in f r o m , i e n f â l d i c h min-
ske út p r i u w e kin.
w o l ' n i m m e n , s. n. welnemen. Y n 't
wolnimmen, baes, forsinnejyjo
n e t ? — I k scoe der I j e a v e r efkes
m e i w a c h t s j e , pa, m e i j o u w o l n i m -
m e n . W. D. De wever fen Westerbûrren, 70.
w o l n o u ' , interj. welnu, nu dan.
w o l o a n ' , interj. welaan, komaan. G. J.
I, 42.
w o l s ü ' l i e h , adj. welzalig. G. .1. 1, 96,
110, 115, 122.
w o l ' s l a g j e n , s. verb. n. welslagen. W y
w o l l e d r i n k e op i t w o l s l a g j en f e n
jou û n d e r n i m m i n g .
w o l s p r e k ' k e n h e i d , s. welsprekendheid.
G. J. I; 90.
w o l ' s t â n ( d ) , s. welstand, voorspoedige
toestand.
w o l ' s t e l d , adj. welgesteld, bemiddeld.
W o l s t e l d e l j u e . — Y n t e i s y n 't for-
folch y e t in w o l s t e l d b o e r w i r d e n ,
R. ind T.2, 210«.
w o l t e r j e , v. rollen , wentelen. Zie wâl-
terje.
wol'tier, woltierigens, woltierich-
h e i d , s. welvaren, bloeiende toestand. —
Yn de d a g e n , d o 't W a r t n a - s t è d y n
de h e e o h s t e b l o e i e n w o l t i e r k l e a u .
wumkes.nl
473 WON.
Hûs-Hiem 1890, 4. — D' H e a r , d y Is-
r e l , d y H i m t r o u w ' t , 11 K r ê f t , f r é ,
t r e a s t en w o l t i e r j o w t . Salv. 3.
w o l t i e r i c h , adj. welvarend. D e n b l i u w t
i t â l d G r o u w e r g e a w o l t i e r i c h . R.
ind T. s , 375i.
w o l t i e r j e n , v. tieren, welvaren. V. d.
Veen, Bitsj. Wrâld, 40.
w o l t i n k e n d , adj. weldenkend. B. K.
Nije Fort. 67.
w o l ' t o m o e d , adj. en adv. welgemoed,
tevreden, opgeruimd. W o l t o m o e d d r o e c h
er syn k r ú s . — Der k u i j e r e n w o l t o -
m o e d | | T w a m û s k e s o e r i t k e l d e r s-
b o e r d . W. D.
w o l ' t o p j e , v. het plukken der wol van
de huid; vellen blooten.
w o l ' t o p p e , 9. hoeveelheid van ongeveer
27z KG. zuivere, gekamde wol.
w o l ' t o p p e n , s. pi. wol, welke na het
zuiveren (kammen) als afval overblijft.
•wol'toppen, adj. van w o l t o p p e n (als
afval) vervaardigd. I k s l i e p t e s w i e t fin
d e r i n w o l t o p p e n t e k k e n . Vgl. toppen.
w o l ' v e - a e r d , s. wolvenaard.
w o l ' v e b r e t , - b r o d , s. collect. wolven-
gebroedse), de jongen van een wolf. Syt-
stra 4 5 , Sw. 1853, 83. Zie bret.
w o l ' v e d a k , w u l f d a k , s. n. dak boven
een gewelf; dak, dat van de nok van een
huis schuins naar den gevelmuur afloopt.
w o l ' w ê z e n , s. verb.n. welzijn. By w o l -
wezen kom ik o e r e m o a r n . — Nou,
g e s o n t h e i d e n w o l w ê z e n . R. ind T. 9 ,
15*. — By w o l w ê z e n e n s o u n w ê z e n .
— By w o l w ê z e n en g e s o n t h e i d k o m
ik y n ús m e m m e g r ê f , s e i ' t m i n s k e .
(Gezegde.) Zie sounwêzen.
w o l ' w i e r , adv. elliptisch voor: I t i s
w o l (al, zeker) w i e r . Vgl. netwier.
w o l ' w i t t e n , 1. n. conscíentia, geweten.
Om G o d ef S y n t s j i n s t , n o c h om i t
1 y n s p r e k k e n fen h j a r e i g e n w o l w i t -
t e n t o t i n k e n . Boerevr. 1821, 10. Vgl.
gewisse.
• w o l w o l l e n , s. welwillendheid.
w o n d e r , w û n d e r , s. n. wonder, onver-
[ klaarbaar verschijnsel. F r e a r k y n ' e t s j e r -
j k e ? D a t is i n w o n d e r . — I n g r e a t
! f o r h e v e n w o n d e r , v. BI. Bik. 4. —
Tsjien apels opiten? I t is g j i n
I w o n d e r d e t s t û p i n e yn i t l i i f h a s t e .
 WON. 474
— I k s e a c h y n 't w e t t e r i n w i n -
d e r : || G a t b o p p e e n k o p û n d e r .
(Oud raadsel.) Duikelende eend.
iets, waardoor de bewondering wordt op-
gewekt. H w e t i n m o a i h y n s d e r ! J a ,
it is i n w o n d e r . — In w o n d e r fen
g e l e a r d e n s , een zeer geleerd mensch.
I n w o n d e r f e n 'e w r â l d , een buitenge-
woon iemand of iets.
I t is i n m a n f e n w o n d e r e n g e -
w e l t , met veel drukte en vertoon. — I n
g e s w e t s fen w o n d e r en g e w e l t . —
I k t o c h t w o n d e r h w e t (zeer veel, iets
buitengewoons) k r i j e t o 8 ei H e n e n i t
d r a e i d e o p n e a t út.
pi. w o n d e r s , w o n d e r e n — D e won-
d e r s b i n n e de w r â l d y e t n e t ú t . —
Hj a s c i i 1 e g r e a t e t e i k e n s e n w o n -
d e r e n f e n h j a r j a e n . Halb. Matth.
XXIV, 24.
• w o n d e r , w û n d e r , adj. en adv. vreemd,
zonderling, wonderlijk. — O, l a n s t s j u s -
t ' r e , w û n d e r e p a d e n , || B r i n g t d e
H e a r S y n b e r n t s j e s t h ú s . v.Bl. Bik
34. — F ij; s a 'n w o n d e r wiif. — I t i s
m y s a w û n d e r y n 'e h o l l e . — Op d e
b r i l l o f t is i t d e r w o n d e r ( b a e r l i k )
om w e i g i e n . — Hj a h i e f e n f a m k e
ôf p r o n k e e n h a n s e l e fen w o n d e r .
A. Ysbr. (1861) 96.
w o n d e r - , w û n d e r b a e r ' l i k , adj. en adv.
vreemd, wonderbaar. Zie wonder, wonderlik.
w o n ' d e r - , w û n d e r b e a m , s. Ricinus,
wonderboom. Overdr. boom, die een ge-
neesmiddel levert ter bestrijding van hard-
nekkige kwalen. Ind. B , 158. — P a s -
t o a r s k e hie ris lézen, d e t de flear-
b e a m i n w o n d e r b e a m w i e r . B. ind
T.a, 10".
•won'der-, w û n d e r b e r n , s. n. wonder-
kind; kind met buitengewonen, zeldzamen
aanleg of ontwikkeling.
•won'der-, w û n d e r d i e d , s. wonderdaad,
ongewone daad. — De w o n d e r d i e d e n
b i n n e n o u t a de w r â l d ú t .
•wonder-, w û n d e r d i e ' d i c l i , adj. won-
derdadig, wonderdoend, wonder verrichtend.
— Dat diich it w û n d e r d i e d i ge
f j û r . Hûs-Hiem 1890, 14.
•wonder-, w û n d e r d i e r , s. n. vreemd-
soortig dier.
•won'der-, w o n d e r d o k t e r , s.m. kwak-
wumkes.nl
WOÜN.
zalver , duivelbanner, piskijker. Zie jenever-
oalje-keap.
•won'der-, w û n d e r k r ê f t , s. verbazing-
wekkende kracht, waarmede wonderen wor-
den verricht. Do b i g o u n h y d y s t ê d -
d e n , d ê r s y n m e a s t e w û n d e r krêf-
t e n yn dien w a e r d e n , f o r w i t i n g e n
t o d w a e n , o m d e t h j a h j a r n e t bi-
k e a r d h i e n e . Halb. Matth. X I , 20.
w o n d e r - , w û n d e r l l k , adj. en adv. won-
derbaar, zonderling, vreemd. I n w o n d e r -
l i k g e f a l . Zie wondt•rbaerlik.
w o n ' d e r - , "wûnderman, s.m. zonderling.
w o n ' d e r - , w û n d e r m i n s k e , s. ongewoon
mensch in leefwijze en manieren of wat zijn
uiterlijk aanzien betreft.
w o n ' d e r - , w û n d e r m o a i , adj. buiten-
gewoon mooi, zeer mooi.
w o n ' d e r - , w û n d e r o a l j e , s. wonderolie,
Oleum ricini.
w o n ' d e r - , w û n d e r s k o a n , adj. en adv.
buitengewoon goed. — I t l i b b e n l ê s t m y
w o n d e r s k o a n . v. BI. Bik. 37.
w o n ' d e r - , w û n d e r s p r e u k , s. vreemde,
zonderlinge, valsche stelling, paradox.
w o n ' d e r - , w û n d e r s t i k , s. n. wonder-
werk, wonderteeken. De o e r p r ê s t e r s
n o u e n d e sic r i f t g e l e a r d e n s j ê n d e
de w o n d e r s t i k k e n , dy hy d i e n h i e .
Halb. Matth. XXI, 15.
w o n ' d e r - , w û n d e r t e i k e n , s. n. wonder-
teeken, mirakel. I t o n d o g e n s k e en
oerhoerrige s k a e i f r e g e t om in
w û n d e r t e i k e n . Halb. Matth. XII, 39.
w o n ' d e r - , w û n d e r w i r k , s. n. wonder-
werk. G o d s s k e p p i n g is i n w o n d e r -
wirk.
•worp, w a l w o r p (Hl.), s. zwarte wollen
kleedingstof, waarvan de bovenrok der Hin-
delooper vrouwen gemaakt was, waaron-
der altijd een roode of karmozijn lakensche
rok gedragen werd, die beneden met eene
breede zwart fluweelen strook (sterns) om-
zoomd werd. Roosjen , 15 , 44.
WOU, (spr. -óu), s. eg. milaan, wouw, ko-
ningswouw , Milvus milvus. Zie H. Alb.
Naamlijst van in Friesland in wilden staat
waargenomen vogels, 28 , 29. dr. Bueckers,
Onze vogels, 268.
w o u n e , w e a u n e (Schierm.), s. wond.
E n h y by h i m g e a n d e f o r b o u n s y n
woune. — Ut djippe b r e d e w o u n e n
 WOUN.
k l o k t i t b l o e d . v. BI. Bik. 31. — De !
w o i i n e b i e t t e . Ibid. 71. Compos. clea- i
iroune, herteti'oune.
w o u ' n ( e ) j o n g e , s. gewonnen, gehuurde I
jongen, jongste knechtje bij een boer. Ook I
l y t s f e i n t . — D o u w e , de l y t s f e i n t ef I
w o u n e j o n g e . S. v. d. B. Mast er H;I.J- |
bema, 8.
w o u n j e , v. wonden. Hy w a e r d wou-
ne en k a e m y n i t li o s p i t a e l t o 1 ân-
n p. — K o e e k 't û n k n o c h m e a r h j a r
h û k j e , [] D j i p p e r w o u n j e k o e 't n e t
Biear. v. Bi. Bik. 33.
w o u t e r , w o u t e r k e (Westdl. en elders),
s.n. een jong l a m , moederloos of door de
moeder verstooten , dat met melk wordt op-
gekweekt. — Ook : huisjesslak. W o u t e r k e
w o u t e r , k o m ú t j o u h û s ! (Kinder-
rijmpje.)
w o u ' t e r m a n k e (Amel.), s.n. aardmannetje,
kabouter. Ook û n d e r i e r d s k e . Zíe ierd-
mant.y'e.
w r a c l ï t i c l l , adj. en adv. waarachtig,
waarlijk, zeker. I t is d e w r a c b t i g e
w i e r h e i d . — Hy g i e t w r a c h t i c h de
m e r k e op en i t w i i f is s i i k !
Ter versterking en waarschijnlijk om de
alliteratie ook: w i s en w r a c h t i c h . Vgl.
ivrychtich , u-rammels.
w r a c h t s j e s , adj. en adv. euph. van
w r a c h t i c h . Z. d.
w r â d , s. wereld. Zie wrâld.
w r a e k (for de), s. verb. het breken,
wegvallen, beschadigen. — I t s k i p h â l d t
h w e t r o m t e f o r d e w r a e k , voor de
drift. — D e r m e i w o l i e n f o r d e w r a e k
w ê z e . R. ind T.2, 146'. Ook b r a e k .
Vgl. wrak.
w r a e k (dwaen 1 , s. werk (van iets ma-
ken). Hy h a t d e r n e t f o l i e w r a e k
op d i e n , niet veel werk van gemaakt.
invloed uitoefenen op. De h ú s k e s e n
de y e s k e (de compost) s c i l l e w r a e k
d w a e n o p i t b o u l â n j n 'e W a l d e n .
B. 156.
w r a e k , s. wraak. Zie wrake, u-rek.
wraek'sucht(me), w r a e k s u c h t i g e n s ,
w r a e k s u c h ' t i c h h e i d , w r e k s u c h t e , (G.
•!• I, 61), s. wraakzucht.
w r a e k s u c h ' t i c h , w r e k s u c h t i c h , adj. I
wraakzuchtig.
w r a e m , s. aanval, poging. — H y h a t I
wumkes.nl
475 WRAK.
i n w r a e m d i e n om d y f a e m t o w i r -
d e n t o k o m m e n . Vgl. raem.
w r a e m j e , w r a m e , v. zwoegen, met
inspanning werken. N e i h w e t w o e l j e n
en h w e t w r a e m j e n f a i t h j a e i n 1 i n g
y n 'e r e s t . v. BI. Bik. 30. — 'k S j u c h i n
d r i n k l i n g w r a e m j e n t s j i n 'e w e a -
g e n . Ibid. 65. — I k b i n s a s ê d d e t i k
kin der gjin bak m e a r yn wraemje.
* w r a e m ' s j u c h t , adj. en adv. genegen
tot. belust op zwoegen, hard werken. W a k -
k'r e w r o t - en w r a e m s j u c h t w i e r n '
se. Forj. 1904, 186*. Vgl. wroísjucht.
w r a g g e l j e , v. (Oudfr. wriyia) , onvast,
wankelend loopen van zwemvogels en zwaar-
lijvige personen — W r a g g e l j e e n s j a g -
g e l j e . v.Bl. Bik. 112. - H j a i s s a f e t ,
det hja w r a g g e l t d e r oer. — In
keppel gies w r a g g e l t mei tsjokke
g a t t e n t r o c h d e s k û r r e r e e d . R. ind
T.2, 361«. — H j a w r a g g e l t as i n â l d
g o e s.
w r a k , adj, niet gaaf, beschadigd, ge-
broken, gebrekkig. W r a k k e t s j i i s i s
k r û m e l i c h . — In w r a k steed. — In
bosk wrakke latten.
niet stevig, ondeugdelijk, niet vertrouw-
baar. W r a k i i s . — I n w r a k k e k i e s ,
t s j i i s . — I n w r a k s p i l (zaak, gebouw). —
W r a k k e k l a n t e n . — W r a k l â n , bouw-
land , waarvan men niet met zekerheid kan
zeggen, of een bepaalde vrucht er met
goed gevolg op te verbouwen is.
ziekelijk, gebrekkig. In w r a k m a n .
minder taai, malsch. I t g ê r s w i r d t
w r a k t r o c h d e d a u w e.
mul, los, vruchtbaar. W r a k k e g r o u n .
A. 516, 881.
w r a k , s.n. puin van bij het bakken be-
schadigde steen. G i e l e w r a k , uitschot
van gelen klinker. B. 558. Compos. panwmlc.
Zie wrakijûä.
w r a k , w r a k k e n , s. n. gestrand, be-
schadigd en onbruikbaar zeeschip. D e r s i t
| i n w r a k o p de K a l k m a n (Engelsch-
man-pìaat.) — De â l d e k a p t e i n e n h y
h i e n e d e l é s t e w e s t op d e w r a k k e n .
Sw. 1904, 116.
j bouwvallig huis. I n â l d w r a k .
w r a k e , w r a e k , w r e k , s. wraak.
! W r a e k n i m m e , zich wreken. — H e l p
God, ho b i n n ' de H e i d ' n e n h y t oan-
 WRAK.
h i s e [ | Y n b û t , yn w r e k , y n b l o e d -
t o a r s t ! G. J. I , 166. — 'k S w a r h a e t
e n w r e k . . . o a n 't f r j e m d e p o e p e -
b r e t . R. Windsma, Blêdden 27.
w r a k g û d , s. n. wrakke waar, geschon-
den , gescheurd of misvormd aardewerk, inz.
baksteen, potten en pannen. In 't alge-
meen: geschonden fabrikaat, uitschot. R.
ind T.2, 358". Zie wrak.
w r a k h o u t , s. n. stukken van een ge-
strand schip. T o W i e r u m w a e r d b o e l -
gûd fen w r a k h o u t h a l d e n .
w r a k s e l d e r , s. m. worstelaar. Alth. 180.
R. Posth. As Jiemme, 2.
w r a k s e l d e r j j , s. worsteling, strijd.
w r a k s e l j e , w r o k s e l j e , v. (Oudfr. wrax-
K»), worstelen. I n k e n i n g w r a k s e l t n e t
ú t s m e r t e n . — As s e t o e r r e n h e e e h
w i e r e n , w j u k k e l e n en w r a k s e l e n
(de r o e k e n ) a l h w e t se k o e n e n . R.
ind T.2, 161°. — B e r n h a b b e n o c h t
o a n w r a k s e l j e n en r e g e a r j e n . —
A k s e l j e n d e n w r a k s e l j e n d . v. BI.
Bik. 108. — l t b i s t w r a k s e l t t s j i n
de dead.
Ook: wroeten (van een zieke.) De s i k e
w r o k s e l t y n 'e k o a r t s o p b ê d h i n n e
en w e r . B. 157.
w r a k ' s k i p p e r , s. m. schipper, die in
puin, ouden steen handelt. A. 785. Zie wrak.
w r â l d , w r â d , w r a e l d (Hl.), s. wereld,
aardbol, menschdom. Op 'e w r â l d , t o
w r â l d k o m m e , geboren worden. — I m -
m e n n e i d e o a r e w r â l d h e l p e , doo-
den. — l t w r â l d d r a e i t y n 't r o u n .
Salv. 72. — O a n de o a r e k a n t f e n d e
w r â l d . — De H e a r e . . d y o a n i n n e a t
d e w r â l d e n t i l l e t . v. BI. Bik. 11. —
De s i n n e d y d e w r â l d r o u n o m b i -
g l û r r e t . — S c i l l e w y . . . om d e
b o a s h e i d fen 'e w r â l d t o o n t k o m -
m e n , ú t d e w r â l d g e a n ? G. J. I I , 100.
— H j a m e ij e k w e a l k i e n h e r n k e y n
'e w r â l d f i n e , d ê r 't d e w r â l d h j a r
ek n e t fynt. G. J. I I , 101. — N e i
Ljouwert? N o u , d a t is n e t út de
w r â l d , niet ver af. — l t i s i n l y t s e
w r â l d , het is mistig. — Prov. D e w r . â l d
i s r û c h , d y 't h i m n e t r e d d e k i n , i s
s l û c h , s e i de m a n en hy s l a t t e m e i
d e k o e k p a n n e . A. 428. — Hy k r i g e
i t l e a n f e n d e w r â l d , hij stierf. —
wumkes.nl
476 WRALD.
S t a n k ( o n t a n k ) is w r â l d s l e a n , on-
dank is 's werelds loon. — De w r â l d r i n t
o p i n e i n , wij zijn in het laatst der dagen.
— In k e a l t s j e f o r l e r n ? Nou, dat
i s a l l e w r â l d n et, geen geldelijk bezwaar.
— De k w e a w r â l d , de booze wereld,
de laster. — De w r â l d ô f s t . j e r r e , zich
aan de samenleving onttrekken. — H j a
i s d e w r â l d n o u ô f s t o a r n . v. BI. Bik.
34. — I k w i s t t o w r â l d n i n r i e . Fr.
Lieteboekje, no. 12. — De f r o u l j u e o a n
't r e g e a r , d a t i s d e forkearde
w r â l d . — E z e l s r j u c h t en k o e k ú t s
k a l t |i B r . i n g è 't f i e r o p d i z z e w r â d .
Salv. 94.
het wereldsche. S e t d y n s i n d o c h
f e n d e w r â l d ôf. A. Ysbr. (1861) 83.
w r â l d ' b o a r g e r , s. eg wereldburger. V.
d. M. Suchten en sangen, 81.
w r â l d ' b o a r g e r s k i p , s. n. wereldburger-
schap. — D e h j o e d d e i s k e t i i d , d y ' t
folksbistean o m b û t e t mei wrâld-
b o a r g e r s k i p . Sw. 1904, 91. — I n a l g e -
mie n wetter-en-môlken wrâldboar-
g e r s k i p . R. ind T.a, 234».
• • w r â l d ' b r e k k e r , s. eg. wereldbedwin-
ger , moedige man of vrouw, die een sterken
wil aan lichaamskracht paart. Lex. 504.
Ook gebruikelijk als bijnaam voor zoo
iemand. Vgl. mûrrébrekker.
w r â l d ' d i e l , s.n. werelddeel.
• w r â l d ' k a e r t , s. wereldkaart. H.Z. Ts.
Tuws, 136. Fr. Hfr. X I I I , 66.
w r â l d k i n d i c h , adj. wereldkundig, al-
gemeen bekend. Us J a p , d y f l a p ú t ,
m a k k e it fyt w r â l d k i n d i c h .
w r â l d l i k , adj. wereldlijk, niet kerkelijk.
Bijek. 1847, 47.-
w r â l d l i n g , s. wereldling, wereldbewo-
ner. Overdr. beminnaar van wereldsche ver-
maken. V. d. M. Suchten en sangen, 56.
w r â l d s b i r i n ' , s. n. 's werelds beloop. Fr.
Hfr. IX, 134. Sw. 1861, 23.
w r â l d s k , adj. wereldsch, de zinnen str*e-
lend, wereldsgezind. L â n h e a r r e , j y h a w -
w e i t h j i r s a j a m k , s a w r â l d s k , sa
w y l d . G. J. I , 3. Halb. N.O. 202. — De
wrâldske skamte tsjuchtsetobek.
G. J. II, 101. Compos. âld-wrâldsk.
w r â l d ' s k i e d n i s ( s e ) , s. wereldgeschiedenis.
— De w r â l d s k i e d n i s b i w i i s t ús o e r -
tsjûgjend det ynbyldinge slimmer
i
 WRALD.
is a s d e t r e d d e i s k e k o a r t s e . Sw.
1852, 18.
w r â l d ' - s t j û r , s. n. wereldbestuur.
Wrâld-stjûr, Heit'! j o w m y myn
w i n s k e! Salv. 62.
w r a i h (Hl.), s. kroonlijst in eene Hinde-
looper kamer, waarop borden te pronk staan.
Vgl. richel.
w r a m e , v. met inspanning werken, zwoe-
gen. W r o t t e en w r a m e . ld. X, 28.
— Yn d e b o e k e n w r a m e . A. B. It
doarpke, 79. — De b o l l e w r a e m t m e i
de k o p t s j i n de h o a r n l . o u t e n .
woelen. Y n 't b ê d om w r a m e . ld.
XVIII, 98. Zie woelje, wrot'e.
zich verdedigen, worstelen. H w e t e r
(Goasse) m e a r w r a e m d e , h w e t e r s t i l -
d e r l i k e t o s t e a n . R. ind T. s , %òlb. —
De s k o n k j e s w r a e m d e n en t r i p p e -
l e n om d e g r o u n t o s i i k j e n . Ibid.,
165". Zie wraemje.
w r a m m e l s , w r a m p e l s , w r i m e l s , adv.
en interj., euph. voor w r a c h t i c b , waar-
lijk, zeker, waratje, warempel. W r a ' m -
mels wier, i k h e a r n e a t . — Wram-
p e l s , d ê r k o m t e r o a n ! — 'k B i n
w r a m m e l s b l i j , d e t i k i t h e à r . R. ind
T.3, 3 6 . — G a u b i n 'k w i r c h e n ôf:
h w e n t w r a m m e l s || 'k S t e a n n e t
f ê s t m e a r o p m y n s k a m m e l s . It j .
Frysl. 64. — D ê r h a s t û wrammels
w o l g e l y k o a n . A. Ysbr. (1861) 37.
w r a m p e l s , adv. en interj. Zie wrammels.
w r a n g , adj. en adv. wrang, scherp zuur,
bijtend, samentrekkend (van onrijp ooft). A.
774.' Dy a p e l s r y p ? N é , i t i s y e t
wrang spil, hear! — Wrang smeit-
sje. — Zie wrangsûr.
w r a n g ( e ) , s. w r a n g y n 't j a e r , on-
gesteldheid aan den uier der koeien, over-
eenkomende met d r o o p , doch niet kwaad-
aardig. Het Ned. woord wrang is syno-
niem met het Friesche d r o o p . Schelt. M.
8. 19. Zie droop.
w r a n g j e , w r a n g k r û d z j e (Woudstr.),
v. het wrangmiddel toepassen. — W r a n g -
k r û d y n 'e f a n g ef û n d e r y n 't
b o a r s t f e n in k o u s t e k k e , a s m i d -
d e l t s j i n d e w r a n g e . (Gebruikelijk in
de Woudstreken).
w r a n g ' k r û d , s. n. nieskruid, kerstroos,
Helleborus niger. Zie wrangje.
wumkes.nl
477 WREED.
w r a n g ' k r û d z j e , v. Zie wrangje.
w r a u g ' s û r , adj. en adv. zuur en wrang.
0 Zie wrang.
. . w r a n g ' w i r t e l , - w o a r t e l , s. wrangwortel,
Helleliorus viridis.
w r a n t e l i c h , adj. verdrietelijk, wrevelig,
slecht gehumeurd, ziekelijk. — D a t m a k -
k e t h j a r r e n w r a n t e l i c h e n s i i k , sa-
d e t h j a w e i k w i n e . Sw. 18!>4, 23. —
It û n k h i e A n t s j e w r a n t e l i c h en
s t e e c h m a k k e . Sw. 1859, 22. — R i e m k e
f â l d , w r a n t e l i c h fen a e r d , h i e d e r
n i k s t e r m e i o p en k r i m m e n e a r r e
d e r f o l i e o e r . Forj. 1897, 31. Vgl. wrim-
pen, wrevelich.
w r a n t e l j e , v. wentelen. — H j a d o g g e
n e a t as o m - w r a n t e l j e n e n w r o t t e n .
G. ,T. I I , 95. Zie u-ùlterje, ivolterje.
w r a n t ( e ) l i k e n s , s. verdrietelijkheid. Zie
•wrantelich.
w r e d e n s , • w r e e d h e i d , s. wreedheid.
— T o a n nou d o c h s gjin w r e d e n s .
v. BI. Bik. 68.
w r e e d , adj. en adv wreed, oneffen.
W r e d e h â n n e n , ruwe handen (doorveel-
vuldigen arbeid of door koude).
hardvochtig. I n w r e e d m a n . - In
wrede bihânneling. — Wreed waer,
guur weder.
Overdr. hard, slecht te bewerken (van
bouwland). I n w r e d e g r o u n , w r e e d
1 â n , grond, waarvan het hoofdbestanddeel
klei is, vooral zware zeeklei. -• W r e d e
g r o u n e n b i n n e b e t t e r for b o u a s f o r
g r e i d e . — H j i r h a b b e wy w r e e d Iân,
o a n de o a r e k a n t fen ' e b û r r e n i s
d e g r o u n s a v e l i c h en s ê f t . B. 211.
Vgl. wrimpen.
I n w r e e d h y n s d e r , paard, dat veel
neiging toont tot slaan. — W r e e d op i t
r o e r , van een schip, dat slecht naar het
roer luistert.
w r e e d a e r d , s. in. wreedaard, wreed,
hardvochtig mensch.
w r e e d f e l ' l i c h , adj. met wreed vel. In
wreedfellich bern.
w r e e d h e i d , s. wreedheid. Zie wredens.
w r e e d ' s l û c h , adj. sluw en tegelijk wreed.
De t r o a n j e f e n N a p o l e o n , m e i s y n
s t i l l e w r e e d s l û g e l a e i t s , s t i e t my
n o c h f a r s k f o a r d e e a g e n . Lex. 961.
Vgl. slûchslim.

WREEK. 478
w r e e k j e , v. wreken. Zie wreke, wrekje.
w r e e n , w r e i n , s. n. tweeslachtig lam
of schaap, oogenschijnlijk van 't vrouwelijk
geslacht (Hermaphrodiet). Vr. Fr. I V , 319.
Vgl. kween.
w r e i d , s. spruitje, sprietje (van planten),
gering iets. N i n w r e i d , niets. — I k h e a r-
de n i n w r e i d . — Der b l e a u nin
w r e i d oer.
w r e i d s y e , v. uitschieten (van planten),
naar alle kanten over den grond uitgroeien,
alsgras.—Ov. Alm. 1836, XXV.— 11 k o a r n
(gerst) w r e i d e t m e a r a s w e e t (tarwe),
deze schiet n.1. dadelijk meer naar boven.
— K l a v e r w o l t i g e w r e i d z j e . — Sa
w r e i d z j e g ê r s en b l o m t e e n k r û c l , ||
M e i w i l l e e n t i e r y n 'e f o a r j i e r s -
s i n n e . Salv. 32. — M e i g ê r s , d a t
w a e c h s t e n w r e i d t t a b i s t e f o e r . G.
J. I , 207. Zie wreid.
• w r e i n , s.n. tweeslachtig lam. Zie wreen.
"Wrek, s. wraak. Zie wrake.
• w r e k e , w r e e k j e , -wrekje, v. wreken.
Ik w r e e k , w r e e k t e , h a b w r e e k t , wre-
k e n d e , to w r e k e n . — K w e a - d w a e n
d a t w r e e k t h i m a l t i d e n s e l s . Zie
wreekje, wrekje.
• w r e k e r , - w r e k k e r , s. wreker. — I k
m o a t o e r a l for w r e k e r s d u c h t s j e .
v. BI. Bik. 61. — H w a w i e r d e w r e k -
k e r f e n i t l â n ? R. Windsma, Blêdden 29.
w r e k f j û r , s. n. woede, waarin de haat
zich uit. H w a h a t j i m m e i t p a e d w i i s d
om i t t a k o m m e n e w r e k f j û r t o o n t -
r i n n e n ? Halb. Matth. III, 7.
" w r e k j e , v. wreken. I k w r e k , w r i e k ,
h a b w r i t s e n , w r e k j e n d e, t o w r e k -
j e n . Hettema Kymkes, 102. V. d. V. Bitsj.
Wr. 25. — I t b a r n e n d g e w i s s e g y n g
w r e k j e n d h i m n e i . ld. I , 13. Zie
wreekje, wreke.
• w r e k k e r , s. m. wreker. Zie wreker.
w r e k ' s u c h t e , s. wraakzucht. Zie wraek-
sucht.
w r e k ' s w i r d , s.n. zwaard der wrake.
• w r e v e l , s. wrevel. — B o k k e s i t a 1-
t y d t s j i n a l l e s en e l k e n i e n fol
w r o k en w r e v e l .
• w r e v e l i o h , adj. wrevelig. — D e r s i t
i n w r e v e l i c h a e r d y n dy k e a r e l . —
De frou is de h i e l e m o a r n sa wre-
v e l i c h a l h i e l m â l . Vgl. wrantelich.
wumkes.nl
i
WRIK.
• w r y c h t i c h , adj. en adv. zeker, stellig.
Zie wrachtich.
w r y d s k , adj. weidsch, in het oog val-
lend. W r y d s k e p r a c h t . — F r i e z e n r i n -
n e s l j u c h t d e r h i n n e j| S û n d e r s o k
i n w r y d s k p o h e i , pralerij. ld. IV, 168.
Vgl. útwrydsk.
w r i g g e , w r i g g e r t , w r i k k e r t , s. booze
geest, duivel. — E b r ö i n , i n w r i g g e yn
d i e d e . v. BI. Bik. 46.
buitengewoon sterk mensch. I n s t e r k e
w r i g g e f e n in k e a r e l . A. 489. — Hy
a r b e i d e t a s i n w r i g g e . B. 333. —.
W r â l d s w r i g g e . Salv. 70. — A l l e l o k
is ' h i m f e n d e w y l d e w r i g g e t a it
f i n s t e r y n w i j d , door kwade praktijken
is hij tot welvaart gekomen. B. 475. — De
w r â l d , i n w r i g g e fen n a t u r e , | | For-
w r â l d ' t , f o r w r i g g e t y e t t e e l t s ' ûre.
G. J. I , 48. — I k b i n d e w y l d e w r i g -
g e (nikker) en w e n j e t o Wartena
û n d e r d e P i n g m a r . R. ind T.2, 151°.
Ook, in overdr. zin, schrikbeeld. Hei-
t e l â n , dy h ú n t n i n w r i g g e mear.
Salv. 47. Vgl. bûze-happert.
w r i g g e l j e , v. freq. aanhoudend wrikken.
Dou m o a s t n e t o a n d a t p e a l t s j e
wriggelje. De m a c h t e n f e n de
himelen scille wriggele wirde.
Halb. Matth. XX, 29.
wankelen, waggelen. H w a s c o e in t
t r o a n e oan it w r i g g e l j e n b r i n g e í
k i n n e , dy 't t r o c h de l j e a f d e fea-I
tankbere lânssieten b i s k e r m e',í
w i r d t ? R. ind T,3, 181". Zie wrigje. 1
w r i g g e r j j e , s. dwarsdrijverij. G. J. II, 100.|
w r i g g e r t , s. m. duivel, booze geest, bui- %
tengewoon sterk wezen. — Ho k i n im-ì
m e n yn it h û s fen in w r i g g e r t kom-'
m e , as er dy w r i g g e r t f o a r ô f netJ
b o u n h a t . Halb. Matth. X l l , 29. Zi«S
wrigge. ï
w r i g j e , v. wrikken, doen bewegen. Ziel
wriggelje, wrikje, irrikke. Compos. forwrigje.'î
w r i k , s. schok, stoot. I t k r e a k j e n í
t e k k r i j t w r i k op w r i k . v. BI. Bik. 6(X|
w r i k j e , v. wrikken. Ook: stooten, metj
geweld verwijderen. En i t s c i l h w e t y i
h â l d e om h i m f e n s y n t r o a n tO
w r i k j e n . R. ind T.2, 310". Zie wriggeljtl
wrigje, wrikke.
w r i k k e , v. wrikken. — O a n d e me a l
 WRIK.
te b e a t n m e n h i e n e jo mei s o k k e
r u k k e n w r i k k e , d e t de i e r d e b o p p e
de w i r t e l s o p l i e h t e w i e r . R. ind T.2.
166". Compos. forwrilcke, wjirmwrikke.
wrikkende beweging met een roeiriem
achter aan in een boot. M e i w r i k k e n
g y n g it b o a t h i r d fo'arút. — It
wrikkend wrinsgjen fen'thynsder
y n 'e w e i d e , v. BI Bik. 7. Zie wriggelje,
wrigje, wrilcje.
w r i k k e r t , s. m. wezen met bovenmen-
scbelijke lichaamskracht, booze geest. Zie
u-rigge, ivriggert.
w r i k k i k k e r t (Hl.), s. kikvorsen.
w r i m e l j e , v. wemelen, warrelen. H w e t
w r i m e l t it hjir fen e a m e l d e r s . —
I t w r i m e l t (warrelt) m y f o a r d e e a g e n .
— It w r i m e l j e n d wjirmke. v. BI.
Bik. 11. Vgl. kriel je, wimelje, wimerje.
w r i m e l s , adv. en interj. waarlijk, ze-
ker. Zie tv rammels.
w r i m p e n , adj. wreed (op bet gevoel),
wrevelig, knorrig, kort van stof. —In w r i m -
p e n g r o u n , van tuingrond, die te vochtig
bewerkt is en daardoor zijn mulheid heeft
verloren.—In w r i m p e n (wrevelig) a e r d .
Bijek. 1847 , 28. Sw. 1880, 90. Vgl. wran-
telich.
w r i n e , - w r y n , w r y n d e (Hl), s. dek,
deken, sprei. A. 772, 914. M a r s ! O n d e r
de w r i n e . A. Ysbr. (1861) 3 1 . — De fin-
g e r s , t i n d e r as r i z e n , | [ M e i w r i n e n
e n p l o m p k e s t o t i z e n . R. ind T.9, 4*.
— K r û p û n d e r in s i d e n e w r i n e .
Ibid. 18«.
Dim. w r y n k e . N y n k e , d ê r û n d e r
d y n w r y n k e . It jonge Frysl. 112.
w r i n g e , s. landhek met staart, dat op
een der dampaleh steunt en daarom draaiende
geopend en gesloten kan worden. Do se
o a n de w r i n g e f e n de y e s t e r t a ka-
m e n , d ê r s t i e d e m a n se Is. R. ind T. ! ,
17". Compos. draeiwringe , wâldwringe.
•wringe, s. wervel, gewricht. De w r i n -
g e n ú t d e r ê c h , ruggewervels. Sw.
1865, 70.
•wringe, v. wringen. Ook: door eene
draaiende beweging gewasschen weefsels van
vocht ontdoen. I k w r i n g , w r o n g , h a b
w r o n g e n , w r i n g e n d e , to w r i n g e n . —
Hy w r i n g t h i m d e r w o l t r o c h . — H y
w r i n g t h i m de h â n n e n . — W r i n g e
wumkes.nl
479 WRIÜW.
f e n p i n e . A. 774. ld. I , 6. Sw. 1857, 66.
— W a s k j e en w r i n g e . — I t g û d g o e d
wringe. — Mânljue wringe oarnaris
in s k û t e l d o e k o a r s o m , as f r o u l j u e .
Compos. biwringe, †ortvringe, útwringe.
w r i n s g j e , "wrinskje (Woudstr.), v. hin-
niken, brieschen (van paarden). Lex. 519.
— De m e r j e w r i n s g e e n r a e s d e . A.
Ysbr. (1861) 30. — 't D j i e r , o p 't f j i l d ,
f o r h u g e o n t w e i t s t , || B l e a t e n b a l t
en w r i n s g e t . || 't F û g e l t , d a t h i m
b l i j f o r m e i t s t , il T s j i l p t e n k w e a k t
en k l i n s g e t . v. BI. Bik. 51. — De h y n g s t ,
d e f ô l e w r i n s g e t . — De â l d b l e s
b r i n g t de f e i n t al w r i n s g j e n d s y n
g o e m o a r n . Fr. Lieteboekje, no. 44.
w r y n s k , adj. onregelmatig, scheef.
W r y n s k l â n , land van on regel matigen
vorm. — De B a r g e k o p , d e B i l e e n d e
T r i f o e t b i n n e w r y n s k e en g e a r i g e
s t i k k e n l â n . Vgl. wynsk, garich, gearich.
w r y t , 8. beschadiging door rijten, scheu-
ren , rukken, in 't algem. door ruwe behan-
deling. D e r i s w r y t n o c h s l y t o a n ,
't is ongeschonden, gaaf en goed. — (De
s k û t e ) l i k e w û n d e r m o a i op 't w e t -
ter, n e a r n e wryt noch slyt. ld.
X I I , 32.
leed, verdriet, angst, smaad, 'k W" i r d
fen w r y t e n s p y t b i s e t t e n . 6 . J. I,
32. Zie slyt en spyt.
w r i t e , v. schrijnen, rijten. Vgl. smerte.
Zie wryt, writend.
w r i t e n d , adj. schrijnend. In w r i t e n d e
p i n e . — In w r i t e n d h e r t e , een kna-
gend geweten. Zie wryt, write.
w r i u w ' d o e k , s. doek, waarmede men
meubels wrijft. Zie wriuwlape.
w r i u w e , v. wrijven. I k w r i u w , w r e a u ,
h a b w r e a u n , w r i u w e n d e , to w r i u -
we n. — De t a f e l w r i u w e . - Hy
w r i u w t h i m y n 'e h â n n e n . — l u i m e n
h w e t om 'e n o a s w r i u w e , hem van iets
beschuldigen, iets onaangenaams laten hoo-
ren. — H o 't m e n l e t t e r t r i u w t en
w r i u w t ü I t w o l n e t ú t. Fr. Lieteboekje,
no. 23. — Us J o u k e h a t h e i t e j i c h -
t i g e s k o n k w r e a u n . — l m m e n de
e a r e n w r i u w e , klappen om de ooren
geven. Compos. oanwriuwe, ôfwriuwe, op-
wriuwe, útwriuwe.
w r i u ' w e r s - g û d , s.n. wrijfwas.
 WEIÜW. 480
Ook: zalf. H a u k h a t d e k n i b b e l b i -
seard; nou b r û k t er wriuwersgûd
f en d o k t e r .
w r i u w ' l i o u t , s. n. cylindervormig stuk'
hout, gebogen als een worst en hangende
vóór den boeg van een schip om den stoot
van een aanvarend schip te breken. A.487.
w r i u w l a p e , s. doek of lap om meubels
mêe te wrijven. Zie wriuwdoek.
w r i u w ' p e a l , s. wrijfpaal, paal in de
weide, waaraan de beesten zich wrijven.
Overdr. iemand, die als voorwerp dient
van kritiek, scherts of spot of als voet-
veeg. D o m e n y s e n p a s t o a r e n b i n n e
w r i u w p e a l l e n , d ê r 't r u d i c h fé d e
h û d o a n r o s t , geesteljjken staan veel
bloot aan de beoordeeling van leeken. B.
566. — Dy 't my t o r í n w r i u w p e a l
b r û k e w o l , m o a t n e i in h e a r e f e i n t
s i i k j e , een heerenkneeht is"een wrijfpaal,
ik niet. A. 764.
w r i u w ' s t i e n , s. vierkante marmeren steen
van ongeveer 6 dM. afmeting, waarop voor-
heen huisschilders verfstoffen fijn wreven.
w r o e c h , - w r o e g i n g , 9. wroeging. —
F rij f en w r o e c h . Salv. 59. Zie torûch.
w r o e c h ' w j i r m „ s. slecht, knagend ge-
weten. S y n w r o e c h w j i r m p r i k e t i e r
e n l e t . G. J. 1, 66. — G e a l e w r o e c h -
w j i r m k n a g e . R. ind T.2, 18". Sw.
1869, 15. Zie wrûchwierm.
"wroeging, s. wroeging, berouw. Zie
wroech.
w r o e g j e , w r û g j e , v. wroegen, beschul-
digen, aanklagen. G. J. I , 128. — ï r y n
h a t in f o r b a e s d w r o e g j e n d en wan-
h o p i c h ú t e i n h a w n . A. Ysbr. (1861) 88.
Zie wrûgje.
w r o k , s. wrok, haat. J o u k e h a t i n
w r o k op m y . — H y d i e i t ú t w r o k
tsjin syn bûrnian.— H a e t e n w r o k .
— W r o k e n g r i m e . Salv. 70.
Ook: veete. D e r s i t i n w r o k t w i s k e n
S i m e n en S a k e .
w r o k j e , v. twistzoeken, tot vechten uit-
lokken, sarren. K o m f o a r e a r s t m a r n e t
w e r t o w r o k j e n . K. ind T.2, 404". —
't W i e t , a s w i e r ' t s y n w r o k j e n b a ,
|| H i p p i e w i p p e him Flies-tût ta.
Salv. 71. — I t g y n g d e h i e l e t i i d o p
i n w r o k j e n en o p i t l é s t w a e r d i t
fjuchtsjen. — Sjoerd wrokket sims
wumkes.nl
WÜLV.
in h i e l e j o u n t r o c h en faek r i n t
i t o p s k e l l e n en s l a e n út.
w r o k k e r , s. m. iemand, die gaarne twist
en tweedracht zaait en zoekt. Zie räzjemahker.
w r o k k e r i c h , adj. twistzoekend. — As
I p e in s l o k j e op h a t , ís er a l t y d
hwet wrokkerich.
w r o k s e l j e , v. worstelen. Zie wrakseljè.
w r o n g e , w r o n g e l , s. opgeroldesamen-
gewrongene massa. Y e t l e i s t e d e r h i n n e
a s i n w r o n g e . R. ind T.a, 19". Vgl. wringe.
w r o n g e l , s. opgerolde massa. Zie «>ro»</<-.
w r o n g e l j e , v. wringende dichtknijpen.
I n s l a n g e , d y 't h j a r de strôte
t i c h t w r o n g e l j e s c o e . R. ind T.2, 316'.
w r o t ' - e i n , s.n. ondereinde van een graan-,
boon- of vlasstengel. De w r o t e i n e n b i n -
n e n o c h n e t d r o e c h . Vgl. ier-ein.
*wrot'sjuc.b.t, adj. en adv. genegen tot
wroeten, wroetziek. W a k k ' r e w r o t - en
w r a e m s j u c h t w i e r n ' se. Forj. 1904,
186'. Vgl. wraemsjucht.
w r o t t e , v. wroeten. De m o l w r o t t e n
w r o t t e yn i t b l o m b ê d .
zwoegen op het land. W r o t t e e n wr~a-
me. — R o m m e r t w r o t d ê r yn i t rog-
g e f j i l d . R. ind T.2, 4.". Zie lânwiotter.
woelen. Yn i t b ê d w r o t t e . A. 563. —
I t b ê d t o w r o t t e . Vgl. wrokselje. Com-
pos. biwrotte, †orwrotte, omwrotte.
w r o t t e r , s. m. veldai-beider, die niets
doet dan landbouw werk, en daarin liefst
altijd bezig is. I k b i n i n â l d w r o t t e r .
A. B. Doarpke, 34. Compos. lânwrotter.
Dim. w r o t t e r k e , tipje aan de boven-
lip van een klein kind.
W r û c h , s. wroeging. Zie wroech.
w r û c h ' w i e r m , s. wroegworm, een kna-
gend geweten. Zie wroechwjirm.
w r û g j e , v. wroegen, beschuldigen, aan-
klagen. Zie wroeifje.
w u d z e , s. strook bijeengeharkt hooi.
Zie wirdse.
w u i l j e , v. winden. Zie woelje.
w u l f ' d a k , s.n. Zie wolvedak.
w u i f t , s. n. gewelf, verhemelte. I n w i d e
s e a l nlei in w y t w u l f t as i n t s j e r k e .
R. ind T. 2 , 22». Fr. Hfr. IV, 3. Zie for
wuift, wolceäak. Compos. †oruulft, himelwulft.'
w û l j e , v. winden. Zie woelje.
w u l v j e , v. welven. De h i m e l w u l
v e t . Compos. oerwulvje.
 WÜN. 481
w û n d e r , s. n. wonder. Zíe iconder.
w û n d e r , adj. en adv. wonder. Zie iconder.
w û n d e r b a e r l i k , adj. en adv. Zie icon-
derbaerlik.
W Û n ' d e r b e a m , s. wonderboom. Zie icon-
derbeam.
w û n ' d e r b e r n , s. n. wonderkind. Zie
wonderbern.
w û n ' d e r d i e d , s. wonderdaad. Zie won-
derdieä.
w û n d e r d i e ' d i c h , adj. wonderdadig, won-
der verrichtend , wonderdoend. Zie wonder-
diedich.
w û n ' d e r d i e r , s. n. vreemdsoortig dier-
Zie wonderdier.
w û n ' d e r d o k t e r , a. kwakzalver. Zie won-
derdokter.
w û n ' d e r k r ê f t , s. kracht, waarmede won-
deren worden verricht. Zie wonderkréfl.
w û n d e r l i k , adj. en adv. wonderbaar.
Zie ivonierUk.
w û n ' d e r m a n , s. zonderling. Zie wonder-
man.
w û n ' d e r m i n s k e , s. ongewoon menseh.
Zie wonderminske.
w û n ' d e r m o a i , adj. buitengewoon mooi.
Zie wondermoai.
w û n ' d e r o a l j e , s. wonderolie. Zie icon-
deroaìje.
w û n ' d e r s k o a n , adj. en adv. buitengewoon
goed. Zie wonderskoan.
w û n ' d e r s p r e u k , s. vreemde stelling.
Zie wonderspreuk.
w û n ' d e r s t i k , s.n. wonderstuk. Zie won-
derstik.
wumkes.nl
WURT.
w û n ' d e r t e i k e n , s. n. wonderteeken. Zie
iconderteiken.
w û n ' d e r w i r k , s. n. wonderwerk. Zie
wonder icirk.
w û p s , interj. eene snelle beweging te
kennen gevende. E n w û p s ! do f l e a c h
se o p en l i e t niy a l l i n n e s i t t e . R.
ind TV, 286<*. Zie wijps.
w û p s ' d y , w û p s t d y , expr. adv. in een
ommezien, oogwenk. — M a r w û p s d y !
d ê r f l j u c h t i t ( f û g e 11 sj e) y n d' el-
z e n e w a l . S. v. d. B.Lokw. W. Dykstra, 18.
— W û p s t d y , s i e t e r o p 't h y n s d e r .
A. 76. Zie wûps, wipsdy.
w u r c h , w û r c h (Mkm,), adj. vermoeid.
Zie warch, wirch.
w û r d (Mkm), s. Zie wird.
w u r g e r t , s. eg. grauwe klauwier, La-
nüis collurio. Zie wirger.
w û r k (Mkm.), s. Zie wirk.
w û r t e l (Mkm.), s. Zie wirtel.
IJ. Y.
In het Friesch is I J geen afzonderlijk let-
terteeken, doch eene samenvoeging van de
twee letters I en J , uitgesproken als ì-j.
De Y (Friesche Y), uitgesproken als zachte
t, is een andere vorm voor de letter I. Zie
aldaar.
z.
De letter Z wordt niet als beginletter van
een Friesch woord gebruikt. Zie de letter S .
 NALEZING
VAN WOORDEN DIE OP HUNNE PLAATS ONTBREKEN
OF WAARBIJ NOG AANVULLING OF VERBETERING
NOODIG IS.
a c h t ' k a n t , adj. achtkantig. — D a t d i n g j
is a c h t k a n t . — I n a c h t b a n t e raoun- \
1 e. Zie achtkantich.
a k k e l e i ' , s. Aquilegia vulgaris, akelei. I
â l d r o e k ' , s. eg. roek, Conus frugilegun.
Ook s w a r t e k a . Zie roek.
â l d s , s. gen. van âld; in : b y â 1 d s ,
eertijds. — S a a s f e n â l d s i t b r û k m e
wier.
a l k , a k k e , s. eg. namen voor: kauw,
Coloeus moneäula. Zie ka.
( a l ) l y k m o e d i c h , adj. evenredig, kalm
van gemoedsstemming.
an'kerje, v. ankeren, het anker uitwerpen.
a n k e r k e a t t i n g , s. n. ankerketting. Zie
keatiing.
a p e l ( a p ' p e l ) j i e r , s. n. appeljaar. — I t
is f e n 't j i e r i n b e s t a p e l j i e r , een
jaar, waarin de appelboomen veel vruchten
dragen.
a t t e r , s. etter. Zie otter.
b a e n t s j e r , s. m. lijnslager, touwslager.
H j o e d de d e i d r a e i t d ê r r e it w i e l
en s j u c h t m e n d ê r d e b a e n t s j e r
efterútrinnen. Sw. 1904, 93. — De
fleurige baentsjer. J. A. S. Fleur
by 't wirk, 40. Zie Ignbaen.
b a k k e r s s e k , s. bakkers(graan)-zak, wit-
linnen zak (gemerkt met de naamletters van
den eigenaar), waarin de bakker het te
malen koren naar den molen zendt. Ook
m o a l s e k , b a k k e r s - m o a 1 sek.
b a r , adj. en adv. bar, onaangenaam.
b a r m , s. berm. Zie berm.
b e a m ' f a l k , b e a m w i k e l , s. eg boom-
valk, Falco subbuteo. Ook b l a u w e w i k e l .
b e a n t s j e t r i e d z j e , v. de draden aftrek-
ken van de groene peulen der slaboonen
wumkes.nl
(t u s-e a r t e), 't welk geschiedt vóór het koken.
b ê d ' - s k o b b e n , s. pi. saamgebonden bos-
sen stroo, om te dienen voor bedstroo. Zie
skobbe.
b ê d s o u d e r , s. zoldertje met slaapgele-
genheid voor mannelijk personeel , in stal
of schuur, op eene boerderij.
b ê d s t r i e , s.n. bedstroo. — W y m o a t t e
m e i 't h û s h i m m e l j e n a l l e j i e r r e n
n ij b ê d s t r i e o p i t b ê d s t é h a b b e : 't
i s o p ú s b ê d s a d a m p . — Dy k e a r e l ,
d y t o M a e ij e ú t m y n h û s g i e n i s ,
h a t de h i e r b i t e l l e mei it â l d bêd-
s t r i e , heeft het bedstroo laten blijven,
maar de huishuur niet betaald. - F o r f a r -
r e n k o s t e t b ê d s t r i e , verhuizen kost
bedstroo; eig. geeft kosten.
b e e t b l i u w e , v. bijblijven. — l m m e n
b e e t b l i u w e , met iemand gelijk opgaan.
b e e t w ê z e , v. bij zijn. — I k b i n h i m
b e e t , ik heb hem ingehaald.
b e f - l y s t e r ,s. eg. bef'lijster. Zie rinylyster.
b e l ' d e r k e , s. n. bellertje, nederiiangend
versiersel, dat bij de minste beweging slin-
gert en klingelt (belt). — I n h a n g l a m p e
m e i k r i s t a l l e n b e l d e r k e s . Slj. en Rj.
1898, 338«.. Vgl. bel en belderje.
B e l s , s. Belg. — B y H a s s e l t en L e u -
v e n w a e r d e n d e B e l s e n y n 1830 for-
s Ie in.
Ook: Belgische cent (2 centime-stuk) vroe-
ger hier gangbaar. Zie bralander.
b e r c h ' f i n k , s. eg. keep, Fringilla montì-
frinyilla. Zie kweakfink. Ook k e e p f i n k.
b e r c h k n o p , s. muurpeper, Sedum acre.
b e r n e g o e d , s. n. kinderlijk erfdeel. Zie
bigoedige en goed. Vgl. faers-goed en moers-
yoed.
 BERN. 483
b e r n ' j a e n d , adj. kindervoortbrengend. —
B e r n j a e n d b o a s k , vruchtbaar huwelijk.
Salv. 35.
b e u k ' s t ó f , s,n. stof veroorzaakt doorliet
beuken van vlas, vóór het braken. — Hy
is w y t (bestoven) f en b e u k s t o f .
b i - a v é n s e a r ' j e , v. iets tot stand bren-
gen. — I k m o a t a l t y d a l l e s . a l l i n n e
b i-a v e n s e a r j e.
b y ' b a e n t s j e , s. n. bijbaantje ,, werk dat
men boven en bij 't gewone waarneemt. Ook:
neven-betrekking.
b i b i r d e , adj. bebaard, baardig.
b i b l o m ' m e , adj. van bloemen voorzien,
met bloemen bedekt. — I t f j i l d i s r y k
b i b 1 o m m e.
b i b r û k t , adj. en adv. door gebruik beter
geworden. — S a ' n n ij e b e a g e is e a r s t
h w e t s t i i f , m a r hy b i b r û k t - g a u
h w e t . — D a t h y n s d e r h a b b e wy
koft for b i b r û k t .
bi-, foydel'te, s. laagte. D ê r y n 'e
b i d e l t e zegt iemand op den zeedijk staan-
de, met Het oog op de laagte aan den voet
des dijks. Fig. De l j u e b i n n e n e i d e
b y d e l t e r e k k e , naar de laagte gezakt,
door verarming uit den gegoeden stand af-
gedaald tot de geringe klasse.
b i e d e , v. ontbieden, verzoeken, noodi-
gen. Hofolle m i n s k e n scille hja
b i e d e o p 'e b i g r a f f e n i s s e . Zie bidde.
b i e ' t e k o p j e , v. bieten, bij het rooien
op het land, door afsnijden van de koppen
ontdoen. — I t f a n k e m o a t n o u d e i s
n e i 't l â n t o b i e t e k o p j e n .
b i e ' t e k o p , s. kop van een beetwortel.
b i e ' t e k r û d , s. loof der beetwortels. —
B i e t e k r ü d e n mei de k o p p e n d e r
o a n i s b e s t f o e r f o r kij e n s k i e p .
b i e t s j e , v. werkzaam zijn in den oogst
van de beetwortels. Vgl. flaechsje en ierd-
appelje. Zie bietetvoarteì.
b i e ' z e l o k , s. Zie bizelak.
b i e ' z e m k e , s. paardestaart, Equìsetum
palustrum. Zie lidrusk.
bifining(e), s. bevinding, meest geeste-
lijke ervaring. — H j a p r a t e f e n h j a r
b i f i n i n g e n , godsdienstige ervaringen.
b i f l a g j e , v. bevlaggen, H w a w i r d e
h j i r h j o e d b i f l a g g e ? voor wie heeft
men vandaag de vlag uitgestoken'?
b y ' f o e r j e , v. bjjvoeren, krachtvoeder toe-
wumkes.nl
BIK.
voegen aan 't gewone rantsoen. — N o u
' t i t h e a sa m i n is, m o a t t e wy g a n s
b y f o e r j e.
b i g o b j e , v. nauwkeurig bekijken. —
B e r n m o a t t e a l l e s , h w e r 't h j a r
e a c h op f a i t , b i g o b j e . — W y f k e s
w o l l e yn in m o a i j e w i n k e l i j e a f s t
a l l e s b i g o b j e . Vgl. bigapje en gobberje.
b i g r e p p e l j e , v. begruppelen , gruppels
in 't land maken. — I t l â n m o a t g o e d
b i g r e p p e l e w i r d e . Vgl. útdolle.
b i g û l e , v. door schreien het aangezicht
' bemorsen. — H â l d o p f e n g û l e n , f a n -
k e : dou b i g û l s t dy h i e l e n d a l . —
H w e t s c o e n e dy j o n g e s b i g û l e ?
hard schreeuwen? — Ook: door hard schreeu-
wen iemands aandacht trekken. Ik kin
h i m n e t b i g û l e , hg is te ver af. — H y
is s a d ô f d e t g j i n m i n s k e k i n h i m
b i g û l e . Vgl. biroppe.
b y h w e n n e a r ' , conj. bijaldien, ingeval.
B y h w e n n e a r 't d y m a n r i s b y j o
k o m m e m o c h t e , scoe ik w o l r i s m e i
him p r a t e wolle. — B y h w e n n e a r
'l d y p l e a t a l o s k o m m e m o c h t , w o e
', i k h i m w o l h i e r e.
b y - y n ' , adv. bij in. — I k t r i u w i t
h j i r m a r by-yn. — M û z j e ' e r mar
t ú t s j e s b y - y n . Fr. Lieteb. no. 62.
b i - j a c h t s j e , v. bejagen, beloopen, bevlie-
gen. A l l e s b i j a c h t s j e en b i f l e a n e .
bi-jei, s. bejag, doel, begeerte, verlangen.
O, G o d ! ú s l o k i s J o u b i j ei. Iduna
i XXI, 95.
b l - j e j j e , v. najagen. — H w e t b i j e i j e
de j o n g e s e ft e r d y h o u n ? waarom
jagen de jongens dien hond zoo n a ? —
Hwet b i j a g e s t dou a l l e d a g e n m e i
': h y n s d e r e n s j e a s ? waarom zijt gij alle
dagen met paard en sjees op den weg?
b i k e u t e l j e , v. beloopen. Zie bibokselje.
b i k l i b j e , v. beklijven.
b i k l o p j e , v. bekloppen. I n a e i y n
môlke biklopje. — Dokter hat him
a l h i e l b i k l o p p e . — Ik k l o p p e oan
't f i n s t e r , m a r i k k o e n i m m e n bi-
klopje.
b i k n o e i j e , v. Zie biknoffelje.
b i k n ò t s j e , v. beknoopen. Zie biknoopje.
b i k r a s s e , v. bekrassen. Zie biskrasse.
b i k r i t e , v. bekrijten, beweenen.
b i k u r e , v. beturen.
 BIK. 434
b i k w i t s e , v. bezoedelen met tabakssap.
b i k w y t s j e , v. hout met een mes be-
werken. — Dy l'.vlk i s t o « w i e r , hy
m o a t y n 't m i d d e n y e t b w et b i k w i t e
w i r de.
bil'hipe, v. dikke snede uit een bil, n.1.
een stuk rookvleesch. Zie hipc, ìjirstik.
b i l i ' p e n , adv. beloopen, betrokken. —
I t f a m k e is s a b i l i p e n en s m e l om
'e t r o a n j e . Zie bilitsen.
b y ' l û k e , v. bijtrekken, vooral van kleu-
ren. — D e r i s in p l a k y n 't t a f e l -
k l e e d . O, a s 't d r o e c h i s , s c i l 't w o l
w e r b y 1 û k e,
b i l u l l e , v. (triv.) door praten eene zaak
mooier voorstellen dan ze is. Hy k i n
't w o l m o a i b i 1 n 11 e , a s wy 't m a r
1 e a u w e wol 1 e.
b i m e i j e r j e , v. bemeieren.
b i m i t e r j e , v. Zie hiskite, bidonderje.
b i m o u d e , adj. met stof bedekt. — Bi-
m o u d e s k o e n , in b i m o u d e h a g e.
b y ' n e a m d , part. bijgenaamd.
b i n e i , b y n e i ' , adv. dichtbij, er bij. —
I k k i n d y n e t b i n e i k o ir. m e , kan je
niet aanraken. — K o m m y ' r i s b y n e i !
raak mij eens a a n ! — tl e a r e, w ê z ú s
b i n e i ! blijf in onze tegenwoordigheid, blijf
ons nabij! Fr. Lieteboekje, no. 9.
b i n ' n e h û s k , adj. wat binnenshuis is. —
B i n n e h û s k e n e ar ring. (i. J. I , 65.
b i n ' n e n - y n , adv. van binnen. Ook: bin-
nenshuis. — I t i s b i n n e n - y n b e t t e r a s
bûtendoar.
b y - o a n ' , adv. (er) bij aan. •- D a t s t i k
is d e r l e t t e r by-oan set. — Myn h û s
is t o l y t s , d e r s c i l i n s t i k b y-o a n
boud wirde.
b y - o m ' , adv. ergens in de nabijheid. —
I t is h j i r by-om.
b i p l u e r j e , b i p l u r e , v. turende kijken.
Zie bimikerje, bikure.
b y ' s a e k , s. bijzaak,
b i s k a r r e l j e , v. met scharrelen bereiken,
bekomen. — W y k i n n e d e k o s t s a h w e t
k r e k t b i s k a r r e l j e . Zie biskeuke.
b i s k e t ' s t á l , s. beschutte stal, paarden-
stal met aan beide zijden een houten
wand.
b i s k e t t e n , adj beschoten, met hout
bekleed. — I n h û s m e i i n b i s k e t t e n
d a k . — Ook: van kleur verschoten zijn. —
wumkes.nl
BLAü.
H y s t i e b i s k e t t e n . V. d. Veen. Lytse
Hyinkes, 16.
b i s m û z e , v. in 't geheim afspreken. —
I k w i t n e t , h w e t d y t w a d ê r bi-
s m û z e , m a r 't s c i l g r i f n e t f o l i e
g o e d s w ê z e.
b y ' s p i k e r j e , v. terecht komen. I t s c i l
w o l h w e t b y s p i k e r j e , het zal wel
weer terechtkomen.
b i s ' t e d o k t e r , s. m. veearts. Vgl. †êdokter.
b i t s j â n ' s e l j e , \. bepraten, bebabbelen.
Vgl. bìtsjaffelje.
b i t ' t e r s w i e t , s. bitterzoet, Solanumdul-
vamara. Zie houncbeìxtâl.
b y ' w e i n , s. bijwagen.
b y ' w e r p (Oost-I)ongdl.), s. platte, breede
ring tot bevestiging van een werktuig aan
den steel. — B y w e r p o a n i n h o u k ,
s e i n e, enz. Zie bjirk.
b y ' w i i f , s. n. bijzit.
b i ' z e l a k , b i z e l o k , s. bieslook, Allium
srhoenopiasum. Ook b i e z e l o k .
b j i n d e r g è r s , s.n. Aìra caespitosa, smeele.
Ook b o e n d e r .
b l a n k , adj. blank. — B l a n k e w i l -
s t e r , goudkievit. Zie sè-wihter.
b l a u , adj. blauw, blauwachtig. — B l a u -
we w i k e l , boomvalk. — B l a u w e g i e r ,
smelleken. — B l a u w e f a l k , -hoan-
s k r o b b e r , -h o a n n e m o s k, bl au we kui-
kendief. — B l a u w e m o k , zilvermeeuw. —
B l a u n i o k j e , kleine zeemeeuw. — B 1 au-
w e s t i k e 1, speerdistel.
b l a u ' b o a r s t k e , s. eg. witgesterde blauw-
borst, Lusriola suecicn.
b l a u d r u k t ' , adj. blauwe kleedingstofmet
gedrukte witte stipjes of'bloempjes. — In
blau druk te holdoek.
b l a u k l o k ' j e , Campanula rotundifolia.
grasklokje.
b l a u ' k o p k e , b l a u ' k o p k e - d i d y t ' , s. eg.
pimpehnees. Zie didyt.
b l a u m o k ' , s. eg. zilvermeeuw, Larus
aryentatus. Ook s é m o k .
b l a u p a e p ' k e , s. eg. gekraagde rood-
staart, Luscioìit phoenicura.
b l a u s y s ' k e , s. eg. pimpelmees. Zie blau-
mieske.
b l a u s p j u c h t ' , s.cg. boomklever, Sittacaesia.
b l a u s t e r n s ' , s. eg. moeraszwaluw, Hi-
drochelidon niym. Ook s t e r n s . Vgl. blau-
stirns, -stjirriny, ivettersweal.
 BLYK. 485
b l y k ( k e ) (Mkm.), s. bleek, bleekveld.
Zie blik, bleek.
b l i n d e r , interj. Dy b l i n d e r ! Zie
blindekater.
b l y n s - e a c h , adj. en adv. met de oogen
dicht. I k k i n 't b l y n s - e a c h w o l f i n e .
Vgl. blynlsjes.
b l o k , s. scheepskatrol.
b l o k m a k k e r , s. iemand, die scheeps-
katrollen maakt. — M e s t - en b l o k m a k -
k e r is meestal vereenigd, als één bedrijf.
b l o m k e f i s k j e (Noordelijke visschersdor-
pen en Makkum), v. visschen naar zeemos.
b l o m p o t , s. bloempot.
b l o m s i e d , s. n. bloemzaad.
b l o m t ê s t , s. steenen waterbakje onder
een bloempot.
b o a d e , s. boodschap. — I m m en d e
b o a d e d w a e n , iemand bericht doen door
middel van een bode.
b o a d ' s k i p ( p e r s ) k o e r , s. boodschaps-
mand.
b o a i t S , s. het middenstuk in een vrou-
wenhemd.
b o a r s t , s. n. voorstuk van een vrouwen-
kleed, dat de borst b e k l e e d t . - - D e r m o a t
in riij b o a r s t y n d y j u r k .
b o a r s t ' b y l d , - b i e l d , s.n. borstbeeld.
b o a r s t ' w a r , s. borstwering, vaste aarde
op den kant eener sloot gezet, om bij het
slatten het afloopen van weeke slataarde te
voorkomen.
b o a s k ' m i n , s. zucht om te paren, hu-
welijksliefde. Salv. 93.
b o e r e k o s t ' , s. boerenkost. eenvoudige
maar degelijke, voedzame kost, zooals bij
een' flinken boer wordt opgediseht. — Al-
le d a g e n de b o e r e k o s t ; d a t is for
in a r b e i d s m a n h w e t w i r d i c h .
b o e r e r e a u ' , s. n. boerengereedschap. —
B o e r e r e a u e n b i s l a c h , al het gereed-
schap en vee , behoorende tot eene volledige
boerderij. Zie bislach.
Ook : paard en rijtuig, zooals de boeren
gebruiken. Zie reau.
b o e r e s w e a l , - s w e l , s. eg. boerenzwa-
luw, Hirundo rustica. Zie sweal, swel(tsje).
b o e r e t a e l , s. boerentaal, de dagelijksche
spreektaal op het platteland. — I k h â l d
m y o a n d e b o e r e t a e l , a l i s 't e k
t s j i n d o m e n y ; s n e i n s p r a t e k i n 'k
net.
wumkes.nl
BREG.
b o e ' r e t r a n t , s. boerentrant, de dagelijk-
sche leefwijze en gebruiken op het platte-
land. De b o e r e t r a n t d ê r b i n 'k o a n
w e n d ; s t ê d Ij nes-m en e a r e n d ê r k i n
'k m y n e t t a b i j a en.
b o e r e w a p e n , s. n. boerenwapen, ken-
merk van den boer. — H e a , P i e r , h w e t
biste smoarch, k l e a r e b a r e mod-
d e r e n k o u w e d o n g . — J a (zegt Pier)
d a t is i t b o e r e w a p e n .
b o l b i e r ' k e n , adj. bot, ruw, ongemanierd,
[ luidruchtig, uitgelaten. — K l a e s w i e r
j t i g e h a s t i c h ú t 'er a e r d , en h w e t
r i m p e n en b o l b i e r k e n tìtfallen. M.
Miedeaia. Forj. 1903, 118. Zie bom-, bon-
bierken. Ook b o p p e n b i e r k e n . Forj.
I 1894, 150.
b o l l e k e a t l i n g , s.n. keten, waarmede
i een stier vastgemaakt wordt. Zie keatUng.
: b o l ' l e p y s t , s. Typha latifolia, lischdodde.
| Zie äoerrebout, tûrrebout.
1
b o l l e t s j o a r , s. n. tuier, waaraan een
stier vastgezet wordt. Zie tsjoar, tsjur.
b o l s e r d , s. zwaar stuk hout met een
ijzeren bout er door, aan de zijde van een
schip, waaraan men het touw vastmaakt,
als het schip aan den wal gemeerd is.
b o n t , b û n t , adj. bont, gevlekt, grijs.—
B o n t e e k s t e r , ekster. — B o n t e (k) 1 y s-
t e r , zanglijster. — B o n t e l i u w , schol-
I ekster. — B o n t e w i l s t e r , bontbekpluvier.
; — B o n t e s p j u c h t , groote bonte specht.
— B o n t e m i g g e s n a p p e r , zwartgrauwe
vliegenvanger. — B o n t e k o l , oude kolgans.
— B o n t e d û k e l e i n , - d û k e r , namen
! voor: groote zaagbek en middelste zaagbek.
b o n t - , b ù n t d û k e r , s. eg. naam voor:
brilduiker. Zie knobdûker.
b o u ' - o a r d e r , s. bouworde.
b o u ' t r a n t , s. wijze van bouwen.
b r a b z e , s. Zie blabber, blabs, blabze.
b r e e d ' b l ê d d e n , s. pi. eene aardappel-
soort , waarvan het loof breedbladig is.
b r e e d ' b o l , s. speerdistel, Cirsium lanceo-
latum. Zie blauwe stikel.
b r e e d - e ' k e r i c h , - i k ' k e r i c h , adj. breed
í van akkers. Zie ikkerich.
b r ê ' g e h û s , s. n. huis van den brug-
wachter.
b r ê g e - ô f ' ! interj. brug-af! (bekende schip-
persroep).
• b r ê ' g e p o n k j e , - k l o m p k e , s. n. zakje
 BREG. 486
of klompje aan een stok of lijn, dat den
schipper bij 't passeeren der brug wordt
voorgehouden om er het b r ê g e j i l d in te
offeren.
b r ê ' g e r i e , s. bruggeraad, verzameling
van nietsdoeners, die op de brug bij eikan-
deren komen.
b r i g g e (Mkm.), s. brug. Zie brêye.
b r o e k , s. houten bekleedsel van de kachel-
pijp , die bij schepen boven 't dek uitsteekt.
brou'beidel.s. beitel, waarmede de scheeps-
timmerman breeuwt.
b r ú n , adj. bruin. — B r u n e d û k e l e i n ,
- d û k e r , witoogeend. — B r u n e b e a n -
t s j e s , bruine boonen. Zie beantsje.
b r u n e n s , s. toestand van bruin zijn. —
D a t w e t t e r s j u c h t út in b r u n e n s .
b ú s s i n t , s. zakduit.
b û t e ( n ) k â n s ( k e ) , s. buitenkansje); meer
algemeen dan b û t e n f o a n t s j e . Z.d.
b û ' t e n - o m , adv. buiten om. M y n h û s
wirdt bûten-om opferve. — Wy
m o a t t e y e t b û t e n - o m , sa n e i is 't
h û s h i m m elj en dien.
b û ' t e n - ú t , adv. buiten af. — K i n n e
j i m m e h j i r in b i s t e a n f i n e as turf-
s k i p p e r ? J a , m a r der g i e t in b u l t e
n e i b û t e n - ú t . — B û t e n - ú t s u t e l j e , met
koopwaren venten buiten de bebouwde kom.
b ù t h û s m û r ' r e , s. buitenmuur, waarin de
koevensters zijn aangebracht. Zie kouwemûrre.
d a e i - m i n g e , v. deeg bereiden voor wit-
tebrood, bjj den bakker. — D a e i - m i n g e
k i n e l k e n i e n n e t ; i t is s w i e r w i r k .
d a e i - m i n g e r , s. m. iemand, die bij den
bakker het werk der deegbereiding doet.—
M u r k is in b e s t e d a e i - m i n g e r ; hy
h a t i t w i r k t i g e y n 'e m a c h t .
d a m ' l j u r k , s. eg. graspieper. Zie piip-
Ijurk.
d a t j i n g e , pron. datgene.
d e a ' k e t o e n , adv. doodstil, doodkalm.
I k h â l d my d e a k e t o e n . Zie ketoen.
d e i ' w i r k , s. n. dagwerk, zekere hoeveel-
heid tnrf, zoolang die nog te velde staat.
d e j i n g e , pron. degene.'
d e k ' f û g e l t s j e , s. eg. baardmannetje. Zie
birdmantsje.
d e l ' b l i k s e m j e , v. (triv.) neersmijten.
d e V b o u w e , v. neerbouwen. — D a t h û s
h a b b e h j a d ê r ek sa m a r h w e t
d e l b o u d ; it s t i e t der n u v e r h i n n e .
wumkes.nl
DERT.
d e l ' d i n d e r j e , v. naar beneden vallen
met stootjes. De p l a n k e d i n d e r e b y
't s k i p d e l .
d e l ' d i v e l j e , v. (triv.) neervallen.
d e l ' f l o d d e r j e , v. neerfladderen.
del'f l o t s j e , v. afvlotten. — De turf'
wirdt deLindedelflotteynbokken.
del'f l y b j e , - f l y b k j e , v. neerspuwen.
d e l ' g l û p e , v. naar beneden sluipen.
d e l ' h a k j e , v. neerhakken. — H j o e d i s
d e k o u s l a c h t e, m o a r n s c i l l e w y
h i r a d e l h a k j e . Zie delhouwe.
del'hingje , v. neerhangen. D a t t o u d e 1-
h i n g j e op i t s e l d e p l a k , d ê r ' t j i m m e
it w e i k r i g e h a b b e , j o n g e s ! — Ik
w i s t n e t h w e r ' k dy p r i n t p l a k j a e n
s c o e ; d o h a 'k h i m d ê r m a r d e 1-
hongen.
d e l ' j i ( e ) t t e , v. neergieten.
d e l ' k e a l j e , v. (triv.) neervallen.
d e l ' k l a d d e r j e , v. neerklimmen, -klau-
teren.
d e l ' k r o a d z j e , v. naar beneden kruien.
Ook : bijeen kruien. Vgl. gearkroadzje.
d e l ' k w i t s e , v. (triv.) neerspuwen.
d e l ' l û k e , v. neertrekken.
d e l ' p l a n t s j e , v. nêerplanten. — N o u
h a 'k n o c h i e n s t e k j e o e r , s c i l i k
dat dêr mar d e l p l a n t s j e ?
d e l ' p l o m p e , v. neerplompen.
d e l ' p o a t s j e , v. neerloopen. — I k s c i l
dy r e e d m a r d e l p o a t s j e .
Ook: neerpoten. — I k s c i l d a t p l a n t -
s j e d ê r m a r d e l p o a t s j e . Zie delplantsje.
d e l ' r e e d , s. rijdweg bij een' hoogen dijk
neer. — N e i s t d e l y n b a e n t o M a k -
k u m i s in d e l r e e d y n d e s é d y k . Vgl.
opril, opreed.
d e l ' r e i t s j e , v. naar beneden geraken. —
T o j o n g e , m e i t s j e f o a r t , s e i l 't a e i l
nou hast' ris d e l r e i t s j e ? — It scil
my 'ris b i n i j e , h o n e a r d a t s t i k l â n
d e l r e i t s j e s c i l ; de m i e r e n b i n n e
y e t y n 't o a r e s t i k .
d e l ' r û t s e , v. vlug en forsch neerhalen,
naar beneden rukken.
d e l ' s i g e , v. neerzagen.
d e l ' s p u y a , v. neerspuwen. Zie delf lybje.
d e l ' s t a p p e , v. neerstappen.
d e l ' t r ê d z j e , v. naar beneden treden.
d ê r y n ' , adv. daarin.
d ê r t a ' , adv. daartoe. — B y g o e d d w a e n
 DKT. 487
i s ' t f o a r n a e m s t e n e t || H o f o l l e a s
immen jowt, M a r fen h o f o l l e er
't no m m en h e t || E n h w e t h i m d ê r t a
d r i u w t . C. W.
d e t , conj. dat. Zie dat.
d e u g d e l i k e n s , s. deugdelijkheid. Zie
dewjäelik.
d e u g d s u m m e n s , s. deugdzaamheid. Zie
deugd sum.
d i c h t ' , d i c h t s t i k , s. n. gedicht. Vgl.
dichter.
d i c h t ' w i r k , s. n. dichtwerk.
d i d y t ' , s. eg. mees , l'arux. — S w a r t k o p -
k e - d i d y t , koolmees. — BI a u k o p k e - d i -
d y t , pimpel mees. — L a n g s t i r te-d i d y t ,
staartmees. Zie mies(ke).
d i k k e n s , (Holl.isme) s. het dik 7.ijn. Vgl.
grouwens.
d i k t e , (Holl.isme) s. dikte, opzwelling.
Zie tsjokle.
d y s e l ' d e , pron. diezelfde. - H w a w i e r
't? D y k e a r e l f e n d o ? Dyselde!
d j ê r r e (Mkm.), adv. daar. Zie dér{re).
Vgl. wjêrre.
d o a r ' n e s t o k , s. doornstaf, stok met door-
nen. Salv. 106. Zie giselgìrl.
d o a s ' k e b l o m , s. Calceolaria scabiosaefo-
lia , pantoffeltje. Zie pantoffeltsjeblom.
d o d e s ' t i i d s , adv. toenmaals. Vgl. destiids.
d o e r r e n , p o m p e d o e r r e n , s. pi. Ty-
pha latifolia, waterplanten, waaraan de
d o e r r e b o u t (Z.d.) groeit. — K o a z z e
yn 'e d o e r r e n , || Dy h a f f e l e y n 'e
b r i j . R. ind T.3, 19". Zie doerrebout.
d o e z e l j e , v. wisschen, vegen, met een
doezelaar strijken.
d o l d e r , d o l l e r , s.m. iemand, die delft. Ook
d o 1 s t er , f. Zie dolle. Compos. ierdappeldoller.
d o n g ' f a n d e r (Opsterl.), s. verzamelplaats
van de mest op een boerenerf. Zie rûch-
skernesteal. Vgl. †andelje.
d o n g ' g j i r r i c h , adj. veel mest behoevend.
— D o n g g j i r r i c h l â n , land, dat veel be-
mesting vordert, eer het goede vruchten op-
levert. Ook d o n g s w i e t. Zie gjirrich.
d o n g ' - o p s l a g g e r , s. man, die de mest op
den wagen laadt ( o p s l a c h t ) . Zie donggrìpe.
d o p ' - i z e r , s. stuk staalijzer met eene ronde
punt, waarop de smid slaat om in een te
bewerken stuk ijzer een kuiltje te maken.
d o p p e r , s. koornnagel, stuk staalijzer
met een putje er in, waarop de smid slaat
wumkes.nl
EARE.
om in het te bewerken stuk ijzer eene ver-
hevenheid te doen ontstaan.
d o v e , d o v e , s. doove, iemand, die doof
is. — D a t i s g j i n d o v e s e i n , geen
doove gezegd, ik onthoud het. Zie dôf.
d ô ' v e m a n s - d o a r , s. doovemansdeur. —
Hy k l o p p e f o a r i n d ô v e m a n s d o a r ,
vond geen gehoor. A. Ysbr. 1861, 91.
d ô v e n e t ' t e l , s. Lamium album, witte
doovenetel. Zie ingeltsje-iten, sûchnettel.
d r a e c h ' b a l k e , s. draagbalk, een dei-
balken van het d r a e c h h o u t .
d r a e i ' d i n g , s. iets, dat draait en dat men
voor 't oogenblik niet nauwkeuriger benoe-
men wil of kan.
d r a e i ' w a r l e , s. Zie graune, warle,
d r a e i ' w r i n g e , s. soort draaihek. Zie
wringe.
d r e a g e , d r ê g g e , s. dreg, drietandig
landanker van kleine schepen.
d r i n k e l i n g , s. drenkeling. Zie drin-
keldeade.
d r o e g e b r i j , s. gastmaal zonder kraam-
kindje. — D o u s c i t t e f o a r t o a n a l l e
j i e r r e n i n d r o e ge b r i j j a en. A. Ysbr.
1861, 71.
d û b e l d , adj. dubbel. — D û b e 1 d e (k) 1 y s-
t e r , groote lijster. — D û b e l d e g r i l ,
kleine strandlooper.
d ü ' k e l m a n t s j e , s. eg. strandpluvier, Cha-
radrius alexandrinus. Ook g r i l , g r i l k .
d û k e l s , s. pi. vrucht van de egelskop,
Sparganium racemosum. Zie katerskloaten.
d ù k e r k e , s. eg. dodaars. Zie earsfutteler.
d ú r ' ( d û r ) s u m m e n s , s. duurzaamheid.
Zie dûrsum.
d ù t s k e p i i p ' , Aristolochia clematitus, pijp-
bloem.
d u ' v e l s d r e k , s. verschillende soorten van
jEuphorbia, wolfsmelk.
d û ' z e n t o p , s. iemand, die niet erg helder
van verstand is. Vgl. dâze en sleaukemoei.
e a c b j e s , s. pi. Viola tricolor, driekleurig
viooltje. Zie sweltsjeblom.
e a ( d e ) b a r ' r e , s. eg. Zie earrebarre.
e a ' r e b a e n t s j e , s. n. eerebaantje, betrek-
king , die men alleen voor de eer (zonder
geldelijke vergoeding) waarneemt. Ook
e a r e p o s t.
e a ' r e b y l d , - b i e l d , s. n. standbeeld. —
D o k t e r E e l t s j e ' e a r e b y l d s t i e t op
' e â l d e t e r p to Grou.
 EARK. 488
ear'faelûd, s. heesche menschenstem als
van een e a r k e. Vgl. einepikelûd.
e a r ' m e l j u e , s. pi. armen. — E a r m e -
I j u e s p a n k o e k e n en r i k e l j u e s s y k -
t e n r û k e fier.
e a r ' m o e d s a e i j e r , s. iemand van twaalf
ambachten en dertien ongelukken.
e a r s ' f u t t e l ( e r ) , s. eg. dodaars, Podiceps
†luviatalis. Ook d û k e r k e , l y t s e i e l -
d û k e r , h e a r r i n g s l y n d e r.Vgl. ear&futtel.
Zie ieläûker.
e a r t ' s l t e a f , s. erwtenschoof. — ï n k r o p
s e t t e a s i n e a r t s k e a t . ld. III, 191.
e a s ' g a t , s. n. hoosgat in een praam of
ander vaartuig, waarin het water loopt en
waaruit men bij 't uithoozen schept.
e a s t ' e i n , s. eg. krakeend , Anas strepera.
Ook r o p-e i n , g r i e t . Zie grypfûgel.
e f t e r s t ( e ) f o a r ( s t ' ) , adv. 't achterste voor.
Zie e†terstobek, earsling.
e i ' n e k o e r , 3. eendenkorf, van stroo ge-
vlochten korf, aan den waterkant op ge-
schikte plaatsen geplaatst, om de eenden
hunne eieren er in te doen leggen. Vgl.
hinnekoer.
e i ' n e k o e r m e i t s j e , v. eendenkorven ma-
ken. — E i n e k o e r m e i t s j e n i s w i n t e r -
w i r k f o r d e l j u e y n 'e g r e i d h o e k e .
Zie einekoerkje.
e i ' n e p y k , s. eendekuiken. Zie einepyl.
e i n e p i k e l û d , s. menschenstem als van
een e i n e p y k . Vgl. earìcelûd.
e v e n r e ' d i g e n s , e v e n r e d i c h h e i d , s.
gelijkmoedigheid, gelijkmatigheid, evenre-
digheid.
f a e r s ' - g o e d , s. n. erfenis van den vader.
— Dy b e r n h a b b e f a e r s - g o e d ; de
m e m h a t f e n h j a r s e l s n e a t . Vgl.
herne-goed en moers-goed. G. J. 1, 125. Zie
faer en goed.
f a m y l ' i e k w a e l , s. familiekwaal, ook
zedelijk gebrek aan zekere familiën eigen.
— D a t S t e k s m a ' f o l k is a l l e g e a r -
r e t a r r i n g - e f t i e h , d a t is in f a m y l -
jekwael. — DyRommertisheislike
gjirch. O a r s s c o e er syn h e i t en
s y n p a k e e k n e t l y k j e ; i t i s i n fa-
m y l j e k w a e l . Ook: i n o e r e r f d e k w a e l .
f a m y l ' j e n a m m e , s. familienaam. Zie ƒ0»,
skaeinamme.
f a m y l ' j e - w a p e n , s. familiewapen.
• f a n e , s. vaan, vaandel. Thans f i n d e l .
wumkes.nl
FISK.
f a r (Wonsdl.), s. etterend gezwel onder
de manen en tusschen de ooren van een
paard. Zie fur.
f e a l , adj. vaal, grijs, grauw. — F e a l e
( k l l y s t e r , kramsvogel. Zie †jildlyster. —
P e a l e m i g g e s n a p p e r , grauwe vliegen-
vanger. — F e a l e h o i's j o n g e r , tuinflui-
ter. Zie túnsjonger. — F e a l h o f s j o n -
g e r k e , braamsluiper. Zie toarnhì'pperke.
f e a r d i g e n s , s. vaardigheid. Zie feardich.
f e e c h ' m ê s , s. n. veegmes, scherp beitel-
vormig mes, dat de stnid gebruikt om de
hoeven der paarden te besnijden.
! fé'le-, f e e l ' j e k a n t , s. buitenkant. I k
b i n d e f é l e k a n t o m r e i s g e . — De
I f e e l j e k a n t o m , (over land, de Veluw-
j kant) n e i A m s t e r d a m t a .
j f e n i ' n i g e n s , s. giftigheid, vinnigheid,
kwaadaardigheid.
1 f e n w e ' g e n s , adv. vanwege, wegens.
f ê s t ' b a k k e , v. vastbakken.— l t f l ê s k
I s i t o a n 'e b o a i j e m f e n de p a n n e
f êstbakt.
f ê s t ' b r i e d e , v. vast braden.
f ê s t ' d r a e i j e , v. vastdraaien.
f ê s t ' f a r r e , v. vast varen, niet verder
kunnende varen. — Dy f e a r t m o a t t e
w y n e t o p , d e n f a r r e wy ús f ê s t . —
! Ook y e n f ê s t r i n n e . Zie de woorden
achter f ê s t p r a t e .
f e t ' f o l , s. vatvol.
f e t ' s j e s m o a r , s. n. gesmolten vet, voor
den handel in vaatjes verzonden wordende;
i hetzelfde als p o t s m o a r. Z.d. Ook w i n-
k e 1 s m o a r.
f i i s ' b e k , f i i s p r a t e r , s. iemand, die vieze
praatjes heeft. Vgl. †iis.
fìis'prat©, v. vieze praatjes houden.
f i ' m e l i g e n s , s. kwezelachtigheid. Zie
fimelich.
f i n (Mkra.), praep. van. Zie fen.
f y n , adj. fijn. — F i n e r a e i , kamgras,
Cynosurus cristatus.
f i n e n s , s. fijnheid.
f i n ' g e r b r é , s., breedte van een vinger.
Zie fingerbreed.
f i n ' g e r p l a n t , - k r û d , s. vijfvingerplant.
f i n ' k e b i t e r , s. eg. klapekster, Lanius
excubitor. Zie túnekster.
f y n m o a l i g e n s , s. fijnmeligheid.
f y n t r ì e d ' d e r i ^ e n s , s. fîjndradigheid.
f i s k e d i e f , s. eg. vischdiefje. Zie wytsterns.
 F1SK. 489
f i s k e r y ' , s. visscherij, het visschen.
f i s k ' m i e u , s. eg. kokmeeuw, Lnrus ridi-
bundtis. Uok k o b . Zie lokmieu en mieu.
* f i n z e n i s , s. gevangenis.
f i t o p , s. eg. tapuit, Saxieoln oenanthe. Ook
heidehipper, kwikkert.
f y t s , s. rijwiel, fiets.
f y t s e ' , v. rijden op het rijwiel, fietsen.
f i i l d ' l y s t e r , s. eg. kramsvogel, Turdus
pilaris. Ook f e a l e l y s l e r . Zie ukaerlyster.
fjûr'rêd, s. rad van vuur. bij een vuurwerk.
fjûr'rers-ark, a. gereedschap om vuur
te maken. — I k h i e y n de a l t e v a e s j e
m y n f j û r r e r s - a r k al í ' o r g e t t e n . S.
v. cl B. Master Habbema, 45. Zie fjurgûd.
f j û r ' r i g e n s , s. vurigheid. Vgl. fjûrrich.
f j û r ' s t i e n , s. vuursteen. — K e r n f r e t -
te a l l e s op, bi h a l v e n hinnekjit-
t e en f j û r s t i e n n e n ; i t i e n e i s h j a r
to w e a k en i t o a r e t o h i r d . R. ind
T.8, 430«.
f j û r ' s t i e n f o n k e n , s. pi. vuursteenvonken.
Overdr. voor puntdichten. H. G. v. cl. V.
f l a e c h s ' f i n k , s.cg. groenling. Zieftasfink.
f l a e c h s ' k l e e d , s. n. vlaskleed, groot
kleed van zeildoek, dat op een vlasland
wordt uitgespreid om het vlas er op te re-
pelen. Zie rûpelklerd.
f l a e j j e r i g e n s , s. het vk-ien. Zie flaeìjerich.
f l a g j e , f. ongestadig waaien, en vooral
met eene onophoudelijke verandering van
windrichting. Vgl. fìeach,
f l a n ' t e r i g e n s , s. weekheid, slapheid. Zie
fianterioh.
f l a p ' b r o e k , s. broek met klep.
f l a t e r , s. fout, Gompos. print-,skriuw
flater.
f l a u , adj. z w a k . — I n f l a u w e k o e l t e .
f l a u ' p r a t e , v. laffe praatjes houden.
f l a u p r a t e r , s. iemand, die laffe praat-
jes houdt.
f l a u t s j e s , adv. stilletjes, meest van den
wind gezegd. — I t i s f l a u t s j e s , het is
bijna (wind)stil. Ook: Hy s y k h e l l e t y e t
flautsjes.
f l e c h t i g e n s , s. vluchtigheid, het vluch-
tige. Vgl. flech/ich.
f l e u r i g e n s , s. opgeruimdheid. Vgl. fhu-
rich.
f l i e ' k r û d , 9. n. Artemisia maritìma, zee-
artemisia.
f l i t , s. vlet. — H j a b i n n e m e i h j a r
wumkes.nl
FOAR,
j f l i t t e n ef w y l d s j i t t e r k e s ûnfor-
' h o e d s op i t s t r â n o m t e a r d . Sw.
1904, 97.
fljuch'-om-'t-liea, 8. f. wilde, loszinnige
I meid of meisje. Ook f 1 j uch-o m - ' e - h i k k e .
— A n k e , d y fl j u c h-o m - ' e - h i k k e .
f l o k , s. Eriphôrum polyslachium, veen-
pluis.
f l u t t e r i g e n S , s. verdundheid, dunheid
van vloeistoffen. Vgl. flut, flutterich.
, f n i t , f n j i t , s. zeer begeerlijk en aan-
genaam oogeDblik, dat veel: genot belooft,
opgewondenheid. — B a u k s c i l ns ei
hjar moeike nei L j o u w e r t útfen-
h û s . O! d ê r h a t s e sa'n f n j i t m e i .
— J a r i c h s c i l op ' e . h e g e r e boar-
g e r s k o a l l e , d ê r h a t er in d a n i g e n
f n i t m e i . Ook s n i t , s n j i t , t t p s n j i t .
f o a r b y ' k o m m e , v. misleiden, verleiden.
— Dy f a e m h a t h j a r f o a r b y k o m m e
I l i t t e n , zich laten verleiden. — H y (de
verleider) is h j a r f o a r b y k o , m m en. —
I Dy l i e p e s n a k e n b i n n e - dy g o e d -
i l e a u w i g e m a n f o a r b y k o m m e n , heb-
ben hem weten over te halen tot iets in
i zijn nadeel.
f o a r ' d r a c h t , s. voordracht. J a p i k s t i e t
o p 'e f o a r d r a c h t f o r f j i l d w a c h t e r .
Ook: I n f o a r d r a c h t h â l d e , in eene
vergadering een vers of iets anders voordra-
1 gen, reciteeren.
• f o a r d r a g e r , s. m. voordrager, iemand,
die een vers of iets anders voordraagt, re-
citeert.
f o a r ' e n o a n , adv. vooraan. — H y is
o e r a l f o a r e n o a n m e i by. Zie foaren.
foar'forgear'riBg(e), s. voorvergadering.
f o a r j i e r s , adv, in 't voorjaar. — F o a r -
I j i e r s en s i m m e r s , h j e r s t t i i d s en
w i n t e r s , il F j i l d w i l l e en h û s f r e u g d ,
! t r o c h ' t h i e l e j i e r . Fr. Lieteboekje,no. 6.
f o a r m i d ' d e i s , adv. des voormiddags.
f o a r o n ' d e r s - l û k , s. n. sluiting van 't
vooronder.
i f o a r ' S e t t e , v. voorzetten , opdisschen,
voordienen. — l m m e n i t m i e i f o a r -
s e t t e . — Ik set jo n e t in g a s t m i e l
f o a r , |j 't I s m o s t e r s t i p m e i w i n k e l -
: s m o a r . Slj. en Rj. 1897, 13. - P ô t s t r o u
m e i s p e k f e t en s j e r p is b e s t e s l a t -
!
t e r s k o s t , m a r m e n k i n 't g j i n h e a r -
' s k i p 1'oarsette.
 FOAR. 490
f o a r s t l i k , adj. vorstelijk.
f o a r t ' b a g g e r j e , v. aanhoudend doorbag-
geren.
f o a r t ' b l i k s e m j e , v. (triv.) wegsmijten.
f o a r t ' b o n g e l j e , v. wegbengelen , weg-
slingeren.
f o a r t ' b r e i d z j e , y. doorbreien.
f o a r t ' d o n d e r j e , v. (triv.) wegsmijten.
Vgl. †oartbliksemje.
f o a r t ' d r a g e , v. wegdragen.
f o a r t ' d r a v e , - d r a f k j e , v. wegdraven.
f o a r t ' d r i l k j e , - t r i l k j e , v. voortbewegen
van een schuit of praam meteen t r i l k e r .
Z.d.
f o a r t ' f a r k j e , - f a r r e , v. zachtjes door-
varen, voortvaren. Ook: spoed maken. W y
m o a t t e f o a r t f a r r e , h e a r ! o a r s krije
wy h j o e d n e t d i e n . Vgl. foartmeitsje.
f o a r t ' f e i j e , v. doorvegen.
f o a r t ' f e r v j e , v. doorverven.
f o a r t ' f l i t t e r j e , v. aanhoudend heen en
weer loopen.
f o a r t ' f l o d d e r j e , v. voortfladderen, weg-
fladderen.
f o a r t ' f r e t t e , v. doorvreten.
f O a r t ' h i n k j e , v. weghinken.
f o a r t ' h i p p e , - b i p p e l j e , v. voorthuppe-
len.
f o a r t ' j a c b t s j e , v. wild wegdraven.
f o a r t ' j e i j e , v. wegjagen.
f o a r t ' k a r k j e , v. met de kar wegrijden.
f o a r t ' k l a u w e , v. met korte streken op
schaatsen vlug wegrijden.
f o a r t ' k l e t s e , v. hard wegsmijten.
f o a r t ' k r o a d z j e , v. wegkruien.
f o a r t ' k r u k k e , v. krukkende voortloopen.
f o a r t ' k r û p e , v. wegkruipen.
f o a r t ' l è z e , v. doorlezen.
f o a r i ' l i b j e , v. voortleven.
f o a r t ' l û k e , ?. voorttrekken.
f o a r t ' n a e i j e , v. voortnaaien.
f o a r t ' m e a n e , v. doormaaien.
f o a r t ' m i t e r j e , v. wegsmijten.
f o a r t ' p i e l e , v. gestadig doorwerken.
f o a r t ' r i d e , v. wegrijden.
f o a r t ' s a e i j e , v. wegzaaien, weggooien.
foar'tsjil, - t s j e l , s. n. voorwiel van een
vierwielig rijtuig. Zie eftertsjü. Boertend:
f o a r t s j i l l e n en e í t e r t s j i l l e n , gul-
dens en rijksdaalders.
f o a r t ' s l a t t e , v. doorslatten.
f o a r t ' s l i n g e r j e , v. wegslingeren.
wumkes.nl
FOK.
f o a r t ' s l o e r j e , - s l o e r k j e , v. wegslieren,
wegglijden.
f o a r t ' s m i t e , v, wegsmijten.
f o a r t ' s p i e l e , v. wegspoelen.
f o a r t ' s t o u w e , v. wegstuiven.
f o a r t ' s w y p k j e , v. met de zweep weg.
j a g e n , zwepende wegsmijten.
f o a r t ' t s j ê n , v. heengaan, vertrekken naar
elders. — P i e r e n h j a r r e b i n n e k o a r t -
l y n f o a r t t e i n n e i A m e r i k a . — Dy
s m i d , dy 't h i m t o M a e i j e h j i r d e l -
s e t t e , is w e r f o a r t t e i n ; h y k r i g e
g j i n w i r k . Vgl. wei-tsjên.
f o e r b i e t , s. voederbiet, ook: koebiet;
eene beetwortelsoort, dienende tot bijvoe-
der voor melk-koeien. F e n f ' o e r b i e t e n
w o l l e d e k ij t i g e m ô l k e j a e n . Vgl.
sakerbiet.
f o l f a l l e , v. het zeil vullen, bol gaan
staan van 't zeil. Wanneer een schip te
scherp bij den wind zeilt, s l a c h t het zeil;
houdt men dan eenigszins af, dan f a i t
i t s e i l fol. Dit afhouden heet ook fi.1-
h â l d e . Z.d.
f o r b o e t s j e , v. herstellen, vervormen.
Zie boetsje.
f o r g l i d e , v. wegglijden. — De s l i d e
wol net s t e a n b l i u w e , hy f o r g l y d t
de h i e l t y d .
f o r b e v e n , adj.. hoogop, verheven. — I n
f o r h e v e u d e a k i s t e , eene doodkist met
schuin oploopend deksel. — K i n s e m e i
g r a e c h in f o r h e v e n t a o l s p r e k k e ,
drukt zich gaarne deftig of dichterlijk uit,
f o r b e v e n e n s , s. wat verheven is. Sw.
1904, 110.
f o r h ú g j e , v. verheugen. — W y nieije
'r ú s y n f o r h ú g j e . Fv. Lieteb. no. 49.
forjit'-my-net, s. Myosotis palustris, moe-
ras-vergeet-mij-niet. Zie tink-oan-my.
f o r l i d e r j e , v. versukkelen door eigen
schuld.
f o r l y k j e , v. gelijk, effen maken.
f o r p a c h t s j e , v. verpachten. W y p l i c h -
t e n h j i r i n t o l h i k k e t o h a b b e u , dy
waerd í o r p a c h t e , mar b r o c h t net
f o l i e op.
f o r p o e z j e , v. water onnut vermorsen. —
I n b u l t e w e t t e r b y 't s t r j i t s k r o b -
jen forpoezje.
f o r p o u n d i n g , s. verponding, grondbelas-
ting.
 FOR.
f o r s k i k k e , v. schikkende van plaats ver-
anderen.— Al f o r s k i k t i n k e i z e r m a r
och s a e f k e s op s y n t r o a n . C. W.
f o r s k r i u w e (yen), v. veischrijven, zich
vergissen in het schrijven.
f o r s n i p e l j e , v. in to kleine reepjes
snijden.
f o r s p i k e r j e , v. ten koste leggen door
spijkeren en timmeren. — Yn â l d e s k i p -
pen kin min g a n s h wet f o r s p i k e r j e .
f o r s p i n n e , v. spinnende verwerken. —
Hofolle f'laechs s c o e b e p p e deis wol
net forspinne?
f o r s t a p p e , v. stappende van plaats ver-
anderen. — As j y e f k e s f o r s t a p p e
w o l l e , d e r l e i t in s i n t û n d e r j o u
i en e s k o e c h .
Y e n f o r s t a p p e , (en verkeerden stap
of tred doen.
f o r s j o u d , adj. verloopen, vermoeid. H y
s j u c h t d e r f o r s j o u d ú t . Zie forsjouwe.
f o r s j o u w e , v. wegdragen , door sjouwen
lijden. — H y h a t h i m as j o n g f e i n t s j e
f o r s j o u d o a n p i a n k e - en s t r i e sjou-
w e n . Vgl. forsjoud.
f o r s p o a r e , v. door sporen kwijtraken
(van geld). — Dy k e a p m a n m o a t y n
't j i e r g a n s j i l d f o r s p o a r e .
f O r s w i g e l i n g , s. iemand, die zich niet
op tijd voor de nationale militie heeft aan-
gegeven.
Ook: iemand die bij de geboorte niet in
de registers van den Burgerlijken Stand is
ingeschreven.
f o r t o a r s t g j e , v. van dorst versmachten.
f o r t r i e t l i k e n s , s. verdrietigheid.
f o r t s j i n j e , v. verdienen. — De f e i n t
f o r t s j í n n e t i n g r e a t l e a n . — Dy 't
hwet fortsjínnet, moat hwet hab-
b e , loon naar werk, hetzij goed of
kwaad.
f o t ' t e l d r a f k e , s. dim. sukkeldrafje.
freed'üîje, v. het huishoudelijke werk van
den Vrijdag doen. Zie freedswirk.
*fré'lok, s. vredegeluk, het geluk des
vredes. — H y (Gysbert Japicx) p r i i s g e
f r é l o k . Salv. 35.
f r j e m d ' b r o t , s. n. vreemd gebroedsel,
gespuis. — F o r a c h t s j e f r j e n i d b r o t s
g r i m e . Salv. 41.
f r j e m d i c h h e i d , s . vreemde, ongewone,
onbekende dingen. Op 'e m e r k e h a b b e
wumkes.nl
491 GEB.
\v y i n h o p e n fr j em d i c h h e d e n s j o e n .
— I t j o n g h y n s d e r s e a c h f rj e m-
d i c h h e i d.
f r j e o ' n e h â n , s. vriendenhand. —- Do 't ik
y n 't lij e n s i e t , h a t m y n b û r m a n
my d e f r j e o n e h â n tastitsen.
f r j e o ' n e h û s , s.n. vriendenhuis, huis waar
men altijd als welkome vriend wordt ont-
vangen.
f û r g e , f u r g e (Zoh.), s. voor, vore in het
bouwland, greppel in weiland.
f û r ' g e k a n t , f û r c h s k a n t , a. kant of
rand van vore of gruppel. — D e r g r o e i t
k w a d e r n a e t y n ' e f u r c h s k a n t e n fen
d e n ij e g r e i d e .
g e a r ' b û g ( j ) e , v. samenbuigen. — B û c h
I de b e i d e e i n e n fen d a t s t i k k r a m -
t r i e d g e a r e n s p i k e r j e d a t o e r 't
I k a p k e f e n 'e k l o m p .
g e a r ' f e y e , v. bij eikanderen vegen. —
| It túch h w e t gearfeije.
g e a r ' h o k j e , v. samenscholen, -rotten.
— Dêr e t t e r d o m e n y s t ú n , dêr hok-
: ken j o n g e s g e a r , dy h i e n e hofsjon-
g e n y n 't s i n .
g e a r ' k o m m e , v. samenkomen, bijeen-
komen , vergaderen.
g e a r ' k o m s t ( e ) , s. bijeenkomst, verga-
dering.
g e a r ' k r o a d z j e , v. bij elkander kruien. --•
K r o a d z j e it s â n d ê r m a r op ús
i' h i e t n g e a r . Vgl. delkroadzje.
g e a r ' l o e g j e , - l o e j j e , v. samenstapelen.
— Dy t u r f m o a t t e j i m m e m a r y n
ì dy h o e k e g e a r l o e g j e .
g e a r ' n a e j j e , v. aan elkander naaien. —
' I k s c i l dy j a s m a r i n b y t s j e g e a r -
n a e i j e , m o a r n scil ik it wol b e t t e r
\ dwaen.
g e a r ' p o n g j e , v. in haast als een zak
aaneen naaien.
g e a r ' r a n e , v. samensmelten,
g e a r ' r i p p e , v. samen-, slordig bij elkander
! naaien.
g e a r ' s a k j e , v. bij elkander zakken. — 11
| s a k k e t y n d e h o a s g e a r , 't neemt een
zacht einde.
g e b i e n t e , (Holl.isme) s. n. gebeente. —
De o n d o g e n s h e i d s i t d y k e a r e l y n
; 't g e b i e n t e , hij is een onverbeterlijke
deugniet. Zie biente.
g e b r a d e n , (Holl.isme) s. gebraad (van
 "1

GEH. 4í 2 GOL.

vleesch). Compos. harye-, ìcouwegebraden. kanarje, Serinus canaria. Ook k a n a r j e .

g e b a k , (HolLisme) s. gehakt (vleeschspijs). giel'Stirt, s. eg. geelgors, Emberizacitri-
Cotnpo'. kealle-, kouwegehak. nella. Ook g i e l f i n k , g i e l g o a r s .
g e h a p ' s k e a r , s. druk zijn voor niets. Zie g i e r ( b l a u w e ) , s. eg. smelleken, Faho
hapskeare. aesalou. Ook s m e l k e , s m e l f a l k .
g e h o l l e b r e k , s. aanhoudend hoofdbre- g i e r ' s w e l , s. eg. gieiz.waluw, Apusapus.
ken, veel zorg en gepeins. — H w e t h a t Zie toersweal, tongerstcel, pipersuel.
m e n al in g e h o l l e b r e k om t r o c h g i ' s e l g i r l , s. geeselgordel ter zelfkastij-
' e t i i d t o k o m m e n . — D a t m i n s k e ding, bij kloosterlingen. G i s e l g i r l en
h a t t o f o 11e g e h o l l e b r e k , h j a k i n 't d o a r n e s t o k . Salv. 106.
n e t f o a r - i n o a r h â l d e . Zie' hoUebrekken. g j i n d e r l e i , adj. geenerlei. Op g j i n -
g e h o n t ' h e i , s. onnoodig druk zijn. d e r 1 e í m e n e a r, - w i a e .
g e i , s. de achterste boventip van bet zeil. g j i n n e n t (Opsterl.), pron. niemand, het-
— H y h a t i t se il j u 'e g e i . zelfde als g j i n i e n . Zie gjin.
g e i l ' b o s k e n , - p o l e n , s. pi. welig groei- g l a n d ' n y , adj. fonkelnieuw. Meer alg.
end gras , rondom gevalleu mesthoopjes , in g 1 o e d n ij.
weiden. — D e g e i l b o s k e n ú t ' e f i n n e g l è s ' k e t i k j e , v. tikken op de ruiten
m e a n e . Zie bosken. Vgl. geil. ' (kwajongensstreek.)
g e k , s. eg. Jan van gent, Sulabassanus. g n a u , s. gnauw, (honden)beet. — H a s t
Sw. 1904, 101. a l i n g n a u 1'en d e h o u n t o p a k k e n ?
g e k ' - o a n s t e k k e , v. bespotten. — Zie — B i j k e j o e c h h i m i n g n a u . — Ook
gek-oonstekken. k n a u . Fig. I k k r i g e i n g n a u f e n d a t
g e k ' - o a n s t e k k e r i c h , adj. spotaehtig. — w i i f , een norsch, kwaadaardig woord.
I n g e k - o a n s t e k k e r i g e f e i n t i s dy g n a u w e , v. bijten, norsch spreken,
J e t s e. Zie gek-oanstekkcr. norsch bejegenen. Vgl. ôfgrauwe, snumce.
g e l d , adj. onbevrucht, onvruchtbaar. — g o d s g r o u ' l i k , adj. en adv. gruwelijk,
G e l d e r o g g e , duinhelm, Ammophila are- verschrikkelijk, in erge mate. — I k h a b
naria. Zie kli†ieren. Ook voor: zandhaver, i n g o d s g r o u l i k e n h e k e l o a n d y k e a -
Elynws arenarius. Zie yl. r e l . — G o d s g r o u l i k it m i e r oan in
g e l o v i c h , (Holl.isme) adj. geloovig. Vgl. d i n g h a b b e . Vgl. yroulik.
wanïeauwich. g o d s ' n a m m e , s. godsnaam. In : Y n 'e
g e l o v i g e n s , (Holl.isme) s. geloovigheid. g o d s n a m m e .
g e m i e n s u m m e n s , s. gemeenzaamheid. g o e d k e a ' p e n s , s. het goedkoop zijn. Zie
g ê r s ' d o n g , s. mest van met gras gevoe- goedkeap.
derd vee. Zie hea-dong. I g o e d l e a u ' w i c h , adj. goedgeloovig, licht -
g ê r s ' - k o e r , s. graskorf, korf, waarmee geloovig. — J e t s k e i s h w e t t o g o e d -
men bij het stalvoe r leren het gras de koeien i l e a n w i c h ; s n a k e n k i n n e h j a r w o l
voordraagt. f o a r b y k o m m e , haar wel misleiden. Ook
g e s k i k t , adj. geschikt, passend. — I n g o e d l e a u w e n d .
m i n s k e i s o e r a l g e s k i k t for. — I n g o e f r j e o n ' , s. goede vriend. Meest ge-
g e s k i k t e m a n . Vgl. skiklik. bruikt als aanspraaks-vorm.
g e s k i k t e n s , s. geschiktheid. g o e s ' - e a r n , s. eg. Zie goe;z,-earn.
g i b b e m a t t e , s. Zie gibbeflecht. g o e z ' z e b l o m , s. ganzebloem , Chrysan-
g i e l , adj. geel. — G i e l e h o f s j o n g e r . temum leucanthemum.
spotvogel. - - G i e l h o f s j o n g e r k e , fitis. g o e z ' z e - e a m , s. eg. zeearend, Haliaëtus
— G i e l b o u m a n t s j e , g i e l e b o u m a n , albicilla. Ook g o es-e a r n , s é - e a r n .
gele kwikstaart. — G i e l e s w a n n e b l o m , g o l d e r t , g u l d e r t , s. gulhartig, goed-
gele plomp. hartig persoon.
g i e l ' b o a r s t k e . g i e l b o a r s t s j e , s.eg. gele g o l ' ( l e H o e i j e , - l o e g j e , v. het hooi in
kwikstaart. Ook naam voor: koolmees. de g o l l e optasten. Vgl. iceidloeije, -loegje.
g i e l ' g o a r s , s. eg. Zie yielfink, gielstirt. g o l ' ( l e ) l o e y e r , - l o e g e r , s. iemand, die
g i e l ' s y s k e , s. eg. naam voor: europesche : de g o l l e opzet.

wumkes.nl
 GOL. 493
g o l ' l e s t e a l , s. vloer van een hooivak in
eene boerenschuur. Zie nolle en sleal. Vgl.
reftl'strnl, rïtchsìeeniesleal
g o u d e n l e k ' k e n s , - l a k e n s , s. muur-
bloem , Cheiraiithua cheiri.
als adj.' G o u d e n l e k k e n s e h i n n e n ,
bruinroode kippen.
g o u d ' g û d , s. ii. verzamelnaam voor gou-
den versierselen. — Do i t g o u d - e n s u l -
v e r g û d s t e l l e n w i e r . Sw. 1904, 101.
g o u d ' t r i e ( d ) , s. gouddraad.
g r a p p i g e n s , s. grappigheid. Zie grap/Ach.
g r a u n e , s. ijzeren wervel met oog of
ring. — I t s k i e p h a t i n t o n m e i i n
g r a u n e om 'e h a l s . Ook d r a o i w a r l e .
g r a u ' p i p e r , s. eg. bastaardnaclitegaal,
Accentor morlitlitris. Ook t o . a r n h i p p e r .
g r a u ' s t i r t , s. eg. grauwe gors, Emberiza
calanärn. Vgl. grautsjert.
g r e a t , adj. groot. — G r e a t e w y l p ,
groote wulp. — G r e a t e s k i e r e , g r e a t e
w y t g a t , namen voor : wilde gans. — G r e a-
t e s t e r n s ( s t i r n s ) , groote zeezwaluw. —
G r e a t e d û k e r , - d û k e l e i n , witoogeend.
-- G r e a t e i e l d û k e r . - h e a v r i n g s l y n-
d e r , fuut.
g r e a t s k i p s , - s k y p s , adj. en adv. voor-
naam. - G r e a t s k y p s k e l j n e , die zich
voornaam voordoen. — Hj a h a b b e d ê r
a 11 e s o p sy n g r e a t s k y p s, sa b r e e d
i s 't o a r s n e t.—G r e a t s k y p s 1 a v e a r j e.
G. J. 1, 75. Ook g r e a t s k e e p s .
g r i e n , adj. groen. — G r i e n e s pj u c h t ,
groene specht. Zie houtspjncht.
g r i e n g û d ' , s. n. groene boomvruchten.
— De b e r n h a b b e t o f o 11 e g r i e n gftd
i t e n . Ook r a u g û cl.
g r i e n ' t e s p i l , s. n. groenten. — I k j o w
n e t s a f o l i e om g r i en t e s p i 1.
g r i e t , s. eg. naam voor: krakeend. Zie
enstein.
g r i l , g r i l k , g r i l t s j e , s. eg. strandlooper.
— Tringu nlpina, kleine bonte strandlooper.
— Trinija minuta , kleine strandlooper, dû-
b e l d e g r i l . — Trinya temmineki, kleinste
strandlooper, l y t s e g r i l . — Ook naam
voor: strandpluvier. Zie dûkelmantsje. — D e r
is g j i n g r i l t s j e o a n 'e l o f t , geen vo-
geltje (eig. geen wolkje) aan de lucht.
g r i n t ' f a r r e , v. grint varen.
g r i n t ' k r o a d z j e , v. grint kruien.
grint'lade', v. grint laden.
wumkes.nl
ÍÍEAL.
g r i n t ' l o s s e , v. grint lossen.
g r i n t ' r i d e , v. grint rijden.
g r i n t ' s â n , s.n. grintzand.
g r i n t ' s k e p p e , s. grintschop.
g r i n t ' s k e p p e , v. grint scheppen.
g r i n t ' s k i p p e r , s. m. grintschipper, schip-
per, die grint vervoert.
g r i n t ' s t i e n , s. grintsteen. Zie gr-yn, grint.
g r i t o , s. eg. grutto, Llmosa. Ook s k r i e ,
s k r i e r , s k r i e s.
g r i t o - g r i e t ' , voc. S k r i e s op 'e h i k -
k e || R o p t g r i t o - g r i e t . Fr. Lieteboekje,
iio. 10.
g r o u ' b e a l c h , s. witbol, IIolcus lanatus÷
Zie hôlbealch, ireetgèrs.
g r o u n ' p a c h t , s. grondpaeht. O a n'e s é dy k
s t e an a l l e l i û a e n op g r o u n p a c h t .
g r o u w e r n ô c h , adv. dik genoeg, te dik.
g û l s w a n , s. eg. wilde zwaan, Cggnus cyg-
ntis. Ook w y l d e s w a n en k l o e k s w a n .
haech'-, h a g e h i p p e r k e , s. eg. braam -
sluiper, Sylviu curruca. Ook t o a r n m o s k ,
t o a r n h i p p e r k e en f e a l h o f s j on-
g e x k e.
haech'-, h a g e r o b y n ' t s j e , s. eg. gras-
musch, Sglvia syìoia. Ook h a g e m o s k .
Zie hofsjonger.
h a e i ' b a r t e , s. vervoerbaar hulpbrugje
van planken, door balkjes vereenigd, dat
in den hooioogst gebruikt wordt en daarna
weer opgeborgen. Meest pi. h a e i b a r t e n .
Vgl. harte.
h a e r ' s n i p , s. eg. bokje, G allinago gallinula.
h a ' g e m o s k , s. eg. Zie haechrobyntsje.
h a k j e , s. dim. puntje. — M e i h a k j e s
e n t a k j e s.
h a k ' s e h i l e , s. Zie aksebiìe en heksebìle.
h a k ' t o u , s. n. baktouw, in plaats van
h a k l e a r aan eene schaats.
Ook: touw, gebonden aan den achterpoot
van een kalf op stal. — I t h a k t o u ï n o a t
m a r k o a r t e r.
h a n ' t s j e r i i s , s.n. brittenkruid , Rumex
hydrolapathum. Van ouds een middel tegen
scorbut. B. ind T.s, 263* en de noot aldaar.
h a r n z e r s , h a r n z e r - b o a r g e r s , s. pi.
namen gegeven aan meeuwen in 't binnen
land. Zie onwaersfâyel en mieu.
h a r r e , s. borstelgras, Nardus stricta.
h a z ' z e g ê r s , s. n. duizendblad, Achillea
millefolia.
l i e a l l o i m (Dongdl.), adj. flauw, niet
 HEAL.
degelijk. — H e a l l o u n p r a e t . — H w e t
is d j f a e m h e a l l o u n . Vgl. healwiis.
h e a l m i n g e l e n , s. halve kan (in Ned.
maat). - - I n h e a l m i n g e l e n m o l k e. —
I n b e a l m i n g e l e n s k o p . Zie mingelen.
h e a l ' r ê g g e n , s. pi. halfruggen. Zie hjerst-
fûrgen.
h e a l ' r ê g j e , v. de eerste voren ploegen.
Zie långong.
h e a r r i n g s l y n d e r , s. eg. fuut; ook ge-
noemd g r e a t e h e a r r i n g s l y n d e r , ter
onderscheiding van l y t s e h e a r r i n g s l y n -
d e r , dodaars. Zie ieldúker.
h e a ' w a e r , s. goed weer voor 't rijpen
van hooi op het veld.
h e c h t e n s , s. stevigheid, flinkheid. Zie hecht.
h e e c h f e a n , s. hoogveen.
h e e c h - o p ' p ì c h , adj. hoogopgaand. Zie
heechop.
h e ' g e r n ô c h , adv. hoog genoeg, te hoog.
h e i ' d e h i p p e r , s. eg. tapuit, Saxicola oettan-
the. Zie fitop, kivikkert.
h e i d e n , adj. van heide. H e i d e n s k r o b -
b e r s , - b i e z e m s , heidebezems.
h e i ' k a r w e i , - k r e w e i , s. moeilijke arbeid,
zwaar stuk werk. — G o e d h i f t s j e n en
s k i f t s j e n is t r o c h 'en b a n k i n h e i -
k r e w e i . Fr. Lieteboekje, Foarwird.
h e i l ' b o t , s. heilbot, Pìeuronectes hippn-
glosnus.
h e k ' s e r i n g , s. heksenkring, soms ineen
grasland voorkomende. In de volkstaal ook
t s j e r n p a e d genoemd, als komende daar-
mee overeen. Zulk een kring is soms ge-
heel kaal, alsof hij zooveel betreden wordt
dat er geen gras kan groeien, 't Volksge-
loof zegt, dat er 's nachts een paard in
rondloopt. W. D. Fr. Volksl. II, 11, 195.
Ook: r i n g e n van welig groeiend gras
in weiden, in welke ringen dikwijls û l e -
f y s t e n (Z.d.) groeien. Zie hekserìinjen.
h e l p e , v. bestraffen. — I k s c i l j i m m e
h e l p e , as j i m m e it w e a g j e wer in
f o e t yn m y n hôf to s e t ten.
hen'nebôllen, hinnebôllen, s. pi. groote
lischdodde, Typhalatifolia; oeverplant, waar-
van de kinderen het ondereind der stengels
soms eten, wel gedoopt in azijn met stroop.
h e r t ' l j e a f , s. hartelief. I k b r o c h t m y n
h e r t l j e a f t o hôf. S. L. f. J. Op 'e Al-
dehou. Vgl. hertlap.
h e r t ' s w i e r , s. hartzeer, leed, verdriet.
wumkes.nl
494 HJIR.
h i e r ' t û f , s, haarlok vóór op het hoofd,
kuif. Dim. h i e r t û f k e . Zie túf.
h i ' m e l s l o t , s. n.hemelsleutel, Sedumpur-
pureum.
h y n , adv. In: h y n e f t e n e i . Zie
hein en hinne.
h y n ' d e r b o a r t s j e , v. Zie hynsteboartsje.
h y n d e r j e , v. ergens heel bewegelijk op
zitten, hotsend op en neer gaan als een
paard - - Dou m o a s t n e t l a n g e r o p
m y om h y n d e r j e , tegen een woelig kind,
dat telkens op iemands knieën en schoot
klimt. — De b e r n h y n d e r j e d ê r op
d y â l d e p e a l l e n om.
h i n g e n , s. pi. scharnieren aan deuren,
enz. — Hy f l o k t e h i m de b e k ú t de
d e h i n g e n , ook: ú t d e h e a k k e n ,
hij vloekte verschrikkelijk. Zie hurntsen,
hingsels en stoelheakken.
h i n ' k e r s h o u t ( s j e ) , s. n. Zie hinkhontsje.
h i n ' n e b y t , s. hoenderbeet, Lamium am-
plexicaule.
h m ' n e b o e r k e r i j , s. (het) houden van kip-
pen. Vgl. hinnemeltsjerij.
h i n ' n e b o e r k j e , v. kippen houden.
h i n ' n e m i e r , s. muur, Stellaria media.
Zie erf.
h y n s ' d e r - e n - s j e a s k e , s. monnikskap,
Ar.onitium napellus. Ook h y n s d e r - e n -
w e i n t s j e.
h y n ' s t e b i t t e r , s. herfstleeuwentand, Le-
ontodon autumnalis. Zie fôltsjeblom.
h i n ' t s j e s - e n - h o a n ' t s j e s , s. pi. ratelaar,
Alectvroìophus. Zie rtittel-, rinkelbel.
h i r ' d e r n ô c h , adv. hard genoeg, te hard.
— D a t k o m t h i r d e r n ô c h o a n . Zie
groiiwernôeh.
hysels', himsels', lijasels'. hjarsels',
pron. hijzelf, hera (zich)zelf, zij zelf, haar
(zich) zelf'.
h i t t e , ï. treffen. (Eng. to hit.) I t is n a u
t o h i t t e n , nauw te treffen. Zie hippe.
h j a r r e n , pron. hun, hen, haar.
h j a r r e s , pron. (het) hare, (het) hunne.
b j i r ' b y , adv. hierbij.
h j i r ' y n , adv. hierin. — I k k i n dy h j i r -
yn nin g e l y k jaen.
hjir'mei, adv. hiermede. — H j i r m e i
h a b ik it sein.
hjir'nei, adv. hierna.
h j i r ' o a n , adv. hieraan. — D i t f o e g e t
hjiroan.
 HJIR. 495
hjìr'om, adv. hierom, om deze reden. —
H j i r o m en d ê i ' o m . Zie dfrom.
hjir'op, adv. hierop.
hjir'ta, adv. hiertoe.
h j i r ' t r o c h , adv, hierdoor.
hjir'út, adv. hieruit.
h j i r ' w e i , adv. hier vandaan.
hjit-, h y t b e i d e l , s. beitel, waarmee de
smid gloeiend ijzer stuk kapt.
h o a n ' s k r o b b e r , s. eg. bruine kuiken-
dief, Circus aeruyinosus. Zie aeifretter, hoan-
nebiter, hoan{ne)mosk, mûzebiter.
h o a r n l i n g , s. buiten-echtelijk kind. Zie een hond. — M e n f y n t g j i n s p e k y n
oeriiinneling. Vgl. hoammoei, hoarnwiif.
h o a r n ' s k e t , s. Zie hoarnd(i)crslce'.
h o d d e b e k , s. stomp mes. Vgl. poddefilder.
h o e r d e g a t , s. ingang uit de kolk in de
pijp, ir, een eendenkooi. Zie hoerdt'.
h o f ' s j o n g e r ( k e ) , s. eg. algemeenenaam
voor enkele zangvogels. — Ui/polaïs hippo- cinapiutn. pi. h o un es t a n k en. Vgl. piip-
laïs, spotvogel, g i e l e h o f s j o n g e r . —
Phylloscopus trochilus, fítis, g i e l h o f ' s j o n -
g e r k e . — Sylvia hortmsis, tuinfluiter,
f e a l e h o f ' s j o n g e r . — Syhia currnca,
braamsluiper, f e a l h o f s j on g e r k e. —, b r e a k e s genoemd.
Ook voor Syloia sylvia, grastnusch. hof-
s j o n g e r . Zie han-hrobyntsje.
h o k ' f o r , h o k f o r r e n , h o k f o r - i e n , pion.
Zie hokker en hok. Ook h o f f e r .
h o k k e , pron. welke. — H o k k e b 1 o ra-
m e n s c i 1 i k k e a p j e ? — Zie hokker.
h ô l ' b e a l c h , s. Zie groubealch.
hôl'piip, s. hoìpijp, Equúsetum limosum.
Ook l i d r u s k ( e ) , r o g m a n t s j e .
h ô l r ê ' g i c h , adj. met hollen rug, van een
paard of koe. Zie sealrêyich.
h o o k ' s t r o o k s , adv. plotseling. Zie hoop-
stoops.
hou'netoank, s. kolks-wal in een eenden-
kooi , waarlangs de kooihond loopt.
h o u ' n e b a r n e , v. hondenbranden, kin-
derspel , brandje van hooi, gras, stroo, in
hoopjes bijeen gezocht.
h o u ' n e b l ê d , s. klein hoefblad, Tussilago
†arfara. Zie hú/sbléd.
h o u ' n e b o s k e n , s. pi. bossen gras in een
weiland, hooger opgeschoten clan het ande-
re gras. Ook h o u n e r a e ij en.
h o u ' n e f r e t t e n , h o u n e - i t e n , s. n. hon-
denvoedsel.
Ook: slechte spijs. — D a t i s h o u n e - Podiceps cristatus,
i t e n , i k w o l 't n e t h a b b e .
wumkes.nl
IELD.
h o u ' n e k e a t l i n g , s. ketting, waarmede
een heemhond wordt vastgelegd.
h o u ' n e k o e r , s. korf, mand, waarin de
hond kan slapen.
h o u ' n e k o p , s. hondenkop.
h o u ' n e m i e r , s. spurrie, Speryula urvensis.
Zie sparje, wettermier.
h o u ' n e m i g e r s h o u t , e. vuilboom, Fran-
gula alnus.
h o u ' n e m i z e l , s, bitterzoet. Zie houne-
beistál.
b . o u ' n e n ê s t , s. n. nest, slaapplaats voor
i n h o u n e n ê s t , men vindt niet veel bij-
zonders in een gezin waar alles grage waar is.
Ook: een slecht bed. — D a t b ê d l e i t
d e r sa r a e r h i n n e ; it l i k e t w o l i n
hounenêst.
h o u ' n e s t a n k , s. hondspeterselie, Aethusa
krûd.
h o u ' n e s t i r t , s. hondenstaart.
h o u ' n e t o n g e , s. smalbladige weegbree,
Plantayo lanceolata. Naar het zaad ook
h o u n ' t s j e d r ê f , s. hondsdraf, Glechoma
hedevacea. Zie knikelsblêd.
h o u t ' s n i p , s. eg. houtsnip, Scolopax rustì-
cola.. Ook w á 1 d s n i p.
h o u t s p j u c h t , s. eg. groene specht, Geci-
nus viridis. Ook s p j u c h t en g r i e n e
s p j u c h t.
h ú l s ' b l ê d , s. klein hoefblad. Zie houne-
blêd.
h û s ' f r o u , s. huisvrouw. — D a t i s i n
sindelike hûsfrou.
h û s ' f r o u s f a e m ' , s. meid, die in de plaats
treedt van de huisvrouw.
h û s ' m o s k , s. eg. huismusch, Passer domes-
tica. Zie mosk.
h û s ' s w e a l , - s w e l , s. eg. huiszwaluw,
Chelidon urbica. Ook w y t g a t s w e l . Zie
sweal, sivel(tsje).
h w ê d z j e , v. wetten. Zie hotsje.
h w e r ' f o r , adv. waarvoor.
h w e r ' o m , adv. waarom.
h w e t t e (N. O. hoek), s. wetsteen. El-
ders h o t t e . Z.d.
i e h , s. Zie ech.
i e l ' d û k e r , s. eg. aalduiker, Podiceps. —
fuut, g r e a t e i e l d û -
k e r. Zie hearringslynder, kroandâker. —
 IELG. 496 YNBL.

Podiceps flumntaHs, dodaars, l y t s e i e l - i e r d ' a p p e l k o e r , s. korf, waarin de aard-

d û k e r . Zie eavsfutteler. appelen gemeten worden.
i e l ' g o e s , s. eg. aalscholver. Zie idskoìfer. i e r d ' a p p ë l l a d e , v.aardappelen laden, ver-
i e n ' l û d i c h , adj. eentonig. kochte aardappelen in een schip laden om
i e n ' l û d i g e n s , s. eentonigheid. te worden vervoerd.
i e n ' m a n s - w i r k , s. werk van of voor één i e r d ' a p p e l m i e t t e , s. maat, waarmee
persoon. — D a t is g j i n i e n ma ns-w i r k , men de aardappelen meet.
door één persoon niet uitvoerbaar. — H j i r i e r d ' a p p e l m i e t t e , v. meten van aard-
i s t o n a c h t s t e l l e n ; o a n a l l e s i s t o appelen'.
s j ê n d e t i t g j i n i e n m a n s-wir k i s . i e r d ' a p p e l p a n n e , s. platte schotel, van
— I n w e i d e h e a s û n d e r h y n s d e r geel aardewerk met roode biezen, die (vroe-
i n e i n t o f o r l û k e n , d a t i s g j i n i e n - ger) 's middags op tafel kwam voor de ge-
mans-wirk. Ook i enin i n s k e-wir k. kookte aardappeien.
T r o u w e n í s g j i n í e n ro i n s k e - w i r k. i e r d ' a p p e l p o a t s j e , v. poten van aard-
i e n ' n a c l l t s - i i s , s. n. ijs, dat, bij. winter- appelen.
vorst, in één nacht is ontstaan, dus niet i e r d ' a p p e l s i e d e , v. koken van aardap-
zeer sterk. — H y s t i e t o p i e n n a c h t s- pelen. Zie ierdappelkoaitxje.
i i s , dus niet op vasten grond; zijne onder- i e r d ' a p p e l s i i k j e , v. zoeken van aard-
neming heeft veel kans van te mislukken. appelen bij het rooien.
i e n s e l ' v i c h , (Holl.isme) adj. eenzelvig. i e r d ' a p p e l s k r o b i e , v. schrobben van
i e n s e V v i g e n s , s. eenzelvigheid. aardappelen om de aanklevende modder er
i e ' p e n h ã l d e , v. openhouden. — Dou van te verwijderen. Ook i e r d a p p e l g r o b -
m o a s t d e d o a r e f k e s i e p e n h â l d e ; b e l j e . Vgl. grabbel je.
ik kom d e r mei i t k r e t t r o c h . — I t i e r d ' b e i p l a n t , s. aardbezieplant.
bit i e p e n h â l d e . i e r d ' w i n e , s. kaapstander.
i e ' p e n h o a r t e , v. met geweld opentrekken. i e z e , v. azen. Compos. oerieze.
i e ' p e n h o m p e , v. openstooten. i e z i n g , s. aas, school. I n i e z i n g b e a r s .
i e ' p e n i n g ( e ) , s . opening. — D ê r is n o c h Zwh. a e s k e .
in i e p e n i n g . — I e p e n i n g fen s a k e n i g g i c h , adj. Zie eggich.
d waen. i i s ' b r e k k e , v. ijsbreken.
i e ' p e n s l a e n , v. openslaan. — L i t ús i i s ' b û k j e , v. ijs stuk slaan. Zie iisbûtsje.
d a t b o e k 'ris e f k e s i e p e n s l a e n . — i i s ' f i n k , s. eg. sneeuwgors, Passerina ni-
11 b i t i e p e n s l a e n , - k a p j e . valis. Ook s t r â n f i n k , s t r â n p u t t e r .
i e ' p e n s t j i t t e , v. openstooten. i i s ' f Ü g e l í t s j e ) , s. eg. ijsvogel, Alcedo is-
i e r d ' a p p e l b r i e d e , v. aardappelen bra- pida.
den ; rauwe aardappelen gaar braden in i i s ' k a p p e , ' - k a p j e , v. ijs kappen (uit een
heete asch, zooals jongens wel doen in ci- | water.)
choreidrogerijen. i i s ' k l o p j e , v. ijs stuk kloppen.
i e r d ' a p p e l d r e a g j e , v. van de pas gaar- i i s ' s e a g j e , - s a e g j e , v. ijs uitzagen.
gekookte aardappelen het water afgieten. i i s ' s k a e f , s. ijsschaaf, soort bak aaneen
- Fig. boertend voor: tranen storten. — steel om er het ijs mede te effenen.
Dy b i g j i n t t o i e r d a p p e l d r e a g j e n , y k , conj. ook. (Gaasterl. Hemel. Workum,
een weinig te schreien. — I e r d a p p e l - i Makkum). Zie ek, ik.
d r e a g j e en d o u n s j e d ê r n e i . Slj. en. y l , adj. ijl, ledig. Zie idel. — I l e h j o u -
Rj. 1907, 197». Vgl. dreiigje en ôfdreagje. w e r , oot, Avena fatua.— I l e w e i t , zand-
i e r d ' a p p e l f a r r e , v. varen met aardap- haver, Elimus arenaritts. Vgl. geld.
pelen. y n ' b i t e , \ . inbijten, invreten, inkankeren.
i e r d ' a p p e l h o u k , s. werktuig voor het Vgl. hite.
wieden van te veld staande aardappelplan- ; y n ' b l i u w e , v. inblijren. De b r e u k
ten. Zie houk. scil nou wol y n b l i u w e , s e i t d o k t e r .
i e r d ' a p p e l k o a i t s i e , v. koken van aard- Ook: nablijven. — H o l a n g m o a t d y
appelen. Zie ierdappelsiede. jonge ynbliuwe?

wumkes.nl
 YNB.
y n b o a r g e r j e , v. inburgeren.
y n d j û r , adj. „in"-dierbaar, overdierbaar.
— Y n d j û r h e i t e l â n . Vgl. ynljeaf.
y n e i n e , v. inhalen. — W y e i n e h j a r
al m o a i y n.
y n f a l l e , v. invallen. — As wy o a n d y
n o a t t a b i n n e m e i 't s j o n g e n , m o u t -
te j i m m e ynfalle. — Dat â l d g e b o u
is m i n ; 't k i n h a s t w o l y n f a l l e .
y n f a l l e n , adj. ingestort, ingevallen. — I n
â l d m i n s k e m e i i n y nf a l l e n e m û l e .
y n f l o e d , s. invloed.
y n g a p j e , v. onbeschaamd in eens anders
huis door de ramen naar binnen gluren. —
Gjin g e r d i n e n foar de g l ê z e n , d a t
k i n n e t ; d e n k i n e l t s e n i e n h j i r yn-
g a p j e . Zie gapsk. Vgl. yngnuve.
i n g e l t s j e - w o a r t e l , s. engelwortel, An-
gelica silvestris.
y n g e t i i d ' , s. oogsttijd, tijd van de in-
ning , het binnenhalen van hooi. Forj. 1909,
Bybl. 111, 16. Meer algem. on-, û n g e -
t ì i d . Zie ynje, haeijinge.
y n g n u v e , v. inloeren, ingluren, steels-
gewiJKe naar binnen kijken in eens anders
huis. — Wy s c i l l e f o a r d a t f i n s t e r
in h o u t e n b l y n t s j e m e i t s j e om it
y n g n u v e n . Vgl. yngapje.
y n g o a i j e , v. inwerpen. G l ê z e n y n-
goaije.
y n l i o n i p e , v. instooten. — I n g l ê s , i n
f i n s t e r y n h o m p e m ei de e a r m t a k k e .
y n k l a u w e r i g e n s , s. inhaligheid, schraap-
zucht. Zie ynklauskens, ynklautverich.
y n l a d e , v. inladen. — Ho f o l i e t u r f
habbejimme ynladen?
y n p i k k e , v. inpikken , aanvatten. — D e
s i l e y n p i k k e . — Ho s c i l l e w y d a t
ynpikke?
y n p l e a t s ' , adv. inplaats (van), instede
(van). — I k w o e h a b b e h y s c o e d e r
yn f o a r s j ê n . D a t w o e hy ek w o l ,
m a r y n p l e a t s d e t er nou n e i in
g o e d e d o k t e r g i e t . . . . n i m t er
niy n e t i n di v e l b a n d er'? — D o u
sct»est m a r I j e a v e r i n h â n m e i ú t -
stekke, y n p l e a t s detst' dêr stiet-
ste to g n i z e n .
y n r a n t s o e n e , v. eens worden, verzoe-
nen. — H j a b i n n e n e i i n h o p e n
s p i l w e r y n r a n t s o e n d . Vgl. †ormoed-
soene.
wumkes.nl
497 JILD.
y n r o m j e , v. inruimen. — Ik s c i l h i i u
in p l a k j e y n r o m j e .
y n r o s s e , v. insmeren. Zie ynsmarre.
Ook: inruilen. — I k h a b i n nij e
k a c h e l y n r o s t (ook o a n r o s t ) f o r i n
â l d e; ik m o a t j i l d t a j a e n . Vgl. for-
rosse.
y n s i t t e , v. beangst zijn. — D a t i t y e t
goed k o m m e scoe, dêr h a b ik oer
y n s i 11 e n.
Ook: in het water of 't ijs geraken. —
S j o u k e h a t d e r y n s i t t e n o a n 'e
m i 1 t a.
y n s k i k k e , v. inschikken. — D a t k i n
'k h i e l w o l y n s k i k k e ,
y n s k o p p e , v. inschoppen. Zie i/ntraepje.
y n s k r i u w e , v. inschrijven. — H j a
h a b b e op d a t w i r k , op dy p l e a t s
y n s k r e a u n . — I m m e n as l i d yn-
skriuwe.
y n s t j û r e , v. inzenden. I n s t i k y n -
s t j û r e o a n d e ' k r a n t e. — I n b ô d -
b r i e f k e y n s t j û r e op de p l e a t s , dy
't y n h i e r o a n b e a n w i r d t .
y n t e i k e n j e , v. inteekenen. — Op i n
boek ynteikenje.
y n t e i k e n l i s t , - l y s t , s. inteekenlijst.
y n w i k s e l j e , v. inwisselen. — I k h a b
t w a g o u n e n en fiif d û b e l t s j e s for
in r y k s d a e l d e r y n w i k s e l e .
i t j i n g e , pron. hetgene.
j a c h t i g e n s , s. het j a c h t i c h , teeldriftig
zijn. Zie jachtsje.
j a n ' - y n - ' e - s e k , s. zakkoek, ketelkoek.
Zie jan-yn-'e-päde.
j é m i s , interj. J é m i s k r é m i s ! Zie krêmis.
j i l d ' f o r t s j ì n j e , v. geldverdienen.
j i l d ' o m s e t t e , v. handelen in geldswaar-
den. — S a d e t j i l d o m s e t t e n e n j i l d -
fortsjinjen hjar spek en f l ê s k ,
h j a r a l w i e r . ld. 1851, 97.
j i l d ' s j i t t e , v. geld schieten, geld voor-
schieten.
j i l d ' s j i t t e r , s. m. geldschieter, iemand,
die het geld schiet voor eene onderneming.
A l e l i t i n nij h û s s e t t e : s y n s k o a n -
f a e r is de j i l d s j i t t e r .
j i l d ' w i n n i n g ( e ) , s. geldwinning. —- Dy
ljue h a b b e gjin b r e a w i n n i n g , mar
i n j i l d w i n n i n g . — As l i g e n i n j i l d -
w i n n i n g e wier, hie Sjouke al lang
ryk west.
w
JOL. 4S
j o l l i n g , s. eg. kuifeend, Aythia fuligula.
Ook t û f-e i n.
j o n g e , j û n g e , interj. J o n g e n o c h
t a ! — J o n g e ! is d a t w i e r ?
j o n g e l j û ' , -Ijue, j û n g e - l i e ' (Mkm), s.
pi. jonggehuwden. - Ook: de bruid en brui-
degom, v. BI. Bik. 58.
j o n ' g e r e î n , s. het jongere geslacht. Vgl.
âläerein.
j o n g k e a r ' ( d ) e l , s. m. jongmensch. — I n
fiks j o n g k e a r e l . — Kom, j o n g k e a r -
del! bist' dêr al?
j o u n , adv. heden-avond. — I k s e i 1
joun komme.
j o u n ' d i e v e n , s. pi. dieven, die bjj avond
komen. P a s o p , d e j o u n d i e v e n p á k k e
d y ! (tegen een kind, dat laat op is.) Ook
b e r n e d i e v e n . (Z.d.)
j o u n s ' g e b e t ( k e ) , s. avondgebed(je).
jotm'sir:en(tsje), s. avondkoeltje (meest
als dim.). — I n l e k k e r j o u n s i g e n t s j e.
j û n g e (Mkm), s. jongen. Zie jonge.
j û n g e - l i e ' (Mkm), s. pi. jonge lieden. Zie
jongeljû.
j u s t , interj. juist! net zoo! — J u s t ,
sa i s ' t ! — J u s t , j a - w o l !
j u s t , adv. juist, precies. — 't I s j u s t
o a r s - o m a s t û s e i s t e . — I t is j u s t
(eigenlijk) g j i n n i o a i w a e r .
Vgl. krekt en just, adv.
k a e r t ' s j e t e ì k e n j e , v. kaartjes teeke-
nen,
k â l d ' b e i d e l , s. beitel, waarmee de smid
het koude ijzer stuk kapt.
k â l d e n s ,* s. onverschilligheid, ongevoe-
ligheid. Zie kâld.
k â l d e r n ô c h , adv. koud genoeg, te koud.
k a l f a t e r j e , v. kalfateren. Zie opkalfaterje.
k a n t ' t u r f , s. turf (baggelaar), die van
den kant gestoken is en daardoor een drie-
hoekigen vorm heeft.
k a p k e , s. n. dim. van k a p e , wollen
hoofddeksel voor vrouwen; vroeger bjj ar-
beidersvrouwen veel in gebruik; zwart van
kleur, en veelal gebreid.
hoofddeksel bij paarden in den winter.
Dit ook: e a r k a p k e en h y n g s t e k a p e .
dim. van k a p . Ik skôp it k a p k e
f en m y n k l o m p . Meer alg. b o p p e s t .
k a r - e i n , s. eg. tafeleend, Aythia ferina.
k a r ' w j j s i e d , s. n. zaad van karwij, Ca-
rum carvi.
wumkes.nl
KYL.
k a t , 3. eenbladig scheepsanker.
k a t e r s k l o a t e n , s. pi. vruchten van dé
egelskop, Sparganium racemosum. Zie dûkeh.
k a t ' û l ( e ) , s. eg. ransuil, Otus otus.
k e a b e l j e r n , s, oud touw, in strengen
uitgedraaid. Deze strengen worden op be-
paalde lengte doorgesneden en dan heeft
de schipper bindtouwtjes. Dit zijn k e a b e l -
jernen. Men spreekt van i n k e a b e l -
j e r n , de k e a b e l j e r n e n . Ook k n e t -
t e l . (Z.d.)
k e a l e - j o n ' k e r , s. kale jonker, Cirsium
palustre.
k e a l ' l e b o a r n e , v. kalveren drenken.
k e a l ' l e d r i n k e n , s. Zie keallesûpen.
k e a l ' I e í a c g e , v. het opnemen van ge-
boren wordende kalveren. Ook f a n d e Ij e.
k e a l ' l e s l û k j e , v. de belasting ontduiken
bij 't slachten van een nuchter kalf.
k e a l ' l e s t r û p e , v. kalveren villen.
k e a m e r s f i n ' s t e r , s. n. venster in de
kamer.
k e a m e r s f l i e r ' , s. kamervloer.
k e a p e r , s. m.kooper.— I n b i e d e r i s
noch lang altyd gjin keaper. —
M e a r k i k e r s as k e a p e r s .
k e a t ' t i n g - r a e i , s. Engelsen raaigras,
Lolìum perenne. Zie einegêrs, lidtsjerusk,
mûzekoarn.
k e e p ' f ink, s. eg. keep, Fringilìa montifrin-
gilla. Zie berchfinlc, kweakfink.
k e r f - i z e r , s.n. ijzer, dat in het aambeeld
wordt geplaatst om er gloeiend ijzer op
stuk te slaan, te kerven. Holl. schrootzaal.
k e r l (Mkm.), s. heel weinig, zeer gering,
klein. — I n k e r l f en i n b e r n . — I k
s j u c h d e r g j i n k e r l f en. Zie kerl, koarel.
k e r p e r (Zwh.), s. karper. Zie koarper.
k e v e l j e , v. keuvelen. K e v e l j e n d e wi-
v e n. Vgl. keuvelje.
k l b i g e n s , s. flinkheid, netheid. Zíe ki-
bich.
k ì i k , s. knopherik, Raphanistrum lumpsana.
k y k ' - y n - ' e - w r â l d , s. iemand, die pas
komt kijken. Forj. 1909, 80.
k i k ' k e r t s b l ê d d e n , s. pi. groote water-
weegbree, Alisma plaxtago.
k y l ' k o l , s. paard met een' witte wigvor-
mige plek voor den kop. Vgl. kylblês.
k y l ' s t i k , s. wigvormige snede roggebrood
voor iemand, wien een o m s t i k te groot
is. Zie omstik en sydstik.
 KYL. 498 KNOP.

k y l ' w e t t e r , s. n. kielwater, kielzog. k l i e m e r i g e n s , s. geneigdheid tot klagen.

k y n , s. witte brokjes, drijvende op zuur Zie kliemerich.
bier; ook op zure karnemelk. Zie sâpkyn. k l i e m s k e n s , s. het k l i e m s k zjjn. Zie
k y n , s. in ter,j. bij het kien- of lottospel. kliemsk.
— I k h a b k y n , vijf op ééne rjj gelegen k l i f ' - i e r e n , s. pi. duinheltn , Ammophila
nummers bedekt. arenaria. Zie gelde rogge.
k i n s t l g e n s , s. kunstigbeid. Zie kinstich. k l i k ' s t e r n s , s. eg. groote zeezwaluw,
k i s t e n , s. pi. kisten, laadruimten onder Sterna lantiaca. Zie klikstâns, greate sterns.
het voordek van een schip aan beide zijden k l y n d r o e c h , adj. volkomen droog. —
van den k o k e r , waarin de mast op en Dy t u r f i s y e t n e t k l y n d r o e c h , de
neer gelaten wordt. baggerspecie (waaruit de turf bestaat) is nog
k i s t w i r k , s. n. kistwerk (in 't ijs). Zie niet volkomen droog. — Dy t u r f is w o l
kiste. Ook: kisting bij de zeeweringen. Zie g o e d k l y n d r o e c h , m a r o p ' t f j i l d
Sw. 1904, 101. h w e t w i e t r e i n d en d a t i s s a s l i m
k i ' w y t , s. eg. kievit, Vanellus. Meer alg. net. (Turfschipperstaai.)
1j e a p , l j i p , l e e p . k l i n s ' b i n s g j e , v. doortastend reinigen.
kjirn, s. kiem, uitspruitsel. 6 . J. I , 161. — T i i d o p , â l d t a e l , j o u
k j i m j e , v. ontkiemen, uitspruiten. p r o n k k l a e d o a n , || K l i n s b i n s g e fen
k l a p ' p e r m a n t s j e , s. eg. braamsluiper. 't k w e a nij. Salv. 41. Vgl. klinsgje.
Zie toarnhipperke. k l o a t , s. teelbal, pi. k l o a t e n . — Hy
k l a u w e n , k l a u w i e r e n , s. pi. (triv.) s i t m e i de k l o a t e n f o a r ( o a n ) ' t b l o k ,
handen. Zie Moeren. — As d y j i l d w o l f hij zit in last, in groote moeieljjkheden.
dy y n s y n k l a u w e n k r i g e t , b i s t ' k l o m s k e n s , s. koudelijkheid. Zie klomsk.
ùngelokkich. k n e c h t , s. uitstekend paaltje onder door
k l a ' v e r p ô l e , s. kleine, uit een gras- of den mast van een schip.
klaverland gestoken zode, met klaver be- k n i e r t s (Schierm.), s. eg. dwerg-zeezwa-
groeid ; dikwyls gebruikt in de kooi van een luw, Sterna minuta.
leeuwerik. Vgl. Ijurkeyòle. K n i p e (de), s. plaatsnaam. — H y i s f e n
k l a ' v e r r u t e r ( s ) , s. meest pi. toestel van 'e K n i p e , hij is gierig. — Hy is n e t
drie palen, met de daarbij noodige latten f e n J o u s u m b û r r e n , m a r e c h t l e n 'e
op het veld piramide-vormig inéén gezet K n i p e . — H y s i t y n 'e k n i p e , in
om er het pas gemaaide klaverhooi op te beknelling. Fig. hij zit in moeielijkheden.
doen drogen en het zaad tft doen rijpen. k n y p ' e a g e r , s. iemand, die knipoogt.
(Vinding van den laatsten tijd.) Knypeagers binne meinmegekken
k l e e z j e d a e m (Leeuwdl.), s. dam, met vast (Gezegde). Zie knypeagje.
hek of staketsel daarop tot afsluiting of k n y p l o a r t s j e , s. dim. klein, onbedui-
veekeering. De k l e e z j e d a m m e n y n dend kinderdrolletje. - I t r u f t i s n o c h
'e S w e t t e d y k o p 't N i j l â n . Zie Fr. s k j i n ; d e r s i t i n l y t s k n y p l o a r t s j e
Volksalm. 1895, 206, noot 1. Vgl. kloeze. y n .
k l e u r , s. kleur. Compos. hazze-, hout-, k n o a r ' b o n k e , s. kluif been.
hofje-, mis-, mäs-, taen-, trijekleur. k n o b , k n o b ' d û k e r , s. eg. brilduiker,
k l e u r e , k l e u rj e , v. kleur op iets leg- Clangula clangula. Ook r i n k e l e r . Zie
gen. — P r i n t e n k l e u r j e . — T w i e - bontdûker.
b a k k e n k l e u r j e , bnschuit in den oven k n o b b e (Zwh.), s. knobbel.
de vereischte kleur geven, zonder ze nog k n o b b i c h , adj. kort, gedrongen. Zie
te d r u i j e n , hard te bakken, waarvoorde knobbe, knobsk.
oven iets moet afkoelen. k n o f f e l i g e n s , s. het k n o f f e l i c h zijn.
k l e v e r i c h , adj. kleverig. — I t f i n s t e r - Zie knoffelich.
b a n k is y e t t e k l e v e r i c h ; i t i s k r e k t k n o k e l s (O. Dongdl.), s. pi. Zie knokkels.
ferve. — H w e t f i e l t d a t i z e r k l e v e - k n o p k e s , s. pi. wilde bertram , Achillea
rich. J a , it friest. ptarmica.
k l i b b e r i c h , adj. Zie kleverich. k n o p s ' g a t ( 0 . Dongdl., Dantdl.), s. knoops-

wumkes.nl
 KNOP. 500 KRAS.
gat. Compos. knopsgatsjem, -niädel, -skjirre. [ k o e r ' b a n k , s. koorbank.
k n o p s ' g a t s j e , v. knoopsgaten maken. I k o e r ' h o a n n e , k o e r h i n , s. korhoen ,
k n o t , s. eg. kanoet-strandlooper, Trin- j Tetrao tetríx. Zie bjirkhoanne, -hìn. Vgl.
ga canutus. Ook m i e n t s . koere.
k o a i ' h o u n , s. hondje, dat de eenden in k o e r r e l j e , v. dribbelen. — Dou h a s t
de pijp van de eendenkooi weet te lokken. d e h i e l e m o a r n o m k o e r r e l e ; n o u
k o a l ' m o s k , s. eg. kneu, Aoanthis canna- h w e t s i t t e .
bina. Ook k o a r n m o s k . Zie robyn(tsje). k o e t , s. eg. meerkoet, Fulica att-a. Ook
k o a l ' s i e d e , v. kool koken. p o e p , s w a r t e b l ê s d e - e i n . Zie marlcol.
k o a l ' s n i j e , v. kool snijden, fijn snijden Vgl. sé-koet.
van kool. k o e z ' z e m o e s , s. n. mengelmoes, boon-
k o a l ' s o p , s. afgietsel van gekookte kool. tjes van allerlei kleur door elkander. — D a t
k o a l s t r o n k , - s t r û k , s. koolstronk. k o e z z e m o e s k o s t e t a c h t s i n t e n de
k o a r ' t e g e a r j e , k o a r t e g e a r d ' z j e , v. k o p .
kortegaarden , buurten, vooral van j o n g- k o f ' j e b ô l t s j e , - b r o k , s. Zie kofjebyt.
f o l k . Te Hindeloopen en elders in den k o k ' m i e u , s. eg. kokmeeuw, Larus ri-
Zuid-west-hoek: vrijen van jongelieden in de dibunäus. Ook k o b , s w a r t k o p - m i e u k e .
buurt, vooral op Zondag-avonden. Zie fiskmieu.
k o a r t ' e r n ô c h , adv. kort genoeg, te kort. k o l ' g o e s , s. eg. kolgans, Anser albifrons.
k o a r t k e a ' r i g e n s , s. driftigheid. Zie Zie kol. Ook b û n t e (oude) en s k i e r e
koarikearich. (jonge) k o l l e n .
k o a r t f l y n , adv. kort geleden. k o l k , s. vijver, d o b b e in een eenden-
k o a r t m i e l ' l i g e n s , s. gebrek van gedurig kooi. Zie wetterkolk.
te moeten wateren. Zie koartmielUch. k o m ' m e r l y k , - l i k , adj. en adv. deer-
k o a r t s ' g û d , s. n. middel tegen de koorts. niswaardig, ellendig. — I n k o m m e r l y k
k o a r t ' s t r i e - i c l l , adj. kort vanstroo(van b i s t e a n . — I t i s d ê r i n k o m m e r l i k e
veldgewas). — K o a r t s t r i e - i g e en l a n g - b o e l ; d e i n a n s û p e , i t w i i f s l e a u ,
strie-ige earte. d e b e r n w a e c h s j e y n 't w y l d o p . —
k o b , k ô b b e l ( e r ) , s. eg. Alg. naam voor: Dy j o n g e i s k o m m e r l i k e o n d o g e n s .
kleine meeuwesoorten , de kapmeeuwen. Vgl. — D a t fanke is kommerlike
mok. Compos. sékob. Zie mieu. s m o a r c h. Zie kommer.
Ook, in 't bijzonder, naam voor: kok- k o p ' h j i d d e , s. de beste soort van heede.
meeuw, Larus ridibunäus. Zie kokmieu. Zie hjidde.
k o e k ' k r e a m ( m e ) , s. koekkraam, ker- k o p p i g e n s , s. koppigheid. Zie koppich.
miskraam, waarin koek en andere zoetig- k r a e c l l , s. kraag. — D a t g y n g o p ' e
heden worden verkocht. k r a e c h ôf, op het randje af. — D o m e -
k o e k ' k r e a m m e r , s. m. koekkramer, n y s e t s o m s r i s i n nije k r a e c h o p 'e
iemand, die met een koekkraam reist. — j a s , levert eene oude preek met eenen nieu-
J i m m e j o w e y n d e m a i t i i d , a s de wen tekst. Ook k r a g e .
j i e r m e r k e n b i g j i n n e , o a n de k o e k - k r a ' n e b e k , s. naaldekervel, Scandix.
k r e a m m e r s a l d e r h a n d e gûd mei. k r a ' n e b l o m , s. koekoeksbloem, Corcnaria
R. ind T. ! , 430». flos-cuculi.
k o e k ' ú t s f e a r , s. eg. sperwer, Astur nisus. k r a p ' p e r n ô c h , adv. eng of kort of nauw
Ook s p a r w e r. genoeg, te eng of te kort of te nauw.
k o e k ' w i i f , s. n. vrouw, die met eene k r a s , s. Zie skras.
koekkraam reist. k r a s ' b i e n , s. Zie knarsbien.
k o e n s e , s. varkensmaag k r a s s e , v. krasse woorden spreken, vloe-
k o e r , s.n. koor. — S n e i n t o m o a r n s ken. F l o k k e en k r a s s e . Hsfr. III, 67.
s i e t e n wy a s j o n g e s m e i-in o a r y n k r a s s e n s , s. krasheid. — M e i a l s y n
i t k o e r fen ús â l d e t s j e r k e , n e t b o t k r a s s e n s k i n er de d e a d o c h s n e t
o a n d a c h t i c h n e i d e p r e e k t o h a r k - û n t r i n n e . Zie kras.
j e n. Vgl. koerein. k r a s ' s e r n ô c ü , adv. kras genoeg, te kras.

wumkes.nl
 KREAK. 50
k r e a k e r , k r e a k h i n t s j e , s. eg. wach-
telkoning , Crex crex. Zie teapert.
k r e a m m e r i j , -raes'je, s. kraam (be-
valling) met de daaraan verbonden drukte.
k r e a s k e , s. dim. nufje, net jong meisje,
dat zieh nog al iets inbeeldt. — D ê r t r i p-
k e t Sijke w e r h i n n e ; h w e t is my
d a t i n k r e a s k e ! Vgl. kreas.
k r ê ' b e t i e r , adj. kieskeurich in 't eten,
van dieren. — D a t h y n s d e r i s k r ê b e -
t i e r , vreet niet alles, wat het in de krib
krijgt.
k r e k t ' l y k , adv. Zie krekt-allyh.
k r e k t ' s a , adv. zooeven, daar juist,
interj. juist, precies! Zie just en krekt.
k r i b b e , s. Zie krib.
k r i b b i g e n s , s. kribbigheid. Zie kribbich.
k r i e , s. eg. k r a a i , Üorvus corone. Ook
swarte krie, swarte roek. — Skiere
k r i e , bonte k r a a i , Corvus cornix. Ook
skiërroek, skierkert, âldroek. —
Vgl. roek.
k r i e z e , v. een eenigszins piepend, kra-
kend geluid geven. — I t b o a r s t k r i e s t
h i m . — De s e a g e k r i e a t , d e r s i t i n
s p i k e r y n 't h o u t . Ook k n i e z e . (Z.d.)
Vgl. krasse.
k r i i k (Zwh.), s. Zie kreek, kryk, krike.
k r i ' k e b a r n e , v. verbranden in 't veld
van k r i i k . — A s t ' y n 'e m a i t i i d y n 't
W e t t e r l â n f j û r k e s yn 'tfjild sjuch-
ste, t i n k den mar d e t it fen krike-
b a r n e n is. Zie kreek.
krik(je), s. eg. wintertaling, Anas crecca.
Ook p i i p - , p y p - , p o e p e t j i l l i n g .
k r y s t ' w i k e , s. kerstweek.
k r y t ' i e l , s. modderkruiper, Cobitis fos-
silis.
k r o a n ' d û k e r , s. eg. fuut, Podiceps crista-
ius. Zie hearringslynder, ieldûker.
k r o m k e , k r û m k e , s. dim. van k r o m ,
s. — I n k r o m k e , een weinig. Compos. koa-
relskromke. Vgl. krommei.
krommens, ferûmens, s. kromheid.
Zie krom, adj.
k r o m - o m , k r û m ' - o m , adv. met eene
ombuiging. — E j u e h t - ú t e n k r o m - o m
|| E i n t d e w e i n e i H i m m e l o m . (Ge-
zegde).
k r o m ' m e l i c h , k r û ' m e l i c h , adj. krui-
melig, korrelig. — A l d e b ô l e i s k r o m -
m e l i c h . Zie krommei.
wumkes.nl
LANG.
k r o p j e , v. uithouden. — I k k o e i t d ê r
n e t m e a r k r o p j e , s a w a e r m w i e r 't.
— Fig. I k k o e d y k e a r e l s y n g e s w e t s
n e t m e a r k r o p j e , niet meer stilzwjjgend
aanhooren.
k r u ' d i g e n s , s. netheid. Zie krudich.
k r û k e l , s. alikruik.
k r û k e l j e , v. alikruiken visschen. Sw.
1904, 97.
k r û p ' m e a l j e , s. blauwe melde, Chenopo-
dium- polyspermum.
k w a b b e , s. Zie kwab.
k - w a s t , s. kwast, geurmaker. D a t i s
in f r j e m d e k w a s t . — In F r â n s k e
k w a s t . Fr. Lieteboekje, no. 51.
k w a ' z i c l i (DongdL), adj. Zie kweazich.
k w a ' z j e (Dongdl.), v. Zie kweazje.
k w e a - f r j e o ' n e n , s. pi. kwade vrienden,
geen vrienden meer.— As j y d a t d o g g e ,
w i r d e wy kwea-frjeonen.
k w e a ' s k e u k , s. kwade rakker, schooier.
Sw. 1904, 102.
k w e a ' s t r e u p e r t , s. m. kwajongen.
k w e a z e , s. natheid, drassigheid. Komt
alleen voor in 't klankrijtn: w e a z e e n
k w e a z e . Zie kweazich.
k w e k , interj. nabootsing van de stem van
eenden en kikvorschen. Zie kweak.
Ook: iemand, die veel snatert. — D a t
w i i f i s i n e a r s t e k w e k . Vgl. kweakbek.
k w ê k j e , v. Zie kweakje.
k w y k , adj. flink. — I n k w y k m a e t -
sje. Zie kwik, kwikker.
k w i k k e r t , s. eg. tapuit, Saxicola oenan-
the. Zie fitop, heidehipper.
k w i s ' p e l d o a s , s. Zie kwispeldoar.
k w i t s i c h , adj. drassig. — I t l â n i s
k w i t s i c h . Zie kweazich.
k w y t s j e , v. sneden. Zie bikwytsje.
l a b ' b e ( r ) k o e l t e , - k o e l t s j e , s. een zoo
kalme wind, dat de zeilen niet bol staan.
l a d i n g s - , l a d i n g h o u t e n , g. pi. bodem-
planken van voor- en achteronder van een
schip; niet van 't ruim, dat is de b û k -
d e l l i n g . Z.d.
l a ( e ) i t s , s. lach. O e r i t w e z e n g i e t
i n b l i e r e l a i t s . Hûs-hiem, 1895, 62.
l a m ' k e b r e a , s. veldbies, Luzula campes-
tris.
l a m p e - ú t b l i e z e r , s. lampuitblazer, werk-
tuig, d a t : ook persoon, die de lichten dooft.
l a n ' g e l o a r t , s. langste of middelvinger.
 LANG. 502
In het kinderrijmpje: L y t s e p i n k , g o u -
den r i n k , l a n g e l o a r t , l i k k e p o a t ,
t o m k e k n i p t de l ú s k e s d o a d .
l a n ' g e r n ô c h , adv. lang genoeg, te lang.
l a n g e t ' , s. n. geribde witte strook onder
aan eene witte ondermuts ( t i p m û t s e ) .
l a n g k o m s e l ' d e , s. Zie kommesél. Ook
komselden.
l a n g s t i r t e , adj. met langen staart.
L a n g s t i r t e d i d y t , - m i e s , staartmees,
Aegithalos caudatus europaeus. Zie lang-
stirUje.
l a n k m o e ' d i c h , adj. lankmoedig.
l a n k m o e ' d í g e n s , s. lankmoedigheid. Zie
lankmoedich.
l â n ' m o s k , s. eg. ringmusch, Passer mon-
tana. Ook f j i l d m o a k , r i n g m o s k .
l ã n r i g e , a. Zie lânrêgge.
lân'rjucht, s. landsrecht. — De â l d e
F r y s k e lân rjuchten.
l â n s ' b a n k , s. losse kerkbank, die langs
de vaste banken wordt geplaatst.
l â n s d o u ' w e , s. landsdouw, landstreek. —
D a t is d ê r in f e t t e , (sobere), l à n s -
d o u w e, vruchtbare of onvruchtbare land-
streek. — F r y s l â n , d e l â n s d o u w e , ||
D ê r 't ús m e m m y w i d z e h e t . B.
ind T.2, 63".
l â n s - e a ' r e , s. eer des lands, in het ge-
gezegde: l â n s - w i z e , l â n s - e a r e , lands-
wjjs, landseer.
l â n s - w i ' z e , s. 's lands gebruik. Zie lânseare.
l a n t s i ' k i c h , (Holl.isme) adj. landziekig,
droevig, het hekel hebben. Sw. 1904, 117.
l a p k e , s. D. dim. lapje. — I n l a p k e
g û d , een stukje kleedingstof. I n s k e a l i k
l a p k e , overgeschoten lap. — I n l a p k e
g r o u n , een klein plekje grond. — I n
r e a d l a p k e , de tong. — I t l y t s l a p k e
y n 'e m û l e k o s t e t g a n s , vooral bij lek-
kerbekken. - - F l a k f o a r 't l a p k e ,
vlak voor den wind, bjj 't zeilen. — M y n
Fryslân, dûneazichlapkegroun.
Fr. Lieteboekje, no. 59.
l a p T c e p o e p , s. Zie fyndoehspoep.
lap'(pe)t>ank, s. langwerpig vierkante
holle bank, met plat flapdeksel, tot berging
van dageln'ksche kleedingstukken; tevens
zitbank voor kinderen, ook b e r n e b a n k
(Z.d.) genoemd. Vroeger bij vele boeren
en burgers aanwezig. Fr. Vòlksalm. 1896,
48. Vgl. laepbanh.
wumkes.nl
LEG.
l a s k e r . s. m. iemand, die kalk bluscht.
Ook k a l k l a s k e r . Zie laskje.
l a u ' - d e i , s, rechtdag. — I t d y k s b i -
s t j û r h â l d t s k o u - en l a u d e i , ook:
s k o u en l a u o e r d e d i k e n . De dijken
worden geschouwd (opgenomen) en daarna
wordt tegenover nalatigen de wet toegepast.
Vgl. rjuchtdei.
* l a u j e , v. loven, toejuichen. — L a u j e
H i m m e i a l j o u b e r n . Salv. 13.
l e a d s k , adj.loodkleurig. — O e r a l d r o e -
v i c h , d o f en l e a d s k . v.Bl. Bik. 29.
l e a r ' g o n g , s. leergang, cursus.
l e a r ' j i e r , s. n. leerjaar.
lear'ling, a. leerling.
l e a r ' m i d d e l , s. n. leermiddel.
l e a r s , s. laars, pi. l e a r z e n s . Gom pos.
kap-, klomp-, slatterslearzens.
l e a r t ì i d , s. leertijd.
l ê b ' b i g e n s , s. spijtigheid, geraaktheid.
Zie Ubbich.
l e e c h ' g o a i j e , v. Zie leechsmite.
l e e c h r i n d e r , s. lediglooper. Zie liddich-
gonger.
l e e c h ' r i n n e , v. ledígloopen, nietsdoen.
— Hy k i n wol in h i e l e d e i l e e c h -
r i n n e , i t f o v f e e l t h i m n o a i t . Meer
algemeen en beter: l i d d i c h r i n n e . Zie
liddichgonger. — I n f l e s s e l e e c h r i n n e
l i t t e , een flesch door schenken van vocht
ontdoen.
l e e d l ' S Û p e , v. Zie leechdrinke.
l e e c h ' t ô g j e , - t o a j j e , v. ledig dragen.
De b e r n s c o e n e y e n i t h û s w o l
leechtôgje wolle.
l e e d ' - o m s i z z e , v. Zie leedbidde.
l e e d ' - o m s i z z e r , s. Zie leed-oansizzer.
l e e p , adj. leep. — I n l e p e g ú t. Zie liep.
l e e p (Wonsdl.), s. eg. kievit. Zie Ijeap, Ijip.
l e f f e n s , s. zouteloosheid, lafhartigheid,
'k M e i d y l e f f e n s n e t m e a r sjên.
v. BI. Bik. 91. Zie lef.
l e ' g e r - e i n , s. mindere stand. Vgl. hegerein.
l e ' g e r k a n t , s. Zie lij. Vgl. legerwâl.
l e ' g e r - n ô c h , adv. laag genoeg, te laag.
l e g g e r , s. schip, dat niet meer vaart,
maar steeds aan den wal ligt. Ook: steeds
aan den wal liggend beurtschip, waarin men
aan de palingreederjjen de paling bewaart,
tot ze vervoerd wordt naar Londen, 't Zjjn
platte, voor dit doel gemaakte vaartuigen,
waarmee men nooit vaart. Vgl. wadlegger.
 LEI. 503
Oo".-: zware balk of boomstam aan de kan-
ten van rijdammen. Zíe damlizter.
Compos. daemlegfjer, wadlegger. Zìeleggers.
l e i d i g e n s , s. het 1 e i d i c h zijn. Zie leidich.
l e k ' k e r b e k ( j e ) , s. lekkerbek.
l e k k e r e n s , s. wat lekker is. Zie lekker.
lep'p.elbek, s. eg. lepelaar, Platalea leu-
coródia.
l ê s t ' t a k e l , s. lasttakel (op schepen met
bovenlast vindt men er drie of vier).
l e t s e l , s. beletsel; ook: leed. ld. 1851,
182. I k h a b d e r n e a t g j i n l e t s e l f e n
h a wn.
l e t t e r n ô c h ' , adv. laat genoeg, te laat.
l e w a n t ' , s. n. bekleedsel, wandbekleed-
sel. — O a n i t l e w a n t h i n g j e i n
p e a r t e k s t k a e r t e n . Schuitmaker, Maer-
teblom, 1.
Ook voor kleeding. — H y s i t g o e d y n
't l e w a n t , is goed voorzien van de noodige
kleeding. Vgl. Slj. en Rj. 1904, 295*.
l i b ' b e n s - e i n ( t s j e ) , s. eind van 't leven. —
H y h a t oan syn l i b b e n s - e i n t a f o l -
h â l d e n d e t . . . — H w e n t l j e a v e r si-
k e t A n e || S y n l i b b e n s - e i n t s j e g a u ,
ií A s d e t e r s c o e t o r a n e || As b û t e r
o p 'e s t r o u . Vgl. út-ein.
ü b ' b e n s - j i e r , s. n. levensjaar.
l i b ' b e n s - n j u e , s. levensgenot. Zie lib-
bensnocht.
l i b ' b e n s - s é , s. 's levens zee.
l i b ' b e n s - s t r i i d , s. levensstrijd.
l i b ' b e n s - t r i e d , s. levensdraad.
l i c h t e n s , s. lichtheid, duizeligheid. —
I k h a b sa'n l é s t f e n l i c h t e n s y n 'e
h o l l e . Zie licht.
l i d d i c h g e a n , v Zie leechrinne, liddich-
rìnne.
l i d e r l i k e n s , l i d e r l i k h e i d , s. liederlijk-
heid. Zie Uderlik.
l i d m a e t , s. lidmaat. — L i d m a e t y n
'e t s j e r k e w ê z e .
l i d m a e t s k l p , s. n. lidmaatschap. —• I t
l i d m a e t s k i p f e n d e r i e d . Zie lidwêzen.
l i d t s j e r u s k , s. Engelsen raaigras, Lolium
perenne. Zie einegêrs, keattingraei, mûzekoam.
l i d w ê z e n , s. lidmaatschap. — I t l i d -
w ê z e n fen it F r y s k S e l s k i p .
l i e (Mkm.), s. pi. lieden. Zie liû.
lieding(e>, s. leiding, bestuur. — B i d !
o a n b i d d y h e i l ' g e l i e d i n g . v.Bl.Blk.33.
l i e d s ' m a n , s. leidsman, geleider.
wumkes.nl
LJEAF.
l i e r e , s. lork, Larixdecidua. — I t b a r n t
a s i n l i e r e.
l i e u , l i u w ( b o n t e ) , s. eg. scholekster.
Zie strânljip, †jildakster.
l y k , adj. en adv. even. — A l t y d l i k e
s t i l en b ì d a e r d .
Ook: precies,juist. — D a t k o m t n e t
sa lyk.
l y k , l i k e , s. n. even. E l k l y k en
r j u c h t d w a e n , iedereen zuiver eerlijk
behandelen. — De p r i e m y n ' t l y k b r e i d -
zje. — W e r y n 't l i k e b r i n g e , iets wat
in 't ongereede is, weer terecht brengen.
l i k e w o l , l y k w o l , l y k w o l s , conj. even-
wel, echter.
l y k m o e ' d i c h , adj. en adv. gelijkmoedig,
kalm, bezadigd.
l y k ' s k a t t e , v. op gelijke waarde stellen.
Vgl. oerskatte.
l ü k e r n ô c h ' , adv. kwaad genoeg, te kwaad.
l y n ' b a e n , s. lijnbaan. — O a n d e d y k s -
f o e t s t i e t d e l y n b a e n . Sw. 1904, 93.
Zie baentsjer.
l i n k e l y t ' s e n , adv. langzamerhand. Zie
linkendewei, njunkelytsen.
l y s t e r , k l y s t e r , s. eg. hjster, merel. —
Compos. bef-, ring-, stjir-, sang-, †jild-, skaer-,
reidlyster, swarte, dûbelde, bonte, skiër e,
feale, reade lyster.
l y t s , adj. klein. — L y t s e g r i l , klein-
ste strandlooper. Zie gril.— L y t s e w y l p ,
regenwulp. Zie reinwylp, wettericylp. —
L y t s e w y l d e s w a n , kleine zwaan. —
Lytse ieldûker, -hearringslynder,
dodaars. Zie ears†utteler. — L y t s (e) r e i d-
h i n(t s j e), porceleinhoen.
l y t s m a n ' , s. onderdanige dienaar. L y t s-
m a n w ê z e , niets meer te bevelen hebben,
onderdanig zijn. — H y h a t o a r s a l t y d
in h o p e n g e w e l t , m a r nou is er
l y t s m a n , hulpbehoevend. Zie earmelytse.
l j e a f d e f j û r , s. n liefdevuur.— N i n, n i n
p i n n e n b i s k r i u w e || N i n m e m m e
l j e a f d e f j û r n e t . R. ind T.!, 18«. - E n
d e t f o r d y n i n â l d e r h e r t e s l o e c h ||
Fol ljeafdefjûr. H.S. Blomlêzing, 101.
l j e a f d e p á n , s. liefdepand.
l j e a f k e , s. lieverd. — L j e a f k e , h i e -
s t o u sa'n f o r t r i e t ? — L j e a f k e , s l o m -
j e , d e t r i e n t s j e s o p d y n w a n k j e s ||
D w a e n m e m s a s e a r . H.S. Blomlêzing.14.
l j e a f U k , adj. en adv. lieflijk. — K i n n e

L.IKAF í .04
j y i t l á n , d ê r 't s i e op de i k k e r ;'
As w e a g e n I j e a f l i k r i i s t en a i n k t ?
v.BI.Bik l . - H w e t b i s t d o n I j e a f l i k ,
i; R i z e n d e s i m m e r m o a r n ! Fr. Liete-
boekje, 110. 10.
l j e a f - l y t s , adj. lief-klein, aardig. —
Ljeaf-lyts b e r n t s j e , slomje swiet.
l j e a v e n s , s. liefheid. — O e r h j a r l.jea-
vens f a i t n e t to p o c h e n .
ljip'-aeijen, s. pi. zomer.sproeten. Zie
skeinspruten.
Ijip'peblom, s. keizerskroon , Fritillaria
imperialis.
l j i p ' p e k o a i , s. kooi, die een kievits-ei
voorstelt; nagemaakt kievits-ei. Vgl. ìcoai.
l j i p ' p e k o p , s. Oostindische kers, Tropae-
oluni mnjus. Ook t u s k o m . Zie Ijippetop.
l j o c h ' t e - l ô g e , s. lichtelaaie, brand. —
Seffinga' hûs en groatmakkerij
s t e a n e y n d e Ijo c h t e - l ô g e . Hûs-hiem
1895, 58. Zie lage.
l j o c h t t n o a n ' n e , s. lichte maan.
I j o c h t m o a n n e - w a e r , s. weder bij lichte
maan. Forj. 1909, Bybl. I I I , 62.
l j u e , s. pi. lieden. Zie liû, lie.
l o a j j e , v. looien, leerlooien.
l o a j j e r , s. m. looier, leerlooier.
l o a i j e r y ( e ) , s. leerlooierij.
l o a r m ' s t ô k , s. een van de draaibare stok-
ken , waartusschen het net van den vogel-
vanger ligt.
l o a r t s j e (Warns), v. schapendrek ( s k i e p -
p e l o a r t e n ) , van het gemeenschappelijk
dorpsweiland opzoeken. Ook s k i e p p e -
1 o a r t s je. Vgl. loarte. lie lortje.
l o a s , adj. los, overbodig, boven het aan-
tal. — I t l o a z e e i n f e n ' t t o u , ' t niet
gebruikte. — L o a z e l û k e n , luiken,
die geen vaste bestemming hebben op 't
schip, doch die bjj voorkomende gelegenheden
gebruikt worden.
l ô f (Zwh.), s. loof. Zie lof.
l o f t e r h â n , s. linkerhand. R. ind T.!, 4*.
l o f t e r j e , v. kracht aanwenden. — Dy
s l a e i l o f t e r t o a n , de slagen er mêe
hebben goed gevolg.
l o f t e r k a n t , s. linkerkant.
l o f t e r s i d e , e. linkerzijde.
l o f t e r s l i e p , s. linkerslaap (van 't hoofd).
l o f t i c h , luftich., adj. koel, bij warm
weder.— I t s i t h j i r w o l l u f t i c h . Com-
pos. trochloftich.
wumkes.nl
n
MADG.
l o f t i g e n s , l u f t i g e n s , s. opgeruimdheid,
koelheid bij warm weder. Zie loftich.
l o f w i r k , s. lofwerk. In k a m m e n e t
m e i in k r o a n e fen l o f w i r k .
l o k , l o k k e , s. look. Ook 1 a k. Com-
pos. hizeloh, húslok, -lak, knyflok. Zie look.
l o k k i c h , l o k l i k , adj. gelukkig. ld. XI
183. ld. XII, 136. Zie gelokkich.
l o k k i g e n s , s. geluk, gelukkigheid.
l o m p e n s , l o m p i c h h e i d , s. lompheid.
Zie lomp.
l o n g k r û d , s. longkruid , Pulmonaria of-
ficinalis.
l o n g ' s i i k , adj. lijdend aan longziekte
(van dieren). — I n l o n g s i i k b i s t . —
L o n g s i i k fé w i r d t d e a m a k k e ,
l o n t e , s. vast ineengedraaid stuk van
vlasafval bij het braken.— F e n i t b r a e k -
r û c h l o n t e n d r a e i j e , brandstof voor
arme lieden; nu en dan wordt zulk een
l o n t e in de kachel gedaan; voorheen in
den vuurpot.
l o s ' b a r n e , v. losbranden. R. indT. 2 , 117«.
l o s ' d w a e n , v. los doen. — De d o a r
I l o s d w a e n . Zie losmeitsje.
l o s j e s , adv. losjes. — I t s i t m a r l o s -
! j e s f ê s t.
I l o s ' l i t t e , v. loslaten.
J l o s l i ' v i g e n s , s. loslijvig zijn. Zie loslivich.
\ l o s l û k e , v. lostrekken.
! l o t , adj. gelaten, rustig. H y i s l o t e n
f l o t , hetzelfde als: h y i s l a k e n f r a k .
Zie lak.
l u c h t ( s j e ) , s. dim. luchtje. — D e r i s
i n l u c h t s j e o a n . Zie rookie.
l û d , s. klinker, vocaal. Cornpos. twielüd.
l û d ' - o p , adv. hardop, ook o e r l û d . —
I k s c i l d a t s t i k ' r i s l û d - o p f o a r l ês,e.
l û k , s. n. heupgewricht van een paard.
Zie loech.
l ú m ' s t a n k j e , v. Zie lymstankje.
l u ' z e b e a m , s. eschdoorn, Acer pseuâo
platanus.
m a e c h ' k w a e l , s. maagkwaal.
m a e i ' b e a m , s. meiboom.
m a k k e n s , s. makheid. — Hy p o c h t e
o e r de i n a k k e n s fen s y n r y d h y n s -
d e r . Zie mak.
m a k ' k u m , s. boertend voor't heimelijk
gemak.—Ik m o a t efkes n e i m a k k u m .
| m â l ' g û d (Wonsdl.), s. heermoes, Equi-
\ setunt arvense. Zie kwadernaet.
 MALJ. 505
m ã l ' j a g e r , s. grappenmaker. Ook pot-
sjemakket'. Zie mâljeye.
m a n ' n i c h - i e n , m a n n i g e n - i e n ' , pron. me-
nigeen. Ook m e n n i c h - i e n .
m a n s j e s ' t e r , s. manchester, soort van
kleedingstof. Ook m a n s e s t e r .
m a n s j e s ' t e r e n , adj. van manchester.--
In m á n s j e s t e r e n broek.
m â n s k ' e r n ô c h , adv. „mans" genoeg, te
.mans."
m a n s ' p e r s o a n , s. manspersoon. Zie
manminske, manskearel.
m a n t s j e , als Ie lid der samenstelling
voor den naam van sommige mannelijke
dieren. — I n m a n t s j e - k e n y n , man-
t s j e - s k r i e s , m a n t sj e-m o s k , m a n t s j e -
fink.
Ook: d e m a n t s j e s f e n i n h i k k e ,
opstaande planken aan een landhek.
m a r ' j o l , m a r w j o l m , s. Zie wjolm,
marsjolling.
m a r s , interj. weg! marsen!
m a r s - w â l , s. oever van het meer. Sw.
1904, 98, 99.
m a s t e r s f û g e l s , s. pi. naam gegeven aan
meeuwen. Vgl. onwaersfûgel. Zie mieu.
m e a r d e r h e i d , (holl.isme), s. meerder-
heid. Y n 'e m e a r d e r h e i d w ê z e .
m e a s t a l , adv. meestal.
m e i f a l d e r , s. meevallertje, fortuintje.
Ook m e i r i n d e r . Z.d.
m e i l y d s u m m e n s , s. medelijden,—Ik
h a b h i m mei m e i l y d s u m m e n s oan-
sjoen. — D a t m i n s k e , dêr sit net
f o l i e m e i l y d s u m m e n s y n . Zie meilyä-
sum.
m e i ' t r o a i j e , v. meelokken. Ook m e i -
tro ane.
m e l k ' s i t s j e , s. dim. klein houten zit-
bankje voor den melker. Zie melkskammel
en toette. Vgl. sit.
mel(o)djj'(e), (bastaardw.) s. melodie,
zangwijze. Ook: trant van zingen. — Dy
m a n h a t i n n u v e r e m e i d i j f e n sj on-
gen. — B a e s l i e t s y n meidij t r o c h
d e t s j e r k e k l i n k e , n.1. bij het psalm-
zingen. — Hsfr. 1900, 44. — F o r h e fj e h j a r
k r ê f t , h j a r m e l o d i j e . v.BI. Bik. 6.
m e m k j e , v. vaak moeder roepen.
m e n ú t , s. minuut.
m e r ' k o l (Zwh.), s. Zie markol. Ook
s w a r t e b l ê s d e - e i n , k o e t en p o e p .
wumkes.nl
MINN.
m y c h (Mkm.), s. goede vriend. Zie miich.
rnid'deis, adv. 's middags.
m i d ' d e n - y n , adv. midden in. — I t i s
m i d d e n - y n b e t t e r a s o a n 'e k a n -
ten.
m i e s , s. eg. mees, Parus. — dim. m i e s-
k e . Ook d i d y t . Compos. blau-, tûf-, reid-,
langstirtemies{ke).
m i e u , m i u w , s. eg. meeuw, Lams.—
Zie meau. Compos. †iskmieu, sêmieu, kok-
mieu. — H e a r s t e i t k r i t e n d e r m i e u -
w e n o e r 't s t r â n ? H. Sytstra, Blom-
lêzing, 91. — Vgl. kób, mok.
De meeuwesoorten worden in het binnen-
' land van Friesland ook genoemd s é f û g e l s ,
I ûn w a e r s f û g e l s . û n w a r e n , m a s t e r s -
f û g e l s , h a r n z e r s , h a r nzer-b o a r g e r s
en si i m-sy n - h i n n en.
i dim. m i e u k e . Ook naam voor soort
tamme duif. Compos. swartkop-mieuke.
| m i g ' g e f a n g e r , s. eg. Zie miggesnapper.
m y k j e (Zwh.), v. Zie mikke.
m i l s t e (spr. mulste), s. oollect. middel-
soort van aardappelen. (Barradl.).
m i n , s, min, liefde. — S a û n s k i l d -
f o l a s 't j o n g e l a m k e || E n m o a i a s
' t o a n s k y n f e n 'e m i n . vBl. Bik. 8.
I m i n d e r , adv. minder. — D a t is m i n -
i d e r . — N o u w i r d t i t m i n d e r , erger.
— N o u , d a t i s m i n d e r , dat is niet zoo
j erg, dat hindert niet.
m i n d e r , adj. geringer. — D e m i n d e r e
man.
Ook: minderwaardig. — Dy k o u h a t
; g j i n m o a i h i e r , m a r d ê r i s se n e t
m i n d e r o m , as se m a r g o e d m ô l k e
j o w t . — W y h a b b e in b e s t e m a s t e r ;
h y is t e n l y t s e k o m - ô f , m a r d ê r i s
e r n e t m i n d e r om.
m i n d e r h e i d , (holl.isme), s. minderheid.
—- Y n 'e m i n d e r h e i d w ê z e .
m i n g ' b u l t , s. hoop mest,, vermengd met
aarde.
m y n h e a r ' k j e , v. Zie mynhearje.
m i n l i k e n s , s. vriendelijkheid. — I k m e i
h i m g r a e c h ljje om s y n m i n l i k e n s .
Zie minlik.
m i n ' n e - g o d t s j e , s. minnegodje. v. BI-
Bik. 22.
m i n ' n e - p y l t s j e , s. minnepijltje. Ibid. 8.
m i n ' n e - s j u c h t m e , s. minneziekte. Ibid. 9.
m i n ' n e - t e a n t s j e , s. minnetoontje. Ibid. 9 •
 MINN. 506
min'nich(jes), adj. erg ziek. — Hy is
mar minnich.
m i n ' s k e d o n g , m i n s k e s t r o n t , s. (triv.)
menschendrek.
m i n ' s k e f o r s t â n , s.n. menschenverstand. —
Dy h o u n h a t s u v e r m i n s k e f o r s t â n .
m i n ' s k e l j e a f d e , s. menschenliefde. v.
BI. Bik. 92.
m i n ' s k e m i n , s. menschenliefde. — H y
s o i l 't h e a r r e , h y s c i l 't w i t t e ||
D e t w e ú s n e t b i h e a r s k j e l i t t e ||
T r o c h i n w e a k e , l e f f e s i n , || M a r
t r o c h d e u g d en m i n s k e m i n . v. BI.
Bik. 91. — H w e t m i n s k e m i n s t i p e t ||
Bliuwt ieuwen bistean.
m i r d z j e , v. (triv.) stinken.
m ì s b r û ' k e , v. misbruiken.
m y s e l s ' , pron. mijzelf.
m i s ' f o r s t â n , s. n. misverstand.
m i s k e n ' n e , v. miskennen.
m i s ' k r e a m , s. ontijdige bevalling. Vgl.
omflapiper).
m i s l o k ' k e , v. mislukken.
m i s ' r e k k e n ( i n g ) , s. verkeerde rekening.
m i s s e l i k e n s , s. het misselijk zijn. Zie
mislik.
m i s ' t a e s t , s. misgreep, verkeerde greep.
m i s ' t a e s t e , v. mis tasten.
m i s t r o u ' w e , v. mistrouwen.
m i t i g e n s , s. het m i t i c h zijn. Zie mitich-
m i u w , s. eg. meeuw. Zie mieu.
m j i t s k , adj. onaangenaam zoetachtig van
smaak, — A s d e i e r d a p e l s m a r i n
l y t s b y t s j e f e n 'e f r o a s t f e t t e h a ,
i s d e r d a l i k in m j i t s k smaekje
oan. — G e i t e m ô l k e s n i a k k e t in byt-
s j e m j i t s k . Slj. en Rj. 1906, 42». Ook
m i e d s k . (Z.d.)
m o a i s , s. moois.— I t is h w e t m o a i s .
— In h i e l e b u l t e m o a i s h a b ik
k r i g e fen S i n t e k l a e s .
m o a l i g e n s , s. meligheid. Zie moalich.
m o a n ' k a p e , s. Zie blynhape.
m o a n ' k o p , s. slaapbol. Moankops
s k i e n e b l o m m e n , v. BI. Bik. 77.
m o a r d e r i j ' ( e ) , s. moorderij, bloedbad.
— Lân-, s t ê d - , s é - t w a n g s l o k t r o c h
m i n s k e - m o a r d e r ij e. G. J. I, 190. —
Garnaten moatte libben bredt
w i r d e , a s se l e k k e r w ê z e s c i l l e ;
m a r i k n e a m i t i n in o a r d e r i j (e).
m o a r d ' p r i e m s. moordpriem , scherpge-
wumkes.nl
NACHT.
punt moordtuig, dolk, alleen in oude volks-
en kindervertellingen.
m o d d e r b a k , s. moddermolen. Ook: bak,
platgeboomde schuit, waarin de modder
wordt overgestort.
m o d ' d e r b a t s e , v. Zie n.odderbaeije.
m o d ' d e r f a r r e , v. (met) modder varen. —
W y m o a t t e f e n 't h j e r s t e a r s t w e r
modderfarre, maeitiids dongfarre
wy f o l i e , e n t u r f f a r r e d o g g e wy
simmers.
m o d ' d e r k r o a d e , s. kruiwagen voor het
kruien van modder.
m o d ' d e r k r o a d z j e , v. modderkruien.
m o d d e r s k ú t e , s. schip van den m o d -
d e r s k i p p e r . Dim. m o d d e r s k û t s j e .
m o k , s. eg. Alg. naam voor: groote meeu-
wesoorten, de zeemeeuwen. Vgl. kob. Compos.
blaumok, mallemok, sémok, stoarmmok. Zie
mieu.
m ô l k ' f a r d e r , s. m. iemand, die de melk
per schuit vervoert.
m ô l k ' f a r r e , v. melk varen (naar eene zui-
velfabriek.)
m ô l k - w e i , s. melkweg, v. BI. Bik. 12.
m o t s k , adj. mat, flauw. I t m o t s k e
e a c h , d a t h u v e r i c h r o u n s j u c h t fol
e a n g s t m e for de k o m m e n d e dei.
ld. XVIV, 98. Zie matsk.
m o u d i g e n s , s. stoffigheid. Zie moudich.
m o u n l e r ê d ' , s. molenrad.
m o u n l e s k r o e f , s. molenschroef.
m o u n ' - s t e k j e s (Ferw.dl.), s. pi. staketten
op polderdammen.
m o u w e k r û p e r s , s. pi. kruipertjes, Hor-
deunt murinum. Zie mûzewret.
m û n ' s t i k , s. mondstuk (van eene pjjp.)
Zie montstik.
m û r r e , s. muur. S a f ê s t a s i n m û r -
r e , muurvast. Sw. 1904, 100. Compos.
efter-, foar-, sydmûrre, gevels-, båthûs-, kea-
mers-, kouwe-, skúrre-, tnjerkemürre, stiens-,
healstiens-mûrre, ring-, tún-, wâlmûrre.
m û t e l e n s , s. molligheid. Zie mätel.
m ù z e - e a r , s. muizenoor, Hieracium pi-
losella.
m û z e k o a r n , s. Engelsch raaigras, Lolium
perenne. Zie einegêrs, keattingraei, mûze-
koarn.
m û z e w e e t , s kruipertjes. Zie mouwe-
krûpers.
n a c h t f r o a s t , s. nachtvorst. Zie nachtryp.
M
 NACHT.
n a c h t - l i s , s. ijs, waarop zonder gevaar
bij donker kan worden schaats gereden.
I t i s g j i n n a c h t - i i s , geen ijs om bij
nacht of donker te berijden zonder gevaar.
Zie iennachts-üs.
n a c h t l i k , adj. nachtelijk. In n a c h t -
l i k e û r e . v. BI. Bik. 51.
n a c l i t m ì e l s b i k e r , - b e k e r , s. avond-
maals-beker, beker waaruit bij het kerke-
lijke avondmaal de wijn ( n a c h t m i e l s wy n)
gedronken wordt. — De n a c h t m i e i s-
b i k e r i s y n ús t s j e r k e ô f s k a f t ; e l k
h a t n o u in t s j i l k j e . Zie tsjelk, tsjilk.
n a c h t m i e l s - p r e e k , s. preek bij het ker-
kelijke avondmaal uitgesproken.
n a c h t m i e l s s n e i n , s. Zie nachtmiehdei.
n a c h t m i e l s t a f e l , s. avondmaalstafel,
tafel afzonderlijk bestemd voor het kerkelijke
avondmaal. Vgl. nachtmiei,nachtmieh-brea,
•dei, -wyn.
n a c h t r y p , s. nachtvorst van geringe be-
teekenis. Dim. n a c h t r y p k e .
n a e n t s j e s , s. pi. soort tuinbloem.
n a e n t s j e - t ú n , s. tuin, waarin veel n a e n -
tsjes.
n a m ( m e ) l i s t , - l y s t , s. naamlijst.
n a m ( m e ) b o e r d t s j e , - p l a e t s j e , s. n.
naambordje (op eene deur.)
n e a k e n ( d ) e , s. iemand, die naakt is. —
T w a n e a k e n e n en i e n s û n d e r h i i n d .
— Ook: toestand, het naakt zijn. De w i e r -
h e i d i s op s y n m o a i s t y n ' t n e a k e n e .
S. v. d. B. Master Habbcma, 46.
n e a k e n e n s , s. naaktheid. Zie neaken.
n e a r b o a r s t i g e n s , s. aamborstigheid. Zie
nearboarstich.
n e a t d w a e n , v. nietsdoen. Sw. 1904,111.
n e a z i g e n s , s, nietigheid, snaanzìenlijk-
heid. Zie neazich.
n e d e r i g e n s , n e d e r i c l i h e i d , s. nede-
righeid. Zie nederich.
n e d e r k l i t s , s. achteruitgang. —- H y s i t
y n 'e n e d e r k l i t s , hij is in verval geraakt.
n e i g a l m j e , v. nagalmen.
n e i g e b o a r t e , s. nageboorte. Zie ongans.
Met het oog op de kraamvrouw ook veelal
i t l é s t , het laatste. Zie lést.
n e i m i d ' d e i s , adv.'s namiddags. — N e i -
m i d d e i s n i m ik a l t y d i n k n i p p e r k e .
Meer alg. o e r d e i s . Z.d.
n e i ' - o n ( û n ) g e t i i d , s. naoogst, late oogst
van hooi. Zie yngetiiâ.
wumkes.nl
507 OANS.
n e i ' s t i k ( j e ) , s. nastuklje), tooneelstuk in
'. één bedrijf.
n e i t r i l j e , v. natrillen.
I n e i ' w i n t e r , s. nawinter, late winter.
Ook het laatste gedeelte van het winter-
seisoen.
n i j j i e r s ' m o a r n , s. nieuwjaarsmorgen.
nijjiers'joun, s. nieuwjaarsavond.
njjjiers'slok(je), s. borrel, die men op
nieuwjaarsdag ontvangt.
nij'lân, s, n. nieuwland , ingedijkt of aan-
gemaakt land.
Ook: bouwland, dat tot grasland is aan-
gelegd. In deze bet. meer alg. nije g r e i d e .
nij'lânje, v. bouwland als klaverland be-
weiden.
n i j l i n g , s. nieuweling.
n i j t s j e , s. nieuwtje. Zie nijke.
n i k s ' n u t t e r , s. nietsnutter, iemand, die
tot niets deugt. Sw. 1904, 111.
n i n d e i , s. dag, die er niet is. T o S i n t-
n i n d e i , a s d e k e a l l e n op i t i i s d o u n -
s j e , d.i. nimmer.
n o a r d s k , adj. noordsch. — N o a r d s k e
' b u i jen. — N o a r d s k e b a l k e , oud-
[
Friesch muziekinstrument.
n o m m e l e n s , s. braafheid, rechtschapen-
heid. Zie nommel.
n o n ' n e k l a e j j i n g , s. nonnenkleeding. v.Bl.
Bik. 30.
n ú t s ' d o p , s. Zie nutedop.
n ú t s d o p f o l , s. notendop vol, een hoe-
veelheid, die in een notendop kan geborgen
worden. — I n n ú t s d o p f o l forstân,
weinig verstand.
n u v e r e n s , s. zonderlingheid. Zie nuver.
o a i ' j e f a e r , (Holl.isme) s. eg. ooievaar,
Ciconia. Zie arrebarre, eadebarre, earre-
barre, eibert, rea(d)skonk.
o a l g e r (Wonsdl.), s. orgel. Zie oargel.
Yn 'e s t ê d k l i n k t o a l g e r en m u s y k .
G. J. I , 69.
o a n b i l a n g j e , v. betreffen. —- H w e t
dat oanbilanget.
! o a n f a l l i g e n s , s. aanvalligheid. Zie oan-
fallich.
o a n h a n k e l i k , adj. aanhankelijk. — De
bern bleauwen tige o a n h a n k e l i k
o a n 't â l d e r s h û s . Zie oanhingje.
o a n ' r e t , s. aangeschafte. Zie eigen oanret
en oanriede. Hettema, Rymkes, 14.
o a n s w y l j e , v. aanharken.— De r e a k -

OANT. í ì
s t e a l e n oanswylje. — It hiem h w e t
o a n s w y Ij e.
o a n t r e a s t , s. aanmoediging. Zie oan-
treaste.
o a r s - o m , adv. andersom. — 't I s k r e k t
o a r s - o m as j y m i e n e , het tegendeel is
waar. — 't I s o a r s - o m ú t k o m m e n a s
wy t o c h t e n .
o e f e n j e , v. Zie oef je.
o e k , o e k j e , s. lieveling', schatje. Zie ok.
o e r a l ' l e n s , s. wanordelijkheid. — F ij,
sa'n o e r a l l e n s ! R ê d op dy b o e l !
Ook o e r a l l i c h h e i d . (Z.d.) Zie oeral.
o e r g o a y e , v. overwerpen. — 11 s e i 1
oergoaije.— It sân oergoaije f e n ' t
s k i f i y n ' e p r e a m . Ook o e r s m i t e . (Z.d.)
O e r h o a r j e , v. slat- of baggeraarde van
den wal of kant over 't land werpen, zon-
der hulp van eenig voertuig. VgL oerhoarje.
o e r h o e k s ' , adv. schuins over.
o e r h o e k s - e i d z j e , v. Zie oerskean-eidzje.
o e r l û d , adv. overluid, hardop. — O e r-
l û d p r a t e , - b i d d e . Ook o e r l û d t i n k e ,
in zich zelf hoorbaar spreken. — I t o e r -
l û d e t i n k e n fen S y t s k e by de Pin-
k e n . Titel van een vers van W.D. Vgl. lâd-op.
o e r s k a t t e , v. overschatten, te hoog op
prijs stellen. Forj. 1910, Bybl. IV, 14. Vgl.
lyTcshatte.
o e r s k i s , adv. Aan „Ook voor: gewoon-
lijk, in den regel", toe te voegen: „eigen-
lijk, zoogezegd. Ook o a r s k e s . "
o e r s w i e r , adj. erg zwaar. — I t i s n e t
oerswier.
o e r t r i u w e , v. overduwen, van de eene
zijde naar de andere duwen.
o e r t w i n g e , v. ter zijde duwen. — I n
peal oertwinge. — It skip t w i n g t
o e r , als 't niet goed sturen wil. — De b u i
t w i n g t oer.
ôf-, o u d a k , s. n. afhellend dak van een
bijgebouw, dat aan een ander gebouw ver-
bonden is. — W y h a b b e i n h û s m e i i n
ô f d a k . — W i b r e n h a t , om s y n s k o u -
k a r r e to b e r g j e n , in foech ôfdak
m a k k e t s j i n de s y d m û r r e fen syn
hÛ8 o a n . Vgl. ôfdekje en útleech.
ôf-, o u g e a n (Zoh.), v. afgaan. De h â n -
n e n g e a n m y ô f f e n d e k j e l d . i k voel
geen handen meer, 't is of ze mij zijn afge-
gaan, afgevroren. — D e f i e t g e a n ' h j a r
ôf. Klankboarne, 150.
wumkes.nl
--*
OMH.
ôf-, o u k e a r i g e n s , s. afkeerigheid. Zie
ôfkearich.
ôf-, o u m e a n e , v. afmaaien.
ôf-, o u r û g j e , v. ruig aflaten. — Dy
sekrûgetôf.
ôf-, o u s k j i n j e , v. schoon worden. — De
l o f t s k j i n n e t óf.
ôf-, o u s k o e r r e , v. afscheuren.
ôf-, o i j t r i u w e , v. af duwen.— I t b o a t
hwet ôftriuwe.
o m - a v e n s e a r j e , (bastaardw.) v. drukte
maken, heen en weer drentelen.
orttbargje, v. morsen. — N e t s a m e i
it iten o m b a r g j e , bern!
o m b e s t e , v. met ruwe steken om een
kleed heen naaien.
o m l b l a u b e k j e , v. gedurig koude lijden,
telkens staan te wachten.
o m b l ê d z j e , v. ombladeren, het blad
(van een boek) omslaan.
o m b o d z j e , v. gedurig arbeiden, zwoegen.
o m b o m m e d e a r j e , (bastaardw.) v. aan-
houdend luide kloppen, bombardeeren. —
T i g e o p 'e d o a r o m b o m m e d e a r j e .
o m b o ( u ) n s j e , v. aanhoudend bonsen.
o m b r o d d e l j e , v. in iets broddelen, slor-
dig werk maken.
o m b û r l j e , v. omborrelen.
o m d o b l j e r j e , v. omdobberen.
o m d r e u t e l j e , v. omtalmen, omluieren.
o m d r i u w e , - d r i u w k e l j e , v. omdrijven.
o m d ú n j e , v. telkens ergens op klante-
ren.— D o u m o a s t n e t s a o p d y s t o e l
o m d ú n j e . Vgl. omride, omridelje.
o m d w a l e , ». omdwalen.
o m - e a r m o e d z j e , v. omjammeren.
o m f e i j e , v. omvegen.
o m f y s k j e , v. telkens nutteloos of on-
noodig werk doen.
o m f o d z j e , v. geheel kreuken, frommelen.
o m f o t t e l j e , v. vlug en met korte pasjes
heen en weer loopen.
o m g n o a r j e , v. omknorren.
o m g o a y e , v. omgooien, omverwerpen.
o m g r a b b e l j e , v. omgrabbelen. — D e
â l d m a n g r a b b e l e y n 't b ê d s t e e d
om e n h e l l e d ê r i n p o n g ú t . Fr. Hfr.
VI, 3.
o m g r â n z j e , v. omgrommen.
o m g r o m m e l j e , v. omrommelen, ombul-
deren.
o m h a k t e , v. omhakken.
 OMH.
o m h o u w e , v. omhouwen.
o m j e u z e l j e , v. omzeuren.
o m j i e t t e , v. omgieten. een metalen voor-
werp (b.v. klok) smelten en op nieuw gieten.
Ook f o r j i e t t e . (Z.d.)
Ook: vocht b.v. melk van den eenen emmer
in eenen anderen overgieten. Zie oerjiette.
o m k e a l j e , v. omvallen, omglijden.
o m k e a p j e , v. omkoopen.
o m k e t t e r m i n t s j e , v. omkijven, om-
vloeken.
o m k l e t s e , v. omwerpen.
o r n k l o a t s k a v e , v. veel en met tegen-
zin omloopen. — J i m m e r b y d e g r e a t e
l j u e o r n k l o a t s k a v e is m i n w i r k .
o m k r i m m e n e a r j e , v. ommorren.
O m k r i n g e , v. omdringen.
o m k r i n k e l j e , - k r o n k e l j e , v. verkron-
kelen.
o m k r ô l j e , v. omkrullen, omkronkelen.
o m l o a i k j e , v. omluieren.
o m l o e r e , v. omloeren, omturen.
o m l o n g e r j e , v. verlangend zijn. — O p ' t
i e n of o a r o m l o n g e r j e , verlangend
naar uitzien.
o m m i t e r j e , v. omwerpen.
o m m j u k s j e , v. ommorsen.
o m n i m m e , v. omnemen, iets wat men
aan één e hand draagt in de andere hand ne-
men. — H w e t s w i e r s , b y g e l y k s i n
k o e r m e i a e ij en, o a n i e n h â n d r a g e ,
dat h â l d t men n e t l a n g fol, den
m o a t men gau ris omnimme.
o m p a n d e r j e , v. omloopen.
o m p a n k o e k j e , v. werkeloos rondloopen.
— Ik h a b de h i e l e w i k e s a h w e t
o m p a n k o e k e . — Hy p a n k o e k e t s a
h w e t om s o n d e r f o l i e ú t t o s e t t e n ,
van een' nietsnutter.
iemand voortdurend bezighouden, bij voort-
during zich schikken naar of zich moeten
wijden aan een ander. — D e r is i n k o m-
m i s j e I e n i n m a n ef fiif, om m e i
dy l j u e om t o p a n k o e k j e n ,
j o u n . Slj. en Rj. 1902, 40. Zie pankoekje.
o m p a s s e , v. ompassen. —• I k wol dy
jonge dat kraechje ris ompasse.
o m p i k k e , v. ompikken.
o m p r o t t e l j e , v. ompruttelen.
o m r a m a e i j e , v. omrammeien, omver-
werpen , wild om zich heen slaan.
o m r a m m e l j e , v. omrammeien.
wumkes.nl
509 ONB.
I o m r i l j e , v. doortrillen. — 't I s b o a s k -
i m i n , l a n g s t , 't is h e i t e w i l l e , || D a t
h i m y n 't h e r t o m r i l l e . Salv. 93.
o m r û g e l j e , v. verstrooid laten omvallen,
; o m s a n g e r j e , v. omzeuren, omzaniken.
o m s e u r e , v. vervelend praten.
o m s j a m p e r j e , v. omsukkelen.
o m s j o u w e , v. omsjouwen , omloopen.
o m s k a e j j e , v. heen en weer loopende
met iets bezig zijn.
o m s k e l j e , o m s k i l j e , v. omschellen. Vgl.
omroppe.
o m s k e u k e , v. omscheuken.
o m s k i l d e r j e , v. omloopen buitenshuis.
o m s k i n k e , v. omschenken,
o m s k y n m o a n j e , v. bij maneschijn rond-
loopen. — A l t y d y n s a ' n m o a i h o k j e
omskynmoanje. Looijenga, Dove Joh.
11, 33.
o m s l i e r k j e , v. zachtkens heen en weer
glijden.
o m s l i k j e , v. omslikken.
o m s l o e r e , v. omsloffen, omtalmen.
o m s n o e i j e , v. rondsnuiven. — Dy s k i p -
k e b e r n shoeije h j i r de h i e l e m o a r n
om. Vgl. omsnuve.
o m s p o e k j e , v. omspoken. — Hy s p o e -
k e t de h i e l e n a c h t o m , gaat niet naar
bed.
o m s t i n n e , v. omstenen, omsteunen. —
H j a s t i n t de h i e l e d e i om.
o m s t i r t e , - s t o a r t e , v. overstorten, b.v.
graan uit den eenen zak in den anderen. —
De b a k k e r h a t r o g g e y n n ô t s e k k e n
s t e a n , dy m o a t o m s t i r t ( o m s t o a r t )
w i r d e yn b a k k e r s ( m o a l ) s e k k e n , as
't n e i de m o u n l e s c i l . Zie stirte en
stoarte. Vgl. bakkerssek.
i o m s t o a t s k a v e , v. telkens voortstrom-
i pelen.
o m s t r û z e , v. met snelle vaart zich door
weer en wind bewegen.
o m t s j o e n e , v. omtooveren.
sa'n on-, û n a c h t s u m m e n s , s. onachtzaam-
heid. Zie onachtsum.
on-, û n b i d o a r n e n s , s. onbedorvenheid.
Zie onbiäoarn.
on-, û n b i f e a r n , adj. onbevaren.
on-, û n b i g i e n , adj. onbegaan.
on-, û n b i g o u n , adj. onbegonnen. — On-
b i g o u n w i r k , hopeloos werk, waaraan
te beginnen onraadzaam is, omdat er geen

ONB.
kans op slagen bestaat. — D e m a n s û p e ,
i t w i i f in s l o f f e k l i t s e , de b e r n
s t i e n - o n d o g e n s ; y n sa'n h û s h â l d i n g
o a r d e r en r e g e l b r i n g e to w o l l e n ,
d a t is o n b i g o u n w i r k .
on-, û n b i k r ê f t i g e , adj. onbekrachtigd.
on-, û n b i k w a m e n s , s. onbekwaamheid.
Meest: dronkenschap, het dronken zijn. Zie
onbikwaem.
on-, û n b i l e e f d e n s , s. onbeleefdheid. Zie
on'tlei-fii.
on-, û n b i p a e d d e , adj. niet van een
(voet)pad voorzien; onbetreden door voet-
gangers.
on-, û n b i r a b b e , adj. onbelasterd. —
Nimmen bliuwt onbirabbe.
on-, û n b i s k o f t e n s , s. onbeleefdheid,
lompheid. Zie cnbiskoft.
on-, û n b i s n i e n , adj. onbesneden. Overdr.
onbeschaafd. Vgl. onhisnoeiä.
on-, ù n b i s t i n d i g e n s , s. onbestendigheid.
Zie onbistindich.
on-, û n b i w e e c h l i k , adj. onbewegelijk.
on-, û n ( b i ) w e n b e r , adj. onbewoonbaar.
— D a t â l d f a l - o m f e n i n h û s i s oníbi)-
wenber. — Hjir binne twa arbei-
d e r s w e n t e n , n e f f e n s d e w e t on(bi,-
w e n b e r f o r k l e a r r e . Vgl. wenber.
on-, û n b r û k b e r e n s , on-, û n b r û k -
s u m m e n s , s. onbruikbaarheid. Zie onbrûk-
ber, onbrûksum.
onder-, û n d e r g e r d y n ( t s j e ) , s. onder-
gordijn(tje).
o n d e r - , û n d e r g r a v e , v. ondergraven.
— De f l i e r i s a l h i e l o n d e r g r o e v e n
fen de r o t t e n .
o n d e r - , û n d e r l á n s , adv. onder langs.
— Op 'e k r ú n f e n 'e s é d y k is i n
f l o e r r e g o n g p a e d en d ê r o n d e r -
l â n s ' i n e i n t s j e r e e d f o r w e i n e n . Zie
onder-, ûndertroch.
onder-, û n d e r l e i n , adj. behoorlijk on-
derwezen. — D y j o n g e i s n e t g o e -
d e r n ô c h o n d e r l e i n om d e l e s s e n
folgje to k i n n e n .
o n d e r - , û n d e r o a n , adv. onderaan. —
As m e n h w e t s i i k j e m o a t , l e i t i t
faek ûnderoan.
o n d e r - , û n d e r o p , adv. onderop. —
Earne ûnderop gean.
onder-, û n d e r t r o c h , adv. onder door.
— De b a l g y n g n e t o e r i t t o u
wumkes.nl
i
510 ONF.
h i n n e , m a r der û n d e r t r o c h . — Hy
is d e r o n d e r t r o c h , heeft iets voor te
weinig verkocht, een nadeelig akkoord aan-
gegaan.— H y f o r k e a p e t b e s t e i e r d -
a p p e l s , m a r hy h a t ek h w e t m i n n e ,
d y g e a n d e r o n d e r t r o c h , tusschen
door.
o n d e r - , û n d e r w i c h t , s. n. tekort op het
gewicht van koopwaren.— As i k i n b a e l
r y s fen h û n d e r t p o u n . b y p o u n t s j e s
ú t f o r k e a p j e , den krij ik ûnder-
w i c h t ; a s 'k d ê r n e t o p r e k k e n j e ,
k r i j 'k s k e a . Vgl. ondermiette.
o n d e r - , û n d e r w j - a , s. onderneming,
bedrijf. Vgl. onderwine.
on-, û n d ô f b e r , adj. ondoofbaar. —
F r y s l â n s t a e l i s 't d j û r t r é s o a r , ||
Hwaems skatten, mei ondôf'bre
g l o a r , ì| E u r o p a ' s w i z e y n 'e e a g e n
b l i e r j e ; |! H w e r y n de d e u g d , d e
k r ê f t e n m o e d , || Y n 't r j u c h t e n
s l j u c h t sa h i m e l s k g l i e r j e : j| Dy
t a e l i s d e e r f d ' - s e i n f e n 't â l d b l o e d .
Salv. 31.
on-, û n d u d e U k , adj. onduidelijk.
on-, û n d u d e l i k e n s , s. onduidelijkheid.
on-, û n e a c l i l i k , adj. onooglijk, op het
oog niet mooi gelijkende.
on-, û n e a c h l i k e n s , s. onooglijkheid.
on-, ù n e a r b i e d i c b , adj. oneerbiedig.
Hûs-hiem, 1891, 185.
on-, ù n e a r b i e d i g e n s , s. oneerbiedig-
heid.
on-, û n e c h t e n s , s. onechtheid. Zie on-
echt.
on-, û n e f f e n h e i d , s. oneffenheid. Zie
oneffen.
on-, û n e i n ( d ) i g e n s , s. oneindigheid. Zie
oneinich.
on-, û n e v e n r e d i c h , adj. onevenredig,
niet in verhouding.
on-, û n e v e n r e d i c h h e i d , s. onevenre-
digheid.
on- û n f ê s t e n s , s. onvastheid. Zie onfêst.
on-, û n f o a r d e l i c h , adj. onvoordeelig.
on-, û n f o a r d e l i g e n s , s. onvoordeelig-
heid.
on-, û n f o a r s i c h t i c h , adj. onvoorzichtig.
on-, û n f o a r s i c h t i g e n s , s. onvoorzich-
tigheid.
on-, û n f o e g e n s , s. onbetamelijkheid,
grofheid. Zie onfoech.
 ONF. 511
on-, Û n f o l s l e i n , adj. onvolkomen, niet
volmaakt.
on-, û n f o r d i l d i g e n s , s. ongeduldigheid.
Zie onfordildich.
on-, Û n f o r d o a r n , adj. onbedorven. Zie
on-, ûnbitloarn.
on-, û n f o r d r a e c h l i k e n s , s. onverdraag-
zaamhoid. Zie on†ordraechlik.
on-, û n f o r h o e d s , adv. onverhoeds, zon-
der dat men er op bedacht is, zich er voor
kan hoeden. Hûs-hiem , 1895 , 49.
on-, Û n f o r o a r e , adj. en adv. onveran-
derd. — De o a n t e i k e n i n g e n f e n d e
f o a r i g e g e a r k o m s t e w a e r d e n ûn-
foroare fêststeld.
on-, û n f o r s n i e n , adj. onversneden. —
U n f o r s n i e n e j e n e v e r . Ook on-, û n -
f o r s n e i n en on-, û n f o r s n i j d . Zie for-
snije en snije.
on-, û n f o r s t e a n b e r , adj. en adv. on-
verstaanbaar. — U n f o r s t e a n b e r e k l a n -
ken.— Dat bern p r a e t ûnforstean-
ber.
on-, û n f o r t o c h t , adj. onbedacht, niet
voorzien.
on-, û n f o r t o g e n , adj. ongepast, onheusch,
onbetamelijk, hard.— G j i n o n f o r t o g e n
w i r d k a e m h i m ú t 'e m û l e , hij was
een nette spreker.
on-, û n f o r t ú n l i k e n s , s. tegenspoed. Zie
onfortúnlik. Vgl. onspoed.
on-, û n f o r w e e c h l i k e n s , s. onbewege-
lijkheid. Zie onfiirweechlik.
on-, Û n f r u c h t b e r , adj. onvruchtbaar.
O n f r u c h t b e r lân.
on-, û ü f r u c h t b e r e n s , s. onvruchtbaar-
heid.
on-, û n g a e l , adj. en adv. ongelijk. —
D a t b r e i d z j en i s t i g e û n g a e l . Vgl.
gael. Ook û n-é g a e 1.
on-, û n g a l e n s , s. ongelijkheid.
on-, û n g e l o k k i g e n s , s. ongeluk, het
ongelukkig zijn. Zie ongelokkich.
on-, û n g e l o v e , (Holl.isme) s. ongeloof.
on-, û n g e l o v i c h , adj. ongeloovig.
on-, û n g e l o v i g e n s , s. ongeloovigheid.
on-, û n g e n e e s l i k e n s , - g e n ê s l i k e n s ,
s. ongeneeslijkheid. Zie ongeneeslik.
on-, û n g e r i i f , s. on gerij f. — H w e t
h á b b e wy i n û n g e r i i f fen dy h a w n ;
dou h i e s t ús sa m o a i h e l p e k i n n e n ,
a s t ' t h ú s w e s t h i e s t e.
wumkes.nl
OPFB.
on-, û n g e s k i k t e n s , s. ongeschiktheid.
Zie ongeskikt.
on-, û n g e w o a n , (holl.isme), adj. onge
woon.
on-, û n g e w o a n t e , s. (holl.isme), onge-
woonte.
on-, û n h a n d i c h h e i d , - h a n d i g e n s , s.
onhandigheid. Zie onhanäìch.
on- û n h â n s u m m e n s , s. ongemakkelijk-
heid om te hanteeren. Ook: onhandelbaar-
heid. Zie onhânsum.
on-, û n y t b e r e n s , s. oneetbaarheid. Zie
on-yther.
on-, û n l i j ' i g e n s , s. onstuimigheid. — D e
û n l i j i g e n s f e n 't w a e r . Zie onlijich.
on-, ù n m i s b e r e n s , s. onmisbaarheid. Zie
onmisber.
on-, ù n m o g e l i k h e i d , s. onmogelijkheid.
— I k b i n y n 'e û n m o g e l i k h e i d o m
d a t t o d w a e n . Zie onmooglik.
on-, û n p a s j i n ' t i g e n s , (bastaardw.) s.
ongeduldigheid. Zie onpasjintich.
on-, û n p a s ' l i k e n s , s. ongesteldheid. Zie
onpaslik.
on-, û n r ê d ' s u m m e n s , s. onredzaamheid,
onhandigheid. Zie onrêåsum.
on-, ù n s j u c h ' g e n s , s. onooglijkheid, lee-
lijkheid (van aangezicht). Zie onsjuch.
on-, û n s k i k ' k e l i k e n s , s. onschikkelijk-
heid, onwelwillendheid. Zie onskiklik.
ont-, û n t b i d ' d e l j e , v. ontbedelen, afbe-
delen.
ont-, Ù n t b i t e , v. ontbijten, morgen-bo-
terham gebruiken.— S i t , l i t ds t o g e a r -
r e o n t b i t e. G. J. 1 , 9.
ont-, û n t f l u t ' t e , v. ontglippen.
ont-, û n t g n o b j e , v. ontstelen, ont-
vreemden.
ont-, û n t g r o e j j e , v. ontgroeien.
ont-, û n t g ü c h e l j e , v. ontgoochelen.
ont-, û n t l ú z j e , v. ontkapen, doorslink-
sche «treken ontnemen.
ont-, û n t r i d e , v. ontrijden, rijdende
(zich) verwijderen.
ont-, Û n t s i l e , v. ontzeilen, zeilende den
afstand vergrooten. G. J. 1, 77.
on-, û n w a r e n , s. pi. naam gegeven aan
meeuwen. Zie ontoaersfügel en mieu.
o p d o n d e r j e , v. (triv.) weggaan.
o p f l a p p e , v. opflappen, omhoog flap-
pen. — De t e k k é n s o p f l a p p e .
o p f r i s s e l j e , v. opvlechten ter versiering.
 OPH.
— De h y n s d e r s d e m o a n n e n o p f r i s -
selje.
o p h i n g j e , v. ophangen. — De m a n
k a e m t h ú s , h y d i e d e j a s ú t e n hy
h o n g h i m o p , de jas n.1.
o p j i e t t e , v. opgieten. — I t m o l k e n
o p j i e t t e.
bijgieten. — De k o f j e k a n n e i s a l
h e a l l e e o h , wy h a b b e to m i n , i k
s c i l m a r h w e t o p j i e t t e , kokend wa-
ter bijgieten. Vgl. opskinke.
o p j i l d , s.n. opgeld. — By l y t s e b o e l -
g û d d e n b i t e l l e t m e n t s j i e n en b y
b o e r e b o e l g û d d e n f i i f s i n t e n op-
j i l d f e n d e g o u n e . Vgl. opsinten en stûr-
jild.
Overdr. D a t f o r h a e l t s j e d o c h t d ê r
w o l o p j i l d , wordt daar dikwijls overver-
teld.
o p k a l f a t e r j e , v. opkalfateren, herstel-
len. - I t s k i p m o a t h w e t o p k a l f a -
tere wirde.
o p k j i i n m e , v. opkammen. — I t h i e r
o p k j i m me.
o p k l a n t e r j e , v. "•* opkladderje.
o p k r û p e , v. opkruipen. - f-e b r o e k s -
b o k s e n b i n n e dy o p k r o p ODwaarts
gewrongen.
o p l e p p e l j e , v. met den lepel opeten.
o p l i c l i , v. oplichten, opheffen. — Dy
swiere b a s t moast' efkes o p l i c h t e ,
den sci! ik d a t k l e e d t s j e d e r û n d e r
lizze.
Ook: afzetten. — H y h a t m y f o r t w e i n
tich goune oplichte.
o p o n t ( û n t ) h â l d , s. oponthoud.
o p p l ú z j e , v. oppeuzelen, smakelijk ver-
orberen. - I n b a k m e i i n s t i k , j e b r e a
k i n b e p p e s w i e t o p p l ú z j e . — Dit de
b e r n dy k o e k j e s m a r o p p l ú z j e .
o p p o k e , v. oppooken. — De k a c h e l
hwet oppoke.
o p p o m p e , v. oppompen.
o p p r i u w e , v. opproeven.
o p p r o p p e , adj. volgestopt.
o p p r o p p e ( n d e ) , adv. boordevol. 0 p-
p r o p p e n d e fol.
o p p r o t t e , v. oppuilen, opzwellen. —
De w e a k e k l a e i i s m y b y d e s k o e n
opprot.
o p r o k e , v. oprooken. — A s i k i n h i e -
le s e g a e r o p r o o k , b i n ik m i s l i k .
wumkes.nl
512 PACHT.
o p r o p p e , v. oproepen. — I n b o e l g û d
o p r o p p e . Vgl. opropper.
o p s e t - s i n , s. opzettelijk. — Hy h a t i t
m e i o p s e t - s i n d i e n , niet bij ongeluk of
toeval.
opSier(j)e, v. opsieren, opsmukken. - -
Dy f a e m h i e h j a r m o a i o p s i e r d .
— I n t e l t s j e m o a i o p s i e r e.
o p s i l e , v. opzeilen. - - W y m o a s t e n
d y o p f e a r t o p s i l e om by dy b o e r t o
kommen.
o p s k a r r e l j e , v. opscharrelen.
o p s k i e m a n j e , v. opknappen (van een
schip.)
o p s k i n k e , v. opschenken. J y h a b b e
j o u r o m e r n e t l e e e h , s c i l ik m a r
h w e t o p s k i n k e ? Vgl. opjiette.
o p s k j i r j e , - s k û r j e , v. opschuren. —
Zie skjirje.
o p s n a s j e , - s n a s k j e , v. opeten.
o p s t e l d e r , s. m. opsteller, iemand die
iets heeft (op)gesteld, op papier .gebracht.
— Dy m o a i j e a d f o r t i n s j e , d y 't
R u e r d y n ' e k r a n t e h a t , d ê r is m i s -
t e r d e o p s t e l d e r f e n . Vgl. opstelle.
Ook: redacteur van een tijdschrift of dag-
blad.
o p s t o a i j e , v. opsieren, smaakvol rang-
schikken.— I n k e a m e r o p t o s t o a i j e n .
E. Halb. Quickborn, 35. — S y t s k e k i n ' t
w o n d e r e m o a i o p s t o a i j e . Vgl. opstalje.
o p s t r i k e r , a. m. overvlieger, grootspre-
ker , druktemaker.
o p s w e t s e , v. grootspreken, een hoog
woord voeren, snoeven, pochen. — A s
S j o e r d i n s l o k j e h a w n b a t , k i n er
d a n i e h o p s w e t s e . — O l f e r t is t r o c h
't e k s a m e n k o m m e n en n o u k i n 't
o p s w e t en lij e. Vgl. sivetse.
o p » , e t s e r , s. eg. grootspreker, poch-
hans. \ t ' . swetshals.
optii>e - v. uitzetten. Zie í»«e.
o p w o e i j e , v. opwinden. — J e r n op-
w o e l j e. Zie ivoelje.
p a c h t , s. huur, ook: erfpacht. — De
p a c h t fen i t l â n w i r d t a l l e j i e r r e n
h e g e r . — Overdr. De JU a c h t (om haar man
te biologeeren) h i e se b j u s t e r g o e d y n
p a c h t . v. BI. Bik. 62. — Hy h a t de
w y s h e i d y n pacht. — H y s j u c h t e f
't e r d e p a c h t f e n y e t t i k h a t , kijkt
erg zuur. Compos. grounpacht.
r
PACHT. 513
p a c h t s j e , v. pachten. I k h a b i n e i n
fiskwetter pachte.
p a e p , s. c.g. iemand van den Rooinschen
godsdienst; veelal in minachtenden zin. —
3y pape.n e n m i n n i s t e n . A. Ysbr.
1861,21. — S a g j i r r i c h , g r e a t s k a s
in p a e p . — I n g r e a t s k e p a e p .
p a e p k e ,s. eg. paapje , Patrincola rubetra.
Compos. blaupaepke.
p a e p s k , adj. paapsch, katholiek.
p a k ' d y , interj. pak a a n , val aan. —
Dat wier p a k d y ! Hja fochten det
it h i e r d e r n e i s t a u .
pan'fol, s.panvol. pi. p a n í o l l e n , pan-
nen vol.
p â n ' r o v e , v. pandrooven (kinderspel).
p a n t o f ' f e l b l o m , p a n t o f f e l t s j e s , s. pan-
toffeltje, Calceolaria scabiosaefolia. Zie doas-
keblom,
p a r k ' b o e r d , s. n. perkhoutje. Zie hin-
kelboerd. Dim. p a r k b o e r d t s j e.
p a r k ' h i n k j e , v. hinken in perken (meis-
jesspel). Zie hinkje, hinkelje.
p a r ' r e b e a m s w o a r t e l , s. veenwortel,
Polygonum amphibium.
p a r t i ' d i g e n s , s. partijdigheid. Zie par-
tidich.
p e s t ' f û g e l , s. eg. pestvogel, Bumbycìlla
garrulus garrulus.
p e t ' s j e b a l j e , v. petjeballen (kinderspel.)
Ook p e t s j e - r ô l j e.
p e u l i n g , s. rand van stroo onder de kan-
ten van het koolzaadkleed bij liet dorschen
op het land. — P i p e n n e t o a n s t e k k e
y n 't k l e e d ! || D a t m o a t t w a t r ê d
t e n 'e p e u l i n g . Pieter Jelles, Rispinge,
292.
p i e r ' r e w i r t e l , - w o a r t e l , s. pinkster-
nakel, Pastinaca sativa.
p i i p ' k r û d , s. hondspeterselie, Aethusa
cynapium. Zie hounestrûk.
p i i s ' b e k , s. huilebalk.
p i ' k e - s t j e l p , s. verplaatsbare ren voor
kuikens. Zie hinnestjelp.
p i k j e , v. bestrijken (b.v. een naad) met
pek.
p i k ' k o a i t s j e , v. pek koken.
p i k ' k ô g j e , - k o a i j e , v. pek kauwen. —
Dy j o n g e p i k k ô g e t a ) t y d , r i n t w e r
to p i k k ô g j e n .
p i k ' k w a s t , s. pekkwast (gebruikt op de
schepen).
wumkes.nl
PLANK.
p i k ' t o n n e , - t û n n e , s. pekton (op scheeps-
timmerwerven). — P i k t o n n e b a r n e .
p y l k ' k r û d , s. pijlkruid, Sagittaria sagit-
tifolia. Zie snoekeblêdden.
p i n k j e , v. spel, waarbij een stukje hout
( p í n k e t ) wordt weggeslagen. "Wordt in
Barradl. aan den zeedijk veel gedaan.
p y n l ì k e n s , s. pijn, het pijn hebben. Zie
pynlik.
pi'pe-, p y p ' k o e r , s. pijpenmand, mand
waarin Goudsche pijpen worden yerpakt en
verzonden. Op d e h i r d d r a v e r i j e n s i e t
m y n h e a r g r e a t m a c h t i c h y n 't l â n
o p 'e w e i n m e i i n p y p k o e r f o l w y n
t w i s k e n d e f o e t t e n . R. ind T. a , 128*.
— P i b e h e l l e t (fer s y n w i n k e l t s j e )
wol ris i n p i p e k o e r f o l d i m t e r k o e -
k e fen i n g r e a t e r d o a r p . — I n l e g e
p y p k o e r d o c h t s o m s noc.h t s j i n s t
a s r i d s k i p b a k f o r t i m m e r Ij u e .
p i p e r , s. eg. graspieper, Anthuspratensis.
Zie piipljurk, damljurk.
p i ' p e r s w e l , s. eg. gierzwaluw, Apus apus.
Zie gierswel, piipsweal, toerswel, tongerswel.
p i ' p e t r o c h s t e k k e r s , s. pi. pijpestroo-
tjes, Molinia coerulea. Zie bjint.
p y p ' k o e r , s. Zie pipekoer.
pis'lij, adj. Zie pislau en lij.
p i t e r t u e r l i k , adj. en adv. vreemd, bij-
zonder (meest van kluchtigen aard). —
H w e t h a t dy m a n in p i t e r t u e r l i k e
h o e d op.
Ook: van een zonderling. — D a t i s i n
p i t e r t u e r l i k e k e a r e l . — Us â l d e
o m k e koe it soms pitertuerlik
d w a e n , ú t s t e i l e.
p l a e g j e (Zwh.), v. Zie plagje.
p l a e t ' i z e r , s. (Holl.isme) plaatijzer.
p l a g e (Zwh.), s. Zie plaech , plagge.
p l a k ' h â l d e , v. plaats (open) houden. —
H y s c i l for m y p l a k h â l d e , zitplaats
bewaren.
Ook: als dienstboden in hun plaats blij-
ven. — De b o a d e n k i n n e d ê r b e s t
plakhâlde.
p l a k ' f o r h i e r e , v. zitplaatsen verhuren
(in de kerk). — D e t s j e r k f â l d e n w o l l e
hjoed plakforhiere. Ook s i t f o r -
hiere.
p l a k ' p l a e t s j e , - p r i n t s j e , s. n. dim.
plaatje om op te plakken.
p l a n k s t i k , s. stuk plank. — De j o n -
 PLAT. 514
ges to G r o u h i r d s i l e a l l e j i e r r e n
m e i p l a n k s t i k k e n , kindervaartuigjes.
Forj. 1910, Bybl. IV, 33.
p l a ' t e b i b e l , s. bijbel met platen.
p l a t ' t e r n ô c h , adv. plat genoeg, te plat.
p l e a g e r i c h , adj. plaagziek. — I n p 1 e a-
gerige jonge.
p l e z i e r i c h , adj.' pleizierig. Zie plezier.
p l e z i e r i g e n s , s. het pleizierig zijn.
p l o m m i c h , adj. met pluimen, van plui-
men voorzien. — De p l o m m i g e r e i d e n .
p l u gj e , v. pluggen inslaan. — D e s k o e n -
m a k k e r h a t d e h i e l e m o a m o a n 't
plugjen west.
p l ú n (Zwh.), s. gewaad, kleeding, tooi,
plunje. — I n s i n n e b l o m s t i e y n i n
t i í n , || I n b l ê d d ' n e m a n t e l w i e r s y n
plún.
p l u n d e r s , s. pi. zaaddoosjes. Zie dop-
pen , húl, tsjêf.
p l u n d e r s e k , s. zak gevuld met p l u n -
d e r s . Pieter Jelles, Rispinge, 287, Vgl.
plunderpûde.
p o a r t ' t e a m , s. soort van toom {voor een
onhandelbaar paard), die in 't midden een
bovenwaartsche kromming heeft in den vorm
vaneen p o a r t e (Z.d.); vandaar den naam,
— B y r i t e n k a e m de p o a r t t e a m o a n .
Sw. 1904, 102. Zie poarteam.
p o c h e , v. pochen. Zie pof f e.
p o d ' d e d o e r r e , s. groote Hschdodde, Typha
latifolia. Zie doerrebout. Vgl. sigge.
p o d ' - û l e , s. eg. naehtzwaluw, Caprimulgus
europaeus. Ook n a c h t s w e a l .
p o e p , s. eg. naam voor: meerkoet. Zie
markol, merkol, koet.
p o e s k e , s. wollegras, Eriophorum. Zie
murk, moarken.
p o l ' d e r b ó l e , s. bijzonder soort van grof
wittebrood, wel door polderjongens gebruikt.
p o p e , s. eg. druiloor, suffert. — D y h a t
al i n s l û g e n p o p e (erge suffert) w e s t .
Winteij. geark. 15. — Vgl. popeslom, suf-
ferige sluimering.
p o t ' - i t e n , s. n. hutspot, spijs, in den pot
gekookt. Overdr. eene onaangename vrouw.
— I n r a e r p o t - i t e n . Zie potiten.
p o t s i g e n s , s. eigenschap van grappig te
zíjn. Zie potsich.
p ô t ' s t r o u - p a n n e , s. pan voor de meel-
spgs.— Hy i s i n b a e s b y d e p ô t s t r o u -
panne.
wumkes.nl
READ.
p r i i s ' k l e t s e , v. iron. voor de vuist spre-
ken om een prijs.
p r i n s l i k , adj. prinselijk. Vgl. prins-
hearlik.
p r o n k ' d l g g e l (Zwh.), s. Zie pronkepop.
p r o n k j e , s. dim. puikje. Dy j o n g e ,
d a t is i n p r o n k j e !
p r ú l ' w i r t e l t s j e s , - w o a r t e l t s j e s , s. pi.
jonge, roode worteltjes, die gestoofd als
toespijs bij den maaltijd worden gebruikt.
Zie wirtel.
Ook: van een pruilend kind. — Dy h a t
prul woarteltsjes hawn.
p û k e l i g e n s , s. het peukelig zijn. Zie
päkelich.
p ú n ' d y k s h e a , s. hooi van de bermen
van eenen grintweg. — I t â l d h y n s d e r
f o a r d e b o a d s k i p k a r r e || I s n e t
h i e l f l ê s k i c h om 'e l e a , || H i m m e i
g j i n b e s t e h j o u w e r b a r r e ; lì 't I s
m e a s t a l s â n n i c h p ú n d y k s h e a . Vgl.
dykshea en wâlhea.
p u n t e r , s. klein en smul, voor en ach-
ter puntig toeloopend vaartuigje, vooral voor
de overvaart van de waterplassen in de lage
veenstreken.
p u n t i c h , adj. spits, met eene punt.
p u n t ' s j e s l y p j e , v. puntje slijpen (b.v.
aan een griffel.)
p û s ' t e r - t r a e p j e , v. orgeltrappen.
r a e i g ê r s , s. n. raaigras, Loliutn.
r a f f e l , s. rafel, loskomende draad aan
geweven of gebreide stoffen. — De raf-
f e l s h i n g j e d e r by.
r a m t s j e , s. dim. raamhorretje. Compos.
siichramtsje, miggeramtsje. Zie ramt.
r a m t ' s j e - g a e s , s. n. ijzergaas, waarvan
raamhorretjes worden gemaakt. Hepk. Advbl.
17 Aug 1895.
r a n k e n s , s. onvastheid (van een schip).
Zie rank.
r a n t , s. Zie reau, redding. Vgl. onrant.
r a p p e n s , s. rapheid. Ook: los zitten
van eenig stuk, dat tot verbinding dient.
Zie rap.
r e a d , adj. rood. — R e a d e ( k ) l y s t e r ,
koperwiek. — R e a d e r e a g e l , - r e a g e r ,
purperreiger.— R e a d e s k r i e ( r ) , - s k r i e s ,
rosse grutto. — R e a d e w i r g e r , grauwe
klauwier. — R e a d e w i k e l , torenvalk.
— R e a d e b e i , aalbes. — R e a d e k l a -
v e r , roode- ook: spaansche klaver.
 BEAD. 515
r e a ( d ) f a l ' l i g e n s , s. het roodwangig zijn.
Zie rea-fallich.
r e b i n ' k e t , s. langwerpig vierkant stukje
hout, met aan de 4 zijden daarin gesneden
cijfers. Zie rebinketsje en rinkink.
r e b i l l ' k e t s j e , v. spelen met r a s k en
r e b i n k e t(hou t s j e.)
r e e d s ' h i k k e , s. hek aan den r e e d ,
oprid naar een huis of schuur.
r e e d ' s l y p j e , v. schaatsen slijpen.- By
baes Ids w i r d t w i n t e r d e i drok
reedslipe.
r e i d ' b u l t , s. hoop riet.
r e i d ' f i n k j e . s . eg. kleine karekiet, Acroce-
phalus stepern strepera. Ook naam voor: gras-
pieper, Atithus pratensis.
r e i d ' l y s t e r , s. eg. karekiet, Acrocephalux
arundinaceus.
r e i d ' m i e s k e , s. eg. westelijke matkop,
Parus atricapillus rhenanus.
r e i d ' s k a r ( r e ) , s. rietsnijder, rietzeis. Zie
reìdskarje.
r e l d ' s t o p p e l , s. rietstoppeì. Zie reid-
tùgel.
r e i d ' s t û k e , s. een aantal tegen elkaar
geplaatste rietschoven. Vgl. reidskeaf, stâke,
hokke.
r e i n ' w e t t e r d o b b e , s. regenwaterput,
niet wellende, maar enkel regenwater be-
vattende waterkom in een weiland.
r e k ' k e n m a s t e r , s. rekenmeester.
r i b b e l i g e n s , s. robbeligheid. Zie ribbe-
lich.
r y c h h e i d e , s. heide, Calluna vulgaris.
r i d d e r l i k e n s , s. ridderlijkheid. Zie rid-
derlik.
r i g j e , v. Zie riggeíje.
r ü ' s i e d , s. huttentut, Camelina sativa.
r i k s k a r , s. gerookte schar (zeeviseh.) Zie
skaer.
winterversnapering, vooral in de Donge-
radln. — D o e d e s t i e b y D o k k u m o p
't i i s m e i i n d i s k e m e i s e a l j e m ô l k e
en k o e k e e n r i k s k a r r e n . — De W i e -
r u m e r f i s k w i v e n r i n n e (venten) e k
wol m e i r i k s k a r r e n .
r ü j e , v. wroeten van een mol. Zie ril.
riltsjer, s. lange, veerkrachtige stok met
ovaalvormigen bal aan het benedeneinde,
die bij het visschen met schakels onder wa-
ter wordt gestoken en in trillende of schom-
melende beweging wordt gebracht, waar-
wumkes.nl
ROM.
door de visschen naar de netten worden
gedreven. Zie reiltsjer, roiltsjer, ruiltsjer
en trilker.
r i n k e l e r , s. eg. brilduiker, Clangula clan-
yula. Zie knob(be), knobdûker,
r i n k i n k , s. zeker kinderspeeltuig (raket
en palet). — 'k W i e r m e i m y n r i n k i n k
o p 'e s t r j i t t e . V. d. Veen. Lytse Rym-
kes, 16. Ook r e b i n k e t . (Z.d.)
rin'sleat, s. sloot met loopend water, beek.
r y s ' d r o e c h , adj. volkomen droog. Zie rys.
r y s ' k e r l , s. rijstkorrel.
Ook: soort zwelling (a e m) gelijkend aan
rijstkorrel s.
r y s ' m ó l k e , s. rijstmelk, melk gekookt
met rijst en een weinig suiker, om te worden
gedronken.
r y s ' p ó t s t r o u , s. rijstpotstruif, rijst in
melk gekookt en met meel doormengd. Zie
pûtstrou.
r i t s j e , v. hinderen. — H w e t r i t t e t
d y ? wat hindert, wat scheelt u ? — Do
'k h i m f r e g e h w e t h i m r i t t e , k e i l d e
e r de k l o t s t s j i n ' e f l i e r o a n . R. ind
T.3, 46«.
r j u c h t ' - o e r e i n , adv. recht op. — I t
h i e r s t i e t h i m r j u c h t - o e r e i n f en l i l -
kens.
r o e k , s. eg. roek, Corvus frugilegust Ook
genoemd â l d r o e k , s w a r t e k a . Zie rûts.
Ook naam gegeven a a n : kraai. — S w a r -
t e r o e k , zwarte kraai. — S k i e r r o e k en
â l d r o e k , bonte kraai.
r o e r e , v. raken, aanraken. — W y h a b b e
elkoar mar krekt roerd. — Pas op,
d e t s t û m e i 't b o a t d e w â l n e t r o e r -
s t e . — I t r o e r t k a n t n o c h w â l . Vgl.
oanroere.
r o l ' k l a v e r , s.rolklaver, Lotus.
r o l ' l e b o l l e , r o l l e m o l l e , s. bord met ge-
nummerde gaten en daarnevens even zooveel
nummers op een ander bord. De speler zet op
een nummer van dat bord en rolt door een
goot, die het gansche speelbord rondloopt,
een ivoren bal in het perk, dat met die
ronde gaten bezet is. Valt de bal in zijn num-
mer, dan wint hij; anders is zijn inzet voor
den rollebolleman. A, 27. Vgl. W. D. Fr.
Volksl. I , 280.
r o m e i n ' , s. eg. roomschgezinde. Schert-
send worden de roomschgezinden door de.
protestanten wel eens r o m e i n e n genoemd.
 ROT. 516
— Dou m o a s t my der b u t e n l i t t e , ik
b i n r o m e i n , laat mij als roomschgezinde
buiten uwe protestantsche godsdienstgeschil-
len. R. ind T. s , 339». Zie Slj. en Rj., 1899, 15.
r o t s j e , s. eg. rotgans, Branta bernicla.
Meer alg. r o t g o es. Ook p a u g o e s . —
Ook naam voor: kleine alk , Mergulus alle.
Zie sérotsje.
r o t ' t e s t i r t , s. geknikte vossenstaart, Aio-
pecurus geniculatus.
Ook: (Oost-Dongdl.) heermoes, EquisHum
arvense.
r o t t i g e n s , s. het rottig zijn. Zie rotlich.
r o u ' b â n , s. rouwband.
r o u n ' b r i n g e , v. rond brengen. - - B r e a
rounbringe.
r o u n ' d r a v e , v. ronddraven. — I t t s j e r k -
hôf r o u n d r a v e .
r o u n e n s , s. rondheid (van karakter). —
De r o u n e n s f e n d e F r i e z e n .
roun'f l i t t e r j e , v. druk rondloopen.
r o i i n ' f o r t e l l e , v. overal vertellen. — H w a
hat dat rounforteld?
r o u n ' f r a e c h , s. rondvraag.
r o u n ' f r e e g j e , v. rondvraag doen.
r o u n ' g e a n , v. rondgaan. — R o u n g e a n
om j i 1 d.
r o u n ' k o m m e , v, rondkomen. — F e n
fjouwer g o u n e w y k s k i n ik n e t
rounkomme.
r o u n ' p a r t e , v». Zie roundéle.
r o u n ' s i i k j e , v. rondzoeken. — I k h a b
it h i e l e hûs rounsocht.
r o u n ' s j ê n , v. rondzien. — R o u n s j ô n
om w i r k . Hiervoor ook o m s j ê n .
r o u n ' s t j û r e , v. rondzenden. — I n b r i e f
by de l e d e n fen in f o r i e n i n g roun-
stj ûre.
r o u n ' s t r u i j e , v. Zie útstruije.
r û f t ' d y , interj. Zie rûfdy.
r û t s , s. eg. roek, Corvtis frugilegus. Meer
alg. r o e k . (Z.d.)— J o n g e r û t s e n , jonge
roeken. Soms ook: jonge spreeuw. Zie
protsek.
r û t ' s e n ê s t , s. n. roekenest.
r û z ' j e m a k k e r , r û z j e s i k e r , s. twist-
zoeker. Forj. 1897, 33.
s a b e l j e , v. woest neerwerpen, slaan, alsof
men 't met een sabel doet. — D e b o e l
der hinne sabelje.
s a f r a e n ' b l o m , s. koekoeksbloem , Coro-
naria. Zie kraneblom en koekútsblom.
wumkes.nl
SEM.
s a l m ' b o e k , s. psalmboek. Ook p s a l m -
boek.
s a l m ' s j o n g e , v. psalmzingen. Ook
p s a l m ( e ) a j o n g e . Hsfr. 1900 , 41. Vgl. salmje.
s a l m ' s j o n g e r , s. eg. psalmzinger. Ook
p s a l m s j o n g e r. Hsfr. 1900, 41. — B a e s
Oeds w i e r in m a s t e r e f t i g e s a l m -
s j o n g e r.
s â l t e r j j , s. zouterij, werkplaats in zee-
plaatsen.
s a n g ' l y s t e r , s. eg. zanglijster, Turäus mu-
sicus. Ook b o n t e of s k i e r e ( k ) l y s t e r .
s â n ' - s w e l , - s w e a l , s. eg. oeverzwaluw, Go-
tile riparia riparia. Ook s k i e r e s w e l ,
ierdsweal.
s a p ' k e r l e n , s. pi. witte korrels in de
boter, — D e r s i t t e s a p k e r l e n y n i t
earste tsjernt bûter. Zie säpkerl en
sappe.
s é ' b o a t , s. zeestoomschip.
: s é ' f a l k , s. eg. kleine jager, Lestris cre-
i piäatus.
s é ' f i s k e r , s. zeevisscher.
s é ' f û g e l , s. Zie bij mieu.
s é ' g ê r s , s. n. strandkruid, Armeria.
s é ' h a v e n , s. zeehaven. — H a r n s h a t
in s é h a v e n .
s e i l ' d r o e g j e , - d r u i j e , v. zeilen drogen.
s e i l ' k l e e d , s. n. kleed, dat over het zeil
gelegd wordt, als 't op de giek vastgebon-
den ligt.
s e i l ' n a e i j e , v. zeilen naaien.
s e ü s ' h a l s , s. zeker touw- en blokwerk
in 't zeil.
s e ì l ' t a n e , v. zeilen tanen.
s é ' k a p t e i n , s. m. zeekapitein, kapitein
i op de buitenvaart.
s é ' k o b , s. eg. kleine zeemeeuw, Larus
canus. Ook b l a u m o k j e . Zie kob, svkobbe.
Ook naam gegeven aan: visehdiefje. Zie
fiskedie† en wytsterns.
s é ' k r a b ( b e ) , s. zeekrab.
s e l d e n , adv. zelden.
s e l d s u m m e n s , s e l d s u m i i e i d , s. zeld-
zaamheid.
s é ' j n a t r o a s , s. m. matroos.
s é ' m i e u , - m i u w , s. eg. mantelmeeuw,
Larus marinus. Ook s j o u w e r m a n .
s é ' m o a s , - m o s , s. zeemos, aandrijvend
zeeplantje, dat door de visschers wordt ver-
j zameld. 't Wordt gebruikt voor versiering
van mandjes, enz.
 SÉM. 517 SKEW.

s é ' m o k , s. eg. zilvermeeuw. Zie blaumok. s i u ' t e l p a e d , - r e e d , - w e i , s. sintelpad,

Vgl. ook stoarmmok. -reed, -weg.
s é ' p l a k , s. plaats aan zee. s i n t ' s j e l a p p e , v. zeker jongensspel. Zie
s é ' s i i k , adj. zeeziek. lappe. Vgl. oansmite.
s é ' s y k t e , s. zeeziekte. — L ê s i f e n s j a c h e l j e (Zwh.), v. Zie sjaggelje.
sésykte hablie. s j a c h e r j e , v. Zie skacherje.
s é ' s l û s , s. zeesluis. Vgl. syl. s j e r p ' s l i k j e , v. stroop likken. Overdr.
s e s t e r , s. soort stof voor vrouwenklee- vleien.
ding. — H j a d r o e c h i n j a k f e n b l o m d s j e r p ' s l i k k e r , s. strooplikker, vleier.
s i t s en in s k o a r t f e n s i d e n seste_r. s j e r p ' k r û k , s. stroopkruik, kruik, waarin
s é ' t s j a l k , s. Zie séskãte en tsjalk. men stroop bewaart.
s e u r d e r i c h , adj. zeurderig. — N e t s a s j i m p e r i c h (Zwh.), adj. Zie simperich.
s e u r d e r i c h wêze. — In s e u r d e r i c h S j i m p e r j e (Zwh.), v. Zie simperje.
fan ke. s j i p ' p e k r û d , s. zeepkruid, Saponaria
s é ' w e t t e r , s. n. zeewater. officinalis.
s é ' w i l s t e r , s. eg. goudkievit, Squatarola. s j o n g e n , s. verb. (het) zingen. — W y
Ook b l a n k e w i l s t e r . Zie wilstei: h a b b e Tiisdei-toj ouns sjongen. —
s i e ( d ) k e r l , s. zaadkorrel. B i s t o u e k op 't s j o n g e n ? Compos.
s i e r k e , s. n. dim. weinig, kleinigheid. salmsjongen, skoal{le)forsjongen.
— I t s k i l d e m a r in s i e r k e . s j o n g ' k o a r , s.n. zangkoor.
s i e r l i k e n s , s. het sierlijk zijn. Zie sierlik. s j o u t s j e , s j o u k e , s . n . dim. zwaar,
s i e r l i k h e i d , s. sierlijkheid. onaangenaam werk. — D a t w i e r i n
s i i k ' w ê z e n , s. verb. (het) ziek zijn. — s j o u t s j e.
Yn m y n s i i k w ê z e n d w y l d e ( d w i l e ) Ook: bezigheid. — D a t i s k r e k t s a ' n
i k j i m m e r o a n . — S i i k w ê z e n is n e t s j o u t s j e for ús j o n g e .
s o u n . Volksaardigheid. s j o u w e r , s j o u ' w e r m a n , s. sjouwerman.
s y k e , s i j k e , s.n. wijfje van den kievit. Ook naam voor: mantelmeeuw, Larus
Zie hyke en jok je. marinus. Zie mok, sémieu.
s i k e n s , s. ziek zijn. — S y n s i k e n s is s k a e r ' l y s t e r , s. eg. kramsvogel, Turdm
n e t s a b o t t e s l i m . Zie siik. pilaris. O o k f j i l d l y s t e r , f e a l e ( k ) l y s t e r .
s y k l i k , s i k e l i k , adj. ziekelijk. Zie s k a n e (Zwh.), v. met de beenen wijd
sjuchtich, sukkelich. uiteen staan. — B e r n , n e t s a s k a n e ,
sil'ver-, s u l v e r b l ê d , s.n. zilverschoon, s e i m e in.
Poteiitilla anserina. Zie skierebout. s k a t ' e k s t e r , s. eg. grauwe klauwier,
s i m m e r j e , v. zomeren, zomer worden. Laniuscollurio. Ook r e a d e w i r g e r , w u r -
— It moat earst h w e t b i g j i n n e t o gert.
s i m m e r j e n , e a r d e r w i r d ik n e t b e t - skeage, skeach, skeak(e), skêke,
t e r . — As i t n e t w i n t e r t , d e n sim- s. schuine kiel onder aan een platboomd
i n e r t i t e k n e t . (Gezegde). Vgl. opsimmerje. vaartuig.
s i m ' m e r k l a e i j i n g , - k l e a n , s. zomer- s k e p e r j e (Smallingerl.), v. gebrekkig
kleeding. schaatsryden. Ook p r e a m k e s k o u w e .
s i m m e r s , adv. des zomers. E n s i m - s k e r p , adj. scherpzinnig. — H w e t i s
m e r s h a t a l l e s w i l l e . Fr. Lieteboekje, d a t b e r n s k e r p f o r s y n j i e r r e n . —
no. 54. Ook: b y 't s i m m e r . Hy h a t i n s k e r p f o r s t â n .
s i m ' m e r s i n n e , - s i n t s j e , s. zomerzon , s k e r p e n s , s. scherpzinnigheid. Zie skerp.
-zonnetje. s k é ' v e l e r i j , s. inrichting voor aan een'
S i n t e s , adj. een cent kostende. — I n ploeg, ter verplaatsing van den trekstang.
s i n t e s b ô l t s j e . — In s i n t e s e s e g a e r . s k e w i e ' l i c h (Zwh.), adj. en adv. inschik-
s i n t e k l a ' z e k o e r , s. korf met sinterklaas- kelijk, schappelijk. Dy m a n i s t i g e s k e -
geb.ik, waarmee (vooral) vrouwen langs de w i e l i c h . — Dy s k i p p e r k i n s y n t u r f
huizen venten. — J e t s k e r i n t m e i d e j s k e w i e l i c h b r i n g e (niet duur). — I n
sinteklazekoer. I skewielige bihânneling.

wumkes.nl
 SKEW.
s k e w i e ' l l g e n s , s. schikkelijkheid, schap-
pel jjkheid in den handel.
s k i e p ' p e d r i u w e , - d r i f k j e , v. schapen
voor zich uitdrijven.
s k i e p ' p e k e u t e l , s. schapendrol. Dat
k l i n k t a s i n s k i e p p e k e u t e l y n in
s l i e p m û t s e , het klinkt niet. Zie skieppe-
loarten.
s k i e p ' p e p ô l e , s. stukje land, dat be-
weid wordt met schapen.
s k i e p ' p e r i b , s. duizendblad, Achillea mil-
lefólium. Zie tsjerkhôfsblom.
s k i e p ' p e s k û r r e , s. schapenschuur, waarin
men 's nachts de schapen bergt, die's daags
gaan weiden, b.v. op de heide. — I t l e i t
h j i r h i n n e as in s k i e p p e s k û r r e ,
slordig, wanordelijk.
s k i ë r , adj. grijs, vaal.— S k i e r e k r i e ,
bonte kraai. — S k i e r e g o e s , wilde gans,
ook g r e a t e s k i e r e genoemd. — S k i e r e
k o l , jonge kolgans. — S k i e r e ly s t e r ,
zanglijster.— S k i e r e s w e l , oeverzwaluw.
s k i e r ' d ô b b e r , s. eg. zomertaling, Anas
querquedula. Ook s k i e r d o p e r , s k i e r -
tjilling.
s k i e r e , s. als n a a m ; voor wilde gans:
g r e a t e s k i e r e . Zie greate wytgat.
s k i ë r e n s , s. het grijs zijn. — S y n â l d
h o e d s j u c h t ú t i n s k i e r e n s . Zie skiër.
s k i f e l s , s. pi. de twee boven elkander
liggende ringvormige schijven, in het voor-
werk van een Frieschen kapwagen.
s k i l i g e n s , s. het scheel zijn. Zie sUlich.
s k y n h e i ' l i g e n s , s. schijnheiligheid.
s k i ' p e b l o m (Wonsdl.), s. madeliefje. Zie
skìeppeblom, kouweblom, †inneblom(ké).
s k i p ' p e r s b e r n , s. schipperskind, -kin-
deren.
s k i p ' p e r s d o c h t e r , s. schippersdochter.
s k i p ' p e r s f a n k e , s. n. meisje van een
schipper.
s k i p ' p e r s g o n g , s. schippersgang, eenigs-
zina waggelend.
s k i p ' p e r s - j o n g e , s. jongen van een
schipper.
Ook : een jongen, díe bij een schipper dient.
s k i p ' p e r s ' k l e a n , s. schipperskleeren,
kleeren,zooals de schippers gewoonlijk dragen.
s k i p ' p e r s - p l a k , s. n., dorp of plaats, waar
vele schippers wonen.
s k i p ' p e r s s o a n , s. schipperszoon, zoon
van een schipper.
wumkes.nl
518 SKEAB.
s k i p ' p e r s w i i f , s. n. schippersvrouw.
s k i t e r , s. (triv.) achterdeel.
Overdr.: een gezet vrouwspersoon of kind.
— D a t is in d i k k e s k i t e r . — Dou
l y t s e s k i t e r , kleine ondeugd. — H y
i s i n b a n g e s k i t e r , bloodaard. — H y
s a k k e t f o r s k i t e r ôf, trekt zich uit
vrees terug. Compos. †jûrskiter.
s k y t ' s k e j j e , v. soort kinderspel.
s k o a i ' j e r s p l o e c h j e , s. n. troepje bede-
laars.
s k o a l ' l e d o a r , s. schooldeur.
s k o a l ' l e g e a n , s. verb. (het) schoolgaan. —
It s k o a l l e g e a n w i r d t m e i s k i p p e r s -
bern n e t folie.
s k o a r , s. eg. nonnetje, Mergus albeìlus.
s k o e n ' m a k k e r s - e l s , s. els, die een
schoenmaker gebruikt.
s k o e n ' m a k k e r s - p i k , s, pek, dat een
schoenmaker gebruikt.
s k o e n ' m a k k e r s - w i n k e l , s. schoenma-
kers- werkplaats.
s k o e n ' m a k k e r s - w i r k , s. n. werk van
een schoenmaker.
s k o e n ' p û t s e r s g û d , s. n. schoensmeer,
zekere stof om schoenen mêe glad te poetsen.
s k o e n ' s m a r d e r s g û d , s. n. schoensmeer.
Zie skoensmarseì'.
s k o e n t s j e s - e n - t o f f e l t s j e s , s. pi. rol-
klaver , Lotus corniculatus.
s k o e r d e r i j , s. scheurderij , gescheur. —
I k wol h j i r s a ' n s k o e r d e r i j net
habbe.
s k o f t i g e n s , s. schuwheid, af'keerigheid.
Zie skoftich.
s k o k ' s k o u d e r j e (Zwh.), v. de schouders
ophalen.
s k o l ' f e r j e , v. schudden, ratelen, ram-
melen (van centen in de handen). Ook r a t -
t e Ij e.
s k o m ' - ü s , s. n. tot ijs geworden schuim.
s k o m ' m e l j i l d , s. n. pasmunt, kleingeld.
Ook l y t s j i l d .
s k o m s p i j e r , - s p u i j e r , s. schuimspuwer.
— Dy s k o m s p u i j e r s , d ê r h a 'k i t n e t
o p , d e t w i r d e t a r r i n g l j j e r s . (Volks-
gezegde).
s k o u w e n s , s. schuwheid. Zie skou.
s k r a b b e l k o e k j e , s. n. koekje, dat ge-
bakken '3 van bijeengeschrabd deeg.
boertend: het jongste k i n d , als dit er
zwak uitziet. Vgl. oanskrabsel.
 SKROM. 5 I
s k r o m j e , v. schromen. — I k s k r o m j e
i t my n e l for de w i e r h e i d út to
kommen.
s k u i l e , v. Zie skûlderje.
s k û ' l e b û l e b a e j j e , v. Zie skûlebûlje, skûl-
derje en skuile.
s k û ' t e b o e r s - w i e l e , s. Zie skippers-
wiele.
slab(b)er, s. iemand, die slabbert. Zie
slabje. Compos. molk-, reamslabber.
s l a c h ' t e r s - k y l , - k i l e , s. slugerskiel,
kiel zooals door de slagers gedragen wordt.
s l a c h ' t e r s - m ê s , s. slagersmes, mes zoo-
als de slager gebruikt.
s l a k ' k e p a e d , s. n. slakkenspoor, door
een slak gemaakt, waar zij gekropen heeft.
s l a n ' g e k r û d , s. slangenkruhi, Echium
vulgare.
s l a p k e , s. n. Zie slopke.
s l e a t ' h e a k k e l , s l e a t h o u k , s. werk-
tuig om modder en allerlei watergewassen
uit de slooten te halen.
s l j j e n s , s. verzotheid, verlekkerdheid.
Zie slij.
s l i k e r i g e n s , s. slijkerigheid. Zie slikich,
slikerich.
s l i m e , s. slijm. Zie slijm.
s l i m e r i g e n s , s. slijmerigheid. Zie sli-
merich.
s l i m a i e n s , s. kwaads, bezwaar. — D e r
i s g j i n s l i r u m e n s b y. — P i e r k h a t
a l t y d i n H i f fol s l i m m e n s , vindt
in alles veel bezwaar. Zie sli;n.
s l i n g e r p y l k (Zwh.), s. houten pijl, die
met een touwtje aan een stok weggesJingerd
wordt. (Jongensspel.)
s l y t , s l i t e r , s. kleefkruid, Galium aparine.
s l o b ' - e i n , s. eg. slobeend, Spatula cly-
peata. Dim. s l o b - e i n t s j e. Zie slob(be),
wetterslob.
s l o p e r , s. oud sehip, dat aan den wal
gehaald is, om te worden gesloopt.
s l o p k e , s. n. dim. slap gedeelte in het
mondstuk eener pijp.
Ook; de geheele pijp, die van zoodanig
mondstuk is voorzien.
s l o t s ' g a t , s. Zie slotgat.
S l ù p p o t s j e , s.n. Zie slûkpotsje.
s m a k , 8. een (yroote) hoeveelheid. — I n
h i e l e s m a k . — Wy h a b b e d ê r wol
i n s m a k g û d b r o c h t y n 't f o a r i g e .
s m a k k e r t , s. slechte kerel, schurk.
wumkes.nl
SN1JM.
s m e l , s. n. de inwendige deelen van een
geslacht zwijn.
Ook: b a r g e b i n n e n s t en b a r g e s m e l .
(Z.d.)
s m e l f a l k , s. eg. smelleken, Falco aesalon.
Zie smelke. Ook b l a u w e g i e r .
s m e u d i g e n s , s. zachtheid , weekheid,
malschheid. Zie smeudich.
s m e u l s k e n s , s. schimp. Zie smeulsk.
s n ü k s e l j e , s m y k s e l j e , v. smeren.
s m l n k e l j e (Drachten en omstr.), v. het
maal gebruiken.— S m u k en s m o u t o a n
't s m i n k e l j e n , genoegelijk bij elkander
zitten te eten. Pieter Jelles, Rispinge, 298.
s m o u s , s. soort hond.
smouzich, smous-achtich, -eftich,
adj. lichtelijk bedrog plegend. — S m o u-
zige streken.
s n a k k e , v. snappen, praten. — G a n s
t o s n a k k e n h a b b e . Zie snappe.
s n a p ' l o a r t e , s. kind, dat veel te snap-
pen heeft. — U s l y t s e P o a i k e i s i n
e a r s t e s n a p l o a r t e . Zie snaploarte.
s n a p ' t a n g e , s. tang , waarmee de grof-
smid het heete ijzer bij de bewerking vast-
houdt.
s n e d i g e n s , s. scherpzinnigheid. Zie snedich.
s n e i n ' h â l d e , v. Zondag houden. — O p
G o e d - F r e e d s n e i n h â l d e , d a t d o g ge
l a n g alle m i n s k e n net.
s n e i n s ' s i n t , s. cent, die 's Zondags aan
de kinderen wordt gegeven, snoepcent.
s n i b b i g e n s , s. snibbigheid. Zie snibbich.
s n i ' d e r s f e i n t , s. kleermakerskneeht
s n i d e r s - j o n g e , s. kleermakersjongen.
Ook: een jongen, die bij een kleermaker
in de leer is.
s n i e ' - b l y n , adj. en adv. sneeuwblind.
s n i e ' f e i j e , v. sneeuw vegen.
s n i e ' k l o k j e , s. dim. sneeuwklokje, Ga-
lanthus nìvalis. Zie maerteblomke en liderke.
s n i e ' k r o a d z j e , v. sneeuw wegkruien.
s n i e ' s k o u w e , v. sneeuw wegschuiven
(met een schuifbord),
s n i e ' s l a t t e , v. sneeuw wegslatten.
Snijer, s. vechter. H y s j u c h t a s i n
snijer. — A b b e k a t e n b i n n e faek
s n i j e r s , brengen hooge belooning in re-
kening. — I n r a r e , in f r j e m d e s n j j e r ,
een zonderling sinjeur. Compos. opsnijer,
sächsnijer. Zie snije, snijersb'ies.
s n i j m e s , s. snijmes.
 SNIP.
s n ì p ' p e g ê r s , s. wollegras, Eriophorum
vaginatum. Zie moirken.
s n i t s e r , s. pronk. — H y i s a l t y d t i g e
y n 'e s n i t s e r .
s n o e r r e (Zwh.), s. knoop, in een doekje
b.v., .zoodanig gelegd dat het weer losge-
trokken kan worden. Zie strûs. In Wonsdl.
s n u r , saíir.
s n o t ' b o n g e l , s. Zie snottebel.
s n o t ' t e r i g e n s , s. het s n o t t e r i c h zijn.
S n u r , s n û r (Wonsdl.), s. Zie snoerre.
s o a , interj. (Holl.isme) zoo! zoo zoo! o
juist!
S o a r c h f â l ' d i c h , adj. zorgzaam, zorgvol.
s o a r c h f ã l ' d i g e n s , s. zorgvuldigheid.
s o e l e n s , s. warmte. Zie soel.
SOB'tetyì, s. zachte vijl bij den grofsmid
in gebruik, om blank ijzer glanzend te maken.
s o e z j e , v. dutten, dommelen. Zie dodzje.
SOndich, s û n d i c h , adj. zondig. — D ê r
'k s a 'n s û n d i c h w i r d om s i z ! Zie
sounich.
SOp'fleis, - f l ê s k , s.soepvleesch, vleesch,
dat in de soep wordt gekookt.
s o p ' k o a i t s j e , - s i e d e , v. soepkoken
s p a r k e n , s. pi. spranken, vonken. Zie
sparkje.
s p a r w e r , s. eg. sperwer, Astur nisus.
Ook k o e k i i t s f e a r .
s p e k , s. Sprw. I t s p e k i s ú t 'e
w o a r t e l s . De beteekenis is: er is geen
voordeel meer met het zaakje te Ijehalen. —
R o e l h i e h j i r in b e s t e f o e r m a n d e -
rij; n o u h a b b e wy de s p o a v w e i h j i r
l a n s , n o u i s 't s p e k ú t 'e w o a r t e l s .
s p i e r ' h e a k (spr. spjirheak), s. spier-
h a a k , grofsmids werktuig, bij't ijzersmeden
in gebruik.
s p i ' k e r b a k , s. bakje, waarin men de
spgkers bewaart.
s p i n a e z ' j e , s. spinazie , Spinncia oìeracea.
s p j a l t e r , s. dubbele ploegstreek (Barradl.
en omstr.) Zie kleau.
s p j u c h t i g e n s , s. tengerheid, magerheid.
Zie spjuehtich.
s p l ì t e r i g e n s , s. het s p 1 i t e r i c h zjjn.
s p o a r ' d y k , s. spoorbaan. Zie spoarwei.
s p r e k ' w i r d , s. n. spreekwoord. — H y
h i e folie for s p r e k w i r d : Moat jy
r e k k e n j e . - O o k s p r e k m e n e a r . (Z.d.)
s p r e k ' w i z e , s. Zie sizwize.
s p r i e d t (spr. sprjit), s. l a a g , het voor
wumkes.nl
520 STUF.
den dorsch gespreide koren. — l k ( d e k l e e d -
b a e s ) d o c h t o w i t t e n , || D e t i k i n
k l e e d h a , w i i d f o r n e a m d , || M e i
r o m t e for t w a s p r i e d t e n . Pieter Jel-
les, RispingR, 287. Zie wân en spriede.
s p r i n g ' s ê d , adj. zoo verzadigd, dat men
nog springen kan. — H j a g y n g e n s p r i n g -
s ê d b y d e t a f e l w e i , stonden half vol-
daan op. Vgl. propsêd, rutersêd.
s t a d i g e n s , s. bedaardheid, langzaam-
heid. Zie stadich.
s t a e r , s. eg. spreeuw. Zie stark, star-
(r)ìnti, protter.
s t a e s ' j e - g e r d i n e n , s. pi. statiegordijnen.
s t a e s ' j e k o e t s , s. deftige koets.
s t a e s ' j e k l e a n , s. deftige kleeren.
s t a e s ' i e w e i n , s. deftige wagen.
s t a k e , v. ophouden. — S c i l l e wy i t
nou mar s t a k e ?
s t é , s. stede, plaats. Zie uter-sté en steed.
s t e a t l i k e n s , s. statelijkheid, deftiglieid.
Zie steatlik.
s t e d e r i g e n s , s. het s t e d e r i c h ziin.
Zie stederich.
S t e l l e n s , s. steilheid, rechtstaiidigheid.
Ook : rechtzinnigheid. Zie steil.
s t e k k e r i g e n s , s. het s t e k k e r i c h zijn.
s t e r f l i k e n s , s. (Holl.isme) sterfelijkheid.
Zie sterf lik.
s t e r n s , s. eg. Sterna. Zie stirns en
stjirring.
In 't bijzonder: moeraszwaluw. Zie blau-
sterns, xkiersterns, wettersweal.
s t i c h t l l k e n s , «. stichtelijkheid. Zie stkht-
lile.
s t i e n ' b a k k e , v. steenen bakken.
s t i e n ' b a k k e r , s. m. steenbakker. Zie
tichelbaes, tichelder.
s t i e n ' b i k k e r , s. eg. witte kwikstaart.
Zie swealtsje-wipstirt.
s t i e n ' d r a g e , v. steenen dragen.
s t i e n ' f a r r e , v. steenen varen, steenen
vervoeren per schuit.
s t i e n ' h i r d , adj. steenhard.
s t i e n ' k l a v e r , s. liggende klaver, Trifo-
ìium proeumbens. Zie tòchklaver.
s t i e n ' k r o a d z j e , v. steenen kruien.
s t i e n ' - o u n , s. steenoven.
Stien'ride , v. steenen rijden , steenen per
as vervoeren.
s t ì i f s i n ' n i g e n s , s. stijfzinnigheid. Zie
stiifsinnich.
 STIKS.
s t ì k ' s i d e , s. zijde om mêe te stikken
(Wiers. f. M. J.), ter onderscheiding van
n a e i s i d e . (Z.d.)
S t i l t e , s. stilte. Zie stiltme.
s t i m m e r i j , s. het stemmen, de stem-
ming.
s t i m m i g e n s , s. stemmigheid, ernstig-
heid. Zie stimmich.
S t i m p e r t (Zwh.), s. Zie stimper.
s t y n ' ( j e ) s k e - l i e u , s. eg. naam voor:
scholekster. Zie stranljeap en bonte lieu,
-Huw.
s t i n t l i n g , s. eg. kuifduiker, Podìceps
auritus. Ook t ú f d û k e r , t û f k e d û k e r .
Stirt'line, 8. lijn achter langs al de koe-
stallen ; met een ijzeren ring en wervel is
daaraan bevestigd het s t i r t t o u van elke
koe. Beneden aan het s t i r t t o u is het
s t i r t l e a r , dat boven den staartkwast om
den koestaart sluit. Om het afschuiven (út-
strûpen) te verhinderen , wordt een s t i r t-
f r i s s e l onder het s t i r t l e a r , aan den
staart vastgemaakt. De s t i r t f r i s s e l be-
staat uit lindenbast. Deze wordt vastge-
vlochten met het staarthaar. De lindenbast
is in den handel in den vorm van eene mat,
welke f r i s s e l m a t t e wordt genoemd.
S t i ' s e l k o p , s. k o p , waarin men stijfsel
vermengt met kokend water.
s t i ' s e l p â n t s j e , - p ô t s j e , s. n. pannetje
of potje, waarin men de klaargemaakte stijf-
;el bewaart.
s t i ' s e l p ù d e , s. papieren zak, waarin de
droge stijfsel bewaard wordt.
S t i ' s e l w e t t e r , s.n. water, bestemd om er
stijfsel in te beroeren.
s t j e l p e , v. Zie stjalpe.
s t j e l p e r i c h , s t j e l p i c h , adj. Zie stjal-
perich, stjalpich.
s t j e r S s t j i r l y s t e r , s. eg. groote lijster,
Turdus viscivorus. Ook d û b e l d e l y s t e r .
stjer're-, s t j i r r e k ì n d e , s. sterrekunde.
stjer're-, s t j i r r e k i n d i g e , s. sterrekun-
dige.
s t j i r r i n g , s. eg. Zie sterns, stirns.
s t j i t t e r i g e n s , s. het s t j i t t e r i c h zijn.
S t j o n k e n ( d ) , adj. stinkend, onwelrie-
kend. — S t j o n k e n d e b a l s e m , brunel.
— S t j o n k e n e g o u w e , stinkende gouwe.
s t j o n k ' t a s k e s , s.pl. witte krodde, Thlaspi
arvense. Zie leppeltsjes.
S t o a r m ' b a l , s. stormbal, sein, bestaande
wumkes.nl
521 STRIID.
in een b a l , welke op de havenhoofden onzer
zeeplaatsen wordt opgeheschen, als de ba-
rometer op storm wijst.
s t o a r m ' m o k , s.eg. noordsche stormvogel,
Fulmarus gìacialis. Ook s é m o k , m â l l e -
mok, ûnwaersfûgel.
s t o a r m s ( k ) , adj. en adv. ondeugend,
verbazend, erg. — Dy s t o a r m s k e b e r n .
— I t m o e i t m y s t o a r m s k . — I t is
s t o a r m s k e f r j e m d , m â l , r a e r . Vgl.
wearlichs.
s t o a r m ' w a e r , s. n. stormweer. — As
s t o a r m w a e r it s é w e t t e r de W a e d
o e r j a g e . Sw. 1904, 100.
s t o b ' b e w y l c h , s. schietwilg, Salix alba.
Zie wylch.
s t o b b i c h , adj. van s t o b b e n voorzien.
— I t f e a n is h j i r t i g e s t o b b i c h .
S t o k ' m e a l j e , s. luismelde, Chenopodium
album. Zie melt.
S t o p ' f l e s s e , s. stopfleseh.
s t r a m p e l i g e n s , s. strompeligheid. Zie
strampelich.
s t r a n g e n s , s. gestrengheid. Zie strang.
s t r ã n l j u r k , s. eg. naam voor : graspieper.
Zie damljurk, piipljurk, piper, reidfinkje.
s t r e k s u m m e n s , s. degelijkheid (van stof-
fen en spijs). Zie streksum.
s t r i e ' b o k k i n g , s. stroobokking, droge
bokking.
werkman, die het stroo optast bij het
koolzaaddorschen. Pieter Jelles, Rispinge,
297.
s t r i e ' f a b r y k , s. n. stroocartonfabriek. —
S i b e a r b e i d e t o a n 't s t r i e f a b r y k .
s t r i e ' - m i n , adj. erg zwak. — Ook: zeer
slecht. I n s t r i e m i n n e k e a r e l . Zie strie.
s t r i e ' p a r s e , s. machine om stroo te per-
sen in pakken voor de verzending.
s t r i e ' p a r s j e , v. stroo in pakken persen
met de machine.
Striid, s. strijd. — Y n d e s t r i i d b l i n -
w e , in den oorlog sneuvelen. — D e j o n g e
j o e c h d e s t r i i d f o r l e r n , gaf zich ge-
wonnen. — Om s t r i i d r i d e . Hûs-hiem,
1980, 8. — H j a d r a e i d e e n h j a s w a e i -
d e s a . f l i n k o e r i t w i i d || E n r i e d
m a r m e i a l l e d e f e i n t e n om s t r i i d .
R. ind T.a, 373". Vgl. kriich. — M e i y e n
s e l s y n s t r i i d wêze. — Dy f a e m h a t
h j i r a l in s t r i i d , h j a w o l sa g r a e c h
in m a n h a b b e en g j i n i e n m a k k e t
 STETK. 5 !2
g a d i n g oan hjar. — It w a e r d in
s t r i i d f o r d e b e r n om d ê r ô f t o b l i u -
w e n . Vgl. oanstriid. — Compos. tirastriid.
S t r y k ' - i z e r , s. n. hoefijzer, zóó gemaakt,
dat het paard zich niet b i s t r y k t . Zie
bistrike en- slryk-iser.
s t r o e f e n s , s. ruwheid. Overdr. onvrien-
delijkheid, norschheid. Zie stroef.
s t r o f f e l i g e n s , s. geneigdheid tot strui-
kelen. Zie stroffelich.
s ú d ' k a n t , s. zuidkant.
s ú d w e s ' t e r , s. zuidwestenwind. — D e r
w a e i t in f l i n k e s ú d w e s t e r .
Ook: soort hoed door schippers gedragen.
S Û g e , v. Zie sûgje.
S Û k e l a r ' j e b l o m , s. duizendblad, Åchillea
millefoUum. Zie tsjerkhôfsblom.
s û ' k e r w i r t e l , - w o a r t e l , s. beetwortel,
Bèta. Zie sakerbiet, -byt.
SUle , s. Zie sul, sulle, sâle.
s u l e - a c h t i c h , - e f t i c h , adj. als een sul.
— H o k i n s t d e r s a s u l e - a c h t i c h by-
komme?
S Û n d i c h , adj. Zie sondich.
s û r ' d e r n ô c h , adv. zuur genoeg, te zuur.
s û r e n s , s. zuurheid. Zie tûr.
s u s , s. geringe geldsom. — I k k r i g e
d a t f o r i n s u s en i n l e u r , voor een
kleinen prijs. Vgl. susje.
s u t e r i g e n s , s. onfriachheid, onzindelijk-
heid. Zie suterich.
S U V e r e n s , s. zuiverheid, helderheid. Zie
suver.
s w a l k e r (Schierm.), s. eg. witte kwik-
staart. Zie stoealtsje-wipstirt.
s w a n g - r è d , s. vliegwiel. Zie swang.
s w a r t , adj. zwart of donkergekleurd.—
S w a r t e r o e k , - k r i e , kraai. — S w a r t e
k a , roek. — S w a r t e s é - e i n , - d û k e l -
e i n , - d û k e r , zwarte zeeeend. — S w a r -
t e k l y s t e r . - l y s t e r , merel. — S w a r -
t e b l ê s d e - e i n , meerkoet.
s w a r t ' e r n ò c h , adv. zwart genoeg, te
zwart. Zie swart.
s w a r t ' k o p , s. eg. rietgans, Anser fabalis.
s w a r t ' k o p k e , s w a r t k o p k e - d i d y t , s.
eg. koolmees. Zie stiselkopke.
s w a r t ' k o p - m i e u k e , s. eg. kokmeeuw. Zie
kokmieu.
s w a r t s j e , v. zwart maken , zwart worden.
— De i e r d a p p e l s s w a r t s j e , worden
zwart, wanneer zij in den grond door de
wumkes.nl
TAKO.
ziekte zijn aangetast. — As d e s y k t e y n
't l o f (loof) ia e n 't w i r d t d e n r e i -
n i c h w a e r , d e n g i e t i t h i r d op in
s w a r t s j e n , worden de knollen spoedig
ziek.
s w e a l , s w e l , 8 . eg. zwaluw. Dim. s w e a l -
t s j e , s w e l t s j e . Compos. hûs-, ierd-, sân-,
gier-, toer-, tonger-, piper-, piip-, -nacht-,
boere-, ivetter-, wytgat-, skiere sn>e(a)l.
s w e a l t s j e - , s w e l t s j e - w i p ' s t i r t , s. eg.
witte kwikstaart, Motacilìa alba. Ook b o u -
mantsje, b o u m a n t sje-w i p s t i r t ,
swe(a)ltsje-í'oarboade, s t i e n b i k k e r ,
w i p s t i r t . Zie swalker.
s w e a l ' t s j e n ê s t , s w e l ' l e n ê s t , s.n.nest
van een zwaluw.
s w i d e n s , s. bijzonderheid, buitengewoon-
heid. Zie swiid.
s w i e r ' d e r n ô c h , adv. zwaar genoeg, te
zwaar. Zie sioier.
s w i e r e n s , s. zwaarte. — Y n s w i e r e n s
k o m t der n e a t it G a e s t e r l â n s k e
i k e n h o u t b y n e i . — De s w i e r e n s fen
dy m a n i s a l l e g e a r r e g j i n d e u g d ,
geen gezondheidsteeken. Zie swier.
S W i e r t e , s. zwaarte, gewicht.
s w i e t e n s , s. zoetheid. Zie swiet.
s w i e t ' e r n ô c h , adv. zoet genoeg, te zoet.
s w i e t l û ' d i g e n s , s. welluidendheid. Zie
swietlûdich.
s w i e t s j e s , adv. zoetjes, zachtjes.
s w i e t ' s j e s - w e i , s w i e t s j e s - o a n , adv.
langzaam aan. Vgl. swietirei.
s w i r d s - k o p , s. kop van hetscheepszwaard.
s w i r k , s.n. uitspansel. — I t h e g e ,
b l a u w e s w i r k . Fr. Lieteboekje, no. 54.
Zie sirirk, swurk.
s w o l m e , adj. zwerend. Zie swolle, swolmje.
t a b i e d e , v. toegift bieden bij ruilhandel.
—- I k h a b i n g o u n e t a b e a n , d e n
s c o e n e wy r u i l j e .
taei'fiter, t a e i ' g ê r s , t a e i t e , s. kweek,
Triticum repens. Zie fiter, groeäe.
t a e i j e n s , s. taaiheid. Zie taei.
t a e i ' j e r n ô c h , adv. taai genoeg, te taai.
t a e i ' l u e r j e , v. Zie taei-iizje.
t a e l ' k e n n i s ( s e ) , s. taalkennis.
t a f r e e g j e , v. toevragen, bovendien vra-
gen, bij ruiling.
t a ' h â l d , s. n. verblijf. — H w e r hat
Sjoerd syn t a h â l d t s j i n w i r d i c h ?
t a ' k o f t , p. p. Zie takocht.
 TAKR.
t a ' k r i j e , v. toekrijgen, bovendien krijgen
bij ruilhandel.
t a ' n i m m e , v. toenemen, grooter worden,
erger worden. As d o m û z e l s û n d e r d e
bern vet h w e t t a n i m m e , s t i e t skie-
] i k de s k o a l l e l e e c h .
Ook: toenemen, bovendien nemen bij ruil-
handel. I k h a b in g o u n e t a n o m m e n .
t a n k b e r e n s , t a n k b e r h e i d , s. dank-
baarheid. Zie tankber.
ta'rinne , v. samenkomen van twee lijnen.
— H w e r o m scoe in g r e p p e l s k e a n
tarinne?
Ook: hard loopen. — D o u m o a s t t a -
r i n n e , o ars kinst' it net winne.
t a ' s k ô g e r , s. toeschouwer.
t a ' s j o u w e , v. aandragen.
t a ' s m i t e , v. dicht smijten. — D a t g a t
t a s m i t e m e i m o d d e r . Meer alg. t i c h t -
s m i t e.
Ook: toewerpen. — I m m e n d e l i n e
tasmite.
t a ' s t â n , s. toestand.
t a ' t r o p j e , v. toeduwen.
t a ' w e a g e , v. toewegen. — I m m e n
h w e t t a w e a g e . Zie weage.
t a ' w i u w e , v. toewuiven. Zie wiuwe
t e a r i g e n s , s. het t e a r i c h zijn.
t i c h t ' d w a e n , v. dieht doen, sluiten.
t i c h ' t e b y , adv. dicht bij. — I k w i e r
t i c h t e b y h û s , d o ' t i t b i g o u n to rei-
nen. — Ik h a b him l j e a v e r f i e r ô f
a s t i c h t e b y , liever in de verte dan in
de nabijheid, ik zie hem ongaarne.
t i c h t e n s , s. dichtheid. Zie ticht.
t i c h t ' e r n ô c h , adv. dicht genoeg, te dicht.
— Hy k r o e p h j a r t i c h t e r n ô c h o a n .
t i c h t ' f a l l e , v. dicht vallen.
ticht'f i s k e r , s. m. visscher, die het vaar-
water met palen en netwerk afaluit om zoo
visschen (hoofdzakelijk paling) te vangen.
Vgl. tichtfiskerij en tichtsette.
t i c h t ' f i s k j e , v. visschen door het vaar-
water af te sluiten.
t i c h t ' g e a n , v. dicht gaan.
t i c h t ' s l a e n , v. dicht slaan.
t i c h t ' t r a e p j e , v. dicht trappen.
t i c h t ' t r i u w e , v. dicht duwen.
t i d i g e n s , s. het op tijd zjjn. Zie tidich.
t y d ' s k r i f t , t i i d s k r i f t , s. tijdschrift. —
^ o r j i t - m y - n e t is i t t y d s k r i f t
it F r y s k S e l s k i p .
wumkes.nl
E523 TSJAN.
t i e r e n s , s. kieskeurigheid. Zie tier.
t i e r i g e n s , s. welvarendheid. Zie tierich.
t y l g e r (Barradl.), s. zolder boven de deel,
den dorschvloer. Zie tilling.
t i n ' b i r d i c h , adj. dun-, licht bebaard.
t i n b i r ' d i g e n s , s. het licht bebaard zijn.
t i n b l o e ' d i g e n s , s. dunbloedigheid. Zie
tinbloedith.
t i n h i e r ' r i g e n s , s. dunharigheid. Zie tin-
hierrich.
t i n b û ' d i g e n s , s. het dun, fijn van vel
zijn. Zie tinhûdich.
t m n e n s , s. dunheid , magerheid. Zie tin.
t i p p e , v, spelen met r a s k (ook r o a s -
t e r b o e r d ) en t i p p e r t s - e i n .
t j i l l i n g , t i e l l i n g , s. eg. taling. — Com-
pos. piip- pyp; poepetjilling, skiertjilling.
t o a r n ' b e i b e a m ( k e ) , s. struik, waaraan
de bra.ambes groeit. Zie toambei.
t o a m ' b e i s i k e r , s.m.iemand,die braam-
bessen zoekt. R. ind T.2, 241 *.
t o a r n ' b e i s i i k j e , v. braambessen zoeken.
R. ind T.3, 2 4 R
t o a r n ' b i p p e r , s. eg. bastaardnachtegaal,
Accentor modularis. Ook g r a u p i p e r . Vgl.
toarnhipperke.
t o a r r e n s , s. dorheid, magerheid. — D e
t o a r r e n s f e n 't f l ê s k . Zie toar.
t o a r s t i g e n s , s. dorstigheid. Zie toarstich.
t o a t e s , s. (Lat. totus.) thuis. Hy is d ê r
o a t o s e n t o a t e s . Zie oates.
t o ' b a r g j e , v. vuil maken. D o u m o a s t
d y n e t sa t o b a r g j e . Zie bargje.
t o e r f a l k , s. eg. torenvalk. Zie ivikel.
t o f f e l s - e n - s k o e n , s. harlekijn, Orchis
morio.
t o ' g r i e m e , v. morsen, vermorsen. Zie
grieme, forgrieme.
t o m k e , s. n. tjiftjaf. Zie tomke, tûmke.
t o n g ' b l ì e r , s. weide-walstroo, Galium
mollugo.
t o n ' g e r s w e l , s. eg. naam voor: gierzwa-
luw. Zie toersweal, gierswel, piperswel.
t r a m t e a r j e , v. pijnigen, kwellen, mar-
telen, mishandelen. — J o n g e , d o u m o a s t
d a t f a m k e n e t s a t r a m t e a r j e . — 't
I s s k a n d e , sa 't d y k e a r d e l s y n h o u -
n e n t r a m t e a r r e t . Vgl. tramtaesje.
t s j â n s e l j e , t s j o n s e l j e , v. babbelen,
aanhoudend druk praten, zeuren. — D a t
fen w i i f k i n w i t ho l a n g o e r ien d i n g
tgj â n s e l j e .
 TSJBR.
Ook: het praten van kleine kinderen. —
D a t l y t s f a m k e kin al sa a e r d i c h
t s j a n s e Ij e. Zie tsjaffelje en tsjantelje.
t s j e r k ' h ò f s - ù l e , s.cg. kerkuil, Strisc fiam-
tnea. Ook t s j e r k - û I e , t o e r û l , w a e r û l ( e ) .
t s j i l ' d o b b e , s. gat in den grond, meestal
in een afgebruikten molensteen, bij een sme-
derij om het wiel er in te plaatsen bij het
omleggen der wielbanden.
t s j i n ' n a e j j e , v. tegennaaien, bij het riet-
dekken. Iemand ,die t s j i n n a e i t , zit aan
den binnenkant van het dak als helper van
den dekker, die er buiten op werkt.
t s j i n s t ' f e a r d ( i c h ) , adj. dienstvaardig.
t s j i n s t ' - r é , adj. dienstwillig, tot dienst
bereid.
t s j i n ' w i r d , s. n. wederwoord. — Gys-.
b e r t s j u b e l j e n d t s j i n w i r d . Salv, 39.
t s j o n s e l j e , v. Zie tsjånxelje.
t û f ' - e i n , s. eg. kuifeend. Zie jolling.
t ú f ' d û k e r , t û f k e d û k e r , s. eg. kuif-
duiker, Podiceps auritus. Zie slintling.
t û f ' m ì e s ( k e ) , s. eg. kuifmees, Parus
cristatus mitratus. Ook û l s h o l t s j e . (Z.d.)
t ù m e , s. duim. Zie tomme.
t û m k e , s. n. winterkoninkje, Troglody-
tes troylodytes.
Ook naam voor: tjiftjaf, Phylloscopus col-
lybita collybita. Vgl. tomke.
t ú n ' g ê r s , s. straatgras, Poa annua.
t ú n ' k l a u w e r , s. tuinhark.
t ú n ' m û r r e , s. tuin muur.
t u s ' k o m , s. Oost-indische kers. Zie Ijip-
pekop en Ijippetop.
Ûls'-holtsje . s. eg. kuifmees. Zie tûfmieske
Ûn'-yt, s. lidrusch, Hquisetum palustre. Zie
kwadernaet.
wumkes.nl
524 WYTS.
û n ' k r û d (Grouw), s. muur, Steìlaria
media Cyrillo. Zie erf, tún-erf.
û n t f e a n iWonsdl.), p.p. ontvangen, aan-
vaard. Zie ontfean.
Út'f l a k k e , v. uitvegen (van vocht).
û t ' s i f e r j e , v. uitrekenen. — W y k i n n e
it o p u s f'ingers wol ú t s i f e r j e d e t
dit n e t útkin.
ú t ' s t e l , s. n. voorstel, voorslag.
ú t ' s t e l l e , v. voorstellen, voorstel doen.
— Hy k i n i t s i m s b r y k ú t s t e l l e .
w a e r ' l a m k e , s. Moet zijn: mannetje ván
den watersnip, Gallinago gallinago.
w â l ' e k s t e r , s. eg. gaai. Zie wâldakster.
•wa'penblom, s. wapenbloem.- R. ind T.2,
67".
• w a t ' s j e k o u , s. (Hd. WaUche; 't Eng.
What you coll.) oorveeg, opstopper. — B a e s
smid t o r k o f t syn f e i n t in w a t s j e -
k o u d e t e r o e r 't í e r d r y k t r û z e l e .
w e t ' t e r w r â l d , s. landstreek, waar veel
water is. Hûs-hiem, 1890, 8. Zie wetterlân.
w i n t s j e , s. dim. houtje of paaltje met
hak, waarmede de touwen van 't .slagnet
bij het vogelvangen gespannen worden.
w y t ' g a t , s. van vogels met witgevederd
onderlijf. A k k e w y t g a t , a k k e s w a r t -
g a t , a k k e m o a i ! kinderroep tegen een
ekster. — G r e a t e w y t g a t , naam voor:
wilde gans. Vgl. sivartgat.
w y t ' g a t s j e , s. n. boschruiter, Tolanus
glareola.
w y l ' g a t - s w e l , s. eg. naam voor: huis-
zwaluw. Zie hûsstveal.
• w y t ' s t e r n s , s. Ook „ f i s k m i e u " , moet
zijn: f i s k e d i e f .