Politika, Demokracia dhe

Shoqeria
S a t u r d a y , J a n u a r y 1 2 , 2 0 1 3
GIOVANNI SARTORI, TEORIA E DEMOKRACIS DE
DEMOKRACIA TE S!IPTART E MA!EDONIS
GIOVANNI SARTORI, TEORIA E DEMOKRACIS DE
DEMOKRACIA TE S!IPTART E MA!EDONIS
"R#E
Demokracia te $hqi%tar&t e Maqedo'i$& '& (illimi' e $a)& $h%alo$i
%adre)t&$i'& q& i i$hte *&r& kom*it $hqi%tar '& %&r+)ith&$i dhe %o%,llit
$hqi%tar '& Maqedo'i '& -e.a'ti/0illimet demokratike me heq)e' e
'dalimit te $h%reh)e$ dhe me'dimit t& lir& m,'d&$,a' q& %o%,lli t&
k,%to)& qart& $e $a i di$krimi',ar &$ht&/Nat1ri$ht $e $h%re$at i$hi' t&
m&dha %&r ata q& $i'qeri$ht *e$o'i' '& %roce$et demokratike %or me
kalimi' e koh&$ k&to $h%re$a $a -i'i' e $htohe$hi' dhe $hqi%tar&t
kal,a' '& ')& %o2icio' q& t& k&rko'i' ato t& dre)ta q& i ki$hi' '& i$h
$i$temi' mo'i$t t& +ara't,ara me k,$htet,t&,edhe %$e ato ',k
2*atohe$hi' '& %raktik&/D,ke e k,%t,ar demokraci'& $i $,'dim t&
$h,mic&$ maqedo'a$it e $h(r1t&2o'i' k&t& m,'d&$i d,ke i')or,ar '&
t&r&$i k&rke$at e $hqi%tar&-e,edhe %$e ato i$hi' k&rke$a t& cilat ki$hi'
t& *&'i' me t& dre)tat e t1re '& k,ad&r t& $i$temit $htet&ror '&
%&r+)ith&$i/K)o $a -i'te e $hto'te %ak&'aq&$i'&,dhe k)o ',k d&$hirohe)
t& k,%tohe) %re) maqedo'a$-e/Si %a$o)& e k&$a) li'd'i' o%cio'e t&
'dr1$hme t& reali2imit t& t& dre)ta-e t& $hqi%tar&-e d,ke '&'k,%t,ar
edhe ate ,$htarak,a$ht, edhe $i. 'dodhi/
Ne e kemi 'd&rme'd q& t& $ht)ello)m& teori'& e demokracic& t&
$h%reh,r '+a a'a e a,torit Go-a''i Sartori d,ke marr& $hem*,) dhe
$it,ata t& $& kal,ar&$ a(&r 34 -)e.are dhe d,ke , m,'d,ar q& t&
%ara$hiko)m& t& ardhme'/D,ke qe'& ko$hie't $e '& (illim t& %roce$e-e
demokratike m,'+o'i' ')oh,rit& rreth demokraci$& 'd&r qarqet e
'dr1$hme %olitike dhe mo$ t& (la$im %&r le5,e$it e 'dr1$h&m,
%olitika'& t& 'dr1$h&m +)itha$ht, d,ke e $h(r1t&2,ar ()al&' e lir& me
-et&di)e e ($heh'i' t& -&rtet&' %ara o%i'io'it dhe %o%,llit $hqi%tar '&
Maqedo'i/Nat1ri$ht '& t& +)ith& k&t& %ak a $h,m& 'do')&her& i$hi' t&
k,$ht&2,ar edhe %re) 2h-illime-e '& Shqi%&ri dhe '& Ko$o-&/Sit,ata '&
ra)o'i' e 6allka'it e *&'te t& -ete' dhe $idomo$ l,(t&rat '&%&r $htetet
e 'dr1$hme dhe $idomo$ $hteti $er*/
Sa 7d/m/th/ $a %ote'cial t& +)itha'$h&m t& %&rdor'i'8 dhe $i
d,he) t& -e%ro'i' $hqi%tar&t e Maqedo'i$& &$ht& %1et)a e cila 'at1ri$ht
$e &$ht& e'de akt,ale/

Sht)ellim demokratik
Demokracia te $hqi%tar&t e Maqedo'i$& $i dhe '& t& +)ith& ra)o'i' '&
%lot&k,%timi' e ()al&$ &$ht& -e'do$,r '& k&to 34 -)et&t e (,'dit
re$%ekti-i$ht '& dh)et&-)e.ari' e (,'dit t& $hek,llit t& kal,ar dhe
dh)et&-)e.ari' e %ar& t& k&ti) $hek,lli,%ra %re) -itit 9::4 e k&'de)/N&
k&to %roce$e demokratike )a'& t& %&r($hir& %er$o'a2he t& $h,mt& t&
cil&t '& m&'1r& t& -et&di)$hme a%o t& %a-et&di)$hme d,ke 'dihm,ar
dhe %e'+,ar '& t& ')&)t&' koh&/
Me themelimi' e %arti-e t& re)a %ra edhe t& %arti-e $hqi%tare
'at1ri$ht $e ra mo'o%oli i %arti$& '& %,$htet 7;K#<$& '& i$h #,+o$lla-i8
;KM<$& '& Maqedo'i/Ta'i +ara %olitike %&r marr)e' e %,$htetit i$hte e
ha%,r %&r t& +)ith& $i dhe %er %)e$&marr)e' '& t&,$hqi%tar&t
themel,a' %artit& e t1re PPD<'& dhe PDP<'& me .ka %at&' m,'d&$i'&
dhe e'de ka'& q& ti 2+)edhi' -et& lider&t dhe %&r(aq&$,e$it e -et&/K)o
$olli m,'d&$i'& q& %&r(aq&$,e$it $hqi%tar& t& 2+)edh,r '& m&'1r&
le+)itime t& di$k,to)'& %&r .&$ht)e' $hqi%tare re$%ekti-i$ht k&rke$at e
t1re,%or )o -et&m %&r(aq&$,e$it,%or e +)ith& $hoq&ria %ra i'telekt,al&t
dhe .do i'di-id t& cilit i i'etere$o'te dhe i i'tere$o' .&$ht)a
$hqi%tare/=N+a karakteri$tikat e $h,mta t& demokraci$& ,+)e'd)a '& t&
cil&' )emi kata'di$,r $ot '+re '& %la' t& %ar& at& $e demokracia &$ht&
>> qe-eri$)e '&%&rm)et de*atit??=, d,ke $hik,ar t& kal,ar&' 34
-)e.are m,'d t& themi $e m& $& $h,mti &$ht& di$k,t,ar dhe -a2hdo' t&
di$k,tohet $e k,$h .(ar& do t& *&het re$%ekti-i$ht .(ar& %o$ti do t&
marr& '+a $,*)ektet t& cilat ka'& %,$hteti' 'd&r$a de*atet %&r
.&$ht)et -e'dimtare $a ha%e' dhe m*1lle' %&r ')& .a$t/De*atet %&r
.&$ht)et e r&'d&$i$hme m& $& $h,mti di$k,tohe' '+a ata t& cil&t ',k
ka'& %,$htet qo($hi' $,*)ekte %olitike a%o )o%olitike dhe
i'di-id&/De*ate t& cilat do t& .o'i' '& ')& q&'drim t& %&r*a$hk&t t&
(aktor&-e t& r&'d&$i$h&m t& %o%,llit $hqi%tar '& Maqedo'i ka'&
m,'+,ar, dhe edhe '&$e ka %a$,r ato ka'& %&r(,'d,ar %a $,k$e$ dhe
e'de $hqi%tar&t e Maqedo'i$& re$%ekti-i$ht (aktor&t %olitik& ',k ka'&
q&'drim t& %&r*a$hk&t %&r .&$ht)e t& %&r+)ith$hme t& i'tere$a-e
kom*&tare t& *re'd$hme,%or ato akt,ali2ohe' m-ar&$i$ht %re)
$,*)ketit q& i (ito' 2+)edh)et/K&$ht, kemi o(ertat a%o o%cio'et e
*ara*ar$i$& k,$htet,e$e,(ederali2im ,%ra Maqedo'ia t& ket& rre+,llim
t& *re'd$h&m %re)
d1 ')&$i-e (ederale ate $hqi%tare dhe maqedo'a$e/N& (illim t&
demokraci$&
ki$him o%cio'i' e a,to'omi$& %olitiko<territoriale %&r t& cil&' , m*a)t&
edhe re(ere'd,m,'at1ri$ht d,ke mo$ %&r)a$ht,ar edhe m,'d&$it& dhe
o%cio'et e 'dar)e$ $& $htetit dhe *a$hka'+)it)e$ $htetit am& Shqi%&ri$&
%&r t& cil&' -aria't& doli edhe ASAM '& ko'(likti' e 3449 %or ,
re(,2,a %&r $hkak t& c,'+imit t& territore-e $hqi%tare dhe -&$htir&$i-e
%&r t, reali2,ar '& terre' '+a $hkak, i %o%,llat&$ $& %&r2ier dhe ,
'&'$hkr,a Marr&-e$h)a e Ohrit $i ')& m,'d&$i *ara2ie/P&r k&to .&$ht)e
-et& $hqi%tar&t ka'& di$k,t,ar dhe -a2hdo)'& t& di$k,to)'& $h,m& %ak
edhe %$e m,'d&$i'& e ka'&/
@Cilado qo($hi' ar$1et,ko'kl,2io'i m*etet $e $a m& $h,m& ?? 'e-o)&
%&r de*at >> t& kemi,aq m& e domo$do$hme *&het t& de*ato)m& $e $i
t& de*ato)m&/Pra'da) ,'& de*ato) +)er&$i$ht rreth de*atit m*i
demokraci'&/=Gar'it,rat e 'dr1$hme %olitike ka'& qe'& m& t&
i'tere$,ara %&r ta m*a)t,r %,$hteti' $e $a %&r -e'do$)e' e rre+,lla-e
t& dre)ta dhe t& q&'dr,e$hme demokratike q& te di$a $hkakto'
%ak&'aq&$i -et& demokracia dhe )o keq qe-eri$)a a%o a*,2imi me
%,$hteti'/Te de*ato$h %er demokraci'e ka qe'& dhe &$ht& e
r&'d&$i$hme %&r -e'det '& t& cilat 'dr1$hohe) $i$temi %re) ati) mo'i$t
'& ate %l,rali$t dhe %o aq e r'&d&$i$hme edhe $e $i t& de*atohet,$e%$e
*i$eda t& lira t& )et&$ $& %&rdit$hme ka $a t& d,a$h %or ato )a'& t&
'e-o)$hme q& t& )e'& t& i'$tit,cio'ali2,ara dhe $i%a$ ')& re'di t&
cak,ar k,r &$ht& e 'e-o)$hme/
@Mo$di)a e %&r-o)&$ $& t& kal,ar&$ m,'d t& *&het $hkak -et&m %&r
ri%rodhimi' e +a*ime-e dhe t& tmerre-e t& $& kal,ar&$/P&r tr& $hk,ar
%&r%ara d,het t& %&r%iqemi q& t& mo$ kthehemi %ra%a/=Demokracia ,a
dha m,'d&$i'& $h,m& i'telekt,al&-e q& t& $h%rehe' liri$ht lidh,r me
%ro*lemet e $hoq&ri$& dhe $htetit +)& t& cil&' ',k m,'d ta *&'i' m&
%ar& %or di$a '& -e'd $e t& %&r%iqe' t& $hko)'& %&r%ara ata e'de e
l&-do)'& t& kal,ar&' mo'i$te/=Mir&%o kthimi %ra%a &$ht& -et&m ')&ra
'+a m,'d&$it&/M,'d&$ia t)et&r &$ht& d&$htimi i %lot&/= Nat1ri$ht d,ke
qe'& me me'd)e me t& kal,ar&' a$ q& , $hko' me'd)a '& 2h-illimi'
a%o %&r%arimi' e demokraci$& dhe d&$htimi m,'d t& )et& i +ara't,ar i
a$a) (orce %olitike q& ',k &$ht& e %&rk,$ht,ar %&r demokraci'&,a$ht,
$i. &$ht&/=Me+)ithat&,qo(t& '& t& kal,ar&',qo(t& $ot,demokracit& ka'&
qe'& dhe )a'& %&rher& '& rre2ik d&$htimi=/Me'do) $e -e'det
demokratike %er&'dimore e r,a)t&' dhe e r,a)'&
demokraci'& $e%$e a$ht, , 2h-ill,a' m& $h,m&, edhe %$e -e'de t&
'dr1$hme ka'& r&$hqit,r '& di$a diktat,ra t& tmerr$hme %ara l,(t&$ $&
d1t& *ot&rore, %or %a$ $a) ata %o e m*ro)'& -e'do$m&ri$ht
demokraci'&/D,ke marr& %ara$1$h $e ')& %)e$& e mir& e %o%,llat&$
$hqi%tare t& Maqedo'i$& %,'o' )a$ht& do t& thot& $e %&r ata -et&
@()ala= demokraci ',k &$ht& e %a')oh,r a$ht, $i -et& atmo$(era
demokratike/
@A'& them, +)itha$ht,,$e '+a t& +)itha $i$temet %olitike,demokracia
&$ht& a)o q& e ka t& dodmo$do$hme qart&$i'& e me'dimit=/D,ke
di$k,t,ar +)&r& e +)at& %&r .&$ht)e t& %&r+)ith$hme me -et&di)e t&
%lot& , ik'i' tema-e a%o tem&$ $& reali2imit t& dre)ta-e t& $hqi%tar&-e
'& $i$temi' e kal,ar dhe t& ta'i$h&m,d,ke , kritik,ar -et&m %&r
marr)e' e %,$htetit a%o cil&$it& dhe t& arrit,rat %er$o'ale/Or,elli,
??N& ra$ti' e ')& ()ale t& till& $i demokracia )o -et&m q& ',k ka
'do')& %&rcaktim t& %ra',ar '+a t& +)ith&,%or edhe %&r%)ek)a %&r t&
hart,ar ')& %&rcaktim t& till& ha$ '& k,'d&r$htime '+a t& +)itha
a'&t/////////M*ro)t&$it e .(ar&do re+)imi tho'& $e ai &$ht& demokraci
dhe ka'& (rik& $e mo$ det1rohe' t& heqi' dor& '+a %&rdorimi i k&$a)
()ale '& qo(t& $e lidhet me ')& k,%tim t& dh&'&>>/Nat1ri$ht $e
demokraci e q,a'i' edhe demokraci'& $ociali$te %or t& (,t'i' '& *,r+
k,r k&rkohe$hi' 2+)edh)e t& lira dhe demokratike ,a)o ',k i$hte
demokraci @'+a lart& %o$ht& @ %or diktat,r& dhe qe-eri$e) me direkti-a
t& m& t& lart&-e,deri '& diktatori'/Shtetet dhe $t,dimet e 'dr1$hme e
ta'i ka'& %&rcakt,ar di$a rre+,lla a%o karakteri$tika demokratike dhe
th,a)$e demokracia &$ht& $h&'dr,ar '& @metod& t& le+)itimimit
demokratik=/Ar$1etimet e 'dr1$hme q& %&rdore' %&r reali2imi' a%o
mo$ reali2imi' e t& dre)ta-e t& $hqi%tar&-e dhe %ro)ekte-e %&r
i'tere$a t& t1re $h%e$hher& *&he' '& em&r t& demokraci$&/K)o ()al& aq
$h,m& ko'$,mohet $a ')er&2-e 'do')&her& ',k , dilet '& 2+)edh)e %&r
t& -ot,ar k,r $hohi' $e .(ar& ma'i%,lime$h *&he' %ik&ri$ht '& em&r t&
demokraci$&/=Pa-ar&$i$ht '+a a'&t e *,k,ra t& k&$a) doktri'e<q& ,'&
do tBi di$k,to) m& -o'&<$e ()al&t ,%arimi$ht,tho'& .(ar&do q& 'e d,am
tBi *&)m& t& tho'&,at&her& 'e $Bkemi rr,+& t)et&r -e.$e t& $hko)m&
dre)t rr&m,)&$ $& 6a*elit/Nd&rkaq d,artrokit)et ')& $hoq&ri
rr&m,)&madhe e ma+)i$tar&-e t& ()al&$ q& )o -et&m '5)erri'
)ete$&',%o edhe (ito)'& (am& d,ke l,a)t,r me ()al&t dhe
k,%timet=/Nd&r %olitika'&t ta'& ka edhe t& till& q& k,r )a'& '&
o%o2it& me ()al& t& m&dha e *a$hko)'& kom*i' $hqi%tar a'da) e k&'de)
detit,'d&r$a
k,r )a'& '& %,$htet rre+,llo)'& mar&dh&'iet mir& e mir& me %art'er&t
e koalicio'it/0)al&t e *,k,ra t& +),h&$ $hqi%e i *a$tardo)'& me
-e%rimet e t1re/Nat1ri$ht $e $h,m& %re) t1re )a'& *&r& t& ')oh,r dhe
t& %a$,r (al& m,'d&$i$& demokratike dhe ()al&$ $& lir&/;o)ra me ()al&t
, d,ket $i $h%)e+imet e m&$ime-e '& $hkoll& (illore $i dik,r q&
q,he$hi' @(ato$a= dhe haro)'& $e ata )a'& -ot,e$ t& cil&t di'& edhe t&
t& 'd&$hko)'&/
@Teoria e demokraci$& $i e till& &$ht& ')& @makroteori= q&
m*&$htetet kr1e$i$ht '& %&r+)ith&$ime t& +)&ra/A'a$)ellta$, k&rkimet
q& ,$hqe)'& toeri'& em%rike t& demokraci$& '5)erri' mikro%ro-a,'&
k,%timi' $e %ro-at )a'& $h,m& t& -o+la %&r %r+)ith&$imet q& ato ka'&
'd&r me'd t& -&rteto)'&/Pra'da) $a mikro%ro-a d,he' %&r t& -&rtet,ar
o$e %&r t& rr&2,ar ')& makroteoriC<0illimet e 'd&rtimit t& demokraci$&
'5)err&' '& $he$h $e $hqi%tar&t , mar+)i'ali2,a' '+a @makroteoria=
'd&r$a m,'dohe$hte q& t& m*,lohe' me mikro%ro-a,edhe %$e edhe
mikro%ro-at %o2iti-e i$hi' t& %akta/N& a$%ekti' ),ridik k,$htet,e$ ata
, kate+ori2,a' @%akic& kom*&tare= dhe %re) k&$a) ridh'i' t& +)itha
k,(i2imet e t)era $a i %&rket t& dre)ta-e t& $hqi%tar&-e/P/$h/ '& $(er&'
e ar$imit ',k , le)ohe) q& t& ke'& A'i-er$iteti' e t1re '& +),h&'
$hqi%e d,ke , marr& -et&m me ate t& (illor dhe t& me$&m<re$%ekti-i$ht
ha%)e' e 'do')& %aralel)e dhe ri%arime t& 'dr1$hme,edhe %$e edhe
k&t, %,'&t $hko'i' -&$htir&/Nat1ri$ht $e ar+,me'tet ),ridike ',k ,
q&'dro'i' %or i$hte th)e$ht& %olitika dhe (rika '+a ko'(likti/Edhe %$e
ata +a*o'i' $e%$e ',k e k,%to'i' $e d,he$hte t& ,le' dhe t& *i$edo)'&
edhe me $hqi%tar&t dhe t& 'd&rto)'& ')& $i$tem t& %&r+)ith$h&m
$htet&ror *ara2ie/Sik,r t& 'dodhte ')& +)& e till& $h,m& %roce$e do t&
$hko'i' m& me %a %a$o)a dhe do t& ki$hte kre)t&$i$ht ')& klim& t)et&r
%olitike dhe 'd&ret'ike/Mikro%ro-at )a'& t& $h,mta qo(t& '& a'&'
'e+ati-e a%o %o2iti-e dhe k)o e d&mto' makroteori'& e demokraci$&/
@!& ??demokracia>> t& ket& $h,m& k,%time ,k&t& m,'d edhe ta
%ra'o)m&/Po q& ??demokracia>> t& ket& .(ar&do k,t%imi,k)o e kalo'
k,(iri' e a$a) q& m,'d t& %ara'o)m&=/<D,ke , 'i$,r %re) -e'de-e t&
'dr1$hme e,ro%ia'e demokratike &$ht& e %a%ara',e$hme q& %o%,lli
$hqi%tar '& em&r t& demokraci$& t& mar+)i'ali2ohet a$ht, $i. ,
mar+)i'ali2,a '& (illimet e -ite-e t& :4<ta,7mo$ t& (la$im %&r i$h
$i$temi'8/Pra'da) me'do) $e
demokracia o(ro' m,'d&$i dialo+, ,kom%romi$i dhe 2+)idh)e t&
q&'dr,e$hme k,r ato arrihe' '& me$ %er(aq&$,e$-e t& %o%,llit dhe t&
')& ko'$e$,$i m& t& +)&r& $hoq&ror/
@0)al& %&r ()al& demokraci do t& thot& ??%,$htet i
%o%,llit>>,%,$htet q& i tako' %o%,llit/Mir&%o k1 $B&$ht& t)et&r -e.$e
')& %&rkthim i ()al&%&r()al$h&m q& )e% '& ')& +),h& t)et&r k,%timi' e
k&ti) termi '& +),h&' +reke/Mir&%o termi demokraci %&r(aq&$o'
di.ka/P1et)a ',k &$ht& -et&mDE(ar& do t& thot& k)o ()al&CP1et)a &$ht&
edhe '& t& ')&)t&' koh&DE&$ht& k1 $e'dC K,r 'e %&r%iqemi tBi
%&r+)i+)emi %1et)e$ $& (,'dit, e $hohim $e $e'di ',k i %&r+)i+)et ()al&$
o$e i $h&m*elle' a$a) '& m&'1r& )adek,ate / Ne 2*,lo)m&, %ra ,$e ka
%ak %&r%,th)e '& me$ t& (akte-e dhe emrit/ Pra'da),edhe '& qo(t& $e
demokracia ka ')& k,%tim t& ()al&%&r()al$h&m t& $akt&, k1 k,%tim ',k
'a 'dihmo' t& k,%to)& $e .B&$ht& demokracia '& t& -&rtet& @/<
Nat1ri$ht $e demokracia e k,%t,ar $i %,$htet i %o%,llit '& Maqedo'i
k,%tohe) -et&m $i %,$htet i %o%,llit maqedo' dhe ata (are leht& 'e-e
$hqi%tar&-e 'a ma)ori2o'i'/Sik,r $hteti t& i$hte i %a$t&r o$e m*i :4F
maqedo'a$ k)o do t& ki$ht& k,%tim ,%or '& $it,ata t& tilla k, %o%,lli' e
$htetit e %&r*&)'& m& $h,m& %)e$&tar& t& %o%,)-e t& t)er&,q& '& k&t&
ra$t '& Maqedo'i %)e$&tar&t e t)er& m,'d t& arri)'& $& *a$hk, deri '&
G4F demokracia d,het t& %&r%,thet me realiteti' re$%ekti-i$ht, @()ala
@ dhe @$e'di= d,het t& %&r%,the'/Mo$%&r%,th)a e ()al&$ dhe $e'dit '&
34 -)et&t demokraci ka $)ell& $h,m& $it,ata t& %alakm,e$hme/P&r ta
%&r%ar,ar demokraci'& 'at1ri$ht $e d,het ')& qa$)e m& $& $h,mti reale
$e $a teorike,$e%$e %&rk,(i2imet teorike ',k *&)'& +)& t)et&r %&r-e. $e
%&rk,(i2o)'& realiteti'/ @EB&$ht& demokracia ',k m,'d t& 'dahet '+a
.Bd,het t& )et& demokraciaC<K1 &$ht& me$a2hi i qart& i demokraci$& $e
$i d,het t& )et& $e%$e a)o q& &$ht& $h%e$hher& del e ma'+&t a%o
%e'+e$&,%ra'da) %&r%)ek)et d,het t& )e'& $e $i d,het t& )et& m& e
mir& demokracia/Me'do) $e demokracia &$ht& m& e mir& at&her& k,r
')& $i$tem demokratik &$ht& i %ra',ar +)&r&$i$ht '+a (aktor&
%olitik&,$hoq&ror& dhe eko'omik/
@At&her&, %&r t& (ill,ar me k&m*& t& m*ar&, d,het t& kemi
%ara$1$h $e 7a8 ideali demokratik ',k e %&rcakto' realiteti'
demokratik dhe a'a$)ellta$,')& demokraci reale ',k &$ht& dhe ',k
m,'d t& )et& e ')&)t& me ')& demokraci idealeH dhe $e 7*8 demokracia
rr)edh dhe tra)t&$ohet '+a
'd&r-e%rimi '& me$ %al&-e t& ideale-e t& $a) dhe realitetit t& $a),'+a
t&rheq)a '& me$ t& a$a) q& d,het t& )et& dhe k,'d&r$htimit t& a$a) q&
&$ht&=/<K)o do t& thot& $e ki$hi' t& dre)t& ata $hqi%tar& q& e
k,'d&r$hto'i $tat,$i' e %o%,llit t& t1re a$ht, $i. i$hte dhe deri dik,
a$ht, $i. &$ht& i %&rcakt,ar '& $i$temi' demokratik %&r t& arrit,r
*ara2i'& me maqedo'a$it/Ne ',k %rete'do)m& $e '& Maqedo'i m,'d
t& ket& dhe t& 'd&rtohet ')& demokraci ideale %or k)o ',k do t& thot&
$e d,het t& $hkelet realiteti/Nat1ri$ht $e demokracia &$ht& ')& +ar& '&
-a2hdim dhe '& rr,+&timi' e $a)& do ti dali' %e'+e$a .&$ht)a &$ht& q&
ato t& 2+)idhe' /
@Pa$ Tok&-illit, 6rai$ qe ai q& id ha m& mir& '+a t& +)ith& ide'&
e demokracic& $i '& 2ako' dhe m&'1r& )ete$e,$i ')& +)e'd)e dhe $til i
%&r+)ith$h&m i $hoq&ri$&=<K)o %&rko' me realiteti' '& Maqedo'i k,
$hoq&ria &$ht& m,ltiet'ike dhe .do')&ri kom,'itet d,het t& m&$ohet
me $tili' e )ete$&$ $& kom,'itetit t)et&r,$e%$e &$ht& e %am,'d$hme
q& t& 'dr1$hohet realiteti $hoq&ror/N&$e do t& ki$hte te'time t& tilla
$i. te'to'te Ser*ia k)o ',k do t& thot& k,r+)& t)et&r %&r-e. $e
%a$trime e'tike t& t&rritore-e, q& do t& i$hte kata$tro(& %&r
')er&2imi',$hoq&ri'& dhe $hteti'/=N)& demokraci $hoq&rore ,at&her&
&$ht& ')& $hoq&ri 2ako'et e $& cil&$ k&rko)'& '+a a'&tar&t e $a) q& ta
ko'ce%to)'& -ete' $i $hoq&ri$ht t& *ara*art&=/<6ra2ia $hoq&rore '&
Maqedo'i &$ht& m& e a-a'$,ar $e a)o %olitike ,$e%$e $hoq&ria
re$%ekti-i$ht ')er&2it %o *a$hk&%,'o)'& m& $& $h,mti $e $a %olitika
dhe &$ht& %olitika a)o q& e $ht1% demokraci'& $hoq&rore/Si re2,lltat i
k&$a) edhe m*i)eto) Maqedo'ia deri m& ta'i $e%$e ',k , reali2,a'
$ke'ar&t e 'dr1$h&m $i. i$hte ai i S/Millo$he-iqit i cili me'do'te $e
Maqedo'ia do t& $hkat&rohet $h,m& $h%e)t/Nat1ri$ht k&t, ka edhe rol
t& r&'d&$i$h&m (aktori 'd&rkom*&tar& dhe $idomo$ (,qit& e
m&dha/N&$e do t& d&$hto'te edhe demokracia $hoq&rore a$ht, $i.
d&$htoi demokracia %olitike dhe erdhi deri ko'(likti i 3449 %ara$hikimet
m,'d t& 2*ehe' %&r $,k$e$e t& m&t,t)e$hme '& $(er&' e 2h-illimit t&
demokraci$&/Demokracia m,'d t& .alo)& '& mikro%ro-at e $a)/
@Nd&r$a demokracia $hoq&rore '+)itet '+a %o$ht&
lart&,demokracia $ociali$te 2*ret '+a lart %o$ht&/Demokracia
$hoq&rore &$ht& %ik&$&%ari ')& m&'1r& t& )et,ari,'d&r$a demokracia
$ociali$te &$ht& m*i t& +)itha ')& m&'1r& t& $,'d,ari=/<N& i$h $i$temi'
$i. &$ht& e ')oh,r $e ka'& qe'& t& 'dal,ara 2+)edh)et
$h,m&%artiake,%&r-e. k&$a) $i$temi '& ')& koh& , %&r2ihe) ')er&2-e
edhe '& $tili' e )ete$&$ d,ke ,a rr&2,ar rretho)at e o*ore-e, *ile
ki$hte edhe me'dime %&r k,(i2imi' edhe m& dra$tik t& t& dre)ta-e t&
')eri,t '& ar$im,reli+)io',eko'omi liri t& l&-i2)e$ et) ,dhe $idomo$
$hqi%tar&-e/=N+a a'a t)et&r,demokracia eko'omike &$ht& ')& 'ocio'
$h,m&(aq&$h dhe ,'& (,'d t& (,'dit i %aka%$h&m/Me+)ithat& lo+)ika q&
t& $h%ie '& k&t& i'ter%retim &$ht& m)a(t e qart& dhe 2h-illohet $i
-i)o'D Meq& demokracia %olitike k,(i2ohet kr1e$i$ht me *ara2i'&
%olitike dhe ),ridike ,dhe meq& demokracia $hoq&rore -& thek$i' '&
*ara2i'& e $tat,$it,'+a k)o del $e demokracia eko'omike &$ht& ,o$e
%a$q1ro',%rok,%imi' %&r *ara2imi' e %a$,ri$&/K&$ht, ,')& %&rcaktim i
%ar& i demokraci$& eko'omike m,'d t& )et& $e k)o etiket& tre+o' ')&
demokraci q&llimi %olitik i $& cil&$ &$ht& ri'dar)a e %a$,ri$& dhe
*ara2imi i m,'d&$i-e eko'omike dhe k,$hte-e
eko'omike/Me+)ithat&,%o t& ko'ce%tohet k&$ht, '& k&t&
m&'1r&,demokracia eko'omike m,'d t& )et& ')& %lot&$im i
demokraci$& %olitike dhe m,'d t& %&r(aq&$o)& -et&m ')& $htrir)e t&
m&te)$hme t& demokraci$& %olitike=/<Sa i %&rket $h%&r'dar)e$ $&
%a$,ri$& re$%ekti-i$ht *,5hetit $htet&ror '& $i$temi' e kal,ar m,'d t&
$hihet qart& '&%&r -e'd*a'imet $hqi%tare dhe maqedo'a$e $i $hem*,ll
m,'d t& merre' q1tetet $i Shk,%i,Teto-a re$%ekti-i$ht la+)et e t1re
et), k, dallimet )a'& dra$tike/K)o &$ht& e k,%t,e$hme $e%$e %,$hteti'
%olitik e ka'& %a$,r maqedo'a$it dhe ata e ka'& $h%&r'dar& %a$,ri'& $i
ka'& da$h,r ata/Pre) :4<-e e k&'de) re$%ekti-i$ht -e'do$)e$ $&
demokraci$& ka %a$,r te'de'ca q& t& -a2hdohet edhe m& te) a$ht, %or
deri dik, ka ')& re(lektim/Reali$ht do t& i$hte q& *,5heti $htet&ror t&
$h%&r'dahe) '& m&'1r& %ro%orcio'ale '& me$
$hqi%tar&-e,maqedo'a$-e dhe t& t)er&-e re$%ekti-i$ht reali2imi' e ti)
'&%&r -e'd*a'ime dhe ra)o'e t& tilla/
@A)o q& me'do)'& ')er&2it e th)e$ht& %a$q1ro',%a$ ')&(ar&
kohe,at& q& me'dimtar&t ka'& me'd,ar m& %ar&=/<Sh%alo$)a e
o%cio'e-e %olitike $hqi%tare '+a elita %olitike dhe i'telekt,ale
$hqi%tare dhe l&')a m& %a$ e t1re kre)t&$i$ht %a$ dore i .o'i' ')er&2it
e th)e$ht& q& t& di$k,to'i' $e k, m*ete' ato %remtime dhe
m,'dohe$hehi' %&r t& $h%&t,ar ate q& m,'d t& $h%&tohet/N&
di$k,timet e 'dr1$hme $hihet $e .do')&ra %al& ia hedh (a)i' %al&$
t)et&r edhe %$e ka (akte t& 'dr1$hme %or i'di-id& t& cakt,ar domo$do
$e m*a'& %&r+)e+)&$i,%or $i %a$ -e%rime-e t& t1re ata t& l&'&
%&r$ht1%)e' e ')& %a%&r+)e+)&$ia t& $ka)$hme d,ke , %&rq&'dr,ar
-et&m '& karierat e t1re
%er$o'ale dhe %,$hteti' %olitik/
Kla$i(ikimet e 'dr1$hme t& demokraci$& '+a a,tor& t& 'dr1$h&m
me re'ome 'derkom*&tare 'dihmo)'& %&r t& k,%t,ar edhe
demokraci'& '& Maqedo'i re$%ekti-i$ht te $hqi%tar&t e
Maqedo'i$&/K&$ht, $i%a$ 6arri olld&', dallo)m& %e$& ti%e teorike t&
demokraci$& D=98 teoria demokratike radikale=/<N& Maqedo'i '& (illim
t& %roce$e-e demokratike ',k ki$hte (orca t& or+a'i2,ara %olitike
radikale ato m,'d t& +)e'de$hi' '& me$ i'di-id&-e t& 'dr1$h&m %or )o
edhe t& or+a'i2,ar/K)o i$hte e k,%t,e$hme %&r $hqi%tar&t e
Maqedo'i$& $e%$e ki$hi' ')& m,'+e$& t& madhe '& $hkollim
re$%ekti-i$ht ka%acitete %olitike k,r dihet $e i$h $i$temi' e ka'& %a$,r
'& dor& maqedo'a$it dhe edhe ato k,adro $hqi%tare q& ka'& qe'& t&
k1.,r '& %olitik&,'at1ri$ht $e i$hi' k,lti-,ar '& am*ie'te t& tilla dhe
-&$htir& $e m,'d t& kalo'i' '& radikali2&m %olitik/N)& kate+ori t)et&r
i$hi' t& *,r+o$,rit %olitik&,%or ata ',k m,'d ta merr'i' -ete' $h,m&
$h%e)t d,ke i dit,r $e k,$h )a'& ata q& @tra'$(ormohe$hi' '&
demokrat&= dhe -&$htir& $e m,'d t& *&he$hi' *a$hk&/N)& te'tim i till&
&$ht& *&r& '& ')& (orc& %olitike %or %a $,k$e$ dhe $i %a$o)& $$h,m&
$h%e)t ata )a'& 'dar&/38Teoria demokratike radikale e re @/<K&t&
m,'d ta $h%)e+o)m& me ata t& ri') t& cil&t i, *a$hka'+)it&' AEK<$& $i
$h%reh)e e %ak&'aq&$i-e t& 'dr1$hme 'da) %roce-e demokratike, edhe
%$e %a$ ko'(liktit th,a)$e ata hoq&' dor& %re) radikali2mit me di$a
%ote2a t& t1re %olitik&/I8=Teoria demokratike %l,rali$te=<K)o teori $i
d,ket ka +)et,r m& $& $h,mti ha%$ir& 'd&r $hqi%tar&t e
Maqedo'i$&/Shqi%tar&t '& Maqedo'i ka'& themel,ar aq $h,m& %arti
7dhe e'de -a2hdo)'& t& themelo)'&8 $a q& ka'& kri),ar am*ie'ti' e
-et& %olitik&/K)o teori $a ka %&rkrah)e aq ka edhe kritika/$ht& e
%am,'d,r q& $hqi%tar&t '& rretha'a t& ta'i$hme t& *a$hkohe' rreth
')& $,*)ekti %olitik/K,r k)o ',k , *& '& (illim %&r $hkaqe q& i
%&rme'd&m m& $i%&r ta'i me'do) $e ',k ka a$%ak m,'d&$i/E -etm)a
m,'d&$i &$ht& +)e)t)a e +),h&$ $& %&r*a$hk&t %&r koalicio'e t&
'dr1$hme/ G8=Teoria demokratike eliti$te=<K)o teori dale'+adal& %o
m,'dohet t& +)&)e ha%$ir& 'd&r $hqi%tar&t e Maqedo'i$& %or a)o ',k
m,'d t& )et& e $,k$e$$hme $h,m& $h%e)t $i %a$o)& edhe e $h,m&
(aktor&-e t& t)er& ar$imor,%olitik dhe eko'omik/P&r t& %a$,r $,k$e$ k)o
teori 'e-o)itet ')& koh& %ak m& e +)at& q& t& kri)ohet ')& ari$tokraci e
$hkoll,ar dhe atdhetare dhe %ara$&+)itha$h e ed,k,ar mir&/D,ke
marr& %ara$1$h $e
$hqi%tar&t '& Maqedo'i i ka'& themel,ar A'i-er$itetet e t1re '& ')&
koh& relati-i$ht t& re %ritet q& '& t& ardhme' k)o teori t& ket&
$,k$e$/K)o do t& m-aret edhe %re) cil$&$i$& $& $t,dime-e q& do t&
o(ro)'& k&to ,'i-er$itete $i %/$h/ '& Teto-& e cila m,'d t& *&het
$h,m& t&rheq&$e %&r k,aliteti' e $t,dime-e/ J8 @Teoria li*eral<
demokratike=<Nd&r $hqi%tar&t e Maqedo'i$& e'de ',k ka 'do')&
$,*)ekt %olitik t& em&rt,ar $i li*eral edhe %$e kraha$ larami'i$& $& till&
%olitike ',k do t& i$hte +a*im q& t& ki$hte ')& $,*)ekt t& till& $i
$imot&r at at1re e,ro%ia'e/
N)& kla$i(ikim t)et&r t& demokraci$& q& e *&' -et& Kh/Sartori
&$ht& D98=Demokracia elektorale=<K)o llo) teorie e demokraci$& ka
ardh,r '& $h%reh)e 'd&r $hqi%tar&te Maqedo'i$& $e%$e $i d,ket %artit&
)a'& t& i'tere$,ara m& $& $h,mti '&%&r (,$htata elektorale %&r t&
m*ledh,r -otat dhe ti m*,$hi' miti'+)et e t1re/K)o d&+)ohet
+)itha'de) '+a elektorati t& cil&t '& ra$te t& cakt,ara edhe
2h+&')ehe' k,r ata t& %arti$& edhe i @haro)'&= %a$
2+)edh)e-e/38=Demokracia %)e$&marr&$e= L$ht& $h,m& e dit,r $e
')er&2it e ka'& k,%t,ar $e (orca-e %olitike , i'tere$o' %)e$&marr)a e
-ot,$e-e,%erkrah&$-e t& )et& $a m& e madhe q& ato t& %araqite' $i
(orca rele-a'te dhe t& ri$i' %e$h&' e t1re/Edhe %$e ka ra$te t&
'dr1$hme m-ar&$i$ht %re) $it,ata-e %olitike k,r (orca t& cakt,ara
%olitike her& th&ra$i' '& %)e$&marr)e '& 2+)edh)e dhe her& Lher& '&
*o)kot t& t1re/G8 @Demokracia e re(ere'd,me-e @<$ht& e dit,r $e
$hqi%tar&t '& Maqedo'i ka'& $h(r1t&2,ar re(ere'd,mi' $i (orm& t&
demokraci$& %&r t& dre)tat e t1re re$%ekti-i$ht ATP<A,to'omi<
Politiko<Territoriale '& Maqedo'i i cili $i rre2,lltat i mo$marr&-e$h)e-e
'& me$ -et& $hqi%tar&-e m*eti %a , reali2,ar/Nat1ri$ht $e %ala
maqedo'a$e i$hte kate+oriki$ht k,'d&r,%or $i%a$ di$a %ro'o'cime-e t&
di$a %olitika'&-e $hqi%tar& maqedo'a$it ka'& takti2,ar $h,m& deri$a i
ka'& %&r.ar& $hqi%tar&t dhe di$a %olitika'& $hqi%tar& ka'& h)ek,r dor&
, 'd&r$a di$a thek$o)'& $e k&t, ',k %&r)a$htohe' %re) %&r+)e+)&$ie
edhe -et& $hqi%tar&t d,ke e d&$hir,ar @kollt,k,'= /G8= Demokracia
ko'k,rr,e$e=<K)o llo) demokracie ka ardh,r %lot&$i$ht '& $h%reh)e
'd&r $hqi%tar&t e Maqedo'i$&/0orcat %olitike $hqi%tare )a'& m& $&
$h,mti ko'k,rr,e$e '& me$ -eti $e $a *a$hk&%,',e$e/#a'& 2h-ill,ar
de*ate e de*ate rreth a$a) $e k,$h d,het t& )et& %)e$&marr&$ '&
qe-eri edhe %$e me 'dr1$himet e 3449<t +)&rat )a'& %&rcakt,ar qart&
$e k,$h m,'d t& h1)& '& qe-eri/Edhe %$e k)o ',k
th,het $h%rehimi$ht '& K,$htet,t&' e Maqedo'i$&, ')& i'ter%retim i
%&r+)ith$h&m i $a) le t& k,%to$h $e k,$h e $i+,ro' $h,mic&' e
'e-o)$hme t& ma'date-e -et& a%o $& *a$hk, me *a$hk&$it& e t)era i
tako' t& )et& %)e$& e koalicio'it qe-eri$&$/K&t& d,het ta re$%ekto)&
.do (orc& %olitike maqedo'e q& i (ito' 2+)edh)et dhe merr t& dre)t&' e
(ormimit t& qe-eri$&/
@N)er&2imit i &$ht& da$h,r t& -,a)& d1 mi)& -)et %&r t& hedh,r
')& ,r& midi$ d1 a'&-eD dhe d,ke kal,ar '+a *a$hk&$it& e -o+la
demokratike,'& t& cilat t& +)ith& ')er&2it m,'d t& marri' %)e$&,'&
demokraci'& e ',mra-e t& m&dhe'),'& t& cilat t& +)ith& ',k m,'d
m,'d t& marri' %)e$& 7t& %akt&' '& t& ')&)ti' k,%tim8,$h,m& +)&ra q&
'dodhi' '& t& %ar&' ',k m,'d t& mo$ 2hd,ke' +)at& rr,+&$ $& k&ti)
kalimi/=<D,ke marr& %ara$1$h koh&' e kal,ar m,'d t& themi $e &$ht&
arrit,r $,k$e$,%or ak,2at, dhe me'dimet e 'dr1$hme %&r %&r.ar)e t&
'dr1$hme m,'d t& k,%tohe' $e $h%e$hher& '+)ar)e t& tilla -i)'& $i
rre2,lltat i ko'k,re'c&$ $& *re'd$hme %artiake k, t& +)ith& ',k m,'d
t& *&he' @mi'i$tra= a%o @de%,tet&=/K&$ht, ka ardh,r edhe deri te
(ormimi i m& $h,m& %arti-e %olitike, di$a %re) t& cila-e edhe )a'&
h,m*,r '& rr,+&timi' e t1re demokratik/ @Sa , $hkr,a m& lart ',k do
t& thot& $e ka ')& ')&$i t& demokraci$& t& -e'do$,r ')&her& e
%&r+)ithmo'&=/<Me'do) $e 2+)edh)et e lira,demokratike $h,m&%artiake
)a'& ')&$ia e %&r*a$hk&t e demokraci$&,kraha$ karakteri$tika-e t&
t)era/
Ek2i$to)'& edhe teori t& )era $i ato em%irike t& cilat ',k )a'&
')&$o)/=Ato )a'& teori<k&rkim o$e teori<%raktik&/Pa$ta teorit&
)oem%irike t& cilat ',k )a'& t& *a2,ara '& %ro-& dhe %raktik& k&to
m,'d t& q,he' $%ec,lati-e 7o$e
(ilo2o(ike8,etike,ak$iomatike,ded,cti-e dhe racio'ali$te=/<!a$)et e
'dr1$hme t& sht|es shqptare n Maqedon shpeshher |an
br n kt dre|tm duke u marr me aspekte teorke dhe
haruar provat dhe praktkn.Sa do q mundoheshn t g|e|n
arsyetme t ndryshme praktka fste t kundrtn.Neve nuk
na e|ohe| shkom art n g|uhn shqpe,pasta| prdorm
barabart g|uhs shqpe,smboeve kombtare,kutvmn e
kuturs shqptare,mundst e barabarta n punsm
et|,et|.Un nteresohem m fort pr >>teorn operatve<<
t demokracs se s demokraca dhet me praktkn dhe
mnyrn s a|o
zbatohet n praktk XH.Sartor.-Praktka dshmon se edhe
pas nnshkrmt t marrvesh|es s Ohrt forcat potke
shqptare qoft n mes vet ose me ato maqedonase krrkohen
n mes vet rreth zbatmt t sa| n praktk.Ka raste t shumta
t cat dshmo|n se Marrvesh|a n f|a nuk zbatohet,shket
be-be edhe kan h|ekur dor qoft shqptart apo
maqedonast.Para se me e dshmuar g| barazn e
shqptarve n Maqedon ate duhet ta dshmo| praktka dhe
zbatm sa|,pa mos prmendur rastet e ndryshme.
"Vepra e artt e demokracs duhet konceptuar dhe
kr|uar dhe pasta| vro|tuar.Demokract ekzsto|n se kem
shpkur,sepse ato |an n mend|en ton, dhe pr aq sa |em t
zott t mba|m mr dhe g|a.-Mendo| se me g|th krtkat
q bhen her pas her rreth demokracs n
Maqedon,shqptart kan prftuar m s shumt n perudhn
post komunste se sa n komunzm.Ata sot kan Uverstet
Shtetror dhe prvat (Unverstete prvate n Maqedon ka sa t
duash, dhe kush mundet nse potson kushtet mund t
themeo| n| unverstet prvat),mund t marrn p|es n
bashkqevers|e s rrezutat eektoratt shqptar dhe |o
dshrs s potks maqedonase , sepse mvaren nga
eektorat shqptar dhe |o nga a maqedonas,Mundsa e n|
zhvm m t shpe|t t ra|oneve shqptare s rezutat
p|esmarr|es n qever dhe ndar|es s m|eteve
buxhetore,dre|tm nsttuconeve te ndryshme shtetrore dhe
okae,udhheq|a dhe dre|tm pushtett oka npr qytetet me
shumc shqptare,kr|m ambentt potk
ndrshqptar,bashkpunm ndrshqptar edhe |asht
kuf|ve.Mendo| se potka shqptare (them potka) n
Maqedon n dsa aspekte sht e pavarur pre| asa|
maqedonase pr t mos thn potssht e pavarur,prvese
kur kt e shtrembro|n vet potkant shqptar.Mendo| se
demokraca n Maqedon shqptarve u dha m shum hapsr
pr veprm se sa sh sstem monst.Ata mund t
themeo|n kompan t ndryshme prvate dhe t
bashkpuno|n me maqedonast s partner t barabart,edhe
pse ka|makun pas demokracs me prvatzmet e morrn
maqedonast s rrezutat papunss s shqptarve npr
ndrrmarr|e dhe nsttucone t ndryshme ku kan qen t
punsuar vetm maqedonas dhe tek- tuk ndon| shqptar.
"Demokraca etmoog|ksht sht demokraca e
konceptuar n kuptmn orgna,t f|aprf|ashm,t
termt.Kshtu,prcaktm etmoog|k demokracss sht fare
th|esht : demokraca sht sundm ose pushtet poput.-
Theksuam edhe m spr se demokraca e kuptuar n kt
mnyr so ma|orzmn nda| shqptarve q nuk |an n|
prqnd|e e vog.Por nteresante sht dshtm parts s
par potke shqptare n Maqedon PPD-s.Ka edhe t at n
radht e tyre q e akuzo|n popun e vet shqptar pse kan
dshtuar n zg|edh|e.Me qm e b|n kt duke u munduar
n mnyra t ndryshme t arsyeto|n vetveten me arsyetmn
se ne |em t part q kem hedhur "det.Por haro|n se
qen n mandat qeverss dy her dhe shn vet n pushtet
dhe nuk kshte kush tua reazonte det e veta prve se vet
ata.Mendonn se mund ta hedhn fa|n poput edhe pse det
nuk konkretzohen nga popu por nga struktura t caktuara
potke dhe nteektuae.Ishn kundr unversteteve prvate
dhe m pas kur u reazua UE|L- marrn p|es aty.Popu ua dha
pushtetn q e krkonn por ata nuk dtn ta prdorn dhe t
ken suksese duke u marr me pro|ekte fare t voga.I vetm
sukses q arrtn ata sht n rafshn persona duke
shfrytzuar beneftet q ofron pushtet edhe pse f|aorn e
kshn pot me "popu dhe demokrac.Ata popu kupto
shum mr se e dnn t vrtetn dhe e fshhnn sepse
g|thanda| fte| pr pru|en e tyre para partnert maqedonas
dhe f|an e fundt e kan pasur zyrtart maqedon por ata
vazhdonn me t tyren.Fatmrssht n| potke t t votuest
respektvsht popu shqptar dha verdktn e mertuar.K|o
sht rndsa e demokracs dhe shqptart tan kan
munds shum t mra q t ngrten nga aspekt arsmor me
unverstetet e tyre dhe t kupto|n se sa e rndsshme sht
vota e tyre.
"Ndrsa pushtet anatksht sht n| nocon
vshtr,hstorksht dhe n hstorn e mendmt potk a sht
m|aft th|esht.Pushtet sht n| koncept >>potk<<, |o
etk.-Pkrsht kshtu vepronn dsa potkan shqptar t
forcave potke.Ata nuk merrnn parasysh etken pr at q
dekaronn por th|esht u ntersonte vetm pushtet potk pr
t arrtuarat e tyre personae.Demagog|n e tyre e vre|e
shum eht n raste t ndryshme be edhe t nevo|ave t
prdtshme.|o se edhe f|aor tyre shte |oetk por veprmet
kshn ende m t pryera.T g|th dnn qndrmet e tyre
pr sht|en shqptare n Bakan dhe vemas pr shqptart e
Maqedons-ata pr der e konsderonn m par n| maqedon
se sa n| shqptar edhe pse demokraca u ofronte mundsn
q vet t zg|edhn dert e tyre.Ktu duhet theksuar edhe n|
fakt shum t rndsshm.Shqptart n Maqedon shn
shum m prapa se vet shqptart t|er n Bakan nga
aspekt kadrovk arsmor s dhe prapa maqedonasve n
fmet e demokracs, dhe ata e shfrytzuan mr kt
stuat.Tan k|o stuat sht te|kauar me hap|en e
unversteteve shtetrore dhe prvate dhe beso|m se shum
shpe|t do t |apn rrezutate.G|thashtu pushtet nuk sht
r.-Ata theksonn sdomos t PPD-s se ne kem kaq e kaq
funksonar,kur pyes|e pr ndrrm kurs potk sa prket
statust t poput shqptar n Maqedon dhe t dre|tave t tyre
koektve ,ata mundoheshn t nx|erren n mnyra t ndryshme
edhe pse kuptohe| se e kshn pranuar statusn e pakcs
kombtare dhe shn futur n qever.Ishte shum trag|ke se pr
opoztn shqptare fte| shum keq e m keq, dhe dsa
dyshme edhe u vrtetuan.Ata krtkonn edhe uftn e 2001
edhe m keq se maqedonast |o se ata mund t b|n dka m
shum por vetm e vetm q t v|n n
pushtet.Shtronn pyet|e t ndryshme s p.sh. bm uft dhe
nuk u ruam?- Dhe haronn se ata shn kategorksht kundr
ufts.Edhe pse ufta so ndryshme sa prket dsa t dre|tave
shqptare, q n| ndr m t rndsshmet shte ndryshm
kushtetuts s Maqedons dhe nnshkrm Marrvesh|es s
Ohrt s n| dokument edhe me garanca ndrkombtare,ata
theksonn se ne nuk shohm asn| ndryshm.K|o dshmon se ata
duke e dtur se pr m shum duhet n| angazhm m madh
edhe n pann ushtarak ata me vetd|e e sabotonn uftn e
vet shqptarve nga frka se prfundmsht do t dan nga
rr|edhat potke q u s|en benefte.Fte| edhe haptas pr
obstruksonet q bheshn n kurrz t vet poput
shqptar.Kur dsa fgura t rndsshme t ufts u prononcuan
pubksht se nuk |an pr shkput|e, g|thka shte e qart se
duhe| fokusuar n suksese t brendshme.Ata edhe kt do ta
kundrshtonn.
"N t dy rastet , nuk sht e teprt t thekso|m se pr
antart q |an marr me probemn e dh|es s >>demos<<
dhe >>kratos<<,pushtet sht g|thmon dhuna dhe aftsa
pr t kontrouar t t|ert - duke prfshr ktu edhe dhunn
q t |ep n dor |etn dhe vdek|en e t t|erve.-S po ftet
se pas ufts kan ndodhur n| sr vras|esh t pasqaruara t
cat kan qen kryessht t emnmtt t kundrshtarve t
natyrave t ndryshme.K|o dshmon se dkush ka vendosur pr
|etn apo vdek|en e tyre.Dkush pre| tyre sht shpaur hero
dhe dkush ka mbetur n hares t ng|ar|eve,ndrsa poput
servohen varante t ndryshme.K|o perudh sdomos prfshn
edhe kohn para shpa|es s pavarss s Kosovs.Edhe pse
dhet se kush sht Serba kshte edhe ndvd skeptk
shqptar t ct shn t hutuar dhe nuk dnn se ka ftnn dhe
ka bnn,por mr fshheshn pas serbve.
"G|at Mes|ets dhe m te| ,prfaqsm shte n|
>>pracsumto |urs et de |ure <<, n| supozm q nuk |epte
munds pr t provuar t
kundrtn.-Shpeshher kur dskutohet pr t dre|tat e
shqptarve ndvd t caktuar as q dskuto|n pr t
kundrtn e asa| q thon dsa fgura maqedonase,th|esht ata
thon , "ne them ashtu s thot fan fsteku
maqedonas.Fatmrssht demokraca ua mundso q edhe
shqptart t shprehen vet ashtu s mendo|n ata pr sht|e
t caktuara t prg|thshme dhe pr vet pr sht|en e tyre ,
dhe k|o nuk ka munguar n raste t caktuara.Por e meta sht
se shpeshher bhet spas bnd|eve potke dhe mvarssht se
ku|t force potke tako|n pozts apo opozts dhe rra
her me ob|ektvtet.
"G|at hstors sundues absout |an kr|uar qoft me
ann e zg|edh|eve ,qoft me ann e dhuns ose t
trashgms.Pranda| neve na duhet edhe zg|edh|a edhe
prfaqsm ".-sht nteresante se forcat potke dhe n|erzt
shprehen pr demokract perndmore ndrsa ka raste kur
nuk respekto|n kto rregua p.sh. n perndm dert q
humbn zg|edh|et s zakonsht |apn dorheq|e dhe k|o as q
dskutohet por sht br n| praktk demokratke pa mos u
thn kush.Edhe n rastet e aferave t ndryshme kur ata e
dn se nuk |an edhe aq t pastrt apo t przer n mnyar t
ndryshme pak ose shum ,ata g|thashtu |apn dorheq|e.Ktu
tek ne k|o praktk shum pak respektohet ,edhe kur bhet k|o
ndodh me n|qnd qamete.Preson opnont pubk mund t
ndko| por edhe mund t mos t ndko|,dhe kshtu ata
shndrohen n sundmtar absout t sub|eketeve t tyre.Do
t shte mr n| praktk demokratke nga m t artt q t
shrbe| s shembu se ktu meg|that ka demokrac.Do t
foheshte daengada q shemben krtkat e ndryshme rreth
demokracs dhe ndoshta edhe do tu rrte| re|tngu partve
potke por edhe vet atyre s fgura potke.
"N qoft se prfaqsm supozuar nuk sht sgurt
,zg|edh|et pa munds zg|edh|eve |an mashtrm.-Kshtu
n|erzt q mba|n poste t ndryshme kur duan marrn s
shembu demokract amerkane apo
europane, por kur pyetn ata pr demokracn n sub|ektet e
tyre apo u dan konkurent ata s zakonsht |an kundr
konkurencs dhe parapqe|n "u|dt e ndryshme pr
emnmn e kundrshtarve.Edhe n garat demokratke pr
nvee qendrore dhe okae ata parapqe|n "marfetet e ta
duke prdor metoda t ndryshme n mnyr t vetd|shme
apo t pavetd|shme.
"S prfundm, demokract moderne mbshteten n a)
rregun e shumcs s kufzuar - k|o ven pr demokracn
n Maqedon n raport me shqptart ku shumca maqedone
mund t kshte t g|tha ndrsa "pakca shqptare s na
qua|n ata, t humbte t g|tha.Pranda| me mekanzmn e
votmt t dyfsht ku nevo|tet pat|etr edhe vota reasht
shqptare k|o shumc mund t kufzohet n raste t caktuara
q sht e prcaktuar shprehmsht me kushtetut.Edhe pse
nuk thuhet se duhet vota shqptare k|o sht n t
nnkuptohet pas vetm shqptart mund ta sguro|n n|
shumc t dyfsht vet apo s bashku me pakcat e
t|era.Natyrsht se prdorm kt| mekanzm sht rezutat
marrvesh|eve t ndryshme potke n mes sub|ekteve potke
t pozts dhe opozts -shqptare dhe maqedone. b)
procedurat e zg|edh|eve - n kt dre|tm mund t thuhet se ka
pasur n| far sukses por m s shumt n procedurat e
|ashtme se ato brendshme partake edhe pse do t shte mr
q edhe vet brenda partve t respektohen procedurat e
ta.Ndoshta k|o edhe s rezutat autortett shtetror t ct
natyrsht se m s shumt ntereso|n procedurat e
zg|edh|eve t prg|thshme dhe okae apo q qua|m t
|ashtme se sa procedurave t brendshme partake,ku partt
|an m t ra q t vendosn. c) kamn e pushtett me ann
e prfaqsmt-k|o n Maqedon thua|se sht respektuar n
trs nga sub|ektet shqptare konform rreguatvave q kan
qen n fuq.Edhe pse ka pasur krtka t ndryshme rreth hyr|es
n qever , k|o shp|egohet n dy mnyra 1.poztvsht dhe
2.reasht apo "de facto dhe
de |ure " .Spas g|eve n fuq apo poztvsht n qever merr
p|es a sub|ekt potk shqptar c sguron numrn e
mandateve t caktuara vet apo s bashku me pakcate
t|era.K|o do t thot se n qever mund t marr p|es edhe
sub|ekt shqptar c nuk ka ftuar zg|edh|et por q e sguron
kt s bashku me pakcat e t|era. Resht apo de facto n
qever merr p|es ftues zg|edh|eve nga ana e parts potke
shqptare.Mosmarrvesh|et ndn ktu sepse kshte zra se
duhet t ket n| marrvesh|e "burash n mes vet
shqptarve dhur me p|esmarr|en n qever.K|o do t shte
se kush fton zg|edh|et qoft edhe pr n| dam pre| n|
mandat vet apo n koacon n mes vet shqptarve.
"Kur formua sht e pot , a|o mund t exohet n kt
mnyr : demokraca sht pushtet poput mb popun ".-
Popun dkush duhet ta udhheq dhe demokraca a
mundson kt vet poput q a t zg|edh se kush do ta
udhheq dhe natyrsht se n suaza t g|t.Edhe pse edhe
pushtet natyrsht duhet ta respekto| g|n,mrpo a duhet t
|et mb ta sepse nuk sht s ata pr shkakun se n|erzt
mendo|n se a ka dsa tpare q daohet pre| n|erzve t
th|esht pkrsht n sa| t dsa csve t ct mendo|n se a
ka, dhe pr kt ata edhe kan votuar dhe a kan dhn
pushtetn.Mrpo k|o nuk do t thot se |an t g|th t n|
mend|e sepse dhet se ka edhe pre| atyre q voto|n pr
opoztn,por e rndsshme sht q t pranohet eg|tmtett
potk pushtett.
"Zg|edh|et mund t mos |en detyrmsht t ra; dhe
prfaqsm mund t mos |et detyrmsht vrtet.-Zg|edh|et
n Maqedon n mes sub|ekteve potke shqptare |an krtkuar
shum.Akuzat kan qen kre|tssht potke.E keq|a sht se
ka pasur ncdente edhe me presh|e fzke dhe me arm ku
kan psuar edhe vktma.Shtrohet pyet|a sa kan qen
zg|edh|et e ra dhe sa sht prfaqsm dre|t.Aq m tepr
kur kanos|et kan ardhur edhe nga zyrtar t ndryshm t art
dhe t ut.S
zakonsht e kan psuar aktvstt dhe votuest.N| ndrhyr|e
sht br n kt dre|tm duke sanksonuar edhe me kodn
pena der n burgos|e.Probem qndron se dukur t ta nuk
duhet t prsrten.Indvd t caktuar u kanosen personave t
caktuar q ata mos t b|n propagand apo mos t voto|n
pr kt apo at part.S zakonsht reagm faktort
ndrkombtar ka qen se ncdente ka pasur por ato nuk kan
ndkuar n rrezutatet zg|edhore, edhe pse ka pasur prsrt|e
t zg|edh|eve npr vendbanme t caktuara.E mra sht q
mos t ket ncdente fare, edhe nse ndodhn parregus t
|en t paqmshme dhe |o potke apo revanshste.Natyrsht
n demokracn 20 v|eare nuk mund t rr|edh g|thka
"m|at dhe qumsht e rndsshme sht q ato mos t
prkrahen dhe t dnohen der n emnmn e pot.
"G|at hstors s n|erzmt, shumcat - etnke, fetare
ose th|esht numerke - n fakt kan prnd|ekur pakcat ,
ngadon|her g|er n at pk sa t shfarosn .-N Maqedon
s dhet shqptart tra|toheshn para konfktt t 2001-t
trssht s pakc kombtare, edhe pse nuk ka pasur n|
tentm t t t hapur por mund t thuhet se n mnyr
seektve dku - dku |an prdorur metoda shum brutae n t
cat |an shkeur t dre|tat e n|erut sepse ato koektve ashtu -
ashtu shkeeshn.N sfern e t dre|tave koektve sa prket
shqptarve sht br n| prparm por s duket nuk ka
dsponm q t shkohet m tut|e.Edhe pse ktu n raste t
caktuara nuk pr|ashtohet edhe prg|eg|sa e sub|ekteve t
caktuara potke shqptare.N| g| e mr sht se nuk ka pasur
ncdente t natyrs fetare,ndoshta provokme t ndryshme por
ato der tan |an evtuar me sukses, me pr|ashtm t kohs s
konfktt t 2001-t kur rezkohe| n| konfkt edhe m madh
fetar.Por duke dtur bnd|et potke edhe t dsa krerve
potk fetar k|o sht|e sht n dre|tm t duhur q mos t
ket ncdente t mdha ashtu s do t dshronn
dsa.Mendo| se t g|th e kan t qart se fe|a nuk duhet t
prdoret pr sht|e potke por t mbzotro| n| toeranc
fetare n mes t t g|tha komunteteve.Edhe pse maqedonast
|an numerksht shumc n Maqedon atyre u mungon n|
shumc q do ta quann Maqedonn "shtet-komb vetm t
maqedonasve sepse reatett sht t saq s tham edhe
m spr komuntetet e t|era s bashku arr|n me sgur der n
40 %.Por beso| se komuntetet e t|era e kan t qart se sa t
nd|eshm |an maqedonast n kt sht|e sepse natyrsht
nuk kan shtet t|etr.Reasht do t duhe| q edhe me
kushtetut Maqedona t defnohet s "shtet maqedonasve
,shqptarve dhe pakcave t t|era.Por g|thashtu duhet
theksuar se ata defakto e zotro|n thua|se mb 80%
admnstratn shtetrore dhe pubke, s paso| e ksa|
perudhe dhe e sh sstemt.N| prmrsm sht br n kt
dre|tm pas 2001 -t por ende prtet n kt pk t arrhet n|
kuot e dshruar .
" Dhe Gu|emo Ferrero e shtronte prmbedhtas g|th
sht|en s v|on : >> N reg|met demokratke opozta sht
n| organ sovrantett popuor po aq |etk sa edhe qevera.T
shtypsh opoztn do t thot t shtypsh sovrantetn e
poput <<.-Maqedona n t kauarn e sa| nuk mund t
vdohet shum sa prket opozts shqptare, sepse sht e
n|ohur se shpeshher sht ntervenuar edhe brutasht ku ka
pasur edhe vktma n|erzsh por n kt dre|tm nuk rr|n
anash as edhe vet maqedonast.Edhe pse spekumet |an t
ndryshme qm sht q opozta ka t dre|t ta ua| ron e
sa|, natyrsht brenda rreguave demokratke.Akuzat n fm
t demokracs shn se sh komunstt t transformuar n
"soca - demokrat nuk duan ta dorzo|n pushtetn por ata e
bn n| g| t t kur psuan humb|e.Natyrsht se pr
stabtetn e shtett duhet t ket marrdhne normae
brenda kornzave g|ore s n mes opozts dhe pozts
maqedonase ashtu edhe asa| shqptare pr t mos theksuar
marrdhnet pozt - opozt mb
baza etnke.
"Domethn, popu ndahet n shumc dhe pakc nga
proces vendmmarr|es dhe pr qmet e
vedmmarr|es.Meg|that fakt mbetet se popu n prg|ths
prbhet nag shumca >pus pakca<.Knde| de se n qoft
se ktrter shumcs kthehet (gabmsht) n sundmn e
shumcs absoute , rr|edhm rea kt| kthm sht se n|
p|es e poput (shpesh n| p|es shum e madhe ) bhet |o-
popu, p|es e pr|ashtuar.-sht thn m spr se shqptart
s n| komuntet numerksht |o parndsshm q ne e
qua|m veten popu u pr|ashtuan nga vendmmarr|a n
Maqedon sepse ata maqedonast pkrsht kshtu vepronn s
shumc absoute.K|o natyrsht nuk mbet pa paso|a ,
anashkam ska|shmrsht shqptarve n Maqedon duke ua
mohuar krkesat e ndryshme t tyre so konfktn e 2001-
t.Por ktu duhet theksuar edhe qndrmet e ndryshme t
prfaqsuesve shqptar t ct thkesonn para konfktt se
"do ta shty|m kshtu dersa t zg|as edhe pse pas konfktt
do t bashkang|ten sub|ektt q m s shumt trashgo dsa
fguar t ufts dhe do t bhen m t zshmt n t.Ata
thekso|n aq me cnzm se "ne kem uftuar kundr VMRO-s
dhe ne |em LSDM, duke haruar se sht uftuar pr shqptart
s shkak pra|shtmt t tyre nga ana e potks maqedonase.
"Edhe a q voton me shumcn nuk nnshtrohet m
kre|tssht vunett t vet.A e kupton kt kur ndrron mendm
(sepse)... pr t qen prap r, a , ndvd, duhet t g|e| n|
shumc q t prkrah mendmn e vet t r.-K|o erdh n
shpreh|e pas rreth 10-sh demokrac te shqptart e
Maqedons kur ata e kuptuan se det e tyre hudheshn posht
nga sub|ekte t caktuara potke shqptare dhe
|oshqptare.Sepse duke| se ata votonn kundr vunett t tyre
s me detyruar dkush me zor.Kur ata ndruan mendm dhe
mposhtn struktura t caktuara potke dhe fuan t
reazo|n pro|ekte e kuptuan se kan vepruar
dre|t.N kt dre|tm fuan t ndn edhe mendme dhe de t
re|a t cat |o se nuk kshn ekzstuar, dsa pre| atyre deve
edhe m par, por ato u ruaktuazuan nga n|erz t ct mund
t thuash se patn n| prkushtm pak m t madh.sht|a
shte e prkrah|es s atyre deve nga struktura potke nse ato
duan q t reazohen dhe sdomos atyre
qevertare.Interpretmet shn t ndryshme rreth asa| q
dshrohet t arrhet por esenca shte dhe sht baraza e
shqptarve n Maqedon, edhe pse nuk pr|ashtoheshn dhe
pr|ashtohen edhe de t t|era.
"Pranda| , n qoft se nuk respektohet ra e pakcave, |o
vetm q test par eektora do t prcaktonte n| her e
prg|thmon ata q |an t r dhe ata q nuk |an, por edhe
ra e atyre q kan votuar pr shumcn n kt rast do t
humbste, sepse n praktk ata nuk do t e|oheshn t
ndrronn mendmn e tyre . Kshtu zg|edh|a e par do t shte
n fakt e vetm|a zg|edh|e e vrtet.Dhe k|o sht n|so| s t
thuash se demokraca vdes n astn q nd.-Cnzm
potks n Maqedon shte se ata theksonn se shqptart
gzo|n t g|ha t dre|tat s pakc kombtare dhe me vet
prkufzmn s kategor pakce dhe| se der ku mund t shkonte
mt t dre|tave t shqptarve,pr m shum as q
dshronn t dskutonn, kshtu theksonn shqptart.Natyrsht
se shqptart n praktk ndrruan mendm dhe me kt e
edhe fzonomn e e dsa partve potke edhe pse u duhet
ende pun n kt dre|tm.Demokraca te shqptart e
Maqedons vdq q n astn q nd kur ata u mbvotuan me
rastn e votmt t Kushtetuts s Maqedons me t cn ua
reduktuan t dre|tat.Duhet sqaruar se shqptart nuk e votuan
(q pat n| prar|e t madhe) por ata e pranuan kur u bn
p|es e qevers.Dhe t bhesh p|es e qevers do t thot se
t |e pa|tuar me ata t ndash nteresa t prbashkta.
"O ta mba|m demokracn s n| process t
vazhdueshm duhet tu sguro|m g|th qytetarve (shumca
pus pakca) t dre|tat q |an t
domosdoshme pr metodn n baz t s cs vepron
demokraca.-Mba|t|a e procest g|a t reazmt t t
dre|tave t shqptarve n Maqedon shte shum e
rndsshme sepse pr dsa potkan dhe nteektua
maqedonas k|o sht|e shte mbyur.N bseda t ndryshme
qarkuonn f|a se dsa potkan maqedonas u kan thn
prfaqsuesve shqptar nse dshron m shum apo ta
ndryshon kushtetutn ather k|o nuk mund t bhet pa
uft .K|o dshmon prg|eg|sn e potks maqedonase n
raport me shqptart sa prket reazmt t t dre|tave t
shqptarve n mnyr paqsore dhe me daog.Ata potkant
maqedonas theksonn se t g|th qytetart |an t barabart
para g|t por haronn se po ata qytetar fasn g|uh t
ndryshme,kan kutur t ndryshme dhe n| st |etese pak m
t ndryshme ndrsa vet ka pre| tyre q nuk dn asn| f|a
shqp edhe pse |eto|n me sheku| npr ambente t
przera.Prkundraz thua|se nuk ka shqptar q nuk e dn
g|uhn e tyre maqedonshten,natyrsht se a|o msohet pre|
shkos fore.Mendo| se shqptart n Maqedon "de facto
|an popu pranda| term pakc duhet tu referohet bashksve
t t|era etnke s |an turqt,serbt, romt et| .
"Se pushtet prket poput , k|o vendos n| parm q ka
t b| me burmet dhe g|shmrn e pushtett .Ky parm do
t thot se pushtet sht g|shm vetm n qoft se a |epet
reasht nga posht, vetm n qoft se a sht n| shpreh|e e
vunett t poput, dhe vetm n qoftse a mbshtetet n n|
konsensus themeor t shprehur qart . - N dskutmet e
ndryshme n Maqedon rreth asa| se kush e ka pushtetn n
trs ende ka pre| atyre q thekso|n se kt e ka vetm paa
maqedonase qoft pre| shqptarve apo maqedonasve.Mendo|
se e kan gabm sepse dhet se pushtetn shqptarve ua |apn
vet shqptart me votn e tyre ndrsa prfaqsuest tyre
vendosn se a do t bhen p|es edhe e pushtett ekzekutv -
respektvsht qevers.Mendo| se pushtet
shqptarve n Maqedon sht g|shm dhe rezutat edhe
n| konsensus m t g|r q a t ushtrohet nga ata t ct
voto|n vet shqptart.Lg|shmra e pushtett dsa her sht
kontestuar nga dsa forca potke pr shkak t parregusve
zg|edhore por n prg|ths thua|se t g|th |an dakord q
zg|edh|et t |en konform g|eve dhe s paso| edhe pushtet
da pre| tyre t |et g|shm.
"Pra demokraca ekzston kur marrdhnet mds t
qeversurve dhe qevers prmbahen parmt , se shtet sht
n shrbm t qytetarve, dhe |o qytetart n shrbm t
shtett, se qevera ekzston pr popun, dhe |o anas|etas.-
far mund t thuhet pr qevert e para 2001-t t cat
thua|se shn t shurdhta nda| krkesave t shqptarve edhe
pse popu votonte ato.far mund t thuhet pr shrbmet e
shtett nda| qytetarve t ct edhe kur potso|n kushtet e
ndryshme vet shtet nuk ua potson nevo|at e tyre p.sh.
dhn|a e shtetsve apo dsa nevo|ave nfrastrukturore et|,
et|.Pa mos prmendur ktu nevo|at e mparshme arsmore
sdomos n arsmn unverstar ata nuk e|onn as unverstet
shtetror dhe as prvat n g|uhn shqpe.T prku|to|m n|
thne t Lnkont t vtt 1863 : "qevers|e e poput, nga
popu, pr popun.Pra g|thka sht e qart , n nteres t
poput.
"O nga koha e Makavet qndrm reast reast nda|
potks sht mbuuar, dhe fshehur n baz dy v|ash
shp|egm q duhen dauar qart :a) duke thn se >potka
sht potk< dhe asg| t|etr ; ose b) duke nnkuptuar se
reazm potk mshrohet par exceence n n| tp t veant
potke q sht rpagzuar Machtpotk, potk e
pushtett.Potk e mrft ose potk e pushtett zakonsht
shpreh n| tp potke q nuk dhet me deae, po q bazohet
trssht n dhun , mashtrm dhe zbatm bruta t
pushtett.- Der tan potka maqedonase thua|se ka vepruar
trssht n kt mnyr sepse nuk mund t shp|egohen
ndryshe nterevenmet e ndryshme brutae pocore vetm
nda| shqptarve ,natyrsht se poca do t vepro| spas
urdhrave t pushtett por pyet|a shtrohet se sa kan
prg|eg|s prfaqsusest shqptart n kt dre|tm ?.Nse
krkesat e shqptarve |an csuar t dre|ta n raste t
caktuara edhe nga dpomat t art ndrkombtar
g|thashtu shtrohet pyet|a se ku qndron sht|a e
mosreazmt t tyre.Akuzat |an t ndryshme mvarssht se
pre| ct kamp v|n kshtu sht m rnds q t kuptohet se
ca forc potke sht n pushtet dhe far potke ka, q do
t thot se, nse n pushtet sht LSDM-|a me partnern
shqptar ata do t nterveno|n n okatete ku |an
kundrshtart e tyre.Nse n pushtet do t |et VMRO-|a ata do
t nterevno|n g|tahstu n ann e kundrt.Natyrsht se n t
g|th kt ka gsht edhe ndon| prfaqsues shqptar.Por
g|thashtu duhet theksuar se n raste t caktuara
prfaqsusest shqptar e prano|n se |an t
pafuqshm.Mendo| se n kt dre|tm duhet br prmrsme
t duhura dhe parandauar ntervenme t ta potke.K|o
mund t arrhet nse npr vendbanmet shqptare rrtet numr
pocve shqptar pre| atyre t rangut t ut der n
struktura komanduese , dhe nse shfaqet nevo|a e
ntervenmeve k|o t bhet nga vet poct shqptar q mos
t marr karakter etnk.Se s do t zg|dheshn eventuasht
probemet e ksa| natyre do t shte sht|e n mes
shqptarve, edhe pse dkush do ta nterpretonte se |a
maqedonast apo pushtet on shqptart t vrten n mes
vet.Mendo| se potkat e pushtett n Maqedon pavarssht
forcave t ndryshme potke dhe me deoog| t ndryshme
duhen t fokusohen n rrt|en e standrdt |etsor dhe zhvmt
ekonomk der n antarsm n BE dhe NATO, m pas mund t
bhen korg|me t ndryshme t potkave n baz t programt
t tyre.Por dersa vend po prbaet me vshtrs t ndryshme
dhe kur dhet se ku |em me standard ekonomk mendo| se do
g| sht e qart, se sa t panevo|shme |an tentmet pr t
br potk mb baza deoog|ke sa pr t thn se n b|m
potk.Por der m tan dsa mund t thuash se kan vepruar
pkrsht s potkan t mrft q do t thot se u ka
nteresuar vetm arrt|et e tyre personae potke.
" K|o na ndhmon q t shp|ego|m prse Makave qe
par q tha hapur se potka nuk u pruet parmeve morae,
duke vendosur n kt mnyr t ashtuqua|turn autonom t
potks. -S mund t shp|egohet ndryshe potka e
dertanshme n Maqedon kur kan qen n dor dhe |an
m|etet e ndryshme g|ore dhe t daogut t zg|dh|es s
probemeve t ndryshme ndrsa nskenohen ncdente t
ndryshme t dhuns.Mos do t thot k|o se edhe n kt koh
kan h|ekur dor potkant pre| parmeve morae n potk.S
shp|egohet humb|a e the e dsa forcave potke shqptare n
garat zg|edhore edhe pse opconet kan pak m t
mra.Ndoshta n|erzt dn at q potkant nuk e kupto|n se
pr arrt|en e sukseseve duhet respektuar edhe parmet morae
n potk dhe |o ntrgat.Por dsave u ntereson vetm potka
dhe |o mora.
"N kt perspektv n| dam thebsor kaon pa u
vn re, dhe pkrsht ndryshm mds >potkant< dhe
>potks<.-Ndr shqptart e Maqedons ka pas raste kur
pr prfaqsues edhe n kto rrethana t ngrt|es arsmore
kan konkuruar edhe kanddat me arsm for dhe be kan
marr vota t caktuara.Pr cnkt e potks k|o sht
shp|eguar,se t g|th kan t dre|t q t konkuro|n dhe
shko|n e voto|n edhe pr ata.Pranda| thua|se t g|th mund
t merren me potk por nuk |an potkan.T zg|dhesh
prfaqsues do t thot domosdoshmrsht t merresh edhe
me potk, dhe paramendon se kategor e t e n|erzve
far n|ohursh potke mund t ken.
"Potka sht >m shum< se potkan.Ne fasm pr
potkn dhe/ose n| sstem potk se sht demokratk,
socast, naconast e kshtu me radh.K|o do t thot se sado
fort t |et n| prnc modern, a sht detyruar t nd|ek
n| rrug veprm q, s e t , sht m e
fort se vunet t| persona.-Natyrsht se partve potke u
ntereson vota e eektoratt dhe ato shpeshher nd|ekn rrugn
q ato nuk e dshro|n.Ato |an t detyruara q t marrn
parasysh edhe n|erz me arsm t mangt s faktor oka
sepse th|esht u s|en vota, sepse nse nuk e bn t ate do
ta b| a t|etr .Natyrsht se k|o sht n| sht|e versm
potkave t caktuara t sub|ekteve potke.
"Duke four pr potkann ne mund t ndrto|m n|
tpoog| n baz t s cs potkan mrft qndron n
n|rn ska| dhe potkan deast n sak|n t|etr, duke
nnkuptuar me kt se par sht n| n|er cnk q prbuz
deaet, ndrsa dyt nd|ek ato sado q t kushto|n.-Nuk ka
sqarm m t mr pr ata q duan t kupto|n dsa potkan
shqptar dhe maqedonas n Maqedon.T h|eksh dor pre|
krkesave fundamentae do t thot se t ke fakur
deaet.Natyrsht se ktu qndron edhe dam n mes t g|th
potkanve kuptohet se edhe n mes potkanve n
Maqedon.Ata potkan q kan pr qm |etsmn e
deaeve dhe pr kt kan dhn dhe |apn prova duhet t
prkrahen, ata t ct kan fakur deaet mendo| se e
merrto|n n| ndshkm nga popu respektvsht votauest me
votn e tyre.N Maqedon der m tan mund t them se
popu shqptar u ka da "hakut dsa potkanve t vet t
shohm m tut|e.Edhe pse mund t them se do t duhe| t ket
pat|etr rrezutate s theksuam m spr s shkak ngrt|es
arsmore t shqptarve n Maqedon.
"Meg|that, edhe >potkan mrft<, n qoft se
sht zg|uar, nuk nnverson ata q a konsderon s
eement t papastr, po q b|n q potka e tyre t ket
sukses, sepse potkan vrtet e d se det |an forc, se
deaet |an arm dhe se, skurse e ka thn Makave vet,
edhe ut|et |an m|ete t forta pr forcmn e n| shtet. - N
kushtet e tanshme kur aferat korruptve mbuo|n medat
sht vshtr t qeverssh me potkan t papastr sepse
sado q t utesh
n|erzt thon se kta e shfrytzo|n potkn pr nteresa
personae pasurore.Potkan pastr e ka shum vshtr n
mesn e t papastrve sepse n| thne thot "me k rr, ashtu
|e mrpo prapseprap duhet theksuar se fa| dhe
prg|eg|sa |an m shum ndvduae se sa
koektve.Natyrsht se dsa potkanve n Maqedon deaet u
shrbyen s arm dhe n sa| t atyre deaeve ata arrtn n|
sukses mund t thuash t konsderueshm n krahasm me at
q sht dashur t arrhet, por t |ashtzakonshm n
krahasm me kundrshtarte e vet.Mendo| se do t shte
gabm fak|a e trsshme e deaeve nga potkant shqptar
n Maqedon, edhe kur dsa pre| tyre t |etsohen duhet t
ndn deae t re|a kshtu popu shqptar do t forco|
besmn n potkant e vet dhe n vet potkn, q sht e
domosdoshme.
"N qot se n| potkan krkon n| potk t mrft
t o|t t fundt, k| tergon se a ka shum pak n|ohur pr sa
prket reatett t potks - se a nuk sht reast.-Natyrsht
n skenn potke n Maqedon ka pot t t t ct
thekso|n s "kur do tu v|e fund krkesave shqptare edhe
pre| maqedonasve edhe pre| shqptarve, q dshmon
|oreazmne tyre, sepse krkesat nuk do t mbyen asn|her
por ato sado q do t reazohen do t ndn t re|a, dhe vetm
kshtu do t mund t shkohet prpara.Dkush mund t shoh s
probeme,por sht e kundrta, ato duhen t zg|dhen sa her
q do t shpaosen dhe t |en t arsyeshme dhe t
zg|dhshme.Nuk mund t ket mby|e t krkesave t
shqptarve sepse do t shte n kundrshtm me vet proceset
potke dhe shoqrore, ashtu s v|o|n proceset ,ashtu do t
v|o|n edhe krkesate shqptarve sepse n t kundrtn do
t thot se do t merreshm vetm me krkesat e
maqedonasve.
"Dam themeor m fort sht mds a) n| pkpam|e
uftnxtse t potks ; dhe b) n| pkpam|e paqdashse,
egatare t potks.-Pa mos daur |asht kuf|ve t
Maqedons pr t marr s
shembu potkn uftnxtse t Serbs me n krye
S.Moshevqn mund t them se potka maqedonase me
"shurdhmn e sa| prba krkesave t shqptarve mudn t
them se shte n n| far mnyre uftnxtse.E theksuam
edhe m art se spas dsa t dhnave maqedonast nuk kan
dashur zg|dh|e nstuconae t krkesave shqptare por u kan
thn drekt shqptarve se duhet t bn uft.Natyrsht se k|o
mund t kuptohet edhe s tentm pr t paraqtur shqptart s
"probemetk por edhe s tentm pr t nnshtruar
ato.Prg|g|a e shqptarve n Maqedon edhe me arm
dshmo se ka edhe ashtu shqptar t ct nuk |an ashtu s
mendo|n maqedonast.Prve ksa| shtrm krkesave
shqptare u perkrah edhe nga faktor ndrkombtar sepse u
csuan s t dre|ta,por a|o q kontestohe| shte metoda
ufatarake e reazmt.Edhe k|o u dshmua se dsa potkan
maqedonas (potkan dhe |o popu) |an shum prg|eg|s
pr potkat shtetrore sepse tek e fundt ata zotro|n postet
m t rndsshme n shtet.Natyrsht se ne mo|m ata
potkan maqedonas t ct kan "vesh pr krkesat e
shqptarve dhe q |an paqsor dhe nsttucona n dre|tm t
reazmt t tyre dhe q nuk e shty|n sht|en n dre|tm t
konfktt.Edhe pse n| p|es e madhe e tyre e rtonte
popuatn shqptare me prkrah|en q |epte Serbse n
krahasm me sht|en shqptare respektvsht
Kosovn.Reazm dsa krkesave t shqptarve u b s
rezutat konfktt t armatosur dhe s rezutat vunett
potk te shtett t Maqedons.Ktu sht dam qensor,
sepse ne do t dshronm ata potkan q kan vunet potk
pr zg|dh|en e sht|eve t ndryshme dhe sdomos n sfern
ndretnke.
"Kauzev thoshte se ufta sht vazhdm potks me
m|ete t t|era. - Pkrsht k|o ndodh n Bakan s dhe n
Maqedon .Krkesat shqptare t shtruara me metoda potke u
vazhduan me m|ete ushtarake.Pr n|ohst e potks k|o nuk
shte aspak befas, por prte|
refektm poztv dhe moment pr t shprthyer
konfkt.Natyrsht se duhet nx|err msm nga e kauara e afrt
dhe e argt q t ket m shum prg|eg|s n potkat e
pushteteve n Maqedon.Konfktet e ardhshme mund t
evtohen nse pretendo|m BE-n t dy|a pat dhe ato t
zg|dhen me daog seroz.Skenaret e ndryshme s a Serbs
pr ndar|e t terrtoreve pr zg|erm n favor t tyre vetm se
e dobson dhe e humb besmn recprok n mes potkanve
be edhe n mes n|erzve t th|esht q mund t prodho|n
ncdente t ndryshme.Potkant maqedonas duhet t ken
ku|des ne raport me fqn|n e t| serb q mos t rto|n
shqptart sepse ata e dn dhe duhet ta marrn parasysh n|
fakt se, mb | e treta e poputas s brendshme n Maqedon
|an shqptar.K|o duhet t khet parasysh pr stabtetn e
brendshm q t ruhen marrdhne t mra ndrm|et
shqptarve dhe maqedonasve.Ata e t bashkpuno|n me t
g|th fqn|t pra edhe me Serbn por |o n kurrz dhe dm t
shqptarve.Sepse dhet qndrm dsa potkanve n
perudhn e argt dhe t afrt.
"Duke e rmarr fn e argumentmt, pyet|a sht : Pr
cn an - potk-uft apo potk-paq - ufton reazm
potk?-Duke marr faktet n t kauarn rsht mund t
them se sht uftuar pr potk -uft dhe |o pr potk-
paq.K|o tan nuk sht kre|tssht kshtu s rezutat krmeve
dhe g|enocdt n t kauarn n Bakan por ka veprmn e
mshehur dhe kr|mn e ncdenteve dhe fut|es s frks
kudrshtarve potk .Beso| se proceset eurontegruese do ta
b|n t veten dhe konfktet e prmasave t mdha do t
evtohen por nuk pr|ashtohet mundsa e kr|mt t
ncdenteve m t voga dhe konfkteve okae.Do t shte mr
n|oh|a e faktorve potk recprok dhe zg|dh|a pr mes
daogut.
"N qoft se sht e vrtet se nuk ekzston, t paktn
n botn e sotme, n| potk pa deae dhe n qoft se , s
rr|edhm, do potk
mbshtetet n deae dhe nxtet pre| tyre, ather kem t
b|m me n| fantazm q duhet ta shporrm: fantazmn e
reazmt s n| tp daueshm dhe vetm|aftueshm
potke.-Natyrsht se askush nuk kshte thua|se nerva t
dg|o| praat e ndryshme t t dre|tave q gzo|n
shqptart n Maqedon kur ato shkeshn n mnyr
permanente .far deaesh kshn dsa potkan n Maqedon
t ct thua|se kshn h|ekur dor pre| t dre|tave t poput t
tyre?-S do t motvonn ata shqptart pr t da n zg|edh|e
dhe t voto|n pr ata nse nuk kan asn| dea.Pranda|
shqptart thekso|m edhe n|her shum mr bn kur ua
"pn u|n dsave dhe shporrn pre| pushtet.Shqptart n
Maqedon kshn dhe kan nevo| pr baraz
nsttuconae,|urdke dhe kushtetuese.O do t thot t ken
edhe sttuconet e veta t ndryshme
arsmore,kuturore,shkencore,ekonomke et|, et|.Natyrsht se
dsa pre| ktyre ata tanm kan dhe mbetet baraza n
admnstratn shtetrore dhe pubke.Mendo| se dea n t
ardhmen duhet t |et csa e studmeve,|ets,standardt pa
mos n anash edhe eementet e t|era t |ets n|erzore.
"Rna e Itas n fashzm n vtet n|zet na |ep n|
prku|tes t fort dhe ustrm t qart t faktt se kur reastt
dhe demokratt keqkupto|n n|r-t|etrn dhe , s paso|,
ufto|n n|r-t|etrn a|o q humbet sht demokraca.-K|o
duhet t shrbe| s shembu ndr partt potke shqptare n
Maqedon s dhe ndvdt me pkpam|e potke t
caktuara.Shpeshher n f|aorn e tyre dg|o|m akuza t
ndrs|ea t ta s fashst,nacst,racst et|, et|.Reasht deoog|
t ta n vendet e voga nuk mund t ken sukses, sepse t
mtosh deoog|t e mdha n ambente t shteteve t cat
edhe pr nga terrtor edhe pr nga numr banorve nuk |an
g| t|etr vese sa n| paraag|e e metropoeve botrore.K|o
sepse shpeshher t tt dan qesharak.Vendet e voga dhe
sdomos ambentet potke t shqptarve t Maqedons
mund t
numrohen n gshta dhe kuptohet se far potke mund t
ket sukses n raste t ta prve se a|o e pragmatzmt
potk, sepse tanm s duket n|erzt kan provuar potkant
e tyre q n|ohn thua|se q pre| 20-sh demokrac por edhe
prpara.N| krtk etrar thot (edhe pse ktu nuk kem t
b|m me etrs) : "Imtm do t thot dshtm -k|o thu|ase ka
ndodhur me dsa part potke shqptare n Maqedon por edhe
me dsa potkan.
"Kroe ngumonte g|er n fund se potka sshte g|
t|etr vese oportunzm, prftm dhe dhun.-Ndr shqptart
e Maqedons shpe|t u kuptuan dsa potkan shqptar dhe
maqedonas sepse ata pkrsht prftonn nga rastet e
ndryshme t prdormt t dhuns,ndrsa shn oportunst t
kuptuar nda| dsa potkave.K|o ka ardhur n shpreh|e thua|se
do vt pre| demokracs e knde| nda| shqptarve n
Maqedon ku |o vetm se sht ntervenuar n mnyra t
dhunshme por ka pasur edhe vktma.Interesante sht se
nterevnme t ta nuk ka pasur n ann maqedonase dhe ata
udten kur shqptart (grupe t caktuara) b|n prp|ek|e q
tu kundrvhen edhe me arm.Potka shqptare n kt
dre|tm sht e ndar , dsa pre| tyre aspak nuk kan fuq q t
ndao|n nterevenmet e ta ( edhe pse kan votat e
eektoratt q do t thot edhe fuq potke) por e keq|a sht
se ata shpeshher shtren se nuk dn g| dhe ata t ct pr
prftme potke mbshtesn por n dsa raste nuk u ka da
hesap.Mendo| se shqptart kan fuq potke nse ata
harmonzo|n qndrmet pr sht|e t ndryshme s p.sh. t
sgurs, por s duket nuk duan ta prdorn.
"Ideaet nuk mund t zvendso|n faktet, ato vetm u
mbvendosen atyre.-Shqptart n Maqedon kshn shum
fakte pr t dre|tat e tyre por gabm bn potkant e tyre
kur hudhn deaet dhe nuk vendosn ato mb faktet.Kur e
bn n| g| t t ather arrtn sukses edhe pse ata q
kshn hedhur deaet vazhdonn t prmendnn
"faktetpor pr argumente kundr d.m.th pr t ardhur n
pushtet.Faktet dsa prmendn vetm kundr deastve
sepse ata dhe deazm |an s "nata me dtn edhe pse do t
shte mr q ata ta prqafo|n sado pak
deazmn.Mbvendos|a e deaeve fakteve n raste t caktuara
sht e domosdoshme pr t pasur sukses.Kshtu p.sh. ata
krtkonn emrn e UK-s sepse u qua|t "rmtare-
Kombtare por haronn se duhe| n| motvm dhe n| dea pr
t bndur patrott dhe n|erzt se me t vrtet duhet t
arrhet barabarsa ndrsa bn mos me deznformatat e tyre
pr t dshtuar dhe n dsa raste arrtn q t fusn n
mosmarrvesh|e shqptart n mes vet.Dhe kush, pkrsht ata
t ct der d|e kshn qen kundr kauzs shqptare dhe nuk
kshn den se ka bnn.Perudha e pas ufts do t nx|err n
shesh damet e mdha ndrshqptare se sa t etshm |an
dsa pr at p|es t pushtett.Ka mendme se skur t
vazhdonte konfkt edhe pak do t fonte n| uft aq sa n
mes shqptarve dhe maqedonasve po aq edhe ndrm|et vet
shqptarve por fa dsa faktorve t brendshm dhe t
|ashtm u arrt dka dhe u frmos edhe Marrvesh|a e Ohrt q
mbet t reazohet prmes n| proces potk.
"Keqkuptm reazmt mund t prmbdhet n dy
argumente.I par sht ky : Un nuk beso| n demokracn,
sepse reatet sht n kontradkt me t . I dyt kundrt t|,
sht :Meq |am demokrat, un refuzo| t |em reast.-
Natyrsht se k|o ndodh me shqptart e Maqedons kur u
ma|orzuan nga maqedonast.Por |oreazm n emr t
demokracs mundohe| nga dsa te cet thrreshn ne
demokrac me arsyetme te ndryshme boshe-PPD t dan pre|
stuatave.Ata ndronn pozconet sa her q u rezkohe|
pushtet, kshtu ata edhe ndronn edhe kryetart e partve
|o se humbn zg|edh|et por sepse nuk u prshtateshn dsa
potkave save (dsa thrrnn edhe s part kubaneze,zbarkm
n g|rn e derrave, dyshohet se edhe tan mba|n
dh|e me Kubn) .Ata thrreshn n demokrac |asht reatett
duke e pranuar fund e krye domnmn e partnert maqedon
vetm pr karrke-u shndrua n n| part "karkesh.Thua|se
askush nuk u besonte se |an demokrat dhe aq m tepr
reast.Ata nuk shn as demokrat dhe as reast.
"Mnyra e hedh|es posht t fakteve t supozuara sht
t paraqesm kundrfakte; dhe ftor|a mb n| g|end|e faktke
presupozon n|oh|en e ekzstencs s sa|.-Shtrohet pyet|a a
ekzston popu shqptar n Maqedon s fakt themeor pr
shtetn apo |o ? - Potka maqedone pretendonte se ka arrtur
ftore edhe mb faktet dhe n kt rast edhe nda| shqptarve,
dhe nuk merrte parasysh paraa|mrmet e ndryshme.Pranda|
me t dre|t dyshohet se ata edhe e kan dtur por n| g| t
t edhe e kan dashur-konfktn.Fakte t supozuara
prmendeshn sa t duash se p.sh. nse ndodh ufta do t
bhet k|o apo a|o, pasta| nse ne vepro|m kshtu, mund t na
ndodh ashtu e kshtu me radh .Kshte raste kur vet
hudhnn faktet q kshn para tyre ( n dsa paraqt|e n meda
sh dert e tyre rrfe|n pr mosmarrvesh|et n mes vet
shqptarve q pr tu nx|err pre| ot dsa thon se ka
shkaktuar UDB-a, ndrsa n|erzt thon se |an vet Udbasht
ata t ct grnden n mes vet).Pranda| ftore e demokracs
reae do t |et ateher kur popu shqptar do t |et
barabart n sstemn |urdko-kushtetues dhe shtetror, pra s
popu shtetformues defnuar qart.
"N qoft se ndar|a n mes t reastve q
kundrshto|n demokracn dhe demokratve q hedhn
posht reazmn sht pa baza, neve na mbetet vetm t
pyesm se s mund t ndodh k|o.Xhon H.Herc thekson se
reazm potk >>nd n mnyr t pashmangshme sa her q
n|erzt bhen potssht t ndrg|eg|shm pr dshtmn e
prp|ek|eve t prsrtura pr t >reformuar< |etn
potke ,pr t kr|uar n| bot >m t mr< , ose pr t
hequr qafe >t g|t<........Natyrsht se n|erzt
e vrenn dhe e vre|tn |oreazmn e tyre. Edhe pse shte e
sgurt se shqptart nuk kshn edhe aq ekspert t shkencave
potke dhe demokratke me prvo| perndmore por edhe
maqedonast n kt dre|tm nuk shn shum para (pr
ekspert e kam f|an dhe |o pr popun) , mrpo popu
shhte hapur padre|tst dhe nuk kshte shum nevo| q t
kupto|e padre|yst.Argumentet |an prmendur m spr
sepse don|er e kupton se ka do t thot se mos t kesh t
dre|t t fassh g|uhn tnde,apo t arsmohesh n g|uhn
tnde et|,et|.Kuptohet se prp|ek|et e shqptarve pr t
"hequr qafe nuk shkuan kot, sepse ata arrtn q t
ndrysho|n forcat potke (edhe pse dsa fgura t mparshme
mbetn n potk n forma t t|era dytsore) dhe me kt
edhe dsa potka.Mendo| se shqptart n Maqedon duke
marr parasysh dsa fakte t s kauars , se s kan qen,
thua|se kan ndryshuar rrn|ssht, por ka edhe zra dhe forca
q dshro|n edhe m shum. N| g| duhet theksuar, ata nuk
duhet t e|o|n kthmm e forcave q akmo|n sh sstemn be
edhe at sstem zg|edhor t shumcs, sepse do t shte n|
autogo pastrt.
"Le ta prsrsm ktu se s raconazm ashtu edhe
emprzm konceptohen s orentme mendore, s mends,
mnyra t menduar, ose, m mr t them, s meaknzma
mendor.-Natyursht se debatet e ndryshme q zhvoheshn
u shrbenn atyre pr t dshmuar prpara eektoratt se ata
|an duke menduar pr ta respektvsht pr ndryshme n
sstemn e prg|thshm dhe n potkat e tyre. Por reasht ata
me kt mundoheshn t dshmonn se |an t menur ndrsa
rezutatet u mungonn fare.K|o prng|ante s g|aratave t
profesorve para studentve dhe haronn se ata nuk |an
profesora pr t g|ruar por potkan pr t vepruar.Natyrsht
se edhe ngrt|a e poputas nga aspekt t kuptuart t
potkave e bnte t veten dhe shpeshher n|erzt dhe
aktvstt zheshn n mes vet se kush sht m menur, ky
apo a potkan, dhe |o se kush ka br m shum.Vetm kur
ndodh ndryshm dhe reazm dsa pro|ekteve madhore
zg|edhst e kuptuan se kush pr far angazhohet.N kto
stuata erdh edhe der t formm m shum partve potke
t cat shpaosn edhe opcone t re|a dhe natyrsht se edhe
ata trhqnn n| numr votuessh sepse potka m nuk shte
vetm n qas|en e zbrthmt teork por edhe t veprmt
praktk.Natyrsht se n|erzt apo shqptart nuk mendo|n s m
par ata edhe pre| atyre t "ufts u ftohn pak , sepse
krko|n m shum, dhe kshtu n zg|edh|et presdencae u
dhan g|ysmn e votave m pak se m par.Tan sht m
rnd t qeverssh me shqptart edhe nga shqptart edhe
nga maqedonast sepse ata nuk |an t mentatett t s
kauars, |an t rn| t ct aftsohen npr unverstete t
|ashtme kombtare dhe ndrkombtare s dhe t brendshme,
ndrsa m par n fmet e demokracs npr tubmet e
ndryshme partake nteektuat dhe potkant mund t
numro|e npr gshta.S rezutat ksa| edhe vetd|a krtke
potke shte m e ut .
"Ndrsa parm emprstt sht se n qoft se n|
program nuk ka sukses n praktk, teora duhet t ket dka
gabm, parm raconastt sht se a|o q sht e vrtet n
teor, duhet t |et e vrtet edhe n praktk.-N kt
dre|tm mund t thuhet se nterpretmet e Kushtetuts s
Maqedons bheshn n at dre|tm sa q ata theksonn se
Kushtetuta sht shum e mr dhe u garanton t dre|tat t
g|th qytetarve n mnyr t barabart s n aspektn teork
ashtu edhe n at praktk.Me kt shqptart (dsa) kuptonn
se ata maqedonast as q mendo|n n dre|tm t ndryshmt t
pozts |urdko-kushtetuese t shqptarve.K|o shte edhe n|
debat ndrshqptar se s t veprohet por s tham duke e
kuptuar edhe stuatn n ra|on (uftrat) , k|o u shkonte pr
shtat forcave t caktuara potke pr tv rua|tur statu-quon,
duke u arsyetuar se , |a , ne |em ata t ct e parandao|m
uftn.Tan kem n| stuat t|etr (pas
2001-t) a|o q sht e prcaktuar n teor me Marrvesh|e t
Ohrt dhe e nkorporuar n Kushtetut nterpretohet duke
tentuar t behn reduktme t caktuara n t dre|tat e
shqptarve s hakmarr|e nda| ufts s 2001-t, ktu nuk
pr|ashtohen edhe pazaret e ndryshme potke n t cat
mba|n prg|eg|s edhe potkan t caktuar shqptar.N vend
q konfkt t shrbe| s shembu se nuk duhet t uhet me
fatet e poput pr pushtetn e partve potke dhe t arrhen
zg|dh|e t qndrueshme, nskenohen presh|e dhe ncdente t
panevo|shme n t cat pso|n deastt.Reasht duhet
vazhduar proces potk reazmt t Marrvesh|es s Ohrt
dhe zbatmt t kushtettuts n mnyr ekstensve q do t
thot n dob t t dre|tave t shqptarve se sa tu |epet
hapsr forcave regresve pr pushtet, t cat nuk zg|edhn
mnyr dhe m|et pr t ardhur n pushtet.
"sht e qart se e kem f|an pr mbsundme dhe
tendenca ; dhe duhet thn g|thashtu se do kutur ka
pakcat e veta nteektuae rebee dhe |okonformste.-K|o
sht a|o q ndodh n Maqedon n vtn 2001 ku ata bndn
shqptart se nuk |an konformst dhe se |an t vendosur tu
kundrvhen t g|th atyre t ct kundrshto|n shqptar
dhe maqedon n reazmn e qmeve t tyre.Natyrsht se
popu prkrahu dhe ua dha votn e tyre n dy dhe tre
mandate ,por edhe ata reasht thn (|asht nateve
personae) reazuan dsa pro|ekte t rndsshme
kombtare.Por duhet theksuar se popuartet tyre po be pak
e nga pak s rezutat krtkave t ashpra t opnont
pubk.Natyrsht se a q punon edhe gabon, n kt dre|tm ata
krtkohen pr dsa qndrme t tyre potke, dhe pse nuk kan
arrtur m shum, sepse kan pasur n| kapta t boshm
potk t pas ufts.Natyrsht se ata e dn m mr t vrtetn
e g|th hstors e s pas ufts.Por duhet theksuar se ndr ata
|an nkuadruar edhe dsa fgura t s kauars t ct nuk
mund ta moho|n se kan vepruar pr "kotuqe.

"Ooft demokract emprke , qoft demokract
raconae kan sovrantetn popuor s pkns|e t tyre.- N
kt dre|tm mund t thuhet se n Maqedon n fm t
demokracs t dy|a pat mbshteteshn n sovarntetn
popuor.Maqedonast organzuan referendum pr pavarsn e
shtett, ndrsa shqptart e bo|kotuan dhe organzuan
referendumn e tyre pr Autonom Potke dhe Terrtorae-
ATP.Maqedonast arrtn q t sguro|n n|oh|e kur u
shkputn pre| sh |ugosavs -socaste dhe komunste, por
ata e an hapur mundsn e sa| q t bashkang|ten ndon|
kr|ese t re potke trashgmtare e sh |ugosavs.Serbt n
Bosn| dhe Kroac uftonn pr shkput|e dhe bashkang|t|e
Serbs. Shqptart n Kosov shpan pavarsn e Kosovs,
ndrsa shqptart n Maqedon krkonn autonom.Me qense
kohrat shn ashtu dhe faktor kryesor ushtarak ra|ona
shte Serba shqptart e kutpuan se kundrshtar e kan
Serbn dhe obet proserbe. Serba e trhoq ushtrn e sa| pre|
Maqedone, sepse duhe| pr n frontet e Verut kshtu
potka serbe shte e prcaktuar pr veprme ushtarake, a|o
shqptare pr veprme paqsore duke u mbshtetur n parmet
e s dre|ts ndrkombtare dhe ato t brendshme, q
nnkuptonte vunetn e poput t shprehur n
referendum.Natyrsht shqptart nuk mba|tn n| referendum
mbarkombtar n sh |ugosav por ve e ve n Kosov,
Lugn t Preshevs dhe n Maqedon.Edhe pse don me tre
opcone 1.Bashkmn e shqptarve n n| shtet t vetm n
Bakan. 2.Bashkmn e tro|eve shqptare n sh |ugosav n
n| shtet t r dhe 3. Pavarsa e Kosovs dhe t dre|tat e
shqptarve q do t mbeten |asht Kosovs n shtetet e re|a
q do t ndn.
"Dhe , ssht nevo|a ta them , raconast (ndryshe
nga emprst ) nuk e nden veten rehat kur duhet t kao|
npr n| terren q nuk ka tra|t dhe qndrueshmr. Kshtu
>>Shtet<< nuk do t thot n kontekstn ango - amerkan
qt q thot n kontekstn evropan.
Emprst, edhe kur kaon nga koncept qevers n konceptn
e shtett, ka t ng|ar t mos harro| se prapa enttett ka
persona konkret . Raconast , prkundraz, ka parasysh n|
form |urdke t depersonazuar, pavetore.- N stuatat e
n|oh|eve t shteteve t re|a , pra edhe t Maqedons ndr
shqptart seshn bseda t ndryshme se fgura t caktuara
potke e "n|ohn dhe nuk e n|ohn Maqedonn s shtet. K|o s
paso| e konfrontm potk dhe pkrsht "emprzmt dhe
raconazmt sepse ata thonn se , dkush nuk na e n|eh
fgurn ton potke dhe me kt edhe shtetn , d.m.th ata e
personazonn shtetn dhe ndvdn e caktuar. Ndrsa t t|ert
thonn se e n|ohm shtetn me kushte t caktuara dhe |o
"ndvdn d.m.th n form "pavetore.
"Po ashtu nuk sht aspak e rastt q t g|tha
demokract e kontnentt evropan kan hequr dor (ose nuk
e kan adoptuar kurr) sstemn e rretht eektora me n|
deputet dhe kryessht kan zbatuar ssteme eektorae t
prfaqsmt prp|estmor ". - N kt dre|tm mund t thuhet
se shqptart dmtoheshn rnd s paso| e sstemt zg|edhor
(eektora) dhe ata humbnn rreth 8 der 10 vende n
parament.Me kt sstem zg|edhor n| deputet maqedon
zg|dhe| me m pak vota ndrsa a shqptar gat se me
dyfshn.Por sht shum nteresante se sub|ekte t caktuara
potke edhe shqptare edhe pas ndryshmt t ssetmt
zg|edhor pre| at| t shumcs s kombnuar, n ate
proporcona ra|ona (kshte dhe ka krkesa q Maqedona t
|et sstem pastrt proporcona n nve shtet pra me n|
n|s zg|edhore ku mund t rrtet numr deputetve shqptar
ende,k|o mvarssht se sa do t dan n zg|edh|e) kan dshr
dhe |an shprehur pro rkthmt t sstemt tan t shumcs s
pastrt.Mendo| se sht sht|e e tyre t vendosn, dhe pas
qartsmt t dsa qndrmeve potke personasht |am pr n|
sstem t pastrt proporcona shtetror apo kombtar.Mendo|
se ky sstem sht shum m rea dhe nuk dmton asn| forc
potke dhe
asn| etntet n Maqedon prkundraz ofron mundsn e
mbedh|es s votave n t g|th shtetn forcave potke t
caktuara dhe emnon mundsn e "pazareve potke n zona
t caktuara, s n formn un fto| ktu, t fton at|e, pra |epm t
votat mua ktu un t |ap at|e.Pra mendo| se duhet t
respektohet vunet votuesve n trs dhe |o parcasht,
sepse deputet apo prfaqsues sht deputet poput, dhe |o
n| grup t caktuar personash.Mendo| se shqptart n
Maqedon duhet t g|yko|n dhe t voto|n n baz t asa| kush
s vepron dhe |o spas asa| se kush mbahet m "menur me
f|at e bukura, sepse beso| se e kan kauar fazn e
propagands boshe partake, q mos t kupto|n pak ata t
ct vetm fasn dhe asg| nuk b|n.
"do dskutm rreth demokracs n theme vrttet
rreth tre koncepteve : sovrantet popuor, baraz dhe
vetqevers|e. - sht shum nteresante se n Maqedon
thua|se asn|her shqptart dhe maqedonast nuk |ana pa|tuar
q t dan bashk n referendum s shopreh|e e sovrantett
popuor , por , prkundraz ata kan daur n referendume pr
sht|e t kundrta. Pranda| mendo| se ktu sovrantet
popuor sht pak kontestuar sepse shqptart nuk |an ata t
ct mund t ananshkaohen eht sepse me prqnd|en e tyre
ata mund t prmbysn rezutate t caktuara.Nse eventuasht
do t pa|toheshn q t dan n refrendum edhe shqptart
edhe maqedonast pr ndon| sht|e t caktuar k|o do t shte
rezutat n| marrvesh|e e forcave potke shqptare dhe
maqedonase dhe ases n| vendm ndvdua, edhe pse mund
t ket pr|ashtme t caktuara.A|o ka shqptart mund t
arr|n pa dhun dhe pa g|ak sht baraza, por k|o mund t
bhet vetm nse forcat potke dhe nteektuae arr|n n|
marrvesh|e t prbashkt pr rshkmn e Marrvesh|es s
Ohrt, respektvsht zbatmt dhe |o hudh|es s sa|, s n|
Marrvesh|e e pranuar dhe e arrtur edhe me prezencn e
faktort
ndrkombtar. Me decentrazmn e pushtett qendror dhe
dhnes s m shum kompetencave pushtett oka
respektvsht komunave mendo| se sht n| o| vetqevers|e
dhe n|erzt kan m shum munds t krye|n nevo|at e
tyre.Edhe pse ka krtka dhe vshtrs fnancare respektvsht
thuhet pr decentrazmn fska mendo| se dsa rrezutate
|an arrtur npr komunat me shumc shqptare.
"Utopst q e quan veten t t mund ta dshro| botn
e vet t prsosur, po nuk beson n reazmn e sa|. Utopst
dekaruar prdor utopn e vet (pr n| qm), po n fakt nu e
do at. Kshtu, a|o q e daon >> utopn<< nga >>mt<< ,
n n|rn an , dhe nga >> deazm << , n ann t|etr -
sht pkrsht se n| g|end|e utopke |o vetm q sht e
pavend po sht edhe e pakoh, pa t ardhme.Shkurt , utopa
sht e paqen, sepse sht e pamundur ".-N dskutmet e
ndryshme se pse ra komunzm n sh |ugosav pra edhe n
Repubkn e Maqedons , ka ende shqptar t ct mendo|n
se a sstem komunst |ugosav shte mr .Pr mua komnzm
n parm s sstem shtetror shte n| utop, sepse po ta exosh
Marksn dhe det e t|a s bashku me marksstt e t|er ata
thekso|n se n n| koh kur do t rrtet vetd|a e kass
puntore "shtet do t shuhet dhe n|erzt nuk do t ken m
nevo| pr shtet.Pkrsht ndodh e kundrta e asa| q ata kan
menduar, u forcua aparat shtetror dhe partak aq shum sa
q shko der n shkatrm s rezutat dshtmt n ekonom,
rt dhe t dre|tat e n|erut , dhe shum dobsve t t|era.Mos
t prmendn krzat etnke.Th|esht perndm e mund
komunzmn s deoog| shtetrore n parm me kapta dhe
para,standard |etese, r n|erzore et|.A|o q dsa vende ende e
qua|n veten komunste sht n| demagog| e vrtet , sepse
n esenc ata kan h|ekur dor pre| komunzmt, ata
th|esht e nba|n pushtetn n|partak-dktaturn.Ata kan
e|uar pronn dhe kaptan prvat q sht n kundrshtm me
det marksste-komunste dhe shtypn t dre|tat e n|erut.
"Ska g| q smund t provohet duke manpuuar
kuptmet dhe prcaktmet.-N n| dskutm pubk n meda se
ka do t thot "prfaqsm dre|t dhe adekuat shqptarve
n admnstratn shtetrore dhe pubke pas nnshkrmt t
MO-s dsa zyrtar maqedon dhe shqptar dsktuan rreth dy
or pr kt sht|e dhe don|r theksonte t kundrtn e
t|etrt.Shhe| qart manpum me kuptmet dhe
prcaktmet.Th|esht k|o do t thot se n|erz adekuat n
vende adekuate p.sh. |urst n vendn e |urstt , ekonomst n
vendn e ekonomstt et|, dhe kta duhet t prb|n mb 25 %
t t punsuarve n kt admnstrat s prfaqsm
dre|t.ka kshte ktu kontestuese vetm ata e dnn.Edhe pse
n| g| dhet, shtet Maqedons dskrmnon shqptart n
kt dre|tm.A edhe para demokracs por edhe pas ndrto
n| admnstrat thua|se t pastrt maqedone.Pas
demokracs, parts shqptare n koacon thua|se
numroheshn n gshta shqptart q punso n kt
admnstrat dhe a|o shte e knaqur me dsa vende n qever
s tham "part karkesh. Ndoshta ata provuan prsr dhe
ende provo|n t n||tn g| duke manpuuar me kuptmet dhe
prcaktmet.
"Ideaet ndn nga paknaqsa q kem me reatetn
dhe kshtu , n g|enezn e tyre , prfaqso|n n| reagm nda|
asa| q sht.-Reatet na Maqedon pr shqptart shte (dhe
der dku n sfera t caktuara ende sht ) vrazhd, dhe
reagm tyre ka qen ndryshm s dhet der n konfkt t
armatosur.Natyrsht se shqptart n Maqedon dea kshn t
dr|etat e tyre ,por kshte dhe ka edhe pre| atyre q e kan dea
edhe bashkmn me shtetn am Shqprn.Beso| se m spr
|an cekur se pr cat t dre|ta bhet f|a, arsmore,g|uhtare,
kuturore, kushtetuese et|.
"Nga etoog|a e tyre po ashtu mund t thuhet se
deaet kundrvepro|n dhe / ose ufto|n reatetn ". -
Natyrsht se reatet shte se n Maqedon edhe pse demokrac
dhe me part shqptare n pushtet shqptart shn
ska|shmrsht t n pas dore.Ata me peshn e tyre potke
(q nuk e provuan ndon|her ) mund q ta detyro|n
pushtetn maqedon n reazmn e dsa deaeve t
tyre.Khstu "dea|a do ta uftonte "reaen vetm nse
shqptart bhen bashk n deaet e tyre.
"A |an deaet t reazueshme ? Pyet|es mund t
prg|g|em n mnyr pohuese, po edhe n mnyr mohuese.
N| dea mund t reazohet n qoft se them se deaet |an
t reazueshme p|esrsht . Anas|etas , n| dea nuk mund
t reazohet, n qoft se them se deaet |an t reazueshme
potssht ".- Ne mund t them se shqptart n Maqedon
reazuan deaet p|esrsht kshtu sepse skur t them se |an
t reazuara potssht do t bnm n kundrshtm me
vetveten.Ne kem ende hapsra ku duhet t punonm pr
barabarsn e shqptarve n Maqedon.Ndrsa do t thoshm
se deaet |an reazuar potssht vetm ather kur t g|th
shqptart do t |etonn n n| shtet t vetm shqptar n
Bakan.
"Topat ( deaet tona ) |an t dobshm pr t ftuar
bete|at ; por ne nuk ufto|m pr t ftuar topat , apo |o ? -
Natyrsht se shqptart n Maqedon kshn deastt e tyre
pranda| edhe fuan konfktn s prg|g|e nda| padre|tsve q
u bheshn.Ata ftuan dsa bete|a dhe reazuan dsa
deae.Natyrsht se ufta n Maqedon sht e krtkuar shum
por a|o dshmo se shqptart e Maqedons pr dam pre|
mendmeve t shumta u ngrt s n| rezstenc q a dshmo
Maqedons dhe maqedonve se nuk mund vetm ata t vrten
dhe torturohen dhe mos tua kthe|n , edhe pse e prshkruar
pak edhe me dobs t karaktert oka.T shpreso|m se
shqptart e Maqedons dhe maqedont n t ardhmen do t
g|e|n g|uh t prbashkt dhe nuk do t mundohen ta
nnshtro|n n|r t|etrn.
"N rastn e par (|asht demokracs ) dea demokratk
vepron s dea kundrshtues ; qm t| kryesor sht
mohm, rrzm sstemt potk q a ufton; dhe sa m shum
dea sht maksmzuar , aq m madh sht , ndoshta,
efektvtett t| ". - Shqptart n Maqedon respektvsht
patrott deast kshn pot arsye q ta kundrshto|n
sstemn potk edhe pas demokracs (prpara kt| sstem po
se po ) , be ata vende - vende ende kan.Mohmn e sstemt
t t dskrmnues me argumente t shtruara nuk e prfshn
maqedonast respektvsht pushtet por edhe opozta.Be n
dsa raste opozta e athershme shte shum m agresve dhe
kundrshtuese nda| shqptarve.Ata nuk dshronn q
shqptart aspak t prfshhen n sstem vendmmarr|e dhe
ekzekutve sepse n at prfaqsues nuk kshn se ka t
bnn, sepse nuk zg|dhnn ata, por vota shqptare.Natyrsht se
mund t thuhet se me kamn e kohs t dre|tat e shqptarve
u shndruan edhe n n| dea demokratk.Aq m tepr u
shtuan be edhe zrat mohues s prg|g|e nda| refuzmt
maqedonas.K|o kshte edhe refektm t |ashtm.
"K|o nuk do t thot se deaet mund t mposhten
ndon|her dhe trssht nga konstatmet ".- Me argumentet e
ndryshme kundrshtart e ufts (dsa t futur edhe n BDI)
mundoheshn q ta mposhtn kauzn shqptare n
Maqedon.Ishn shokuese paraqt|et e tyre.Atyre |o q u
nteresonte kauza (sht|a) por vetm karera e tyre
personae.doher q dkush mund t paraqte| me det e t|,
tpa t t dnn kundr dhe vetm kundr.Her kundr
ndryshmeve, her kundr ufts, her kundr personave, pra
vetm duke mashruar opnonn pr t ardhur n pushtet
respektvsht n qever.
"Meg|that , n| dea nuk mund t pretendo| se sht
konstruktv n qoft se nuk ua v veshn prvo|s dhe
dshmve dhe nuk nx|err msme pre| tyre. K|o sht prova
>konstruktve<.-Patrott deastt kshn m|aft prova edhe
pre| shqptarve edhe pre|
maqedonve se s duhet t vepro|n.Ata e dshn mr se s ata
manpuonn me zg|edhst shqptar dhe t dre|tat e tyre.
Vetm npr fushata potke shpaosnn propagandn tpke
partake edhe pr vendos|e kuf|sh ndrsa kshn raportet e
rreguuara mr e mr me dsa potkan maqedon. Pranda|
mund t thuhet se reazm dsa t dre|tave t shqptarve
mund t thuhet se sht sukses duke marr parasysh se me
far potkan kem pas t b|m.
"Kur brenda n| demokrace ne e mba|m dean
demokratk n formn e t| m t ska|shme, ather a fon t
vepro| kundr demokracs q e ka ndur ; a |ep rezutate t
kundrta. Pranda| , skurse e ka theksuar Herc, >> deazm
potk ka kohn e madhshts kur u kundrvhet sstemeve
potke dekadente.A deg|eneron sapo arrn qmn
prfundmtar ; dhe kur arrn ftoren , a vdes <<.- N
momentet e fmt t demokracs s theksuam shqptart u
marg|nazuan nga kushtetuta e Maqedons dhe
kundrshtmet e ndryshme q paraqteshn nda| kushtetuts s
akt m art |urdko-potk, dkush kuptonte s
kundrdemokratke dhe kundrdemokarcs edhe pse ata vet
e vdsnn demokracn.Demokraca n fm dha rezutate t
kundrta pr shqptart, dhe vetm pas 2001-t dka u
prmrsua n kt dre|tm.Dskrmnm q u bhe| shqptarve
shte evdent ndrsa "dekort shqptar vazhdonn t mburen
me ftoret e tyre eektorae nda| vet shqptarve edhe pse
dkush asn|her nuk kor ftore q sht pr tu anazuar n
ndon| vend t|etr.
"N n| sstem qevers|e prfaqsuese askush nuk sht
n g|end|e t ushtro| pushtet absout (domethn t
pakufzuar ).- K|o nuk vente n Maqedon edhe pas fmt t
demokracs sepse shte "fshehts pubke se parta n
pushtet kontroon g|thka pra t tre pushtetet.Ndrsa n
raport me shqptart as q dskutohet, ata shn n marg|na.
" Dhe n|kohssht , n n| sstem qevers|e prfaqsues,
popu ushtron konkretsht pushtetn (pushtetn potk) duke
qen n g|end|e t kontroo| dhe t ndrro| ata q |an n
pushtet ".-Ata t ct shn msuar npr karrket e "buta t
pushtett ndrsa popu po krkonte t dre|tat e t| mendonn se
asn|her nuk do t humbn.Kshtu popu vendos q ata t
ndshko| s paku potksht sepse edhe ashtu |an t zhytur
spas bsedave npr kafene n afera t ndryshme
korruptve.Mendo| se popu nuk sht gabm kur dn t
ndshko|, kshtu shqptart e t vendosn se kush do t
marr p|es n qever dhe e t ndrro| ata kur ta sheh t
nevo|shme.
"N qoft kshtu , strukturat e ndrm|etme (shtet
prfaqsues) nuk konsderohen m s m|ete zbatm dhe nuk
versohen pr at q kan arrtur ; ato konsderohen m fort s
pengesa dhe pranda| hdhen tut|e s t ta n rrugn e
reazmt t deat ".- Edhe pse e dnn pkrsht strukturat e
ta shqptare se |an vet penges pr reazmn e deaeve
ata nuk nguronn t fa|sonn t t|ert dhe kt ata e bnn
pastr pr pushtet respektvsht pr tu br p|es e
qevers.Edhe pse kur kan qen n pozt t t |an t
vetd|shm se nuk kan mundur t vzn g|rat n dob t
shqptarve as sa u takon.Ata kundrshtonn pa ofruar
aternatva konkrete be n dsa sht|e krko|n kthm
pas.Absurd papar.N dsa raste ata, aq t paog|kshm |an
sa q edhe fm|a kupton se sa gabm q |an sepse th|esht
nuk og|ko|n asg| prve ntrgave ,shantazheve, kanos|eve
dhe shpf|eve ndrsa nuk kan asn| fakt.
"Ne dg|o|m vazhdmsht f|a rreth tradhts s
deaeve.N qoft , spas prcaktmt (n prcaktmn e dhn)
fat deaeve sht q t mos reazohen, ather manaku
prsosurs do t g|e| prher dhe fare eht dk t|etr pr ta
akuzuar pr tradhr t
deaeve ". - Shqptart s do popu t|etr kan potkant e
tyre dhe ata n mes vet shpeshher akuzohen pr tradht nda|
n|r t|etrt dhe nda| sht|es.Natyrsht se .do')&ri m,'dohet t&
$h%alo$ ar+,me'tat e -eta dhe %o%,lli le t& -e'do$& $e k,$h &$ht&
tradhtar, %ak a%o $h,m&, %ak o$e a$%ak/Edhe ')& her& %a mo$ dal,r
$h,m& e $h,m& )a$ht& am*ie'tit %olitik t& Maqedo'i$& m,'d t& themi
$e @()al&t @ e di$a %olitika'&-e ',k %&rko)'& me -e%rat e t1re
re$%ekti-i$ht 'dr1$he (la$i' dhe 'dr1$he -e%ro)'&/Per$o'ali$ht '& di$a
ra$te ',k e kam k,%t,ar $e %&r .(ar& tradhtie m& ak,2o)'&, dhe e
morra -e$ht $e m& @ak,2o)'& %&r tradhti 'da) i$h #,+o$lla-i$&= dhe
@tradhti 'da) Ser*i$&= q& m,'d t& them liri$ht $e , +&2o-a $h,m&<
$h,m&/Edhe %$e '& mo$h&' e at&her$hme %er$o'ali$ht a$ q& kam %at,r
m,'d&$i t& kem 'do')& (,'k$io' '& at& %arti dhe a$ q& kam
%rete'd,ar, %ra'da) ',k 'd)e) a$')& llo) %&r+)e+)&$ie %olitike '& ate
dre)tim/Ideali im m*etet ')& $htet $hqi%tar '& 6allka' edhe %$e ',k
)am i $i+,rt& edhe aq $h,m&, %&r $hkak t& rretha'a-e 'd&rkom*&tare
dhe ra)o'ale/
@Dhe -&rtet , k,lti i dh,'&$ '& *ot&' e $otme +)e' %&rkrah)e '&
me$ t& reali$t&-e H ai &$ht& %oth,a) %a %&r)a$htim %)ell& e ideali$t&-e
@/ < I$hte %&r t, .,dit,r q&'drimi i di$a %olitika'&-e $hqi%tar& t& cil&t
',k e d&'o'i' dh,'&' 'da) $hqi%tar&-e/Ata tho'i' @k,r $ke */// he$ht
@ k&$ht, ata ',k i -ler&$o'i' %&r%)k)et demokratike t& %o%,llit
$hqi%tar %&r arrit)e' e t& dre)at-e t& t1re/K,r (illoi l,(ta e 3449<t ata
te'to'i' t& 'a %arqe$i' $i h,m*&$ dhe ',k e $hih'i' $i %&r%)ek)e t&
ideali$t&-e %or -et&m $i l,(t& %&r %,$htet/Nd&r$a i$hte %&r t, .,dit,r
edhe m& $h,m& k,r e q,a'i' Sllo*oda'i' trim dhe *,r& %a$ t& +)itha
at1re krime-e q& ki$hte *&r&, %ra ai ki$hte e'de a,toritet $e%$e ki$hte
%&rdor,r dh,'&/K&$ht, t& till&-e %ik&ri$ht Sllo*oda'i , -)e'te hak,t/Sa
m& $h,m& dh,'& t& %&rdor)e ,aq m& $h,m& a,toritet ki$he/Nat1ri$ht $e
ata S/Millo$he-iqi' e me'do'i' $i ')& @ideali$t= t& #,+o$lla-i$& q& ',k
ek2i$to'te dhe '& raelitet %araqi$te @$er*o$lla-i=/
@Ve%rimi re-ol,cio'ar &$ht& -e%rim l,(tarak H ai -ret, $hkat&ro'
dhe %,$hto' me %,$hk& '& dor& @/<K&$ht, %araqite) l,(ta e $hqi%tar&-e
'& Maqedo'i/Edhe %$e %o ti kthehe$h %ak hi$tori$& do t& $hoh&$h $e ata
l,(t,a' edhe '& ;,(t&' e D1t& 6ot&rore %or ',k (it,a' +)& dhe ,
di$krimi',a' $i mo$ m& keq/Por d,het thek$,ar $e at& %atrioti2&m t&
$h(aq,r t& $hqi%tar&-e '& Maqedo'i di$a e keq%&rdor&' d,ke i dh&'&
katrakter ideolo+)ik, k)o (illo) t& *&het tra+)ike/Sh,m& i$h ,$htar& ,
-ra'& %a$ta) t& t)er&t , la'& a(&r 94 -)et '& %rit)e t& ')o)h)e$ $& l,(t&$
$& t1re t1re/Di$a %&r(aq&$,e$ $hqi%tar& e %ra'o'i' dhe e %ra'o)'& $e
)a'& t& %a(,qi$h&m '& di$a ra$te , aq m& te%&r (ill,a' '+at&re$at e
%a'e-o)$hme '& me$ -eti/Si %a$o)& $,*)ekti i l,(t&$ i h,m*i d1 q1tetet
th,a)$e kr1e$ore t& $hqi%tar&-e '& Maqedo'i '& 2+)edh)et
lokale/M*etet t& $hihet $e $i do ta -ler&$o)& '& t& ardhme' %o%,lli
$hqi%tar l,(t&' e 3449<t , edhe %$e k)o m-aret $h,m& edhe %re)
-e%rime-e t& $,*)ektit q& m& $& $h,mti tra$h&+oi (i+,rat e l,(t&$ <6DI<
$& $e%$e $i. dihet di$a (i+,ra t& l,(t&$ themel,a' $,*)ektet e t1re
%olitike o$e i, *a$hka'+)it&' di$a-e ek2i$t,e$e/
@Si%a$ e+elit l,(ta &$ht& ')& er& q& (r1' m*i ')& k&'et&, d,ke
2&-e'd&$,ar (lladi' e %a$t&r me er&' e qel*,r/Po kaq m,'d t& th,het <
k&t, a'alo+)ia &$ht& me -e'd < edhe %&r re-ol,cio'et / Po k1 &$ht&
')& %&r(itim i %&rkoh$h&m H %,$ho' (lladi, dhe era e qel*,r '+rihet
%&r$&ri @/< N& (illimet e %roce$e-e demokratike 7 t& dalim %ak )a$ht&
k,(i)-e t& Maqedo'i$&8 '& i$h #,+o$lla-i k,r %&rme'de) l,(ta th,a)$e t&
+)ith& t& q,a'i' t& .me'd,r, k,r Ser*ia me '& kr1e Millo$he-iqi'
-ra'& $a de$ht&' di$a e q,a'i' trim, (atmir&$i$ht k&$ht, ',k me'd,a'
$h,mica e -e'de-e demokratike dhe e m,'d&' me l,(t&/Sa i %&rket
$hqi%tar&-e '& Maqedo'i th,a)$e ata arrit&' $,k$e$ %a 'dihm&' e
)a$htme/Ata %atriot& q& i, %&r+)i+)&' l,(t&$ -a2hd,a' me %olitik&' e
k&rke$a-e $hqi%tare %or &$ht& e -&rtet& $e -et& ata a%o edhe me
'dikimi' e t& )a$htmi-e di$a 2+)idh)e ',k )a'& t& k&'aq$hme '&
kraha$im me di$a 2+)idh)e '& -e'det e t)era/K&$ht, di$a
%$e,do%olitika'& -a2hdo)'& t& ma$htro)'& %&r %,$htet '& qe-eri'& e
Maqedo'i$& edhe %$e e -&rteta &$ht& $h%alo$,r/Shqi%tar&t '& Maqedo'i
'&$e d,a' t& arri)'& *ara*ar$i'& me maqedo'a$it d,het q& t& ,le' dhe
t& mere' -e$h '& me$ -eti/Shqi%tar&t m,'de' '&$e d,a'/;,(at ',k
&$ht& e da$h,r th,a)$e %&r a$k& %or a)o &$ht& e domo$do$hme k,r
&$ht& e 'e-o)$hme, dhe $i. dihet l,(ta *&)'& $htetet dhe kom*et %&r
i'tere$a t& t1re/
@M*i t& +)itha dhe '& radh& t& %ar& demokracia &$ht& ')&
%roced,r& %&r t& %&r%,',ar .(ar&do q& $hoq&ria t& k&rko)&, .(ar&do
q& del '+a ?2&ri > dhe me a'& t& ?2&rit >=/<EB(ar& t& th,het %&r t&
dre)tat e $hqi%tar&-e $i %)e$& edhe ata t& $hoq&ri$& '&
Maqedo'i/K&rke$at e t1re i'ter%retohe' '& m&'1ra t& 'dr1$hme me
q&llim 'do')&her& q& mo$ t& reali2ohe'/Ne ',k themi $e a$+)& ',k
&$ht& reali2,ar , %or )a$ht& a$a) $e t& +)itha )a'& %lot&$,ar/Edhe
')&her& t& %ote'co)m& $e $hqi%tar&t )a'& $h,m& mir& t& i'te+r,ar '&
$i$temi' $hoq&ror, 'd&r$a d,het q& edhe '& $i$temi' $htet&ror t&
i'te+rohe' a$ht, $i d,het/N)& re(,2im %&r i'te+rim '& $i$temi'
$htet&ror -et&m m,'d t& $)ell& ')& k,'d&rrea+im t& t1re/
@Pra'da) , ',k &$ht& %&r tB, ha*it,r q& *ot&t e re)a q& d,het t&
2&-e'd&$o)'& t& -)etr&' , t& ke'& m*et,r %remtime *o$he @/ <
K,%tohet $e demokracia e 2&-e'd&$o)& $i$temi' mo'i$t dhe 'at1ri$ht
$e %rite$hi' 'dr1$hime t& 'dr1$hme/P&r $hqi%tar&t $h,m& ko2metike,
ata 2+)idh'i' %&r(aq&$,$e$it e t1re %or '& realitet t& +)itha 'dr1$himet
*&he$hi' '& (a-or t& maqedo'&-e $e%$e $hqi%tar&t aq ki$hi' %a$,r
qa$)e '& $i$temi' $htet&ror/Partit& %remto'i', %remto'i' %or a$+)&
',k reali2o'i' a%o ',k m,'d t& reali2o'i', dhe k&$ht, %remtimet e
t1re m*ete$hi' *o$he, %/$h/ %ri-ati2imet , ar$imi, li*erali2imi i tre+,t
et)/Vet&m %a$ 3449<t , *& di.ka '& k&t& dre)tim edhe %$e m*etet edhe
$h,m&.ka %&r tB, *&r& $idomo$ '& di$a $(era t& cakt,ara $i eko'omike,
),ridike,$ociale et)/
@Po t& %ra'ohet $e, '& t& -&rtet& , (aktet )a'& ')o(time t&
(akte-e, dhe %o t& %ra'ohet, %ra, $e k,'d&r-&'ia e ideale-e dhe
(akte-e '& m&'1ra $imetrike &$ht& ')& th)e$htim i madh, '& (,'d
th)e$htimi del $e &$ht& i dre)t&=/< N&%&r t,*imet e 'dr1$hme %artiake
%olitika'&t dhe a%arat.ik&t $hqi%tar& t& t1re ')& koh& -et&m ')o(to'i'
dhe *i$edo'i' %&r %olitika'&t $lla- dhe 'at1ri$ht ata e %araqit'i'
-ete' her& $i %atriot& dhe her& $i t& dit,r edhe %$e '& (,'d (are
th)e$ht& i k,%to)e $e ata edhe e %ra'o'i' %or edhe ',k do'i' ta
%ra'o'i' $e ')er&2it i k,%to)'& $a (,qi ka'&/Edo')&ri %re) t1re
%&rdorte (akte k,'d&r t)etrit 'd&r$a $i 2ako'i$ht e '5)err'i' -ete' t&
%a$t&rt/Rrall& k,$h e %ra'o' $e &$ht& +a*,ar a%o ',k &$ht& +a*,ar
dik,, ata 'do')&her& m,'dohe' ta %araqe$i' -ete' t& +)ithdi)$h&m
edhe %$e '&'k,%tohe' me -e%rimete t1re dhe la)kat q& *&)'&, $e '&
ra$te t& cakt,ara ka'& %e'+,ar *,k,r mir& dhe me q&llim/
@Me+)ithat&, +)at& dekada-e t& (,'dit lo)a e mod&$ ka qe'&, <
)o +)ithmo'& %a da$h)e < ')& @lo)& ()al&$h= q& ka t& $hkat&rr,ar me
$h,m&
$,k$e$ .do 'd&rlidh)e i'ter$,*)ekti-e dhe t& $ta*ili2,ar '& me$ t&
(orm,lime-e dhe ko'ce%te-e @/<Ne kemi 34 -)et '& Maqedo'i liri'& e
$h%reh)e$ q& '&'k,%to' edhe %olitike dhe liri$ht m,'d t& th,het $e aq
$h,m& &$ht& ma'i%,l,ar me @lo)& ()al&$h= $aq& ')er&2it '& 2+)edh)et
e (,'dit lokale me2i $e dol&' '& -otime edhe %ak m*i I4 F t&
-ot,e$-e, k)o %&r $hkak $e ')er&2it (ill,a' tBi k,%to)'& di$a +)&ra %ak
m& mir& '& kraha$im me %&r%ara/;o)a me ()al&t dhe ko'ce%tet $i
d,ket $h,m& e $h,m& ',k %i'& m& ,)&, $e%$e &$ht& e qart& $e ')&
@ko'ce%t @ i cakt,ar k&kro' edhe ')er&2it e d,h,r/Nd&r$a k&t, ka
'dodh& q& t& ')&)tit ')er&2 tBi 'd&ro)'& ko'ce%tet k,r e ka'& %ar& $e
',k ka'& m*&$htet)e' e d,h,r t& elektoratit/ Dhe k)o &$ht& k,%t,ar
'+a ')er&2it $i ')& lo)& e t1re %&r %,$htet dhe %&r k&t& ar$1e ata edhe
',k i m*&$hte$i' (or e (ort/E$e'ca e (orm,lime-e t& 2+)idh)e-e t&
'dr1$hme ka qe'& q& $hqi%tar&t '& Maqedo'i t& )e'& t& *ara*art& me
Maqado'a$it dhe ko'ce%ti i $htetit t& )et& d1<kom*&$h %l,$ %akicat
e t)era/Nat1ri$ht $e lo)a me ()al&t -&rehet k,r dik,$h 'e-e 7edhe %re)
$hqi%tar&-e edhe %re) maqedo'a$-e8 m,'dohet t& 'a q,a)& edhe me
term k,$htet,e$ @ *a$hk&$i et'ike= dhe k)o $i ')& kom%romi$ $i. thot&
dik,$h '& me$ @termit= @%akic& kom*&tare= dhe %o%,ll
$htet(orm,e$ me k,$htet,t&, edhe %$e $i. dihet e @dre)ta= ')eh
-et&m @%o%,)= dhe @%akica= k)o dik,)t i $h&r*e' $i 2+)idh)e e me$me
, %or k)o &$ht& %olitike dhe )o ),ridike/Nat1ri$ht $e 'e m,'d t& marrim
$hem*,) t& 'dr1$h&m %&r ta rre+,ll,ar $tat,$i' e $hqi%tar&-e '&
Maqedo'i dhe me'do) $e %a mo$ $hk,ar $h,m& lar+ edhe '& ha%$ir&
edhe '& koh& m,'d t& merret Mali i Mi 7$e%$e kri2a *,ro' q& %re) :4 e
k&'de) '& i$h #,+o$lla-i8 i cili edhe %&r '+a ',mri edhe %&r '+a
territori *ara2ohet +ati me $hqi%tar&t e Maqedo'i$& 7 Mali i Mi ka a(&r
N qi'd mi)& mala2e2 t& t)er&t )a'& $er*, $hqi%tar&,*o$h')ak et)8 dhe
ka'& $hteti' e t1re t& ')oh,r 'd&rkom*&tar&/ Nd&r$a $hqi%tar&t '&
Maqedo'i ka ra$te k, e'de merre' me t& dre)tat e @kate+ori$$&
%akic&=, edhe %$e )a'& th,a)$e m& $h,m& $e J qi'd mi)&, a%o m*i 3JF
'& $htet i cili ',m&ro' %ak m& $h,m& $e 3 milio' *a'or&/Me'do) $e
.do +)& &$ht& e qart& $e '& k&t& dre)tim d,het *&r& di.ka '& t&
ardhme'/


@Dhe +)at& $ht)ellimit t& k&ti) li*ri do t& $hohim $e ()al&t
ko'$e'$,$, ko'(likt, %,$htet, a,toritet, liri, $htr&'+im dhe mad)e , t&
+)itha termat q&'dror& t& ()alorit t& %olitik&$, i )a'& '&'$htr,ar t&
')&)tit tra)tim @/ <Edhe '& ()alori' e %olitika'&-e , o%i'io'i$t&-e dhe
ek$%ert&-e t& 'dr1$h&' '& Maqedo'i domi'o)'& k&to terma %or
q&llimi &$ht& da$h,r t& )et& dhe d,het t& )et& i ')&)t&, *ara*ar$ia e
$hqi%tar&-e/Dhe )o '&' termat e 'dr1$hm& t& ($hihet %adre)t&$ia 'da)
t1re/Shqi%tar&t ta'i m& e di'& $e $i m,'d t& reali2ohe' t& dre)tat e
t1re '& Maqedo'i dhe ata d,het tBi k,$hto)'& %ik&ri$ht r&'d&$i ati)
$,*)ekti %olitik dhe %olitika'it i cili e ka t& %&r2+)edh,r termi' %&r
$tat,$i' e t1re/Nat1ri$ht $e m-aret %re) -et& $hqi%tar&-e dhe -ot&$
$& t1re $e e l+)timo)'& a%o )o ')& o%cio' %oitik, q& do t& thot& $e
ata di$a +)&ra %olitike i ka'& -et& '& d,art e t1re/K,r t& k&rkohet
di.ka %re) t1re dhe '& k&t& ra$t @ -ota @ a)o edhe m,'d t& )e%et dhe
k)o e k,%t,ar $i ')& ko'trat& %olitike me $,*)ekti' e cakt,ar a%o
%olitika'i', dhe '&$e a)o $h%&rdorohet m& ',k ka 'e-o)& q& t&
+a*ohet/
@EB&$ht& a)o q& i *&' idealet 'd&rtimtare '& -e'd q& tBi *&)&
$hkat&rrimtare C < Nat1ri$ht $e $hqi%tar&t ki$hi' edhe idealet e t1re
dhe k&to ',k , *&'& $hkat&r,e$ %or 'd&rt,e$, edhe %$e 'd&r ')er&2
(litet $e $h,m& %re) ideali$t&-e edhe )a'& 2hd,k,r a%o $hkat&r,ar '&
me$ -eti $i dhe '& 'de$h)e me k,'d&r$htar&t e t)er& %olitik/Me'do) $e
$hqi%tar&t '& Maqedo'i idealet e t1re '& ')& %)e$& t& cakt,ar i ka'&
*&r& realitet $e%$e $ik,r ata edhe t& %rete'do'i' m& $h,m& '& ra%ort
edhe '& me$ -et& $hqi%tar&-e '& 6allka' ',k do t& m,'d'i'/P/$h/ ',k
m,'d q& $hqi%tar&t e Maqedo'i$& ta *&)'& *a$hkimi' e $hqi%tar&-e '&
6allka' %ara Shqi%&ri$& dhe Ko$o-&$ 7 ata m,'d t& )e'& %ro me ide %or
',k m,'d t& -e%ro)'& %ara at1re8/K)o do t& thot& $e $hqi%tar&t '&
Maqedo'i d,het t& %&rq&'drohe' '& *ara*ar$i'& me maqedo'a$it
deri$a ek2i$to' k1 $htet/P&r m& $h,m& '& 'do')& ra$t t)et&r/
@D&$hmia d&$hmo' %&r t& kal,ar&', dhe )o %&r t& ardhme' @/ <
Sh,m& d&$hmi t& $& kal,ar&$ d&$hmo'i' $e e ardhm)a d,het k&rk,ar
'dr1$he dhe me t& t)er&/ E&$ht)a 'dr1$he di$i &$ht& arrit,r me
demokraci'& %or me t& t)er&t &$ht& %ak m& -&$htir& $e%$e m-aret %re)
-,ll'etit te elktoratit/ D&$hmia %&r t& kal,ar&' %ak m& t& lar+&t
tre+o' $e $hqi%tar&t ka'& qe'& t& di$krimi',ar $ka)$hm&ri$ht m& %a$
(illo)'&
di$a %&rmir&$ime %or )o t& k&'aq$hme dhe me di$a %a$o)a edhe t&
r&'da/N& koh& t& ta'i$hme +)itha$ht, &$ht& *&r& di.ka %or %ritet q& t&
$hkohet '& ate dre)tim edhe %ak m& lar+/ K)o $e%$e %roce$et
e,roi'te+r,e$e e ka'& *&r& t& -ete', edhe %$e E,ro%a %&rme'det
-et&m k,r , -)e'& mir& dhe )o edhe '&$e m*&$htete$h '& 'do')&
ar+,me't/ K)o i %&r')+)a'& $i %,'a k,r dik,$h d&$hiro' t& '5)err& %re)
'do')& maki'e )a$ht& %&rdorimit ato %)e$& t& cilat )a'& e'de '&
(,'k$io' dhe e h,dh maki'&' e -)et&r/Me k&t& ra$t ',k d,a t& them $e
E,ro%a &$ht& ')& maki'& )a$ht& %&rdorimit %or d,a t& them $e .(ar&
ma'i%,limi %o *&het me %roce$i' e t& dre)ta-e t& $hqi%tar&r-e,
d&$hirohet q& me -e%rime $elekti-e t& ',dhet .&$ht)a/A%o me
karirerat %er$o'ale t& m*,lohet .&$ht)a kom*&tare/Me 2+)idh)e' e
.&$ht)e-e %er$o'ale me'do)'& $e ka'& 2+)idh,r .&$ht)e' kom*&tare/
@D,het dit,r $e, '& (,'d t& (,'dit, 'dar)a &$ht& dh,'& H qo(t&
'& la-d&ro)m& %olitik&' %aq&da$h&$e o$e l,(t&'5it&$e, qo(t& '&
re$%ekto)m& i'di-idi' dhe liri'& e ti), qo(t& '& $h%&r(illim $he')t&ri'&,
liri'& dhe mad)e t& dre)t&' e ti) %&r t& qe'& +)all& @/ < Nat1ri$ht $e
edhe %ara l,(t&$ $& 3449<t edhe +)at& $a), $i dhe %a$ ka'& qark,ll,ar
ide t& 'dr1$hme '+a $tr,kt,ra dhe o%i'io'i$t& t& 'dr1$h&m %&r 'dar)e
t& Maqedo'i$&, $hqi%tar&t , )a'& %&r+)i+),r k&t1re o%cio'e-e t&
'dr1$hme m& $& $h,mti %olitiki$ht dhe '& m&'1r& di%lomatike / Se%$e
edhe l,(ta e 3449 <t '+a krer&t e $a) , cil&$,a $i l,(t& %&r t& @dre)ta=
dhe *,le '& ra$te t& cakt,ara ata thek$o'i' $e ',k )a'& a$%ak %&r
'dar)e t& $htetit dhe $e re$%ekto)'& $o-ra'iteti' dhe i'te+riteti'
territorial t& Maqedo'i$&/ K)o m& -o'& , d&$hm,a me '&'$hkrimi' e
di$a deklarata-e t& %&r*a$hk&ta me %artit& %olitike maqedo'a$e/ Por
'dr1$he i$hte te %ala maqedo'a$e e cila '& kr1e me ASAM
7 Akademia e Shke'ca-e dhe Arte-e t& Maqedo'i$& 8 doli me ')&
o(ert& t& k&m*imit territore-e me Shqi%&ri'&/Shqi%tar&t e h,dh&'
k&t& o(ert& $e%$e e cil&$,a' $i t& di$(a-or$hme dhe ',k i$hi' t&
k&'aq,r/ Ki$hte edhe %re) $hqi%tar&-e 7 dhe m,'d t& ket& e'de8 t&
cil&t i$hi' %&r $hk&%,t)e %or '& %&rma$a t& t)era, edhe %$e $h,mica
i$hi' dhe e'de )a'& %&r ')& *a$hk&)ete$& dhe *a$hk&qe-eri$)e me
maqedo'a$it/ Nat1ri$ht $e '& E,ro%& dhe '& *ot& ka ra$te t& 'dar)e$ t&
$htete-e edhe '& m&'1r& t& dh,'$hme edhe '& m&'1r& %aq&$ore %/$h/
ra$ti %aq&$or i Eeki$& dhe Sllo-aki$& , %ork 1
$hem*,ll -&$htir& &$ht& t& 'dodh& '& Maqedo'i/ Edhe %$e '&
karaha$im me 'do')& +)akderdh)e t)et&r do t& i$hte $i 2+)idh)e m& e
mir&/K)o %&r $hkak $e deri ta'i ka'& 'dodh,r $h,m& -ra$)e dhe $hkel)e
t& t& dre)ta-e t& ')eri,t dhe ',k )a'& $qar,ar rretha'at , dhe &$ht&
l&'& ha%$ir& %&r ma'i%,lime t& 'dr1$hme/Ka'& 'dodh,r ra$te
$ka'dalo2e t& %roce$e-e +)1q&$ore dhe )a'& kritik,ar %&r moti-e
%olitike dhe et'ike/Edhe %$e liri$ht m,'d t& th,het $e o%i'io'i
de2i'(ormohet +ati $e t&r&$i$ht/ K)o edhe te %ala maqedo'a$e edhe te
%ala $hqi%tare/
@N& t& -&rtet& armiqt& e mir&(illt& t& demokraci$& li*erale
'dodhe' '& t& d1 $ka)et e $ecilit kam% H ata )a'& hi%erreali$t&t q&
moho)'& .do ideal, o$e hi%erideali$t&t q& moho)'& .do (akt @/ < K)o
'dodh $h%e$h '& de*atet %olitike '& Maqedo'i edhe '& me$
$hqi%tar&-e edhe '& me$ maqedo'a$-e, ata moho)'& (aktet dhe ')&ri
t)etri' '& ra$te t& cakt,ara dhe th,a)$e rral& k,$h ',k -ihet '& %o2ita
t& tilla/ Armiqt& e demokraci$& e'de (la$i' la-de %&r i$h $i$temi'
mo'i$t edhe %$e me -et&di)e ',k e %ra'o)'& realiteti'/ Shqi%tar&t e
Maqedo'i$& a$')&her& '& hi$tori'& e t1re ',k ka'& %a$,r m,'d&$i q&
tBi 2+)edhi' %&r(aq&$,e$it e t1re '& m&'1r& demokratike /
Demokraci$& i k,'d&r-ihe$hi' dhe e'de i k,'d&r-ihe' a%arat.ik&t
kom,'i$t& t& $& kal,ar&$ t& cil&t ',k )a'& dakord me +arat 2+)edhore,
$e%$e i$hi' m&$,ar me %ar,ll&' @ ')&her& '& %,$htet, %&rhe&r '&
%,$htet=/ Demokracia do t& thot& ')& +ar& '& -a2hdim dhe d,het t&
dal&$h '& +ar& dhe ti (ito$h 2+)edh)et dhe )o '& m&'1ra *1rokratike
dhe t& %amerrit,ara t& rri$h '& %,$htet/ Shqi%tar&t me demokarci'&
(it,a' ate q& ',k e ki$hi' (it,ar k,rr& '& hi$tori'& e t1re '& Maqedo'i/
Se $i qe-eri$i' mir& a%o keq -e'do$i' -et& $hqi%tar&t at1 k, e ka'&
%,$hteti'/
@Me+)ithat& m*etet (akti < do t& th,het < $e demokracit& )a'&
'& rre2ik ta %&$o)'& '+a $hkall&2imet dema+o+)ike m& $h,m& $e $a '+a
+)& t)et&r @/ < P&r $hqi%tar&t '& Maqedo'i m,'d t& th,het $e ata ka'&
arrit,r $i t& +)ith& $hqi%tar&t '& 6allka' t& 'd&rto)'& ')& demokraci e
cila liri$ht m,'d t& th,het $e &$ht& e kritik,ar $h,m& '+a -et&
$hqi%at&r&t, maqedo'a$it dhe 'd&rkom*&tar&t %or '& (,'d t& (,'dit
+)itha$ht, m,'d t& th,het $e ka'& %&$,ar dema+o+at me %olitikat e
t1re/K)o -&rehet $e ata rrall&her& $h%alo$i' idet& e t1re %ara
2+)edh)e-e dhe $ille' $i me qe'& a'ali$t& dhe )o %olitika', dhe k,r
h,m*i' %araqite' $i %atriot& t&
m&dhe')/Ata harro)'& t& k,%to)'& $e a'ali$t&t dhe o%i'io'i -ler&$o)'&
$& .ka *&)'& ata dhe )o %olitika'i t& merret me a'ali2at e a'ali$t&-e,
edhe %$e edhe k)o 'dodh&/ #o $e &$ht& e 'dal,ar a%o +a*im %or $e%$e
%olitika'i d,het $i rre+,ll t& -e%ro)& 'd&r$a t& t)er&t t& a'ali2o)'&/
@Demokracia &$ht& %&r %olitika'i' a)o .B&$ht& $i$temi i tre+,t
%&r eko'omi'& @/ < K)o m,'d t& k,%tohet $e ')& $i$tem i mir&
demokratik i )e% m,'d&$i %olitika'it t& $h%alo$ $hkatht&$it& dhe
o(ertat e -eta/ Nat1ri$ht tre+, do t& -ler&$o)& $e cila o(ert& &$ht& m&
e mir& dhe do t& -e'do$& %&r ta *ler&/
@Po a$ht, ',k dim& ')& m)et m& t& mir& %&r t& r,a)t,r liri'& $e
$a t& le)o)m& %artit& 7 '& $h,m&$ 8 q& t& *&)'& +ar& midi$ t1re=/< K)o
-le'& $h,m& %ar ata dema+o+ t& cil&t (la$i' %&r *a$hkim %olitik 'd&r$a
)a'& k,'d&r +ar&$ demokratike/ Ata ka'& (rik& '+a h,m*)a '& 2+)edh)e
dhe d,a' t& %&r(ito)'& '& m&'1ra t& %a'der$hme/Partit& %olitike
$hqi%tare '&$e d,a' m,'d t& *a$hkohe' rreth ')& o%cio'i dhe t& *&)'&
+ar& %&r reali2imi' e o%cio'it %&r t& cili' )a'& marr& -e$h /Pa mo$
$hk,ar lar+ $hem*,ll kemi o%cio'i' e %a-ar&$i$& $& Ko$o-&$ , k, t&
+)itha %artit& %olitike i$hi' %&r %a-ar&$i'& e Ko$o-&$, k&$ht, k,$hdo q&
do t& (ito'te i$hte %&r %a-ar&$i'& e $a)/K)o m,'d t& *&het edhe '&
Maqedo'i '& me$ t& %arti-e %olitike $hqi%tare rreth ')& o%cio'i t&
cakt,ar dhe k&$ht, -ot,e$it do ta ke'& t& qart&, $e %&r .do %arti
%olitike q& do t& -oto'i' o%cio'i &$ht& i dit,r/
@Ma$htr,e$it eko'omik& , *ie ()ala , m,'d t& hidhe' '& +)1q dhe
t& (,te' '& *,r+ H ma$htr,e$it %olitik& 7dema+o+&t 8 ',k e %&$o)'&
k&t& (at/Ndr1$himi , %ra &$ht& $e '& %olitik& +ara e %a'der$hme,
i'(lacio'are dhe th)e$ht dema+o+)ike , -&$htir& t& ket& 'do')& m)et
t& t& e(ekt$h&m korri+)imi @/ < Di$a %arti %olitike $hqi%tare '&
Maqedo'i i ka%i i'(lacio'i %olitik aq $h,m& $a q& ata th,a)$e a$')&her&
',k do t& m,'d ta %&r$&ri$i' at& $,k$e$ q& e ka'& %a$,r /Di$a m& t&
re)a dhe di$a m& t& -)etra / N)er&2it e k,%to'i' $e ata i ma$htro'i',
k&$ht, at1re a$k,$h ',k , ki$hte dhe ',k , ka (a) $e %$e ka'& %&$,ar
')& de*ak&ll t& till&/Rreth korri+)imit, m,'d t& th,het $e ata i korri+)oi
%o%,lli $hqi%tar '& Maqedo'i mir&/6ile me'doi $e do t& -a2hdo)& tBi
korri+)o)& %or -et&m mo$ ta h,m* dre)timi'/N& Maqedo'i &$ht&
te't,ar q& '& di$a ra$te t& (,te' '& *,r+
di$a %olitika'& $hqi%tar& 7di$a ka'& qe'& %&r ')& koh& t& cakt,ar8 $i
me qe'& tre+tar&, %or ',k , ka dal& he$a%i $e%$e ',k ka'& %a$,r
(akte/Dhe %a$ ')& kohe t& ')&tat -e%ra %&r t& cilat )a'& ak,2,ar ato ,
)a'& *&r& 'ormale/ K)o &$ht& ti%ike dema+o+)i %olitike 6allka'a$e dhe
)o -et&m '& Maqedo'i/ Ndo')&her& k)o i '+)a' $i ra$ti @ k,r (&mi)&$
'&'a '& ')&r&' a'& i )e% q,m&$ht '& +)i , 'd&r$a '& a'&' t)et&r i *ie
$h,%lak& %$e i qa'& a%o ',k %i'& mir& @ /
@Dema+o+, &$ht& ai q& %&r%iqet tB,a hedh& t& +)ith&-e +)at&
+)ith& koh&$=/< 0atmir&$i$ht k)o ',k 'dodhi '& Maqedo'i me
$hqi%tar&t , $e%$e ata e k,%t,a' $e ',k d,het tBi %&rkrahi' ata t& cil&t
me'do)'& $e )a'& -et&m ata, dhe ',k ka t& t)er&, qo(t& '+a %ala
$hqi%tare qo(t& '+a %ala maqedo'a$e/ N& k,$htet e demokraci$& ,
ko'k,re'ca %olitike &$ht& e le),e$hme dhe e k,%t,e$hme %ra'da) ata
t& cil&t me'do'i' $e do t& q&'dro)'& '& %,$htet %&r+)ithmo'& %&$,a'
')& di$(at& t& %a%ar&/ Shqi%tar&t '& Maqedo'i me ar$imimi' e t1re q&
%o 'dodh me $i+,ri do t& '5)erri' edhe -lera t& re)a k&$ht, dema+o+&t
do ta ke'& %ak m& -&$htir&/K)o *e$o) $e do t& 'dodh& '& t& +)itha
$(erat e )et&$ %olitike dhe $hoq&rore/
@Meq& ka %ak t& '+)ar& q& ai t& 2hd,ket ')& her& e
%&r+)ithmo'&, %ro*lemi m,'d t& %&r*allohet, k&$ht, m& d,ket m,a,
d,ke %a$,r ')& %,*lik t& cilit &$ht& -&$htir& tBia hedh&$h < t& %akt&'
+)at& +)ith& koh&$ @/< K&$ht, $h,m& %olitika'& t& cil&t ',k m,'d&'
tB,a hedhi' %o%,llit %&r %&rher&, +)et&' -e'de t& 'dr1$hme t& ma)me
'&%&r i'$tit,cio'e t& 'dr1$hme $htet&rore dhe %ri-ate, dhe .ka &$ht&
m& e keq)a ata dik,r i$hi' k,'d&r t1re q& d&$hmo' dema+o+)i'& e
$ka)$hme/Pro*lemi deri dik, , %&r*all,a '& ra($hi' %olitik %or )o edhe
'& ate admi'i$trati-e / Por ka edhe ra$te , k,r dema+o+&t e till& %re)
rr,+e , t& %a%,'& , *&he' mi'i$tra a%o di.ka t)et&r '& hierarki'&
$htet&rore dhe %a$ m*arimit t& ma'datit m*e$i' %a%,'&/Me'do) $e
%,*lik, '& Maqedo'i , ai $hqi%tar mir& *&ri q& i k,%toi di$a dama+oi+a
t& till&/
@Nd&r$a idealet ',k m,'d t& %lot&$ohe' t&r&$i$ht, ato m,'d t&
%lot&$ohe' '& m&'1r& t& m)a(t,e$hme 7 dometh&'& m,'d t&
o%timi2ohe' 8/Po k)o &$ht& %ik&%am)a dhe det1ra e ati) q& ',k &$ht&
ma'iak i %&r$o$,ri$& @/< Nat1ri$ht $e kritik&t moh,e$ tho'& $e '&
Maqedo'i $hqi%tar&t ',k ka'& arrit,r a$+)&/Ne m,'d t& themi $e
$hqi%tar&t ka'& arrit,r $,k$e$ d,ke %lot&$,ar di$a ideale, %or $htrohet
%1et)a $e a ka'& m,'d,r m& te%&r dhe a m,'de' e'de/ A'& me'do) $e
%o $e%$e -et&m Moti &$ht& i %&r$o$,r %&r ata q& *e$o)'&/N,k )a'&
+a*im ata t& cil&t ka'& ko'k,re'c& '& reali2imi' e ideale-e , %or )a'&
+a*im ata t& cil&t ',k ka'& ideale dhe ',k *&)'& ko'k,r'c& %&r to, %or
-et&m $hiqo)'& $e $i t& %e'+o)'& '& reali2imi' e ideale-e t& cakt,ara/
@T& th,a$h $e ',k m,'d t& hiqet ')& -i)& 'dar&$e e $akt& &$ht&
')&$o) $ik,r t& th,a$h $e ',k ka -i)& 'dar&$e/ N)& k,(i m,'d t& )et& i
-a+&ll,ar, %o k)o ',k do t& thot& $e ' ,kek2i$to'=/ < $ht& m& $e e
-&rtet& $e -i)a 'dar&$e %olitike '& me$ $hqi%tar&-e '& Maqedo'i
ek2i$to', $e%$e %&r'dr1$he ata do t& dil'i' me ')& o%cio' t& t1ri' %&r
$tat,$i' e t1re/ K&$ht, ata ka'& dal,r '& tre+ %olitik me di$a o%cio'e
t& t1re dhe %&r to -e'do$ elektorati $hqi%tar/ Deri ta'i m& $& $h,mti
%&rkrah)e ka %a$,r %&rkrah)e o%ocio'i i $htet(orm,e$i$& a%o
*ara2i$&/O%cio'et e t)era e'de ',k e ka'e %&rkrah)e' e merit,ar/ Por
'e me'do)m& $e %&r ')& o%cio' d,het t& *i$edo)'& dhe t& merre'
-e$h %artit& t& cilat dali' '& +arat 2+)edhore, $& %ak, %artit& m& t&
m&dha ,'&$e m,'de' $e%$e dihet $e ta'i ka m& $h,m& %arti edhe m&
t& -o+la/Nat1ri$ht $e m,'d t& +)e$h& edhe 2&ra $e%arati$t& dhe
irede'ti$t& , %or ata +)itha$ht, e'de ',k ka'& m*&$htet)e aq $a
me'do)'& ata/Me'do) $e %&r*all& 2h-illime-e t& tilla edhe
'd&rkom*&tare m& mir& &$ht& q& t& +)e'det ')& 2+)idh)e $&%ari
'd&r$hqi%tare dhe m& %a$ me at& $lla-e/P&r'dr1$he i m*etet $e @k,$h
i (ito' 2+)edh)et h1' edhe '& !e-eri @/Me'do) $e '& t& kal,ar&'
$idomo$ %ara ko'(liktit t& 3449<t $hqi%tar&t ',k arrit&' t& +)e)'& ')&
+),h& t& %&r*a$hk&t dhe i$hi' $h,m& t& %&r.ar&, ')& Marr&-e$h)e ,
arrit '& Oh&r , q& ')ihet m& emri' @Marr&-e$h)a e Ohrit= %or edhe me
ate %o $%ek,lohet $h,m& '& o%i'io' $e .ka &$ht& *i$ed,ar '& realitet
dhe .ka &$ht& arrit,r/ Edhe %$e, edhe kre, ,$htarak ka thek$,ar $e
&$ht& ')o(t,ar me ate $e .ka &$ht& *i$ed,ar, .ka &$ht& '&'$hkr,ar dhe
$e $i do t& 2*atohet/
@Meq& %&r t& %a$,r demokraci 'e d,het t& kemi , '& ')&(ar&
$hkalle , qe-eri$)e t& %o%,llit, le t& %1e$im D k,r +)e)m& ')& ?%o%,ll
qe-eri$&$>> dometh&'& demo$i' '& -e%rimi' o$e '& roli' e qe-eri$)e$ C
P&r+)i+))a &$ht& D '& koh&' e 2+)edh)e-e=/ < Nat1ri$ht di$a %arti
%olitike dhe $idomo$ ')&ra PPD<)a %rete'do'te 'o'$to% $e e ka -ot&'
e %o%,llit , %or haro'te $e %&r .(ar& e ki$hte marr& at& -ot&/ Dhe k,r i
h,m*i 2+)edh)et dhe (ill,a' t& reali2ohe' di$a k&rke$a , k,)t,a' t&
*&he' kritik&t m& t& 2&$h&m/Por ')er&2it, m& ,',k $hiqo'i' ()al&t e
t1re %or -e%rat/ K&$ht, ata 2+)edh)e %a$ 2+)edh)e-e %&$,a' h,m*)e t&
r&'da/ A d&$hm,a qe-eri$)a e %o%,llit/Edhe %$e ata %o te'to)'& t&
rikthehe' '& %,$htet , %o%,lli e ka '& d,ar (ati' e t1re %olitik/
@Midi$ 2+)edh)e-e %,$hteti i %o%,llit m*etet kr1e$i$ht '& ')&(ar&
letar+)ie H dhe ka ')& dallim t& madh 7%&r t& mo$ th&'&
mo$%&r%,th)e 8 midi$ 2+)edh)e-e t& +)&ra elektorale dhe -e'dime-e
qe-eritare ko'krete=/ < Normali$ht $e %artit& %olitike marri' -ota '&
*a2& t& a$a) $e .ka o(ro)'& dhe .ka m,'d t& reali2o)'& , k,r k&t& e
$h%alo$i' '& 2+)edh)e/ Dhe '&$e ata -&re)'& ')& 'dr1$him '& me$ t&
a$a) q& th,het dhe -e%rohet +)at& ma'datit qe-eri$&$ di'& edhe t& t&
$h%&r*le)'& edhe t& t& 'd&$hko)'&/K&$ht, $h%e$hher& qarqe t&
cakt,ara %olitike dhe i'etelekt,ale )a'& edhe t& %ak&'aq,r me
-e'dimet e cakt,ara qe-eritare/Por 'at1ri$ht $e ta'i m& ',k d,het t&
hame'de$h $h,m& dhe ta dallo$h $e .ka *&' dhe .ka ',k *&'/
@M+)edh)e t& lira %a o%i'io' t& lir& ',k $h%rehi' a$+)&/Ne themi
$e %o%,lli d,het t& )et& $o-ra'/ Po ')& $o-ra' q& $Bka +)& '& dor&, q&
$Bka .Bt& thot&, q& ',k ka o%i'io'e t& -eta &$ht& -et&m ')& rati(ik,e$
i th)e$ht& , a$ ',k m,'d t& q,het $o-ra'=/ < N&%&r t,*imet e
'dr1$hme %artiake re$%ekti-i$ht de*atet , q& or+a'i2ohe' ')er&2it
$h%e$h %1e$i' %&r +)&ra q& d,a' ti di)'& a%o q& ',k i di'& (are/ K&$ht,
k,r ata %1e$i' %&r .&$ht)et q& ka'& m*et&,r %a 2+)idh,r -&rehet $e
+)ithmo'& (a)&$ohet k,'d&r$htari/ Shtrohet %1et)a D < K,$h &$ht&
(a)tori a%o k,)t i *ie %&r+)e+)&$ia q& e '5orri %o%,lli' '& re(ere'd,m ,
dhe %o%,lli e $h%rehi $o-ra'iteti' e ti) , dhe m& %a$ , la %a , reali2,ar
k&rke$a e $htr,ar %&r $hqi%tar&t e Maqedo'i$&/Po , &$ht& e -&rtet& $e
, ma'i%,l,a me @$o-ra'i'=/ Mir&%o edhe @$o-ra'i= i 'd&$hkoi k,r i
erdhi koha/
@N& k,%timi' e ti) %ar&$or ')& o%i'io' q,het %,*lik )o -et&m
$e%$e &$ht& i %&rha%,r '& %,*lik, %or edhe $e%$e , %&rket ?? +)&ra-e
%,*like>>, a$a) q& q,het Ore$ %,*licaO @/<K&$ht, $h%e$h t& 'dodh& t&
d&+)o$h $e %$e t& i'tere$o' ,k)o a%o a)o, k1 a%o ai %ro)ekt, edhe %$e e
di'& $e )a'& 2+)edh,r %re) %,*lik,t/Nat1ri$ht $e, %ik&ri$ht i'tere$imi i
%,*lik,t %&r .&$ht)e %,*like d&$hmo' 'i-eli' e %,*lik,t , %or %ara
k&$a) ata ka'& edhe i'tere$ate t1re , k,r k&to , %&r%,the' +)&rat
m,'d t& $hko)'& '& rre+,ll/
@Mir&%o %&r t& %at,r r&'d&$i %olitike o%i'io'et '& ()al& d,het t&
)e'& t& $e'2i*ili2,ara %olitiki$ht, dometh&'& , tBi ek$%o2ohe'
i'(ormacio'it '& lidh)e me '+)ar)et e %roce$it %olitik/ Me k&to
cil&$ime, at&her&, o%i'io'i %,*lik &$ht& ')& etiket& moder'e %&r
2h-illimet moder'e/ Dhe -&rtet ')& (ama %o%,lari$, ')& t&r&$i
r,more$ 7tha$hetheme$h8 ',k m,'d t& *&he' o%i'io' %,*lik +)er$a
tek'olo+)ia le)o' dal)e' e $ht1%it, t& ?t& re)a-e> dhe t& la)me-e %&r
t& re)at @/ < Ta'i ',k m,'d t& th,het $e %,*lik, $hqi%tar ',k &$ht& i
i'(orm,ar , %or &$ht& e -&rtet& $e edhe tha$hethemet l,a)'& e'de
roli' e t1re , dhe ka ra$te k,r ')& la)m& &$ht& i dit,r edhe %ara $e t&
dal& '& $ht1%/ Edhe %$e liri$ht m,'d t& th,het $e ka ra$te k,r
ma'i%,lohet edhe me $ht1%i', a%o edhe $ht1%i me ta 7%,*lik,'8 %or
edhe %,*lik, me $ht1%i'/
@P&rk,'dra2i, 2&rat q& d&+)o)'& %ara dhe %a$ 2+)edh)e-e )a'&
2&ra, t& ')& elite o$e %akice H ato )a'& 2&ra t& ')& $htre$e, 2ako'i$ht
$h,m& t& holl&, t& %o%,llit @/ < K)o kate+ori , %&rket $idomo$
a'ali$t&-e %olitik& t& cil&t ka'& a(&r$i edhe me %olitika'&t , 'at1ri$ht
$e '& ra$te t& cakt,ara ata di)'& m& mir& tBi -ler&$o)'& %roce$et $e $a
-ot,e$it e th)e$ht&/ K)o i 'dihmo' %,*lik,t t& i'tere$,ar q& m& mir&
tBi k,t%o)& (e'ome'et %&r t& cilat &$ht& i i'tere$,ar dhe ',k i ka t&
qarta/ Por edhe k)o d,het k,%t,ar $e ka r$ate k,r *&het edhe $i%a$
%&rcaktime-e t& t1re %olitike , $e%$e ',k &$ht& e -&$htir& t& k,%to$h
$e a *&het ()al& %&r 'do')& o%i'io'i$t t& d)atht&, t& ma)t& a%o
o*)ekti- re$%ekti-i$ht %ra+mati$t/ N& am*ie'tet e $hqi%tar&-e t&
Maqedo'i$& ',k &$ht& -&$htir& tBi k,%to$h t& till&t $e%$e edhe
am*ie'tet ',k )a'& t& m&dha *ile $h,m& %re) t1re edhe ')ihe'
%er$o'ali$ht, q& &$ht& ')& leht&$i %&r ata q& ')ihe'/
@N& qo(t& $e demokracia i )e% +)ith& %o%,llit t& dre)t&' t&
-e'do$& %&r (ati' e -et < $i. e )e% '& t& -&rtet& < at&her& o%i'io'et
q& tre+o)'& ')& ko'$e'$,$ o$e ,'& t& k,'d&rt&', di$$e'$,$ t&
%&r+)ith$h&m rreth qe-eri$)e$ )a'& o%i'io'et e $h%reh,ra '+a
2+)edh&$it '& 2+)edh)e dhe -et&m '&%&rm)et 2+)edh)e-e @/ < Deri ta'i
k)o &$ht& $h%reh,r $h,m& qart& lidh,r me o%cio'et e $h%reh,ar m&
lart& d/m/th a,to'omi, %o%,ll
$htet(orm,e$ a%o *ara2i, (ederali2im, Ilirid& , *a$hkim / Vot,e$it
$hqi%tar& me -ot&' e t1re ka'& d&$hm,ar $e %&r .ka )a'& m& $&
$h,mti/Ata ka'& tre+,ar $h,m& ,'itet '& ra$te t& cakt,ara k,r k&t&
edhe e ka'& k&rk,ar %olitika'&t e t1re , %or ',k m,'d t& th,het $e
edhe i ka'& $h%&r*l1er a$ht, $i e ka'& merit,ar/ K)o &$ht& edhe $i
%a$o)& e mo$ ,'itetit %olitik t& $,*)ekte-e %olitike, dhe $i )a'& %artit&
re$%ekti-i$ht o%cio'et e t1re a$ht, edhe %&rcaktohe' -ot,e$it/ K)o
$e%$e ata ka'& ta'im& ')& %&r-o)& demokratike rreth 34 -)e.are dhe i
')ohi' mir& %olitika'&t, %olitikat dhe m,'d&$it& e t1re/
@Ta'i m,'d tBi dre)tohemi ko'ce%tit t& ko'$e'$,$it $i t& till&
dhe '& %&r+)ith&$i/ Si. e tham& edhe m& %ar&, teoria )o'& e
ko'$e'$,$it $h%e$h %&r2ie' d1 .&$ht)e kre)t t& 'dr1$hme / P1et)a e
%ar& &$ht& D 9/E(ar& i $h%)e+o' $hoq&ri$& ko'$e'$,$i C P1et)a e d1t&
&$ht& D 3/ E(ar& i $h%)e+o' ko'$e'$,$i demokraci$& C @ < Nat1ri$ht $e
$hqi%tar&t '& Maqedo'i *e$o) $e ka'& ')& ko'$e'$,$ $hoq&ror %&r
demokraci'& dhe '& k&t& ra$t ko'$e'$,$i $h%rehet dhe i tre+o'
$hoq&ri$& '& ra$tet e koalicio'e-e t& 'dr1$hme q& 'dodhi' edhe '&
me$ %arti-e $hqi%tare edhe '& me$ %arti-e maqedo'a$e $i dhe
$hqi%taro< maqedo'a$e/ Por k&to )a'& %olitike dhe ',k )a'& edhe aq
$h,m& t& q&'dre,e$hme , %&r-e. %&r demokraci'&/ N& ra$ti' e
demokraci$& k)o m,'d t& $h%)e+ohet me ar$1etimet q& i *&)'& %arti&t
%olitike $hqi%tare d,ke ia hedh,r (a)i' ')&ra t)etr&$ '& em&r t&
demokraci$&/ Edhe %$e reali$ht do t& m,'d t& $qarohe) dhe ar$1etohe)
k&$ht, H %artit& %olitike $hqi%tare d,het t& ,le' dhe t& *i$edo)'& deri
'& +)et)e' e ')& o%cio'i %olitik %&r %o%,lli' $hqi%tar '& Maqedo'i ,
%&r k&t& o%cio' t& +aro)'& t& +)itha %artit&/ Pra +ara demokratike do
t& 2h-illohe) %&r reali2imi' e k&ti) o%cio'i dhe %o%,lli do ta ki$hte t&
qart& $e cili o%cio' &$ht& i reali2,e$h&m/ Se%$e k&$ht, $i. %araqite'
%artit& $hqi%tare $hqi%tar&t e ka'& t& qart& $e ata dali' me o%cio'et e
t1re %or t& cilat -&$htir& $e m,'d ti reali2o)'& $e%$e ,a di'& edhe
ka%acitetet e t1re/
@Ko'$e'$,$i '& -et-ete ',k &$ht& i -&$htir& %&r tB, %&rcakt,ar/
S& %ari, ko'$e'$,$ ',k do t& thot& %&lqim D ai ',k '&'k,%to' %&lqimi'
akti- t& $ecilit %&r di.ka/ S& d1ti, edhe '& qo(t& $e $h,m& '+a ai q& 'e
q,a)m& ko'$e'$,$ m,'d t& )et& th)e$ht %ra'im 7 dometh&'&,
ko'$e'$,$ '& ')& -&$htrim t& do*&t dhe kr1e$i$ht %a$i- 8 , '& t& +)itha
ra$tet
%&rcaktimi i %&r+)ith$h&m i ko'$e'$,$it<%ra'imit &$ht& ? %)e$&marr)e>
q& t& det1ro' '& ')&(ar& m&'1re @/ < Nat1ri$ht, $e thek$,am edhe m&
$i%&r $e 'd&r $hqi%tar&t '& Maqedo'i ta'i ka ')& )et& %l,rali$te %olitike
dhe $hoq&rore/ K&$ht, ',k &$ht& e m,'d$hme q& t& +)ith& t& %a)tohe'
')&2&ri %&r t& +)itha .&$ht)et/ Por k)o ',k m,'d t& )et& ar$1e q& ata
mo$ t& m,'d t& arri)'& ')& ko'$e'$,$ %&r .&$ht)e kr1e$ore
/Normali$ht $e ',k m,'d t& arrihet %&lqimi %&r t& +)itha .&$ht)et
me')&her& %or ai m,'d t& arrihet %&rme$ ')& %roce$i t& -a2hd,e$h&m
$e%$e $i. tham& ta'i kemi edhe %l,rali2&m $hoq&ror, q& do t& thot& $e
ka edhe $ektor )oqe-eritar , %a$ta) %ro(e$io'al dhe akademiko<ar$imor/
@ N+a a'a t)et&r , ka ')& mori %ro-a$h q& -&rteto)'& $e '&
qo(t& $e ')& demokraci ',k arri' t& kri)o)& me kalimi' e koh&$, ')&
ko'$e'$,$ themelor, a)o do t& )et& e demokraci $h,m& e do*&t dhe e
*ri$ht& @/ < Si t& $h%)e+ohet 'dr1$he demokracia '& Maqedo'i %ara
ko'(liktit t& 3449<t k,r ',k ki$hte ')& ko'$e'$,$ %&r di$a t& dre)ta t&
$hqi%tar&-e , $e%$e '& t& k,'d&rt&' ',k do t& -i'te deri t& ko'(likti,
%ra'da) ki$hi' t& dre)t& ata t& cil&t thek$o'i' $e demokracia &$ht& e
*ri$ht&/ K)o i$hte ')& ma'+&$i e demokraci$& '& Maqedo'i , $e%$e t&
+)ith& th,a)$e i$hi' %&r demokraci '& Maqedo'i , %or a$k,$h ',k %ri$te
')& red,ktim t& t& dre)ta-e t& $hqi%tar&-e deri '& at& ma$& $a q& edhe
$hqi% mo$ t& ke$h& t& dre)t& t& (la$&$h/ K)o -le' edhe %&r t& ardhme',
'& dre)timi' e *ara*ar$i$& $& $hqi%tar&-e q& 'at1ri$ht $e d,het %ar& $i
')& %roce$ dhe )o $i ')& .&$ht)e e m*1ll,r/
@P&r m& te%&r, ')& tre+,e$ i mir& i ')& ? demokracie t&
$,k$e$$hme > &$ht& '& $e , me kalimi' e koh&$, a)o (ito' ')& ko'$e'$,$
themelor H 'd&r$a m,'+e$a o$e h,m*)a e ko'$e'$,$it themelor tre+o'
do*&$it& o$e d&$htimet e demokraci$& @ / < K1 ko'$e'$,$ d,het t& )et&
*ara*ar$ia e $hqi%tar&-e '& Maqedo'i q& do t& i$hte %o%,ll
$htet(orm,e$ '& Maqedo'i edhe me k,$htet,t& '& m&'1r& $h%rehimore
$i dhe ra$tet e t)era t& (,'k$io'imit t& i'$tit,cio'e-e $htet&rore/ N&$e
do t& te'tohe) q& t& rikthehe$him %ra%a do t& i$hte h,m*)e e ')&
ko'$e'$,$i dhe ')& do*&$im dhe d&$htim i demokraci$&/
@Me+)ithat& , ka ')& rre+,ll lo)e kr1e$ore q& d,het tB, %ara%ri)&
t& +)itha t& t)era-e , dometh&'&, rre+,lla q& %&rcakto' $e $i 2+)idhe'
ko'(liktet @/ < Me'do) $e %a$ 3449<t t& +)ith& d,het ta ke'& t& qart& $e
ko'(liktet d,het t& 2+)idhe' me dialo+ , %or t& 2+)idhe' dhe )o $ht1he'
a%o t& a'a$hkalohe' dhe t& mo$ ket& -,ll'et %&r t, 2+)idh,r/ Se%$e '&
Maqedo'i %&r 94 -)et %a$ demokraci$& te'timi i ')& dialo+, t& -&rtet&
'& me$ $hqi%tar&-e dhe maqedo'&-e d&$htoi , %ra'da) erdhi edhe deri
te ko'(likti/ Se $i, k)o &$ht& ')& .&$ht)e t)et&r/
@Pra &$ht& e qart& $e ko'$e'$,$i %roced,ral dhe -e.a'&ri$ht
ko'$e'$,$i %&r rre+,ll&' e 2+)idh)e$ $& ko'(likte-e &$ht& k,$ht $i'e q,a
'o' %&r ek2i$te'c&' e demokraci$& @/ < Nat1ri$ht '& Maqedo'i k)o
&$ht& m,'d,ar q& t& 2+)idhet %&rme$ Komitetit t& marr&dh&'ie-e
'd&ret'ike, %or k)o %roced,r& $h%e$h '+ec&' $e%$e $hqi%tar&t
$h%e$hehr& ',k m,'d ta *i'di' $& %ari ')&ri t)etri' dhe %a$ta)
%)e$&tar&t e *a$hk&$i-e t& t)era et'ike %&r 'do')& .&$ht)e t& cakt,ar/
K&$ht, k)o .&$ht)e $h%e$h edhe a'a$hkalohet/ Me'do) $e k1 komitet
d,het t& -le)& $i ')& or+a'i2&m i cili d,het t& di$k,tohe' %ro*lemet e
'dr1$hme t& *a$hk&$i-e et'ike %or $hqi%tar&t dhe maqedo'a$it t&
)e'& $i *art&$ i $htetit < %ra $i d1 %o%,)/ Edhe %$e k)o &$ht& $h%reh,r
'& ')& (ar& m&'1r& me ',mri' e *ara*art& t& a'&tar&-e $hqi%tar&r dhe
maqedo'a$/ Nat1ri$ht $e %&r di$a .&$ht)e $%eci(ike $i. &$ht& +),ha ,
k,lt,ra, ar$imi %&r $hqi%tar&t $ht& %ara%ar& @-ota e d1(i$ht& @
dometh&'& $h,mica e -ota-e t& maqedo'a$-e %or edhe $h,mica e
-ota-e $hqi%tare 7 de (akto &$ht& k&$ht, , $e%$e me k,$htet,t& th,het
$h,mica '+a t& +)ith& %)e$&tar&t e *a$hk&$i-e et'ike edhe %$e reali$ht
-et&m $hqi%tar&t e $i+,ro)'& $h,mic&'8/ K)o &$ht& ')& +ara'ci %&r
m*ro)t)e' e k&t1re t& dre)ta-e t& $hqi%tar&-e %&r-e. $e '&$e
$hqi%tar&t h)eki' dor& -et& , q& ,'& ',k *e$o) $e m,'d ta *&)'& $e%$e
do t& i$hte ')& -et&-ra$)e %olitike e at1re q& do ta *&'i' dhe ')&
tradhti e ha%,r 'd)a %o%,llit $hqi%tar '+a -et& $hqi%tar&t/
@Vet&m k,r , 2h-ill,a' %artit& dhe $i$temet %artiake '&
$hek,lli' e '&'t&m*&dh)et&, , %ra',a dhe , k,%t,a $e ')& ko'$e'$,$
%l,rali$t o$e 7 $i%a$ thek$it 8 ')& di$$e'$,$ %l,rali$t )o -et&m q& i$hi'
t& %a)t,e$h&m, %o edhe t& do*i$h&m %&r ')& $i$tem %olitik t& mir& @/ <
Nat1ri$ht $e 'e (la$im %&r ')& $i$tem %l,rali$t demokratik +ati 34
-)e.ar dhe &$ht& e k,%t,e$hm&e $e e'de kemi ')er&2 t& cil&t
%ro(ili2ohe' %olitiki$ht/ Ata e'de ka'& 'e-o)& q& t& am*ie'tohe' '&
$i$tem demokratik $e%$e ')& %)e$& e madhe e t1re *ile +ati m& t&
r&'d&$i$hmit , admi'i$trata
$htet&rore &$ht& e tra$h&+,ar %re) t& kal,ar&$/ Nat1ri$ht $e roli i
%arti-e %olitike a$ q& di$k,tohet %&r 2h-illimi' e demokraci$& dhe
%l,rali2mit t& %&r+)ith$h&m $hoq&ror/ Edhe %$e di$a ka'& tradit& m& t&
+)at& $i %/$h ma)ti$t&t %or ata k&t& e ka'& '& mo'i2&m 'd&r$a '&
demokraci )a'& th,a)$e at1<at1/
@Para $& +)itha$h, %l,rali2mi &$ht& *e$imi '& -ler&' e larmi$& $&
me'dime-e @/ < Normali$ht $e $hqi%tar&t '& Maqedo'i ',k i$hi' m&$,ar
m& demokraci dhe ata ',k +,5o'i' q& t& $h(aqi' me'dimi' e t1re
liri$ht, $e%$e k)o ',k k,%tohe) $i ')& me'dim 'dr1$he %or $i @k&rc&'im
@ a%o edhe @ka'o$)e @ %&r $hteti' / Edhe %$e dihet $e .ka %araqet
ka'o$)a a%o k&rc&'imi/ K&$ht, dal&'+adal& $hqi%tar&t , m&$,a' t&
$h%rehi' me'dimi' t1re qo(t& '&%&r i'$tit,cio'e a%o '&%&r am*ie'te
t& lira/ Edhe %$e kemi e'de ra$te k,r tho'& @ he$ht %ara ati) a%o %ara
k&ti) (ila' (i$tek, $lla-omaqedo' a%o $hqi%tar=/
@V&rtet ()ala ko'(likt ta'i %&rdoret '& ')& k,%tim $h,m& t&
2*,t,r, $i '& ra$ti' k,r themi ko'(likt i'tere$a$h et)/ Me+)ithat&, 'e
%ra%& %&rdorim ()al&' ko'(likt %&r t& th&'& ?l,(t&>, dometh&'&, %&r
tBi, re(er,ar ')& $)ell)e)e l,(tarake @/ < K&$ht, rreth l,(t&$ 3449 <t '&
Maqedo'i m,'d t& d&+)o$h k,li(ikime t& 'dr1$hme $i dhe %&rdorime t&
terma-e me q&llime t& 'dr1$hme/ Di$a %&r ta relati-i2,ar dhe h,m*,r
%e$h&' e l,(t&$ dhe di$a %&r t& hi%er*oli2,ar ate/ Di$a tho'& $e ',k ka
qe'& l,(t& e -&rtet& , dhe %&r k&t& m,'dohe' t& %&rdori' ar+,me'tet
e t1re, t& (,k$io'imit t& )et&$ $& %&rdit$hme '& koh&' e l,(t&$/ Di$a
tho'& $e ka qe'& ')& l,(t& %&r k&t& a%o ate q&llim dhe $e 'e m,'d t&
$hko'im edhe m& t,t)e me +r1k&' e %,$hk&$/ E -&rtet& &$ht& $e '&
Maqedo'i '& -iti' 3449 %ati ')& ko'(likt t& armato$,r i cli m,'d t&
q,het edhe kr1e'+rit)e edhe l,(t& a%o kr1e'+rit)e e armato$,r/
Nat1ri$ht $e $%ek,lohet me q&llimet e ko'(liktit , %or %&r k&t& edhe
-et& di$a $hqi%tar&t ka'& @ko'tri*,ar= dhe %ra'da) edhe )a%i'
k,ali(ikime t& 'dr1$hme/
@E&$ht)a < le ta themi edhe ')& her& < ',k &$ht& '& $e $hoq&ria
karakteri2ohet '& thel* '+a marr&dh&'iet ko'(likt,ale D .&$ht)a &$ht&
'& $e ko'$e'$,$i, dhe cili ko'$e'$,$, leht&$o' demokraci'&, 'd&rto'
demokraci'&, o$e , %&rk,'dra2i, ',k ka lidh)e me demokraci'& dhe
&$ht&
i %ad&$hir,e$h&m %&r demokraci'& @/ < K)o &$ht& $h,m& e r&'d&$i$hme
$e%$e '& Maqedo'i m,'+o'te ')& ko'$e'$,$ rreth %&r(aq&$imit t&
$hqi%tar&-e '& i'$tit,cio'et e $i$temit, d,ke '&'k,%t,ar edhe ate
qe-eritar/ K&$ht, $hqi%tar&t ka %a$ ra$te k,r ka'& thir,r edhe '&
kri)imi' e $i$temit t& t1re %aralel, %or %ik&ri$ht 3449 e 'daloi k&t&
d,ke , '&'$hkr,ar MO q& '&'k,%to' edhe %&r(aq&$imi' e $hqi%tar&-e
'& $i$temi' $htet&ror/ Reth %&r(aq&$imit '& qe-eri D<k&$ht, i$hte e
m,'d$hme $i %ara 3449<t q& '& qe-eri t& %&r(aq&$ohet edhe ')&
$,*)ekt i cili ',k i ka (it,ar 2+)edh)et te $hqi%tar&t $e%$e do t& i$hte e
m)a(t,e$hme -et&m ')& ',m&r aq $a i 'e-o)itet ')& %artie maqedo'a$e
%&r ta *&r& qe-eri'&/ O$e a$')& %arti $hqi%tare '&$e %artia
maqedo'a$e e (ito' $h,mic&' %re) N9 de%,tet&t$h -et&/ !& '&'k,%to'
')& ma)ori2im t& %a$t&rt %olitik dhe et'ik/ K)o , 2+)idh me 'e-o)&' e
-otimit t& d1(i$ht& q& '&'k,%to' -ot&' e $h,mic&$ edhe t& %)e$&tar&-e
t& t& +)itha *a$hk&$i-e et'ike $&*a$hk, me $hqi%tar&t/ K&t& m,'d ta
$i+,ro)'& -et& $hqi%tar&t , 'do')& %arti %olitike o$e $& *a$hk, me
%)e$&tar&t e t)er& t& *a$hk&$i-e et'ike/ N&$e marrim $hem*,ll
%&r*&r)e' e ta'i$hme t& ',mrit t& de%,tet&-e $hqi%tar& dhe
%)e$&tar&-e t& t)er& m,'d t& themi $e 6DI<)a e ka -et& k&t& $h,mic&/
P/$h / )a'& 3P de%,tet& $hqi%tar& %l,$ edhe J t& *a$hk&$i-e t& t)era
a%o t& et'i-e t& t)era , *&)'& II/ K&$ht, 6DI <)a ka 9P de%,tet& dhe
-et& e $i+,ro' $h,mic&'/ Sik,r mo$ t& ki$hte m,'d&$i ta $i+,ro'te -et&
$h,mic&' at&her& do tBi 'e-o)ite$hi' edhe de%,tet&t e et'i-e t& t)era/
N& ra$te k,r t& ki$hi' %artit& $hqi%tare ',m&r t& *ara*art& de%,tet&$h
'& me$ t1re a%o t& ki$hi' dallimi' %&r ')& a%o d1 de%,tet&t , k&$ht,
at&her& k,$h e $i+,ro' $h,mic&' $& *a$hk, me de%,tet&t e et'i-e
t)era h1' '& qe-eri/ Por k)o 'at1ri$ht k&rko' edhe *i$eda %olitike '&
me$ t& k&t1re et'i-e/K1 &$ht& ')& ha% dre)t $htetit d1kom*&$h/
@O%i'io'et ',k )a'& t& li'd,ra, ',k li'di' '+a a$+)&)a/ P1et)e$,
.B&$ht& o%i'io'i %,*lik C m,'d tBi %&r+)i+)emi (are mir& d,ke
%&r2+)edh,r tre %oroce$e D a8 rr)edh)a e o%i'io'e-e '+a 'i-elet e
elita-e H *82ier)a e o%i'io'e-e '+a *a2a dhe c8 ')&)t&$imet e +r,%e-e
t& re(eremit < $i%a$ k&$a) radhe @ / < D,ke marr& %ara$1$h $it,at&' e
$hqi%tar&-e t& Maqedo'i$& m,'d t& themi $e o%i'io'et m& $& $h,mti
li'd'i' '+a elitat $e%$e *a2a i$hte m& e do*&t edhe %$e *a2a ',k i$hte
aq e %re+adit,r a)o me
kalimi' e kaoh&$ ',k i$hte %a o%'i'o'et e -eta/ Por o%i'io'et kr1e$i$ht
rridh'i' '+a elitat/ K)o i$hte (are e k,%t,e$hme %&r koh&rat (ille$tare
t& demokraci$& %or me kalimi' e koh&$ k)o , te)kal,a/
=Pell+, i $i%&rm, $i%a$ Doi.it %&r*&het '+a elitat eko'omike
dhe $hoq&rore/ Pa$ ti) -i)'& %ell+)et e elita-e %olitike dhe qe-eritare,
e m)ete-e t& i'(ormacio'it ma$i-, e dre)t,e$-e t& o%i'io'it dhe m& '&
(,'d e %,*lik,t t& +)&r& @ / < T& +)itha k&to $i '& t& +)itha
demokracit& -i)'& '& $h%reh)e %ort e $hqi%tar&t e Maqedo'i$&
k,%tohet $e ',k erdh&' me')&her& '& $h%reh)e $e%$e -et& demokracia
i$hte '& (illim dhe +)ith.ka '& ra$te t& cakt,ara merre) o$e $i e -&rtet&
(are o$e $i tradhti/ Medi,met i$hi' kr1e$i$ht t& $htetit , ',k ki$hte
medi,me %ri-ate dhe ato i ko'trollo'te %artia e cila i$hte '& %,$htet/
M& -o'& %a$ Q a%o P -ite-e li'd&' medi,met e %ara %ri-ate dhe erdh&'
'& $h%reh)e edhe kate+orit& e t)era t& o%'io'e-e $i. )a'& editorialet
a%o dre)t,e$it e emi$io'e-e/
V&me'd)a e ti) &$ht& e q&'dr,e$hme dhe a'ke$at e ti) )a'& t&
%are$ht,ra -et&m k,r e -ret k&%,ca H dhe k)o 'dodh $h,m& m& $h%e$h
'& .&$ht)et e *re'd$hme dhe '& .&$ht)e t& )et&$ $& %&rdit$hem @/<
K&$ht, i$hte edhe me $hqi%tar&t e Maqedo'i$& ata th,)$e t&r&$i$ht
merre$hi' me .&$ht)et e *re'd$hme t& t1re ,'d&r$a ato t& )a$htmet
i$hi' kr1e$i$ht '& d,ar t& maqedo'a$-e/ Por k)o $it,at& edhe ta'i &$ht&
a$ht,, -et&m me %ak 'dr1$hime t& -i2ita-e t& (i+,ra-e t& )a$htme q&
,a *&)'& edhe $hqi%tar&-e/
@Dall+& t& t)era o%i'io'i d,ket $e li'di' '+a ')&)t&$imet ,
*e$imet (etare, *i'd)et ideolo+)ike, 'd)e')at et'ike dhe t& t)era $i
k&to , t& cilat ',k ka'& t& *&)'& me i'(ormacio'i' dhe '& (akt
%&r(orcohe' '+a me$a2he t& $htrem*&r,ara, '& mo$ de2i'(orm,e$e @/<
N& Maqedo'i %ik&ri$ht k)o -)e' '& $h%reh)e $e%$e o%i'io'et li'di' m&
$& $h,mti edhe $i%a$ %ik&%am)e$ et'ike t& elita-e %or edhe (etare/
K&$ht, ato maqedo'a$e 'de$he' 7 $i 'de$he' edhe ta'i 8 me ate t&
'd&rtimit t& $htetit 'acio'al maqedo'a$ dhe ide'titetit t& t1re
kom*&tar, ato $hqi%tare me o%i'io'et e t& dre)ta-e t& $hqi%tar&-e
et'ike/ K&$ht, $i%a$ %&rkat&$i$& et'ike a$ht, li'di' edhe o%i'io'et/
G)itha$ht, edhe ato %ik&%am)e (etare , k&$ht, &$ht& e ')oh,r $e ato
maqedo'a$e )a'& m& $h,m& ortodok$e $e%$e e'de ka'& %ro*leme me
')oh)e' e ki$h&$ maqedo'a$e, 'd&r$a $hqi%tar&t m& $& $h,mti i$lame
$e%$e )a'& t& (e$& i$lame, %or te $hqi%tar&t k)o ',k &$ht& $h,m& e
thek$,ar $e%$e ata )a'& t& %rir,r m& %ar& %ara kom*it $e $a %ara (e$&/
@Relati-e )a'&, m& le)o'i t& $hto) 7 $e 'dr1$he m,'d t& m&
'+at&rro'i me $hkall&2,e$it q& $a%o kam kritik,ar 8, e me+)ithat& ka'&
')& %ik&'dar)e t& qart& '& alter'ati-&' q& %a$o' D '& $e $hteti
ko'trollo' o$e )o t& +)ith& i'$tr,me'tet e $ociali2imit dhe t& +)itha
m)etet e i'(ormacio'it ma$i- < k&t, ? ko'troll > do t& thot& $e -et&m
')& 2& , 2&ri i $htetit , le)ohet t& (la&$ @/ < Normali$ht $e '& t&
kal,ar&' ka qe'& k&$ht, k,r ',k &$ht& le),ar t& (la&$ dhe t& ket& qa$)e
2&ri o%o2itar '&%&r m)ete t& i'(ormacio'it ma$i-, %or ta'i ',k &$ht&
k&$ht,/ Ta'i mediat 7 th,a)$e %a$ ')& decade 8 )a'& edhe t& %o2it&$
edhe t& o%o2it&$ %or ka edhe t& tilla t& cilat m,'dohe' t& )e'& t&
%a-ar,ra dhe o*)ekti-e $i %&r %o2it&' a$ht, edhe %&r o%o2it&'/ K)o (al&
demokraci$& dhe lirimit t& media$ $& lir& dhe ta'i ',k (let -et&m $hteti
, edhe %$e $h%e$h ka kritika $e %&r$&ri mediat ',k )a'& $h,m& t&
%a-ar,ra $e%$e %,$hteti (a-ori2o' '& ra$te t& cakt,ara (i'a'ciari$ht
media t& cilat ia m*a)'& a'&' dhe d&'o' ato q& e kritiko)'& / P&r
me'dimi' tim k)o &$ht& e k,%t,e$hme $e%$e$ ado q& 'e kemi ')&
$i$tem demokratik %&r$&ri ai &$ht& ')& $i$tem i ri dhe ka t& meta t&
cakt,ara, '& kraha$im me -e'det e t)era demokratike t& cilat ka'& ')&
tradit& m& t& +)at& me dekada dhe me $hek,)/
@Thel*i i ar+,me'tit &$ht& $e ')& o%i'io' %,*lik i lir& rr)edh
'+a ')& $tr,kt,rim %olice'trik i m)ete-e t& i'(ormacio'it ma$i- dhe
m*ahet me 'd&rlo)&' e t1re ko'k,rr,e$e @/ < K)o ta'i &$ht& e
k,%t,e$hme $e%$e mediat -ra%o)'& $e cila do t& '5)err& la)mi' m& t&
r&'d&$i$h&m dhe m& $e'2acio'al %&r t& t&rh)ek,r m& $h,m& %,*lik dhe
le5,e$/ Nd&r $hqi%tar&t '& Maqedo'i ta'i th,)$e kemi ')& ko'k,re'c&
t& till& edhe elektro'ike edhe t& $hkr,ar , %or %1et)a &$ht& $e a
m)a(to' me kaq, $e%$e liri$ht m,'d t& th,a$h $e &$ht& e'de (illimi/ K)o
do t& m-aret %re) $h,m& (aktor&-e dhe '& radh& t& %ar& %re) 2h-illimit
t& $hoq&ri$&/
@ P&rq&'drimi m& i madh i +r,%e-e t& ide-e 'dodhet, 'at1ri$ht
, '& i'$tit,cio'et m&$imore dhe '& m)etet e i'(ormacio'it ma$i- @/ <
Sh,m& leht m,'d t& k,%tohe) %,$hteti '& Maqedo'i %ara dh&'ie$ $&
le)e-e %&r ,'i-er$itetet '& +),h&' $hqi%e at& $htet&ror dhe %ri-at, d,a
t& them k,'d&r$htimet q& *&he$hi', $e%$e i$hte e k,%t,e$hme $e %re)
at1 do t& li'd'i' dhe do t& li'di' ide t& 'dr1$hme %&r 2h-illimi' e
%o%,llit $hqi%tar
'& Maqedo'i/ K&rke$at e %o%,llit $hqi%tar ',k m)a(to'i' -et&m me ato
t&
'i-elit (illor dhe t& me$&m $e%$e a')& %o%,ll ',k &$ht& %a ar$im t&
lart& ,'i-er$itar/ 0)al&' e kam %&r $hqi%tar&t e Maqedo'i$& $e%$e
kemi thek$,ar m& %ar& $e $hqi%tar&t '& Maqedo'i )a'& @ de (acto @
%o%,ll dhe )o %akic& , dhe k)o +)e'd)e (aktike d,het t& $h&'drohet a%o
t& %&rk,(i2ohet edhe @de ),re @ a%o ),ridiki$ht/ Nat1ri$ht $e
$hqi%tar&t %re$i' $h,m& %re) ,'i-er$itete-e t& t1re edhe '& dh&'ie' e
ide-e/
;idh,r me i'(ormimi' '& $i$temi' totalitar '& me$ t& t)era$h
a,tori '& ()al& do t& $h%rehet @ ato kri)o)'& ')& %,*lik t&r&$i$ht t&
keqi'(orm,ar dhe t& %ai'(orm,ar @/ <0atmir&$i$ht ta'i kemi edhe $ht1%
t& %o2it&$ edhe t& o%o2it&$ dhe o%i'io'i m,'d t& +)1ko)& -et&/ K&$ht,
i$hte '& t& kal,ar&' %or )o edhe ta'i , me t& +)itha -&re)t)et q&
*&he'/
@P&r-e. 'do')& di$(ate ,$htarake , $h%&timi '+a ')& $i$tem
totalitar &$ht& ')& %roce$ i -&$htir& dhe i 'a+adalt& H ai d,het t&
%re$&, 'd&r t)era edhe +)at& 'd&rk&m*imit t& *re2a-e, r&'ie' e -r,llit
t& %ar& ideolo+)ik dhe %ri$h)e' e %a$t&rti$& ideolo+)ike @ / < K)o &$ht&
d,ke 'dodh,r th,a)$e '& t& +)itha -e'det %o$tkom,'i$te $i dhe te
$hqi%tar&t e Maqedo'i$&/ $ht& ')& kate+ori i ')er&2-e t& cil&t ka'&
)et,ar mir& dhe me %ri-ile+)e '& at& $i$tem te t& cil&t demokracia ',k
%e$ho' +)&/ K&$ht, ata %araqite' $i kritik,e$it e demokraci$& edhe %&r
$hkak,' $e i ka'& h,m*,r %ri-ile+)et e %,$htetit t& %&rher$h&m/
Pa$t&rtia ideolo+)ike &$ht& e 'e-o)$hme %&r t& 'd&rt,ar ')& $i$tem
demokratik $a m& o*)ekti-/
@T& mo$ haro)m& $e t& mak$imi2o$h ',k do t& thot& det1rimi$ht
t& o%otimi2o$h @ / < K)o -le' %&r %remtimet 2+)edhore $e%$e $h%e$h i
'+at&ro)'& %remtimet reale q& m,'d t& reali2ohe' me -i2io'et e
'dr1$hme , dhe &$ht& -&$htir& t& (la$h %&r -i2io'i' $e%$e h,m*e$h '+a
ata t& cil&t %rete'do)'& $e )a'& $h,m& @ t& realt&=/
@Dhe k,r -)e' %,'a te o*)ekti-iteti , -&rtet&$ia dhe korrekt&$ia
e i'(ormacio'it , '& (,'d t& (,'dit 'a m*etet -et&m ')& etik&
%ro(e$io'ale D etika e re$%ektimit t& $& -&rtet&$ @/ < K)o &$ht& $h,m&
di$k,ta*ile e'de '& Maqedo'i $e%$e $i. tham& $hqi%tar&t ka'& a(ro
')& dekad& q& ka'& media t& %a-ar,ra , dhe di$a tho'& t& %a-ar,ra '&
@tho')&2a= $e%$e reali$ht ata
m-are' '+a %olitika t& cakt,ara, ()ala &$h&t (i'a'ciari$ht $e%$e
'dr1$he ato ',k m,'d t& m*i)eto)'&/ Pra'da) edhe e -&rteta q& ata
%la$o)'& m,'d t& mo$ )et& e -&rtet&/
@E kam th&'& q& '& (illim $e 2+)edh)et e lira %a o%i'io' t& lir&
',k tho'& a$+)& @/ < K)o &$ht& $h,m& e $akt& $e%$e a$ht, $i. thek$,am
edhe 'e %&r demokraci'& '& Maqedo'i te $hqi%tar&t dhe te maqedo'&t
ka $h,m& %re) at1re t& cil&t ',k ka'& me'dimi' e -et& , %or th)e$ht&
%o %&r$&ri$i' $i %a%a+all $e .ka ka th&'& (ila' (i$teki @D$lla-= dhe %o
t& di$k,to$h %&r o%i'io' t& lir& ata thek$o)'& , )o $e k&$ht, &$ht&
-e'do$,r ta'i m&/ Ata ',k di$k,to)'& a$ %&r ')& -e'dim t& cakt,ar ,
k,$hedi edhe $a a'tili+)or dhe a'tik,$htet,e$ q& t& )et& $e%$e a$ht, ka
-e'do$,r $i%a$ t1re @dik,$hi= e q& ata e $h(r1t&2o)'& k&t& ()al&
@dik,$hi @ edhe %&r %,'&t e %i$ta t& t1re/ Por '& ra$te t& cakt,ara k&to
o%i'io'e li'di' m& $& $h,mti m*i *a2a t& *i'd)e-e %olitike dhe t&
%o2it&$ '& %,$htet, q& do t& thot& $e )&mi me qe-eri'& a%o o%o2it&'
dhe )o $i re2,lltat i ')& o*)ekti-iteti t& cakt,ar li+)or, k,$htet,e$ a%o
edhe (aktik/
@O%i'io'i &$ht& ')& ?%&r+)i+)e> q& i )e%et ')& ?%1et)e)e> '&
')& $it,at& t& dh&'& @/ < K)o &$ht& $h,m& e q&ll,ar $e%$e di$a
%olitika'& $hqi%tar& t& cil&t marri' %)e$& '& qe-eri dhe ka'& marr&
%)e$& '& t& edhe %&r%ara ka ra$te t& cakt,ara k,r d,a' t& m*,lohe'
%a$ -e'dime-e t& t1re qe-eritare k,r ato kritikohe' '+a o%i'io'i/ K)o
&$ht& $h,m& i'tere$a'te $e%$e t& mar&$h %)e$& '& qe-eri dhe t&
m,'dohe$h t& ar$1etohe$h $e ',k di' +)& k)o &$ht& e
%ak,%t,e$hme/Se%$e o$e *&het ()al& %&r %a%&r+)e+)&$i '& qe-eri, o$e
a'a$hkalim t& %art'erit $hqi%tar t& koalicio'it, o$e %&r ($heh)e me
q&llim/ Rall& her& 'dodh q& t& m*rohet ')& -e'dimi marr& '& qe-eri/
!& do t& thot& $e t& dilet dhe t& th,het ha%ta$ $e k&t, %a)tohemi dhe
k&t, ',k %a)tohemi, k1 -e'dim &$ht& marr& '& k&t& m'1r& , k1 t)etri
'& k&t& m&'1r& q& do t& d&$hmo'te %&r+)e+)&$i'& e qe-eri$)e$/ 6ile ka
ra$te k,r th,het $e ata ')o(tohe' %a$i -e'dimi t& )et& marr&/
@P&r $hem*,ll , kritik&t e teori$& $& ko'$e'$,$it t& demokraci$&
cito)'& (akti' $e , 'd&r$a ')er&2it )a'& %&r+)ith&$i$ht '& ')& me'd)e
%&r %arime a*$trakte , ata ',k )a'& m& '& ')& me'd)e k,r -)e' %,'a
te
rr)edhimet ko'krete t& %arime-e @/ < K)o m,'d t& $h%)e+ohet k&$ht,
'& Maqedo'i D $hqi%tar&t +ati $e '& $h,mic&m m& t& madhe t& t1re
)a'& %&r Maqedo'i'& $i $htet/ Ata k&t& e ka'& d&$hm,ar di$a her&
edhe d,ke -ot,ar %&r ka'didat& maqedo'a$ %&r %re$ide't/ Shqi%tar&t e
')ohi' kom*i' maqedo'a$ dhe ',k e ko'te$to)'& at&/ Shqi%tar&t )a'&
akti- '& )et&' %olitike '& Maqedo'i, ata th,a)$e %&r -e. re(ere'd,mit
%&r APT ka'& marr& %)e$& '& t& +)itha %roce$et q& ka'& 'dodh,r '&
Maqedo'i et) et)/ /Por %ro*lemet dali' k,r d,het t& 2+)idhe'
%ro*lemet ko'krete t& *re'd$hme '& ra%ortet $hqi%taro < maqedo'a$e,
edhe %$e di$a %ro*leme m& t& m&dha ka'& marr& ')& (ar& (orme t&
2+)idh)e$ q& d,het thek$,ar $e )a'& %&rc)ell& me kritika 7 di$a %o2iti-e
dhe t& 'der$hme dhe di$a 'e+ati-e dhe )o t& 'der$hme 8 t& cakt,ara/
Normali$ht $e, th,a)$e t& +)itha k&to '& ra$te t& cakt,ara ar$1etohe'
me %olitika t& cakt,ara q& her& q&'dro)'& dhe her& )o/
@Praktika &$ht& ')& %roce$ i t& m&$,ari H dhe ',k m,'d t&
%re$im q& q1tetar&t e -ar(&r, a'al(a*et& dhe %a $hkoll& t& )e'&, '&
.(ar&do -&$htrimi, q1tetar& t& a(t& dhe t& i'tere$,ar @/ < Ar$1etimet
i$hi' dhe m,'d t& )e&' t& 'dr1$hme %or &$ht& e -&rtet& $e $hqi%tar&t
'& Maqedo'i ha$'i' '& $h,m& k,'d&r$htime lidh,r me ar$imimi' e t1re
,'i-er$itar, edhe %$e ata e di'i' $e %&r ')& *ara*ar$i me maqedo'a$it
, 'e-o)ite) %ara$&+)itha$h ')& *a2& e mir& ar$imimi/ K)o $hqi%tar&-e
'& Maqedo'i , m,'+o'te, %or +)itha$ht, &$ht& e -&rtet& $e edhe
-et& $hqi%tar&t )a'& k,'d&r$ht,ar $h,m& '& me$ -eti, k)o $i %a$o)& e
%&r2ier)e$ $& %olitik&$/ Edhe %$e '& kraha$im me 2+)edh)et e %ara
',mri i at1re q& dali' '& 2+)edh)e ka r&'& , 'd&r$a &$ht& rrit,r 'i-eli i
ar$imimit k)o d&$hmo' $e -ot,$it ',k m,'d t& ma'i%,lohe' leht& $i m&
%ar& dhe $e ata i k,%to)'& m,'d&$it& e %olitika'&-e/ Me'do) $e me
kalimi' e koh&$ do t& arrihet ')& %&rqi'd)e e k&'aq$hme -ot,e$i$h q&
2+)edh)et mo$ t& d&$hto)'& edhe $i re2,lltat i '+rit)e$ $& -et&di)e$ $&
demokraci$&/ Por edhe '&$e '& ra$te t& cakt,ara d&$hto)'& k)o
%&r$&ri do t& d&$hmo)& $e ata ',k m,'d t& ma'i%,lohe' dhe $e
mo$i'tere$imi i t1re %&r t& dal& '& 2+)edh)e tre+o' %ak&'aq&$i'& e
t1re me %olitika dhe %roce$e t& cakt,ara/P&r ')& koh& $h,m& t&
$hk,rt&r *e$o) $e a'al(a*eti2mi 'd&r $hqi%tar&t e Maqedo'i$& do t&
2hd,ket/
@P&r $hem*,ll , dhe k)o &$ht& e qart& , q& ')& a'al(a*et& m,'d
t& ket&
o%i'io'e t& (orta, %o -&$htir& t& ket& o%i'io'e t& miri'(orm,ara=/ <
K)o ka 'dodh,r dhe %o 'dodh e'de te $hqi%tar&t e Maqedo'i$& , $e%$e
')& kate+ori *,k,r e mir& e ')er&2-e edhe %$e ',k )a'& a'al(a*et& ata
)a'& -et&m me ar$im (illor dhe t& ra$ti$ q& %r&) t1re t& d&+)o$h
o%i'io'e t& (orta %&r %olitikat e cakt,ara/ K&$ht, ata 'do')&her& t&
d,ke' m& t& m%reht& dhe m& t& -e'do$,r $e $a ata q& i *&)'& %olitikat
e cakt,ara/ Edhe %$e ',k )a'& t& i'(orm,ar *,rimi$ht ata rea+o)'&
kr1e$i$ht $i%a$ a$a) q& d&+)o)'& %re) ')er&2-e a%o q& le5o)'& dhe
d&+)o)'& '&%&r media/K&$ht, ata me'do)'& $e m,'d t& arrihet edhe
m& $h,m& dhe %&r k&t& i (a)&$o)'& (i+,rat %,*like $e%$e ko'$idero)'&
$e ata )a'& edhe %&r+)e+)&$ %&r 2h-illimet dhe d,k,rit& e cakt,ara/
K)o do t& thot& $e ata %a-ar&$i$ht $e $i )a'& t& i'(orm,ar ata $h%rehi'
q&'drimi' e -et& q& '& ra$te t& cakt,ara &$ht& $h,m& m& i (ort& $e $a
i %olitika'&-e/ K)o te $hqi%tar&t ka 'dodh,r $h%e$h, a$ht, $i. 'dodhi
edhe me 3449<i' k,r $hqi%tar&t mor&' %,$hk&' '& krah dhe
$akri(ik,a'' )et&t e t1re %&r t& dre)tat e t1re/ 6ile edhe k)o
kritikohe) dhe tho'i' $e @ ',k ka l,(t& %&r t& dre)ta @ %or di$a $e%$e
k&rko'i' *a$hkimi' e di$a $e%$e ',k e do'i' l,(t&'/
@Me+)ithat& m,'d t& )e$h $h,m& i '+rit,r '+a a'a ar$imore dhe
t& )e$h a'al(a*et '& %olitik& @/ < K)o '& ra$te t& cakt,ara ka ardh,r '&
$h%reh)e te $hqi%tar&t '& %&r+)ith&$i %or te $hqi%tar&t e Maqedo'i$&
'& -e.a'ti/ Se%$e i'di-id t& ar$im,ar t& i'k,adr,ar '&%&r $tr,kt,ra t&
cakt,ara %olitike ka ra$te k,r e %ra'o)'& '&'$htrimi' me -et&di)e
edhe %$e e di'& $e ta'i ',k &$ht& mo'i2&m %or demokraci/ Ata e'de
%,$hteti' e k,%to)'& $i '& koh&' e diktatit dhe )o $i ')& %,$htet
li+)or/Ata e'de ',k e k,%to)'& $e )a'& %)e$& e %roce-e dhe i kritiko)'&
t& t)er&t / I$hte e k,%t,e$hme k,r l,(tohe) +)itha'de) $e%$e i $hte
+)itha$ht, e k,%t,e$hme $e i$hte .&$ht)e e @(orc&$ ,$htarake @ $e%$e
a$ht, ta im%o'o'te k,'d&r$htari/ Por i$hte e %ak,%t,e$hme dhe &$ht&
e'de q&'drimi i di$a-e t& cil&t )a'& t& ar$im,ar k,r $h%rehe' %&r
-e'dime a%o edhe %roce$e t& 'dr1$hme/ K&$ht, ata tho'& $e, %&r
$hem*,ll D $hqi%tar&t dhe maqedo'&t ',k m,'d t& )e'& t& *ara*art&
$e%$e k&t, ',k &$ht& Shqi%&ri dhe '&$e d&$hiro'i a$ht, t& dre)ta
$hko'i '& Shqi%&ri/ I')ora'c& totale/ Po t& (la$&$h %&r o%cio'e t& t)era
t& q,a)'& @ kok&kri$,r @/Ata th)e$ht& )a'& t& k&'aq,r
me t& arrit,rat '& karier&' %ro(e$io'ale dhe m& $h,m& ',k ,
i'tere$o'/ Edhe k,r (la$i' %&r @kom*= dhe %&r @%o%,ll= at& e *&)'&
%&r @%,*lik,'= q& t& (ito)'& $a m& $h,m& -ota/ K)o &$ht& d&$hm,ar
deri ta'i '+a $tr,kt,ra t& cakt,ara , ata edhe %$e e m*a'& -ete' t&
ar$im,ar me -et&di)e a%o %a -et&di)e )a'& a'al(a*et& %olitik&/
@N)& a$tro'om q& di$k,to' %&r (ilo2o(i, ')& kimi$t q& )e%
+)1kime %&r m,2ik&' o$e ')& %oet q& (let %&r matematik&' ',k do t&
tho$hi' m& %ak marr&2ira $e $a ')& q1tetar i 2ako'$h&m i i'ter-i$t,ar
'+a ')& $t,di,e$ i o%i'io'it %,*lik @/ < #o ra$t&$i$ht edhe $hqi%tar&t e
Maqedo'i$& edhe maqedo'&t ',k ka'& arrit,r $,k$e$i' %/$h/ t&
Sllo-e'i$& e cila edhe %$e ka qe'& %)e$& e i$h #,+o$lla-i$& dhe e t&
')e)tit $i$tem arriti $,k$e$ t& )a$ht&2ako'$h&m %ara t& +)ith&-e q& ,
$hk&%,t&'/A)o edhe '& at& $htet dhe '& at& $i$tem i$hte %ara $h,m&
t& t)er&-e k)o $e%$e i$hte edhe $h,m& m& e ar$im,ar dhe m& e
%ro(e$io'ali2,ar / Maqedo'ia ka ra$te k,r edhe ta'i '& demokraci $h,m
%ak i k,$hto' r&'d&$i %ro(e$ioa'li2mit, $i $hqi%tar&t a$ht, edhe
maqedo'&t/N& $(era t& cakt,ara +)e'd)a -a2hdo' t& )et& %ik&ri$ht $i
'& citati' e %&rme'd,r/
@Ndr1$himi, %ra, &$ht& $e '& 2o'a t& t)era i')ora'ce ',k
+,5o)m& ta kalo)m& k,(iri' , 'd&r$a '& (,$h&' e %olitik&$ )emi t&
i'k,ra),ar ta *&)m& k&t& @/ < Normali$ht $e '&$e *&he' +a*ime t&
tilla t& themi drako'ike '& $hke'cat 'at1rore , %&$o' kata$tro(a ,%or
'&$e '& %olitik& ')& %olitika' (let %alidh)e dhe i te)kalo' 'ormat e
'dr1$hme k)o m,'d t& )et& e d&m$hme %olitiki$ht %or )o $i '& ato l&mi
ek2akte/ Por t& marrim ')& $hem*,ll '+a $hteti am& Shqi%&ria / Me
%olitikat e $& kal,ar&$ t& i2olimit a)o m*eti $h,m& %ra%a -e'de-e t&
ra)o't/K)o , %a k,r , ha% %lot&$i$ht $hteti $hqi%tar/Pa mo$ , 'dal,r m&
$h,m& m,'d t& themi $e $hqi%tar&t '& Maqedo'i +)itha$ht, ka'& qe'&
t& dor&$ $& d1t& '& i$h $i$temi' mo'i$t dhe mo$ t& %&rme'dim
#,+o$lla-i'& m*ret&rore/Por '& demokraci .&$ht)a &$ht& %ak m&
'dr1$he d/m/th %re) t& :4<-e e k&'de) $e%$e ')& %)e$& t&
%&r+)e+)&$i$& e ka'& edhe %&r(aq&$,$e$it $hqi%tar&/ Dhe liri$ht m,'d
t& th,het $e ata .&$ht)e' e %o%,llit $hqi%tar '& Maqedo'i e $h&'dr,a'
'& .&$ht)e t& (atit t& t1re i'di-id,al dhe karieri$tik/ Nd&r$a '& a'&'
t)et&r $h&r*ehe$hi' me ')& dema+o+)i t& %a$t&r %olitike dhe
l&-dohe$hi' k,$h $a her& &$ht& *&r& @ de%,tet @ dhe @mi'i$t&r=
et),et)/
@M,'d t& me'dohet $e t& mo$ )e$h a'al(a*et &$ht& ')& k,$ht i
domo$do$h&m %&r t& qe'& q1tetar i -&rtet& H me+)ithat& m,'d t& )e$h
$h,m& i '+rit,r dhe %olitiki$ht i')ora't @/< K&$ht, di$a m,'dohe$hi' t&
%araqite' $i t& '+rit,r dhe '& a'&' t)et&r e ki$hi' %ra',ar
'&'$htrimi'/Ata edhe ki$hi' '& ra$te t& cakt,ara ar$imimi' e d,h,r
%or %olitiki$ht ata me q&'drimet e t1re -diq&' e'de %a li'd/ I')ora'ca
e t1re %olitike , d&$hm,a k,r ata k,'d&r$hto'i' di$a %ro)ekte
$hqi%tare %/$h/ $i. i$hte ,'i-er$iteti %ri-at i AE#;<it dhe m& %a$ t&
+)ith& -ra%,a' %&r t& 2&'& -e'de t& 'dr1$hme/ Ka %re) t1re q& e'de
-a2hdo)'& a$ht, dhe ',k ka'& ')& q&'drim t& cakt,ar %olitik edhe %$e
m,'d t& )e'& $h,m& t& ar$im,ar dhe t& %re+adit,r %ro(e$io'ali$ht, %or
me %araqit)et e t1re t& l&'& %&r$ht1%)e' e ')& i')ora'ti %olitik/P&r
ata t& %aar$im,arit mo$ t& 2+)atemi kot e kot/
@!& ta themi $hk,rtimi$ht, 2+)edh)et ',k 2*to)'& 'do')& 'do')&
%olitik&H 2+)edh)et -e'do$i' m& (ort $e k,$h do ta 2*ato)& at&/
M+)edh)et ',k -e'do$i' %&r .&$ht)etH ato -e'do$i' m& (ort $e k,$h do
t& -e'do$& %&r .&$ht)et @/ < K)o te $hqi%tar&t '& Maqedo'i , %a $h,m&
qart& k,r ata 2+)edh&$it ,a )e%'i' -otat $,*)ekte-e t& cakt,ara %&r t&
-e'do$,r %&r .&$ht)et e cakt,ara dhe ata ',k e *&'i' k&t&/ K&$ht, ata
i 'd&$hk,a' di$a (orca %olitike $i dhe %rota+o'i$t& t& t1re d,ke ,a
dh&'& m,'d&$i'& $,*)ekte-e t& t)era q& t& -e'do$i'/ M,'d t& th,het
$e -ot,e$it ',k ka'& +a*,ar $e%$e edhe %$e ka 2&ra kritik& liri$ht m,'d
t& th,het $e di.ka &$ht& arrit,r '& kraha$im me %olitikat e kal,ara/
K&$ht, 2+)edh&$it *e$o) $e ta'im& e ka'& t& qart& $e ata )a'& (aktori
-e'dimtar& %&r t& -e'do$,r $e k,$h do t& -e'do$&/ Politika e
$hqi%tar&-e '& Maqedo'i edhe %$e %ak m& '+adal& $e e
*a$hk&kom*a$-e t& t1re %&r ar$1e t& 'dr1$hme 2h-illimore, m,'d t&
th,het $e e merr -ete' me ')& rit&m t& d,h,r/ Por ')er&2it dhe
$idomo$ a)o e ar$im,ar m& mir& %o *&het +)ith')& e m& krtike 'da)
di$a %roce$e-e t& *re'd$hme lidh,r me $hqi%tar&t ,$e%$e %roce$et e
)a$htme m& $h,m& m-are' %re) maqedo'a$-e %or a$%ak ',k d,het t&
'&%&rk&m*e' ato t& *re'd$hme/S,k$e$et e *re'd$hme re(lektohe'
edhe )a$ht&/ K&$ht, elektorati ta'i ka m,'d&$i m& $h,m& q& t& )et&
(aktor& edhe '& %olitikat e cakt,ara, $e%$e ')& (orc& %olitike %at)et&r
t& 'dr1$ho)& %olitikat e $a)a '& ra%ort me elektorati' dhe )o
a'a$)ellta$ d/m/th ',k m,'d t& 'dr1$hohet elektorati %or
%olitikat/Nat1ri$ht $e k&t, 'diko)'& edhe $h,m& (aktor& t& t)er& %&r
t& -ot,ar %&r ')& $,*)ekt q& t& *&het ai (aktor& -e'do$&$/

@Kam th&'& $e -et&m '& ')& k,%tim t& -a+&ll,ar 2+)edh&$it
tre+o)'& $e $i d,het qe-eri$,rH '& radh& t& %ar& ata %&rcakto)'& $e
k,$h do t& qe-eri$& @/< Sh%e$h her& d&+)ohe' 2&ra %&r k&t& .&$ht)e te
$hqi%tar&t e Maqedo'i$&/Me'do) $e Marr&-e$h)a e Ohrit i elimi'oi di$a
dilema $e k,$h d,het t& qe-eri$& edhe te $hqi%tar&t edhe te
maqedo'a$it/ K&to )a'& (orcat %olitike t& cilat marri' le+)itimitet
%olitik dhe i %lot&$o)'& kriteret k,$htet,e$e/ N,k m,'d a$ %ala
maqedo'a$e dhe a$ %ala $hqi%tare t& a'a$hkalo)& det1rimi'
k,$htet,e$, q& do t& thot& $e -et&m a)o %arti %olitike q& $i+,ro'
-otimi' e d1(i$ht& m,'d t& qe-eri$&/P&r'dr1$he '+ec (,'k$io'imi i
$i$temit qe-eri$&$ k,r )a'& '& %1et)e -otimi i li+)e-e t& cakt,ara t&
cilat k&rko)'& -ot& t& d1(i$ht&, dhe $i. dihet k&t& $h,mic& e $i+,ro'
-et&m -ota $hqi%tare/
@Edo -e%rim q& -e%r,e$i -e'do$ t& 'd&rmarr& d,het t&
mak$imi2o)& do*i'& q& ai %erce%to' $e 'dr1$he -e%r,e$i do t& *&'te
')& 2+)edh)e t)et&r=/ < Ne kemi thek$,ar edhe m& lart& $e -ot,e$it
$hqi%tar '& Maqedo'i -e%r,a' 'dr1$he d/m/th $e *&'& ')& 2+)edh)e
t)et&r %&r deri$a ',k , %lot&$ohe$hi' k&rke$at e t1re/ K)o 'dodhi dhe
*e$o) $e do t& 'dodh& edhe '& t& ardhme' edhe '& ra($h i'di-id,al
edhe '& at& t& %&r+)ith$h&m/
@N& m&'1r& t& mir&(illt& dhe k,%tim%lote, %)e$&marr)e do t&
thot& t& marr&$h %)e$& -et& , t& marr&$h %)e$& me -,ll'eti' t&'d dhe
t& marr&$h %)e$& '& m&'1r& t& -et&moti-,ar=/ < N& (illimet e
demokraci$& '& Maqedo'i k,r edhe *&he$hi' 'dr1$himet rr&')&$ore '&
$i$temi' $htet&ror t& Maqedo'i$& %artia %olitike $hqi%tare e
at&her$hme dhe e ta'i$hme '& mi'ora'c& %olitike PPD ar$1etohe) $e
a)o ',k e ka -ot,ar k,$htet,t&' e Maqedo'i$&, edhe %$e '& m&'1r& t&
-,ll'et$hme merrte %)e$& '& !e-eri'& e Maqedo'i$&/ T& marr&$h %)e$&
'& qe-eri do t& thot& t& )e$h edhe %)e$&marr&$ '& %)e$&' m& t&
'd)e$hme t& %,$htetit $htet&ror dhe k)o ',k t& %&r)a$hto' '+a
%&r+)e+)&$ia -e'dimarr&$e/ N& o%i'io' qark,llo)'& ()al& t& 'dr1$hme $a
i %&rket rolit t& %arti$& '& ()al& $e%$e ,th,het $e ata ka'& qe'&
th)e$ht& -et&m 2*at,e$ t& %olitika-e dhe -e'dime-e t& %art'erit t&
t1re '& koalicio' ;SD<$&/ Dhe ()al&' e (,'dit e ka'& %a$,r maqedo'a$it
edhe %&r $hqi%tar&t edhe %&r maqedo'a$it/K,%tohet $e re2,lltatet
%olitike i %a'& ata -et& '& 2+)edh)et q& %a$,a' m& %a$/ Edhe ta'i
%)e$&marr)a &$ht& e -,ll'et$hme dhe ',k &$ht& e d&t1r,e$hme / Ne
',k )emi %&r d&$htimi' e demokraci$& %or )emi q&
a)o t& ket& $,k$e$ me -e%ra ko'krete dhe )o me ()al& *o$he/Edhe '&
%roce$i' 2+)edhor ')er&2it marri' %)e$& -,ll'etari$ht dhe -oto)'& %&r
cil&' %arti a%o i'di-id d,a' ata, %or &$ht& e-ide'te $e ka ra$te k,r
$hqet&$imet )a'& %lot&$i$ht t& ar$1e$hme, $e%$e ')er&2it ',k m,'d tBi
det1ro$h q& +)ithmo'& t& -oto)'& %&r ')& %arti edhe %$e a$a) %artie e
m,'+o)'& re2,lltatet/Shqi%tar&t '& Maqedo'i ka'& %ro-,ar di$a her&
q& '& m&'1r& %aq&$ore t& 'dr1$ho)'& di.ka d,ke %&r($hi edhe
re(ere'd,mi' e t1re %or %&r$&ri ',k arrit&' $,k$e$/ Vet&m k,r
%ro*lemi e$kaloi '& ko'(likt t& armato$,r $i d,ket %ak a $h,m& i
-et&di)&$oi edhe $hqi%at&rt edhe maqedo'a$it $e%$e %&r'dr1$he %e$ha
e $hqi%tar&-e t& Maqedo'i$& relati-i2ohe) aq $h,m& $a q& k&rke$at e
t1re (are ',k merre$hi' %ara$1$h /
@Demokracia e re(ere'd,me-e m,'d t& +oditet '+a ')&
k,'d&r$htim i (ort&, dhe %ik&ri$ht $e a)o kri)o' th)e$ht ')&
meka'i2&m me $h,m& 2ero '& marr)e' e -e'dime-e, dometh&'&, ')&
$i$tem t& mir&(illt& t& $,'dimit t& $h,mic&$ q& %&r)a$hto' t& dre)tat e
%akic&$/ P&r t& +)itha .&$ht)et $h,mica (it,e$e i merr t& +)itha, %akica
i h,m*et t& +)itha @/ < Pik&ri$ht k&$ht, , i'ter%ret,a re(ere'd,m ii
%a-ar&$i$& $& Maqedo'i$& %a$ t& :4<-e k, $h,mica maqedo'e
me'do'te $e i (itoi t& +)itha '& a$%ekti' e *re'd$hm& 'd&r$a ')&
%)e$& e $hqi%tar&-e me'do'i' $e i h,m*&' t& +)itha, *ile edhe ato t&
dre)ta q& i ki$hi' %a$,r me k,$htet,t&' $ociali$te t& Maqedo'i$& -itit
9:QG/ K&$ht, $i. kemi %ote'c,ar edhe m& lart& $hqi%tar&t or+a'i2,a'
re(ere'd,mi' e t1re %&r APT/ K)o -le' '& $htetet k, %akicat reali$ht
',k %araqe$i' ')& (,qi %olitike t& r&'d&$i$hme, %or '& ra$ti' e
Maqedo'i$& k, $hqi%tar&t )a'& ')& ',m&r i r&'d&$i$h&m k)o &$ht& %ak
m& e kokla-it,r $e%$e ata 2&'& ')& ',m&r t& cakt,ar t& %&r(aq&$,e$-e
'& %arlame't dhe reali$ht '& terre' ka'& ')& $htrir)e *,k,r t& madhe/
#o $e %&r)a$htohet re(ere'd,mi $i ')& (orm& e demokraci$& $&
dre)t&%&rdre)t& %or m& i %&r$htat$h&m '& k&to ha%$ira d,het t& )et&
meka'i2mi i ko'$e'$,$it %&rme$ dialo+,t k, m,'d t& arrihe' 2+)idh)e
t& d&$hir,ara dhe t& %ra',ara '+a d1 e m& $h,m& %al&/ M,'+e$a e
ko'$e'$,$it %&r .&$ht)e t& cakt,ara ka $)ell edhe '& $it,ata $h%e$h t&
'd&rlik,ara/ Shqi%tar&-e ',k , m,'+oi i'tere$imi %&r t& dal& '&
re(ere'd,m, dhe ata dol&', %or me kalimi' e koh&$ +)&rat ka'&
e-,l,ar dhe ta'i kemi edhe k&rke$a t& t)era d,ke %&r($hi edhe
re+,llimi' e *re'd$hm& t&
Maqedo'i$& $i d1 ')&$i t& *ara*arta (ederati-e , a)o e $hqi%tar&-e q&
di$a e q,a)'& Ilirid& dhe ')&$i'& maqedo'a$e/ Por reali$ht k1 o%cio'
dhe di$a o%cio'e t& t)era $i %/$h arrit)a e ')& marr&-e$h)e t& re
maqedo'o < $hqi%tare ',k ka'& $h,m& %&rkrah)e '& elektorat, t&
$hohim '& t& ardhme'/
@$ht& e kot& tBi k&rko)m& q1tetarit t& 2ako'$h&m q& %&r*&'
%)e$&' kr1e$ore t& o%i'io'it %,*lik t& $h%reh&, .&$ht)et %&r .&$ht)e,
+)1kime t& artik,ll,ara , t& i'(orm,ara dhe ? racio'ale > @/ < $ht&
i'tere$a'te $e di$a (orca t& cakt,ara %olitike t& cilat ka'& d&$ht,ar
m,'dohe' q& (a)i' tB,a hedhi' %ik&ri$ht at1re t& cil&t ',k i ka'&
-ot,ar %&r %olitkat e t1re t& d&$ht,ara, dhe k&rko)'& llo+ari %re) at1re
q& ',k m*a)'& %&r+)e+)&$i, $e%$e $i. kemi %ote'c,ar m& lart& , ata ,
q1tetart& 7-ot,e$it 8 ka'& @ -e'do$,r $e k,$h do t& -e'do$&= , %ra'da)
ata ',k ka'& %&r+)e+)&$i %&r ate $e ',k i ka'& -ot,ar di$a/ Di$a e'de
haro)'& $e dre)ta e -ot&$ &$ht& e dre)t& eleme'tare demokratike dhe
ata m,'d t& t& -oto)'& a$ht, $i. m,'d edhe mo$ t& t& -oto)'&, dhe
%&r k&t& ata ',k )a%i' llo+ari/
K,r )emi te -ot,e$it $hqi%tar& '& Maqedo'i liri$ht m,'d t&
themi $e '& me$ 'e$h e'de ka $h,m& -ot,e$ t& cil&t )a'& me ar$im t&
,l&t (illor dhe *ile edhe t& %ar$im,ar o$e -et&m me G<-)e.are/ K&$ht,
ata e ka'& -&$htir& q& tBi k,%to)'& %olitikat dhe %olitika'&t e
mir&(illt&/ @Ai m,'d t& )et& a'al(a*et, '& %olitik&, %o ai &$ht& i
%ra'i$h&m < dhe %ote'ciali$ht k,$ht&2o' marr)e' e -e'dime-e=/ <
K&$ht, $h%e$h 'dodh q& ')er&2 t& cakt,ar t& i$h elita-e $hqi%tare '&
-e'd t& llo+ari-e %&r ate q& )a'& 2+)edh,r ata $he$i' @.allam= $e ka'&
qe'& dik,$hi, de%,tet& a%o mi'i$tra dhe 21rtar& t& t)er&/ Ata ',k d,a'
t& (la$i' %&r d&$htimet e t1re %or -et&m m,'dohe' q& t& kritiko)'& $e
+)o)a ka'& qe'& m& t& 2ot&, edhe %$e $,k$e$et , m,'+o)'&/
@K,r ka ')& %roce$ t& -e'do$,r 2+)edh)e$h %&r ')& %o$t,
at&her&, '& qo(t& $e 2+)edh)et )a'& t& lira , k,$hdo q& merr %)e$& '&
%roce$ %ra'o' a,toriteti' e k,)tdo q& 2+)idhet '& at& %o$t @/ < K,r
)emi k&t, d,het t& thek$o)m& edhe ')&her& $e , 2+)edh)et '& Maqedo'i
$h%e$h her& )a'& ko'te$t,ar '+a (orca %olitike t& cakt,ara $i )o t& lira,
o$e me %arre+,ll$i t& cakt,ara/ Por ka %a$ ra$te k,r (orca t& cakt,ara
%olitike ',k ka'& da$h,r q& ta %ra'o)'& le+)itimiteti' e (,'k$io'ar&-e
t& 2+)edh,r 7 %&r $hkak t& %arre+,ll$i-e t& cakt,ara '& %roce$i'
2+)edhor 8, *ile deri '& kr1etari' e $htetit , edhe '+a (orca %olitike
$hqi%tare edhe '+a ato
maqedo'a$e/ A,toriteti i (,'k$io'er&-e t& 2+)edh,r $htrihet $i 'da)
at1re q& e ka'& -ot,ara %o a$ht, edhe 'da) at1re q& ',k eka'&
-ot,ar/ Se%$e edhe ata q& ',k ka'& -ot,ar ka'& marr& %)e$& '&
%roce$, %or ka'& -ot,ar %&r dik& t)et&r dhe li+)i -le' %&r t& +)ith& dhe
)o -et&m %ar ata q& ka'& -ot,ar @%ro= , @k,'d&r= a%o edhe q& ',k
ka'& dal,r '& -otime/
@Mir&%o demokracia ',k &$ht& a'arki < m,'+e$& koma'de=/ <
N)er&2it t& m&$,ar '& mo'i2&m '& (illimet e demokraci$& , -i'te %ak $i
.,di, $e%$e demokracia &$ht& m& e +)all& 'd&r$a mo'i2mi &$ht& m& i
he$ht,r/ K&$ht, ata ha*ite$hi' 'do')&her& me deklarimet e
%olitika'&-e dhe i kome'to'i' '& m&'1ra t& 'dr1$hme / Ata
%&r$&ri$'i' ()al&t e t1re dhe m,'dohe$hi' q& tBi k,%to)'& / Sh%e$h
thek$o'i' $e @ a e %a .ka tha @ a%o @ a e $heh $e .ka do' t& *&)& @
edhe %$e me kalimi' e koh&$ , m&$,a' me ()alimet e t1re elektorale
dhe %araelektorale/ A$')&her& m& %ar& ',k i$hi' m*a)t,r t,*ime t&
ha%,ra %olitike 'd&r $hqi%tar&t e Maqedo'i$& %&r t& $h%alo$,r
q&'drimet e t1re/ K&$ht, %&r di$a q& m& -o'& do t& 2*,lohe' -et& $e
e d,a' i$h $i$temi', k)o , d,ke) $i a'arki a%o tollo-i/ Edhe %$e liri$ht
m,'d t& th,het $e %a$ ')&2et -)et&$h demokraci $hqi%tar&t e
Maqedo'i$& ',k )a'& m& ata q& ka'& qe'& dhe ka'& $h&',ar
re2,lltate/ Por ata %o e k,%to)'& $e demokracia %o o(ro' m& $h,m&
m,'d&$i '&$e a)o (,'k$io'o' $i d,het dhe '&$e k,%tohet dre)t '&
ra%ort me rretha'at ko'krete/ Me +)ith& kritikat e 'dr1$hme $hqi%tar&t
'& -e'd*a'imet k, )eto)'& dhe k, e ka'& edhe %,$hteti' lokal ka'&
m,'d&$i q& ti rre+,llo)'& ato -et& %a %a$,r %e'+e$a '+a %,$hteti
qe'dror 7edhe %$e '& ra$te t& cakt,ara ka a'ke$a dhe mo$marr&-e$h)e
t& 'dr1$hme 8/ N& di$a kom,'a k, %,$hteti' ta'im& dihet $e %&rher&
do ta ke'& $hqi%tar&t $i %a$o)& e ',mrit $h,mic& t& t1re ata edhe ka'&
$h&',ar re2,lltate t& 'dr1$hme/ Por k,%tohet $e %olitika e *&' %,'&' e
-et& dhe ta'i ko'k,re'ca &$ht& e k,%t,e$hme %/$h/ $i '& %ro)ektet e
'd&rtimit $e k,$h m,'d t& reali2o)& ')& %ro)ekt m& t& mir& dhe m& t&
lir&/
@ Po tBi )e%et +)ith& %,$hteti $h,mic&$ , a)o do t& $ht1%&
%akic&'/ Po tBi )e%et +)ith& %,$hteti %akic&$, a)o do t& $ht1%
$h,mic&'/ !&llimi , %ra , &$ht& q& t& mo$ i )e%et ? +)ith& %,$hteti > a$
$h,mic&$ a$ %akic&$, d,ke ,a $h%&r'dar& at& me radh& dhe, o$e
')&koh&$i$ht $h,mica-e dhe
%akica-e @/ < K1 me'dim +)e' $h%reh)e '& Maqedo'i edhe '& ra%ort
me $hqi%tar&t dhe maqedo'&t edhe '& ra%ort me %akicat e t)era/
K&$ht, %,$hteti $h%&r'dahet ')&koh&$i$ht $i ai qe'dror edhe ai lokal/
Ai qe'dror '& (orm& t& koalicio'e-e 'd&r$a ai lokal '& kom,'at me
$h,mic& )o maqedo'e/K)o ta'im& &$ht& realitet/
@N)& ar$1e %&r k&t& &$ht& $e '& qo(t& $e %arimi i $h,mic&$
2*atohet '& t& +)itha 'i-elet e ')&%a$')&$hme, ')& %&r%,'im
$h,m&(a2&$h m,'d t& elimi'o)& , ')& '+a ')&, ')& -ar+ %akica$h q&
%&r*&)'& $h,mic&' e %o%,ll$i$& q& ka -ot,ar '& (illim , o$e t& demo$it
'& %&r+)ith&$i @/ < Edhe %$e ka e'de %re) at1re q& %o%,lli' $hqi%tar '&
Maqedo'i e ko'$idero)'& %akic& ,reali$ht ai me ',mri' e %o%,ll$i$&
%&r*&' kate+ori'& %o%,ll/ K)o , %ara'dal,a me Marr&-e$h)e' e Ohrit
dhe me 'dr1$himet k,$htet,e$e k, k&rkohet -otimi i d1(i$ht&/ Edhe %$e
',k th,het $h%rehimi$ht '& %&rma*)t)e' e k,$htet,t&$ $e %o%,lli
$hqi%tar &$ht& $htet(orm,e$ 7 edhe %$e %&rme'det '& %ream*,l& $e
*a$hk, me %)e$&tar&t e %o%,)-e t& t)er&8 '& %o%,lli $hqi%tar ka di$a
meka'i2ma k,$htet,e$ %&r ta m*ro)t,r %o2it&' e -et&/ K)o &$ht& e
%&rcakt,ar '& k,$htet,t& k, ',k m,'d t& *&he' 'dr1$himet e
'dr1$hme k,$htet,e$e edhe %a -ot&' e %)e$&tar&-e t& (orca-e %olitike
$hqi%tare/ Por '& %raktik& th,het $e ka ra$te k, -e%rohet 'dr1$he,
edhe %$e '& di$a ra$te %&r(aq&$,$e$it $hqi%tar& ',k ka'& -ot,ar
%ro)ektli+)e t& 'dr1$hme k, ata ka'& ko'$ider,ar $e )a'& '&
k,'d&r$htim me i'tere$at e $hqi%tar&-e/ K)o d&$hmo' $e )a'& t&
'e-o)$hme *i$edime dhe dakordime '& me$ $hqi%tar&-e dhe
maqedo'&-e %&r li+)e t& cakt,ara dhe m& %a$ ato t& kalo)'& '&
%arlame't/ G)itha$ht, k)o d&$hmo' $e k1 &$ht& ')& meka'i2&m
m*ro)t&$ '+a ma)ori2imi %olitik dhe et'ik/
@ S& %ari, %arimi i $h,mic&$ '+re %ro*lemi' e m*ro)t)e$ $&
%akica-e/ K1 &$ht&, kr1e$i$ht dhe '& radh& t& %ar& , ')& %ro*lem
k,$htet,e$ @/ < K&$ht, k,r (lite) %&r t& dre)tat e $hqi%tar&-e %ara
3449<it 7%or ka edhe %a$8 ata q& i$hi' k,'d&r 7maqedo'a$it8 thek$o'i'
$e @ a$ht, i %&rcakto' k,$htet,ta t& dre)tat e $hqi%tar&-e, $i %akic& @
edhe %$e -et& e ki$hi' $)ell at& k,$htet,t&/ Dhe dihet $e .(ar& %a$o)a$h
%at& a)o $)ell)e e ')&a'$hme edhe %&r $hqi%tar&t edhe %&r
maqedo'a$it / Nd&r $hqi%tar&t li'd&' %&r.ar)e th,a)$e t&
%ari%ar,e$hme, k,r$e maqedo'&-e ,a kri$&' l,(t&' dhe $ik,r t&
-a2hdo'te edhe m& +)at& 'do$hta do t& i$hte edhe .&$ht)a e $htetit '&
%ik&%1et)e / Pra'da) a$ht, $i. &$ht& realitetit a%o +)e'd)a (aktike
a$ht, d,het t& )et& edhe +)e'd)a ),ridike a%o $tat,$i ),ridiko<
k,$htet,e$/ K,%tohet $e edhe me k&t& k,$htet,t& t& dre)tat e
%akica-e t& t)era )a'& t& +ara't,ara/ K&$ht, ata ka'& t& dre)ta t&
+ara't,ara +),h&$ore, k,lt,rore,ar$imore $i dhe )a'& t& *ara*art& %ara
li+)it $i t& +)ith& q1tetar&t e t)er& '& $(erat e t)era t& t& dre)ta-e/
@S& d1ti, %arimi i $h,mic&$ ka t& *&)& me %ro*lemi' e kri)imit t&
')& $h,mice qe-eritare/ K1 &$ht& ra$ti k,r %arimi i $h,mic&$ 2*atohet
'& %roce$i' elektoral < -ot,e$ @/ < Normali$ht $e %ara 'dr1$hime-e
k,$htet,e$e t& 3449<t %artia maqedo'e (it,e$e e 2+)edh)e-e m,'d t&
2+)idhte $e cili' m,'d ta marr& '& qe-eri %re) %arti-e $hqi%tare , *ile
a)o '& ra$te t& re2,lltate-e $h,m& t& mira $i %/$h t& m,'d ta
(ormo)& qe-eri'& -et& edhe %a $hqi%tar&, m,'d t& mo$ marr& a$')&
%arti $hqi%tare , o$e t& i'k,adro)& $hqi%tar& '& cil&$i i'di-id,ale 7%a
ma'dat %&r(aq&,$e$, q& '& i$h $i$tem i q,a'i' @%o$hte'i al*a'ci= ,
')& etiket& %&r ')er&2it e $htetit a%o t& %,$htetit t& at&her$h&m8 /
K&$ht, k)o %raktik& , 'd&r%re me 'dr1$himet e 3449<t dhe ta'i %artit&
%olitike maqedo'e e di'& $e , 'e-o)ite' ata t& cil&t m,'d t&
$i+,ro)'& $h,mic&' e d1(i$ht& , dhe k)o m,'d t& *&het o$e -et& '+a
'do')& %arti $hqi%tare o$e $&*a$hk, me %akicat e t)era/Ato 7 %artit&
%olitike maqedo'e8 m,'d t& %ro-o)'& edhe -et& %a $hqi%tar&t t&
(ormo)'& qe-eri/ Por k1 do t& i$hte ')& -e%rim i re2ik$h&m %&r -et&
maqedo'a$it, $e%$e %&r li+)e t& cakt,ara , 'e-o)itet $h,mica e
d1(i$ht&/ Pa$ta) &$ht& e $i+,rt& $e $hqi%tar&t do t& k&rko'i' rr,+& t&
t)era/ K&t, ka edhe ')& %ro*lem 'd&r$hqi%tarD $e $i t& -e%rohet '&$e
re2,lltatet 2+)edhore '& me$ %arti-e $hqi%tare )a'& t& '+,$hta , dhe
%araqite' $it,ata t& cilat k&rko)'& domo$do dialo+ 'd&r$hqi%tar/
K&$ht,, '&$e $it,ata &$ht& $i ta'i, k, -et&m ')&ra %arti e $i+,ro'
$h,mic&' e d1(i$ht& -et& .&$ht)a &$ht& e qart&/ 1'& '& qe-eri/Por
'&$e ')& %arti $hqi%tare del (it,e$e 'da) %arti$& 7%arti-e 8 t)et&r
$hqi%tare %or )o me ',mri' e d,h,r %&r ta $i+,r,ar -et& $h,mic&' e
d1(i$ht& , a)o d,het t& *i$edo)& o$e me %)e$&tar&t e t)er& t& %akica-e
o$e me %arti'& 7%artit&8 t)et&r $hqi%tare/ Pro*lemi q&'dro' $e, do t&
-e%rohet $i%a$ a$a) q& thot& k,$htet,ta a%o $i%a$ marr&-e$h)e-e q&
m,'d t& *&he'/ K&$ht, %/$h/ m,'d q& t& merre' -e$h %artit& $hqi%tare
q& t& re$%ekto)'& re2,lltatet e 2+)edh)e-e q& do t& thot& $e , ka
%&r%ar&$i a)o %arti q& ka
m& $h,m& de%,tet&, edhe %$e edhe %artia t)et&r 7a%o %artit& '&$e
)a'& koalicio' 8 m,'d ta $i+,ro)e ')& %)e$&marr)e '& qe-eri/ N& ra$te
t& tilla , k,r t& d1)a %al&t $hqi%tare m,'d ta $i+,ro)'& $h,mic&' e
d1(i$ht& %&r -otime '& %arlame't 'at1ri$ht $e e -ler&$o' %ala
maqedo'a$e $e cil&' %al& d,het ta marr& '& koalicio'/ Por me'do) $e
&$ht& e k,%t,e$hme $e ')& +)& e till& -ler&$ohet '& *a2& t& a$a) $e .ka
$)ell m& $h,m& $ta*ilitet te $hqi%tar&t edhe '& Maqedo'i edhe m&
+)&r&/ Si%a$ k,$htet,t&$, edhe ')&ra edhe t)etra -aria't& k,r i
%lot&$o)'& k,$htet t& d1)a %al&t 7 -ot&' e d1(i$ht&8 &$ht& +)ithka
spas parmeve kushtetuese, cado pa q mund t merret.
Por s theksuam k|o nnkupton edhe versmn stuats se
ka mund t s|e eventuasht marr|a e humbst te paa
shqptare, sepse reatet potk sht t q n shtet ka dy
ftues n| te paa maqedone dhe n| te paa shqptare. N
stuata t ta " de facto|a e mundn " de |uren q do t
thot se prsr, prpars kan ftuest e t dy|a pave.
Normali$ht $e '& ra$te t& cakt,ara ',k m,'d t& citohet i +)ith&
tek$ti , %ra'da) '& ra$te t& cakt,ara 'e $hk&%,$im me'dime o$e
co%&2a me'dime $i k1 D @ %&r+)i+)a m,'d t& )et& %ra%& $e ',mri kri)o'
(,qi'&, %o )o t& dre)t&' @ / < K)o i$hte .&$ht)a '& (illimet e
demokraci$& , $e%$e $hqi%tar&t tra$h&+,a' ')& $i$tem $htet&ror
th,a)$e t& %a$t&r me maqedo'a$, $hqi%tar&t m,'d tBi +)e)e tek <t,k/
A$htria e maqedo'a$-e, %olicia e maqedo'a$-e, admi'i$trata e
maqedo'a$-e, (a*rikat e maqedo'a$-e q& i %ri-ati2,a' %o -et&
maqedo'a$it/ Shqi%tar&t ki$hi' '& d,art e t1re -et&m $ht&%it& %ri-ate
'+a %ak tok& dhe *i2'e$et e -o+la t& t1re/ N)& +)& ki$hi' '& d,ar $e%$e
',k m,'de) 'dr1$he ar$imi' (illor, 'd&r$a at& t& me$&m $i. dihet
(ill,a' t,a 'dalo)'& edhe %$e e ki$hi' t& k,(i2,ar, k,r$e ar$im
,'i-er$itar ',k ki$hi' (are 7 me %&r)a$htim t& de+&$ %eda+o+)ike, edhe
a)o her& &$ht& 'dal,ar dhe her& &$ht& le),ar8/ K&$ht, k,%tohe$hi'
ra%ortet '& me$ $hqi%tar&-e dhe maqedo'a$-e $i ra%orte (,qie/ Por
me'do) $e &$ht& +a*im $e%$e k)o qa$)e &$ht& e +a*,ar $e%$e 'e kemi
thek$,ar $e ra%ortet $hqi%taro<maqedo'e d,het %ar& '& ko'tek$t
ra)o'al 6allka'ik dhe )o '& ra%orte lokale/
@Edo $hoq&ri ka 'e-o)& %&r rre+,lla %roced,riale, -e'dimore
dhe ko'(likt < 2+)idh&$e H dhe rre+,lla e $h,mic&$ &$ht& a)o %roced,r&
o$e a)o
metod& q& , %&r$htatet m& mir& k&rke$a-e t& demokraci$& @/ < K)o i
%&r$htatet .do demokracie et'ike, %or )o edhe a$a) heteroet'ike $e%$e
%araqitet ra$ti i ma)ori2imit et'ik / Por, k)o (orm,l& -le' edhe %&r
ra%ortet 'd&r$hqi%tare '& Maqedo'i re$%ekti-i$ht %&r%ar&$i$& $&
%&r(aq&$imit edhe '& qe-eri/ N,k m,'d t& thirre$h '& rre+,llim
$htet&ror d1kom*&$h dhe '& a'&' t)et&r t& %rete'do$h '& demokraci
q1tetare , $e%$e demokracia q1tetare '&'k,%to' %&r(aq&$imi'
i'di-id,al ')er&2or dhe )o et'ik/ Sik,r t& i$hte m*i *a2a -et&m t&
ko'ce%tit q1tetar& a$ht, $i. , %ro-,a %ara 3449<it , 'e edhe m&t,t)e
',k do t& ki$him t& dre)t& t& (la$im $hqi%, t& $hkollohe$him $hqi% a%o
th&'& $hk,rt t& (r1mo)m& $hqi%/
@K&$ht, dallimi i demokraci$& q&'dro' '& %arimi' $e a$k,$h ',k
m,'d ta $h%all& -et& -ete' $i ?m& t& mir&> $e k,$hdo t)et&r H k&t&
d,het ta -e'do$i' t& t)er&t @ / N& de*atet e'de '& di$a ra$te t&
'dr1$hme ka edhe %re) at1re q& e %&lqe)'& i$h $i$temi' , %or
demokracia ,a %re, $h%re$at mir& at1re t& cil&-e ',k , %&lqe)'&
2+)edh)et / Sa do q& t& m,'dohe' me metoda )odemokratike t&
$h%alle' $i m& t& mir& k&t& %,*lik, a%o 2+)edh&$it ',k e %ra'o)'& , k)o
metod& -ler&$imi q& )a'& 2+)edh)et dhe demokracia *e$o) $e &$ht& e
-e'do$,r mir& $i e till&/K&t, d,het thek$,ar $e te %ala maqedo'a$e ')&
dilem& th,a)$e &$ht& e 2+)idh,r, dhe a)o &$ht& $e, ata ta'i ka'& d1
%arti kr1e$ore %olitike VMRO<DPMNE dhe ;SDM $i dhe %artit& e t)era
m& t& -o+la q& %re) (illimit t& demokraci$& e k&'de)/ Nd&r$a te
$hqi%tar&t e'de )a'& '& ko'$olidim e $i%&r , $e%$e %artia m& e madhe
e $hqi%tar&-e '& Maqedo'i PPD th,a)$e &$ht& $h,ar (are %&r '+a
',mri i -ot,e$-e dhe a)o ek2i$to' -et&m $i or+a' %artiak/ G)itha$ht,
edhe d1 %artit& e t)era PDP dhe PPDS q& , *a$hk,a' '& PDS
edhe %a$ 34 -)et&$h e'de ',k e ka'& marr& le+)itimiteti' e %lot& t&
$hqi%tar&-e re$%ekti-i$ht ',k i ka'& (it,ar 2+)edh)et qe'drore %or
ka'& $h&',ar $,k$e$e %olitike '& 2+)edh)e lokale/ N+a k)o %arti
+)itha$ht, ka dal,r edhe ')& %arti t)et&r DR e cila $h&'oi $,k$e$ '&
2+)edh)et %re$ide'ciale d,ke marr& ')& ',m&r *,k,r t& madh t&
-ota-e/ Por $i (aktor& q& , '+rit m& $h%e)t '& %olitik& qe %artia 6DI e
cila doli $i tra$h&+imtare e l,(t&$ dhe $olli di$a li+)e dhe reali2oi di$a
%ro)ekte t& r&'d&$i$hme/ Edhe %$e k)o %arti kritikohet $e%$e %ati ')&
m*&$htet)e $h,m& t& (,qi$hme %olitike %or
2+)idh)et th,a' kritik&t ka'& m,'d,r t& )e'& m& cil&$ore<
%ro)ektli+)et dhe -e'dimet e 'dr1$hme qe-eritare/ Me'do) $e
2+)edh)et q& do t& -i)'& '& -a2hdim 7 )o -et&m ')& %al&8 do t&
2+)idhi' edhe k&t& dilem&, %ra -et& -ot,e$it me -ot&' e t1re do ta
*&)'& $elek$io'imi' %olitik te $hqi%tar&t e Maqedo'i$&/ Vota &$ht& e
lir& dhe ata m,'d t& -oto)'& $i t& d,a' -et&/
@Pakicat dhe elitat < M)a(t (ol&m %&r ? $h,mic&' > '& $h,m&
k,%timet e $a)/ Ka ardh,r koha ta'i t& merremi me ?%akic&'>, )o
-et&m '& $h,m& k,%timet e $a), %or edhe '& $h,m&llo)$hm&ri'& e
em&rtime-e t& $a) D kla$& %olitike, kla$& $,'d,e$e, elit& , elit& '&
%,$htet, elit& $,'d,e$e, %akic& ,dh&heq&$e, ,dh&heq)e et)/ K)o %a$,ri
em&rtime$h ',k do t& thot& '& a$')& m&'1r& $e ?%akica> +&2o'
e%&r$i'& 7 k,'dre)t termit $h,mic& 8 e %a$)e$ $& ')& emri %&r .do
k,%tim / P&rk,'dra2i , %a$,ria e em&rtime-e t& %akic&$ -et&m $a ka
$ht,ar rr&m,)&' D ?P&rdore' etiketa t& 'dr1$hme %&r t& tre+,ar t&
')&)ti' ko'ce%t dhe ko'ce%te t& 'dr1$hme m*,lohe' '+a e ')&)ta
etiket& > @/ < N& di$a ra$te d,ke marr& %ara$1$h $e -e'det q& ka'&
dal,r %re) i$h $i$temit mo'i$t e'de tra$h&+o)'& %olitika'& dhe i'di-id&
me 'o$tal+)i %&r t& kal,ar&' 7 %or '& me$i' e t1re ka edhe t& mo$ha-e
t& me$me dhe t& re)a 8, ata me q&llim i %&rdori' termat @kla$&
$,'d,e$e= a%o @ kla$& %olitike @ dhe )o @elit&= $e%$e me'do)'& $e ai
term @elit& @ &$ht& *or+)e2e/ Por d,het thek$,ar $e ka edhe %re)
at1re q& i %&rdori' '& k,%timi' e $qar,ar $i m& $i%&r '+a %ro(e$ori
amerika'/ K&$ht, %/$h k,r (litet %&r dece'trali2imi' e %,$htetit d,het
thek$,ar $e ata maqedo'&t %or edhe ')& %)e$& e $hqi%tar&-e ',k )a'&
$h,m& ithtar& t& dece'trali2imit dhe ata %&rdori' terma t& 'dr1$h&m,
%or '& e$e'c& d,a' t& ke'& m& $h,m& %,$htet qe'dror/
@////////N& ma)& ',k )e $e%$e ke %,$htet, %or, %&rk,'dra2i, ke
%,$htet dhe )e '& ma)& $e%$e e merito' k&t&/ Pra///////&$ht& kriteri i
merit&$=/< K)o m& $& miri -ler&$ohet '+a ')er&2it qo(t& '& %roce$et
%olitike dhe 2+)edhore a%o %ro(e$io'ale , $e%$e %,$hteti $i. dihet do t&
thot& edhe (,qi %olitike/ Nat1ri$ht $e k&t, &$ht& ()ala %&r ata %akica
a%o elita t& 'dr1$hme t& cilat ka'& a(t&$it& t& +)1ko)'& %&r %roce$et e
'dr1$hme t& cilat 'dodhi' '& $hoq&ri dhe '& $htet/Nat1ri$ht $e '&
%akicat elite ',k h1)'& -et&m ato %olitike %or edhe ato i'telekt,ale t&
$(era-e t& 'dr1$hme/ K&to %akica elite )a'& '& +)e'd)e t& +)1ko)'& %or
edhe t& ko'trollo)'& %roce$e
t& 'dr1$hme *ile edhe -et& %,$hteti'/ K&$ht, 'd&r $hqi%tar&t e
Maqedo'i$& $h%e$hher& d&+)ohe' me'dime $e (i+,ra t& cakt,ara
-e'do$i' %&r +)ith.ka, deri '& .&$ht)e t& imta dhe *a)ate/ K)o %a$ta) $i
2ako'i$ht k,%tohet '& m&'1ra t& 'dr1$hme dhe , kthehet edhe $i
*,mera'+, $e%$e ')er&2it i cil&$o)'& -e%rimet e tilla $i )o t& 'der$hme/
K&t, kemi t& *&)m& edhe me $h%&r'dar)e' e %,$htetit $e%$e 'de$he'
d1 ko'ce%te , ')& i ,$htrimit t& %,$htetit '+a %akica elite dhe d1 '+a
$h%&r'dar)a e ti) edhe '&%&r $hkall& m& t& ,lta hierarkike/
@ Si. e ka th&'& $h,m& *,k,r Kel$e'i D ? Demokracia e $otme
*a2ohet t&r&$i$ht '& %artit& %olitike H $a m& i +)&r& &$ht& 2*atimi i
%arimit demokratik aq m& t& r&'d&$i$hme *&he' %artit& >/< Ne d,het
t& )emi $h,m& t& $i'qert& dhe reali$t& dhe ta %ra'o)m& , $e%$e ka
edhe %re) at1re q& e'de ',k e %ar'o)'&, $e me -e'do$)e' e
demokraci$& '& Maqedo'i $hqi%tar&t me t& +)itha 2h+&')imet q& i
%&r)et,a' %&r$&ri (it,a' m& $h,m& $e $a '& i$h $i$temi' mo'i$t/ K&$ht,
')& +)& &$ht& e $i+,rt& $e %artit& $hqi%tare ta'i 2+)edhi' lider&t e t1re
-et& dhe ata ka'& m,'d&$i q& %&r(aq&$o)'& elektorati' e -et& '&
ra%ort me %art'er&t e koalicio'it qo(t& $hqi%tar& a%o maqedo'/
P&r%ara '& i$h $i$temi' dihet $e ka %a$,r ')& %arti dhe ,dh&heq)a ka
qe'& maqedo'e, ta'i $hqi%tar&t ka'& lider&t e t1re dhe m-aret $e $i
ata i %&r(aq&$o)'&/ Por r&'d&$ia e %arti-e %olitike $hqi%tare ',k m,'d
t& a'a$hkalohet/ K&$ht, ata '& (illim ki$hi' d1 m,'d&$i, ')& t&
2+)edhi' r,+&' e $hk&%,t)e$ dhe '+rit)e' e ')& $i$temi t& -et&
$htet&ror dhe d1 %)e$&marr)e' '& $i$temi' $htet&ror 7 edhe %$e k)o ka
qe'& m)a(t di$k,ta*ile $e%$e edhe -et& maqedo'a$it ',k ka'& da$h,r
dhe '& di$a ra$te e'de ',k d,a' q& t, )a%i' m& $h,m& %,$htet
$hqi%tar&-e8, k&$ht, ata 2+)odh&' rr,+&' e d1t&/ K,r )emi k&t, d,het
thek$,ar $e edhe '& t& kal,ar&' dik,<dik, kemi %a$,r (,'k$io'er&
k,k,lla %or '& demokraci &$ht& %ak m& 'dr1$he, $e%$e ato i 2+)edhi'
-et& $hqi%tar&t dhe ata th,)a$e )a'& t& %&r2+)edh,r q& t& -e'do$i'/
K&$ht, $i '& ra'+ t& %,$htetit qe'dror a$ht, edhe '& at& lokal
$hqi%tar&t ka'& ')& %)e$& t& %,$htetit 7 di$a tho'& $e e'de ',k %1ete'
$hqi%tar&t %or +)ith.ka *&het $i tho'& maqedo'a$it8/ Ka'& de%,tet& t&
2+)edh,r, ka'& mi'i$tra,2a-e'd&$a , 'dihm&$a, dre)tor& , '&'%,'&$a
$htet&ror dhe t& %,'&$,ar 7 a)o q& &$ht& di$k,ta*ile &$ht& %&rqi'd)a
$e%$e $i. tham&
kemi %a$,r edhe '& t& kal,ar&' , k,%tohet )o t& 2+)edh,r '+a %o%,lli8/
Pra d,het k,%t,ar $e ta'i roli i %arti-e %olitike $hqi%tare ko'kreti$ht
(it,e$it t& 2+)edh)e-e &$ht& $h,m& m& i d,k$h&m $e $a edhe m,'d t&
me'dohet/ Deri m& ta'i 'd&r $hqi%tar&t e Maqedo'i$& e'de ',k ka
'do')& %arti ek$treme q& do t& ko'te$to'te kom*i' dhe $hteti' e
maqedo'&-e/ Edhe ata q& e kritiko)'& e ka'& te qe-eri$)a dhe ra%orti
me $hqi%tar&t a%o edhe ')& %)e$& t& $htetit ,%)e$&$ k, )eto)'&
$hqi%tar&t , $e%$e '& %)e$&' maqedo'e dihet $e %1ete' -et&m
maqedo'a$it/ Por +)itha$ht, e'de ',k kemi ')& %arti $hqi%tare q& do
ta $htri'te akti-iteti' e $a) '& t& +)ith& territori' e $hteti, %ra edhe te
maqedo'a$it / K&t& %ak a $h,m& e %ro-oi 6DI<)a, %or te %)e$a
maqedo'a$e ',k arriti $,k$e$/ Deri ta'i %artit& %olitike maqedo'e
m-are' %re) elektoratit maqedo' $i dhe %artit& $hqi%tare %re)
elektoratit $hqi%tar/ Me'dimet e di$a %olitika'&-e ma)ti$t& q& e'de
me'do)'& $i '& t& kal,ar&' )a'& $e, ()al&' e (,'dit e ka e'de lideri i
cakt,ar maqedo' %&r t& +)itha .&$ht)et, me'do) $e &$ht& +a*im, $e%$e
ta'i ',k qe-eri$et $i '& t& kal,ar&' %or '& *a2& t& koalicio'e-e/ T&
qe-eri$&$h '& *a2& t& koalicio'e-e do t& thot& $e t& +)e$h i'tere$at e
%&r*a$hk&ta < %ra koalicio' do t& thot& < +r,%im i'tere$a$h/ N&$e k&to
i'tere$a t& $hkile' a%o ',k +)e)'& ha%$ir& '& at& koalicio' %re) ati)
koalicio'i edhe m,'d t& lar+ohe$h/ Nat1ri$ht $e %artit& $hqi%tare '&
Maqedo'i $i edhe deri m& ta'i do t& d,het t& d&$hmohe' '& t& +)itha
dre)timet %&r ta rrit,r %e$h&' dhe r&'d&$i'& e t1re '& radh& t& %ar&
%ara -et& $hqi%tar&-e dhe m& %a$ edhe %ara (aktor&-e t& t)er&/
@ //////////Se%$e %,$hteti %&r t& 2+)edh,r rr)edh edhe , '&
m&'1r& t& a'a$)ellt&, '+a (akti $e ata q& 2+)idhe' d,het t& marri'
%ara$1$h %,$hteti' e at1re q& i 2+)edhi'/ Dhe le ta q,a)m& k&t&,
*re'da caqe-e t& teori$& ko'k,rr,e$e , teoria k,d&r-e%r,e$e e
demokraci$& @/ < K&ti) (akti di$a $,*)ekte %olitike $hqi%tare dhe
$idomo$ a)o m& e madh)a '& (illim PPD ',k i k,$htoi th,a)$e a$%ak
r&'d&$i/ A)o m& $& $h,mti , m*&$htet '& i$h (i+,ra t& i$h $i$temit dhe
th,a)$e me -et&di)e e *&'te ')& +)& t& till&, edhe %$e e di'i' $e ta'i
&$ht& demokraci dhe ')er&2it )a'& t& r&'d&$i$h&m/ A$ht, edhe , doli
ata q& i 2+)idh'i' edhe ,a morr&' %,$hteti'/ K&$ht, do t& 'dodh& me
t& +)ith& ata t& cil&t do tBi a'a$hkalo)'& ata t& cil&t i 2+)edhi'/
N)er&2it '& demokraci ka'& m,'d&$i q& me -ot&' e t1re t& t&
'd&$hko)'& '&$e +)at& %eri,dha-e me$2+)edhore 2h+&')ehe' a%o
-&re)'& $e ma$htrohe' i'di-id,ali$ht dhe kolekti-i$ht/
@Ta'i, ?%oliarkia> &$ht& $ema'tiki$ht e k,'d&rta e
?oli+arki$&>/ Pra'da) termi %oliarki '& -et&-ete do t& thot& -et&m $e
')& oli+arki &$ht& co%&2,ar dhe $e &$ht& tra'$(orm,ar '& ')& $h,m&$i
t& %&rha%,r dhe , '& ra$ti' m& t& mir& , t& ha%,r +r,%e$h %,$hteti @/ <
K)o ka qe'& e $h%reh,r 'd&r $hqi%tar&t e Maqedo'i$& k, $,*)ekte t&
cakt,ara %olitike )a'& 'dar& '& d1$h a%o edhe m& te%&r/ G)itha$ht, ka
%a$,r edhe lar+ime t& (,'k$io'ar&-e t& 'dr1$h&m t& cil&t '& te'timet
e t1re %&r %,$htet ka'& themel,ar $,*)ektet e -eta %olitike/ Por
m*etet %o a)o oli+arki e $h%&r'dar& '&%&r %arti t& 'dr1$hme/ K)o
&$ht& edhe $i re2,lltat i 'e-o)&$ $& %ro(ili2imit %olitik t& %arti-e
%olitike, k, oli+ark& t& 'dr1$h&m ka'& 'e-o)& q& ta +)e)'& -ete'
*a$hk& dhe )o t& %&r2ier , $e%$e k)o $i. dihet deri m& ta'i ka re2,llt,ar
me (ormimi' e %arti-e t& t)era/ D,het thek$,ar $e oli+ark&-e t&
cakt,ar a$k,$h ',k ,a moho' edhe %atrioti2mi' , mir&%o me q&
rretha'at ka'& qe'& t& tilla k, $hqi%tar&t )a'& 'de$h,r me k&rke$a
th,a)$e eleme'tare di$a %re) t1re ',k ka'& *&r& k,r+)& t)et&r %&r-e.
$e )a'& %a$,r,ar mir& '& $a)& t& m,'d&$i-e q& ,a ka o(r,ar %,$hteti/
Ata )a'& marr& m& $h,m& me %ro*lemet e )et&$ $& %&rdit$hme 7 '&
ra$te t& cakt,ara '& (orma t& 'dr1$hme kor,%ti-e8 $e $a me .&$ht)et
ka%itale/ A'& me'do) $e t& dre)tat ar$imore , t& dre)tat +),h&$ore, t&
dre)tat k,lt,rore )a'& t& dre)ta eleme'tare %&r koh&' '& t& cil&'
)eto)m&/ Por $i d,ket ko'ce%tet e $qarimit t& $htetit )a'& %o ato q&
ka'& li'd,r %ara d1 a%o tre $hek,)-e , t& koh&$ $& li'd)e-e t& $htete-e
kom*e/ K1 *ot&k,%tim a%o ko'ce%t $i d,ket e'de ',k &$ht& te)kal,ar
q& %re) R,$o$&, Mo'te$k)e$&, Kho' ;ok,t, Ka'tit et) ,et) / K&$ht, ata
t& cil&t e ko'$idero'i' -ete' oli+ark& dhe t& cil&t edhe $hoq&ria i
ko'$idero'te t& till& '& (illimet e demokraci$& th,a)$e d&$ht,a' me
%olitikat e t1re/ Ndr1$himet e 'dr1$hme q& , *&'& '& ra%ort me
$hqi%tar&t, th,a)$e , *&'& $i re2,lltat i l,(t&$ $& 3449<t t& cil&' l,(t&
di$a %&lqe)'& ta q,a)'& re-ol,cio'/ K&$ht, $h,m& ')er&2 th,a)$e t&
'&'.m,ar '+a k&ta oli+ark& , *&'& (aktor& t& r&'d&$i$hm& t& )et&$
%olitike dhe $hoq&rore t& $hqi%tar&-e t& Maqedo'i$&/
N& %roce$et %olitike dhe $hoq&rore te $hqi%tar&t e Maqedo'i$&
$h,m& ')er&2 e %ra'o)'& $e ata marri' %)e$& '&%&r t,*ime t&
'dr1$hme )o $e edhe , i'tere$o' aq $h,m& $e .ka do t& (litet dhe .ka
do t& *&het %or -et&m %&r t& 2&'& 'do')& %o2it& a%o 'do')& -e'd
%,'e/K&t& m& $& miri e $h%reh Kh/ Sartori k,r thot& @ Ndo$hta di$a
'+a a,tor&t ta'& ta'& me'do)'& $e ')er&2it
d,het t& marri' %)e$& -et&m %&r hir& t& marr)e$ %)e$& @/ < N&
kam%a')at %ara2+)edhore ')er&2it i m*,$hi' $he$het e t,*ime-e t&
%arti-e %olitike, %or k,r -)e' %,'a te -ota ato ',k , dali' a$ht, $i
t,*imet/ K)o d&$hmo' $e ')& %)e$& e ')er&2-e q& marri' %)e$& '&%&r
t,*ime t& tilla %ik&ri$ht @marri' %)e$& , $a %&r t& marr& %)e$& @/
Normali$ht $e $ik,r mo$ t& i$hte k&$ht, ',k do t& ki$him 'dr1$hime t&
re2,lltate-e 2+)edhore/
@A )a'& elitat dhe %akicat ,dh&heq&$e ')& e keqe e 'e-o)$hme
7 o$e edhe e %a'e-o)$hme 8, o$e )a'& ')& -ler& )et&$ore dhe e
do*i$hme C N& (,'d t& (,'dit alter'ati-a &$ht& D A d,het ta
m*i-ler&$o)m& a%o ta '&'-ler&$o)m& ,dh&heq)e' C @ / < N)& +)& &$ht&
e $i+,rt&, $e a$')& $htet a%o kom* ',k m,'d t& ,dh&hiqet %a elitat e
-eta/ Se $a )a'& ata t& $,k$e$$h&m &$ht& ')& .&$ht)e t)et&r/ Por
$hem*,)t %o2iti- t& $htete-e dhe kom*e-e t& cakt,ara d&$hmo)'& $e,
k,r elitat e t1re )a'& t& %&rk,$ht,ara re2,lltatet ',k m,'+o)'&/
G)itha$ht, $hem*,)t 'e+ati- d&$hmo)'& $e k,r elitat e $htete-e a%o
kom*e-e t& cakt,ara ',k )a'& '& 'i-el t& cakt,ar 7 korr,%$io'i,
%aa(t&$ia, $hkel)et e li+)it, %a%&r+)e+)&$ia et), et)8 re2,lltate ',k
m,'d t& ket&/ 0aktet d&$hmo)'& $e $htete t& cakt,ara ka'& k,$hte t&
-&$htira 'at1rore, %or '& $a)& t& elita-e t& t1re t& a(ta ata +)e'de' '&
ma)at e $,k$e$e-e 7 k&t, 'diko' edhe k,lt,ra dhe me'talitetit i
%o%,)-e t& cakt,ar8 , $i dhe e k,'d&rta, $htete a%o kom*e me %a$,ri
dhe k,$hte 'at1rore t& -olit$hme %or $,k$e$e ',k ka'& edhe aq $h,m&/
@Ndo$hta a$')& (orm& qe-eri$)e)e $Bka aq $h,m& 'e-o)& %&r
,dh&heq&$ t& m&dhe') $a ka demokracia @/ < Sik,r '& Maqedo'i t&
ki$hte ,dh&heq&$ t& kali*rit e,ro%ia' me $i+,ri $e di$a %ro*leme do t&
i$hi' 2+)idh,r me koh& dhe (are ',k do t& ki$hte %a$,r 'e-o)& t&
-)e'te edhe deri te ko'(likti i 3449<t/ G)itha$ht, edhe di$a %ro*leme
t& )a$htme $i dhe %roce$et e e,roi'te+rimit dhe %&r '& NATO do t&
ki$hi' ec,r m& mir&/ Me'do) $e %&r di$a .&$ht)e t& cilat e'de
di$k,tohet dhe k, $hqi%tar&t $h%rehi' %ak&'aq&$i ka m,'d&$i q& t&
+)e'de' 2+)idh)e t& %ra',e$hme %&r t& d1)a %al&t %&r me$ ')& dialo+,
$erio2 dhe t& $i'qert&/ Por k)o k&rko' %ik&ri$ht ate q& $h%reh citati m&
lart& @,dh&heq&$ t& m&dhe') demokrat& @/
@Dhe Da'iel 6elli e $h%rehte k&t& me'dim me ()al&t D ?Edo
-ler&$im i a(t&$i$& $& ')& $hoq&rie %&r t& %&r*all,ar %ro*lemet e -eta
-aret //// '+a cil&$ia e ,dh&heq)e$ $& $a) dhe karakteri i %o%,llit > @/
K)o &$ht& d&$hm,ar '& ha%$irat e i$h #,+o$lla-i$& k, $& %ari , 'de$h&'
elitat '& me$ -eti 7 $& %ari a)o $er*e me t& +)itha t& t)erat 8 dhe %a$ta)
edhe %o%,)t/ Dhe i$hte i'tere$a'te $e '& di$a 2+)edh)e ')er&2it ,
)e%'i' %&rkrah)e %ik&ri$ht at1re t& cil&t i$hi' %&r acarim
marr&dh&'ie$h dhe ko'(likte $e $a at1re t& cil&t i$hi' %&r ')& dialo+ t&
-&rtet&/ K&$ht, 'dodhi edhe me $hqi%tar&t e Maqedo'i$&, $e%$e ata '&
di$a 2+)edh)e , dha'& %&rkrah)e mak$imale $,*)ekte-e t& l,(t&$ ,
$e%$e $i d,ket e $hih'i' $e ata %ara t1re th,a)$e ',k arrit&' t& 2+)idhi'
a$')& %ro*lem madhor/Por %&r ')& 2h-illim t& d&$hir,ar e,ro%ia' d,het
%ak m& $h,m&/ M)a(to' t& $h&ti$&$h a'de) e k&'de) tro)e-e $hqi%tare
a%o edhe '&%&r am*ie'te t& %&r2iera me maqedo'a$ dhe t& *ie t&
ko'kl,do$h $e d,het m& $h,m& a'+a2him dhe m& $h,m& k,lt,r& 7 dhe
$idomo$ e %a$t&rti$& %,*like 8 %&r t& arrit,r ate q& d&$hiro)m&/