Gnomologia Latina Seu, Fons Argumentorum Uberrimus, Complectens Sententias Et Breves Narrationes, Congestas e Praecipuis Classicis Latinis, Tam Prosaicis, Quam Poeticis (1835)

z:;;^' :^?
^^^
t--\
' :^>
a;-^^
T1S3 0n33b3E
GNOMOLOGIA LATINA,
SEU
FONS ARGUxMENTORUM UBERRIMUS,

COMPLECTENS
SENTENTIAS ET BREVES NARRATIONES, GON-
GESTAS E PRAECIPUIS CLASSICIS LATINIS,

TAM
PROSAICIS,
QUAM
POETICIS.
COLLEGIT,
ET,
SECUNDUM MATERIAS,
IN
ORDINEM ALPHABEtlCUIVf
DlSPOSUiT
Uoann.
LITERARUM
ijnrtidodt. ^y/tadefner ^
HUMANl1^Riii^t:i1^!^|^jR.^GYMNASI0
IGLAVIENSl
PROFESSOR PUBLICUS.
Tomus
Absentia
I.
Italia.
^^
VIENNAE,
1835.
ApUD MiCHAELEM LeCHNER, UnIVERSITATIS BlBLlOPOLAM,
M
Commemoratio autem
ina
O T T
,
d.
pfolatio sum,
antlquitatis
exemplorumque
oum
delectatione et auctoritatem orationi adfert

Cic,
et fidem.
c. 34.
oratoy
Siint^
qiii
Classicos Auctores,
et,
quidquid
,
studia et disciplinas
lis
humaniores oleat
e scho-
jam dudum exterminandum arbi IrentMr. Gratia Dis, istos Maecenates non in puppi sedere et clavum tenere; vos enim brenostris
vi,
dulces Pierides^ ad Getas hinc Sauroma-
tasque ablegarent, et templa haec vestra nu-
mini^ quod unice venerantur, Quaestui nem-
pe dicarent,
i.
e.
eadem quam
universo gregi^
,
primum
in
ovilia et laniHcia transfigurarent.
His igitur^
et
quem
du-
cunt^ hanc ego praefationem

est, scriptam velle
quod planum non possum; neque etiam ^

clarius^
id
quod luce, ut ajunt, meridiana

ipsis
Deum
suum
si
e pectoribus
excuterem:
sinl,
Ntfn, mihi
linguae
centum
oia-
que centum
Ferrea voxl
a*
IV
PRAEFATIO.
Nolo itaque Sisyphum agere diulius,
et
yerborum etiam epruin , quae de istis hactenus perdidi , bonam veniam exorans , Liberalium Artium cultoribus, et iis omnibus,
^Queis melioreluto finxitpraecordia Titan/^
paucis rationem
jam
sum redditurus^ quae
me
compulerit ad opus hoc conficiendum.

Professores publici^ et quotquot sunt^ qui
juventute
erudienda
occupentur
satis
quotidiana
ha-
mecum
experientia
est,
sibi
cognitum
sit
beant^ nepesse
quan?i
res
difilcilis
quantoque sudore conjuncta immaturae adhuc

aetati
,
si
thema
sibi
propositum
argumentis
suo
et
stiidio
suaque meditatione
ct,
rationis,
,
ut ajunt
empiricis
suffulciendum
his-
que innixum vel fnedigcriter solum elaboran-
dum
iniiingitur.
Has
dilorum
difficultates in
et
ipsa natura
juvenum,
ulpote experientia
,
rerum usu nondum erubene etiam

cogrioverunt
fundatas
Viri Iliustrissimi, studioruni nostrorum Praesules

et
Gubernatores
Sapientissimi
atque
ideo in Institutione ad Eloquentiam per scholas nostras praescripta consulte aliquoties
mo-
nita inserenda curaverunl
ut Classicis
et
Auctoexinde
rum
efTatis,
Testimoniis
Exemplis
se et
petitis,
opus suum debilc per

atque
infirmum
sufTulcire
exornare
conentur,
Verum
PRAEFATIO.
tamen hic quaestio exoritur

bi juvenes ejusmodi
Unde
petant
si-
GJassicorum
eftata,
qui-
bus
citatis
et
operi
suo opportune inspersis
huic et dlgnilatem et vini et
quandam
quasi
consecrationem addere possint? Possidenlne,

si
non omnes,
at saltem
5
plerique, opera Clas^
sicorum Auctorum
ne dicam
mente ac meet
moria^
at certe
in scrinio
domi inclusa? Atsub-
que, ut possideant^ invenietpe juvenis,

itOj et e
longiore praesertim opere cujusdam

,
auctoris ea ipsa loca
quae in ihemate
modo
proposito comniode queat adhibere ? Cunctis

his quaestionibtis
ri
non
nisi
negando respondeinficiabitur.
posse, haud quisquam, puto,
Patet igitur et necessitas et utilitas libri talis,
qui hac in parte institutionis publicae non mi-
nima studiosae juventuti re et consilio praesto esse debeat. Talem equidem iibrum, quum
publici Professoris
semper,
et
5
munere fungar et quotidie praesertim tum vel maxime desi,
derabam
cuitate
cum ex
in
Institutione nostra ad Elo-
quenliam in parte universali caput de perspi,
parte vero speciali de
oratione
proprie dicta tractarem,
quidem opus , quod hunc in finem e Cicerone excerpsit et in lucem edidit E. Th. Hohler^ vir tum Jitcratissimus, quum
existit
Jam
optime promerilus de
studiis Classicis.
Verum
Vr
PRAEFATIO.
dubito, ejusdem in tabernis librariis exemplarla
adbuc
restare.
Atque ut
restent,
non
li-
tantum ex forma
et dispositione,
sed ex arguhic difFert

et
menlo quoque
ber meus.
studio
alios
et
materia ab
legi
illo
Nempe
equidem
multo
,
cum
sed
excerpsi
non
modo Ciceronem
praeterea complures et prosaicos aucto-
res et poetas^ parique diligentia ex his et ex

iliis
tum vim
et
gravitatem
et orationis
si
;
Veneres in
,
tum suavitatem hoc meo opere conges,
quod hac de causa
ut est proverbium, et
varietate delectabit.
Hoc
nis
itaque studio
meo
compluribus anest,
continuato Gnomologia haec coorta

5
cognominandam putavi^ Fons argumentorum uberrimus, qui juvenem de Ihemate quodam elaborando meditantem haud Cogitatus et Exempla facile credo, destituet.
seu
ut itidem
Classicorum hic liber multa millia suppeditat

ipsius
laborem non solum corroborabunt

illi,
at-
que exornabunt, sed totidem quoque

ita
ut
dicam
ponticuli
existent^
qui ad novos
ipsi
cogitatus
;
faciliorem
transitum monstra-
bunt
totidem igniculi diviniprum quasi men-
tium, quarum splendor calorque ipsius quoque
ingenium inflammabit,
abripiet.
Jibri
et
ad sublimiora secum
utilitate
Tantopere equidem de
esse
hujus
pcrsuasum me
dixerim, ut spe ducar
PRAEFATIO.
laelissima,
VII
haud quemquam
fore
juveiiem
qui
utilitate
hac perspecta, sine
illo
subsidio
sese
ac<
ad occupalionem suam
cingat.
rhetoricam
Atque haec primaria quidem

utilitas
et
summa
libro
est,
quam
in
componendo hoc
sit
spectavi; non vero sola et unica, quae ex ope-
re nunc perfecto etiam sponte

ra.
redundatudegustatis
Studium nempe Classicdrum^

,
quasi his flosculis forsan in
illis
quoque adole-
scentibus radices aget,
tenus refractario.
ta hic
animo fuerunt hacViriporro literati bene muU

qtii
invenieait cogitata
et
ingeniosa
quorum
suppe-
unum
alterum
sic
dictum Motto
ipsis
ditabit^
opus quoddam novum eorum venusto
commendaturum. Tum ii^ qui novis Classicorum Auctorum editionibus occupantur, crebro
hic locos, ut ajuntj parallelos reperient, qui-
bus sensum, saepe implicitum

parvo negotio interpretenlur.
fas est dictu!)
et
et
obvolutum
(si
Denique
hoc
Professoribus
lilerarum hu-
maniorum non inutilem hunc librum fore cediderim, quippe qui frequenter mentionem faciat, et
opera
et
capita
Classicorum indicet,
,
unde materias occupationum
discipulis
pro-
ponendarum, imo elaboratas jam

de depromere possint.
narrationes,
descriptiones, dissertationes et similia
commo-
Vlir
PRAEFATIO,
Reslal^ ut de interna libri institulione et

dispositione plura
commemorem
ut rationem
ad feram
qua usus
illic
et traclatio facillimeinno-
tescat; praesertim
vero, ut barbariem excu

in litulis
uti
et
sem, qua hic

Egoismus
hisy
tent^ jairt
vocibus utor non

sunt
:
optime quidem
^
latinis,
Alheista,
Sympathia
et
ejusmodi.
Verum
se pa-
quum
minora sunt
et facile
,
per
puto supersedendum
et praefatio-
nem
coricludo, hoc unico in fine voto adjecto,
ut aliquid labore hoc

in scholis nostris
meo
jid
promovendum
juvenum
studium coritulerim Classicoin animis
rum
jam
rim.
amoremque horum
ferventem magis
partim recens excitaverim, partim excitatum

el
magisque corrdboraipse
Tunc cum poeta mihi
acclamem
petisti!
Habes, tota quod mente

Iglaviae, Calend. April. 1834.
>^>*>^-^^m^m'^î^'^-'^^
Absentia.
ogit et absentes plura timere locus. Ovid. Heroid. Ep. 19. (Timor.)
J^bstinentia.
c.
Est virtus placitis abstinuisse bonis. Ovid Heroid. Ep, 17. 2.) Romanus imperator (Man. Curius Dentatus) cum ilJi ob yirlulem et bene geetam rempublicam tantum agri decernerelur^ quantum arando uno dio circuire potuisset non est, inquit, vobis eo opus cive, cui plus opus sit, quam uni civi. Quanto majoris viri putas^ respuisse hoc munus quam meruisse? Multi enim fines aliis abstulerunt^ sibi nemo constituit. Se1.)
:
nec. benef. VII. 7

3.) M. Curius decretis a senatu geptenis jugeribus agri populo , sibi autem quinquaginta^ popularis assignationis modum non excessit: parum idoneum reipublicae civem existimans, qui eo^ quod reliquis tribueretur, contentus non esset. Val. Max. IV. 3, (Gontinentia.) 4.) Alexander vero, cognomen invicti asseculus, continenliam Diogenis Cynici vincere non potuit: ad quem cum in sole sedentem accessifset_, hortarelurque, ut , si qua sibi vellet praeslari , indicaret quemadmodum erat in crepidine collocatus, sordidae appellationis sed robustae virpraestantiae: moxînquit, de caeteris interim a sole mihi velim non obvtes. Val. Max. IV. .3.
: ,
:
Idem Syracusis^ cuni olera ei lavanti Aristippus Si Dionysium adulare velles, ista non esses. lino, inquit si tu ista esse velles, non adulares Dionysium. Val. Max. IV. 3. (Continenlia. Frugalilas) Gnomologia. Tom. J, 1
5.)
dixisset

6.)
Quarlum et \icesimtim annum egens Scipio in Hispania Carlhagine oppressa, majoris Carthaginis capiendae sumsisset auspicia, multosque obsides^ (juos in ea urbe Poeni clausos habueiant, in suam potestatem redegisset, eximiae inter eos foniiae virglnem, aetatis adultae, et juvenis et coelebg et victor_, postquam comperit illustri loco inter Celliberos natam, nobilissimoque genlis ejus Indibili desponsani^ accersi,
cum,
tis
parentibus
dotis
et
sponso inviolatam
tradidit.
Aurum
erat^ continentia ac munificentia Indibills obligatus, CeltiberOrum animos Romanis applicando, meritis ejus gratiam debitam retulit. Val. Max. IV. 1. (Gontinentia.)
quotjue,
quod pro redemptione puellae allatum

adjecit.
summae
Qua
Abusus.
Nihil in rerum natura tam sacrum est, quod sacrilegum non inveniat. Senec. constant. Sapient, 3. 2.) Igne quidutilius ?si quis tamen urere tecta
1.)
Comparat, audaces
3.)
instruit igne
manus.
II.
Ovid. Trist.
Nihil invenies tam manifestae utilitalis, quod non in contrarium transferat culpa. Senec. quaest. natural. V. i8. (Utilitas.)
Actores:
i.)Et Aeschines^ Atheniensis vir eloquentissimus, qui, cum adolescens tragoedias actitavisset^ rempublicam capessivit; et Aristodemum^ tragicum item actorem^ maximis de rebus pacis et belli legatum ad Philippum Athenienses saepe miserunt. Cic, rep. IV. ii.. (Craeci/rhealrum.) 2.) Cum artem ludicramscenamque totam (sermode arte dramatica apud veteres Romanos) probro ducerenf^ genus id hominum non modo honore civium reliquorum carere , sed etiam tribu moveri notatione censoria voluerunt. Cic. rep. IV. lo. (Drama. Romani, theatrum.)
Adminisfer principis.
Et sumta^ et posita pace fidele capul. Prop 2.) Maria ac terras populosque regenti, Quis comes utiiior? Juvenalis. Satyr, 4,
1.)
II.
i.
3.) Plcrisque hoc vilium est, ambitione prava difFerendipromissa^ ne minor sit rogantium turLa. Qjiales rcgiae potentiae ministri sunt, quos delectat superLiac suae longum gpeclaculum; mlnusque se judicant posse_,
diu multumque singulis, quidpofisint, ostenderint. confestim, nihil semel faciunt; injuriae illoruin praecipites, lenta beneficia sunt. Quare verissimum cxistima, quod ille Comicus dixit: Quid? tu non intelligis tantum te gratiae demere, qnantum morae adjicis ? Sen. Lenef. II. 5.
nijii
INifiil
Admiralio.
Sapientiae noceri non potest; nulla delebit aetas praesens_, nulla diminuet sequens, ac deinde semper ulterior aliquid ad venerationem conferet ; quoniam quidem in vicino versatur invidia simplicius longe posita miramun Sen. brev. vitae i5. (Invidia. Sapientia.) 2.) Wil admirari, prope res estuna, Numici, Solaque, quae possit facere et servare beatum.
1.)
:
Hor.
3.)
epist.
I.
6.
Quam magnus
est.
lium populus
mlrantium_, tammagnus invidenSenec, vita beata. II. (Invidia.)

Admonitio.
1)
Ne
te credideris, quia
non
facis ista_,
eat.
moneri;
Vela damus, quamvis remige navis
Ovid Trist. V. i5. 2.)Quimonct, ut facias, quodjam facis, illemonendo Laudat et hortatu comprobat acta suo.
_,
3.)
Adspice quantum
et
Ovid. Trist, V, i5.
Aggrediare nefas,
4.)
Cum
Si tibi
5*)
licet, effuge crimen. Ovid. Metamorph. VII. 70. moneas aliquem, nec se velit ille moneri sit carus, noli desistere coeptis.
dum
Quae tu cum praestes^ remo tamen utor
Cat. Dist. I. 9. in aura;
nocet admisso subdere calcar equo. Ovid. ex Pont. II. G. 6.) Vive, vale; si quid novisti reclius istis, Candidus imperli; si non , his utere mccum. Hor. episl. I. 6.
INil
7)
Tu
Qua
ne cede
malifi; sed contra audenlior ito Virg. Aen. VI. gS. tua te fortuna sinet
8.) Utigitur et monereêt moneri^ proprium est verae amicitiae: et alterum libere facere, non aspere; alterum patienter accipere , non repugnanter: sic ha-
bendum est, nullam in amicitiis pestem esse majorem, quam adulalionem blanditiam, assentationem c|uam,
;
vis
enim multis nominibus
est
hoc
vitiuni
notandum,
levium
hominum
,
quentium omnia
atque fallacium , ad voluntatem lonihil ad vesritatem. Cic Amic. 25.
(Adulatio. Amicitia.)
Q.) Illud absurdum est^quod ii^ qui monentur, eam molestiam, quam debent capere^ non capiunt: eam capiunt, qua debent vacare: peccasse ehim ge non anguntur, objurgari moleste ferunt quod contra oportebat, delicto dolere, correctione gaudere. Cic. Amic^
:
24, (Vituperatio.)
10) Omnis igiturhacinre (sc, in monendo et vituperando amico) habenda ratio, et diîgenlia est primum, ut monitio acerbitate, deinde objurgatio oontumelia careat: in obsequio autem (quoniam Terentiano verbo vitiorum adlibenter utimur) comitas adsit: assentatio jutrix^ procul amoveatur: quae non modo amico,', sed ne libero quidem digna estj aliter enim cum tyranno, aliter cum amico vivitur. Cic. Amic. 24. (Assentalio.
:
Vituperatio.)
Adolescens.
At sperat adolescens ^ diu se victurum: quod sperare idem senex non potest. Insipienter sperat. Quid quam incerta pro cerlis habere, falsa enim stultius pro veris? Senex^ ne quod speret quidem habet. At est eo meliore conditione_, quam adolescens: cum id , quod ille sperat, hic jam conseculus est. Ille vult diu Quamquam o dii boni! Quid est vivere, hic diu vixit. in hominis vitadiu? da enim supremum tempus : Exspectemus Tartessiorum regis aetatem: fuit enim (ut scrij)tum video) Arganthonius quidam Gadibus, qui
_,
octoginta regnavit annos, centum et viginti Sen. ic^. (Diu. Senex. Vita.)
vixit. Cic.
Adolescentia.
Quarta restat causa , cjuae maxime angere , atque solllcitam haLere nostram aetatem (loquitur Cato senex) videtur, appropinquatio morlis quae cerle asenectute non potest longe abesse. O miserurn senem qui mortem contemnendam esse in tam longa aetate non videritl quae aut plane negligenda est, si omnino exstinguit animum aut etiam optanda, si aliquo eum deducit, ubi sit futurus aeternus. Atqui tertium certe nihil inveniri potest. Quid igitur timeam^ si aut non miser post mortem, aut beatus eliam futurus sum ? quamqaam quis est tam stultus, quamvis sit adolescens, cui sit exploratum, sead vesperum esse victurum ? quin eliam aetas illa multo plures , quam nostra^ mortis casus habet; facilius in morbos incidunt adolescentcs gravius aegrotant; tristius curantur; itaque pauci veniunt ad seneclutem quod ni ita accideret, melius, et prudentius viveretur. Gic. Sen. ig. (Mors. Morbus. Se:
, ;
:
nectus.)
Adpelitus.
i.)Darius in fuga, cum aquamturbidam et cadaveribus inquinatam bibisset , negavit, iimquam se bibis* se jucundius. Numquam videlicet sitiens biberat. Cic. Tuec. Quaest. V. 34. (Sitis.) 2) Quod mare, quod tellus adpone, quod educat aer: Nil ibi^ quod nobis esuriatur^ erit* Ovid. ex Pont. I. 10. (Voracitas.) 3.)Numquam esuriens Ptolemaeus ederat; cui_, cum peragrîti Aegyptum^ comitibus non consecutis, cibarius in casa panis datus esset, nihil visum eet illo pane jucundius. Cic. Tusc. Quest. V. 34. (Fames.) Tu pulmentaria quaere 4.) Sudando. Hor. Satyr. II. 2. 5.) Pinguem vitiis, albumque^ nec ostrea, Nec 8carus, aut poterit peregrina juvarc lagois. Hor. Satyr. II. 2. 6.) Jejunus raro slomachus vulgaria temnit. Hor. Satyr. II, 2.
Adplausus.
quid turbida Roma levet accedas; examenve improbum in illu

i.)
%i
Non,
Castiges trutina
2.)
^
~
Persii. Satyr. i.
nec
le quaesieris extra.
An(igenidas tibicen discipulo suo magni profectus, cunclis augetl parum feliciter populo se approbanti Quia videlicet dientibus, dixit Mihi cane et Musis. perfecta ars^ fortunae lenocinio defecta, fiducia jufita non eruitur Val. Max. III. 7 (Arg. Conscientia sui.)
,
Adspectus.
1.) Segnius irritant animos demiflsa per aurem, Quam quae unt oculis subjecta fidelibus, et quae Ipge sibi tradit spectator. Hor. Pis. 180.
) Neque tam
non
dispositis
acri
memoria
notatisque rebus
aut sententiarum complectatur ; ut nihil hac consuetudine et exercilatione adjuvetur, Vidit enim hoc prudenter sive Simonides, sivealius quis invenit;, ea maxime animis affiginostris^ quae egsent a acerrimum autem ex omsensu tradlta atque impresga nibu8 nostris sensibus esse sensum videndi: quare faciliime animo leneri posse ea, qude perciperentur auriLus aut cogitatione, si etiam oculorum commendatione animis traderentur; ut res caecas et ab adspectus judiet imago, et figucioremotas_, conformatio quaedam ra ita notaret, ut ea, quae cogitando complecti vix possemus, intuendo quasi teneremus. Gic. de orat. II. 87. (Memoria. Orator.)
:
,
quisquam est, ut_, ordinem verborum neque vero tam hebeti^

fere
,
Adulatio.
1.) Natio comoeda est. Rides? majore cachinn^^ Goncutitur flet, si lacrymas conspexit amici, Nec dolet igniculum brumae si tempore poscas
; ;
Accipit endromydem; sidixeris, aestuo^ gudat.
omni Nocte dieque potest alienum sumere vultum

2.)
Juvenalis, Satyr. 3,
Semper
et
faciejactare manus, laudare paratus, Si bene ructavit, si rectum minxit amicus, Si trulla inverso crepitum dedit aurea fundo, Juvenalis Satyr. 3.
30 lêmipho.
Nostrapte culpa facimus^ ut malis expediat-esse, Dum nimiuni dicinos bonos gludemus et benignos. Terent, Phormio. V. 2. (Philautia.)
turba quantum potes, te separa, nec adulatorlartifices sunt ad captandos supePar illis^ etiam si Lene caveris ^ non eris. riores Sesi proditioni ipse te trades. Mihi crede ; capieris nec. quaest. natural IV. praef. Non imita5.) Adulatio, quam similis est amicltlae tur tantum illam ^ sed vinclt, et praeterit; apertis et propitiis auribus recipltur, et in praecordia ima descendit ^ eo ipso gratiosa^ quo laedit. Sen. ep. 45. 6.) Adulatorum et prava laudantium sermo diutius haeret, quam auditur; nec facile est animo dulceî somnum excutere; prosequitur et durat , et ex intervallo recurrit. Senec. Epist. i23. 7.) Crispus Passienus(celeber orator^ Neronis vitricus) quo ego nii cognovi subtilius in omnibus rebus maxime in distlnguendis et curandis vltiis , saepe dicebat: adulationi nos opponere^ non claudere ostium. Sanec quaest. natural. IV. praef. 8.) Ita est, quo apertior est adulatio^ quo improbior, quo magis frontem suam perfrlcuit^ cecidlt alienam,
4.)
Jbus
Jatus praebeas;
hoc
citius expup^nat.
Eo enim jam dementlae venimus,

^
ut, qui parce adulatur natural. IV. praef.
pro maligno
sit.
Senec.Quaest
g.) Maluerim verls offendere, quam placere adulando. Sen. clementia II. 2. (Veritas.) io.)Gnatho. Est genus hominum , qul csse primos
omnium rerum
volunt,
Nec
Sed
sunt.
eis
Hos cOnsector,
^
hisce ego ut rideant,
non paro me,

si-
ultro adrideo
et eorum ingenia admiror mui

;
Quldquid dicunt^ laudo id rursum si negant ^ laudo id quoque: Negat quls? Nego ait? ajo postremo imperaviegomet mihi Omnla adsentari. Is quaestus nunc est multa ubcrrimus. Terent. Eunuch. II. 2. (ObsequIurn.Parasitus.)
; ;
Adulaior,
nisi qui admooccultus ne se insinuet studiose cavendum est; nec enim facillime agnoscitur, quippe qui etiam adyersando saepe asgsentelur:
1.)
Aperte adulantem nemo non videt^

excors
:
dum
est
callidus
ille^
et
et litigare se
simulans^ Llandiatur, atque ad extremum
det manus , vincique ge patiatur: ut is : qui ilhisus sit, plus vidisse videatur. Quid autem turpius quam illudi? Cic. Amlc. 26. 2.) Quid potest essetam flexibile, tam devium, quam animus ejus, qui ad alterius non modo sensum acvoluntatem, sed etiam vultum , atque nutum converlitur? Negat quis ? nego ait? aio; postremo imperavi
, :
egomet mihi
Omnia
ut
ait
assentari,
idem Terentius: sed ille sub Gnathonis persona: quod smici genus adhibere, omnino levltatis est. Cic. Amic. 25. 3.) AtheniensesautemTimagoram, inter ofFIcium salutationis Darium regem more gentis illius adulatum
,
supplicio affecerunt : unius civis humilibus blanditiis tolius urbis suae decus Perslcae dominationi
capitali
summissum^^raviler ferentes Val. Max. VI. 3. 4.)Non vides_, quemadmodum illosin praeceps agat exstincta libertas et fides in obsequium servile submissa , dum nemo ex animi sui sententia suadet dissuadetque, sed adulandi certamen est , et unum amicorum
,
quis blandissime officium ^ una contentio_, Ignoravere vires suas, et dum se tam magnos,. quam audiunt, credunt^ attraxere supervacua et in discrimen rernm omnium perventura bella utilem et necessariam rupere concordiam; secuti iram^ quam nemo revocabat multorum sanguinem hauserunt, fusudum vindicant inexplorata pro cerri novissime suum tis^ flectique non minus existimant turpe^ quam vinci 5 et perpetua credunt, quae in summum perducta maxime nutant. Ingentia super se ac suos regna fregerunt; nec inlellexerunt , in illa scena , et vanis et cito diffluentibus bonis refulgente, ex eo tempore ipsos nihil non adversi exspectare debuisse, ex quo nihil veri audire potuerunt. Senec. benef. VI. 3o. (Expugnator.
fallat?
;
,
omnium
Princeps.)
Adversa.
Quid est praecipuum (in rebus humanis) ? Posse quidquid acciderit, sic laeto animo adversa tolerare Debuisses enim velfcrre, quasi libi volueris accidere. si sciisseg, omnia ex, decreto Dei ficri. Flere le,
;

IIL praef. (Sapientia.)
est.
queri, ingemere, desciscere
Senec. quaest. nalural.
Aegritudo.
1.)
Non mihi
grata dies
noctes vigilantur amarae;
Nec tener
2.)
in misero pectore
somnus
adest.
Ovid. Heroid. Ep. 12. Curis ingentibus aeger
simulat; premit altum corde dolorem. Virg. Aen. I. 208. (Spes.) 5.) Ratiounaomniumest aegriludinum, plura nomina nam et invidere aegritudinis est, et aemulari, et obtrectare et misereri, angi, lugere, moerere^ aerumna adfici, lamentari, sollicitari_, dolere, in niolestia esse, adflictari^ desperare.Cic, Tusc. QuaestJII.34. CAffectus.)
;
Spem vultu
Aemuius.
1.)
Rivalem possum non ego ferre Jovem,

Prop,
II.
34. (Rivalis.)
2.)
Tum
Cum^
bene fortis equus reserato carcere curril, quos praetereat, quosque sequatur, habet,
Ovid. ars amat.
Aeneis,
III.
(Rivalis.)
Quo nullum Latio
clarius exstat opus.
Ovid, ars amat.

Aequabilitas.
III.
Aquabilitas quidem juris neque servari beri populi

,
_,
quam amplexantur
;
li-
potest ipsi enim populi , quamvis soluti efftenatique sint, praecipue mulet est in ipsis magnus delectus holis multa tribuunt^ ininum et dignitatum eaque, quae adpellatur aequabiCum enim par habetur honos lilas, iniquissima est. suinmis et infimis^ qui sint in omni populo necesse est, ipsa aequitas iniquissima fit. Cic. rep. I. 34.
;
Aequalltas.
i.)Hochabet inler caetera justiliaesuae natura praecipuum^ quod_, cum ad exitum ventum est, omnes in aequo sumus. Seneca. quaest. natural. VI. i. (Mors.) 2.) Lydus DuUchio non distat Croesus ab Iro.
IVop.
III. 5.
10
Acr.
Etenim licctvidere aculiora ingenia^ et adintellii^LnJuni aptiora eorum^ qui terras incolant eas, in quiquam illorum, qui utantur i)us aer sit purus ac tenuis Quin eliam, cibo quo crasso coelo atcjue concreto.
1.)
,
utare, interesse aliquid ad mentis acism putanf. jiat. deor. II. 16. (Ingenium.)
2.)
Cic
Aer nobiscum videt^ nobiscum audit, nobiscum enim eorum sine eo fieri potest. Quin etiam juovetur nobiscum. Quacumque enim imus , quacumque movemur, videtur quasi locum dare et cedere. Cic.
sonat, Nihii
nat. deor.
3.)
II.
33.
Quid
est vox, nisi intensio aeris^ ut audiatur, lin-
nonne
guae formata percussu? Quid cursus et mbtus omnis, intenti spiritus opera sunt ? Hic facit vim nervis^ et velocitatem currentibus. Hic quum vehementer
concitatus ipse se torsit^ arbusta silvasque convellit, etaedificia tota, corripiens in altum^ frangit. Hic mare per se languidum et jacens incitat. Senec. quaest. nalural. II. 6.
4.) Athenis tenue coelum, ex quo acutiores etiam putantur Attici: crassum Thebis; itaque pingues Thebani,
et valentes. Gic. fat. 4.

Aescliylus.
Aeschyli vero poetae excessus^ quemadmodum non volantarius^ sic propter novitalem casus referendus est. In Sicilia moenibus urbis^ in qua morabatur, egressus, aprico in loco resedit. Super quem aquila testudinem ferens^ elusa splendore capitis^ (erat enim capillis vacuum) perinde atque lapidi eam illisit^ ut fractae carne vesceretur. Eoque ictu origo et principium fortioris tragoediae extinctum est. Val. Max. IX, 12.
Aestimatio
.
sui.
;
Omnino est amans sui virtus optime enim se novit^ quamque amabilis git, intelligit. Gic. Amic.
Aetas.
ipsa
26.
1.) Quae vero aetas longa est? aut quid omnino homini longum? nonne modo pueros^ modo adolescentes,
in
cursu^ a tergo insequens, nec opinantea adsequuta estsenectus? sed quia ultra nihil habemus^ hoc lon-
gum
ita
II
ducimus. Omnia ista perlnde^ ut cuique dala sunt^ pro rata parte, aut longa , aut brevia dicuiitur. Apud Hypanim fluvium, qui ab Europae parte in PonAristoteles ait bestiolas quasdam nasci vivant. Ex his igitur ^ liora octava, quae mortua est, provecta aetate morlua estj quae vero occidente sple, decrepita; eo magis^ si etiam solstitiali die. Confer nostram longissimam aetatem cum aeternilate, in eadem propemodum Lrevitate, qua illae hestiolae, reperiemur. Cic. Tusc. Quaest. I. 59. (Vita.) 2.) Kleganter Laelius ille sapiens (cum Scipione Afric. vixit) dicenti cuidam: Sexaginta annos habeo: hos , in<juit_, dicis sexaginta^ quos non habes ? Senec. Quaest Natur, VI. 32. 5.)Cursusest certus aetatis, etuna vianaturae, eaque suaque cuique parti aetatis tempestivitas est simplex data ; ut et infirmitas puerorum , et ferocitas juvenurn, et gravitas jam constantis aetatis, et senectutig niaturitas naturale quiddam habeat, quod suo tempore percipi debeat Cic. Sen. 10.
influit,
tum
ijuae
unum diem
Aetas aurea.
Non domus uHa

Qui
fores habuit, non fixus in agris, regeret certis finibus arva_, lapis.
Ipsae niella dabant quercus^ ultroque ferebant Obvia securis ubera lactis oves. Non acies, non ira fuit non bella; nec ensein Immiti saevus duxorat arte faber. Tibull. ! 3.
,
Affabilitas.
Difficile^dictu est,
quantopere conciliet animos hoII*
nunum
comitas, alfabilitasque sermonis, Cic, Olf.

Affectug.
14
i)Singulis perturLationibus partes ejusdem generis plures subjiciuntur: ut aegritudini invidentia (utenduiii est enim ^ docendi causa, verbo minus usilato quoniam invidia non in eo qui invidot^ solum dicitur^ sed etiam in eo^ cui invidetur (aemulatio^ obtrectatio, misericordia^ angor luctus^ moqror, aerumna, dolor, lamentatio, sollicitudo_, 'molestia, afflictatio, despeiotio, et si^quae sunt de gencre eodem. Sub metum auteui subjecla sunt: pigritia, pudor, terror, timor , pavor,
;
,
,
12
exaniinatio^ conturbatio, formido ; voluplati rnalevolentia (laotans malo alieno), delectatio, jactatio , et similla; iibidini ira excandescentia, odium^ inimicitia, discordia^ indigentia, desiderium et caetera ejusmodi. Cic, Tusc. Quaest. IV. -7. 2.)Illi(}uidem etiamutiliter a natura dicebanl Csermo est de Academicis veteribus) permotiones istas animis iôstris datas metum cavendi causa* misericordiam,
,
:
aegritudinemque, clementiaej ipsam iracundiam fortitudinis tjuasi cotem esse dicebant: recte, secusne^ alias viderimus. Cic. Academ. Quaest. IV. 44. 3.) Et perturbationes Zeno volunt^rias esse pulabat," opinionisque judicio suscipi^ et omnium perturbatio-
num
arbitrabatur esse
Cic.
intemperantiam, Zeno.)
4.)
matrem, immoderatam quandam Academ. Quaest. I. 10. (Stoici.

;
Angor est aegritudo premens luctus aegritudo ex qui carus fuerit , interitu acerbo moeror aegritudo flebilis; aerumna aegritudo laboriosa^ dolor aegritudo crucians; lamentatio aegritudo cum ejulatu; sollicitudo, aegritudo cum cogitatione; molestia aegritudo permanens; aflflictatio aegritudo cum vexatione corporis ; desperatio aegritudo sine ulla rerum exspectatione mellorum. Gic. Tusc, Quaest. IV. 8, NB. Fusius de affectibus tractat. lib. IV. cap. i. usq. 10. 5.) Motus turbulenti jactationesque animorum incitatae, et impetu inconsiderato elatae, rationem omnem repelientes, vitae beatae nullam partem relinquunt. Quis enim potest, mortem aut dolorem metuens, quorum alterum saepe adet, alterum saepe impendet, esse
ejus,
;
non miser? quid,
si idem (quod plerumque fit) paupertatem, ignominiam, infamiam timet; si debilitatem, caeoitatemj si denique^ quod non singulis hominibus, sedpotentibus populissaepe contigit, servitutem potest ea timens esse quisquam beatus ? Quid^ qui non modo <â futura timet, verum etiam fert sustinetque praesentia ? adde eodem exilia, luctus, orbitates qui rebus
;
his fractus ae^ritudine eliditur, potest
tandem
esse
non
mlserrimus? Quld vero illum, quem libidinibus inflamluatum et furentem videmus, omnia rabide appeteutem ;uni inexplebili cupiditate, q#oque adfluentius voluptalos undique iiauriat^ eo gravius ardentiusquc sitienteiu^ nonne recte miserrimum dixeris ? quid elatus ille
levitate,
i3
inanique laetilia exsultans et temere gesliens ; tanto miserior_, quantosibi videtur Leatior ? Ergo, ut hi miseri, ic contra illi Leati^ quos nulli metus terrent^ nullae aegriludines exedunt^ nullae libidines incitant, nullae futiles laellliae exsuHantes languidis li(jueraciunt voluptatibus. Ut maris igitur trtnquillitas intelligitur^ nulla, ne minima quidem aura fluclus coraJiiovente: sic animi quietus et placalus stalus cernitur, cum perturbatio nuUa est, qua moveri queat. Quodsi quae cuiest, qui vim fortunae^ qui omnia humana,
nonne
ex quo nec nihil concupibcat, nulla efteratur animi inani voluptale: quid esl cur is non beatus sit? et, si haec virtute efficiuntur^ quid est, cur virtus ipsa per se non efficiat beatos? Cic. Tusc. Quaest. V. 6. (Beatitudo. Felicitas.
que accidere possunt, timor eum^ nec anôr

,
tolerabilia ducat,
attingat;
idemque,
si
Virtus.)
Quidenimfoedius avaritia, quid immanius libidiquid contemptiu8 timiditate, quid abjectius tarditate, et stultitia dici potest ? Cic. Leg. I. 19. quantumpotes, ve7 ) Cupiditates tuaspublicasque, xa et istis dicentibus: quou^que eadem ? responde: Ego debeo dicere j quousque eadem peccabitis ? Remedia ante vullis^ quam vitia desinere. Senec. epist. 89. 8.)Xerxes quidem, refertus omnibuspraemiis donisque fortunae_, non equitatu , non pedestribus copiis non navium multitudine^ non infinito pondere auri contentus, praemium proposuit ei, qui invenisset novam voluptatem; qua ipsa non fuisset contentus; neque enim umquam finem inveniet libido. Cic. Tusc. Quaest. V. 7.
6.)
Jie,
;
(Libido. Xôluptas.) 9.)Pars superior mundi et ordinatiorâcpropinqua sideribus, nec in nubem cogitur, nec in tempestatem impellitur, nec versatur in turbinem omni tumultii caret: inferiora fulminant. Eodem modo sublimis animus quielus semper et in statione tranquilJa collocatus, intra se premens^ quibus ira contrahilur , modestus et venerabilis est et dispositus. Seneca de Ira III. 6. 10.) Urgentia circumstant vitia undique necresurgereaut in dispectum veriadtollere oculos sinunt, sed mersos et in cupiditatibus infixos premunt. Numquam illis recurrere ad se licet; sed^ si quando aliqua quies fortuito contigit, velut in profundo mari, in quo post
;
;

ventum quoque volutatio
14
est, fluctuantur, nec umtjuam illis a cupiditatibus suis olium instat. Senec. de Lrev. vitae 2. (Gupiditates* Vita Vitia.)
11.) Quandocontingetcontemnereutramquefortunam? quando continget omnibus oppressis affectibus et sub arLitrium adductis hanc vocein emittere Vici? Quem
:
vicerim, quaeris? I\on Persas^ nec exlrema Medorum^ nec si quid ultra Dacas Lellicosum jacet^ sed avaritiam, sed ambitionem_, sed metum mortis, qui victores gentium vicit. Senec. ep. 71. (Dominatio fiui.) 12.) O quam magnis homines erroribus tenentur, qui jus dominandi trans maria cupiunt permittere felicisimosque se judicant;, si multas per milites provincias obtinent , et novas veteribus adjungunt, ignari ^ quod sit illud ingens parque diis regnum Imperare sibi maximum imperium est, Senec. epist* ii3 (Domina, !
tio sui.)
i3.) Concitationes animorum juncto currui similes sunt; in quo recte moderandosummum rectoris officium est^ ut viam noverit: quam si tenebit, quamlibet concitate ierit, non olTendet^ si autem oberraverit, licet placide ac leniter eat, aut per confragosa vexabitur, aut per praecipilia labetur, aut ceite, quo non est opus^ deferetur. Gicero. rep. II. 41. 14.) Aînce animos iramque tuam^ qui cetera vincis. Ovid. Heroid. Ep. 3. i5.) Imbecillis t^st primo omnis affectus, dein ipse se concitat^ etvires, dum procedit^ parat; excluditur facilius, quam expellitur. Senec. epist. 116. i6.)Quid^ quipecunia cupiditate, qui voluptatumliJjidine feruntur, quorumque ita perturbantur animi, ut non multum absint ab insania quod insipientibus conlingit omnibus, his nullane est adhibenda curatio? utrum^ quod minus noceant animi aegrotationes, quam corporis? an, quod corpora curari possint^ animorum inedicina nulla sit? At et morbi perniciosiores pluresque sunt animi^ quam corporis hi enim ipsi odiosi sunt, quod ad animum pertinent, eumque sollicitant; animusque aeger^ ut ait Ennius ^semper errat, neque pati neque perpeti potest: cupere numquam desiiiit; quibus duobus morbis (ut omittam alios), aegritudine et cupiditate, qui tandem possunt in corpore esse graviores? qui vero probari potcst, ut sibi mederi

mus tum
i5
animus non possit^ cum ipsam medicinam corporisaniinveRerit, cumque ad corporum sanationem mulqui ipsa corpora et natura valeant; nec omnes
curari se passi sunt, continuo etiam convalescant; animi autem, c[ui sanari voluerint^ praeceplisque sapif^ntium paruerint, slne ulla duLilatlone sanentur? Kst profecto animi medicina pliilosophia 3 cujus auxiiium non ^ ut in corporis morbis ^ petendum est foris;omniLusque opitus et viribus, ut nosmetipsi nobis medcri possimus , elaborandum est. Cic. Tusc, Quaest. III. 3, (Animi curatio. Philosophia.) i7.)Ergo is^ quisquisest qui moderalione et consibique ipse placatus ut stanlia quietus animo est nec tabescat molestiis ^ nec frangatur timore, nec sitienter quid expetens ardeat desiderio, nec alacritate futili gestiens deliquescat, is est sapiens, quem quaerimus is est beatus cui nihilhumanarum rerum aut in,
demittendum animum aut nimis laetabilo ad eflerendum videri potest. Quid enim videatur eimagnum in rebus humanis, cui aeternitas omnis , toliusque mundi noia sit magnitudo ? ISam quid aut in studiis humanisj aut in lam exigua brevitate vitae magnum sapienti videri potest, qui semper animo sic excubat^ ut ei nihil improvium accidere possit nihil inopinatum nihil omnino novum? Atque idem ita ac rem in omnes partes aciem intendit, ut semper videat sedem sibi ac locum sine molestia atque angore vivendi ut, quemcumque casum fortuna invexerit, hunc apte et quiele ferat. Quod, qui faciet, non aegritudine solum vacabit, sed etiam perlurbationibus reliquis oninibus his autem vacuus animus perfecte atque absolute beatos efiicit. Cic.
tolerabiie ad
, ,
;
Tusc. Quaest. IV. 17. (Beatus. Sapiens.)

18.) Qui modum vitio quaerit, similiter facit, ut si pospulet eum, qui se e Leucata praecipitaverit, suslinere se, cum velit; ut enim id non polest, sic animus perlurbatus et incitatus nec cohibere se potest, nec, quaeque crescentia quo loco vult^ insifetere omnino perniciosa sunt,eadem sunt vitiosanascenlia, Cic. Tusc. Quaest. IV. 18. (Vitia.) ig.)Quemadmodum oculus conlurbalus non estprobe affectus ad suum munus fungendum;et reliquaeparse
,
tes,
ficio
totumve corpus, statu cum est motum ^ deest suo et muneri sic conturbatus animus non
:
of-
est

jni
i6
uum;munus autemani-
aplus ad exsequendum muiius

est
,
ratione Lene uli. Cic. Tusc Quaest. III. 7. 2o)lJ t>i sunt ergo isti^ qui iracundiom utilem dicunt ? (polest ulilis esse insania ?) aut naturalem ? an quidquam esse potest secundum naturam, quod fit repugjianle ralione?quo modo autem, si naturalis esset via? aut alius alio magis iracundus esset; aut finem haberet prius, quam esset ulta^ ulciscendi libido ; aut quemquani poeniteret, quod fecisset per iram ? ut Alexandrum regem videmus; qui cum interemisget Clitum^ fajniliarem suum ^ vix a se manus abstinuit tanta vis fuit poenitendi. Quibus cognitis, quis est qui dubitet^ quin nic quoque motus animi sit totus opinabilis ac voluntarius. Cic. Tusc. Quaest, IV* 37. (Ira.) 21.) Quinalura dicuntur iracundi, aulmisericordes^ aut invidi, aut tale quid^ ii sunt ita constituti, quasi mala valeludine animi sanabiles tamen ut Socrates dicitur^ cum multa in conventu vitia collegisset in eum Zopyrus, qui se naturam cujusque ex foima perspicere profitebatur, derisus est a caeteris , qui iila in Soab ipso autem Socrate crate vitia non agnoscerent sublevatus ^ cum illa sibi insita, sed ratione a se dejecta diceret. Cic. Tusc. Quaest. IV. 3^. (Socrates.) 22.) Inveteratio, utin corporibusâegrius depellitur^ quam perturbatio ; citiusque repentinus oculorum tumorsanatur, quam diulurna lippitudo depellitur. Cic.
; , ;
: :
Tusc. Quaegt. IV. 87.

23.) Ut nimis adflictimolestia^ sic nimis elati laetitia jure judicantur leves. Cic. Tusc Quaest. IV. 3i. (Levitas.)
24.)Utconfidere decet, timcre non decet, sicgaudere decet, laetari non decet. Illud jam supra diximus, contractionem animi recte fieri nuraquam posse^ elaiionem posse. Cic. Tusc. Quaest. IV. 3i. 25.) Latius regnes avidum domando Spiritum^ quam si Lybiam remotis Gadibus jungas, et uterque Poenus Serviat uni. Horat. II. 2. (Dominatio sui.) 26.) Aequam memento rebus in arduis Servare mentem non secus in bonis
;
Ab
insolenti
temperatam
Laetitia. Hor.
II. 3.
1.)
17
AfFines.
Praeclarumilludest,et^8i quaeris, rectum qunque et verum, ut eos, qui nobis carissimi esse debeant^ ut vero pluB, iieri aeque ac nosmet ipsos amemus nuilo pacto potest. Ne optandum quidem egt in amiciut me ille plus , quam se ego illum plus , quam tia me perturbatio vitae ^ si iia sit atque officiorum omnium consequatur. Cic. Tusc. Quaest. III. 29. (Amicitia.) 2.)Sanguinisautem conjunctio etbenevoJentia devincit homines caritate. Magnum est enim^ eadem habere monumenta majorum, iisdem uti sacris, sepulchra hahere communia, Cic. oflf. I. 1-7. 3.) Optime autem societas hominum conjunctioque servabitur^ si^ ut quisque erit conjunclissimus, ita in
; , ,
; ,
eum
benignitatis (Benignitas.)
-
plurimum conferetur,
Cic. OfF,
I.
iG,
Agricola.
Agricola incurvo terram dimovit aralro Hic anni labor; hinc patriam parvosque nepotes meritosque juvencos* Sustinet; hinc armenta boum Virg. Georg. Lib. IL v. 5i3. 2.) O fortunatos nimium sua si bona norint Agricolas! quibus ipsa, procul discordibus armis, Fundit humo facilem victum justissima tellus. Virg. Georg. Lib. IL v. 458,
1.)
:
Agricultura.
1.)
Omniumautcm rerumêx
,
quibusaliquid acquir'
j
lur
nihil est agricultura melius, nihil uberius

nihil
nihil
ofF. I,
dulcius, nihil homine 42. (Quaestus.)
libero dignius. Cic.
2.)Beatus ille^ quiprocul negotiis, Ut prisca gens mortalium Paterna rura bobus exercet suis, Solutus omni foenore. Hor. Epod. II. (Honores.) 3.) Tempus inagrorum cultu consumere dulce est.
,
Ovid ex. Pont.

4.)
II, 7.
Rura quoque oblectant animos, studiumque colendi

cedere
cura potest. Ovid. remed. amor. 5.) Venionunc ad voluptates agricolarum, quibus ego incredibiliter deleclor; quae nec ulla impediuntur Gnomologia. Tom. I.
Quaelibet huic curae
iJ
; :
i8
seneclule, et mihi ad sapientis vitam proxime videntur accedere; habcnt enim rationem cum terra^ quae nunquam recusat imperium nec umquam sine usura redsed alias minore plerumque madit, quod accepit jore cum foenore; quamquam me quidem non fructua modo^ sed etiam ipgius terrae vis^ ac natura delectat.
: ,
Cic, Sen. i5.
Multas ad resperutilesXenophonlis libri sunt quaeso , studiose , ut facitis. (loquitur Cato ad Scipionem et Laelium adolescentes) quarn copiose ab eo agricultura laudatur ,in eo lihro, qui est de tuenda re familiari , qui Oeconomicua inscribitur! Atque ut inlelligalis^ nihil ei tam regale videri, quam atudium agri colendi^ Socrates in eo libro loquilur cum Critobulo , Cyrum minorem^ regem Persarum , praestantem ingenio atque imperii gloria cum Lysander Lacedaemonius, vir summae virtutis, venisset ad eum Sardis* eique dona a sociis attulisset: et ceteris in reLus comem erga Lysandrum , atque humanum fuisse, et ei quendam conseptum agrum diligenter consitum ostendisse. Cum autem admiraretur Lysander et pro6.)
quos
legite,
humum subactam, atque puram^ et suavitatem odorum qui afflarenlur e floribus: tum dixisse, mirari se
,
ceritates et
arborum,
et directos in
quincuncem ordines^
non modo
diligentiam ^ sed etiam sollertiam ejus , a quo essent illa dimensa ^ atque descripta et ei Cyrum respondisse: Atqui ego omnia ista sum dimensus ; mei suntordines, mea degcriptio ; multae etiam istarum arborum mea manu sunt satae. TumLysandrumintuentem ejus purpuram, et nitorem corporis^ ornaturn:
que Persicum multo auro, muUisque gemmis dixisse Cyre^ beatum ferunt^ quoniam virluti tuae fortuna conjuncta est. Cic, Sen. 17. (Xenophon.^ 7.)Hac igilur fortunc (quae sc. ex agricultura fluit) frui licet senibus: nec aetas impedit_, quo minus et ceterarum rerum^ et iniprimis agri colendi studia teneamus usque ad ultimum tempus senectutis. Cic Sen.
,
Rite vero te,
(Senectus*) 8.)In agris erant tum(sc.priscis temporibus) senatores , id est^ senes. Siquidem aranti L, Quinctio Cincinnalo nunciatum est, eum dictatorem ease foctum a villa in senatum arcessebantur ct Curius, et ceteri senes: ex quoy qui eos arcessebant, viatores nominati
17.
:

Num
19
igUur eorum senectus miserabilis fuit, qui snnt. se agri cultione oblectaLant ? Mea quidem sententia haud scio, an uUa beatior esse possit: neque soluni
officio,
quod hominum generi universo cultura agrosed et delectatione

^
rum
est salutaris;
,
quam
dixi
et
copiaque omnium rerum_, quae ad victum hominum^ ad cultum etiam deorum pertinent. Cic. Sen. 16. (Romani. Senes.) 8.) Semper enim boni , assiduique domini referta celetiam penaria est, villaque tota lola vinaria_, oiearia cuples est abundat porco, haedo, agno, gallina, laccaseo, melle. Jam hortum ipsi agricolae guccidiaiu te alteram appellant tum conditiora facit haec, supervacanei etiam operis, aucupium, atque venatio. Quid de pratorum viriditate, aut arborum ordinibus; aut vinearum , olivetorumque specie dicam ? Brevi praecidam. Agro bene culto nil potest esse , nec usu uberius, nec specie ornatius: ad quem fruendum non modo non retardat, verum etiam invitat, atque allectat senectus.
saturitate
,
Ubi enim
frigerari
potest
illa
aetas, aut calescere vel apricatiore-
ne melius, vel igni^ aut vicissim umbris, aquisve

salubrius
?
Gic. Sen. 16. (Seneclus.)

Alexander.
i.)Timaeus:quicumin historia dixisset, quanocte natus Alexander esset, eadem Dianae Ephesiae lemplum deflagravi8se,adjunxit, minime id esse mirandam, quod Diana, cum in partu Olympiadis adesse voluisset, abfuisset domo. Cic. nat. deor. II. 27 2.) Qua nocte templum EphesiaeDianae deflagravil_, cadem constat ex Olympiade natum esse Alexandrum, atque ubi lucere coepisset, clamitasse Magos, pestem ac perniciem Asiae proxima nocte natam. Cic* divin. I.
23. (Divinatio.)
Allotria.
Astrologorum signa in caelo quidsitôbservat: Jovis Cum capra aut nepa aut exoritur nomen aliquodbelluarum.
Quod
esl anle
pedes,
nemo spectat ; caeli scrutanturplagas. Cic. de republica.I* i8
i.)Unicuique Mi natura
(iedit
20
Amalor.
vilium natura creato
ali<juid
semper amare
dedit.
Prop. II. 22. (Vitium.) 2.)Adspice uti coelomodo sol ^ modo luna ministret Sic etiam nobis una puella parum ebt. Altera me cupidis teneat foveatque lacertis_, Altera si quando non sinit esse locum.
Prop.
3.)Nihil
4.)
difficile
ll.
22.
lo.
amanti puto Cic. Orat. cap.
Semper in absentes felicior aestus amantes, Elevat assiduos copia longa viros. Prop. II, 33. Disciplina estiisdem, munerarier 5*) Clitipho. Ancillas primum, ad dominas qui adfectant viam, Terent. Heaut. II. 3.
6,)Duriu8 in
terris nihil est,

si
Nec, modo
sapias
quod vivat, amante; quod minus esse velis

!
Prop, II. 17. perjuros semper placidus ridet amantes Non 7,) Jupiter, et surda negligit aure preces. Prop. II. 16.^ 8.) Omnia in exitium nata theatra meum. Prop. II. 22. (Theatrum.) g.) Chaerea* O faciem pulchram! deleo omnis de hinc cjc animo mulieres Taedet quotidianarum harum formarum. Ter. Eunuch. II, 3. (Pulchritudo.)
:
Ainbitio.
i.^Miserrima est omnino ambitiohonorumque conde qua praeclare apud Platonem: similiter fatenlio cere eos^ qui inter se contenderent^ uter potiug rempublicam administraret, ut si nautae certarent, quis eorum potissimum gubernaret. Cic. Oflf. I. 26. 2.) Cum videris praetextam saepe jam sumtam ^ cum
;
celebre in foro
nomen^ non
invideris
ista vitae
damno
parantur: ut unus ab illis numeretur annus, omnes annos suos conterent. Sen. brevit. vitae. 19. (Honores.)
tur, inter prima
in summum ambitionis eniterenquosdam , luctantes aelas reliquit cum in consummatlonem dignitatis per mille indignitates erepsissent, misera subiit cogitalio, ipsos luborasse in titulum sepulchri ; quorumdam ultima seneclus,
3.)Quosdam,cum
dum in novas spes, ut juventa disponltur, inter conalus magnos et improbos^ invalida defecit. Sen. brev. vilae. 7f). (Honores.) 4.) Est aulem inhocgeneremolestum (sermo est de ambitione) quod in maximis animis, splendidissimisque imperii, poteningeniis plerumque existunt honoris tiae, gloriae cupiditates. Quo magis cavendum est , ne quid in eo genere peccetur. Cic. off. I. 8. 5.)Quodnondant proceres, dabithistrio tuCamerinos, Et Baream^ tu nobilium magna atria curas ? Praefectos Pelopeja facit Philomela tribunos, Juv. Satyr. 7. 6.) Quem (c. Themistoclem) ferunt, stimulis virtutum agitatum_, et ob id noctes inquietas exigenlem, quaerentibus , quid ita eo tempore in publico versaretur^ respondisse: Quia me tropaea Miltiadis de somno excitant. Val. Max. VIIL 14. (Gioria Themistocles.) y.) Jam Alexandri peclusinsatiabilelaudis^ qui Anaxarcho comiti suo, ex auctoritate Democriti praeceptoris innumerabiles mundoa esse referenti^ Heu me^ inquit^ miserum^ quod nec uno quidem adhuc potitus sum Val. Max. VIII. 14. (Gloria. Alexander.). 8.) Illa verogloriae cupiditas sacrilega: inventusest enim^ qui Dianae Ephesiae templum incendere vellet^, ut, opere pulcherrimo consumpto nomen ejus per totum terrarum prbem disjiceretur* Quem quidem mentis furorem eculeo impositug detexit, At beae consuluerant Ephesii, decreto memoriam deterrimi hominis abolendo: nisi Theopompi magnae facundiae ingenium in historiis eum suis comprehendisset, Val. Max. VlII. 14.
, :
(Gloria.) ().)Pausanias,
cum Hermoclempercontatuêsset, quo-
subito clarus posset evadere, atque is respondisset, si illustrem viruni aliquem occidisset, futurum, ut gloria ejus ad ipsum redundaret, continuo Philippum interemit. Et quidem quod petierat^ assecutusest: tam cnim se parricidio, quam Philippus virtute^ notum posteris reddidit. Val. Max, VIII. 14. (Gloria )
nam modo
22
Ambulacra.
Spectatum veniunt, veniunt spectentur ut ipsae

IUe locus casti damna pudoris habet. Ovid. ars, amat.
Amici.
Judicaveris^ diligere oportet: non cum dilexeris, judicare; sed cum multis in rebus negligentia plectimur: tum maxime in amicis et deligendis, et colendis. Cic* Amic. 22, (Cautio)
Amicitia.
Cum
i.)Maximumest in amicitia, superioremparem esse inferiori; gaepe enim excellentiae quaedam sunt. Cfc.
Amic.
19.
,
Virtutum amicitiaadjutrixanaluradata est non vitiorum comes; ut, quoniam solitaria non posset virtus ad ea , quae summa sunt^ pervenire^ conjuncla et consociata cum altera perveniret. Quae si quos inter societas aut est aut fuit, aut futura est, eorum est habendus ad summum naturae bonum optimus beatissi2.)
musque comitatus.
3.)
Cic.
Quam
(sc.
Amicitiam)
Amic. 22. (Virtus.) si ad fruclum nostrum
re-
commoda, quem diligimus , non erit ista amicilia, sed mercatura quaedam utilitatum suarum. Prata , et arva, et pecudum greges diliguntur Hominum isto modo, quod fructus ex eis capiunlur.
fercmus^ non ad
illius
caritas
et amicitia gratuita est. Cic. nat. deor.
I.
44,
4.) Sinveroerunt aliquireperti, qui pecuniam praeferre amicitiae , sordidum exisliment: ubi eos inveniemus^ qui honores ^ magistratus , imperia, poteslates, opes amicitiae non anteponent? Cic. Amic. 17. (Cor-
ruptio.)
5.)
Veraeamicitiae
difficillime
reperiuntur iniis, qui
Ennius recte: in honoribus^ reque publica versantur. Amicus certus in re incerta cornitur. Cic. Amic, 17. (Vir politicus.)
Agrigentinum quidcm, doctum quendam virum Empedocles) carminibus Graecis vaticinatum ferunt: quae in rerum natura^ totoque mundo constarent, quaeque moverentur, ea contrahere amicitiam^ di?sipare digcordiam 3 atque hoc quidem omnes morta7.)
,
(sc.
, ; ,
23
Itaque, si <ûando alileg et infelllgunt, et re probant. quod ofFicium exstitit amici in periculis aut adeundis
aut communicandifi , quis est^ qui id non maximis efferat laudibus? qui clamores tota cavea nuper in hospitis, et (loquitur Cato senex) amici mei M. Pacuvii, nouter eorum efiset va fabula: cum , ignorante rege Orestes, Pylades Orestem se es8e diceret , ut pro illo necaretur Orestem autem, ita ut erat, Oreslem se esquid 86 perseveraret? stantes plaudebant in re ficta arbitramur in vera fuisse facturos? facile indicabat ipsa natura vini suam cum homines, quod facere i^si non possent, id recte fieri in altero judicarent. Cic.
,
:
Amic.
7.
(Discordia.)
7.)Qui utraque in regravem, constantem , stabilem 86 in amicitia praestiterit, hunc ex maxime raro hominum genere judicare debemus et paena divino Cic, Amic. 18. 8.) Est enimboni viri(quem eundem sapientem licet primum nequid dicere) haec duo tenere in amicitia fictum sit, neve gimulatum aperte enim vel odisse , magis ingenui est, quam fronte occultare sententiam deinde^ non solum ab aliquo allatas criminationes resempellere , sed ne ipsum quidem esse suspiciosum per aliquid existimantem ab amico esse violatum. Cic*
: :
Amic.
9.)
18. (Sinceritas. Simulatio, Suspicio.) Mihi quidem videntur^ quiutilitatis causafingunt
amicitias, amabilissimum
nodum
diis
amicitiae tollere. Cic.
Amic.
tiam
lius
14.
io.)SoIemenimemundo
e vita tollunt
:
tollere videntur^ qui amici-
qua a
immortalibus nihil me-
habemus,
nihil jucundius. Cic.
Amic.
i3.
11.) Caeteraeres^ quae expetuntur, opportunae sunt opes, diviliae, ut utare gingulae rebus fere singulis
:
:
utcolare: honores, ut laudere: voluptates^ ut gaudeas valitudo, ut dolore careas , et muneribus fungaquoquo re corporis : amicitia res plurimas continet
:
:
te verteris,
praesto est: nullo loco excluditur numquam intempestiva, numquam molesta est. Itaque non aqua, non igni, ut ajunt, pluribus locis utimur quam amicitia; neque ego nunc de vulgari, aut de mediocri (quae tamen ipsa et delectat et prodest) sed de
:
vera^ el perfecta loquor

^
24
eorum, qui pauci

nofa-
qualis
minantur^
cit
fuit;
nam
et
secundag res splendidiores
amicitia , et adversas partiens^ lcviores* Cic. Amic. 6.
communicansque
12.) Quia natura mutari non potest, idcirco verae amicitiae sempiternae sunt. Cic. Amic. 9 i3.)Hoc praestat amicitia propinquitati : quod ex pro qinquitate benevolentia toUi potest , ex amicitia non potest; sublata enim benevolentia ^ amicitiae nomeri tollitur^ propinquitatis manet. Cic. Amic. 5, (Propin(juitas.)
i4.)E8t
autem amicitia nihilaliud nisiomnium divinaet caria^n

,
rum, humaiiarumque rerum cum benevolentia, tate summa consensio: qua qwdem haud scio ^ cepta sapientia, quidquam melius homini $it a
ex-
diis
im-
mortalibus datum. Cic. Amic. 6 i5.)IpsaVirtusamicitiam et gignit etcontinet necsine virtute amicitia esse ullo pacto potest. Cic. Amic.G. i6.)De amicitiaomnes ad unum idem sentiuntjet ii, qui ad rempublicam se contulerunt et ii , qui rerum cognitione, doctrinaque delectantur: et ii , qui suum negotium gerunt otiosi: postremo ii^ qui se totos tradiderunt voluptatibus , gine amicitia vitam esse nullam sentiunt si modo velint aligua ex parte liberaliter vivere ; serpit enim , nescio quomodo, per omnium vinec ullam aetatis degendae rationem patitas amicitia
: :
tur esse expertem sui. Cic. Amic. 23. 17.) Virtus y virtus, inquam, C. Fanni, et tu , Q. Muci^ et conciliat amicltias, et conservat; in ea est enim convenientia rerum, in ea stabilitas, in ea constantia quae^cum se extulit, et ostendit lumen suum, et idem aspexit, agnovitque in alio ; ad id se admovef, vicissimque accipit illud , quod in altero est: ex quo eorum exardescit sive amor, sive amicitia ; ulrumque enim dictum estab amando^ amare autem nihil aliud est, niquem ames^ nulla indigentia , si eum ipsum diligere , nuUa utilitate quaesita. Quae tamen ipsa efflorescit ex Cic. ariiicitia, eliam si tu eam minus sequutus sis.
Adhc. 27. (Virtus.) i8.)Vos aulcm hortor,utita virlutem locetis, sine qua amicitia esse non potest, ut, ea excepta, nihil
;.uu( ilia
j<j.)
praeslabiiius puletis. Cic. Amic. 27. (Virtus.)
Voshorlor^ utamicitiam omnibus rebus humanjs
, ;
anteponatis.
25
tam naturae aptum, tam

,
Nihil est enim
conyeniens
ad res vel secundas
vel adversas.
Cic.
Amic^ 5. 20.)Sed hoc primum sentio^ nisiinbonis amicitiam esse non posse. Cic. Amic. 5, 21,) Quantaautem vis amicitiae sit, ex hoc in*;elligi maxime potest quod ex infinita societategeneris huma:
conciliavit ipsa natura^ ita contracta res est, et adducta in angustum^ ut omnis caritas aut inter duos aut inter paucos jungeretur. Cic, Amic. 5. 22.)Unailla sublevanda offensio ePt,ut et veritas in
ni,
quam
nam et monendi amici objurgandi: et haec accipienda amice cum benevole fiunf. Cic Amic. 24. 23.) Hos delectat assentatio his fictus ad ipsorum voluptateni sermo cum adhibetur orationem illam vanam testimonium esse laudum suarum putant; nulla est igitur haec amicitia, cum alter verum audke non vult, alter ad mentiendum paratus est. Cic. Amic. 26 (Assentatio, Deceplio sui.) 24.)Quoniam res humanae fragiles ^ caducaeque sunt, semper aliqui anquirendi sunt, quos diligamu8 , et a quibus diligamur; caritate enim, benevolentiaque subaniicitia,
et fidfes retineatur
;
saepe
sunf_, et
_,
lata
omnis est e vita sublata jucunditas. Cic. Amic* 27. (Amicus. Amor.) 25.)\Jna estamicitiain rebushumanis^ decujus utilitate
omnes uno ore consentiunt. Cic. Amic. 23, 26.)Cum autemomnium rerum simulatioest vitiosa (tollit enim judicium veri idque adulterat) tum amicitiae repugnat maxime delet enim veritafem^ sine qua nomen amicitiae valere non potest; nam cum amicitiae vis sit in eo, ut unus quasi animus fiat ex pluriLus qui id fieri poteritj si ne in uno quidem quoqua unus animus erit, idemque semper; sed varius com,
:
xnutabilis^ multiplex? Cic. Amic. 25. (Simulalio.) 27.)Quod siinscena,id est concione, in qua rebus fictis^ et adumbratis lori plurimum est ^ tamen verum valet^ (si modo id patefactum , et illustratum est) quid in amicitia fieri oportet, quae tota veritale perpendi-
umque
lur? in qua nisi (ut dicitur) aperlum pectus videas tuostendag, nihil fidum, nihil exploratum habea ne amare quidem^ aut amari ; cum id, quam vere fiat,
ignores. Cic. Amic. 26.
26
28.)Haec est^ (quum sc.vlrtute praedili amicitiam jungunt) Inquam, societas, in qua omnia insunt^ quae putant homines expetenda, honestas^ gloria ^ tranquillitas animi, atque jucunditas ut^ cum haec adsint, hea:
ta vita sit^ et sine his esse
non
:
possit.
Cic.
Amic. 22.
;
qua neque amicitiam_, neque ullam rem expelendam consequi possumus ea vero neglecta, qui se amicos habere arbitrantur, tum se denique errasse sentiunt, cum eos gravis aliquls casine
29.)Virtuti opera danda est
sus experiri coglt. Cic. Ainic. 22. (Virtus.)

3o.) Maximum ornamentum amicitlae lollit, qui ex ea toHIt verecundiam. Cic, Amic. 22. (Verecundia.)
3i.)Quae enim videntur utilia_,honores, divitiaej voluptates, cetera generls ejusdem, haec amicitiae numquam anteponenda sunt. At neque contra rempubli-
cam^ neque contra jusjurandum, acfidem^ amici cauvir bonus faciet; ne si judex quidem erit de ipso amico: ponlt enlm personam amlci, cum induit judicis. Tantum dablt amicitiae , ut veram amici causam esse malit^ ut orandae lili tempus, quoad per leges liceat, accommodet. Cic. OflP. III. 10.
sa
,
quae minusdelectent, etmlnus probenmagis decere censent saplentes sensim dissuere, quam repenle praecidere. Cic. Oir. I. 33. 33.)Damonem^ etPhlntiam PylhagoreoSjferunt hoc
32.) Amicitias,
lur,
animo inter se fulsse , ut, cum eorum alteri Dionybius tyrannus dlem necis destinavlfiset qui moret is
: ,
addictus esset, paucos sibi dies commendandorum suorum causa postulavisset: vas factus est alter ejus bistendi; ut, si ille non revertisset moriendum esset ipsij qui cum ad dlem se recepisset^ admiratus eorum fidem tyrannus, petivit, utse ad amicitiam lertium adscriberent. Cic. Off. III. 10. 34.)DIgni autem sunt amicitia, quibusinipsis Inest causa, cur diligantur. Rarum genus (et quidem omnla praeclara rara) nec quidquam difficillus, quam reperire, quod sit omni ex parte in suo getiere perfecluni; sed plerique neque in rebus humanis quidquam Lonum norunt, nisi quod fructuosum sit: et amicos^ tamquam pecudes , eos potlssimum diligunt, ex qulbug sperant se maximum fructum esse capturos, Cic.
ti
,
Amic. 21.
35.) Ipse sequisque diligit,
non ul aliquam a
se ipse
mercedem
27
exigat caritatis suae^ sed quod per se sibi quisque carus est. Quod nisi idem in amicitiam transferatur, verus amicus numquam reperietur; est enimis quidem tamquam alter idem. Cic. Amic. 21. (Amicus.) 36.) Phaedria. Egone quid velim ? Noctesque diesque me ames^ me desideres, Me somnies, me exspectes de me cogites; Me speres^ me te oblectes^ mecum totasis,
,
postremo animus, quando egosumtuus. Terent. Eunuch. I. 2. (Amor.) 37.)Cum Deus intonuit^ non ge subducere nimbo^ Id demum pietas, id socialis amor.
Meus
fac sis
Ovid. Trist. V. i5.

38.)
Kara quidem virtus^ quam non fortuna gubernet Quae maneat slabili, cum fuffit illa, pede. Ovid. Trist. V, i5. 3g.) Ultima mandato claudelur epistola parvo Si tibi cura mei sit tibi cura tui Ovid. Heroid. Ep. 14. ^ 4o.)Nonest, quod amicum tantuminforo et in curia
^'
_,
si diligenter attenderis quaeras Sen. ep. 47.

;
et
doml
invenies.
41.) Si
Off. III. 10.
amicitiae tales
omniafacienda sint, quae amici velint: non , sed conjurationes putandae sunt. Cic,
42.) Cum autem inamicitia , quae honesta non sunt postulabuntur_, religio, et fides anteponatur amicitiae : quem exquirimus, deleclus officii^ sic habebitur is_,
Cic. Off.
telligis
III.
11.
43.)Nescis quantumsit pretiumamicitiae,si non in-
multum te ei daturum, cui dederis amicum, , rem non domibus tantum, ged saeculis raram 5 quae non aliubi magis deest quam ubi creditur abundare.
;
Sen. benef. VI. 33. Ofificium.)
Mirabor si sciet inter 44.) No8Cere mendacem verumque beatus amicum Hor. Pis. 424. (Beatus.) 45.) Tibi mevirtustua fecitamicum.Horat. Satyr. II.
,
5.
46.)
Tecum
vivere
et
amem ,
tecuni
obeam libens. Hor.Od. III. g.

facit.
47.)
Et amicum
inimicum volunlas
Senec. beaef, VI,
9, (Volunlas.)
48.)Nomen
49.)
,8
III.
amicitiae Larbara corda movet. Ovid. ex Pont.

si
2.
Non ego,
medius Polluce
et
Castore ponar
In coeli sine te parte fulsse velim. Ovid. Amor. II. 16. (Amor.) 5o.) Tecum quos dederint annos mihi fila sororum, Vivere contingat^ t^que dolente mori^
,
iiii
Ovid Amor. I. Eleg. 3. (Amor.) alte secunda posuerunt, ut non eo magis amicus desit, quia nihil absit. Senec. be5i.)
Neminem tam
hef. VI. 29. (Potestas.)
52.)Micio Communia
53)D
e
esse
Vetus verbum hoc quidem amicorum inter se omnia.

Ter. Adelph. V.
est;
3.
m e a.Homo amicus nobls }am inde a puero.Di boni^

;
Nae! illiusmodi jam magna nobis civium Penuria est homo antiqua virtute ac Hde, Ter. Adelph. III. 3. (Integritas.) 54.) Omnia sane excluserit opulenta felicitas monstra;
Lo libi, cujus rei inppia laborent magna fastigia, quid omnia possidentibus desit. Scilicet ille^ qui verum dicat^ et hominem_, inter mentientes stupentem ipsaque consuetudine pro rectis bianda audiendi ad ignorantiam veri perductum vindicet a consensu concentuque falsorum. Senec, benef. VI, 3o. (Aduiator; Po,
testas
Veritas.)
55,)
Donec eri* Tempora si
felix
multog numerabis amicos;

I.
fuerint nubila^ golus eris. Ovid. Trifit.

fient^ fieri
8.
56.)
Omnia jam
Et
nihil est,
quae posse negabam
Haec
de quo non sit habenda fides. qui sum deceptus ab illo, Laturum migero, quem mihi rebar opem, Ovid. Trist. I. 7. 07) Illud amicitiae sanctum et venerabile nomen^
eg-Q vaticinor,
Nunc
58
)
tibi
pro
vili
sub pedibusque jacet!
OviJ. Trist. I. 7. nobis tota producere vita. Alternumhocsanctae foedusamicitiae! GatuII. io3.
Ut
)
liceat
Nihil aequeoblectaveritanimum^quamamicitia Quantum bonum est, ubi sunt praeparata pectora^ in quae tuto secretum omne descendat, quorum conscientiam minuS; quam tuam timeas. quo-
59
fidelis et dulcis.
rum sermo
29
sollicitudlnem leniat, sententia consillum expediat, hilaritas tristitiam dissipet , conspec(us ipse delectet? Quos scilicet vacuos, quantum fieri poterit a cupiditatibus eligemus. Senec. tranquill. anim. 7. 6o.)Postamicitiam credendum e.^tânte amicitiam judicandum, Isti praepostere officia permiscent qui, cum amaverint^ judicant; et non amant, cum judicaverint. Senec. ep. 3.
,
61.)
Diucogita,an
placuerit
libi in
fieri
,
amicitiamaHquisrecipien-
dus
sit
cum
tam audacter cum 62.) Consortium rerum omniuminter nos facit amicitia^
toto illum pectore admitte ; illo loquere ^ quam tecum. Senec. ep. 3.
est,
nec secundi quidquam singulis

vivitur.
nec
adversi
in
commune
re, qui se suas convertit; alteri vivas oporlet_, si vis libi vivere. Senec. ep. 48. 63.) Kecesse est, initia inler seet exitus congruant. Quiamicus esse coepit, quia expedit,placebit ei aliquod pretium contra amicitiam , si ullum in illa placet pretium praeter ipsam. Senec. ep. 9. 64.) Nihil autem est amabilius , nec copulatiua ^ quam morum similitudo bonorum* In quibus nempe eadem gludla gunt, eaedemque voluntates, in his fit, ut aecjuo quisque altero delectetur ac se ip80_, efficiturque id, quod Pythagoras vult in amicitia : ut unus hat ex plu,
quisquam Leate degetantum intuetur, qui omnia ad utililates

JMec potest
Cic. Off. L 17. Q5.) Quaeris^ quid profecerim ? Amicus esse mihi coepi. (Haec Hecatonis philosophi verba sunt , ad quae adjicit noster :) Multum profecit; numquam erit solus.
ribus.
Qui
se.
sibi
amicus est, scito
hunc amicum omnibus
es-
Senec. ep. 6* morlls contemptum (^Qt.) Hae sane vires amicitiae ; ingenerare^ vitae dulcedinem exstinguere^ crudeiitatem mansvefacere, odium in amorem converlere, poenam beneficio pensare potuerunt: quibus paeno tantum venerationisj quantum deorum immortalium ceremonus debetur. Illis enim publica salus, his privata continetur
:
Atque ut illarum aedes sacrae domicilia,
ita haruifj
hda hominum p^ctora quasi quoda.m sancto spiritu referla teinpla gunt. Val. Max. 17. 7.
JO
Amicus. amicumaffeclisiinus , quoerga erga EodemiTiocIo 1.) iiosmetipsos: nostra in amicos Lenevolentia illorum erga nos benevolentia pariter, aequaliterque respondeat. Harum sententiarum nulli prorsus assentior: nec enim illa prima vera est, ul^ quemadmodum in se quisque , Quam multa enim, quae sic in amicum sit animatus. nostra causa numquam faceremus facimus causa amicorum ? precari abindigno^ supplicare 5 tum acerbius in aliquem invehi^ insectarique vehementius quae in nostris rebus non satis honeste^ in amicorum fiunt honestissime: multaeque res sant , in quibus de fuis commodis viri boni multa detrahunt^ detrahique patiuntur^ ut iis amici potius, quam ipsi fruantur Altera sententia est, quae definit amicitiam paribus officiis, ac vohoc quidem est nimis exigue, et exiliter ad luntatibus calculos vocare amicitiamût par sit ratio acceptorum, ek datorum. Cic. Amic. 16. 2.) Auxilium a notis petito, si forte loboras^ Pfec quisquam melior medicus, quam fidus amicus,
, :
Cat. Dist. IV.

3.)
i3* (Ajixilium.^îr^MtJjK
Quum
tibi
Non
4.)
socium , vel fidumqiWLîs amicum, fortuna est hominis , sed vita petenda.
tibi vel
Aeschinus.
Cal. Dist* IV. j5. (Socius.) Si frater aut sodalis esset; qui magis
morem
est?
gereret?
!
Hic non amandus? hiccine non gestandus in sinu
hem
,
Itaque
adeo
magnum mi
curam
injicil;
sua
commoditate
Ne imprudens
faciam forte , quod nolit : sciens cavebo. Ter. Adelph. IV. 5. (Pietas.)
5.)Quid? istos tu libros, quos vix nomenclatorum complectitur aut memoria, aut manus, amicorum existimas esse? Non unt isti amici , qui agmine magno januam pulsant, qui in primas et secundas admissiones digeruntur. Senec. benef. VI. 33. 6.) His ego centenas ausim deposcere voces^ Ut quantum mihi te sinuoso in pectore fixi Voce traham pura; totumque hoc verba resignent^ Quod latet arcana non enarrabile fibra.
Persii Satyr. 5.
7,)
3i
Animae_, qvales neque candidiores ,jneque queis me sit devinclior alter. Hor. Sat, I. 5, 8.) Litem inferrecave, cum quo titigralia juncfaest: Ira odium generat, concordia nutrit amorein. Cat. Dist. I. 36. (Concordia. Ira.) 9.) Plerique perverse ne dicam impudenler , amicuui habere talem volunt^ quales ipsi esse non possunt: quaeque ipsi non Iribuunt amicis^ haec ab iis deside-
Terra
tulit
rant. Cic. Amic. 22.

10.) Plurimum in amicitia amicorum bene suadentium valeat auctoritas. Cic. Amic. i3. (Auctoritas.) 11.) Tarquinium dixisse ferunt tum exulanlem^ se intellexisse, quos fidos amiros habuisset, quos invidos cum jam neutris gratiam referre poset. Cic. Amic. i5, 12.) Quid aulem slullius, quam , cum plurimum copiis,facultatibus, opibus possint^ cetera parare_, quae
paranlur
pecuniam^, equos, famulos, vestem egregiam , ; vasa pretiosa : amicos non parare, optimam et pulcerrimam vilae , ut ita dicam , supellectilem ? Cic. Amic. i5. i3.)Non ob aliam causamullam boni, improbis;improbi , bonis amici esse non possunt , nisi quod tanta est inter eos ^ quanta maxima potest esse_, morum^ aludio-
rumque
ab amico
distantia. Cic.
et
Amic. 20.
est, etquid pofitules quid patiare a te impetrari. Cic. Amic. 2o# i5.) Principio^ cui potest esse vifa vilalis, ut ait Enniu8^ qui non in amici mutua benevolentia conquiescat? quid dulciu ^ quam habere, quicum omnia audeas sic loqui, ul tecum ? Quis esset tantus fructus in prosperis rebus, nisi haberes, qui illisaeque ac tu ipse gauderet ? adversas vero ferre difTicile esset sine eo, qui illas gravius etiam quam tu^ ferret, Cic. Amic. 6. 16 ) Amicum qui intuetur_, tanquam exemplaraliquod intuetur sui quocirca et absentes adsunt^ et egentes 14.) In
,
;
omni re considerandum
abundant, et imbeciiles valent, et^ quod difficiiius dictu est_, morlui vivunt: tantus eos honos ^ memoria^ desiderium prosequitur amicorum. Ex quo illorum beata mors videtur: horum vita laudabilis. Cic, Amic. 7.
1.)
32
Amor.
Parm eno.Diboni^quid
hocmorLi est? Adeon'homines imularier Ex amore, ut non cognoscas eumdem esse? Terent. Eunuch. II. i.
amor morum est formam populabitur Et placitus rugis vultus aratus erit.
;
2.) Certus
aetas
Ovid. fragm. Medic. (Mores.) 3.)Saevus amor docuit validos tentare labores; Saevus Amor docuit verhera posse pali.
Tibull.
4.)
III.
4.
Credula res amor est. Ovid. Heroid. Ep. 6. 5.) Moribus et forma conciliandus amor. Ovid. Heroid. Ep. 6* 6.)Multumin amorefides, multum constantiaprodest. Prop. II. 26.
7.) Blanditiis vult esse
,
locum Venus ipsa queretis

;
SuppliciLus miseris fletiLus illa fav^t. Tibull. I. 4 8.) Nec jurare time Veneris perjuria venti Irrita perterras et freta summa ferunt. Tibull.^.4 9.) Gratia magna Jovi! Vetuit pater ipsevalere, Jurasset cupide quidquid ineptus amor. Tibull. I. 4 Sunt numina amanti, 10.) Saevit et injusta lege relicta Venus. Tibull. ! 5. Donisvincitur omnis amor. TibuU. L 5. 11.) Expertus dico nenio est in amore fidelis. Formosam raro non sibi quisque petit. Prop. 11.34. l2.)Polluit ille deus cognatos, solvit amicos^ Etbene concordes tristia ad arma vocat. Prop. II. 34l3.)Nullus liber crit^si quisamare volet. Prop.II. 23.
:
14.)
'
tlt
intabescere flavae
Igne levi cerae matutinaeque pruinae Sole tepente solent sic altenuatus amore Liquitur et caeco paulatim carpitur igni. Ovid. Metam. III. 487. i5.)In primis(sc. scelegtis) illos numero y quinullirei, nisi vino ac libidini vacant; nulli enim turpius occupaCaeteri , etiam si vana gloriae immagine teti sunt. neantur, speciose tamen errant. Licet avaros mihi^ iicet vel iracundos enumeres^vel odia exercentes injusta, vel bella: omnes isti virilius peccant. In Venerem ac libidinem projectorum inhonesta labes est. Sen* brev. vil. 6. (Occupatio. Vinum.)
,
Cic. Tusc. Quaest. IV. 32.

1
33
i6.) Totus veroiste, quivulgoadpcllalur amor. taniae levitatis est, ut nihil videam, vjuod putem conferendum.
7.)
O praeclaram emendatricem vitae, poeticam

flagitii et levitatis
amorem,
(Poesis.)
quac auctorem, in concilio deo!
rum collocandum
18.)
putet.
Cic.
Tusc. Quaest.
IV. 32.
Semper ut inducar Llandos oflfers mihi vultus; Post tamen es misero tristis et asper amor. Quid tibi 5 saeve puer, mecumest? an gloria magna
Tibull. I. 6. Insidias homini composuisse ig.) Non ego te laesi prudens^ ignosce fatenti; Jussit amor: contra quis ferat arma deos? TibuII.
f.
Deum?
6.
if)*
20.) Trajicit et fati litora magnus amor. Prop. I. 21.) !Non satisest ullo tempore longusamor. Prop. I,
ii).
22.) Saepe imprudenti fortuna occurrit amanli.
saucia cura Vulnus alit venis, et caeco carpitur igni. Virg. Aen. IV. 1, Est mollis flamma medullag 24.) Inlerea, et tacitum vivit sub pectore vulnus. Virg. Aen. IV. 66. 25*) Omnia vincit Amor: et nos cedamus Amori. Virg. Eclg. X. 69. 26.) Improbe amor, quid non mortalia pectora cogis! Virg. Aen IV. 4i3,
23.)
Prop.
I.
20.
Gravi jam
dudum
27)
SineCerere etLiberofrigetVenus. Ter. Eun. IV. 5. 28.) Qui nullam libi dicebas jam posse nocere, Haesisti cecedit spiritus ille luus. Prop. II. 3. 2g.) Diflêrtur, numquam tolliturullus amor. Prop. II. 3. 3o.)Hoc sensi prodesse magis contemnite amantes. Sic hodie veniet, si qua negavit heri, Prop. II. 14. 5i.) Scilicet insano nemo in amore videt Prop. IL i4. 32.)StuItus, et iiijprobus hic amor est^ dignusque notari. Hor. Satyr. I. 3. 33.) Omnes humanos sanat medicina dolores, Solus amor morbi non amat artificem. Prop. II. 1. 34.) INec tibi nobilitas poterit succurrere amanti
:
Chremes.
Nescit
amor
priscis cedere imaginibus.
Prop.
I.
5.
(Nobilila
Gnomologia.
Tom.
I.
35)
54
Prop.
I.
Saepe venit magpo foenore tardus amor.

7.
36.) Plus in
amore valet Mimnermi versus Homero^ Carmina mansuetus lenia quaerit Amor. Prop. I. 9, Sy*) Quantum oculis^ animo tam procul ibit amorl
" Prop. IIL 21. (Caritas.) Veneris torrebar aheno ; 38.) Correptus saevo Vinctus eram versas in mea terga manus. Prop. III. 24.
3g.)
Micio.
Vah! quemcfuamnehominemin animo

sit
Parare^ quod
40.) Nescit
carius,
instituere aut quam ipse est sibi? Ter. Adelph. I. 1. (Liberi.)

I.
41.)
42.)
amor magnis cedere diviliis. Propert. Amantiumirae,amoris integratio.
j4.
Quo fugis^ ah demens?

si
Terent. Andr. 111. 3. nulla est fuga ; tu licet usque
Non^
43.)
fugias, usque sequetur Amor Pegaseo vecteris in aere dorso; Nec, tibi si Persei moverit ala pedes. Prop.
Ad Tanarim
II.
3o.
malum^ sua quemque moretup Cura, neque assueto mutet amore locum.
Hoc moneo:
vitate
Prop.
44.) Pacis
4.5,)
I.
1.
amor deus
est^
pacem veneramur amanles,

Propert.
III. 5.
(Pax.)
Omne
adeo genus in terris hominumque fera-
rumque, Et genus aequoreum, pecudes, pictaeque volucres In furias ignemque ruunt: amor omnibus idem.
46.)
Nec modum
Virg. Georg. Lib. III. 242. res habet^ neque consilium, ratione modoque
Quae
Tractari non vult. Hor. satyr. II. 3. /,7.) Da mihi^ si quid ea est, hebetantem pectora Lethen Oblitus potero non tamen esse tui. Ovid. ex Pont. IV. 1. (Gratiae.) 48.) Parmeno. Dum est tempus, etiam atque etiam hoc cogita, Ere quae res in se neque consilium neque modum Habet ullum, eam rem consilio regere non potes. In amore haec omnia insunt vitia injuriae Suspiciones, inimicitiae^ induciae, Bellum, pax rursum; incerta haec si tu postules
: :
Balione certa faccre

^
35
Terent. Eunuch. I. i, te dementia cepil

Virg. Eclg.
II.
Quam
4c).)
si
des operam^ ut
nihilo plus agas, cum ralione insanias
Ah Corydon, Corydon, quae
Quisquis amores Aut metuat dulcis aut experietur amaros

5o.)
69.
Virg. Eclg.
5i.)
III.
109.
Qui primus caram juveni^carumque puelhie Eripuit juvenem, ferreus ille fuit. Tibull. III. 2. 52.) In amore haec suntmala: bellum Pax rursum. Horat. Satyr. II. 3. 53.)Stoicietsapientem amaturum essedlcunt^ et amorem ipsum conalum amicitiae faciundae ex pulchriludinis specie definiunt.
54.) 55.)
Cic. Tusc. Quaest. IV. 34. (Stoici.) Quisfallereposfiit amantem? Virg.Aen. IV. 296.
Haerent
infixi
pectore vultus,
Verhaque^ nec placidam memhris dat cura quietem. Virg. Aen. IV. 4.
56.)
Heu
sero revocatur
amor, seroijue juventas,

caput.
mutatur, ut annos Dissimulet viridi cortice tincta nucis. TihuU. I. 8. 57.) Non ego celari possim, quid nutus amantis, Quidveferant miti lenia verha sono. Tihull. 1 8. 58.) Desine dissimulare: deus crudelius urit Quo8 videt invitos succuhuisse sihi. Tihull. I. 8. 59.) Quid Tyrio recuhare toro sine amore secundo Prodest, cum fletu nox vigilanda venit? Nam neque tunc plumae, nec stragula picta soporenj^ Nec sonitus placidae ducere possit aquae. Tihull. I. 2. 60.) Vidi ego ^ qui juvenum miseros lusissetamores^ Post Veneris vinclis suhdere colla senem; Et sihi hlanditias tremula componere voce, Et manihus canas fingere velle comas. Slare nec ante fores puduit^ caraeve puellae
Ancillam medio detinuisse
!
Cum velus infecit cana senecta Tum studium formae; coma tum
foro.
TihuII.
I.
2*
quos hic graviter deus urget; at ille 61.) Ah, miseri Felix, cui placidus leniter adflal amor Tibuil, II. 1.
!
Quis deus magis, ah magia Est petendus amantihus ? Quem colent homines magis Coelitum?
62.)
Catull. 61.
63.)
36
egt^,
Parm.
Qui amat, cui o4io ipsus

cere stulte duco.
bis fa-
ipsus capit, et illi molestiam adfert, Terentii Hecyra. III. 2. (Inimicus.) Qui finem quaeris amoris^ 64.) Gedit amor rebus; res age tutus eris. Ovid. remed. amor. 65.) Pamphilus. Nemlni plura ego acerba credo esse ex amore homini umquam oblata^ quam mi.
Laborem inanem
Terent Hecyr.
6G,) Ferrea
III.
1,
non Venerem^sed praedam saecula laudantj Fraeda tamen multis est operata malis.
Tibull. II. 3. Perjuria ridet amanlum Jupiter, et ventos irrita ferre jubet. Tibull. 111.6. 68.) Gredula res amor est. Ovid. Metamorph. VII. 826. 69.) Quisquis amore tenetur, eat tutusque sacerque Quolibet insidias non timuisse decet. Tibull. i. 2. tua tela sagittas 70.) Acer Amor, fractas utinam
67.)
Ilicet
exstinctas adspiciamque faces
TibuU.
71.)
II.
6.
Exemplum junctae
et
tiLi sint in
amore columbae,
Propert.
II.
Masculus
72
)
totum femina conjugium

i5.
Errat, qui finem vesani quaerit amoris; Verus amor nuUum novit habere modum. Prop. II. i5. 73.) Terra prius falso partu deludet arantes Et citius nigros Sol agitabit eqaos; Fluminaque ad caput incipient revocare liquores Aridus et sicco gurgite piscis erit: Quam possim nostros alio transferre caloreg. Hujus ero vivus^ morluus hujus ero. Prop. II. i5. (Impossible.)
Amor
conjugalis.
i^^GentisCariae regina Artemisia virum suumMausolum fato absumptum quanlopere desiderarit^ leve est, post conquisitorum omnis generis honorum inonumentique^ usque ad geptem miracula provecti, magnilicentiam argumentari. Quid enim aut eos coUigas, aut de illo inclyto tumulo loquare cum ipsa Mausoli vivum ac spirans sepulcrum heri concupient, eorum teslimo,
dunt?
2.)
37
nio, qui illam exslincli ossa potioni aspersa bitisse traVal.
Max.
IV. 6.
Minyae, quorum origo, ex inclyto sociorum Jasoin insula concepta, per aliquot manserat, a Pelasgis exalienae opis indigi, excelsa Taygetorum
slabili in sede
nis
numero Lemniorum
seculorum vices
pulsi armis,
Quos Spartana deduclosque inde, legibus commodisque suis immiscuit. Sed hoc lantum beneficium in inregnum afFectantes, verjuriam bene meritae urbis
montium juga supplices occupaverant.

civitas recepit^
publicae custodiae inclusi^ capitali servabantur supplicio. Quod cum, vertere instituto Lacedaemonioruni, nocturno tempore passuri essenl, conjuges eorum illustiis ibi sanguinis^ velul allocuturae perituros viros, impetrato a custodibus aditu, carcerem intraverunt^ commutataque veste, per simulationem doloris velatis capitibus_, eos abire passae sunt. Hoc loco quid aliud adjecerim, quam dignas fuisse , quibus Myterunt.
Igitiir
niae nuberent? Val. Max. IV. 6,

Anacreon.
Anacreontis quidem tota poesis esl amatoria. Cic. Tusc. Quaest. IV. 33.
Anima.
Cum de animarum momentum apud nos

timentium inferos
,
aeternitate disserimus,
non leve
habet consensus hominum ^ aut aut colentium. Senec. epist. 117.

Animus.
Aristippus, quasi animum nullumhabeamus, corpus solum tuetur; Zeno, quasi corporis simus experles, animum solum complectitur. Cic, Academ. Quaest. IV, 45. (Gorpus. Destinatio.) 2.) Omnino illud honestum, quod ex animo excelso ma?:nificoque quaerimus, animi efficitur, non corporis viribus. Exercendum tamen corpus^ et ita adficiendum est, ut obedire consilio rationique possit in exsequeadis negoliig et in labore tolerando. Cic. OfF. I, ^3.
1.)
(Corpus.)
3.)IIaec quae vides ossa, circumvoluta nervis, et ob-
duclam cutom, vultumque et ministras manus et caetera, quibus iavoluti sumus, vincula animorum tene-
38
Jbraeque sunl. Obruitur his animus, offuscatur, inflcitur, arcetur a veris et suis, in falsa conjectusj Giiine illi cum hac carne grave certamen est, ne abstrahatur et sidat; nitltur illo^ unde dlmissus est. Ibi illum aeterna requies manet, e confusis crasslsque pura et liquida visentem. Senec. I. ad Marc. c. 24. (Corpus.) 4.) Quidnam esse^, Brute, causae putem, cur, ciim constemus ex animo et corpore^ corporis curandi tuendique causa quaesita sit ars, ejusque utllitas deorum immortalium inventioni consecrala animi autem medicina nec tam desiderata sit antequam invenla , nec tam culta, posteaquam cognita est, nec tam multls grata et probata^ pluribus etiam suspecta et invisa? an quod corporis gravitatem et dolorem animo judicamus, animi morbum corpore non sentlmus? ita fit, ut animus de se ipse tum judicet, cum id ipsum, quo judicatur, aegrotet. Gic. Tusc. Quaest. III. i. (Corpus.
; ,
Morbi
5.)
Vitia.)
Multa sunt, quae esse concedlmus, qualia sint^ ignoramus. Habere nos anlmum , cujus imperio et impeilimup et revocamur, omnes fatebuntur; quid tamen sit animus ^ iile rector dominusque nostri, non magls tibi quisquam expediet, quam ubi sit. Alius illum dicet esse spirilum
vlm divinam
aiius
et
alius alius concentum quemdam ^ Deipartem, allus tenulssimum aerem,

,
Non deerit, qui sanguiqui calorem. Adeo animo non potest liquere de ceterls rebus, ut adhuc ipse se quaerat. Senec. Quaest.'Natur. Vll. 24. (Scire mancum.) 6.) Si nobis animum boni viri liceret insplcere, o quam pulchram faciem, quam sanctam, quam ex magnifico placidoque fulgentem videremus! Sen. epist. ii5. 7) Rex noster est animus; hoc incolumi caetera mancnt in officio_, parent, et obtemperant^ cum ilie paulum vacillavit, simul nutant. Senec. epist. 114.
incorporalem potentiam.
nem
dicat,
8.) Dominus omnium est (sc. est; nlhil illi videtur grave^ nihil
anlmus) ^supra omnla asperum, quod virum
incurvet.
9.)
Senec. epist. 104. et generosa res esthumanus animus; nul-, los sibi poni^ nisi communes et cuin Deo terminos patltur. Senec. epist. 102. J 0.) Valentior omni fortuna animus est ; in utramquc
Magna
_
sibi causa est.
11.)
39
partem ipse res suas ducit, beataeque ac miserae vitae

Senec. epist. 98. Galamitosus est animus futuri anxius, et ante miserias miser, qui sollicitus est, ut ea, quibus delectaSenec. epist. 98. tur, ad extremum usque permaneant 12.) Quo plusrecipit animus, hoc se magis laxat. Sei5.)
nec. epist. 108.

radii solis contingunt quidem tersunt, unde mittuntur: sic animus magnus et gacer, et in hoc demissus^ ut propius divina nossemu8 , conversatur quidem nobiscum, sed haeret origini nostris suae. Illinc pendet; illuc spectat ac nititur tamquam melior interest. Sen. ep, 41. 14 )Ut breviter tibi formulam scribam: talis animus Senec. sapienlis esse viri debet, qualis Deum deceat.
Quemadmodum
ibi
ram, sed
epist. 92.
10.)
tilla
Omnium honestarum rerum

;
quae admonitione excitantur

flatu levi adjuta
,
non
semina animi gerunt, aliter, quam scmexplicat.
ignem suum
Senec.
epist. 94.
16.) Quemadmodum flamma surgit in rectum, jacere ac deprimi non potcst, non magis, quam quiescere; ita noster animus in motu est, eo mobilior etactuosior, quo rehementior fuerit. Sed felix qui ad meliora hunc impetum dedit ponet se extra jus ditionemque fortunae. Senec. epist. 39. 17.) Cogita, in te , praeter animum nihil esse mirabile; cui magno nihil magnum est. Senec. epist. 8. >V
,
!
i8.)Namquod semper movetur^ aelernum est; quod autem motum adfert aiicui, quodque agitatur aliunde quando finem habet motus, vivendi finem habeat necesse est. Solum igitur, quod sese movet, quia numquam deseritur a se, numquam ne moveri quidem deQuin etiam ceteris, quae moventur^ hic fons, sinit. hoc principium est movendi. Principio autem nulla est origo nam ex principio oriuntur omnia , ipsuoi autem nulla ex re; nec enim esset principium quod glgneretur: quod si numquam oritur, ne occidit quidem umquam. INam principium sxtinctum nec ipsum ab
,
alio
renascetur^ nec ex se aliud creabit; siquidem nea principio oriri omnia. Ita fit, ut motuft id principium ex eo sit, quod ipsum a se moyetur aulcm nec nasci potest, nec mori; vel concidat omne
cesse est,
;
40
coelum, omnisque natura consistat necesse est, nec vim ullam nanciscatur, quao a primo impulsu moveatur.
Cum paleat igitur, aeternum id esse, quod a se ipso moveatur quis est, qui hanc naturam aniinis esse tributam neget? Inanimum est enim omne, quod pulsu aoîtatur externo j quod autem animal est, id motu cietur interiore et suo nam haec est natura propria animi atque vis. Quae si est una ex omnibus, quae sesemoveat, neque nata est, certe et aeterna est. Hanc tu exerce in optimis rebus sunt autem optimae^ curae de salute patriae; quibus agitatu et exercitalus animus velocius in hanc sedem (sc. coelum) et domum suam pervolabit Idque ocius faciet, si jam tum, cum erit inclusus in corpore^ eminebit foras, et ea, quae extra erunt, coutemplans, quam maxime se a corpore abstrahet. Nam eorum animi, qui se corporis voluptatibus tlediderunt, earumque se quasi ministros praebuerunt, impulsuque libidinum voluptatibus obedientium, deorum et hominum jura violaverunt; corporibus elapsi circum terram ipsam volutantur, nec hunc in locum (sc. coelum) , nisi multis exagitati saeculis revertuntur. Cic. rep. IV. 25 et 26. Somn. scip. (Immortalitas. Patriotismus, Voluplates.) 1 ().) Magnus animus Deo pareat et quidquid lex universi jubet, sine cunctatione patiatur. Sen, ep. 71.
, ; ;
;
(Palientia.)
gemel est imbuta recenfi^ servabit odorem Hor. epist. I. 2. (Initium.) 2i.)Nulla sineDeomens bona est. Semina in corporibus humanis divina dispersa sunt quae si bonus cultor excipit similia origini prodeunt, et paria his_, ex quibus orta sunt, surgunt, si malus, non aliter, quam humus sterilis ac palustris, necat, ac deinde creat purgamenta
20.)
Quo
'Testa diu.
pro frugibus. Sen.
ep. 73. (Divina.) 22.) Ita quidquid est illud ^ quod sentit^ quod sapit, quod vivit^ quod viget, coeleste et divinum est, ob
sit necesse est. Nec vero Deus qui intelligitur a nobis, alio modo inteiligi polest, nisi mens solula quaedam et libera , segregata ab omni concretione mortali, omnia sentiens, et movens, ipsaque praedita motu sempiterno. Hoc e genere atque eadem e natura est huinana mens, Gic. Tusc. Quaest.
eamque rem aeternum
ipse_,
M
^
r
Jib.
I.
C3p* 27.
23.)Non
,
41
valet
ut oculus sic animus non videt autem quod

,
tantum animus ntseipse videat. At^ sese non viêns, alia cernit;
,
minimum
,
,
est,
forrnam suam
,
fortasse:
quamquam
,
id
quoque; sed relinquemus; vim
certe
videt.
sagacitatem
memoriam
motum
celeritatem
Haec magna, haec divina haec senipiterna sunt. Qua facie quidem sit , autubi habitet, ne quaerendum quidem est_, Cic Tusc. Quaest. lib. I, cap. 28. 24 ) Est illud quldem vel maximum animo ipso animuni videre; et nimirum hanc habet vim praeceptum ApolHnis, quo monet^ ut se quisqiie noscat. Non enim, cre,
do^ id praecipit, ut
membra
nostra, aut staturam,
fi-
guramve noscamus; neque nos corpora sumus^ neque

dicenshoc, corpori tuo dico. Quum igitur hoc dicit Nosce animum tuum nam corpus quidem quasi vas est, aut animi aliquod receptaculum. Ab animo tuo quidquid agitur, id agitura te; hunc igitur nosse, nisi divinum ebsel, non esset hoc acrioris cujusdam animi praeceptum Iributum a Deo , se ipsum posse cognoscere. Cic. Tusc. Quaest, lib. I.
ego,
tibi
^)ISosce te dicit,
cap. 22. (Cognitio sui.)

25.)
Habet
(sc.
animus) primum memoriam

;
et
eam
in-
quam quidem Plato recordationem esse vult superioris vitae nam in iilo libro qui inscribitur Menon<c pusionem quemdam Sofinitam,
rerum innumerabilium
crates interrogat quaedam geometrica de dimensione quadrati. Ad ea sic ille respondet, ut puer^ et tainea
interrogationes sunt, ut gradatim respondens eodem perveniat^, quo, si geometrica didicisset. Ex quo effici vult Socrates^ ut discere nihil aliud sit nisi recordari. Quem locum multo etiam adcuratius explicat in eo sermone, quem habuit eo ipso die , quo excessit e vita ; docet enim_, quemvis, qui omnium rerum rudis esse videatur, bene interroganti respondentem declarare, se non tum illa discere, sed reminiscendo recognoscere; nec vero fieri ullo modo posse, ut a pueris tot rerum atque tantarum insitas, et quasi consignatas in animis notiones, quas fvvoiaq vocant haberemus^ nisi animos antequam in corpus intravissetîn rerum cognitione viguisset. Quumque nihil essct, ut omnibus locis a Platone disseritur (nihil enim ille putat esse idque soluin , quod oriatur, et intereat; esse quod semper tale sit, qualem videam adpellat
ita faciles
,
42
illo nos ^speciem), non potuit animus haec in corporo inclusus agnoscere; cognita atlulit, Ex quo tam inultarum rerum cognitionis admiratio tollitur neque ea plane videt animus ^ quum tam repente in insolitum tamque perturLatum domicilium immigravit, sed quum
cendo.
se collegit atque recreavit^ tum agnoscit illa reminisIta nihil aliud est discere , nisi recordari.
Cic. Tusc.Quaest. lih.I.cap. 24.(Discere* Scientiae.) 26,) Nihilestanimo velocius^nulla celeritasest , quae possit cum animi celeritate contendere, Cic, Tusc.
Quaesfc. L.
27.) omnes fere
I.
cap. ig.
corporisfacibus inflammati soleamus ad eoque magis incendi quod iis aemulemur, qui ea habeant, quae nos habere cupiamus; profecto heati erimus , quum, corporibus relictis et cupiditatum et aemulationum erimus expertes quodque nunc facimus, quum laxati curis sumus ^ ut spectare aliquid velimus et visere, id multo tum faciemus liberius, totosque nos in contemplandis rehus perspiciendisque ponemus, propterea^ quod et natura inest
cupiditates_,
, ;
Quum
mentibus nostris
insatiabilis
_,
quaedam
cupiditas veri vi-
dendi; et orae ipsae locorum illorum, quo , pervenerimus, quo faciliorem nobis cognitionem rerum coelestium, eo majorem cognoscendi cupiditatem dabunt. Cic. Tusc. QuaesL L L eap. 19. (Coelum. Elysium.) 28.) Aristoteles longe omnibus (Platonem semper excipio) praestans et ingenio et diiigentia, quum quatuor illa genera principiorum esset complexus^ e quibus omnia orirentur^ quintam quandam naturam censet esse, e qua sit mens. Cogitare enim et providere, et discere_, etdocore, et invenire aliquid et tam multa meminisse , amare , odisse, cupere^ timere, analia gi,laelari; haec et similia eorum in horum quatuor generum nullo in esse putat. Quintum genus adhibet, vacans nomine et sic ipsum animum svtsXsxixv ad;
:
pellat
nova nomine quasi quamdam continuatum motionem et perennem^ Cic. Tusc, Quaest. L. I. cap. 10.
,
,
(Aristoteles.)
29.)Nos enim ne nunc quidem oculis cernimus ea quae videmus neque enim est ullus sensus in corpore sed , ut non solum physici docent, verum etiam
: ,
niedici^ qui ista aperta et patefacta viderunt_, viae quasi
quaedam sunt adoculos, ad aures^ ad nares,
a sede
-:
43
animi perforatae. Ifaque saepc aul cogitatione aut aliGua vi morLi impediti, apertis atque integris et oculis et auribus nec videmus nec audiinus; ut facile inlelligi posiit^ animum et videre et audire, non eas partes, quae quasi fenestrae sunt animi, quibus tamen Quidsentire nihil queat mens , nisi id agat et adsit,
quod eadem mente
res dissimillimas
,
comprehendimus,
calorem, odorem^ sonum ? quae numquam quinque nuntiis animus cognosceret, nisi ad eum omnia referrentur, et is omnium judex fiolus esset, Alque ea profecto tum inulto puriora et diluciquum, quo natura fert^ liber anidiora cernenlur
ut colorem, saporem
,
pervenerit. Nam nunc quidem^ quamquam foramina illa^ quae patent ad animum a corpore, callidissimo artificio natura fabricata est , tamen terrenls concretisque corporibus sunt intersepta quodammodo; quum autem nihil sit, praeter animum, nulla res obquale quidque jecta impediet, quo minug percipiat sit. Cic. Tusc. Quaest. L. I. cap, 20. (Coelum.) 3o.) Ut, quum videmus speciem primum candoremque coeli, deinde conversionis celerilalem tantam, quantam cogitare non possumus , tum vicissitudines dierum atque noclium, commutationesque temporum quadripartitas ad maturitatem frugum et ad temperalionem corporum aptas, eorumque omnium moderatorem et ducem solem lunamque adcretione et deminutione luminis, quasi fastorum notis signantem dies; tum in eodemorbe^ in duodecim partes distributo quinque stellas ferri , eosdem cursus constantissime gervantes, disparibus inter se motibus; nocturnamque coeli formam undique sideribus ornatam ; tum globum terrae eminentem e mari fixum in medio mundi universi lo co, duabusoris distantibus habitabiiem et cultum , quarum altera , quam nos incolimus , sub axe posita ad stellas septem,unde: vHorrifor Aquilonis stridor gelidas molitur nives; altera australis ^ ignota nobis^quam vocant Graeci dvTixôvx ^ ceteras partes incultas, quod hic autem aut frigore rigeant, aut urantur calore ubi habitamus, non intermiltit suo tempore Coeluin Viles laelificae mitescere arbores frondescere , pampinis pubescere, Kami baccarum ubertate incurvescere, Segcles largiri fruges , fiorere omnia Fonles scalere, herbis prata convestirier ; tum multi-
mus
, , ;
44
tudinem pecudum partim ad vescendum, partim ad cultus ag:rorum partim ad vehendum, partlm ad corpora vestienda hominemque ipsum, quasi conteniplalorem coeli ac Deorum, ipsorumcjue cultorem atque hominis utilitali agros omnes et maria parentia. H lec igitur et alia innumerabilia quum cernimus^ possumus ne dubitare , quin his praesit aliquis^ vel effector, si haec nata sunt^ ut Platoni videtur vel si semper fuerint ut Arlstoteli placet, moderator tanti operis et muneris? Sic mentem hominis quamvis eam non tamen, ut Deum ag^noscis videas; ut Deum non vides ex operibus ejus, sic ex memoria rerum_, et inventione^ et celeritate motus, omnique pulchritudine virtutis vim divinam mentis agnoscito. Gic. Tusc. Quaest. 1. I. cap. 28. et^g. (Deus.) 3i.) Anima sit animus ,ignisve, nescio ;necmepudet,
; ;
ut istos, (loquitur de philosophis, qui se cuncta iene' re pulant) fateri nescire, quod nesciam. Illud, si uU la alia de re obscura adfirmare possem, sive anima,
sive ignis sit
32.)
animus, eum jurarem esse divinum.

Cic. Tusc. Quaest.
te,
l. 1. cap. 25. terrane tibi ^ aut hoc nebuloso et caliginoso coelo, aut sata^, aut concreta videtur tanta vis memoriae ? si , quid sithoc , non vides, at, quale sit, vides; si ne id quidem, at^ quantum sit, Cic. Tusc. Quaest. 1. I. cap. 25. profecto vides. 33.) Ergo animus ^ ut ego dico divinus est ; ut Euripiet quidem, si Deus aut anima des audet dicere, Deus aut ignis est , idem est animus hominis* Nam ut illa natura coelestis et lerra vacat et humore, sic utriusqne harum rerum humanus animus est expers. Cic. Tusc. Quaest. 1. I. cap. 26. 34.) Animorum nulla in terris rorigo inveneri potei>t nihil enim est in animis mixtum atque concretum, aut quod ex terra natum et fictuni esse videatur; nihil nc aut humidum quidem, aut flabile, aut igneum , his enim in naturis nihil inest, quod vim memoriae^ cogilationis habeat, quod et praeterita teneat, et futura provideat, et complecti possit praesenlia 5 quae sola divina sunt ^ nec invenietur umquam, unde ad hominem venire possint, nisi a Deo singularis est igitur quaedam natura atque vis animi sejuncta ab his usitatis nolisque naturis, Cic. Tusc. Quaest. 1. 1, cap. 27.
Quidenim, obsecro
45
35.)Depren(Ias animi tormenta latentis in aPgro Corpore, deprendas et gaudia sumit utrumque Inde haLitum facic^^^v Satyr. 9. (Corpus. Facies.) 36.) Humanus animus decerplus ex mente divina ,cum
,
alio nullo
nisi
cum
ipso
Deo,
j-i
hoc
fas
est
dictu^
Cic. Tusc. Quaest. V. i5. (Homo ) 37.) Sursum ingentia spatia sunt, in quorum possesf-ioalitur^ cresilla tetigit nem animus admitlitur.
comparari poteut.
Cum
velut vinculin liberatus in originem redit. Et hoc habet argumentum divinitatis suae, quod illum divina delectantj nec ut alienis interest_, sed ut suis. Senec. quaest. natural , lib. I. praefat, 38 ) In animi autem cognilione dubitare non possumus, nisi plane in physicis plumbei sumus, quiri nihil tiitanicit, ac,
mis admixtum^
hil
nihil
,
concretum
nihil
copuiatum,
ni-
duplex: quod quum ita sit, certe nec secerni, nec dividi, nec discerpi, nec distrahi pofest nec interire igitur. Est enim interitus quasi discessus, et secretio, ac diremtus earum partium, quae ante interitum junctione aliqua tenebantur, Cic. Tusc. Quaest. I. 29. (Immortalitas.) 39.)Sunt incorporepraecipua puichritudo , vireg, valetudo, firmitas, velocitas sunt item in animo. Ut enim corporis temperatio^ cum ea congruunt inter se, e quiLu8 constamus , sanitas sic animi dicitur, cum ejus judicia , opinionesque concordant eaque animi est virtus. Cic. Tusc. Quaest. IV. i3. (Corpus.) 40.) Corporum offensiones sine culpa accidorepossunt, animorum non item quorum omnes morbi et perturhationes ex aspernatione rationis eveniunt. Cic. Tusc. Quaest. IV. 14. (Ratio.) 41.) Nec vero de hoc (sc. de futuranostrasorte)quisquam dubitare posset, nisi idem nobis accideret^ diligenter de animo cogitantibus, quod iis saepe usu venit, qui acriter oculis deficientem solem intuerentur, ut adspectum omnino amitterent sicmentis acies seipija intuens nonnumquam hebescit; ob eamque causamcontemplandi diligentiam amittimus. Itaque dubitans, circumspectans, haesitans multa adversa reverens^ tamquam in rate, in mari immenso nostra vehitur ratio. Cic. Tusc. Quaest. I. 5o. (Ratio. Scrutatio.) 42.)Nam dum sumusinhis inclusicompagibus corporis, munere quodam necessitatis, etgraviopere perfun-
coagmentatum
;
nihil
gliimr. Est
46
enim animus coeleslis ex allissimo domicilio depressiis , et quasi demersus in terram , locum divinae naturae, aeternitatique contuorium. Sed credo ^ deos immortales sparsisse animos in corpora humana , ut essent, qui terras tuerentur, (juique coelestium ordinem contemplantes, imitarentur eum vitae modo, atque constantia. Nec me solum ratio, ac disputatio impulit, ut ita crederem; sed nobilitas etiam summorum philosopho-
rum
et auctoritas.
Cic.
Sen. 2i.
Apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit. Nolite arhitrari, o mihi carissimi filii^ me, cum a vobis discessero , nusquam, aut nullum fore; nec enim dum eram vohiscum, animum meum videhai43.)
tis:5edeum esse in hoc corpore, ex iis rehus, cjuas gereham^ intelligehatis; eundem igitur esse creditote, etiam si nullum videbitis. (Cic. Sen. 22. (Immortalitas.) 44.) Audieham Pythagorani, Pythagoreosque incolas
,
paene nostros,
nominati,
(jui
numquam
essent Italici philosophi quondam dubitasse, quin ex universa men-
te divina delihatos
animos haheremus.
Demonstraban-
tur mihi praeterea, quae Socrates supremo vitae die de immortalitate animorum disseruisset y is , qui esset omnium sapientissimus oraculo Apollinis judicatus. Quid multa ? sic mihi persuasi, sic sentio , cum tanta celeritas animorum sit, tanta memoria praeteritorum^ futurorumque prudentia, tot artes , tantae scientiae, tot inventa non posse eam naturam_, quaeres eas contineat,
,
mortalem cumque semper agitetur animus^ nec principium motus habeat, quia se ipse moveat; ne finem quidem hablturum esse motus, quia nunquam se
esse
:
ipse
sit
relicturus: et
,
cum
simplex animi natura esset,
neque haberet in se quidquam admistum dispar sui, atque dissimile non posse eum dividi: quod si non possit, non posse interire magnoque esse argumento^ homines scire pleraque ante, quam nati sint, quod jam
:
pueri, cum artes diiliciles discant, ita celeriter res innumerabiles arripiant^ ut eas non tum primum accipere vidoantur , sed reminisci et recordri, Cic.Sen. 21. (Pylhagoras, Immortalitas. Discere.) animum esê per 45.) Pythagoras, qui censuit naturam rerum omnem intentum et commeantem , ex quo nobtri animi carperentur, non vidit, distractione
,
humanorum animorum
discerpi
et
l&cerari
Deum
et
! :
cum
47
miseri animiessent^ quod plerisque contingeret, tum dei partem esse miseram: (juod fieri non potest. Cur autem quidquam ignoraret animus hominis, si esset Deus? quomodo porro Deus iste, si nihil esset, nisi animus, aut infixus^ aut infusus egset in mundo ?
Cic. nat. deor.
I.
ii.
(Deus. Pythagoras.)
Animua abjectus.
Si potes; et
Omnia ferre deLes. Juvenalis^ Satyr. 5.

Animua demissus.
Demitto auriculas^ ut iniquae mentis ellus_, Cum gravius dorso subiitonus. Hor. oatyr. 1.
1.
g,
Animus fortis. Anaxarchus (philcsophus) oum a tyranno Cypriorum Nicocreonte torqueretur, nec ulla vi inhiberi posset, quo minus amarissimorum eum maledictorum verberibus invicem ipse torqueret; ad ultimum ampu1.)
tationem linguae minitanti: Non erit ^ inquit, effeminate adolescens ^ haec quoque pars corporis mei tuae ditionis protinusque dentibus abscissam et commanducatam linguam os ejus ira patens exspuit. Vac. IVlax. III. 3. (Dolor.) 2.) Tuos castissimos ignes, Portia_, M. Catonis fjlia^ cuncta secula debita admiratione prosequentur quae cum apud Philippog victum et interemptum virum tuum Brutum cognosceres quia ferrum non dabatur, ardentes ore carboneshaurire non dubitasti,mused nescio liebri spiritu virilem patris exitum imitata an hoc forlius^ quod ille usitato, tu novo genere mor:
tis
absumpta es. Val. Max. IV. 6. 3.) Dolor esse videtur acerrimus
virtuti adversa,
magnitudinem animi, patientiam se debilitaturum minatur. Huic igitur succumbet virtus? huic beata sapientis et constantis viri vita cedet? Quam turpe o dii boni Pueri Spartiatae non ingemiscunt verberum dolore laniati. Mulieres vero in India cum est cujus earum vir mortuus^ in certamen judiciumque veniunt, quam plurius. Is ardentes faces intentat, is fortitudinem
!
rimum
ille delixerit.
,
quentibus suis
Quae est una cum viro
victrix
ea laeta
proseilja
in
rogum imponitur;
vicla
est
iiS
infecimus
moesta discedit. Nuncjuam naturam mos vincerel; enim ea gemper invicta. Sed nos umbris, deliciis ,
,
otio
languore
desidia
animum
opinionibus
maloque more delinitum mollivimus*

Cic.Tusc. Quaeet. V. 27. (Dolor. Virtus.)
4
)
Theodoru
Lysimacho
mortem
si
mmitanti
^>Magnum
vero, inquit, effecisti,

:
cantharidis vim con-
secutus es. Paulus Persae deprecanti, ne in triumpho duceretur in tua id quidem potestate est.<c Cic. Tusc. Quaest. V. 40. (Internecio sui.) 5.) Crescit animus quoties coepti magnitudinem attendit, et cogitat, quantum proposito , non quantum fiihi supersit. Senec. Quaest. natural, III. praef. 6. Vetusto Macedoniae more regi Alexandro noLilissimi pueri praesto erant sacrificanti. E quibus unus thuribulo arrepto ante ipsum adstitit ^ in cujus brachio carbo ardens delapsus est: quo etsi ita urebatur, ut adusti corporig ejus odor ad circumstantium nares perveniret tamen et dolorem silentio pressit, et brachium immobile tenuit, ne sacrificium Alexandri aut concusso thuribulo impediret, aut edito gemitu regias aures asperaret. Si huic miraculo Darius inseruisset ocuios, scisset, ejus tirpis milites vinci non posse^ cujus infirmam aetatem tanto robore praeditam animadvertisset. Val. Max. III 3. (Dolor.)
,
:
Animus praesens,
Alexander Macedonum rex, sorte monitus, ut eum, qui sibi porta egresso primus occurisset, interfici juberet asinarium forte ante omnes obviani factum ad mortem abripi imperasset, eoque quaerente, quidnam se immerentem capitali supplicio innocentcmque addiceret, cum ad excusandum factum suum
I.)
, ,
,
Cum
oraculi praeceptum retulisset: asinarius, si ita est^ inquit, rex, alium sors huic morti destinavit ; nam asellus quem ego ante me agebam prior tibi occurit. Delectatus Aiexander et iilius tam callido dicto, et quod ab errore ipse revocatus erat^ occasionem in aliquanto viliore animali expiandae religioni rapuit.
,
Val.
2.)
Max.
VII. 5.
salus unius vaframenli beneficio constitit. Nam cum ad excidium ejus summo studio Alexander ferretur, progressumque extra moe-
Lampsacenae vero urbis
nia
49
Anaximenem praeceptorem suum vidisset; quia manifestum erat^ fulurum ut preces suas irae ejus opponeret^ non facturum se quod pelisset juravit. Tunc Anaximenes :Peto inquit, utLampsacum diruas, Haec
,
velocitas sagacitatis oppidum vetusta nobilitate inclytum exitio, cui destinalum erat, subtraxit. Val. Max. Vll. 3. (Aslutia.)
cor.sule navali 3.) Superior Annibal, a Duilio proelio victus, timensque classis amissae poenas dare^ ofFensam astutia mire avertit. Nam ex illa infelici pugna prius, quam cladis nuntius domum perveniret, quendam ex amicis compositum et ornatum Carthaginem misit. Qui postquam civitatis ejus curiam intravit; Consulit ^ inquit^ vos Annibal^ cum dux Romanorum magnas secum maritimas trahens copias advenerit, an cum eo conflige**e debeat. Acclamavit universus sena* tus, non esse dubium, quin oporteret. Tum ille Conflixit, inquit, et superatus est. Ita liberum iis non re:
liquit, id
factum damnare, quod

Val.
ipsi fieri
debuisso ju-
dicaverant.
Max
VII. 7. (Assutia.)
Anni.
mihi praeteritos referat
Jupiter annos.
I.
Virg. Aen.
Annus.
VIII. r. 56o*
Circuitus enim solis orbium V et el CCC ^ quarta fere dici parte addita , conversionem conficiunt annuam. Cic. nat. deor. II. 19. 2.) Multa ferunt anni venientes commoda secum,
1 .)
LX
3.)
Poma
Multa recedentes adimunt. Hor. Pis. i-yS. dat autumnus; formosa est messibus aeslas; Ver praebet flores îgne levatur hyems
Ovid. remed, amor.
Quarum (sc. tellarum) ex disparibu8 motioniLus magnum annum mathematici nominaverunt^ qui tum elTicitur, cum solis^ et lunae et quinque errantiumad eandem inter secomposltionem coafectis omnium spatiis est facta conversio. Quae quam longa slt, magna
4.)
,
quaestio est; esse vero cerlam et definitam necesse est. Cic. nat. deor. II. 20. 5.) Homines populariler annum tanlummodo soiis^ id est unius astri redilu meliunturj cum autem ad
Gnomologia. Tom.
I.
idem, undo
rinl,
tervallifi
5o
cuncta astra rodie8unt dcscriptionem longis invere vertena annus adpol,
Fennel
profecta
tolius anni
eamdemquo
lari potest; in
lum ille quo vix diccreaudeo quam mulfa saecula hominum teneantur. Cic. rep, VI. 22. Somn. Scip.
retulerint,
Aqiia.
1.)
Aqua
et ignis terrenis
est.
lus et ex his interitus
res novae
mundo
sic in
dominantur. Ex his orErgo (juandoque placuere nos mare emittitur desuper
ut fervor ignis ^ cum aliud genus exitiiplacuit. (sc. Deo immiltere). Senec. quaest. natural. III. 28. (Ignis. Interitus.)
2.)
Ignis exitus
mundi
estj
humor primordium.
Senec. quaest. natural. III. i3. (Ignin.) 3.) Quaedam (sc. aquae) oculos^ quaedam nervos juvant, quaedam inveterata et desperata a medicis vitia percurant. Quaedam medentur ulceribus, quaedam interiora fovent potu^ et pulmonls ac vlscerum querelas levant. Quoedam supprimunt sanguinem tam varius singulis usus, quam gustus est. Senec. quaest. natural. III u /|.) Sunt (sc. aquae) saluhres et utiles; sunt mortlferae;sunt, quae cogantur in lapidem. Quaedam tenues , quaedam pingues ; quaedam alunt, quaedam sine ulla bibentis ope transeunt; quaedam haustae (oc~ cunditatem adferunt. Senec. quaest, natural. III. 2*
:
Arcanum.
Consilium arcanum tacito commllte <<odaIi. Corporis auxilium medico committe fideli. Cat.Dist. II. 22.
1.)
(Medicus.)
2,)
^
Arcanum neque tu Commissumque tegeg,

5.)
Et
4.)
Et
scrutaberis ullius umquam^ et vino tortus et ira. Hor. ep. 1. I. 18. (Tacilurnitas. Haec soli commissa tibi celare ^ memento tacitus nostras intra te fige querelas. Juv. Satyr. 9. (Tacilurnitas.) Non retinerit patulae commlssa fideliter aures simul emissum yolat irrevocabile verbum. Hor. ep. I. 18. (Tacilurnilas.)

nisi
5i
fuisse
Archiracdes.
Archimedis frucluosam induslriam
dicerem
eadem illi el dedisset vilam, et abstulisset. Capenim Syracusis^ Marcellus machinationibus ejus tis multum ac diu victoriam suam inhibilam senserat;eximia tamen hominis prudentia delectatus^ ut capiti ilpaene tantum gloriae in Arlius parceretur^ edixit chimede servato , quantum inoppresis Syracusis reponens. Atis, dum animo et oculis in terram defixis
;
describit , militi, qui praedandi gratia domum irruperat, strictoque super caput gladio^ quisnam esnimiam cupiditatem insat, interrogabat 5 propter vestigandi quod requirebat, nomen suum indicare non Noli^ inquit, potuit sed protracto manibus pulvere obsecro, istum dislurbare: ac perinde quasi negligens imperii victoris, obtruncatus , sanguine suo artis suae lineamenta confudit. Quo accidit, ut propter idemgludium modo donaretur vita^ modo spoiiarelur,
formas
Val.
Max.
VIII. 7. (Diligentia,)
Argiimenla.
1.)
Quod argumentorum genus cuique causarum

,
generi maxime conveniat non est artis exquisitae praescribere, sed est mediocris ingenii judicare. Cic. de oratore II. 41. (Eloquentia. Orator.)
2.)
Equidem quum
colligo
argumenta causarum
non tam
5.)
ta
ea niimerare soleo , quam expendere. Cic, de oratore 11. 76. (Orator.)
plus
Apud me^ ut apud bonum judicem, argumenquam testes valent. Cic. rep. I. 38. (Testes.)
4.) Plus proficit (nempe Orator) , si proponitur spes utilitatis futurae ^ quam praeteriti benefecii comiiiemoratio^ Cic, de oratore II, 5i. (Orator. Utilitas.)
Arguraentum,
vox infragilis, pectus mihi firmius esset Pluraque cum linguis pluribus ora forent, Non tamen idcirco complecterer omnia verbis, Materia vires exsuperante meas. Ovid. Trist. I. 4. Tentanda via esk qua me quoque possim 2.) ToIIerehumo^ victorque virum volitare perora, Virg. Georg. III. 8.
1.) Si
52
3.) Sed ine Parnassi deserla per ardua dulcis Raptat amor. Juvat ire jugis^ qua nulla priorum Castaliam molli devertitur orbita clivo. Virg. Georg. lll. 291. 4.) Sumite maferiam vestris, qui scribitis , acquam Viribus, et versate diu^ quid ferre recusent, Quid valeant humeri^^^V^Jjlor. Pis. 38. (Materia.) Cui leetV res 5.) Nec facundia deseret hunc, nec lucidus orJo.
em
Hor Pison^ 40.

6.)
Dicam
insigne, recens^
alio.
Indictum ore
7.)
adhuc Hor. Od.
III,
25
25.
est.
Nihil parvum, aut humili modo^ Nil morlale loquar, Hor, Od.
lll.
8.)
Aetas prima canat veneres
extrema tumultus^
Beila
canam^ quando
scripta puella
mea
Prop. II. 10, 9.) Magnum iter adscendo^ sed dat mihi ^loria vires, Non juvat ex facili lecta corona jugo. Prop, I\ 7, 10.) Materiam, qua sis ingeniosus^ habes. Ovid, ars. am. \h 1 1.) Multum interest, utrum ad consumtam materiym^, an ad subactam accedas crescit in dies^ et inventuris inrenta non obstant, Senec. epist. 79.
.
Aristoteles.
I.)
Quis omnium doctior^ quis acutior^ quis in reacrior Aristolele
bus
fuil?
vel
2.)
inveniendis vel judicandis Cic. Orat. cap. 5i.
hi videtur
3.)
Abundantia quadam ingenii praestabat, ut miquidem , Aristoteles, Cic. Academ, Quaest. I. 4. Quis uberior in dicendo Piatone? Jovem sic
ajunt philosophi, si graece loquatur , loqui. Quis Aristotele nervosior, Theophrasto dulcior ? Lectitavisse Platonem studiose , audivisse etiam Demosthenes dicitur idque adparet ex genere et granditate verborum. Ciceronis Brutus.3i.(Demosthenes. Plato. Theophrastus.) 4.) Aristotele profecto nihil est acutius, nihil politius, Cic, Academ. Quaest. iV. 46. > 5.) Aristoteles quoque in tertio de philosophia libro multa turbat, a magistro Plalone non dissentiens ;
modo enim menti
Iribuit
omnem
divinitatem
modo
mundum ipsum deum

praelicit
53
dicit esse: modo quendam alium mundo, eique eas parles tribuit, ut replicatione quadam mundi motum regat,atque tueatur;tum caeli ardorem deum dicit esse non intelligens caelum mundi esse partem quem alio loco ipse designarit
,
deum.
Cic. nat deor.
I.
i3.
(Deus.)
Arma.
Dente lupus, cornu taurus
petit.
II. i.
Unde,
iiisi
inlu
Monstratum?
Hor. satyr.
Arrogantia.
HanniLal Carthagine expulsus Ephesum ad Anliochum venisset exsul^ proque eo , quod ejus noroen erat magna apud omnes gloria ^ invitatus essetab hospitibus suis^ ut Phormionem , si vellet, audiret; quumque is se non nolle dixissct: locutus esse dicitur nomo copiosus aliquot horas de imperatoris officio, et de omni re militari. Tumj, quum caeteri, qui illum audierant, vehementer essent delectati_, quaerebant ab Hannibale^ quidnam ipse de illo philosopho judicaret. Hic Poenus non optime graece, sed tamen libere respondisse fertur, multos se deliros senes saepe vidisse, sed qui magis, quam Phormio^ deliraret, vidisse neminem. Neque mehercule injuria. Quid enim aut arrogantius , aut loquacius fieri potuit^ quam Hannibali qui tot annos de imperio cum populo Romano oninium gentium victore, certasset_,graeciim hominein ^ quinumquam hostem numquam castra vidisset, numquam denique minimam partcm ullius publici muneris attigi^set, praecepta de re militari dare? Cicero de oratore II. 18.
, ,
Quum
Creditur olinj quidquid Graecia mendax Audet in historia; constratum classibus isdem Suppositumque rotis solidum mare; credimus altos Defecisse amaes, epotaque flumina Medo Prandente, et madidis cantat quae Sostratus alis. Ilie tamen qualis rediit, Salamine relicta Barbarus (Xerxes) ? Nempe una naye, cruenlis
Velificatus
Arrogantia fracta.
Athos
et

Fluctibus
,
54
Has
tolies oplata exegit
ac tarda pcr densa carlavera prora, gloriapoenas, Juv. Salyr. lo.

Ars.
1.) Artifex est etiam^ cui ad exercendain artem instrumenta non suppetunt nec minus canendi peritus, cujus vocem exaudire fremilus obslrepentium non sinit: ita gratus est, etiam qui vult tantum, nec habet hujus voluntatis suae ullum aliunx, quam se testem. Senec. benef. IV. 21. (GratuB animus.) 2.) Non est omnino ars ulla, in qua omnia^ quae illa arte effici possunt^ a doctore tradantur ; sed qui primarum et certarum rerum genera ipsa didicerunt, reliqua per se non incommode persequuntur. Cic. de oratore ll 16. (Institulio.) 3.) Omnia fere_, quae sunt conclusa nunc artibus, dispersa et dissipata quotvdam fuerunt ut in musicis , numeriêt voces et modij In geometria lineamenla , formae, inlervalla, magnitudines in Astrologia coeli conversio, ortus, obitus, motusque siderum in gvammaticis , poetarum pertractutio, pronuivtiandi quidam sonus , historiarum cognitio^ verborum interpretalio ia hac denique ipsa ratione dicendi, excogitare , ornare , ignola quondam omnidisponere, meminisse, agere bus et diffusa late videbantur. Cic. de orutore I. 42. (Ordo. Scientia. Systema) quum a natura profecta sit, nisi na4.) Ars eniin turam moveat ac dtilectet, nihil sane egisse videatur. Cic. de oratore III. 5i, 5.) Bene enim illo proverbio Graecorum praecipilur; ^'Quam quisque norit artem, in hac se exerceat Cic. Tusc. Quaest. I. 18. In medio 6.) (Terentius adobtreclatorem in poesi)
; :
; ; ;
omnibu8
raimam
esse positam
Terenlii
/.) Dlsce
aliquid
qui artem tractant muKicaui. Phormio Prolog. (Poesis.) nam^quum subito forluna recessit,
,
Ars remanet, vitamquehominis non deseritumquanj.

Cat. Dist. IV. J9. (Scienliae.)
Arlcs.
i.)
Ego
sic statno, nihil esse
in
ullo
genere lam
illud; ut ex
pulchrum, quo non pulchrius
id sit,
unde
55
ore aliquo, quasi imago, exprlmatur, quod neque ocupolest: lis, neque auribus, neque ullo sensu percipi cogitatione tantum^ et mento complectimur. Itaque et Phidiae simulacris ^ quibus nihil in illo genere perfectiusvidemus, et his picturis , quas nominavi , cogitare lamen possumus pulchriora. Nec vero ille artifex, quuni aut Minervae, contemplabatur faceret Jovis formam aliquem , e quo similitudinem duceret; sed ipsius in mente insidebat species pulchritudinis eximia quaedam, quam intuens^ in eaque defixus , ad illius similitudinem artem ek manum dirlerebat. Ciceronis orator II.
,
(Ideale.)
a.)
nec opes, tunc artibus illos Instrue, quo possint inopem defendere vitam.
tibi sint nati
Quum
Cat. Dist.
3.)
I.
28. (Institutio.)
Quid enumerem artium multitudinem , sine quibus vita omnino nulla esse potuisset? quls enim
quae esset oblectatio valentium , qui ae^ris subvenlret victus, aut cultus^ nisi tam multae nobis artes minislrarent ? Quibus rebus exculta hominum vita tanlum distat a victu et cultu besliarum. Urbes vero sinehoiiiinuin coetu non potuissent nec aedificari, nec frec|uentari ; ex quo leges moresque constiluti: tum juriii aequa descriptio, certaque vivendi disciplina; quas res
,
animorum consecuta , et verecundia effectumque, ut esset vita munitior; atque ut dando , et accipiendo mutuandisque facultatibus, et comCic. Off. II. 4 (Auxilium.) modis nulla re egeremus. formis et figuris in est aliquid perfectum et Ut 4.) cxcellens, cujus ad cogitatam speciem imitando referuntur ea, quae sub^toculos ipsa non cadunt; sic perfectae eloquentiae speciein animo videmus, effigiem auribus quaerimus. Has reruin formas adpellat ideas ille non intelligendi solum , sed etiam dicendi gravisnimus auctor et magister, PJato; easque gigni negat , et ait
tt
mansuetudo
est
semper
esse ac ratione et intelligentia contineri; caetera nasci, occidere, fluere, labi nec diutius esse uno, et eodem statu. Quidquid est igitur, do quo ratione et via disputetur, id est ad ultimam sul generis foruiaui Ciceronis oralor III. speciemque redigendum. (Eloquonlia. Ideale.) 5.) Non soIum'ab optimia studiis exccUenles viri delerriti non sunt, sed ne opifices quideni se artibus
, ;

suis
,
56
imista-
removerunt, qul aut Jalygi, quem Rhodi vidiinus,
non potuerunt aut Coae Veneris pulchritudinem tari. Nec simulacro Jovis 01ympii_, aut Doryphori
tua deterriti^ reliqui mlnus experti sunt, quid efficere, aut (juo progredi possent; quorum tanta multitudofuit, tanta in suo cujusque genere laus, ut, (juum summa
miraremur, inferiora tamen probaremus?

Ciceronis orator
6.)
II.
(Incitatio.)
Artibus ingenuis quaesita est gloria mullig. Ovid. ex Pont. II. 7. (Gloria.) 7.) Non aliunde animo venit robur, quam a bonis artlbus, cjuam a contemplatione naturae. Senec. quaest. natural. VI. 32. (Natura.) 8.) Artibus ingenuis, quarum tibi maxima cura est, Pectora moliescunt, asperitasijue fuglt. Ovid. ex Ponto I. 6. 9) Non in hac una re (nempe non solum in EIoquentia), sed in aliis etiam compluribus distributlone partium ac separatione magnitudines sunt artium diminutae. An tu existimas, (juum esset Hyppocrates ille Gous^ fuisse tum alios medicos ^ (jai morbis^ alios, (jui vulneribus, alios, (jui ocalis mederentur? Num geometriam Euclide aut Archimede, num musicam Damone aut Aristoxeno, num ipsas literas Aristophane aut Callimacho tractante, tam discerptas fuisse, ut nemo genus universum complecteretur, at(jue ut alius aliam ibi partem, in qua elaboraret, seponeret? Equidem saepe hoc audivi de patre et de socero meo, nostros quo(jue homines, (jui excellere sapiantiae gloria vellent, omnia, quae qiiidem tum haec civitas nosset, soCic. de oratore II[. 53. litos esse compiecti. (Doctrina. Sclentiae.) 10.) Honos alit artes, omnesque incenduntur ad studia gloria; jacentque ea semper, quae apud quosGic. Tusc Quaest. I. 2. que improbantur. (Gloria. Honos.) ii.)Notatio naturae et animadversio peperit artem,
Gic. Orat. 55. tractantur, qui eas ad usum transferuntj aliter ab ii8, qui ipsarum artium traclatu delectati nihil in vlta sunt aliud acturi, Cic. de oratore III. 23.
12.)
Omnes
artes aliter ab
ils
i3.)
57
Adde quod ingenuas

Emollit mores, nec
didicisse fideliter arles

sinit esse feros^,,^^
Ovid. ex Pont. II. 9. artium, sicut arborum, aUitudo nos delectat; radices stirpescjue non item sed
14.)
Omnium magnBrum
non
(jui
esse illa sine his
poteHt.
Me
aulem pervagatissifactites
mus
ille
versus
_,
vetat,
Cic. orat. cap. 43
Artem pudere proloqui, (juam dissimulare non sinit, quid delectet.

(Cicero.)
i5.) Aptissima omnino sunt, Scipio et Laeli, arma senectutis artes , exercitationesque virtutum^ quae in omni aetate cultae, cum multum diucjue vixeris, mirificos efferunt fructus , non solum quia numc[uam deserunt, ne in extremo (juldem tempore aetatis, (quamquam id maximum est :) verum etiam quia conscientia bene actae vitae multorumcjue benefactorum recorJatio Cic. Sen. 3. (Senectus. Virtutes.) jucundissima est. omissis 16.) Verum quidem, si audire volumus quibus saepe constiluta est impeillis divinig consiliis, ratorum sapientia salus civitatis aut belli aut domi ; multo magnus orator praestat minutis imperatoribus. At prodest plus imperator. Quis negat? sed lainon (non metuo, ne mihi adclametis ; est autem, quod senGrasi unam tias, dicendi liber locus) malim mlhi L. quara castellanos triumphos pro M. Gurio dlctionem duos. At plus interfult reipublicae castellum capi Ligurum^ quam bene dcfendi causam M. Gurii. Gredo. Sed Alheniensium quoque plus interfuit firma tecta iu domiciliis habere, quam Mlnervae signum ex ebore pulcherrimum tamen ego me Phidiarn esse mailem, quam vel optimum fabrum tlgnarium. Quare non, quantum quisque prosit, sed quanti quisque sit, ponderandum est; prae.Rertim quurn pauci pmgere egregia possint aut fingere; operarii autem aat bajuli deesss non possint. Ciceronis Brutus. ^3. (Dux. Orator. Uti,
,
litas.)
Assentatio.
men nemini
Assentatio quamvis perniciosa sit, nocere lapotest, nisi ei, qui eam reclpit^ atque ea delectatur. Ita fit, ut is assentatoribus patefaciat
1.)
,
'
58
xime
aurea iuas maxime, qui ipse sibi assenlelur, et se maipse delecteL Cic. Amic. 26. 2.) Quamobrem^ quamvis blanda ista vanitas apud eos Taleat, qui ipsi illam allectant, et invitant: tamen etiam graviores constantioresque admonendi sunt, ut animum advertant^ ne callida assentatione capiantur.
Cic.
Assentator.
Amic, 26.
Semper auget assentator id^ (juod is, cujus ad voluntatem dicitur, yult esse magnum, Cic. Amic. 26.
Ferreus
,
Assiduitas.
et
Terilur robigine mucro parvo saepe liquore silex. Prop^

Astrologia.
II.
25.
Adspicienda via est coeli, versuscjue per astra Trames, et ab zonis cjuinque petenda fides. Prop. IV.
Astronomia.
1.
incjuisitionem tantorum (de Cometis loquifur, et stellis generatim) aetas una non sufficit^ ut tota coelo vacet. Quid, (juod lam paucos annos inter studia
1)
vitia non aequa portione dividimus? Itaque per successiones ista longas explicabuntur. Veniet tempus^ quo posteri nostri^ tam aperta nos nescisse mirentur. Senec. Quaest. natural. VII. 25. (Posteritas. Scientia.) 2.) Istae quidem artes (de Mathesi , Astronomia sermo) si modo aliquid, valent ut paullum acuant et tamquam irritent ingenia puerorum^ quo facilius posint majora discere. Cic. de republica I. 18. (Mathesis.)
Ad
ac
3.) Mehercules, non aliud quis aut magnificentius quaesierit_, aut didicerit utilius, quam de stellarum siderumque natura. Senec. Quaest. natural. VII, 1.
Astutia.
T.)
Astutiae tollendae sunt,
eaque malitia
quac
vult illa quidem videri so esse prudentiam: sed abest ab ea, dislatque plurimum. Prudentia est enim locata in

Effugiet
59
Cic. Off.
III.
delcctu bonorum, et rnalorurn: malitia (si omnia^ quae turpia sunt, mala sunt) mala honis poriit ante.
17.
2 )
Mille adde catenas
tamen h2ec sceleratus vincula Proteus. Hor. Satyr. II. 5 3.) Memorabilis etiam consilii Qu. Metellus. Qui cum proconsule bellum in Hispania adversos Celtiberos gereret, urbemque Contrebiam caput ejus gentis viribus expugnare non posset: intra pectus suum diu multumque consiliis agitatus, viam reperit, qua propositum ad exitum perduceret. Itinera magno impetu indeinde alias atque alias regiones petebal. hos obsidebat montes, paullo posl ad illos transgrediebatur; cum interim tam suis omnibus, quam ipsis hostibus ignota erat caussa inopinatae ejus ac subitae fluctuationis. Interrogatus quoque a quodam amicissimo sibi, quid ita sparsum et incertum militiae genus sequerelur Absiste, inquit^ ista quaerere: nani si hujus consilii mei interiorem tunicam consciani sensero^ continuo eam cremari jubebo. Quorsum igitur ista dissimulatio erupit? out quem finem habuit? Postquam vero et exercitum suum ignorantia, et totam Celtiberiarn errore implicavit; cum alio cursum direxi^^set^ subito ad Contrebiam reflexit, eamque inopinatam et ittonitam oppressit. Ergo nisi mentem suam dolos scrutari coegisset, ad uilimam ei senectulem apud moenia Contrebiae armato pedendum foret. Val. Max. VII. 4. 4.) Sex. Tarquinius^ Tarquinii filius, indigne f"erens^ quod patrig viribus expugnari Gabii nequirent, valentiorem armis excogitavit rationem_, qua interceptuni id oppidurn Kornano imperio adjiceret. Subito namque se ad Gabinos contulit^ tanquam parentis saevitiam et verbera , quae voluntate sua perpessus erat, fugiens; ac paulatim unius cujusque fictis et coinpositis blanditiis alliciendo benevolentiam, ut apud omnes plurimum posset, consecutus familiarem suurn ad patrern misit, indicaturum^ quemadmodum cuncta in sua manu haberet et quaesiturum, quid nam fieri vellet. Juvenili calliJitati senilis astutia respondit Siquidem re eximia delectatus Terquinius , fidei autem nuntii paruiii credens, nihil rcipondit 3 sed seducto eo in hoiluiii, maxima et aititi.ima papayerum cppila baculo dfiffrediebafur^
Modo
6o
Cussit. Cognilo adolescens silentio patris simul ac facto^ caussamaltioris argumenti pervidit: nec i^noravit^ praecipi slbi, ut excellentissimum quemque Gabinorum aut Ergo spoexilio summoveret aut morte consumeret. liatam bonis propus^natoribus civitatem tantum non vinctis manibus ei tradidit. Val, Max. VII. 2.
5.) Illud quoque a majoribus et consilio prudenter_, Urbe capta Galli Gaet exitu feliciter provisum.
Cum
pitolium obsiderent, solamque potiendi ejus spem in fame obsessorum repositam animadverterent perquam callido genere consilii unico perseverantiae irritamento
:
Panes enim jacere compluribus victores spoliaverunt. ex locis coeperunt. Quo spectaculo obstupefactos infinitamque frumenti abundanliam nostris superesse cread pactionem omittendae obsidionis compuledentes runt. Val. Max. VII. 4. (Prudentia.) 6) Agathocles autem, Syracusanorum rex^ audaCum enim urbem ejus majore ex parte citer callidus. Carthaginienses occupassent^ exercitum suum in Africam trajecit; ut metum metu^ vim vi discuteret^ neque sine elfectu nam repentino ejus adventu perculsiPoeni, libenter incolumitatem suam salute hostium redemerunt; pactique sunt, ut eodem tempore et Africa SicuAge si Syralis, et Sicilia Punicis armis liberaretur. cusarum rnoenia tueri perseverasset, illa belli malis urgerentur, bona pacis fruenda securae Carthagini reliquisset. Nunc inferendo quae patiebatur , dum alienas potius lacessit opes, quam suas tuetur; quo aequiore animo regnum deseruit, eo tutius recepit. Val. Max. Vll. 4. 7) Demosthenis quoque astutia mirilice cuidam ancillae succursum est, quae pecuniam depositi nomine a duobus hospitibus acceperat, ea conditione, ut illam simul utrisque redderet. Quorum alter interjecto tempore^ tanquam mortuo socio squalore obsîtus^ decepta Supervenit deinde alter_, ea, omnes nummos abstulit. Haerebat misera in maxiet depositum petere coepit. ma pariter et pecuniae et defensionis penuria: jamque de laqueo et suspendio cogitabat, Sbd opportune Demosthenes ei patronus adfulsit: qui ut in advocationem venit, Mulicr^ inquit, parata est depoxiti se fide soU vere sed nisi socium adduxeris, id facere non potesl,.
, ,
:
:

quoniam
pecunia
,
6i
, haec dicla esl lex ne numeretur. Val. Max. Vll. 5. 8.) Sertorius vero , corporis robore atque aninii consilio parem naturae indulgentiam expertus, proscriptione Sullana clux Lusitanorum fieri coactus, cum
ut ipse vociferaris
alteri sine altero
eos oratione flectere non po8set, re cum i\omanorum universa acie cenfligere vellent^ vafro consilio ad suam senlentiam perduxit., Duos enim in eonspectu eorum constltuit equos, allerum validissimum, allerum infirmissimum ac deinde validi caudam ab imbecillo sene paulalim carpi, infirmi a juvene eximiarum virium univergam convelli jussit. Obtemperatum imperio est. Sed dum adolescentis dextera irrito se labore fatigat, senio confecta manus ministerium exsecuta est. Tunc barLarae concioni, quorsum ea reg tenderet cognoscere cupienti, subjecit : Equi caudae consimilem esse Romanorum exercitum , cujus partes aliquis aggrediens opprimere pos.iit: universum conatus prosternere, celerius tradiderit victoriam, quam occupaverit. Ita gens barbara , aspera^ et regi difficilis, in exitium suum ruens , quam utilitatem auribus respuerat, oculis per:
ridit.
VaL Max.
VII. 6.
Atheista.
1.)
Sunt, in fortunae qui easibus omnia ponant, Et nullo credant mundum rectore moveri, Natura volvente vices et lucis etanni; Atque ideo intrepidi quaecumque altaria tangunt.
Juvenal. Salyr. i3.
2) Quae (exhibuit in praecedenlibus pulchritudilerrae) si , ut animis, sic oculis videre possemus, Cic. nat. decr.
nem nemo cunctam

taret.
intuens terram de divina ratione dubi11. Sg. (Terra.) 3.) Mala enim et impia consuetudo est contra deos diflputandi, sive ex animo id fit, sive simulate. Cic.
II.
nat. deor.
4.)
67.
Quis enim hunc hominem dixerit, qui cum tam certos coeli motus , tam ratos astrorum ordines, tamque omnia inler ae connexa et apta viderit neget iii niK ullam inest-e ralionem, eaque casu fieri dicat, quao quanto censilio gerantur, nullo consiiio assequi possumus. Cic. nat. deor. II. 38*
,
62
~
:
Atheniensee
Themistocles pogt victoriam ejus belli quod cum Fersis fuit, dixit in concione se habere consilium reipublicae salutare sed id sciri opus non esse; postulavit^ ut aliquem populus daret, quicum communicaret ilntus est Aristides. Huic ille classem Lacedaemoniorum^ quae ubducta esset ad Gytheum clam incendl p098e; (juo facto frangi Lacedaemoniorum opes necesse es*et. Quod Aristides cumaudiFset, in concionem magna expectatione venit: dixitque, perutile esse consilium, c[uod Themistocles afferret sed minime honestum. Ita|ue Athenienses quod honestum non egget, id ne utile ijuidlem putaverunt: totamque eam rem, quam ne audienant quidem, auctore Aristide ropudiaverunt.
, ;
Cic. Olf. IH. 11.
(Honestum.)
Auctor.
1.)
Fieri
,
autem
potest^, ut recte quis sentiat, et id,
C[UO<!
sentit
queinquam
neri',
polite eloqui non posjît. Sed mandare cogitationeR suas, qui eas nec dispo* nec illustrare possit^ nec delectatione aliqua adliteris
jlcere lectorem, hominis est, intemperanter abutentia et Gtio et lileris. Itaque suos libros ipsi legunt (sc. 2tm\i scriptores) cumsuis; nec qulsquam altingit, praeter os , qui eandem licentiam scribendi sibi permitti volnnt. Cic. Tusc. Quaest. 1. I. cap. 5. (Scriptor.) 2.) Phormio. Tute hoc inlrigti; tibi omne est exe-
<loadum; acclngere
5t)
Quandoque bonus dormitat Homerus. Verum operi longo fas est Cibrepere somnum.
Terent. Phormio.
II.
2.
(Culpa,)
Hor. Pis. 359. Respicere exemplar vitae morumque jubebo Doctum imitatorem et vivas hinc ducere voces. Hor. Pis. 317. Veniam pro laude peto laudatus abunde, 5.)
4-i)
Non
i).)
fastiditus si tibi
lector ero.
Ovid. TrJst.
I.
6.
Primum ego me illorum^ dedcrim quibus esse poetas, Excerpam numcro; neque enim concludere versum
jsse satis^ neque si qui8 scribat , uli nos^ Sermoni propiora putes , hunc esse poetam.
Dixeris
N
Hor. Satyr.
I.
4.
(Horatius.)

7-)
G3
occidunt.
ententiae quoqu Cic, nat. deor. I, 5, 3.) At tu conclusas hircinis follibus auras^ Usque laborantes, dum ferrum molliat ignis ^
interilu
Non enim hominem
Ut mavig,
9.)

magno
imitare.
Hor. Satyr.
I, 4.
Age quaeso,
Tu
10.)
nihil in
doctus reprendis Homero? Hor. Satyr. I. 10. Saepe Stylum vertas, iterum quae digna legi
sint^
Scripturus, neque te ut miretur turba, labores, Contentus paucis lectoribus.

11.)
Non
satis est risu
diducere
Hor, Satyr. 1. I. 10. rictum
Auditoris, etestquaedam tamen hic quoque virtus,

12.) Est brevitate
Hor. Satyr. 1. 1. 10. opus, ut currat senlentia, neu fle

I,
Impediat verbis lassas onerantibus aures. Hor. Satyr. I.

Auctor modestus
10.
Non ego
velifera
tumidum mare
findo carina
Tula sub exiguo flumine nostra mora est. Prop. ni.

Auctorea.
1.)
9.
latu
Quidam (sermo de historicis) incredibilium recommendationem parant, et lectorem aliud actu-
rum, si per quotidiana duceretur^ miraculo excitant, Ouidam creduli, quidam negligenles sunt, quibusdam mendacium obrepit , quibusdam placet, IUi non evitant, hi adpetunt, Et hoc in commune de tofa natione, quae adprobare opus suum ^ et fieri populare non putat possej nisi illud mendacio adspersit. Senec.
Quaest. natural. VII. 16. (Historici.)

2.) Hoc unum e^t rebus humanis opus (de scriplis operibus sermo est)^ cui nulla tempestas noceat, quod nulla consumat velustas. Celera^ quae per constructionem lapidum et marmoreos moles aut terrenos tumulos in magnam eductos altiludinem constant, non propagabunl longam diem quippe et ipsa intereunt immortalis est ingenii memoria,Senec, Iib. adPoIyb.c. 37. (Scripta, Scriplores)
,
;
1.)
C4
~-
Auclorllae.
Aliquis vir bonus nobis eligendus esl_, ac semper ante oculos habendus, ut sic tamquam illo spectanle vivamus^ et omnia tamquam ilio vidente faciamus. Senec. ep. ii. 2.) Cicero, Aucloribus quidem ad istam sententiam, quam vis obtineri, uti optimis possumus quod in omnibus causis et debet et solet valere plurimum; et primum quidem omni antiquitate; quae, quo propiu8 aberat ab ortu et divina progenie, hoc melius ea fortasse^ quae erant vera , cernebat. Cic. Tu8c. Quaest. (Immorlalitas.) ! 12* 3.) Lysandrum Lacedaemonium, cujus modo mentionem feci, dicere ajunt solitum, Lacedaemone esse
;
honestissimum domicilium senectulis. Nusquam enim tantum tribuitur aetati, nusquam est senectus honoratior: quin eliam memoriae proditum est, cum Athenis, ludis, quidam in theatrum grandis natu venisset^ in
magno consessu locum ei a suis civibus nusquam dalum cum autem ad Lacedaemonios accessisset , qui consurlegati cum essent, in loco certo consederant
:
,
rexisse
bus cum
tus , recta essent^ sed facere nolle.

4.) toritatls
Quicuncto consessu plausus essetmulliplex dadixisse ex iis quendam , Athenienses scire, quae
,
omnes
a
et
senem illum sessum recepisse.
Cic. Sen. i8.
(Lacedaemonii. Senectus.)
igitur voluptates corporis cum aucpraemiis comparandae? quibus qui splendide usi sunt, ii mihi videntur fabulam aetatis peregisse, nec^ tamquam inexercitali histriones^ in extremo actu (Senectus) corruisse. Cic. Sen i8.
Quae sunt
Quanta 5.) Apex autem senectutis est auctorilas. fuit in L. Caecilio Melello! quanta in Attilio Calatino !
in
quem
iilud
elogium unicum
Plurimae consentiuiit
gcntes, popbli primarium fuisse virum. Notum est totum carmen^ incisum in sepulcro. Jure igitur gravis, cujus de laudibus omnium esset fama consentiens. Quem virum P. Crassum, nuper pontilicem maximum ^ quem postca M. Lepidum eodem sacerdotio praedituni vidimus? quid de Paulo^ aut Africano loquar? aut, ut jam anle de Nlaximo? quorum non in sententia solum^ ged etiam in nutu residebat auctoritas. Cic. Sen. 17. (Senectus.)
-65
honorata praesertfm, tantam 6.) Habet senectus suctoritatem^ ut ea pluris sit^ c[uam omnes adolescentiae voluptates. Cic. Sen. 17. (Senectus.) oraîone mementote , eam me 7.) Sed in onini Jaudare senectutem , quae fundamentis adolescenliae constituta sit, ex quo id eflficitur, (quod ego magno quondam cum assensu omnium dixi :) Miseram esse genectutem, quae se oratione defenderet; non cani, non rugjae repente auctoritatem arripere possunt: sed honeste acta superior aetas fructus capit aucloritalis extremos. Haec enim ipsa sunt honorabilia , quae videntur levia atque communia, salutari, appeti^ decedi, assurgi , deduci, reduci, consuli: quae et apud nos, et in aliis civitatihu, ut quaeque optime moraCic. Sen. 16. ta, ita diligentissime observantur.
,
(Senectus.)
Auctumnus.
Et varios ponit fetus auctumnus et alte Mitis in apricis coquitur vindemia saxis. Virg. Georg. liL. II,
;
v.
021.
Audacia.
tutis
acJalum certus est terminus : senec1.) autcm nullus certus est terminus recteque in ea
:
Omnium
vivitur,
et
quoad munus
officii
exsequi
et tueri
fit,
,
possis
tamen mortem confemnere.
Ex quo
ut animoet fortior.
sior etiam senectus sit^
quam
adolescentia
Hoc illud est, quod Pisistrato tyranno a Solone responsum est cum illi quaerenti , qua tandeni spe fre;
tu8, sibi tam audaciter obsisteret; respondisse dicitur_, Senectute. Cic. Sen. 20. (Senectus. Solon.) 2.) Nil mortalibus arduum est. Horat. 1. 3. 3.) AudentesDeusipse juvat. Ovid, JVIetamorph. X. 586. 4.) Geta. Forti^fortuna adjuvat. Terent.Phorm.I.4. 5.) Audentis fortuna juvat Virg. Aen. lib. X. v. 285.
6.)
Dicam equidem,
licet
arma mihi mcrtemque mi-
7.)
Ut
Hic onus horret, parvls aniniis, et parvo corpore majus Hic subit et perfert. Hor. epist,
5
netur. Virg. Aen. lib. XI. v. 384.
I.
17.
Gnomologia. Tom.I,
8.)
66
nomen
inane est^

et
Aut
yirtus
pretium, recle petit experiens vir. Hor. epist. 1 17. 9.) C. Tero Popilius^ a senatu legatus acl Antiochum missus^ ut bello se^ quo Ptolemaeum lacessebat, cum ad eum venisset, atque i prompto abstineret animo et amicissimo vultu dextram ei porrexisêt invicem ei suam porrigere noluit, sed tabellas senatus consultum continentes tradidit. Quas ut legit Anlios cum amicis collocuturum. Indignatus Ciius, dixit Popiliug, quod aliquam moram interposuisset, virga solumj quo insistebat, denotavit, et, prius^ inquit quam hoc circulo excedas^ da responsum quod senaINon legatum locutum^ sed ipsam Curiam tui referam* ante oculos positam crederes: conlinuo enim rex affore, ne amplius de se Ptoiemaeus quererefirmavit
Aut decus
Ac tum demum Popilius manum ejus tanquam tur, socii apprehendit. Quam efficax est animi sermonisque abacisa gravitas! Eodem mohiento Syriae regnum
terruit, Aegypti texit,
Val.
Max* Vl.
4.
Auditor.
Semper oratorum eloquentiae moderatrix fuil auditorum prudentia. Omnes enim, qui probari volunt;, ad eamvoluntatem eorum^ qui audiunt, intuentur que^ et ad eorum arbitrium et nutum totos se fingunt
;
et
adcommodant.
Ciceronis Orator VIII.
(Orator.)
Augere nimis.
Maxima
de nihilo nascitur historia. Prop,

Augur.
II. 1,
es8et^ dicere ausus est (Q. Fab. Cunctator) optimis auspiciis ea geri, quae pro reipublicae salute gererentur: quae conlra rempublicam ferrentur^
Augur cum
contra auspicia
ferri,
Cic. Sen. 4.
Augurium.
de Attio Navio, augure) cum scientiam (scilicet Tarquinius Priscus) aug;uratus , dixit ei, cogitare se quiddam, id possetne lieri, consuluit, IlJe, augurio acto , posse respondit, Tarquinius autem dixit, se cogitasse^ cotem novacula
Cujus (sermo
est
tentaret
posse praecidi.
67
Tum Atlium jussisse experiri; ila cocomitium allatam inspectante et rege et poputem^ lo^ novacula esse discissam. Ex eo evenit, ut et Tarquinius augure Attio Navio uteretur, et populus de suis rebus ad eum referret, Cotem autem iJlam et novaculam defossam in comitio; supraque impofiitum pu-
teal
accepimus.
Cic, div.
I.
17
Aurum*
1.)
Aurum omnes
Auro pulsa
victa
jam
pietate colunt.
Prop.
2.)
III.
i3* (Pietas.)
auro venalia jura Aurum lex sec[uitur, mox sine lege pudor. Prop. III. i3. 3.) Aurum per medios ire satellites,
fides^
Et perrumpere amat saxa, potentius Ictu fulmineo. Hor. Od. III. i6. ^ 4.) Vilius argentum estauro^ virtutibus aurum.
Hor. epist,
5.)
6.)
I. 1.
Saepe solent auro multa suLesse mala. TibulL

!
I.
9.
Quid non mortalia pectora cogis, Virg. Aen. III. 56, (Avaritia.) Auri sacra fames 7.) Nos in lucem^ propter quae pugnaremus^ extulimus noset causaspericulorum nostrorum et instrumenta, disjeclo terrarum pondere^ eruimus nos fortunae mala nostra tradidimus, nec erubescimus , summa apud nos haberi^ quae fuerant ima terrarum.
; ;
Senec. epist. 94. (Metalla.)

Auxilium.
1.)
Generosi animi
et
magnifici est, juvare et pro-
Senec. benef. III. i3. Inrides in re tanta, neque me quidquam consilio adjuvas. Ter. Heaut. V. 2. (Vituperatio.) 3.) Hominibus prodesse natura jubet, servi liberine sint, ingenui an libertini , juetae liberfalis an inter amicos datae, quid refert ? Ubicumque homo est, ibi beneficio locus est. Sen. vit.beat. 24. (Beneficenlia.) 4.) Mitius est lasso digitum supponerd menfo Mergere quam liquidis ora natantis aquis. Ovid. ex Pont. II. 5, 5 *
degse.
2.)
Clitipho.
^
5.)
68
populares! ferle misero atque innocenli auxiiiuin Subvenitife inopi, Ter. Adelph. II. ! Di vostram fldom G.) Menedemus.
Sannio. OLgecro,
Ita
comparatam
esse
hominum naturam omnium
Aliena ut melius videant et dijudicent, Quamsua? An eo fit, quiare in noslra aut gaudio Sumus praepediti nimio, aut aegritudine? Ter, Heaut, III. i. (Consilium.)
?)
,
Syrus,
Ademtum til)ij,anifaxo omnemmetum^

-
In
aurem utramvis
otiose ut dormias.
Ter. Heaut. II. 3. (Melus.) crede mihi, res est succurrere lapsis: Convenit et tanto , quantus es ipse_, viro* Ovid. ex Pont. II. g. g.) Turpe erit, in miseris veteri tihi rehug amico Auxilium nulla parte tulisse tuum. Ovid. ex Pont. II. 6. lo.) Conveniens homini egt, hominem servare vo8.) Begia_,
luptag;
Et melius nulla
(juaeritur arte favor.
Ovid. ex Ponl.
II.
g. (Favor.)
!!) Et tua res agitur, paries cjuum proximus ardet; Et neglecta solent mcendia sumere vires.
Hor.
12.) JVon est in
epist.
I.
i8.
:
medico semper reveletur ut aeger
Interdum docta plus valet arte malum.

i3.) Afferat ipse licet sacras
Ovid. ex Pont. I. 7k Epidaurius herhas;
Sanahit nulla vulnera cordis ope. Ovid. ex Pont. I. 3. 14.) Conspicitur numquam meliore potentia causa , Quam quoties vana non sinit esse preces. Ovid. ex Pont. II. g. (Potentia.) i5.) Nam quid erit, quare solito dignemur honore Numina , si demas , velle juvare deos? Ovid. ex Pont. II. g. (CultusDeorum.) 16.) Exifitimare dehes , omnium oculos in te esse conjectos ; unum te sapientem et appeliant et exisliCic. Amic. 2. (Salvator. Sapiens.) Proxime antem, et secundum deos, homines hominihus maxime uliles esse posgunt. Cic. Off. II. 3, neque naviga-^ 18.) Nec[ue enim valitudinis curatio
niant.
17.)
tio,
69
necjue
relitjuorum
agricultura. neque frugum frucluumque perceptio et conservatio sine hominuin
opera ulla esse potuisset. Jam vero et earum rerum , quibus abundaremus, exportatio ^ et earum , cjuibus egeremus, invectio ^ certe nulla esset, nisi his muneribus homines fungerentur, eademque ratione nec la pides e terra exciderentur ad usum nostrum necesgaargentum efFoderetur rii: Nec ferrum^ aes_, aurum, penitus abdilum, sine hominum labore et manu.
Cic. Off.
ig.)
11.
3.
aut poslea subveniri, aut vetustate , cecidissent, nisi communis vita ab hominibus harum rerum auxilia petere didicisset? Adde ductus aquarum,
,
tur, et gcneri humano dari potuissent, aut terrae si aut vi tempestatis
Tecta vero^ quibus et frigorum vis pellerccalorum molostiae sedarentur_, unde aut initio
motu
derivationes fluminum , agrorum irrigationes , moles oppositas fluciibus^ portus manu factos^ quae unde si-
ne hominum opera habere possemus
? Gic. OIF, II. 4.
Avaritia.
quoque majores nostri, quos celebramus laudibus quibus dissimiies querimur nos esse ^ spe ducti, montes ceciderunt et supra lucrum sub ruina sle1.)
Illi
,
Senec. Quaest. natural. V. i5. (Metalia) qui 2.) Ante Philippum Macedonem reges fuere pecuniam in altissimis usque latebris sequerentur, el reiicto spiritu libero^ in itlos se demilterent specus, in quos nullum noctium dierumque pervenirel discrimen, et a lergo lucem reliquerunt, Senec. Quaest. natural.V i5. (Metalla) 3.) Quae tanta spes fuit? quae tanta necessitas hominem ad sidera erectum incurvavit, et defodit^ el in fundum telluris intimae.mersit, ut erueret aurum^ nuii niinore periculo quaercndum j quam possidendum? Senec. Quaest. naturaU V. i5. (Metalla) 4.) Non minor est virtus, quam quaerere, parla tueri. Ovid. ars am. II. (Expugnator) 5.) Perdidit arma, locum virtutis deseruit, qui Semper in agenda festinat et obruitur re.
terunt.
,
Ilor. epist.
I*
16.
6.)
Aurea nuno vere sunt saecula
7.)
plurimus auro ; Venit honos; auro coiiciliatur amor Ovid. ars amat. If Ipselicet, Musis venias comitatus , Homere ;
Si nihil attuleris, ibis
Homere
foras*
8.)
9.)
Ovid. ars amat. II, At suave est ex magno toUere acervo, Hor. Satyr. I. i.
Tantalus a labris sitiens fugientia captat Flumina. Quicl rides? mutato nomine^ de te Hor. Satyr. L i* Fabula narratur. 10,) Danda est hellebori multo pars maxima avaris Nescio, an Anticyram ratio illis destinet omnem. Hor. Satyr. II. 3. 11.) Haeredes Staberi summam incidere sepulchro; Ni sic fecissent, gladiatorum dare centum Damnati populo paria , atque epulum, arbitrio Arri, Frumenti, quantum metit Africa. Hor. Satyr. II. 3.
12.)
Scilicet
improbae
"^^
Crescunt divitiae; tamen Gurtae, nescio tjuid^ semper abest rei. Hor. od.
i3.)
III.
24.
qui nunc est summus habendi; Vix ultra;, quo jam progrediatur habet, Ovid. fast. L 140 Creverunt et opes et opum furiosa cupido; Et, cum possideant plurima^ plura volunt. Ovid. fafit. I.
Tempore
crevit
amor
i5.)
Demea.
Mercatores
Vitium
eommune omnium
est,
Quod nimium ad rem

16.)
in senecta adtenti
sumus.
Ter. Adelph. V. 8. (Senectus) quaeriinvicem facti mus^ non quale sit quidque, sed quanti. Ad mercedem pii sumus, ad mercedem impii, Senec. epist. ii5. 17.) Lifxuri^Jm fugito ^ simul et vitare memenlo Crimen avaritiae; nam sunt contraria famae. Cat. Dist. II. 19. (Luxuria) nec satiatur 18.) Neque enim expletur umquam , cupidifatis sitis : neque solum, ea qui habent , iibidine augendi cruciantur, sed etiam amittendi metu. Cic. Parad. I. 19.) Micio. Ad omnia alia aetate sapimus rectiusj
et venales
,
71
Solum unum hoc vitium enectus aJfert hominiljus Adtentiores sumus ad rem omnes, quarh sat eat. Ter. Adelph. V. 3. (Senectus) 20.) Quid hac re fieri impudentiu, quid stuUius potest ? Nihil satis estmorituris, imo morientibus; quotidie enim propius ab ultimo stamus, el; illo^ unde nobi8 cadendum est, hora nos omnis impellit. Senec. epist. 120. 21.) Quidquid nohis hono futurum erat , Deus et parens noster in proximo posuit. Non expectavit inquisitionem nostram; ultro dedit: nocitura altissiine quihiis pressit. Nihil nisi de nohis queri possumus periremus, nolente rerum natura et ahscondente protulimus. Senec. epist. 110* (Metalla) 22.) Caput autem est in omni procuratione negotii, et muneris publici, ut avaritiae pellatur etiam minima suspicio, Utinam, inquit, C. Pontius Samnis, fld illa tempora me fortuna reservasset^ et tum essem natus_, siquando Romani dona accipere coepissent! non essem passus diutius eos imperare, Nae illi multa saecula exspectanda fuerunt! modo enim hoc malum in
;
hanc rempublicam
Cic Off. II. 21. (Magistratus. Romani. Corruptio) 23.) Mitte leves spes et certamina divitiarum.
invasit.
Hor.
epist.
I.
5.
24)
Crescit
amor nummi
quantum
;
nec plura venena Miscuit, aut ferro grassatur saepius ullum Humanae mentis vilium ^ quam saeva cupido Immodici census* Nam diveg qui fieri vult Et cito vult fieri. Sed quae reverentia legum ^ Quis metus aut pudor est umquam properantisavari? Juvenal. Satyr. 14. 26,) Nec Croesi fortuna umquam, nec persica regna
SufFicient animo , nec divitiae Narcissi, Indulsit Caesar cui Claudius omnia, Juvenal. Satyr. 14. Stulto nihil est satis^ omnia cum sint. 27.)
crevit. 23.) Inde fero sceleriim causae
ipsa pecunia Juvenal. Satyr. 14.
Lucil. faciunt patrimonia quidam; Sed vitio caeci, propter patrimonia vivunt Juvenul. Satyr. 12.
28) Non propter vitam

29) Araritiam
lenda, luxuries.
3o.)
72
si toUere vultis, maler ejus e&ttolCic. de oratore. II. 40. (Luxuria)
mo)
Propter hoc (aurum) cuniculos egit (sc. hopraedam lutulentam incertamque reptavit, oblitus dierum^ oblitus naturae melioris a qua se avertit. Senec. Quaest* naturaU V. i5, (Metalla)
,
et circa
3i,) Nulli
mortuo terra tam gravis
est, quamistis,
supra guos avaritia urgens terrarum pondus injecit; quibus abstulit coelum ; quos in imo , ubi illud malum
virus latitat
,
infodit.
Senec. Quaest. natural. V. i5. (Metalla.)

fiil
32.) NuUa avaritia sine poena est, quamvis satis ipsa poenarum. quantum lacrimarum. o quan-
quam misera desideratis, misera partisest! Adjlce quotidianas, quae pro habendi quemque discruciant. -Senec. epist. ii5.
exigit!
tum laborum
quam modo
33.) Quid juvat immensum te argenti pondus et auri Furtim defossa timidum deponere terra ? Hor. Satyr I. i* 34.) Millla frumenti fua triveril area centum; Non tuus hoc capiet venter plus, quam meus. Hor. Satyr* I. 1.
Dic quid referat intra Naturae fines viventi, jugera centum an Millearel? Hor. Satyr.
35.
;
I. 1.
Avariis.
1.)
An
vigilare
metu exanimem, noctesque diesque
Formidare malos fures^ incendia gervos, horum Ne te compilent fugientes; hoc juvat? Semper ego optarim pauperrimus esse bonorum.
Hor. Satyr.
2.)
I.
i.
Non uxor salvum

,
te vult,
non
filius
omnes
pueri atque puellae. Hor. Satyr. I. i. 3.) Miraris, cum tu argento post omniaponas, Si nemo praestet, quem non merearis amorem? Hor. Satyr. I. 1. 4.) Misserrimam necesse est, non tantum brevissimam vitam eorum esse^ qui magno parant labore, quod majore possideant; operose ad sequuntur , quae volunt anxiilenent, quae adsequuti sunt. Senec. brev. vilae. 17. (Bona. Viia,)
,
Vicini oderunt, noti
5,)
7^
Hic, vix credere possia, sit amicus. Ilor. Satyr. I. 2 6.) Semper avarus eget; certum voto pete flnem
Quam
sibi
non
Hor, epist.
-7.)
I,
2,
Si fas esl,
omnes pariter
pereatii avan.
Prop. III. 12, Congestis undique saccis Indormis inhians, et tamquam parcere sacris Cogeris^ aut pictis tamtjuam gaudere tabellis. Hor. Satyr. I. 1, Per mala praeceps 9.) Fertur_, uti pulvis collectus turbine , ne quid Summa deperdat metuens aut ampliet ut rem Hor. Satyr. I. 4
8.)
10.) Possideat^
quantumrapuitNero^ montibusaurum
Juvenal. Satyr. 12.
Exaequet; necametijuemquam, nec ameturabullo!

11.)
Sed quo
Cum
haec per tormenta coactas furor hauddubius^ cumsitmanifesta phrenesis^

divitias
moriaris, egentis vivere fator Juvenal. Satyr. 14. 12.) Sed qui sermoneg? (juam foedae buccina famae? Quidnocethaec? inquit tunicam mihimalolupinae, Quam si me toto laudet vicinia pago , Exigui ruris paucissima farra secantem. Juvenal. Satyr. i4.
:
Ut locuples
emat citharaa, emtas comportet inunum, studio cilharae^ nec Musae deditus ulli; Si scalpra et formas non sutor ; nautica vela Aversus mercaturis: delirus et amens Undique ducatur merito. Quid discerpat istis ^ Qui nummos aurumque recondit, nescius uti Compositis, meluensque velut contingere sacrum ? Hor. Satyr. II. 3. i4.)/t)spice divitias, si vis animo esse beatus, Quas q\ii suspiciunt^ mendicant semper avari. Cat. Dist. IV. 1. (Divitiae) i5.) Pauper Opimius argenti positi intus et auri , Quondam lethargo grandi est opprcssus ut haeres Jam circum locuios et claves laetus ovansque Curreret. Hunc medicus multum celer atque fidelis Excitat hoc pacto mensam poni jubet, atque EiTundi saccos nummorum, accedere plures
i3,) Si quis
Nec

INi
74
sicerigit Adtlit et illud^ avidus jam haec auferet haeres. Oj|im. Meneviro? Medic. ut vivas igitur, vigila; hoc age. Opim. Quid vis? Medic. Deficientinopem venae te, ni cihus atque Ingens accedat slomacho fultura ruenti, Tu cessas? agedum sume hoc ptisanarium oryzae, Opim. Quanti emtae ? Med. Parvo. Opim.Quanti ergo ? Med. Octo assibug. Opim. Eheu! tua custodis
, ;
Ad nuinerandum. Homincm
Quid
an furtis , pereamne rapinis Hor. Satyr. 11. 3. (Tenacitas) i6.) Ut in magna stultorum familia sunt alii laurefert_,
,
!
morbo
ses
tiores (ut sibi videntur) servi , sed tamen servi^ atrienac topiarii: pari stultitia sunt^ quossigna, quos
tabulae, quo caelatum argentum, quos Coriiithia opera , quos aedificia magnitica nimio opere delectant. Etsumus, inquiunt, civitatis principes. Vos voro ne conservorum quidem vestrorum principes estis. Sed ut qui unin familia, qui tractant ista, qui tergunt, gunt, qui verrunt, qui spargunt, non honestissimum locum servitutis tenent: sic in civitate, qui se istarum rerum cupiditatibus dediderunt, ipsius civitatis locum Cic. Parad. V*. (Luxus) paene inhmam obtinent.
Barbari,
Barbari quidam et immanes ferro decertare acerrime possunt; aegrotare virililer non queunt, Graeci autem homines non satis animosi prudentes, ut est captus hominum, satis, hostem adspicere non possunt; iidem morbos toleranter atque humane ferunt. At GimLri et Celtiberi, in proeliis exsultant, lamentantur in
,
morbo
nihil enim potest esse aeûabile ; certa ratione proficiscatur,
quod non
Cic.
Tusc. Quaest.
If.
27. C^raeci. Ratio)
Bcatitudo.
Socrates, cum esset ex eo quaesitum, ArcheJaum, Perdiccae filium, qui tum fortunatissimus haberetur, nonne beatum putaret? Haud scio, inquit, vnumquam enim cum eo collocutus sum.<t Âiii' tu?
1.)
van tu
sigitur
aliter id scire
non
potes?<c
Nullomodo. wTu
ne de Persarum qnidem rege magno potes dicere, beatusne it? Aa ego possum^quuui ignorem,
"qunm
75
sit doctus, quam vir Lonus ? vQuicI? tu in eo sitam vitam beatam putas ?<c Ita prorsus existimo bonos,beatos; impro]os, miseros.^ vMiser ei-go Ai cheCic. Tusc. Quaest. V. 12. ^laus ? Certe, 6i injustus.
(Felicitas.),
Quis est omnium est, cum humanitate^ et

2.)
qui motlo cum Musis , id cum doclrina habeat aliquod
commercium^ qui se non huiic mathematicum (De Archimede sermo) malit, quam illum tyrannnum (De Dionysio)? si vilae modum actionemque quaerimus
aLterius mens rationibus agilandis exquirendisque alequi est unus suabatur, cum oblectatione solertiae vissimus pa&tus animorum alteriusin caede et injuriis, cum et diurno et nocturno metu. Age confer Dequae regna mocritum Pythagoram, Anaxagoram quas opes studiis eorum et delectationibus antepones? Etenini quae pars optima est in homine, in ea situm optimum. Quid esse necesse egt illud^ quod quaeris est autem in homine sagaci ac bona mente melius ?
;
cjus
bono fruendum
est igitur
si
beati esse
volumus
mentis estvirtus; ergo hac beatam vitam contineri necesse est. Hinc omnia , quae pulchra honesia^ praeclara sunt, ut supra dixi (sed dicendum idem illud paulo uberius videtur), plena gaudiorum 8unt. Ex perpetuis autem plenisque gaudiis cum perspicuum sit vitambeatam existere ^ sequilur , ut ea exielat ex honestale, Cic. Tusc. Quaest. V. 23.
,
bonum autem
(Felicilas.
Mens. Virtus.)
et
3.) Profecto nihil est aliud

nisi
bene,
beate viverc
I.
honeste,
et recte vivere.
Cic. Par.
Beafus.
1.) Nec vero ego M. Regulum, aerumnosum, nec infelicem, nec miserum, umquam putavi 5 non enim xnagnitudo animi ejus excruciabatur a Poenis , nongravitas^ non fides non constantia, non ulla virtus , noa denique animus ipse qui tot virtutum praesidio, tan,
:
toque comitatu,
te ipse
ejus caperetur , capi cerCic. Par. II. (Virtus.) 2.) Nemo pote8t non beatissimus esse, qui est tolus aptus ex sese, quiaue in se uno sua ponit omnia.
cum corpu
non
potuit.
Cic.
Pan
II,
,6
5.) Cum animus, cognitis perceptisque virtutibus, a corporis obsequio indulgentiaque discesserit , volup^ tatemque, sicut labem aliquam decoris oppreggerit^ omnemque morlis, dolorisque timorem efFugorit societatemque caritatis coierit cum suis , omnesque natura conjunctos, suo&duxerit, cultumque deorum, et puram religionem susceperit, et exacuerit illam, ut oculorum sic ingenii aciem, ad bona deligenda ^ et rejicienda contraria: quae virtus ex providendo est appellata Prudentia: quid eo dici, aut excogitari poteCic Leg-. I. 23 (Sapiens,) rit beatius? 4.) Clinia. Nulla mihi res posthac potesl jam intervenire tanta_, Quae mihi aegritudinem adferat : tanta haec lae,
,
titia
5.)
Chaer ea. Nunc
oborta est. Ter. Heaut. IV. 3. (Laetitia.) estprofecto, interfici cum pervita
peti me possum, Ne hoc gaudium contaminet
aegritudine
5.
aliqua.
6.)
Ter. Eun, IIL
-Quicumque beatus esse constifcuit, unum esse Sen. ep. 74 bonum putet , quod honestum est. (Bonum. Honestum.) 7.) Beatum dicmus hominem eum, cui nullumbonum malumquesit, nisi bonus malusque animus; liovirtute contentus, quem nec extoUantfornec frangant; qui nullum majus bonum eo , quod sibi ipse dare potest, noverit; cui vera veluptas erit Sen. vit. beat. IV. (Bonum.) voluptatum vôntemtio. 8.) Beatus est judicii rectus ; beatus est praesentibus, qualiacumque eunt^ contentus, amicusque rebus
nesti cultor
,
_,
tuita
ratio
cui omnem habitum rerum suarum Sen. vit. beat. VI. (Felicitas. Ratio.) 9.} Potest beatus dici^ qui nec cupit^ nec timet, benehcio rationis. Sen. vit. beat. V* 10) Mihi crede; is beatior est, cui fortuna supervacua esl; quam is , cui parata est. Sen. lib. ad Polyb. c. 28. (Fortuna.) 11.) Quis divitiorem quemquam putet, quameum, cui nihil desit^ quod quidem natura desideret? autpolentiorem, quam illum, qui omnia, quae expetat, consequatur? aut beatiorem, quam qui git .omni perturbatione enimi liberatus? aut firmiore fortuna, quam qui
suis^ beatus
i
^
commendat.
77
ea poasideat^ quae secum ^ ut ajunt, vel e naufragio Cic, republ. I. 17. possit eJTerre. (Sapiens. Tranquillitas.)
12.)
Non
possidentem multa vocaveris Recte Leatum; rectius occupat
Nomen
beati , qui deorum ^/luneribuB sapienter uti,
Duramque
callet
pauperiem pati,
Pejusque leto flagitium timet: IVon ille pro caris amicis
eum, queiu connuxit, magna adpellat^ ad pecunia quem vulgus erectum sed illum, cui bonum omne in animo est qui neminem viet excelsum, et mirabilia calcantem det, cum c[uo se commulatum velit; qui hominem ea
i3.)
Aut patria timidus perire. Hoc nos doce^beatum non
Hor. Od. IV.

esse
g.
sola parte aestimat, qua homo est; qui natura magistra utitur_, ad illus leges componitur^ sic vivit , quomodo illa praescripsit, cui bona sua nulla vis excutit; qui mala in bonuni vertit ^ certus judiciiînconcussus,
nulla perturbatj intrepidus; quem aliqua vis movet quem fortuna^ cum in eum , quod habuit;, telum nocenlissimum vi maxima intorsit, pungit^ non vulnerat, Sen. ep. 45.
,

Tam
Bella.
Tot
bella per
;
multae scelerum facies
orbem, non ullus aratro

colonis^ in ensem.
I.
Dignushonos; squalent abductis arva

Et curvae rigidum
falces conflantur
Virg. Georg. L.
Bella
civilia.
v. 5o5.

Produxit miseros
1.)
En, quo
!
discordia civis Virg, Eclog.
I.
y* 72
Bellum.
Miseri, quid quaeritis? mortem, quae ubique superest? Petet ilJa vos et ex lectulo sed ubique innocentes petat. Occupabit vos in vestra domo; sed occupet^ nullum malum molientes. Senec. quaest. natur. V. 18. (Pericula.)
;
-r
2.)
78
^,
aliud quis dixerit*, quam insairatum et ruere in ignotos sine injuria, occurenlia devastantem ac ferarum more occidere^ quem non oderis? Illis tamen in ullionem , aut ex fame morsus estrnos^ sine ulla parsimonia no-
Hoc vero quid
niam, circumferre pericula
stri alieniqûe
sanguinis
movemus maria
et
navigia
deducimus, salutem committimus fluctibus, secundos optamu8 ventos_, (juorum felicitas est ad bella perferri,
3,)
Multos castra juvant,
Senec, Quaest. natur. V^ 18. (Pericula,) et lituo tubae
Permistus sonitus, bellac[ue matribus

Detestata.
4.)
Expetenda (juidem magis
quam decertandi fortitudo ; , landi magis fuga^ quam utililatis ratione faciamus, Cic. off. I. 23. (Pax.) 5.) Bellum autem ita suscipiatur^ ut nihil aliud, Gic. off. I. 23, (Pax.) nisi pax , quaesita videatur. 6.) Temere autem in acie versari et manu cum hoste confligere, immane quiddam_, et belluarum simiCic. off. I, 23 le est tempus, necessilasque postuIat_, decertan7.) dum manu est^ et mors servitutiturpitudinique anteponenda. Cic. off. I. 23. 8.) Neque hic lupis mos , nec fuit leonibus Umquam, nisi in dispar feris. Hor. Epod. VII. g.) Furorne caecus , an rapit vis acrior,
Hor* L 1. decernendi ratio y ne id belsed cavendum

est
Cum
An
10.)
culpa? responsum date

operis belli sustulik
Hor. Epod. VIL
Tantum
una
dies.
Prop. IIL 11. 11.) Occidat^ immerita qui carpsit ab arbore vallum^ Et stuxii querulas rauca per ossa tubas. Prop. IV. 3. Discordia tetra 12.) Belli ferralos postes, portasque refregit. Horat. sat. I. 4. i3.) Frangit et attollit vires in milite causa* Quae nisi justa subest , excutit arma pudor.
F*^-
i/iO
Thraso. Omnia
'
Propert. IV. 6. (Fortitudo.) prius experiri_, quam arma,
sapientem decet. Ter. Eun.
W,
7.
(Pax.)
79
i5.) Non pudet homines, mitisslmum genus , gaudere sanguine alterno, Lella gerere^ gerendaque liberis tradere^ cum inter se etiam mutis ac feris pax sit. Sen. ep. c)5* 16.) Quis fuit , horrendos primus qui protulit enses? Quam ferus et vere ferreus ille fuit!
Tibull.
17.) Divitis
I.
10.
nec Lella fuerunt^ Faginus adstabat cum scyphus ante dapes Non arces, non vallus erat; somnumque petebat Tib. I. lo Securus saturas dux gregis inter oves. 18.) Quis furor e.t atrjpn bellis arcessere mortem?
hoc vilium
est, auri
Imminet,
-
et tacito
clam venitilla pede.
Tib.I. 10.
ig.) Scio in libro Ciceronis terlio,
repiiblica, disputari
te
nullum bellum
nisi fallor^
de
suscipi a civitainfitit.
optima, nisi aut pro fide aut pro salute.

Cic. rep. III. 23. Lactant.
VI. 8.
Homicidia compescimus, et singulas caedes; quid bella et occisarum gentium gloriosum scelus ?
20.)
Senec. epist. 95. luerent^ eadem ^ Sen. ep. c)5. quia paludati fecere, laudamus. 22.) In re publica maxime conservanda sunt jura belli. ]Nam cum sint duo genera decertandi: unum per dijiceptationem, alterum per vim , cumijue illud pro21.)
Quae clam commissa
capite
prium
ftit hominis , hoc belluarum : confugiendum ad posterius, si uti non licet superiore.
est
Cic.
off. I.
11.
quae sunt sine causa NuUum bellum justum habetur, nisi denunciatum, nigi indictum nisi de repetitis rebus.
23.) sucepta.
Illa
injusta bella sunt,
Cic. rep. IIL 23*

2/f,)
Pendebat adhiic
belli fortuna,
diuque
12,
Inter
25.)
utrumque
volat dubiis Victoria pennis.
Ov. Met. VIII.
paci credit, ut non se praeparet bello; quod, etiam si non geritur, indictum est. Sen. vit. beat. 26. (Imperator.) 26.) Quare suscipienda quidem bella sunt ob eam causam, ut sine injuria in pace vivatur. Parta autem victoria conservandi ii, qui non crudeles in bello , non
Numquam
imperator
ita
imip.anes fiierunt: ut majores nostri Tusculanos, Aeqiios, Volscos^ Sabinos, Hernicos in civitatem etiam
8o
acceperunt; at Cai;^haginem el Numantiam funditu sustulerunt : nollem Corinthum^ sed credo aliquid secutos, opportunitatem loci maxime^ ne posset ali(juando ad Lellum faciendum locus ipse adhortari. Cic. off. I. 11. (Romani.)
Et cum iis, quos vi deviceris ^ consulendum tumii, qui armis positis^ ad imperatorum fldem confugient, quamvis murum aries percusserit^ recipiendi sunt. In quo tantopere apudnostros justltiacul27.) est;
la est, utii, qui civitates
aut
nationes devictas bello
earum patroni essent^ more majorum, Ac belli quidem aequitas sanctissime feciall populi Romani jure perscripta est. Ex quo inlelligi potest^ nullum Lellum esse justum, nisi quod aut rebus pepelitis geratur, aut denunciatum ante sit, et indictum* Cic. off. I. 11. (Romani.) 28.) Hic matres_,miseraeque nurus,hic cara sororum Pectora maerentum puerique parentibus orbi, Dirum exsecrantur bellum. Virg. Aeneid. L. XI. v, 21 5. Quae vos fortuna quielos 29.) Sollicitat^ suadetque ignota lacessere bella? Virg. Aen. L. XI. v. 253* 3o.) Ilicet infandum cuncti contra omnia bellum, Contra fala Deum, perverso numine poscunt. Virg. Aen, L. VII. v. 583. 3i.) Adspice, qui coeant populi, quae moenia clausis
,
in fidem recepissent,
Ferrumacuant
porlis in me_, excidiumquemeorum. Virg. Aen. L. VIII. v. 386.
32.) Nulla salus bello.
Virg. Aen. L. XI. v. 399 33.) Pallida Tisiphono media inter millia saevit. Virg. Aen. L. X. v. 761. 34.) Cara tibi Divum effigies et templa tueri Bella viri pacemque gerent, quis bella gerenda. Virg. Aen. L. VII. v. 440. (Sacerdos.) 35,) Saevit amor ferri, et scelerata insania belli. Virg. Aen. L. VII. 461. 36.) Sunt geminae belli porlae (sic nomine dicunt), Relligione sacrae et saevi formidine Martis : Centum aerei claudunt vectes^ aeternaque ferri Robora^ nec custos absistit limine Janus. Virg, Aen. Vll. 608.
,
37.) Vota
It
8i
timor^
mela duplicantmalres, propiusque periclo et major Martis jam apparet imago.
Virg. Aen. L* VIII. v. 556. 38.) Pars pedes ire parat campis ; para arduus altis Pulverulentus equis furit: omnes arma requirunt. Pars laevis clipeos et spicula lucida tergunt
Arvina pingui subiguntque in cote securis; Signa ferre juvat, sonitusque audire tubarum. Virg. Aen. L. VII. v. 624.
,
Bellum navalo.
Nimirum in hoc providentia ac dispositor ille mundi,,Deus , aera ventis exercendum dedit, et illos ab omni parte effudit, ne (juid esset situ squalivdum; non, ut nos classes_, partem freti occupaturas,
1.)
5compleremus milite armato, et bostem in mariaut post vmare inquireremus. Sen. Quaest. nat. V^ 18. (Venti.) 2.) Quae nos demenlia exagitat et inmutuum compellit exitium? Vela ventis damus , bellum paraturi, et periclitamur periculi causa. Incertam fortunam experimur vim tempestatum ^ nulla ope humana supe:
rabilem, mortem sine spe sepulturae*

Sen. Quae8t nat. V. i8
? (juid exerciin mediis fluctibus? cjuid maria inquietamus? Parum videlicet ad mortes nostras terra late patet. Nimis delicate fortuna nos trac-
3.)
Quid
in
arma cogimus populos
tus scribimus, direcluros aciem
tat;
nimis dura dedit nobis corpora, felicem valetudinam. Non depopulatur nos casus incurrens. Emetiri cuique annos suos ex commodo licet, et ad senectutem decurrere. Ilaque eamus in pelagus , et vocemus in rios
fata cessantia!
Sen. Quaest. natur. V. i8,

Benefactor.
1.)
quivls homine^ cum est opus, beneficium accipere gaudeas. Veruoi enim vero id demum juvat, si^ quem
Ctesipho, Abs
aequum
2.)
est facere^
is
henefacit,
II. 3.
Ter. Ad.
Quare^ qui
tibi
dignus visus est, a quo acci-
^^ *1'
peres, indignus videatur^ cuidebeas? Sen. benef. VI. 42. 3.) Qui dat beneficia , deos imitatur. Sen. benef. III. i5.
Gnomologia. Tom.
I,
82
4.) Grati simus adrergua Deos; grati sdverstis homines; grati adrersug eos, c|ui nobis aliquid praestilerunt ; grati eliam adversus eos, qui nostris praegtite-
runt Sen. benef, V. 17. 5.) Hoc saepe te conquerentem audio^ quod qupedam^ quae homines gihi praestant^ aliifi imputant, Multum enim interest^ utrum aliquis Leneficium nobis del 8ua causa^ an nostra; an sua et nostra. Ille^ qui totus ad se spectat^ et nohis prodest^ quia aiiter sibi prodesse non potest^ eo loco mihi est, quo, qui pecori suo hiLernum et aestivum pabulum prospicit; eoloco, quo, qui captivos suo8_, ut commodius veneant^ pascit, et opimos hoves saginat^ ac defricat; quo lanista, qui familiam suam summa cura exercet atque ornat, Multum;, ut Cleanthea ait, a heneficio distat negotiatio. Sen. henef. VI. i2* (Ingratug.)
Beneficenlia.
aut opera henigne fit indigentihus, aut pecunia; facilior est haec posterior_, locupleli praesertim: sed illa lautior^ ac splendidior^ et viro forti claroque dignior. Quamquam enim in utroque inest gratificandiliheralis voluntas^ tamen altera ex arca, allera ex virtute depromitur: Isrgitioque, quae fit ex re familiari, fontem ipsum henignitalis exhaurit. Ita Lenignitate henignitas tollitur qua quo in plures usus sis, eo minus in multos uti possis. At qui opers^ id est, virtute et industria^ henefici et liherales erunt, primum, quo pluribus profuerint^ eo plures ad henigne faciendum adjutores hahehunt: deinde consuetudine heneficentiae paraliores erunt, et tamquam exercitatiores ad hene de mullis promerendum. Praeclare epistola quadam Alexandrum filium Philippus accusat^ craod largitione henevolentiam Macedonum consecletur. Quac te^ malum_, inquit^ ratio in istam spem induxit^ ut eos tihi fideles putares fore_, quos pecunia corrupis* ses. An tu id agis^ ut Macedones non te regem suum^ sed ministrum et praehitorem sperent fore? Eene ministrum, et praehitorem quia sordidum regi: melius etiam^ quod largitionem corruptelam esse dixit. Fit enim deterior^ qui accipit, atque ad idem^seinper ex-
Cujus
Leneficentia 1.) egt ratio duplex;
De
ac liberalitate
dicendum
est.
nam

2.)
83
ille
spectandum paratior. Hoc puteiiius omnibu. Cic ofT,
filioj
sed praeceptum
II.
i5. (Corruplio.)
permittis nobis suadere^ cjuid optes: quam capias, plura precare deos. Ov. ex Pont I, ^, 3.) Nec, quae de parva Di pauper libat acerra_, Thura minus, grandi quam data lance valent, Ovid, ex Ponto IV. 8. 4.) Beneficenlia quidem ac liberalitale nihii est naturae hominis adcommodatius. Cic* off. I. 14.
si
Quod
Vt des,
5.)
Videndum
iis
tas,
teris
et
;
ipsis,
est enim primum^ ne obsit benigniquibus benigne videbitur fieri, et cae-
tum ut pro
deinde ne major benignitas sit^ quam facultates; dignitate cuique tribuatur. Cic. off. I. 14.
6.) Qui gratificantur cuipiam, quod obsit illi, cui prodesse velie videantur, non benefici, neque liberales^ sed perniciosi assentatores judicandi sunt.
Cic. off.
7.) *Errat^
si
I.
14.
nare.
Plurimum
quis existimal, facilem rem esse doista res habet difficultatis, si modo
consilio tribuitur,
8.)
non casu
et
impetu spargitur,
Sen. Vit. beat^ 24.
Consule rebus tuis, et certam tibi earum atque inexpugnabilem possessionem para honostiores illas non solum sed tutiores facturus. Illud_, quod suspicis, quo te divitem ac potentem putas, quamdiu possides, sub
:
nomine gordido
sunt;
jacet.
,
Domus
est,
est,
servus est,
nummi
cum
donasli
beneficium
Sen. benef.
9.)
Donabit
(gcilicet sapiens)
;
VL 3. (Liberalitas.) cum summo consilio_,

esse
;
dignissimos eligens
ut qui meminerit,
rum, quam acceptorum rationem
tam expensoreddendam, Do-
nabit ex recta et probabili causa nam inter turpes jacturas malum munus esU Habebit sinum facilem^ non perforatum} ex quo multa excant^ nihil excidat.
^Sen Vit. beat, 23.
Boneficia,
1.)
Distat,
sumasne pudcnter^
Hor.
epist.
An
2.)
rapias.
L.
I.
17.
Quae autem opera, non largilione beneficia dantur, haec tum in universam rempubiicam, tum in
singulos cives conferuntur^
nam
in iure cavere, con-
6*
84
silio juvare, atque hoc scientiae genere prodess quam plurimis, vehementer et acl opea augendas perlinet, et ad graliam. Cic. off. II. 19. 3.) Nemo habet tam certam manum in Leneficiis^ Sen. epist. 81. xii non saepe fallatur. 4.) Nemo non cum alteri prodest, sibi profuit^ &en, epist. 81.
Beneficium.
!) Ne
boni
tia^
cessaveris:
viri exsequere.
opus tuum perage , et partes Alium re, alium fide, alium graSen* benefic.
I.
alium consilio^ alium praeceptis salubribus adjuva.

2.
3.)
Lacerat animum
et
premit froquens meritorum

ac-
commemoratio. Sen. benef. II. jo. 3.) Qui dedit beneficium, taceat; narret, qui
cepit.
Sen. ben. II. 11. 4.) Multo gratius venit, quod facili^ quam quod plena manu datur, Sen, benef. I. 7. 5.) Exiguum est, quod iri me conlulit, sed amplius non potuit. At, hic quod dedit, magnumest; sed dubitavit^ sed dislulit, sed cum daret, gemuit_, sed superbe dedit, 8ed circumtulit^ et placere non ei , cui praestabat, voluit; ambitioni dedit^ non mihi, Sen. ben. I. 7, 6.) Non quanti quaeque sint, sed a quali dentur, perspiciendum. Sen. benef. I. g. 7,) Omnis benignitas properat; et proprium esl libentcr facientis, cito facere. Sen, bene II. 5. Sen. benef II. 5. 8.) Tarde velle_, nolentis est.
nisse
Beneficium non est, cujus sine rubore memlnon possum. Sen. benef. II. 8. alter statim 10.) Haeo beneficii inter duos lex est oblivisci debet dati_, alter accepti nunquam.
9.)
:
Sen, benef.
II.
10.
11.) Quam dulce, quam pretiosum est, si gratias sibi agi non est passus, qui dedit ; si dedisse, dum dat^
oblitus est Sen. benef. II, 6. 12 ) Fabius verrucosus beneficium ab

!
homine duro
aspere datum Panem Iapidosum vocabat, quem esurienti accipere necessarium sit, esse acerbum. Sen, benef. II. 7.
85
i3.) Dedit mihi hic beneficium; sed non libealer, sed dedisse se (juestus est, sed superbius me, quam solebat, adspexit; sed tam tarde dedit, ut plus praestiturus fuerit, si cito negasset. Sen* benef. Ilf. 8, 14.) Etiam alc[ue etiam, cui des, considera. Sen. benef. IIT. 14.
i5.)
Tempore quaedam magna

est
fiunt,
non summa.
donata possessio , cujus fertilitas laxare possit annonamj baneficium est unus in fame panis. Beneficium est donare regiones, per quas multa fiumina et navigabilia decurrant, beneficium est^ arentibus sili, et vi spiritunT per siccas fauces ducentibus monstrari^ fontem, Quis inter so ista comparabit? quis expendefi" difficilis est sententia^ quae nonrem, sed vim rei quaerit.
Sen. benef.
III. 8.
Beneficiam
16.) Sed in coliocando beneficio et in referenda gratia, si caetera paria sint, hoc maxime ofFicii esl,
ut quisque maxime opis indigeat, ita ei potissimum opitularij quod contra fit a plerisque. quo enim plurisperant_, etiamsi ille his non eget, tamen ei po-
mum
tissimum inserviunt.
17.)
Cic,
off. I.
i5. (Egoismus.)
hominum, donationem suam inconsultam objurganlium, hanc audimus vocem Mallem perdidisse, quam illi dedisse turpissimum genui
saepe
:
Quam
damni
est^ inconsulta donatio.
Sen benef. IV.

est;
10.
18.)
Beneficium dare virtutis
et lurpissimuu
ut datum nt. Sen. benef. IV. 3. 19.) Omnes sua extollunt; omnes^ etiam minima, quae in alios contulere, dilatant. Sen. benef. III. 7 20 ) In infinitum^ inquis, me obligas, cum dicis, gratos nos esse oportere adversus eos eliam_, qui nostris quidpiam praestiterint ; itaque pone aliquem finem Qui fifio beneficium dat, ut dicis^ et patri ejus dat. Primum^ unde? quo? quaero. Deinde illud utique mihi determinari volo^ si et patri beneficium datur, num
id causa ullius aiterius rei dare,
efc fratri ? num quid et patruo ? num quid avo ? quid uxori etsocero? Dic mihi, ubi debeam desinere ; quousque personarum seriem sequar? Si agrum tuum coluero, tibi beneficium dedero; si domum tuam ardentem rebtinxero_, aut^ ne cadat, excepero^ tibi beneficium non dabo? si servum tuum ser-
quam
quid
num
86
^
,
varero , tihi imputabo : si fllium tuum serravero non habebis beneficium meum? Sen, benef. V. 18. 21.) lUud beneficinm jucundum victurumcjue in animoscias, quod obviam venit Sen benef. 11. 2. 22.) Quemadmodum in aegris opportunitas cibi salutaris est, et ac[ua tempeslive data remedii locum obtinuit: ita quamvis leve et vulgare beneficium sit^ si praesto fuerit, si proximam quamque horam non perdidit^ multum feibi adjicit, gratiamque pretiosi, sed lcnti et diu cogitati muneris vincit. Sen. benef. II. 2. 23 ) Ingentia quorumdam beneficia, silentium aut loquendi tarditas imitala gravitatem et tristitiam corrupit, cum promitterent vultu negantium. Quanto melius adjicere bona verba rebus bonis_, et praedicatione
,
,
humana benignaque commendare

24.)
(juae praestes
Sen. benef.
,
II.
3.
Aliquando daturum me etiam indignis quaedam non negaverim in honorem aliorum; sicut in petendis honoribus quosdam turpisimos nobilitas industriis^
mum
Sen. benef. IV. 3o, sit, non, quo pervenerit, quaeritur ; et beneficium ab injuria distinguit^ non eventus, eed animus. Sen. benef. VI. 8. (Gonsilium.) 26.) Beneficium nullum est, nisi (juod ad nos^ prialiqua cogitatio defert^, dein amica et benigna. Sen. benef. VI. 7. 27,) Qui beneficium mihi daturus est, debet non tantum prodesse, sed velle. Sen. benef. VI. 7. 28.) Egregie mihi videtur .M. Antonius apud Raed novis praetuiit.
2.5)
Telum quo missum
birium poetam,
cum fortunam 8uam transeuntem
alio
videbat, et sibi nihil reiictum , praeter JU8 mortis, id quoque, si cito occupaverit, exclamare : Hoc habeo, quodcumque dedi. O quantum habere potuit^ si voluisset! Hae sunt divitiae certae, in quacumque sortis humanae levilate, imo loco permansurae; quae quo majores fuerint, hoc minorem habebunt invidiam. Sen. benef. VI. 3. 2g.) Sic demus, quomodo vellemus accipere; ante omnia libenter, cito, sine ulla dubilatione* Sen. benef. 11/ i. 3o.) Ingratum est beneficium , quod diu inter manus dantis haesit, quod aegre demittere visus est, et Sen, benef. II. 1. sic, tamquam sibi praeriperet,
^
curentia;
cunriia.
87
-.
3i,) Gratissima sunt beneficia, parata^ facile ocubi iiulla mora fuit, nisi in accipientis vere-
Sen. benef.
If. i.
dando vitandum est, Quid opus arrogantia vultua? quid tumore verborum ? ipsa res te extollit. Detrahenda est
32.) Nihil aeque in beneficio
quam
supeibia.
:
res loquentur, nobis tacentibu. Sen. benef. II. 1 1. 33.) Non tantum ingratum, sed invisum est benefieium^ superbe datum. Sen. benef. II. ii.
inanis jaclatio
34.) Sunt (juaedam nocitura impetrantibus,
(juao
non dare, sed negare, benelicium
est.
Sen. benef. IL 14. 35.) Beneficium etiam amisso eo, (juod datum est, durat. Est enim recte factum , quod irritum nulla vis
Sen. henef. 1. 5. Quid est ergo beneficium ? Benevola aclio tribuens gaudium^ capienscjue tribuendo, in id^ quod faSen. benef. I. 6. cit^ prona et sponte sua parata. 3;.) Non^, (juid fiat, aut (juid detur, refert; sed qua mente; (juia beneficium non in eo, quod fit^ aut datur, consistit, sed in ipso danlia aut facientis animo. Sen. benef, 1.6. 33.) Vir bonus et sapiens dignis ait esse paratuin; Nec tamen ignorat, <juid distent aera lupinio.
efFicit.
36.)
39.)
Eodem animo
non
Hor. epist. L. I. 7. beneficium debetur, qno da-
tur;
et ideo
est negligenter
dandum.
Sen. benef.
I.
1,
40.) Hos (sc. deos) se(juamur duces, quantum humana imbecillitas patitur: demus beneficia , non foe-
neremus.
vit,
Dignus
est decipi, <jui
de recipiendo
cogitci-
daret. Sen. benef. I, 1. 41.) Inter multos ac varios errores temere viventium inconsulte(jue nihil propemodum dixerim noceutius,
cum
(juam <juod beneficia nec dare scimus nec accipere. Sen. benef. I. 1, 42.) Inter consecrata beneficium est^ etiam, si male respondit^ bene collocatum. Sen. benef. VIK 29. 43.) Voluntas est, quae apud nos ponit officium j cujus vide, quae conditio sit, ut me debito obstringat. Senbenef. VI. n.
44)
88
nisi
ôn
e8t
beneHcium^
qaod abona yoluntafe

<jui dedit.
proHciscitur,
nisi illud agnoscit^
Sen. benef. VI. 9 45.) Beneficium commune vinculum est, et inter se duos &lligat. Sen. benef. VI. 41, 46.) Ingratus est adversus unum beneficium? adversusalterum non erit. Duorum oblitus est ? tertium etiam eorum, (juae exciderunt, memoriam reducet. Senec. benef. I. 3. 47.) Non poteat beneficium manu tangi; animo cernitur. Multum interest inter materiam beneficii et beneficium. Senec, benefic. I. 5.
Beneficas.
Dignus es argento fulvo quoque dignior auro Sed te, cum donas^ ista juvare solent.
,
Ovid. ex Ponto.
Benevolentia.
III. 8.
(Dives.)
Quae quidem (8C. benevolentia) beneficiis caprtur maxime: secundo autem loco boneficia voluntate benevolentia movetur, etiam si res forte non uppetit, vehementer autem amor multitudinis commovetur ipsa
I.)
fama
fidei,
et opiniojie liberalitatis
omniumque earum virtutum,
beneficentiae^ justitiae_, (juae pertinent ad
mansuetudinem morum ac
2.)
facilitatem.
Ci. ofF. II. 9. (Favor.) exemeris ex natura rerum benevolentiae vinctionem^ nec domus ulla, nec urbs stare poterit nec agri quidem cultus permanebit. Cic. Amic. 7. 3.) Benevolentiam non adolescentulorum more, ardore (juodam amoris, sed stabilitate potius et constantia judicemus. Cic, off. I. i5. (Favor,)
Quod
si
Benignitas.
i.)
Satis
superque
Ditavit.
me
benignitas tua
Hor. Epod.
i.
2.) Vincit malos pertinax bonitas, nec quisquam tam duri infestique adversus diligenda animi est^ ut etiam vi tractus bonos non amet. Sen. benef. VII. 3 1* 3.) Id (juidem non dubium est ^ quin illa benignitas^ quae conslat ex opera, et industria, et hone-
stior eit^ et latius paleat

,
8<j
et possit proclefise pluribiis.
largiendum sed cleligenter atcjue moderate. Multi enim patrimonia effuderunt, inconsuUe largiendo. Cic. olT. II. i5. 4) Propensior benignitas esae debebit in calamiest
Nonnurnquam tamen
tosos, nisi forte erunt digni deligendis idoneis judicium,
calamitate.
et
Debemus
in
diligentiam adhibere;
nam
praeclare Ennius: Benefacta male locata, malefacta arbitror.

Cic.
Blanditiae.
1.)
off.
11.
18.
Noli homines blando nimium sermone probare: Fistula dulce canit, volucrem dum declpit auceps,
Cat. Dist.
I.
27.
2.)
3.)
Prop. I. i5. tutum credere blandiliis! eliam Habent hoo in se naturale blanditiae
nullis
:
rejiciuntur , placent; saepe exclusae, noyissime recipiuntur. Sen. quaest. natural. IV. prael, 4.) Ergo ne dubita blandas adhibere querelas Vincuntur molli pectora dura prece. Tibull. III. 4. (Preces ) 5.) Sermones blandos blaesosque carere memento. Simplicitas yeri fama est fraus ficta loquendi. Cat. Di^t. III. 5. (Veritas.)
:
cum
6.) Secerni autem blandus amicus a vero et internosci^ tam potest, adhibita diligentia , quam omnia fucata, et simulata asinceris, atque veris. Cic. Amic. 25 (Amicus.)
,
Bona.
i.)Numquam mehercule ega

rum, neque
neqiie pecuniasislo,
tecta magnifica^ neque opes peria_, neque eas, quibus maxime adstricti
neque imsunt, vo-
luptates in bonis rebus aut expetendis esseduxi: q<:iippe cum viderem , rehus his circumfleiitibUs ea tamen desiderare maxime, quibus abundarent. Cic. Parad. f. 2.) Potestne bonum cuiquam malo esse? autpotest quisquam in abundanlia bonorum ipse esse non
bonus? Atqui
ista
omnia
talia
videmus^ ut etiam improCic. Paradox.

I.
bi habeant^ et obbint probis.
--
90
,
,
cui 8oli ve3.) Quam est hic fortanatus putandus re liceat omnia, non Quiritium sed sapientium jure pro uis rindicare! nee civili nexOj sed communi lege naturae, quae vetat ullam rem esse cujusûam , nisi ejus, ûi tractare et uti sciat: qui imperia consulatusque nostros in necessariis, non in expetendis rebus muneris fungendi gratia subeundos , non, praemiorum aut gloriae cauRa adpetendos putet.
Gic. rep.
I.
ij,
40 ^^!" ego umquam Lona
(Honores. Sapiens.) perdidisse dicam^
si
quispecus, aut supellectilem amiserit: neque non saepe laudabo sapiontem illum^ Biantem, ut opinor^ cjui numeratur in septem: cujus cum patriam Prienem cepisset hostis , cetericjue ita fugerent , ut multa de suis rebus secum asportarent: cum esset admonitus a (juodam, ut idfem ipse faceret : Ego vero ^ inquit^ facio ; nam omnia mea porto mecum. lile haec ludibria fortunae^ ne sua quidem putavit, quae nos appellamus etiam bona. Gic. Parad. I. 5.) Regna, imperia, nobilitates, honores, divitiae, ope3_, eaque,quae sunt his contraria, in casu sita, temporibus gubernantur. ^ Cic. off. I. 32. 6.) Quidvici prosunt, aut hori^? quidve Galabris Saltibus adjecti Lucani, si metit orcus Grandia cum parvis, non exorabilis? Hor. ep. II. 2. 7.) Omniaista^ in quae dominium casus exercet^ servilia sunt^ pecunia et corpus et hon^-es; imbecillti^
Sen. ep. 66. in rebus humanis , qui haec Deorum regna perspexerit? aut diuturnum^ qui cognoverit^ quid sit aeternum? aut gloriosum, jui viderit , quam parva sit terra, primumuniversa, deinde ea pars .ejus, quam homines incolant; cûamque nos in exigua e^ûs parteadfixi, plurimisignotissimi gentii)us 5 speremus tamen nostru^n nomen vo8.)
fluida^ mortalia^ possessionis incertae.
Quid porro aut praeclarum putet
Jitare et vagari latissime ? agros vero etaedificia et cudes et immensum argenti pondus atque auri^,
pequi
re*
bona nec putare nec adpeliare
soleat,
quod earum
rum
videatur ei levis fructus , -exiguus uus^ incertus dominatus, saepe eti^m teterrimorum hominum-.immensa possessio, Gic. rep* I, ly.
(Caelestia,
Homo.
Sapiens. Scrutatio.)
qi
9,)
Forte per angustam tenuls rulpecula rimam Repserat in cumeram frumenti^ pastague ruraus frustra. Ire foraa pleno tendebat corpore Cui mustella procul: Si vis^ ait, effugere istinc,
;
Macra cavum
Hor.
epist.
repetes arctum
I.
quem macra
subisti.
(Gontentus animug. Paupertas.) 10.) Inter suspecta male vivitur. Quisquis se multnm fortuitis dedit^ ingentem sibi materiam perturbationis et inexpectabilem fecit: una hac lia est ad tuta vadenti_, et externa dispicere, et honesto contentum esse*
7.
Sen. ep, 74. (Suspicio. Virtus.) sollicita sunt^ nec ulli fortnnae minus bene, (juam optimae creditur. Alia felicitate ad tuendam felicitatem opus egt, et pro ipsis^ quae successerunt , votis vota facienda sunt. Oinne enim, quod fortuito evenit, instabile est (juo allius surrexit^ vergit pronius in occasumj nerainem porro casura delectant. Sen. brey. vit. 17. (Fortuna. Fragilitas.) 12.) Omnia^ quae fortunam intuentur, ila fructifera ac jucunda fiunt, si quis habens illa, se quoque habel, nec in rerum 8uarum potestale est. Sen. epist. g8. honores, i3.) Sint sane ista bona, quae putantur divitiae, voluptates , caetera tamen in eis ipsis poliundis exsultans gestiensque laetitia turpis est; ut^ si ridere concessum sit , vituperetur tamen cachinnatio. Cic. Tusc. Q. 'IV. 3i. (Divitiae. Opes.) 14.) Omnia ista bona_, quae nos speciosa , sed fallaci voluptate delectant: pecunia , dignitas , potentia aliaque eomplura^ ad quae generis humani caeca cupiditas obstupescit, cum labore possidentur , cum invidia conspiciuntur; eosque ipsos^ quos exornant etpremunt; plus minantur, quam prosunt. Lubrica et incerta sunt; numquam bene tenentur. Nam ut nihil detem*pore ifuturo timeatur, ipsa tamen magnae felicitatis tutela 8ollicita est. Sen. lib. Polyb. c. 28. (Opes.)
11.)
Maxima quaeque bona
i5.) Genus, forma, vires, opes, divitiae, ceteraque, quae fortuna dat, aiit extrinsecus , aut corpori, non habent in se veram laudem^ quae deberi virtuti uni putatur; sed tamen, quod ipsa virtus in earum rerum usu ac moderatione maxime cernitur , traclanda etiam in laudationibus haec sunt naturae et fortunae
92
, :
bona; in <juibus ee\ summa laus, non extulisse se in non se poteslale, non fuisse insolentem in pecunia praelulisse aliis propter abundantiam fortunae ut opes et copiae non superbiae videantur ac libidini , sed bonitati ac moderationi facultatem et moteriam dedisse. Cic. orat. II. 84. (Laudalio. Orator.)
Bonitas.
Nullam ex omnibus virtutibu8 magis homini convenire, cum sit nulla humanior, constet necesse est, non solum inter nos qui hominem sociale animal communi bdno genitum videri volumus^ sed etiam ini.)
,
ter illos,
qui
hominem
voluptati
donant
quoruni
spectant, Sen, clem. I. 3. (Clementla.) 2.) Parestautem, primum ipsum esse virum bonum^ tum alterum similem sui (juaerere. Gic. amic. 22.
omnia
dicta factacjue ad utilitatem
suam
Bonura.
1.)
IUo
summum bonum
<juo
detrahitur;
adscendit, unde nulla vi neque dolori, neque spei neque timo-
risitaditus, nec ulli rei, (juae deterius summi boni jus faciat. Adscendere autem illo sola virtus potest; illius gradu clivus iste frangendus est; illa fortiter stabit , et, quidquid evenerit, feret, non patiens tantum,
sed etiam volens^ omnemque temporum difTucuItatem sciet legem esse naturae. Sen. vit, beat. XV. (Virtus.) 2.) Glamat Zeno et tota illa porticus tumultuatur, hominem natum ad nihil aliud, quam honestalem; ipsam suo splendore in se animos ducere, nullo prorsus Commodo extrinsecus posito , et quasi lenocinante mercede: voluptatemque illam Epicuri solis inter se pecoribus esse communem^ in quorum societatem et horninem et sapientem trudere nefas esse. Gontra illeconvocala de hortulis in auxilium quasi libera turba temulentorum, quaerentium tantum, quem incomtis ungulbus bacchantes asperoque ore discerpant, voluptatis
nomen, suavitatem, quietem, teste populo, exag2;erans^ instat acriter, ut sine ea beatus nemo esse posse videftlur. Cic. Academ. Quaest. IV. fragment. (Deslinatio. Epicurus. Zeno.)
3.)
95
quod autem
laofa-
Omne bonum
praedicandum
laetaLile est;
et
prae se ferendum; quod talo aulem id etiam gloriosum ; si vero gloriosum, cerle quod bonum igilaudabile, profecto etiam honestum Cic. Tuscul. Quaest. V i5, tur^ id honestum, (Honestum.) 4.) Non sunt igitur ea bona dicenda_, nec habenda^, quibus abundantem licet esse miserrimum. Gic. TusG. Q. V. i5. 5.) Omnis ratio vitae definitione 8ummi boni continetur; de qua qui dissident, de omni ratione vitae dissident. Cic. Acad. Quaest. II. 43. (Vita.) 6.) Video quam suaviter voluptas sensibus nostris blancliatur; labor eo, utassentiar Epicuro aut Aristippo revocat virtug^ vel potius reprehendit manu: pecudum illos motus esse dicit hominem jungi Deo. Cic. Acad. Quaest. II. 45. (Virtus. Voluptas) 7.) Summum bonum est invicta vis animi, perila rerum, placida in actu, cum humanitatemulta, etconSen. vit. beat. IV. versantium cura. quae (juaeconsistitur, ad 8.) Ista, quaespectantur, introrsus alter alteri stupens monstrat, foris i^tent misera sunt. Quaeramus aliquid, non in speciem ho' num, sed solidum et aequabile, et a secretiore parte formosius. Hoc eruamus nec longe positum est, invenietur; scire tantum opus est, quo manum porrigas. Sen. vit. beat. III. (Destinatio.) 9.) Magnum est efficere, ut quis intelligat, quid sit illud verum et simplex bonum, quod non possit ab honestate sejungi. Cic. Acad. Quaest. I. 2.
bile, id
, ; ,
:
10.)
Summum bonum
est
animus
(Philosophia.) fortuita despi-
ciens
virlute laetus.
Sen. vita beat. IV.
11.) Quidquid est, quod bonum sit^ id expetendum est; quod autem expetendum^ id certe approbandum quod vero approbaris, id gratum acceptumque habendum ergo etiam dignitas ei tribuenda est^ quod
;
si ita
est, laudabile sit, necesse est;

:
bonum
igitur
omne
laudabile
sil
ex quc efficitur, ul , quod sit honestum.id solum bonum. Cic. Tusc. Quaest. V. i5.
,
12.)
Non
est
tuum, fortuna quod
fecit
(Honestum.) tuum.
Senec. epislol. 8,

l3.)
94
est
Verum bonum non moritur; certum

et virlus
;
sem-
plternumque sapientia
imniortale mortalibus,
hoc
unum
contingit
Sen. epist. 98.
14.) Quidquid est, cui dominus inscriberig, tipud te est; tuum non est; nihil lirmum infirmo, nihil fragili
invictum est. Tam necesse est perire, hoc ipsum si intelHgimus, solatium est, aeijuo animo perdere^ quod perilurum est*
aeternum
et
quam perdere;
et
i5.)
Huc tendant
Sen ep. 98. cogitationes tuae, hoc cura, hoc
opta , omnia alia vota Deo remissurus , ut contentus sis temet ipso et ex te nascentibus bonis, Sen. ep. 20. (Contentus animus.) 16 ) Quidquid optimum homini est , id extra humanam potentiam jacet: nec eripi potest. Sen. ad Helv* matr. de cons, cap. 8. 17.) Diximus^ nihil esse honum^ nigi quod honestum; nihil malum^ nisi quod turpe sit.
i8,)
Quidquam bonum
Cic. rep. III. 26. est^ quod non
(Malum.)
eum, qui
id
possidet, meliorem facit ? ut enim quisque est maxime honi particeps ^ ita et laudabilis maxime ; neque est ullum honum, de quo non is, qui id habeat, honeste possit gloriari. Quid autem est horum in voluptate? Melioremne efificit, aut laudabiliorem virum? an quisquam in potiundis voluptatibus gloriando sese, et praedicatione effert? Parad. I. (Voluptas.) Cic.
19.)
Haec quidem, quae modo huc^ modo
illuc
transferuntur^ facile adduci solent, ut in rebus honis esse negent; illud tamen arcte tenent, accurateque defendunt, voluptatem esse summum honum. Quae quidem mihi vox pecudum videtur esse, non hominum, Cic. Parad. I. (Voluptas.) 20.) Quid est igitur, quaeret aliquis, bonum? si quid recle fit et honeste , et cum virtute, id bene fieri, vere dicitur ; et , quod rectum_, ethonestum, et cum virtute est, id solum opinor Bonum. Cic. Parad. I, 21.) Omnibus in terris, quae sunt a Gadibus usque Auroram et Gangem , pauci dignoscere possunt Vera bona, atque iHis multum diversa, remota Erroris nebula. Juvenal* Satyr. 10.
&5
22.) Praesentia bona nondum tota in solido sunt potest illa casus alic|uis incidere futura pendent etinceila sunt 5 quod praeteriit^ inter tuta sepositum est. Sen. Lenef. llf. 4 25.) Megaram Demetrius ceperat, cui cognomen Poliorcetes fuit. Ab hoc Slilpon philosophus interro]VihiI ^ inquit; omnia gatus, num quid perdidisset namque mea mecum sunt. Alqui et patrimonium ejus In praedam cesserat^ et filias rapuerat hostis ^ et patria Ille victoriam regi excusin ajienam dilionem venerat. sit^ et se ^ urhe capta, non inviclum iantum_, sed indemnem esse testatus est. Sen. const. Sapien. 5# 24 ) Veri honi aviditas tuta est. Quid sit istud interrogas , aut unde suheat? Dicam. Ex hona conscientia^ ex honestis consiliis, ex rectis actionihus^ ex contemtu fortuilorum, ex placido vitae et continuo tenore unam prementis viam. Sen* epist. 23. 25.) Summum honum immortale est; nescit exire; nec satietatem habet^ necpoenitentiam. Numcjuam enim recta mens vertitur , nec sibi odio est, nec quidquam mutavit ^ optima: at voluptas tunc, cum maxime delectat, exstinguitur. Nec multum loci hahet; itaque cilo implet^ et laedio est_, et post primum impetum marcet. INec id umquam certum est, cujus in molu natura est; ita ne potest quidem ulla ejus esse suhstantia_, quod vcnit transilque celerrime , in ipso usu sui periturum. Eo enim pervenit , uhi desinat, et dumincipit, spectat ad finem. Sen. vit. beat. Vll. (Sapientia. Virtus. Voluptas).
:
Brevitas.
Nihil estin historia pura et illustri Lrevitatedulcius.
Ciceronis Brutus ^5, (Historia)

Caecilas.
1.)
Appium quidem veterem

in illo
illum^ qui caecus an-
intelligimus,
rehus ge^tis suo casu nec privato nec puhlico muneri defuisse. etc. Vide insuper complura exempla caecitatis. Cic. Tusc. Quaest. V. 38 et 3^. 2.) Si nox non adimit vitam heatam , cur dies^nocti similis, adimat? Cic. Tusc. Quaest. V. 38.
fuit, et ex magistratihus, et ex
nos multos
1.)
96
Caesar.
Nascetur pulchra Trojanus origine CaeaaF;, Imperium oceano^ famam qui terminet aslris;
Julius, a
2.)
magno demissum nomen
Jiilo.
OmniLus nunc
,
Virg. Aen. T. 286. civibus luis et haec confessio ex-
primitur, esse felices, el illa, nihil jam his accedere honis posse nisi ut perpetua sint. Multa illos cogunt ad hanc confessionem , cjua nuUa in homine lardior est : securitas alta, adfluens; jus supra omnem injuriam posilum. Sen. Clement. L. I. ci. (Princeps. Rex.) 3.) Quamvis rectefactorum verus fructus sitfecisse, jjec ullum virtutum pretium , dignum illis, extra ipsas sit: juvat tamen inspicere et circuire Lonam conscienEgo ex omnibus mortalibus tiam , et ita loqui secum placui, electusque sum^ qui in terris deorum vice fungerer ego vitae neciscjuegentibus arbiter, qualem cjuis* que sortem, statumque habeat^ in manu mea positum Quid cuique morlalium fortuna datum velit, meo est. ore pronuntiat; ex nostro responso laetitiae causas populi urbesque concipiunt. Nulla pars usquam^ nisi voHaec tol millia gladiolente propitioque me, floret. rum ^ quae pax mea comprimit, ad nutum meum strinquas nationes funditus exscindi, quas transgentur portari^ quibus libertatem dari, quibus eripi; quos reges mancipia fieri , quorumque capiti regium circumdari decus oporteat; quae ruant urbes^ quae oriantur, mea jurisdictio est. In hac tanta facuitate rerum, non ira me ad iniqua supplicia compulit ^ non juvenilis impetus, non temeritas hominum et contumacia, quae saepe tranquillissimis pectoribus quoque patientiam extorît; non ipsa ostentandae per terrores potentiae diConditum^ sed frequens magnis imperiis gloria. ra imo constrictum apud me ferrum est; summa parsimonia, etiam vilissimi sanguinis nemo non, cui alia deSeveritasint, hominis nomine apud me graliosus est. tem abditam^ clementiam in procinctu habeo; sic mo custodio , tamquam legibus, quas ex abdito ac tenebris Alterius in lucem evocavi, rationem redditurus sim. alterius ultima^ aiium digniaetate prima motus sum tati donavi , alium humilitati; quoties nuUam invene* lam misericordiae causam, mihi peperci, Hodie diis
:
, ,
97
(Princeps. Rex.)
immortalibus, si a lue rationem repetant, adnumerare genus humanum paratus sum. Sen. Cicm. I. i.
Rarissimam laudem et nulli adhuc principum concessam concupisti, innocentiam, Sen, Cl. I. 1.
4.)
(Princeps. Rex.)
Quid pulchrius est, quam vivere optantibus cunctis, et vota non sub custode nuncupantibus? Si pauUum valetudo titubavit, non spem hominum exci tari, sed metum? nihil esê cuiquam tam pretiosum quod non pro salute praesidis sui commutatum velit'-' omne, quod illi contingit^ sibi quoque evenire deputet ? In hoc adsiduis bonitatis argumentis probavit non rempublicam suam esse, sed se reipublicae. Quis huic audeat struere aliquod periculum? quis ab hoc fortunam quoque avertere veht, sub non, ^si possit quo justitia, pax, pudicitia^ securitas, dignitas florent? Sub quo opulenta civitas copia bonorum omnium abundat? Nec alio animo rectorem suum intue5.)
,
,
tur^
quam
cianl,
si Dii immortales potestatem visendi sui faintueremur venerantes colentesque. Quid au-
tem? non proximum illis locum tenet is, qui se ex deorum natura gerit, beneficus ac largus, et in melius potens? Haec adfeclare , haec imitari decet ; maximum
ut oplimus simul habeatur. Sen. Clement. I. 19. (Princeps. Rex ) 6.) Quidquid ejusmodi est, in quo non possint plures excellere ^ in eo fit plerumque tanta contentio ut sanctam servare societatem. Declaradifficillimum fit G. Caesaris, qui omnia jura divit id modo temeritas. vina atque humana pervertit, propter eum quem sibi ipse opinionis errore finxerat^ principatum. Cic. off, I. 8. (Principatus. Ambitio.)
ita haberi_,
, ,
,
7.) Illius
demum magnitudo
se
stabifis
fundataque
esse, quam pro se sciunt; cujus curam excubare pro salutc singulorum atque universorum quotidie experiuntur quo proceest,
quem omnes tam supra
dente
non tamquam malum aiiquod aut noxium
ani-
mal e cubili prosilierit_, diffugiunt^ sed tamquam ad clarum ac beneficum sidus certatim advolant, oljjicere e pro iUo mucronibus insidiantium paralisumi, et substernere corpora sua, si per stragem illi humanam iter aJ saiutem struenJum sit. Sen. cl. I. ?i (rolestafi, Rex.) Gnomologia. Tom. I. 7
: , ;
8.)
98
Prop.
II.
Caesaris haec virtus, et Gloria Caesaris haec est Illa, crua vicit, condidit arma manu.
16.
ralione populis urLiLuscjue consensus ^ sic protegendi amandique reges^ et se suaque jactandi^ quocumque desideraverit imperantis saNec heec vilitas sui est aut dementia^ pro uno lus, capile tot millia excipere ferrum , ac multis mortibus
9,)
Non
hic
est
sine
unam animam redimere nonnumquam senis et invalidi Quemadmodum totum corpus animo deservlt, et cum hoc tanto majus tantoque speciosius sit^ ille in
,
maneat tenuis , et in qua sede latitet incernegôtium illi getamen manus, pedes^ oculi runt; illum haec cutis munit^ illius jussu jacemus aut
occulto
tus
:
_,
inquieti discurrimus cum ille imperavit^ sive avarus dominus est, mare lucri causa scrutamur, sive ambitiosus^ jam dudum dextram flammis objecimus, aut voluntarie subsiluimus sic haec immensa multitudo uniua animae circumdata, illius spirilu regitur, illius ratione flectitur, pressura se ac fractura viribus uis_, nisi conSen. cl. I. 3. silio eustineretur.
; ;
(Princeps. Rex. Monarchia).

10.)
Non
decet
regem saeva
non multum enim supra eum eminet,

exaequat^
at si dat vitam_, si tibus et meritis amittere , facit, quodnuUi, nisi rerum potenti licet. Vita enim etiam superiori eripitur, numquam, nisi inferiori datur. Sen. clem. I. 5. (Princeps. Rex). 11.) Servare proprium est excellentis fortunae quae numquam magis suspici debet, quam cum iili contingit, idem posse, quod dils, quorum beneficio in lucem edimur, tam boni quam mali. Deorum itaque sibi animum asserens princeps alios ex civibus suis, quia utile8 bonique sunt , libens videat^ alios in numerum relinquat; quosdam esse gaudeat, quosdam patiatur, Sen. cl. I. 5. (Princeps. Rex). 1 2.)llle (rex) est vinculum^ per quod respublica cohae-
inexorabilig ira cui se irascendo dat dignitatem periclitanet
ret
ille spiritus vitalis, quem haec tot millia trahunt, ; nihil ipsa per se futura> nisi onus et praeda; si mens
illa
imperii subtrahatur.
^
Sen.
99
L
4.
Rege incolumi mens omniJbus una; Amisso rupere fidem.

cl.
(Princeps
Rex).
i3.) Principes regesque et quocumque alio nomine sunt lutores status publici, non est mirum amari ultra privalas etiam necessitudines.
Nam
si
sanis hominiis
Lus publica privatis potiora sunt, sequitur, ut que carior sit, in quem se respublica convertit.
14.) Is magis, alia
quo-
Sen. clem. I. 4. (Princeps. Rex). cui curae sunt universa, quamquam alia minus tuetur, nullam non reipubiicae partem, tamquam sui nutrit; inclinatus ad mitiora^ etiam si ex usu est animadvertere^ ostondens, quam invitus aspero remedio manus admoveat; in cujus animo nihil hostile, nihil efferum est. Qui potentiam suam placide ac salutariter exercet, adprobare imperia sua civibus cupiens; felix abunde sibi visus , si fortunam suam publicaverit; sermone adfabilis accessuûe facilig; vultu, qui maxime populos demerstur^ amabilis aequis desideriis propensus et iniquis acerbus, e tota
civitate amatur, defenditur, colitur. Eadem de illo homines secreto loquuntur, quae palam. Tollere filios
cupiunt,
et publicis malis sterilitas indicta
recluditur:
tene se meriturum de liberis suis quisque non dubitat, quibus lale aeculum oslenderit. Hic princeps suo benihil praesidiis eget; arma ornamenti neficio tutus
,
Rex), principe et regnatore somno) vigilia defendit, omnium otium illius labor,
I.
causa habet.
i5.)
Sen. clem.
i3. (Princeps.
Omnium domos
delicias illius
illius (de
omnium
illius
industria
lib*
omnium vocationem
c. 26 (Princeps. Rex). 16.) Ex quo se Caesar orbi terrarum dedicavit, sibi eripuit, et siderum modo, quae irrequieta semper cursus suos explicant, numquam subsistere debet, nec quidquam suum faeere. Sen. lib. ad Polyb, c. 26. (Princeps. Rex). 17.) Dii illum Deaeque omnes terris diu commodent; ac^ quamdiu mortalis erit, nihil ex domo sua mortale esse sentiat. Sera^ et nepolibus demum noîtris dies nota sit, qua illum gens sua coelo adserat. Sen. Polyb. 5i. (Princeps. Rex.)
'
occupatio.
Sen.
ad Polyb.
00
Calamitaa.
yl magnas ulililates*adipwcimur conspiratioixe hominum, atque consensu: sic nulla tam detestabilis pestis est, quae non homini ab hominenascatur. EstDicacarchi liber de interitu hominum, Peripatetici magni,
^
il)
et copiogi ; qui, coUectis ceteris causis, eluvionis, pestilentiae, vagtitatis^ belluarum efiam repentinae mul-
titudinis
quarum impetu docet quaedam hominum

:
ge-
nera esse consumpta

deleti sint
deinde comparat
quanto plures
aut seditionibus
a.)
homines hominum impetu, id est , bellis, quam omni reliqua calamitate.

.
Cic.
off. II. 5.
Tristius
haud
illis
monstrum, nec saevior
ulla
Pestis et ira
3.)
deum
stygiis sese extulit undis
Virg. Aen. III. 214. Rebus in adversis animum submittere noli Spem retine spes una hominrn nec morte
:
relinquit. Cat. Dist. II. 25. ignorantia est conditionig suae, doiere, quod aliquid tibi incidit durius; autmirari, aut indigne ferre ea, quae tam bonis accidunt^ quam mamorbos dico funera ^ debilif ates , et caetera , ex lis transverso in vitam humanam incurrentia. Sen. vit. beat. XV, (Tristitia) 5.) Quidquid ex universi constitutione paliendum Ad hoc sacramentum est, magno excipiatur animo* adacti sumus, ferre mortalia; nec perturbari his, quae vitare nostrae potestatis non est. In regno nali sumus: Deo parere, liberta est. Sen, vit, beat. XV. (Solatium.) lar6*) Omnes agedum mortales circumspice, ga ubique flendi et assidua materia Lacrymae nobis deerunt, ante, quam causae dolendi. Sen* lib. ad Polyb 23. (Homo, Querela.) 7) Plena et infesta variis casibus vita est, a qulbu8 nulli longa pax vix induciae sunt, Sen. lib. ad Marc. c. 16. (Vita.) 8. Quid opu8 est partes deflere? tota vita flebilis est. Urgebunt nova incommoda priusquam veteribus satisfeceris; Moderandus est itaque vobis animus, ad
4.) Stultitia et
:
haec maxime, quae immoderate lertis, et in metus, in dolores humanum pectus dispensandum.
Sen.
lib,
ft
Marc
10, (Jactura^ Solatium.)
101
T. 9,^^"^ cui te exitio Fortuna reservat ? Virg. Aen, L. V. v. 624. Omnibus noLis, quibus est ali10.) Pamphil, cunde ali(juis objectus labos, Omne ^ quod est interea tempus, priusquam id reficitum est, lucro est, Ter, Hecyr. IIL 1. (Malum.) Vae misero mihi! 11,) Geta. Tot res repente circumvallant, unde emergi non potest Vis, egestas , injustitia, solitudo, infamia.
Infelix
!
9)
Uoccine saeclum
scelera!
O genera sacrilega O hominem impium

!
12.)
Supplicia et
Ter. Adelph. III. 2. (Querela.) Infanda per orbem scelerum poenas expendimus omnes.
Virg. Aen. XI. 257.
Calor.
Sic res se habet^ ut omnia, quae alantur^ et croscant^ contineant in se vim caloris: sine cjua ne(jue Nam omne, quod est caali possent, netjue crescere. liduin et igneum, cietur, et agitur motu suo; quod autem alitur et crescit, motu quodam utitur certo e{ aequabiJi: qui juamdiu remanet in nobis , tamdiu sensus ot vita remanet; refrigerato autem et exstincto ca1.)
Omne igitur , lore^ occidimus ipsi et exstinguimur. juod vivit^ sive animal, nve terra editum^ id vivlt propter inclusum in eo caloi^m. Cic. nat. deor. II. tj, ^ Sen. quaest. nat. II. 10. 2.) Nihil viveret îne calore.
,
3.) Sterile est
frigidum
calor autem gignit.

II,
Sen, quaest. natur.
10.
Canis.
Canum vero tam fida custodia, tamque aujans domiuorum adulatio^ tantumque pdium in externos, ei
tam incredibilis ad investigandum sagacitas narium ^ quid significat aliuJ, nisi tauia alacritas in venando 8(* ^d hominum commoditales esse gcueratos?
,
Cic. nat, dcor.
IF,
65.

1.)
102
Cantus.
Condisce modus^ amanda Vôce^ quos reddas; minuentur atrae Carmine curae. Hor. Od. IV. ii. 2.) Assentlor enim Platoni, nihil tam facile in animos teneros atque molles influere, (juam varios canenquorum dici vix potest quanta sit vis in di sonos utramque partem. Namque et incitat languentes, et languefacit excitatos et tum remittit animos, tum conIrahit, civitatumque hoc multarum in Graecia interfuit,
;
,
antiquum vocum servare modum: quarum mores

ad mollitiem, pariter sunt immutati Cic. Leg.
lapsi
cum
cantibus.
II, i5.
(Musica.)
Caput.
A
rum
atque erecta
inde omnia vegeta sunt^ ; aut languore demissa, prout animus eoSen. cl. II. 2, (Rex.) viget aut marcet.
capite
,
Lona valetudo
Caritas.
1.)
Te
nihil in vita nohis acceptius
umquam.
Prop.
II.
g.
2.)
Quo
res
cumque cadent, unum

riclum
^
et
commune
pe-
Una
3.)
salus
amhobus
erit.
II. 709. (Amicus.) nec aptius est quidquam
:
Virg. Aen.
Omnium autem rerum
ad opes tuendas ac tenendas, quam diligi nec alienius, quam timeri. Praeclare enim Ennius Quem metuunt, oderunt: quem quisque odit, periisse expetit. Multorum autem odiis nullas opes posse obsistere, si antea Nec vero hujus tyfuit ignotum^ nuper est cognitum. ranni solum^ quem armis oppressa pertulit civitas, paretque cum maxime mortuo, interitus declarat^ quanlum odium hominum valeat ad pestem; sed reliquorum
:
similes exitus
tyrannorum: quorum haud

,
fere
quisquam
interilum similem effugit. Malus enim custos diuturnibenevolentia^ fidelia est vel ad tatis metus: contraque perpeluilatem. Cic, oft*. II. 7. (Regnutor.)
lOJ
Carmina.
1.)
jungam carmina
nervis^
Nec mihi
dispositis, (juae
2.)
3.)
4.)
5.)
Proveniunt_, vacuae carmina mentis opus Ovid. Heroid. Ep, i5. Carmina laudantur; sed munera magna petuntur: Dummodo sit dives tarbarus ipse placet. Ovid. ars amat. II. (Munera.) Carmina^ quam tribuent , fama perennis erit. Ovid. Amor. I. lo. Codant carminibus reges, regumque Iriumphi, Cedat et auriferi ripa beata Tagi. Ovid. Amor. I. i5. Carmine Di superi placanlur, carmine Manes.
Hor. epist.
6.)
II. 1.
Carmina vel coelo possunt deducere Lunam: Carminibus Circe socios mutavit Ulixi.
Virg. Ecl. VIII. 69.
7.)
Nalura
carmen^ an arte, Quaesituiii est. Ego nec studium sine divite vena, Nec rude quid possit video ingenium alterius sic
fieret laudabile
;
Altera poscit opein res, et conjurat amice.

8.)
Hor. Pis. 408. Nulla placere diu, necvivere, carinina possunt, Quae scribuntur acjuae potoribus.
Hor epist. I. 19. velim rapida Vulcanus carmina flamma Torreat, et liquida deleat amnis ac[ua.
Tibull.
Carneadea.
g.) Illa
9.
Carneades^ academicae sectae philosophus, cujus in differendo (juae vis fuerit, quae eloquentia , quod acumen, qui nescit^ ipsum ex praedicatione Giceronis intelliget aut Lucilii , apud quem differens Neptunus de re difficillima, ostendit_, non posse id expiicari, nec J*i Garneadem ipsum orcus remittat. Is cum legatus ab Atheniensibus Homam juissus esset, disputavit de justilid copiose, audienlo Galba et Gatone ccnsorio^ maximis tunc oratoribus. Sed idem disputationem suam pocontraria disputatione subverti* ; et justitiam, pridie laudaverat, suslulit ; non quidem philosophi gravilate^ cujus prudentia firma et stabilis debet esse sententia; scd quasi oratorio exercilii genero,
stridie
quam
104
Quod
ille
utramque partem dissereRdi.
facere solebat,
Ut alios quidlibet adserentes posset refutare.

Cic. rep.
Caslitas.
III. 6.
(Orator.)
Tucciae, virginis vestalis , incesti criminis reae, castitas infamiae nube obscurata emersit quae conscientia certae sinceritatis suae , spem salutis ancipiti argumento ausa petere est. Arrepto enim cribro, Vesta,
:
inquil
castas semper admovi manus, efhoc hauriam e Tiberi aquam et in aedem tuam perferam. Audaciter et temere jactis votis gacerdotis^ rerum ipsa natura cessit. Val. Max. VIIL i.
,
si sacris tuis
fice, ut
1.)
Pamphilus.
Casus.
Profecto hoc sic est, ut
puto,
Omnibus nobis,
ut res dant sese, ita magni atque
humiies sumus.
Terent. Hecyra
2.)
III. 3,
Chremes* Di vestram
fidera!
(Fortuna. Homo.) Quam saepe forte
temere Eveniunt, quae non audeas optare,

Terentr. Phorm. V. i. (Inexspectatum.) Praecipuae artis pictor equum ab exercitatione venientem , modo non vivum^ labore industriae suae comprehenderat: cujus naribus spumas adjicere cupiens, tantus Artifex in tam parvula materia muitum ac diu frustra terebatur. Indignatione deinde accensus, pongiam omnibus imbutam coloribus, forte juxla se positam, apprehendit, et, veluli corrupturus opus suum^ tabulae illisit. Quam fortuna , ad ipsas equi nares directam, desiderium pictoris coegit explere. Itaque,
3.)
quod
ars
adumbrare non
valuit, casus imitatus est.
Val.
Cato.
1.)
Max,
VIII. II.
Septimus mihi Originum liber

antiquitatis
est in
:
omnia
monumenta
colligo
manibus, causarum il-
lustrium, quascumque defendi, nunc quam maxime conficio orationes jus augurum^ pontilicum, civile (racto multum etiam Graecis lilteris utor Pylhagoreorumque f|uid quoque die diinorc exercendae mcmoriae gratia
:
:
xerim
his
^
io5
audicrim
jûnt exercitationes ingenii,
egerim, commemoro vespcri. Hao haec curricula mentis In
desudans^ atque elahorans, corporis vires non inagnopere desidero adsum amicis,venio in senatum frequens, ultrocjue afTero res multum et diu cogilatas eastjue tueor animi, non corporis virihus. Quae si ex:
sequi nequirem ^ tamen me lectulus ohlectaret meus, ea ipsa cogitantem , quae jam agere non possem: sed ut pofisim^ facit acta vita. Semper enim in his studiis,
iaborihusque viventi non intelligitur^ quando ohrepat senectus. Ita sensim sine sensu aetas senescit: nec suhito frangitur: sed diuturnitate exstinguitur. Cic. Sen. 11. (Senectus.)
2.) Ne nunc quidem (dicit Cato senex) vires desidero adolescentis , (is enim erat locus alter de vitiis senectutis) non plu8, quam adolescens tauri .âut elephantis desideraham, Quod est, eo dficet uti iit quidquid agas , agere pro virihus. Cic. Sen. 9. (Senectus.)
:
Causa.
quae id efFicit, cujus est caumortis; cruditas morhi ; ignis ardoris. Ilaque non sic causa intelligi dehet, ut , quod cuique antecedat, id ei causa sit^sed quod cuique efficienter antecedat nec , quod in campum descenderim, id fuisse causae, cur pila iuderem nec Hecuham causam interitus fuisse Trojanis, quod Alexandrum genuerit:
est^
Causa autem ea
,
sa; ut vulnus
nec Tyndarum Agamemnoni, quod Clytaemnestram. Hoc enim modo viator quoque hene vestitus causa grassatori fuisse diceretur, cur ah eo spoliaretur.
Gic, fato
Causidicus.
i5.
1.)
Purpura vendit
iliis
Causidicum, vendunt amethystina; convenit
Et strepitu et facie majoris vivere census. Juv. Sat. 7, 2.) Fidimus eloquio? Ciceronis nemo ducentos INunc dederit nummos, nisi fulserit annulusingens.
^
3.)
Jiivenal. Satyr.
7,
Rara
in tenui facundia
panno.
Juv. Sat.
7.

4.)
illo est^
,
io6
sententias aut in
Controrersia inter
,
hominum
utrum sit utilius aut etiam, quum id conveutrum honestati potius, an utilitati connit, ccrtatur sulendum sit. Quae quia pugnare saepe inter se videnenumerabit commoda patur, qui utilitatem defendit pecuniae, vectlgalium^ praesicis, opum, potentiae
, ,
dii militum^ utilitates ceterarum rerum, quarum fructum utilitate metimur itemque incommoda contrariorum Qui ad dignitatem impellet, mtijorum exempla,
,
quae erunt vel

teritatis
cum
periculo gloriosa
coUiget,
pos-
immortalem memoriam augebit; utilitatem ex laude nasci defendet, semperque eam cum dignitato es82. (Orator.) 5.) Omnium caeterarum rerum oratio, mihi crede , ludus est homini noa hebeti neque inexercitato^ neque communium literarum et politioris humanitatis experti : in causarum contentionibus magnum est quodse Cic.
II.
conjunctam,
de oratore
dam opus atque haudsciam, an de humanis operibus longe maximum 5 in quibus vis oratoris plerumque ab imperitis exitu et victoria judicalur ubi adest armatus adversarius^ qui sit et feriendus et repellendus ubi saepe is, qui rei dominus futurus est, alienus atque iratus_, aut etiam amicus adversario et inimicus tibiest; quum aut docendus is est^ aut dedocendus, aut reprimendus , aut incitandus , aut omni ratione ad tempus, adcausam, oratione moderandus; in quo saepe benevolentia ad odium, odium autem ad benevolentiam deducendum est; qui tamquam machinatione aliquatum ad severitatem, tum ad remissionem animi^ tum ad tristitiam, tum ad laetitlam est contorquendus , omnium sententiarum gravitate^ omnium verborum ponderibus est ntendum j accedat oportet actio vera, vehcmens, plena animi^ plena spiritus, plena doloris, plena veritatis. In his operibus %i quis illam artem comprehenderit^ ut, tamquam Phidlas_, Minervae signum efficere possit non sane, quemadmodum inclypeo idem ille artifex, minora iUa opera facere discat, iaborabit. Cic. de oratore II. 17,
,
(Juris-consultus.)

1.)
107
Cautio.
miseri! (juae tanta insaniay cires ? Credilis avectos hostis, aut ulla putatis Dona carere dolis Danaum? sic notus Ijlixes? Virg. Aen. II. 42.
2.)
Quidquid
id est
timeo Danaos et dona ferenles.

Virg. Aen.
Celeritas.
II. /,9.
j.)ina vel intactae segetis per summa volaret Gramina, nec teneras cursu laesisset aristas ; Vel mare per medium , fluctu suspensa tumenti^ Ferret iter, celeris nec tingeret aequore planta, Virg. Aen. VII. 808. 2.) Semiramis Assyriorum regina,cum ei circa cultum capitis sui occupatae nunciatum esset^ Babyloneni defecisse; altera parte crinium adhuc soluta^ prolinus ad eam expiignandam cucurrit nec prius decorem capillorum in ordinem, (juam tantum urLem in potestatem suam , redegit.^ Quo circa statua ejus Babylone posita est illo habitu^ quo ad ultionem exigendam ceieritate praecipiti tetendit. Val. Max. IX. 3.
:
(Festinatio.)
3.)
Multum
celerilas fecit;
multum
Sen. ben.
abstulit mora.
II.
4.)
6.
(Mora.)
Et ventis
et fulminis ocior alis.
Virg. Aen. L. V. v. 319.

Censor.
Abesse non potest_, quin ejusdem hominis sit^ qui improbos probet; probos, improbare. Cic. Orat. cap. 70. (Judicium.)
1.)
2.)
Loripedem reclus
derideat_,
Aethiopem albus.
Juvenal. Sat. 2.
3.)
Quis tulerit Gracchos de seditione querentes? Quis coelum terris non misceat_, et mare coelo^ Si fur displiceat Verri ? homicida Miloni ? Clodius accuset moechos? Catilina Cethegum ?
Juvenal. Satyr.
2.
4.)
Dat veniaui corvis, vexat censura columbas.

Juven. Satyr.
2.
(Iniquilas),
-.
,o8
Censura.
1.)
Sic agitur censura, et sic exempla petuntur Cum vindex^ alios quod monet, ipse facit.
Ovid.
2.) Mirabile est,
sit
quum plurimum
fast. VI. in faciendo inter>
inter
doctum
et
rudem ^ <juam non multum

sormo
est.)
differat
in judicando (de artibus pulchris

3.)
Cic. orat. IIL 5i.
Antimachus, Clarius
et
(Judicium.) poeta^ (juum convocatis
auditoribus legeret eis
lumen suum ,
reliquissent
:
magnum illud, quod novistis_,voeum legentem omnes praeter Platonem,
legam, inquit^ nihilominus; Plato enim mihi unus instar est omnium millium. Giceronis. Brutus 5i. (Judicium.) 4) Nec Euripides (juidem Athenis arrogans visus est^ cum postulante populo, ut ex tragoedia cjuandam sententiam tolleret, progressus in scenam dixit: Se, ul eurn doceret^ non ut ab eo disceret, fabulas componere solere. Laudanda profecto fiducia est quae aestimationem sui certo pondere examinat^ tantum sibi arroganSj (juantum a contemptu et insolenlia distare sa:
tis
est.
Valer.
Maxim.
III.
7.
(Euripides. Conscientia sui.)
Cibus.
Confer sqdantes, ructantes, refertos epulis^ tamquam opimos boves, tum intelliges, (jui voluptatem maxinie se(juantur, eos minime consetjui; jucunditatemcfue victus esse in desiderio^ non in satietate. Timotheum, clarum hominem Athenis^ et principem civitalis^ ferunt, cum coenavisset apud Platonem^ eo(jue
I.)
convivio admodum delectatus esset, vidissetcjue eum postridie, dixisse: Vestrae quidem coenae non solum in praesentia, sed etiam postero die jucundae sunt. Cic. Tusc. quaest. V. 34. (Epulae.) 2.) Ne mente quidem recte uti possumus, multo cibo et potione completi. Cic. Tusc. quaest. V. 35. 3.) Edendi erit bibendique finis desideria naturao restinguere; u^n implere alvum et exinanire. Sen. vit. beat. 20.
1.) Illud
109
Cicero.
est,
:
autem optimum
in
quo
me
inradi
solere ab improbis et invidis audio

,
Cedant arma togae, concedat laurea linguae.
Ut enim alios omittam nobis rem publicam gubernanlibus, nonne togae arma cessere? neque enim in re
publica periculum fuit gravius umquam^ nec majus otium. Ita consiliis diligentiaque noslra celeriter de manibus audacissimorum civium delapsa arma ipsa ceciderunt. Quae res igitur gesta unquam in bello tanta? qui tiiumphus conferendus?Licet enim mihi, Marce fili^ apud te gloriari, ad quem et hereditas hujus gloriae et
factorum imitatio perlinet. Mihi quidem certe vir abundans bellicis laudibus, Cn. Pompejus, multis audientibus hoc tribuit, ut diceret, frustra se triumphum tertium deportaturum fuisse , nisi meo in rem publicam beneficio, ubi triumpharet, esset habiturus. Sunt ergo
bus plus etiam^
domesticae fortitudinesnon inferioresmililaribus; in quiquam in his^ operae studiique ponenest.
dum
Cic. off.
I.
22. (Militia. Pax.)
Nos autem nec subito coepimus philosophari nec mediocrem a primo tempore aetatis in eo gtudio operam curamque consumpsimus et, cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur: et oratione$ declarant^ refertae philosophorum ententiis^ et doctissimorum hominum familiaritates quibus semper do2.)
, ,
nostra floruit; et principes illi, Diodotus, Philo, Antiochus, Posidonius, a quibus instituti sumus. Et, si omnia philosophiae praecepta referuntur ad vitam^ arbitramur nos et publicis el privatis in rebus ea praestitisse, quae ratio et doctrina praescripserit.
Cic. nat. deor.
I.
mus
3.
3) Cum multum adolescens,

ris
discendi causa tempo-
tribuissem (sc. philosophiae) posteaquam honoribus
inservire coepi^ meque tolum reipublicae tradidi; tantum erat phiJosophiae loci, quantum superfuerat amiCic. off ]I. 1. corum et reipublicae temporibus.
philosophiam) 4.) Hortata est, ut me ad haec (sc. conferrem animi aegritudo^ fortunae magna et gravi commota injuria cujus si majorem aliquam levalionem reperire potuissem, non ad hanc potissimum confu:
gissem.
Cic, nat, deor.
I.
4.
110
5.) Si profitear (qiiod ulinam possem!) diosis dicendi praecepta, et qnasi vias , quae
mc
ad
sluelo-
quenliam fcrrent, traditurum: quis tandem id justus rerum aestimator reprehenderet? Nam quis umquam dubitavit, quin in repubJica nostra primas eloquentia tenuerit semper , urbanis pacatisque rebus; secundas^ juris
praesidii
scientia?
quum
in
altera
gratiae
gloriae,
plurimum esset; in altera persequutionum cautionumque praeceptio; quae quidem ipsa auxilium ab
eloquentia saepe peteret, ea vero repugnante vix suas regiones finesque defenderet. Cur igitur jus civile docere semper pulcrum fuit, hominumque clarissimorum discipulis floruerunt domus ad dicendum si quis acuat^ aut adjuvet in eo juventutem , vituperetur ? nam si vitiosum est. dicere ornate pellatur omnino e civitale eloquentia, Sin ea non modo eos ornat, penes quos est^ sed etiam universam rempublicam: cur aut discere turpe est, quod scire honestum est; aut quod nosse pulclierrimum est^ id non gloriosum docere? Cic. orat. 41, (Eloquentia Jurisprudentia,)
:
6.) INobis pro familiari reo summus orator non respondit Hortensiu. A nobis homo audacipsimus Catilina in senatu adcusatus obmutuit. Nobis privata in causa magna et gravi quum coepisset Curio pater respondere subito assedit^ quum sibi venenis ereptam me,
moriam
diceret,
Cic. orat, Sy,
7.) Quae quidem me antea in judicia atque in curiam deducebant^ nunc oblectant domi nec vero tallLus modo rr.bus, quales hic liber continet^ sed multo
;
etiam gravioribus et majoribus; quae si erunt perfectae , profecto maximis rebus forensibus nostris et externis inclusae et domesticae literae respondebunt.
Cic, orat. 43. (Literae.)
8.) Nec. vero miserationc solum mens judicum perxnovenda est (qua nos ita dolenter uti solemus , ut puerum infantein in manibus perorantes tenuerimus; ut alia in causa excitato reo nobili sublato etiam filioparvo, piangore et lamentatione complerimus forum),sed etiam est faciendum, ut irascatur judex , mitigetur invideal, fiveat, contemnat, admiretur oderit , diligat^ cupiat, satietate adficiatur, speret, metuat, laeletur,
, , ,
1 1
qua in varietale^ duriorum , adcusalio supppdilabit exempla, mitiorum defensiones meae, Cic. orator. cap. 38. (Rloquentia.)
floleal
: ,
9.)Fateor,
me oratorem
si
modo
sim
aut
etiam
quicumque sim , non ex rhelorum officinis, sed ex Academiae spatiis exstitisse. llla anim sunt curricula multiplicium variorumque sermonum^ in quibus Plotonis
primum sunt impressa vestigia sed et huius et aliorum philosophorum disputationihus et exagitalujs
;
e^t et adjutus. Omnis uherfas enim_, quasi silva dicendi, ducta ab iliis est^ nec (-ahs ta^ men instructa ad forenses causos ^ quas, ut illi ipsi dicere solebant, agrestioribus Musis reliquerunt. Ciceronis orator III. (Orator. Philosophia.) lo.) NuIIa est enim ullo in genere laus oratoris, cujus in nostris orationibus non sit aliqua , si non per fectio, at conatus tanien atque adumbratio. Pson assequimur: at , quid deceat, videmus. ]Nec enin nunc in quo tantum abest, ut de nobis sed de re dicimus nostra miremur, ut usque eo difficiles ac morosi simus, ut nobis non satisfaciat ipse Demosthenes; qui
et
, ;
maxime orator
quamquani unus eminet
inter
omnes
in
omni genere
;
di-
cendi , tamen non semper implet aures meas ita. sunt avidae et capaces , et semper aliquid immensum infinitumque desiderant. Cic. orat. cap. 29. (Demosthenes. Eloquenlia.) 11.) IVemo enim orator tam multa^ ne in graeco quidem otio, scripsit, quam multa sunt nostra (nempe eaque hanc ipsam habent quam Ciceronis scripta) Cic orat. cap. 3o. (Orator.) probo y varietatem. 12.) Inluere paululum ipsos de republica Iibro8, quod nullus sit patriae consulendi modus aut finis Lonis. Cerne, quantis ibi laudibus frugalitas et continentia praedicetur, et erga conjugaie vinculum fides ^ castique honesti ac probi mores. Cic. rep. IV. 7. Augustin. epist. XCJ 3.
;
(Patria.
i3.)
Romani.)
Ultra enim
similia,
quo progrediar, quam ut veri
videam
percipi
tur.
non habeo. Certa dicent ii, qui el ea posse dicunt^ et se sapientes esse profitenCic, Tusc. Quaeet. lib. 1. cap. 9. (Scrutalio, veritas.^
12
i4.)
turum
so
Negat Cicero , si duplicetur sibiaelas, tempus quo legat lyricos.

,
habi-
Sen. epist. 49, (Lyricus ; poesis). te hortor, mi Cicero (ad filium), sed hos etiam de philoiit non solum orationes meas, sophia libros, qui jam se illis fere aequarunt, studiose Vi? enim dicendimajor est in illis ; sed hoc quolegas, que colendum est aequabile et temperatum orationis
i5.)
Magnopere
genus.
Cic.
off. I. 1,
Philosophandi scientiam 16.) quod est oratoris proprium apte

,
concedens multis
,
distincte^, ornate-
que dicere, quoniam in eo studio aetatem consumsi, si id mihi adsumo , yideor id meo jure quodammodo judicare.
17.)
Cic. off.
I.
1.
Quid enim ego ]aboravi, out quid egi, aut in quo evigiiaverunt curae, et cogitationes meae, siquidem nihil peperi tale^ nihil consecutus sum, ut eo statu essem , quem neque fortunae temeritas^ neque ini-
micorum Jabefactaret injuria? Morlemne mihi minitaan ejtsilium, ut ab imris, ut omnino ab hominibus probis demigrandum sit? Cic. Parad. ll,
;
(Magnanimitas.)
18.)
Ego autem (dicam enim, ut
res est),
dumme
causae, duni reipublicae non solum cura sed quaedam etiam procuratio multis officiis implicatum et constrictum tenebat, haec inclusa habebam (loquitur de studiis phiiosophicis)^ et , ne cum licebat , legendo. obsolescerent, renovabam, Nunc vero et fortunae gravissimo percussus vulnere, et adminislratione reipublicae liberatus, doloris medicinam a philosophia peto et otii oblectationem hanc honestissimam judico^ aut enim huic aetati hoc maxime aptum est aut iis rebus, si qua dignas laude gessi311U85 hoc inprimis consentaneum aut etiam ad nostroa cives erudiendos nihil utilius; aut, si haec ita nonsunt^ nihil aiiudvideo, quod agere possimus. Cic. Academ. Quaest. I. 3. (Philosophia).
ambitio^
dum
honores,
,
dum
Circumstantiae.
Constans
et lenis,
Temporibus morcs sapiens

Cat. Dist.
I.
ut res expostulat, esto sine crimine mutat,

7.
(Mores^ Mulatio
sui).

1.)
ii3
Civia.
Rarus
Civis et egregius patriae conlingis ovanti. Juv. Satyr. 8. 2,) Privatum autem oportet, aequo el pari cum civibus jure vivere^ neque submissum et abjectum_, neque se eflferentem ; tum in republica ea velle^ quae
trancfuilla et
num civem
et dicere
.
honesta sint. Talem enim et sentire bosolemus. Cic. off I. 34.

"T
Civitas.
1.)
instltuti
Hi coetus igitur hac, de qua exposui, causa sedem primum certo loco domiciliorum causa
;
constituerunl
quam cum
locis
manuque
sepsissent,
ejusmodi conjunctionem tectorum oppidum vel urbem adpellaverunt^ delubris distinctam spatiisque communihus, Omnis ergo populus, qui est talis coetus multitudinis ^ qualem exposui* omnis civitas , quae est constitutio populi; omnis respublica, quae ut dixi populi res est, consilio quodam regenda est^ ut diuturna $it. Id autein consilium primum semper ad eam causamreferendum est^ quae causa genuit civitatem. Deinde aut uni tribuendum est_, aut delectis quibusdam_, aut suscipiendum est multitudini atque omnibus. Quare cum penes unum est omnium summa rerum , regem
,
illum unum vocamus, et regnum ejus reipublicae gtatum. Cum autem est penes delectos, tum illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur. Illa autem est civitas popularis (sic enim appellent), in quain populo sunt omnia. Cic. de repubi. I. 26. (Populus Regimen. Urbs).
Quid igitur censes, Laeli, discennobis, nt istud efficere possimus ipsum, quod poslulas ? Lael. Easartes, quae eflficiant, ut usui civitati. simusj id enim esse praeclarissimum sapientiae munus maximumque virtutis vel documentum vel officium puto. Cic. de republ. I. 20. (Patria. Politica.) 3.) Ita probanda est mansuetudo atque clementia, ut adhibeatur, reipublicae causa, severilas, sine qua administrari civitas non potest. Cic. off. I. 2 5.
2.)Mucius.
dum
(Severitas.)
quis di, ceret tum , cum crudelitate unius oppressi essent universi? neque esset unum vinculum juris_, nec consensus
,
4.) Illam
rem populi
id est
rempublicam
Gnomologia. Tom. L
,-ic
114
esse
Atquehoc idem societas coelus^ quod est populus. Syracusis. Urbs illa praeclara , quam ait Timaeus grae,
caram maximam
omnium autem
pulcherrimam
arx visenda, portus usque in sinus oppidi et ad urbia crepidines infusi, viae latae^ porticus, templa ^ muri nihilo magis efFioiebant, Dionyslo tenente, ut esset illa respublica; nihil enim populi ^ et unius erat populus *". Cic. rep. III. 3i. (Tyrannis.)^ ipse. . \/ vifieo ;.'*eteniiti aelius quidem dfcis , Praeclare 5.) jam^ quo pergat oratio. * 5c//9. \îdes fghvfr*^ iid ill^fhi quidem, quae tota sit in faclionis potestate, posse vere dici rempublicam. Lt. Sic plane judieo. S. Et rectissime quidem judicas; quae enim fuit tum Athenien*iium res, quum post magnum illud peloponnegiacum bellum triginta viri illi urbi injustissime praefuerunt? num aut vetus gloria civitatis, aut species praeclara oppidi, auk theatrum, gymnasia, porticus^ aut propylaea nobilia, aut arx, aut admiranda opera Phidiae, aut Piraeus ille magnificus rempublicam efficiebat? Minime vero, LaeQuid S. lius ; quoniam qtiidem populi res non erat. quum decemviri Romae sine provocatione fuerunt, ter'
illo anno, cum vindicias amisisset ipsa libertas? h. Populi nuUa res erat^ imo vero id populus egit, ut
tio
rem suam recuperaret.

6.)
Cic* rep. III. 32. (Tyrannis.) consilium de republica dandum caput est, ad dicendum vero probabiliter, nosse rempublicam nosse mores civitalis; qui, quia crebro mutantur, genus quoque orationig est saepe mutandum. Et quamquam una fere vis est eloquentiae , tamen, quia summa dignitas est populi, gravissima causa reipublicae, magenus quoque dicendi granximi motus multitudinis dius quoddam et illustrius esse adhibendum videtur, maximaque pars orationis admovenda est ad animorum motus nonnumquam aut cohortatione aut commemoratione aliqua, aut in spem, aut in metum, aut ad cupiditatem, aut ad gloriam concitandos, saepe etiam a temeritate, iracundia^ spe, injuria , invidia, crudelitatd revocando8 Cic. de orat. II. 82. (Orator. Vir politicus.) secuti, Pythagoras, DeQuietem otium atque 7.) mocritus, Anaxagoras a regendis civilatibus totos se ad cognilionem rerum translulerunt : quae vita propler tranquillitatem, et propter ipsiua scientiae suaritatem,
Ad

q\m
nlhil est
fuit
,
ii5
hominibus jucundius^ plures^ quam ulile rebus puJblicis delectavit. Cic. de orat. III. i5. (Scrulallo.) 8.) Philosophos admoneainus, ut illud_, etiam si est verissimum, tacilum tamen, tamquam mysterium teneant, cpiod neeant versari in republlca esse sapientis, Nam, si hoc nobis^ atque optlmo culque persuaserint, non poterunt ipsi esse, id quod maxime cupiunt, otlosi,
Cic. de orat
9.) Talls est
III, 17.
(Philosophus.)
quaeque respubiica_, qualis ejus aut

reoît.
I.
natura, aut voluntas^ qui illam

10.)
Cic. rep.
3i. (Regnator.)
ut aeterItaque nullus interitus reipublicae est naturalis, uthominis; in quo mors non modo necessaria est, verum etiam optanda persaepe, Civitas autem cum tollideletur, exstinguilur. tiir_, Simile est quodammodo, ut magnls parva conferamus, ac si omnis hic mundus intereat et concidat. Cic. rep. III. 23.
sic esse civitas,
Debet enim constituta
na
sit.
civitas non est, quam concors hominum Cic. rep. fragment. 12.) Scip Cur igitur dubitas_, quid de republica sentlas? in qua , si in plures translata res sit_, intelli
11.)
Aliud
multiludo.
gi
jam llcet quod quidem
nullum fore
nisi
unum
sit
esse
quod praegit imperium; nullum potest.

Cic. de rep.
I.
38
regionem sedesque civium aequls adprime partibus divisas requisivit; civitatemque, optandam magis , quam sperandam, quam minimam posuit j noa quae possit esse , sed in qua ralio rerum civilium peri3.) Plato
spici posset,
14.) Id
effecit.
Cic. rep.
II.
3o. (Plato.)
enim tenetote, quod initio dixi, nisi aequaLilis haec in civitate compensatio sit et juris et oliicii et muneris, ut et potestalis satls in magistratibus, et auctoritatis in principum consilio, et libertatis in populo fît, non poîse hunc incommutabilem reipublicae
conversari statum.
i5.)
atque ul in can, tu ipso ac vocibus concentus est quldam tenendus ex distinctis sonis , quem immutatum aul discrepantem aures ferre eruditae non possunt; isque concentus ex dissimillimarum vocum moderalione concors tanien efficitur et congrueng : sic ex summis et infimig et inter8 *
in.
Ut enim
Cic. rep. II. 35. fidibus aut tibiis
jectis
ii6
ordinibus, iit sonis, rnoderata ralione civitas consensu dissimilorum concinit et quae harmonia a musicis dicitur in cantu, ea est in civitate concordia, arctissimum atrjue optimum in omni republica vinculum incolumitatis; eaque sine justitia nuUo pacto esse potest, Cic. de republ. II. 42. (Concordia Justitia.) 16.) ]\ihil est, quod adhuc de republica dictum putemus^ aut quo possimus longius progredi, nii erit confirmatum , non modo falsum illud esse, sine injuria non possej sed hoc verissimum esse^ sine summa justi;
tia
rempublicam geri nuUo modo

Quaero,
si
posfie.
Cic. rep
17.) vir, aequissimus , summa justitia, insignis scelere et audacia ; et si in eo sit errore civitas,
;
duo
sint,
quorum
44. (Justitia.) alter optimus singulari fide aller

II.
ut bonum illum virum^ sceleratum, facinorosum, nefarium putet ; conlra autem qui sit improbissimus existimet esse summa probitate ac fide ; proque hac opinione omnium civium, bonus ille vir vexetur, rapiatur^ manus ei denique auferanlnr, effodiantur oculi, damnetur_, vinciatur^ uratur_, exterminetur^ egeat, postremo jure etiam optimo omnibus miserrimus esse videatur: contra autem ille improbus laudetur, cola tur, ab omnibus diligatur^ omnes ad eum honores, omnia imperia , omnes opes, omnes undique copiae conferantur; vir denique oplimus omnium existimatione el dignissimus omni fortuna optima judicetur: quis tandem erit tam demenS;, qui dubitet, utrum se esse ,maQuod in singulis id est in populis nulia est lit?
tam
stulta
civitas,
quae non injusle imperare

Cic. rep. III. 17.
inalit
quam
servire juste.
(Integritas
Clementia.
prayitas.)
multi indigni luce sunt! et tamen dies Senec. de benef. I. 1. oritur. 2.) Parcendum est etiam improbandis civibus^ non et si quando misaliter, quam membris languentibus
1.)
;
Quam
so
sangume opus
sit,
est,
sustinendum
est,
ne ultra, quam
necesse
incidas.
Sen, Clement. I. 5. (Indulgentia. Rex.)
3.) Natura contumax est humanus animus, et in contrarium olque arduum nitens sequiturque lucilius.
;

quain ducitur.
lius facili freno
117
El ut generosi atcjue nobiles equi meita clementiam voluniaria reguntur innocentia impetu suo sequitur; et dignam pulat civiPlus itaque hac via piôficitur, tas, quam servet sibi.
:
Senec. clement.
I.
24. (Educalio.
Homo.)
quisquam^ cui tain valde innocenlia 4.) sua placeat, ut non stare in conspectu clementiam, paratam human^s erroribus, gaudeat. Sen. clement I. 1. (Venia.) 5.) Decet magnaniinitas quemlibet mortalem, etiam illum infra quein nihil est. Quid enim majus aut fortius, quam malam fortunam retundere? Haec tamen magnanimitas in bona fortuna laliorem locum habet^ meliusque in tribunali , quam in plano conspicitur, Senec. clement. 1.5. (Magnanimitas, rex.) 6.) Clementia in quamcumque domum pervenerit,
est
,
Non
eani felicem tranquillamque praestabit; sed in re?ia, quo rarior, eo mirabilior. Quid enlm est mirabilius^ quain eum , cujus irae nihil obstat, cujus graviori sentenliae ipsi,
qui pereunt^ assentiuntur , quem nemo interrogaturus est^ imo si vehementius excanduit^ nec deprecaturus quidem, ipsum sibi manum injicere et hoc ipum potentate sua in melius placidiujique uti? cogitantein: occidere contra legem nemo non potest, servare nemo praeler me. Senec. clemenl. 1.5. (Dominatio sui; rex.) 7.) Excessit e vita (Numa rex sc), duabus praeclarissimis ad diuturnilatem reipublicae rebus confirmatis, Gic. rep. II. 14. religione atque clementia. (Religio ; respublica.) 8.) Tam omnibus ignoscere crudelitas est . quani nemini. Modum tenere debemus sed quia difficilo est lemperamentum, quidquid aequo plus futurum est^ in partem humaniorem praeponderet. Sen. clement. I. 2. (Crudelitas.) 9.) Est, ut dicebam, clementia omnibus quidein hominibus secundum naturam, maxiine tamen decora iniperatoribus; quanto plus habet apud illos, quod servet, quantoque in majore materia adparet. Senec. clement. I. 5. (Indulgenlid re$.) quam 10.) Nullum clementia ex omnibus magis regem aut principem decet. Sen. clement. 1.3. (Rex.)

11.) Ita
ii8
Jis
vires decori gloriaeque sunl, si ilpotentia est; nam pestifera vis est valere ad nocendum Senec. clement. 1. 3. (Polestag.) 12.) Vellem nescire literasa (sic Nero princeps
ftalutaris
magnae
juvenilis exclamasse dicitur^ quum ad supplicium nomidignam vocem, quam nis ejus subscriptio exigeretur) audirent omnes gentes vocem, in concionem om-
nium mortalium mittendom, in cujus verba principes regesque jurent. Senec. clement, II. i. (Princeps. Rex.) multis salutem dare, et i3.) Felicitas illa (sc. est) ed vitam ab ipsa morte revocare , et mereri clementia
,
civicam. NuIIum ornamentum principis fastigio dignius pulchriusque est , quam illa corona : ob cives 6erva{os. Non hostilia arma detracta victis, non currus barbarorum sanguine cruenti, non parta bello spolia, Haec divina potentia est, gregatim ac publice servare; multos autem occidere et indiscretos, incendii ac ruinae potentia est. Sen. clement. I. 2G. (Princeps. Rex.) 14.) Clemenlia est temperantia animi in potestate nlciscendi^ vel lenitas superioris adversus inferiorem in constituendis poenis. Dici potest el inclinatio animi ad lenitatem in poena exigenda, Maxime ad verum accedat, si dixerimuH , clementiam esse moderationem, eliquid ex merita ac debita poena remittentem, Senec. clement. II. 3. i5.) Excogitare nemo quidquam poterit, quod magi decorum regenti sil^ quam clementia^ quocumque modo i8, et quocumque jure praepositus ceteris erit, Senec. benef. I. 19. (Rex.) 16.) Non opus est instruere in altum editas arces^
montium abscindere,
:
nec in adscensum arduos colles emunire, nec latera multiplicibus se muris turribusque sepire salvum regem in aperlo Clementia praesta,
est inexpugnabile munimentum, amor ciSenec. clement. I. 19. (Piex.) 17.) Sicut medicinae apud aegros usus, etiam apud anos honor est: ita clementiam^ quamvis poena digni invocent, etiam innocentes colunt. Senec. clement. I. 2. (Medicina.) 18.) Habet clementia in persona quoque innocentium locum ; quia interim fortuna pro culpa est , nec innocentiae fantum clementia succurrit, sed eaepe viroit.
Unum
vium.

tiiti;
119
quoniam qaidem conditione temporum incidunt quaedam, quae possinl laudata puniri. Senec, clement I. 2.
Cliraa.
Temperie
coeli
corpusque animusque juvantur.

Ovid. ex Pont,
Coelestia.
II. 7.
(res scillcet ublimiores, coelestes) inspinonne transsicere, haec discere, his incumbere , lire est mortalitatem suam et in meliorem transscribi sorteju? Senec. quaest, natural. lib. I. praef.
i.)
Haec
(Scrulalio.) Esl animorum ingeniorumque naturale quoddam quaî pabulum , consideratio contemplatioque naturae; erigimur, elatiores fieri videmur ; humana degpicimus^ cogitantesque supera atque coelestia, haec nostra, ut exigua et minima, contemnimus. Indagalio ipsa re2.)
rum
luni
maximarum tum etiam occuUissimarum habet

;
obleclationem
niile videatur,
si vero aliquid occurret , quod verisihumanissima completur animus voluptate
3.)
Haec
Cic. Academ. quaest. IV. 41. (Scrutatio.) coelestia semper spectato , illa humana
vivum
centemnito (loquitur Scip. Maj. defunctus ad Minorem in somnio). Tu enim quam celebritatem sermonis hominum , aut quam expetendam gloriam consequi potes? Cic. rep. VI. Somn. Scip. (Gloria. Humana.) 4.) Alte spectare si voles^ atque hanc sedem (sermo de coelo) et aeternam domum contueri; neque te sermonibus vulgi dederis, nec in praemiis humanisspem
posueris rerum tuarum
suis te oportet illecebris ipsa virtus trahat ad verum decus; quid de te alii loquantur, ipsi videant. Cic. rep. VI. 23. Somn. Scip. (Gloria. Humana.)
:
Coelum.
natura, te quae genuit, exspectat;, et 1.) locus melior ac tutior. Illic non tremunt terrae, nec inter se venti cum magno nubium fragore concurruntj non incendia regiones urbesque vastant; non naufra-
Rerum
giorum
totas
classes
sorbentium metus
,
estj
non arma
contraria
disposita vewliis
ct
in
muluam perniciem
120
pestilentia,
et ar-
multorum millium par furor; non
dentes promiscue^ communes populis cadenlibus, rogi. Senec. quaest. natural. VI. 32. (Elysium.) 2.) Praecipue vero fruuntur ea (sc. pulchritudine Elysii seu beatitudine post mortem) qui tum etiam quum,has terras ^ incolentes, circumfusi erant caligine, tamen acie menlis dispicere cupiebant. Cic. Tusc. Quaest. I. 19. (Elysium.)
Coena.
1.)
diyitibus vices. Mundaeque parvo sub lare pauperum Coenae^ sine aulaeis et ostro,
Plerumque gratae
2.)
SoUicitam exsplicuere frontem. Hor. Od. m. 29. Prorsus jucunde coenam produximus illVyii. Hor. satyr. I. 5,
Cogitatus.
Gratia Dis
menti quolibet
ire licet.
Ovid. ex Ponto
Cognitio.
III. 5.
Quem
scis scire tuas
omnes maculasque
notasque. Lucii.
Cognitio
i.)
suf.
:
Quum
PIus
te aliquis laudat
aliis
judex luus esse memento , de te, quam tu tibi, credere noli.

Cat. Dist.
I.
14.
Inventa sunt specula, ut homo se ipse nosceret. Multa ex hoc congecuta^ primo sui notitia, deinde et ad quaedam consilium. Formosus^ ut vitaret infamiam , deformis ut sciret, redimendum esse virtutibus, quidquid corpori deesset; juvenis ut flore aeta2.)
,
admoneretur ^ illud tempus esse discendi, et fortia audendi; senex, ut indecora canis deponeret et de morte cogitaret aliquid. Ad hoc rerum natura facultalem nobis dedit,nosmet ipsos videndi. Fons cuiqueperlucidus aut laeve saxum imaginem reddit.
tis
,
3.)
Tecum
Senec. quaest. natura. I. 17. (Speculum.) habita; et noris, quam sit tibi curta supellex. Pers. satyr. 4.
, :
4.)
121
est
,
Minime
sibi
quisque notus
et
difFicilliine
de se quisque
5.)
senlit.
E coelo descendil: Pvmî ^rsctvrov; Fingendum, et memori tractandum pectore, sive Conjugium quaeras vel sacri in parte Senatus Esse veiis, seu tu magno dificriinine causam
,
Cic. oral.
Iirj
g.
Protegere
6.)
affeclaB.
Qui
se ipse norit,
primum
habere divinum_, ingeniumque lacrum aliquod ^ dedicatum putaJbit; tantoque munere
Juv. Satyr. ii. aliquid senliet se in se suum, sicut simuet
deorum semper dlgnum

et
,
aliquid
faciet,
et sentiet
,
cum
se ipse perspexerit_,
totumque
tentarit
intel-
liget,
(juemadmodum
a natura suLornatus in vitam ve-
quantacjue instrumenta habeat ad obtinendam adipiscendamque sapientiam: quoniam principia rerum ornniumquasi adumbratas inlelligentias, animo ac menbole conceperit: quibus illustratus, sapientia duce num virum, et ob eam ipsam causam cernat e beanerit,
,
tum
fore.
Cohortatio.
Cic. Leg.I. 22,
Quo
circa vivite forles,

II. 2.
Forliaque adversis opponi|kte pectora rebus Hor. satyr.

Color.
formose puer, nimium ne crede colori. Virg. Eclg. II. V. 17. (Forma,)
Cometae.
Erit, qui demonstret aliquando, in quibus Cometae partibus errent, cur tarn seducti a caeteris eant quanti qualescumque sint. Senec, quaest. natural. VII. 26, (Posteritas.)
Coramendatio.
Qualem commendes
etiam
atque
eliam adspice
ne
mox
I.
Incutiant aliena tibi peccata pudorem. Hor. epist
18.
122
Commoitum. Inreniuntur, qui honesta in mercedem colant, quibusqiie non placeat virtus gratuita; quae nihil haDet in se magnificum^ si quidquam habet yenale.
Sen. benef. IV.
i.
1.)
Commisseratio.
Quis honus esse
Ulla aliena sihi credat mala? geparat hoc nos A grege mutorum , atque ideo venerahile soli Sortiti ingenium, divinorumque capaces Atque exercendis capiendisque artibus apti, Sensum a coelesti demissum traximus arce, Cujus egent prona et terram spectantia. Juv, satyr. i5. (Sympathia.) 2.) Misericordia movetur, si is, qui audit, adduci potest, ut illa, quae de altero deplorenlur, ad suas res revocet, quas aut tulerit acerhas, aut timeat 5 aut intuens alium crehro ad se ipsum revertatur, Gic de orator. II. 62. (Misericordia. Orator*)
Communia. prohihere aquam pro, non fiuentem, pati ah igne igiiem capere, si quis velit; quae sunt iis utilia, consilium ndele deliheranfi dare 3uae accipiunt; danti non molesta. Quare et his utenum est, et semper aliquid ad communem utiiitatem adferendum. Cic. ofT. I, i6^ (Auxiiium.)
Sunt
illa
communia
Comoedia*
I.)
Comoediam
esse,
Gicero
ait,
imitationem
vi-
tae^
epecuium consuetudinis, imaginem veritatis. Gic. rep. IV. 11. Donatus de comoeddia.) 2.) Creditur, ex medio quia res accessit, habere Sudoris minimum; sed hahet Comoedia lanto Pius oneris, quanto veniae minus.
3.)
Numquam
comoediae
nisi
Hor. epist. II. 1. consuetudo vitae
pateretur, prohare sua theatris flagitia potuissent. Et Graeci quidem antiquiores viliosae suae opinionis quandam convenientiam servaverunt, apud quos fuit etiam lcge concessum, ut, quod vellet comoedia , de quovellet, nominatim diceret. Itaque quem illa non adligit?
20
quem non yexavit? cuipepercit? Esto, |ô, pulares homines improbos in republica, seditiosos, Cleorel poliu3
laesit. Patiamur; etejusmodi cives a censore melius est, quam a poeta notari sed Periclem , cum jam uae civitati maxima auctoritate plurimos annos domi et belli praefuisset,
,
nem, Cleophontem Hyperbolum

:
ei
violari versibus
quam
cere.
et eos agi in scena, non plus decuit, Plautus noster voluisset aut Naevius Publio et Onejo Scipioni, aut Caecilius Marco Catoni maledisi
Cic. rep. IV.
lo.
(Drama. Graeci. Romani, theatrum^)

Conatus.
1.)
Prima sequentem honestum
tiisque consistere.
Nam
in poetis
non Homero
est in secundis tersoli lo-
cus est (ut de Graecis loquar) , aut Archilocho, aut Sophocli, aut Pindaro;sed horum vel secundis veletiam infra secundos. Nec vero Aristotelem in philosophia deterruit a scribendo multitudo Platonis; necipseAristotele admirabili quadam scientia et copia caeterorum Studia restinxit. Cic. orat. L (Initatio. Sublimia,) 2.) Flectere si nequeo Superos, Acheronta movebo^ Virg. Aen. VII. v. 3i3. (Precatio.)
Concordla.
1.)
dubites_, amborum foedere certo Consentire dies, et ab uno sidere duci,
Nonequidem hoc
Pers. Satyr. 5.
1.)
Nostra vel aequali suspendit tempora libra Parca tenaxveri^ seu nata fidelibus hora Dividit in geminos concordia fata duorum.
Pers. Satyr. 5.
3.) Id
si
quanta vis amicitiae, concordiaeque sit ex dissensionibus, atque discordiis percipi potest. Quae enim domus tam stabilis, quae tam iirma civitas est, quae non odiis, atque dissidiis fui^ditus possit everti? ex quo, quantum boni sit in
intelligitur
,
:
minus
amicitia^ judicari potest.
Cic. amic. 7. (Discordia.)
Conjugium.
1.)
non pcrtaesum thalami taedaeque fuisset, Huic uni forsan potui guccumbere culpae. Virg. Aen. IV. 18. (Matrimonium.)
Si
rium reipublicae.
124
Cic. ofF.
I.
2.) Prima societaB in ipso coiijugio est , proxima in liberis. IJ autem esl principium urhis et quasiseinina-
17.
Conscientia.
quidem laudabiliora videntur omnia, quae sine venditatione et sine populo teste fiunt: non quo fugiendus sit (omnia enim benefacta in luce se collocari volunt)^ sed tamen nullum theatrum virtuti conscientia majus est. Cic. tusc. Quaest. II. 26. (Virtus.) 2.) Conscia mens, ut cuique sua est, ita concipit
1.) IVIihi
inlra
Pectora pro facto spemque

3.)
metumque
suo.
fast.
I.
Ovid.
,
Poena quidem vehemens, ac multo saevior illis, Quas aut Caeditius gravis invenit aut Rhadamantus Nocte dieque uum gestare in pectore testem.
Juv. Sat. i3.
praestat; nulla securum. Senec. epist. io5. 5.) Integer vitae scelerisque purus Non eget Mauri jaculis, neque arcu, Nec venenatis gravida sagittis , Horat, I. I. 22. Fusce, pharetra. 6.) Non enim gazae_, neque consularis Submovet lictor miseros tumultus Mentis, et curas_, laqueata circum Hor. od. I. II. 16. Tecta volantes.
4.)
Tutum
aliqua res in mala conscientia
est haecultio, quod se absolvitur; improba quamvis Gratia fallaci Praetoris vicerit urna. Juv. Satyr. i3. 8.) Bona conscientia turbam advocat, mala etiam in fiolitudine anxia atque sollicita est ; si honesta sunt quae facis omnes sciant si turpia^ quid lefert, neminem scire^ cum lu scias? O te miserum 5 sl contemSen. epist. 43*t nis hunc testem Hic murus aheneus esto 9.) Nil conscire sibi , nulla paliescere culpa,
7,)
Prima
Judice
nemo nocens
10.)
Quid?cum
alius est
Hor. epist. I. I. i. cupiditatum dominatus excessit et dominus exortus ex congcienlia peccalorum,

,
125
timor? quam
limerilur.
quam dura servitus est illa misera , oriines^ qui aliquid scire videntur, tamquam domini,
Cic. Parad. V.
Conscienlia
I.)
sui.
Itaque eliam , quod Alcestidi tragico poetae respondit (sc. Euripides), probabile apud quem cum quereretur^ quod eo triduo non ultra tres versus maximo impenso labore deducere potuisset, atque is, se centum perfacile scripsisse , gloriaretur Sed hoc, in:
triduum tantum modo, mei vero in sufficient. AUerius enim foecundi cursus scripta intra primas memoriae metas corruerunt, alterius cunclante stilo elucubratum opus omne aevi tempus plenis gloriae velis feretur.
quit_,
intorest,
quod tui omne tempus
in
Val.
2.)
Max.
III.
7.
(Euripides.)
Zeuxis autem , cum Helenam pinxisset, quid de eo opere homines censuri essent, exspectandum, non putavit_, sed pronius ho8 vergus adjecit : Cv veixstriqy T^jcoa^ re kcci eujcuvjjxiâg Apâ/ot>$
To/ij^s'
a/jLqp/
yvvixiici .nro\vv
êip,q
xQOVov ctXygcc
'7ra<rXslv
'AivoaQ a^ccvctTyiCi
eiq (airct eolKSV,
Adeone dextrae suae multum pictor arrogavit, ut ea tantum forma comprehensum crederet^ quantum aut Leda coelesti partu edere, aut Homerus divino ingenio exprimere potuit? Yal. Max. III. 7. (Zeuxis.) 2.) Multo ad rem magis pertinet, qualis tibi videaris, quam qualis aliis. Sen. ep. 29. (Cognitio sui.)
Conservatio sui.
Principio generi animantium omni est a natura tributum , ut se^ vitam corpusque tueatur, declinetquo ea quae nocitura videantur, omniaque, quaecumque ad vivendum sint necessaria, inquirat et paret: ut pastum, ut latibula^ ut alia ejusdem generis. Cic. off. I. 4.
_,
Consilia.
fallacem
hominum spem^ fragilemquefortunam,

contentiones!
et inanes nostras
quae in medio spatio
126
-^
,
saepe franguntar , el corruunt et ante in ipso cursu obruunlur, quam portum conspicere potuerunt.
Cic. de orat.
Consiliarius.
III. 2.
(Spes.)
Divus Augustus filiam intra pudicitiae malediclum impudicam relegavit, et flagitia principalis domus in publicum emisit. Haec tam vindicanda principi, quam tacenda (quia quarumdam rerum turpitudo etiam ad vindicantem redit) parum potens irae publicaverat. Deinde_, cum interposito tempore in locum irae subiisquod non illa silentio pressisset verecundia, gemens et, quae tam diu nescierat, donec loqui turpe esset,
,
saepe exclamavit.
Horum mihi
nihil accidisset, si aul
Agrippa aut Maecenas vixisset. Adeo tot liabenti milGaesae sunt lia hominum duos reparare difficile est!
legiones
paucos
protinus scriptae fracta classis, et intra nova^ saevitum est in opera publi'' ca ignibus, surrexerunt meliora consumtis : tota vita Agrippae et Maecenalis vacavit locus.. Senec. benef. VI. 32. Huno cape consiliis socium , et conjunge volentem. Virg. Aen. Lil. V. v, 712.
,
et
dies natavit
1.)
Consilium.
Quando non
Idvelis, quodpossit,
2.) Facile
potest id fieri, quodvis Terent Andr. II. 1.
(Obsequium. Praeceptum.) omnes^ cum valemus, recta consilia aegrotis
damus.
Terent. Andr. II. 1. (Morbus.) gravissimae 3.) Suadere aliquid , aut dissuadere, mihi videtur esse personae. INam et sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus^ et honesti, et diserti, ut mente providere, auctoritate probare^ oratione perguadere possit. Cic. de orat. II. 81. 4.) Pauci sunt, qui consilio se suaque disponant; ceteri eorum more, qui fluminibus innalant,non eunt, sed feruntur^ Sen. ep. 23. 5.) Proponendum est primum_, quid sit, quod petamus ; tunc circumspiciendum est quo contendere illo celerriine possimus. Sen. vita beat. I.
,
(Felicitas. Vita.)
li,
127
6.) Quamdiu passim vagamur, non ducem eequused freinilum et clamorem dissonum, in diversa rocantium, conleritur vita inler errores brevis, eliaiusi dies noctesijue bonae menti laboremus. Senec. vita beat. I. (Felicitas. Vila.) et ii, qui signa fabricantur^ 7.) Ut enim piclores et vero etiam poelae, suum quisque opus a vulgo confiiderari vult: ut, si quid reprehensum sit apluribus, id corrigatur; hique et secum, et cum aliis , quid in eo peccatum sit, exquirunt sic aliorum judicio permulta nobis et facienda et non facienda^ et mutanda et
, :
corrigenda sunt.
8.)
Cic.
off.
I.
4i
Qua
faccreid posgis, nostram
nunc accipementem.
Lucil.
9,) Ulile
consiiium dominus ne despice servi. Nullius sensum, si, prodest, lernseris umquam
Cat. Dist. III
II.
10.)
yides^
Jbus et in
quam facile sit, gratiam referre feilcisummo humanarum opum positis. Dic iilis,
non, quod voiunt audire, sed quod

lent
,
:
audiisse semper voplenas aures adulationibus aliquando vera vox intret da consilium utile. Sen. benef. VI. 33. (Gratus animus.) 11.) Consule, quis aetas longa magistra fuit. Ovid. Heroid. Ep. 5.
12.)
Causas nequidquam neclis inanis Nec mea jam mutata loco scntentia cedet.
i3.)
Virg. Aen. Lib. IX. v 219. (Senlentia.)
Percipe porro,
et
Quid dubitem,
quae nunc animo sententia

)
surgat. Virg. Aen. lib. IX. v. 191. (Sententia
Consoiatio.
1.)
Magnum
et
opus est,
probare moerenti,
illum
suo judicio^
rere.
quod
Nimirum
,
se ita putet oportere facere_, moaigitur ut in causis non semper ulimur
CQdem
nera)
statu (sic enim adpellamus controversiarum gesed ad tempus^ ad controversiae naturam, ad

sic in aegritudine lenienda, recipere possit videndum
,
personam adcommodamus^
quam quisque curationem

est.
Cio. luscul. Quaest.
III.
33. (Solamen.)
128
2.) Erit in consolalioniLus prima medicina^ docere, altera aut nullum malum esse, aut admodum parvum v.t de communi conditlone vitae , et proprie^ si quid sit deipsius, qui moereat, disputandum tertia, ummam
;
esse stullitiam, frustra confici moerore, cum intelligas, Nam Cleanlhes quidem sapientem nihil posse profici. consolatur; qui consolalione non eget. INihil enim esse malum , quod turpe non sit, si lugenti persuaseris, non 1u illi luctum, sed stultitiam delraxeris; alienum autem
lempus docendi.
Cic. tusc. quaest.
III.
32. (Solamen.)
Constantia.
1.)
Nihil est
Cic. off.
I.
autem, quod tam deceat^ quam in

34.
omni
tiam.
re gerenda consilioque capienda servare constan2.)
sit externis et insuperabilis miratorque tantum sui; fidens animi atque in utrumque paratus, artifex vitae. Fiducia ejus non sine scientia Maneant illi semel placita^ sit, non sine conPtantia.
Incorruptus vir
nec ulla in decretis ejus litura sit. Intelligitur etiam, si non adjecero ^ compositum ordinatumque fore talem virum, et in his^ quae aget, cum comitate magnificum,
Erit vera ratio sensibus insita, et capiens inde principia; nec enim habet aliud^ unde conetur, aut unde ad verum impetum capiat, et in se revertatur. Senec. vit. beat. VIII. (Vir, vita.) 3.) At me non aetas mutabit tota Sibyllae, Non labor Alcidae^ non niger ille dies. Prop. II. 24. (Fides.) immota resistit, rupes pelagi velut Ille , 4.) (Ut pelagi rupe, magno veniente fragore,) Quae sese^ multis circum latrantibus undis
,
scopulinequidquam et spumeacircum Saxa fremunt, lalerique illisa refundilur alga. Virg. Aen. Lib. VII. y. 586.
Mole
tenet;
Consueludo.
1.)
Ita
composili sumus
,
Bmsi admiratione digna sunt
marum quoque rerum

culum dulce
fiat,
si
ut nos quotidiana, eticontra mmitranseant insolitae prodierunt^ specta,
Senec. Quaest. natur. VII. i. (Insolitum.)

fst
129
(sc.
ex in&olito formido 2 ) Levius accidunt familiaria major. Senec. Quaest. natural. VI. 3. ut peccare 3.) Impetratum est a consuetudine, contra grammaticam) 8uavitatis causa liceret. Cic. Orat 4?* (Grammatica.) 4.) Fac tiLi consuescal ; nil consuetudine majus Ovid. ars amat. 1. II. 5.) Navita de ventis, de tauris narrat arator, Enumerat miles vulnera, pastor oves Prop. II. 1. (Vitae conditio.) muUa 6.) Quod male fers, astûesce; feres bene
:
vetustas
Lenit.
7.)
Ovid. ars. amat.
1.
II.
INullo melius
nomine de nohis natura meruit,
cum sciret^ quibus aerumnis nasceremur^ calamitatum moilimenlum consuetudinem invenit, cito INemo duraret, in familiaritatem gravissima adducens. si reriun adversarum eandem vim adsiduitas haberet^
juam quod^
quam
dinis.
priiiius ictug.
8.)
Maxima
est
enim
Senec. tranquill. anim. 10. vis vetustatis^ et consuetu-
9)
valet:
Cic. Amic. ig. (Vetustas.) In iis etiam ^ quae sunt inanimata, consuetudo
cum
locis eliam ipsis
montuosis delectemur^
et
silvestribus, in (juibus diutius coibmorati sumus. Cic. amic, 19. 10.) Adhibita exercitalione et arte, ut oculi pictu^ ra teneantur, et aures cantibus^ quis eet^ quin cernat, quanta vis sit in sensibus? Quam multa vident pictoreg in uinbrip et in eininentia , quae nos non videmus ? quam multa^ quae nos fugiunt in cantu, exaudiunt in eo genere exercitati? Cic. Academ. Quaest. IV. 7.
(Exercitatio Sensus.)
Consules.
Tenuit Senatus rempublicam temporibus illis ut in populo libero pauca per populum^ pleraque Senatus aucloritate et instituto ac more gererenturj atque uti consules potestatem haberent tempore dumtaxat an^ nuam_, genere ipso ac jure regiam. Quodque erat ad obtinendam potentiam nobilium vel maximum, vehementer id retinebatur: populi comitia ne essent rata ^ nisi ea palrum adprobavisset auctoritas. Atque his ip"
;
8is
tcinporibus dictator etiam est institutus,
decem
g
feie
^
Gnomologia. Tom.
I.
i3o
annis posl primos consules^ T. Larcius, novumque id genu imperii vi^sum est et proximum similitudini regiae, Sed tamen omnia summa cum auctoritale a principihus, cedente populo tenebantur^ Cic. rep, 11. 32. (Dictator, Romani\)
Contentio.
1.)
Rectum
est
aulem^ etiam in
illis
contenlioni,
bus^ quae cum inimicissimis fiunt, etiam si nobis indigna audiamus, tamen gravilatem retinere iracur.diam repellere. Quae enim cum aliqua perturbalione fiunt^ nec constanler fieri possunt^ nec ab iis qui adunt^ probari. Cic. off. 1.38. (Jurgium. Dominatio sui.) 2.) Contra verbosos noli contendere verbis Sermo datur cunctis, animi sapientia paucis.
;
Cat. Dist.
3.)
I.
10.
Adversus notum noli contendere verbis. Lis minimis verhis interdum maxima crescit.
Cat. Dist. II. 11. (Lis.) Iralus de re incerta contendere noli Impedit ira animum, ne possit cernere verum Cat. Dist. II. 4. (Ira.) 5.) Alit se ipsa contentio, demissos altius fenet. Facilius, se a certamine abstinere^ quam abducere.
4.)
Sen. de ira.
Contentus anfmus.
III. 8.
amplius oplet, Hor. epist. I. 2. 2.) Antiph. Quam scitum est, ejusmodi parare in animo cupiditates, quas_, cum res adversae fient, Terent. Phorm. V. 4. (Vota.) paulo mederi possis. 3.) Non esse cupidum^ pecunia e**t: non esse emacem^ vectigal est: conlentum vero suis rebus esse, maximae sunt, cerlissimaec[Ue divitiae, Cic. Parad. VI. (Divitiae.) Auctius, atque 4.) Di melius fecere. Bene est. Nihil amplius oro. Horat. Satyr. L. II. 6.
1.)
Quod
satis est, cui contingit, nihll
5;)
Fugemagna; licet sub paupere teclo Reges, et regum vita praecurrore amicos. Hor. ep. I. 10.
1^1
Continentia.
Curio ad focum sedenti, magnum aurJ pondus Samniles cum altulissent, repudiati ab eo sunt; non f^nim aurum habere, praeclarum sibi videri dixit; sed jis, qui haberent aurum, imperare, Cic, Sen, 16.
Conviciura.
1.)
Menedemus.
Quae sunt
Harumrerum,
haec
dictae in stultum: caudex_, stipes^ asi-
In illum nil potegt.
nus, plumbeus, Exsuperat ejus omnia.

1.
stultitia
Ter. Heaut. V.
2.)
(Stultitia. Vituperatio.)
te aliis
Menedemus. Nonne id flagitium est,

silium dare
eon-
Foris sapere^ tibi non posse te auxiliarier? Ter. Heaut. V. 1. (Stultilia. Vituperalio.)
Convivium.
1.)
Noslra dabunt alios hodie convivia ludos: Conditor Iliados cantabitur, atque Maronis Altisoni^ dubiam facientia carmina palmam,
Juvenal. Sat. 11,
2.)
Pulchre invitati sumus, acceptique benigne.

Lucil. Crateras magnos statuunt, et vina coronant.
Virg. Aen. I. 724. Convivium etiam solenne majores instituerunt
3.)
4.)
idque Charistia adpellaverunt, cui praeter cognatos et alTines nemo interponebatur ut, si qua inter necessarios querela esset orta ^ apud sacra mensae etinter hilarilatem animorum , JPautoribus concordiae adhibitis, tolleretur. Val. Max. II. 1. 5.) Neque enim (loquitur Cato) ipsorum conviviorum delectationem voluptalibus corporis magis, quam coetu ainicorum^ et sermonibus metiebar* bene enim majores nostri accubitionem epularem amicorum quia vitae conjunctionem haberet^ convivium nominarunt, melius^ cpam Graeci; qui hoc idem tum compotalionem, tum concoenationem vocant ut quod in eo genere minimum est, id maxime probare videantur. Cic, Sen. i3, (Graeci. Romani.)
;
, :
9*
6.) Ego vero (sc. Cato) propter sermonia delectationem tempeslivis quoque conviviis delector, nec cum aequalihus golum (qui pauci admodumrestant) sed cum atque vohiscum. habeoque senecvestra etiam aetate quae mihi sermonis aviditalem tuti magnam gratiam
,
auxit^ potionis et cibi sustulit. Cic. Sen. 14, (Senectus.) 7.) Me vero (dicit Cato) et magisteria delectant, a majoribus instlluta: et is sermo^ qui more majorum a summo adhibetur in poculis: et pocula^ sicut in symposio Xenophontis, minuta, atque rorantia^ et refngeratio aestate, et vicissim aut sol_, aut ignis hibernus ^ quae quidem in Sabinis etiam persequi soleo conviviumque vicinorum quotidie compleo ; quod ad multam noctem, quam maxime possumus, vario sermone proCic. Sen. 14. ducimus.
,
Corpus.
Bene Ennius:
Flagitii principium est nudare inter cives corpora. Cic. Tusc. Quaest. IV. 33. (Decentia. Vefetitus.)
Corrcctio.
1,)
Scelerum
si
Lene poenitel
Eradenda cupidinis
Pravi sunt elementa^ et tenerae nimis
2.)
Mentes asperioribus Hor. Od. III. 24. Formandae studiis. Quae laedunt oculos, festinas demere si quid Kst animum^ tempus curandi differs in annum?
;
Hor.
3.)
epist.
I.
2,
4,)
Cuncta prius tentata^ sed immedicabile vulnus Ense recidendum, ne pars sincera trahatur, Ovid. Metam. I. igo, Quod nosti haud recle factum_, nolito tacere, Me videare malos imitari velle tacendo.
Cat. Dist.
III.
16. (Vituperatio.)
Corruptela.
1.)
Nemo
tantum delinquere, quantum Permittas; adeo indulgent sibi latius ipsi. Cum dicis juveni^ slultum, qui donet amico^ Qui paupertal^m levet^ atloUatque propinquum;
satis credit

Et spoMare doces^
Crimine
2.)
i33
et
JuT. Sat. i4. (Pravilas.)
cirCHmscribere, et omni
divitias acquirere.
O Gum
tolies gervus! cjuae Jbellua ruptis_,
3.)

Jam
semel effugit, reddit se prava catenis? Horat. Satyr. L. II. Tolle periclum, vaga prosiiiet frenis natura remotis.
Horat. Sat.
1. II.
7.
7.
4.)
Nempe
Tu
mihi_, qui imperitaa^ eliis servis

alienis
Duceris^ ut nervis
miser mobile lignum.
alque
Horat. Satyr. L.
II. 7.
5.) Quid est, cur suspiciamus nosmet ipsos, quia dissirailes deterrimis sumus? INon video, quare sibi pla-
ceat^ qui robuslior est in valetudinario.
Senec. Quaest. natural. L i animi: non est tibi frons ficta, nec in alienam voluntatem sermo compositus nec cor involutum, nec avaritia_, quae quidcjuid omnibus abstulit, sibi ipsi negat; nec luxuria, pecuniam turpiter amittens^ quam turpius reparet; nec ambitio quae te ad dignitatem , nisi per indigna non ducet. Ninil ad6.) EfFugisti vitia
, ,
huc consequutus
eg
multa eifugiste,
te
Senec. Quaest. natural,

Corruptio
nondum. L
1,
Maxime admirantur eum, qui pecunia non movetur: quod in quo yiro perspectum sit hunc igni spec,
tatum arbitrantur,
Corruptor.
Cic.
off, II.
11.
Nunc, ad quas non Clodius
aras.
Juven. Satyr. 6
Gosmologia.
i.) Terra profecto_, quoniam parg mundi est, pars etiam dei (Epicureus contra Academicos). Atqui terrae maximas regiones inhabitabiles atque incultas videmus^ quod pars earum appulsu solis exarserit^ pars obrigueril nive pruinaque, longinrjuo solis abscessu; quae si mundus est deu8, quoniam partes mundi sunt,
est
dei
i54
membra partim
2)
da sunt.
ardenlia, partim refrigerala dicenCic. nat deor. I. lo. (Plato.) Hicetas Syracusius (Nicelas^ Ieo;unt alii), ut ait
Theophrastus, coelum, 8olem_, lunam, stellas , supera denique omnia stare censet; neque praeter terram reni lillam in mundo moveri: quae cum circura axem se
summa
celeritate
convertat et
torqueat
eadem
effiici
omnia^ quasi stante terra coelum moveretur; atque hoc etiam Platonem in Timaeo dicere quidam arbitrantur sed paulo obscurius* Cic. Academ. Quaest. IV. 39.
(Sol. Terra.)
3.) IIIo
quoque (nempe ad Astronomiam,
et
Cos-
pertinebit hoc excussisse, ut sciamus, utrum mundus terra stante circumeat, an mundo stanfe terra vertatur. Fuerunt enim, qui dioerent (sc* Pythagoras et secta ejus hoc jam statuerunt) nos esse, quos rerum natura nescientes ferat, nec coeli motu fieri ortus et occasus , sed ipsos oriri et occidere, Senec. Quaest. natural. Vll. 2. 4.) Quibus enim oculis animi intueri potuit (Epicureus contra Academicum) vester Plato fabricam illam tanti operis^, qua construi a Deo, atque aedificari mundum facit? quae molitio ? quae ferramenta? qui
mogoniam)
vectes? quae machinae? qui ministri tanti muneris fuerunt? quemadmodum autem obedire et parere voluiitati architecti aer^ ignis, aqua, terra potuerunt? Unde vero ortae illae quinque formae, ex quibus reliqua formantur^ apte cadentes ad animum efficiendum pariendosque sensus? long-um est omnia quae talia sunt, ut optata magis, quam inventa videantur. Sed illa palmaris quidem^ quod_, qui non modo natum munduiii introduxerit, sed etiam manu paene factum is eum dixerit fore sempiternum. Hunc censes primis, ut dicitur, labris gustasse physiologiam qui quidquam, quod ortum 8it_, putet aeternum esse posse? quae est enim coagmentatio non dissolubilis? aut quid est, cujus principium aliquod sit, nihil sit extremum?
:
Cic. nal. deor.

5.)
I.
8.
(Plato.)
utroque autem (sc. Academico et Sloico) sciscitor (loquitur Epicureu), cur mundi aedificatores repente exstiterint: innumerabiiia ante secula dormierint* Non enim^.si mundus nulius erat, secula noa
eranl.
Ab
Cic. nat. deor.
I.
g.
(Plato)
, ,
i35
6.) Scite, Chrysippus (Stoicas)^ ut clypei causa sic praeter muninvolucrum; vaginain autem, gladii Jum, cetera omnia aliorum causa esse generata, ut eaa fruges atque fructus^ quos terra gignit, animantium causa; animantes autem, hominum ut equum vehenvenandi et custodiendi, cadi causa; arandi, bovem nem. Ipse autem homo ortus est ad mundum contemplandum etimitandum, nullo modo perfectus, sed est quaedain particula perfecti. Sed mundus^ quoniam omnia complexus est, nec est quidquam, quod non inQuid igitur potest ei sit in eo, perfectus undique est. deesse, quod est optimum? nihil autem est mente et
; ;
ratione melius
ergo haec
mundo
deesse
sit^
non possunt.
Ilem
quod
in
omni mundo optimum
mundo
est
aiiquo atque absoluto esse debere. perfectius: nihil virtute melius
id in perfecto Est autem nihil

;
propria virtua.
et eificitur
est;
igitur mundi Nec vero hominis natura perfecta tamen in homine virtus: quanto igi-
tur in
mundo
;
est igitur
7.)
facilius ? est ergo in eo virtus; sapiena proptera deus. Cic. nat. deor. II. 14. (Mundus. Stoici. Deus.) Thales Milesius, qui primus de talibus rebus
et
'
quaesivit,
aquam dixit esse initium rerum: deum autem eam mentem^ quae ex aqua cuncta nngeret.
Cic. nat. deor.
I.
lo,
Thales, Aqua.)
8.)
Quod
si
mundum
^
efficere potest
concursus ato-
morum, cur porticum cur templum , cur domum cur urbem non potest? quae sunt minus operosa, et multo quidem faciiiora. Certe ita temere de mundo effutiunt^ ut mihi quidem numquam hunc admirabileni
coeli
ornatum, qui locus estproximus^ suspexisse

Cic. nat. deor.
II,
vi-
deantur.
j;,
9.) Hic ego (loquitup Stoicus contra Epicureorum atomos, unde hi mundum esse docent) non mirer esse quemquam, qui sibi persuadeat, corpora quaedam so-
lida, atque individua, vi et
gravitate
ferri,
mundum-
et pulcherrimum ex eorum ornatissimum corporum concursione fortuita?Hoc qui existimat fieri potuisse, non intelligo, cur non idem putet, si innunierabiles unius et viginti formae litterarum vei aureae
que
eifici
vel quales libet, aliquo conjiciantur, posse ex liis in lerram excussis annalis Ennii, ut deinceps legi pos-

sint, efFici
:
i56
Cic. nat. deor. 11. S^.
possit
quod neccio an ne in uno quidem rersu tantum valere fortuna.
Credulitas.
Noli tu quaedam referenti credere semper. Exigua est tribuenda fides , quia mulla loquuntur Cat Dist. II. 20, (Denunciator.)
Crimen.
crimennon prodere vultu Ovid^ Metam, IL 447. (Simulatio.) 2.) Felices obeunt, quorum sine crimine vita est. Cat. Dist. IV. 46.
1.)
Heu, quam
diiKcile est,
Crudelitas,
Est enim hominum naturae mus, maxime inimica crudelitas,

i.)
quam
equi dehe11.
Cic. off. III.

2.)
litas
,
Hoo
inter caetera vel
pessimum habet crude-
quod perseverandum est, nec ad meliora patet regressus. Sceiera enim sceleribus tuenda sunt, quid miseautem eo infelicius, cui jam malo necesseest? rabilem illum sibi certe! nam caeterismisereri ejus nefas sit, qui caedibus ac rapinis potentiam exercuit , qui uspecta sibi cuncta reddidit, tam externa quam do-
mestica^
cum aima metuat, ad arma confugiens; noa
Qui fidei credens, non liberorum pietati. nbi circumspexit, quaeque fecit, quaeque facturusest, et conscientiam suam pienam sceleribus ac tormentis
amicorum
edaperuit, saepe
fiibi^
mortem
timet, saepius optat_, invisior
quam
servientibus.
Senec. clement.
I.
i3.
(Servitus. Tyrannus.) 3.) At ne Etrusci quidem parum feroces in poena excogitanda qui vivorum corpora cadaveribus adversa adversis alligala atque constricta, ita ut singulae membrorum partes singulis efisent adcommodalae^ tabescere simul patiebantur amari vitae pariter acmorVal. Max. IX. 2. tis tortores,
:
cudum
ita
4.) Sicut illi Barbari, quos ferunt mactatarum peintestinis et visceribus egestis homines inserere,
ul capilibus
tantummodo emineant; quoque

cibo
et
diutius
poenae
dufficiant,
potione infelicem
spiritum
,57
prorogare; donec intus puirefacti , laaiatuisint ammalibus, quae tabidis corporibus innasci solent* VaL Max. IX. 2. 5.) Saevus etiam ille aenei tauri inrentor , quoinclusi^ subdilis ignibus, longo et abdito cruciatu , mugitus resonanle spiritu edere cogebantur, ne ejulatui eorum , huinanae sono vocis expressi, Phalaridis lyranni misericordiam implorare possint, Quam , quia calamitosis deesse voluit, deterrimum artis suae opus primus artifex inclusus merito auspicatus est.
Val. Max. IX. 2. Quidam non exîîûnt poenas; crudele^ tamen non sunt; tamquam, qui ignotos nomines et obvios in compendium^ ed occidendi causa occidunt. Necin6.)
,
terficere contenti saeviunt, ut Sinis ille et Procrni*tes, et piratae, qui captos verberant, et in ignem vivos
Haec crudelitas quidem; ged quia nec ultionem sequitur (non enim laesa est) , nec peccato alicui irascitur (nullum enim antecessit crimen) , extra finitionem nostram cadit quae finitio continebatin exigendis poenis intemperantiam animi. Possumus dicere, non esse hanc crudelitatem , sed feritatem , cui voluptati saevitia est; possumus insaniam vocare. INam varia sunt genera ejus, et nullum certiug , quam quod in
iiiiponunt.
;
caedea
hominum
et laniationes pervenit.
Senec. clement. II. 4. crudeles vocabo qui puniendi causam habent , modum non habent. Sicutin Phalari, quemajunf, non quidem in homines innocentes , sed super humanum ac probabilem modum saevisse. Senec. clempnt. II. 4. 8.) Grudelitas nihil aliud est, quam atrocitas animi in exigendis poenis. Senec. clement. II. 49.) Quemadmodum domini crudeles tota civilale commonstrantur invisique et detestabiles sunt: ita regum et injuria latius patet, et infamia atque odium<:aeculis traditur. Quanto autem non nasci melius fuit quam numerari inter publico malo natos ? Senec. clement. I. 18. (Rex.) arbores plurimis 10.) Quemadmodum praecisae ramis repullulant, et muita satorum genera ut densiora furgant^ reciduntur ita regia crudelitas auget
7.) Illos
,
,
:
inimicorum numerum tollendo.
Parentes enim liberi-
ii^
i38
et amici 8.
que eorum , qui mterfecli sunt, et propinque locum singulorum succedunt.
Senec. clement.
I.
ii.)^Tunc ille dirus animi morbus ad insaniam uervenit ultimam, cum crudelitas versa est in voluptatem et jam occidere hominem juvat* Nam talem virum a tergo sequitur eirersio , odia, venena; gladii; tam
inullis periculis petitur
lum
est; privatisque
quam multorum ipse pericunonnumquani consiliis, alias vero

,
consternatione publica circamvenitur Senec. clement. I. 25. (Tyrannus.) 12.) Quantulum nocet privata crudelitas ? PrinciSen. clem, I. 5. (R.ex.) pum saevitia bellum est. i3.) Grudelitas minime humanum malum est, indignum tam miti animo. Ferina ista rabies est sanguine gaudere ac vulneribus et abjecto homine in silvestre Senec. clement. I. 24 aaimal transire.
_,
14.) saevitia
,
Hoc est, quare vel maxime abominanda sit quod excedit fines, primum solitos, deinde humanos. Nova supplicia conquirit, ingenium advoinstrumenta excogitat, per quae varietur atque Cat extendatur dolor et delectatur malis hominum. Senec, clem. I. 25. i5.) Quid interest, oro te Alexander, leoni Lysimachuin objicias, an ipse laceres dentibus tuis ? tuuni iilud 08 est^ tua illa feritas. O quam cuperes tibi potius ungues esse, tibi rictum illum edendorum hominum capacem Non exigimus a te , ut manus ista,exitium famiiiarium certissimum, ulli salutaris sit; ut isle
,
!
animusferox, insatiabile gentium malum, citra sanguinem caedemque satietur. Glementia vocetur, si ad occidendum amicum carnifex inter homines eligitur.
Senec. clement.
16.)
1.
25.
Imperio et saevis tenuit Mezentius armis. Quid memorem infandas caedes? quidfacta tyranni Kffera ? Di capiti ipsius generique reservent! Mortua quin etiam jungebat corpora vivis
Componens manibusque manus, atque oribus
ora,
(Tormenti genus) et 8anie taboque fluentis Gomplexu in misero longa sic morte necabat. Virg. Aen. Lib. VIII. v. 482.
iSf)
ferre memento judice damna. Cat. Dist. in. 18.

:
Culpa.
palienter 1.) Quod merito pateris Quumque reus libi sis,ipsum te

,
2.) Parva inquis res est: et magna culpa,- nec enim peccala, rerum eventu, sed vitiis hominum metienda unt. In quo peccatur, id potest aliud alio majus esse, aut minus ipsum quidem illud peccare, quoquo ver:
teris
unum
:
est.
Auri navem everlat guLernator^ an
paleae
nihil interest.
in gubernatoris inscientia ^ Cic. Parad. III (Peccatum. Vitium.) 3.) Non te nullius exercent numinis irae Magna luis commissa. Virg. Georg. L IV. v, 453
in re aliquantulum
(Reus.)
Nos omnia adversa_, tum venientia metu augenles, tum moerore praesentia_, rerum naturam, quani errorem nostrum, damnare malumus; sed et hujusculpae et caeterorum vitiorum peccatorumque nostrorum
4.)
omnis a philosophia petenda correctio
est,
Cic. tusc. Quaesl. V. I. (Error. PhiIo.sophia.) 5 ) Denique se quisque consulat, et in secretum pectoris sui recedat, et inspiciat, quid tacitus optaverit;
det!
quam multa sunt vota quae etiam sibi fateri paquam pauca^ quae facere coram teste possiinus.
,
Senec. benef. VI. 38. (Vitium.) alii gravia , alii leviora^ alii ex destinato, alii forte impulsi, aut aliena nequitia ablati ; alii in bonis consiliis parum fortiter stetimus, et innocentiam inviti ac renitentes perdidimus, Senec. clem. I. 6. (Peccatum. Vitla.) sed usque ad extre7.) Non deliquimus tantum aevi delinquemus. Etiam, si quis tam bene purgavit animum, ut nihil cbturbare eum amplius possit ac fallere, ad innocentiam tamen peccando pervenit. Senec. clemen. I. 6. (Peccatum. Vitia.) 8.) Aesch in us. Diacrucior animi " Hoccine ex improviso mali mi objici Tantum , utneque, quid de me faciam , nec, quid agam, certum siet MemLra metu debilia sunt. Animus prae limore Obstupuit. Pectore congistere nil consili quit. Vah! quomodo me ex hac expediam tiirba , nescio,
6.)
Peccavimus omnes
mum
Tanta nunc
i4o
4.
Suspicio de me incidit; Weque ea immerito. Ter. Adelph. IV.
(Reus.)
CuUura.
Felix, qqi poluit rerum cognoscere causas; Atque metus omnis et inexorabile falum Subjecit pedibus^ strepitumque Acherontis avari Virg. Georg. Lib. II. r, 490. 2.) Jam molire animum^ qui duret, et adstrueformae; Soius ad extremos permanet ille rogos. Nec levis, ingenuas pectus coluisse per artes^ Cura sit; et linguas edidicisse suas.
1.)
Ovid. ars.
3.)
am, L.
II.
Doclrina sed vim promovet insitam, Rectique cultus pectora roborant Hor. Od. ly, 4. 4 ) Nihil in fructum pervenit_, quod non a primo usque ad extremum aequalis cultura prosequitur.
5.) Scilicet
Sen benef. II, il. ingenium placida raoUitur ab arte Et studio mores convenienter eunl. Ovid. ars. am. h III. 6.) Ut corpus redimas^ ferum patieris et ignem, Arida nec sitiens ora levabis aqua Ut valeas animo^, quidquam tolerare negabis? At pretium pars haec corporo majus habet Ovid. remed, am.
;
:
7.)
Si
Nemo adeo ferua est, ut non mitescere possit, modo culturae patientem adcomjnodet aurem.
Hor.
epist,
I.
i.
8.) Neglectis
urenda
filix
innascitur agris. Hor. satyr. I. 3. (Neglectio.)

Cultus,
Cultu s
et in
pomis succos eniendat acerbos
^lJEssaque adoptivas accipit arbor opes. Ovid. fragm. Medic.

Cultus deorura.
1.)
Nec bovo mactato
Sed, quae praestanda
coelestia numina gaudent: est, et sino teste , fide, Ovid. Heroid. Ep. o. (Fides.)

2.)
fldes
i4i
Cic. nat. deor.

et
I.
Haud scio , ai\ pietate adrersus deos sublala, eliam et socielas humani generis et una excellen2.
lissima Tirtus, juslilia , tollalur. curvae in terris animae^ 3.)
Quid juvat hoc ^ Et Jjona Dis ex hac scelerata ducere pulpa?

4.)
coeleslium inanes! templis nostros immittere mores ,
Pers. Satyr. 2. Dicite^ pontifices^ in sancto quid facit aurum? êmpe hoc^ (juod Veneri donatae a Virgine puppae. Pers. Salyr. 2. 5.) Compositum Jus , fasque animi sanctosque recessus Mentis^ et incoctum generoso pectus honesto: Haec cedo^ ut admoveam tempiis; et farre litabo. Pers. Satyr. 2. 6.) Sunt philosophi et fuerunt , qui omnino nullam habere censerent humanarum rerum procuralionem deos. Quorum si vera sententia est, quae polest esse piefas? quae sanctitas? quae religio? Haec enim omnia pure ac caste tribuenda deorum numini itasunt, si animadvertuntur ab his^ et si est aliquid a diis immo) talibus hominum generi tribulum. Sin aulem dii neqiie poasunt nos juvare, neque volunt; nec omnino curant: nec^ quid agamus , animadverlunt nec est, quod ab his ad hominum vitam permanere possit: quid est^ quod ullos diis immortalibus cultus honoreg, preces adhibeamus? In ppecie autem fictae simulationis, sicut reliquae virtutes, ita pietas inesse non potest, cum qua simul et sunctitatem et religionem tolli necesse est quibus subiatis perturbatio vitae sequitur, Cic. nat. deor. 1. 2. et magna conlusio. pietatem adhibento ; 7.) Ad divos adeunto caste opes amovento. Qui secus faxit, deus ipse vindex erit.
; ; ,
:
Cic.
8.)
Leg.
II. 8.
(Religio.)
Cultus autem deorum est optimus, idemque castissimus atque sanctissimus , plenii^simusque pietati, ut eos semper pura, integra, incorrupta et mente et voce veneremur. Cic. nac. deor. II* 28.
Cupiditag.
Quidquid cupiditati conligit, penitus hauritur et coaditur; nec interest^ quantum in id, quod inexpiebileest, ôngeras.
Senec. benef. VIL
3,
142
Cupido.
nulla cupido. Ovid. ars. am. 1.

III.
Quod
latet^
ignotum
est; ignoti
minae Scandunt eodem, quo dominusj neque Decedit aerala Iriremi, et Hor. Od. III. i. Post equitem sedet atra cura. 2.) Projice omnia ista (sc. curas hominum)_, si saet ad Lonam mcntem magno curpis, imo ut sapias Sen. ep. 17. (Humana.) su ac totis viribus tende
1.)
CuratJ.
Timor
et
3.) Scandit aeratas vitiosa
naves
Cura^ nec turmas equitum relinquit, Ocyor cervis et agente nimbos, Ocyor Euro. Hor. Od. 1. II. 16. qui trans mare 4.) Coelum^ non animum mutant
,
currunt.
5.)
6.)
Hor. epist.
Ovid.
1.
I.
11
Attenuant vigiles corpus miserabile curae.
Metam.
III.
396.
Saepe ego tentavi curas depellere vino. At dolor in lacrymas verterat omne merum,
Tibull.
I.
5.
7.)
Cuncta
videns_,
magno curarum
iliuc.
fluctuat aestu;
dividit
Atque animum nunc huc celerem^ nunc
Virg. Aen. VIII. v. 19 (Dubitatio.)
Curiositas.
1.)
Percontatorem fugito
nam
!
garrulus idem est. Hor. epist. I. 18.

est
2.)
Men edemus.
Chreme
tantumne ab re tua
otii tibi',
Aliena ut cures; ea^ quae nihil ad te adtinent? Ter. Heaut. I. 1.
Damnum. i.)Bacchis. Multa ex quo fuerint commoda^ ejus incommoda aequum est ferre. Tcrent. Hecyr. V. 3.
2.)
-^ Felix, quicunque dolore AUeriu disces posse carere tuo! Tibull III. 6. (Exemplum,
(Jactura.)
Ne
sit
143
Debita.
aes alienum, qiiod republlcae noceat^providendumest; quod multis rationibus caveri potest: non si fuerit, ut locupletes suum perdant^ debitores lucrentur alienum nec enim uUa res vehementiusrempublicam continet, quam fides quae esse nulla potest, nisi erit necessaria solutio rerum creditarum. Cic. off. II. 24. (Respublica. Fides.)
;
:
Davus.
Si qui
Adeo res redit! quid reddit magna habenda

,
Debilum.
est gratia,
;
Terent, Phormio.
1.
2.
(Nequitia
solulio.)
Deceniviri.
auctoritas in senatu, populo patiente atque parente, inita ratio est^ ut et consule et tribuni plebis magistratu se abdicarent_, atque ut decemviri maxima potestate^ sine provocatione ^ crearentur^ qui et summum imperium haberent et leges scriberent Qui cum decem tobulas summa legum aequitate prudentiaque conscripsissent, in annum posteruni decemviros alios subrogaverunt, quorum non similiter fides, nec justitia laudata. Cic. rep. II. 36. (Romani.)
esset
Cum summa
1.)

Tanta
est
Decenlia.
Ne
forte seniles
:
Mandentur juveni partes, puerove viriles Semper in adjunctis^ aevoque morabimur

Hor.
2.)
aptis.
Pis. 176
3.)
quaerendi cura decoris! Juv. Satyr. 6. Hujus (sc. decori) vis ea est, ut ab honeslo non
queat separari.
Nam
et
quod honestum
est, decet.
quod decet, honestum est, Qualis autem differentia
et
sit
honesti et decori, facilius intelligi^ quam explanaripotest. Quidquid est enim^ quod decet, id tum adparet, cum antegressa est honestas. Cic. off. I. 27. 4.) Et ratione uti atque oratrone prudenter^ et agere, quod agas, considerate ; omnique in re, quid sit veri, videre et tueri decet; contraque falli, errare, la=

l)i
144
et mente esse Cic. off I. 27. 5.) Justitiae partes sunt, non riolare homines^vein <juo maxime perspicitur recundiae, non offendere Cic. off. I. 28. vis decori.
lecipi
lam dedecel^ quam deKraro
ciipliim,
(> )
Status
incessus
sessio
accubitio
:
yuUus ocu,
motus, teneant illud decorum. Quibus in ne quid effeminaxebus duo maxime sunt fugienda lum , aut moUe et ne quid durum aut rusticum sit,
Ji,
,
manuum
Cic.
7.)
off. I.
35.
Nec vero audiendi sunt Cynici^ aut
si
qni fue-
arunt Stoici paene Cynici, quireprehendunt, etirrident, juod ea, quae turpia re non sint , verbis flagitiosa dicamusj illa autem , quae turpia sint, nominibus adpel-
Jemu*
suis.
Latrocinari, fraudare
;
adulterari re turpe
est: sed dicitur
honestum
est ^
non obscoene liberis dare operam,re nomine obscoenum.

Cic.
off.
I.
35. (Pudicitia.)
8.) Cavendum est autem, ne aut tarditatibus utainur in gressu moUioribus, ut pomparum ferculifi simt3os esse videamur; aut in festinationibus suscipiamus
nimias celeritates quae cum fiunt, anhelitus moventur^ vultus mutantur^ ora torquentur; ex quibus ma:
ffna significatio fit,
non adesse constantiam.

Cic. off.
I.
36.
g.)
Ut venustas
et
ic
;
pulchritudo corporis secerni non
potest avaletudine^
cum
virtute guitur,
10.)
confusum
decorum totum illud quidem esk sed mente et cogitatione distinCic.

off. I.
27.
Tum
id,
servare illud poetas dicimus^ quod de-
quod quaque persona dignum ej^t, et Ut^ si Aeacus aul ]Vlino8 diceret: Odequod eos rint, dum metuant.<c indecorum videretur plausus exfuise justos accepimus. At Atreo dicente
ceat,
fit,
cum
et dicitur.
cilantur;
est
nempe digna persona
oratio.
Cic.
off. I.
28.
n.) Ut enim pulchritudo corporis apta compositione menibrorum movet oculos et delectat hoc ipso, quod inter se omnes partes cum quodam lepore coniieatiunt: sic hoc decorum , quod elucet in vita, moVet adprobationem eorum, quibuscum vivilur, ordine
et constantia et
145
omnium
Cic.
oiF. I.
inoderatlone dictorum
atqus
a8.
factorum.
coepit Inslitui; currente rota, cur urceus exit? Hor. Pison. ai. 2.) Parluriunt montes; nascetur ridiculus mus.
1.)
Deceptio.
Amphofa
'
Hor.
Pis. 139.
Decus.
Ingenio stat sine morte decus* Prop. III. 2. (Ingenium.)

Defensio.
Non solum taurus ferit uncis cornibus hostem; Verum etiam instanti laesa repugnat ovis.
Propert.
Defuncti.
II.
5.
Vivile felices
;
quibu8 est fortuna peracta Jam sua nos alia ex aliisinfata yocamur. Vobis parta c[uies. îrg* Aen. III. 4^3.
,
Defunctus.
Cogita , nullls defunctum malis adfici. Illa quae nobis inferos faciunt terribiles, fabuia est. Nullas scimusîmminere mortuis tenebras , nec carcerem, nec flumina flagrantia igne , nec oblivionis amnem, nec tribunalia , nec reos ullos in illa libertate tam laxa nullos iterum tyrannos. Luserunt ista poetae et vanis nos agitavere terroribus, Senec. lib. ad Marc. c. 19. (Orcus. Solatium.) 2.) Non ira eum torquebit (de mortuo loquitur), non morbus adfliget, non suspicio lacesset_, non edax et inimica semper alienis processibus invidia, consectabitur^ non metus sollicitabit, non levitas fortunae, ci* Xo munera sua transferentis^ inquietabit. Senec. lib ad Polyb. c. 28. (Solatium.)
1.)
;
,
3.) Imago dumtaxat filii tui peiiit, et effigies non simillima 5 ipse quidem aeternus meliorisque nunc tatus est, despoliatus oneribus alienis et sibi relictus.
Senec.
lib.
ad Marc.
I.
c.
24.
(Mors. Solatium.)
10
Gnomologia. Tom.
146
4.) Non est , quod ad sepulchrum filii tui curras; pessima ejus^ et ipsi moleslissima illic jacent, ossa cineresque; non magis illius partes, quam vestes aliaque
tegumenta corporum. Inleger ille, nihilque in terris relinquens fugit, et totus excessit. Sen. lib. ad Marc c. 25. (Luctus. Sepulchrum.) 5.) Excessit filius tuus terminos, intra quos servitur. Excepit illum magna et aeterna pax: non paupertalis metu , non diviliarum cura^ non libidinis per voluptatem animos carpentis stimulis incessitur, noii invidia felicitatis alienae tangitur, nec suae premitur, nec conviciis quidem ullis verecundae aures verherantur ; nulla publica clades conspicilur , nulla privata; non sollicitus futuri pendet ex eventu, semper in deteriora dependenti, Tandem ibi conslitit , unde nil eum Senec. lib. ad Marc. c. 19. pellat, ubi nil terreat, (Elysium. Mors. Solatium. Goelum.) 6.) Fruitur nunc aperto et iibero coelo ; ex humili atque depresso in eum emicuit locum, quisquis beato recipit siille est, qui solitas vinculis animas nu ; et nunc libere vagatur, omniaque rerum naturae bona cum summa voluptate perspicit. Erras , non persortitus est: didit lucem frater tuus, sed securiorem
omnibug
illo nob-is
commune
est iter,
Quid
fata defle-
mus?non
reliquit ille no8, sed antecessil. Senec. lib. ad Polyb. c. 28. (Luctus. Solatium.)
iDelicatus.
major fuit usus edendi Tempestate mea. Circeis nata forent, an Luerinum ad axum , Rutupinove edita fundo Ostrea, callebat primo dependere morgu Et semel adspecti litus dicebat echini.
IVulli
Juvenal. Satyr.
Dementia,
4.
Nomen morbum (i.
insaniae significat mentis aegrotationem et
e. insanitatemêt aegrotum animum ^ quam adpellarunt insaniam). Omnesauteiii perturbationes animi^ morbos philosophi adpellant negantque, stultum quemquam his morbis vacare; qui autem in morbo sunt, sani non sunt^ et omnium insipientium animi in morljo sunt; oiunes iiisipientes igilur insaniunt, sani;
U7
--
tatem enim animorum positam in tranquillitate quadam constantiaque censebant his rebus mentem vacuam adpellarunt insanam, proplerea, quod in perturbato
animo^ sicut in corpore, sanitas esse non posset. Nec minusillud acute^ quod animi affectionem , Jamine mentis carentem ^ nominaverunt amentiam eamdemque dementiam. ic. tusc. Quaest. III. /,. et 5.
(Insania. Stultilia.)
Democratia.
1.)
Scipio. Venio nunc ad tertium genus

esse
illud^
videLuntur fortasse angustiae^ quum per populum agidicuntur etesse in populi poteslate omnia; quum de quocumque vult^, supplicium sumit multitudo (juum agunt, rapiunt, tenent^ dissipant ^ quaevolunt potesne tum^ Laeli, negare rem esse illam publicam, quum populi sint omnia^ quoniam quidem populi esse rem volumus rempublicam? Tum Laelius,ac nullam quidem citius negaverim esse rempublicani quam quae tota sit in multitudinis potestate ; piane ut nobis non placebat Syracusis fuisse rempubiicam^ neque Agrigenti^ neque Atbenis, quum essent tyranni neque Komae, cum Decemviri necvideo,qui magis in multitudinis dominatu reipublicae nomen adpareat quia primum mihi populus non est^ ut tu optime definisti , Scipio, nisi qiii consensu juris continetur; ged est tam tyrannus iste conventus , quam si esset unu8 5 hoc etiam taetrior, quia nihil ista^ quae populi speciem et nomen imitatur, immanius bellua est. Cic* rep. III. 33. (Regimen.) 2.) Regnum malo^ quam liberum populum. Cic. rep. III. 34. (Regnum.)
in
quo
^,
Democritu3.
Mihi quidem etiam Democritus^ vir magnus inprimis, cujus fontibus Epicurus hortulos suos irrigavit, nutare videtur in natura deorum. Tum enim censet imagines divinitate praeditas inesse universltali rerum: tum principia mentesque , quae sunt in eodem universo , deos esse dicit tum animanteg imagines, qmae vel prodesse nobis solent, vei nocere: tum ingentes quasdam imaginea , tantasque, ut universum mundum
1.)
:
i48
cbmplectantur extrinsecus* Quae quidem omnia sunt patria Democrili^ quam Democrilo , digniora. Cic. nat. deor, I. 43. (Dii.)
ferre
Quid loquor de Democrilo? quem cum eo conpossumus, non modo ingenii magnitudine, sed etiam animi? Quis hunc philosophum non anteponit Cleanthi^ Chrysippo reliquisque inferioris aetati? qui
2.)
mihi^
cum
illo collati^
quintae classiH videntur. Cic. Academ. Quaest IV. 23
Demoslhenes.
quam quaerimus, quanta sit, suspicemur^ quoniam exemplum nen habemus; aut, si exempla sequimur, a Demosthene sumamus, et quidem perpetuae dictionis^ ex eo loco , unde in Ctesimeritis inremphontis judicio de suis factis, congiliis publicam adgressus est dicere. Ea profecto oratioineam formam, quae est insita in mentibus nostris, includi sic potest, ut major elequentia non requiratur.
1.)
Verum haec
vis,
Cic. Orat.
2.)
c.
38. (Eloquentia.)
quidem intelligunt (sc. homines indocti, malevoli) non modo ita memoriae proditum esse, sed ita necesse fuisse, quum Demosthenes dicturus esillud
Ne
set,ut concursus,
fierent.
3.)
audiendi causa, ex tota Graecia Cic. Brut. 84. (Oralor.)

et
Plane quidem perfectum,
cui nihil
JNihil
admo-
acute inveniri potuit in eis causis , quas scripsit, nihil , ut ita dicam ^ subdole, nihil versute, quod ille nonviderit; nihil subtiliter dici_, nihil presse^ nihil enucleate^ nihil contra grande, quo fieri possit aliquid limatius nihil incitatum , nihil ornatum vel verhorum gravitate
desit,
facile
dum
Demosthenem
dixeris.
vel sententiarum
esset elatius. Cicer. Brutus. c. 9. (Orator.) 4) Nihil illo oratore (de Demosthene sermo) arbitror cogitari posse divinius. Cic. de optimo genere orat. c. 6.
_,
quo quidquam
Demosthenes quidem nihil Lysiae subtilitate etacumineHyperidi, nihil levitate Aeschini^ et splendore verborum. Multae sunt ejus totae orationes subtiles, ut contra Leplinem; multae tolae graves , ut quaedam philippicae multae variae. ut contra Aeshinem falsae legationis ut contra eumdem
5.)
cedit^ nihil arguliis
149
pro causa Ctesiphontis. Jam illud medium , quotiea vult, arripit, et a gravissimo discedens^ eo potissimum delabitur. Clamores tamen tum movet, et tum in dicendo plurimum efficit, (juum gravitatig locis utitur.
Cic. Orat. cap, 3i.
nisi
Demosthenis non tam vibrarent fuhnina numeris contorta ferrentur.

6.)
illa
Cic. Orat. cap.
70. (Euphonia.)
Depositum.
Et promissa non facienda non numquam neque semper deposita reddenda. Si gladium quis apud te sana mente deposuerit, repetat insaniens reddere, peccatumsit; non reddere, officium. Cic. off. 111.25.
1.)
: :
2.)
Quid?
gi is_,
qui
,
apud
te
pecuniam deposuerit,
Lellum inferat patriae reddas ne depositum? non , credo facias enim contra republicam, quae debet esse carissima. Sic multa, quae honesta natura videntur esse, temporibus fiunt non honesta; facere promissa^ stare
:
non honesta.
conventis, reddere deposita commutata utilitate, fiunt Cic. off. III, 25. (Circumstantiae.)
1.)
Depravatio.
Genus hoc vivo jam decrescebal Homero; Terra malos homines nunc educat atque pusillos; Ergo Deus quicumque adspexit, ridet et odit.
2.)
Juven. Salyr. i5. Aliudque cupido^ Mens aliud suadet. Video meliora proboque;
Deteriora sequor. Ovid. Metamorph. VII. ig. (Pravitas.) Qua terra patet, fera regnat Erinnys ; 3.) In facinus jurasse putes Ovid. Metam. I. 247, 4.) Numquam in tantum virtus exslinguitur, ut non certiores animo notas imprimat, quam ut illas eradat ulla mutatio. Ferae inter nos educatae, cum in siivas eruperunt, aliquid mansuetudinis pristinae retinent, lanlumque a placidissimis absunt, quantum a veris ferig
numquam humanam manum passis Nemo in sumnequitiam incidit, qui umquam haesit sapientiae; altius infectus est, quam ut ex tolo elui et transire in
et
mam
colorem alium
possit.
Sen. benef. VII. 79.
Deniiph. Qaando
jain
ibo
fieri
Deprecatio.
adcusando
potest^
infectum non
?
Ignosce; orat, confitetur, purgatj quid vis amplius Ter. Phorm. V. 9. (Excuatio.)
Desiderium.
1.)
2.)
Moret lugentem desiderium ejus, quem dilexit. Sen. lib. ad Marc. ig (Luctus.) IUic est aptum nostrae navale carinae Et melius nulla stat mea puppis aqua.
5.)
Me migerum,
Ovid. Heroid. Ep. 18. turba, quod non ego cernor in illa! Ovid. ex Ponto. IV. 4.
Desidia.
1.)
Mihi cnim^ qui nihil
agit,
esseomnino non videtur.

II. 16,
Cic. nat. deor.

2.)
(Inertia.)
tibi
Micio.Quid?credebas, dormienti haec

Ter. Adelph* IV.
Desperalio.
con-
fecturos deos?
5. (Inertia)
1.)
Magne pater Divom, miserere tuoque
Invifium hoc detrude caput sub Tartara telo aliter nequeo crudelem abrumpere vitam. Virg. Aen. IX. 495* 2.) Acerrima virtus est, quam ultima necessitas extundit. Sen. clem. I. i2 3.) Occurrunt animo pereundi mille figurae; Morsque minus poenae, quam mora mortis habel. Ovid. Heroid. Ep 10. sperare salutem. nuUam Una salus victis^ 4.) Virg. Aen. II. 354. (Salus.) 5.) Mortem orat; taedet coeli convexa tueri. Virg. Aen. IV. 45i. 6.) Quid loquor? aut ubi sum? quae mentem insaVirg. Aen. IV. 495 nia mutat ?
Quando
Destinatio.
rebus humanis) non 1.) admittere in animum mala consilia, puras ad coelurti manus tollere nullum petere bonum, quod^ ut ad te transeat, aliquia dare debet; aliquis amitlere; optare^
Quid
e8t
praecipuum
(in
quod
i5i
Bonam mentem caelera aestimata mortalibus^ etiam si quis domum casus adtulerit, sic intueri, quasi exitura, qua venerint. Sen. quaest. natur. III. praef. (Sapientia.) 2.) Discite, o miseri, et causas cognoscite rerum,
sine adversario optatur,
magno
et quid nam victuri gignimur^ ordo Quis datusâut metae quam mollis flexus et unde; Quis modus argento; quid fas optare quid asper Utile nummus habet; patriae carisque propinquis
Quid sumus,
Quantum
Jussit, et
3.) Inter
elargiri deceat;
quem
te
Deus
esse
humana qua
parle locatus es in re.

Perpii Satyr, 3,
cuncta leges et percontabere doctos, Qua ratione queas traducere leniter aevum* Hor. ep. I. i8. 4.) Quid praecipuum in rebus humanis est? Non clasnec in rubri maris litore sibus maria complevisse signa fixisse, nec deficiente terra ad injurias aliorum errasse in oceano, ignota quaerentem: sed animo omne vidisse, et, qua nulla est major victoria, vitia domuisse, Sen. quaest. nat. III. praef (Dominatio sui.) 5.) Omnia non pariter rerum sunt omnibus apta; Fama nec ex aequo ducitur una jugo. Prop. III. 9. 6.) Hic satus ad pacem^ hic castrensibus utilis armis. Prop. III. 9. 7.) Tot maximi viri, relictis omnibus impedimenlis, cum divitiis officiis, voluptatibus renuciasgent hoc unum in extremam usque aetatem egerunt, ut vivere scirent; plures tamen ex his nondum se scire confessi,
,
,
,
e vita abierunt.
8.)
Sen. brev.
et
vit. 7.
(Vita.)
;
qua non sine perito aliquo^ cui explorata sint ea, in quae procedimus; quoniam quidem non eadem hic, quae in caeieris peregrinationibus conditio est In illis comprehensus aliquis limes et interrogali incolae non patiuntur errare at hic tritissima quaeque via et celeberrima inaxime decipit. INihil ergo magis praeslandum est, quam^ ne pecorum ritu, sequamur antecedentium gregem, pergentes, non qua eundum est, sed qua itur* Sen. vit. beat. I. (Exemplum.Felicitas. Vita.) 9.) Tunc consummatum habet plerumque honum sorlis humanae (sc. virtus)^ cum calcato omni malo
Decernatur^
quo tendamus,
et
pelil
l52
Tunc
altum
el in
inleriorem naturae sinum venit.
juvat inter sidera ipsa vagantem, divitum pavimenta ridere et totam cum auro suo terram; non illud tantum dico^ c[uod egessit et signandum monetae dedit, sed et illud, quod in occulto servat posteriorum avaritiae. Sen, quaest. natur. I. i. (Philosophia. Scrutatio) lo.) Nulla res nos majoribus malis implicat, quam quod ad rumorem componimur optima rati ea, quae
;
recepta sunt, quorumque exempla nobis multa sunt ^ nec ad rationem^ sed ad similitudinem vivimus. Sen. vit. Leat. I. (Exemplum. Felicitas. Vita.) 11.) Nos numerus sumus et frUges consumere nati, Hor. ep. 1.2. (Nebulo.) 12.) Solemus dicere, summum bonum esse, secundum naturam vivere: natura nos ad utrumque genuit, et contemplationi rerum et actioni. Sen. d. otio. 3i. (Philosophia.) i3.) Homines enim sunt hac lege generati^ qui tuerentur illum globum, quem in hoc templo medium vides (loquitur defunctus Scipio Major ad vivum Minorem in somnio)^ quae terra dicitur: hisque animus datus est ex illis sempiternis ignibug, quae sidera et stellas vocatis: quae globosae et rotundae , divinis animatae mentibus, circos suos orbesque conficiunt celeritate mi-
magno adsensu
Somn. Scip. (Homo. Sidera.) res appetere, sine uUo virtutum amore^ et sine cultu ingenii^ ac nudas edere operas mininie probabile est (misceri enim inter se ista , et conferri debent) sic imperfeclum ac languidum bonum e8t, in otiuni sine aclu projecta virtus , numquam id quod didicit, ostendens. Sen, d. otio. 52. (Virtus.)
rabili,
Cic. rep. VI. i5.
i/i*)
Quomodo
i5.) Simile tu putas esse^
utrum cures
ut incor-
ruptum
advehentium et negligentia frumentum transfundatur in horrea, ne concepto humore vitietur, et concalescat, ut ad mensuram pondusque respondeat; an ad haec sacra et sublimia accedas, sciturus , quae natura sit diis, quae voluntas, quae conditio quae forma? quls animum tuum casu exspectet, ubi nos a corporibus dimissos natura componat ? quid sit, quod hujus inundi gravissima quaeque in medio sustineat, supra levia suspendat, in summum ignem ferat, sidera
a fraude
,
r.ursibus
mh
na
niiracnlis.
excitet ? Caelera deinceps ingenlibus pleVis lu, relicto solo, mente ad ista re-
spicere?
liora
i55
Nunc dum calet sanguis, vigentibus ad meeundum est, Exspectat to in hoc genere vilae multum bonarum artium^ amor virtutum atque usus,
cupiditatum oblivio, vivendi atque moriendi scientia,
Sen. brev. vit. 19. (Philosophia. Scrutatio. Sapientia.) 16.) Neque enim ita generati a natura sumus, ut ad ludum et jocum facti ese videamur* sed ad severitatem potius, et ad (juaedam studia graviora atque majora. Ludo autem et joco uti illo quidem licet sed sicut somno et quietibus caeteris; tum cum gravibus seCic. oflf. I. 29. riisque rebus satisfecerimus. (Ludus. Jocus. Seria.)
alta
rerum
quies.
Deus.
Virg. Georg. L 538. intelligere qui possuCic. nat. deor. L 10. mus? 3.) Philosophi debuerunt, si forte eos primus adspectus mundi conturbaverat, postea , cum vidigsent motus ejus finitos et aequabiles, omniaque ratis ordinibus moderata, immutabilique constanlia , intelligere inesse aliquem non solum habitatorem in hac coelesli ac divina domo , sed etiam rectorem, et moderatorem, et tamquam architectum tanti operis, tautique muneris. Cic. nat. deor. II. 35. (Mundus.) 4.) De Platonis inconstantia longum est dicere qni in Timaeo patrem hujus mundi nominari neget posse: in legum autem libris, quid it omnino deus an1.)
Inprimis venerare Deos,

nifei
2.)
Deum,
sempiternum,
Quod vero sine corpore quiri oportere non censeat. ullo deum vuit esse, ut Graeci dicunt, u(Tmixxtov; id quale esse possit, intelligi non potegt. Cic. nat. deor. I. 12. (Plato.) 5.) Vide, quaeso, si omnes (loquitur Academicus
contt-a
Stoicum) motus
omniaque, quae
certis
tempo-
ribus ordinem
conservant, divina dicimus, ne tertianas quidem febres , et quartanas, divinas esse dicendum sit, quarum reversione et molu quid potest esse constantius? Cic. nat. deor. lil. 10.
6.)
suum
tam
fera,
Nulla gens est neque tam immansueta , neque quae non, etiam siignoret, qualem habere
deum
deceat,
tamen habendum
sciat.
Cic. Leg.
8.
^
j.)
i54
,
facit in iis quae a Socrate dicfa Socratem disputantem, formam dei (juaeri non et animum deum diODortere: eundemque et solem et modo unum^ tum autem plures deos; quae cere sunt iisdem in erratis fere^ quibus ea^ quae de Platone Cic. nat. deor. I. 12. (Xenophon.) diximus. 8) Roges me^ quid, aut quale it deus auctore de quo cum quaesivisset hoc idem tyutar Simonide rannus Hiero deliberandi causa sibi unum diem postulavit. Cum idem ex eo poslridie quaareret, biduum adpelivit; cum saepius duplicaret numerum dierum miransque Hlero requireret^ cur ita faceret: Quia quanto^ inquit, diutius considero_, tanto mihi res vide-
Xenophon
retulit^
tur obsecurior.
Cic. nat. deor.
I.
22. (Simonides.)
et
9.) INihil est, quod quidem sine labore ullo.

10.) Mitte
deus efficere non possit,

Cic. nat. deor. III. 39.
Quum
11.)
arcana Dei, caelumque inquirere quid sit: sis morlalis^ quae sunt mortalia, cura.
Cat. Dist.
II. 2.
(Scrutatlo.)
Quid enim potest esse tam apertum^ tamque perspicuum ^ cum coelum suspeximus^ coelestiaque contemplati sumus, quam esse aliquod numen praestantissimae mentis, quo haec reganlur? quod ni ita esset, qui potuisset assensu omnium dicere Ennius? Adspice hoc sublime candens, quem invocant omne Jovem illum vero et Jovem, et dominatorem rerum, et omnia nutu regentem, et, ut idem Ennius, patrem divumque, hominumque^ Quod qui dubiet praestantem et praepotentem deum. tet, haud sane intelligo, cur non idem, sol sit, an nulQuid enim est hoc illo evilus sit, dubitare possit. dentius ? quod nisi cognitum comprehensumque animis haberemus, non tam stabilis opinio permaneret, nec confirmaretur diuturnitate temporis^ nec una cum saeculis aetatibusque hominum inveterare potuisset. Etenim
;
videmus, caeteras opiniones fictas atque vanas diuturextabuisse. Qais enim hippocentaurum fuisse, iiut chimaeram putat? quaeve anus tam excors inveniri potest^ quaeilla, quae quondam credebantur apud inferos portenta, extimescat? opinionum enim commennitate
ta delet dies:
naturae judicia confirmat.

Cic, nat, deor,
II. 2.
1J3
rans
rere
se
Quld vero? tanta rerum consenllens, conspiquem non coget ea, quae dicuntur a me comprobare? popsetne uno tempore flo12.)
,
continuata cognatio
deinde vicissim horrere terra? aut^ tol rebus ipsis immufantiLus ^ solis accessus^ discessusque solstitiis brumisque cognosci? aut aestus maritimi, fretorumque
,
angustiae ortu aut obitu lunae commoveri? aut ima toconversione cursus astrorum dispares conservari? haec ita fieri omnibus inter se concinentibus mundi partibus profecto non possent, nisi ea uno divino et continuato spiritu onlinerenlur. Cic. nat. deor. II. 7.
tius coeli
omnibug (sc. Academici) carentem^mni illa qualitate (faciamus enim tractando usitatiuMc verbum et tritius) materiam quandam, ex qua omnia expressa atque efi3.)
Subjectam putant
sine ulla specie^ atque
quae tota omnia accipere possint, omnibusque modis mutari, atque ex omni parle; eoqne etiam quae ininterire , non in nihilum, sed in suas partes finite secari ac dividi possint, cum sit nihil omnino in quae rerum natura minimum_, quod dividi nequeat autem moveantur, omnia intervallis moveri; quae intervalla item infinite dividi possint Et cum ita moveafjcta sint;
,
tur illa vis. quam qualitatem esse diximus , et cuin sic ultro citroque versetur; et materiam ipsam totam penitus commutari putant et ita effici, quae adpellant qualia, e quibus in omni natura cohaerente et continuata cum omnibus suispartibus eTectum esse mundum; extra quem nulla pars rnateriae sit nullumque corpus: partes autem esse mundi omnia^ quae insint in eo , quae natura sentiente teneantur; in qua ratlo perfecta insit, quae sit eadem sempiterna nihil enim valentius esse, a quo intereat: quam vim animum esse dicunt mundi,
;
eamdemque
esse
mentem sapientiamqueperfectam, quem
Deum
adpellant^ omniumque rerum^ quae sunt ei subjectae, quasi prudentiam quandam, procurantem coelestia maxime; deinde in terris ea, quae pertinent ad homines: quam interdum eandem necessitatem adpeliant, quia nihil aliter possit, atque ab ea constltutum it, inter quasi fatalem et immutabiiem continuationem ordinis sempiterni nonnumquam quidem eandem fortunam, quod eflficiat multa improvisa haec_, nec opina:
i56
propler obscuritalem ignoralionemque caula nobis, sarum, Cic. Academ. quaest. I. 7. (Muncius. Philosophia. Plato.) 14.) Eundem (omnes)^ quem noS;, Jovem intelligunl, custodem rectoremque universi^ animum ac spiritum^ mundani hujus operis Dominum et ariificem, Vis illum fatum vocare? cui nomen omne convenit. non errabis. Hic est, ex quo suspensa sunt omnia; causa causarum. Vis illum providentiam dicere ? recte cujus consilio huic mundo providedices. Est enim tur, ut inconcussus eat, et actus uos explicet. Vis ex illum naturam vocare? non peccabis. st enim quo nata sunt omnia ; cujus spiritu vivimus. Vis illum vocare mundum? non falleris. Ipse enim est totum, quod vides, totus suis partibus inditus, et se sustinens Sen. quaest. nat. II 45. (Jupiter.) vi sua. j5.) Qui terram inertem, qui mare temperatt Ventosum, et urbes, regnaque tristia Divosque mortalesque turbas Imperio regit unus aequo. Hor. Od. III. 3. 16.) Est aliquid spectare deos, et adesse putare; Et quasi: cum vero numine posse loqui. Ovid. ex Ponto. II. 8 id quale 17.) Nisi enim, quod numquam vidimus
,
sit, intelligere
possumus;
certe et
Deum
ipsum
et divi-
corpore liberatam_, cogitatione complecli Cic. Tusc. quaest. I. 22. non possumus. Senec. ep. gS. 18.) Deum colit, qui novit. Quidni ? ipse ig.) Non quaerit ministros Deus. humano generi ministrat; ubique est omnibus praesto.
Sen. ep. 95.
num animum,
Firmigsimum hoc adferri videtur, cur Deos esse credamus, quod nulla gens tam fera, nemo omnium tam sit immanis, cujus mentem non imbuerit Deorum opinio. Multi de Diis prava senliunt, id enim vitioso more efTici solet: omnes tamen esse vim et naturam divinam arbilrantur. Nec vero id colloquutio hominum aut consensus efFecit; non institutis opinio est confirmata, non legibus; omni autem in re consentio omnium gentium lex naturae putanda est. Cic, Tusc quaest. 1. 15.
20.)
.57
21.) Deos nemo sanus timet ; furor e^t enim metuere salutaria; nec quiscjuam amat quos timet. Sen. benef. IV. 19. 22.) Equidem tunc naturae Terum gratias ago , cumdisco, quae universi materia sit, quis auctor, aut custos; quid sit Deus^ totus in se intendat^ an ad nos aliquando respiciat, faciat quotidie aliquid ^ an semel fecerit pars mundi sit, an mundus; liceat iili hodieque decernere et ex lege fatorum aliquid derogare^ an
;
majestatis deminutio
fecisse.
sit
et confessio
erroris
mutanda
enim ei eadem placere, cui nisi optima placere non possunt nec ab hoc minu8 liber et potens est: ipse enim est necessitas sua.
Necesse
est
;
Sen. quaest. natur,

23.)
I. i.
(Philohophia. Scrutatio.)
Quid est Deus? mens universi. Quid est Deus? quod vides totum et quod non vides totum. Sic demum magnitudo sua ille redditur, qua nihil majus excogitari polest, si solus est omnia; opus suum et extra et intra tenet.
24.)
Sen. quaest. natur.
I.
praef.
Quid
inierest inter
naturam Dei
illo
et
nostram?
Nostri melior pars animus est; in
nulla pars extra
animum:
25.) jacent.
totus ratio est.
I. praef. tarde erui, quae tam alte Sen. quaest. natur. VII. 3o. (Diflficilia,) 26.) Non omnia Deus humanis oculis nota fecit. Quola operis tanti nostris oculi committitur ? Ipse, qui ea tractat, qui condidit, qui totum hoc fundavifc deditque circa se, major est pars operis sui, ac melior^ efFugitque oculos cogitatione visendus est. Sen. quaest. nat. VII. 3o. (Mundus.) 27.) Egregie Aristoteles ait_, namquam nos verecundiores esse debere^ quam cum de Diis agitur. Si intramus templa compositi; si ad sacrificium accessuri vul-
Sen. quaest. natur.
Nemiremur, tam
mentum
si in omne argumodestiae fingimur: quanlo hoc magis facere debemus cum de sideribus, de stellis, deDeorumnatura disputamus, ne quid temere, ne quid impudenter, aut ignorantes adfirmemus aut scientes mentiamur? Sen, quaest. nat. VII. 3o. (Religio.)
tum submittimus, togam adducimus

,
28.)
Immensa
et
Non habet,
finemque potentia coeli quidquid Superi voluere , peraclum est. Ovid. M^tamorph. VIII. 18.
est
dis sunt, et qui coluere^ coluntur. Ovid. Metamorph. VIII. 724. (Pietas.) 3o.) Non sunt ad coelum elevandae manus, nec exorandus aedituus, tit nos ad aures simulacri, quasi jnagis exaudiri possimus, admittat: prope est a teDeus, Sen. ep. 47 lecum est , intus est. 3i.) Adspiciunt oculis Superi mortalia juslis. Ovid. Metam. XlII. 70,
2g.
Cura^
pii
Deus vindex. coercendos animos imperitorum sapientissimi ut supra nos viri judicaverunt inevitabilem metum, aliquid timeremus. Utile erat in tanta audacia scelerum aliquid esse^ adversum quod nemo sibi satis potens videretur. Ad conterrendos itaque eos, quibus innocentia, nisi metu, non placet, posuere super caput vindicem, et quidem armatum.
Ad
Sen. quaest, nat.

Dexteritas.
11.
42*
Seu linguam causis acui&^ geu civica jura Respondere paras^ seu condis amabile carmen, Prima feres hederao victricis praemia.
Hor. ep.
Difficilia.
I.
3,
traduntur: Eleusis servat, quae ostendat revisentibus. Rerum natura sacra sua non simul tradit. Initiatas nos credimus in vestibulo ejus haeremus. Illa arcana non promiscue, nec omnibus patent: reducta et in interiore sacrario clausa sunt. Ex quibus aliud haec aetas, aliud, quae post nos subibit, adspiciet. Sen. quaest nat. VIL 3i. (Natura.) 2.) Quando ista (de cognitione naturae rerum lo1.)
;
Non
semel quacdam sacra
quitur) innotitiam noslram perducentur proveniunt^ ulique^gi labor cessat.
Tardemagna
Sen. quae.6t. natur. VII. Sy. (Natura.)
Syrus. Niltam
difficile est,
quin
8tigari possiet.
quaerendo inveTer. Heaut. IV. 2,
DiiTicullates.
Non, quia non audemus^
difficilia
sunt, non audemus; 8ed quia

sunt.
difficiiia
Sen, epist. 104.

DiPudentia,
res sunt minus secundae, magLS sunt, nescio^ quo modo, Suspiciosi 5 ad contumeliam omnia accipiuntmagis; Pfopter suamimpolenliam se semper creduntludier. Ter. Adelph. IV. 3. (Infelix. Suspicio ) 2.) O turpem humano generi fraudis ac nequitiae puLlicae confessionem! annulis nostris plus , quam aniSen. henef. III. i5. mis; creditur.
1.)
Hegio. Omnes^ quibus
Dignitates.
tam clara civitate^ quin putet expetendam maxime dignitatem ; sed vincit utilitas plerumque_, quum suLest ille timor, ea neglecta^ ne dignitatem quidem posse retineri. Cic. de orat. 11. 82. (Honores.)
est, praesertim in
Dii.
Nemo
1.)
Nota
est diis operis
sui
series;
omnium
illis
rerum per manus suas iturarum
scientia in
apertosem-
per est; noBis ex ahdito suLit, et quae repentina putamus, iliis proviga veniunt ac familiaria,
Sen. henef. IV. 32.
medio sententias philosophorum de natura deorum quo quidem loco convocandi omnes videntur , qui, quae sit earum vera^ judicent. Itaque mihi iihet axclamare, ut Statius in Synephebis Pro deum, popularium omnium^ omnium adolescentium Clamo^ pofitulo, obsecro_, oro , ploro^ atque im2.)
Ponam
in
;
non levissima de
ploro iidem ut queritur ilie, Fieri in civitate facinora capitaiia:

re
,
amico amanteargentum acciperemeretrixnon vult: Sed ut adsint, cognoscant, quid de religione^ pielate, sanctitate, caeremoniis, fide, jure jurando quid de tempiis , delubris^ sacrificiisque soiemnibus quid de ipais anspiciis, quibus nos praesumus, existi;
Ab
; ,
mandum
sit^
i6o
diis
haec enim omnia ad hanc de

I.
immor-
talibus quaestionem referenda sunt. Cic. de nat. deon

3.)
6. (Religio.)
<jui
Esse deos ita perspicuum est^ ut^ id \ix eum sanae mentis existimem.
4.)
negel,
Cic. nat. deor. II. 16. Solus Epicurus vidit, primum esse deos^ (juod in omnium animis eorum notionem impressissetipsa natura. Quae est enim gens^ aut quod genus hominum , C|uod non habeat sine doctrina anticipationem ûandaiii deorum? quam appellat nrgo^kvi-îv Epicurus. Cic. nat. deor. I. 16. (Epicurus.) 5.) Quidquid enim magnam utilitatem generi afferret humano, id non sine divina bonitate erga homines fieri arbitrabantur. Itaque tum illud, (juod erat a deo natum, nomine ipsius dei nuncupabant: ut cum fruges Cererem appellamus , vinum autem Liberum ex quo illud Terentii. Sine Cerere et Libero friget Venus. Cic. nat. deor. II. 25. 6.) Praeclare Aristoteles, vSi essent, inquit qui ^>sub terra semper habitavissent, bonis et illustribus domiciliis , quae essent ornata signis atque picturis, yinstructaque rebus iis omnibus, quibus abundant ii
^>qui beali putantur , nec tamen exissent umquam supra terram accepissent autem fama et auditione, esse ^>quoddam numen et vim deorum: deinde aliquo tempore, patefactis terrae faucibus, ex illis abditis sedibus evadere in haecloca, quae nos incolimus, atque exire potuissent: cum repente terram, et maria, caelumque vidissent; nubium magnitudinem , ventorumque vim cognovissent , adspexihsentque solem^ ejusque rtum magnitudinem , pulchritudinem , tum etiam eflficientiam cognovissent , quod is diem efficeret, toto
:
,
caelo luce
,
diifusa cum autem terras nox opacasset, tum caelum totum cernerent astris distinctum et ornatum lunaeque luminum varielatem tum crescentis, tum senescentis eorumque omnium ortus etaccasus, at:
>que in omnia eternitate ratos immulabilesque cursus:

haec cum viderent, profecto et esse deos, et haec tanopera deorum esse arbitrarentur.*: Cic. nat. deor.II.57. 7.) Quaerere a nobis (Epicureus ad Stoicum), BalLe, Eolelig^ quae yita deorum sit, quaeque ab iis de3ta
i6i
qua nihil beatius^ nihil gatur aelas. Ea videlicet omnihus bonis affluentius cogitari potest; nihil eniin nullis occupationibus est impiicatus : nulla opeagit ra molitur: sua sapientia et viriute gaudet: habet exploratum, fore se semper cum in maximis^, lum in aeternis voluptatibus. Hunc deum rile beatum dixerimus; vestrum vero laboriosissimum sive enim ipse mundus deus est, quid potest esse minue quietum^ quam nullo puncto temporis intermisso veraari circum axem caeli
_,
admirabili
celeritate ? nlsi
quietum autem,
tum
gat,
est: sive in ipso

(jui
mundo deus
cursus
nihil beainest aliquis, qui re-
gubernet, qui
astrorum, mulatione
conservet,
temporum, rerum
terras et
vicissitudines ordinesque
maria contemplans^ hominum commoda vitasque tueatur: nae ille est implicatus molestis negotiis
et operosis.
8.) Inter
Cic. nat deor,
I,
19. 20.
(Epicurei. Stoici.)
omnes omnium gentium sententia constat: (omnibus enim innatum est^ et in animo quasi inscuiptum) esse deos. Quales sint^ varium est; esse ne-
mo
negat.
9.)
Cic. nat. deor. II. 4

Csc.
De forma quidem
deorum) partim natura
nos admonet, partim ratio docet; nam a natura habemu8 omnes omnium gentium speciem nullam aliam, nisi humanam deorum quae enim alia forma occurril umquam aut vigilanti cuiquam , aut dormienti?
,
10.)
Hominis
est.
:
Cic. nat. deor. I. 18. esse (loquitur Epicureus) specie deos
conEtendum
quasi corpus
Nec tamen
nec
habet sanguinem,
ea species corpus est, sed sed quasi sanCic* nat, deor.

I.
guinem.
Dilatio.
1.)
18.
Impendio vitae vitam

;
instruunt; cogiUtiones
suas in
dilatio
longum ordinant maxima porro vitae jactura est. Illa primum quemque extrahit diem; illa
ulteriora promittit. Sen. brev. vit, 9, (Vita.) 2.) Maximum vivendi impedimentum est exspectatio, quae pendet ex crastino. Ferdis hodiernum ; quod
eripit praesentia,
dum
in
manu
fortunae positum est^ disponis

I.
quod
1
in tua
Gnomologia, Tom.

dimittis:
iGi
spectas? quo te extendis? Omnia, quae ventura sunt, in incerto jacent; protinus vive, Sen. hrev. vit. 9. (Vita.)
Diligentia.
Quo
1.) Roscius quidem scenicae induslriae notissimum cxemplum_, nullum unquam spectanti populo gestum, nisi quem domi medifatus fuerat, ponere ausus est. Quapropter non ludicra ars Roscium, sed Roscius ludicram artem commendavit: nec vulgi tantum favorem, verum etiam principum familiarilates amplexus est. Haec sunt attenti et anxii et nunquam cessantis studii praemia: propter quae tantorum virorum laudihus non impudenter se persona histrionis inseruit. Val. Max. VIII. 7
(Actor.)
Crassus, cum in Asiam ad Aristonicum regem debellandum consul venisset, tanla cura Graecae Jinguae notitiam animo comprehendit^ ut eam in quinque divisam genera per omnes partes ac numeros penitus cognosceret. Quae res maximum ei sociorum amorem conciliavit^ qua quis eorum lingua apud Irihunal illius postulaverat, eadem decreta reddenti.
2.) P.
Val.
3.)
Max.
Vm.
7.
Carneades, lahoriosus et diuturnus sapientiae niiles_, (si quidem nonaginta expletig annis, idem illivivendi ac philosophandi finis fuit)^ ita se mirificum doctrinae operihus addixerat, ut cum cihi capiendi caussa recuhuisset, cogitationihus inhaerens , manum ad mensam porrigere ohlivisceretur, Sed eum Melissa^quam uxoris loco habehat, temperato inter studia non interpellandi^ sed inediae succurrendi officio dexteram fiuam necessariis usihus aptabat. Ergo animo tantummodo vita fruehatur, corpore vero quasi alieno et supervacuo circumdatus erat. Val. Max. VIII. y
,
(Carneades.)
Demosthenes, cujus commemorato nomine, maximae eloquentiae consummatio audientis animo oho4.)
cum inter initia juventae, artis , quam affectahat, primam literam dicere non posset^ oris sui vitium tanritur,
to studio expugnavitj ut ea a nullo expressius efferrelur. Deinde propter nimiam exilitatem acerham audilu vocem suam exercitatione coiilinua ad malurum et gralum auribus sonum perduxit, JLaleris etiam firmita-

te
i63
defectus, qnas corporls habitus vires negaverat, a labore mutuatus est. Multos enim versus uno impetu spiritus complectebatur, eosque adversa loca celeri gradu scandens, pronuntiabat. Ac vadosis littoribus insistens declamationes fluctuum fragoribus obluctaniibus edebat, ut ad fremitus concitatarum concionum palientia duratis auribus (in actionibus) uteretur, Fertur quoque ore insertis calculis multum ac diu loqui
quo vacuum promptius esset et resolutius, Proeliatus est contra rerum naturam^ et quidem victor abiit^ malignitatem ejus partinacissimo animi robore superando, Itaque alterum Demostbenem mater, alterum induptria enixa est. Val. Max. VIII. 7.
solitus,
5.) Jam Solon quantaindustria flagraverit, et versibus complexiia fist, quibus signifieaf, s* quotidie aliquid addiscentem senescere , et supremo vitae die confirmavit,
quum,
assidentibus amicis et
quadam de
re
sermonem
inter se conferentibus, satis jam pressum caput erexit, interrogatusque_, qua propter id fecisset^ respondit: ut, cum istud quicquid est , de quo (jam) disputatis,
,
percepero, moriar. Migrasset profecto ex liominibus inertla, si eo animo vitam ingrederemur quo eam SoVaL Max. VIII. 7. (Solon ) lon egressus est. 6.) Te quoque , Cleanthe, tam laboriose haurientem, et tam pertinaciter tradentem sapientiani , numen ipsius industriae suspexit, cum adolescentem quaestu extrahendae aquae nocturno tempore inopiam tuam sustentantem diurno Chrysippi praeceptis percipiendis vacantem eundemque ad undecentessimum annum attenta cura erudientem auditores tuos videret. Duplici enim labore unius seculi spatium occupasti, incertum reddendo, discipulusne an praeceptor esses lauda,
Bilior.
VIII. 7. (Cleanthes.) industriae quasi in unum acervum exempla redigamus, Isocrates nobilissimum librum^ qui inscribitur riocvxSvivuiKOQ , quarlum et nonagesimum annum agens, ul ipse significat, composuit, opu8 ardentis spiritus plenum. Ex quo apparet, senescentibus membris eruditorum, intus animos industriae beneficio florem juventae retinere. Neque hoc stilo terminos vitae suae clausit: namque admirationis ejus fructum quinquennio percepit* Val Max. Vlfl. 7
7.)
Val.
Max.
Ut longae
el felicis
(Isocrates.) *

8.)
i64
Venlurae memores jam nunc egtote senectae:

Sic
vobis tempus abibit iners. Ovid, ars. amal. ! III. g.) Haec (nempe diligentia) praecipue colenda est nobis; haec semper adhibenda; haec nihil est, quodnon Cic. de orat. IL 35. (Industria.) adsequatur,
i
nuUum
liil
Diogenes.
At vero Diogenea liberius^ ut Cynicus, Alexandro roganti, ut diceret, si quid opus esset: Nunc quidem paullulum^ inquit, a sole; offecerat videlicet apricanti* Et hic quidem disputare soJebat, quanto regem Persarum vita fortunaque superaret; sibi nihil deesse, illi
nihil satis
umquam fore ; se ejus voluptates numquam desiderare, quibus numquam satiari ille posset: suas eum consequi nullo modo posse Cic. Tusc* quaest. V. 32. (Frugalilag.)
.
Dificeptatio.
via,
Quoniam in omnibus, quae ratione docentur et primum conslituendum est^, quid quidque sit; nisi
, ,
convenit^ quid sit ilenim inter eos qui disceptant lud, de quo ambigitur; nec recte digseri, necumquam ad exitum perveniri potest) explicanda est saepe verbis mens nOstra de quaque re, atque involutae rei notilia definiendo aperienda est; siquidem definitio est oratio_, quae^ quid sit id^ de quo agitur, ostendit quam brevissime.
Cic. Orat. 33. (Orator. Definitio.)
Discere.
Quid, quod eliam addiscunt (sc. scnes) aliquid? ut Solonem versibug gloriantem videmas^ qui se^ quout ego fetidie aliquid addiscentem_, senem fieri dicit ci (sc. Cato)y qui Graecas litteras senex didici.
:
Cic. Sen. 8* (Senectus. Solon.)

Disciplina
i.)
militaris.
Papirius dictator^ cum adversus imperium ejus Q. Fabius RuUianus^ magister equitum , exercitum in aciem eduxisset , quanquam fusis Samnilibus in castra redierat. tamen neque rirtute ejus, neque successu, neque nobilitate motus^ virgas exprediri eumque nudari jufsit. O spectacuium admirabile: Rullianus et
i65
magister equitum, et victor scissa vesle spoliatoque corpore, liclorum verLeribus lacerandus ut in acie exceptorum vulnerum nodosis ictibus cruore renovato^ victoriarum, quos modo speciosissimos erat adeptu8_, titulos rospergeret. Precibus deinde suisexercitus occasionem Fabio confugiendi in urbem dedit; ubi frustra senatus auxilium imploravit. Nihilominus enim Papirius in exigenda poena perseveravit: itaque coactus est pater ejus post dictaturam terliumque consulatum ,rem ad populum devocare^ auxiliumque tribunorum plebis supplex pro filio petere. Neque hac re severitas Papirii refrenari potuit; caeterum cum ab universis civibus et ip<iis tribunis plebis rogaretur, lestatus est^ non poenam iilam se Fabio, sed populo Romano , et tribuVal. Max. II. 7. nitiae concedere potestati, 2.) Haesitante animo vos^ bellicarum rerum severissimi custodes, Postumi Tuberte et Manli Torquate, memoria ac rationo compleelor, quia animadverto, fore ut, pondere laudis, quam meruistis, obrutus,magis imbecillitatem ingenii mei detegam^ quam vestram virtutem^ sicut par est, repraesentem. Tu namque, quem ad generis Postumi dictator, A. Postumium penetraliumque sacrorum successionem propagandam genueras, cujus infantiae blandimenta sinu atque osculis foveras, quam puerum literis, quem juvenem armis amantem tui pariter ac instruxeras, sanctum, fortem sed sua sponte praesipatriae^ quia, non tuo jussu dio progressus, hojites fuderat, victorem securi feriri jussisti, et ad hoc peragendum imperium, paternaevocis ministerio sufficere valuisti. Nam oculos tuos, cer,
,
tumscio, clarissiina in luce tenebris ofFusos ingens animi opus intueri nequivisse. Tum item^ Manli Torquate, Latino bello consul_, filium, quod provocatus a Gemino Metio duce Tusculanorum ad dimicandum
te
ignaro descenderat
gloriosam victoriam et specio-
sa spolia referenlem , abripi a lictore, et in modum hostiae mactari jussisti: satius esse indicans, patrem forti filio quam patriam militari "disciplina carere. Val. Max. II. 7.
Cornelius Scipio, cui deleta Carlhago avidedit, consul in Hispaniam miwsuSjUt insolentissiinos Numantiae urbis spiritus , superiorum ducum culpa nutritoSj contunderet; eodcm tempoiis
3.) P.
lum cognomen
~
momento, quo
166
castra intravit , edixit: ut omnia ex his, quae voluptatis caussla comparata essent, auferrentur ac summoverentur. Gonstat, tum maximum inde institorum et lixarum numerum cum duobus millibus scortorum abiisse. Hac lurpi atque erubescenda sentina vacuefactus noster exercitus_, quipaulo antemetumortis, deformi se foederis ictu maculaverat, erecta vir-
tuto recreataque acrem illam et animosam Numantiam incendiis exustam ruinisque prostratam solo aequavit,
VaL Max.
Discordia.
1.)
II. 7.
Dissidium vobis proximus annus

Mille Velle
,
erit.
Prop.
2.)
II.
24.
hominum species et rerum discolor usus suum cuique est, nec voto vivitur uno.
Persii Satyr. 5.
3.)
Jam
serpentum major concordia; parcit
Cognatis maculis similis fera. Quando leoni Fortior eripuit vitam leo ? quo nemore umquam Exspiravit aper majoris dentibus apri? Indica tigris agit rapida cum tigride pacem Perpetuam saevis inter se convenit ursis. Ast homini ferrum laetale incude nefanda Produxisse parum est; cum rastra et sarcula tantum Assueti coquere et marris as vomere lassi Nescierint primi gladios extundere fabri. Juv. Sat. i5 (Bellum.)
:
Discrepanlia.
Hegio. Quot homines

que mos
tot sententiae
II. 4.
Ter. Phorm.
Discrimen.
suus cui; (Judicium.)
aliud longe est, inquit, qui cepe serebat. Lucil. Quosdam ratio du2.) Aliter cum alio agendum est. cit; quibusdam nomina opponenda sunt, et auctoritas, quae liberum non relinquat animum , ad speciosa stupentem. Sen. lib. ad Marc. 2. (Solatium.)
1.)
Hoc
5.)
Micio.
Multa in homine, Demea,

:
Signa insunt, quibus ex conjectura facile fit, Duo cum idem faciunt; saepe ut possis dicere
167
huic_,
sit,
illi
Hoc licet impune facere Non, quo dissimilis res
non
licet;
sed quo is, qui facit. Ter. Adelph. V. 3. (Persona.)
Disputatio.
1.)
Omnis enim
institutio
,
qua re,
lelligatur_,
quid
sit
quae a ratione suscipitur de alidebet a definitione proficisci^ ut inid, de quo disputetur.

,
Cic, off. I 2. (Definitio.) in principio fieri in omnibus disputationibus oportere censeo : ut^ quid illud sit, de
2.)
Id faciam,
quod
quo dispuletur, explanetur; ne vagari et errare cogatur oratio si ii^ qui inter se dissenserint, non idem esseillud_, de quo agitur^ intelligant. Cic. de oratore. I. 48. 3.) Non tam auctoritatis, in disputando, quam rationig momenta quaerenda sunt: quin etiam obest plerumque iis^ qui discere volunt, auctoritas eorum qui se docere profitentur: desinunt enim suum judicium adhibere: id habent ratum, quod ab eo , quem proLantj judicatum vident. Nec vero probare soleo id, quod de Pylhagoreis accepimus quos ferunt si quid affirmarent in disputando , cum ex iis quaereretur, quare ita sset , respondere solito.s, ipse dixit; ipse autem erat Pythagoras tantum opinio praejudicata poterat, ut etiam sine ratione valeret auctoritas Cic nat. deor. I. 5. (Auctoritas.) 4.) Ingrediar in disputationem ea lege, qua credo omnibus in rebus disserendis utendum esse_, si errorem yelis tollere ut ejus rei , de qua quaeretur^ si nomen, quod sit conveniat; explicetur_, quid declaretur eo nomine: quod si convenerit^ tum demum decebit ingredi in sermonem: numquam enim_, quale gitillud, de quo
,
ditiputabitur, intelligi poterit_, nisi,
quod
sit
fuerit in-
tellectum prius.
Cic. de republ.
Dissensio.
I.
24. (Explicatio.)
Attic. Me Athenis audire ex Phaedro meo memini, Gellium, familiarem tuum, cum proconsule ex praetura in Graeciam venisset^ Athenis philosophos qui tum erant, in locum unum convocasse, ipsisque magnopere auctorem fuisse, ut aliquando controversiarum aliqueni facerent modum; quod i essent eo ani1.)
mo^
convenire
i68
-.
ut nollent aelatem in litibus conterero ; posse rem et simul operam suam illls esse pollicitum, : i posset inter eos aliquid convenire. Cic. Leg, I. 20. (Philosophi.) 2.) Et vero in dissensione civili cum honi plus_, quam multi valent, expendendos cives, non numerandos puto* Cic, rep. VI. i. 3.) Profecto eos ipsos, qui se aliquid certi habere arbitrantur, adduhitare coget doctissimorum hominum
de maxima re tanta dissensio.

Cic. nat. deor.
Disslmulatio.
I.
6. (Duhitatio.)
Si quid vidisti
semper vidisse negato

,
Aut
si
quid doluit forte
dolere nega.
Prop.
Distanfia.
II.
i8,
quem mafhematici amplius duodeviginti partihus confirmant majorem esse, quam terram? (Et tamen ex tanta distantia) quantulus nobis videlur? mihi quidem quasi pedalis. Cic. Acad, quaest. IV. 26. (Sol.)
DIu.
Quid potest esse sole majus,
Sed mihi ne diuturnum quidem quidquam videtur, in quo est aliquid extremum cum enim id advenit, tunc illud^ quod praeteriit effluxit: tantum remanet, quod virtute et recte factis conscutus sis. Horae quidem cedunt, et dies et menses^ etanni: nec praeteritum tempus umquam revertitur, nec quid sequatur , sciri potestj quod cuique temporis ad vivendum dalur, eo debet esse contentus. Neque enim histrioni, ut placciat, peragenda est fabula, modo, in quocumque fuerit actu, probetur: neque sapienti usque ad Plaudite vivendum. Cic Sen. 19. (Tempus. Virtug. Vita.)
;
,
Dives.
Dives agris, dives positis in foenore nummis. Hor. Satyr. I. 2. arca appellariso2.) Animus hominis, dives, non let; quamvis illa sit plena ; duin te inanem videbo, divilem non pulabo. Cic. Parad. VI.
1.)

5.)
169
Animus oportet luus
hominum sermo, neque
te judicet divilem, non possessiones tuae. Clc. Parad. VI.
Divinatio.
Aristoteles quidem eo8 etiam^ qui valitudinis vltio furerent, et melancholici dicerentur^ censebat habere aliquid in animis praesaîens atque divinum. Ego
1.)
autern
haud
scio
an nec cardiacis hoc tribuendum
sit,
nec phreneticis.
2.)
Animi enim
integri,
I.
non
viliosi cor-
poris, est divinatio.
Cic. div.
58. (Aristoteles.)
divinationcm) quidem esse re vera, hac Stoicorum ratione concluditur. Si sunt dii^ neque ante declarant hominibus, quae fulura sunt ; aut non dillgunl homines; aut , quid eventurum sit, ignorant; aut existimant, nihil interesse hominum, scire , quid futurum sitj aut non censent esse suae majestatis, praesignificare hominibus, quae sunt futura ; aut ea ne ipsi quidem dii significare possunt. At neque non diligunt nos; sunt enim benefici , generique hominum amici: neque ignorant ea ^ quae ab ipsis constituta et deslgnata sunt, neque nostra nihil interest^ scire ea, quae eventura sunt; erimus enim cautiore_, si sciemus. Neque hoc alienum ducunt majestate sua nihil est enim beneficentia praestantius: neque non possunt futura praenoscere. Non igitur suht dii, nec significant futura, Sunt autem dii, significant ergo etnon, si significant_, nullas vias dant nobis ad significationis scientiam frustra enim significarent : nec, si dantvias, non est divinatio;
(sc.
; :
;
Quam
est igitur divinatio.

3.)
Cic. div.
I.
38.
Gentem quideui nullam video, neque tam humanam atque doctam ^ neque tam immanem^ tamque barbaram^ quae non significari futura, et a quibusdam
intelligi_,
praedicique posse censeat.

Cic. div.
I.
1.
(Praesagla.)
4.) Chaldaei diuturna observatione siderum, scieniiam putantur effecisse, ut praedici posset, quid cuique
eventurum,
5.)
et
quo quisque
fato natus esset.

Cic. div.
I. 1.
(Chaldaei.)
civitas^
Quae
extis
est
autem gens^ aut quae

,
quae
pecudum aut monstra_, aut fulgura interprelantium^ aul augarum, aut aslrologorum, aut
non aut
sortium^ (ea enim fere artis sunt) aut somniorum^ aut
170
vaticinationum , (haec enim duo naturalia pulantur) praediclione moveatur? cjuarum quidem rerum eventa magis arhilror, quam causas quaeri oportere; est enim vis et natura (juaedam_, quae cum observatis longo tempore pignificationibus^ tum aliquo instinctu inflatuque divino futura praenuntiat, Cic. divin. I. 6. 6.) Vide igitur^ ne^ etiam si divinationem tibi esse concessero, cjuod numquam faciam, neminem tamen divinum reperire possimus. Cic. div. IL 64. 7.) Non est igitur, ut mirandum sit, ea praesentiri a divinantibus , quae nusquam sint; sunt enim omAtque ut in seminibus vis nia, sed tempore absunt. inest earum rerum, quae ex iis progignuntur sic in causis conditae sunt res futurae ; quae esse futuras aut concita mens aut solula somno, cernit: aut ratio^ aut conjectura praesentit. Cic. div. I. 56, 8.) Non habeo denique (loquitur Ennius) nauci
:
Pârsum augurem^
Kon vicanos haruspices^ non de circo astrologos, Non Isiacos conjectores, non interpretes somnium. Non enim sunt ii aut scientia^ aut arto divini,
Sed
superstitiosi vates,
impudentesque
perat.
harioli.
Aut
Qui
inertes,
sibi
aut insani^ aut quibus egestas im-
semitam non sapiunt, alteri monstrant viam Quibus divitias pollicenlur, ab iis drachmam ipsi
:
petunt.
De
9.)
his divitiis sibi
deducant drachmam, reddant

cetera*
Cic. div.
I.
58
Rex Prusias cum Annibali apud eum exsulanti depugnari placeret^ negabat se audere, quod exta prohiberent* An tu, inquit^ carunculae vitulinae mavis, Cic. div, II. 24 quam imperatori veteri credere?
10) Quid ego hospitem nostrum , clarissimum atque optiniuni virum^ Dejotarum regem, commemorem?
qui nihil
itinere
umquam
nisi auspicato
gerit:
qui,
cuni ex
quodamproposito et constitutorevertisset, aquilae admonitus volatu; conclave illud, ubi erat mansurus, Itaque^ ut si ire perrexisset, proxima nocte corruit. ex ipso audiebam, persaepe revertit exintinere^ cum jam progressus esset multorum dierum viam. Cic. div. I. i5. (Augurium.)
Davus. Qiiam
Ul semper
ini(jue
171
Dlvltes..
est!
Ii_,
comparalum
qui mi-
alicjuicl
nu8 habent, addant divitioribus.
Ten Phorm.
Divitiae.
I.
i.
(Pauperes.)
Etenim ex eo (juantum cuique satis est, meCic. Parad. VI. tiuntur homines divitiarum modum.
1.)
,
2.)
Quis dubilet^
(juin in virtute divitiae sint?
5.)
Nemo
nascitur dives.
jussus est lacte et panno nos regna non capiunt. Sen, ep. 20. (Incontenlus animus.) 4.) Sill ad naturam vives, nunquam eris pauper; gi ad opinionem , numquam dives. Exiguum natura deslderat, opinio immensum. Sen. ep. 16. (Pauperlas.) 5.) ISil feret ad manes divitis umbra suos. Ovid. trist. V. i5. 6.) Tantis parta malis cura majore metuque Servantur. Misera est magni custodia census. Juv. Satyr. 14.
7.)
Cic. Parad. VI. (Virtus.) Quiscjuis exit in lucem, Ab his initiis esse contentus.
Nenipe dat
id, (divitias sc.) cuicumcjue libet for-
tuna, rapitque qui modo Croesus erat* Ovid. trist. III. 8. 8.) Expetuntur autem divitiae_, cum ad usus \itae necessarios, tum ad perfruendas voluptates.
Irus et est subito
,
Cic.
9.)
ofF.
I.
8.
Crassus negabat, ullam satis magnam pecuniam esse ei, qui in republica princeps vellet esse , cujus fruclibus exercitum alere non posset. Cic. off. I. 8. (Crassus.) Quid ergo inquis, 10.) Inter poliora divitiae sunt. me derides, cum eumdem apud te locum habeant, quem apud me? Vis scire, quam non habeant eundemlocum? Mlhi divitiae, si effluxerint, nihil auferent nisi semet ipsas: tu stupebis, et videberis tibi sine te relictus, si illae a te recesserint. Apud me divitiae aliquein locum
,
habent: apud te summum ad postremum, divitiae meae sunt; tu diviliarum es. Sen, Vit. beat. 22.
;
(Philosophus. Vituperator.)
172
1.)
Non domus
el
fundus, non aeris acervus etauri
Aegroto domini deduxit corpore febres^ Non animo curas. Hon epist. I. 2. 12.) Pauca licet portes argenti vascula puri, Nocte iter ingrepsus gladium contumcjue timebis, Et motae ad lunam trepidabis arundinis umbram.
Juven. satyr. 10. (Metus.) Nulla aconita bibuntur Ficlilibus: tunc illa time, cum pocula sumes Gemmata, et lato Setinum ardebit in auro. Juv, satyr. 10. 14.) Virtus, fama, decus divlna humanaque pulchris Divitiis parent quas qui conslruxerit ille Clarus erit, fortis, justus, sapiens etiam et rex, Et (juidquid volet. Hor. satyr. II. 3. i5.) An dives, omnes quaerimus, nemo, 9*1 bonus. Sen. ep, 1 15. i6.) Non quare et unde, (juid habeas, tantum rogant,
i3)
Sen. ep.
17.) Necessariis
15.
rebus
et exilia sufTiciuntj
supervac.
cuis nec regna.

18.)
Animus
est, qui divites facit. Sen. ad Helv. matr. de cons.
11.
Divitiae inflant animos, invidiam contrahunt et usque eo

,
superbiam pariunt,
mentem
alienant,
ut
fama pecuniae nos etiam nocitura

ig.)
delectet.

MiUamus,
Sen* ep. 78.

,
Gemmas Summi materiam
In mare proximum et lapides, aurum et inutile
mali,
Hor. Od.
20.) Divitias nego bonum esse; nos facerent. Nunc quoniam, quod
nam
si
III, 24, essent, bo-
apud malos depreillis
henditur, dici
bonum non
et
potest^ hoc
esse,
go; caeterum
habendas
et utiles,
nomen neet magna
commoda
adferentes, fateor,
Sen,
21.) Divitiae apudsapientem apud stultum in imperio.
virum
vit. beat. 24. in servitutesunt, vit. beat.
Sen,
26.
22.) Sapienti quisquis abstulerit divitias , omnia illi sua relinquet: vivit enim praesentibus laetus, futuri
securus.
Sen.
vit.
beat. 26. (Sapieng.)

;
nemo pecunia interdicere sapientiam paupertate damnavit, Habebit philosophus amplas opes; sed nulli detractas^ nec alieno sanguine
23.) Desine philosophis
173
cruentas^ sine cujusquam injurla partas^ gine sordidis quaestibus^ quarum tam honestus sit exitus, quam introitus^ quibus nemo ingemiscat, nisi malignus. Sen. vit. beat. 23. (Philosophus. Vituperator.) 24.) Neque enim solum nobis divites esse volumus, sed liberis, propinquis^ amicis maximeque reipublicae; singulorum enim facultates et copiae_, divitiae sunt
civitatis,
Cic.
ofF. III.
i5.
25.) Sed corrupti mores_, depravatique sunt admiralione diviliarum; quarum magnitudo quid ad unum quemque nostrum pertinet? Illum fortasse adjuvat^ (jui habel: ne id quidem semper; sed fac juvare utentior honestior vero quomodo? Quod si etiam bosane sit nus erit vir, ne impediant divitiae, quo minus juvetur, modo ne adjuvenl: silque omne judicium^ non quam Cic. off. II. 20. locuples, sed qualis quisque sit.
: :
Divitiarum contemtus.
Quid
simile isti (sc. avaro)
Graecus Aristippus^ qui servos projicere aurum In media jussit Lybia , quia tardius irent, Propter onus segnes.
Hor.
sat.
11. 3.
(Aristippus.)
Doctrina
1.)
Scire
tuum
nihil esl, nigite scire

est digito
hoc
sciat alter.
1.
Persii. sat.
2.)
Quam pulchrum
monstrari
et dicier:
hic est.
3.) Instrue praeceptis
Persii. sat. 1.
animum, nec
(Gloria.) discere cesses
Nam
4.)
Ut
sine doctrina vita est quasi mortis imago. Cat. Dist. IH. 1. (Discere.) ager, quamvis fertilis , sine cultura fructuo-
non potest; sic sine doctrina animus. Ila est utraque res sine allera debilis. Cultura autem animi philosophia est; haec extrahit vitia radicitus et praeparat animos ad satus accipiendos, eaque mandat his^ et, ut ita dicam, serit quae adulta fructus uberrimos fesus esse
,
rant.
5.)
Cic. tusc. quaest. II. 5. (Philosophia.)
Loquor enim de docto homine

Est
vivere est cogitare.

6,)
quodam
et erudito, cui Cic. tusc. quaest. V. 3^. prodire tenus, si non datur ultra. Hor. ep I. 1,
174
7.) Illos reteres doctores auctoresque dicendi nullum genus disputationisa se alienuni putasse accepimus, semper efise in omni orationis ratione versatos. Ex quibus cjuum Olympiam venissit, maxima illa Eleus Hippias quinquennali celebritate ludorum, gloriatus est, cuncta paene audiente Graecia, nihll esse ulla in arte rerum omnium , quod ipse nesciret: nec solum has artes, quiLus liberales doctrinae atque ingenuae continerentur, geometriam, musicam, literarum cognitionem et poetarum^ atque illa, quae de naturis rerum^ quae de hominum moribus, quae de rebus publicis dicerentur sed annulum quem haberet, pallium, quo amictus, soccos, quibus indutus esset, se sua manu confecisse.
,
Scilicet nimis hic

est
conjectura
facilis^
quidem est progressus. sed ex eo ipso quantum sibi illi ipsi oratores de
praeclarissimis arlibus adpetierint, qui ne sordidiores quidem repudiarint. Cic. de oratore III. 32.
(Doctus, Scientiae.)
Doclus.

Quem
Unum
Tritonia Pallas
docuit, multaque insignem reddidit arte. Virg. Aen. Lib, V, v. 7o5,

Dolor,
alta silentia cogis verbis volgare dolorem? Virg. Aen. X. 63. 2.) Ad ferendum dolorem placide et sedate pluriproficit, toto pectore, ut dicitur cogitare, quam id honestum sit; sumus enim natura , ut ante dixi (dicendum est enim saepius) studiosissimi adpetentissimiCic. tusc. quaest. II. 24. (Honestas ) que honejitatis.
1.)

et
Quid me
Rumpere,
obductum
mum
nis
3.) Si fletibus fata vincuntur, conferamus; eat ominter luctus dies ; noctem sine somno trislitia con;
sumat ingerantur lacerato pectori manus, et in ippam faciem impetug fiat, atque omni se genere saevitiat^ profecturus moeror exerceat. Scd si nullis planctibus defuncta revocantur; si sors immota, et in aeternam fixa, nulla miseria mutatur, et mors tenet^ quidquid abstulit; desinat dolor, qui perit, Sen. lib, ad, Marc, c, 6. (Luctus, Solatium.)
lia
175
4.) Trlslilia inhabilis est ad dispiciendis res, utiexcogilanda, aequa aes!imanda, Sen. clement. II. 5, (Luctus* Tristitia.) 5.) Viii) guam dolor perdit in eo, qui ullra sensum Sen. quaest. nat. lll. 27. (Miser.) mali miser est. flagrantior aequo 6.) Ponamus nimias gemitus J\on deLet dolor esse viri, nec vulnere major. Juv. Satyr. i3. hic sapienti servan7.) Est aliquis et dolendi decor dus est^ et quemadmodum in caeteris rebus , ita et in lacrymis aliquid sat est. Sen. ep. 99. (Lacrymae.) 8.) Durum! sed levius fit patientia^ Quidquid corrigere est nelas, Hor. I. 24. Quis desiderio sit modus pudor^ aut 9.) Tam cari capitis? Praecipe lugubres Canlu Melpomene; cui liquidam pater
;
:
Hor. I. 24. Vocem cum cithara dedit. Illud quoque te non minimum adjuverit, si cogitaveris, nulli minus gratum esse dolorem tuum^ quam
10
)
ei^ cui praestari videtur. Torqueri ille te aut non vult, aut non intelligit. Nulla itaque ejus oiHcii ratio est, quod ei, cui praestatur, si nihil sentit^ supervacuum est, si sentit^ ingratum. Sen. lib. ad Polyb. 20, (Luctus. Solatium.) 11.) Est autem hoc ipsum solatii loco , inter multos dolorem suum dividerej qui^ quia dispensatur inter plures, exigua debet apud te parte subsidere. Sen. lib. ad Polyb. 3i. (Solatium. Sympathia.) 12.) Kihil est difficilius, quam magno dolori paria Sen. lib. ad Polyb. 22. verba reperire. i3.) Salis praestiterit ratio, si id unum ex dolore^ quod et superest et abundat, exciderit; nam ut quideni
nullum omnino esse eum patiatur, nec' sperandum ulli nec concupiscendum est. Sen. lib. ad Polyb. 37. 14.) Quis tam demens, ut sua voluntate moereat? Katura adfert dolorem, Cic. tusc. quaest. III. 29.
(Luctus.)
i5.) Illud quoque te non minimum adjuverit, gitaveris^ nil profuturum dolorem tuum 5 nec illi,
si
co-
quem
desideras
16.)
nec
tibi.
Sen.
lib.
ad Polyb. 21. (Luctus. Solatium.)

se,
Solebat narrare Pompejus,
quum Rhodum
Posidonium;
venisset decedens x Syria, audire voluisse
ifG
sed quuni audivisset, eum graviter esse aegrum, quod vehernentef ejus artus laborarent, voluisse tamen nobilisslmum philosophum visere quem ut vidisset et salulavisset, honorihcisque verbis prosequutu essel, molesteque se dixisset ferre, quod eum non posset audire: at ille^ Tuvero, inquit, poles; nec committam^ ut dolor corporis efFiciat, ut frustra tantus vir ad me venprit. Itaque narrabat, eum graviter et copiose de hoc ipso , ]Nihil esse bonum, nisi quod honestum esset^ cubantem disputavisse cumque quasi faces ei doloris admoverentur, saepe dixisse INihil agis dolor; quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum, Cic. Tusc quaest. II. 25.)
:
: :
Dolorea.
Et voluptates blandifisimae dominae , majores partes animi a virtute detorquent ; et dolorum cum admoventur faces, praeter modum plerique exterrentur: vita
mors,
divitiae,
paupertas, omnes homines vehementigCic.

oif. II. lo.
sime permovent.
(Voluptates.)
Dolug.
INumquam
te fallant
animi sub vulpe latentes. Hor. Pis, 437, (Cautio.)
Dominatio.
foedissimum
immorteles cuiquam esse ulile taeterrimum parricidium patriae quamris is, qui se eo obstrinxerit, ab oppressis civibus PaCic. off, III. 21. (Regnare.) rens nominetur. quae major 2.) JNon habeo, ad vulgi opinionem utilitas^ quam regnandi, esse possit: nihil contra inutilius ei, qui Id injuste consecutus sit, invenio , cum possunt enim ad veritatem coepi revocare rationem cuiquam esse utiles , angores, sollicitudines, diurni et periculorumque plenocturni metus, vita insidiarum
1.)
Potest enim,
et
dii
21. (Regnare.) Dispulalur cerle acerrime atque fortissime in libris de republica adversus injustitiam pro justitia. Et quoniam cum prius ageretur pro inju.slitiae partibus contra justitiam^, et diceretur, nisi per injustitiam rempublicam stare augerique non posse^ hoc veluti validissimum positum erat, injustum es8e, iit Komines ho-
nisiîma?
3.)
Cic.
off. III.
177
minibus dominantiLus serviant^ quam tamen injuslitiam nisi sequatur imperioga civitas, ciijus est magna res publica, non eam posse provinciis imperare: responsun* est a parte justiliae, ideo justum esse^ quod talibus hominibus sit utilis servitus et pro utilitate eorum fieri, cum recte fit^ id est, cum improbis aufertur inet domiti se melius habebunt, quiii juriarum licentia indomili deterius se habuerunt subditumque est, ufc ista ratio firmaretur veluti a natura sumtam nobile exemplum, atque dictumest: Cur igilur Deus homini animus imperat corpori, ratio libidini caeterigque vitiosis animi parlibus? Cic. rep. III. 24. Augustin* civ. deiXIX. 21. (Servitus.) 4.) Annon cernimus optirao cuique dominatum ab ipsa natura cum summa utilitate infimorum datum? Cur igitur Deus homini, animus imperat corpori, ratio libidini iracundiaeque et caeteris vitiosis ejusdem animi partibus? Sed et imperandi et serviendi sunt dissimilitudines cognoscendae. Nam ut animus corpori dicitur imperare_, dicitur etiam libidini sed corpori^ ut rex civibus suis, aut parens liberis; libidini autem, ut servis dominus, quod eam coercet et franglt. Sic regum, sic imperatorum^ sic magistratuum , sic palrum, sic populorum imperia civibus sociigque praesunt^ ut corporibus animus domini autom servos ita fatigant^ ut optima pars animi, id est sapienlia, ejusdem animi
,
vitiosas imbecillasque parles^
ut libidines
ut iracun-
III. 25. 5*) Difficile est^ cum praestare onmibus concupieris, servare aequitatem, quae est justiliae maxime pro-
dias^ ut perturbationes caeteras.
Cic. rep.
pria.
Ex quo fit ut neque disceptatione vinci se ^ nec ullo publico ac legilimo jure patiantur. Existuntque in republica plerumque largitores et factiosi^ ut ope
,
res,
quam maximas consequantur, et sint vi potius superioquam justitia pares. Sed qao difficilius, hoc praeclarius.
6.)
Cic
si
off.
I.
19.
Nam,
Dandi gratia
7.)
violandum est jus , (Caesar dicebat) regviolandum est: aliis rebus pietatem colas
Cic. off.
III.
21. (Regnare.)
Ecce tibi^ (de Caesare sermo) qui rex populi Romani dominusque omnium gentium esse concupierit, idque perfecerit. Hanc cupiditalem si honeslam quis esse dicit, amens est; probat enim legum ^ et libertatis Gnomologia. Tom L 1
178
inleritum; earumque oppressionem taetram, et detestabilem, gloriosam putat. Cic, ofF, III, 21. (Regnare.)
Dominatio
sui.
i.)Pittacus Mitylenaeus, cujus autmeritis tantum cives debuerunt, aut moribus crediderunt, ut suis ei suffragiis tyrannidem deferrent, tamdiu illud imperium sustinuit, quamdiu bellum de Sigeo cum Atheniensibus gerendum fuit. Postquam autem pax victoria parta est, continuo reclamantibus Mitylenaeis deposuit; ne dominus civium ultra^ quam reipublicae necessitas exegeVal. Max. VI, 5. rat^ permaneret. 2.) Inaestimabile bonum est, suum fieri. Sen. ep. 76. 3.) Innumerabiles sunt, quiurbes, qui populos habaere in potestate paucissimi ^ qui se. Sen. quaest. nat. III. praef, 4.) Scip, Quid? tum cum tu es iratus, permittis meilli iracundiae dominatum animi tui? Lael. Non hercule! sed imitor Archytam illum Tarentinum, qui, cum ad villam venisset, et omnia aliter offendissit, ac jusgerat: tete infelicem, inquit villico, quem necassem Cic. rep. I. 38. jam verberibus , nisi iratus essem 5#) Laches. Isluc est sapere^ qui ubicumque opus sit^ animum possis flectere; Quod sit faciundum fortagse post, idem hoc nuno
:
si
feceris.
3.
Qui cum ingeniis conflictatur ejusmodi, Neque commovetur animus in ea re tamen, SciaS; posse jam habere ipum suae yitae modum. Ter. Andr. I. i. (Sodalitas.) saevas exstinguere flammas, 7.) Utile propositum Nec servum vitii peclus habere sui. Ovid. remed. amor, 8.) Quem magis admiraberis^ quam qui imperat sibi^ quam qui se habet in potestate? Gentes facilius est bar6.)
,
Ter. Hecyr. IV.
(Moderatio. Sapientia.)
haras^
impatientesque alieni arbitrii^ regere, quam continere et tradere gibi, Sen. benef. V. 7. 9.) Constabat, eos, qui concidentem vulneribus Cn. Pompejum vidissenl^ cum illo ipso acerbissimo miserrimoque speclaculo sibi limerent, quod se classe hosli-
animum suum
um
79
circumfusos viderent_, nihil tum aliud effisse, nisi ut remiges hortarentur, et ut salutem adipigcerentur fugaj postea quam Tyrum venissent, tum affiictari la-
mentarique coepisse.
Timor igitur ah iis aegritudinem potuit repellere^ ratio ac sapientia vera non poterit? Cic. tusc, quaest. III. 27. 10.) In rebus prosperis et ad voluntalem nostram fluentibus, superhiam, fastidium arrogantiamque magnopere fugiamus. Nam ut adversas res^ sic secundas
immoderate ferre, levitatis estj praeclaraque est aequabilitas in omni vita et idem gemper vultu8_, eademc[ue
frons
,
ut de Socrale
item de Caj, Laelio accepimus.

Cic.
ofF, I,
26,
Domus.
Domus non
sed mundus triam di nobis
ea est, hic totus,
quam
parieteg nogtri cingunt^
quod doraicilium , quamque pacommunem secum dederunt.

Cic. de rep.
I.
i3. (Patria.)
'
'
"
Dona.
1.)
Secum habet ingenium,

dicit.
qui^
cum libet, accipe Ovid. ars, amat. II.

omnibus annis.
2.)
Prodigus^ et slultus donat^ quae spernit et odit
Haec seges ingratos

3.)
tulit,
et feret
Hor. ep. I. 7. (Ingratus.) Quae (juamquam misigse pudet^ quia parva videntur Tu tamen haec, (juaeso, consule missa boni.
Ovid. ex Pont.
III.
8.
Donum.
1.)
Multiplicat semper gravitas auctoris honorem; t majestatem res data dantis habet. Ovid. ex Ponto IV, 9.
2.)
Qui dabit^ ille Crede mihi, res
tibi
magno
fit
major Uomero;
est ingeniosa^ dare.
3.)
Quod donare
Nam
Ovid. Amor. L 8. potes, gratis concede roganti^ recte fecisse bonis^ in parle lucrorum est. Cat. Dist. IV. 8.
12

Dos
est
i8o
D09.
magna parenlium
,
Virtus
et
metuens
alterius viri
Certo fbedere castitas ; Et peccare nefas, aut pretium est mori. Hor. Od.
Dubifatio.
i.)
III.
2*4.
Hi^ qui negant quidquam posse comprehendi,
instrumenta (artes intelligit) vel sapientiam et virtutem ila dicit) vitae; vel potius etiam totam vitam evertunt ut difficile funditus , ipsumque animal orbant animo sit de temeritate eorum^ perinde^ ut causa postulat, dicere. Cic. Acadein* (juaest. IV. lo. (Incerlum.) 2.) Quid Cyrenaei videntur? minime contemtipbilosophi: qui negant esse quidquam quod percipi posea se sola percipere . quae tactu intisit extrinsecus iho sentiant, ut dolorem^ ut voluptatem; neque se, quo quid colore aut quo sono sit, scire^ sed tantum
liaec ipsa eripiunt vel
ornamenta (philosophiam vel
sentire, adfici
Cic.
se
quodam modo.
quaest. IV. 24. (Incertunî. Sensus.)
Academ.
3,} Scinditur
incertum studia in contraria vulgus Virg. Aen. H. 3g. Quae prima pericula vito? 4.) Quidve sequens tantos possim superare labores? Virg. Aen. III. 56. (Pericula.) 5.) Heu^ quid agat , vario nequidquamfluctuantaestu; Diversaeque vocant animum in contraria curae. Virg. Aen. XII. v. 486.
6.)
Geta. Quid
fiet? In
eodem
haesitas luto
vor-
sura solvis.
Praesens quod fuerat, in diem malum abiit; plagae crescunt, Nisi prospicis. Ter. Phormio. V. 2. (Periculum.) quidsi 7,) Syrus. Quid si redeo ad illos, qui ajunt nunc coelum ruat? Ter. Heaut. IV. 3. 0.) Bene praecipiunl, qui velant quidquam agere, quod dubites, aequum sit an iniquum. Aequitas enim lucet ipsa per se dubitatio cogitationem significat in:
:
juriae,
Cic.
ofF. I.
9.
9.)
i8i
me
evol-
Antipho, Ego
si
nullo possum remedio vere ex his turhis
Quin,
hoc celetur, in metu^ sin patefit, in prohro sim. Ter Phorm. V. 4.

(Periclum.)
Dubium.
!) Nlhil aeque amarum^quam diu pendere. Aequiore quidam animo ferunt, praecidi spem suam, quam
trahi.
2)
Sen. henef.
II.
5.
Dum in
^
duhio
est
animus
paulo momento huc

Ter. Andr.
I.
vel illuc impellitur,

3*)
Vae misero mihi Ut animus in spe atque in timore usque anle hac
Ita^ post
5*
qqam ademta
adtentus fuit spes est, lassus cura confectus stupet.
Ter. Andr.
II.
1.
(Spes,
1.)
Durities,
Duris genuit
te
cautibus horrens
Hyrcanaeque admorunt uhera tigres. Virg. Aen. IV. 366. 2.) Te lapis et montes, innataque rupibus altis Rohora , te saevae progenuere ferae, Ovid, Heroid. Ep. 7. 3.) Quaenam *ê genuit sola sub rupeleaena? Quod mare conceptum spumantibus exspuit undis? Quae Syrtis, quae Scylla vorax, quae vasta ChaCaucasus
4,)
Gur mea
ryhdis? Catull, G4. dicta negat duras demittere in aures

:
Nullis ille movetur Fletibus^ aut voces ullas tractahilis- audit.
Virg, Aen. IV. 428,
6.)
Mens immota manet; lacrymae volvuntur
Virg. Aen. IV. 438. inanes. Virg. Aen. IV. 449.
hahet et silices el vivum in pectore ferrum, Qui tenero lacrymas lentus in ore videt, Ovid. Amor, III, 6, 8.) Illi rohur et aes triplex,
7.) Ille
Girca pectus erat
Hor.
I,
3.
g.)
l82
~
17.
Quid
Non
obseratis auribus fundis preces ? saxa nudis surdiora narilis. Hor. Epod.
Dux.
1.)
Auguror, en! vinces. votivaque carmina reddam: Et magno nobis ore sonandus eris.
2)
Ducis ingenium res Adversae nudare solent;, celare secundae.
Ovid.
ars.
amat.
I.
3.)
Hor. Sat. II. 8. Pacta ducis vivent, operosaque gloria rerum. Haec manet^ haec avidos effugit una rogos. Ovid. adlLir. 4,) Solve metu patriam, quae nunc, te vindice freta Imposuit prorae publica vota tuae. Prop. IV. 6. (Preces.)
Dvnastia.
Hanc
fas imperii
frena
tenere
domum.
Ovid.
fast,
Ebrietas
Sen. 83. Ebrietas depingitur in Ep. ob2,) Omne vitium ebrietas et incendit et detegit stantem malis conatibus verecundiam removet. Plures enim pudore peccandi, quam bona voluntale prohibiSen. ep. 83. (Pudor.) tis abstinent.
1.)
;
Educatio.
1.) Micio. Nunc adeo si ob eam rem vobis mea vitainvisa, Aeschine_, est^, Quia non justa injusta prorsus omnia omnino obsequor;
Missa facio effundite, emite^facite^ quod vobis lubet quae vos propter adoSed si id vultis potius
:
lescentiam
Minus
videtis^
magis
parum
Haec reprehendere
^
impense cupitis^ consulitis
Ecce me
et corrigere dare in loco: qui id faciam vobis. Ter. Adelphi.
quem, obsecun-
9.
(Objurgatio.)

2.)
.
i83
dubie tamquAm frugi laudatur avarus parcus homo, et rerum tutela suarum Certa magis, quam si fortunas servet easdem Hesperidum serpens aut ponticus; adde , cjuod hunc, de Quo loquor^ egregium populus putat acquirendi Artificemj quippe his crescunt patrimonia fabris
Non
Tamquam
Sedcrescunt, quocumque modo, majoraque fiunt Incude assidua, semperque ardente camino,
3.)
Juv. Satyr. 14. Ipse pater felices credit avaros; Qui miratur opes, qui nulla exempla heati Pauperis esseputat; juvenes hortatur^ ut illam Ire viam pergant_, et cidem incumbere sectae. Sunt quaedam vitiorum elementa his protinusillos Imbuit, et cogit minimas edi|cere sordes ; Mox acquirendi docet insatiabile votum. Servorum ventres modio castigat iniquo^ Ipse quoque esuriens ; neque enim omnia sustinet
umquam
Mucida
4.)
caerulei panis
consumere
diligentiam
frusta*
Juv. Sat. 14.
Educatio
maximam
plurimumque
profuturam desideratj facile est enim teneros adhuc animos componere_, diificulter reciduntur vitia, quae Sen. de. ira II. 18. nobiscum creverunt. 5.) Nihil facit magis iracundos, quam educatio mollis et blanda; ideo unicis^ quo plus indulgetur, pupillisque, quo plus licet, corruptior animus est.
Sen. de ira
6.)
II.
3i
Non
resistet ofFensis
cui nihil
umquam negatum
semper mater abstersit , cui de paedagogo satis factum est. Sen. de ira II. 21. 7.) Longe ab assentatione pueritia removenda est. Audiat verum, %t timeat interim , vereatur semper; majoribus assurgat; nihil per iracundiam exoret. Quod flenti negatum fuerat, quieto offeratur. Sen. de ira II. 2i, 8.) Demea. Inspicere famquam in speculum, inviest, cui lacrimas sollicita
tas
omnium
sumere exemplum
sibi.
III.
Jubeo
atque ex
aliis
Ten
Adelph.
3.
9.)
i84
potius consuefacere 681;, filium Sua sponte recte facere, quam alieno metu. Hoc pater ac dominus interest. Hoc qui necjuit, Fateatur nescire impei-are liberis
Micio. Hoc palpium
Ter. Adelph. I. i, Sunt enim ingeniis nostris semina innata virtutum quae si adolescere liceret^ ipsa nos ad beatam vitam natura perduceret. Nunc autem gimul atque editi in lucem et suscepti sumus, in omni continuo pravitate y et in summa opinionum perversitate versamur;, ut paene cum lacte nutricis errorem suxisse videamurj
10.)
;
vero parentibus redditi, deinde magistris traditi ita variis imbuimur erroribus ut vanitati veritas et opinioni confirmatae natura ipsacedat. Accedunt etiam poetae; qui cum magnam speciem doctrinae sapientiaeque prae se tulerint, audiuntur^ leguntur, ediscuntur, et inhaerescunt penitus in mentibus cum vero accedit eodem quasi maximus quidam- magister populus atque omnis undique ad vitia consentiens multitudo, tum plane inficimur opinionum pravitate_, a naturaque desciscimus ut nobis optimam natviram invidisse videantur, qui nihil melius homini, nihil inagis expetendum, nihil praestantius honoribus, imperiis populari gloria judicaverunt.
quum
sumus; tum
Cic. tusc.
quaest.
III.
1.
et 2.
II.)
Gratum
,
est,
quod patriae civem populoque

dedisti
sit
Si facis
ut patriae
idoneus
utilis agris
bellorum et pacig rebus agendis. PlurimUm enim intererit, quibus artibus , et quibus hunc tu Juvenal. Satyr. 14. Moribus instituas. Sanctam filius omni 12,
Utilis et

Micio,
Adspiciat sine labe

i5.)
vitioque carentem. Juvenal. Satyr. 14. Qui mentiri aut failere, ita ut fit,
domum^
patrem
Audebit, tanto magis audebit caeteros. Ter. Adelph. I. 1. (Fraus. Mendacium.)
14.)
Micio.
Pudore
et liberalitate liberos
Retinere satius esse credo , quam metu. Ter. AdeJph. I. 1. (Fudor.)
i5.)
i85
et
sic
Micio. Mea
sic est ratio,
animiim
in-
duco
meum
facit,
Malo coactus qui suum officium
Dum
,
id rescitum iri credit, tantisper cayet. Si fiperat fore clam , rursum ad ingenium redit.
Ille quem beneficio adjungas, ex animo facit -^tudet par referre 5 praesens absensque idem erit. Ter. Adelph. I. 1. (Officium.) iG.) Est ille prudens qui , ut saepe in Africa vidiinus, immani et vastae insidens belluae, coercet etregit belluam; quocumque vult levi admonitu^ non actu
,
infiectit illam
feram.
Cic. rep.
II.
40.
(Rector. Regnator.) 17.) Nil dictu foedum visuque haec limina tangat^ Intra quae puer est. Procul hinc, procul inde puellae L<enonum et cantus pernoctantis parasiti: Maxima debetur puero reverentia. Juvenal. Satyr. 14. 18.) Plurima sunt^ Fuscine et fama digna sinistra,
Et
nitidis
Quae monstrant
rnaculam haesuram figentia rebus^ ipsi pueris traduntque parentes.

Juvenal. Satyr. 14.
NuIIane in re esse cuiquam homini fidem! Verum illud verbum est^ vulgo quod dici solet^ Omnis^ sibi essebene^ mavelle ^ quam alteri. Terent. Andr. Il 5 (Fides.) 2.) Charinus. Hoccine credibile^ aut memorabile;
1.)
Egoismua.
Tanta vecordia innata cuiquam ut siet, Ut malis gaudeant, atque ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda? Terent. Andr. IV. 1. (Petulantia.) 3.) Auctor opus laudat. Sic forsitan Agrius olim
Thersiten facie dixerat esse bona. Ovid. ex Ponto III. 9. 4.) Nempe juslitia est hominem non occidere^ alienum prorsus non adtingere. (Juid ergo justus faciet^ si
naufragium fecerit^ et aiiquis imbeciliior viribus tabulam ceperit? nonne illum tabula deturbabit^ ut ipse conscendat, eaque nixus evadat^ maxime cum sit nulius medio mari testis ? Si sapiens est, faciel; ipsi
forte
enim pereundum
luerit,
est^,
i86
autem mori majam vero juatus ilsuae non parcat, dum

Si
nisi fecerit.
quam manug
inferre
alteri^
le, sed stullus est, qui yitae parcit alienae, Idein (de Carneade sermo) si acie suorum fusa hostes insequi coeperint^ et justus ille nactus fuerit aliquem saucium equo insidenlem ; eine parcet, ut ipse occidatur , an dejiciet ex equo, ut ipse possit
,
hostem effug-ere? quod si fecerit, sapiens, sed idem rnakisj si non fecerit_, justus, sed idem stultus sit necesse est. Cic. rep. 20. (Justitia , Officium.) 5.) Familiariter domestica adipiscimus^ et semper judicio favor oiTicit Puto multos potuisse ad sapientiam pervenire^ nisi putassent_, se pervenisse. Non est, quod nos magis aliena judices adulatione perire, quam nostra. Senec. tranquill. anim. i, 6.) Quis sibi verum dicere ausus est? quis non inter laudantium Jblandientiumque positus greges, plu-
rimum tamen
7.)
siLi
ipse assentatus est.
Micio. Homi^ne
,
Senec. tranquilL anim. 1. imperito numquam quidquam

fecit, nil
I.
injustius est
Qui
8.)
nisi
quod ipse
Ter. AdeJph.
a,
rectum putat. (Imperitus. Morositas.)
Micio.
Id laudi duces,
9.)
Tu nunc tibi quod tum fecisti inopia?
Ter. Adelph. I. 2. damnabis. Cui enim non ex alieno incommodo Jucrum? Milss bellum optat; agricolam annonae cariias erigit; eloquentiae exox^tat pretiuni litium numerus ; medicis gravis annus in quaestu est institores delicatarum mercium juventus corrupta locupletat; nulla lempestate^ nullo igne laedantur tecta jacebit opera fabrilis, Senec. benef. VI. 38. (Philautia.)
Magnam hominum partem
Elementa.
ex aqua oritur aer: ex aere aether: deinderetrorsum vicissimexaethere, aer; exaere, aqua; ex aqua terra infima. Cic. nat. deor. II. 33. Omnium ele2.) Nihil deficit, quod in se redit. menlorum alterni recessus sunt. Quidquid alteri perit, jn altcrum transit. Scnec. quaest. natural. III. 10.
1.)
Ex
terra, aqua
(Interitus.)
.87
3.)Aer, ignis, aqua et terra elementa dicuntur quibus aer et ignis movendi yim habent et efficiendi:
reliquae partes accipiendi et quasi patlendi. oquam di00 et terram, quintum genus^ e quo essent astra mentesque, singulare, eorumque quatuor^ quae upra dixi,dissimile Aristoteles quiddam esse rebalur. Cic. Academ. quaest. L 7.
Eloquentia,
juxta 1.) Regibus exactis plebs dissidens a patribus ripam fluminis Anienis in coUe, qui Sacer oppellatur, armata consedit. Eratque non solum deformis, sed eliam miserrimus reipublicae satus a capite ejus cae:
lera parte corporis pestifera seditione divisa. ^^/^*.^^" ipso lerii subvenisset eloquentia, spes tanti imperii in
paene ortu suo corruisset. Is namque populunr ^ nova oratione ad et insolita libertate temere gaudentem, meliora et saniora consilia revocaium^ senatui subjecit, id e8t, urbem urbi junxit. Verbis ergo facundls ira
consternatio , et arma cesserunt. 2.) Pericles autem^ felicissimig
tis
,
Val.
Max.
VIIi. g.
naturae
sub Anaxagora praeceptore
summo
incremenstudio perpo-
litus et instructus, liberis Athenarum cervicibus jugum servitutis imposuit: egit enim ille urbem, et versavit
arbitrio suo.
Cumque adversus voluntatem populi loqueretur, jucunda niliilominus et popularis ejus vox erat. Itaque veteris comoediae maledica lingua quamvis potentiam viri perstringere cupiebat, tamen in labris ejus hominis melle dulciorem leporem fatebatur habitare: inque animis eorum^ qui illum audierant^ quasi aculeos quosdam relinqui praedicabat. Fertur quidarn, cum admodum senex primae concioni Periclis adolescentuli interesset, idemque juvenis Pisistratum jam decrepitum concionanlem audifiset ; non temperasse sibi quominus exclamaret, cavere illum ciyem oportere , quod Pisistrati orationi simillima ejus esset oratio. Nec hominem aut aestimatio eloquii, aut morum augurium
fefellit.
Quod enim
ille
Periclem interfuit, nisi quod mis tyrannidem gessit?

Val.
armatus
inter Pisistratum et , liic sine ar-
Max.
VIII. 9. (Pericles.)
3.)Quae(8c. verba diserta) etiam Marianos Cinnanosque mucrones civilis profundendi sanguinis cupidi-
i88
tale furentes, inhibuerunt. Missi enim a saevissiniis duclbus niilites ad M. Antonium obtruncandum ^ sermone ejiis obstupefacti, destrictos jam et vibrantes gladios cruore vacuos vaginis reddiderunt Quibus digressis, P. Antronius Os enim soluo in ambitu expers Antonianae vocis steterat,) crudele imperium truculento ministerio peregit. Quam disertum igitur eum luisse putemus ^ quem ne hostium quidem quiscjuam occidere suslinuit^ c[ui modo vocem ejus ad aures suas voluit admiltere! Val. Max. Vlff. 9. 4.) Quantum eloquentia valuisse Hegesiam Cyre-
naicum philosophum arbitramur
(jui
sic
mala vitae
repraesentabat^ ut eorum miseranda imagine audientium pectoribus inserta^ multis voluntariae morlis oppelendae cupiditaiem ingeneraret ? Ideoquea rege Ptolemaeo ulterius hac de re disserern prohibitus est.
Val. Max. VIII. 9. 5.) Perditae luxuriae Athenis adolescens Polemo, necjue illecebris (ejus) tantummodo, sed etiam ipsa in-
famia gaudens , cum e convivio non post occasum solis, sed post ortum surrexisset, domumque repetens Xenocralis philosophi patentem januam vidigset j vino gravis , unguentis delibutus, sertis capite redimito, pellucida veste amictus refertam turba doctorum hominum scholam ejus intravit. Nec contentus tam deformi iiitroitu, consedit etiam ut clarissimum eloquium etprudentissima praecepta temulentiae lasciviis eluderet. Oromnium indignatione, Xeno la deinde, ut par erat crates vultum in eodem habitu continuit, omissaquei-e, quam disserebat, de modestia ac lemperantia loqui coepit. Cujus gravitate sermonis resipiscere coactus Polemo^ primum coronam capite, detractam projecit, paullo post brachium intra pallium reduxit, procedente tempore oris convivalis hilaritatem deposuit; adultimum totam luxuriam exuit, uniusque orationis saluLerrima medicina sanatus, ex infami ganeone maximus philosophus evasit. Peregrinatus est hujus animus in
, ,
nei[uitia;
non
habitavit.
Val.
6.)
soletis dicere)
Max.
Jam vero domina rerum
VI. 9. (Xenocrates.) (ut vos (sc. Academici)
eloquendi vis, quamest praeclara, quamque divina! quae primum efFicit ut ea^ quae ignoramus^ discere; ut ea. quae scimus^ alios docere possi,
189
mu8. Deinde hac cohortamur, hac persuademus , hac consolamur alTlicfos, hac deducimus perterritos a timore hac gestientes comprimimus, hac cupiditates iracundiasque restinguimus haec nos juris, legum, ur;
hium
societate devinxit segregavit.

7.)
:
haec a vita immani

Cic nat. deor.
et fera
II.
59.
Magna est admiratio copiose^ sapienterque diquem qui audiunt, intelligere etiam^ et sapere cenlis plus^ quam ceteros arhitrantur. iSi vero inest in oralione mista modestiae maffis , potest : eoque ^
si
gravitas ^ nil admirabilius fieri ea sunt in adolescente. Cic. Off. II. 14.
8.) Videtisne , ut apud Homerum saepissimeNeslor de virtutibus suis praedicet? tertiam enim jam aetatem hominum vivebal; nec eral eiverendum^ ne vera de se praedicans, nimis videretur aut insolens, aut loquax. Etenim (ut ait Homerus) ex ejus lingua melie dulcior fluebat oratio: quam ad guavitatem nuUis egebat corporis viribus et tamen dux ille Graeciae nusquam optat, ut Ajacis similes habeat decem at ut Nestoris; quod si acciderit^ non dubitat^ quin brevi Troja sit Cic. Sen. 10. (Nestor. Senectus.) peritura. Brute (quod quidem tu 9.) Nihil enim est aliud minime omnium ignoras) pulchre et oratorie^. dicere^ nisi optimis sententiis verbique lectissimis dicere. Et nec
:
,
sententia ulla est^ quae fructum oratori ferat, nisi apte expogita atque absolute; nec verborum lumen adparet , nisi diligenter collocatorum et horum utrumCic. Orat. cap. 63^ que numerus illustrat.
;
(Euphonia.)
10.) Caput est^ quod (ut vere dicam^ minime facimus (est enim magni laboris , quemplerique fugimus) quam plurimum scribere. Stilus optimus, et praestantissimus dicendi effector ac magister; neqiie injuria.
:
Ciceronis d. orat. I. 33. (Scriptio.) etiam qui optime dicunt , quique idfacillime atque ornalissime facere possunt^ tamen, nisi timide ad dicendum accedunt ^ et in exordienda oratione perturbantur paene impudentes videntur 3 tam11.)
Mihi
etsi id
accidere
dicit^ ita tus orationis
non polest. Ut enim quisque optime maxime dicendi difficultatem variosque even-
hominumque exspectationem
Ciceronis de oratore
I.
pertimescit,
26. (Oralor.)
190
12.) Huic arti (scilicet eloquentiae) finitima est dicendi graviorfacultas, et gratior^ et ornatior. Quid enim eIoc|uentia praeslabilius^ vel admiratione audientium^ vel spe indigentium vel eorum , (jui defensi sunt, gratia? huic cjuoque ergo a majoriLus nostris est in toga dignitatis principatus datus. Cic. OIT. II. 19. i3.) Positum sit igitur in primis, (quod post magis intelligetur) sine philosophia non posge efFici, quem quaerimus^ eloquentem: non ut in ea tamen omnia sint, sed ut sic adjuvet, ut palaestra histrionem. Par-
va enim magnis saepe rectissime conferuntur. Nam nec nec copiosius de magnis variisque rebus sinephilosophia potest quisquam dicere: siquidem etiam in Phaedro Platonis hoc Periclem praeslitisse caeleris dicit oratoribus Socrates^ quod is Anaxagorae physici fuerit auditor : a quo censet, eum ^ quum alia praeclara quaedam et magnifica didicisset^ uberem el foecundumfuisse gnarumque , (quod est eloquentiae maximum) quilatius,
Lus oralionis modis quaeque animorum partes pellerencutur. Quod idem de Demosthene existimari potest
:
"u8 ex epistolis
'latonis F
intelligi
licet
quam
freqiiens fuerit
Nec vero sine philosophorum disciplispeciem cujusque rei cernere, neque eam definiendo explicare , nec tribuere in partes possumus; nec judicare, quae vera, quae falsa sint^ neque cernere consequentia, repugnantia videre, ambigua distinguere. Quid dicam de natura rerum, cujus cognitio magnam orationis guppeditat copiam de vita, de officiis, de virtute , de moribus sine multa earum ipsarum rerum disciplina, aut dici^ aut intelHgi posse?
auditor.
et
na genus
Ciceronis orator IV. (Philosophia.) praegtabilius videtur, quam posse dicendo tenere hominum coetus^ mentes adlicere^ voluntales impellere , quo velit; unde autem velit , deducere. Haec una res in omni libero populo, maximeque in pacatis tranquillisque civitatibus, praecipue semper floruit, fiemperque dominata est. Quid est enim aut tam admirabile^ quam ex infinita multitudine hominum existere unum, qui id , quod omnibus natura sitdatum^vel solus vel cum paucis facere possit? aut tam jucundum cognilu, atque auditu, quam sapientibus sententiis gravibusque verbis ornata oratio et perpolita ? aut tam potens tamque magnificum; quam
14*)
Neque mihi quidquam
191
populi motus, judicum religiones^ senatus gravitatem unius oratione converti? Quid tam porroregium, tam
liberale^ tam munificum , quam opem ferre supplicibus, excitare adflictos, dare salutem^ Jiberare periculis, retinere homincs in civitate? Quid autem tam necessarium, quam teneresemper arma^ quibus vel tectusipse esse possis, vel provocare improbos , vel te ulcisci laCicero de oratore, I. 8. (Orator.) cessitus. i5.) Satis est caeteris artificiis percipiendis, tantummodo similem esse hominis ; et id , quod tradatur, vel etiam inculcetur , si quis forte sit tardior , posse perci-
pere animo
litas
et memoriaûstodire* Non quaeritur mobilinguae^ non celeritas verborum, non denique ea, quae nobis non possumus fingere_, facies^ vultus, sonus. In oratore autem acumen dialecticorum , sententiae
philosophorum, verba prope poetarum, memoria juris consultorum, vox tragoedorum, gestus paene fummorum actorum est requirendus. Quam obrem nihil ia
bominum genere
rarius perfecto oratore inveniri potest. Ciceronis de oratore. I. 28. (Orator.) 16.) Quis non jure mirelur_, ex omni memoria aetatum, temporum, civitatum, ' tam exiguum oratorum numerum inveniri? Cic. de oratore. I, 4. (Orator.)
17.) Oratorem plenum atque perfectum esse eum cam, qui de omnibus rebus possit varie copiogeque
didi-
Ciceronis de orat. I. i3. (Orator.) 18.) Illud est probabilius neque tamen verum, quod Socrates dicere solebat^ omnes in eo, quod scirent, satis esse eloquentes; illudverius^ neque quemquam in eo disertum esse posse, quod nesciat, neque si id oplime sciat, ignarusque si sit_, facundiae ac poliendae orationis, diserte id ipaumposse, de quo sciat_, dicere. Cic. de orat, I. 14. (Orator.)
cere.
19.)
Quis nescit,
maximam vim
existere oratoris in
hominum mentibus
dolorem ad lenitatem misericordiamque revocandis? quae,
vel ad iram aut ad odium^ aut ad incitandis, vel ab hisce iisdem permolionibus
nisi
qui naturas hominum vimque omnem humanitatis^ causagque eas , quibus mentes aut incitantur aut reflectuntur^ penitus perspexerit, dicendo quod volef perficere non poterit. Cic. de orat. I. 12. (Orator.) 20.) Unum erit profecto^ quod, ii, qui bene dicunf^ adferent proprium, compositam orationem et ornatam

et artificio
co'^nita,
ir)2
quodam
si
et expolitione distinctum.
tem oratio^
aut
Iftudatur* rum, vel
res
Haec aunon subest ab oratore percepta el:
nuUa slt necesse est, aut omnium irrisione Quid est enim tamfuriosum^ quam verbooptimorum atque ornatissimorum sonitus ina-
nis^ nulla subjecta sententia nec scientia?
Cicero de oratore T. 12. (Orator.) 21.) Caeterae fereartes se ipsaeper se tuentur singubene dicere autem , quod est scienter et perite et lae ornate dicere , non habet definitam aliquam regionem, cujus terminis septa teneatur. Omnia, quaecumque in
:
hominum
disceptationem cadere possunt, hene sunt ei dicenda^ qui hoc se posse profitetur_, aut eloquentiae nomen relinquendum est. Cic. de Orat. II. 2. (Oralor.) 22.) li fiumus^ ut sine his studiis (sermo est de eloquentia) vitam nullam esse ducamus. Cic. de oratore II. 5 23.) Non causidicum nescio quem, neque proclamatorem aut rabulam hoc sermone nostro conquirimus, sed eum virum, qui primum sit ejus artis antistes, cuju8 quum ipsa natura magnam homini facultatem daret^ tamen esse deus putatur, ut et ipsum^ quod erat hominis proprium, non partum per nos^ sed divinitus ad non tam nos delatum videretur^ deinde, qui possit caduceo , quam nomine oratoris ornatus, incolumis vel
,
,
inter hostium tela versari: tum, qui scelus fraudemque nocentis possit dicendo subjicere odio civium, suppliidemque ingenii praesidio innocioque constringere centiam judiciorum poena liberare : idemque languentem labentemque populum aut ad decus excitare, aut ab errore deducere^ aut inflammare in improbos, aut incitatum in bonos mitigare: qui denique quemcumque in animis honiinum motum res et causa postulet, eum dicendo vel excitare possit, vel sedare. Cic. de oratore I. 46. (Orator.) 24.) Mihi quidem saepenumero in summos homines ac summis ingeniis praeditos intuenli quaerenJum esse
:
esset, cur plures in omnibus rebus, Quis dubiin dicendo admirabiles exstitissent. hac ex una civipraestantissinios duces quin belli tet^ tate paene innumerabiles^ in dicendo autem excellentes vix paucos proferre possimus? Jam vero consilio ac
visum est^ quid
quam
sapientia qui regere ac
gubernarerempublicam possent,
mulli noslra^ plures patrum memoria alque etiam maexstiterunt: cjuum Loni perdiu nulli, vix autein singulls aetatlbus singuli tolerabiles oratores invenirentur Ac ne quis forte cum aliis studiis quae recondilis in artibus atque in quadam varietate literarum versentur, magis hanc dicendi rationem quam cum imperatoris laude, aut cum boni senatoris prudentia comparandam putet; convertat animum ad ea ipsa artium genera , circumspiciatque , qui in iis floruerint, quamque multi sic facillime quanta oratorum sit, semperque fuerit paucitas, judicabit. Cic. d. oratore J. 2, (Orator.) 25.) Sentio^ neminem esse in oratorum numero haIjendum , qui non sit omnibus iis artibus, quae sunt Jibero dignae, perpolitus; quibus ipsis si in dicendo non utimur^ tamen adparet atque exstat , utrum simua earum rudes, an didicerimus. Ut, qui pila ludunt, non utuntur in ipsa lusione artificio proprio palaestrae^ sed indicat ipse motus didicerintne palaestram^ an ne-* sciant. Cic, de oratore I. 16. (Orator ) 26.) In quo igitur homines exhorrescunt? quem stupefacti dicentem intuentur? in quo exclamant? quem deum, ut ita dicam, inter homines putant? Qui distincte, qui explicate^ qui abundanler, qui illuminate et rebus et verbis dicunt, et in ipsa oratione qu^di
jorum
conficiunt id est, quod ornate. Qui idem ita moderantur, utrerum, ufc personarum dignitates ferunt, ii sunt in eo genere lau:
quemdam numerum versumque

,
dico
dandilaudis^ quod ego aptum et congruens nomino. Cic. de orat. 111. 14. (Oralor.) 27.) Est enim eloquentia una quaedam de summis virtul^bus; quamquam sunt omnes virtutes aequales et pares, ged tanien est species alia magis alia formosa et illustris; sicut haec vis, quae scientiam complexa rerum, sensa mentis et consilia sicverbis explicat, ut eo, qui audiunt, quocumque incubuerit^ pogsit impellerej quae quo major est vis, hoc est magis probitale jungenda summaque prudentia quarum yirtutum expertibus si dicendi copiam tradiderimus, non eos quideirt oratores effecerimus 5 sed furentibus quaedam arma dederimus. Cic. de oratore III. 14. (Orator.) 28.) Tantam vim habet illa, quae recte a bono poetai dicta est fiexanima atque omnium regina rerum oratio^^t
:
Gnomologia, Tom,
I,
i3
194
aut etanlem incH* t non moflo inclinantem excipere nare, seil etiam adversantem et repugnantem^ ut imperator bonus ac fortis^ capere possit. Cic. de oralore II. 44. (Orator.) 29.) Neque fieri potest ut doleat is, qui audit^ ut oderit, ut invideat, ut pertimescat aliquid, ut ad fletum
misericordiamque deducatur:
nisi
omnes
ii
motus, cjuos
orator adhiberi volet judici^ in ipso oratore imprehenbi esse atcjue inusti vldebuntur. Ciceronis de oratore II. 45. (Orator.) 3o.) Nullo loco plus facetiae prosunt, et celeritas,
et breve alicjuod dictum, nec sine dignitate, et cum lepore (sc. quam coram multiludine). Nihil enim tam facile, quam multitudo a trislilia^ et gaepe ab acerbi-
ac breviter et acute^ el hilare dicto deCic, de oral. IL 83. (Jocus. Sales. Multiludo.) 3i.) Equidem omnia^ [quae pertinent ad usum civium, morem hominum, quae versantur in consvetudine vitae, in ralione reipublicae, in hac socielate civili, in sensu hominum communi , in natura, in moribus comprehendenda esse oratori puto, Cic. de oratore 11. 16. (Qrator.)
tate
,
commode
ducitur,
32) Optimus est enim orator^ qui dicendo animos audientium et docet, et delectat, et permovet. Docere debitum e^t^ delectare honorarium , permovere necessarium. Cic. de optimo genere oratorum. Cap. I,
(Orator.)
Haec (nempe exordia) in dicendo non extrinsecus alicunde quaerenda, sed ex ipsis visceribus causae
33.)
sumenda
perspecta
sunt.
,
Id circo
tota causa
pertentata
alque
locis est^
siderandum
omnibus inventis atque instructis, conquo principio sit utendum.

Cic. de oralore ll. 78. (Orator.)
34.) Et momenti aliquid adfereiit (nempe exordia in oratione) quum erunt paene ex intima defensione de-
promla,
et adparebit, ea non modo non esse communia, nec in alias causas posse trangferri, sed penilus ex ea causa, quae tum agatur, effloruisse. Cic. de oratore II. 78. (Orator.) quaecum35.) Ille Leontinus Gorgias de omni re que in disceptationem quaestioneinque vocaretur, se copiosissime diclurum esse profitetur ; isque princeps
,

quiscjue vellet audire
:
9^
ex omnibus ausus est in conventu poscere^ qua de re cui tantus nonos habitus est a Graecia , soli ut ex omnibus Delphis non inaurata glatua^ sed aurea slatueretur. Cic. de oralore III. 32. (Gorgia.) 36.) Neque facile est perficere^ ut irascatur ei, cui tu velis^ judex^ si lu ipse id lente ferre videare; neque ut oderit eum , quem tu velis^ nisi te ipsum flagrantem odio ante viderit; neque ad misericordiam adducetur; nisi ei tu signa doloris tui verbis, eententiis^ voce, vultu^ coUacrimatione denique ostenderis. Ut enim nulla materies tam facilis ad exardescendum e%t, quae, nisi admoto igni , ignem concipere po8sit sic nulla mens est tam ad comprehendendam vim oratoris parata tjuae posset incendi, nisi inflammatus ipse ad eam et ardens accesserig. Cic. de oratore II. 45. (Orator.)
37) Omnibus rebus consideralis tum denique id, quod primum est dicendum, postremum soleo cogitare, quo utar exordio. Nam si quando id primum invenire volui, nulium mihi occurrit, nisi aut exile aut nugatorium aut vulgare atque commune.
,
Cic. de oratore II. 76. (Orator.)
58.) Principia dicendi semper quum adcurata, et acuta_, et instructa sententiis, apta verbis tum vero causarum propria esse debent. Prima est enim quasi cognitio et commendatio oralionis in principio, quae continuo eum, quiaudit, permulcere atque adlicere debet, Cic. de oratore II. 78. (Orator.) ^9.) Vis autem eloquentiae tanla est, ut omniuin rerum , virtutum, officiorum, omnisque naturae , quae mores hominum , quae animos, quae vitam continet, originem vim mutationesque teneat ; eadem morein , leges, jura describat, rempublicam regat, omniaque, ad quamcumque rem pertineant, ornate copioseque dicat. Cic. de oratore III. 20.
,
,
4o.) De horridig rebus nitida, de jejunis plena, de pervulgatis nova quaedam est oratio tua. (dicit Cicero de Antonio) Cic. de oratore III. 14. (Orator.)
41.)
emper
tiae
Gaudeo judicium animi mei comprobari, quod statui, neminem sapientiae laudem et eloquen-
sine
summo
studio,
et
labore
qui posse.
, et doctrina conseCic, de oratore II. 89. i3 *
de oflficio , de aeijuo el bono^ de honore, ignominia, praemio^ poena, similibusque de rebus in utramque partem dicendi animos et vim et artem habere debemus*
42.)
De
virtute,
dignitate^, utilitale,
Cic. de oratore III. 27. res est uUa difFicilior, neque major, neque quae plura adjumenta doctrinae desideret. (Loquitur de eloquentia.) Cic. de oratore III. 22. 44.) Pacis est comes otiique gocia, et jam bene constitula civitatis quasi alumna quaedam, eloquehtia.
43.)
Neque apud homines
Ciceronis Brutus 12.

45.) Ut enim hominis decus ingenium_, sic ingenii ipsius lumen est eloquentia ; qua virum excellentem praeclare tum illi homines (scilicet veteres jam) floren^
populi esse dixerunt^ Suadaeque medulla. Ciceronis Brutus. i5. /#6.) Vetus quidem illa doctrina, eadem videtur et recle faciendi et bene dicendi magistra neque disjuncti doctores, sed iidem erant vivendi praeceptores atque dicendi ^ ut ille apud Homerum Phoenix, qui se a Peleo patre Achilli juveni comitem esse datum dicit ad belium, ut illum efticeret, oratorem verborum actoremCic. de oratore III. i5. que rerum. 47,) In oratoribus graecis quidem admirabile est, quantum inter omnes unus excellat. Ac tamen , quum esset Demosthenes, multi oratores magni et clari fuerunt, et antea fuerant, nec postea defecerunt. Quare non est, cur eorum, qui se studio eloquentiae dediderunt, spes infringatur^ aut languescat industria. Nam
;
neque
illud
ipsum, quod
est
est^ et in praestantibus rebus
optimum^ desperandum magna sunt ea^ quae sunt
optimig proxima. Cic. orat. II. (Incitatio.) 48.) Actio, inquam, in dicendo una dominatur Sine hac summus orator esse in numero nullo potest; mediocris, hac instructus, summoo saepe superare. Huic primas dedisse Demosthenes dicitur, quum rogaretur, quid in dicendo esset primum; huic secundas, liuic tertias. Cic. de oratore III. 56. (Gesticulatio.) 49.) Verbum ex ore nuUum, nisi aut elegans, aut grave exeat; ex ornique genere frequentissimae trantiationes erunt, quod eae propler similitudinem trans*

molus
197
ferunt animos et referunt, ac movent huc et illuc; qui

cogitationis celeriter agitatus, perse ipse delectat. Cic. orator cap. 3g. (Tropus.) 5o.) Nec aliud qnidquam est, dicere ^ nisi omnes, aut certe plerosque aliqua specie illuminare sententias.
Cic. orat cap. Sg.
Probabo prJmo eum, qui, quid deceat, videHac enim sapientia maxime adhibenda eloquenti Lit. est, ut sit temporum personarumque moderator. Nam nec semper, nec apud omnes^ nec contra omnes nec pro omnibus, nec omnibus eodem modo dicendum ar5i.)
,
bitror.
Cic. orat. cap. 35. (Orator.) 52.) Is erit ergo eloquens, qui ad id^ quodcumque decebit, poterit adcommodare orationem. Quod quum 8tatuerit_, tum , ut quidque erit dicendum , ita dicet;
nec salura jejune, nec grandia minute, nec item contra, sed erit rebus ipsis par et aequalis oratio.
Cic. orat. 36. (Orator.) sunt, etiam quae hene tractala ab oratore admirabilem eloquentiam faciant; quorum allerum est, quod Graeci ^îkov vocant, ad naturas, et ad mores, et ad omnera vitae consuetudinem adcommodatum; alterum, quod iidem oraSiiriKov nominant^ quo perturbantur animi et concitantur; in quo uno regnat oratio. Cic. orat. cap. 3^. (Orator.) 54.) Sit orator nobis is, qui ad commodate ad persuadendum possit dicere ; imiteturque illum, cui sine dubio summa vis dicendi conceditur, Atheniensem Demosthenem in quo tantum studiurh fuisse , tantusque dililabor dicitur, ut primum impedimenta naturae gentia industriaque superaret; quumque ita balbus esset^ ut ejus ipsius artis , cui studeret^ primam literam non posset dicere, perfecit meditando, ut nemo planius esse locutus putaretur^ deinde quum gpiritus ejus esset anguslior, tantum continenda anima in dicendo est assecutus^ ut una continuatione verborum (id quod ejus scripta declarant) binae contentiones vocis et remissionis continerentur ; qui etiam (ut memoriae proditum est) conjectis in os calculis summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare consuescebat ; neque is consistens in loco^ sed inambulans atque adscensu ingrediens arduo Cic. de oratore I. 61. (Orator.) 53.)
Duo
set saepe multis
198
quem expotimus, et et unam rem

,
ut rerhaereat in eadeni commoreturque sententia; saepe etiam ut exlenuet aliquid; saepe ut irrideat; ut declinet a proposito deflectatque sententiam; ut proponat, quid dictu rus Jiit; ut , quum transegerit jam aliquid, definiat; ut se ipse revocet ; ut quod dixit, iteret; ut argumentum ratione concludat; ut interrogando urgeat; ut rursus quasi ad interrogata sibi ipse respondeat; ut contra, ac dicat, accipi et sentiri velit; ut addubitet, quid polius, aut quomodo dicat; ut dividat in partes; ut aliquid rolinquat ac negligat; ut ante praemuniat; ut in eo ipso,
55.) Sic igitur dlcet ille,
modis eandem
in quo reprehendatur , culpam in adversarium conferat; ut saepe cum iis, qui audiunt^ nonnumquam etiam cum adversario quasi deliberet; ut hominum sermones moresque describat; ut muta quaedam loquentia inducat; ut ab eo, quod agilur, avertat animos; ut saepe in hilaritatem risumve convertat; ut anle occupel, quod videat, opponi, ut comparet similitudines ; ut utatur exemplis; ut aliud alii tribuens disperliat; ut inlerpellatorem coerceat; ut aliquid reticere se dicat; ut denuntiet, quid caveat; ut liberius quid audeat; ut irasca.
tur etiam^ ut objurget aliquando, ut deprecetur, ut Bupplicet, ut medeatur, ut a proposito declinet aliquantulum, ut optet_, ut exsecretur, ut fiat iis^ apud quos dicet, familiaris, Atque alias etiam dicendi quasi. virtutes sequetur: brevilatem si res petet; saepe eliam rem dicendo subjiciet oculis; saepe supra feret, quam jfieri possit; significatio saepe erit major, quam oratio; saepe hilaritas, saepe vilae nalurarumque imitatio. Hoc in genere (nam quasi silvam vides) omnis eluceat oportet eloquentiae magnitudo. Cic. Orat. cap. 40. et 41.
,
(Orator
56.)
qui audire' incenderetur, nisi ardens ad eum perveniret oratio. Cic. orat. cap. 3S. 57.) Jus profitentur etiam^ qui nesciunt; eloquentiam autem ilii ipsi, qui consequuti sunt, tamen ea se valere dissimulant, propterea quod prudentia hominibus grata est, lingua suspecta. Cic. orat. cap. 42. (Jurisprudenfia.) et reliquis poetis 58.) An eô Homero, nnio niaxime tragicis concederem, ut ne omnibuslocis eadehi contentione uterentur^ orebroque mutarent, nonnum*
is,
,
,
Nec umquam
,,
ipse
^99
quam etiam ad quolidianum genus germonis accederent: numquam ab illa acerrima contenlione discederem? Sed quld potitas divino ingenio profero? Higtriones eos vidimus, quibus nihil posset in suo genere esse praestantius, qui non solum in dissimillimis personis satis faciebant^ quum tamen in suis versarentur, sed et comoedum in tragoediis et tragoedum in comoediis admodum placere vidimus. Ego non elaborem?
,
59.
Sed jam
illius perfecti oratoris et
Cic. orat. cap. 3i. summae elo-
quentiae species exprimenda est, quem hoc uno exceli, e. oratione^ cetera in eo latere indicat nomen ipsum. Non enim inventor aut compositor, aut actor haec complexus estomnia, sed et graece ab oloquendo p^roog f et latine eloquens dictus est. Caeterarum eniin rerum, quae sunt in oratore, partem aliquam ieloquendi i. e. dicendi autem Li quisque vindicat inaxima vis soli huic conceditur. Quamquam enim et philosophi quidem ornate locuti sunt (si quidem et Theophrastus divinitate loquendi nomen invenit, et Aristoteles Isocratem ipsum lacessivit^ et Xenophontis voce musas quasi locutas ferunt: et longe omnium quicumque scripserunt , aut locuti Runt, exstitit et guavitate et gravitate princeps Plato) tamen horum oratio nequo nervos neque aculeos oratorios et forenses habet.
lere,
:
Cic. orat. cap.

60.) Invenire et judicare,
19.
quidem sunt^ et tamquam propria magis prudentiae ,
quid dicas , magna illa animi instar in corpore sed

;
eloquentiae. Cic. orat. cap. 14. 61.) Quoniam, quidquid est , quod in controveraut sitne, aut sia aut in contentione versetur, in eo, quid sit^ aut quale sit, quaeritur sitne, signis; quid sit^ definitionibus quale sit, recti pravique partibus: quibus ut uti possit orator, non iile vulgaris , sed hic excellens, a propriis personis et temporibus semper si potest avocat conlroversiam. Latius enim de geneunire, quam de parte disceptare licet : ut, quod vergo sit probatum^, id in parte sit probari necesse. Cic. orat. cap. 14. quid deceat, oratori videndum 62. Est autem, non in sententiis solum, sed etiam in verbis. Non enim omnis fortuna, non omnia honos, nom omnis aucto:
quam
200
rifas,
non omnU aetas^ nec rero locus, aut tempos, aut auflitor omnis codem ûl verborutn genere tractandu8 est^ aut sententiarum: semperque in omni parle orationis, ut vitae, (juid deceat, est considerandum ; quod et in re , de qua agitur, positum est^ et in perfionis^ et eorum, qui dicunt, et eorum, qui audiunt.
63.)
Cic. orat. cap. 21. stillicidiisquum verbis et locis uli cominunibus; de majestate populi Romani sumiiiisse et subtiliter! Cic. orat. cap, 21. 64.) Erit igitur eloquens is^ qui in foro causisque civilibus ita dicet^ ut probet, ut delectet, ut flectat. Probare necessitatis est; delectnre suavitatis flectere victoriae; nam id unum exomnibus ad obtinendas causas potest plurimum. Sed quot offîcia oratoris_, totaunt
Quam enim indecorum est, de apud unum judicem dicas, amplissimis
genea
dicendi. Subtile in probando, inodicum in deleclando^, vehemeng in flectendo; in quo uno vis omnis
etiam faculquasi temperator hujus Iriparlitae varietalis, Nam etjudicabit, quid cuique opus sit; et poterit , quocumque modo postulabit causa dicere Cic. orat. c. 21.
igitur judicii,
ille
oratoris est.
Magni
summae
et
talis esse
debebit moderator
65.)
Sed
est eloquentiae,
fundamentum
sapientia.
Ut enim
sicut reliquarum rerum in vita, sic in oratio-
ne nihilest diflicilius^ quam , quid deceat^ videre; ir^fjrou pdpellant hoc graeci^ nos dicamus sane decorum. De quo praeclare, et multa praecipiuntur, et res est ccgnitione dignissima Cic. orat, cap. 21. 66.) Jam vero ea^ quae invenerit (sc. orator)_, qua diligentia collocabit? Vêstlbula nimirum honesta adilusque ad causam faciet illustres; quumque aninios prima adgressione occupaverit, infirmabit, excludetque contraria; de firmissimis alia prima ponet , alia postrema, inculcabitque leviora. Cic. orat. cap. i5. 67.) Quodsi in philosophia tantum interest, quemadmodum dicas, ubi res spectatur, nun verba penduntur quid tandem in causis exislimandum est, quibus totis nioderatur oralio. Cic. orat. cap. i6.
,
:
68.) Si pictor
ille
(Apelles.)
vidit,
quum immo-
landa Iphigenia tristis Cal( has egset, maestior Ulysses, fnoereret Menelaus, obvolvendum caput Agamenmonis esse^ quoniam eunVmam illum luctum penicillo uoii
aoi
quid posset imitari; si histrio^ quid deceat, quaeril Cic. orat cap. 22. faciendum oratofi putemus ?, qui et humiiia subtili69.) Is est enim eloquens ter, et alta graviler^ et medlocria temperate potestdi:
,
Cic. orat. cap. 29. igitur eloquens, (ut idem illud iteremus), qui poterit parva submisse, modica temperate , Cic. orat. cap. 2g. inagna graviter dicere.
cere.
70.) Is erit
71.) Mirari desinamus^ quae causa sit eloquentium paucitatis , cjuum ex iis rebus universis eloquentiacon8tet, quibas in singulls elaborare permagnum est.
Ciceronis de oratore I. 5. (Orator.) Videtur mihi in gecunda arte primus esse maluisse, quam in prima secundus. (loquitur de Servio oratore, qui suam artem^ quam primam hic Cicero dicit, longe praetuiit juris prudentiae, quam loco hic poCiceronis Brutus. 41* nit secundo.)
72
)
(Juris prudentia.)
73.)
Mea quidem
sententia
laude cu nulatus orator, nisi gnarum atque artium scientiam consequutus. Etenim ex rerum cognitione efflorescat et redundet oportet oratio; quae nisi subest resab oratore percepta et cognita inanem quandam habet elocutionem et paene puv*ilem. Cic. de orat. I. 6. (Orator.) 74.) Vis oratoris professioque ipsa hene dicendihoc suscipere ac polliceri videtur ^ ut omni de re^ quaecumque sit proposita, ornate ab eo copioseque dicatur. Cic. de oratore. I. 6. (Orator.) 75.) Veram illam et absolutam eloquentiam nemo consequitur, quod alia intelligendi, alia dicendi discipllna est et ab aliis^ rerum, ab aliis verborum doctrina quaeritur. (queritur Cicero, quod Philosophia
,
;
nemo poterit esse omni erit omnium rerum ma-
et oratoria
non conjunctim Iraduntur.)

causa
facili
Ciceronis orator. V. licet esse disertum ^ Et minimae vires frangere quassa valent. Ovid. Trist. III. ii. (Argumentum.) 77.) Ut usum dicendi omittam, qui in omni pacata et libera civitate dominatur ^ tanta oblectatio est inipsa facuUate dicendl, ut nihil hominum aut auribus aut nientibus jucundius percipi possit. Cic, de oratore II. 8.
76.) In
quemvis
202
78. Hujus (de oratore sermo esl) in dando conde maximis rebus cum dlgnitate expllcala sentenejusdem et languentis populi incitatio et effrenati tia moderalio. Eadem facultate et fraus hominum ad pernlciem et integritas ad salulem vocatur. Qais coKortari ad virtutem ardentius, cfuis a vitiis acrius revocare, quis vituperare improbos asperius, quis laudare bonos ornatius, quis cupiditatem vehementius frangere adcusando potest? quis moerorem levare mltius consoUndo? Cic. de orat. II. 9. (Orator.) 79.) Oportet ut aedibus ac templis vestibula et adltus, sic oausis princlpia pro portione rerum praeponere. Itaque in parvis atque infrequentibus causis ab ipsa re est exordiri gaepe commodius. Gic. de orat. 11. 79. (Orator.) 80.) Illustriora sunt, quae inprincipiis^ quam quae in mediis causis dicuntur^ aut arguendo ^ aut refellendo, Cic. de orat. II. 79. (Orator.) 81.) Ecce tibi exortus est Isocrates ^ magister istorum omnium cujus e ludo, tamquam ex equo trojano, meri principes exierunt, Cic de oratore II. 22 (Isocrates. Orator.) 82.) Nihil est in dicendo majus, quam ut faveat oratori iu qui audiet_, utque ipe sic moveatur, ut imIllo
; ,
,
et perturbatione magis^ quam juaut consilio regatur. Cic. de oratore. II. 42. (Orator.) 83.) Si jam placet omnes artes oratori subjungere, lolerabilius est, sic potius dicere ul quoniam dicendi facultas non debeat esse jejuna atque nuda, sed aspera at:[ue di^tincta multarum rerum jucunda quadam varietate, sit boni oratoris raulta auribus accepisse multa vidisse, multa animo et cogitatione, multa etiam legendo percurrisse^ neque ea , ut sua, possedisse ,sed ut aliena libasse. Fateor enim callldum quemdam hunc et nulla in re tironem ac rudem, nec peregrinum at-
petu quodam animi

dicio
que hospitem in agendo

84.)
esse del)ere.
Cic.
de orat.
I,
5o. (Orator.)
i.)
Esthujus instltutae scriptionis ac temporis,

,
ncminem eloquentia non modo sine dicendi doctrina, sed ne nne omni qaidem sapieatia florere umquam et
praestare potuisse.
Cic.de orat*
II.
1.
203
1.)
lat, ut
Sensus: opiis hoc meum ek tcnijjug exposluenuntlem simulque probem yeritatem: nemi-
nem
eloquentia,
non modo
sine etc. etc.
loquentiae abusus.
Quid
est
tam inhumanum, quam eloquentiama na-
tura ad salutem
hominum,
et
ad conservationem daCic.
off.
tam, ad Jbonorum pestem, perniciemque convertere?

IL
14.)
Elysium.
Largior hic campos aether et lumine vestit Purpureo; solemque suum, sua sidera norunt. Virg. Aen. Lib. VI. v, 640. 2.) Hic manus, ob patriam pugnando vulnera passi,
1.)
Quique sacerdotes Quique pii vates ^
casli
et
dum
vita
manebat^
locuti
Phoebo digna
alios fecere
Inventas aut qui vitam excoluere per artis,
Quique
8ui
memores
merendo
Omnibus
3.)
^
his nivea
Hic choreae
cinguntur lempora vitta. Virg. Aen. Lib. VI. v. 660, cantusque vigent ; passimque ragantis
Dulce sonant tenui gutture carmen aves. Fert casiam non culta seges totusque per agros Floret odoratis terra benigna rosis,
Tibull.
I.
3,
Emendatio.
iJt
corporum ,
ita
animorum
8unt.
molliter vitia tractanda Senec. benefic. VII. 5o. (Gorrectio.)
Enthusiasmus.
Est deus in nobis et sunt commercia coeli Sedibus aetheriis spiritus ille venit. Ovid. ars amat. lib. III. 2.) Saepe audivi, poelam l)onum neminem (id quod a Democrito et Platone in scriptis relictum esse dicunt^) sine inflammatione animorum existere posse et sin
1.)
,
quodam
afflatu quasi furoris.
Cic. de oratore IL 46. (Poeta.)

5.) Illa concittxtio declarat;
vim in animis
esse diri?
;;
nam negat enim,

;
2o4
sine furore^ Democritus , quemquam esse posse. Quod idem dicit Plato quem, si placet, appellet furorem, dummodo is furor ita iaudetur, ut in Phaedro Platonis laudatus est.
poetam
magnum
Cic. divin,
4.)
I.
Sy.
Eat deus iu nobis; agitante calesclmus illo ; Impetus hic sacrae semina mentis habet. Ovid. fast. lib, VI.
5.)
Ingenium potis irritat Musa poetis. Bacche, soies Phoebo fertilis esse tuo.
Prop. IV. 6. (Vinum.) graeco poetae credimus, aliquando et insa;
6.) Sire
nirejucundum est; sive Platoni frustra poeticas fores compos sui pepulit; sive Aristoteli nullum magnum
,
iiigenium sine mixtura dementiae fuit. Non potestgrande aliquid et supra caeteros ioqui, nisi mota mens. Senec, tranquill.anim. i5. (Insanire. Poesis.)
Epicurei.
Accusat Timocratem, fratrem suum, Melrodorus , qui est Epicuri collega, quod dubitet omnia , quae ad beatam vitam pertineant , ventre metiri: neque id semel dicit, sed saepius, Cic. nat. deor. I. 40. 2.) Nos autem beatam vitam in animi securitate,
I.)
et in
omnium vacatione munerum ponimus, docuit enim nosidem, qui cetera (Epicureus ad stoicum) natura effectum esse mundum: nihil opus fuisse fabrica lamque eam rem esse facilem , quam vos effici negatis
natura sine divina posse solertia , ut innumerabiies mundos effectura sit, efficiat , efifecerit. Quod quia queiii-
mente possit,non argumenti exitum non posgunt, confugitis ad deum. Cujus operam profecto non desideraretis, si iinmensam et interminatam in omnes partes magnitudinem regionum viin quam se injiciens animus et intoudens, ita deretts late iongeque peregrinatur , ut nullam tamen oram ulnatura efficere sine aliqua
ridelis: ut tragici pooetae,
admodum
cum
explicare
timi videat, in qua possit insiitere.
In hac
,
igitur
,
iminin-
mensitate latitudinum^ longitudinum

tinita vis
altitudinum
:
innumerabiiium
volitat
atomorum
quae
terjeclo inani cohaerescunt tamen inter se, et aliae alias pprehendenles, conlinuaniur ex quo efficiuntur hae rorum formae atqae figurae quusvos effici posso eine
: :
2o5
follibus et incudiLus non putatis. Itaque imposuistis in cervicibus nostris sempiternum dominum^ quem dies et
noctes timeremus. Quis enim non timeat omnia providentem, et cogitantem , et animadverlentem , et omcuriosum , et plenuin nia ad se perlinere putanlem negolii deum? Hinc vobis exstitit primum illa fatelis ut, quidnecessitas, quam snxx^fxevviv (fatum) dicilis quid accidat, id ex aeterna verifate^ causarumque continuatione fluxisse dicatis* Quanti autem haec philosophia aestimanda est aniculis, et iis cui, tamquam quidem indoctis, fato fieri videantur omnia? Sequitur fxavT/xK vestra, quae latine dlvinatio dicitur : qua tanta imbueremur superstilione , si vos audire vellemus, ut harufjpices, augures , harioii^ vates et conjectores nobis essent colendi. His terroribus ab Epicuro soIuti,et in libertatem vindicati^ nec metuimus eos , quos intelligimus, nec sibi fingere ullam molestiam^ nec alferi quaerere; et pie sancteque colimus naturam excellentem atque praestanlem
,
:
3.)
Episcureorum
a vero devia, et illa
Cic. nat. deor. I. 20. (Stoici.) tota factio aequo semper errore existimans ridenda, (juae nesciat ,
fiacrum
irrisit
volumen (loquitur Macrobius) et augustissima Cic. rep. VI. 7. naturae seria. sed negcio^ 4.) Epicureos equidem non despicio (juo modo doctissimus quisque contemnit. Cic. Tusc. Quaest. I. 3i^
;
Epistola.
1.)
Jam satig invalidos calamo lassavimus artus^ t manus ofiicium longius aegra negat.
Ovid. Heroid. Ep. 21.
2.) His
arcana notis
(sc.
epistoiis)
terra
pelagoque
feruntur 5 Inspicit acceptas hostis ab hoste notas. Ovid. Heroid. Ep.

Eques.
4.
Qaadrupedante putrem sonitu
ferit
ungula campum.
I.
Virg. Aen.
Errof.
i.)
VIII. v. 596.
yim m^ximara erroria!
Cic. dir,
II.
47.
2o6
2.) Nemo errat uni sibi, sed dementiam sparglt in proxirnos, accipitque invicem. Senec. epist 94. 3.) Quod in strage hominum magna evenit, cum ipse se populus premitjnemo ita cadit , ut non alium in se adlrahat, primi exitio sequentibus sunt: hoc in om* nemo sibi tantum errat, ni vita accidere videas licet, sed alii erroris causa et auctor est. Senec. vita beat. I. (Exemplum. Vita.) 4.) Nec tibi crediderim votis contraria vota, Nec tantum crimen pectori inesse tuo. Tibull. III. 4. 5.) Quid est enim temeritate turpius? aut quid tam temerarium, tamque indignum sapientis gravitate alfalsum sentire ^ aut^ quod (|ue constantia^ quam ut 3ion fatis explorate perceplum sit et cognitum^ sine ulGic. nat. deor. I. 1. la dubitatione defendere?
Eruditio.
Magni interest^ quos mi, quibuscum loqualur

tres_,
quiscjue audiat quotidie doa puero , quemadmodum pa-
paedagogi
matres etiam loquantur. , Ciceronis Brutus58. (Lingua. Educatio.)

Euphonia.
1.)
Voluptali autem aurium morigerari debet oratio,

Cic. orat. cap. 48. (Oratio.)
Omnino duo sunt^ quae condiant orationem: verborum numerorumque jucunditas. In verbis inest quasi materiu quaedam^ in numero autcm expolitio.
Q,)
ijed ut ceteris in rebus , necessitatis inventa antiquiora sunt^ quam voluptatis: ita et in hac re accidit ,ut multis saeculis ante oratio nuda ac rudia ad soios animorum sensus exprimendos fuerit reperta^ quam ratio nuiiierorum y causa delectationis aurium ^ excogitata. Nam quod et facilius est , et magis neces8arium^ id
eeinper ante cognoscitur.

Cic. orat. cap. 55. (Verba.)
versu quidem theatra tota exclamant^ si longior, INec vero fuit una syllaba aut brevior aut nec jnviiti tudo pedes novit , nec ullos numeros tenet aut in quo offendat^ inillud^ quod ofFendit , aut cur telligit et lamen omnium longitudinum et brevitatum
3.) In
:
207
in soni8, sicut acutarum graviumque vocum, judicium ipsa natura in auribus noBtris collocavit. Cic. Orat. cap. 5i. (Oratio.) 4.) Aureg enim , vel animus aurium nuntio, naturalem quandam in se continet vocum omnium mensionem. Itacjue et longiora et breviora judicat , et perfecta Cic. Orat. cap. 53. ac moderata gemper exspectat.
(Verba.)
illud tertiom expHcelur, quale sit, numequag posae et aptae orationi^. Quod qiii non sentiunt aures habeant^ aut quid in his hoininis simile sit^ nescio.
5.)
Genus
Meae quidem etperfeclo completoque verborum ambitii gaudent, et curta sentiunt^ nec amant rednndantia. Quid dico meas ? conciones saepe exclamare vidi^ quum Id enim expectant aures_, ut apte verba cecidissent.
verbis colligentur sententiae. Cic. orat. Cap. 5o. (Oralio.)
6.) Constat enim ille ambitus et plena comprehensio e quatuor fere parlibus, quae membra dicimus, ut el aures
impleat,
et
ne brevior
sit_,
quam
satis sit,
neve
longior.
Cic. orat. Cap. 66 (Grammatica.)
Euripides.
Sed alrocius aliquanto Euripides finitus est. Ab Archelai enim regis coena in Macedonia domum hospitalem repetens ^ canum morsibus laniatus obiit. Crudelitas fati tanto ingenio non debita.
1.)
Val.
2.)
Max. IX.
12.
quum
Adfertur etiam de Sileno fabella quaedam; qui, a Mida captus esset, hoc ei muneris pro sua misj
sione dedisse scribitur
docuisse regem^ non nasci, ho;
mini longe oplimum esse
proximum autem^ quam
pri-
mum
mori
:
Qua
est sentantia in
Cresphonto usua Eu-
ripides
Nam
nos decebat coetus celebrantes,

esset aliquis in
domum
Lugere, ubi
lucem editus,
Humanae
vitae varia repulantes mala : At qui labores morte finisset graves, Hunc omni amicos laude et laetitia exsequi.<c Cic. tusc. quaest. I. 48. (Mord.)
2oa
EventuB.
1.) Mulli enim, eliam cuiii obesse vellent^ profuorunt, et cum prodesse, obfuerunt
Careat successibus opto, Quisquis ab eventu facla notanda putat, Ovid. Heroid. Ep. 2. 3.) Quae tamen inde seges ? terrae quis fructus Juv. Sat. 7. apertae?
2.) 4.)
Cic. nat. deor.
III.
28. (Voluntbs.)
Multi
Committunt eadem diverso crimina fato IUe crucem sceleris pretium tulit, hic diadema.
;
Juv. Satyr. i3. (Discrimen. Persona.) Sapiens consilium omnium rerum non exitum Initia in potestate nostra sunt ; de eventu forspectat. Sen. ep. 14. (Initium.) tuna judicat.
5.)
Excelsa periculoso.
j
^j
Utrumque (Ciceronem
et
Demosthenem)
Lari>u et exundans leto dedit ingenii fons. Ingenio manus est et cervix caesa; nec umquam
Sanguine causidici maduerunt rostra pusilli, Juv. Satyr. 10. (Magnitudo.) et illum (Demosthenem) Saevus 2.) Exitus eripuit, quem mirabantur Athenae Torrentem^ et pleni moderantem frena theatri. Juv. Sat. 10. (Magnitudo.)
Excusatio.
nos, aut ferro Lybicos populare Penates 1.) Venimus, aul raptas ad litora vertere praedas.
2.)
Non
Liberius si Dixero quid, si forte jocosius, hoc mihi juris Hor. Satyr. 1. I. 4. Cum venia dabis. 3.) Omnia melsedunt; timidus 8um: ignosce timori. Prop. II. 6.
Virg. Aen.
I.
627.
Exemplum.
1.)
Multorum disce exemplo, quae facta sequaris, Quae fugias. Vita est nobis aliena magistra.
Cat. Dist.
III. 14.

2.)
209
III.
solet tota civitas: sic

3*)
Ut enim cupiditatiLus principum , et yitiis infici emendari, et corrigi continentia.

Cic. leg,
18. (Potentes,)
Nec enim tantum mali est peccare principes (quamquam est magnum hoc per se ipsum malum) quantum illud , quod permulti imitatores principum
existunt.
Nam
licet videre,
fii
velis
replicare
memo-
riam temporum^ qualescumque 8ummi civitatis viri fuennt, talem civitatem fuisse quaecumque mutatio morum in piincipibu8 exstiterit, eandem in populo secutam. Cic. leg. III. 14. (Potentes.)
:
in praeceptig meis_, ut demon(nempe eloquentiae studiosus) atque ita, ut, quae maxime excellant in eo^ quem imitabitur, ea diligentissime persequatur. accedat exercitatio, qua illum , quem ante delegerit, imitando
4.)
sit
Hoc
primum
gtremus_,
quem
imitetur
Tum
effingat atque ita exprimat, non ut multos imitatores saepe cognovi, qui aut ea, quae facilia sunt, aut etiam illa, quae insignia, ac paene vitiosa, con<ectantur imiQui autem ita faciet, ut oportet, primum vigitando let necesse est in deligendo^ deinde , quem probavit, in eo^ quae maxime excellent^ ea diligentissime perseCic. de oratore II. 22* (Imitatio, Orator.) quatur. 5.) Ego autem nobilium vila_, victuque mutato^ moQuo perniciosius de reres mutari civitatum puto. publica merentur vitiosi principes , quod non soium vitia concipiunt ipsi, sed ea infundunt in civitatem; neque solum obsunt , quod ipsi corrumpuntur , sed etiam, quod corrumpunt, plusque exemplo, quam peccato nocent Cic. Leg. III. 14. (Potentes.) 6.) Nemo te malum, quia est, faciat. Senec. benef. VII. 17. hujus enim vel 7.) Abstineas igitur damnandis Una potens ratio est^ ne crimina nostra sequantur Ex nobis geniti quoniam dociles imitandis Turpibus ac pravis omnes sumu?. Juvenal. Satyr. 14. 8.) Si damnosa senem juvat alea ludit et haeres Bullatus, parvoque eadem movet arma fritilio. Juvenal. Satyr. 14. g.) Non melius de se cuiquam sperare propinquo Concedet juvenin^ qui radere lubera terraC;, Boletum condire, et eodem jare natantes Gnoniologia. Tom. I. 1 +
;
10.) Sic
210
Mergere ficedulas didicit^ nebulone parente, Et cara monstrante gula. Juvenal. Satyr. 14.
natura jubet: velocius et citius nos
Corrumpunt vitiorum exempla demestica^ magnis
Gum
11.)
8ubeunt animos auctoribus.
Juvenal. Satyr, 14. LFnus et alter Forsitan haec spernant juvenes^ quibus arte be-
nigna
Et meliore luto finxit praocordia Titan. Sed reliquos fugienda patrum vestigia ducunt^ Et monslrata diu veleris trahit orbita culpae. Juvenal. Satyr. 14, 12.) Nocet adplicari antecedentibus, et dum unus quisque mavult credere quam judicare, numquam de vita judicatur, semper creditur; versatque nos et praecipitat traditus per manus error , alienisque perimus exemplis. Sanabimur , fi modo separemur a coetu nunc vero stat contra rationem defensor mali sui, poSenec. vita beata. I. CSolitudo. Vita) pulus. i3.) Cum de beata vita agitur, non est, quod mihi illud discessionum more respondeas: Haec pars major esse videtur,<< ideo enim pejor est. Senec. vit. beat. II. (Vita.)
14.)
Commemoratio autem
antiquitatis
exemplo-
prolatio summa cum delectatione et auctoritatem orationi adfert, et fidem. Cic. orat. Cap. 34. (Oratio.) i5.) Nil agit exemplum, lilem quod lite resolvit. Hor. Satyr. 1. II. 3.
rumque
16.)
Cbremes
Scitum
Hoc
periculum ex aliis facerg, tibi quid ex usu fiHiutf^^ Ter. Heaut. I. 2. (Praeceptumf Prudentia,) 17.) Fluctuamus; aliud ex alio comprehendimus petita relinquimuS; relicta repelimus: alternae inter cupiditatem nostram et poenitentiam vices sunt. Pendemus enim toti ex alienis judiciis, et id optimum nobis videtur_, quod petitores laudatoresque multos habet,
est:
non
id,
quod laudandum petendumque
est.
i8*)
Non
Senec. de otio cap. 28. (Inconstantia.) tam bene cum rebus humanis agitur, ut
211
meliora pluribus placeant: argumentum pessimi turba est. Senec. vita beata, II. (Plebg. Vita.) 19.) Quaeramus, quid opdme factum sit, non, cjuid usitatissimum; et quid nos in possessione felicitalis aeternae constituat^ non (juid vulgo, veritatis pessimo interpreti^, probatum sit. Senec. vita beat. 11.
Avidos vicinum funus ut aegros Exanimat^ mortisque metu sibi parcere cogit; Sic teneros animos aliena opprobria saepe Absterrent vitiis. Hor. Satyr. 1. I, 4, 21.) Inter causas malorum nostrorum est, quod vivimus ad exempla nec ratione componimur, sed consvetudine abducimur. Senec* epist. laS. 22.) Quod si pauci facerent, nollemus imitari; cum plures facere coeperunt, ijuasi honestius sit, quia frequentius, sequimur: et recti apud nos locum tenet error^ ubi pubiicus factus est. Senec. epist. i23. 23.) Cogita, quantum nobis exempla bona prosint: scies magnorum virorum , non minus praesentia^ esse
20*)
;
'
(Plebs* Veritas.)
utilem memoriam.
Exilium.
1.)
Senec. epist. 102.
Nec mihi jam patriam antiquam spes ulla videndi,

]\ec dulces natos^
exoptatumque parentem. Virg. Aen. II. i3j,
Fas mihi Grajorum sacrata resoivere jura^ Fas bdisse viros, atque omnia ferre sub auras, Si qua tegunt; teneor patriae nec legibus uUis. Virg. Aen. II. 107. 3.) Quanti vero ista civitas aestimanda est, ex qua boni sapientesque pelluntur? Cic. Tusc. Quaest. V. 37. 4.) N6n est istud exsilium^ cujus neminem non ma2.)
gis_j
quam damnatum
pudet.
Senec. benef. VI. 37.

3.
5.)
Nos patriae fines et dulcia linquimus arva, Nos patriam fugimus Virg. Eclg. I.
'
Exitium.
Venit summa dies , et ineluctabile tempus Dardaniae. FuimusTroes; fuit Ilium et inp;ens Gloiia Teucrorum. Virg. Aen. il. 024.
;,
14*

1.)
212
Exitns*
2.)
Exitus in dis esl. Ovid. Heroid/Ep. 20. (Eventus.) Exitus acta probat, Ovid. Heroid. Ep. 2. (Eventus.)
Experientia.
est^ ad ea eligenda^ quae duLitationem adferunt^ adhibere doctos homines, vel eliam usu peritos ; et, quid hls de quoc|ue officii genere placeat, exquirere. Cic. off. I. 41. (Consilium. Usus.) 2.) Magna quldem^ sacrii? quae dat praecepta libellis, Victrix Fortunae sapientia. Ducimus t^^^^Pm^^wM^ Hos quoque felices^ quailferre in comi f^dsrvitgp];
1.)
Nec vero alienum
Nec
,
jactare
jugum,
vita didicere magistra,
Juvenal. oatyr. 13. et sine magna experientia rerum homo, gi circumscriberetur natalis soli fine. Senec. quaest. natural. V. 18. (IlineraJ
3.) Puisset
imperitum animal,
Expiatio.
1.)
2.)
pro multis dabitur caput. Virg. Aen. V. 8i5. (Victima.) Non ego^ si merui^ dubitem procumbere templis, Et dare sacratis oscula liminibus.
Unum
Non ego
tellurem genibus perrepere supplex, Et miserum sancto tundere poste caput.
Tibull
Expugnator
I. 2.
Quae sunt patriae commoda, nisi alterius civitalis aut gentis incommoda? id est fines propagare aliis violenter ereptos, auêre imperium , vectigalia facere meliora etc, Itaque haec bona quisquis patriae adquisierit,
hoc est eversis civilatibus gentibusque deletis aerarium pecunia referserit, agros ceperit, cives suos locupletiores fecerit: hic laudibus fertur in coelum in hoc
qui error summa et perfecla esse virtus; non modo populi et imperitorum sed etiam philoso-
pulatur
phorumest, qui praecepta quoque
dant, ad injustitiam. Cic. rep. III. i3.
1.)
ai3
Exsecratio.

Et cum
Sequar
frigida
atris
ignibus absens;
Omnibus
Audiam
2.)
;
mors anima seduxerit artus_, umbra locis adero, Dabis improbe

poenas haec Manes yeniet mihi fama sub imos.
sit
et
Virg. Afrn. IV. 384. data volturio; Effogsor oculos voret atro gulture corvus^ Intestina canes, caetera membra lupi CatuU. 107. 3.) Di te submoveant, o nostri infamia secli, Orbe 8U0, tellusque tibi pontusque neêntur Ovid. Metamorph, VIII. 97. lares^ inopemque senectam^ nullosque Ditibident 4.)
Lingua^xsecta avido
Et longas hiemes perpetuamque

5.)
sitim!
Sanguineag edat
Trislia cum Hanc volitent
illa
Ovid. Amor. I 8. dapes, atque ore cruento
multo pocula felle bibat. animae circum sua fata querentes

se-
Ipsa
Semper^ et e tectis strix violenta canat. fame slimulante furens, herbasque

pulchris^
Quaerat^ et a saevis ossa relicta lupis. Currat et inguinibus nudis^ ululetque perurbes Podt agat e triviis aspera turba canum.
Tibull. 1.5.
6)
Terra
amnis tibi deneget undas Deneget afflatus ventus et aura suos. Nec tibi sol clarus, nec sit tibi lucida Phoebe; Destituant oculos sidera cuncta tucs. Nec se Vulcanus, nec se tibi praebeat aer; ]Vec tibi det tellus_, nec tibi pontus iter. Exul^ inopsque erres, alienaque limina lustres; Exiguumque petas ore tremente cibum. INeccorpus querulo, necmensvacetaegra dolore;
tibi
fruges
Noxque
die gravior sit libi, nocte dies. Sisque miser semper; nec sit* miserabiiis ulli. Gaudeat adversis feiiiina virque tuis. Accedat lacrimis odium dignusque putere, Qui, mala cum tuleris piurima ^ plura feras. Sitque^ quod est rarum^ solito deiectci favore
faxies invidiosa tuae.
Aerumnae
214
Causaque non desit, desit tibi copia mortis; Optatam fuglat vita coacta necem Luctatusque diu cruclatos spirilus artus Deserat et longa torqueat ante mora.
Evenient.

Exspeclatio.
Ovid.
Ibis.
1.)
Auribu8 interdura voccs captamufi^ Adventus strepitum credimus esse
et
tui.
omnem
Ovid. Heroid. Ep. ig.
Major est muneris gratia, quominus diu pependit, Est enim bonarum etiam rerum sollicita exspectatio.
2.)
Sen. benef,
Facta.
II. 5.
Carent
illa^
libri spiritu iilo^
quum
aguntur,
quam quum
Fama.
propter quem majora eadem leguntur, rideri solent.
Cic. orat. cap. Sy. (Scripla,)
recte vivas, ne cures verba malorum ) Arbitrii non est nostri, quid quisque loquatur. Cat. Dist. III. 3. 2.) Si famam servare cupis_, dum vivis honestam^ Fac fugias animo , quae sunt mala gaudia vitae. Cat. Dist. IV. 17. 5.) Multa virum meritis sustentat fama tropaeis. Virg. Aen. XI. 2 2/|.
1
Quum
4.)
Judicium populi
placeas,
Ne nuUi
5.) In
numquam contemseris unus dum vis contemnere multos,

Cat. Dist.
JI.
3o.
eo ipso vis maxima est^ ut simus ii , qui haberi velimus. Gic. off. II. i3. 6.) Nam negligere, quid de se quisque sentiat, non solum arrogantis est, sed etiam omnino dissoluti.
Cic. Off.
7.)
I.
28.
Et terram rumor
transilit et
o.)
Das aliquid famae , quae Occupat humanam. Hor. Satyr. II. 2. Q.) Turba ruit_, tanlaeque virnm cognoscere famae Expelit. Ovid. Metamorph. VII. 476. (Vir magnus.)
.
maria. Prop. II. 18. carmine gratior aurem
, ;
2l5
Orbe locus medio est inter terrasque fretumque Coelestesque plagas, tripiicis confinia mundi Unde etc. descriptio famae, Ovid, Metamorph. XII. Sg. 11.) Aucupor infelix incertae murmura famae: Speque timor dubia, spesque timore cadit, Oyid Heroid Ep. 9. 12.) Non ita contemno volucris praeconia famae, Ut probris lerras impleat illa meis. % Ovid. Heroid. Ep. 17. i3.> Omnia post obitum fingit majora vetustas: Majus ab exequiis nomen in ora venit. Prop. III. 1. (Obitus.)
10.)
14.) Si bona existimatio divitiis praeslat et peciinia quanlo gloria magis est expetanto opere expetitur Cic. d. orat. II. 40. (Gloria.) tenda. qui in tiirba, quam i5.) Alia conditio est eorum non excedunt, latent; quorum et virtutes, ut adpareant, diu luctantur, et vitia tenebras babent. Vestra facta dictaque rumor excipit; et ideo nullis magis cavendum est, qualem famam liabeant^ quam qui, qualemcumque habuerint^ magnam habituri sunt. Senec, clementia I. 8. (Humiles Potentes,
: ,
16.)
Regnator.)
Majorfamae
silis est,
quam
quis enim virtutem amplectitur ipsam , Juv. Satyr. 10. (Virtus.) 17.) Conscia mens recti famae mendacia ridet: Sed no8 in vitium creduia turba sumus.
Virlulis
Praemia
si tollas*
18.)
,
It
Ovid fama per urbes:
fast.
1.
IV.
Fama, malum quo non aliud velocius ullum Mobilitate viget^ viresque adquirit eundo^ Parva metu primo; mox sese attollit in auras Ingrediturque solo et cjput inter nubila condit. illam Terra parens, ira irritata deorum, Extremamut perhibent^ Coeo Enceladoque sororem Progenuit, pedibus cclerem et pernicibus a!Is. Monstrum hvorrendum, ingens; cui quot sunt
_,
corpore plumae, Tot vigiies oculi subter, (mirabile dictu!) Tot lingaae. tolidem ora sonant ^ lot subrigit aures. Nocte volat coeii medio terraeque, per umbraui
, ;
2l6
Luce
Stridens, nec dulci declinat lumina somno. sedet custos aut summi culmine tecti, Turribus aut altis et magnas territat urbes,
,
Tam
ficti
pravique tenax ,
quam
nuntia veri.
Virg. Aen. IV. 173
Fames.
1.)
Deficit alma Ceres
nec plebis pane potitur.
Lucil. aequitate mitigatur, nec ulia ^rece flectitur populus esuriens Sen. brer. vit. 18.
2,)
Nec ralionem
patitur, nec
Famuli superbi.
Maxima quaeque domus
servis est plena superbis.
Juvenal, Satyr. 5.
Famiilus.
Vivendum recte
cum propter plurima ^ tum his Praecipue causis, ut linguas mancipiorum Contemnas 5 nam lingua mali pars pessima servi
est,
Juv. Satyr. 9* (Garrulitas.)

Fata.
In hoc omnes errore versamur, ut non putemus ad mortem nisi senes inclinatoscjue jam vergere cum illo infantia statim, et juventa omnisque aetas ferat. Agunt opus suum fata ; nobis sensum nostrae hecis auferunt; quoque facilius obrepat niors, sub ipso vitae nomine latet. Infantem in se puerilia convertit Xûeritiam pubertas, juventutem senectus abstulit. Incrementa ipsa, si bene computes_, damna sunt. Senec. lib. ad. Marc* 20. (Mors. Solatium.) 2.) Fata nos ducunt et quantum cuique restet,
1.)
,
prima nascentium hora disposuit. Causa pendet excausaj privata ac publica longus ordo rerum trahit.
Senec. de prov.
3.)
;
5,
gaudeas , quid fleas et quamvis magna videatur varietate singulorum vita distingui, summa in unum venit: accepnnus peest^
Olim constitutum
quid
ritura perituri.
Senec. prov.
5.
(Peritura.)
1.)
217
Faluin.
Fata Tiam invenient.
Virg. Aen. X. n5. sperare precando. Virg. Aen. Lib. VI. v. 376. 3.) Stat sua cuiquedies; breve et irreparabilelempus Omnibus est vitae sed famam extendere factis , Virg. Aen. X. 467. Hoc virtutis opus, (Mors.) cogit faleri. Fatuni 4.) Fieri omnia fato^ ratio autem id adpello, quod Graeci e<jxpixgv;iv, id est, ordinem seriemque causarum , cum causa causae nexa rem ex se gignat. Ea est ex omni aeternilate fluensreritas sempiterna. Quod cum ita sit, nihll et.t factum
2.)
Desine fala DeLim
flecli
quod non futurum fuerit^ eodemque modo nihil est futurum, cujus non causas id ipsum efficientes natura contineat. Ex quo intelligitur ^ ut fatum sit non id quod superstiliose, sed id, quod physice dicitur, causa aeterna rerum, cur et ea quae praeterierunt, facta
,
sint^ et
5.)
quae instant^
fiant, et,
quae sequuntur, fuCic. divin.

I.
tura sint.
55.
Appellatur quidam a philosophis d^yoq

:
'koyot^,
cui si pareamus^ nihil omnino agamus in vita. Sic enim interrogant Si fatum tibi est, ex hoc morbo convalescere; sive medicum adhibueris, sive non convalesces. Item si fatum tibi est, ex hoc morbo non convalescere sive tu medicum adhibueris^ sive non, non convalesces. Et alterutrum fatum est ; medicum ergo adhibere nihil attinet. Recte genus hoc interrogationis ignavum atque iners nominatum est, quod eadem ratione omnis e vita tolletur actio. Cic. fat. 12. 6.) Fata jus suum peragunt_, nec iilia commoventur prece; non misericordia flectuntur, non gratia. Servant cursum irrevocabilem; ex destinato fluunt. Senec. Quaest. natural. II. 35.
, ;
7.) Quemadmodum rapidorum aqua torrentium in non recurrit, nec moratur quidem^ quia priorem superveniens (fluctus) praecipitat: sic ordinem rcrum
se
fati
re decreto.
aeterna series rotat cujus haec prima lex est: staSenec. Quaest. natural. If. 55. 8.) Fatum existimo necessitatem rerum omniurn aclionumque, quam nulla vis rumpat. Senec, quaest. natur. II. 36.
;
iiil
2l8
9.) Circuit fatum , et si quid diu praeteriit , repetit. Quaedam rarius sollicitat, saepius quaedam, Ni-
immune
esse et
et
tum^ qui brevis

que terrarum
lati venit.
innoxium sinil. Non homines tancaduca res nascimur_, urbes oraeet
et littora
ipsum mare in servitutem

1.
Senec. Quaest, natural. VI.
(Fortuna mala.) 10.) Visendus ater flumine languido Cocylus errans ^ et Danai genus Infame, damnaturque longi Horat. h II. 14. Sisyphus Aeolides iaboris.
11.)
Linguenda tellus et domus, et placens Uxor neque harum, quas colis arborum Te praeter incisas cupressos, UUa brevem dominum sequetur. Hor. I. II,
;
_,
14.
12.)
dura fata, o nullis aequa vlrtutibus! Senec. lib. ad. Polyb.
c.
22.
posse vidotur^ Fata quoque ut superet. Ovid Metamorph.lX. 428. 14) Fixus est cuique terminus^ manebit semperûbi positus est, nec illum ulterius diligentia aut gratia, promovebit; solviturque quod cuique promissum est eunt vi sua fata; nec adjiciunt quidquam^ nec ex pcomisso semel demunt: frustra vota ac sfudia punt. Senec. lib. ad Marc. 20. (Mors. Solatium) i5.) Omnes cum fortuna copulati 8umus, Aliorum aurea catena est, et laxa ; aliorum arcta et sordida. Alium bonores_, alium opes vinciunt; quosdam nobilitas,quosdamhumilitas premit omnis vita servitiumest. Senec. tranquill. anim. 10. 16.) Servis regna dabunt, captivis fata triumphog. Felix iile tamen , corvo quoque rarior albo. Juv, Satyr. 7.
i3.)
sibi quis
,
:
Tantumne
17.)
Aequa lege necessitas Sortitur insignes, et imos

:
Omne
18
)
capax movet urna nomen. Fala regunt hominea
Hcr, Od, III. Juv. Satyr. 9.
i.
Favor.
I.) Dulcis inexpertis cultura potentis omici; Hor. epist. L Expertus metuit,
I.
18.
, ,
2.)
219
Tu
durh tua naris in allo esl,

le ferat aura.
1.
Hoc age, ne mutata retrorsum
Horat. epist.
I.
i8.
Felicita8.
magna Lona etdiuturna contingunt. durat nec ad ultimum erit,nisi lenta felicitas. Senec. lib, ad Marc. c. 12, 2,) Etiam in secundissimis rebus maxime est utendum consilio amicorum, hiscjue major etiam , quam ante, tribuenda auctoritds. lisdemque temporibus cayendum est, ne assentatoribus palefaciamus aures^ nec adulari nos sinamus; in quo falli facile est. Tales enim nos esse putamus, ut jure laudemur. Exquo nascunlur innumerabilia peccala; cum homines^ inflati opinionibuB^ turpiter irridentur, et in maximis versantur erroribu, Cic. off. I. 26. (Adulator.)
i.)
Nulli fere et
Non
3.)
O quantum
caliginis
mentibus humanis objicit

,
magna
Sen. brev. vit. 14. (Superbia.) cum tibi ex te 4.) Tunc beatum esse te judica gaudium omne nascetur ; cum in his, <juae homines eripiunt , optant, custodiunt, nihil inveneris, non diSenec. epist. 124. co^ quod malis , ged (juod velis. 5.) Nil opus invidia est; procul absit gloria vulgi Qui sapit, in tacito âudeat ille sinu.
felicitas!
6.)
TibullIV. 12. (Gloria.) Ullima semper Exspectanda dieshomini; dicique beatus Ante obitum nemo supremaque funera debet.

omnia,
Ovid. Metam.
7.)
III.
i35.
Cum
(juae excesserunt
modum,
noceant
periculosissima felicitas intemperantia eat. Senec. de prov. 4. (Inlemperantia.) 8.) Vivere, Gailio frater, omnes beate volunt;sed ad pervidendum c[uid sit, quod beatam vitam efficiat, (Vila.) caligant. Senec. vita beata. I.
_,
g.)
Adeo non
,
est
facile,
consequi
beatam vitam
ut ab ea quisque eo longius recedat, quo ad illam citatius feratur si via lapsus est ; quae ubi in contrarium ducit, ipsa velocitas majoris intervalli eausa fit. Senec* vita beata I. (Vila )
220
10.) Bsatum illud in uno loco positum est , in ipsa menle stabile, grande trantjuillum; quod sine scientia divinorum humanorumque non potest effici.
,
_,
Sen. ep. 74. (Gultura.)

II.)
Quamquam
optatissimum
est;,
perpetuo
for-
tunam quam florentissimam permanere; illa tamen aequabilitas vitae non tantum habet sensum , quantum^
cum ex saevis et perditis rebus ad meliorem statum fortuna revocatur. Cic, rep. fragment. 12.) Hi, quibus invidetur, non desinent transire; alii elidentur , alii cadent. Res est inquieta felicitas. Sen, ep. 36. i3.) Tu gallinae filius albae
INos
viles
pulli
nati infelicihus
ovis.
Juv. Satyr. i3, 14.) Nec sine sanitate (sc.mentis) quisquam beatug est,nec sanus, cui oilQtura pro optimis adpetuntur. Senec. vita beata. VI. (Sapientia.) i5.) Beatus nemo dici potest extra verilatem projectus. Beata ergo vita est in recto certoque judicio stabilita et immutabilis. Tunc enim pura mens esl et soluta omnibus malis^ cum non tantum lacerationes, sed etiam vellicationes effugerit, gtatura semper, ubi conslitit, ac sedem suam etiam irata et infestantefortuna vindicatura. Senec. vita beata. V. 16.) Beata vita est conveniens naturae suae, quae non aliter contingerepotest, quam si primum sanamens est, et in perpetua possessione sanitatis suae. Jam pro voluptatihus et pro illis, quae parva ac fragilia sunt et in ipsis flagiîis noxia, ingens gaudium subit inconcussum et aequahile; tum pax et concordia animi, et magnitudo cum mansvetudine. Omnis enim ex infirmiSenec. vita beat. III. (Sapientia.) tate feritas est. 17.) Nemo malus felix; minime corruptor. Juvenalis Satyr. 4. 18,) Beatam vitam dico liberum animum et erectuiu , et interritum ac stabilem, extra metum, extra cupiditatem posilum ; cui unum bonum honestas , unum nialuin turpitudo. Caetera vilis turha rerum nec detrahens quidquani beatae vitae, nec adjiciens, sine auctu ac detrimento summi boni veniens ac recedens iJunc ita fundtum necesse est^ velit nolit, sequatur
,
221
hilaritas continua, ct laetitia alta atque ex alto veniens; ut quae suis gaudeat, nec majora domesticis cupiat. Senec. vita Leat. IV. (Vila.) ig.) Mala pro Lonis petenti periculosum est adsequi. Ut feras cum iabore periculoque venamur, et captarum quoque illarum soUicita possessio est; saepe enim laniant dominos: ita habentes magnas voluptates in magnum malum evasere , captaeque cepere. Quae quo piures majoresque sunt , eo ille minor, ac plurium servus est^ quem fehcem vulgus adpellat. Senec vita beat. XIV. (Preces. Voluptas.) 20.) Quid est heata vila? êcuritas et perpetua tranquillitas. Hanc dahit animi magnitudo, dahit constanlia Lene judicati tenax. Ad hoc quomodo pervenitur? si veritas tota perspecla est_, si servatus est in rehus agendis ordo , modus^ decor, et innoxia voluntas, authenigna, intenta rationi, ncc umquam ah illa recedenp, amahilis simul mirahilisque. Sfn. epist. 92. 21.) Ncscia meng hominum fati sortisquo faf urae, Et servare modum, rehus sublata secundis. Virg. Aen. L. X. t. .5oi.
i.)
Felix.
Pamphilus,
Vix sum apud me i(a mus commotus estmelu,

:
ani-
Spe, gaudio, mirando hoc tanto tam repentino hono. Terent. Andr. V, 4. (Gaudium.)
2.)
immortalitag nulla aegritudo huic gaodio interTerent. Andr. V. 5. (Gaudium.) cesserit. 3.) Pamphilus. Quis me est fortunatior? venuslatisque adeo plenior?
Charinus. Mi
Parta est,
si
Egone pro hoc

4.)
Geta
te nuntio quid donem. Terent. Hecyr. V. 4. (Nuntius.) omnium, quantum est_, qui vivunt^ ho-
minum homo
ornatissime!
Nam
5.)
sine controversia ah Dis solus diligere. Ter. Phorm. V. 6.

est
O quanlum
hominum heatiorum,
est heatiusve!
Quid me laetius
Catull. 9.
li)
222
Fcmina.
Conjugla iratae, hoH tu rerba timere Nam struit insidias lacrimis, quum femina plorat,
quid sit, Prospiciunt aliquando viri fiigusque famemque Formica tandem quidam expavere magistra Prodiga non sentit pereuntem femina censum; At, velut exhausta redivivus pullulet arca IVummus, et e pleno tollatur gemper acervo^ IVon umquam reputant, quanti sibi gaudia constent, Juv. Satyr. 6. (Yit.) Fortius ingenium sugpicor esse viris, XJt corpus, teneris ita mens infirma puellis. Ovid. Heroid. ep. ig. (Vir.) Varium et mutabile semper Femina. Virg. Aen, IV. 669. Quolies facit ira nocentem Hunc sexum rabie jecur incendente feruntur Praecipites, ut saxa jugis abrupta, Juv. Sat 6. Si permutatio detur, Morte viri cupient animam servare catellae Juv. Satyr. 6. Nil non permittit mulier sibi, turpe putat nil, Cum virides gemmas collo circumdedit^ et cum Auribus extentis magnos commisit elenchos* Juv* Satyr. 6. Intolerabilius nihil est, quam femina dives.
utile
;
2.)
Cat. Dist. III. 21.
Tamen
3.)
4.)
5.)
6*)
7.)
8.)
Juv. Satyr. 6.
9.)
Sed vobis
facile est
Hoc unum
10.)
verba et componere fraudes: didicit femina semper opus. Ptop. II. 9.
Novi ingeniuni mulierum: Nolunt, ubivelis, ubi nolis^, cupiunt ultro. Ter. Eun. IV. 7. Nosti mores mulierum II.) Clitipho. Dum moliuntur dum comuntur, annus est,
Gnatho.
Ter. Heaut. II. 2. Nulla fere causa est, in qua non femina litem Moverit. Juv. Satyr. 6. Nihil est audacius illis i3.) Deprensis; iram alque animos a crimine sumunt.
i2.)
Juv. Styr. 6.
220
i4.)J^sches. Proh, Deum atque hominum fidem! quod hoc genus est, quae haec est conjuratio? Utn' omnes mulieres eadem aeque studeant^ nolintque omnia ?
Neque declinatam quidquam ab aliarum ingenio

uilam reperias?
(Itaque adeo^
uno animo^ omnes socrus oderunt

nurus) aeque studium est, similis pertinaeia est.
Viris adversari
In
eodemque omnes mihi videntur ludo doctae ad

malitiam.
si
Ei iudo^
i5.)
ulJa sit maglstra^

scio.
hanc
esse satis cerlo

II. i.
Ter. Hecyra
C h r e m e s. Quid cum illisce agas, qui neque jus, neque honum atque aequom sciunt?
Melius^,
pejus,
prosit,
obsit;
nil vident,
nisi
quod
16.) Dicit: sed
Jubet.
Ter, Heaut. IV. i. (Levitas.) mulier cupido quod dicit amanti, In vento et rapida scribere oporfet aqua.
Catull.
-ô.
!
i7.)Ah! crudele genus; nec lidum femina nomen Ah! pereat^ diJicit fallere si qua virum.
18.) Credule_,
nuUa diu femina pondus
Tib. Ilf. 4. habet.
Prop. II. 20. Quis dixerit, naturam maligne cum muliebribus ingenlis egisse^ et virtutes illarum in arctum retraxisse? Par illis^ mihi crede^ vigor, par ad honesla (libeat) facultas est; laborem doloremque ex aequo, si consuevere, patiuntur. Sen. lib. ad Marc. 16.
19.)
Festinatio.
1.)
Sed propera, nec
te
venturas
differ in
horas
erit.
Qui non
est hodie_, cras
minus aptus
Ovid. remed. anior* 2.) In primis finibus hostis arcendus est; nam cum intravit, et portis seintulit, modum a caplivis non accipit, Sen. de ira. I. 8. (Initium.) 3.) Flamma recens parva sparsa resedit aqua. Ovid. Heroid. ep. 17. (Mature.)
1.)
224
Fcslum.
Vina (llem celebrent; non fefela luce madere Est rubor^ errantes et male ferre pedes.
procul
,
2.) Ite
durum, curae, genua

ali
Tib. ir. 1. itelabores;
bulserit hic niveis Delius

3.)
ibus!
Tib.
iir. 6.
Adspiciam nuUos hodi^rna luce dolentesl
4 )
Hoc solenne sacrum multos
5.)
6,)
7.)
8.)
Prop. III. 10, celebrelur in annos. Tib. IV. 1. Prospera lux oritur; linguisque animisqiie favetej INunc dicenda bono sunt bona verba die^ Ovid. fast. I. Hic dxes vere mihi feslus atras Hor. Od. III. 14. Eximet curas. Salveilaela dies meliorquo revertere semper, A populo rerum digna potente coli. Ovid. fast, I. Jure solennis mihi, sanitiorquo Paene nalali proprio^ quod ex hac JLuce Maecenas meus affluentes Ordinat annos. Hor. Od. IV. 11,
g.)
Cuncfa
festinal
manus, huc
et iliuc
Cursitant mislae pueris puellae; Sordidum flammae trepidant rotantes Vertice iumum, Hor. Od. IV. 11. 10.) Ergoagite; etlaelum cuncti celebremushonorem, Virg. Aen. V. 58.
II.)
Ore
favele
omnes,
et
tempora cingite ramis Virg. Aen. V. 71.
Ficles.
bilig fidei ?
Quid? Urbinii Panopionis servus, quam admiraQui cum ad dominum proscriptum occidendum, domesticorum indicio certiores factos milites in Healinam villam venisse cognosset, commulata cum eo
1.)
veste, permulato atism annulo_, illum pofitico clam cmibit, se. autem in cubiculum ac lectulum recepit, et ut Panopionem occidi passus est. Brevis hujus lacti iiarratio, sed non parva materia laudalionis. Val. Max, VI. 8. (Magnanimilas.)

2.) Si
225
praedonibus pactum pro capite prelium non nulla fraus est, ne si juratus quidem id non feceris; nam pirata non est ex perduellium numer~6 definitus : sed communis hostis omnium^ cum hoc nec fides debet^ nec ju8Jurandum esse commune.
atluleris,
3.)
hoc
sibi
Cic. off, III. 29.
En
haec promissa fides
est.
Virg. Aen. VI. 346.

4.) Si
fideli
sumunt, nullam
ease fidem^
quae
in-
data sit, videant, ne quaeratur latebra perjurio. Cic. off. III. 29. (Perjuriuni.)
5.)
Firmamentum autem
quod infidum
stabilitatis,
constantiaeque
enim Simplicem praeterea, et communem, et consentienlem ^ qui rebus iisdem moveatur, eligi par est: quae omnia pertinent ad fidelitalem; neque enim fidum potest esse multiplex ingenium Neque vero, qui non iisdem rebus moet tortuosum. vetur, et natura consentit, aut fidus, aut stabilis postabile est,
est.
ejus, (juam in amicitia quaerimus^ fides est. Nihil
test e$se
Cic. amic. 18.

talis erit,
quae mea prima fides. Prop. II, 20. 7.) Semper autem in fide, quid senseris, non quid Cic. off. I. i3. dixeris^ cogitandum. 8.) Nunc, si depositum non inficietur amicus, Si reddat veterem cum tota aerugine follem;
G.)
Ullima
Prodigiosa fides et Tuscis digna libellig^ Quaeque coronatH lustrari debeat agna. Juv. Sat. i3.
g.)
Non
est
certa fides,
est,
quam non
injuria vergat.
Prop. IIL 8, vitae causa et Sen. ep, 3i. firmamentum est: sibi fidere. 11.) Laudatur^ etinter maximahumani generis bona Sen. benef. V. 10. fides colitur. 12.) Fides autem ut habeatur, duabus rebus effici polest: si existimabimur adepti conjunctam cum justitia prudentiam ; nam et iis fidem habemus_, quos plus inquosque et futura telligere, quam nos arbitramur, prottpicere credimas, et cum res agalur^ in discrimenque ventum sit^ expedire rem et conilium ex tempore capere posse; hanc enim utilem homines existimant^
10.)
Unum bonum
quod beatae
veramque prudentiam.
Gnoinologia.
Juslis
autem
et fidis
hominibus,
Tom,
I,
i5
226
jd est, bonis,, ita fides habelur, ul nulla sit in his frauItaque his salutem nostram, dis, injuriaeque suspicio. his fortunas, his liberos reclissime commitli arbitramur. Harum igitur duarum ad fidem faciendam justi-
plus poUet: quippe cum ea sine prudentia satis habeat auctoritatis^ prudentia sine justitia nihil yaleat ad Cic. off. IL 9. faciendam fidem. Virg. Aen. IV. 376, i3.) Nusquam tuta fides 14.) A rusticis natuin est id, quod jam tritum est vetustate proverbium: cum enim fidem alicujus^ boni tatemque laudant; dignum esse dicunt, quicum in teneHoc, quam habet vim , nisi illam , nihil bris mices. expedire, quod non deceat, etiam si id possis nullo Cic. Off. III* ig, refeJIente obtinere?
tla
magnis rebus inesse fides. Ovid. Heroid. Ep. 17. (Rea magnae.) 16.) Etiam si quid singuli, temporibus adducti, hosti promiserint , est in eo ipso fides conservanda; ut primo punico bello Regulus captus a Poenis, cum de caplivis commutandis Romam missus esset, jurassetque, se rediturum: primum , ut venit, captivos reddendos in senatu non censuit; deinde, cum retineretur a propinquis et ab amicis^ ad supplicium redire maluit, quam fidem hosti dalam fallere. Gic. Off, I. i3. (Regulus.) 17.) Ambos una fides auferet , una dies. Prop. 11. 20. i8.) Claudius Quadrlgarius in duodevicesimo annalium tradidit: cum obsideretur Adrumentum (urbs in Italia) et jam ad summam desperationem ventum esset, duos servos ad hostem transfugisse et operae pretium fecisse. Deinde urbe capta, passim discurrenfe victore, in qua servierant, illos per nota itincra ad domum , praecucurrisse, et dominam suam ante se egisse; et quaerenlibus, quaenam esset^ dominam, et quidem crudelissimam ad supplicium ab ipsis duci, professos esse. Eductam deinde extra muros sumina cura celasse^ donec hostilis ira consideret. Deinde^ ut satiatus miles ad Romanos mores cito rediit, illos quoque ad suos redii5,)
Tarda
solet
isse
et
dominam
illa.
sibi ipsos dedisse.
Manumisit utrumIII,
que
e vestigio
Senec, benef.
23.
227
tueri,
Filius.
Datur ora
Nate, tua; et nolas audire et reddere voces? Virg. Aen. V. 688.

Finia.
Finem omnium rerum specla,

mittes.
et
supervacua
di-
Senec. ep. 119.
Foedus.
Foederis heu taciti! cujus fallacia verba Non audituri diripuere Noti. Prop. IV.
Foenerator.
i.)
7.
Quinas hic capiti mercedes exsecat, atque
Quanto perditior
2.)
quiscjue est^ tanto acrius urget.
Hor. Sat. I. 2. Catone sene cum quaereretur, <juid maxime in re familiari expediret^ respondit, Benepascere. Quid secundum? Salis hene pascere Quid tertium ? Male pascere. Quid juartum? Arare. Et, cum ille, qui quaesierat^ dixisset^ (}uid foenerari? Tum Cato Quid
huminem,
inquit,
occidere ?
Cic. Off.
II.
25. (Oeconomia.)
Fons.
Nam quamquam
sapor est allata dulcis in unda; Gratius ex ipso fonfe hibuntur aquae. Ovid. ex Pont. III. 5.
Forma.
aii(em dignitas coloris bonitate tuenda est; color, exercitationibus corporis. Cic. Off. I. 36. (Color.) quanlumque accedit 2.) Forma Bonum fragile est,
1.)
Formae
ad annos
Fit
3.)
minor^
et spatio carpitur ipsa suo.
Nec
Ovid. ars amat. II, violae semper^ nec hiantia lilia florent; Et riget amissa spina relicta rosa Et tibi jam cani venient, formose, capilli; Jam venient rugae , quae tibi corpus arent.
:
Oyid, ars amat. IL i5 *

4.)
2a8
Par animo quoque forma suo respondet in illa; t genus et facies^ ingeniumque simul. Ovid. fast. VL (Puella.)
5.)
Noncredi labor est; sibi quaeque videjur amanda; Pessima sit^ nuUi non sua forma placet.
Ovid. ars amat.
I.
6.)
Ergo age
fallaci timide confide figurae,
'j.)
Quisquis es; aut aliquid corpore pluris habe. Ovid. ars amat. II. Ista decens facies longis viliabitur annis, Rugaque in antiqua fronte senilis erit: Injicietque manum formae damnosa senectus, Quae strepitum passu non faciente venit. Ovid. Trist. III. 8.
Fortis.
Manet imperterritus
ille,
Hostem magnanimum
opperiens_, el
mole sua stat.
Virg. Aen. X, 770.

Fortitudo.
Lacedaemonii Philippo minitanti per litteras^ se omnia^ quae conarentur^ prohibiturum , quaesierunt, num 86 esset etiam mori prohibiturus? Cic, Tusc. Quaest. V, 14. (Magnanimitas.)
1.)
2.) Fortes
creantur fortibus et bonis. Horat. Od. IV.
4.
definitur a Stoicis fortitudo, quum virtutem esse dicunt propugnantem pro aequitate.
30 Probe
eam
19.
Cic. Off.
4.)
Fortes igilur, magnanimi sunt habendi, non qui Cic. Off. I. 19. faciunt sed qui propulsant injuriam. 5.) Quid est ibrtitudo? munimentum humanae imbecillitatis inexpugnabile quod qui circumdedit sibi, securus in hac vitae obsidione perdurat* Senec, epist. ii3. 6.) Non est ulla fortitjudo, quae rationis est expers. Cic. Tusc. Quaest. iV. 22. 7.) Fortitudo est dolorum, laborumque contemtio.
,
:
Cic. Off. III. 33.

8.)
Exigui numero, sed^bello vivida virtus, Virg, Aen. V. 754
g.)
Ne C. Acilium quidem praelerire possumus^

Jegionis miles
quf,
cum decimae
pro C. Gaesaris parlibus
marilima pugna proeliaretur^ abscissa dexlra, quam Massiliensium navi injecerat, laeva puppim apprehendit: nee ante dimicare destitit, quam captam profundo Val. Max. III. 2. mergeret. 10.) Saguntini victricibus Hannibalis armin intra moenia urbis suae compulsi, cum vim Punicam ulterius nequirent arcere; collatis in forum , quae unicuique erant carissima , atque undique circumdatis accensisque ignis nutrimentis, ne a societate nostra desciscerenl, publico et communi rogo semet ipsi superiecerunt.
Val.
Max.
VI. 6.
Fortuna
invidiam usque Polycratis Samiorum tyranni abundantiiisimis bcnis conspicuus vitae fulgor excesijit: nec gine causa* Omnes enim conatus ejus placido excipiebantur itinere Spes certum cupilae rei fructum apprehendebat: vota nuncupabantur simul, et solvebantur: velle ac posse in aequo positum erat. Semel duntaxat vultum mutavit^ perquam brevi trisliliae salebra
1.)
Ad
succussum, tum
cum admodum gratum

,
sibi
annulum
ne omnis incommodi exde industria in profundum pers esset, abjecit. Quem tamen conlinuo recuperavit, caplo pisce, qui eum devoraverat. Sed hunc felicitatis semper plenis velis prosperum cursum tenere non poComprehensum enim Orontes, Darii regls praetuit. fectus, in excelsissimo Mycalensis monlis vertice cruci affixit. E qua putres ejus artus et tabido cruore manantia membra, atque illam laevam, cui Neptunus annu-
lum piscatoris manu restituerat, situ marcidam, Samos, amara servitudine aliquamdiu pressa, liberis ac laelis
oculis aspexit.
2.)
Val.
Max. VI.
9.
(Jactura.)
Sequitur hunc (Dionysium) Syphax rex^ consimilem fortunae iniquitatem expertus; quem amicum hinc Roma per Sclpionem^ illinc Carthago per Asdrubalem ultro petitum ad penatesDeos ejus veneral. Caeterum eo claritatis evectus ^ ut validissimorum populorum tantum non arbiter victoriae existeret: parvi temporis interjecta mora catenatus a Laelio legato ad Scipionem imperatorem pertractus est: cujusque dexteram egio insidens solio arroganti manu attigerat, ad ejus
1

Iragiliaj
23o
genua supplex procubuil.
Caduca nimirum (haec) et puerilibusque consentanea crepundiis sunt, (juae vires atque opes humanae vocantur.
3.)
Dionysius autem,
VaL Max. VI. 9. (Jaclura.) cum haereditalis nomine
patre Syracusanorum ac paene totius Siciliae tyranniaccepisset^ maximarum opum dominus, exercituum dux^ rector classium, equitatuum potens^ propler inopiam lilteras puerulos Corinthi docuit: >eodemque tempore tanta mutatione majores natu, ne quis nimis fortunae crederet_, magister ludi factus ex tyranno^ monuit* Val. Max. VI. 9. (Jactura.)
dem
4.)
Cede locum laesus fortunae, cede potenti.

Laedere quipotuit, prodesse aliquando
valebit.
Cat. Dist, IV. 39.
plerumque
ipsa fortuna caeca est, sed eos etiam caecos ^ quos complexa est* Itaque efferuntur illi fere faslidio^ et contumacia: neque quidquam insipiente fortunato intolerabilius fieri potest.
5.)
efficit
Non solum
Cic.
6.)
Amic.
i5.
Cui spes omnis,
et ratio
et cogitatio
forluna;
huic nihii potest esse
certi,
pendet ex Cic. Parad. IL
7.) Magnam vim esse in fortuna in utramque partem, vel secundas ad res, vel adversas, quis ignorat? nam et cum prospero flatu ejus utimur^ ad exitus per-
vehiinur optatos
8.)
et
cum
reflavit^ affligimur.
Cic. Off.
:
II.
6.
Puta deum ita dicere auro illos (nempe sic dict08 beatos hominum) argento et ebore ornavi intus boni nihil est. Isti^ quos pro felicibus adspicitis , si non, qua occurrunt, sed qua latent, videritis^ miseri sunt^ sordidi ^ turpes^ ad simililudinem parietum suorum extrinsecus culti. Bona vestra (sapientum) introrsus obversa sunt. Non egere felicitate, felicitas vestraest. Senec. de prov. 6.
;
9.) Hoc est egregium, hoc securum ac liberum; nihil petere^ et tota fortunae comitia transire.
Senec. epist. 118.

10.)
Pamphilug.
-0
perpetua es datai
fortuna, ul numquam Terentii Hecyra 111.3.

II.)
23l
cum secundae
ferant.
Demipho.
Omnes_,
res sint mu-
xume^ tum maxume

Meditari secum oportet,
quo pacto idversam
aerumnam
12.)
Terent. Phorm. II. i. (Praeceptum.) Heu, fortuna! quis est crudeiior in nos
!
Te Deus? Ut semper gaudes illudere rebus Horat. Satyr. II. Humanis

i3.) Passibus
^,
ambiguis fortuna volubilis errat, Et manet in nullo certa tenaxque loco. Sed modo laeta manet^ vultus modo sumit acerbos^ Et tantum constans in levitate sua est. Ovid. Trist. V. 9.
14,) In
mores fortuna jus non habet

Sen. ep. 36. (Mores.)
est,
:
i5.) esse te
Non
tutum
guod umquam fortunae armis putes fortuita noii tuis pugna contra ipsam
;
armant.
16.)
Senec. epist. ii3.

incredi-
Lile^
quid
Aequo animo excipe necessaria, Quid novum evenit? Senec. epist. 99.
(JNecessitas.)
boni aliquid nobis, aut mali judicant tribuere fortunam materiam dat bonorum ac malorum, et initia rerum, apud nos in malum bonumve exiturarum. Senec. just. 98. 18.) Quanli animi res est, solum nihil petere^ nulli upplicare^ et dicere Nihil mihi tecum, fortuna; non facio mei tibi copiam Senec. epist. 118. nihil rogo. 19.) Nulla re major invidia fortunae fit, quam aequo animo. Senec. lib. ad Marc 6.
17.) Errant^ qui aut
:
:
(Sapientia, Tranquiliitas.)
et quidem durum alque invictum pervenimus ^ illius arbitrio digna atque mdigna passuri. Senec. lib. ad Marc. 10. (Vita.) 21.) Quo meiior est quisque, hoc saepius ferre te (de fortuna sermo est) consuevit^ sine ullo delectu furen-
20.) In
regnum fortunae,
tem,
et inler ipsa beneficia
metuendam.
"
22.) Hoc nihil invasum sibi reiiquit
Senec. lib. ad Polyb. 22. hoc erit; fuit in rebus humanis fortuna
,
nihil
intactum relinquel,
)
Senec.
lib.
ad Polyb. 35.
(Interitus.
Mulatio. Solatium
202
23.)
^
Fortun^ cum
Susltuit:
Hinc apicem rapax stridore acuto

Horat.
I.
hic posuiase gaudet.

34. (Mutalio.)
24.) Interim tene
hoc mordicus: adversis non 8uc-
cumbere , laetis non credere, omnem fortunae licentiam in oculis habere, tamquam, quidcjuid potest facere, factura sit. Quidquid exspectatum est diu, levius accedit Senec. epibt. 78.
25.) Si fortuna volet, fies de rhetore consul; Si volet haec eadem , fies de consule rhetor.
Juven. Satyr.
26.)
:
7.
Nullum numen habes, si sit prudentia noa te, Nos facimas, Fortuna , Deum coeloque locamus,
,
Juvenal. Satyr, 10. 27.) Nihii nobis improvisum esse debet ; in omnia praemittendus est animus^ cogitandumc[ue, non quidquid solet, sed c[uid(juid potest fieri. Senec. epistol. 91.
;,
28.)
Non
habet, ut putamus, fortuna longas manus;

nisi
neminem occupat;
29.)
haerentem
tibi
sibi.

Nullum
nihil
est
Senec. ep. 82.
Di
formam
artemijue fruendi.
Di
3o.)
tibi divitias dederant_,
Hor. ep.
I.
quam
.5i.)
argumentum magnitudinis posse, quo instigeris accidere.

,
certius,
III. 6.
Senec. de Ira
Fortuna saevo laeta negotio, et Ludum insolentem ludere pertinax^ Transmutat incertos honores Nunc mihi nunc alii benigna. Hor. Od. III. 29. 32.) Nec forma aeternum, aut cuiquam est fortuna
,
perennis.
Prop.
II.
28.
(Pulchritudo.) 33.) Luxuriant animi rebus plerumque secundis;
aequa commoda mente pati. Ovid. ars amat. IL 34.) Diligitur ncmo nisi cui fortuna secunda est Quae simul intonuit^ proxima quaeque fugat. Oiîd. ex Ponto il. 5.
facile est
,
Nec
233
35.) Non esl^ quod me rlcturu, rictoremque te credas; vicit forluna tua fortunam meam. Senec. constant. sapient. 6.
36.) Quifl est praecipuum (in rebus humanis) ? Altos supra fortuita spiritus adtollere; hominis meminisse, scios, hoc non futurumdiu* siveinut, sive felix eris felix^ scia, hoc te non esse, si non putes.
,
Senec. qnaest. natur. III. praef. (Sapientia.) 37.) Nescit fortuna quiescere_, gaudet laetis tristia suLstituere, et utracjuo iniscere. Itacjue in secundis nemo confidat, in adversis nemo deficiat; alternae sunt vice rerum. Senec. quaest. natural. III. praef. 38.) Major sum^ quam cui posait fortuna nocere.
Ovid. Metamorph. VI.

Fortuna mala.
1.)
i()5.
Quum
libi displiceat
rerum fortuna tuarum,
discrimine pejor. Cat. Dist IV. 32. 2.) Ignis aurum probat , miseria fortes viros. Sen. de prov. 5. 3.) Praebendi fortunae sumus, ut conlra ipsam ab Ad contemnendam malorum potenipsa duremur. Senec. de prov. 4. tiam animus patientia pervenit.
sit
AUerius specta, quo
(Patientia )
Non est arbos solida^ nec fortis, nisi in quam frequens ventus incursat; ipsa enim vexatione constrinSenec. de prov. 4. gitur, et radices certlu figit. 5.) Nihil accidere bono viro mali potest. Est enim Senec. de prov. 2. oninibus externis potenfior. 6.) Hanc rationem dii sequunturin bonis viris ^ quam in discipulis suis praeceptores; qui plus laboris ab his exlgunt, in quibus certior spes est. Senec. de prov. 4
7.)
4.) cuti ?
Quid miraris^ bonos viros, ut confirmentur^ con-

est,
Grande dolori
miserisque venit sollertia rebus. Ovid. Metaniorph. VI. 674. (Ingenium.) 8 ) Non fert ullum ictum iilaesa felicitas. At ubi assidua fuit cum incommodis suis rixa callum per injurias ducit, nec ulli malo cedit. Senec. de prov, 2.
,
Ingenium

9.) Felix
o34
quipatitur, quae numerare potest/ Ovid. TrJst V. 1. CSoIatium.) 10.) Nolite, obsecro vos, expavescere ista, quae dii immortales velut stimulos admovent animis. Calamitas virtutis occasio est. Sonec. de prov. 4. (Virtus.) 11.) Hic slatusjhaecrerum nunc est fortunamearum, Debeat ut lucrymis nuilus abesse modus. Ovid. Trist. I. 8. 12*) Ecce spectaculum deo dignum, vir fortis cum mala fortuna conipositus! Senec. de prov. 2. i3.) Quae mea coelestes injuria fecit iniquos? Quodmlhi^ vae miserae! sidus obesse querar? Ovid. Heroid. Ep. 8. 14.) Quis deus opposuit nostris sua numina votis? Ovid. Heroid. Ep. 5. i5.) An gravis inceptum peragit fortuna tenorem^, Et manet in cursu seniper acerba suo? Ovid. Heroid Ep^ i5, i6.) Non mea sunt summa leviter dislricta sagitta Pectora: descendit vulnus ad ossa meum, Ovid. Heroid. Ep. 16. 17.) Cogita,non esse magnumserebus prosperis fortem gerere ; ubi secundo cursu vita procedit: nec gubernatoris quidem artem traaquillum mare et obsequens ventus osiendit ; adversi alit|uid incurrat oportet, quod animum probet. Senec lib. ad Marc. 6. (Luctus. Solatium.) 13.) Nihil mihi videtur infelicius eo, cui nihil um-
quam
evenit adversi.
Non
licuit
enim
iUi se experiri.
Ut
ex voto illi fluxerint omnia, ut ante votum, male tamen de illo dii judicaverunt. Indi^jnus visus est , a C[Uo' vinceretur aliquando fortuna. Senec. de prov. 3. 19.) Prospera in plebem ac vilia ingcnia deveniunt. At calamitates terrpresque mortaliumsub jugum miltere, proprium magni viri est, Semper vero esse felicem et fiine morsu animi velle traasire vitam, i^norare est rerum naturae alteram parlem. Senec. de prov. 4.
(Vir magnus.)
Fragilitas.
i.)
Honores
monumenta, quidquid aut

cito
decrelis
aiabilio jussit, aut operibus exstruxit,
subruitur;
nihil
235
non longa demolitur vetugtas, et movet ocyua Sen. brevit. vilae i5. quod consecravit,
2.) Ita est; nihil
aliud alio
(Honores. Tempus.) perpetuum ^ pauca diuturna sunt; modo fragile est rerum exitus variantur;
;
caeterum quidquid coepit,

Senec.
lib.
et desinit.
ab Polyh. 20. (Interitus,)
Fraus.
1.)
Tam
facile
et
pronum
testes
^
est
superos contemnere
Sat. i5,
2.)
Juvenal. idem nemo sciat! Adspice quanta Voceneget, quae sit ficti constantia vultus Per solis radios Tarpejaque fulmina jurat.
Si mortalis
'3.)
4)
Juvenal. Sat, i3.
Qui nigrum
in candida vertunt,
Juvenal. Satyr.
3.
Da
Pulchra Laverna mihi fallere^ da justo sanctoque videri:

peccatis, et fraudihus ohjice
Noctem
5.)
nuhem.
Hor. ep. I. 16. Uni se atque eidem studio omnes dedere et arti
Verha dare ut caute possint, piignare dologe; Blanditia certare; honum feimulare virum sej Insidias facere^ ut si hostes sint^j onmihus omnes.
(Lucil.)
Frigus.
Hic tantum Boreae curamus frigora, quantum Aut numerum lupus^ aut torrentia flumina ripas.
Virg.
Frugalitas.
1.)
Ec%,JII.
01.
M. autem Curius
exaclissima
norma Romanae
frugalilatis^
idemque fortitudinis perfectissimum specimen, Samnitium legatis agrcsti se in scamno assidentem foco atque ligneo catilio coenantem (quales epulas, apparatus indicio est) spectandum praehuit. Ille enim Samnitium divilas contemsit Samnites ejus paupertatem mirati sunt. INam cum ad eum magnum auri pon:
dus puhlice jiiissum altulissent, henignis verhis invilatu8 ut eo uti vellet, vultum risu solvit. protinusque^
,
nistri, narrate
236
Supervacuae^ inquit, ne dicam ineptae legationis miSamnitibus, M. Curium malle locupletibus imperare, cjuam ipsum fieri locapletem: atquc istud ut pretiosum^ ita malo hominum excogitatum munus refertote, et mementote, me nec acie vinci, nec pecunia corrumpi posse Val. Max. IV. 3. 2.) Commoda naturae nuUo tibi tempore deerunt^ Si fueris contentus eo, quod postulat usus. Gat Dist. IV. 2. 3.) Rebus ^l in censu si non est quod fuit ante, Fac vivas contentus eo quod tempora praebent.
, ,
Cat. Dist.
III.
12. (Paupertas.)
vis
4)
Socrates
in
pompa cum magna
auri argenti
queferretur:
5.)
Quam
multa non desidero! inquit.
Xenocrates^
Athenis
Cic. Tusc. Quaest. V. 32. (Socrates.) cum legati ab Alexandro quinquagin-
illifi,
quae erat pecunia temporibus praesertim, maxima , abduxit legatos ad coenam in Academiam iis adposuit tantum , quod satis esset, nullo ad paratu. Gum postridie rogarent eum_, cui numerari juberet: Quid ? vos heHterna, inquit, eoenula non intellexistis, me pecunia non egere? Quos
ta ei talenta adlulissent,
;
cum
tristiores vidisset,
triginta
minas
accepit,
no
as-
pernari regis liberalilatem videretur, Cic. Tusc. Quaest. V. 32. (Xenocrates.) 6.) Vivitur parvo bene, cui paternura Splendet in mensa tenui salinum; êc leves somnos timor aut cupido. ^ Sordidus aufert. Horat. Od. II. i6.
7.)
Desiderantem, quod
satis est,
neque
Tumultuosum soUicitat mare, Nec saevus arcturi cadentis

Impetus aut orientis hoedi; Non verberatae grandine vineae. Fundusve mendax. Horat. Od. III, 1. 8.) Quanto quisqup sibi plura negaverit, A dis plura feret. Horat. Od. III. 16.
9.)
MuUa
,
petentibus
Desunt muUa; bene Parca quod salis est

10.)
~
est, cui
Deus obtuHt
Hor. Od,
III.
manu.
16.
Haud paravero
Quod, aut avarus, ut Chremes, terra premam; Discinctus aut perdam ut nepos. Hor. Epod. I,

tura admonet,
2^7
11.) Dies deficiat^ si velim paupertalis causam deffindere; aperta enim res est, et quotidie noR ipna na-
quam
quam
12.)
vilibus.
paucis , quam parvis rebus egeat, Cic. Tuso. Quaest. V. 35. (Paupertas.)
Quae virtus etquanta^ Loni ^ sit vivere parvo^ Discite! Horat* salyr. II, 2. i3.) Sensit Alexand^r, testa cum videt in illa
habitatorem, quanto felicior hic, qui quam qui totum sibi posceret orbem^ Passurus gestis aequanda pericula rebus. Juven. Sat. 14.
Nil cuperet,
14)
Magnum
Cum
salo panis
leniet.
Latrantem stomachum bene

i5.)
in caro nidore voluptas Summa; sed in fe ipso est. Horat. satyr. II. 2. 16.) Ventre nihil novi frugalius.
Hor.
Satyr.
II.
2.
Non
Juvenal. Satyr. 5
17.)
ita magnus, Hortus ubi^ et tecto vicinus jugis aquae fons. Et paullum sylvae super his foret.
:
Hoc
erat in volis
modusagri, non
18.)
Horat. Satyr.
II. 6.
-^
Uterne
casus duLios fidet slbi certius_, hic , qui Pluribus assuerit mentem^ corpusque .ûperbum; An qui contentus parvo, metuensque fuluri^ In pace, ut sapiens, aptarit idonea bello ? Hor. Satyr. II. 2.
Frustra.
1.)
Ad
In sylvam ne
ligna feras insanius.

aerii
2.)
Quae cuncta
Hor. sat. I. 10. (Supervacanea.) discerpunt irrita venti.

Catull. 64.
1.)
Furia.
Adsum dirarum ab
gero.
tristia
Bella
2.)
manu letumque
Cui
sede >ororum, Virg. Aen. VII. 454.
(Bellum)
bella^
et
Iraeque
insidiaeque,
crimina noxia cordi.

Virg. Aen, Vil. 32.5.
3) Tii
238
potes unanimos armare in proelia fralres, Alque odiis versare domos tu verbera tectis Funcreasque inferre faces tibi nomina mille,
;
Mille nocendi arles.

Disjice compositam
Secundum concute pectus, pacem sere criiîina belli

,
Arma
velit,
poscatque imul, rapiatque juventus. Virg. Aen. VII. 335. (Bellum.)

Furtum.
Forsitan quispiam dixerit : Nonne igitur sapiens, si fame ipse conficiatur, abstulerit cibum alteri^ homini ad nuUam rem utili? Minime vero. Non enim mihi est vita mea utilior , quam animi talis affectio^ ne1.)
minem ut violem commodi mei gralia. Cic. Off. III. 6. aut ege2.) Non magis ent contra naturam morbuS aut quid hujusmodi^ quam detractio aut appestas
,
tilio alieni.
3.)
Quis
Ad
Cic. Off. IIL 6. permisit nostras praecidere messes? sepem alterius quis tibi fecit iter ? Ovid. Heroid, Ep. 20.
tibi
Futurum.
an adjiciant hodiernae crastina summae 1.) Quis Hor, Od. IV, 7, Tempora di superi? 2.) Non enim illa, quae futura sunt, subito existunt,
scit
sed est quasi rudentis explicatio, sic traductio temporis, nihil novi efficientisy et primum quidque replicantis.
3.) Syrus. vÎsluc est sapere,
Cic. divin,
I.
56.
Demea,
non quod ante pedes modo est^ Videre^ sed etiam illa;, quae futura sunt, Ter. Adelph. III. 3. (Sapientia,) Prospicere. 4,) Prudens futuri temporis exitum Caliginosa nocte premit Deus; Ridetque, n mortalis ultra Hor. Od. III. 29. Fas trepidat. 5.) Effugere nemo id potest, quod futurum est. Saepe auteni ne utile quidem est scire quid futurumsit miserum est enim, nihil proficientem angi^ nec habeet tamen commune sore ne spei quidem extremum
_, _,
latium.
Cic, nal. deor.
III, 6.

1,)
239
'
Garrnlitas.
, saepe videto. Hor. ep. I. i8. Tacitus pasci si posset corvus, haberet 2.) Plus dapis, et rixas multo minus^ invidiaeque Hor. ep. I. 17. 3.) Rumorem fuge^ ne incipias novus auctor haberi, Jâm nuliitacuisse nocet, nocetesse locutum.
Quid de quoqueviro^
et cui dicas
Cat. Dist.
Gaudia.
I.
12. (Taciturnitas.)
Ingrafus est^ qui injuriam vocat finem voluptatis; stultus, qui nullum fructum esse putat bonorum, nisi praesentium qui non in praeteritis acquiescit^ et ea judicat cerliora, quae abierunt; quia de illis, ne desinant^ non est timendum. Senec. iib. ad Polyb. 29.
1.)
;
(Voluptates.)
Nimis angustat gaudia sua, qui ei tantum modo, quae habet acvidet, frui se putat^ et habuisse eadem pro nihilo ducit. Cito enim nos omnis voluptas rclinquit; quae fluit et transit^ etpaene ante^quam veniat. aufertur. Itaque in praeteritum tempus animus mittendus est, et, quidquid nosumquam delectavit, reducen2)
ac frequenti cogitatione pertractandum est. Longior fideliorque est memoria voluptatum, quam praesentia. Senec. lib. ad Polyb. 29. (Voluptates.) Nulli sincera voluptag; 3.)
dum
Scllicitique aliquid laetis intervenit.
Ovid.
4.)
Metamorph.
VII.
453.
Gaudia principium nostri sunt saepe
doloris.
5.)
Ovid. Metamorph. VII. 796. Jam nos securae reddamus tempora mensae;
.Venit post multos

6.)
una serena
dies.
III. 6.
Tibull.
(Festum.)
At tu, dum primi floret tibi temporis aetas, Utere; non tardo iabitur illa pede. Tibull. I. 8. 7.) Si quidquam cupido que optantique obtigit umquam Insperanti, hoc est gratum animo proprie.
Catull. 106.
qui tantum , praesentibus laetusjest; et futura et praeterila delectant; haec exspectatione illa memoria, Senec. epist. 99.
8.)
Anguste fruclus rerum determinat
c),)
24o
et
Et quodcumquo mali est,
quidquid
triste
ti-
memus
In pelagus rapidis devehat amnis aquis. Tibull. II. 3. lo.) Animus esse debet alacer et fidens et super omnia erectus.
Mihi crede
11.)
_,
res severa est
verum gaudium.
Sen. epist. 25.
in
Levium melallorum fructus opulentissima sunt, quorum in alto
summo
est:
illa
lalet
vena, assidue
Senec. epist. 23. (Labor.) plenius responsura fodienti. 12.) Quanta ego praeterita colleg-i gaudia nocte, Prop. II. i^. Immortalis ero^ si altera talis erit. i3.) Cujus perpetua futura laetitia, is suo gaudeat. Oinnia aiitem^ quibus yulgus inlliat , uUro citroque Sen. ep. 72. iluant. 14.) Omnes tendunt ad gaudium ; sed unde stabile Seu. ep. 5g. magnumque consequantur, ignorant. i5.) Si appetis voluptates et undique et omnes, scito tantum tibi ex sapientia^ quantum ex gaudio deesse. Sen. ep. Sc). (Voluptates.)
Genus.
ratum.
stirpe gene(serm. de Scip.) Ciceronis Brutus 5S' (Origo.) Nenunem regem non ex servis esse ait 2.) Plato oriundum neminen nonservum ex regibus. Omnia ista longa varietas miscuit, et sursum deorsum fortuna versavit. Quis ergo generosus? advirtutem bene a natura compositus. Hoc unum est inluendum; alioqui si ad vetera revocas, nemo non inde est, ante quod nihil est. Senec. ep. 44 (Nobilitas.)
1.)
Istius
genus
:
est ex ipsius sapientiae
Gco^raphia;
Ego quidem centuriones duos, quos Nero Caesar

ut aliarum virtutum, ita veritatis imprimis amantissiinus_, ad invesligandum caput Nilimiserat, audivi narrantes, longum illos iter peregisse, cum a rege Aethiopiae inslructi auxilio , commendatique proximis regibus, penetrassent. Ad ulteiiora quidem, ajebant, pervenimus ad immensas paludes^ quarum exilum nec incolae
noverant, nec spirare quisquam potest ; ita implicitae aquis herbae sunt, et aquae nec pediti eluclabiles, nec
, ; ,
navigio
;
241
CNilus.)
quod
nisi
parvum
obdita palus rion ferat.
et unius capax^ limosa et Senec. Quaest. natural. VI. 8.
Geometria.
1.)
Summam
eruditionem Graeci sitam

,
censebant
Igitur et Epaminon* das, princeps, meo judicio^ Graeciae fidibus praeclare cecinisse dicitur; Themigtoclefique aliquot ante annos quum in epulis recusasset lyram, habitus est indoctior. Ergo in Graecla musici floruerunt, discebantque id omnes^ nec, qui nesciebat, satis excultus doctrina putabatur ; in summo apud illos honore Geomein
,
nervorum vocumque cantibus.
tria fuit. Itaque nihil mathematicis illustrius. At nos metieudi ratiocinandique utilitate , hujus artis terminavimus modum. Cic. Tusc. Quaest. lib. I. cap 2. (Graeci, Mathesis, Musica , Romani.) quae2.) Quaedam res semel perceptae , haerent dam, ut scias, non est satis didicisse (intercidit enim eorum scientia, nisi continuetur); Geometriam dico et sublimium cursum. Senecd. benef. III. 5.
;
Gesticulatio.
Demosthenem ferunt ei, qui quaesivisset quid primum esset in dicendo_, actionem; quid secundum
1.)
,
et idem lertium^ respondisse. INulla res magis penetrat in animos_, eosque fingit^ format, flectit talesque oratores videri facit,quales ipsi se videri volunt. Ciceronis Brutus 38. (Orator,) quasi sermo corporis : quo magis 2.) Est actio menti congruens esse debet. Cic, de oralore III. 69. 3.) In actione secundum vocem vultus valet. Is autem oculis gubernatur. Atque in iis omnibus, quae sunt actionis, inest quaedam vis a natura data. Quare etiam hacimperiti, hac vulgus hac denique barbari
; ;
,
idem
maxime commoventur. Verba enim neminem movent nisi eum, qui ejusdem linguaesocietate conjunctusest sententiaeque saepe acutae non acutorum hominum
sensus piaetervolant
actio, quae prae se motum animifert^ omnesmovet; iisdem notis et in aliis agnoscunt, et in se ipsi indicant, Cic. de oratore III. 69.
:
Gnomblofîa.
Tom.
I^
(Oculi; Vultus.) 16
242
quaedam elo4) E^^ enim actio quasi corporis quentia, quum constet e voce et motu. Vocis mutationes totidem sunt^ quot animorum, qui maxime voce Cic. Orat. cap. 27. commoventur. 5.) Nam et infantes , actionis dignilate^ eloquentiae saepe fructum tulerunt; et diserti, deformitate agendi, multi infantes putati sunt : ut jam non sine causa Demosthenes tribuerit et primas et secundas et tertias actioni. Si enim eloquentia nulla sine hac haec autem sine eloquentia tanta est certe plurimum in diCic Orat, cap. ly. cendo potest. 6.) Vultus vero, qui secundum vocem piurimum potest, quantam adfert tum dignitatem, tum venustatem, in quo quum eflfeceris, ne quid ineptum aut vul,
tuosum
ratio.
li;
sit,
tum oculorum
est
quaedam magna mode-
ut imago est animi ^ vultus, sic indices ocuet hilarilatis, et vicissim tristitiae modum res ipsae, de quihus agetur, temperabunt. Cic. Orat cap, 18,
Nam
quorum
Gloria.
Gloriaquantalibet, quid erit, sigloria tantumest? Juv* Satyr. 7 2.) Unus Pellaeo juveni non suificit orbis. Aestuat infelix angusto limite mundi, Ut Gyarae clausus scopulis parvaque Seripho;
1)
Cum tamen a figulis munitam intraverit urbem, Juv. Satyr. 10. Sarcophago contentus erit. hac viros ob remrepublica tantosque in tot Quid 3.) publicam interfectos cogitasse arbitramur? iisidemne ut finibus nomen suum^ quibus vita , terminaretur ? Neimmortalitatis se pro paLicuit esse otioso Themistocli, ne et vetera et exlerna licuit Epaminondae, licuit^ quaeram , mihi. Sed nescio quomodo inhaereat in mentibus quasi saeculorum quoddam augurium futurorum idque in maximis ingeniis aitissimisque animis et existit maxime, et adparet faciilime. Quo quidem demto , quis tam esset amens, qui semper in laboribus et periculis viveret ? Loquor de principibus. Quid poetae? nonne post mortem nobilitari volunt? unde ergo illud? Adspicite y o cives , senis Enii imagini' formam
sine
tria oiferet
mo umquam
magna spe
ad mortem.
Hic Yestrum piaxit maxima facta patrum.

Mercedem
fecerat gloria
;
2/|5
iis
,
gloriae flagitat ab
quorum
patres ad-
idemque
lacrimis decoret, nec funera fletu ? volito vivu' per ora virum. Sed guid poetas ? opifices post mortem nobilitari volunt. Quid enim Phidias sui similem speciem inclusit in clypeo Minervae^ quum inscribere non liceret? quid nostri philosophi ? nonne in his ipsis libris ûos scribunt de contemnenda gloria , sua nomina inFaxit.
]Vemo
me
Cur
scribunt?
Quod si omnium consensus naturae vox est_, omnesque^ qui ubique sunt, consentiunt, esse aliquid_, quod ad eos pertineat^ qui vita ce?serint: nobis quoque idem existimandum est et ^ si, quorum aut ingenio^ aut virtute animus excellit, eo8 arbitramur, quia natura optima sint, cernere naturae vim maxime verisimile est, quum optimus quisque maxime pofiteritali
;
:
erviat, esse aliquid^
cujus
is
post
mortem sensum
sit
habiturus.
4.)
Sed
Cic. Tusc. Quaest. I. i5. (Immortalitas.) famae vigilare juvet. Quis nosset Homerum,
llias
aeternum
si
latuisset
opus?
Ovid. arg amat. III. 5.) Resgerere, et captos ostendere civibus hostes^ Attingit solium Jovis, et coelestia tentat. Hor. epist. I. 17. (Vita practica.) Patriam obruit olim 6.) Gloria paucorum, et laudis tituiique cupido. Juv. Sat. 10.
7.)
Fulgente
trahit constrictos gloria
curru,
ignotos generosis. Hor. Satyr. I. 6 8.) Cernis proiecto, quantis in angusliis vestra gloria se dilatari velit. Ipsi autem, qui de vobis loquuutur, quam diu loquentur? (loquitur Scip. Maj. defunctus ad vivum Minorem in somnio). Cic. rep. VI. 20, Somn. Scip. eluviones exustionesque terrarum, quas f|.) Propter accidere tenipore certo necesse est, non modo non aeternam, sed ne diuturnam quidem gloriam adsequi possumus. Quid autem interest, ab iis, qui postea nascentur^ sermonem fore de te^ cum ab iis nullus fuerit, qui ante nati sint ? qui nec pauciores^ et certe meliores fuerunt viri. Cic rep. VI, 21. Somn, Scip,
Non minus
16*
-^
244
10*) Quanti tandem est ista hominum gloria, quae pertinere vix ad unius anni partem exiguam polest? (loquitur de anno islo magno mundi^ quem nostrorum annorum i5ooo efllcere putant philosophi), Cic. rep. VI. 23. Somn. Scip.
Dignum laude virum Musa vetatmori^ Coelo Musa beat. Hor. Od. IV. 8. 12.) Corpora debentur moestis exsanguia bustis Effugiunt structos nomen honorque rogos. Ovid. ex Ponto. III. 2. i3,) Etenim qui ex errore imperitae multitudinis pendet, hic in magnis viris non est habendus.
11.)
Cic.off.
14.) Facillime autem qnisque est altissimo
I.
19.
^
ad res injustas impellitur

,
ut
locus est ribus susceptis, periculisque adilis,non quasi mercedem rerum gestarum desideret gloriam. Cic. Off. ! 19 i5.) Cavenda est etiam gloriae cupiditas , ut supra dixi. Eripit enim libertatem, pro qua magnanimis viris omnis debet esse contentio. Nec vero imperia expetenda, ac potius aut non accipienda interdum, aut
animo gloriae cupiditate. Qui sane lubricus, quod vix invenitur, qui^labo-
deponenda nonnumquam. 16,) Illum aget penna metuente

'
Cic.
off I.
2o,
2.
solvi
II,
Fama
vanum
Ardua per praeceps
superstes. Horat.
17*) Gloria
et volatiie
quiddam
est,
auraque
mobilius,
18.)
Senec. epist, 125,

gloria vadit iter,
19.)
Ovid. Trist, IV, 3. tua carminibus major fit gIoria_, nec quo, Ut major fiat^ crescere po8sit habet. Ovid. Trist. IL
Non
20.) Fertur optimus quisque ad gloriam popularem, veramque illam honestatem expetens, quam unam natu-
ra
maxime
inquirit, in
summa
inanitate
versatur, con,
sectaturque
eminentem effigiem virtutis sed adumbratam imaginem gloriae; est enim gloria_, solida quaedam res et expressa non adumbrata ea est consentiens laus bonorum , incorrupta vox bene judinullam
, ;
cantiufti de excellente virtute
quam imago; quae quia mes est^ non est bonis
virtuti resonat, lam5 ea recte factorum plerumque coIlla autem viris repudiajida.
in-
quae se ejus imitdiUicem esse yuit^ temeraria atque
245
considerata, et plerumque peccatorum vitiorumque laudatrix, fama popularis, simulatione honestatis formam ejus pulchritudinemque corrumpit; qua caecilate homines^ cum quaedam etiam praeclara cuperent, eaque nescirent nec ubi nec qualia essent^ funditus
alii
everterunt suas civitates,
alii
ipsi
occiderunt
at-
que hi quidem optima petentes, non tam yoluntate,
quam
cursus errore faliuntur.

Cic.
Tusc. Quaest.
III. 2.
21.)
22.)
Semper honos, nomenque tuum laudesque manebunt.

Virg. Ecl. V. 78.
est victoria
Tantus amor laudum, tantae
curae
23.) Summa tribus hift : si diligit multitudo:
Virg. Georg-. JLib. III v. 112. igitur, et perfecta gloria constat ex

si
si fidem habet: admiratione quadam honore dignos putat.
cum
Cic. OfF.
24.)
II. g.
ad astra. Virg. Aen. Lib. IX. v. 641. 25.) Themistocles feriur Seriphio cuidam in jurgio respondisse, cum ille dixisset non eum sua, sed pa triae gloria splendorem assecutum Nec herculc, inquit, tii ego Seriphius essem, nobilis: nec tu_, si Aihesic itur
,
:
Macte novarirtute, puer;
niensis esses^ clarus

26.)
umquam
fuisses.
Cic. Sen
3.
(Merita.)
De
cunctatore Fabio praeclare familiaris noster

:
Ennius Unus^ qui nobis cunctando restituit rem. Kon ponebat enim rumores ante salutem. Ergo postque, magisque viri nunc gloria
claret.
Cic. Sen. 4. 27.) Nulla dies umquam memori vos eximet aevo, Virg. Aen. IX. 44728*) Maxime autem et gloria paritur etgratia defensionibus. Cic. Off. II. 14. 29 ) Inventi autem multi sunt, qui non modo pecuniam , sed vitam etiam profundere pro patria parati e^sent: iidem gloriae jacturam ne minimam quidem facere vellent^ ne republica quidem postulante^ ut Callicratidas qui cum Lacedaemoniorum dux fuisset Pelo,
ponnesiaco bello^ multaque fecisset egregie, vertil ad extremum omnia, cum consilio non paruit eorum^ qui ciassem ab Arginusis removendam , nec cum Athenien-
, , ;
sibus
246
dimicandum pulabant. Quibus ille respondit: Lacedaemonios classe illa amissa aliam parare posse, se fugere sine suo dedccore non posse. Atque haec (juidem Lacedaemoniis plaga mediocris; illa peslifera, qua, cum Gleombrotus^ invidiam timens, temere cum Epaminonda conflixisset, Lacedaemoniorum opes corruerunt. Quanlo Q, Maximus melius de quo Ennius: Unus homo nobis cunctando reslituit rem, INon ponebot enim rumores ante salutem, Ergo postque magisque viri nunc gloria claret,
!
Cic. OfF.
24.
praeclare Socrates^ hanc viam ad gloriam proximam, et quasi compendiariam dicebal esse, si quis id ageret^ ut^ qualis haberi vellet^ talis esset. Quod si qui simulalione, et inani ostentatione, et ficto non modo sermone_, sed etiam vultu, slabilem se gloriam consequi posse rentur, vehementer errant. Vera gloria radices agit^ atque etiam propagatur: ficta omijia celeriter^ tamquam flosculi decidunt, nec simulatum polest quidquam esse diuturnum. Cic. Off, IL 12. 3i.) Qui adipisci veram gloriam volet, justitiae fungatur oflîciis. Cic. Off. II. i3.
3o.)
32.)
Quamquam
Ut pecuniae non quaerendae solum ratio est,

:
sed etiam collocandae, quae perpetuos sumptus suppeditet, nec solum necessarios, sed etiam liberales sic gloria et quaerenda^ et coUocanda ratione e^t, Cic. Off. IL 12.
Graccf.
non literis adsequuli quae natura , unt (sc. Romani), neque cum Graecia, neque uUa cum gente sunt conferenda. Quae enim tanta gravitas, quae fides tanta constantia , magnitudo animi, probitas quae tam excellens in omni genere virtus in illis fuit ut sit cum majoribus nostris comparanda ? Cic. Tusc. Quaest. lib. L cap. 1. (Romani.) 2.) Doctrina Graecia nos et omni literarum genere
i.)
illa
,
Jam
superabat^
in
quo
,
erst facile vincere
non repugnantes.
rVam quum apud Graecos antiquissimuiri sit e doclis genus poetarum si quidem Homerus fuit et Hesiodus ante Romam conditam, Archilochus regnante Romulo serius poeticam nos accepimus annis enim fere quingentis decem post Romam conditam Livius fabulain de:

dit,
247
M. Tuditano, consulibus,
fuit
C. Claudio, Caeci filio^

et
anno anle natum Ennium, qui

Plautus
3,)
major natu, (juam

T.
Naevius.
Cic, Tu$c. Quaest. lib.
cap*
i.
t.
Vos exemplaria graeca Nocturna versate manu^ versate diurna. Hor. Pis. 268. 4.) Grajis ingenium, Grajis dedit ore rotundo Musa loqui, praeter laudem nuUius avaris. Hor. Pis. 323. 5.) Graecis carere in hoc quidem sermonis genere nam ut virtutis a non possumus (loquitur de literis) sic doctrinae sunt ab illis exempla repetenda. noslris Cic. de oratore III. 34. (Romani.) 6.) Meum semper judicium fuit, omnia nostros aut invenisse per se sapientius, quam Graecos; aut accepta ab illis fecisse meiiora^ quae quidem digna slatuissent^ in quibus elaborarent. Cic, Tusc. Quaest. lib. I. cap. 1.
; ,
(Romani.)
7.)
(Romani.) Graecia capta ferum yictorem cepit, et artes Intulit agresti Latio. Hor. epist. II. i.
Grammatica.
rebus grammaticalibus et verbis singulis Ci1.) cero traclat in opere suo rhetorico^ quod inscribitur Orator. Cic. Orat. cap /|4. usque cap. 5i. (Verba.) 2 ) Quamvis enim suaves^ gravesque sentenliae, ta-
De
men^ si inconditis verbis eileruntur, oifendent aures; quarum est judicium superbissimum. Quod quidem latina lingua sic observat^ nemo nt tam rusticus sit^ qui
vocales noiit conjugere.
Cic. Orat. cap. 44. (Verba.)
Gratia.
1.)
Nullum enim officium referenda
gratia
magis
Cic off. I. i5. necessarium e$t. 2.) Quodsi ea^ quae utenda acceperis. majore mensura^ si modo possis ^ jubet reddere Hesiodus: quid nam beneficio provocati facere debemus ? aii imitari agros fertiles, qui multo plus adferunt, quam acceperunt? Etenim si in eos, quos speramus nobis profuturos, non dubitamus officia conferre; quales in eog esse debemus, qui jam profuerunt? Cic. off. I. i5.
248
3.) Curn duo genera liberalitalis sint, unum dandi beneficii, alterum reddendi: demus, nec ne, in nostra potestate est ; non reddere, viro bono non licet. Cic. off. I i5.
4.) Acceptorum autem beneficiorum sunt delectus habendi; nec dubium_, quin maximo cuique plurimum debealur* In guo tamen imprimis^ quo quisque animo, Multi studio benevolentia fecerit, ponderandum est.
,
enim faciunt iiiulta temeritate quadam sine judicio vel modo, in omnes, vel repentino quodam^ quasi vento^ impetu animi incitati: quae beneficia aeque magna non considerate quae judicio sunt habenda_, atque ea
,
constanterque delata
5.)
fiunt.
Cic.
off.
I.
,
i5.
Videndum illud est^ quod si opulentum fortunatumque defenderis^ in illo uno ^ aut forte in liberis ejus manet gratiaj sin auteminopem, probum tamen, et modestum, omnes non improbi humiles (quae magna
in populo multitudo est) praesidium sibi paratum vident. Quamobrem melius apud bonos, quam apud fortunatos , beneficium collocari puto, Cic. off. II. 20. 6.) Di tibi, si qua pios respectant numina, si quid^ Usquam justitia est^ et mens sibi conscia recti, Virg. Aen. I. 6o3. Praemia digna ferant.
Gratiae.
i.)
Nominis ante mei venient oblivia nobis, Pectore quam pietas sit tua pulsa meo.
Ovid. ex Pont.
II.
11.
3.)
t prius hanc animam vacuas reddemus in auras^ Quam fiat meriti gratia vana tui.
3.)
Ovid. ex Pont. II. ii referant grates, quoniam non possumus ipsi^ Di tibi qui referent, si pia facta vident.
:
Ovid. ex Pont. H.
4.)
1.
An quisquam
Quum
5.)
in mediis persolvit vota procellis? saepe in portu fracta carina natet.
Prop.
II.
'Jt5.
Sed qui, quam potuit, dat maxima, gratus ab-
unde est; t finem pietas contigit illa suum.

6.) 8ttanti;
Ovid. ex Pont. IV. 8. utgratuminvenias, experirietingralos.

Sen. epist. 3i
.J
249 Numquam
Esse salis potero (praestem licet omnia) gratus, Ovid. Metamorph. XIV. 170.
1.)
2.)
Pulcher fugatis Horat. dies Lalio tenebris Habes, tota quod mente
Ille
!
Gralulatio.
Od.
IV, 4.
petisti.
Virg. Aen. IV. 100.

3.)
yitas,
4,)
Quem esse natum et dum erit laetabitur.
no8 gaudemus
et
haec
ci-
Cic. Amic. 4.
Quod
optanti
Divom promittere nemo

en^ attulit ultro Virg. Aen. IX. 6*
Auderet, volrenda
dies^,
Gratus.
1.)
Gratum hominem semper beneficium

gemeL
delectat;
ingratum
Comparari autem potest utriusque
vita; cum alter tristis sit etsollicitus, qualis efise inficiator ac fraudulentus solet^ apud quem non parentum,
qui debet^ honor est
non educatoris, non praecep-
lorum
tiae
occasionem referendae graexspectans, et ex hoc ipso affectu gaudium grande Sen benef. III 17. percipiens.
:
alter laetus, hilaris,
2.)
Nec me meminisse
ipse mei^ artus.
pigebit,
Dum memor
3.)
Male
spiritus hos regit Virg. Aen. IV. 335. agit, quifamae, non conscientiae gratus est. Senec. benef. VI. 42.
dum
Gratus animus.
mihi post ullos nunquam memorande sodales, Et cui praecipue sors mea visa sua est! Spiritus et vacuas prius hic tenuandus in aura Ibit el in tepido deseret ossa rogo Quam subeant animo meritorum oblivia nostro, Et longa pietas excidat ista die. Ovid. Trist. I. Eleg. 4. 2.) Quid est honestius, quam gratum esse? Hujus virlulis maleria tam late patet, quam vila.
1.)
3.) Prode^t
gratum
si
Sen. benef. IV. 19. ero tamen gratus, eliam noceat. Sen benef. IV. 20.
esse;
25o
4) Non minoris est ammi beneficium debere^ quam dare; eo quidem operosius hoc quam iliud^ quo majore diligentia custodiuntur accepta, quam dantur. Sen. benef. VI. 45. 5.) Quam multa sunt^ per quae, quidquid debemus^ reddere etiam fclicibus possumus! fidele consilium, assidua conversatio^ sermo comis, et sine adulatione jucundus; aures, si deliberare velit, diligontes tutae si credere; convictus familiciritas. Sen. benef, VI. 29. 6.) Omnis virtus, et imprimis illa grali animi, mu!tum quidem praestat, r;ed non vult ob hoc diligi: amplius quiddam in se habet, nec satis ab eo intelligitur, a quo ihler ulilia numeratur. Senec, benef. IV. 24. 7,) [4us praestitit, quifugientes occassiones sequutus est, et aiia atque alia Ccjptiivit, per quae referre gratiam posset, quamis, quem, sine ullo sudors, gratum prima fecit occasio. Senec. heneL VII. 14 8.) Alia fortasse minus dignitatem suam praeferunt, et, an sint honesta, interprete egent ; hoc exppsitum est, pulchriusque, quam ut splendor ejus dubie ac parum luceat: quid tam laudabile, quid tam aequaliter in
;
omnium
gratiam.
aniinos
receptum
quam
referre bene meritis
Senec. Lenef. IV. 16. 9.) Aeque delinquit, qui ad referendam gratiam properat tempore alieno quam qui suo ce^sat. Senec. benef. VI. 43. lo ) Quod si animus^ sine re ad referendam gratiam non valet, nemo adversus Deos gratus est; in quos voluntas sola confertur. Diis, inquit, nihil aliud praefitare possumus. Sed si huic quoque, cui referre gratiam debeo_, nihil aiiud praestare possum; quid est, quare non eo adrersus hominem gratus sim, quo nihil ampiius in Deos confero ? Senec. benef* Vll. i5. II.) OiTicia etiam ferae sentiunt nec ullum tam immansuetum animal est, quod non cura mitiget, et in amorem sui ve tat. Senec benef, I. 3. 12.) Malo loco beneficium est, nisi et excussis manibus esse grato iicet. Senec. benef, II. 3i. i3.) Non referre beneficiis gre|tiam, et est turpe, ct apud omnes habetur. Senec. benef, JII, 1.
, , ;
Ille
25l
Qustus.
Garmine tu gaudes, hic delectatur iambis

Bioneis sermonibus, et sale nigro.
Hor. epist.
Harmonia spliaerarum.
II. 2.
IIoc eonitu (e volulatione sc. corporum caelestium) opplelae aures hominum obsurduerunt nec est ullus hebetior senus in vobis (loquitur Scip. Maj. de1.)
;
functus ad Minorem vivum in somnio) sicut^ ubi INilus ad illa, quae Catadupa nominantar, praecipitat ex altifsimis montibus, ea gens, quae illum locum adcolit, propter magnitudinem sonitus, sensu audiendi caret. Hic vero tantus est totius mundi incitatissima conversione sonitus_, ut eum aures hominum capere non possint; sicut intueri solem adversum nequitis^ ejusque radiis acies vestra sensusque vincitur.
:
Cic. rep. VI. i8*

2.)
Ad harmoniam
canere
mundum,
(Somn. Scip.) Pythagoras exiIII.
stimat.
Cic. nat, deor.
ii.
Harugpex.
1.)
Mirabile videtur^
yiderit.
cum haruspicem
2.)
quod non rideat haruspex, Cic. nat. deor. I. 26. (Superslitio.)
Vetus autem illud Catonis
admodum
rideret
qui mirari se ajebat,
quod non
scitum est, haruspex haII.
ruspicem cum
vidisset.
Helluo.
Cic. divin,
24.
1.)
Quid hic potest,
uncla devorare patrimonia? Catull. 29. Grandes rhombi patinaeque Grande ferunt una cum damno dedecus. Hor. Satyr. II. 2. Quod pontus, quod terra, quod edu3.)
2.)

Quodque
ISisi
cat aer, Poscit, et adpositis queritur jejunia mensis Inqueepulis epulas quaerit; quodqueurbibusesse,
satis
4.)
populo poterat, non Ovid. Metamorph.
sufticit uni.
VIII. 83o.
Quibus
in solo vivendi causa palato esl.
Juv. Satyr. ii
5.)
6.)
252
Hor. SaL Simul assis

II. 2.
Harpyiis gula digna rapacibus.
Miscueris elixa , simul conchylia turdis ; Dulcia se in bilem verlent, stomachoque tumultum Lenta feret pituita. Hor. Satyr* II. 2.
7)
Corpus onustum
Hesternis vitiis animum (juoque praegravat una; Atcjue aflfigit humo divinao particulam aurae. Hor. Satyr II. 2. Ir magna cjuaere popina. 8.) Invenies aliquo cum percussore jacentem^ Permixtam nautis et furibus, acfugitivis, Inter carnifices et fabros sandapilarum, Et resupinali cessantia tympana Galli: Aequa ibi libertas. communia pocula, lectus
Non
alius
cuiquam
nec mensa remotior
ulli,
Juv. Satyr. jjii/l c).) Sardanapalus incidi jussit in busto Haec habeo quae edi, quaeque exsaturata libido Hausit at illa jacent multa et praeclara relicta^ Quid aliud^ inquit Aristoteles, in bovis_, non in regis sepulchro inscriberes? Haec habere se mortuum dicit, quae ne vivus quidem diutius habebat_, quam fruebatur. Cic. Tusc, Quaest. V. 35. (Sardanapalus,)
, :
Hereditas.
1.) Optima autem hereditas a patribus traditur liheriH , omnique p&trimonio praestantior_, gloria virtutis rerumque gestarum; cui dedecori esse nefas et vitium judicandum est. Gic. ofF. I. 33. 2.) Mihi quidem etiam verae hereditates , non ho-
nestae videntur^ si sint malitiosis blanditiis ofFiciorum non veritate sed simulatione quaesitae.
Gic.
3.) Hereditali spes
off.
II.
18.
quid iniquitalis in serviendo non

:
suscipit?
quem
nutuin iocupletis orbi senis non obser-
vat? loquitur ad voluntatem quidquid denunciatum sit, facit: asfiectatur, assidet, muneratur. Gic. Parad. V.
Herodotu8.
Sunt Herodotus Thucydidesque mirabiles. Alter enim sine ullis salebris quasi sedatus amnis fluit alter
:
incitatior fertur^
et
253
cainit
de bellicis rebus
est,
etiam quo-
dammoclo bellicum, primisque ab

stus) historia
his (ut ait
Theophra-
ut auderet uherius^ûam Cic. Orat. cap.iSi. superiores^ et ornatius dicere.

(Historicus.
commota
Thucydides.)
Hicms Frigorihus parto agricolae plerumque fruunlur, Mutuaque inter se laeti convivia curant. Invitat genialis hiems_, curasque resolvit: Ceu pressae cum jam portum tetigere carlnae^ Puppihus et laeti nautae imposuere coronas. Virg. Georg. 1. I. 3oo.
Hilaritas.
1.)
Cressa ne careat pulchra dies nota;
Neu promptae modus amphorae Neu morem in Salium iit requie pedum
;
]Veu desint epulis rosae.
Hor.
1.
I,
36.
) Nunc
hihendum nunc, pede Pulsanda tellus; nunc Saliarihus Ornare pulvinar Deorum
est
,
lihero,
Tempus
3.)
erat dapibus, sodales.

,
Horat
1.
I.
S^.
metus Tradam protervis in mare creticum

tristitiam et
Musis amicus
Portare ventis.
4.)
Horat.
consiliis
1.
I.
26.
Misce slultitiam
hrevem
Horat. Od. IV, 12,
,
Dulce
5.)
est desipere in Joco,
Rapiamus amici Occasionem de die Dumque virent genua,

:
6.)
t decet^ ohducta solvatur fronte senectus. Hor. Epod. i3. Interpone tuis interdum gaudia curis, Ut possis animo quemvis sufferre laborem.
Cat. Dist. III. 7.
7.)
vina et unguanta et nimium hreves Flores amoenae ferre jube rosae,
Huc
res et aetas et sororum Fila trium patiuntur atra. Horat. I. 8.) Quid sit futurum cras, fuge quaerere^ et Quem fors dierum cumque daiît, lucro
Dum
II. 3.
Appone.
Horat.
1.
I.
9.
204
9.)
Tu
no quaesieris (scire nefas)

tibi
juem mihi
quem
^pem
10.)
Apinein di dederint; vina liques , et spatio brevi longam reseces dum loquiinur, fugerit invida Aelas; carpe diem. Horat. 1. I. ii.
.
Laetus in praesens animus^ quod ultra Oderit curare et ainara lento

,
est,
risu. INihil est ab omni Hor. Od. 1. II. i6. Parle beatum. et ^hnum 11.) Imraortalia ne speres , monet annus Hor. Od. IV. 7. Quae rapit hora diem, 12.) Cuncta manus avida fugient haeredis, amico Quae dederis animo. Horat. Od. IV. 7. i3.) Quum semel occideris, et de te splendida Minos Fecerit arbitriai Non Torquate genus, non te facundia, non te Reslituit pietas. Hor. Od. IV. 7. 1^4.) Me juvat et mentem multo vincire Lyaeo,
,
Temperet
i5.)
Et caput in verna semper habere rosa. Prop. III. 5. (Vinum,) Utar_, et ex modico, quantum res poscet, acervo Tollam; nec metuam^ quid de me judicet haeres.
16.)
adest memenlo Componere aequus; caetera fluminis Hor. Od, Ritu feruntur. Ille sui, polens 17.) Laetusque deget^ cui licet in diem Cras vel atra Dixi8e vixi. Nube polum pater occupato, Velsolepuro; non tamen irritum Qaodcumque retro est efficiet.
Hor. ep,
II. 2,
Quod
111. 2<).
Hor. Od.
III.
29.
Historia.
1.)
Nescire autem,
,
quid antea,
esse
quam
natus
sis,
Acciderit
est suaetas hominis, nisi Cic. Oi at. cap. 34. periorum aetate contexitur ? 2.) Quintus. rnteiligo, te, frater, alias in histoid
est,
semper
puerum. Quid enim memoria rerum veterum cum
ria leges
observandas putare,
alias in
poemale,
Mar-
tur,
255
cus. Quippe cum in illa ad veritalem, Quinte_, referanin hoc ad delectationem pleraque. Gic. Leg. I. 1. (Poesis.)
3.) Historia testis
temporum
lux veritatis
vetustatis.
tita
memoriae^
niagistra vitae, nuntia
Cic. de oratore II, 9. 4.) Quis nescit_, priiAam esse historiae legem , ne quid falsi dicere audeat? deinde, ne quid veri non au-
deat ? ne qua suspicio gratlae sit in scribendo? nequa simultatis ? Haec scilicet fundamenta nota sunt omniLus. Ipsa autem exaedificatio posita est in rehus et verhis. Rerum ratio ordinein temporum desiderat, regionum descriptionem valt etiam quoniam in rebus magnis memoriaque dignis consilia primum , deinde
;
,
acta , postea eventus exspectantur^ et de consiliis significari^ quid scriplor prohet ^ et in rehus gestis decJarari^ non solum, quid actum aut dictum sit^ sed
etiam quomodo; et quum de eventu dicatur, ut causae explicentur omnes_, vel casus, vel sapientiae vel temeritatis ; hominumque ipsorum non solum resgestae, ed etiam , qui fama ac nomine excellant^ de cujusque vita atque natura. Cic. de oratore II. i5. (Kistoricus.)
,
Historicus.
1.)
Thucydides ornnes dicendi

facile \icit; qui ita
artificioj
mea
sen-
creher est rerum frequentia^ ut verhorum prope numerum sentiarum numero consequatur^ ita porro verhis aptus et praessus^ ulnescias^ utrum res oratione , an verha sententiis iliustrentur. Cic. de oratore II. i3. (Thucyeiides.) 2.) Consumpsere se quiclam, dum acta regum externorum componunt, quaeque passi invicem ausique sunt populi. Quanto satius est , sua mala exslinguere , quam aliena posteris tradere? Quanto potius deorum opera celebrare, quam PhiJippi aut Alexandri latrocinia, ceterorumque^ qui exitio gentium clari, non minores fuere pestes mortalium, quam inundatio^ qua
tentia,
planum omne perfusum e?t; quam magna pars animimantium exaruit

Senec. Quaest. TSatural.
III.
conflagratio
qua
praef. (Philosophari.)

Non
,
256
Homerus.
vulgaris etiam Hoiiieri mortis causa fertur: qui in insula quia quaeslionem a piscatoribus propositam solvere non potuisset, dolore absumptus creJitur.
Hortio.
1.)
Val.
Max. IX.
12.
Illae (sc.
Lelluae) nihil sentiunt,
nisi
volupta-
tem ^ ad eamque feruntur omni impetu. hominis autem mens discendo alitur et cogitandoj semper aliquid
anquirit aut agit, videndique et audiendi delectatione ducitur. Cic. Off, I. 3o. 2.) Quod autem imperium , qui magistratus, quod regnum potest esse praestantius, quam despicientem omnia humana et inferiora sapientia ducentem, nihil umquam nisi sempiternum et divinum animo volutare? 6ui persuasum sit^ adpellari caeleros homines esse soIqs eos^ qui essent politi propriis humanitatis artibus. Cic. de republica I. 17. (Sapiens. Tranquil,
litas. Humanitas.) vero eriitere, et sic habeto_, non esse te rnortaleni, sed corpus hoc neque enim tu es quem forma ista declarat^sed mens cuju8C[ue is est quisque; non eafigura, quae digifo demonstiari potest. Deum qui viget ^ qui te igitur scito esse; siquidem deus est sentit^ qui meminit, qui providet, qui tam regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est, quam hunc mundum ille princeps deus et ut mundum ex quadam parte morlalem ipse deus aeternus, sic fragile corpus animus sempiternus movet. Cic. rep. Vf. 24. Somn. Scip (Immortalitas.) 4.) In libro tertio de republica Tullius hominem dicit ^ non utamatrCjSed ut a noverca natura editum in vitam corpore nudo^ fragili et infirmo; animo autem anxio ad molestias, humili ad timores^, moUi ad labores, prono ad libidines in quo tamen inesset tamquam obrutus quidam divinus ignis ingenii et mentis.
3.)
Tu
Cic. rep.
5.)
III.
i.
llomo
cum
fragilis imbecillisque
nascatur,
ta-
men
mutis omnibus tutus est, et ea omnia, quae firmiora nascuntur^ etiamsi vim coeli forliter patiuntur, ab homine tamen tula esse non possunt. Ita fit,
et a
utplus hojuini conferatratio; quamnatura niutis;quori-
lam in
poris
illis
257
"^
,
nec inagniludo virium
efficere potest,
neque firmitas corquo minus aut opprimantur a

Cic. rep.
III* 1.
nobis^ aut nostrae subjecta sint potestati.

6*) Plato naturae gratias egit , quod homo natus esset. Cic. rep. III. i. (Plalo.)
7.) Nec vero illa parva vis naturae est, rationisque, quod unum hoc animal (sc. homo.) sentit, quid quod deceat, in factis dictisque^ sit ordo ^ quid sit, qui modus. Itaque eorum ipsorum^ quae adspectu senvenutiuntur, nullum aliud animal pulchritudinem slatem, convenientiam partium sentit. Quam similitudinem natura ratioque ab oculis ad animum transferens, ormullo etiam magis pulchritudinem_, constantiam
,
factisque conservandum putat; cavetque, ne quid indecore, effeminateve faciat; tum in omnibu et opinionibus et factis, ne quid libidinoso aut faciat aut cogitet, Quibus ex rebus conflatur et efficitur id, quod quaerimus^ honeslum; quod, etiam si nobilitatum non sit^ tamen honestum sit, quodque vere dicimus, etiam si a nullo laudetur, natura esselauCic. off. I. 4. dabile.
dinem
in consiliis
8.)
arte tractandum^
Nullum animal morosius est; nullum majore quam homo; nulli magis parcendum,
Senec. clement,
I.
17.
re
g.) Nec enim cuiquam bono mali quidquam evenipotest , nec vivo, nec mortuo nec umquam ejus
;
res a
diis
immortalibus negligentur.
Cic. Tusc. Quaest.
I.
4i. (Virtus.)
niî
10.)
quam contemta
se erexerit
res est
homo,
supra
humana
11.)
I. 1. (Philosophia.) vivitur non cum perfectis hominibus pleneque sapientibus ^ ed cum iis^ in quibus praeclare agitur^ si sunt simulacra virtutis : etiamhoc intelligendum puto , neminem omnino esse negligendum , in quo aliqua significalio virtutis adpareat ; colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime his virtutibus lenioribug erit ornatus; mode8tia_, temperantia, justilia. Cic, off, I. i5. (Aestimatio.)
Senec. Quaest. natural.
Quoniam autem
12.
Pro bonis mala amplectimur
optamus contra
17
Gnomologia, Tom.
id
,
258
votis
,
quod optavimus
pugnant vota nostra cum
consilia
i3.)
cum
consiliis.
Sen. ep. 45. (Dubitatio* Perversilas.)
Mundi
Pfincipio indulgit communis condifor illis (brutis) Tantum animas^ nobis animum cjuoaue^ mutuus ut nos AfTectue petere auxilium et praesâre juberet, Dispersos trahera in populum migrare vetusto et proavis habitatas linquere sylvag I 'e nemore, Aedificare domos, Laribus conjungere nostris Tectum aliud, iutos vicino limlne somnos Ut collata daret fiducia ; protegere armis Lapsum, aut ingenti nutantem vulnere civem, Gommuni dare signatuba, defendier isdem Turribus atque una porfarum clave teneri. Juv. Satyr. i5. (Societas.) 14,) Inter hominem et beUuam hoc maxime interest, quod haec tantum , quantum sensu movetur, ad id solum quod adest , quodque praesens est, se adcom* modat, paullulum admodum sentiens praeleritum aut futurum. Homo autem, quod rationis est particeps, per quam conequentia cernit causas rerum videt , earumque progressus et quasi antecessiones non ignorat, simiiiludines comparat et rebus praesentibus adjungit^ facile totius vitae cursum vialque adnectit futuras det, ad eamque degendam praeparat res necessarias: eademque natura vi rationis hominem conciliat homini ingeneratque imct ad oiationis et ad vitae societatem primis praecipuum quemdam amorem in eos, quiprocreati sunt: impellitque, ut hominum cuetus et celebrationes esse et a se obiri velit: ob easque causas studeat parare ea , quae suppeditent et ad cullum et ad victum: nec sibi soli, sed conjugi, liberis, caeterisque, quos caros habeat, tuerique debeat. Quae cura exsuacitat etiam animos et majores ad rem gerendam facit.
,
,
,
Cic.
oir. 1.
4.
(Ralio.)
so-
i5.)
Ipsum autem hominem eadem natura non
lum celcritate mentis ornavit, sed eliam sensus, tamquam satellites, atlribuit, ao nunlios: et rerum pluri-
marum
obscuras,et necessarias intelligentias enodavit, quasi fundamenta quaedam scientiae figuramque corporia habilem , et aptam ingenio dedit. Nem cum cele:
259
ras animaniea abjecigset ad pastum, sblum hominem erexit, ad caelique quasi cognationis^ domiciliiquepristini conspectum excitavit : tumjspeciem ita formavit oris^ ut in ea penitus reconditos mores effingeret.
et oculi
Nam
nimis arguti
quemadmodum animo
affecti si-
mus^ loquuntur:
mores.
et is^ qui appellatur vultus,
in animante esss,
praeter
hommem,
qui nuUo potest, indicat
Cic.
Leg.
I.
9.
16.) Hoc jubet illa Pythicis oraculis adscripta vox: )Nosce te. Quid est homo ? quodlibet quassum vas
et
dissiperis,
quodlibet fragile; jactatu, non tempej^tato magnaût est opus. Ubicumque arietaveris, solveris.
est
Quid
homo? imbecillum corpus,

,
etfragile,
nudum,
suapte natura inerme alienae opis iodigens, ad omnem fortunae contumeliam projeclum j cum bene lacertos exercuit, cujuslibet ferae pabulum^ cujuslibet victima, ex infirmis fluidisque contextum, ex lineamentis exterioribus nitidum, frigoris^ aestus, laboris impatiens; ipso rursus situ et otio iturum in tabeim; alimenta metuens sua^ quorum modo inopia^ modo copia rumpitur; anxiae soHicitaeque tulelae, precarii spiritus et male haerentis ^ quem pavor repentinus, aut item ex improviso souus auribus gravis excutit; soli semper sibi nutrimentum vitiosum et inutile. Niun quid enim, ut concidat, res magni molimsnti eufe?
Odor
et
illi
saporque,
et,
et lastiitudo
etvigilia,
et
humor,
cibus^
fera sunt.
novitatibu8_,
quibus vivere non potest, mortiQuocumque se movet, infirmitatis suae stagine

,
tim conscium
non omne coelum ferens , aquarum flatuque non familiaris aurae, et tenuissimis causis atque OiTensionibus morbidum, putre_, cas8um a fletu vitam auspicatum: ciim interim^ quan,
tumultus hoc tam contemtum animai moyet ? in quantasi cogitationeg oblitum conditionis suae venit ? Immortalia^ aeterna volutat animo , et in nepotes pronepotesque disponit; cum interiiii longa conantem eum mors opprimit; ct hoc quod senectus vocatur , pauci sunt circuitus annorum. Senec. iib. ad Marc. c. 11. 17,) Quid est autein , non dicam in homine, sed in omni coeio, atque lerra^ ratione divinius ? quae cum adolevit^ atque perfecla est, nominatur rite Sapientia. Est igitur, quoniam nihil est ratione melius, eaque et in homine et in deo j prima homini cum deo rationis
tos
,
,7
Kocietas.
26o
Inler quos autem ralio, inter eosdem etiam Quae cum sit lex , lege quorecta ratio communis e$t. que consociati homines cum diis putandi sumus. Inter quos poiTO est communio legis, inler eos communio Quibus autem haec sunt inter eos communia, juris est. Si vero iisdem impeel civitatis ejusdem habendi sunt. riis, et potestatibus parent : multo etiam magis parent huic coelesti descriptioni mentique divinae, et praepo,
jam universus hicmundus, una civitas communis deorum, atque hominum, existimanda.
tenli deo: ut
fit
Clc. Leg. i, 7. (Ratio.) Quisquis es iniquus aestimalor sortis humanae, cogita, quanta nobis tribuerit parens noster 3 quanto vaicnliora animalia sub jugum miserimus, quanto velocioia consequamur; quam nihil sit mortale, non sub Sen. benef. II. 29. ictu nostro positum. 19.) Virtus eadem in homine, ac deo est, neque ullo alio ingenio praeterea. Est autemvirtus nihii aliud, quam in se perfecta , et ad summum perducta natura. Quod cum ita Est igitur homini cum deo simililudo, quae tandem potest esse propior certiorve cogsit,
18.)
natio ?
20.) Salis nafura
mur^
cerle
si
Cic. Leg. I. 8. (Virtus.) homini dedit roboris, si illo utavires nostras coiligamus, ac lotas pro nobis,
non contra no8 concitemus.

,
Noile in causa est;
Senec. epist. 116. non pos8e praetenditur* qualem vitam nobis rerum natura 21.) Non vides
promiserit, quae primum nascentium omen fletum esse voluit? Hoc principio edimur, huic omnis sequentium annorum ordo consentit; sic vitam agimus; ideoque moderate id fieri debet a nobis, quod saepe faciendum est. Et respicientes, quanlum a tergo rerum tristium immineat, si non finire lacrymas, at certe reservare debamus. Nulli parcendum est rei magis, quam huic cujus tam frequeng usus est. Senec. Jib. ad Polyb. c. 23. (Lacrymae. Solatium. Vita.) 22.) Omnia licet, quae umquam ingenia fulserunt, in hoc unum consentiant, numquam satis hunc humanarum mentium caliginem mirabuntur: praedia sua occupari a nullo patiuntur^ el, si exigua contentio est de modo finium^ ad Japides et arma discurrunt; in vitam suam incedere alios sinunt, imo vero ipsi etiam possesaores ejua fuluros inducunt. Nemo invenitur qui pe. ,
a6i
cuniam suam dividere velit: vitam unus quisque^ ûam muUis dilribuit? Adstricfi sunt in continendo patrimonio simul ad temporis jacturam ventum est, profusissimi in eo
23.3 24.)
, cujus unius honesta avaritia est. Senec. de brev. vit. c. 3. (Tempus. Vita.)
Chremes. Homo sum: humani
nfhil a
me
alienum puto.
Demea.
Hominis
Ter. Heaut. I i. (Sympathia.) Proh, Juppiterl

Ter. Adelph. ni, 3. (Stultitia.)
stullitiam.
Terrenorum item commodorum omnis est in homine dominatus. Nos campis, no8 monhbus fruimur: nostri suntamnes, nostri lacus nos t ui;es serimus, nos arijores nos aquarum inductionibus terris foecunditatem damus nos flumina arcemus, dirigimus, nostris denique manibus in rerum natura avertimus quasi alteram naturam efficere conamur.
25.)
:
Gic. nat, deor.

26.) Cogitavit nos ante natura,
II.
60.
nec tam leve opus sumus^ ut illi potuerimus excidere. Vide, quantum nobis permiserit. quam non intra homines humani imperii conditio sif; \ide, in c[uantum corporibus vagari liceat, (juae non courcuitfine terrarum, sed omnem in partem sui misit; vide, animi quantum audefecit;
quam
ant (juemadmodum soli aut noverint deos, aut (juaerant, et mente in altum data divina comitentur. Sen. benef. Vl. 23. (Natura.)
,
27.) Scias,
non
esse
hominem tumultuarium
et in-
cogitatum opus. Inter maxiraa rerum suarum natura nihil habet, quo magis glorietur, aut certe^ cui glorietur.
#8.)
Senec. benef. jfyi/23^
Quid vero? hominum

? Soli enirn
rati(i
non
in
coelum
us-
ex animantibus nos astrorum ortus^ obitus^ cursusque cognovimus^ ab hominum genere finitus est dies, mensis, annus defectiones solis et lunae cognitae, praedictaeque in omne posterum tempus^ quae, quantae, quando futurae sint. Quae
que penetravit
contuens animus^ accipit ab his cognitionem deorum ex qua oritur pietas: cui conjuncta justitia est, reliquaeque virtutes e quibas vita beaâ exsistit par et similis deorum nulla re nisi immortaliiate, quae nihil ad bene vivendum perlinet; cedens coeiestibus.
:
Cic, nat, deor,
II.
61.
262
29.) Ad hanc (praecedit de structura corporis) providentiam natura tam diligentem^ tamque sollertem, adjungi multa possunl, e quibu8 intelligatur, quantae res hominibus a deo, quamque eximiae tributae sint
qui
primum
eos
humo
tuit, ut
deorum cognitionem,
excitalos, celsos et erectos constie terra coelum intuentes,
Sunt enim homines non ut incolae alque habitatores, sed quajî spectatores superarumrerum atque coelestium^ quarum spectaculum ad nullum aliud genus animantium pertinet. Cic. nat. deor. 11. 56. So.) De quo (sc. homine) dum disputem tuam mihi dari velim^ Cotta, eloquentiam. Quo enim tu illa modo diceres? quanta primum intelligentia^ deinde consequentium reruni cum primis conjunctio et comprehensio esset in nobis: ex quo videlicet, quid fex quibucunque rebas efflciatur, idque ralione, concludimus: singulasqueres definimus, circumscripteque complectimur: ex quo scientia intelligitur quam vim habeat, qualis sit: qua ne in deo quidem est res ulla praestantior.
capere possent.
,
Cic. nat. deor.
II.
Sg.
Homp
novus.
Quales ex humili magna ad fastigia rerum Extollit, quoties yoluit fortuna jocari. Jurenalis Satyr. 5,
Honestas.
1.)
Dubitandum non
est,
quin
numquam
possit
utilitas
*
'
cum
honeatate contendere.
Cic. off. III. 3. (Utilitas.)
:
Eadem utilitatis^ quae honestatis est regula qui hoc non perviderit, ab hoc nulla fraus aberit, nuUum facinus^ sic enim ccgitans Est istuc quidem honestum_, verum hoc expedit: res a natura copulatas audebit er2.)
:
rore divellere qui fons est fraudium ^ maleficiorum celerum omnium. Cic. off. III. 18. (Utilitas.) 3;) Pervertunt homines ea, quae sunt fundamenta naturae^ cum utilitatem ab honeslate sejungunt^ omnes enim expetimus utiiilaitm, ad eomdem rapimur, nec facere aiiter nllo modo possumus^ nam quis est, qui utilia fugiat? aut quis potius, qui ea non studiosissime pereequatur? sed quia nusquam possumus, nisi in lau;

de,
263
decore
et
honestate utilia reperire

Cic.
oii,
propterea
III.
ilia
prima,
4.)
summa habemus.
28.
(Utilitas.)
sumus^ eaque aul sola oxpetenda est, (ut Zenoni visum est) aut certe omni pondere gravior habenda_, quam reliqua omnia^ quod (juod honestum sit, id Aristoteli placet: necesse est esse autsol,um, aut summum bonum: quod autem bonum^ id certe utile ita quidquid honestum^ id utilc.
Si ad honestat nati
, :
Cic.
5.)
oflf.
III. 8.
(Utile.)
Hoc quidem deliberantium genus
dio (est enim totum sceleratum; berant, utrum id sequantur, quod honestum esse videant, an se scientes scelere contaminent; ia ipsa enim etiamsi ad id non perveuedubitatione facinus inest rint. Ergo ea deliberanda omnino non sunt^ in quibus
,
pellatur e raeet impium) qui deli-
est turpis ipsa deliberatio.
Cic. Off.
III. 8.
6) Quidquid enim justum sik, id etiam utile esse censent: itemque quod honestum, idem justum, ex quo efficitur, ut quidquid honestum iit^ idem sit utile. Quod qui parum perspiciunt, hi saepe versutos homines , et callidos admii antes maliliam sapientiam judicant; quorum error eripiendus est, opinioque omnis ad eam spem traducenda, ut honestis conailii^, justisque factis , non fraude^ et malitia se inteliigant ea, quae velint_, consequi posse* Cic. oif. II. 3. (Utile.) 7.) Hoc autem^ de quo nunc agimus^ id ipsum est^ quod utile appellatur, in quo lapsa consuetudo deflexit de via, sensimqiie eo deducta est, ut hoaeatalein ab utilitate secernens, et coastitueret, honestum esse ali"quid^ quod utile non esset: et utile, quod non honestum: qua nulla pernicies major hominum vitae potuit
,
afferri.
Cic.
off.
II. 5.
(Utiia.)
8.) Error hominum non proborum, eum aliquid, quod utile visum est, arripuit, id continuo secernit ab
Hinc sicae^ hincvenena, hinc falsa testamennascuntur: hinc furta peculatun, cxpilationes^ direptionesque soclorum, et civiuiii hinc opum nimiarum potentiae non ferendae j postremo etiam in liberis civitalibus regnandi existunt cupiditates, ûibus nihil nec taetrius ^ nec foedius excogitari potest. Emolumenta
honesto.
ta
,
:
enim rerum fallacibus
judiciis vident:
pcenam, nondicc
264
turpitudiCic:
off.
legum, quas aepe perrumpunt, sed ipsius nis, quae acerLissima est, non vident.
Iir 8. (Utile.)
utilitalis
9) Tanta
scuret
lo,)
vis e8t honesti,

l)ono_,
ut speciem
ob-
Viro
nullo
modo
Cic. off. IIL 11. videri potest, quidquam
non honestum sit. Itaque talis vir non facere^ sed ne cogitare quidem quidquam audebit, quod non audeat praedicare,
esse utile, (juod
modo
Cic.
II.) Nihil
off.
III.
19.
(Utile.)
vero utile^ quod n6n idem honestum; nihil honestum, quod non idem utile sit, saepe testatur (sc. Panaetius philosophus) negatque ullam pestem majorem in vitam hominum invasise^ quam eorum opinionem^ qui ista distraxerint. Cic. off. III. ^.(Utile,)
Qui omnia metiuntur emolumentis et commoneque ea volunt praeponderari honeslate, hi solent in deliberando honestum cum eo, quod utile putant comparare boni viri non solent.
12.)
dis^
Cic.
i3.)
off.
III. 4.
(Utile.)
vi-
Etenim non modo pluris putare^ quod utile sed haec etiam inter deatur^ quam quod honestum comparare et in his addubitare turpiiisimum est.
;
se
Cic. off. III. 4. (Ulile.)
nec
14.) utile
Quidquid honestum est, idem utile videlur: quidquam, quod non honestum.
Cic. off. III. 4. (Utile.)
Est videlicet magna in ipso opere merces rei, et ad alliciendas mentes hominum ingens honesti potentia; cujus pulchritudo animos circumfundit et delinitos admiratione luminis ac fulgoris sui rapit. Senec. benef. IV. 22. 16.) Pormam quidem ipsam^ IVIarce fili, et tamquam facietii honesti vides; quae si oculis cerneretur, mirai5.)
biles
amores, ut
ait
Plato, excitaret sapientiae.

Cic.
off. I. 5.
Quousque audebunt non honestum?

17.)
dicere
quidquam
utile,
quod
Cic. off. III. 22. (Utile.)
18.) E^t enim nihil ulile, quod idem non honestum nec quia utile, hoaeutraii, est; sed quia honestum, utile.
19.)
Omne honestum
debet,
fecd
Cic. off. III. 3o. (Utile.) in arduo est; non enim tanfieri,
tum
fieri
ratione
Hac duce per totam
lio
265
yitam eundum esl; minima maximaque ex hujus consigerenda sunt. Sen. henef. II. 18. (Katio.)
Honor. Falsus honor juvart^ et mendax infamia terret;,
Quem?
nisi
mendosum
et
mendacem?
Hor.
epist.
1.
I.
16.
Honores.
1.)
Sed ut comitiorum maximum crimen referam M. Porcius Calo, plus moribus suis praeturae decoris
adjecturus^ quam praetexto ejus splendoris ipse laturus, consequi illam a populo aliquando non potuit. Proxima dementiae suffragial (juae satis quidem graves poenas erroris sui pependerunt (juoniam, quem honorem Catoni negaverant^ Vatinio dare coacli sunt. Ergo , si vere aestimare volumas, non Catoni tunc praelura, sed praeturae Cato negatus est. Val. Max. Vll. 5.
;
(Repulsa.)
2.)
O
Nempe,
et
gX)ria!
ii
vincituridem (sc. Hannibal) exilium praeceps fugit^ atque ibi
magnus
Miranduscjuecliens sedet ad praetoria regis Donec Bithyio libeat vigilare tyranno.
quae res humanas miscuit olim gladii,non saxa dabunt, nec tela sed ille, Cannarum rindex, et tanti sanguinis ultor Annulus. I demens, et saevas curre per Al'>e, Ut pueris.laceas, et declamatio fias Juv. Satyr. 10. 3.) Ne invieamus altius stanlibusj (juae excelsa videbantur, prarupta sunt.
,
Finem anim^
Won
Senec. Irancjuill. anim. 10, cupiditas (rjuae videtur esse iiberalior) honcis^ imperii, provinciarum, quam dura est domina Ijuam imperiosa! juam vehemens
4.)
Quid? im
illa
Gic. Parad- V.
1.)
Honorum fuga. Uaibusiocto si (juidcjuam credis araico, Vive tibi et longe nomina uiagna fuge.
Cid. Trist.
III.
4. (Otiuiu. Vita privata.)
266
2.)
Crede mihi, hene qui latuit bene vixit, Fortunam debet quiKque manere suam.
Ovid. Trist.
111. 4.
et intra
(Otium. Vita privata.)
Humana.
et caduca gunt, infinili temporis nullam partem occupantia. Senec. lib. ab Marc. c, 20. 2.) Omnia sunt hominum tenui pendentia filo^ El subito casu^ quae valuere, ruunt. Oyid. ex Pont. IV. 3. 3.) Ludit in humanis divina potentia rebus; Et certam praesens vix habet hora fidcm*
1.)
Omnia humana brevia
Ovid. ex,
Pont
IV. 3.
Humanitas.
Alexandri praeconium facore cogor cujus ut infinitam gloriam bellica virtis, ita praecipuum amorem clementia meruit. Is , durr. omnes gentes infatigabili cursu lustrat, quodam loti tempestate nivali oppressus, senio jam confectum mlitem Macedonem, nimio frigore obstupefactum, ipse siblimi et propinqua igni sede sedens, animadvertit. 'actaque non fortunae, sed aetalis ulriusque aestima\ipne , descendit, et illis manibus^ quibus opes Darii ifflixerat, corpus
I.)
:
Morum
frigore
in suam sedem imôsuit: Max. V. I. (Magnanilntas. Reverentia.) 2.) Atticum non cognomen solurr. Athenis deportasse, sed humanitatem, et prudenliamlntelligo.
dupHcatum
Val.
Cc. de Sen. 1. genereiaudis memoria apprehendenda est. Qui cum Persen^parvi temporis iiiomento captivum ex rega, ad se addlpi audisset occurrit ei Romani imperii decoratus orkmentis conatumque ad genua procumbere dextra ianu allevavit, Introduet Graeco sermone ad spem cxhortatudêst. lateri in suoWoximum tabernaculurn, in etiani ctum consilio edere jussit, nec lionore men&e indignum judicavit. Proponatur in conspicuo aci^^ qua prostratus est Peraes, et harum rerum, qua^retuii, contextus: utro magis spectaculo deiectent]^ , homines 5.) L.
etiam PauUi in
tali
_,
267
dubitabunt, Nam si cgregium est hostem abjicere, non minus tamen laudabile infelicis scire migereri. Val. Max. V, 1. (Misericordia. Sympalhia.) 4.) Nam neque divitibus conlingunt gaudiasoiisj Nec vixit male^ qui natus moriensque fefellit.
Hor. epst.
Ignavia.
1.)
i.
I,
17. (Paupertas.)
Quo ferrum, quidvehaec gerimus
telairrita dextris?
At non in Venerem segnes, nocturnaque bella ? Aut,ubi curva choros indixit libia Bacchi^ Exspectare dapes , et p]enae pocula mengaej Hic amor^ hoc studium. Virg. Aen. lib. XI. v. 735. (Luxurla.) 2.) Turpis^ qui alto sole somisoinnis jacet^ cujus et adhuc multis hoc anteluvigilia medio die incipit canum est. Senec. epist. 122. (Somnus.) 3.) Segnitiem fugito, quae vitae ignavia fertur Nam quum animus languet , consumit iner tia corpus.
;
4.)
Cat. Dist. III. 6. (Inertia.) cessas ? an tibi Mavors Ventosa in lingua pedibusque fugacibus istis Semper erit? Virg. Aen. lib. XI. r. 389
Quid
5.)
Est genus ignavum
quod
lecto gaudet et
umbra.
7.
Jur. Sat.
Ignotug.
Vix memini nobis
verba
coisse
decem, Prop.
III.
i3,
Jlias.
Cedite Komani scriptores cedite Graji: Nescio^ quid majus nascitur Iliade. Prop.
,
II.
34.
Immorlalitas.
1.)
Neque enim
agsentior
iis
qui haec nuper disse-
rere coeperunt, cum corporibus simui animos interire^ atque omnia morte deleri. Plus spud me antiquorum aucloritas valet, vel nostrorum majorum. qui morluis tam reiigiosa jura tribueruni: quod non fecissent proiecto , si nihil ad eos pertinere arbilrorentur vel eorum, qui in hac terra fuerunt, magnamque Graeciam
:
-^
263
(quae nunc quidem delefa est;tum fioreLat) institutia^ et praeceptis suis erudierunt: vel ejus qui ApoIIinis
oraculo sapientissimus est judlcatu: qui non tum hoc, tuiu illud^ ut in plerisque, sed idem dicebat semper , animos hominum esse divinos; iisque^ cum e corpore excessissent^ reditum in coelum patere, optimoque ct justifisimo cuique expeditissimum. Gic. Amic. 4. 2.) Esse apibus partem divinae mentis et haustus Aelherios dixere Deum namque ire per oninis Terrasque, tractusquemaris^coelumqueprofundum^ Hinc pecudes armenla ^ viros genus omne ferarum,
;
, ,
Quemque
Scilicet
sibi tenuis
nascentem arcessere
vitas
huc reddi deinde ac resoluta referri Omnia; nec morti esse locum^ sed viva volare
Sideris in
numerum
atqufe alto succedere coelo.
Virg. Georg. Lib. IV. v. 220. 3.) (Cato de Scipione.) Memoriam iliius viri excipient omnes anni consequentes. Cic, Sen. 6. /|.) Imitatione Platonis Gicero de republica scribens, locum eliam de Eris Pamphyli reditu in vitam, qui, ut ait, rogo impositus revixiset, multaque de inferis secreta narrasset, non fabulo8a, ut ille assimilatione commentus est, sed solertis somnii rationabili quadam imaginatione composuit^ videlicet scite sig-nificans, haec, quae de animae immortalitate dicerentur , caeloque,
somniantium philosophorum non
esse
commenta, nec
fabulas iucredibiles, quas Epicurei derident, sed pruGic. rep. VI. 3. dentium conjecturas. 5.) Postquam in omni reipublicae otio ac negotio palmam justitiae disputando dedit (nempe Gicero loquitur haec Macrobius)_, sacras immortalium animarum sedes, et coelestium arcana regionum in ipso consummati operis fasligio locavit, indicans, quo his perveniendum vel potius revertendum sil qui rempubiicam cum prudentia, justltia fortitudine ac moderatione tractaverint. Sed ille platonicus secretorum relator Er quidam nomine fuit, natione pamphylus, miles olTicio,qui cum vulneribus in proelio acceptis vitam elTadisse visus^ duodecimo die demum inter caeteros una peremtosultimo esset honorandas igne_, subito seu recepta animu seu retenta , quidquid emensis inter utramque vitam diebus egerat videratve , tamquam publicum professus
; ,
jdicium^ humano geaeri enuntidvit. Hunc fabulam Ci-
cero,
licet
,
269
,
'
ab indoclis, quasi ipse veri consciiis dolcat stolidae reprehensionis vitans, excilari narraturum (juam reviscere maluit.
irrisain
exemplum tamen
Cic. rep. VI. 6. (Cicero. Plato.)
hoc erro, quod animos hoininum immortales esse credam, lubenter erro nec mihi hunc errorem^ quo delector, dum vivo^ extorqueri volo sin mortuus (ut quidam minuti philosophi censent) nihil sentiam non vereor, ne hunc errorem meum mor6.)
Quod
si
in
tui philosoplii irrideant.

7.)
Cic. Sen. 23.
culem
In terlio de republica libro Cicero et Romulum ex hominibus deos esse
cum
Iler-
severaret:
faclos ad-
Quorum non
corpora
inquit;
sunt ia
coelum elata;neque enim natura pateretur, utid^ quod

esset e terra^ nisi in terra, maneret,
Cic. rep.
III.
28, August.
civ. dei
XXII.
4.
8) (Loquitur Scipio Africanus Major, defunctus jam ^ ad vivum Scipionem in somnio) Immo vero ii vivunt^ qui ex corporum vinculis tamquam e carcere
,
evolaverunt
g.)
vestra
vero, quae dicitur vila, morsest.

Cic. rep. VI.
14.
Somn.
Scip,
finit
Sunt aliquid Manes; laetum non omnia Luridaque evictos effugit umbra rogos.
Prop* IV.
10.)
7,
Cic. Num vis audire, cur, etiam si ita sil (sc, ut animus immortalis non sit)^ mors tamen non sifc
in malis?
Atticus. Ut
tate depellet.
videtur; sed
me nemo
(quales
de
sc.
immortaliI.
Cic. tusc. Quaesl.
32.
nec patronum quacsivit ad judicium capitis, nec judicibus supplex fuil ; adhibuitque iiberam contumaciam ^ a magnitudine animi ductam, non a superbia et upremo vitae die de hoc ipso multa disseruit; et paucis ante diebus, quum facile posset educi e custodia, noluit; et quum paene in manu jam morliferum illud teneret poculum , locutus ita est ut non ad mortem trudi, verum in coelum
;
11.) His et talibus ralionibus ipse attulil) adduclus Socrates,
mox
antca
videretur adgcendere.
Cic. tusc. Quaest. I. I. 2g, (Socrales.)

,
12.) Ita enim censebat (sc. Socrates) seruit duas esse vias, duplicesque cursus
:
ilaque dis-
animorum
vitiis
corpore excedentium.
Nam
qui ee humanis
e conta-
270
minarisseiit, et se tolos libidinlbus dediclisseiit/quibus caecati velut tiomesticis yitiis atque flagitiis ge inquivel republica violanda fraudes inexpiabileg iiarifisent
iis devium quoddam iter esse , seclusum deorum. Qui autem se inlegros castosque quibusque fuisset minima cum corporiservavissent
concepissent^
a consilio
,
i)us contagio, seseque
ab his seniper sevocassent, essentque in corporibus humanis vitam imitati deorum; a quibus essent profecti_, reditum fahis ad illos cilem palere. Ita commemorat, ut cygni qui non sine causa Apolloni dicati sint^ sed quod ab eo divinationem habere rideantur^ qua providentes, quid in morte ho' sic omnibus iii sit, cum-cantu et voluptate moriantur et bonis et doctis esse faciendum. Cic. tusc. Quaest. I. 3o. (Mors.) i3 ) Quum enim de immorlalitate animorum dispuiavisset (nempe Socrates), et jam moriendi tempus urgeret, rogatus a Gritone, quem admodum sepeiiri veliet: Muitam vero^ inquit, operam, amici, frustra consumsi. Critoni enim nostro non persuasi me hinc avolaturum, neque quidquam mei relicturum. Verum tamcn Crito, si me adsequi potueris^ aut sicubi nactus Sed mihi crede, nemo eris, ut tibi videbitur^ sepelito. me vestrum^ quum hinc excessero, consequetur. Prae-
quidem, qui el amico permiserit, et se osteaDurior Diode hoc toto genece nihii laborare. genes, et id quiJem Rentiens^ seJ, utCynicus, aspeTum amici: Vorius^ projici se jushit inhumatum. lucribus ne et feri3? Minimevero, inquitj sed bacillum propter me, quo abigam, ponilote. Qui poteris?* Quid igitur mihi ferarum lailli^ non enim sentie3. PraecUire Anaxagoniatus oberit, nihil sentienti? qui quum Lampsaci moreretur, quaerentibus amira cis , velletne Clazomenas in patriam ^ si quid ei accidisset, adferri: ]Nihil necesse est, inquit: undique enim ad inferos tantumdem viae est. Cic. tusc. quaest. I. 43. (Inhumalio. Sepulchrum. Socrates.) 14.) Platonem ferunt, ut Pythagoreos cognosceret,
clare id
tlerit
in ItaLiam venisse, et in ea
quum
alios multos^,
tum Ar-
chytam Timaeuincjue cogaovisse^ efc didicisse P) ihagorca omnia; primumque deanimorum aeiernitate non solum sensisse idem, quod Pylhagoras, sed ralionem
etiam altulisse.
Cie. tusc, quaest.
I.
17. (Plato.)

geret:
lot
271
i5.) Ut enim rationem Plato nuUam adferret (vide, quid homini tribuam), ipsa tamen auctorilate me fran-
autem rationes
,
adtulit (de immortalitate sc),

I.
ut yelle caeteris
16.) Cic.
sibi certe persuasisse videatur.
Cic. tusc. quoest.
21. (Pfato.)
philosophorum; aliquot eorum mox antea enumeraverat) sententiae spem adferunt, si te forte hoc delectat_, poj<se animo."?, quum e corporibus excesserint^ in coelum, quasi in domicilium suum, pervenire. Atticus. Me vero delectat; idque primum ita esse velim; deindej etiam si non fit, mihi tamen persuaderi yelim. Cic. tusc. quaest. I. 11. 17.) Credo equidem , etiam alios tot saecuils, sed, quod literis exstet proditum, Pherecydes Syrius primum antiquus dixit ^ animos hominum esse sempiternos sane; fuit enim meo regnante gentili. Hanc opinionem discipulus ejus Pyth^goras maxime confirmavil qui quum Superho regnante in Italiam venisset^ tenuit magnam illam Graeciom quum honore disciplinae, tum etiam auctoritale; multaque saecala poslea t>ic viguit
(sc.
:
Reliquorum
Pythagoreorum nomen, ut
18.)
nulli a!ii docti viderentur.
I. 16. (Pylhagoras.) vero argumentum est, naturam ipsam de immortaiitale animorum tacitam judicare; quod omnihus curae sunt, et maximae quidem ^ quae post mortem fulura sint. ^'Serit arhores, quae alteri saeculo prosint, ut ait Statius in Synephehis: quid spectans nisi eliam postera saecula ad se pertinere? Ergo arhores serit deligens agricola, quorum adspiciet
Cic. tusc. quaest.
Maximum
haccam ipse numquam: rempuhlicam non seret?

testamentorum
yir
magnus
leges
instituta^
Quid procreatio liherorum^
quid propagatio nominis, quid adoptiones filiorum, quid diligentia, quid ipsa sepuichrorum monurnenta, quid elogia significant^ nisi nos futura etiam cogitare? Cic. tusc. quaest. I. 14. quos ig.) Unum illud erat insitum priscis illis Cascos adpellat Ennius morlem non interitum esse omnia tolleiitem atque delenlem, sed quandam quasi migrationem commutationemque vitae_, quae in claris viris
,
:
dux in coelum soJeret esse^ in caeteris hurni retineretur, et permaneret iamen. Ex hoc, et nostrorum opinione, vRomulus in coelo cum diis agil aevuDi, ut famae assentiens dixit Ennius; et apud Graecos, inet feminis
272
deque perlapsas ad nos Hercules lantus el tam praesens habetnr Deus; hinc Liber Deus^ Seinele natus etc. Quid? totum prope coelum, ne plures persequar, etc. nonne humano genere completum est? Si vero scrutari velera , et ex his ea^ quae scrlptores graeci prodiipsi illi^ majorum gentium dii derunt, eruere coner qui habentur, hinc a nobis profecti in coelum repe:
rientur.
Cic. tusc. (juaest.
I.
12. et i3.
Imperator.
Refrenet
:
primum
libidines, spernat voluptates, ira,
cundiam teneat , coerceat avaritiam ceteras animi labes tum incipiat aliis imperare, cum ipse improrepellat bissimig dominis ^ dedecori^ ac turpitudini parere desierit, Cic. Parad. V.
Imperium.
causa imperium expetendum est, scelus absit, in quo non polest esse gloria; sin ipsae opes expetuntur juoquo modo^ non poterunt utiles esse cum Cic. off. III. 22. (Dominatio.) infamia.
Si gloriae
Impietas.
1.)
Nihil nos P. Ciaudii,
bello punico primo, te-
meritas movebit? (jui etiam per jocum deos irridens, cum cavea liberati pulli non pascerentur^ mergi eos in aquam jussit, ut biberent, quoniam esse nollent; qui risus , classe devicta, multas ipsi lacrymas, magnam
populo Romano cladem attulit. Cic. nat. deor. ll. 3. cum ad Peloponnesum 2.) Qui (sc. Dianysius) classem appulisset^ et in fanum venisset Jovis Olympii_, aureum ei detraxit amiculum, grandi pondere, quo Jovem ornarat ex manubiis Carthaginiensium tyrannus
,
etiam caviilatuK est^ aestate grave eique laneum paiiium : injecit, cum id esse ad omne anniten:ipus diceret. Idemque Aesculapii Epidauri barbam auream demi jussit; neque enim convenire barbatum esse filium^ cum in omnibus fanis pater imberbis esset. Jam mensas argenieas de omnibus delubris jussit auferri: in quibus quod more veteris Graeciae ins-criptum esset, ]lionum JJeorum, uli se eorum bonitate velle dicebat. Idem quae siVictoriolas aureas , et pateras , coronasque
esse
Gelo; atque in eo
amiiulum, hyeme frigidum
aji
mulacrorum porrectis maniLus sustinebantur^ sine dunon auferre dibitatione tollebat easque ge accipere cebat esse enim stultitiam^ a quibus bona precaremur,
;
ab
porrigentibus et dantibus nolle sumere. Cic. nat deor. III. 34. (Dionysius.) 3.) Est aliquis metuens, ne crimen poena sequalur; Hic putat esseDeos^ et pejerat^ atcjue ita secum:
iis
Ut sit magna, tamen certe lenta ira Deorum est. Si curant igitur cunctos punire nocentes^
Quando ad me venient?
Fortasse experiar.
Sed
el
exorabilenumen,
Ju7. Satyr. i3,
Impius.
Hi sunt, qui trepidant et ad omnia fulgura pallent, Cum tonat, exanimes primo quoque murmure coeli^ Non quasi fortuitus, nec ventorum rabie, sed Iratus cadat in terras et judicet ignis. Juven. Sat. i7t.
ImpoBsibile.
1.)
prius et fluctus poteris siccare marinos^ Altaque mortali deligere astra manu Quam lacere, ut nostrae nolint peccare puellae. Hic mos Saturno regna tenente fuit; Et quum Deucalionis aquae fluxere per orbem. t post antiquas Deucalionis aquas.
Tu
Prop.
2.)
II.
32. (Puella.)
incensas citius sedaret aristas, Fluminaque ad fontis sint reditura caput; Et placidum Syrtes portum, et bona litora na\itis Praebeat hogpilio saeva Malea suo Quam possit vestros quisquam reprehendere cursus , Et rabidae stimulos frangere nequitiae. Prop. lil. 19. (Nequitia.) 5.) Quaerebam , sicca si posset piscis arena, Nec solitus ponto vivere torvus aper.
Flamma per
Prop.
II. 3,
>
1.)
1.
..
Improbus. miseriae, te aerumnae premunt, qui te beatum, qui florentem putas tuae libidines te torquent: tu dies, noctesque cruciaris; cui nec sal est, quod est, 18 Gnomologia. Tom. I.
Te

et id
tiae
274
adspexisli,
ipsum, ne non sit diuturnum , times: te conscientimulant maleficiorum tuorum: te metus exani-
mant judiciorum, atquelegum: quocumque
ut furiae, sic tuae tibi occurrunt injuriae, quae te reCic. Parad. If. spirare non sinunt. 2.) Omnes improbi, gervi, nec hoc tam re esl, quam dictu inopinatum, atque mirabile. Non enim ita dicunt eos esse servos , ut mancipia, quae sunt dominorum facla nexu, aut aliquo jure civili: sed, si servitus sit, sicut est, obedientia fracti animi, et abjecti,
et
arbitrio carentis suo
quis neget_,
omnes
leves,
om-
nes cupidos, omnes denique improbos, eyse servos? Gic. Parad. V. (Servus.)
Improvisa.
Anaxagoram ferunt, nuntiata morte filii^ dixisse: sciebam, me genuisse mortalem; quae vox declarat, iis esse haec acerba, quibus non fuerint cogitata ; ergo
id
quidem non dubium, ûin omnia^ quae mala putenIII.
lur, aint improvisa graviora. Cic. tusc. quaest.

Jmpudicitla.
i4^
(Malum.)
nice dicit.)
deformitatis pudicitia (sc. iro*Senec. benef. III. i6. 2.) Fabula, nec sentis, tota jactaris in urbe_, tua, praeterito facta pudore refers.
1.)
Argumentum
est
Dum
Ovid. Amor.
Impunitas.
III. i.
Cui peccare licet, peccat minus; ipsa potestas Semina nequiliae Janguidiora faeit. Ovid. Amor. III. 4.
Incertiludo.
de quibus bene sperandum Qui enim polhcelur serenti proventum, naviganli portum, militanti victoriam marito pudicam uxorem, patri piosliberos? Seqviimur qua ratio, non Senec. benef. IV. 33. qua veritas trahit. a.) Imprudcntium isla fiducia est, fortunam sibi spondere: sapiens utramque partem ejus cogitat: scit, quam incerta sint humana, quantum liceat errori
1.)
Ad
ea accedimus,
esse credimus.

certos eventus.
275
luin-
quam multa consiliis obstent; ancipitem rerum ac bricam sortem suspenlus secûitur et consiliis certis
Senec. benef. IV. 34.

Incitatio.
Fadlius est currentem (ut ajunt) incifare, quam commovere languentem. Cic. de oratore II. 44^
Inconstans.
Quod
petiit, sjêrnit, repetit^
Sil^^
nuper omisit;
Aestuat, ct vitae disconveninfe*dine toto; Diruit, aedificat^ mutat quadrata rotundis. Hor. epist. I. 1. (Levitas.)
Inconstantia.
1.)
Quid
misero quaesita pudori^ Si cumulas turpi facta priora nota?

nisi notitia est
;
Ovid. Heroid. ep. g. melius, <juam desinis ultima primis Cedunt : dissimiles hic vir et ille puer. Ovid. Heroid. ep. g. 3.) J[am moechus Romae, jam mallet doctus Athenis Vivere, Vertumnis; (juot(juot sunt, natusiniquis. Horat. Satyr. II. 7.
2.) Coepisti
Incontenlu8 animu3.
1.)
Mortalibus mois eat, ex magnis majora cupiendi.

Sen. benef.
III. 3.
2.)
Quorumdam otium occupatum
est; in villa aut in
iecto suo, in media solitudine, quamvis ab omnibus recesserunt, sibi ipsi molesti sunt. Senec. brev. vit. 11. 3.) Nemo agit de tribunatu gratias, sed queritur^ quod non esl ad praeturam usque perductus; nec haec grata est^ si deegt consiilatus; nehic quidem satiat, si unusest. Sen. benef. H. 27. 4.) Praecipitat quisque vitam uam, et futuri desiderio iaborat^ praesentium taedio. Sen. brev. vit. 7. (Vita.) 5.) Si quis deus, en ego , dicat, Jamfaciam, quod yultis: eris tu, qui modo miiesy
Mercator; tu consuUus modo, rusticus. Hincvos^ 18 *
276
Hor. Satyr.
I.
Vos hinc mutatis discedite partibiis. - Eia! Quid slatis? nolint: atqu| licet esse beatis.
1.
6.) noslri
Phaedria.
Ita pleriqui
nosmet poenitet.
omnes sumus ingenio Terent. Phorm. I. 3,
(Taedium.) queri possumus de auctore noslri, Deo, si IiGneficJa ejus corrumpimus , et ut essent contraria, efSenec. cjuaest. nat. V. 18. ficin.us. 8.) Epicurus assidue queritur, quod adverûs praelerila simus ingraljk quod, quaecunque percepimus bona, non in raemoriam reducamus , nec inter veluptates numeremusj cum certior nuUa sit voJuptas ^ quam quae Senec. benef. lll. 4. jam eripi non potest. 9.) Facit avidos nimia felicitas J nec tam temperatae cujDiditales sunt umquam, ut in eo^ quod contigit, desinant 3 gradus a magnis ad majora fit^ et spes improbissimas complectuntur insperala assequuti. Senec. de Cjem. I. 1 (Vola,)
7.)
Non
I,)
Indulgentia.
Et mihi dulces Ignoscent, si quid peccavero stultus, amici; Inque vicem ilJorum patiar delicta libenter. Hor. Satyr. I.
vitia virtulibus^ si ilia
2.)
Succumbunt
non
3. cito odisse
1.
properaveris.
3.)
Senec. benef. V.
Quanta solitudo et vastitas futura sit, si linquitur^ nisi quod judex severus absolverit?
Senec. clem.
4.)
I. 6.
nihil re-
(Vitia.)
Quotus quisque ex quaestoribua est, qui non ea ipsa lege teneatur, qua quaerit? Quotus quisque adcusator vacat culpa?
5.)
Senec. clem.
I.
6. (Vitia.)
;
6*)
Dextera praecipue capit indulgentia mentes Asperitas odium, saevaqueverba movent. Ovid. ars amat. II. (Obsequium.) Demea. Re ipsa repperi^ Faciiitate nihilessehominimelius^ nequeclementia. Ter. Adelph. V. 4.
res et jungit^ junctos et servat amicos. Hor. Satyr. I. 3. d,) Qui^ne tuberibua propriis offendat amicum^ Postulat; ignoscak verrucis ilHue Hor, Salyr. 1, 3.
7)
Haec
g.)
277
3.

Peccatis
Aequurn est, veniam poscentem, reddere rursus. Hor. Satyr. L

Industria.
Premit a lergo senectus et objiclfc annos inter vana studia consumtos. Tanlo magis urgeainus, et damna aetatis male exactae Jabor sarciat. JNox ad diem accedat. Senec. quaest. natur. III. praef.
,
Inrelicitas.
habet assidua infoiicitas bonum, quod, (juos saepe vexat, novissime induât. Sen, ad llelv. mat. de consol. ap. 2. ubi tur2.) Tunc autem consummata est infeiicitas pia non solum delectant_, sed etiam placentj el desinit es8e remedio locus^ ubi, quae fuerant^ vitia, mores sunt.
1.)
,
Unum
Sen. ep. 3^.

Infelix.
1.)
Demea.
2.)
3.)
4.)
credo huic esse natum rei: ferundis miêriis. Ter. Adelph. IV. 2. Menedemus Aut egoprofeclo ingenio egregio ad miseriam Nalussum^ aut illud falsum est^ (juod vulgo audio Dici^ diem adimere aegritudinem hominibus Ter. Heaut. III. 1. Infelix, quao lanta animum dementia cepit? Virg. Aen. V, 465. Jam mala finissem ieto sed credula vitam Spes fovet^ et fore cras semper ait melius.
;
Me
Tibuil.
II
6. (Spe^.)
Inforniatio.
alcfue
qui instituunl aliquos erudiunfc, videndum, quo sua cjuemque natura maxime ferre videatur. Etenim videmus , ex eodem qaasi ludo summorura in suo cujuscjue genere artificum '"t magistrorum exisse discipulos , dissimiies inter se ac tamea laudandos; quum ad cujusque naturam inslitutio doctoris adcommodaretur. Gujus est vel maxime insigne illud exeaiplum (ut caeteras artes omitta-
Diligentissime hoc est eis,
mus)
>
278
quod dicebat Isocrates, doctor singularis, se Ephoro, contra autem in Theopompo freAlterum enini, exsultantem verborum nis uti solere. audacia reprimebat, alterum cunctantem et quasi verecundantem, incitabat Neque eos similes elTecit inter se^ sed tantum alteri adfinxit, de altero limavit, ul id
calcaribus in
reluTo
conformaret in utrocjue, (juod utriusque natura pateCic. de oratore III. c). (Magister.)
Ingenium.
I.) Scilicet
ingeniis aliqua est concordia junctis, Et servat studii foedera quisque sui.
Ovid ex Ponl.
II.
5.
2.) Vitand^ ingenii ostentationi suspicio est. Cic. orator. II. 82. (Jactatio.)
3.)
Fruclus enim ingenii,
stantiae,
tum maximus
et virtutis, omnisque praecapitur_, cum in proximum
quemque confertur. 4.) Male respondent
Gic. Amic. ig. (Virtus.)

;
coacta ingenia reluctante naSenec. tranquil). anim. 6. tura, irritus labor est, Ingenium longa rubigine laesum 5.) Torpet, et est multo^ quam fuit ante, minus, Ovid. Tri.t. V. i3. 6.) Nihil est enim ferocius ingeiiiig^ iis praesertlm, quae disciplinis exculta sunt. Cic. Orat. cap. i5. 7.) Numquam magnis ingeniis cara in corpore mora erumpere gestiunt ; aegre has est; exire, atquam angustias ferunt^ vagi per omne sublime, et ex alto adsueti huniana despicere. Senec. lib. ad Marc, c. 23 (Mors.)
8.) Cato neque ullum ingenium tantum extitisse diccbat, ut, quem res nulla fugeret, quisquam aliquando faisset ; neque cuncta ingenia coiiata in unun tantum posse uno tempore providere, ut omnia coinplecterentur sine rerum usu ac vetustate. Cic. rep. IL 1. (Veluslas.) 9.) Eripit se aufertque ex oculis perfecta virtus , nec uUimum tempus expectant, quae in primo maturuerunt. Ignis quo ciaiior fulslt, citius extinguilur; vivacior est, qui cum lenta dillicilique materia cominissus fumoque demersus ex sordido lucet. Eadem enim detinet causa, quae maiigne alit. Sic ingenia

quo
illustriora^ breyiora
279
c.
locus
non
est
8unt. Nam, ubi increiiieulo yicinus occasus est*

lib.
Senec.
10
)
ad Marc.
saepe
23. (Mors. Perfectio.
Ingenium mala
moyent
Solatium.) quis crederet
umquam
Aerias
11.)
hominem carpere posse
vias? Oyid. ars am. II. (Malum.)
Tu
12.)
Minerva! Hor. Pis. 385. Ingenium quondam faerat pretiosius auro

nihil invita dices faciesre
:
At nunc barbaries grandis habere nihil. Ovid. Amor. III.8. (Opes.) Hujus (Democriti) prudentia monstrat, l3.)
posse yiros et magna exempla daluros in patria crassoque sub aere nasci. Juv. Satyr. i o, 14. Di bene fecerunt, inopis me, quodque pusilli Finxerunt animi, raro et perpauca loquentis. Hor. satyr. I. 4. (Horatius.)
Summos
Veryecum
i5.)
Non
tibi
parvum
est,
Ingenium^ non incultum
non
turpiter hirtum,
Hor. epist, I. 3. muUo majora sunt opera iG.) Ut in reliquis rebus animi, (juam corporis sic hae ros, quas persequimur ingenio, ac ratione, graviores sunt, ûam illae^ quas
:
viribus. 17) Nihil decet invita, ut
Cic. Off.
II.
5.
ajunt, Minerva^ adyersante et repugnante natura.

Cic. Off.
Ingratus.
I.
id esl
3i. (Habilitas.)
indignare luxuindignaris ^ ingratos esse riosos, indignare avaros, indignare impudicos , indignaro aegros, deformes, senes pallidos. Senec. benefic. VII. 27.
i.)
Si
beneficii oderunt: eamque 2.) Onmes immemorem injuriam in deterrenda liberalitate sibietiam fieri;eumque, qvii faciat, communem hostem tenuiorum putant.
Cic. Off.
3.)
II.
18.
Propositum optimi viri et ingentis animi est,tamdiu ferre ingratum , donec feceris gratum
Senec, benefic. V.
1,
, ,
a8o
--
4.) Quis non ingratum detestetur hominem , sibi ipsi Senec. benefic. IV. 16. inutilem! non mihi fecit injuriam , sed si5.) IngratuB est : hu Ego beneficio meo , cum darem, usussum* necideo pigrius dabo, sed diligentius ; (juod in hoc perdidi^ ab aliis recipiam. Sed huic ipsi beneficium dabo iterum ^ et tamquam bonus agricola cura cuUuque sterilitatem soli vincam. Senec, benefic. VII. 32. (Liberalitas.) 6.) Ingratus est , qui remolis arbitris agit gratias. Senec. benei. II. 23 7.) Tutius est quosdam offendere, quam demeruigse. Argumentum nihii debentium odio quaerunt. Senec. benef. II. 24. 8.) Quid ergo ? non undique humano generi convicium fit? non publica querela est, beneficia perisse, et paucissimos esse^ qui de hene merentibus non inricem pessime mereantur ? Senec benef. V. i5. 9 ) Ingrati publice sumus. Se quisque inlerroget nemo non alicjuem queritur ingralum. Atqui non potest fieri^ ut omnes querantur, nisi (juerendum est de omniSenec. benef. V. i-y. bu8. Omnes ergo ingrati sunt.
10.)
dum
ingrati ferendi
Quaeris rem maxime necessariam quemadmosint? Placido animo_, mansueto^

:
magno.
Numquam
te
tam inhumanus^
et
immemor
et
ingratus offendat^ ul non tamen dedisse deleclet. Numquam in has Toces injuria impellat: veilem non fecisse! Sen. benef. VII. 26.
Ingralus
I.)
animus.
Est aliqua ingrato meritum exprobrare voluptas : Hac fruar, hac de te gaudia sola feram Ovid. Heroid. Ep. 12. quid faciam ? cjuod 2.) Non est milii relala gratia: Dii , omnium rerum optimi auclores , qui beneficiu ignorantibus dare incipiunt^ ingratis perseverant. Sen. benef. VII 3i. 3.) Ad praeterita rari animum retorquent; sic fit wt praeceptores eorumque beneficla intercidant ; quia tolam pueritiam relicjui, lus sic fil, ut in adolescenliam nostram coUata pereanl ; quia ipsa numquam retractatur. Nemo , quod fuit^ tamquam in praetcrito sed tamquam in perdilo ponit. Senec. bcnef. Itl. 3.
,

4.)
28l
est, inler plurima maximaque vitia e8se frequenlius^ quam ingrali animi. Id evenire ex pluribus causis video; prima, cjuod non elijjimus dignos , quibus tribuamus. Semina in olum effoetum et sterile non spargimus ; beneficia ino ullo de-
Non miruin
nullum
lectu magis projicimus^

5.)
quam damus.
Sen.
bencf.
I.
i.
Audi voces petentium. Nemo non vicluram semper in animo suo memoriam dixik; nemo non dedilum se et devotum professus esl, et si quod aliud huinilius verbum, quo so oppigneraret, invenit, Post exiguum tempus iidem illi verba priora, quasi sordida et parum libera^ evitant; perveniunt deinde eo, quo, ut ego
e^wislimo^ pessimus quisque nit, ut ohliviscantur.
6,)
atque ingratissiinus perreSenec. bencf.

Ilf. 5.
,
Hoc tam invisum vitium (nempe ingrati animi) et an haec lex, an impunitum esse debeat, quaeritur quae in cholis exercetur, etiam in civitate ponenda
;
7.) Nemo iibenter pressit.
actio. Sene. benef. III 6. debet, quod non accepit, sed exSen. benef I. i. 8.) Gratus esse adversus eum quisquam potest,qui beneficium aut superbe injecit^ aut iratus impegil, aut fatigatus , ut moiestia careret, dedit? Senec. benef. 1. 1. quoniam nihil 9.) Fugienda res est, ingratiim esse a.!que concordiam humani generis diK^dciat, ac dislrahit^ quam hoc vitium. Senec. benef. IV. 18. esl intolerabiie et quod 10.) Ej<t istud grave vitium
sit^
;
qua ingrati datur
digsociet
homineSt quod concordiam,

,
qua imbeciliitas
nostra fulcilur scindat ac dissipet; sed usque eo vulgare esl, ut illud, nec qui quorilur quidem, ((logerit. Senec. l>enef. Vll. 27. 11.) Cogita tecum , an^ quibuscumque debulsti^gratiam retuleris; an nullum umquam apud te perierit officiumj an omnium te beneficiorum mernoria comitelur. Videbis^ quae puero data sunt , ante adolescentiam elapsa quae in juvenem collata sunt^ non perdurasse in senectutem. Sic factum est ^ ut minima apud te nutricis essetauctoritas, quia beneficium ejus longius aetas gequens posuit; sic factum est, ut praeceptoris tibi non esset ulia veneratio. Senec, benef. VII. 28.
;
1.)
282
iras;
Ibis.
Inimicilia.
geram tecum, nec mors mihi Hniet Saeva sed in manes manibus arma dabit.
Bella
Ovid.
2.)
quoque, cum fuero vacuas dilapsus in auras, Exanimis manes oderit umbra tuos. Ovid.Ibis. quae maxumae sunt 3.) P a r m n o. Non maxumas interdum irae , injurias
,
Tum
Faciunt.
Cum
saepe est , quibus in rebus alius ne iratus quidem est, de eadem causa est iracundus factus inimicissimus.
Nam
Pueri inter sese quas pro levibus noxiis iras gerunt Quaproplpr? quia enim, qui eos gubernat animus^ infirmum gerunt. Terent. Hecyra* III. i. (Ira.)
Inirnicus
NuIIi
non ad nocendum
satis
virium est. Senec.
episl, io5.
Initium.
rerum omnium, quod se univeraum profundat et quod totum repente evolet. Sic omnla, quae fiunt, quaeque aguntur acerrime^ lenioi.)
Nihil est in natura
ribus principiis natura ipsa praetexuit. Cic. de oratore IJ. 78. (Principium.) 2.) Dimidium facti, qui coepit, habet.
Hor.
3.)
epist.
I.
2.
Plurimum ad inveniendum
reperiri.
:
posse
Cum
contulit, qui speravit excusatione itaque veteres au-
diendi sunt Nulla res consummata est, dum incipit. Senec. quaest. natural. VI. 5. (Inventio. Veteres.) 4.) Quemadmodum omnia vitia penitus insidunt, nisi^ dum surgunt^ oppressa sint: ita qiioque haee tristia et misera et in se saevientla (nempe dolor) ipsa novisime acerbitate pascuntur^ et fit infelicis animi prava voluptas dolor. Senec. lib. ad Marc. c. i, (Luctus. Solatium.) medicina fuisset oriens adhuc reslin5.) Leviore guenda vis; vehementius contra inveterata pugnandum e^t. Senec. lib. ad Marc. c, 1, (Medicina.)
,
,;
1.)
283
r-.
Inlquitns.
Phormio.
Non
rete accipitri tenditiar

IHia,
nequo miluo,
Qui male faciunt noLis,

Quia enim
qui nil faciunt,
tenclitur;
inillls fruclus est^ in istis
Aliia aliunde
est
opera luditur. periclum, unde aliquid abradi

poteet.
II. 2. (Innocenlia.) inique: damnatus quum sis forli, animo Esto 2.) Nemo diu gaudet , qui judice yincit iniquo, Cat. Dist. 11. 14. (lj"a.)
Terent. Phorm.
Injuria.
1.)
Quotus enim quisque reperielur, qui impunitate,
ignoratione juria?
et
2.)
omnium
proposita
abstinere
possit in-
Cic. Off. III. 17. (Necjuitia.)

est factae
;
quisquam gravius
nec injuriae poena , fecii.se quam qui ad supplicium poenitentiae traditur. Sen. de Ira III. 26. (Foenitentia.) 5.) Dixerit insanum qui me, totidem audiet ; atque Respicere ignoto discet pendentia tergo. Horat. Satyr. II. 3. sales. sunt grali, nocttere Numquam qui 4.) Sen. ad Helv. mat. de consol. Epigr. 5. 5.") Curandum in primis, ne magna injuria {iat quod usFortibus et miseris: tollas licet omne
Maxima
adficitur,
quam
est
Auriatque argenti^ scutum gladiumque relinquens t jacula et galeam ; spoliatis arma sapersiiunt.
Juv. Satyr. 8.
6.)
Sed
in
omni
injustilia
permuUum
interest^
utrum
perlurLatione aliqua animi, quae plerumque brevis est et ad tempus; an consulto et cogitato iiat injuria. Leriora enim sunt^ quae repentino aliquo motu accidunt, quam ea, quae meditata et praeparafa inferuntur.
Cic. oiF.
7,)
I. 8.
(Injustilia.)
cuiquam contumeliosius Audistis factam injuriam, quarn haec estmihi?
Demipho. En unquam
Quum
Terent. Phorin. II. 3. de tribus unum esset optandum: aut facere injuriam nec accipere ; aut el facere et accipere
8.)
284
si
optimum est facere, impune au^ neutrum ecundum nec facere nec pati; miserrimum semper tum faciendis tum accipiendis injuriis.
Cic. rep.
possis^
digladiari
III. 14.
vi ^ aut fraude fiat injuria_, fraus quasi vulpeculae, vis leonis videtur^ utrumque homine alienissimum, sed fraus odio digna majore. Cic. off. I. i3. (Fraus.) 10.) Injuriam qui facturus est, jam facit. Sen. de ira I. 3. mul11.) Non expedit, omnia videre, omnia audire iaa nos injuriae transeant ex quibus plerasque non accipit^ qui nescit. Sene. de ira III 11. 12.) Socratem ajunt colapho percussum nihii ampliu dixisse^ quam Molestum esse, quod nescirent homines^ quando cum galea prodire deberent. Sene. de ira III. 11.
,
9) Cum autem duoLus modis
id est,
aut
Injugtitia.
ut eos ju1.) Maxime autem adducuntur plerique, tiliae capiat oblivio, cum in imperiorura, honorum eloriae cupiditatem inciderunt, Quod enim est apud Ennium: jNûlla gancta societas, nec fides regni est.<c
,
id latius patet.
2.)
Cic.
ille
off. I. 8.
Lycurgus,
legum optumarum
et aequissimi
juris inoentoc agros locupletium plebi^ ut servitio^ colendos dedit. Cic. rep. III. 9. (Lycurgus.)
3) Injustitiae genera duo sunt: unum eorum, qui inferunt, alterum eorum , qui ab iis, quibus infertur, si possint, non propulsant injuriam. Nam qui injuste impetum in quemquam facit, aut ira aut aliqua perturbatione incitalus, is quasi manus adferre videtur soQui autem non defendit^ nec obsistit^ si polest, cio. injuriae tam est in vitio quam si parentes aul patriam aut socios deserat. Atque illae quidem injuriae, quao nocendi causa de indugtria inferuntur, saepe a inelu proHci^cuntur;, cum is_, qui nocere alteri cogital, timet ne nisi id fecerit, ipse aliquo adliciatur incommodo. Maximam autem partem ad injuriam facien dam adgrediuntur , ut adipiscantur ea , quae concupiverunt; in quo ritio latissime patet avaritia* Cic. off, I. 7. (Injuria.)
,
1,)
285
Innocentia.
Ubi lubido dominatur, innocentiae leve praesiCic. orat. c. 65. (Libido.) dium est.
magnis crimen abesse malis. Ovid fast. J. I. Siiicerumestnisivas,quodcumqueinfundis. acescit, Hor. epigt. 1. 2. Si qua fides miseris^ hoc me, per numina juro, Non meruisse nefas patior sine crimine poenaro. Ovid. Melamorph. IX. 371.
;
2.) Est aliquid
3.)
4.)
1.)
Insania.
malus urget ^ Insanos qui inter vereare insanus haberlf Hor. satyr. II.
Pudor
te
2.)
Quem
mala
stultia,
et
quaecumque
3. inscitia veri
Coecum
agit,
Autumat.
insanum Chrysippi porticus et îex Haec populos^ haec magnos formula
3.)
Excepto sapionte, ienet.
Hor. satyr, 11. 3. Velut sylvis, ubi passim Palantes error certo de tramite pellit^ lUe sinistrorsum , hic dextrorsum abit; unus
utri(jue
Error sed variis illudit partibus. Hoc te Crede modo insanum, nihilo ut sapientior iile
,
Qui
4.)
te
deridet,
caudam
trahat
II.
Hor. salyr. Quisquis
3.
Ambitione mala
aut argenti pallct amore;
Quisquis luxuria ^ trislive superstitione Aut aiio mentis morbo calet^ huc propius me, Dum doceo insanire omnes, vos ordine adite,
5.)
Hor
satyr. II^ 3.
Nunc
tu
Insanus medio flumine

6.)
quaeipis
aquam.
(/^êv^
3.
major tandem parcas insan^ minori!

Hor. salyr.
Inscitia.
11.
!) Cur nescire, pudena prave, quam discere malo

Hor.
Pis. 88.
286
2.) Nunc contra (paullo ante Catonem a virtutibus et scientiis laudaverat) plericjue ad honores adipiscen-
dos et ad rem publicam gerendam nudi veniunt atque inermes; nulla cognitione rerum, nulla scientia ornati Sin aliquis excellit^ unus e multis effert se, si unum aliquid adfert, utbellicam virlutem , aul usum aliquem militarem (juae sane nunc quidem obsoleverunt aut juris scientiam, ne ejus quidem universi: nam pontificium , quod est conjunctum^ nemo discit; aut eloquentiam, quam in clamore et in verborum cursu positam putant; omnium vero bonarum artium denique virtutum ipsarum societatem cognationemque non noGic. de oratore III. 35. runt.
; ; ;
,
Insolentia.
Scilicet
ingenium,
et
rerum prudentia velox

tacendaque
calles^
Ante
pilos venit^ dicenda
Persii satyr. 4.
Institutio.
i.)Ut agri nbn omnes frugiferi sunt^ qui coluntur, ftic animi non omnes culti fructum ferunt.
Cic. tusc. quaest. II. 5,
2.)
Non solum
scire aliquid, artis est^ sed
quaedam
Cie. Leg. II. ig. rs etiam docendi. 3.) Hoc doctoris intelligentis est, videre, quo ferat iiatura sua quemque; et ea duce utentem sic instituere, ut Isocratem in acerrimo ingenio Theopompi, et lenissimo Ephori dixisse traditum est^ alteri se calcaria adCiceronis Brutus 56. hibere , alteri frenos,
(Magister.)
Quaerenti mihi^ multumque et diu cogilanti, quanam re po8sem prodesse quam plurimis^ ne quandointormitlerem consulere reipublicae , nulla major occurebat, quam si optimarum arlium vias traderem meis
4.)
civibus
5.)
Cic. divin.
II.
1.
(Eruditio. Prodesse.)
Quod enim munus reipublicae afferre majus meliusve possumus, quam si docemus, atque erudimusjuventutem?
his praesertim moribus atque temporibus, quibus ita prolapsa est^ ut omaium opibus refrenanda Cic.divin. II. 2. (Eruditio. Prodesse.) ac coercenda sit. 6.) Quid est jucundius senectute^ stipata studiis juventutis? An ne eas quidem yirea senecluti relinque-

ficii
287
inus, ut adolescentulos doceat^ instituat^ ad omne ofmunus instruat? quo quidem opere quid polebt esGic. Sen. 9. (Seneclus.) se praeclarius? 7.) Hic (nempe Socrates) in omnibu fere sermonibus, qui ab iis, qui illum audierunt, perscripti varie, copiose sunt, ita disputat, ut nibil adfirmet ipse , refellat alios nihil e scire dicat^ nisi id ipsum; eoque praestare caeteris, quod ille, quae nesciant, scire se putent; ipse, se nihil scire, id uniim sciat, ob eamqUe
;
se arbitrari ab ApoUine omnium sapientissimum esse dictum, quod haec esset una omnis sapientia, ndn arbitrari sese scire, quod nesciat. Qiiae cum diceret constanter, et in ea sententla permaneret, omnis ejus oratio tum in virtute laudanda , et in omnibus homini-
rem
bus ad
virtutis
studium cohortandis consumebatur, ut

Platonis
intelligi
maximeque e Socraticorum fibris potest. Cic, Academ. Quaest. I. /|.
(Philosophia. Socrale;)
Integer.
Scilicet uni
aequus virtuti, atque ejus amicis. Hor. Satyr. 11.

Integritas.
1.
1.) Negantenim, sapientem idcirco virum bohum esse, quod eum sua sponte ac per se bonitas et justitia delectetj sed quod vacua metu, cura , sollicitudinc^ periculo vita bonorum virorum sit contra autem improbis gemper aliquls crupus in animis haereat, sem:
per
iis
anle oculos judicia et supplicia versenlur. INuI-
lum autem emolumentum esge, nullum injustitia partum praemium tantum , semper ut timeas, semper ut adesse^ semper ut impcndere aliquam poenam putes.
Cic. rep.
2.)
III.
16.
Carneedes), si habeat fiervum fugitivum, vel domum insalubrem ac pestilentem, quae vitia solus sciat, et ideo proscribat, ut vendat , utrumne profitebitur fugitivum servum vel pestilentem domum sevendere, an celabit emtorem? Si provir^ inquit (sc.
Bonus
quia non fallet; sed tamen quia vel parvo vendet, vel omnino non vendet. Si celaverit, erit quidem sapiens, quia rei consulet^ sed idemmalus, quia fallet. Rursus, si
filebitur,
bonus quidem
,
stultus judicabitur
roperlat aliquern
,
288
qui aurichalcum se putet vendere aut plumbum , cum sitargentum: ; tacebitne, ut id parvo emal, an indicabit^ ut magno? Stultum plane videtur, malle magno. Unde inteliigi volebat, et eum qui sit justus ac bonus, stultum esCic, rep. III, 19. se ; et eum, (jui sapiens, malum.
cum
sit
illud
aurum
(Utiliias.)*
Incidunt (ul supra dixi) saepe causae, cum repugnare utililas hone8tati videatur^ ut animadvertendum sit, repugnetne plane , an possit cum honestate conjungi. Ejus generis hae sunt quaestiones: Si (exempli gratia) vir bonus Alexandria Hhodum magnum frumenti numerum advexerit in Rhodiorum inopia et fa3.)
me, summaque annonae
carilate
si
idem
sciat
compû-
res mercatores Alexandria solvisse^ navesque in cursu, frumento onustas, petentes Rhodum viderit: dicturus-
ne
sit id Rhodiis^ an silentio suum quam plurimo venCic. Off. III. dituru3?etc.: per totum cap. 12 et i3. (Utllltas. Ofiicium.) 4,) Discite justitiam monili, et non temnere Divo8.c Virg. Aen. VI. 620. 5.) Quid verum atque decens, curo etrogo, et om-
nis in
6.)
hoc sum.
Horat. epist.
I.
1.
Justum
et tenftcem proposlti
,
Non civium ardor Non vultuK instantia
virum prava jubentium,

tyranni
Mente quatit solida. Nec fulminantis magna

Jovis manus.
Si fractus iliabalur orbis, Impavidum ferient ruinae.

7,)
Hor. Od.
,
III. 3.
Esto bonus milcs, tulor bonus
Inleger; amblguae si quando Incertaeque rei, Phalaris licet imperet , ut sis Faisus, et admoto dictet perjuria tauro ijumnmm crede nefas animam praeferre pudori, Et propter vitam vivendi perdere causas. Juv. Satyr. 8. (Perjurium.) 8.) Acta aetas honeste ac splendide tantam adfert
arbiter idem, citabere testis
Consolationem, ut eos, qui ilavixerint, aut non attingat aegritudo aut perleviler pungat animi dolor. Cic. Tusc. Quaest. HI. 25. Lucil. ac cfediderim meas, Vitam fortunaa cui 9.)
,
~
o)
289
si
Egregium sanctumque virum

,
cerno ;Limembri
Hoc monslrum puero
vel mirandis sub aratro
Pigcibus inyentis_, et foetaei comparo mulae, Sollicitus, tamquam lapides eflfiiderit imber, Examenque apium longa consederit uva Culmine delubri, tamquam in mare iluxerit amni, Gurgitibus miris et lactis vorlice torrens. Juvenal. Satyr. i3.
Interltus.
1.) Nego quidquam esse quietis aeternae, quod efe perire non possit^ et perdere, Ego vero hoc ipsum solatii loco pono et quidem valentissimi 5 qiiando quidem sine remedio timor stultus est.
,
Senec. Quaest. nalural. VI.

2.)
2.
(Mors.)
longo tempore opus est, ut conceptus ad puerperium perducatur infans ? Quanlis laboribus tener educatur ? quam diligenti nutrimenio obnoxium at quam nullo negotio novissime corpus adolescit? solvitur? Urbes constituit aetas: hora dissolvit. Momen-
Quam
to fit cinis: diu silva. Magna tulela stant ac vigent omnia : cito ac repente dissiiiunt. Senec. quaest. natural. III. 27. (Ortus.)
3.) Enumerare omnes fatorum vias longum est. omnia mortalium opera mortalitate Hoc unum scio
:
damnata sunt; inter pcritura vivimus.

Senec. epist. gi,
quo stat, loco stabit; omnia sternet abducetque secum vetustas;nec hominibus solum (quola enim ista fortuitae potentiae portio est?), sed regionibus sed mundi partibus ludet; tot supprimet montes,
4.) Nihil,
,
rup^s in altum novas exprimet maria sorbebity flumina avertet ; et commercio gentium rupto societaw tem generis humani coetusque dissolvet. Senec. lib. ad Marc 26. (Tempus.)
et alibi
;
5.) Cum tempus advenerit^ quo se mundus renovaturus extinguat, viribus ista se suis caedent, et sidera sideribus incurrent, et omni flagrante materia , una igne , quidquid nunc ex disposifo lucet, ardebit. Senec. lib. ad Marc. 26. (Mundus ) Gnomologia, Tom. I. 19

6.)
290
qui Belum interpretatus esl ait, interitum hujus nmndi) siderum fieri; et adeo quidem id adfirmat, ut conflagrationi atque diluvio tempus adsignet. Arsura enim terrena contendit quando omniasidera, quae nunc diyersos agunt cursus_, in Cancrum convenerint , sic sub eodem posita vegtigio, ut recta linea exire per brbes omnium
Berosus,
cursu
ista
(scilicet
_,
possit:
inundationem futuram
cum eadem siderum
turba in Gapricornum convenerit. Senec. quaest. natural, III. 29. erit terminus rebus humanis, cum 7.) Quandoque abolerive funditus partes ejus interire debuerint , totae, ut de integro totae, rud^s innoxiaeque generentur ; nec sUpersit in deteriora magister. Senec. quaest. natural. III. 29, 8.) Mundo quidam minantur interitum; et hoc universum, quod omnia divina humanaque complectitur, si fas putas credere, dies aliquis di8ipabit_, et in confusionem veterem tenebrasque demerget. Senec. lib. ad Polyb. c. 20. (Mundus.) 9.) Eat aliquis, et singuias comploret animas , Carthaginis ac INumantiae Corinthique cinerem, et si quid cum etiam hoc, quod non altius cecidit, lamentetur habet^ quo cadat^ sit interiturum. Eataliquis, et fata^ tantum aliquando nefas ausura^ sibl non pepercisse conqueratur. Senec. lib. ad Polyb. c. io. (Mors.) 10.) Nec e& semper licentia undis erit. (Loquitur de Sed peracto exitio generis huinteritu mundi futuro.)
:
mani^ exstinctisque pariler
feris, in
quarum hominea
;
ingenia trangiierant, iterum aquas terra sorbebit: natura et peiagus stare, aut inlra terminos suos furere coget rejectus e nostris sedibus^ in sua secreta p^letur Oceanus: antiquus ordo revocabitur. Omne ex integro animal generabitur, dabiturque terris homo, inscius scelerum et melioribus auspiciis natus. Senec. quaest. natural. lll. 3o.
Internecio sui.
I.)
INisi
deus
is
(Scipio
,
ad vivum in somnio)
cujus hoc
Major, defunctuS;, loquilur templum est omne,
,,
291
quod conspicis^ istis te corporis custodiis liberaverit huc (sc. in Elysium) tibi aditus patere non polest. Cic. rep. Vl-^V^Somn. Scip. 2.) Et tibi^ Publi_, (loquitur defunctus Scipio Major ad vivumMinorem in somnio) et piis omnibus retinenest animus in custodia corporis; nec injussu ejus a quo ille est vobis datus^ ex hominum vila migrandum est, ne munus humanum adsignatum a Deo defugisse Cic. rep. VI. i5. Somn. Scip. videamini.
dus
3.)
sum
tra
molestum servire, ubi, si domini pertaeuno gradu ad libertatem transire. Coninjurias vitae beneficium mortis habeo
Non
est
est, licet
Senec. lib. ad Marc. c. 20. Vetat Pythagoras^ injussu imperatoris^ id est dei, de praeîdio , et statione vitae decedere. Cic. Sen. 20. (Pythagoras.) 5.) Ut si cui naviganti, quem praedoneg insequantur, deus quis dixerit: Ejicete navi, praesto est, qui excipiat, vel delphinus, ut Arionem Methymnaeum, vel equi Pelopis illi Neptunii, qui per undas currus suspensos rapuisse dicuntur^ excipient te, el, quo velis , perferenl omnem omittat timorem: sic urgentibus asperis et odiosis doloribus^ si tantlsint, ut ferendi non sint,
4.)
;
quo
sit
confugiendum,
vides.
Cic.
6.)
tusc.
Quaest. IL 27.
,
Mihi quidem in vita servanda videtur illa lex_, quae in Graecorum conviviis obtinelur: aut bibat inquit, aut abeat. Et recte aut enim fruatur aHquis pariter cum aliis voluptate potandi, aut^ ne sobrius in
;
violenliam vinolentorum incidat, ante discedat sic injurias fortunae, quas ferre nequeas, defugiendo relin:
quas.
Cic. Tusc. Quaest. V. 4i. Calo autem sic abiit e vita , ut causam moriendi nactum se esse gauderet, Vetat enim dominans ille in nobis Deus injussu hinc nos suo demigrare. Quum vero causam justam Deus ipse dederit, ut tunc Socrati, nunc Catoni, saepe multis, nae ille, medius fidius, vir sapiens, laetus ex his tenebris in luceni illam exccR*
7.)
serit.
Nec tamen illa vincla carceris ruperit, leges enim vetant. Sed tamquam a magistralu , aut ab aliqua potestate legitima, sic a Deo eyocatus atque emis-
'9*
sus exierit. Tota enim phllosophorum vita^ ul ait idem, comraentatio mortis est, Cic. tusc. quaest. I. 3o. ^ (Mors.)
Inundatio.
Nihil est lam violentum et incontinens sui tumax infestumque retinentibus^ quam magna vis undae; utetur libertate permissa, et jubente natura, quae scindit circuitque , complebit* Senec. quaest. natural. III. 3o.
Invidia.
1.)
FertiUor seges est alienis semper in agris,
Vicinumque pecus grandius uberhabet.

a.)
Ovid. arg. amat. I. Nostra nos sine comparatione delectent; numerit felix,
quam
3.)
tis
quem
torquebit felicior, Senec. de Ira

felicitas est,
III.
3o.
NuUa tam modesta
quae malignita-
dentes vitare possit : et quo secessu quosdam fugeris, aut quibus infulis misericordiae permulseris, non cohibebis, ne alienis maiis perinde, ac bonis suis^ laetentur ac gcsliant. Divites sunt aliorum jacturis locupletes Val. Max. IV. 7. calamitatibus ^ immortales funeribus. (Livor, Malignitas.) 4.) Noli successus indignos ferre moleste. Indulget fortuna malis,ut laedere possit,
_,
Cat. Dist.
5.)
II.
23.
Invidiam quod habet^ non solet esse diu. Prop. II, 25. -w Heunefas! 6,) Virtutem incolumem odimus, Sublatam ex oculis quaerimus invidi. Hor. Od. III. 24. 7.) Est apud Heraclytum physicum de principe Ephesiorum Hermodoro ^>universos, ait, Ephesios esse morte multandos^ quod cum oivitale expellerent Ilermodo-
rum,
non
ita locuti sint: Neiiio de nobis unus excellat; sin An hoc quis exstiterit, alio in loco et apud alios sit.t
ita fit
omni
in
populo
nonne omnem exsuperan-
293
tiam virtulis oderunt ? quid? Aristides (malo enimGraecorum , quam nostra proferri) nonne ob eam causaiii expulsus est patria^ cjuod praeter modum juslus esset? Cic. Tusc. Quaest. V. 36. 8.) Illud semper factum est: nullum sine venia plaDa mihi quemcumque vis magni nocuit ingenium, minis virum dicam^ quid illi aetas sua ignoverit, quid
;
in illo sciens dinsimulaverit.
Senec epist./^^
g.) Invidia siculi
non invenere tjranni

Hor.
epist.
sit
I.
Majus tormentum.
2.
lo.)
Haud sciam^ an acerrimus longe

sit
,
omnium
com-
motus invidiae^ nec minus virium opus primenda quam in excitanda.

II.)
,
in ea
Invident
homli^ maxime
Cic. de oratore 11.52. paribus, aut inferio-
quum se relicfi* sentiunt, illos autem dolent ribus evolasse ; sed etiam siiperioribus invidetur saepe vehementer, et eo magis, si intolerantius se jactant, et aequabilitatem communis juris, praestanlia dignitatis aut fortunae suae transeunt. Quae si inflammanda sunt, maxime dicendum e^t^ non esse virtute parta, deinde etiam vitiis alque peccatis ; tum , si erunt honesliora atque graviora, tamen non esse tanti ulla
merita dium.
;
quanta insolentia hominis, quanlumque
fasti-
Ad sedandum autem, magno
illa
labore,
ma-
gnis pericuJis esse parta^ nec ad suum commodum. ed ad aiiorum essecollata, seseque , si quam gloriam peperisse videatur, tametsi ea rion sit iniqua merces pericuii , fa^nen ea non delectari, totamque abjicere
atqae deponere
omninoque perliciendum egt, (quoniam plerique sunt invidi, maxijneque est hoc commune vitium et pervagalum Invidetur autem prae;
:
stanti florentique fortunae) ut

illa
haec opinio minuatur^ et excellens opinione fortuna cum iaboribus et miseriis permixta esse videatur. Cic. de oratore II. 51, (Orator.)
Invidus.
Invidus alterius macrescit rebus opimis. Hor. epitl.
l,
i.)
294
Ira.
NIKIl tibi liceat , dum irascerifl ; quare ? quia oxnnia licere. Pu^na tecum ipse; si illam vincere non potes , illa te incipit vincere. Senec. de Ira III. 12.
vis^
2.)
Geta.
Memiserum!
vix
sum compos animi^
ita
ardeo iracundia.
..,*NihiI est,
quod malim_, quam illam totam familiam dari mi obviam, Ut ego iram hanc in eos evomam omnem^ dum
aegritudo est haeCrecens
Ter. Adelph.
5.) Nescit vestra ruens ira referre pedem. Prop.
4.) Ira furor Lrevis est.
III.
2.
III.
i5.
Animum
tena.
rege^
qui, nisi
ca2.
Imperat; hunc fraenis^ 'fiunc tu
compeace
I.
Hor. ep.
.5.)
Rumpor,
et
ora
mihi pariter
cum mente
tu-
mescunt^
Pe^ctqraque inclusis ignibus usta dolent. Ovid. Heroid. Ep, 8.
6.) Illud laudatur Archytae^ qui cum villico factus esset iralior : Quo te modo^ inquit^ accepissem, nisi iratus e$sem.<<
Cic. tusc. Quaest. IV. 36.

7.)
Ut
fragilis glacies interit ira
mora. Ovid.ars amat.I.
8) Quo quisque
est
Et faciles motus
major, magis est placabilis irae; mens generosa capit.

Ovid. Trist. IIL
6.
g.)
Alexandrum iracundia sua propemodum coelo
deripuit. Nam quid obstitit , quominus illuc assurgeret^ nisi Lysimachus leoni objectus^ et Clytus hasta trajectus^ et"Callisthenes mori jussus? quia tres maxi-
mas
jtor
victorias totidem
amicorum
injustis caedibus
vic3.
p^rdidit.
Val.
Max. IX.
9^
10.) Quidam e sapientibus viris iram dixerunk brevem insaniam^ aeque enim impotens sui est, decoris oblita, necessitudinum immemor, in quod coepit per-
tinax el intenta, rationi consiliisque praeclusa , vanis agltata causis^ ad dispectum aequi verique inhabilis^ ruinis similiima, quae super id, quod oppressere, fratiguntur. Senec. de Ira I. i.
11,) Caeteris (affectibus) aliquid quieti placidique inest; hic (affectus irae) totus concitatus et in impelu doloris est armorum^ sanguinis, suppliciorum, mi:
nime humana fervens cupiditate dum alteri noceat^ sui neghgens, in ipsa irruens lela et ultionis^ secum
;
ultorem tracturae, avidus.

Senec. de Ira
12.)
lifi^
I.
i.
Jam vero si effectus irae damnaque intueri veVidenulla pestis humano generi pluris stelit. bis caedes ac venena, et reorum mutuas sordes, et urbium clades , et totarum exitia gentium, et principum sub civili hasta capita venalia , et subjectas tectis fac6s, nec inlra moenia coercitos ignes; sed ingentia spatia regionum hostili flamma relucentia Senec de Ira I. 2.
i3.) Ira procul absit; nihil considerate postest.
cum qua
nihil recte fieri,
Cic.
off. I.
38,
Iratua.
1.) Si iratus est, demus illi spalium , quo digpicere^ quid fecerit , possit: se ipse castigabit, Sen. de. Ira III. 25
2.)

Findilur
;
Turgescit vitrea bilis Arcadiae pecuaria rudere credas.

Persii Satyr. 3.
3.)
Ut autem
scias etc. sequitur descriptio irati.
Sen,deIral.I.i.Videetl.III.c./,.etl.II.c.35.
~
Mfe autem,
296
Isocrates.
qui Isocratem non diHgunt, una cum Socrate et cum Platone , errare patlantur. Gic. Orat. i5. (Oralor.)
Italia.
Hic ver assiduum, atque alienis mensibus aestas^

Bis gravidae pecudes
,
bis pomis utilis arbor. Virg. Georg. II. 149,
^>i>4^<îM*
GIVOinOLOGI A LATINA,
SEU
FONS ARGUMENTORUM UBERRIMUS,

COMPLECTENS
SENTENTIAS ET BREVES NARRATIONES, CON
GESTAS E PRAEGIPUIS CLASSICIS LATINIS,

TAM
PROSAICIS,
QUAM
POETICIS.
COLLEGIT,
ET,
SECUNDUM MATERIAS,
'
IN
ORDINEM ALPHABETICUM
DISPQSUIT
Sfoann. X^krndOdt. yftaaerner ^
LITERARUM HUMANIORUM IN
C R.
GYMNASIO IGLAVIENSI
PROFESSOR PUBLICUS.
Tomus
Jactalio
II.
Zeuxis.
C^/if^
VIENNAE,
1835.
Apud Michaelem Lechner^ Universitatis BibuopolAm,
M
ma cum
O T T
,
O.
('ommemoratio autem antlquitatis
exemplorumque prolalio sum-
delectationc et auctoritatem orationi adfert. et fidem.

Cir.
orntor
c.
34-
"@!*^ ^****
Jactatio.
1.)
Jt ollimus ingentes animos^ et
maxima parvo
III.
Tempore molimur.
Senec. quaest. natur,
2.)
praef.
Deforme
est,
sertim , et gloriosum.
cum
de se ipso praedicare, falsa praeirrisione audienlium imitari militem

Cic. off,
I.
58.
(Magniloquentia.)
3.)
Nec Hoc
nec te culpaveris ipse. faciunt stulli^ quos gloria vexat inanis.

te collaudes_,
Cat. Dist.
II.
i6.
Jactura.
1.)
Ego
(loquitur Laelius)^
si
Scipionis desiderio
me
movrri negem^, quam id recte faciam, viderint sapientes sed certe mentiar. Moveor enim tali amico orha:
qualis, ut arbitror, nemo umquam erit et, ut confirmare possum, nemo cerle fait. Sed non egeo medicina: me ipse consolor^ et maxime illo 8olatio_, quod eo errore careo , quo amicorum decessu , plerique angi solent; nihil enim maii accidisse Scipioni puto jnriihi accidit si quid accidit; suig autem incommodis graviter angi, non amicum, sed seipsum amantis est. Cic* Amic. 3. (Luctus. Solatium.)
tug,
2.)
Dum
stabat regno incolumis, regumque vigebat Conciliis ; et nos aliquod nomenque decusque
Gesgimu?,
Virg. Aen.
II.
88.
3.)
Singula de nobis
aTini
praedantur euntes.
Hor. epist.
II. t.
4.) Haecf
natura mortalium
est,
ceat,
quam quod amissum
est.
ut nihil magis plaIniquiores sumus adlib.
versus relicta ereptorum detiiderio. Senec.

5.)
ad Marc. i6.
Qui
se habet^
?
!
nihil perdiditj
sed quoto cuique
habere 50 contigit
Sen. ep, 42. (Dominatio sui.)
J06U8.
1) Ipsum genus jocandi non profusum, nec immodestum, sed ingenuum et facetum esse debet. Ut enim pueris non omnem ludendi licentiam damus, sed eam,
(|uae ab honestis actionibus non fiit aliena: joGO aliquod probi ingenii lumen eluceat.
sic in ipso
Cic.
2.)
ofF.
I.
29.
genus unum illiberale^ petulans, flagitiosum , obscoenumj alterum elegans^ urbanum, ingeniosum , facetum^ Quo genere lon modo Plautus noster, et Atticorum antiqua comoedia^ sed etiam philosophorum Socraticorum liljri referti sunt; multaque niuliorum facete dJcta: utea, quae a ene Catone collecta sunt, quae vocant aTrocpêy/xar.
Duplex omnino
est jocandi
Cic,
ofF. I.
29,
3.) Facilis est distinctio ingenui et illiberalis joci. Alter est^ i tempore fit, ac remisso animo , homine dignus; alter ne libero quidem, si rerum turpitudini
adtiibetur
verborum obscoenitas.
Cic. off
I.
29.
Naica , quum ad poelam Ennium venisset, eique ab ostio quaerenti, Ennium ancilla dixisset domi non esse, sensit, illam domini jussu dixisse, et ilJum intus esse. Paucis post diebus quum ad Nasicam venisset nnius, et eum a janua quaererel, exclamat Nasica, se
4.)
domi non esse. TumEnnius: quid? Ego non cognosco vocem inquit, luam? Hic Nasica Homo es impudens ego quum te quaererem^ ancillae tuae credidi^ le domi non esse, tu mihi non credis ipsi?
,
:
Cic, de oratore
II.
68.
Judex.
1.) Cum vero jurato sententia dicenda gil : ineminerit, deum se adhibere testem, id est (arbilror) mentem suam, (ûa nihil homini dedit deus ipse divinius.
Cic.
2.)
off. III. lo.
(Jusjurandum,)
Judicis auxilium sub iniqua lege rogato Ipsae etiam leges cupiunt, ut jure regantur, Cat. Dlst. III. 17. (Lex.)
3.) Judicis est,

ni
,
nonnunquam
semper in causis verum sequi: patroverisimile, etiam si minus sit verum,

Cic.
off.
II.
defendere.
14. (Causidicus.)
4.)
Quid tam
difficile,
quam
in
plurimorum conlrota-
versiis dijudicandis
ab omnibus diligi? Consequeris
(de Bruto sermo est) , ut eos ipsos^ quos contra slaluas, aequos placatosque dimittas. Itaque efficis^ ut, quum graliae causa nihil iaciai, omnia tamen sintgrata^
men
quae
5.)
facis.
-^ Male verum examinat omnis Corruptus judex. Hor. Satyr.
Cic. orat. cap. 10,
II. 2,
eliam imperitus judex dimitlere ta*^ bellam potest; ubi fecisse aut non fecisso pronuntiauduin est^ ubi prolatis Ciiutionibus controversia tollitur* Ubi vero inter oisputantes ralio jus dicit. ibi animi coajectura capienda est; ubi id^ de quo sola sapientia decernit, in controversiam incidit, non potest ad haec sumi judex ex turba selectoruin, quem census in album et equestris haeredilag misit. Senec. bcnef. III, 7.
6.)
De quibusdam
Judicia.
Maxlma admiratio
duplex
est.
est in judiciis:
quorum
ralio
INam ex accusatione,
est.
et defensione constat^
quurum
satio
etsi
laudabilior est defensio,
tamen etiam accuCic,

off.
II,
probala persaepe
14.
Judicium.
1.) Cum panicidii causam duo (fratres) Cloelii diccront fjplendido Tarracinae loco nati^ quorum pater T. Cloelius in cubiculo quiegcens, filiis altero lecto cubantibus^ erat interemptus, neque aut servus quisquam aut liber inveniretur, ad quem suspicio caedis pertineret: hoc uno nomine absoluti sunt, quia judicibus planum factum est^ iHos aperto ostio inventos esse dormientes. Somnus innoxiae vecurilatis certissimus index miseris opem tulit. Judicatum est enim , rerum naturam non recipere_, ut occiso patre, supra vulnera et cruorem ejus quietem capere potuerint.
Val.
2.)
Max.
VIII.
i.

Et vox
Longe mea
et ratio.
1. 1.
discrepat
6.
islis
Hor. Satyr.
3.)
aliis
(Sententia. Discrepanlia.)
Sed in omni re
difficillimuni est^
formam
(qui
XccâKT-^Q
graece dicitur) exponere optimi; quod aliud videtur optimum.

Cic. orat
c. ii.
4.) Quia magis ea percipimus atque sentimus, quae quam nobis ipsis aut prospera aut adversa eveniunt illa, quae caeteris; quae quasi longo intervallo interjecto videmus: aliter de iiiis, ac de nobis judicamus.
,
Cic.
5.)
ofi'.
I,
f).
Est enim philosophia paucis contenta judicibus,

ipsi et su-
multitudinem consuito ipsa fugiens, eique

specta et invisa.
Cic. tusc. quaest.
II. 1.
,
(Phiiosophia.)
6.) Quod enim probat multitudo probandum est.
hoc
ideni docti
Ciceronis Brutus 5o. (Orator.)
habeo melius cer7.) Oculis de homine non credo Animi botiusque lumen, quo a falsis vera dijudicem.
;
num
animus inveniatSenec. vita beata

II.
(Veritas.)
8.) Plura multo homines judicaRt odio, aut amore^ aut cupiditate, aut iracundia, aut dolore, aut laetitia, aut spe, aut timore, aut errore, aut aliqua permolione
mentis^
quam
nia alifjua,
yerilate aiU praescripto^ aut juris noraut judicii formula ^ aut legibus. Cic. de oratore II. 42.
,
errore 5 sic nobis imponilur, quod <j.) Hoc laboramus neminem aestimamus eo^ quod est, sed adjicimus illi quibus adornatu*< est, Afqui cum roles veram et ea
,
bominis aestimationem inire, et scire, (jualis sit, nudum inspice ponat patrimonium, ponat honores, et alia fortunae mendacia; corpus ipsum exuat: animum intuere^ qualis quuntusque sit^ alieno an suo magnus.
;
Sen. ep. 76.

Juplter.
1.)
Adnuit,
et
lotum nutu tremefecit Olyrnpum. Virg. Aen. Lib. X. v. 11 5.
2.)
Tum
Infit.
Pater on^nipotens^
rerum
^
cui
summa
po-
teslas
Eo dicente Deum Et tremefacta solo tellus
domus
;
alta silescit.
Tum
arduus aether^ Zephyri posuere; premit placida aequora

silet
pontus.
Virg. Aen. Lib,
X.
v. 100.
Jarisconsultus,
vero deridenda arrogantla est, in minoribus esse se confiteri; quinqueremes aut etiam majores gubernare didiclsse. Tu mihi quum in circulo decipiare adversarii tipulatiuncula ^ et quum obsignes tabellas clientis tui, qulbus in tabellis id sit scriptum, quo iile capiatur; ego tibi ullain causam majorem committendam putem? Gitius hercule is^ qui duorum scalmorum naviculam in portu everterit, in Euxino ponto Argonaularum nd^yem gubernarit. Cic. de orat. I. 38.
Illa
navigiis
rudem
Jurisprudentie.
1.) Si esset cognitio juris
magna
ac
difticilis
famen
ulilitalis
magnitudo deberet homines ad suscipienduni discenî laborem impellere.
Cic, de oral,
I.
41*
2.) Senectuli rero celebrandae el ornandae quod honestius potest esse perfugium, quam juris interpretatio ? Cic, de orat. I. 45. (Senectus )
3.) Cum multa praeclara majorum tum quod optimo constituti juris civilis summo semper in honore fuit cognitio atque interpretalio quam quidem ante hanc confusionem temporum in possessione sua principes retinuerunt nunc ut honores , ut omnes dignilalis gradus, sic hujus scientiae splendor deletus est.
, ,
:
Gic.
off. II.
19,
Jus.
1.) Si natura ânxisset jura nobis^ lidem non alias aliis uterentur
et
omnes
iisdem^
et
Cic. rep. lU. 11.
Jus, de quo quaerlmus^ civile est aliquod, naturale nuUum. Nam si esset; ut calida et frigida, et
2.)
amara et dulcia
3.)
gic essent justa et injusta
eadem omnibus.
:
Cic. rep. III 8.
Carneadis summa disputationis haec fuit Jura homines pro utilitate sanxisse scilicet varia pro moribus; et apud eosdem pro temporibus gaepe mutata; jus autem naturale esge nuUum. Omneg et homineg et alias animantes ad utilitates suas natura ducente ferrij proinde aut nuilam esse justitiam, aut si sit aliqua^ summam esse stultitiam, quoniam sibi jioceret, alienis commodis consulens. Et inferebat haec argumenta: Omnibus populis, qui florerent imperio, et Komanis quoqueipsis, qui totius orbis potirentur, si justi velinl esse, hoc est, si aliena restituant, ad casas esse redeundum et in egestate ac miseriis jacendum, praecredo^ timentes hoc ter Arcadas et Athenienses, qui interdictum justitiae ne quando existeret, commenti sunt se de terra tamquam hos ex arvis muscuios exsibi
,
, ,
titisse.
Cic. ^rep. III. i5. (Justitia.)

4.)
Non enim
facile
valenli
populo
resistitur,
%i
aut nihil impertias juris, aut parum. Cic. rep. IV. 8, (Populus.)
5.)
Cum
lex
sit
civilis
societatis
vinculum
autem
legis aequale^
quo jure
socictas civium
ju$ teneri
potest, cum par non ait conditio civium ? Si enirn pecunias aequari non placet; si ingenia omnium paria esse non possunt jura certe paria debent esse eorum inter Quid est enim se, qui sunt cives in eadem republica. civitas, nisi juris societas? ,Cic. rep. I. 32.
:
6) Ex his (loquitur de XII tabularum legibus) et dignitatem maxiiue expelendam videmus^ quum verus, justus atque honeslus labor honoribus, praemiis, splendore decoratur; vitia autem hominum alque fraudes damnis, ignominiis viriculis^ verberibus, exiliis^ morte mulctantur; et docemur^ non infinitis concerlationumque plenis disputationibus^ sed aucloritale, nutuque legum domitas habere libidines^ coercore omnes cupiditates, noslra tueri, ab alienia mentes, ocuios, inanus abstinere. Cic. de orat. I. 43. (Lex.)
,
7.)
Jus anccps novi^ causas defendere possum. Hor. Satyr. II. 5. (Jurisconsultus.)
8.)
Jura fnvenla mtu injusti
fateare necesse est. Hor. Satyr. I. 3.
<).)
Syrus.
Dicunt
:
Vere, illud Chreme

jus
summum
saepe summa est mrlilia. Ter. Heaut. IV. 5.

est aequabile.
10.)
Jus enim semper quaesitum

aliter esset jus.
Ne-
que enJm
Cic.
II.) Jus ignorari
off.
II.
12.
ab
:
iis,
iur,
turpissimum puto.
qui in republica versanWam, ut modo a te dictum

eic
est, !eges a librariis peli
animadverto, quosque in
magiKtratibus ignoratione juris sui tantum sapere, Cic. -Leg. IH. 20. quantum apparitores velint. (Leges. Magistratus. Romani.)
12.) Mhil habet naturale jus tur, ne justos quidem esse natura.
;
ex quo illud
effici-
Cic. rep. III. 11.

i3.)
Est hoc boni viri
et juati
tribuere id cuique,
quod
sit
quoque dignum.
14.)
Non mediocres
viri, sed
Cic. rep. III. 11. (Justitia.) maxumi et docti, Py-
Ihagoras et Empedocles,
unam omnium animantium
10
Liles
condilionem juris esse denuntiant; clamantque inexpiapoenas impendere iis, a quibus violalumsit animal,
Cic. rep,
III.
11.
quaereretur ex eo (sc. ex pirata), quo i5.) scelere impulsus maro haberet infestum uno myopaeodem_, inquit (ad Alexandrum nempe);, (juo tu rojie
:
Quum
orbem
terrae.
Cic. rep. III. 12. (Potentia, vis.)
16.) Nihil est profecto praeslabilius^ quam plane intelligi^ nos ad justitiam esse natos, neque opinione,
sed natijra constitutum esse jus. Cic. Leg.
I.
10. (Justilia.)
veri jurig^ germanaeque justitiae solidam, 17.) et expressam effigiem nullam tenemus umbra et imaginibus utimur : eas ipsas utinam sequeremur! feruntur
N08
naturae, et veritatis exemplis. Nam verba illa: Uti ne propter le, fidemve tuam captus, fraudatusve sim? quam illa aurea Ut inter bonos bene agier oportet, et sine fraudatione? Sed qui sint boni. et quid sit bene agi, magna quaestio est
enim
et optimis
(juanti
Cic.
off.
III.
17.
(Justitia.)
dam x quo
est
18.) Existunt eliam saepe injuriae calumnia quaet niinis callida sed malitiosa juris interpretalione.
illud
Summum
jus^
summa
injuria factum
jam tritum sermone proverbium. Quo in genere etiam iii republica multa peccantur. Utille, qui, cum triginta dierum essent cum hoste pactae induciae, noctu populabatur agros, quod^dierum essent pactae^ non noctium induciae. Nec noster quidem probandus , si Quintum Fabium Labeonem verum est seu quem fllium (nihil enim praeter auditum habeo)^ arbitrum Nolanis et Neapolitanis de finibus a Senatu datum, cum ad locum venisset, cum utrisque separatim locutum^ ut ne cupide quid agerent, ne adpelenter; atque ut re, ,
quam progredi malient. Id cum utrique fecisaliquantum a^ri in medio relictum eht. Itaque illorum fines, sicut ipsi dixerant, terminavit in medio relictum, 'quod erat, populo Romano adjudicavit. Decipere hoc quidem est, non judicare quocirca in omni re fugienda esl lalis solerlia.
gredi,
tient,
: ;
Cic.
off.
1.
10* (Astutia.)
Ji\juranc]um.
Niiilum enim vinculum^, ed adstringendam fiarctiu>^ esse volueruntj id inindicant Racratae indicant dicant leges in XII tabnlis foedera, quibus etiaiii cum ho;.te devincitur fides indicanl notiones animadversionesgue censorum qui nuila de re diligenlius, quara de jursjurando judicabant.
i.)
dem jurejurando majores
Cic. ofF, III.Si.
M. 1.) L. Manlio, A. F. cum dictator fuibset, Pomponiiis, tribunus plebis_, diem dixit, quod is paucos sibi dies ad dictaturam gerendam addidisset: criminabatur etiam quod Titum filium, qui postea est Torquatus appellatus , ab hominfibus relegasset, et ruri ha,
Litare jussisset, quod cum audivisset adolescens fllius, negotium exhiberi patri , accurrisse Romam , et curn
prima luce Pomponii domum venisse dicitur; cui cum esset nuntiatum^ quod illum iralum allaturum ad se aliquid contra patrem arbitraretur surrexit e lectulo, remotisque arbitris ad se adolescentem jussit venire. At ille, ut ingressus est, confestim gladium destrinxit, ju:
iilum slatim interfecturum, nisi jusjuranse patrem missum esse facturum. Juravit, hoc coactus terrore Pomponius; rem ad populum detulit, docuit^ cur sibi causa desistere necese esset Manlium missjim fecit: tantum temporibus iHis
ravitque
,
se
dum
sibi dedisset,
jusjurandum valebat.
Cic.
3.)
off. III.
5i.
Quid est igilur, dixeiit quis^ in jurejurando? iratum timemus Jovem? At hoc quidem commune est omnium philosophorum, numquam nec irasci deum nec nccere. Sed in jurejuiando, non qui metus sed quae vis sit, debet intelligi 5 est enim jusjurandum afiiriiiatio religiosa; quod autem affirmate, quasi deo leate promiseris, id tenendum est jam enim non ad irem deorum , quae nulla e^l ; sed ad justitiam, et ad iidem pertinet. Cic. off. III. 28 et 29.
num
4)
Tunc me
vel tragicae vexetis Erinnyea, et me Inferno damnes, Aeace, judicio. Prop. ll, 20.
12
5.)
Coniilium pi-udensque animi senlentia jural,

Et nisi judicii vincula nuHa valent. Ovid. Her. Ep. 21.
Justitta.
1.)
Justitia
enim una
virtuSj,
omnium
Cic.
est
domina^
III, 6.
et regina
virlutum.
off.
quae proposila sunt ad gloriam, 2.) quod prodomnia justitia conficit et benevolenliam et esse vu\t plurimis: et ob eandem causam, fidem admirationem, quod cas res spernit , et negligit , ad quas plericjue inflammati aviditate rapiuntur.
Illa
tria
Cic.
off.
II, 11.
atque in agro vitam , 3.) agenli, opinio justitiae necessaria est: eoque etiam ma-
Etiam soUtario homini
quod si eam non habeLunt, injusti habebuntur: nullis praesidiis sepli, multis afficientur injuriis. Atque
gis,
ils
etiam, qui vendunt, emunt , conducunt^ locant^ contrahendisque neôtiis implicantur, justitia ad rem
est.
gerendam necessaria
Cic.
off.
II.
11,
dum
4.) Hoc quidem perspicuum est^ dellgi solitos, quorum de justitia
eos ad Imperan-
magna
esset opi-
nio multitudinis. Adjuncto vero , ut iidein etiam prudentes haberentur, nihii erat^ quod homines hia auctoribus non posse consequi se arbitrarenlur.
Cic.
5.)
tia est,
off. II.
12.
Omni igitur ratione colenda tum ipsa propter sese nam

;
et
retinenda justi-
aliter justitia
non
esset:
tum propter amplificationem honoris,

Justltiae tanla vis est
,
et gloriae.
II.
Cic. off.
12.
ut nec illi quidem, qui 60 jualeficio et scelere pascuntur, possint sine ulla parNam qui eorum cuipiam^ qui ticula juslitiue vivere. una latrocinantur, furatur aliquid, aut eripit ; is sibi
iie
cjui
lile autem, in latrocinio quidem relinquit locum. archipirata dicitur, nisi aequabililer praedaiu dispertiat;, aut interliciatur a sociis aut relinquatur.
Cic.
off, II.
11.

7 )
i3
tanta vis jusliliae sit, ut ea eliam lafirmet atque augeat quantam ejusviminter leges et judicia, in constituta repuLlica fore putarnus ? Cic. off. II. II.
ig:ilur
Cum
Ironum opes
8.) Justitiam cole (loquitur defunctus Scipio Maj. ad vivum Minorem in somnio) et pietatem; quae cum sit magna in parentibus et propinquis, patria tum
maxima est. Ea vita via est in coelum et in hunc coetum eorum, qui jam vixerunt, et corpore Jaxati illum
incolunt locum. Cic.rep. VI. lO.Somn. ScJp. (Patriotismus.Coelum.)
g.) Plurimi quidem phiiosophorum y sed maxime Plato et Aristoteles, de justitia mulla dixerunt^ adserentcs et exloUentes eam summa laude virlutem quod suum cuique trihuat, quod aequitatem in omnibus servet^ et cum caeterae virtufes quasi tacitae sint et intus inclusae, solam esse justitiam, quae nec sibi tantum sed foras tola promineat, conciliata sit, nec occulta et ad hene faciendum prona sit^ ut quam plurimiii
,
prosit.
Cic. rep. III, 7.

10.)
ac mendicorum^ in
Nullus est hominum, ne infimorum quidem quem justitia cadere non possit.
Cic. rep.
III. 7.
11.) Justitia foras spectat etprojecta tota est atque
eminet.
Cic. rep, III. 7.
12.) Haec virtus praeter ceteras tota se ad alienas porrigit utilitates atque explicat. Cic. rep. III, '^.
i3.)
stilia
Admirahilitatem
magnam
facit^ et
maxime
ju-
(ex qua una virtute viri honi appellantur) mirihca quaedammultitudini videtur : nec injuria.
Cic. off.
II.
II.
14.) Opera danda est, ne quid contra aequitatem contendas, ne quid pro injuria. Fundamentum enim perpetuae commendationis et famae, est justitia ^ sino
qua
nihil potest egse laudahile.
Cic.
off. II.
20,
, ;
l4
i'n qua virtulis spl6ndor est maximus, noniinantur et huic conjuncta benejRcentia, quam eamdem vel benignitatem vei liberalitatom adpellari licet (sc. duae sunt virtutes quibus vitae
x5
Jusliîa
viri
e* qtiaboni
communitas conlinetur). Sed egt, ut ne cui quis noceat,
justltiae
primum munus
nisi lacessitus injuria
deinde ut communibus utatur pro communibus, priratis ut suis.^

Gic.
off. I.
7.
(Beneficentia.)
fides
,
est
16.) Fundainenturti est autem justiliae dictorum conventorumque cjDnstantia et
id
veritas,
Gic.
cff. I.
7.
(Fides.)
17.) Merninerimus autem ^ etiam adversus infimos Est autem infima conditio justitiam esse servandam. et fortuna servorum; quibus , non male praecipiunt, (jui ita jubent uti, ut mercenariis, operam exigendam jusla praebenda.
Cic. off.
I.
i3. (Servi.)
I(^t,
18.) Intelligenliae justitia conjuncta quantum vohabebit ad faciondam fidem virium ^ justitia sineprudcnlia multum poterit sine justitia nihil valebit prudentia. Cic. off. II. 9 (Prudentia.)
:
19.)
Etenim
justitiae
est.
non natura nec

Cic. rep.
yoIuntaS;
III.
sed imbecillitas mater
14
20.) Illorum fuit heroum (de Platone et Aristotele sermo) eam virtutem, quae est una_, si modo est, maxime munifica et liberalis, et quae omnes magis, quam
polius^ quam sibi excitare jadivino solio non longe a sapientia INec vero illis aut vocollocare (sermo est de justitia). juntas defuit (quae enim iis scribendi alia causa, aut quod omnino consilium fuit?) aut ingenium^ quo omnibus praestiterunt. Sed eorum et voluntatem et cofese deliiit, aliis nata
,
cenlem
et in
illo
piam causa
vicit.
Cic. rep. III. 8.

21.) Justitia praccipit parcere
onmibus, consulere
8acra_,
generi
blica,
hominum, suum cuique reddere, aliena non tangere.
pu-
Cic, rep. III. 12.
15
populus 22.) Qiiantum a juîtia recetlat ulilitas ipse romanug docet , qui per feciales bella ihdicendo et legitime injurias faciendo, sempercjue aliena cupiendo atque rapiendo^ possessionem sibi tolius orbis comparavit. Cic. rep. III. i3. (Romani.)
23.) Ubi non est vera justitia, juris consensu sociatus coetus hominum non potest esse ; et ideo nec populus ; et si non populus, nec res populi, sed qualisest.
quae populi nomine digna non cumque multitudinis Ac per hoc si respublica res populi est^ et populus non est, qui consensu non sociatus est juris ^ nou
,
est
autem jus
ubi nulla justitia est; procul dubio col-
ligitur, ubi juslitia
non
est,
non
esse
rempublicam.
sua
Cic. rep III. Sy. (Respublica.)
24*) tribuit.
Juslitia
est
ea
virtus,
quae
cuique
Cic. rep. III. 3j.
s5.)
Nullum
est
enim tempus, quod

Cic.
justitia vaoff. I.
care debet.
19.
26.) faciatque
Quamquam omnis
,
:
ut eoa
virtus nos ad se alliciat^, diligamus, in quibus ipsa inesse

et
videatur
eflicit.
tamen
justitia
liberalitas
id
off,
maxime
I.
Cic.
27.)
17.
Est animu3
tibi,
Rerumque prudens et secundis Temporibus dubiisque rectus.

Vindex avarae fraudis, et abslinens Ducentis ad se cuncta pecuniae. Hor. Gd. IV. 9. atque fidus bonus Quoties 28,) Judex honestum praetulit utili, et Rejecit alto dona nocentium Vultu Hor. Od. IV. 9. (Judex.)
29.) Legatos ab urbe Apollonia Piomam missos, Qu, Fabius et Cn. Apronius aediles orta contentione,
'
pulsaverunt. Quod ubi comperit (sc. Senatus), continuo eos per feciales legatis dedidit, quaesioremque
i6
cum his Erundusium iro jussit, ne quam in itinere a Illam Curiam, cognatis deditorum injuriam acciperent. mortalium quis concilium, ac non fidei templum dixerit? Quam ut civitad nostra semper Jjenignam praestitit, ita in sociorum quoque animis constantem recognovit. Val. Max. VI. 6. (Jus gentium.)
3u8tU8.
Nemo enim
qui qui
ea
,
qui mortem, esse potest doJorem^ qui exilium, qui egeslatem timet^ aut
justus
,
(juae
his
sunt
contraria
_,
aequitati
ic. Olr.
II.
anleII.
ponit.
Juvenis.
1.)
Imberhis Juvenis, tandem custode remoto Gaudet equis canibusque et aprici gramine campi Cereus in vitium flecti, monitoribus asper Utilium tardus provisor^ prodigus aeris, Sublimis , cupidusque et amata relinquere
pernix.
Hor. Pis. i6i.

2.)
Ipse inter medios ^ Vener?s justissima cura, Dardanius caput^ ecce puer detectus honestuni Qualis gemma , micat^ fulvum quae dividit
aurum
Aut
collo
decus,
aut capiti;
vel quale
perl
artem
Inclusum buxo ^ aut Oricia terebintbo , Lucet ebur fusos cervix cui lactea crinis
;
Accijît et molli subnectens circulus auro.
Virg. Aen.
1.
X.
v. i32.
Juventu8.
1.)
Est adolescentis
majores natu vereri, exque

_,
hig deligere
optimos
et
probatissimos
Cic. Off.
I.
quorum
consiiio
atque anctoritate nitatur.

34. (Reverenlia).
2.) Ineuntis
17
aetatis
inscitia
autem
senum
constl-
tuenda
3,)
et
regenda prudentia
est.
Cic. off.
34*
a libidinibus arcenda est exercendaque in labore, patientiaque et animi et corporis ; ut eorvm et in bellicis et ciyilibus officiis vigeat industria. Cic* off. I. 34.
,
Maxime autem haec
aetas (sc. juventus)
4)
Optuma quaeque
Prima
fugit
:
dies mi/eris mortalibus aevi
subeunt
norbi,
trististjue
se-
nectus Et labor et durae rapit inclementia mortie. Virg. Georg^ 1. III* v. 66.
5.)
Parcendum
est teneris
nondum implevere me-
dullas
Maturae mala
6.)
nequitiae.

Turpe
Juv, Satyr. 14.

Si quid
paras, nec tu pueri contemseria annos; Sed peccaturo obstet tibi filius infans. JuvenaL Satyr. 14.
7.)
Defensor culpae dicet mihi

:
Fecimus
et
nos
HaFec juvenes; esto; dej^îsti nempe^ nec ultra FoVisti errorem breve sit , quod turpiter
audes.
Juy. Satyr. 8.
8.)
Quaedam
cum
prima resecentur barba ;
crimina
Indulge veniam pueris.

Juyenal. Satyr. 8.
1.)
Labor.
Labor omnia
vicit
Improbus^
2.)
et duria
urgens in rebus egestas. Virg. Georg. 1. I. v. i45.

per
Haud
Pater ipse colendi facilem esse viam yoluit; primugque
artem
Movit agros, curis acuens mortalia corda;
Nec torpere
gravi passus sua regna veterno* Virg. Georg. 1. I. y.-iai.

II*
Gnomologia, Tom.
3.) Otia
Ovid. ex Ponto
I.
Non sum, qui segnia ducam Mors nohis tempus habetur iners.
5.
4.)
Nil sine magno Vita labore dedit mortalibus.
Hor. satyr.
5.)
1. 1.
9.
Nullus agenli dieg longus
est.
Extendamus vitam;
;
hujus et officium et argumentum actus est circumscribatur nox, et aîtjuid ex illa in diem transferatur. Senec. epist. 122.
6.) Laborem si non recuses_, est viri^ timere sudoram.
parum
est; posce.
Non
Sen. ep. 3i.

7.)
Dum
Jam
vires anniquo sinunt_, tolerale labores: veniet tacito curva senecta pede. Ovid. ars amat. I.
II.
8.) Nihil est^ quodnon expugnet pertinax opera, et intenta ac diligens cura. Sen. ep. 5o.
9.)
Numquam
<;ertum est,
quam
vacat lascivire districtis ; nihilque tam otii vitia negotio discuti* Sen. ep. 56,
10.) Inter se ista (labor et otium) misc^nda sunt: et quiescenti agendum, et agenti quiescendum est.
Gum
rerum natura
se, et noctem.
delibera
illa
dicet tibi
se et
diem
fecis-
Sen. ep. 3.
Labores.
Quem
das finem, rex
magne^ laborum
Virg. Aen.
I.
241
Lacrymae.
1.)
Molissima corda Hymano generi dare se natura fatetur Quae^ lacrymas dedit: haeo nostri pars
sensus.
optima
Juv. Satyr. i5.
^
2.)
ig
i.
fnterdum lacrymae pondera vocis habent. Ovid. ex Ponto IIL
3.)
Hinc
illae
lacrymae,
Hor. ep.
4.)
I.
ig,
servet (nempe ratio in dolendo), qui nec impietatem imitetur, nec insaniam; et nos in eo teneat habitu qui et piae mentis est, nec emotae. Fiuant lacrymae, sed eaedem desinant; trahantur ex imo pectore gemitus, sed iidem et finiantur. Sen. 1. ad Polyb. c. 37, (Luctus. Solatium.)
,
Hunc modum
Laraentatio.
Ingemiscere nonnumcjuam viro concessum est^ idque yarcji; ejulatus ne mulieri quidem. Cic. Tusc. Quaest. II. 23. (Luctus.
liaudatio.
1.)
Heu
pietas^
heu prisca
fides, invictaque hello
Dextera!
Virg. Aen.
2.) esse fortunae
VI. v. Syg.
Qui laudabit <juempiara,

bona.
intelliget,
exponenda
Ea gunt generis ^ pecuniae, propinquorum, amicorum , opum ^ valetudinis, formae^ virium, ingenii ceterarumque rerum quae sunt aut
fiibi
,
corporis aut extraneae 5 si habuerit, hene his usum si non habuerit^ sapienter caruisse 5 si amiserit, modequid sapienter is, (juem laudet, rate tulisse. Deinde quid liberaliter, quid fortiter quid jusle quid magni-* hce quid pie^ (juid grate^ quid humaniter, quid denique cum aliqua virtute aut fecerit, aut tulerit. Haec, et quae sunt ejus generis, facile videbit, quivoletlau dare cjuempiam; et (jui vituperare, contraria Cic. de orat. II. 11. (Laus.)
^,
per se ipsa laudabilis, et sine potest, tamen habet plures partes; quarum alia est alia ad laudationem aptior, Sunt enim aliae virtutes, quae videntur in moribus hominum, et quadam comitate et beneficentia positae; aliae, quae in ingenii aliqua facultate aut animi magnitudine ac ro3.) Virtus, (juae est
qua
nihil
laudari
Lore,
ao
Nam
clemenlia
:
Justitia, Lenignitas
fidea
forli-
tudo
in periculis
laudationibus qui eas in se habent_j (juam generi hominum fiuctuosae putantur. Cic. de oratore II. 84. (Yirlus.)
communibus, jucunda est auditu irt omnes enim hae virtutes non tam ipsis
40 Sapientia et magnitudo animi qua omnes res humanae tenues ac pro nihilo putantur et in excogitando vis quaedam ingenii, et ipsa eloquentia admirationis habet non minus^ jucunditatis minus ipsos enim magis videtur, quos laudamus quam illos , apud quos
,
;
laudamus, ornare ac tueri. Sed tamen in laudando jungenda sunt etiam haec genera virlutum. Ferunt enim aures hominum, quum illa, quae jucunda et grata , tum etiamilla, quae mirabilia sunt in virtute, iaudari.
Cic, de orat.
5.)
II.
9,^8^.
Gratissima laus eorum factorum hahetur , quao suscepta videntur a viris fortibus sine emolumento ac praemio quae vero etiam cum labore et periculo ipsorum, haec habent uberrimam copiam ad laudandum; quod et dici ornatissime possunt et audiri facillime, Ea enim denique virtiis esse videtur praestantis viri, quae est fructuosa aliis , ipsi autem laboriosa, aut periculosa, aut certe gratuita. Cio. de oratore II. 85.
:
6.) Magna etiam illa laus et admirabilis videri so* let, tulisse casus sapienter adver80s, non fractum esse
fortuna^ retinuisse in rebus asperis dignitatem. Cic. de oratore II,
85.
Iâus.
1.)
Excitot auditor studium ; laudataque virtus Crescit et immensum gloria calcar habet. Ovid. ex Ponto IV.
2.
2.)
Ctesipho
Ne
id
Vereor coram in os te laudare amplius, adsentandi magis^ quam quo habeam gratum,
facere existumes.
Ter. Adelph.
II.
3.
21
3.)
Glesipho.
Quid ego
te
nunc laudem?
Satis certo scio,
Numquam
ila
magnifice quidquam dicam^ id virtus quin superet tua. Ter. Adelph. II. 3
his, culpatur ab illis. Hor. Satyr. I.
i.
4.)
Laudatur ab
5.) (Poeta ad
Mugam).
Hunc
fidihus novis,
Hunc Lesbio sacrare plectro Tecjue, tuasque decet sorores.

Hor.
6.)
(^Vi.
Strty*.
I.
26.
Principibus placuisse viris non ultima laus egt, Hor. ep. I. h^(Favor. Adplausus.)
7,)
Non ego
ventosae plebis suffragia venor, Impensis coenarum et tritae munere vestis, Hor. ep, I. 19. (Favor. Adplausus.)
^Lectio.
i.)
Mihi cura Non mediocris inest, fontes ut adire remotos Atcjue haurire (][ueam vitae praecepta beatae. Hor. Satyr. II. 2.
2.)
Multa legas faeito: perlectis neglige mulla; JNam miranda canunt^ sed non credenda Poetae.
Cic, Dist.
III.
19.
liegalitas.
Carneades^ aspidem occulte latere uspiani, et velle aliquem imprudentem super eam adsidere, cujus mors tibi emolumentum futura sit^ improbe feceris, nisi monueris^ ne adsideat^, sed impune tamen scisse enim te^ ûis coarguere possit?
Si scieris^ inquit
;
Cic. rep. IIL 26.
I.eges.
1.) Constat profecto ad salutem civium civitatumque incoluniilatem, vitamque hominum quiotam et beatam_, invenlas esse leges.
Cic. Leg.
II.
5.

2,)
22
inagistratus
populo praesunt vereque dici poteat, magistratum legem esse loquentem: legem autem, mutum magistratum. Cic. Leg III. 1. (Magistratus.)
Vt
eniin magistrallbus leges_, ita

:
3.) Legum custodiam nuUam habemus; itaque hae leges sunt, quas apparitores nostri volunt: a librariis petimus^ publicis litteris consignatam memoriam publicam nullam habemus Graeci hoc diligentius: apud quos vo(j(.oft)u\ajc?c creantur; nec hi solum litteras (nam sed etiam id quidem etiam apud majorcs noslros erat) facta hoinjjium observabant, ad legesque revocabant. Cic. Leg, ill. 2o. (Romani )
,
4.) Subtiliter
Anaroharsis leges aranearum
telis
com-
parabat. Nam, ut illis infirmiora animalia retineri, valentiora transmitti, ita his humiles et pauperes conetrinffi, divites et praepotentes non alligari,
Val.
.5.)
Max.
VII. 2.
Respice, quid moneant legcs, quid curia mandet^ Praemia quanta bonos maneant. Juven. Satyr, 8.
6.) Eosdem terminos (sc. e legibus nostris antiquis cognoscimus) hominum curae atque vitae; sic pontificio
jure sanctitudo sepulturae.

Cic. rep. IV. 8. (Romani. Sepultura.)
7.) Leges sunt inventae, quae cum omnibus semper una, atque eadem voce loquerentur.
Cic.
off.
II.
12.
Legislalor.
1.) Kihil enim dicitur a philosophis^ quod quidem recte honesteque dicalur^ quod non ab his partum confirmatumque tiit, a quibus civitatibus jura descripta Unde enim pietas ? aut a quibus religio? unde sunt. jus aut gentium, aut hoc ipsum^ civile quod dicilur ?
unde
tia,
justitia, fides, aequitas? unde pudor, continenfuga turpitudinis, adpetentia laudis et honestatis? unde in laboribus et periculis forlitudo? nempe ab his, alia moribus confirmaqui haec disciplinis informata
,
runt, sanxerunt autem alia legibus, Cic. de republ. I. 2. (Vir politicus.)
23
2,) Quin etiam Xenocralem ferunt, nobilem imprimis philosophum^ cum quaereretur ex eo, quid adsequerentur ejus discipuli^ respondisse, ut id sua sponte facerent , quod cogerentur facere legibus. Ergo illo civis, qui id cogit omnes imperio legumque poena^ quod vix paucis persuadere oralione philosophi possunt^ etiam his, quL illa disputant^ ipsis est praeferendua Quae etenim istorum oratio tam exquisita, doctoribus. quae sit anteponenda bene constitutae ciyitati, publico
juri et
moribus?
Cic de republica h
2.
(Philosophus, Vita praclica,)
Levitas.
1)
Tu quam
saepe petis^
quod amas, tam eaepd

relinquis.
2)
Chremes.
Ter. Eun. IV.
Ovid, Heroid, ep. 19.
Quod cayere possis^ tum admittere est.

6,
stul-
(Periculum. Stultitia.)
fecerit?
<
3.)
Demea.
Quid
ille
Quem neque
pudet
Quidquam^ nec metuit quemquam , neque legem

putat
Tenere se ullam. Ter. Adelph. I. 2. (Nebulo.) Quidam saepe in parva pecunia perspiciuntur, 4.) quam sint leves: quidam^ quos parva movere non potuit , cognoscuntur in magna. Cic. Amic. 17. (Corruptio.)
5.)
Incipiam
Putare et spargere flores paliarque vei inconsultus haberi.
Hor. ep.
I.
5.
6.) Illorum brevissima ac sollicitissima aetas est, qui praeteritorum obliviscuntur^ praesentia negligunt, da futuro limentj cum ad extrema venerint, sero intelligunt miseri tam diu se, dum nihii agunt, occupa,
tos fuigse.
3.)
Tu
levior foliis tunc,
Sen. brev vitae i5. (Vita.) quum ine pondere succi

5.
Mobilibus ventis arida facta cadunt. Ovid, Heroid. ep.
1.)
24
Lex.
_,
Fremanl omnes
licet^
dicam
quod
sentio
biblio-
thecas^ mehercule, omnium philosophorum unus mihi videlur XII. labularum libelhis_, si quis legum fontes
et capita viderit, et auctoritatis
pondere,
et utilitatis
ubertate superare
Cic. de orat*
2.)
I,
44
Charondae Thurii praefractior atque abscisior juslitia. Ad vim et cruorem usque seditiosas concione civium pacaverat, lege cavendo , ut, si quis eas cum
ferro intrasset, contiuuo interficeretur. Interjecto deinde tempore , ex longinquo rure gladio cinctus domum repetens , subito indicta concione, sicut erat, in eam processit: ab eoque, (jui proxime constiterat^ solutae a se legis suae monitus: Idem ego illam^ inc[uit_, sanciam; ac protinua ferro, quod habebat, destricto incubuit. Cumque liceret, culpam vel dissimulare , vel errore defendere, poenam tamen repraesentare maluit,
ne qua fraus
iustitiae
fieret.
Val.
Max.
VI. 5.
3.) Mos et lex maculosum edomuit nefas ; Culpam poena premit comes. Hor. Od. IV. 5. (Culpa.)
4.) Lex est ratio summa , insita in natura, quae jubet ea^ quae facienda unt, prohibetque contraria. Eadem ratio cum est in hominis mente confirmata et
confecta, lex est.

Cic. Leg.
5.)
I.
6.
Est quidem vera lex recta ratio y naturae con* gruens, diffusa in omnes, constans sempiterna quae vocet ad officium jubendo, vetando a fraude deterreat, quae tamen neque probos frustra jubet aut vetat,nec improbos jubendo aut vetando movet. Huic legi nec obrogari fas est, neque derogari ex hac aliquid licet, neque tota abrogari potest; nec vero aut per Senatum neque est aut per populum solvi hac lege possumus quaerendus explanator aut interpres ejus alius nec erit alia lexKomae, alia Athenis^ alia nunc, alia post hac^ sed et omnes gentes et omni tempore una lex et sempiterna et immutabili^ continebit; unusque eritcommunis quasi mygister et imperalor omnium Deus ilie legis hujus inventor , disceptator, lator ; cui qui non
, ; ; ;
;
25
parebit, ipse se fugiet, ac naturam hominis aBpernatu3 , hoc ipso luet maximas poenas, etiam si caetera supplicia, quae putantur , effugerit.
Cic rep.
III,
32. (Ratio.)
Libenter.
1.)
Clitipho. Nulla
est
tam
facilis
res
(juin
diili-
cilis
e*,yi>2j
Quam
2.)
invitus facias.
Ter. Haut IV.
5. (Voluntas.)
fit,
si est
Hoc ipsum
ita
justum
est,
quod recte
off. I.
Toluntarium.
Cic.
9 (Voluntas.)
Liber.
Hic meret aera liber Sosiis , hic et mare transit, Et longum noto scriptori prorogat aevuin. Hor/Pis, 345.
Liberalitas.
Dii omnia^ sine mercede, sine ullo ad ipsos perveniente commodo faciunt. Haec (juocjue nostra ratio , si exemplari ab suo non aberrat, servet ne ad res honestas conducta veniat. Pudeat ullum venale es1.)
,
86 beneficiumj gratuitos
habemus
deos.
Sen. benef. IV. 25.
ram
Propositum est nobis secundum rerum natuvivere, et deorum exemplum secjui. Dii autem qijodcunK|ue faciunt in eo nihil praeter ipsam faciendi rationem sequuntur; nisi forte existimas iliosfruclum operum suorum ex fumo extorum et thuris odore percipere, Senec. benef. IV. 25.
2.)
,
3 ) Quod tributum est bono viro et grato, in eo ex ipso fruclus est, tum eliam ex ceteris; temeritate enim' remota, gratissima est liberalitas eoque eam sludiosius plerique laudant quod summi/6ujus(juo bonitas, commune persugium est omnium.
cum
Gic. on;
II.
i3.
26
liberalltate
4.) Viflendum est igitur, ut ea ûae prosit amicis, noceat nemini,
utamur,
I.
Cic. ofF.
5.)
i4.
Qui benigniores volunt esse, quam res patitur, primum in eo peccant, quod injuriosi sunt in proximog. Quas enim copias his et suppeditari aequius est et relinqui^ eas transferunt ad alienos. Inest autem in taii liberalitate cupiditas plerumque rapiendi et auferendi per injuriam^ ut ad
piae.
Cic. off,
6.)
I.
larglendum suppetant co14.
Videre etiam licet plerosque non tam natura Kberales^ quam quadam gloria ductos_, ut benefici videantur facere multa, quae proficisci ab ostentatione magis quam a voluntate videantur. Talis autem simulatio vanitati est conjunctior, quam aut liberalitati aut
,
honestati.
Cic. ofF.
j.)
I.
14^
Imitemur deos
tum
data sint;
demus
nihilo
dcmus, etiam si multa in irriminus aliis; demus ipsis^

Senec. benif. VII.
3i,
apud quos jactura

8.)
facta est.
Neminem ab excilanda domo ruina deterruit; penates ignis absumpsit^ fundanienta tepente adhuc area ponimus et urbes haustas saepiug eodem 80I0 condimus. Adeo ad bonas spes pertinax animusest. Terra marique humana opera cessarent nisi male cadentia iterum tentare libuisset. Senec* benef. VII. 3i.
el
cum
liiberi.
At Augeat^
libi succrescat proles_,
et circa stet
quae facta parentis veneranda senem

!
Tibull.
I.
7,
Jyiberlas.
i.)
Qui cupiet, metuet quoque porro Qui metuens vivet_, liber mihi non erit umquam.
;
Hor. ep.
I.
16. (Cupiditates.)

2.) Cervus equum^ Pellebat_, donec
pugna mellor, commnnibusherbls minor In certamine longo ^x. Impioravit opes hominls^ frenumque rfticipit T^ditpff* Sed postquam victor violens discessit ab hoste^ ]Von equitem dorso non frenum depulit ore. Sic qui pauperiem veritus ^ poliore metallis Libertate caret, dominum vehet improbus, atque
Serviet aeternum, quia parvo
Hor. ep.
I.
nesciet uti. 10. (Paupertas.)
3.) Quid est praecipuum (in rebu8 humanls) ? In primis labris animam habere. Haec res efficit, non e jure Quiritium, liberum, sed e jure naturae. Senec. Quaest, natur. III. praef. (Sapientia.)
4.) Llber est, qui pervitutem effugit sul. Haec est assldua servitus et Ineluctabilis, et per diem ac noctem aequaliter premens sine Intervallo , sine commeatu. Senec. Quaest Natur. III praef. (Servitus.)
5.)
Impertl etiam populo potestatis

et
aliquid
ut et
sed po-
Lycurgus
Romulus
non
satiaris
incenderis cupiditate libertatis, testatem guslandi feceris,

6.)
eum libertate, cum tantummodo

CIc. rep.
II.
28.
Chremes. Non
si
Ilcet
hominem
esse saepe Ita, ut
vult,
res
non sinit. Ter. Heaut IV.

esse
1.
(Necessltas. Clrcumstantiae.)
7.)
Sannio. O hominem Impurum!

omnibus?
Ter.
hiccine liberta1.
tem ajunt aequam

8.)
Adelph.
II.
(Querela.)
Quisnam igllurliber?
8aplens_,sibique imperiosus;
Quem neque
pauperies neque mors neque vincula

terrent;
Kesponsare cupldinibus, contemnere honores Fortis et in se ipso totus teres, atque rotundus^ Exlerni ne quid valeat per leve morarij
In
9.)
quem manca
Ille
ruit
semper fortuna. Hor. Satyr.
II.
7.
raihlllber, cui muller imperat? cui legei imponit, praescribit , jubet, vetat, quod videtur? qui nihil imperanti negare potest, nihil recugare audet? poscit ? dandum est; vocat? veniendum ejicit? abeun:
An
dum minatur
:
exlimisceudum.
Ego vero istum non
~
modo servum,
28
sed nequissimum servum_, etiam si in aiuplissima familia natus sit, appellandum puto. '- V .' Cic. Parad. V. (MulierO
lo.) Major sum et ad majora genitus, quam ut maii cipium sim mei corporis ; quod equidem non aliter adsj>icio, quam yinculuiii aliquod libertali meae circumdalum. Hoc itaque oppono fortunae^ in quo resistat, nec per illud ad me ullum transire vulnus aino. Quidquid in me potest injuriam pati , hoc est in hoc obnoxio domicilio. Animus liber habitat; numquam me
caro
ifita
compellat ad
metum
numquam ad indignam
Lono simulationem, numquam

taa est.
honorem hujus corpusculi mentiar. Contemtus corporis sui cerla liberin
Sen. ep. 65. (Corpus.)

11.) Marcus Cicero, inter Catilinas Clodiosque jactatus , Pompejosque et Crassos, quolies illum ipsuin consulatum suum non sine causa, sed sine hne laudatuin, detestatur? Quam flebiles vocea exprimil in quadam ad Atticum epistola? Quid agam, inquit, hic quaeris ? inoror in Tusculano meo semiliber. Alia
doinceps adjecit, quibus et priorem aetatem complorat de praesenti queritur, et de futuro desperat. SemiHbrum 86 dixit Cicero At , me hercules, numquam sapiens in tam humile nomen procedet, numquam seiniel
!
liber erit : integrae semper libertatis et solidae , solutus^ et sui juris, altior caeteris. Sen brev. vit. 5. (Negotia_, Otium, Vacalio.)
12.) Exeundum ad libertatem est. Hanc non alia res Iribuit, quam fortunae negligentia. Tum illud oriequies mentis in tuto coltur inaet-limabile bonuin, localae et sublimitas; expulsisque terroribus ex cognitione veii gaudium grande et immotum, comitasque et dilTusio animi ; quibus delectabitur non , ut bonis , sed ut ex bono suo ortis. Sen. vita beata. V.
incxplebiles populi fauces exarueriy|t limalisque usus ille ministris , non mDclice temperatam, sed nimis meracam libertatcm sitienshauscrit: tum magislralus et principes, nisi valde lenes et remissi sinl et large sibi libertatem ministrent insei3.)
Gum
,
bertatis
siti

qintup, insimulat, arguit nos vocaU
;
29
Cic. rep.
I.
praepotentes, reges, tyran43,
sequuntur: eoB^ (jui pareant principibiis, populo et servos voluntarios adpellari; eos autem^ qui in magistratu privatorum similes esse velint^ eosque privato, qui elHciant^ ne quld interpirivatum et magislratum differat , ferunt laudibus et n"iactant honoribus ut necesse sit in ejusmodi republica plena libertatis ese omnia ut et privata domus omnis vacet dominatione, et hoc malum usque ad bestiasperveniat. Denique ut pater filium meluat^ filius patrem negligat; absit omnis pudor, ut plane liberi sint; niihil intersit, civis sit an peregrinus magister ut discipulos metuat et iis blandiatur^ gpernanlque diKcipulB magislrosj adolescentes ut senum sibi pondus adsumant^ senes autem ad ludum adolescenlium descendant^ ne sint iis odiosi et graves. Ex quo fit, ut eliam servi se liberius gerant, uxores eodem jure gint, quo aselli viri. Quin tanta libertate canes etiam et equi denique liberi sint, sic incurrant, ut iis de via deceErgo ex hac infinita licentia haec sumdendum sit* ma cogitur, ut ita fostidiosae mollesque mentcs evadant civium^ ut, si minima vis adhibeatur imperii^ irascantur et perferre nequeant: ex quo legeg quotjue incipiunt negiigere , ut plane sine ullo domino sint.
14.) Illa ogilari ab co
,
;
Cic. rep.
I.
43.
i5.)
Ex hac nimia
licentia,
quam
illi
solam liber-
tatem putant, ut e stirpe quadam, exislit et qua>i nascitur tyrannus. Nam ut ex nimia potentia principum oritur interilus principum^ sic hunc nimis liberum populum libertas ipsa servilute adficit. Sic omnia nimia^ cum vel in tempestafe vel in agri vel in corporibus laetiora fuerunt^ in contraria fere convertuntur, maximeque in rebus publicis evenit; nimiaque illa Jiberias et populis et privatis in nimiam servitutem cadit. Itaque ex hac maxima libertate tyrannus gignitur et illa injustissima et durissima servitus. Ex hoc enim populo indomito vel potius immani deligitur aliquis ple,
rumque dux
contra illos principes adfiictos jaiu et depulsos loco, audax, impurus, consectans proterve bene paepe de republica meritos, populo gratificens et
aliena et 8ua
:
3o
opposili timores,
cul quia prlvato sunt
danlur imperia et ea continuantur , praepidiis etiam, ut Alhenis Pisigtratus^ sepiuntur; postremo a quibus producti sunt, existunt eorum ipsorum tyranni: quos si boni oppresserunt, ut saepe fit, recreatur civitas; genus aliud tyrannorum sin audaces, fit illa factio eademque orilur etiam ex illo saepe oplimalium prae,
claro slatu,
deflexit. Sic
,
cum ipsos principes aliqua pravitas de via tamquam pilam rapiunt inter se reipubli;
:
cae statum tyranni ab regibus ab iis aulem principes aut populi; a quibus aut factiones aut tyranni nec
diutius
umquam
quem
16)
8ed in
retinetur idem reipublicae modus. Cic. rep. I. 44, (Regimen, Tyrannus.) Liber est^ non in quem parum licet fortunae,
nihil.
Senec. epist. 110.
do
17.) Mihiliber esse nihii agit.
non yidetur, qui non aliquan-
Cic, de oratore !! 6. (Otium.)

18.) Libertas proposita est;
ad hoc praemium
la-
Boratur. Quae
nulli
libertas, quaeris? nulli rei servire necegsitati^ nullis casibus.

sit
Sen. ep. 5i.
db eruditissimis viris^ nisi sapientem, liberum esse neminem. Quid est enim libertas? potestas vivendi , ut velis. Quis igitur vivit, ut vult^ nisi qui recta sequitur, qui gaudet oflficio, cui vivendi via considerata, atque provisa e8t?qui legibus quidem non propter metum paret, sed eas sequitur^ atque colit^ quia id salutare maxiine esse judicat: qui nihil dicit ^ nihil facit , nihil cogitat denique, nisi libenter, ac libere: cujus omnia consilia, resque omnes, quas gerit, ab ipso proficiscuntur eodemque feruntur: nec est ulla res_, quae plus apud eum polleat, quam ipsius volunlas, atque judicium cui quidem etiam (quae vim habere maximam dicitur) Fortuna ipsa cedit: icut sapiens poeta dixit; Suis ea cuique fingitur mo^
ig.)
est igitur
,
Dictum
rihus. Cic. Parad. V.
20.)
difilcile
Cum
factu est,
autem suo cuique judicio sit utendum me id sentire, quod tu velis.

Cic. nat. deor.
III. 1.
(Judicium.)

21.)
3i
Idem sibi tam licere P. Mutius tribunus pleb., Senatui et populo Romano^ credidit, qui omnes coilegas suos, qui duce Sp. Cassio id egerant, ut, magistratibus non subrogatis, communis libertas in dubium vocaretur, vivos cremavit. !Nihil profecto hao severitate fidenlius: uhus enim tribunus eam poenam novem collegis inferre ausus est, quam novem tribuni ab uno colJeffa exigere perhorruissent
quam
Val.
Max.
VI. 5*
22.) Inter has (de audacibus duabus mulieribus sermo erat antea) et Theodorum Cyrenaeum quasi animosi spiritufi conjugium esse potuit, virlute par, felicitate dissiiuile.
jninitanti,
tigit^
Is enim Lysimacho regi mortem sibi Enimvero, inquit^ magnifica res tibi conquia cantharidis vim assecutus cs. Cumque hoc
haec,
cruci eum suffigi jussisset^ Terribilis purpuratis sit tuis: mea quidem nihil interest, humine an sublime pulrescam.
dicto accensus,
ait,
Val. Max. VI. 2. 25.) Inserit se tantis viris mulier alienigeni sanguinis : quae, a Philippo rege temulento immerenter damnata, Provocarem ad Philippum, inquit , sed soLrium. Excussit crapulam oscitanli, ac praesenti animo ebrium resipi**cere, caussaque diligentius inspecta justiorem senlentiam ferre coegit. Jgitur aequitatem, quam impelrare non potuerat_, extorsit: potius praesi-
dium
a libertate^
quam ab
innocentia^ mutuata*
Val. Max. VI. 2. ^ 24.) Illius vero Romanae liberalitatis caelestem spiritum nullae literae satis dignis laudibus prosequentur. Philippo enim Macedonum rege superalo , cum ad Isth-
micum spectaculum
tius
tota Graecia convenisset^ T. Quinc* Flamininus^ tubae signo silentio facto^ per praeconem haec verba recitari jussit: S. P. Q. R. et T. Quincquae tius Flamininus Imperator omnes Graeciae urbes fiub ditione Philippi regis fuerunt, liberas alque immunes esse jubet. Quibus auditis, maxinio et inopinato gaudio homines perculsi, primo veluti non audisse ê, quae audierant , credentes, obticuerunt. Iterata deinde pronuntiatione praeconis^ taiita coelum clamoris alacritate compleverunt , ut certo constet, aves quae supervolabant, attonitas paventesque decidisse. Val. Max. IV. 8. (Magnanimitas. Romani.)
,
25.)
32
liberlas.
illa non solum forlis, ed etiam urbana Senectutis ullimae quaedam^ Syracusanis omnibus Dionysii tyranni exilum^ propter nimiam morum acerbitatein et intolerabllia onera, votis expelentibus sola quotidie matulino tempore deos^ ut incolumis ac sibi superstes esset^ orabat. Quod ubi is cognovit^ non
Jam
debitam sibi admiratus benevolentiam, accersit eam, et^ quid ita hoc aut quo suo merito faceret, interrogavit, Tum illa, Gerta est^ inquit, ratio propositi mei: puella enim, cum gravem tyrannum haberemus, carere eo cupiebam, Quo interfecto, aliquanto tetrior arcem occupavit, Ejus quoque finiri dominaticneni magni aesti,
mabam, Tertium
fueris
te, superioribus importuniorem, haLere coepimus rectorem. Itaque timens , ne , si tu
absumptus, deterior in locum tuum succedat,
caput meum pro tua salute devoveo. daciam Dionysiua punire erubuit.
Tam
facetam auVI. 2,
Val Max.
Libertas sermonia.
Fortiter et ferrum^ saevos patiemur et ignes Sit modo libertas , quae velit ira , loqui.
Prop.
liibidineg,
1.)
I.
1.
Libidinosa,
el
intemperans adolescentia
effoe-
tum corpus
2.)
tradit senectuti.
Cic. Sen. g.
Graves enim dominae cogitalionum libidines, infinita quaedam cogunt atque imperant^ quae quia nec expleri, nec satiari ullo modo possunt^ ad omne facinus impeliunt eo8> quos illecebris suis incenderunt.
Cic. rep, VI, i.
Llbidinosus.

'
Eripe turpi Colla jugo. Liber, liber sum,. dic age.
Non
quis;
Urget enim dominus mentem non
lenis, et acres
Subjectat lasso stimulos, versatque negantem. Horat. Satyr. L. II#
7.
33
Libri.
1.) Dislrahil animum liLrorum multitudo. Itaqus cum legere non possis, quantum habueris, sat est ha-
bere
quantum
legas.
Senec. ep.
2.
sed quam bonos li2.) bros habeas. Lectio certa prodest, varia delectat. Qui, quo destinavit pervenire vult, unam sequatur viam, Jion per multas vagetur^ non ire istud, sed errare est. Sen. ep. 45. (Lectio.)
refert,
,
Non
quam mulfos,
Lis.
1.)
Este procul lites^ et amarae proelia linguae! Ovid. ars. amat. IL
2.) Conveniet a litibug^ quantum liceat, et nescio an paullo plus etiam^ quamliceat, esse abhorrentem.
Cic.
3.) Litis praeleritae noli
Gff.
II.
18.
maledicta referre.
,
Post mimicitias iram meminisse
malorum
II.
est.
Cat. Dist.
i5
Literae.
res pulcherrimas^ ex tenebris ad lucem eruIXullo nobis seculo intertas alieno labore dedudimur. dictum est^ in omnia admittimur ^ et, si magnitudine animi egredi humanae imbecillilatis angustias libet^ multum^ per (juod spatiemur, temporis est. Disputare
1.)
Ad
Socrate licet; dubilare cum Carneade cum Epicuro quiescere; hominis naturam cum Stoicis vincere, cum Cynicis excedere cum rerum natura in consortium omnis aevi pariier incedere. Senec. brev. vit. 14. (Scientiae. Studia.)
cum
2.) Studia et optime feliciiatem extollunt, et facillime minuunt calamitatem; eademque et ornamenta hominum maxima sunt, et solatia. Sen. lib. ad Polyb. cap. 36. (Scientiae. Studia.)
Quantis igitur molestiis vacant^ qui nihil omnino contrahunt? Quid eU enini dulcius otio literato? iis dico litteris^ quibua infinitalem rerum itque 3 Gnomolopfia. Tom. II.
3.)
cum populo
34
naturae, et in hoc ipso mundo coelum^ terras^ maria cognoscimus* Cic. Tusc. Quaest. V. 36. (Otium.)
4.)
Disce bonas arles, moneo^
Non tantum
Romana juventus; trepldos ut tueare reos. Ovid. ars amat. I.
Literarum patrontis
Hoc
agite, o juvenes circumspicit et stimulat vod, Materiamcjue sibi ducis indulgentia quaerit.
!
Juvenalis Satyr.
7.
(Princeps.)
liiteratus.
Quamditt fuerit ullus

tdrit
litteris
honor, quamdiu
6te-
aut latinae linguae potentia, aut graecae gratia, vigebit cum maximis viris (de Polybio, viro literato loquitur) ; quorum se ingeniis vel contulit , vel^ si hoc yerecundia ejus recusat, adplicuit, Sen, lib* ad Polyb. c. 21. (DoctOs.)
Livor.
1.)
Pascitur in vivis livor; post fata quiescit, Cum suus ex merito quemque tuetur honos. Ovid. Amor. I. i'5.
2.)
Summa Summa
petit livor; perflant altissima venti; petunt dextra fuhnina misa Jovis.
Ovid. remed. amor. (Magnitudo.)

3.)
Livor, iners vitium , mores non exit in altos; Utque latens ima vipera serpit humo. Ovid. ex Pont. III. 3.
; ;
et omnes destrui cu4.) Alit livorem infelix inertia et ex hac depiunt, quia se non potuerunt provehere inde aversatione alienorum processuum, et suorum desperatione obirascens fortunae animus^ et de saeculo querens^ et in angulos se retrahens, et poenae incuan8 suae, dum taedet sui pigetque. Sen. tranquill. amm. 2.
35
Loquacitas.
Verborum tanla cadil vi; pariter pelves, tot tinlinnabula dicas Jam nemo tubas, nemo aera fatiget; Pulsari. Una laboranti poterit succurrere lunae. ^ Juvenalis Salyr, 6. (Garrulitas.)
Tot
Lucrum.
1.)
Turpe quidem
Vulgus
dictu, sed si modo vera fatemur: amicilias utilitate probat.
Ovid. ex Pont.
2.)
II. 3.
(Egoismus.)
Hic alienus oves custos bis mulget in bora: Et succus pecori, et lac subducitur agnis. yi^y f^-ViEgfÊ^^. III. V. 5. (Mercenarius.)
3.)
Adspice portus, Et plenum magnig trabibus mare^ plus hominum cKt jam
In Pelago: veniet Spes lucri.
classis,
quocumque
vocarit
4,)
Juvenal. Satyr. 14.
Lucri bonus
est
odor ex re
Qualibet, IHa tuo sententia semper in ore Versetur, Dis atque ipso Jove digna. Juvenal. Salyr. 14.
5.)
Lucra petens habili tauroa adjungit aratro^ Et durum terrae rugticus urget opus, Lucra petituras freta per parentia ventis
Ducunt
6.)
instabiles sidera certa rates.
Tibull.
9.
Curatoris[eget, qui
navem mercibus implet
latus, et tabula distinguitur unda; causa mali tanti et discriminis hujus Concisum argentum in titulos faciesque minuta^. Infelix^ ac forsitan iptsa IVocte cadet fractis trabibus, fluctuque premetur Obrutus, et zonam laeva morsuque tenebit, Juvenal. Satyr. 14. (Navigatio.)'
Ad summum
Cum
sit
Luctug.
1.)
Niobe fingiturlapidea, propter aeternum^ credo,

Cic. Tusc. Quaest. III. 26. 3 *
ih luctu silentium.
j.)
36
-.
Lacrimig nostris ni ratio

Sen.
lib.
Enem
fecerit,
fortuna
non
3.)
faciet.
ad Polyb.
c. 23.
(Solatium.)
Lamenlis^, gemituque et femineo ululatu Tecla fremunt ; resonat magnis plangoribusaelher.

Virg. Aen. IV, 667.
4.)
tatis
exigere
Quae^ malum! dementia est, poenas a se infeiiciet mala sua augere , Sen. lib, ad Marc. c. 3. (Solatium.)
Non te ad fortiora ducam praecepta, ut inliumano humana jubeam modo; hoc inter nos quaeretur, utrum magnus esse debeat^ an perpetuus dolor?
5.)
feire
Senec.
lib.
ad Marc,
c. 4.
(Solatium
Ludus.
Etiam cum relaxare animos et dare se jucundivolent (sc. juvenes), caveant intemperenliam, meminerint verecundiae ; cjuod erit facilius^ si cju^modi
1.)
tati
quoque rebus majores natu

2.)
interesse velint. Cic. ofF.
I.
34.
Ludendi etiam est quidam modus retinendus, ut ne nimis omnia profundamus, elalique voluptale in alirjuam turpitudinem delabamur, Suppeditant aulem et campus noster et studia venandi honesta excmpla
ludendi.
Cic. off.
3.)
I.
29.
conditores festos instituerunt dies^ ut ad hilaritatem homines publice cogerentur; lamquam necessarium laboribus interponentes temperamentum. Senec. tranquill. anim, 1*4 (Kequies.)
Legum
Luna.
Ipse sol
mundum omnem
eoque luna illuminata graviditates,

maturitatesque gignendi.
sua luce complet , ab et partus affert,

II.
Cic, nat. deor,
46.
Lunae
in
defectio.
Memini^ me admodum adolescentulo^ cum paler Macedonia Gonsul esset (Scipio loquitur); et essemus
_
Tum
37
in castris, perturbari exercltum noslrum religione et metu , (juod gerena nocle subito candens et plena luna ille (nempe Sulpicius) cum legatus defecisset. noster esset anno fere ante , quam Consul est deciara-
tus,
haud dubitavit postridie palam in castris docere, nullum esse prodigium; idque et tum factum esse, et certis temporibus semper futurum, cum sol ita localus fuissst, ut lunam suo lumine non posset adtingere.
Cic. de republ.
I.
i5.
liUX.
Quae
lucis miseris
tam
dira cupido ?
Virg. Aen. VI. r. 721.

Luxuria.
j.)
rem ratione gubernes^ Noli forlunam, quae non egt, dicere caecam.
sis
Quum
incautus, nec
Cat. Dist. IV. 3.

2 ) Age, Xerxes opum regiarum ostentationc eximia eo usque luxuria gaudens, ut edicto praemium ei proponeret, qui novum voluptatis genus reperisset, quandum deliciis nimiis capitur , amplissimi imperii ta , ruina eyasit Val. Max. IX. 1.
3.) Consentaneus regibus suis gentis Aegypliae populus: qui^ ductu Archelai adversus A. Gabinium moenibus urbis egressus, cum castra vallo atque fossa cingere juberetur, universus gucclamavit_, ut id opus publica pecunia faciendum locaretur. Qua propter deliciis tam enerves animi, spiritum exercitus nostri sustinere non potuerunt.
Val. Max. IX 1. Huic nimirum Oratae) (sc. magis Aesopus tragi4.) cus in adoptionem dare filium suum, quam bonorum suofum haeredem relinquere debuit, non solum perdi-
sed etiam furiosae luxuriae juvenem. Quem concantu commendabiles aviculas immanibus emptas pretiis, in coena pro ficedulis ponere, acetoque liquatos magnae summae uniones potionibu3 aspergere solitae,
stat
tum; amplissimum patrimonium, tamquam amaram
ali-
quam
sarcinam,
quam
celerrimo
ebjicere
cupientcm.
Qnorum
38
alterius senis, alterius adolescentis sectam seNeque enim cuti plurimi, longius manus porrexerunt. ullum finitur vitium ibi, ubi oritur, Inde ab Oceani littoribus attracli piscea ; inde infusae culinis arcae,
censibuscjue
ta est.
edendi
atquae
Libendi
voluplas
1.
reper-
Val.
Max. IX.
(Romani.)
5,) C* Sergius Orata pensilia balnea primus facere instituit: quae impensa levibus initiis coepta, ad sus-
fensa calidae aquae tantum non aequora penetravit. dem videlicet, ne gulam Neptuni arbitrio subjectam haberet, peculiaria sibi maria excogitavit, aestuariis
intercipiendo fluclus^ pisciumque diversos greges separatis molibua includendo, ut nulla tam aeva tempestas incideret , qua non Oratae mensae varietate ferculorum abundarent. Aedificiis etiam spatiosis et excelsis deserta ad id tempus ora Lucrini lacus pressit, quo reUbi dum se pucentiore usu conchyliorum frueretur. blicae aquae cupidius immergit, cum Considio publicano judicium nactus est : in quo L. Crassus , adversus illum causam agens, errare amicum suum Considium dixit^ quod pularet^ Oratam, remotum a lacu, cariturum ostreis namque ea^ si inde petere non licuisset,
:
in tegulis reperturum.
Val.
Max. IX.
i.
(Romani.)
6.) Si considerare volumus , quae sit in natura excellentia et dignitss^ intelligimus, quam sit turpe, diffluere iuxuria , delicate ac moUiter vivere; quamque honestum, parce, continenter , severe, sobrie. Cic. ofF. I. 3o. (Sobrietas.) 7.)
Quaerere
ut
absumant,
absumta requirere
certant;
Atque ipsae
vitiis
sunt alimenta vices. Ovid. fast.

facla via est.
1.
I.
8,) Certa quidem tantis causa et manifesta ruinis:
Luxuriae nimium libera

9.) Dii fxercet!
Prop.
III.
i3.
boni
quantum
hominum unus
venter
Senec. epist. g5.
Quotidianum 10.) Jubes me cum luxuria liligare. istud et ine cffectu jurgium est. LitigemiiS tamen
-39 eliamsi superior futura yincat*

11.)
est,
pugnantes ac reluetanles
Senec. Quaest. naturah IV. i3. mihi, (juin ular interdum temerariis verbis , et proprietatig modum excedam non sunt ad popinam denlibus et ventre , et ore contenti oculis quoque gulosi sunt, Sen. quaest. natural. IIL 18. 12.) Non praematuri cineres^ nec funus acerbum Luxuriae, sed morte magig metuenda senectus, Juvenal. Satyr. 11. i3.) Aliunde alio transfugiunt, et consislere in una cupiditate non possunl. Ipsae voluptates eorum trepidae, et variis terroribus inquietae sunt, subitque cum maxime exsultantes sollicita cogitatio ; haec quam
Non tempero
diu?
Senec. brevit, vitae. 16. (Voluptas.)
14.) Quis est istorum (de delicatis et luxuriosis sermo est), qui non malit rem publicam turbari, (jaara
core
comam suam? qui non sollicitior sil de capitis sui dequam de salute? qui non comtior esse maiit^ quam honestior? Hos tu otiosos vocas? inler pectinem
,
speculumque occupatos
Sen. brev. vit. 12. (Mollities. Otium.) i5) Vides uniones non sfngulos singulis auribus comparatos; jam enim exercitatae aures oneri ferendo junguntur inter se, et insuper alii binis supersunt ponuntur. Non satis muliebris insania viros subjecerat^ nisi bina ac terna patrimonia auribus singulis pependissent, Senec* benef, VII. q,
:
16.) Processit immodestius, paulatim opibus ipsis invitala luxuria^ et incrementum ingens vitia accepe-
runt. Adeoque omnia indiscreta sunt perversissimis artibus, ut, quidquid mundus muliebris vocabatur^ sarcinae viriles sint, minus dico, etiam militares. Senec. quaest. natural. I. 17. (Moliities.)
17.)
Gustus elementa per omnia quaerunt,
Numquam animo
Attendas
,
pretiis
obstantibus
si
,
inle-
rius
magis
illa
juvant
quae
piuris
emuntur.
Juvcnal. Satyr. ii.

i8.)
40
Omnihus
Despiciam, qui scit quanto sublimior Atlag, in Lybia sit montibus hic tame(^ idem Ig-noret, quantum ferrata distet ab arca
Juvenal. Satyr. ii.
Sacculus.
19.) civitate: (jui
Mindyridem, ajunt,
faisse
ex Syboritarum
allius
cum
vidisset fodientem, et
rastrum
allevantem, ]assum se fieri questus , vetuit illum opus in conspectu 6uo facere. Idem saepius questus e8t, quod foliis rosae duplicatis incubuisset. Senec. de ira II. 25.
20.)
Demea
Juppiter!
?
Hanccine vitam? hoscine mores
hanc
de-
mentiam?
Domus sumtuosa ; adolescens luxu perditus; Senex delirans Ipsa, si cupiat^ Salus Servare prorsus non potest hanc familiam,
!
Ter. Adelph. IVJ(Vituperatio.)

21.) Phoenices primi mercaturis et
mercibus
suis
avaritiam et magnificentiam et inexplebiles cupiditates
omnium rerum exportaverunt

Cic. rep. III. 36.
in Graeciam. (Mercatura. Phoenices.)
22.) Delectant mag-nifici adparatus, vitaeque cuU quibus rebus effectum est, tus cum elegantia et copia ut inhnita pecuniae cupiditas esset,
Cic. off.
I.
8.
23.) Nil vefitum fecisse volet, quem non pudetalto Per glaciem perone tegi; qui submovet Eurog
Ad
Pellibus inversis, Peregrina ignotaque nobis scelus atque nefas, quaecumque est pur-
pura
ducit.
Juvenal. Safyr. 14.

24) Ambitiosa non est fames , contenta desinere quo desinat, non nimis curat. Infelicis luxuriao ista tormenta sunt; quaerit^ quemadmodum post gatu-
est^
ritatem quoque esuriat.

Sen, epigt,
25.)
1
ig.
Ad
tu; deliciis
salutem omnia parata sunt, et in prompomnia misere ac sollicite comparantur. Senec. epist. 119.
26.)
41
mitum
runt
tus est.
Uaa Hannibalem hiberna solverunt et indoillum nivibus alque Alpibns virum enervaveCampaniae.
fomenla
Armig
vicil;
viliis
vic-
Senec* ep. 5i.

37.)
Nunc
JNil
divitibus coenandi nulla voluptas, rhombus, nil dama sapit; putere videntur
;
Unguenta atque rosae
laetos
nisi
sustinet
orbes
Grande ebur et magno sublimis pardus hiatu Dentibus ex illis.

Juvenal. Satyr. 11,
28.)
Alea turpis
Turpe
et
aduUerium mediocribus: haec eadem

illi (sc.
nobiles)
OmniA Cum
faciant, hilares nitidique vocantur
Juvenal. Satyr. ii.
Lycurgug.
1.)
Omnia prorsus
(sc. et
esse
communia, ne
(juis civis
Plato etLycurgus) jubet propriam aut suam rem

5.
ullam queat dicere.

Cic. rep. IV.
2.)
(Plato. Possessio.)
Ne Lycurgi quidem
,
disciplina tenuit illos in
hominibus graecis frenos

nante
nam eliam Spartae^ ^^S' ; sunt item quincjue ^ quos illi ephoros adpellant; in Creta autem decem ^ qiii cosmi vocantur; ut contra consulare imperium tribuni plebig^ ic illi contra vim regiam constituti. Cic. rep. II. 33. (Regimen.)
Theopompo
Magister.
1.)
Nullius adstrictus jurare in verba magistri.
Hor.
a.)
epist.
1.
I.
i*
Di, majorum umbris tenuem

terrara
et sine
ponder*
Spirantesque crocos
et in
urna perpetuum vcr,
Qui praeceplorem
sse ioco.
sancti voiuere parenlis
Juv. Salyr.
7.

5)
42
Vos saevos imponite leges^ Ut praeceptori verborum regula constet; lll legat historias^ auctores noverit omnes, Tam(|uam ungues ^ digitojique suoc. Exigite ut mores teneros ceu poUice ducat, Ut si quis cera vullum facit exigite , ut sit
,
;
Et pater ipsius coetus
ne turpia ludant,
est leve tot
Ne
faciant vicibu<<.
Non
puerorum
Observare manus, oculos in fine trementes. Haec, inguit, cures ; et cum se verterit annus^ Accipe, victori populus qaod postulat, aurum,
Juvenal. Satyr.
4.)
7,
Tenta,
Chrysogonus quanti doceat^ vel
Pollio quanti.
Lautorum pueros, artem scindens Theodori.

Juv, Sat. 7.
5.)
Quanticumque domus, veniet, qui fercula docte Componat; veniet^ qui pulmentaria condit. Hos inter sumlus sesterlia Quintiliano^ Ut miiltum, duo sufficient; res nulia minoris
Constabit patri
,
quam
crambe
filius.
Juv. Satyr.
6.) Occidit miserog
7,
7.)
Scillcet arguitur,
repetita magislros. Juv. Satyr. 7.
Culpa docentis quod laeva in parte mamillae

Juvenal. Satyr.
7,
Kii salit
Arcadio juveni.
MagJstratiis.
1.) Magistratibus igitur opua est : sine quorum prudentia, ac diiigentia esso civilas nonpotest: quorum descriptione omnis reipublicae moderatio con-
tinetur.
Cic* Leg.
2.) et
III. 2.
Qui beneimperat, paruerit aliquando neecesse

,
qui modesle paret, videtur, qui aliquando imperet, dignus esse. Itaque oportet et eum qui paret, sperare se aliquo tempore imperalurum et illum , qui imperal^ eogilare. brevi lempore sibi esse parendum, Cic. Leg. 111. 2. (Obtemperantia.)
St
:
43
3.) Nec vero solum ut obtemperent , obedianlcjue magistratibus, sed etiam ut eos colant, diliganlque, praescribimus ^ ut Charondas in suis faoit legibus.
Gic.
Leg,
III. 2.
sic habetote , magistratibus, iisque , qui 4.) praesint_, contineri rempublicam , et ex eorum compo-
Nam
silione
telligi.
qyLoi
cujusque Reipubiicae
genus
sit,
iii-
Cic. Leg. IIL 5. (Respublica.)

5.)
Magistratuumauctoritasmaxime florebat; quod,
longe anlecellerunt caeteris, yoluplatibus erant inferiores^ nec pecuniis ferme superiores; eoque erat cujusque gratior in republica virtus, quod in rebus privatis diligentissime singulos cives opera, consilio, re tuebantur^ Cic. rep. II. 54. (Romani.)
6,) Est proprium munus magistratus, intelligere, se gerere personam civitatis, debereque ejus dignitatem
cum honore
et
fidei
decus sustinere ^ servare leges, jura describere, suae commissa meminisse.

Cic.
7.)
off. I.
,
ea
34.
praesertim in principibus rempublicam gubernantibus haLere enim quaeslui rempublicam non modo turpe est , eed gceleratum etiam et nefarium. Cic. Off. II. 22. (Corruplio.)
taetrius,
avarilia
;
Nullum vitium
quam
8.) Nulla autem re conciliare facilius benevolentiam multitudinis possunt ii , qui reipublicae praesunt,
quam
abstinenlia et continenlia.
Cic. Off.
II.
22. (Abstinentia.)
Magnanimilas.
Fabius captivos ab Annibale inlerposita i.) Q. pactione nummorum receperat: qui cum a senatu non praeslarenlur ^ misso in urbem filio, fundum quem unicfim possidebat, vendidit, ejusque prelium Annibali protinus numeravit^^se enim patrimonii, quam patriam fi'dei, inopem esse nfeluit.
Val.
Max. IV.
8. (Fabius.)
2.) Timochares Ambraciensis Fabricio consuli pollicitus est, se Pyrrhum veneno per filium suum, qui

senatum
esset delata
,
44
Eares, cum ad Pyrrhum monuit,
potionibus ejus praeerat, necaturum

mlssis leâtis
ut adversus hujus generis insidias cautius se gereret: inemor, Urhem , a filio Martis conditam, armis hella, non venenis gerere debere, Timocharis autem nomen suppressit, utroque mudo aequitatem amplexu quia nec hostem malo exemplo toUere , neque eum^ qui bene mereri paratus fuerat, prodere voluit.
:
Val.
Max.
VI. 5.
3.) Forfis vero et constantis est, non perturbari in rebus asperis, nec tumultuantem de gradu dejici, ul dicitur, sed praesentis animi uti consilio, nec a ratione discedere, Cic. off. L 23. (Constantia.)
tura
4,) Ingenii magni est, praecipere cogitatione fuet aliquanto ante constituere, <juid accidere pos-
it in
utramque partem ; et, quid agendum sit, cum quid evenerit nec committere, ut aliquando dicendum ftit: JXon pularam.
;
Cic, ofF.
I.
23.
magig est secundum naturam excelsitas 5.) snimi^ et magnitudo : itemque comilas, justitia, liberalitas, quam voluptas quam vita, quam divitiae: quae quidem contemnere^ et pro nihilo ducere^ comparan,
Muho
tem cum
6.)
utililate
communi, magni animi,
et excelsi est,
ofF. III.
Cic.
5,
Maximum autem exemplum
esl justitiae in ho-
stem a majoribus nogtris constitutum. Cum a Pyrrho perfuga Senatui est pollicitus, se venenum regi dalurum et eum necaturum Senatus et C. Fabricius perfugam Pyrrho dedit. Ita ne hostis quidem , et polentiS;, et belkim ultro inferentis interitum cum scelere ad:
probavit.
Cic.
7.)
ofF.
Magnam fortunam magnus
I. i3. (Romani.) animus deet qui,

;
nisi se ad illam extulit^
et altior stetit
I.
illam
quoque
infra terram deducit,
Senec. clement.
5. (Potestas.)
8.) Magni animi est proprium, placiJum esse tranquillumque et injurias atque ofTensiones superne despiNluUebre est furere in ira} ferarum vero, nec cere.
45
generosarum quidem praemordere et urgere projectos. Elephantes Jeonesque trangeunt, quae impulerunt; ignobilis bestiae pertinacia est.
Senec. clement*
g.)
I.
5. (Potestas,)
Est hic, cst animus lucis contemtor, et istum Qui yita Lene credat emi, quo tendis honorem. Virg. Aen. Lib, IX. v. 2o5,
,
10.)
Omnino
fortis
animus
et
magnus duabus rebus
maxime
nem,
cernitur: (jaarum una in reriim externarum deppicienlia ponitur^ cum persuasum sit^ nihil hominisi
decorumque sit, aut admiaut expetere oportere; nullique neque homini neque perturbalioni animi necfortunae guccumAllera est res^ ut_, cum ita sis adfectus animo, bere. ut supra dixi res geras magnas illas quidem et maxime utiles, sed et vehementer arduas plenasque laborum et periculorum tum vitae , tum multarum aliarum rerum, quae ad vitam pertinent, Harum rerum duarum splendor omnis etamplitudo^ adde etiam utiiitalem, in posteriore est; causa autem et ratio eiliciens magnos viros est in priore,
,
quod honestum
rari aut optare
Cic.
Off.
I.
20,
Magniloquentia.
fingere contentug est levia; dine mendacii dem quaerat.
Nemo
cum
magnitu-
Senec. benefic. VII, 3o,

Mae^nitudo.
i.)
Numquamnoscensus, nec clarumnonien avorum, Sed probitas magnos ingeniumque facit,

Ovid. ex Font.
I.
9, (Nobilila8.)
2.)
Saepius ventis agitatur ingens Pinus, et celsae graviore casu_, De|Jdunt turres feriuntque summos. C Fulmina montes. Horat. Od. L.
,
II.
10,
M ajores.
1.)
Hic egregiig majoribus ortus

lateat,
est:
qualiscumqu
eit
8ub umbra suorum
Ut
loca sordida reper-
cussu
lufee
46
ila
inertes
solis
iilustrantur
majorum suorum
resplendeant,
Senec. Lenef IV. 3o, (NoLilitas.)

2.)
Deo8 videre
est, ut alios indulgentius tractent,

^
propler parentes avosque

indolem.
alios
propter futuram nepo-
tam pronepotumque ac longe sec[uentium posterorum

Senec. tenef. IV. 32. (Nobilitas)
3.)
Regnent hi,
fuit; (jui
quia vir bonus
quidam proavus
gessit^ qui in dissensione civili, quoniam ita expediebat reipublicae, Referri illi gralia tam yinci, (juam vincere, maluit. longo spatio non potuit, in illius respectum iste populo praesideat, non, (juia scit aut potest, sed (juia alius pro eo meruit. Senec* benef. IV. 32, (Rex.)
eorum
animum supra fortunam
Mala.
1.) Idem (sc. Solon) ajebat, si in unum locum cuncti mala sua contulissent, futurum, ut propria deportare domum , quam ex communi miseriarum acervo portionem suam ferre mallent.
Val.
2.)
Max.
VII. 2. (Solatium.)
fecit injuria*
Saepe majori fortunae locum
multa
eeciderunt, ut altius surgerent et in majus. Senec. epist, 91.

3.)
Tot mala sum passuSj quod in aethere sidera

lucent,
Parvaque quot siccus corpora pulvis habet.

Ovid. Trist.
4.)
I.
4.
Quaeris, quid sit malum ? Cedere hi, quae ihala vocantur, et illis libertate^m suam dedere , pro qua cuncta patienda sunt. Senec, epist. 85.
Mali.
Carug erit Verri, qui Verrem tempore Accusare potest.
quo vult
Juvenal. Satjr. 3,
Malitia ipsa
47
sui biLii.
Malitia.
maximam partem reneni
Senec. episL 6i
Malum,
1.)
Tantiquodquemalum
est^
quanli illud taxavimiis.

lib.
Sen.
2.)
ad Marc.
c.
19.
Unum
est
levamentum malorum ingentium,

Senec. de Ira
III. 16.
patr,
el necessitalibus suis obsequi.
(Patientia.)
3.) Mortalis nemo est^ quem non adlingat dolor JVlorbusque^ multi sunt humandi liberi^ Rursum creandi; morsque est finita omnibus; Quae generi humano angorem nequidquam ad-
Reddenda est terrae Metenda^ ut fruges:

4.)
ferunt. terra ; lum vita

sic
omnibus
jubet necessitas. Cic. Tusc, Quaest. L. III. 25. (Mors.)
Ne
tota in
ipsa quidem universae philosophiae vis^ licet hoc vires suas advocefc, duram jam et velerem
animis extrahet pestem.
Senec. epist, 94. diftlciiia se praeparet^ et contrainjuriasfortunaeinter beneficia firmetur Senec. epist. 18. (Providentia.)
5.)
In ipsa securitate animus ad
6.) Ille dies
primus
leti
primusque malorum.
Virg. Aen. IV. 169.
Causa
7.)
fuit.
Audimus aliquando voces imperitorumj

:
dicen-
tium
nesciebam, hoc mihi restare omnia restare quidquid factum est^

: ;
Sapiens scit, sibi

dicit;
sciebam
Senec. epist. 76.
ManUf
vero aptas, quamque muKarum artium ministraa manu^ natura liomini dedit: digitorum enim contractio facilis, facilisque porrectio^ propter moUes commissuras et artus^ nulio in molu laborat. Itaque adpingendum; ad fingendum, ad scalpendum; ad ner-
Quam
vorum
torum
eliciendos
48
admotione digiloruni.
,
sonos ac tibiarum, apta manns est, Alque haec oLlectationis illa necessilalis; cullus dico agrorum ^ exstruclionesque tecfaliricam aeris et ferri
,
:
tegumenta corporum vel texta, vel suta^ omex quo intelligitur, ad percepta sensibus adhibilis opificum inventa animo manibus omnia nos consecutos, ut tecti, ut vestiti, ut salvi esse possemus ; urbes muros, domicilia, delubra haberemus.
nemque
Cic. nat. deor.
II.
60,
Mare.
Magna
pars erat pacis humanae^ maria praecludi. Senec quaest. natural. V, 18, (Pax.)
Mater.
Syrus.
Matres omnes
Filiis
In peccato adjutrices, auxilio in paterna injuria Solent esse. Ter Heaut. V. 2. (Parentes.)
Malrimonium.
1.)
Uxorem fuge ne ducas sub nomine dotis Ne retinere velis, gi coeperit esse molesta.
Cat. Dist.
111. i3.
2.)
Idem
consultus,
abstineret; poenitentiam. Hic te, inquit, solitudo, hic orbitas, hic generis interitus, hic haeres alienus excipiet: iilic perpetua solicitudo^ contextus querelarum, dotis exprobratio, affinium grave supercilium , garrula socrus jingua , subsessor alieni matrimonii , incertus liberoruni eventus.
Val.
3.)
quodam uxorem duceret, an se omni matrimonio respcndit, utrum eorum fecisset, acturum
(sc.
Socrates)
ab
adulescenlulo
Max.
VII. 2.
Quae uno conlentae matrimonio fuerant, corona
pudiciliae honorabantur. Existimabant enim, eum praecipue matronae sintera fide incorruptum esse animum, qui depositae virginitatis cubile pudicum egredi ne-
ciret
:
49
legitimae dentes.
multorum malrimoniorum exporientiam quasi cujusdam intemperantiae signum esse creVal.
Max.
11. i.
4.) Repudium inter uxorem et virum a condita Urbe usque ad vigeîmum et quingentesimum annum nullum Primus aulem Sp. Carvilius uxorem steriliintercessit. talis caussa dimisit. Qui quanquam tolerahili ratione motus videbatur 5 reprehensione tamen non caruit quia nec cupidifatem quidem liberorum conjugali fidei praeponi debuisse arbitrabantur
Val.
5.)
Max.
II.
1.
Quoties vero inter virum et uxorem aliquid jurintercesserat, in sacellum deae Viriplacae, quod est in Palatio, veniebant, et ibi invicem locuti quae voluerant , contentione animorum deposita concordes revertebaniur. Dea nomen hoc a placandis viris fertur assecuta : veneranda quidem et nescio an praecipuis et
gii
exquisitis sacrificiis coienda utpote quotidianae ac domesticae pacis custos^ in pari jugo carilatis ipsa sui appelldtione virorum majestati debitum a feminis reddens
;
honorem.
Val. Max.
6) Nescis,
11.
i.
quid
sit
amop,
juvenis^ qui ferre recusas
Immitem dominam conjugiumque ferum.

Tibull.
7.)
III. 4.
Vola cadunt. Viden'ut trepidantibus advolet alis^ Fiavaque conjugio vincula portet Amor? Vincula, quae maneant semper^ dum tarda senectus Inducat rugas, inficiatque comas?
Tibull.
II. 2.
8.) Certe ?anus eras!
uxorem, Posthume, ducis ? Dic, qua Tisiphone^ quibus exagitare colubris ? Ferre potes dominam, salvis tot restibus, ullam?
Cum Cum
tibi,"
pateant altae caligantesque fenestrae? vicinum se praebeat Aemiiius pons? Juvenalis Satyr. 6.
Gnomologia Tom.
II.

Temporia
ars
5o
Mediclna.
medicina fere est; data tempore prosunt, Et dala non apto tempore vina nocent. Ovid. remed. amor.
Medicus.
Istomodo, ne medico 1.) Quod emi, non dcLeo, (juidquam debere te, nisi mercedulam dices; nec praeceptori, quia aliquid numeraveris ; atqui omnium horum apud nos magna caritas, magna reverentia est. Adversug hoc respondetur, quaedam pluris esse ^ quam emuntur Emis a medico rem inaestimabilem^ vitam ac valetudinem bonam 5 a bonarum artium praeceptore Itaque his non rei studia liberalia, et animi cultum. prelium^ sed operae solvitur; mercedem non meriti_, sed occupationis suae ferunt. Senec, benef. VI. i4* et i5. (Praeceptor.)
2.) Quid ergo ? Quare medico et praeceptori plus quiddam debeo, nec adversus illos mercede defungor? Quia ex medico ac praeceptore in amicum transeunt, et nos non arte, quam vendunt^ obligant, sed benigna
et familiiri voluntate.
Senec. benef. VI. i6* (Praeceptor.)

5.) Mali raedici est desperare, ne curet.
Senec. clement.
I.
17.
4.) 5ordidissimorum quoque artificiorum institoribus supra constitutum aliquid adjecimus^ si nobis opera illorum enixior visa est; et gubernatori et opifici viliseimae mercis, et in diem se locanti corollarium adspersimus. In optimis vero artibus, quae vitam aut conservant aut excolunt, qui nihil se plus existimat debere,
pepigit^ ingratus est. Adjice^ quod talium studiorum traditio miscet animos; hoc quum factum est, tam medico quam praeceptori pretium operae solvi-
quam
tur, animi debetur. Senec, benef. VI.
;y
i^
(Praeceptor.)
i.)
5i
MediocritAS.
Quod
nam litus carpere remis Tutius estmullo^ quam velum tendere in altum. Cat. Dist. IV. 33. (Moderatio.)
potes, id tenta;
2.)
Mediocritas ad
omnem
Cic.
xisum cultumque vilao

off.
I.
tranisferenda est.
39. (Sumtus.)
3.)
Quod nimium est^ fugito^ parvo gaudere memento. Tuta mage estpuppis_, modico quae flumine fertur.
Cat. Dist.
II.
6.
quisquis mediocritatem 4.) Diligit^ tutus caret obsoleti ^cUn^ Sordibus tecli^ caret invidenda, Sobrius aula. Horat. %'IT. 10.
^
Auream
Mem ona.
1.) Quid jurisccnsulti? Quid pontlfices ? Quid augures? Quid philosophi senes? Quam muUa meminerunt? Manent ingenia senibus^ modo permaneat studium^ efc industria: nec ea solum in claris et honoratis viris^ sed in vita etiam privata_, et quieta. Cic. Sew. 7* (Senes.)
Credo, nisi 2.) At memoria minuitur (sc. senis). eam exerceas^ aut si sit natura tardior. Themistocles omnium civium nomina perceperat; num igitur censetis, eum, cum aetate processisset, qui Aristides esset^ Lysimachum salutare solitum? Equidem (Cato) non modo eos novi> qui gunt sed eorum patres etiam
; ,
et avos.
Cic. Scn. 7.
3.)
Exercenda
esl etiani
memoria^ ediscendig ad
ver-
bum quam
plurimis et noslris scriptis et alienis. Cic. de oratore I. 34.
4.) Soli^ qui memoria vigent, sciunt, quid_, et quatenus, et quomodo dicturi sint; quid responderint quid supersit : iidemque multa ex aliis causis aliquando a se acta, multa ab aliis audita meminerunt. Cic, de oratore II. 87. (Orator.)
4*
5.)
52
Quid dicam de thepauro rerum omnium> memo-
ria? quae nisi custos inventis cogitatisque rebus el verhis adhibeatur, intelligimus , omnia etiamsi praeclarissima fuerint in oratore^ peritura. Ciceronis de oralore L 5.
6.)
Apud Graecos
fertur incredibili
quadam magni-
tudine consilii atque ingenii Alheniensis ille fuisse Themistocles; ad quem quidam doctus homo alque imprimis erudilus accessisse dicitur, eique artem memoriae, quae tum primum proferebatur , poUicitus esse , se
tradilurum:
nisset^ et
esse
quum
iile
quaesisset^
quidnam
illa ars ef-
ficere posset, dixisse illum
doctorem, ut omnia memisibi
Themistoclem respondisse, gratius facturum^ si se oblivisci^ quae veilet, meminisse docuisset.
iilum
si
quam
II.
Cic. de oratore
7.)
74.
Non sum
tanto ego ingenio, quanto Themisto,
artem quam memoriae malim gratiamque habeo Simonidi illi Geo^ quem primum ferunt artem memoriae protulisse Dicunt enim quum coenarct Cranone in Thessalia Simonides apud Scopam, fortunatum hominem et nobilem , cecinissetque id carmen, quod in eum scripsisset, in quo multa ornandi causa , poetarum more, in Castorem scripta et Pollucem fuissent, nimis illum sordide Simonidi dixisse, se dimidium ejus ei, quod pactus esset, pro illo carmine dalurum reliquum a suis Tyndaridis, quos aeque Jaudasset^ peteret, si ei videretur. Paullo post esse ferunt nuntiatum Simonidi , ut prodiret: juvenes stare ad januam duo8 quosdam^ qui eum magno opere evocarent: Hoc insurrexisse ilium , prodisse, vidisse neminem. terim spatio conclave illud, ubi epularetur scopas, concles fuit, ut oblivionis
;
ej^ruina ipsum oppre88um cum suis interiisse. Quos cum humare vellent sui, neque possent oblritos inlernoscere ullo modo Simonides dicitur ex eo, quod meminisset, quo eorum loco quiaque cubuisset, demonstrator unius cujusque sepeliendi fuisse. Hac tum
cidisse
:
re admonitus invenisse fertur_, ordinem Cfcse maxinie^ qui memoriae iumen adferret. Cic.de oratore ll. 86, (Mirabile.)
8.) Qui sit autem oralori memoriae fructus_, quanta utilitas, quanta vis, quid me attinet dicere? lenere,
53
quae didicerls in accipienda causa; quae ipse cogilaris? Onines fixas esse in animo sententias? Omnern decrip-
tum verborum adparalum?

discas, vel
fundere in antur inscribere ?
Ita audire vel eum , unde eum, cui respondendum sit, ut illi non inaures luas oralionem^ sed in animo vide-
Cic. de oratore
II.
87. (Oralor.)
Mendaciura.
1.)
Tunc immensa
cavi spirant mendacia folles, Juv. Sat. 7,

in
2.)
Ea sunt enim demum non ferenda

fieri
mendacio,
quae non solum facla esse, sed ne se cernimus.
cjuidem potuisII.
Cic. rep.
i5.
Mens.
si
venalis es8et^
Bona mens nec commodatur, nec emitur^ et, puto, non haberet emtorem; at mala (juoSen. ep. 27.
tidie eniitur.
Mercator.
1.);
Hic mutat merces surgente a sole ad eum, <jud Vespertina tepet regio. Hor. Satyr. 1. I. 4.
2.)
Tollendum
est
ex rebus contrahendis
si
omne men-
dacium,
liceatur,
Teiierit|
Non
licitatorem venditor, nec <[ui contra se
emtor apponet: uterque^
ad elotûendum
non plus, quani semel, cioquetur

Cic. off. III. i5.
Mercatura.
Nolo eundem populum (de Romanis loquifur) imperatorem et portitorem esse terrarum Optimum autem et in privatis familiis et in repubHca vectigal duco esse parsimoniam. Cic. rep. IV. 7, (Parsimonia, Romani. Vectigal.)
1.)
- H Mercatura autem si tenuis est, sordida putanda est magna, et copiosa^ multa undique adportans^ mulnon eet admodum vitutisque sine vanitate impertiens peranda, Atque etiam si satiata quaestu vel contenta potius^ ut saepe ex alto in portum, ex ipso portu se
2.)
sin
m
mo
agros possessionesque contulerit, videtur jure opliposse laudari. Cic. off. I. 42.
Merccs.
Multa fidem promissa levant ubi plenius aequo Laudat venales^ qui vult extrudere, merces. Hor. epist. c. II. 2, (Mercatura.)
,
Merita.
1.)
Hoc deLemus
lum
iilas^ eed
virtutibus , ut non praesenteg soetiam ablatas e conspectu colamus. Senec. Lenef IV. 3o. (Virtutes.)
^) Non
memoria;
rura
sine ratione sacra est

ipsis cadat.
magnarum virtutum
si
et esfie plures
Lonos juvat^
gratia bono-
non cuni
Senec. benef. IV. 3o. (Virtutes.)

priores Maeonius tenet 3.) Sedes Homerus , Pindaricae latent, CGquo ct Aloft* minao o s^ dam^(fue. ifjflcQ-îin^nueij Stesichorique graves Gamoenae.
si
Non,
Hor. Od. IV. 9.
MeU.
1.)
Qui fitudet optatam cursu contingere metam; Multa tulit^ fecitque puer j gudavit et alsit, Abstinuit Venere et vino, Hor. Pison. 412.
2.) Jain
tandem
Ilaliae fugientis prendimus oras. Virg. Aened. iLib. VI v. 61. (Votum.)
Mclus.
i.)
An aon
est
omnis metu8_, servitus?

Cic. P&rad. V. (Servitus.)
55
3.) Nullius metug tam gratus est finis^ ut non graiior sit eolida et inconcussa securitas. Senec. Lenef. VI. 28. (Securitas.)
3.) Qui id, quod vitari non potest, metuit^ is rivere animo quieto nullo modo potest. Cic.Tusc* L. II. cap. 1.
Miles.
Nullus de nostro sanguine mileg
erit*
Proport.
II. 7.
Militia.
1.)
Prima igitur
est
adolescenti commendatio ad
:
gloriam, &i qua ex tellicis rebus comparari potest; in eemper qua multi apud majores nostros exstiterunt enim fere bella gerebantur.
Cic. Oir. II. i3.
2.)
Sed
jores esse,
cum plerique arbitrentur, res bellicas maquam urbanas^ minuenda est haec opinio.
MuUienim bella saepe quaesiverunt propter gloriae cupiditatem; atque id in magnis animis ingeniisque plerumque contingit, eoque niagis^ si sunt ad rem militarem apti et cupidi bellorum gerendorum. Vere autem si volumus judicare, multae res exstiterunt urbanae riiajores clarioresque, quam bellicae. Quamvig enim Themistocles jure laudetur^ et sit ejus nomen, quani ôlonis, illustrius^ citeturque Salamis clarissimae testis victoriae^
quae anteponatur conîlio Solonis,
ei,
quo
primum constituit Areopagitas: non minus praeclarum noc, quam iJIud_, judicanduni est. IllQdenim semel
profuit, hoc semper proderit civitatl : hoc consilio leges Atheniensium, hoc majorum instituta servantur. Cic. off. I. 22. (Pax).
3.)
Parvi enim sunt forisarma, nisi est consilium

Cic. oir.
I.
domi.
22. (Pax.)
4.)
Commoda tractemusprimum Communia^ quorum Haud minimum illud erit; ne te pulsare togatus
56
Juy. Sat. i6.
Audeat; imo etsl pulsetur , dissimulet, nec Audeat excussos Praetori ostendere dentes.
5.)
Quis numerare queat

Militiae ?
felicis
praemia, Galle,
Juvenal. Satyr. 16.

6.)
Declaraturautemstudiumbellicae gloriae, quod
sfaluas
quoque videmus ornatu
fere militari. Cic. off.
I.
18.
Minac.
Menedemus. Ego
Dum, quod
Ego
,
te
meum
volo^
facis^
esse dici tantisper

si
td
dignum
egt^ facies; sed
id
non
quod
me in
te sit facere
dignum, invenero,
I.
Ter. Heaut.
i.
(Objurgalio.)
Miser.
1.)
Ut improLo,
et stultO;, et inerti
esse potest: sic esse non potest.
honus vir,
et fprtis^ et sapiens,
nemini Lene miser

II.
Cic.
2.")
Paradox
Crede mihi, miseros prudentia prima relinquit, Et sensus cum re consiliumque fugit. Ovid. ex Ponto IV, 12.
3.)
Jam dolorin moremvenit meus utque caducis Percussu crebro saxa cayantur aquis: Sic ego continuo fcrtunae vulneror ictu Vixque haljet in nohis jam nova plaga locum. Ovid. ex Ponlo II. 7. (Querela.)
:
4.) An duhitgs^ quin praestans valetudine, virihus, forma, acerrimis integerrimisque sensibus , adde eliam, si lihet, pernicitatem et velocitatem, da divitias honores, imperia^ opes, gloriam si fuerit is , qui haec hahet, injustus , inlemperans, timidus, heheti ingenlo atque nullo duhifahisne eum miserum dicere? Cic. Tusc. Quaest. V. j5.
,
5.)
57
ulla rudes. Ovid. ex Ponto III. 7.
No8, quibus assuevit fatum crudeliter uli^
Ad mala jam pridem non sumus
IMiaeria.
1.) Ita affecli sumus^ ut nihil aeque magnam apud no8 admirationem occupet, quam homo fortiter miser. Senec. ad Helv. matr. de cons. cap. i3. (A.dmiratio )
2.)
Res
est sacra,
miser, Sen. ad Helv. malr. de consolal. Epigr. 4.
5.)
Nam
Fortuna miserrima tuta est timor eventus deterioris abest. Ovid, ex Pont. 11.
2.
4.)
Ut multum
Non minus
5.)
nostrae deniM# de gurgite curae; exhausto quod superabit erit. Ovid. ex Ponto 1. I. 3.
Bono
loco res
humanae sunt; quod nemo,

vitio
nisi
suo miser
est.
Sen, ep. 70.
Misericordia.
Celtibericum in Hiapania 1.) Q. vero Metellus gerens bellum , cum urbem Gentobricam obsideret, ct jam admota machina^ partem muri, quae sola convelli poterat, disjecturus videretur^ humanitatem propinquae victoriae praetulit. Nam cum flethogenis filios qui ad eum transierat, Gentobricenses machinae ictibus objecissent ne pueri in conspectu patris crudeli ênere mortis consumerentur (quanquam ipse Rethogenes negabat esse impedimento, quo minus etiam per exitum sanguinis sui expugnationem perageret) ab ob, . ;
,
sidione diacessit.
Quo quidem tam
clemeiiti facto
elsi
non unius civitatis moenia, omnium tamen Celtiberarum urbium animos cepit: effecitque, ut ad redigendas eas in ditionem populi Romajii non multis sibi obsidionibus opus esset.
Val.
Max.
V.
1,
(Humanitas.)
2 )
58
injuria laborantis
Misericordia est aegriludo ex miseria alterius, nemo enini parricidae aut proditoris supplicio misericordia commovetur. Cic. tusc. Quaesl. IV. 8
;
Moderatio,
Quo alio Fabius affectas imperii vires recreavit quam quod cunctari et trahere et morari scivit, quae
oiimia irati nesciunt. Perierat imperium, (juod tunc in ex.lremo stabat , si Fabius tantum ausus esset, quantum ira suadebat. Senec. de ira 1. 1. 1 1 (Dominatii) sui. Fabius.)
.
Modeslia.
1.) Inter convivas fac sis sermone modestus , INe dicare loquax ^ dum vis urbanus haberi. Cat. dist. III. 20. (Sermo. Urbanitas.)
2.)
Vincant, quos vincere mavis. Virg, Aen. Lib. X. v. 43*
ad coenam diligenter quaerebant (sc. ne seei convivio essent interluturi sublataque iiioris adventum dlscubitu praecurrerent mensa priores consurgere et abire patiebanlur. Ex cjuibus apparet, coenae quoque tempore quam parco et quam modesto sermone his praesentibus soliti
3.) Invitati
juvenes) quinam
sint uti.
Val.
Max.
II.
i.
piscatoribus in Milesia regione verriculum 4.) trahenlibus, quidam jactumemerat. Extractadeindemag-' ni ponderis aurea mensa Delphica, orta conlroversia^ est^ illis piscium se capuram vendidisse affirmantibus, hoc fortunam tractus se emisse dicente. Qua conditione
propter novitatem rei
et magnitudinem pecuniae , ad universum ejus civitatis populum deiata, placuitApollinem Delphicum consuii, cuinam adjudicari mensa
Deus respondit, iili esse dandani deberet. tia caeteros praestaret his^ verbis
,
qui sapien-
Oc
(Tocp/M
\*4*v 7n}roc
Toyrtf) rgiToS' dv 5w.
Tum
ille cessit
59
Milesii consensu Thaleti mensam dederunt; eam Bianli^ Bias Piltaco ^ is prolinus alil
deincepsque per omnium septem sapientium orbem, ad ultimum ad Solonem pervenit: qui et titulum amplissimae sapientiae, et praemium ad ipsum Apoliinem
tr,anstulit
V^l. Max. IV.

5.)
1.
(Moderalio,)
Prima commendatio profiscitur

.
modeslia; tum
pietate in parentes
tum
in suos Lenevolentia. Cic. Off. IL i3.
6.) Sed quis ego sum ? aut quae in me estfacuitas? doctorum est ista consuetudo, eaque Graecorum , ut de quo disputent quamvis subito. Magiis ponatur^ num opus est, egetque exercilatione non parva. Gic. Amic. 5. Macedonum regem, rebus Philippum quidem, 7.) facilitate et humanigestis et gloria superatum a filio tate video superiorem fuisse. Itaque alter semper rnagnus
;
altersaepe turpissimus fuit; utrecte praecipere vidcantur ^ quimonent, ut^ quanto superiores sumus, tanto nos geramus submissius. Cic. off. I. 26. (Alexandpr.)
Modus.
qualenus. 1.) In omnibus rebus videndum est, Etsi enim suus cuique modus est_, tamen magis offendit nimium, quam parum, In quo Apelles pictores quoque eos peccare dicebat , qui non sentirent ^ quid esset satis.
2.)
Cic, Orat, cap. 22.
Id ego arbitror Adprime in vita esse utile nimis.
ut ne quid
I.
Terent. Adr.
3.) Insani
1.
sapiens
nomen
ferat.,
aequus iniqui
si
Ultra
quam
satis est^
virtutem Hor.
petat ipsam.
1.
epist.
I.
6.
fines.,
4.)
modus Quos uUra

Est
in rebus, sunt certi denique
citraque hequit consistere rectum. Hor, Saty. 1. I. i.
I.)
6o
MoIIitles.
Quam
Dura
2.)
Tibi quidnam accedet ad istam^ puer et validus praesumis, moUiliem, seu valetudo inciderit, seu tarda senectus ? Hor* Satyr* K II, 2.
est
Quid
autem
necjuius
aut turpius eifeminaIII.
to viro?
Cic. tusc. Quaest.

3.)
17.
inollis
Quod tamen
ulterius
monstrum, c[uam
avarus.
Juv. Sat.
4.)
g.
EuganeacjuantumvismoUioragna.
Juv. Sat. 8.
Monarchia.
Scip. Animum adverti nuper cum essemus in ut uni dictp Formiano, te familiae valde interdicere audiens e&set. Lael. Quippe viilico. S c. Quid domi? pluresne praesunt negotiis tuis. Lael. Imo vero unus. S c. Quid? totam domum^ num quis alter, praeter te, Sc. Quin tu igitur conregit? Lael. Minime vero. cedis idem in repuLlica, singulorum dominatus, si modo justi sint, esse optimos? LaeU Adducor igitur
,
et
propemodum
adsenlior.
Cic. rep.
39.
Monitum.
1.)
'
Tu nunc exemplo
disce timere nieo.
Prop.
III.
11,
2.) At tu (jui potior nunc es mea fala timeto Versatur celeri fors levis orLe rotae.
Tibull.
I.
5.
3) Foenum
4.)
Iiabet
incornu; longe fuge.

Hor. satyr.
1.
I,
4.
!
Firmiter hoc probitergue tuo Lucil.
sit
peclore fixum
5.)
At
te
Quam
poena manet, nisi desinis esse superba. cupies votis hunc revocare diem Tibull. I. 8,
6.)
6i
secunda virtus
est.
Moneri
velle ac posse,
Senec. Lenef. V. 25,

7.)
Proximi sunt (scL virtuli)
qui admoniti in
viam redeunt.
Senec. Lenef. V. 25.
Mora.
1.)
Longa mora
est
nobis
omnis^,
qûae
gaudia
differt.
Ovid. Heroid, ep. 19.

2.)
Quidquid voles, quale
sit
scire,
tempori
tra-
de
nihii diligenter in fluctu cernitur.
Sen. de Ira IIL 12.
Morbus.
1.)
Me
miserum
quod non medicorum justa ministro,

^
Adstringoque manus
insideoque toro Ovid. Heroid. Ep. 20.
2.)
nec aquae faciunt, nec terra, nec aurae; Hei mihi perpetuus corpora languor habet Quique per autumnum percussis frigore primo Est color in foiiis, quae nova laesit hiems , Is mea membra lenet, nec viribus allevor ullis, Et nunquam queruli causa doloris abest.
Nec coelum
Ovid. Trist.
III.
8.
3.) Nunc quam longe processerunt mala valetudinis? has usuras voluptatum pendimus ^ ultra modum Innumerabiles esse morbo8 mifasque concupitarum.
raris? coquos numera.
Sen. epist. g5.

4.) Quam paene furvae regna Proserpinae Et judicantem vidimus Aeacum
Horat.
1.
II.
i5.
5.) Quaedam ignorantibus aegris curanda unt; causa multis moriendi fuit, morbum suum nosse. Sen. brey, vitae 18.
G.) Prodesl morbum suum nosse et vires ejus , anteijuam spatientur , opprimere. Seneca de Ira. IIL lo,
7.) Nihil agere sinit morbus, qui me omnibus abQuid? nihil agere te credis , si tempeduxit oflficiis. rans aeger sis? ostendes morbum posse superari yel cerle sustineri. Est, mihi crede, virtuti etiam in lectttlo
ioeus.
Senec. epist. 78.
Moreff.
i.)
in vobis morum tulela , puellae Ingenio facies conciiiante placet.
Prima
sit
Oyid. Fragm, Medic.

2.)
Quid leges sine moribus Vanae proficiunt?

Hor. Od.
III.
24.
5.)
Utcumque defecere mores Dedecorant bene nata culpae. Hor. Od. IV.
,
4.
4.) Peetoribus mores totsunt, (juot in orbefigurae; Qui sapife^ innumeris moFibus aptus erit. Ovid. ars. am. I.
5.) Vitae instituta sic distant, ut Crefes et Aetoli tatrocinari honestum putent^ Lacedaemonii suos omnes agros esse dictilarint (juos spiculo possent attingere. Alhenienses jurare eliam publice solebant, omnem suam esse terram ^ quae oleam frugesve ferret. Galli turpe esse ducunt, frumentum manu (juaerere j
_,
itaque armati alienos agros demetunt. INos vero justisftinii homines^ qui transalpinas gentes oleam et vitem serere nonsinimus, quo pluris sint nostra olivela nostraeque vineae quod cum faciamus^ prudenter lacere dicimur_, jusle non dicimur; ut intelligatis discrepare
ab aequitale sapientiam.
Cic. rep.
III. 9.
65
Morigeralio.
Etsi hoc mihi praivum, iheptum , I.) Micio, absnrdum, alque alienum a vita meavidetar; si vos
tanlopere istud vultis, fiat. Ter. Adelph. V.
8.
(OLsequium.)
2.) S yrusÎneptahaec e88e,no8quaefacimus,sentio: Verum quid facias? ut homo est, ita morem
geras.
Ter. Adelph.
III. 3.
(OLsequium, Vilupcratio.)
Mors.
1.)
O ignarosmalorum
suorum^ quibus nonmor<? ut

!
quae, sive felicitatem includit, sive calamitalem repellit, sive satietatem aut lassitudinem senis terminat; sivejuvenile aevum, dum meliora sperantur, in flore deducit sive pueritiam ante duriores gradus revocat : omnibus finis, muliis remedium, quibusdam votum, de nuUis melius merita^ quam de his ^ ad quos venit ante, quam invocarelur. Haec seryitutem invito domino remittitj haec captivorum catenas levat haec e eareere educit, quos haec exsulihus in exire imperium impotens vetuerat oslenpatriam semper animum oculosque tendentibus dit, nihil interesse , inler quos quisque jaceat; haec ubi res cummunes fortuna mala divisit, et aequo jure haec est genitos alium aliis donavit, exaequat omnia haec est , in quae nihil quidquam alieno fecit arbitrio qua nemo humililatem suam sensit; haec est, quae nulli paruit. Haec est, in quam, quae elficit, ut nasci non git supplicium quae efficit, ut non concidam adversus minas casuuin, ut servare animum salvum ac potentem sui possim habeo quo adpellam. Senec. lib. ad. Marc. c. 20. (Solatium.)
;
oplimum inventum naturae laudatur
2.)
Vila per auras Concessit maesta ad Manis, corpusque reliquit. Virg. Aen. lib X. v. 819.
Olli dura quies oculos et ferreus urget iômnus; inaeternam claudunturlumina noctem. Virg. Aen, Hb, XII. v, 3io,
3.)
4,)
64
Cat. Dist. HI. 25.
Fac
ilhi
Quae bona
5.)
proponas, mortem non esse limendiim: si non est^ finis tamen illa malorum est,
:
Tempora longa tlbi noll promitlere vitae Ouocumque ingrederis, sequitur mors, corporis
umbra.
Cat. Dlst. IV, 37.
6.)
Mulfum venturi ne cures tempora fali: Non metuit mortem, c[ui scit contemnere
non sumus immortales
futuri^
est.
vitam. Cat. Dist. IV. 22.
7.) Si
tamen
exstin-
gui homini suo tempore optabile tura, ut aliarum omnium rerum,
Nam
vivendi
habet na-
sic
modum.
Cic, Stn. 23.
8.) Jam vero vldetis^ nihil esse morti tam simile, quam somnum. Atqui dormientium animi maxime declarant divinitatem suam; multa enim cum remissi, et liberi sunt^ futura prospiciunl. Ex quo intelligitur^ quales futuri sint cum se plane corporis vinculis re,
,
laxaverint,
Cic. Sen.
22. (Somnus.)
9
lur_,
Sapientisslmus qulsque aequissimo animo morlCic. Sen. 23.
stultissimus inicfuissimo.
Hoc meditatum ab adolescentla debet esse^ ut negligamus: slne qua meditatione, tranquillo esse animo nemo potest. Moriendum enim cerle est: 6t id incertum, an eo ipso die. Cic. Sen. 20.
10.)
mortem
11.)
Omnino
(ut mlhi
igitur
quidem videtur) studiorum

Sunt pueriliae
omnium
satietas, vitae facit salietatem.
ea desiderant adolescentes ? Sunt et ineuntis adoleticentiae num ea jam constans requirit aelas, cjuae medla dicitur? sunt etiam huju8 aetatis; ne ea quidem quaeruntur a enectute; sunt ex;
cerlastudia;
num
trema quaedam studia tenectutis. Ergo, iit superiorum aetatum studia cccidunt, sic occidunt etiam senectutis
:
quod cum evenit,

ajffert.
satietag
vitae
tempus maturum
mortis
Cic, Sen, 20, (Salielas, Studia.)
65
12.) Ouo quidem (sc. in coelum) me proficiscentem (loquitur Cato Kenex) haud sane quis facile relraxerit, neque tamquam Pcliam recoxerit, Quod si quis Deus mihi Jargiatur, ut ex hac aetate repuerascam^ et nec vero velim, quain cunis vagiam valde recusem
, :
decurso spatio^ ad carceres a calce revocari. Quid enim habet vita commodi? Quid non polius laboris? Sed habeat sane; habet cerle tarnen aut satielatem aut modum; non lubet enim mihi deplorare vitam, quod multi, et ii docti^ saepe fecerunt; neque me vixisse poenitet quoniarn ita vixi , ut non frustra me natum existimem et ex vita ita discedo, lamquam ex hospitio, non tamquam ex domo; commorandi enim natura deversorium nohis, non habitandi dedit.
si
:
:
Cic. Sen. 23. (Vita.)
praeclarum diem, cum ad illud divinum animorum consilium, coetumque proficiscar, (loquilur Cato senex) cumque ex hac turba^, et colluvione discedam
i3.)
Cic. Sen. 23*

14.)
Mors
terribilis est iis,

;
nia exstinguntur non iis, test: exsilium autem illis, quibus quat>i circumscriptus Jocus; non iis , qui omnem orhem terraefit habitandi
quorum cum vita omquorum Jaus emorinonpo-
rum
unam urhem
esse ducunt.
Cic. Parad.
II.
Omnia vero, quae secundum naturam fiunt,* sunt habenda in honis. Quid est autem tam secundum naturam^ quam senibus emori? Quod idem contingit
i5.)
adolescentibus^ adversante,
16.)
et
repugnante natura.
19. (IXatura. Senes.)
Cic. Sen.
Adolescentes mori sic mihi videntur, ut cum aquae multitudine vis flammae opprimilur senes aulem^ sicul sua sponte^ nulla adhibita vi, consumplus ignis exstinguitur; et quasi poma ex arboribus, si cruda sunl, vi avelluntur si matura^ et cocta, decidunt: sic vitam aclolescentihus vis autert, senibus maturitas quae
; ;
:
qurdem tarn jucunda est, ut^ quo propius admortem accedam quasi lerram viclere videar, aliquandoque in portum ex longa navigatione esse venturus,
i.iihi
,
>
Cic. Sen.
19',
Gnomologia. Tom.
11.

i^.) Plato
66
clamat: Sapientis animum totum in morhoc meditari, hac semper 5 hoc velle, cupidine ferri in exteriora tendentem, Sen. lih. ad Marc. c. 23. (Sapiens.)
tem prominere
i8 ) Nihil est tam fallax^ quam vita humana; nihil iam insidiosum. Non mehercule quisquam accepisset, nisi daretur insciis: Itaque, si felicissimum est non nasci, proximum puta brevitate vitae defunctos cito in integrum reslitui. Senec* lib. ad Marc. c. 22. (Solatium. Vi{a)
19.) Omnesnostros, et quos superstites legenascenoptamus, et quos praecedere justissimum ipsorum votum est, sic amare debemus, tamquam nihil nobis de perpetuilate, imo nihil de diulurnitate eorum promissum sit. Saepe admonendus estanimus, amet ut recessura, imo tamquam recedenlia; quidquid a fortuna datum est, tamquam extemplo abiturum possidoal
di
(scl sinimus).
Senec.
lib.
ad Marc.
c.
10.
(Solatium
)
;
20.) Mors omnium dolorum et solutio est wltra quam mala nostra non exeunt.
et finis
Senec.
21.) Si
lib.
ad Marc.
c.
19. (Solatium.)
mortuum
tibi filium
doles
ejus temporis
crimen est; mors enim illi nascenti determinata est. In hanc legem datus, hoc fatum ab utero statim prosequebatur. Senec. lib. ad Marc. c. 10. (Solatium.)
quo natus
est,
22.) Est^ mihi crede,

licitate
magna
felicitas^
in ipsa fe-
moriendi. Senec,
lib.
ad Polyb.
c.
29. (Solalium.)
23.) Quid fraudare juvat vitem crescentibus uvis? Et modo nata mala vellere poma manu?
Tibull.
24.)
III.
5.
Quidquid ad
Senec.
summum
lib.
pervenit, ad exitum proc.
perat.
ad Marc.
23. (Perfeclio.)
25.)
Omnes eodem cogimur^ omnium

Versatur urna^ serius, ocyus Sor8 exitura et nos in aeternum Exilium impositura cymbae. Horat.
,
1.
II.
c. 3.
INox est perpetua,

27.)
67
26.) Soles occiJere ct rediro possunt Nobis, cum semel occidit Lrevis lux,
una dormienda*
Catullns 5.
genus attonitum gelidae formidine mortisl Quid Styga^ (juid lenebras, quid nomina vana
limetis,
28.)
Materiem vatum falsique piacula mundi? Corpora sive rogus flamma_, seu tabe velustas Abstulerit, mala posse pati non uUa putetis. Morte carent animae. Ovid. Metamofph. XV* i53. Omnia debemus voLis (parcis gc.) paullumque
morati,
Serius aut citius sedem properamus ad uiiam* Ovid. Metamorph. X. 32.
29.)
Tendimus huc (sc. in orcum) omnes haec esl domus ultima; vosque (inferi 8C,)*
;
Humani
generis longissima regna tenetis. Ovid. Metamorph. X. 34#
3o ) Quibus vita procul ab omni negotio agitur^ quidni spatiosa sit? nihil ex illa delegatur, nihii alio atque alio spargitur; nihil inde forlunae tradilur; nihil iiegligentia interit, nihil largitione delrahitur, nihil supervacuum est: tota (ut ita dicam) in reditu est.
Quantulacumque itaque, abunde sufficitj et ideo, quan documque ultimus dies venerit ^ non Gunctabitur vir
sapiens^ ire ad mortem^ certo gradu. Sen. hrev. vit. 11. (Otium, Sapiens, Vita.)
3i.)
Mors malum non

est generis
est;
quid quereris? sola ju

Senec. epist. 123*
aequum
humani.
32.) Fata
manent omnes_j omnes exspectat avaru Portitor; et turbae vix satis una ratis.
Ovid. ad Liviam,
Nihil aeque
tihi
53.)
el
profuerit,
ad temperantiam
cmnium rerum, quam frequens

hujus incerti.
54.)
Quidquid
cogitatio hrevis aevi, facies^ respice ad mortem,
Quid est stultius^ quam mirari, faelum, quod omni potest fieri?
Sen. epist. 1 14 id ullo c!i
Senec. eplst. 101.
quasdam rero ex
discendum est vita discendum
;
G8
35*) Professores aliarum arllum vulgo multiquesunt; his pueri admodum ila percepisse visi vivere tota vila sunt^ ut eliam praecipere possent
et
est
quod magls
mori*
fortasse miraberis, tota

vit. 7. (Vita.)
Sen. brev*
36.) Intrepidus horam illam decretoriam prospice; non esl animo suprema_, sed corpori. Sen. epist. 102.
37.) Dles iste, quem das, aeterni natalig est.

38.)
tamquam extremum
reformi-
Senec. epist. 102.
Omnes una manet nox,

lethi.
El calcanda semel via

39.) Pallida
Horat.
1.
I.
0.
28.
la-
mors aequo pulsat pede pauperum

hernas,
turres.
Regumque
Horat.
40.) OLlivisci suorum^ Lus efferre, et efFusissime
1. I.
c. 4.
ac
memoriam cum
ilei:,
corporimeminisse parcissime,
inhumani animi
est.
Senec. epist.
gc).
putas periisse, praemissus est, Quid au41.) tem dementius^ quam_, cum idem tibi iter ementiendum sit, fiere eum^ qui antecessit. Sen. epist. 99.
42.) Quisquls aliquem queritur ritur hominem fuisse.
Quem
mortuum
esse, que-
Senec. eplsl. 99. 43.) Jactantur cuncta et in conlrarium transeunl, jubente fortuna; et in tanla volutalione rerum huma-
narum
nil
cuiquam^
nisi
mors
certum. Senec.
epist. 99.
44.)
Omnia mors poscit. Lex est, non poena, perire Hic aliquo mundus tempore nuUus erit.
7.
Sen. ad Helv. Malr. de consol. Ep.

45.)
(Interitus.)
Linque metum
leti;
nam
omitii
stultiim est tempore in
Dum mortem
metuis,
aoniiltere
gaudla
vllae.
Gat. Dist. IL 3.
'
69
46.)
Ne timeas illam quae vitae esl ultima finis; Quimortem metuit, quodvivit, perdit id ipsum. Cat. But. L 22.
47.) Aequat omnes cinis; impares nascimur, pares morimur.. Condilor ille juris humani, non natalibus nos nec nomlnum claritate distinxit, nisi dum sumus, Ubi vero ad finem mortalium ventum est discede^ inquit, ainbitio; omnium, quae terram premunt , si:
remps
48.)
est,
iex esto,
Senec. epist. gi,
Nemo eorum, qui mortem accusant, expertus Interim temeritas est, damnare, quod nescias, Senec. epist. 91.
quid aliud agimus, quum a voluptate , id 49.) est, a corpore^ quum a re familiari, quae est ministra
et
Nam
famula corporis,
quum
a re publica,
quum
,
a negotio
omni sevocamus animum? quid, inquam tum agimus, secum esse cogiliisi animum ad se ipsum advocamus, mus maximeque a corpore abducimus ? Secernere autem a corpore animum nec quidquam aliud est, quam emori discere. Quare hoc commentemur, mihi crede,
,
mus
disjungamusque nos a corporibus, id mori. Hoc, et, dum erimus in

caelesli vitae simile,
el,
est
consuescaerit illi
terris,
ex his rincuiis emissi feremur, niinus tardabitur cursus animorum. Wam qui in compedibus corporis semperfuerunt, etiam, quum soluti unt, tardius ingrediuntur, ut ii, qui fer? ro vincti, multos annos fuerunt. Quo quum venerimus , tum denique vivemuB. Nam haec quidem rita mor8 est; quam lamentari possem, si liberet. Cic. Tusc. Quaest. h 3i.
illuc
quum
5o.)
Mors
ultima linea rerum est. Hor. epist. 1.
I.
16*
5i.)
52.)
Debemur morti nos,
nostraque. Hor. Pis, 63.
Longiusautpropius^ mors ua quemque manet.

Prop.
II,
28.
53.)
Terra parum fuerat falis adjecimus undas Naturae miseras auximus arle vias,
;
Prop.
III. 7.
(Nayigatio.)

55.)
7^
Prop.
III.
54.) Est inala, sed cunctis ista terenda via.

i8.
Exoranda canis tria sunt latrantia colla; Scandenda est torvi publica cyrnba senig.
Prop.
III.
i8.
56.) Sed
tempus
;
est fSocrates
orationem suam^ ante
me
mortein ad judices habilam , claudit) jam hinc abire vos, ut vitam agatis. Utrum autem , ut moriar sit melius^ dii immortales sciunt; hominem quidem scire
arbitror
neminem.
Cic. Tusq. Quaest.
I. /î
(Socrates, Vita.)
57.) Habes
tidie induis
sit,
;
somnum imaginem
et
mortis;
eamque quo-
quum
dubitas ^ quin sensus in morte nullus in ejus simulacro videas esse nuUum sensum? Cic. Tusc. Quaest. I. 58. (Somnus.)
58.) Pellantur ergo istae ineptiae paene aniles, anle temput mori miserum esse. Quod tandem tempus? naturaene? at ea quidem dedit usuram vitae, tamcûam pecuniae, nulla praestituta die. Quid est igitur, quod querare, si repetit^ quum vult? ea enim conditione acceperas. Cic. Tusc. Quaest. I. 39,
59.) Veniet tempus (sc. mortis), et quidem celeriter, et^ sive retractabis, sive properabis, volat enim Tantum autem abest ab eo, ut malum mors sit, aetas, quod tibi dudum videbatur (ad Atticum loquitur) , ut verear, ne homini nihil sit non malum aliud certe_, sed uihil bonum aliud potius, si quidem vel dii ipsi vel
cum
diift
futuri sumus.
Cic* Tusc. Quaest.
I.
3i,
6o.) Non enim temere, nec sumus', sed profecto fuit quaedam vis, quae generi con' suleret Kumano; nec id gigneret, aut aleret, quod, quum exaiitlavisset omnes labores^ tum incideret ia portum polius paratum inortis malum senipiternum
:
fortuito sati et creati
nobis et perfugium putemus,

Cic. Tusc. Quaest.
I.
49.
61.) Nos vero, si quid tale acciderit, ut a deo dcnuntiatum videatur, ut exeamus e vita, laeti^ et agen-
pareamus, emittique nos e custodia et levari vinculis arbitremur, ut aut in aeternam et plane
tes gratias
in nostram domum lestiaûe careamue.
7^
Cic. Tusc. Quaest.

I.
remigremus, aul omni sensu mo49.
62.)
Deorum immortalium
proferre de morte 5 phiJosophi), glstri pluribus.

;
judicia solent in scholi nec Vero ea fingere ipsi (sc. ma-
sed Herodoto auclore^
aliis(jue
sacerdotis Cleobis et Biton filiipraeest. Quum enim illam ad solenne et gtatum sacrilicium curru vehi jus esset, satis
Primum Argiae
dicantur.
Nota fabula
longe ab oppido ad fanuin_, morarenturque jumenta; tunc juvenes ii, quos modo nominavi, veste posita, corpora oleo perunxerunt : ad jugum accesserunt. Ita sacerdos advecta in fanum , quum currus esset ductcis a
filiis,
precata a dea dicitur, ut ilhs
praemium
se
daret
pro
pielate^
quod maximum homini dari posset epulatos cum matre adolescentes, somno
a deo: post
dedisse
mane
inventos esse mortuos. Simili praecatione Trophonius et Agamedes usi diqui quum Apollini Delphis templum exaedificuntur cavissent^ venerantes deum petierunt mercedem, non parvam quidem operis et laboris sui, nihil certi, sed quod esset optimum homini. Quibus ApoUo se id daturum ostendit post ejus diei diem tertium ; qui ut illuxit, mortui sunt reperti. Judicavisse deum dicunt, el eum quidem deum , cui reliqui dii concessissent, ut praeter ceteros divinaret. Cic. Tusc. Quaest. I. 47.
;
,
mors omnes aeque 63.) Alia fortuito disponuntur, Iratis diis propitiisque moriendum est. Animus vocat. ex ipsa desperatione sumatur^ Ita est, omnes reserva-
mur
ad morlem,
Eodem
citius tardiusve
veniendum
est.
Sen. quaeat. natur.

64.)
II. 5().

Quantula
sint
Mors sola hominum
fatetur,
corpuscula. Juv Satyr. 10. (Humana.)
65.) Nullum est majus solatium mortis, quam ipaa mortalita; nuUum autem omnium istorum, quae extrinsecus ierrent, quam quod innumerabilia pericula in
ipso sinu sunt. Senec, quaesl natural VI 2, (Solalium.)

6G.) Necesse est
quod
mori, ubicumque, quandoque.

Senec. quaest. natural. VI. 2.
tolius vitae re-
67.) Eg-o tibi illud praecipio^
mediuin est: contemne mortein. hujus metum eftugimus,
JNihil triste est,
cum
Senec. epist. 78.

68.) Morieris, non quia aegrotas, seJ quia vivis. Ista le res et sanatum manet; cum convalueris , non
morlem, sed valetudinem

6g.)
effugies.
Senec, epist. 78.
Tendimus huo omnes; metam properamus ad unam. Omnia sub leges mors vocat atra siias.
Ovid. ad Liviam.
70.) Vita data est utenda, data est sine foenore nobis Mutuai nec certa persoluenda die.
Ovid. ad Liviam,
71.) Fortuna
tempus dispensat iniquis: Illa rapit juvenes, sustinet illa senes. Ovid. ad Liviam.
arbitriis
;
72.)
Supprime jam lacrymas
non
,
est
revocabilis
istis
Quem
7^3.)
semel umbrifera navita lintre tulit. Ovid, ad Liviam,

est, et inevitabile mortis.
fila
Sed rigidum ju8

Stant lata
non uHa
renenda manu. Ovid. ad Liviam,

Prop.
II.
74.) Forsitan includet crastina fata dies.

i5.
Nec de75.) Mors quid est? aut finis aut transitus. sinere timeo idem est enim quod non coepisse; nec transire, quia nusquam tam anguste ero. Sen. epist. 65.
; ,
76.)
Hocunumaddo^ nec
;
infantes, nec pueros, nec
mente lapsos timere mortem et esse turpissimum, si eam securilalem nobis ratio non praestat, aj quam slultitia
perducit,
Senec, epist. 36.
77)
73
qui
Tam
slultus
ita
est,
morlem timet^ quam

senectug adoles-
qui senectutem. centiam sequihir
Nam quemadmodum
,
mors senectutem.
Senec. epist, 3o.
Vita enim noluit, qui mori non vult. cum exceplione mortis data est; ad hanc itur: quam ideo timere dementis est, quia certa exspectantur, dubia metuuntur, Sen. ep. 3o,
78O Vivere
7(j.)
Erras
si
in navigatlone tantum
vila
est.
minimuni esse, quo a morte

loco aeque tenue intervallum
diducitur
est.
existimas in omni
se
Non ubique
morg
tam prope ostendit

80.)
ubique tam prope
Senec. epist, 49. (Navigalio.)
necessitatem habet aequam et invictam. Quis queri potest, in ea conditione se esse , in qua nemo non e8t? prima enim pars aequitatis est aequaiitas,
Mors
Sen. epist. 3o,

81.) Quotidie morimur; quotidie enim demitur aliqua pars vitae : et tunc quoque cum crescimug, vita decrescit. Sen. ep. 24.
82.)
Qui mori
didicit, servire dedidicit^
supra om-
nem potentiam
83.) Vixi,
est^ certe extra
omnem.
Senec. epist. 26.
et^
quem
dederat cursum fortuna,

Sen. ep. 12.
peregi.
84.) Quem mihi dabis , qui aliquod pretium poriponat? qui diem aestimet? qui intelligat, se tidie mori? In hoc enim fallimur^ quod mortem spicimus, magna pars ejus jam praeteriit; quidquid
tis
temquoproaeta1.
retro est,
mors
tenet.
Sen. ep.
hoc nunc primumy 85.) quod olim paliebaris^ intelligis? Ita dico ex quo nalus es^ duceris (sc. ad mortem). Haec et hujusmodi vorsanda in animo sunt^ si volunius iliam uUimam ho-
Quid
te ipse
decipis,
et
ram
placidi exspectare, quietas facit.
74
Senec. epist. 4
cujus metus omnes alias in-
Mors
necessaria.
1.) Quis tam superLae impotentisque arrogantiae est, ut in hac naturae necessitate^ omnia ad eundem finem revocantis, se unum ac suos seponi velit , ruinaeque etiam ipsi mundo imminenti , aliquam domum subtrahat? Senec. lib. ad. Polyb. c. 2i.
id sibi accisolatium est, cogitare se passi sunt omnes , omnesque passuri: et ideo mihi videtur rerum natura quod gravis2.)
_,
Maximum
disse,
quod ante
fecit,
simum
commune
fecisse^
ut crudelitatem
c.
fati
consolaretur aeûalitas. Senec. lib. ad Polyb.

3.)
ji. (Solatium,)
,
Alium
alio
tempore
fata
comprehendent
ad Polyb.
c.
ne
minem
praeteribunt.
Senec.
lib,
3o.
4.) Hoc adfigamus animo, hoc nobis gubinde dicamus Moriendum est. Quando ? Quid tua? Mors naturae lex est; mors tributum oftîciumcjue mortalium, malorumque omnium remedium est. Optabit illam_, quisquis timet. Omnibus omissis hoc unUm meditare, ne mortis nomen reformides effice illam tihi cogitatione
:
multa familiarem viam exire.
ut^
si ita tulerit^
possis
1.
illi
vel ob-
Senec. Quaest. Natur,
VI. c. 32.
quae in foro 5.) litigat, in theatris desidet^ in templis precatur turba, dispari gradu vadit. Et quae veneraris et quae despi(sc.
Huc
ad inferos) omnis
ista,
cis,
unus exaequabit
cinis.
Senec. lib. ad Marc. c. ii. mutare non possuAdcusare fata possumus mus : stant dura et inexorabiiia Nemo illa convicio, nemo fletu, nemo causa movet; nihil umquam parcunt ulli, nec reinittunt. Proinde parcamus iacrymis nihil proficientibus; facilius enim , nos illi (sc. mortuo)
,-6.)
;
dolor adjicier, quam illum nobis reducet. Senec. lib ad Polyb. c. 33. (Solatium.)
; ,
quaB
est.
75
facturam esse testata
7-) Sua dillgit ,
quemque
credulilas decipit 5 et in eis voluntaria mortalitatis oblino. Nalura
nulli se necessitatis suae gratiam
Quotidie praeter oculos noslros Iranseunt notorum ignolorumque funera ; nos tamen aliud agimus, et subitum id putamua egse, quod nobis tota vita de nuntiatur futurum, Senec, lib, ad Polyb. c. 29.
Mors praematura.
1,)
Scilicet
omne sacrum mors importuna profanat Omnibus obscuras injicit illa manus. Ovid. Amor. III. 9.
rapiant mala fata bonos, ignoscite fasso,
2.)
Cum
Sollicitos nullos esse
putare deos. Ovid. Amor,
III. 9,
3.)
Occiditexemplum, juvenis, venerabile
morum
Maximus
4.)
ille
armis
maximus
ille
toga.
Ovid. ad Liviam.
Nec dum
illiLachesis dictosnumeraveratannos: Sed juvat ante suum sic cecidisse diem.
Ovid. Heroid. p. Sabini

5.)
1.
Oplimaprima
fere manibus rapiuntur avaris; Implentur numeris deteriora suis. Ovid. Amor, II. 6.
6.) Praelerhoc^ quod omne futurumincertum est, et ad deteriora certius, facilius ad superos iter est animis, cito ab humana conversatione dimissis. Minus enim faeantequam obducerentur^ ut cis ponderisque traxerunt altius terrena conciperent, liberati, leviores ad origi;
nem suam
revolant. Senec. lib. ad Marc,
c.
23. (Solatium.)
Mortalitag,
j.)
Nil non mortale tenemu8_, Fectoris exceptis^ ingeniique bonis.
Ovid. Trist.
III* 8.
2.)
7G
magno
restat Achille
Jam
cinis esl
et
de tam
JNescio
quid, parvam quod non Lene compleat
urnam.
Ovid. Melamorph.
XIL
61 5.
Morum
Ultr.o
praecepta.
Oceanum,
libet, et glacialcm quoties aliquid de moribus audent, Qui Gurios simulant, et Bacchanalia vivunt. Juvenaiis Satyr. 2. (Yituperatio.)
Sauromatas fugere hinc
Mulier.
!)
Gum
Mulier saevissima tunc est, stimulos odio pudor admovet.

Juv. Satyr, 10.
2.)
Magnam
habet vim disciplina verecundiae: caGic. rep. IV. 6. (Verecundia.)
rent temeto omnes mulieres.
qua erat famosa (sc. mulier apud veteres Bomanos)f ei cognati osculum non ferebant.
3.) Si
Cic. rep. IV. 6. (Iômani.)
Mundilia.
fiita
Adhinenda est munditia , non odiosa, neque exquinimis; tantum quae fugiat agrestem et inhunianegligentiam.
Cic.
off. I.
nam
36.
Mundus.
1.)
Principio ipse
est
:
mundus, deorum hominumque
causa factus
fructum hominum
in eo sunt, ea parata ad inventa sunt, Esl enim mundus quasi communis deorum atque hominum domus aut urbs ulrorumque. Soli enim ratione utentes, jure ac lege vivunt. Gic. nat. deor. II. 62.
quaeque
et
Quod ralione utitur , me2.) Zeno ita concludit. Wihil aulius est, quam id , quod ratione non utitun
I
si
77
tem mundo meliusj ralione igitur mundus utitur. Hoc placet, jam efficies, ut mundas oplime librum legere videatur, Zenonis enim vestigiis hoc modo ratio-
nem
poteris concludere.
Quod
est
melius^
quam quod non

;
lilferatum est , id est litteratum; nihil autem

,
mundo
melius litteralu igltur est mundus. Isto modo etiam disertus, et quidem malhemalicus musicus, omni denique doctrina eruditus^ postremo philosophus erit
mundus
Cic, nal. deor.
3.)
Ilf. g.
(Zeno.)
Audiamus Platonem^ quasi quendam deum philosophorum cui duos placet esse motus ^ unum suum, aUerum externum esfie autem divinius ^ quod ipsum ex se sua sponle moveatur, quam quod pulsu agitetur
:
alieno. Hunc autem motum in solis animis esse ponit, aL hisque principium motus esse duclum putat. Quapropter quoniam ex mundi ardore motus omnis oritur, is autem ardor non alieno impulsu, sed sua sponte
movetur
animus
sit
necesse
est,
Ex.quo
efficitur,
aii-
ex hoc quoque intelligi polerit, in eo esse intelligentiam ^ quod certe est mundus melior^ quam ulla nalura. Ut enim nulla pars corporis nostri est, quae non sit, minoris quam nosesse
manlem
mundum. Atque
met
ipsi
sumus
sic
mundum universum
pluris esê
necesse est , quam partem aliquam universi. Quod ki ita est, sapiens sit mundus necesse est; nam ni ita esset, hominem , qui est mundi pars, quoniam rationis
est particepg, pluris es8e_,
quammundum omnem
opor-
teret.
Cic. nat. deor. II. 12. (Plalo.) ratione utitur^ (loquilur Zeno^ Stoiciis) id melius est, quam id, quod ratione non utitur. Kihil autem mundo meliuS; ratione igitur mundus utilur. Similiter effici potest^ sapientem esse mundum
4.)
Quod
similiter
beatum:
:
similiter
meliora sunt, quam ea, ?uidquam melius ex quo efficitur, esse mundum deuni. demque Koc modo ISuIIius sensu carentis pars aiiqua potest esse sentien. Mundi autem parles sentientes sunt; non igitur caret sensu mundus". Pergit idem et urgec angustius JNihil, inquit^ quod aîmi quod, que rationis est expers^ id generare ex se potest animantem compolemq.ue rationis. Mundus autem gene: :
:
aeternum. Omnia enim haec quae sunt his carentia necmundo
mundus composque
78
, :
rat animantes. compotesque rationis;

rationis.
saepe solet^ niodulate canentes tibiae nsscerentur num dubitares, quin inesset in oliva tibicinii cjuaedam scienlia ? Quid, si platani fidiculas ferrent numerose sonantes? idem scilicet censeres in plalanis inesse musicam. Gur igitur mundus non animans sapiensque judicetur, cum ex se procreet animantes atque sapienles? Cic. nat deor. II. 8. (Deus* Stoici. Zeno.)
:
animus esl igilur Idemque similitudine ut rationem conclusit hoc modo Si ex oliva
5.) Pusilla res
mundus
est, nisi in illo,
quod quae1.
rat
omnis mundus habeat,

Senec. Quaest. Natur.
6.)
VII. 3i.
Sunt, qui putent, sibi ipsis animum esse^ el quidem providum ac dispensantem singula, et sua et aliena: hoc autem universum^ in quo nos quoque su-
mus, experg esse dam, aut natura^
, et aut ferri temeritate quanesciente, quid faciat. Senec. quaestl*natural. 1. 1. praefatio. (Providentia.)
consilii
Muncra*
1.)
Munera etiam Deos vincunt.

Senec. quaest. natur. IV praef*
a.)
Munera,
crede
mihi^ capiunt deosque
hominesque
Placalur donis Jupiter ipse datis. Ovid. ars amat.

3.)
1.
III.
Saepe noxia concupiscimus , nec dispicere, perniciosa sint, licet^ quia judicium inlerpellat alfectus. Sed cum subsedit cupiditas ^ cum impetus ille flagrantis animi^ qui consilium fugat, ceeidit, delestamur perniciosos malorum munerum auctores. Senec. benef. II. 14. 4.) Exorari in perniciem rogantium , saeva boni-
quam
tas est.
Senec. Lenef.
II.
14.
Munug,
Cogetur nemo munus habere meum. Ovid. exPonto.
III. 6.
Gratia
79
Musa.
musa
Tu curae Tu dux , tu
tibi, nam tu solatia praebes, requies^ tu medicina mali;
comes
es*
Ovid, Triat. IV.
lo.
Musae.
1.)
Joye
Musarum
primordia^
Cic.
Leg.
II.
3,
2.)
Non
datur ad Musas currere lata via. Prop.

^
III.
3.)
Et meministis enim
Divae,
testis
et
memorare po-
Ad
4)
nos vix tenuis famae perlabitur aura. Virg. Aen. Lib. VII. v. 645.
haurire animus
Quantum
Musarum
e fontibus
geslit!
Lucil.
5.) Ile
prdcul Musae, si nil prodestis amanti^ ISon ego vos, ut sint bella canenda, colo.
Tibull.
II. 4.
6.) Pieridas,
7,)
pueri, doctos et amate poetas^ Aurea nec superent munera Pieridas. TibuII. I. 4. Quem referentMusae, vivet, dum robora tellus^ Dum coelum stellas, dum vehet amnis aquas. Tibull. I. 4,
Musica.
Plato musicorum canlibus, Vicitatum slatus*

^
ait^,
mutatis, mutari
III. 14.
Cic.Leg.
Mutabilitas.
1.)
Quam Quam
cito
cito
purpureos deperdit terra colores! formosas populus alba comas!

Tibuli.
I.
4,
2.)
8o
Ancus
7.
No8 ubi decidimus

(^no pius Aeneas^ quo Tullus diyeg et Pulvis et umbra sumus.
Hor. Od. IV.
Mulatio".
1.)
Nihil privatim, nihil pubh*ce stahile esl;

fata volvuntur.
tam
hominum, (juam urbium

2.)
Senec. epist. 91.
Quid mutationis periculo exceptum ? non terra^ non coelum^ non totus hic rerum omnium contextus, quamvis Deo agenie ducatur. Non 8em|)er tenebit hunc ordinem, sed illum ex hoc cursu aliquis dies dejiciet.
Sen. ep, 71,

3.)
Tempus edax rerum, tuque Omnia destruilis vitiataque

,
invidiosa vetustas, dentibus aevi
Paullatim lenta consiiinitis omnia mort??. Ovid. Metamorph. XV. 234.

4,)
Sic
Cernimus, atque
tempore verti illas adsumere robora gcntes,
Concidere has. (Sequuntur exempla.) Ovid. Metamorph. XV. 420,

5.)
Omnia mulantur
Guncta
fluunl
,
nihil interit.
Ovid. Metamorph.
6.)
XV.
i65.
omnisque vagaiis
formatur
imago. Ovid, Metamorph.

7.)
XV. i^S;
'
Valet ima
summis
Mutare, et insignem atlenuat Deus; Obscura promens.

Horat.
8.)
I.
I.
34.
Quae mens
est
hodie, cur eadem non puero

fuit ?
Vol cur his animis incolumes non redeunt genae ? Hor. Od. IV. 10.
9.)
ita quisquam bene subducta rationead vilamfuat, Qiiin res^ a^tas, usvis semper aliquid adporlet novi 5
Demea.
Numquam
Et quae
tibi
8i
illa,
Aliquld moneat; ut
quae
te scire
credas
nescias
putaris prima^ in repudles.

est,
experiundo ul
4. (Vita.)
Ter, Adelph. V.
10*)
Quid placet^ aut odio
quod non mutaLile

1.
credas? Hor; epist

ilrf)
II.
1.
Haud proprium quidquam^ puncto quod mohilis
horae
vi^
Nunc prece
nunc
pretio,
nunc suprema,
nunc
forte
Permutat dominos^
li.) Nulli
el cedit in altera jura.
Hor. epigt.
1. II.
'j,
non senectus sua
est;
in aequalibus isla
eodem natura demittit, Quidquid est, non erit; nec peribit^ sed resolyetur, Nobis solvi, perire est.
spatiis
Senec.
i3.)
epist. 71.
aevi longihquavalet mutare vetustas? Virg. Aen. III. 41 5. 14.) Certis eunt cuncta temporibus; nasci debent, creScere , extingui. Quaecumque vides supra nos currere, et haec, quibus inixi atque impositi sumus, veluti solidissimis , carpentur ac desinent.
Tantum
Sen. epist. 71.
Mutatio
j.)
sui.
Nori est levitas a cognilo et damnato errore discedere^ et ingenue fatendum egt Aliud putavi ; deceptus sum. Haec vero superbae stultitiae persev6rantia est: quod aemel dixi, qualecumque est , fixum
:
ratumque
2.)
sit,
Senec. benef. IV. 38. (Obstinatio.) cum re mutare consilium. Sen. benef. IV. 33. 3.) Destituere levitas non erit^ si aliquid intervenit novi. Quid miraris^ cum conditio pomittentis mutata sit^ mutatum esse consilium ? eadem mihi omnia prae-
Non
cst
turpe
sta, et
idem 8um.
Senec. benef. IV.
39-.-
Gnomologia Tom. IL
82
Mythologia.
Quicl aliud esl vilia incendere, qnam auctores illis inscribere dcos, et dare inorLo, exempio divinitatis, ex-
cusalam licentiam?
Sen. Lrevit. vitae. i6. (Vitia.)
Nalura.
mutat
Mille Clerra scilicet) miracula movet, faciemque locis, et deiert montes, subrigit plana, valle* extuberat^ novas in profundo insulas erigit. Haec ex quibus causis accidant^ digna res est excuti. Quod, inquis , erit pretium operae ? quo nullum majus est
1.)
liosse
naturam.
Senec. Quaest. natural. VI. 4.
quidquam habet in se hujus maleriae (studium nempe naturae) pulchrius, cum multa habeat fulura usui^ quam quod hominem magnificentia sua detinet; nec mercede^ sed miraculo co2.)
Neque
tractatio
litur.
Senee. Quaest. natural. Vf.

3.)
4,
Magni animi res fuit , rerum naturae latebrag dimovere^ nec contentum exteriori ejus con?peclu, introgpicere et in deorum secreta descendere.
,
Sen. quaefct. nat. VI. 5.

4.) Waturae sequifur semina quisque suae. Prop. IIL 9. 5.) Nalura duce utendum est; hanc ratio observat, hanc consulit. Idem est ergo bealevivere, et secundum naturam. Hoc ^ quid ît, ]dm aperiam si corpo< ris dotes, et apta naturae conservabimus diligenler et impavide, lamquam in diem dala et fugacia; si non suhierimus eorum ervilulem, nec nos aliena possederint;
:
si
corpori grala
quo 8unt
tint ista,
in castris auxilia et
non
adventicia eo nobis loco fuerint, armaturae Jeves. Serviita demum uliiia sunt menti. imperent Sen, vita beata VIII. (Vita.)
et
:
ad unam 6.) Non nalura formam opus guum praeslat^ sed ipst varietate se jactat. Sen. quaest. nalural. 1, VII. c. 2 7.{Varietas.)
S3
7.) Quo(? inter omnes Stoicos convenit, rerum nafurae adsenlior; ab illa non deerrare^ et ad illius legem exemplun)(ûe formari sapientia est. Sen. vita Leata, llf. (Sapientia.)
8.) Si meliora sunt ea^ quae natura ^ quam illn, qnae arfe perfecta snnt: nec ars efficit quidquam sine ratione: ne natura quidem rationis expers est haLenda. Qui igitur convenit si^num aut tabulam pictam cum adspexeris, scire adhibitam esse artem cumque pro, :
cul cursum navigii videris, non dubitare^ quin id ratione atque arte moveatur: aut cum solarium Vel descriptum, aut ex aqua contemplere, intelligere declarari horas arte^ non casu: mundum aulem^ qui et has ipsas artes^ et earum artifices, et cuncta compleetatur,
eonsilii et rationis esse
expertem putare
II.
Cic. nat, deor.
34 (Mundus.)
9.) Curiosum nobis natura ingenium dedit^ et artis sibi ac pulchritudinis suae conscia, spectatores nos tan-
rerum spectaculis genuit, perditura fructum sui, tam clara, tam subtiliter ducta^ tam nitida, et non uno genere formosa solifudine ostenderet. \Jt scias^ illam spectari voluisse, non tanlum adspici; vide, quem nobis locum dederit. In media nos 8ui
tis
si
tam magna
parte constituit^ et ci^^cumspectum omnium nobis dedil; nec erexit tantummodo hominem, sed etiam ad contemplationem factum^ ut ab ortu sidera in occasum laLentia prosequi posset^ et vulium suum circumferre cum toto, sutjlime fecit illi caput, et collo flexibili imposuit.
Senec.
10.)
d. otio, c,
32. (Scrutatio.)
Naturam
expellas furca^
est aliud,
tamen usque recurret.

Hor. epist.
l.
I.
10.
11.)
Quid enim
nigi
giganfum modo bellare

Cic. Sen. 2.
cum
diis_,
naturae repugnare?
lit,
eadem natura declaret^ quid veanquirat, acdesideret: obsurdescimus tamen nescio

12.)
Cum
tot signis
quomodo; nec
ea_,
quae ab ea monemur, audimus. Cic. Amic. 24
1)
8/,
Navigatlo.
Quem
mortis timuit gradum
Qui siccis oculis nionstra natantia^ Qui vidit mare turgidum?

Horat.
;
1.
I.
c. 3.
2.)
3.)
Di, maris et terrae tempestalumque potentes^ Ferte \iam vento facilem et spirate secundi* Virg. Aen. lll. 528. I nunc et ventis animam committe, dolato Confisus ligno^ digitis a morte remotus Quatuor, aut septem , si sit latissima taeda!
Juvenal. Satyr. i2,
4.)
Tune
audire potes vesani murmura ponti? Fortis et in dura nave jacere potes?
Prop.
[5.) Plaudite Neptuno^
JNil
I.
8.
nimium qui mihi cum pelago; me mea
credilis undis:
terra cepit.
Ovid.
Amor.
III.
2.
pereat^ cjuicumque rates et vela paravil 6.) Primus^ et invito gurgite fecit iterl Prop. I. 17.
7.)
Ah
vigia facienda,
Magnos vero usus adfert (scilicet lignum) ad naquorum cursibus suppeditantur omnefl
:
quasque res violentissimas undique ad vitam copiae natura genuit, earum moderationem nos soli habemus, propler nauticarum rerum maris, atque ventorum plurimisque maritimis rebus fruimur, atque scientiam
,
utimur.
Cic. nat. deor.
8.)
II.
60.
-~ Fugit illa (navis) per undas Ocior et jaculo et ventos aequante sagitta. Virg. Aen. Lib. X. v. 247.
9.)
Ancora te teneat, quem non tenuere penates? Quid meritum dicas, cui sua lerra parum est?
Prop.
III. 7.
10.)
Ventorum
Consenuit^
esl^
quodcumque paras
haud
ulla
fallit
carina porlus et ipse fidem.
Prop.
III. 7.

1.)
85
Fortuna
insidias
pontum
subs^ravil avarig.
7.
Ut
sibi
succedat, vix seinel esse polest, Prop. III.
Nebulo.
Laches.
Salis scio,
De
te
quidem
peccando detrimenti nil fieri polc.st. Terent. Hecyr. II. i.
^Jecessaria.

In
Mensura tamen^ quae

si
SufFiciat census^
quantum
sitis^
quis me consulat, edam: atque fames et frigora poscunt, Juvenal. Satyr. 14,
Nccessarium.
Mec multo opus
est^ nec diu. Senec. quaest, natural*
III,
praef.
Necessitas.
quid umquam invitus facias; quidquid necesse est, futurum est. Repuguanti, non
1.)
Da operam, ne
volenti^ necessilas est) in volente necessitas non est. Senec. epist. 61.
2.) Sic
animum componamug^
et in
gel, id velimus; tia cogitemus.
ut, quidquid res exiprimis finem nostri sine trisliSenec. epist. 61. (Mors.)
Neglectio amicorum,
Praetermittendae autem defensionis, deserendiquo officii plures solent esse causae, Nam, aut inimicitias, aut laborem, aut sumtus suscipere nolunt; aut eliaiu negligentia^ pigritia, ir.erlia; aut suis studiis quibusdam occupationibusve sic impediuntur , ut eos^ quos lutari debeant, desertos esse patiantur.
Cic.
off.
I.
9.
, , : ; ,
86
falls
Negllgonlia.
Omnia
In pejiis ruere, ac retro sublapsa referri. Non aliler, quam (jui adverso vix flumine lembum Remigiis subigit, si brachia forte remisit, Atque illum in praeceps prono rapit alveus amni, Virg. Georg, Lib, I, r. 199.
Negolia.
Audies plerosque dicentes: a quinquagesimo in otium secedam; sexagesimus annus ab officiis me demit1.)
let. Et quem tandem Jongloris vitae praedem accipis? quis ista, sicuti disponis , ire patietur? Non pudel te reliquias vitae libi reservare, et id solum tempus bonae menti destinare^ quod in nullam rem conferri possil? quam serum est, tunc vivere incipere cum desinendum est! Quae tam stulta mortalitatis oblivio^ in quinquagesimum et sexagesimuin annum diferre sana consilia et inde velle vitam inchoare quo pauci perda, ,
xerunt
Sen, brev.
;
vit. 4. (Vita.)
alium in super2.) Alium insatJabilis tenet avaritia vacuis Jaboribus operosa sedulitas; alius vino madet alius inertia torpet; alium defatigat ex alienis judicii suspensa fccmper ambitio; aiium mercandi praeceps cu-!pidilas circa omneg terras, omnia maria, spe Jucri du* cit. Quosdam torquet cupido militiae , numquam non, aut alienis periculis intentos, aut suis anxios sunt quos ingratus superiorum cultus voluntaria servitute consumat. Multos aut adfectatio alienae fortuuae^ aut suae odium detinuit; plerosque nihil certum equentes, vaga et inconstans^ et sibi dispiicens levitas per nova
;
consilia jactavit,
Quibusdam
nihil,
quo cursum
diri-
gant,
placet, sed marcentes oscitantesque fata depre^ hendunt; adeo, ut, quod apud maximum poetarum more oraculi dictum est, yerum esse non dubilem Exigua pars est vitae quam nos vivimus ;<c caeteruni quidem omne spatium , non vita, sed tempus est. Son. de brev. vit. 2. (Tempus. Vila.)
,
3.)
Resage; quae prosunt: rursus

In queis error inest
,
vitare
memento
nec spes est certa laboris.

Cat. Dist, IV. 7.
4.)
87
senlorum turba comprehenclere aliPervenisse te ad ultlmum aetalis humanae videmus centesimus tibi, vel supra premitur annus ; agedum ad computationem aetatem tuam revoca. Dic, quantum ex isto tempore credilor_, quanlum amica, quantum reus^ quantum cliens abstulerit; quantum lis uxoria^ quantum servorum coercitio, quantum olTiciosa per urbem discursatio. Adjice morbos, quos manu feliibet ex
qiiem.
:
cimus
adjice,
quod
et sine
,
usu jacuit
videbis_, te
pauciores annos haberc
quam numeras.
Repete me-
quando certus consilii fueris; quolusut destinaveras, recesserit; qui tibi usus tui fuerit ; quando in statu suovultus, quando animus intrepidus; quid tihi in tam longo aevo facti operis sit; quam multi vitam tuam diripuerint, te non senliente,
moria tecum,
quisque dies
,
quid perderea; quantum vanus dolor ^ stulta laetitia, avida cupiditas, blanda conversalio obstulerit, quamque exiguum tibi de tuo relictum sit: intelliges, te immaturum mori. Sen, de brev vit c. 3. (Tempue. Vita.)
5.)
Omnes^ ab
infimis
usque ad summos, pererra:

periclitatur^
ille
hic advocat, hic adest;

ille judicat.
ille
defendit;
Nemo
se sibi vindicat: alius in
alium con-
sumimur.
tur:
est, iils
his illos
Interroga de istis , quorum nomina ediscundignosci videbis noti : hic illius cultor iiUus; suus nemo. Sen, de brev. vit, 2. (Vita.)
victuri vivitii; numquam vobis Non observatis^ quantuin succurrit. temporis transierit. Velut ex pleno el abundanti perditis; cum interim fortasse ille ipse, alicui vel homini vel Omnia^ tamquam morrei donatus, ultimus dies sit. tales , timetis; omnia , tamquam immortales, concu6.) fragilitas vestra
Tamquam semper
piscitis.
Senec. de brevit.
'j.)
vil. 4.
(Tempus. Vita.)
qui ut Afri-
Quam
est hic
fortunatus putandus,
canum avum meum (Scipio loquitur) scribit Cato soli^ tum esse dicere^ possit idem dese praedicare, numquam fec plus agere, quain niliii cum ageret; numquam mi nua soluin esge, quam cum soius csset,
Cic. de republ.
I,
17.
(Otium.)
88
crede, tuorum esl. Hor. Satyr. 1. I. 7.
Negotium.
Operum hoc^ mihi
Nequam.
1.)
Ingenium velox, audacia perdila^ sermo Promtus, et Isaeo torrentior.

Juvenal. Satyr. 4.
2.)
Monstrum nulla virtute redemtum A vitiis, aeger, soIa(jue libidine fortis.

Juvenal. Salyr. 4,
Nequida.
1.)
Nequitiae fructus concupiscitur, ipso vero odio

est;
pudorique
descivit, et
hominem
nec quisquam tantum a naturali lege exuit^ ut animi causa malus sit.
Senec. henef. IV. 17.
reperies, qui
2.)
Nominem
non nequitiae praemiis,

Senec. Benef. JV. 17.
sine nequitia, frui malit.
Certatur ingenti quodam nequitiae certamine; major quotidie peccandi cupiditas, minor verecundia est. Expulso melioris aequiorisque respectu, quocumque visum est, lihido se impingit; nec furtiva jam scelera sunt: praeter oculos eunt, adeoque in publicum missa nequitia est, et in omnium pectoribus evaluit, ut innocentia non rara, sed nulla sit. Numquid enim sinr guli aut pauci rupere legem ? undique velut signo dalo, ad fas nefasque miscendum coorti sunt. Senec. de ira I. II. 8. ^xr^kt 4"
3.)
4.)
Nequitia o iKi upatuj petulantia, prodigitasque. Lucil.
nostri questi sunt, hoc nos querir querentur, eversos esse mores, regnre nequitiam_, in deterius res humanas et in omne nefas labi. At ista stant loco eodem , slabuntque, paululum dumtaxat ultro aut citro mota, ut fluctus, quos aestus accedens longiub extulit; recedens interiore lito5.)
Hoc majores
mur;
Iioc posteri nostri
rum
veptigio tenuil.'
Senec. benef.
I.
iq.
6.) Cito
89
-.
est;
ncqmtia suLrepit; virlus dilTlcilis inventu rectoremque ducemque desiderat. Senec. quaest naturaU III. 3o. (Virtus.)
7.)
generi
8.)
Ne singulis irascaris humano venia trihuenda

,
,
universis ignoscendum:
est.
Senec, de ira
1. II.
9.
Miraris si nondum sapientia omne opus suum implevit? Nondum tota se nequilia protulitj adhuc nascitur, et huic omnes operam damusj huic oculi nostri, huic manus serviunt. Senec. quaest. natural. 1. VII. 32. (Scire mancum.)
9.)
Quis nunc diligitur, nisi conscius, et cui fervens Aestuat occultis animus semperque tacendis. Juvenal. Satyr. 3.
10.)
Quando uborior vitiorum copia? quando Major avaritiae patuitsinus? alea quando Hos animos? neque enim loculis comitantibus
itur
Ad casum
ii.)Hegio.
tabulae, posita sed luditur arca. Juvenal. Satyr, 1.
Ex
illan* familia
Tam
illiberale facinus egge
ortum?
III. 4.
Ter. Adelph.
12.) Sive simulatio
et dissimulalio^
dolus malus
perpaucae res sunt^ in quibus dolus iste malus non versetur: sive vir bonus est is, quiprodest, quibus po> test, nocet nemini^ certe istum virum bonum non facile reperiemus.
est;
Cie.
i3.)
off.
ni. i5. (Simulatio.)
Minium
dundat; quod pessimum ex spississimum , domi remanet
ex nequitia levissimumque ad alios reilla est, et, ut ita dicam,

et
premit habentem.
Senec. epist, 81.
Nimis augere.
Ut perhibent, qui de magnis majora loquuntur,

Juvenal. Satyr. 4
Si quis
9
Nobilis.
ab ineunte aetate habet causam celebritalis, et nominis^ aut a patre acceptam (quod tibi, mi Cicero, arbitror contigisse) aut aliquo casu, atcjue fortuna in hunc oculi omniuni conjiciuntur, atque in eum, quid agat quemadmodum vivat^ anquiritur: et_, tamquam in clarissima luce versetur^ ita nuUum obscurum potest nec dictum ejus esse, nec factum. Quorum autem prima aetas propter humilitatem, et obscuritatem in hominum ignoratione versatur: hi simul ac juvenes esse coeperunt^ magna spectare et ad ea rectis studiis debent contendere: quod eo firmiore animo facient, quia non modo non invidetur iili aetati, verum etiam
:
,
lavetur. Cic.
ofF.
II.
i3.
Nobilitas.
1.)
Quis enim generosum dixcril hunc, qui Indignus genere, et praeclaro nomine tantum
Insignis ?
2.)
Tumeg
Juv. Satyr. 8,
alto
Drusorum stemmate, tamquam
Feceris ipse aliquid, propter quod nobilis esses. Juv. Satyr. 8.

3.)
Vos humiles, inquis, vulgi pars ultima nostri,
Quorumnemo queat patriaminonstrare parentis; Ast ego Cecropides? Juv. Satyr. 8.

4.)
Tota
Atria
licet veteres
,
exornent undique cerae
nobilitas sola est atque unica virtus. Juv. Satyr. 8.
5.) Optimates quidem quis ferat ; qui non populi concessu, sed suis comitiis hoc sibi nomen adrogaverunt? qui enim judicatur iste optimus, doctrina? arti-
Lus? studiis?!
Cic. rep.
I.
33. (Optimafcs.)
6.) Quare potius persona rem minuat, quam personam res ipsa cohonestet? Eadem omnibus principia eademque origo. INemo altero nobilior, nisi cui rec* tius ingenium et artibus bonis aptius.
Senec. benef.
III.
28.
(Origo.)
j.)
gi
Ek genus, et proavos, et quae non feciinus ipsi, Vix ea nostra voco. Ovid. Metamorph. XIII. 140.
8.)
ginibus;
Non facit nobilem atrium plenum fumosis imanemo in nostram gioriam vixit; nec quod ante
est.
nos fuit, nostrum
Senec. epist. 44.

g.) Dlvesne prisco nalus ab Inacho IVil inlerest^ an pauper^ et inHma De gente, sub dio moreris
;
<
Victiina nirmiserantis Orci.

10.)

Nil
,
Horat.
1.
11.
3.
At Tu
,
nisi
Gecropides
truncoque simillimus
Hermae^
Nullo quippe
lUi
alio vincis discrimine,
quam quod
marmoreum
caput est, tua vivit imago. Juv. Satyr. 8.

te
,
11.)
Ergo, ut miremur
non tua; primum
ali-
Quod possim
Quas
iilis
titulis
quid da y incidere praeter honores

et
damus,
dedimus, quiljus omnia

debeg.
Juv. Satyr. 8,
12.)
Quod
81
praecipitem rapit ambitio atque libido,
ipsorum contra lestaro parentum Nobiiitas, claramque facem praeferre pudendis.

Incipit
Juv. Satyr. 8.
i5.)
Omne
animi vitium tanto conspectius in se

Juv. Satyr. 8.
Crimen habet^ quanto major, qui peccat, habetur, j40 Malo pater
Aeacidae
tibi sit
,
Thersites,
dummodo
tu
8ig
Quam
i5.)
te
VulcaniAque arma capessas, Thersitae simiiem producat Achilles,

similis
Juv, Satyr. 8.
Majorum primus
Aut pastor
fuit,
quisquis fuit ille tuorum, illud, quod dicere nolo. aut Juv. Satyr. 8.
l>,)
Prima mihi debes animi bona
sanclus haberi
Justitiaeque lenax, faclis dictisque mereris; Agnosco procerem. Juv. Satyr, 8>
17.)
9^
illa
Rarus enim ferme sensus communis in

Fortuna.
18.)
Ne
Juv. Salyr. 8.
Miserum
est
aliorum incumbere famae,
collapsa ruant^subductis tecla columnis. Juv. Satyr. 8,
ig.)
Atgenusimmortale manet, multosque per annos Slatfortuna domus, et avi numerantur avorum,
Virg. Georg.
1,
IV. v. 208.
Novum.
Certe enim recentissima quaeque sunt correcta et
emendata maxime.
Cic.
Academ. Quest. L
4.
(Recens.)
Nox.
1.)
Nocte latent mendae^ vitioque ignoscitur omni;
Horaque formosum quemlibet

2.)
illa facit.
I.
Ovid. ars. am.
Nox
ruit,
et fuscis
tellurem amplectitur
Virg. Aen.
1.
alis.
VIII. 369.
3.)
Nox
erat; et terras animalia fessa per omnis Alituum pecudumque genus sopor altus habehat. Virg. Aen. VIII. 27.
4.)
Jamque
dies coelo concesserat almaque curru Noctivago Phoebe medium puUabat Olympum, Virg. Aen, X. 21 5.
5.)
Nox
erat, et placidum carpebant fessa soporem Corpora per terras, silvaeque et saeva quierant Aequora; cum medio volvuntur sidera lapsu, Cum tacet omnis ager, pecudes, victaeque vo-
Quaeque lacus
late
lucres liquidos,
quaeque aspera
dumis
Rura tenent, somno

Lenibant curas,
et
positae sub nocte silenti. corJa oblita laborum. Virg. Aen. iV. 52.
93
Nugae.
Aedificare casas, ploslello adjungere mures, Ludere par impar, equilare in arundine longa^ Si quem delectet barbatum, amentia verset.
Hor. Satyr.
II.
3.
Nuntius*
1.)
Ad fuil ille quidem^ sed nec Neo laetoa vultus, nec felix
Haec summa
est: hic nostri
solemnia verLa
attulit
omen.
4<
Ovid. Metamorph. X.
2.)
nuntius esto.
Virg, Aen* IV. 23).
Nuptiae.
Mense malas Majo nubere rulgus
ait
Ovid.
fasl. V.
Objurgatio.
Etiam
lio,
illud
esse,
ipsum^ (juod acerLitatis habet objurga<jui
significandum est, ipsius causa,

Cic.
off. I.
objurgelur,
susceptum
38. (Vituperalio.)
Oblectainenta virorum.
Vos modo venando^ modo ru8 geniale colendo^ Ponitis in varia tempora longa mora. Aut fora vos retinent^ aut unctae dona palaestrae;
Nunc volucrem
aut freno colla sequacis equi. loqueo, nunc piscem ducitis hamo; Diluitur posito serior hora mero. Ovid. Heroid. Ep. 19.
Flectitis
Obligatio.
Non
profuisse le mihi oportetj ut tibi obliger, sed
ex destinato profuisse.
Senec. benef. VI. lo.
94
Obllvio.
Cunctane in aequoreos abierunt irrita renlos? Cunctanc Lethaeis mersa feruntur aquis ?
Ovid. Triat.
I.
Obscoena*
Nos aulem naturam sequamur, et ab omni, quod aLhorret ab oculorum auriumcjue adprobalione ^ fugiamus.
Cic.
off. 1.
35. (Pudicitia.)
Obsequiam.
1.) Sed nescio quomodo verum est^ quod in dria familiaris meus (loquitur Laelius) dicit
,
An-
Obsequium amicos verilas odium parit, Molegta veritas^ si quidem ex ea nascitur odium^ quod est venenum amicitiae) sed obsequium multo molestius^ quod peccalis indulgeng, praecipitem ami-
cum
ferri sinit.
Maxima autem culpa

aspernatur^
et in
in eo cst,
qui et veritatem
fraudem obsequio impeliitur. Cic. Amic. 24. (Odium. Veritas.)

;
2.) Sil tua cura sequi
me
duce tufus
eris.
II.
Ovid. ars am.

3.)
Cede repugnanti
cedendo victor
veritas
abibis.
II.
4)
Ovid. ars am.
Obsequium amicos^
odium
parit.
Terent. Andr. I. 1. (Veritas.) posgis quum cede sodalij Vincere ^ interdum 5) Obsequio quoniam dulces retinentur amici.
Cat. Dist.
6.)
I.
34.
Cui scieris non esse parem te , tempore cede Victorem a victo superari saepe videmus.
Cat. Dist.
II.
10.
Occasio
1.)
Quam primum
ISo
rapienda tibi est occasio prima; rursus quaeras, quae jam neglexeris ante.
Cat. Dist. IV. 45.
2.)
9^
Val.
Prospere gerendae rei facultatem omittere^ maest.
xima dementia
Max.
VII. 2.
3.) Qiiare si sapis, oblataa
ne desere messes,
Prop.
II.
Et stolidum pleno yellere carpe pecus.

i6.
4.)
Non semper
Ipsaque non
sacras reddunt oracula sortes, omni tempore fana patent. Ovid. ex Ponto III. 1.
egt
5.)
Rem
tibi
quam nosces aptam

^
Fronte capiilata
QccufJi*.
_,
dimittere noli post est occasio calva, Cat. Dist. II. 26.
/*^) Omnia istorum tempora excute (de officiosis adspice, quamdiu computent_, quamdiu inloquitur) sidienlur^ quamdiu timeant^ quamdiu colant, quamdiu colantur; quantum vadimonia sua , atque aliena occupent^ quantum convivia , quae jam ipsa officia sunt videl)is_, quemadmodum illos respirare non sinant vel mala sua vel bona. Seneca. Lrev. vit. 6.
:
X,\.^ Nihil minus est hominis occupati, quam vivere; nullius rei difficilior est scientia, Senec. hrev. vit. 6. (Vita.)
quemadniodum praetcritorum ^ft.) Quodsi posset, annorum cujusque numerus proponi, sic futuroruin;
quo modo illi qui paucos viderent superesse^ trepidarent quo modo illis parcerent? Alqui facile est, quamvis exiguum , dispensare, qtiod certum est. Id dehet servari diligentius quod nesciag^ quando de, ;
ficiat.
Sen. Lrev.
^Sl)
det.
vit. 8.
(Tempus.
Vita.)
Nemo
Ibit,
restiluet annos^
,
nemo iterum
,
te tibi
red-
revocabit
admonebit
aelas nec cursum suum aut aut supprimet, nihil tumultuabitur nihil velocitatis suae: tacita labetur. Kon illa
qua coepit
non favore populi longius proferet; primo die, curret; nusquam divertet, nusquarn remorabitur. Qui fiet? tu occupatus es vila festinat mors interim aderit, cui, velis nolis, vacandum est. Senec. brey. vit, 8. (Tempus. Vita.)
se regis imperio^ sicut jussa est a
;
:
96
^VQ.) Qnemadmodum, quos aut sermo, aut leclio aut aliqua interior cogilalio iler facientes decipit, perVenisse se ante sciunt, quam adpropinquasse ita hoc iter vitae assiduum et citatissimum, quod dormienteg vigilantesque eodem gradu facimus, occupatis non adparet, nisi in iine. Sen. brev. vit. 9. (Vita.)
(^14.) In tria tempora vita dividitur : fuit, quod futurum est. Ex his , quod
quod
est,
quod
est; quod acluri sumus, tum. Hoc est enim, in quod fortuna jus perdidit, quod
agimus^ hreve dubium^ quod egimus, cer-
in nullius arbitrium reduci potest. Hoc amitlunt occupati; nec enim illis vacat praeterita respicere ; et si racet , injucunda est poenitenda rei recordatio, Inviti namque ad terapora male exacta animum revocant, nec audent ea retentare quorum vitia ^ etiam quae aliquo praesentis voluptatis lenocinio subripiebantur. tetraetando patescunt. Senec. brev. vit 10. (Vita.)
_,
Foedus ille quem in judicio pro ignotissimis grandem natu et imperitae coronae adsenqui iationes captantem spiritus liquit. Turpis ille
P'*
t^.)
litigatoribus
vivendo lasyus
citius
quam laborando
inter
ipsa
vit.
ofFi-
cia callapsus est.
Sen. brev.
io,
^.^0
est;
Omnium quidem occupatorum
eorum
conditio misera tamen miserrima, qui ne suis quidem occu-
pationibus laborai-f; ad alienum dormiunt somnum > ad alienum ambulant gradum, ad alienum comedunt iidpetitum; amare et odisse, res omnium liberrimas, jubentur. Hi si velint sclre, quam brevis ipsorum vita sit, cogitent , ex quota parte sua sit. Senec. brevit^ yitae 19.
f^t^) Dum rapiuntur et rapiunt, dum alter alterius quielem rumpit , dum mutuo sunt miseri, vita est sind fructu, sine voluptate, sine ullo profectu animi nemo in conspicuo mortem liabet, riemo non procul spes
:
intendit.
Jo^T^)
Quorundam non
otioga
Sen. brevit. vitae. 20. vita est dicenda, sed

vit.
desidiosa occupatio.
Sen. btev.
11. (Vila.)
//."*^)
97
speg
Novae occupationes veteribus substituuntur spem excitat, ambitionem ambitio; miseriarum

quaeritur,
sed materia mutatur. Nostri nos alieni auferunt. Candidati Jaborare desivimus ? suffragatoresincipimus. Adcusandi deposuimus molestiam ? judicandi nanciscimur. Jadex desiit esse? quaesitor est. Alienorum bonorum mercenaria procuratione consenuit ? suis opibus detinetur. Numquam deerunt, vel felices vel miserae sollicitudinis causae per occupaliones interciudetur otium; numquam agelur: semper optabitur, Senec. brevit. vit. 17. (Vota.)
finis
non
honores torserunt? plus temporis
/?. t^) Satis jam per jaboriosa et inquieta documenta exhibita virtus est: experire , quid in otio faciat. Major pars aetatis ^ cerle melior rei publicae dala sit; ali-
quid temporis tui sume etiam tibi. Nec te ad segnem non ut somno^ et caris aut inertem (juietem voco turbae voluptatibus, quidquid est in te indolis vivae^ demergas. Non est iatud quiescere; invenies majora omnibus adhuc tractatis operibug^ quae repositus et securus agites. Senec. brevit. vit. i8, (Otium, Vita.)
;
OcuH.
1.)
Imago animi vultus
est;
indices
ocuti,
Nam
haec est una pars corporis, quae, quot animi motus sunt, tot significationes et commutationes possit efficere.
Cic. de oratore
III.
69. (Vultus.)
2 ) Oculi sunt, quorum tum intentione, tum remissione, tum conjectu, tum hilaritate motus animorum significemus apte cum genere ipso oralionis. Cic. de oratore
3.)
III,
69. (Oralor.)
caudam
Oculos natura nobis, ut equo et.leoni jubas, aures ad motus animorum declarandos dedit. ,
Cic.
de oratore
Ill^
69.
Gnomologia Tom.
II.
98
Oeconomia.
Superal pars altera curae, Ijanigeros agitare greges hirtasque capellas. Hic labor: hinc laudem forles sperate coloni. Virg. Georg. III. 286,
OfTicia.
1.) Cum lota philosophia, mi Cicero , frugifera, el fructuosa , nec uUa pars ejug inculta ac deserta sit: tum nullus feracior,4n ea locus est^ nec uberior, quam de officiis a quibus coustanter honesteque yivendi praecepta ducunlur.
Cic. OfF.
2.)
III.
2.
lia
multa einl in philosophia et gravia accurate copioseque a philosophis disputata,

y
Cum
el utilatisil-
sime patere videntur ea lis et praecepta sunt.
<juae de officiis tradita ab
Cic.
off. I.
2.
(Philosophia.)
3) Nulla vitae pars neque publicis neque privatis; neque forensibus, neque domesticis in rebus neque gi tecum agas quid^ neque si cum allero contrahas, vacare officio potest in eoque colendo sita vitae est honestas omnis et in negligendo turpitudo.
;
,
Cic.
4.)
off. I. 2.
Haec quidem quaestio (sc. de officiis) communis esl omnium philosophorum. Quis est enim, qui nullius officii praeceptis tradendis philosophum ge audeat
dicero,
Cic.
off. I. 2.
(Philosophus.)
Officium.
1.)
Hos
in veris officiis
morari
licet
dicamus,
qui
Zenonem^
et
qui Pythagoram
quotidie
et
Democritum
caeterosque antislites bonarum artium, qui Aristotelem Theophrastum volent habere quam familiarissimos. Nemo horum non vocabit^ nemo non venientem ad se
amantioremque sui dimitlet, nemo quemvacuis a se manibus abire patietur. Nocle conveniri, et interdiu ab omnibns mortalibus possunt. Horum te mori nemo coget^ omnes docebunt ; horum
beatiorem
quam
'
nemo annostuos
liu8
:
99
-;
conteret suo tibi contribuet nuHius ex his sermo periculosus erit, nullius amicitia capitalis^ nul-
sumtuosa observatio.
Senec. brev.
2.) Si quis
vit. 14.
(Philosophi. Studia.)
medicamentum cuipiam dederit ad aquam intercutem; pepigeritque, ne illo medicamentoumquam postea uteretur; si eo medicamento sanus factus fuerit: et annis aliquot post iuciderit in eundem morbum nec ab eo, quicam pepigerat, impetret, ut iterum eo liceat uti, quid faciendum sit. Cum sit is inhumanus , qui non concedat uti, nec ei quidquam fiat injuriae, yita
:
et saluti
consulendum.
Cic.
ofF. III.
24. (Rellgiositas.)
Plenu? est sextus Jiber de officiis Hecatonis talium quaetionum, Si labulam de naufragio stultus arripuerit, extorquebitne eam sapiens, sipotuerit? negat, qui:i sit injurium. Qaid domlnus navls, eripletne
3.)
suum? minime
nonplas, qaam
,
si
navigantem
In alto
quia sua sit; quoad enim perventum sit eo, quo suinta navis est , noa domini est navis, sed navigantium. Quid, si una labula sit, duo naufragi ^ aeque sapientes , sibine uter rapiat, an alter cedatalteri? cedat vero sed ei, cujus magis intersit vel sua vel reipublicae causa vivere. Quid, si haec paria in utroque? nuUum erit certamen ^ sed quasi sorto, aut micando victus^ alteri cedat alter. Cic. off. IIL 23. 4.) Quld, si tyrannidem occupare ; gi patriam prodere conabitur pater? silebitne filius ? immo vero obsecrabit patrem, ne id faciat; si nihil proficiet, accusabit: minabitur etiani ad extremum si ad perniciem patriae res spectabit^ patriae galutem anteponet saluti
ejicere de navi veiit
:
patris.
Cic.
5.)
off. III.
23.
Quaerit etiam^ si sapiens adultcrinos nummos acceperit imprudens pro bonis cum id rescierit_, soluturusne sit eos^ si cui debeat, pro bonis. Diogenes ait: Antipater negat ; cui potius assentior*
:
Cic.
6.) Si quis
off. III.
^
23. (Keligiositas.)
orichalcum se putet vendere, indicetne ei vir bonus, aurum iliud esse ^ an emat denario, quod sit mille^denarium?
Cic.
off,
aurum vendens
III. 23.
(Religiositas.)
7
; ,
7.)
100
deligendis id
Hoc quidem efFectum

officiorum
excellere,
sit, in ofFiciis
crenus
quod tenealur hominum

Cic.
off. I.
gocietale*
45.
8.) In ipfa
rum
autem communitate sunt gradus officioex quibus, quid cuique praestet, inlelligi possit:
ut prima diis immortalibus ; Becunda, patriae ; terdeinceps gradatim reliquis debeparentibus ; tia , antur.
Cic. off.
I.
45.
q.) Odiosum sane genus hominum, brantium quae meminisse debct is, in quem collata 8unt, non commemorare , qui conlulit. Cic. Amic* 20.
officia
expro-
Quaeris, quid felici praestare possis ? Effice^ suae credat; ut sciat, illam multis et fidis manibus continendam. Parum in illum contuleris^ si stultam fiduciam permansurae semper poilli semel docuerisque, mobilia esse , quae tenliae excusseris dcdit casus, et majore cursu fugere, quam veniunt quibus ad summa perventum est, nec his portionibus retro iri? saepe inter forlunam maximam et ultimam
10.)
ne
felicilati
nihii interesse.
Senec. benef. VI. 33. (Potestas.)

11.)
Unusquisque sua noverit
ire via.
Prop.
11.
25.
12.) Sed incidunt saepe tempora , cum ea^ quae niaxime videntur digna esse justo homine, eoque, quem commutantur , fiuntque convirum bonum dicimug traria ut reddere depositum^ promissum facere quaeque pertinent ad veritatem et ad fidem, ea migrare interdum et non servare sit justum.
,
Cic.
i3.)
off. I.
10. (Circumstanliae.)
Proposui in principio, fundamenta justitiae: primum^ ut ne cui noceatur deinde , ut communi

;
utilitati
serviatur.
Ea
cum tempore commutantur
commutatur officium ; et non semper est idem. Potest enim accidere promissum aliquod, et convenlum , ut id effici sit inutile vel ei, cui promissum sit, vel ei,
qui promiserit.
Cic.
off. I.
10. (Circumstantiae.)
lOl
14.) Nec promissa servanda 8unt ea ^ quae slnt u9, quibus promiseris, inutilia; nec , si plus tibi noceant, quam illi prosint, cui promiseris; contra oflPicium est, majus damnum anteponi minori: ut si constitueris te cuipiam advocatum in rem praesentem esse venturum, atque interim graviter aegrolare filius coeperit^ non magisnon facere , quod dixeris fiit contra officium, que ille_, cui promissum sit^ ab oHicio discedat^ si se destitum queratur.
:
Cic. off.
I.
10.
(Clrcumslantiae. Promissa.)
i5.) Sunt autem quaedam officia etiam adversus eos servanda, a quibus injuriam acceperis. st enim ulciscendi et puniendi modus. Alque baud scio, an satis sit, %H(tk, qui lacessierit^ injuriae suae poenitere; ut et ipse ne quid taie posthac^ et caeteri sint ad injuriam
tardiores.
Cic. off.
16.) Facile^
I.
11.
(Poena. Poenitentia.)
sit,
poterimuSy
dicare.
nisi
quod cujusque temporis officium nosmet ipsos yalde amabimus,

Cic.
off. I.
ju-
9.
Omen.
Di, precor, a nobis omen removete sinistrum Ovid. Heroid, Ep. i5.
!
Opes.
1.) Quidquid esthoc, quod circa nos ex adventitio fulgel liberi, honores, opes, ampla atria et exclu:
,
sorum clientium turba
clara, nobilis aut formosa conjux, ceteraque ex incerta et mobili sorte pendentia : alieni commodatique adparatus sunt.
referta veslibula;
ad dominos reAlia ex his primo die^ alia secundo referentur; pauca usque ad finem perseverabunt. Ita non est^ quod nos suspiciamus, tamquam inter nostra positi: muluo accepimus. Usua Iructus noster est, cujus tempus ille arbiter muneris sui lemperat; nos oportet in promptu habere , quae in incertum diem dala sunt, et adpeilatos sine quercla
INihil
horum dono
datur
collaliciis et
dituris instrumentis scena adornatur.
reddere. ricium
laa
creditori facere
Pessimi
est
debitoris
con-
Senec. lib. ad Marc. c. lo. (Solatium,) opes: auctoramenta sunt serviluSpernendae 2.) lum. Aurum et argentum , et quidquid aliud felices domos onerat^ relinqualur; non polest gratis constare libertas* Hanc si magno aestimas, omnia parvo aesti-
inanda sunt.
Senec. epist. 104. (Libertas.)
3.)
Magna penus parvo
spatio consumta peribit. Lucil. (Luxuria.)
4.)
Non
opibus mentes
hominum curaeque
levantur. Tibull. IIL 3.

;
5.)
Haud ullas portabis opes Acherontis ad undas Nudus ab inferna, stulte, vehere rate.
Prop. IIL 5.
6.)
Bona pars hominum, decepta cupidine falso Nil satis est, inquit^ quia tanti^ quantum habeas^
fiis.
Hor. satyr,
I. 1.
Opprobrium.
Aut
si
lutum, lupanar perditius potest quid
esse Catull. 42. (Objurgatio. Vituperatio)
Optimatcs.
) Quod<!i liber populus delJget^ quibus se commitfat, deligetque, modo salvus esse vult, optimum quem que ; certo in optimorum consiliis posita est civitatum i^lus: praeserlim cum hoc natura tulerit, non solum,
i
ut
8ummi virtute et animo praeessent imbecillioribus, sed ut hi etiam parere summis velint. Verum hunc optimum statum pravis hominum opinionibus eversum esse dicunt^ qui ignoratione virtutis^ quae cum in paucis est, tum in paucis judicatur et cernitur , opulentos homines et copiosos, tum genere nobili natos, e8se optimos putant. Hoc errore vulgi cum rempublicam opes paucorum^ non virtutes tenere coeperunt, nomen illi
io3
principes optimatium murdicus tnnt^ re autem earent eo nomine. Cic. rep. I. 34

2.) Divitiae
,
nomen^ opes, vacuae
consilio et yi-
imperandi modo , dedocoris plenae sunt.et insolentis supertiae ; nec deformior species est civitatis, quam illa, in qua| opulentissimi optimi puvendi atque
aliis
tantur.
Gic. rep.
I.
34
(?^tû^
i
Optimum.
;
ei
Q pimum quidem unum est et proximum ^ quod imillimum, Ex quo perspicuum est quod optimo
,
dissimilUmum
est^ id esse Cic. de
delerrimum. optimo genere oratorum.
I.
Oraculum.
i.)
Quig
est
enim
qui totum diem jaculans non

Cic. divin.
II.
alic[uando collimet?
69, (Casus.)
Demogthenes quidem ^ qui abhinc annos prope jam tum cpi>./wi<f?/v Pytliiam dicebat, i. o. quasi cum Phllippo facere. Hoc autem eo gpectabat, ut eam a Philippo corruptam diceret. Ex quo licet existimare , in aiiis quoque oraculis delphicis aliquid
2.)
CCC
fuit^
non
sinceri fuisse.
,
Cic. div.
II.
57
Oratio.
i.)
Praeceptadeorationetraditinepistolaô. Seneca.
2.) Nihil est

fiat
tam incredibile
probabile: nihil tam horridum, quod non splendescat oratione.
quod non dicendo tam incultum

Cic. Parad.
I.
3.) Gratio vultu animi est ; si circumtorsa est, et fucata et manufacta, ostendit illum quoque non esse sincerum, et habere aliquid fracti* INon est ornamenlum
viriie concinnitas.
i
Senec. epist. 11 5.
, ,
io4
Orator.
1.)
AfTicit ille
Tanta dulcedine captos ^ animos, tanta libidine rulgi

Juv. Satyr.
7.
Auditur.
Tria videnda 8unl oratori: quid dical, etquo quidque loco, et quomodo? Cic. Orat. cajp. i/J,
2.)
3.)
Eloquens vero
cjui
,
non adproLationes solum
sed admirationes, clamores plausus , si licet, movere debet, omnibus oportet ila rebus excellat, ut ei turpe it, quidquam aut spectari, aut audiri libentius. Cic. Orat, 71.
quo egent 4. Jus civile feneat (ermo de oralore) causae forenses (juotidie. Quid est enim turpius, quam legitimarum et civilium controversiarum palrocinia suscipere, quum sis legum et civilis juris ignaru8 ? Cognoscat etiam rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis ; sed et imperio;
torum populorum
5.)
et
regum
iliustrium.
Cic. Orat. cap. 34
instructus (sermo sed habeat omnes philosophiae notos et Nihil enim de religione^ nihil de motractatos locos. re, nihil de pietate nihil de 'Caritate patriae , nihil de bonis rebus aut malis, nihil de yirlutibus aut vitiis, nihil de officio , nihil Je dolore , nihil de valuptate nihil de perturbatioiiibus animi^ et erroribus , quae saepe cadunt in causas, ed jejuqius aguntur; nihil inquam, sine ea gcientia, quam dixi , graviter, ample, copiose dici et explicari potest. Cic. Orat. cap. 33.
dialecticis
sit
Nec vero
,
modo
de oratore)
'
6.) Rerum copia verborum copiam gignit : et si est honestas in rebus ipsis^ de quibus dicitur, exsinlit ex rei natura quidam splendor in verbis. Sit modo is, qui dicet aut scribet, institutus liberaiiter educatione doctrinaque puerili, et flagret studio^ et a natura adjuvetur et in universorum generum infinitis disceptationibus excercitatus; ornatissimos sfcriptores oraloresque ad cognoscendum imitandumqpe delegerit: nae ille haud sane, quemadmodum yerii^ struat ef iilumi-
100
net^ a magislris istis requirel. Ita facile in rerarn abundantia ad orationis ornamenta sine duce^ natura ipsa, si modo est excitata y labetur. Cic. de oratore III. 3i. (Verha.)
7.)
Sin aliquis exgtiterit aliquando
qui AriKlotelio
morede omnibusrebus in utramque partem posRit dicere in omni causa duas contraria orationes, praecep,
cognilis explicare, aut hoc Arcesilae modu, Carneadi8 contra omne, quod propositum sit, disserat : quique ad cam rationem adjungat rheloricum usum, moremque (exercitationemque) dicendi, is sit verus ^ is perfectus is solus orator. Nam neque sine. forensibus nervis satis vahemens et gravis, nec sine ratis illius
,
et
rietate potest.
doctrinae satis polilua
et
sapiens esse oralor

III.
Cic. de oratore
21,
constet: neque infantiam ejus, qui rem sed eam explicare dicendo non queat; neque norit inscientiam illius, cui res non suppetat, verba non dequorum î alterum sit optansint, esse laudandam:
8.)
,
Hoc
dum,
malim equidem indisertam prudentiam^ quam

omnibus
,
stultitiam loquacem.
cellat ex
Sin quaerimus, quid unum exdocto oratori palma danda est. Cic. de oratore III. 35,
g.)
Non magna
id est
magnum
laus est, vitare vitium : quamquam (loquitur de usu verborum). Cic. de oratore III. Sy. (Vitium.)
,
10.)
Latrant jam quid'am oratortfs
non loquuntur,
i5.
Cic. Brutus
11) Verum enim vero
oratori, quie sunt in homiin ea versatur orator,
atque subjecta .materies , onmia quaesita, audita , lecta, disputata, tractata, agitata esse debent. ,Cic. d^ oratore III. 14. ^
vita,
ei
num
quandoquidem
ea est
Necesse est, qui ita dicat, ut a muUitudine pr^^betur^ eundem doctis probari. ^ >/ Ciceronis'Brutus 49. _
12.)
>*
i3.,) Quant^ severitas in vultu! quaiitum pondus in êrlris^ qu;am-iiih>I non^cionsideratun^^^tfîbat ex ore (de Triario oratore aermo est). Ciceronis Brulus 7G.
!
I

14.)
io6
ma-
Hoc
verissime judicari potest, nulla re una
g\s
oratorem commendari^ quam yerborum splendore

Ciceronis Brutus 69. (Verba.)
et copia.
Volo hoc oratori contingat, ut, quum auditum esse dicturum, locus in subseiiis occupetur, cornpleatur tribunal ^ gratiosi scribae sint in dando et cedendo loco, corona multiplex, judex erectus quum surgit is, qui dicturus sit, significetur a corona silentium^ deinde crebrae adsensiones, multae admirationes;
i5.)
sit,
eum
risus, quum velit; quum velit fletus; ut^ qui haec procul videat, etiam si^ quid agalur, nesciat, at placere tamen^ et in scena esse Roscium intelligat. Ciceronis Brutus 84.
i6.) Qualis sit orator, ex eo, ciel, polerit intelligi.
quod
is
dicendo
elTi-
Ciceronis Brutus. 49.
i7.)Tria sunt enim, ut quidem egosenlio, quae fiint ut doceatur is, apud quem dicetur, efficienda dicendo ut delectur, ut moyeatur vehementius. Ciceronis Brutus 49.
:
18.) Numquam de doctis hominibus cum
bono oratore^ aut non Lono^ populo dissensio fuit.

Ciceronis Brutus* 49.
19.) Id enim ipsum egt summi oratoris^ oratorem populo videri.
summum
Ciceronis Brutus* 5o.
metuo, ne languescat senectute; est enim munus eju^ non ingenii solum^ sed laterum etiam^
20.)
Orator,
et virium*
Cic. Sen. 9. (Senectus.)
quod populo non probatur, ne infelHUt enim ex nerauditori probari potest, vorum sono in fidibus^ quam scienter ei pulsi sint, inquid telligi solet: sic ex animorum motu cernitur, tractandis his perficiat orator. Ciceronis Brutus. 54.
21.) Illud,
genti
quidem
22.) Jam vero illa non longato oralionem desiderant, quamohrem existimem publica quoquejura, quae sunt
107
propria civitatis atque imperii , tum monumento rerum gestarum^ et retustatis exempla^ oratori nota esse debere. Cic. de oratore I. 46.
Ordo,
Cujus
rei
ordo
est^ etiam praedictio est.
Senec. Quaest. uatural.
II.
Ss.
Origo,
NuUares, quae non ejus^

reddat.
quo nascitnr^ nolat

III.
Senec. quaest. natur.
31.
Ornalus.
I.)
Sint procul a nobis juyenes^ ut femina, comti^
Fine
2)
coli
modico forma
virilis amat. Ovid. Heroid. Ep. 4
Forma
viros neglecta decet. Minoida Theseui Abstulit, a nulla tempora comtus acu.
Ovid. ars. am.

3.)
I.
Non puduit fortes auro cohibere lacertos^ Et solidis gemmas adposuisse toris.
4.)
Uni
si
qua placet, culta puella
sat est. (Puella)
Prop.
5.)
I.
2,
Rador, subvellor, desquamor, pumicor,

Expilor^ pingor,
orno/P
Lucil.
6.) Illi
mala multa puellae, Quae mentita suas vertit inepta comas.

terris fiant
sub
7.)
Prop. II. i8. (Puella.) Crede mihi, non ulla tuae egl mediclna figurae. Nudus Amor formam non amat artificem. Prop. I. 2. (Puella.)
Cum
autem pulchritudinis duo genera
rum
in altero venuslas sit,
sint, quoin altero dignitas; venusla-
tem muliebrem ducere debemus, dignitatem, verilem.

Ergo
et a el
io8
Cic.
off.
I,
nalus^
forma removeatur omnis viro non dignus orhuic simile vitium in gestu motucjue caveatur.
36.
9.) Batio esl habenda veslitus ; in quo (sicut in plerisque rebus) mediocritas optima est. Cic. off. I. 36. (Mediocrilas. Vestitus.)
Ostentum.
Conjector quidam et interpres portentorum non

inscite re^pondisse dicitur ei_, qui cum ad eum retulis8et^ quasi ostentum^ quod anguig domi vectem circumjectus fuisset : esRet, inquit, ostentum, si anguem
Tum
vectis circumplicavisset. Hoc ille responso satis aperte doclaravit^ nihil habendum esse portentum, quod fiari posset. Cic. div. II. 28,
Otium.
Potentissimis et in altum sublatis hominibus exidere voces videbis, quibus otium optent, laudent, omnibus bonif) suis praeferant. Cupiunt interim ex illo fastigio suo^ si tuto liceat^ descendere; nam, ut nihii extra lacessat^ aut quatiat: in se ipsa fortuna ruit. Sen. brev. vit. 4. (Potentia. Vacalio.)
1.)
2.)
Divus Augustus, cui Dii plura, quam
ctiterunt^
non
desiit
quietem
isibi
uHi_, praeprecari, vacationem
Omnis ejus sermo ad hoc gemper a republica petere. revolutus est, ut sibi speraret olium. Sen. brev. vit. 5. (Vacatio.)
3.) Lex a quinquagesimo anno militem non cogit, a sexagefiimo senatorem non citat: difficilius homines a se otium impetrant, quam a lege. Sen. brev. vit. 20,
omnium otiosi sunt^ qui sapientiae vacant: vivunt; nec enim suam tantum aetatem bene tuentur, omne aevum suo adjiciunt. Quidquid annorum ante ilios actum est^, illis adquisitum est. Sen. brev. vit. 14. (Sapientia, Vacatio.)
4.) Soli
soli
5.)
Subsidium beliissimum existimo esse senectuti

Cic. de oratore
I.
otium.
60, (Senectus.)

6.) Sic se res
09
quemadmodum
volucrea
fin-
habet^ ut,
videmus procrealionis
gere
et
alcjue utiJitatis suae causa,
construere nidos, easdem autem^ quum aliquid effecerint^ levandi laboris 8ui causa passim ac libere solutas opere volitare, sic nostri animi, foreusiJbus negotiis atque urbano opere defessi, gestiunt ac volitare cupiunt^ vacui cura ac labore* Cic. de orat. II. 6. (Recreatio. BequieB. Vacatio.)
7.)
Otium
et reges prius et beatas Perdidit urbes.
Catull. 5i.
8)
Quae numquam vacuo
solita est cessare novali^
Fructibus assiduis lassa senescit humus. Ovid ex Ponto.
I.
4.
9.) Miles depositis annosus secubat armis^ Grandaevique negant ducere aratra boves; Putris et in vacua requiescit navis arena. Et yetus in templo bellica parma vacat, Prop. II. a5. 10.) Otium sineliteris mors est^ et vivi nominis se-
ii#)

Otia
divitiis
pultura. Senec. epist. 82.
Numquam
liberrima muto.
Arabum
Hor.
12.)
epist.
I.
7.
Publium Scipionem dicere solilum scripsit Cato: IVumquam se minus otiosum esse^ quam cum otiosus nec minus solum^ quam cum solus esset.
:
i3.)
Cic.
off.
III. 1.
Deus nobis haec
otia fecit.
Virg. Eclg.
14.) Otia
I.
6,
corpus alunt^ animus quoque pascitur illis; Immodicus contra carpit utrumque labor. Ovid. ex Ponto I. 4. i5.) Cernis_, ut ignavum corrumpant otia corpus; Ut capiant vitium , ni moveantur aquae. Ovidii ex Ponto I. 5*
Parentes.
Clitipho. Quam
Qui aequom
iniqui sunt patres in omnis adolescentis judices! esse censent, nos jam a pueris illico nasci senes;
'
110
est^
II.
Keque illaram adHnes
esse rerum^ quas ferk adolescentia.
x 8ua
libidine
moderantur^ nunc quae quae olim fuit

Terent. Heaut.
non
i.
Parricida.
prudentia altissimi viri et rerum naturae peritiesimi maluerunt^ yelut incredibile scelus (sc. paricidium) et ultra audaciam positum^ praeterire^, quam, dum vindicant^ ostendere posse fieri. Itaque parricidae cum lege coeperunt, et illis facinus poena monstrayit*
Summa
Senec. clementia
Farsimonia.
1.)
I.
23. (Parricidium.)
Ne
tibi
quid desit, quaesitis utere parce

est^,
Ulque, quod
serves, semper putato.
tibi deosse
Cat. Dist.
24.
immortales! non intelligunt homines, quam xnagnum vectigal sit parsimonia. Cic. Parad. VI. (Vectigal.)
S.)
dii
3.)
Utere quaesitis, sed no videaris abuti, Qui sua consumunt, quum deest, aliena sequuntur. Cic. Dist. III. 22. (Sumtu8.)
Parva.
Parvum
parva decent.
Hor. ep.
I.
7.
(Humililas.)
Patientia.
1.) Optimum esl pati^ quod emendare non possis, Deum, quo auctore cuncla proveniunt^ sine murmu-
et
ratione comitari,
Senec. epist. 107.

2.) Hic est magnus animus, qui se Deo tradiditj at contra ille posillua ac degener, qui obiuctatur, et de
111
ordine mundi male existimat^ et emendare mavult Deos, c[uam se. Senec. episl. 107.
3.)
Leniter^
ex merito quidquid paliare,
feren-
dum
Quae
4.)
est:
venit indigno poena, dolenda venit Ovid. Heroid. Ep. 5.

erit;
Quidquid
superanda omnis fortuna ferendo est. Virg. Aen. Lib. V. v. 710.
5.)
Geta.
Quod
fors feret,
Unum hoc scio. feremus aequo animo.

Terent. Phorm.
2.
6,) Perferet obdura; dolorhic tibi proderit umc[uani; Saepe tulit lassis succus amarus opem, Ovid. amor* IIL 11.
7.)
Cedamus]
leve fit,
quod Lene fertur onus.

Ovid. amor.
1.
I.
Eleg.
1,
8.) Nil
ego non patiar;
numquam
me injuria mutat. Prop. 11. 24.
Patria.
1.) Ille
terrarum mihi praeter omnes

ridet.
Angulus
2.)
Horat.
II.
6.
Cum
omnia ratione animoque
lustraris,
societatum nulla est gravior^ nulla carior^ quae cum republica esl unicuique nostrum.
Cic.
omnium quam ea,
ofF.
17.
3.) Cari sunt parente , cari liberi^ propinqui, fa* miliares: ed omnes omnium carilales patria una complexa est: pro qua^ quis bonus dubitet mortem oppetere;^ si ei sit
profuturus
?
ofF.
I.
Cic.
4.) Si
17. (Patriotismus.)
contentio
quaedam
beneficiis
et
plurimum tribuendum
parentes^
officii,
comparatio fiat, quibus principes sunt patria et

obligati
quornm
maxime
suraus;
proximi liberi, totaque domus , quae spectat in nos solos, neque aliud uilum potest habere perfugium.
Cic,
off.
I.
17.

6.)
112
paterna meo3 Ovid. ars am

II.
5.) Accipial cineres terra
Ad omnem
rationem Teucri vox adcommodari
vPatria est,, ubicumque est Lene.<c Socrates quidem, cum rogaretur, cujatem ge esse diceret: Mundanum, inquit ; totius enim mundi se incolam et civem
polest:
arbitrabatur.
Cic. Tusc. Quaest. V. Sy. (Socrateg.) solum forti patria est; ut piecibus aequor Ut volucri vacuo quidquid in orbe patet.
7.)
Omne
Ovid. Fast.
8.)
I,
Dulce
et
decorum
est
pro patria mori. Hor. Od.
III. 2.
9.) Invitus repeto patriam^ <juis credere possil? Invitus certe nunc moror urbe mea, Ovid. Heroid. Ep. 18.
10.)
11.)
Heu mihi^ quod nostro parvus in ore sonus! Ssd tamen exiguo quodcumque in pectore rivi Fluxerit, hoc patriae serviat omne meae. Prop. IV. 1. (Poeta.) Nescio, qua natale solum dulcedine cunctos Ducit^ et immemores non sinit esse sui.
Ovid. ex Pont.
I.
3,
12.) Si nos, id quod maxime debet^ nostra patria delectat; cujus rei tanta est vis, ac tanta natura, ut Ithacam illam, in asperrimis saxulis, tamquam nidulum^
affixam^
sapientissimus vir immortalitati anteponeret:
quo amore tandem inflammati esse debemus in ejusmodi patriam quae una in omnibus terris domus est
,
mos^
cujus primum nobis mens^ nota esse debet; vel quia est patria, parens omniurn nostrum, vel quia tanta sapientia fuisse in jure constituendo putanda est, quantafuit in his tants opibus imperii comparandis. Cic. de oratore I, 44.
virtutis, imperii, dignitatis ?
disciplina
Patriotismus.
1.)
Mihi autem non minori curae
est^
publica posl mortem hodio sit.
meam
futura
sil,
quam
qualis resquaiia
Cic. Amic, 12.
11.^
2.)
Viiicet
amor patriae laudumque immensa cupido,

Virg. Aen. L. VI. v. 824.
3.) Cum inter Carlhaginem et Cyrenas de margine agri pertinacissima contentioA esset^ ad ultimuin placuit utrinque eodem teinpore juvenes milti, et locum in quem ii convenissent, finem ambobus haberi popu-
Verum hoc pactum Carthaginiensium duo fratres, lis. nomine Philaeni^ perfidia praecucurrere citra constltutam horam maturato gressu in longius promotis terQuod cum intellexissent, Cyrenensium juvenes, minis. diu de fallacia eorum questi, postremo acerbitate conditionis injuriam discutere conati sunt. Dixerunt namque, ic eum finem ratum fore si Philaeni vivos se ibi obrui passi essent. Sed consilio eventus non responcorpora sua hia dit: illi enim^ nulla interposita mora Qui quoniam pat'iae, terra operienda tradiderunt.
; ,
,
quam vitae suae longiore terminog esse maluerunt, bene jacent, manibus et ossibus suis punico dilatalo imperio. Ubi sunt superbae Carthaginis atta moenia? ubi maritima gloria inclyti portus? ubi cunctis litloriLus terribilis classis ? ubi tot exercitus? ubi tanlus
equitatus? ubi immenso Africae spatio non contenli spiritus? Omnia ista duobus Scipionibus fortuna partita est. At Philaenorum egregii facti memoriam ne palriae quidem interitus extinxit. INihil est igitur, excepla virtute, quod mortali animo ac manu immorlale
quaeri possit.
Val Max.
V. 6.
4.) Cum in media parte fori vasto ac repentino hiatu terra subsideret, responsumque esset^ (ea) re illum tantummodo compleri posse, qua populus Kom. pluri-
mum
Curtius et animi et generis nobilissimus valeret adoiescens, interpretalus urbem nostram virtute armisque praecipue excellere^ miiilaribus insignibus ornatus, equum conscendit, eumque vehementer adiuotig Super calcaribus praecipitem in iliud profundum egit quem univeriii cives honoris gratia certatim truges injecerunt, continuoque terra pristinum habitum recuperaMagna postea decora in foro romano fulserunt vit. nullum tamen hodieque pietate Curtii erga patriam cla:
rius obversatur
exemplum.
Val. Max. V. 6.
II,
Gnomologia Tom.

diflfidenlia
114
5.) Rex Alheniensium Codrus, cum ingenli hoslium exercitu Allica regio debilitata ferro ignique vaslarelur,
humani auxilii ad ApoUinis Delphici oraculum confugit, perque legatos sciscilalus est, quonam modo illud tam grave hellum discuti posset. Respondik
deus, Ita finem
ei
fore,
si
ipse hoslili
totis
manu
occidisset:
Quod quidem non oium
Alhenis, sed in castris etiam contrariig percrebuit: eoque factum est, ut ediceretur, ne quis Codri corpus vulneraret. Id poslquam cognovit, depositis insignihus imperii, famularem cultum induit, ac pahulantium hostium globo se objecit^ unumque ex his falce percussum^ in caedem suam rompulit, Cujus interitu, ne Alhenae occiderent, effectuin est.
6.)
Ergo unum dehet

sit si
esse
Val Max, V. 6, omnibus propositum, ut

,
eadem
quam mana
7.)
utilitas unius cujusque et universorum: ad se quisque rapiat, dissolvetur omnis hu
consfrtio.
V
,
Cic.
off.
III. 6.
Sed quo sis, Africane, alacrior ad tutandam rempublicam, sic habeto: omnibus, qui patriam conservarint, adjuverint, auxerint certum esse in coelo definitum locum, ubi beati aevo sempiterno fruantur: nihil est enim illi principi Deo, qui omnem hunc mundum regit, quod quidem in terris fiat, acceptius, quara concilia coetusque hominum jure sociati^ quae civitates
adpellantur: harum rectores et conservatores hinc profecti huc revertuntur. Cic. rep. VI. i3. (Regnator.)
8.) Quoniam^ ut praeclare scriptum est a Plalone^ non nobis solum nati sumus^ ortusque nostri partem patria vindicat, partem amici^ alque, ut placet Stoicis, quae in terris gignuntur, ad usum hominum omnia creari, homines autem hominum causa esse generalos,
ut ipsi inter se,
aliis alii prodesse possent: in hoc naturam debemus ducem gequi et communes utilitateg in medium adferre, mutatione officiorum, dando^ accipiendo^ tum artibus, tum opera, tum facultatibus devincire hominum inter homines societatem,
,
Cic.
off.
I.
7.
(Auxiiium, Societas.)
ii5
Patronus.
placidum; dederis in carmina vires Ingeniumvultu statque cadilcjue^tio.

mihi
te
Da
Ovid,
fast.
lib. I.
PauUus.
gaza , quae fuit maxima^ poliPaullus : tantum in aerarium pecuniae invexil wt unius imperatoris praeda finem attulerit tributorum. At hic nihil domum guam praeter memoriam nominis
iufl
Omni Macedonum
est
sempiternam
detulit*
Cic,
off
Ili
2i.
Paupcrtas.
1.)
Magnae
divitiaesunt lege naturae composita paupertas, Sen. epist. 4.

(tot
2.)
Annos L.XX natus
enim
vixit
Ennius)
i(a
ferehat duo, quae maxima putantur onera, pauperlatem_, et senectutem, ut eis paene delectari videreiur. Cic. Sen 5-. (Senectus.)
3.)
Infantem
nudum quum te natura crearit; Paupertatis onus patienler ferre memenlo. Cat. Dist. I. 21.
4.)
Res urget
me
nulla^
meo sum pauper

Hor.
in aere.
II.
epist Jih
5.)
2,
Paupertas impulit audax^ Ut versus facerem. Hon epist.^ 2, (Horatius.)

est;
est,
2.
6.) Cui cum pauperlate hene convenit, dives non qui parum hahet, sed qui plus cupit, pauper
Sen. epist.
7.)
Paupertas nulli
Jures licet,
et
malum
est,
nisi repugnanli. Senec. epist. i25
8.)
Samolhracum
dis
Et nostrorum aras; contemnere fulmina pauper

Creditur atque deos,
ignoscentihus ipsis. Juvenalis Satyr. 3.
8*
9.) Cantabit
10.)
ii6
Juv. Salyr. lo.
vacuus coram lalrone viator.
Magnum_,* pauperies, opprobrium^ juLet

Quidvis et facere
el pati,
Virtutigque viam deserit arduae.
Hor. Od.
ij.) Saeviat
III.
24.
atque novog moveat forluna tumulius; Quantum hinc imminuet?
Hor. Salyr.
1.
II. 2.
Quidquid 12.) Necessarium est parvo assuescere. vult, habere nemo potest, illud potestj nolle^ quod non habet; rebus oblalis hilaris uti.
Senec. epist. i23.
i3,) ISil
habet infelix pauperlas durius inse,

(juod ridiculos homines facit.
Quam
14.)
Juv^ Satyr. 3.
Haud
emergunt, quorum virtutibus obslat Res angusta demi.

facile
Juv* Satyr. 3.
i5.)
Libertas pauperis haec est: Pulsatus rogat^ et pugnis concisus adorat, Ut liceat paucis cum dentibus inde reverti, Juv. Satyr. 5.
I.)
O pater et rex Jupiter^ ut pereat positum rubigine telum.

Hor. Satyr.
1.
II. 1.
2.)
Respice viij[dicibu8. pacalum viribus orbem, Qua lalam rJereus caerulus ambit humum Ovid. Heroid. Ep. 9,
3.)
Amorem
eis otii et pacis injecit

^
(nempe de
Numa
fi-
rege
et
Romanis sermo)
et
quibus facillime
justitia et
des convalescit;
agrorum
4.)
patrocinio maxime cultus perceplioque frugum defenditur. Cic. rep, II. 14.
quorum
Ula antem diuturna pax
Numae mater
huic urbi
juris el religionis fuit.

Cic. rep. V. 2.
(Numa.)
5.)
sit
Mea quidem senlentia paci^ quae nihil habilura insidiarum^ semper est consulendum. In quo, si
,
mihi esset obtemperatum;
quam rempublicam
6.)
c[uae
elsi non optimam^ at alinunc nulla est, haberemus.
Cic.
oiF,
I.
11.
(Romani.)
1. Ilf.
Candida pax homines trux decet
ira feras.
Ovid. ars amat.

7.) Nutrit rura Ceres, almaque fauslitas Pacatum volitant per mare navitao.
Culpari metuit
8.)
fides.
Hor. Od. IV. 5. Plaude tuo, miles, Marti nos odimus arma. Pax juvat et media pace repertus amor.
;
Ovid. Amor.
III.
2.
9.) Di Jovis in tectis iram miseranlur inanem Amborum, et tanlos morlalibus esse labores. Virg. Aen. 1. X. v. 768.
10.)
"
Qua
11.)
datur;
ast^
Coeant in foedera dextrae, armis concurrant arma, cavele. Virg, Aen. lib. XI. v. 292.
Dirae ferro et compagibus arctis Claudentur belli portae. Furor impius intus, Saeva sedenssuper arma etcentum vinctus aenis Post lergum nodis, fremit horridus ore cruenlo. Virg. Aen. I. 293.
12.)
Cum
libuit
pacem
placidis emittere teclis;
Libera perpetuas ambulat illa vias, Sanguine letifero totus miscebitur orbis
Ni tenant rigidae condita

i3.)
bella erae.
Ovid.
fast.
1.
I.
Pax Cererem nutrit, pacis alumna Ceres.

Ovid.
fast.
1.
I.
14.)
Pax ades
et toto mitis in
orbe mane.
Ovid.
fast.
1.
I.
10.) Sarculanunc, durusque bidens, et vomer aduncus Ruris opes, niteant; inquinet arma situs. Conatusque aliquis vugina ducere ferruuij Adbtrictum longa sentiat esse mora.
Ovid.
fast.
I.
IV.
-^
iG.)
ii8
Nunc
sinite
etplacitumlaeticomponitefoedas. Virg. Aen. L X. v. i5.
i-j.)
Pax candida primum
Duxit araturos sub juga curva Loves. Pax aluit vites, et succos condidit uvae, Funderet ul nato testa paterna merum.
Tibull.
18.)
I.
10.
Pace bidens vomerque vigent: at tristia duri Militis in tenebris occupat arma situs,
Tibull.
I.
10.
19.)
Al nobis paxalma, veni, spicamque teneto; Perpluat et pomis candidug ante sinus! TibuU. I. 10.
Peccatum.
1.)
Bi quoties peccant homines, sua fulmina mittat Jupiler, exiguo tempore inermis erit. Ovid. Trist. II.
2.)
Nec
tibi celandi spes it pcccare paranti Est Deus, occultos qui vetat esse dolos. TibuU.
I.
9.
5.) Initium est salutis^ notitia peccali. Sen. ep. 28. (Poenitentia.)
4.) IVIagna adsistat,
pars peccatorum tollitur^
ai
peccaturis
testis
Senec. ep. 11.

5.)
Quum
quid peccaris: castiga te ipse subinde, Vulnera dum sanag, dolor est medicina doloris.
Cat. Dist. IV. 40.
cet,
6.) Peccare certe licet id hoc uno tenetur ,
nemini. Quod autem non Id si arguiturnon licere.
li-
si
nec majus; nec minus umquam fieri potest (quoniam in eo est peccatum, si non Ucuitj quod semper unum, et idem est) quae ex eo peccata naseuntur, aequalia sint
oportet.
Cic. Parad. III.
quod cum 7.) Estpeccare iamquam Iransilire lineas feceris; culpa commissa est: quam longe progrediare
:

cum
semel transieris^
nihil pertinet.
119
Cic. Parad.
III.
ad augendam transeundi culpam
rolumus aequi omnium rerum judices esse^, hoc primum nobis suadearauS;, neminem nostrum esso
8.) Si
sine culpa.
Senec. de Ira
9.)
II.
27.
Numquam
et,
est ulile
peccare^
quia semper est
lurpe
esse
quia semper est honestum, virum

est utile.
honum
i5*
semper
Cic.
10.) Iliacos intra
off.
III.
muros peccatur
et extra.
epist,
I. I.
Hor.
11.)
2.
Oderunt peccare Loni
virtutis
amore.
epist.
1. I.
12*)

Rem
Hor.
16.
deperdere famam, patris oblimare^ malum est ubicumque;

(juid inter
Bonam
Est in matrona, ancilla, peccesve togata?
Hor. Satyr.
i3.) Satis nobis (si
I. I.
2.
modo
in philosophia aliquid pro-
fecimus) persuasum esse debet, si omnes deos, hominesque celare possimus, nihil tamen avare , nihif injuste ^ nihil libidinose^ nihil incontinenter esse fa*
.
ciendum.
Cic. off.
III. 8,
Pecunia,
1
) Si
quadringentis sex, septem millia desunt: Est animus tibi, 8unt mores, et lingua lidesque; Plebs eris. Hor. epist. 1. I. 1.
2.) Nescis,
quo valeat nummns ? Quem praebeat usum ? Panisematur, olus, vini sextarius adde,
:
Queis humana
5.) Scilicet
sibi doleat
natura negatis, Hor. Satyr. I,
I;
1,
uxorem cuni dote HJemque et ajnicos, Et genus et formam regina pecunia donat; Ac bene nummatum decorat Suadela Venusque,
Hor, epist.
1. I>
6.
120
Hor.
epist.
1.
4.) Si res sola potest facere et servare
Leatum; Hoc primus repetas opus, hoc postremus omiltag.

I.
6.
5.) Isne tibi
melius suadet^ qui, ut rem faciae, rem, Si possis, recte; si non, quocumque modo rem; An qui fortunae te responsare superLae Liberum et erectum praesens hortatur et optat? Hor. episl. 1. I. i. (Sapientia.)
6.)
O cives^ clves, quaerenda pecunia Virtus post nummos

Hor.
primum
epist,
I.
est;
i.
7.)
Syrus. Fecuniam
est
in loco negligere,
maximum
II.
inlerdum
lucrum
Ter. Adelph.
2.
8) Fecuniae fagienda
angusti animi tamque honeslius magnificentiusque^ quam pecuniam contemnere , si non habeas; si habeas^ ad beneficentiam liberalitatemque conferre.
Cic. ofF.
g.)
I.
cupiditas: nihil enim est fam parvi, quam amare divitias; nihil
20.
Quantumhabeas,
tanti ipse
fies,
lantique habSîs* Lucil.
10.)
Ergo
Per
te
sollicitae tu causa
pecunia vitae es:
immaturum mortls adimus iter: Tu vitils hominum crudella pabula praebes;

Semina curarum de capite orta tuo.
Prop.
III. 7.
divitem fecit; imo contra nulli non majorem sui cupiditatem incussit. Quaeris, quae sit hujus rei causa ? plus incipit habere posse, qui plus habet. Senec epist iij^.
11.)
12.)
Neminem pecunia
Undehabeas, quaeritnemo; sed oportet habere. Hoc monstrant vetulae pueris repentibus assae; Hoc discunt omnes ante alpha et beta puellae.
Juvenal Satyr. 14.
i3.)
Majore tormento pecunia possidetur,
quam
quaeritur.
Senec. epist. ii5.

14.)
not,
Haec ipsa res iot magistratus , tot judices detipecuniae; quae magistralus et judices facit
121
Senec. epist. iij.
quae ex quo in honore esse coepit, verus rerum honor cecidit.

i5.)
Imperat aut servit collecta pecunia cuique, Tortumdigna sequipotius; quam ducere funem.
Hor. epist.
l.
I.
lo,
i6.)
Et genus etxîrlus^
nisi
cum
re, vilior alga est, Hor. Satyr. 1. II. 5,
ly,)
Prima peregrinos obscoena pecunia mores Intulit^ et turpi fregerunt saecula luxu
Diviliae ii*.7n*U^.
Juv. Satyr. 6.
i8.)
Quadringenta
Et melior
Ex Da
aul similis Dis, donaret homuncio; quantus nihilo fieres, quantus "Virronis amicus! Trehio^ pone ad Trebium. Vis fraler ab
_,
tibi si quis
Deus
fatis
ipsis
Ilibus ?
O nummi
_,
vobis hunc
praestat ho-
norem
Vos
19.)
estis fratres.
Juv. Satyr. 5,
Strangulat
,
Nimia congesta pecunia cura

et
cuncta exsuperans patrimonia

census.
Juv. Satyr. lo
20.)
Crescentem gequitur cura pecuniam,
Majorumque
21.) Protinus ad
fames,
Hor. Od.
III.
16.
fiet
censum; de moribus ultima
Quaestio; quot pascit servos? quot possidet agri Jugera ? quam muita magnaque paropside coenat ? Quantum quisque suo nummorum 8ervat in arca^
Tantum habet
et fidei.
Juv. Satyr. 3.
52.) Themistocles cum consuleretur , ulrum bono viro pauperi;, an miiius probato diviti filiam collocaret:
Ego vero, inquit, malo virum, qui pecunia quampecuniam, quae viro,
Cic, off.
egeat,
H. 20.
122
25.) LJbet intueri fiscos in angulo jacentes. Hi sunt, propter qiios oculi clamore exprimuntur fremitu judiciorum basilicae resonant; evocati ex longinquis regionibus judices sedent; judicaturi, utrius justior, avaritia sit. Quanto risu prosequenda sunt, quae nobi* lacrimas educunt Senec. de Ira III. 53.
24.) Circa pecuniam plurimum yociferationis est: haec fora defaligat, patres liberosque committit, venena miscet, gladios tam percussoribuK quam legionibu8 tradit; haec est sanguine nostro delibuta; propter hanc uxorum maritorumque nocles strepunt litibus, ek tribunalia magistrati^ premit turba^ reges saeyiunt rapiuntque, et civitates longo seculorum labore construc,
tas evertunt,
ut
aurum argenlumque
in cinere
urbium
32*
scrutentur.
Senec. de Ira
III.
Perfectio
1.)
Ad unguem
; ,
Factus homo. Hor. Satyr.

exigitur^ ut prosit
;
1. I.
5.
hominibus, si minus, paucis fii minus, si fieri potest_, multis proximisj si minus sibi. INam cum se utilem caeteris commune agit negotium. Quomodo_, qui se efficit,
2.)
Hoc ab homine
deterioreni facit,
omnibus
Sic
si
non sibi tantummodo nocet, sed etiam quibus melior factus prodesse potuisset. quis bene de se meretur, hoc ipfio aliis prodest^
eis^
quod
ilUs
profuturum parat.
Senec. de otio.
c.
3o. (Utilitas.)
Perfidia.
1.)
Quantum perHdiae tecum, scelerate, perisset! Demta forent capiti quam mala multa meo!
2.)
Jam te nil miseret, dure, tui dulcis amiculi: Jam me prodere^ jam non dubitas fallere perfide
Catull. 3o.
123
3.)
Nec
fallacum hominiim coelicolis placent; Quae tu negligis^ ac me miserum deseris in mali^.

Catull. 3o.
facta impia
Periclcs.
I.) Quid Pericles? de cu]u8 dicendi copia sic accepimus^ ut, quum contra voluntalem Atheniensium loqueretur pro salule patriae severius, lamen id ipsum, quod ille contra populares homines diceret^ populare omnibus et jucundum videretur: cujus in lahris veteres Comici, eliam quum illi male dicerent (quod tu:ii Athenis fieri licebat), leporem habitasse dixerunt, tantamque in eo vim fuisse, ut in eorum mentibus, qui audi&ent, quasi aculeos quosdam relincfueret. Cic. de bratore III. 34.
2.) Bello illo
maximo,
qi|od Athenienses et Lacp-
inter se co^tenlione gesserunt, Pericles ille et auctoritale et eloqientia et conhilio princep civitatis suae_, cum obscurato sole tenebrae factae es-
daemonii
summa
sent repente
Atheniensiumque animos summua timor
docuisse cives suos dicitur id, quod ipse b Anaxagora, cujus audilor fuerat, acceperat^ certo illud tempore fieri et necessario, cum tota se luna sub orbem solis subjecisset : itaque etsi non omni intermenstruo, tamen id fieri non posse , nisi certo inter-
occupavisset,
menstruo tempore. Quod cum disputando igjîonibusque docuisset^ populnm liberavit metu; erat enim tunc haec nova et ignota ratio^ solem lunae oppositum solere deficere; quod Thaletem Milesium primum vidisge
dicunt.
Cic. de rep.
16. (Solis defectio.)
Pericula.
In adeundis periculis ûnsuetudo imilanda mediest, qui leviter aegrotantes leviter curant; gravioribus autem morl)^ periculosas curationes et ancipi1.)
corum
tes
adhibere coguntur,
Cic. ofT.
I,
24,

2.)
124
Per varios casus,

Virg. Aen.
I.
per tot discrimlna rerum Tendimu.
204. (Labores. Difficullates.)
3.) Ut enim sunt, quemadmodum supra dixi, qui urLanis rebus bellicas anteponant: sic reperies multos, cjuibus periculosa et callida consilia quietig cogitationibus et gplendidiora et majora videantur.
Cic.
off. I.
24.
periculi fuga committendum 4,) Sed fugiendum esl, ut imbelles timidicjue videamur. etiam illud , ne offeramus nos periculis sine causa 5 quo nihil potest esse stultius.
Cic. off.
I.
Numquam omnino
24.
^
gf,
1.)
Fericulum.
Periculosm plenum opus aleae Tractas^ et incediat per ignes

Suppositos cineri ioloso. ^
Horat.
1.
11.
1.
2.)
Mens erit apta capi tunc, cum laetisgima rerum^ Ut seges in pingui luxuriabit humo.
Ovid. ars am.
I.
3.)
Quid
(juisque vitet , numquam Cautum est in horas.
homini
Horat.
1.
satis
II.
i3.
sunt casus , etiamsi graves, naufragium fa4.) cere , vehiculo everti: ab homine homini quotidianum periculum. Senec. epist, io5.
5.)
RaM
Ratio terrorem prudentibus excutit
imperilis
fit
magna ex desperatione securitas. Hoc itacjue generi humano dictum puta^ quod illis subita caplivitate inter ignes et hostem stupentibus dictum est: Una salus viclis^
nuUum
1
sperare salutem. Senec. Quaest. natural. VI.
2.
(Timor.)
6.) Si
vuUis nihil timere
inenda
circumspicite,
cogitate, omnia esse ti^ levibus causis discutiamur. Senec. Quaest. natural. VI, 2. (Timor.)
quam
i.)
125
Perjurium.
Ah
miser! elsi quis primo perjuria celat> Sera tamen tacilis poena yenit pedibus. ^^
Tibull.Jto.
sed perjurare est quod ex animi tui sentenlia juraris, sicut verbis concipitur more nostro, id non facere^ perjurium est. Scite enim Euripides; Juravi lingua , menlem injuratam gero.
2.)
Non enim falsum
jurare
Gic.
off. III.
ag.
Perseverantia.
Quid magis est fiaxo durum quid mollius unda? Dura tamen molli saxa cavantur aqua. Ov. ars am. I,
,
Persona.
1.)
Differentia
naturarum tanfam habet vim, ut non

silji
numquam mortem
alius in
ipse
consciscere alius debeat;
eadem causa non debeat. Num enim alia in causa M. Calo fuit, alia caeteri^ qui se in Africa Caesari tradiderunt? Atqui caeteris forsitan vilio datum csset, si se interemissent, propterea quod eorum vita lenior^ et mores fuerant faciliores; Catoni autem cuin incredibilem tribuisset natura gravilalem eamque ipse perpetua constantia roboravisset , semperque in propobito susceptoque consilio permansisset, inoriundum potius^
quam lyranni
vultus adspiciendus
Cic.
off.
I.
fuit.
3i. (Decentia.)
si
2.)
Nec quemquam hoc errore duci oporlet, ut,
quid Socrates aut Aristigpus contra
morem
consueludi-
nemque civilem fecerint ioquutive sint, ideni sibi arbi* tretur licere. Magnis illi et divinis bonis hanc licentiam
assequebantur.
Cic.
off,
I.
4i. (Diversitas.)
Perversitas.
Quae est autem in hominibus tanta perversitag^ ut^ inventis frugibus glande vescantur? Cic. Orat. cap. 9. (Stultitia.)
ia6
Pestig.
Saevil, et, in lucem Slygiis emissa tenebria, Pallida Tisiphone Morbos agitanle Melumque,
^nque
dies
avidum surgens caput
altius effert,
III.
Virg. Georg. Lib.
v.
55i.
Philautia.
1.) Scimiis,,
neminem
tanti
ab
alio quanti a se ipso
aestimari*
Sen. benef.
j.)
II,
28. (Egoismu?.)
Nemo non benignus
est sui Judex Sen. benef. IL 26. (Egoismus.)
Philosophi.
cjui existimant, philosophiae fidcliter deditos, contumaces esse ac refractario, et contemtores magistratuum ac regum^ eorumve, per quos pubiica administrantur. E contrario enim nulli adversus illos gratiores sunt; nec immerito; nullis enim plu8 praestant, (juara quibus frui tranquillo otio licet. Itaque hi, quibus ad propositum hene vivendi aditum confert securitas publica, necesse est^ auclorem hujus
1.)
Errare mihi videntur,
boni ut parentem colant.

Senec. ep. 73,
Nos certe sumus, qui dicimus, et Zenonem et Chrysippum majora egisse, quam si duxissent exercitus, gessissent honores, leges tulissent quas non uni
2.)
:
civitati, sed toti
generi tulerunt. Senec. de otio c. 32. (Vita practica)
humano
3.) Nemo illorum (scilicet philosophorum) rem pubJicam administravit? Sed iidem nihilominus non segnem egere vitam invenerunt^ quemadniodum plus quies illorum hominibus prodesset, quam aiiorum discursus et sudor. Senec. de otio c. 32, (Vita practica.)
PhilOvSophia.
igitur satis laudari digne poterit philosophia , cui qui pareat, omne tempus aetatis sine molestia possit degere.
1.)
Numquam
Cic. Sen. 1.
127
2.) Thales, ut oLjurgaloreR suos convinceret ostenderetque^ etiam philosophum, vsi ei commodum esset, pecuniam facere posse , omnem oleam^ anlequam florere coepisset, in agro Milesio coemisse dicitur. Animadver
terat fortasse quadam scienlia, olearum ubertatem fore. Et quidem idem primus defeclionem golis, quaeAstyage
regnante facla
est, praedixisse fertur.
Cic. divin.
I.
49. (Thales.
Lucrum,)
nem
3.) Sapientiorem Socralfim soleo judicare, qui omejusmodi curam depotiuerit; eaque^ quae de natura quaererentur, aut majora, quam hominum ralio
consequi possit^ aut nihil omnino ad vilam

adtinere dixerit.
Cic. de republica
4.)
I.
hominum
10. (Socrates.)
Nec vero Pylhagoras nominis solum invenlor, sed rerum etiam ipsarum (fiermo est de philosophia) amplificalor fuit,* qui, cum post hunc Phliasium sermonem in Ilaliam venisset, exornavit eam Graeciam, quae magna dicta est, et privatim et publice, praestantissimis et institutis et artibus.
Cic. Tusc. Quaest. V. 4. (Pythagoras.)

5.) Incredibilis vis philosophiae est ad omnem fortuitam vim relundendam. ]Nullum telum in corpore ejus
sedet; munita est solidaque, quaedam defatigat, et velut ievia tela laxo sinu eludit, quaedam discutit et in eum usque, qui miserat, respuit.
Senec. epist. 53.
numin tantum convalescct nequitia conlra virtutes conjurabitur, ut non phiiosophiae nomen venerabile et sacrum maneat.
6.)
,
Numquam
quam
sic
SeniBc. epist. 14.

7.) Quid illa laudala et omnibus praeferenda artibus rebusque philosophia praestabit? scilicel ut malis tibi placere, quam populo; ut aestimes judicia^ non nume-
res
ut sine
metu deorum hcminumque
vivas.
Senec. epist. 29.

8.) Fuit ergo jam accepta a Platone philosophandi ratio triplex: una de vita et moribus : altera de natura et rebus occultis: tertia de disserendo, et quid verum
ct
quid falsum quid rectum in oratione pravumve ; quid consenliens, quid repugnet judicando, Ac pri;
mam
eicjue
nisi in
128
illam parlem , bene vivendi a natura petebant, parendum esse diceLant; neque ulla alia in re,
natura, quaerendum esse illud summum bonum, omnia referrentur: constituebantque , extremum esse rerum expetenârum^ et finem bonorum, adeptum esse omnia e nalura et animo, et corpore;, et vita. Corporis autem alia ponebant esse in toto, alia in partifjuo
jbus: valeludinem, vires , pulchritudinem in loto in partibus autem sensus inlegros et praestantiam aliquam partium singularum : ut in pedibus, celeritatem vim, in manibus; claritatem in voce; in lingua etiam explanatam vocum impressionem. Animi autem, quae essent ad comprehendendam ingeniis virtutem idonea eaque ab iis in naturam et mores dividebantur. Naturae celeritatem ad diccendum et memoriam dabant; quorum utrunique mentis esset proprium et ingenii. Morum aulem putabant studia esse, et quasi consuetu, ;
ratione formabant;
dinem; quam partiin exercltationis assiduitate, partim in quibus erat philosophia ipsa; in qua quod inchoatum est, neque absoiutum^ progressid quaedam ad virtutem adpellatur; quod autem absolu^
tum
id
'est virtus_,
quasi perfeclio naturae
omniumque
rerum, quas in animis ponunt, una res optimaj ergo haec animorum. Vitae autem (id enim erat tertium) adjuncta esse dicebant, quae ad virtutis usum valerent.
Jam dam
virtus animi bonis et corporis cernitur in quibusquae non tam naturae^ quam beatae vilae adjuncta sunt, Hominem esse censebant quasi partem quandam civitatis et universi generis humani, eumque esse conjunctum cum hominibus humana quadam socie,
tate.
de summo quidem atque nalurali bono caelera autem perlinere ad id putant^ aut agendum, aut ad tuendum: ut divilias, ut ope8^ gloriam, ut gratiam, Ita Iripartita ab iis inducitur
Ac
sic
agunt
ad
ut
ra-
lio
bonorum
Cic.
9.)
Omnes, qui
in
nebant, sapientes et ; que eorum nomen usque ad Pythagorae manavil aetatem; quem, ut scribit audilor Pjatonis, Ponticus Heraclides, vir doctus imprimis , Phliuntem ferunt venisse, disseruisse quaedam cujus ingenium et eloquentiam cum admiratus esset Leon, quaesivisse exeo, qua ma;
Academ. Quaest. I. 5. (Plato.) rerum contemplatione ktudia johabebantur et nominabanlur id-
29
xime arle confideret : at illum , artem quidem se sciro nullam, sed esse phiIosophum admiraklum Leohtem novitatem nominis_, quaesisse, quinam essent philosophi, et quid inter eos et reliquos interesset ? Pythagoram autem respondisse: similem sihi videri vitam hominum et mercatum eum, qui haheretur maximo ludorum adparatu totius Graeciae celebritate INam ut illic alii corporibus exercitatis gloriafii et nohilitatem coronae peterent alii emendi aut vendendi quaestu et vlucro ducerentur; esset quoddam genus eorum idque vel maxime ingenuum_^ qui nec plausum nec lucrum quaererent, sed visendi causa venirent studiovseque perspicerent^ quid ageretur^ et qua modo: ila vnos quasi in mercatus quandam celebritatem ex urbe ^'aliqua^ sic in hanc vitam ex alia vita et natura provfeclos^ alios gloriae servire^ alios pecuniae: raros essa >quosdam^ qui, ceteris omnibus pro nihilo habitisj rovrum naluram studiose intuerentur hos se adpellare sapientiae studiosos_, id esl enim philosophos et ut
;
,
illic
liberalissimum esset, spectare, nihil sibi acquirentem, sic in vita longe omnibus studiis contempla-
vtionem rerum cognitionemque praestare. Cic. Tusc* Quaest. V.

lo.)
Corpus hoc animi pondus ac poena

urgetur, in vinculis est,
et
est
pre-
mente
sophia
jussit,
illo
;
nisi accessit philo-
illum respirare rerum naturae spectaculo a terrenis dimisit ad divina Haec libertas ejus est^ haec evagatio : subducit interim se custodiae, in qua lenetur, et coelo reficitur. Senec. epist. 65.
et
II.) Si
quid aliud
est in
philosophia Loni, hoc
egt,
quod stcmma non
inspicit.
Senec. epist. 44. (Nobiiitas.)

12.) Philosophia animum format el fabrieal, vitam disponit, actiones regit, agenda et omiltenda demonstrat, sedet ad gubernaculum et per ancipitia fluctuantium dirigit cursum ; sine hac nemo securus est.
Senec. epist. 16.

i3.) Multis quatuordecim sunt clausi; non omnes Curia admiltit; castra quoque, quos ad laborem et periculum recipiunt, fastidiose legunt: bona mens omniGnomologia. Tom. II. 9

I)us patet;
i3o
quemauam
omnes ad hoc sumus nobiles; nec rejicit philosophia, neceligit: omnibus lucet. Senec. epist. 44
vita sufficit,
14.) Vix fota tam contemnere.
ut hoc
unum
discas, vi-
Senec. epist. 111. CMagnanimitas.)

i5.)
Non
ostentationi
populare arlificium, nec paratum; non in verhis^ sed in rebus est.

est philosophia
Senec. epist. i6,

16.) Cum philosophia ex rationum collalione con^let, ab ea^ si et boni et beativolumus esse, omnia adjumenta et auxilia petamus hene beateque vivendi. Cic. Tusc. Quaest. IV. 38.
17.) Si animus fortuita contemsit^ si se cupra mesustulit, nec avida spe infinita complectilur, sed
tum
didicit
a se petere divilias
ejecit, et scit,
,
formidinem
timendum
Deo
nihil
si deorum hominumque non multum esse ab homine si contemtor omnium, quibus

;
,
ornatur, eo perductus est ut illi liqueat, mortem nuilius mali esse materiam^ multorum finem ; si animum virtuti consecravit, et quacumque vocat illa, planum pulat; si sociale animal est^ et in commune genitus, mundum ut unam domum spectat et conscientiam suam diis aperit, semperque tamquam in publico vivit; si se magis veritus^ quam alios, subductus illis tempeslatibus , in solido ac sereno sletit: consummavit scientiam utilem atque necessariam, Reliqua oblectamenta otii sunt. Senec. benef. VII. 1. (Sapientia. Scientia.)
torquetur vita,
18.) A Socrate haec omnis, quae moribus, philosophia manavit.
est
dum
de vila
et
de
Cic. Tusc. Quaest.

,
III. 4.
(Socrates.)
non fuisse in nostra poteslate, 19.) Solemus dicere quos sortiremur parentes, sorte nobis datos: nobis vero ad nostrum arbitrium nasci licet* Nobilissimorum ingeniorum familiae sunt; elige, in quam adscisci velis. Non in nomen tantum adoptaberis, sed \n ipsa bona; quae non erunt sordide, nec maligne custodienda: majora fient, quo illa pluribu8 diviseris. Hi tibi dabunt ad aeternilatem iler, et le in illum locum, ex quo ne-

mo
i3i
-^
Haec una ralio est exlenden-* ejiciet, subteTabunt. dae mortalitalis , imo in immortalitatem verlendae. Sen. Brevit. vitae i5. (Sapientia* Scientia.)
20.) Est autem unus dies, Lene et ex praeceptis luis (loquitur de philosophia) actus, peccanti immortalilati
anteponendug.
Cic. Tusc. Quaest. V, 2.
ahest^, ut proinde ac de hominum est vita merita, laudetur, ut a plerisque neglecta, a multis etiam vituperetur. Cic. Tusc. Quaest. V. 2.
21.) Philosophia
quidem tantum
22.) O vitae philosophia dux! c virtutis indagatrix^ expultrixque vitiorum quid non modo nos^ sed omniiiD vita hominum sine te esse potuissel? tu urbes peperisli, tu dissipatos homines in societatem vitae convocasli; tu eos inter se primo domiciliis, deinde conjugiis, tum litterarum et vocum communione junxisti; tu invenlrix legum tu magistra morum et disciplinae fuisti ad te confugimus^ a te opem petimus; tibi nos, ut antea magna exparte^ sic nunc penitus totosque tradimus.
!
Cic. Tusc. QuaevSt. V, 2,

23.) Illic (scilicet in philosophia)
demum
illic
discit (ani-
mus
scilicet)
quod diu quaesivit

Jib.
incipit
Deum
nosse
Sen. quaest. natural.
praef. (Scrutatio.)
24.) Socrates autem primus philosophiam devocavit e coelo et in urbibus collocavit^ et in domos etiain in-
troduxit^ et coegit^ de vita etmoribus, rebusque bonis et malis quaerere. Cujui multiplex ratio disputandi rerumque varietas et ingenii magnitudo, Platonis memoria et litteris consecrata_, plura
genera eftecit dissentienE quibus nos id polissimum consecuti 8umu, quo Socratem usum arbitrabamur ut nostram ipsi sententiam tegeremus, errore alios levaremus, et in omni dispulatione ^ quid esset simiiiimum veri, quaereremus.
tium philosophorum.
Cic. Tusc. Quaest. V. 4. (Socrates.)
25.) Socraces mihi videtur, id quod consfat inler omnes, primus a rebus occuitis et ab ipsa natura involutis, in quibus omnes ante eum philosophi occupati
fuerunt, arocavisse philosophiam^
et
ad vitam
commu-
nem
l32
addaxisse ; ut de virtulibus et vitiis, omninoque de honis rebus et malis quaereret; coelestia autem vel si maprocul esse a nostra cognitione censeret, vel xime cognita essent, nihil tamen ad bene vivendum. Cic, Academ. Quaest. I, 4. (Socr&tes.)
Quis dubitare potest , quin Deorum immoF' philosophiae ^ quod sit, quod rivimus bene vivimus? Sen. ep. 90.
26.)
talium
munus
igltur illud philosophiae studium mihi ad vitae constantiam, quantum , et possum, et ad delectationem animi, nec ullum arbitror, ut apud Platonem est, majus aut melius a Diis datum
27.)
Totum
quidem ipse sumo
munus homini.
Cic. Academ. Quaest. I. 2. admitterer^ (sciiicet ad philosophandum) non fuerat operae pretium nasci. Quid enim eral, cur in numero viventium me positum esse gauderem ? An ut cibo8 et potiones percolarem ? ut hoc corpus caussarium ac fluidum periturumque, nisi subinde impleatur, farcirem? et viverem aegri minisler?
28.) Nisi ad haec
ut mortem timerem , cui omnes nascimur? Detrahe non est vita tanti, ut su* hoc inaeslimabile bonum,
dem
ut aesluem. Sen. Quaest. natural.
I.
1.
(Scrutatio.)
29.) Cogitatio nostra coeli munimenta perrumpit, nec contenta esl id , quod ostenditur, scire. Illud^ inquit, scrutor^ quod ultra mundum jacet; utrumne profunda vartilas sit, an et hoc ipsum terminis suia cludatur ? qualis sit habitus exclusis ; informia et confusa sint , ac in omnem part^m landumdem loci obtinentia. an et illa in aliquem cultum descripta sint?
huic cohaereant mundo, an longe ab hoc secesserint etin vacuo volutentur? individuae sint^ per quae struiquod natum futurumque est, an conlitur omne id nua eorum materia sit, et per totum mutabiiis? ulrum contraria inter se elemenla sint , an non pugnent, sed per diversa conspirent? Sen. d. olio. c. 32. (Scrutatio.)
,
3o.) Errare
mehercle,
malo cum Platone

J. I.
quam
cum
istis
(scilicet reliquis philosophis) vera sentire.
Cic. Tusc, Quaest.
c.
17. (Plato.)
i33
3i.) Utinam quidem jam tenerentur omnia, et inoperta ac confessa veritas esset? nihil ex decretis mu nunc veritatem cum eis ipsis, qui docent, taremus:
quaerimus,
Sen. d. otio.
32.)
sint ?
c.
3o. (Studia. Veritas.)
una, pluresve Quaeramus. quid sit Natura^ an ars bonos faciat ? unum sit hoc, quod maria terrasque, et mari et terris inserla compleclitur, an multa Deus corpora ejusmodi sparserit? continua sit omnis et plena materia ex qua cuncta gignuntur, an diducta, et solidis inane permixtum sit? Deus sedens opus suum spectet, an tractel ? utrumne extrinsecus ilii circumfusus sit, an toti inditu*? immortalis sit mundus an inter caduca , et ad tempus nata numerandus? Haec qui contemplalur, quid Deo prae8tat? ne tanta ejus opera sine teste sint.
virtus;
,
Sen. d otio.
c.
3i, (Scrutatio.)
33.) Philosophia vero, omnium maler artium, quid ut Plato ait, donum, ut ego ^ invenest aliud, nisi
,
tum deorum?
Haec nos primum ad illorum cultum^ deinde ad jus hominum, quod situm est in generis humani societate, tum ad modestiam magnitudinemque animi erudivit eademque ab animo, tamquam ab oculis, caliginem dispulit, ut omnia supera infera^ prima , ullima , media, videremus. Prorsus haec diviria mihi videtur vis^ quae tot res efFiciat et tantas. Cic. Tusc. Quaest. 1. I. c. 26.
;
34.) Acies nostra aperit sibi investigando viam, et jacit, ut inquisitio transeat ex apertis in obscura , et aliquid ipso mundo inveniat antiquius. Unde ista sidera exierint ? quis fuerit Universi stalus,
fundamenta veri
antequam singula in partes discederent? quae ralio mersa et confusa diduxerit? quis loca rebus asuignaverit?
suapte natura gravia descenderint, evolaverint an praeter nisum pondusque corporum altior aliqua vis legem singulis dixerit? an illud verum sit, quo maxime probatur, hominem divini spiritus esiê, partem ac veluti scintillas qu^sdam sacrorum in terras desiluisse atque alieno loco haesisse?
levia,
Sen. d. olio.
35.)
c. 32.
(Scrutatio.)
homo)
potest ante contemnere porticus (scilicet et lacunaria ebore fulgentia^ et tonsilea ailyas
Non
Bt derivata in
i34
domos flumina , quam totum circumeat terrarum orbem superne despiciens, angustuin , et maf^na ex parte opertum mari, eliam qua exfitat, late squalidum, et aut ustum autrigentem, sibi
jnundum,
et
ipRe ait: Hoc est illud punctum, quod inter tot gentes ferro et igni dividitur? Senec. Quaest, natural I. praefalio. (^crutalio.)
56)
Una
re
consummatur animus
quae
scientia
bono-
rum
ac malorum jmmutabili, competit.

Sy.)
soli
philosophiaa
Senec. epist. 88.

in
Utinam quemadmodum universi mundi facies conspeclum venit, ita philosophia tota nobis posset
simillimum
ocGurrere,
mundo gpectaculum!
Profecto
omneR mortaleg in admirationem sui raperet , relictis his, quae nunc magna^ magnorum ignorantia credimus.
Senec.
epist. 8g.
Philosophus.
1.) Si
quis ex istis^
,
qui philosophiam
:
collatrant
Quare ergo tu fortius loqueris, hoc respondebo Non gum sapiens, el, quam vivis ? Ut malevolenti&m tuam pascani, nec ero. Exigo a me, non, ut optimis par sim ^ sed ut malis melior. Hoc mihi salis est^ quotidie aliquid ex vitiis nieis demere et errores meos objurgare. Non perveni ad sanitatem; delinimenta m.gis^ quain remeiic perveniam quidem gi rarius acdia podagrae meae compono_, contentus Vestris quldem pedibus cetlit, et si minus verminatur.
quod solent
dixerit
cojnparatus debiiibus^ cur8or sum. Senec. vit. beat. 17. (Sapiens. Vita. Vituperator.)
quae loquuntur ? ,2.) Non praestant philosophi, Multum tymen praestant, quod loquuntur^ quod honesta niente concipiunt.
Nam
si et
paria dictis agerent,
quid es8et illis beatius? Interim non est, quod conlemnas bona verba et bonis cogitalionibus plena praecordia,
Scnec.
5.) Mollis est
Vit, beat. 20. Cîtuperalio.)
oratio
philosophorum
et umbratilis,
nec senlentiis nec verbis instructa popularibus^
nec
nihil
i35
vincta numeris, sed soluta liberius. Nihil iratum habet, invidum, nihil atrox, nihil mirabile^ nihil astutum: casta , verecunda, virgo incorrupta quodam moItacjue 8#rmo potius, quam oralio dicitur. do. Cic. Orat. cap. ic),
4.) Non ex singulis vocibus philosophi spectandi suQty sed ex perpetuitate atque constantia Cic. Tusc. Quaest. V. 10.
5.) Sic vestras hallucinationes fero,
quemadmodum
Jupiter Optimus
elius
alius
illi
Maximus
,
alas
imposuit
ineptias poetarum: quorum alius cornua ; alius adulterum

,
;
illum induxit et abnoclantem; alius saevum in Deos
iniquum in homines alius raptorem ingenuorum corruptoremque , et cognatorum quidem^ aliqs parricidam et regni alieni paternique expugnatorem. Quibus nihil aliud actum_, quam ut pudor hominibus poccandi demeretur, si tales Deos credidissenl.
,
Senec. Vit. beat. 26. (Vituperator.)
Pietas.
1.)
NuIIa vi verborum^
potesl,
nulla ingenii facultato ex-
primi
quantum opus sit, quam laudabile quamque numquam a memuria hominum exiturum,
posse hoc dicere: Parentibus meis parui^ cessi; impeeorum , sive aequum_, sive iniquum fuit, obsequen-' tem submissumque me praebui: ad hoc unum contumax fui^ ne beneficiis vincerer. Senec. benef. III. 38. (Parenles.)
rio
2.)
Aeschinus*
Omneg
oderint, ni magis te,
Dime, pater^ quam oculos nunc ego amo meos.

Ter. Adelph. IV.^.
3,)
,
foret Aeneae cerrix subjecta pannti^ picitur ipsa viro flamma dedisse locum.
Cum
,,,.,.
Ovidii ex Ponto
lib, I,
1.
4.) Vive pius; moriere pius.
Ovid. Amor. IIL 9.

5.)
Sacra , et sacra altera , patrem Ferthumeris, venerabile onus, Cy thereius heros. Oyid, Metamorph. XIII. 6a4.
i36
I,
6.) Ingâta est pietas, cui tanla pericula subsunt.
Ovid. Heroid. Ep. Sabini

j.) Vicit
^
patrem, imperiosum quidem, T. Manlius; ad lempiis relegatus esset a pa%re ob adolescenliam bnitam ac hebetem ad tribunum plebis, qui patri suo dixerat diem, venit; petlloque tempore, quod ille dederat, sperans fore proditorem parentis invisi (bene meruisse se de juvene credebat, cujus exilium pro gravissimo crimine inter alia Manlio objiciebat) itaclus adolescens secretum, ttlringit occultatum sinu ferrum^ et: nisi, juras , inquit , te diem patri remisurum, hoc te gladio transfodiam. In tua potestate et, utro modo pater meus accusatorem non habeat* Juravit tribunus, necfefellit: et causam accusationis remissae concioni reddidit* Senec. benef. 111. 37
qiil
cum
8.)
Deo8 placatos,
pietas eificiet, et sanctitas. Cic. Off. II. 3.
9 ) Pietas yiribus suis inflammatum Africanum superiorem , vix dum annos puerilitatis egressum, ad opem patri in acie ferendam virili robore armavit. Consulem enim eum, apud Ticinum fluvium adversis auspiciis cum Annibale pugnantem graviter saucium intercessu suo servavit: neque illum aetatis infirmitas,
aut militiae tirocinium^ aut infelicis proelii etiam veterano bellatori pertimescendus exitus interpellare vaiuit^
quo minus duplici

et
gloria
imperatore simul
reretur.
patre ex ipsa morle rapto

Val.
conspicuam coronam, me,
Max. V.
4.
Placabiiitag.
,
interdum vince ferendoj IfQuem superare potes Maxima enim morum semper patientia virlus.
Cat. Dist.
I.
38. (Patientia.)
Plalo.
Equidem
et
Platonem existimo,
gravissime
si
genus forensa
copiosissime
dicendi tractare voluisset,
et
, ,
potuisse dicere
;
137
si illa,
et
Demosthenem,
quae a Pla-
tone didlcerat, tenuisset^ et pronuntiare voluisset ornate splendideque facere potuisse. Eodemque modo de Aristotele et Isocrate judico : quorum uterque suo studio delectatus , contemsit alterum. Cic. off. I. 1. (Demosthenes. Aristoteles.)
Plebg.
TurbaRemi
Damaatos.
sequitur fortunam, ul semper, et odit
Juv. Satyr. lo. (Judicium.)
Poeraata.
i*>
Non
satis est,
pulchra esse poemata; dulcia

sunto.
Hor.
2.)
PiiT.
'
;,^
99.
ci-
Quod non
desit,
hahentem,
expurgare
Quae poterunt umquam
satis
cutae,
3.)
Ni melius dormire putem, quam scribere versus? Hor. epist. 1. II. 2, medicorum est, Quod
Promiltunt medici^ tractant fabrilia fabri Scribimus indocti^ doctique poemata passim. Hor. epist. ] II. 1
:
Poena.
ut in suo vitio quisque 1.) Noxiae poena par esto, plectatur: vis, capite; avaritia , multa ; honoris cupiditas, ignominia sanciatnr.
Cic.
2.)
Leg,
III.
20.
,
Nemo prudens
punit,
quia peccatum est

Senec, de ira
1.
sed
16.
ne peccelur,
I.
3.)
Magne pater Divum, saevos punire tyrannos Haud alia ratione velis, cum dira libido
Movcrit ingenium ferventi tincta veneno^ Virtutem videant, intabescantque relict|.^
,
Persii
Salyr. 3.

4.)
i38
tibi.
Dedi
gatls
euperque poenarum
Hor. Epod, 17,

5.) Effare
;
jussas
cum
fide
poenas liiam. Hor, Epod. 17.
6.)
Si
Quid tristes querimoniae, non supplicio culpa reciditur?

Hor. Od. ni. 24.
7.)
Raro antecedentem sceleslum Deseruit pede poena claudo.

Hor. od. nr.
2.
8.)
Omnis autem
et
animadversio
et castigatio
con25.
tumelia vacare debet,

Cic.
9.)
off. I.
Prohibenda autem maxime est ira in puniendo. Numquam enim iratus qui accedet ad pocnam , mediocntatem iliam tenebit^ quae est inter nimum et
parum.
Cic.
lo.)
off. I.
25.
Cavendum
et
est eliam,
ne major poena, quam

alii
culpa
sit;
ne iisdem de causig
plec|antur_,
Cic.
off. I.
alii
ne adpelientur quidem.
25.
Poenilentia.
Fidclissimus
situs.
est
ad honesta ex poenitentia fran-
Senec. quaest. natural. Hr. praef.
Poesis,
1.)
Aut agitur
res in scenis^ aut acta refertur.
Hoc.
2.)
Pis. 179.
Et^ haec animos aerugo ^ et cura peculi Cum semei imbuerit ^ spereinus carinina fingi Posse, lincnda cedro_, et ievi servanda cupressu. Hor. Pis 33o.
simui
et
5t)
Aut prodesse volunt, aut
^^
ût
'
jucunda
et
delectare poetae idonea dicere vitae. Horat. Pis. 335.

;
4.)
i39
Ignotum tragicae genus invenisse Gamoenae Dicitur et plaustris vectasse poemata Thespis Qui canerent, agerentque peruncti faecibus ora.
Post hunc, personaepallaequerepertorhonestae, Aeschylus^ et modicis inslravit pulpita tignis, t docuit magnumque loqui^ nitique cothurno. Hor, Pis, 75.
5.)
Vixere fortes ante
Agamemnona
Multi^ sed omnes illacrymabiles Urgentur, ignotique longa Nocle , carent quia vate acro.
Hor.
6.) In
Od
ly. 9.
hoc genere nescio (sermo
esl de poesi)
quo
pacto magis,
est^
quam in aliis^^ suum cuique pulchrum adhuc neminem cognovi poetam (et mihi fuit cum
Aquinio amicitilia), qui sibi non optimus viderelur. Cic. Tusc. Quaest. V. aa. (Poeta.) 7.) Si natura negat, facit indignatio versum.
Juvenal. Sat,
8.)
1,
Non magis
expressi vultus per ahenea signa,
Quam
g.)
per vatis opus, mores animique virorum
Clarorum adparent.
Hor. epist.
I.
IL
i.
Neque enim cantare sub antro
Pierio, thyrsumve potest contingere moesta Paupertas, alque aeris inops; quo nocte dieque Corpuseget: satur est, cum dicit Horatius, Evoe! Juvenal. Satyr. 7. 10,) Quis locus ingenio, nisi cum se carmine solo Vexant, et dominis Cyrrhae, Nysaequ^ feruntur Pectora vestra, duas non admittenlia curas? Juvenal. Salyr. 7. 11.) Magnae mentis opms^ nec de lodice paranda Attonitae , currus et equos, faciesque Deorum Adgpicere, et qualisRutulum confundatErynnis. Juv. Satyr, 7,
Potita.
I.)
Picloribus atque poetis
Quidlibet audendi
semper
fuit
aequa potestas,
rer, 9.
Hor. Pison.
a,) Vilia
140
5.)
miretur vulgus: niihi flavus Apollo Pocula Castaliae plena ministret aquae. Ovid. Amor. I. i5.
Non
Mediocribus esse poetis homines^ nonDi^ non concessere c6lumnae* Hor. Pis. 372.
4.) Fertile
pectus habes, interque Helicona colentes Uberius nulli provenit ista seges.
Ovid. ex Pant. IV.
2.
5.)
Non opus
magnis placido lectore poetis; Quemlibet invitum difficilemque tenent.

est
Ovid. ex Pont. ni. 4.

6.)
Quid
tibi cum tali, demens est flumine? quis Carminis heroi tangere jussit opus? Prop. III. 3. (Vituperatio.)
to
7.)
Cur
tua praescriptos evicta est pagina gyros ?

est ingenii
Non
cymba gravanda
Prop.
III. 3.
diu.
(Viluperatia)
8) Ingenium
Magna
9.)
cui sit, cui mens divinior^ atque os sonaturum_, des nominis hujus honorem.
Hor. salyr.
1. I.
4,
Non
satis est puris
versum proscribere
Hor. Satyr.
irritabile
verbis.
1.
I.
4.
to.) Mulla fero, ut
placem genus
vatum.
1.
Hor, epist.
11.)
II.
2.
Vatibus hic
Centum
12.)
mos est, centum sibi poscere voces, ora, et linguas optarein carmina centum. Persii. Satyr. 5.
Aversis Charisin cantag ; aversus ApoIIo Poscitur invita verbalr pigenda Jyra. Prop. IV. 1. i3.) In versu faciendo Saepe caput scaberet, vivos et roderet ungues. Hor. fiatyr. I I. lo.
14.)
Me
Mugarumque
j5.)
juvat in prima coluisse Helicona juventa, choris implicuisse manus. Prop. in. 5.
,
Vatem egregium cui non sit publica vena Qui nihil expositum soleat deducere, nec qui Communi feriat carmen triviale monela
i4i
Hunc qualem ncqueo monstrare^ et sentio tantum,

Anxietate carens animus facit^ omnis acerLi Impatiens, cupidus sylvarum aptusque hibendis FontiLus Aonidum.
JuvenaL Salyr.
16.)
7.
Quid pelitur sacris, nisi tantum fama poelis? Hoc votum nostri summa Jaboris habet.
Ovid. ars amat.
1.
III.
17,)
Cura ducum fuerant olim regumque poetae;

Praemiaque antiqui magna tulere chori.
Ovid, ars amat.
1.
IIL
18.) Tale
tuum nobis carmen

fessis in
divine poeta,
Qualesopor
gramine; quale per aestum^

Virg. Eclg. V. V. 45.
Dulcis aquae saliente silim restinguere rivo.

19.)
Omnia, quae Phoebo quondam meditantebeatus

Audiit Eurotas, jussitque ediscere lauros Ille canit ; pulsae referunt ad sidera valles. Virg. Eclg VI. V. 82.
20.)
Qui Baviumnon odit, amet tua carmina, Maevi, Atque idem jungat vulpes et mulgeat hircos.
Virg. Eclg.
III.
V. 90.
21.)
Si
non possumus omnes,
Hic arguta sacra pendebit fistula pinu,! Virg. Eclg. VII. r* 23.
22.)
Mihi
Spiritum Grajae tenuem Camoena Parca non mendax dedit et malignum Spernere vuJgus. Horat. Od. H. 16. (Horatius.)
Politica.
1.)
Sint nobis
isti,
qui de ratione vivendi
digfterunt^,
magni homines, ut sunt; sinteruditi; sint veritatis et virtutis magislri; dummodo sit haec quaedam, sive a viris in rerumpublicarum varielate versatis inventa, sive
etiam in istorum otio ac
literis
tractata res
sicut
id
et^t,
minime quidem v^ôntemnenda^ ratio populorum; quae perficit in bonis
civilis et disciplina
jngeniis^
quod

jam persaepe
I42
perfecit^ ut incredibilis âedam et divina yirtus existeret* Cic. rep. III. 3. (Vita practica.)
9.) Etiamsi cui videbitur illa in oplimis studiis el artibus quieta vitae ratio beatior: haec civilis laudabilior st certe et iilustrior* Cic. rep, III. 3. (Vita practica.)
3,) Quid enim potest esse praeclarius , quam cum rerum magnarum tractatio atque usus cum illarum ar-
tium
studiis et cognitione conjungitur.
Cic. rep. III. 3. (Vita practica.)

4.) Id est in constituere eam turna
rerum natura longe maximi consilii, rempublicam ^ quae possit esse diuCic. rep. III. 4. (Respublica.)
5.) Id cnim est caput civilis prudenliae, in qua omnis haec nostra versatur oratio, videre itinera flexusque rerumpublicarum, ut, cum sciatis^ quo quaeque res inclinet^ retinere aut ante possitis occurrere. Cic. rep. II. 24.
rebus publiquos cum cognosse sapientis est, tum vero prospicere impendentes in gubernanda republica moderantem cursum atque in sua potestate retinentem magni cujusdam civis et divini paene est viri. Cic. de republica. I, 29. (Vir politicus.)
6.)
Miri sunt orbes
et qiiasi circuitus in
;
cis
commutationum
et vicissitudinum
gendam
ei
Arbitrarer hanc rerum civilium minime negliscientiam sapienti_, propterea quod omnia essent praeparanda, quibus nesciret^ an aliquando uti ne7.)
cegse esset.
Cic. de republica.
I.
6.
Pol^biuS.
Sequamur potissimum Polybium nostrum, quo
ne-
mo
fuit in
exquirendis temporiJbus diligentior.

(jic.
rep.
II.
i4*
143
>
Portcnta.
1.) Quid igilur exspectamus? an dum in foro nol)iscum dii immortales , dum in viis versentur^ dum domi? qui cjuidem ipsi se nobis non offerunt^ vim autem suam longe Jatecjue diffunduntj quam cum terrafcaverNam nis includunt, tum hominum naturis implicant. terrae vis Pythiam Delphis incitabat, naturae Sibyllam, Quid enimy non videmus (juam sint varia lerrarum genera ex (juibus et mortifera quaedam pars est, ut et Ampsancti in Hirpinis, et in Asia Plulonia^ quae vidimus et sunt partes agrorum aliae pestilentes^ aliae salubres aliae^ quae acuta ingenia gignant^ aliae^ quae retusa. Quae omnia fiunt et ex caeli varietate , et ex dispariii adspiratione terrarum. Cic. div. I. 36.
,
; :
Fiunt certe divinationum conjeclurae a peritis* illi Phrygio, cum puer esset, dormienti formicae in os tritici grana congesserunt. Divilissimum fore, praedictum est : quod evenit. At Platoni, cum in cure* jiis parvulo dormienti apes in labellis consedissent
2.)
Midae
singulari illum suavitate oralionis fore, Ita futura eloquentia provisa in infante est. Cic. div. I. 36. (Plato.)
est^
5.) Quid? bello Punico secundo_, nonne Cajus Flaminius consul iterum, neglexit signa rerum futurarum magna cum clade reipublicae? Qui, exercitu lustrato, cum Arretlum versus castra movisset, et contra Annibalem legiones duceret: et ipse, et equus ejus ante signum Jovis Slatoris sine causa repente concidit, nec eam rem habuit religioni^ objecto sjgno, ut peritis viiiebatur, ne committeret proelium. Idem cum tripudio auspicaretur, pullarius diem proelii committendi dlffereTum Flaminius ex eo quaesivit^ si ne postea quiLat. dem pulli pa>icerentur quid fcicienduin censeret. Cum ille quiescendum respondisset: FlaminiuS, Praeclara vero
,
sponsum
auspicia
si
nihil geretur,
esurientibus pullis res geri poterit, âturis Itaque signa convelli , et se sequi jussit.
signifer primi hastati
Quo lempore cum
signum non
posset movere loco, nec quidquam proficerelur, plurcs cum accederent, Fiaminius re nunliala suo more neglexit. Itaque tribus horis concisu exercitus, atque ipse interfecttts est, Magnum illud etiam; quod addidit Co-
144
lius^ eo tempore ipso, cum hoc calamitosum fieret proelium tantos terrae rnotus in Liguribus, Gallia^ compluribusque insulis totaque in Italia factos esse, ut multa oppida corruerint, nmUis locis labes faclae sint, terraequ^ desederint , fluminaque in conlrarias partes flu-
xerint^ atque in
amnes mare
influxerit.
I.
Cic div.
4.)
35. (Flaminius.)
Saepe
De
malum hoc nobis^ si mens non laeva fuisset, coelo tactas memini praedicere quercus^ Saepe sinistra cava praedixit ab iiice cornix. Virg. Eclg. I. T, i6.
Possessio*
Nihil neqiie meum est_, neque cujusquam, quod aufetri, quod eripi^ quod aniitti potest. Cic. Parad. IV.
i.)
2.) Sunt autem privata nulla natura_, sed aut veteri occupatione^ aut qui quondam in vacua venerunt; aut vicloria, ut qui bello potiti sunt; aut lege, pactione, conditione^ sorte.
Cic.
3.)
off.
I.
7.
Propriae telluris herum natura, neque illum Nec me, nec quemquam statuit. Hor. Satyr. 1. II. 2.
4.)
Immodica numquam regi possunt^ nec diu durat,

Senec. benef. VI. 3i.
quidquid regi non potest.

5.) Qui rempublicam tuebuntur^ inprimis operam dabunt^ ut juris, et judiciorum aequitate suum qujsque teneat: et neque tenuiores propter humilitatem cir-| cumvenianlur^ neque locupletibus ad sua vel tenenda vel recuperanda obsit invidia.
Cic.
off.
II.
24. (Regnator.)
6.) Inprimis autem videndum eritei, qui, rem publicam administrabit^ ut 8uum quisque teneat, neque de bonis privatorum publice deminutio liat.
Cic.
7.)
off. II.
21.
Perniciose Philippus in Iribunatu,
cum legem
agrariam ferret, quam tamen
anticjuari facile passus est,
145
et in eo vehemenfer se moderatum praeLuit: sed cum in agendo multa populariter : tum illud male: non esso in civitate duo millia hominum, qui rem haherent. Capitalis pratio, et ad aequationem Lonorum pertinens, qua peste quae potest esse major? Hanc enim ob causam maxime, ut sua tenerent^ respublicae civitatescûe con8titutae sunt.
Cic.
8.) Etsi
off.
11.
21.
men
duce natura congregaLantur homine, taspe custodiae rerum suarum, urbium praegidia quaerehant.
Cic. Off.
Posteri.
II.
21.
Multa
seculis
Maneat nostros ea cura nepotes,

Virg. Aen.
Posteritas.
lll.
5o5.
tunc futuris^
1.
cum memtria
nostri
exoleyerit; reservantur. Senec. Quaest. Natur.
VII. 3i. (Scientia.)
Potens.
Cui ultio in facili est, is omissa ea certam laudem mansuetudinis consequitur* Senec. clementia I. 7. (Rex. Ultio.)
1.)
2.)
Hunc
fore, qui totum suh leges mitteret orhenn Virg* Aen. IV. SJi.
Potentes.
Qai
ohligari
se locupletes, honoralos, Leatos putant^ hi ne quidem heneficio volunt. Quin etiam heneli-
cium
se dedisse arbitrantur,
cum
ipsi,
II.
quamvis
magnum
aiiquod acceperint.
Cic. off.
20. (Superbia.)
1.)
Potentia.
Non omnia possumug omnes.

Lucil.
GnomologiaTom.il.
10
2.)
i4G
Quopdam
praecipitat subjecfa potentia magnae Invidiae^ mergit longa atque inslgnis honorum Pagina. Juv. Satyr. lo.
3.) Non diu potest, lur^ polenlia slare.
quae multorum malo exerceSenec. de ira

III.
16.
4.)
Quis tantus est,
quem non
fortuna indigere etiam

III.
infimis cogat!
Senec. Lenef.
22.
Potestas.
1.)
Similemne putas C. Laelii
unum
consulatum
fuis-
repulsa (sed cum sapiens et bonus vir, qualis ilie fuit, sufifragiis praeteritur^ non populus a tono consule potiu8 quam ille a malo populo repulsam fert) 5 sedtamen, utrum malles^ te^ si poteut Laelium, consulem, an, ut, Ginstas esset, semel nam , qtater? Non dubito , tu quid responsurus sis. Ilaque video, cui committam (cum Attici loquentem putant). Non quemvis hoc idem interrogarem ; responderet enim alius fortasse, se non modo quatuor congulatu8 uni anteponere^ sed unum diem Cinnae multorum Laelius, si digito ct clarorum virorum totis aetatihus. quem attigisset^ poenas dedisget; at Ginna collegae sui, consulis Cn. Octavii^ praecidi caput jussit, P. Cransi, quorum virtus L, Caesaris, nobilissimorum hominum fuerat domi militiaeque cognita ; M. Antonii, omnium eloquentissimi, quos egoaudierim, C. Caegaris, in quo mihi videtur fuisse specimen humanitatis, salis^ suavitalis , leporis. Beatusne igitur, qui ho8 interfecit? mihi contra non solum eo videtur miser, quod ea fecit, sed etiam, quod ita se gessit, ut ea facere ci iiceret* Etsi peccare nemini licet; sed sermonis errore labimur; id enim licere dicimus, quod cui conceditur. Cic. Tusc. Quaest. V. 19. (Quomodo.)
se, et
,
, ,
eum quidem cum
2.)
Vis certe pila, cohortes,
Egregios equites, et castra domestica? quidni Haec cupias? et qui nollunt occidere quemquam, Posse volunt. Juv. Salyr. 10.
3.)
147
(Sejanus) Qui nimios optaLat honores, t nimias poscebat opes, numerosa parabat Excelsae turris tabulata, unde altior esset Casus et impulsae praeceps immane ruinae. Juy. Satyr, lo.
4.) Multa tibi non licent (de potente sermo)^ quae humillimis et in angulo jacentibus licent. Magna ser-
vilus est
magna
fortuna. Sencc. lib. ad Polyb.
c.
26, (Servitus.)
5.) Curavit (Servius Tullius) quod semper in repubIJca tenendum est, ne plurimum valeant plurimi.
Cic. rep.
6.)
II.
22, (nespublica.)
Non
possit^
Cui tanta Deo permissa potestas? Virg. Aen. Lib. IX. v. 97.
Nihil est,
7.)
cum
quod credere de se laudatur Dis aequa polestas. Juv. Salyr. 4.
8.)
quam dum,
Non alia facies ut quieti moderatique imperii, sereni coeli et nitentis. Crudele regnum turbitenebris obscurum est^ inter trementes et ad reSenec. clementia
penlinum sonitum expavescentes, nec eo quidem^ qui omnia turbat^ inconcusso.

I.
7.
(Regimen.)
et illum^
g.)
Quid Crassos, quid Pompejos evertit?
Ad sua qui domitos deduxit flag;ra Quirites? Summus nempe locus, nuUa non arte petitus,
Magnaque numinibus
10.)
vota exaudita maligni. Juv. Salyr. 10.

in proprios greges,
Regum tremendorum
Reges
in ipsos
imperium est Jovis Clari giganteo triumpho, Cuncta supercilio moventis. Hor. Od.
III.
I,
Praecepta.
1.)
Quidquid praecipies esto brevis; ut cito dicla Percipiant animi dociles, teneantque hdeles. Hor. Pis. 335.
,
10
~
2.)
148
Jjongum
itcr est
per praecepta
brerc
et efTicax
pcr exeinplu.
Senec. epist. 6,
Praeceptor.
1.) Ulcr praeceptor liberalibus studiis dignior, qui excarniEcat discipulos, si inemoria illis non consliterit, aut si parum agilis in legendo, oculus haeserit; an, qui monltionibus et verecundia emendare ac docere nalit? Senec. clemenlia 1. 16.
2.)
At te nbcturnis juvat impallescere charlis; Cultor enim es juvenum , purgatas inseris aures Fruge Gleanthea. Pelitehinc juvenepquesenesque
Finem animo certum,
miseriscjue vialica canis. Persii Satyr. 5.
Praecipitallo.
Sed nimium properas
et
adhuc tua messis

17,
in
herba est. Ovid. Heroid. Ep.
Praeda.
Praeda feras acies cinxit discordibus armis; Hinc cruor, hinc caedes, mors propiorque
Tibull.
vcnit.
II.
?,.
Praeparalio.
In
omnibus autem negotiis^ priusquam aggrediare,

est
adhibenda
praeparatio diiigens.
Cic.
ofF.
I.
21,
Praesaglum.
I.) Irrita
verorum non sunt praesagia vatum.

Ovid. ex Ponto
III. 4.
,
qui ante sagit, quam oblata res cst, dicitur praesagire , id est, futura ante senlire. Inest igitur in animis pracsagitio extrinsecus injecta^ tqud inclu6a divinitus. Ba si cxarsit acrius^ fuior ap*
2.) Is igitur
149
pellatur^ cum a corpore anlmus aLstraclus dmno initinctu concitaiur. Cic. div I. 3i. (Enthusiasmus.)
Praeterita,
1.)
rita
Haec est pars temporis nostri (de rita praetejam sermo est) sacra ac dedicata, omnes humanos
casus gupergressa, extra regnum fortunae suhducta quam non inopia, non metus, non morhorum incur8US exagitat. Haec nec turhari nec eripi potest; perpetua ejus el intrepida posBCSsio est. Singuli tantum dies , et hi per momenta praesentes sunt; at praeteriti temporis omnes , cum jusseris , aderunt ad arhitrium tuum se inspici ac detineri patientur. Senec. hrey. Tit. lo.
,
2.) Nemo nisi a quo omnia acta sunt uh censura sua, quae num(juam fallitur^ lihenter se in praeteri-
tum
retorquet.
Senec. hrer.
3.)
vit. lo.
(Kecordatio.)
nie^ qui multa amhitiose concupirit, superhe contemsitj impotenter vicit, insidiose decepit, avare rapuit^ prodige efiûdit^ necesse est memoriam suam
timeat.
Senec, hrev.
vit. xo#
(Recordatio.)
Pravitas.
1.)
Maximum
et inter
indicium est malae mentis fluctuatio^ simulationem virtutam amoremque ritiorum

Senec. epist. 120 (Inconstantia.)
assidua jactatio.
ex alterius damno quaestus est^ felicem oderunt^ infelicem contemnunt; majore gravantur , minoi'i graves sunt ; divergis i^timulantur cupiditatihus: omnia perdita oh levem voluptatem praedamque cupiunt. Senec. de ira 1. II. 8
2.) Nulli nisi
3.)
Audax omnia perp^ti, Gens humana ruit per vetitum
nefas.
Horat.
1.
I.
3.
i5o
4) l^f quod unum toto agimus animo^ nonclum ut pessimi essemus. Adhuc in properfecimus,
cessu vitia sunt. Invenit luxuria aliquid novi. in quod Invenit impudicitia novam contumeliam sibi. insaniat. Inrenit deliciarum dissolutio et tabes aliûid tenerius molliusque , quo pereat. Senec* Quaest. Natur. 1. VII. 3i.(Sciremancum.)
5.)
^ Absentem qui rodit amicum ; Qui non defendit, alio culpante solutos Qui captat risus hominum famamque dicacis; Fingere qui non yisa potest; commissa tacere Qui nequit; hic niger est; hunc tu Romane
;
,
caveto.
Hor. Satyr.
6.)
J.
1.
4.
(Monitum.)
At nos virtutes ipsas invertimus ; atque Sincerum cupimus vas incrustare. Hor. Satyr. 1.
-î
7.)
1.
3.
Quemvis media erue
turba_,
Aut ob
6.)
avaritiam, aut misera ambitione laborat# Hor. Satyr. 1. I. 4.
Conquerar
mixtum an moneam nefasque?

,
fas
omne ,
Nomen
9.) Pars
amicitiae est^
nomen inane
fides.
I.
Ovid. ars am.
hominum
vitiis
gaudet constanter,
natat^
et
urget
Propogitum; pars
muUa
modo
recta ca-
pessens^ Interdum pravis obnoxia. Hor. Satyr.
I.
II. 7.
10.) In pretio pretium nunc est; dat census honores, Gensus amicitias: pauper ubique jacet.
Ovid. Fast.
II.)
1.
I.
Nitimur in vetitum semper, cupimusque negala. Sed interdictis imminet aeger aquis.
Ovid.
Amor.
111. 4.
(Vetita.)
12.)
Quidquid servatur,
Cura vocat
cupimus magis ; ipsaque furem pauci, quod sinit alter^ amant.

Ovid.
Amor.
III. 4.
(Vetita.)
i3.) Inter caetera

tia ipsa
mutamus.
mala illud pessimum est, quod viSic ne hoc quidem nobis contingit^
permanere
in
i5i
Aliud ex
alio pla-
malo jam
familiari.
cet vexalcjue nos.
Senec. de olio. cap 28.
imago succurret, videberis tibi videre captae cum maxime civitatis faciem^ in qua, omisso pudoris rectique respectu^ vires in consilio sunt^ velut signo ad permiscenda omnia dato. Non igni, non ferro abstinetur; soluta legibus scelera sunt; nec religio quidem, quae inter arma hostilia supplices
14.) Si tibi vitae nostrae vera
ullum impedimentum est ruentium in praedam. Hic ex privatd, hic ex publico, hic ex profano , hic
texit,
sacro rapit; hic eflfringit, hic transilit, hic , non contentus angusto itinere_, ipsa , quibus arcetur_, evertit Hic sine caede populatur, et in lucrum ruina venit, his spolia cruenta manu gestat; nemo non fert aliquid ex altero. Senec. benef. VII. 27.
i5.)
Transvolat in medio posita, Hor. Satyr.
et fugientia captat.
1. I.
2. (Levitas.)
i6.)
Quae tam PerHdiam
festa dies
,
ut cesset prodere furem, fraudes ^ atque omni ex crimino

,
lucrum
Quaesitum, et partos gladio vel pyxide nummos.
Juvenal. Satyr. i3.
17.) Rari
^ Thebalûm
18.)
quippe boni; numerus vix quot

porlae^ vel
est
totidem
divitis ostia Nili.
Juvenal. Sat. i3.
Nona
aetas agitur, pejoraque saecula ferri sceleri non invenit ipsa Nomen, et a nullo posuit natura metallo.
Temporibus^ quorum
Juvenal. Satyr. i3,

19.)
Dic senior^ bulla dignissime, nescis, aliena p^cunia ? nescis, Quem tua simplicitas risum vulgo moveat^ cum Exigis a quoquam , ne pejeret, .et putet uHis Esse aliquod numen templis-arOTue rubenti? Quondam hoc indigenae vivebant more, prius-
Quas habeat Veneres
quatn
Sumeret agrestem, posito diademate

Saturnu^ fugiens.
falcem
Juvenal, Satyr. i3.
l52
precibusque
nostris.
Prccalio.
1.)
Desine
jain
tandem^
inflectere
Virg. Aen.
2.)
L. XII. 800.
Quod
Per,
te,
si
pereuperos,
et conscia
numina
veri,
tjua est^
quae restet adhuc mortalibua
usquam
Jnternerata fides , oro, miserere laborum Tantorum ; niiserere animi non digna ferentis. Virg. Aen. II. i4i.
3.)
Parce pio generi, et propius res adspice nostras.

Virg. Aen.
I.
626.
Molestumverbumest, onerosum dicendum rogo.

4.)
:
et
demisso
ruUu
2.
Seaec. Lenef.
II.
Preces.
1.)
Sic vive
sic
loquere
2.)
cum hominibus^ tamquam Deus videat, cum Deo^ tamquam homines audiant.
Senec. epist. 10.
ani-
Roga bonam mentem, Lonam valetudinem
mi
deinde corporis.
Senec. epist. 10.
3.)
hominum! Turpissima vota diis insusurrant; si quis admoverit auremV conticescent, et quod scire hominem noiunt^ Deo narrant.
est
Qanta dementia
Senec. epist. 10.

4.)
Haud
cuivis
promtum
,
est,
murmurque
humiles-
que susurros
Tollere de templis
5.) Fleclitur iratus
et
aperto vivere voto.

Satyr. 2. (Fallacia.)
Persii
voce rogante Deus. Ovid. ars amat.
I.
6.)
Fit deus.
7.)
'1
Sibi quisque profecto Ignavis precibiis fortuna repugnat. Ovid. Metamorph. VIII. 72.
Di
Everlere domos totas optantibus ipsis faciles; nocitura toga, nocitura petuntur
Juv. Satyr. 10.
Mililia.
'
8.)
i53
Ut tamen
Exta,
et
et poscas aliquid voveasque sacellis candiduli divina tomacula porci Orandum est , ut sit mens sana in corpore 8ano Juv. Satyr. lo,
g.)
Forlem posce animum
mortis terrore carentem , spatium vitae extremum inter muneraponat Sui aturae , qu\ ferre queat (juoscumque labores,
Nesciat irasci, cupiat nihil^ et poliores Herculis aerumnas credat saevosque labores t Venere^ et coenis etpluma Sardanapali. Juven. Satyr* lo.
lo.)
Da
Hoc
spatium vitae, multos da Jupiter annos!

recto vultusolum^ hoc et pallidus optat. Juv. Satyr. lo.
II.) Nil
crgo optabunt homines? Si consilium vis, Fermittes ipgis expendere numinibus^ quid ^ Conveniat nobis, rebusque sit ulill no8trisf^%4Ue*Wi*f Nam pro jucundis aptissima quaeque dabuntDi. U Garior est illis homo , quam sibi. Juv. SAfy.r. ip.
it ^
Princeps.
1.)
Felicia lassis
Saecula praestabit^ legumque silentia rumpet. Senec. Apocolocynlhosis.

.)
Principes multa debent etiam famae dare. Senec. clementia I. 16. (Rex.)
3.)
Clementia principem decet, ut, quocumque ve-
nerit^ mansuetiora
omnia
faciat.
Ji~
I.
Senec. clementia
4.)
16. (Rex.)
ut illum perire non eniiat; qualiscumque, pars imperii est. Senec. clementia I. 16. (Rex.)
vilis sit^
Nemo
regi tam
Principium.
Principiis obsta; sero medicina paralur,
Quura mala per longas invaluere moras.

Ovid. remed. amor. (Initium.)
ed et qui fuerunt.
i54
Priores.
Adjuvare nos possunt^ non tantum^ qui sunt,

Senec epist. 52.
Proavi.
1.)
Hos utinam inter Heroas natum tellus me prima tulisget

Hor. Satyr.
1.
H,
2.
2.)
ImproLitas
illo fuit
admirabilis avo. Juvenal. Satyr. i3.

et
5.)
Credebant hoc grande nefas

Si juvenis vetulo
morte piandum^
non adsurrexerat, et si BarLato cuicumpue puer, licet ipse videret Flura domi fraga et majores glandis acervos.
Juvenal. Satyr. i3.
Probitas.
1 .)
Probitas laudatur
et alget.
Juyenalis Satyr.
2.) SufFicit^ et
i.
probitas perdurat in aevum Fert(][ue suos annos: hinc bene pendetamor.
longum
Ovid. Fragm, Medic.
Prodesse.
(sc. &enes agricolae) elaborant in eis , quae 0ciunt nihil omni^ff^d se pertinere. Serit arbores^ quae alteri saeculo prosint, ut ait Statius noster in Synephebis. Nec vero dubitet agricola quamvis senex, quaerenti , cui serat^ respondere : Diis immortalibus^ qui me non accipere modo haec a majoribus voluerunt, ed etiam posteris prodere. Cic, Sen. 7. (Posteri.)
i
Hdem
Prodigalitas,
Filius Aesopi detractam ex aure Metellae, (Scilicet ut decies eolidum exsorberct) aceto
,,
Illud
i55
Diluit insignem Laccam ; qui sanior ac si idem in rapidum flumen ^ jacerelve cloacaû? Hor. Satyr. l. II. 3.
Prodigus.
!) Quod superat^ non
est melius,
quo insumere
Sat.
1.
possis?
Hor.
2.)
II. 2.
Cur eget indignus quisquam, te divite ? quare Templa ruunt antiqua Deum? cur, imj^robe
Non
3.)
carae aliquid patriae tanto emeliris acervo? Hor. Satyr. 1. 11, 2.

rectae tibi semper erunt res.
Uni mimirum
Hor. Sat.
4,)
1.
II. 2.

Gum
yeto te
fieri,
Non ego avarum

vappam jubeo
ac nebulonem.
I.
Hor. Satyr,
I.
1.
Proditio.
Gamillo consule Faliscos circumsedente, magi&ter ludi plurimos et nobilissimos inde pueros, velut ambulandi gratia eductos , in castra Romanorum perduxit. quin Falisci, Quibus interceptis, non erat dubium deposita beili gerendi pertinacia^ tradituri se nostro imperatori essent. (De) ea re senatus censuit^ ut pueri vinctum magistrum virgis caedentes, in patriam remitterentur. Qua justitia animi eorum unt capti, quorum moenia expugnari non polerant: namque Falisci , beneficio magis quam armis victi, portas Romanis aporuerunt. Val. Max. VI. 5.
,
Proelium.
Funditur ater ubique cruor
dant funera ferro Certantes, pulchramquepeluntpervolneramortem, Virg. Aen. Lib. XI. v. 646.
:
i56
PromlssaI.)
Quod
iSe sis
praestare potes, ne bis promiseris ulli: yentosuS; duin vis bonus ipse videri.
Cat. Dist.
I.
25.
promissis standam non espe , quis non ridet, quae coactus quis metu, quae deceptus dolo promiserit ?
a.)
illis
Jam
Cic. off.
3.) Pollicitis dives quilibel esse potest. Ovid. ars.
I.
10.
amat.
I.
,
4)
genus hominum pe^simum Denegando modo quis pudor paulum adest; Post, ubi tempus promissa jam perfici,
Id est
in
Tum coacli necessario se aperiunt; Et timent; et tamen res premit denegare;

Ibi
tum eorum impudentissima
oratio est
Quis tu
homo
81
es? quis mihi es? Terent. Andr, IV.

sit
ab eo ^ qui 5.) Quid? eum heredem faciat, cum ei testamento sestertium milquam hereditatem adeat, lies relinquatur, ut ante, luce palam in foro saltet, idque se facturum promiserit, quod aliter eura heredem scripturus ille non esset: faciat, quod promiserit, necne? Promisisse nollem, et id arbitror fuisse gravitatis : sed quoniam promisit, si saltare in foro turpe ducet^ honestius mentietur, si
quis gapiens rogatus
ex hereditate nihil ceperit: nisi forte eam pecuniam in reipublicae magnum aliquod tempus contulerit: ut vel saltare eum cum patriae consulturus sit, turpe non
fiit.
Cic. off.
III.
24 (Saltatio.)
Promissum.
Quid? Agamemnon cum devovisset Dianae, quod imin suo regno pulcherimum natum esset illo anno molavit Iphigeniam^ qua nihil erat eo quidem anno natum pulchrius promissum potius non faciendum, quam tam taetrum facinus admittendum fuit.
, :
Cic
Off. IIL 25.

1.)
107
di-
Providentia.
Quid multitudinem suavilatemque piscium

interdum Pronoea
i.
cam? quid avium ? ex qulbus

tas
,
ut
tanta percipitur volupnostra (loquitur Stoicus.
Pronoea
deatur.
e.
divina providentia)^
Epicurea
fuisse vi*
If.
Cic. nat. deor.

24)
tulit
64.
Multosque praeterea
et
noslra civitas,
singulares viros; quorum nemiaem, nisi Quae ratio poetas, talem fuisse credendum est. maximeque Homerum^ impulit, ut principibus heroum, Ulyssi Diomedi, Agamemnoni, Achiiiij cerlos deos^ discriminum et periculorum comites , adjungeret. Cic. nat. deor. II. 66. (Vir magnus.)
Graecia juvante
deo,
3 ) Nec vero ita refellendum est^ ut, si segetibus^ aut vinelis cujuspiam tempeslas nocuerit^ aut si quid e vitae commodis casus ab^tulerit^ eum , cui quid horum ticciderit, aut invisum deo, aut neglectum a deo judicemu8. Magna dii curant, parva negligunt.
Cic. nat. deor.
4.)
II.
66, (Vir
magnus.)
Nemo
fuit.
vir
magnus
sine aliquo afflatu divino

II,
um-
quam
5.)
ille,
Cic. nat. deor.
66. (Vir
magnus.)
,
Diagoras,
,
cum Samothraciam
venisset
Atheo
qui dicitur atque ei quidam amicus, Tu ^ qui deos putas humana negiigere , nonne animadvertis ^ ex tot tabulis pictis ^ quam multi votis vim tempestatis
effugorint^ in portumque salvi pervenerint? Ita fit, inquit ; illi enim nusquam picti ount, qui naufiagia fecerunt, in marique perierunt. Cic. nat. deor. III. 57. (Atheista.)
(loquitur Academicus contra Stoicum) egse, ut, etiam si quis morte poenas sceleris eifugerit, expetantur efie poenae a Jiheris, a nepotibus, a posteris. O miram aequitatem deorum Ferretne ulla civitas latorem istiusmodi legis, ut condemnaretui* filius^ aut nepos, si pater, aut avus deliquisset? Cic, nat* deor. III. 38.
6.) Dicitis,
eam vim deorum
7.)
Aliis
post
Ego, quid cui debeam, scio (Deus loquitur). longam diem reôno , aliis in ante-

tas tulit.
i58
meae
facul-
cessum, ac prout occasio^
et reipublicae
Senec. Lenef, IV. 32. (Remvineratio.)
Provlsa.
1.)
Quod
eequitur specla
Ilium imitare Deum^
quodcjue imminet, anle videto^ partem qui spectat utramque. Cat. Dist. IL 27.
:
2.)
Prospice, qui veniant^ hos casus esse ferendos: ISam levius laedit , quidquid praevidimus ante,
Cat. Dist.
II.
24.
in-
5.)
Quae mullo ante provisa sunt, languidius

currunl.
Senec.
lib.
ad Marc.
c. g.
(Solamen.)
Prudcns.
verissimum
perspicit, quid in re quaque quique et acutissime et celerrime potest et videre et explicare rationem, is prudentissimus et sapienlissimus rite haberi solet. Quo circa huic, quasi materia^ quam Iractet, et in qua versetur, guhjecta
sit,
Ut quisque maxime
est veritas.
Cic. cff.
I.
V5. (Sapiens.)
Prudentia.
1,)
Discere ne cesses cura sapienlia crescit: Bara datur longo prudentia temporis usu.
:
Cat. Dist. IV. 27. (Scientiac.)

2.) Quoties, voles scire, ad
quid fugiendum aut quid petendum,
summum honum
egt.
et propositura totius
vilae respice.
mug.
enim consentire dehet, quidquid agiINon disponet singula^ nisi cui jam vitae suae
Illi
summa
propoaita
Sen. ep. 71.

1.)
i59
Pudlcitla.
Kulla reparabilis arle Laesa pudicitia est; deprit illa semel.

Ovid, Heroid. Ep. 5.
parentibus puberefi Retinenda est igitur hujus generis verecundia, praesertim natura ipsa magistra et duce.
2.)
filii,
Nostro quidem more

soceris generi
cum
cum
non lavantur.
Cic.
3.) buifise
off. 1.
35. (Decentia.)
Corporis nostri magnara natura ipsa videtur haralionem^ quae formam nostram reliquamque figuram^ in qua esset species honesta, eam posuit in prcmtu. Quae parles autem corporis ad naturae necessitatem rae atque
datae,
adspectum essent deformem habitu*

eas contexit atque abdidit. Cic. off. I. 35. (Corpus.)
,
formam,
4.') Quae natura occultavit eadem omnes^ qui sana mente sunt, removent ab oculis ^ ipsique necessitati dant operam ^ ut quam occultissime pareant; quarum partium corporis usus sunt necessarii, eas neque parneque earum usus uis nominibus adpellant; quodles que facere (urpe non est^ modo occulte, id dicere obscoenum est,
,
Cic. off.
I,
35. (Obscoena.)
Pudof.
1.)
Stultorum incurata pudor malus ulcera celat. Hor. epist. 1. I. i6. (Simulatio.)
Hic nullus verbis pudor auk reverentia mensae. Juv. Satyr. 2,
2.)
3.)
Sed mihi vel lellus optem prius ima dehiscat, Vel pater omnipotens adigat me fulmine ad
Fallentes
umbras^ umbras Erebi^ noctemque profundam,
AntC; Pudor^
quam
te violo, aut tua jura reôlvo.
Virg. Aen, IV, 24.
I.)
iGo
Puella.
Cor haec
in terris facies humana moratur? Jupiter, ignô pristina furta tua. Prop. II 2. (Pulchriludo.)
a.)
Forraosis levitas semper amica fuit. Propert. II. 16. (Pulchrituclo.)
3.)
Quidquid jurarunt, ventus

Illis
et
unda
rapit.
II.
Prop.
4.)
28.
5.)
forma pudicitia. Prop. I. 2. (Pudicitia.) Siquis vult fama tahulas anteire vetustas Hic dominam exemplo ponat in arte meam.
satis
-
ampla
Sive illam Hesperiis, sive iUam ostendet Eois, Urek et Eoos, uret et Hesperios. Prop. II. 33. (Pulchritudo.)
6.) Parcite <juam custodit
Amor,
violare puellam
^f^t^îge&t magno post

^.)
didicisse malo.
TihuH.
I.
6.
Uritur, ut celeres urunt altaria flammae; êc^ liceat quamvis sana fuisse velit.
Tihull. IV. 5. (Amor.)
8.)
Carmine formosae; pretio capiuntur avarae.

Tihuii.
m.
1.
9.) Etsi
perque
stios fallax jurarit ocellos

inerit.
Junonemque 8uam perque suam Venerem

Nulia hdes
Tihull.
10.)
III. 6.
haheat matrona^ tihi quae juncta recumhit> Dicendi genus y aut curvum sermone rotato Torqueat enthymema, nechistorias sciat omnes, Scd quaedam ex lihris et non intelligat.
Juv. Satyr.
6.
Non
ii.) Illius ex oculis,
cum vult exurere divos, Accendit geminas lampadas acer Amor. Tibttll. IV. 1. (Oculi.)
tantis
12.)
NuMane de
Cingenda
gregihus
tihi
digna videtur? Juv. Satyr. 6.

1.
i3.)
eit altis
sepibus ista seges. Ovid, ars amat.
III.
i4.) Illam,
i6i
Tibull. IV.
1.
quidquld agit^ quoquo yestigia movet, Gomponit iurtim subsequiturque decor.

tos_, Pierides
i5.)
Hanc
festis
cantate Galendis,
lyra.
I,
Et testudinea^ Fhoebe superbe,
Tibull, IV,
1.)
Gausa
difi ciliO ';,

-
laudare
puerum; non enim
res
laudanda^ sed spes
est.
Cic. rep. fragment.

2.)
Reddere qui voceg jam
puer et pede certo Signat humum , gestit paribus colludere et iram CoUigit ac ponit temere, et mutatur in horas. Hor. Pison. i58.
scit
Pugnp,
Furor iraque mentem Praecipitant; pulchrumque mori sucurrit

Virg, Aen.
in armis.
II.
3i6.
Pulchritudo.
I.)
Omnia Mercurio
Et crines
similis
vocemque coloremque,
decora juventae. Virg. Aen. IV. 558.
flavos et
membra
2.)
Gratior et pulchro veniens in corpore virtus. Virg. Aen. Lib. V. v. 344.
3.)
Hanc utinam faciem nolit mutare senectus, Et sic Gumeae secula yatis agat.
Prop.
II. 2.
(Votum.)
III. 11.
4.) Vicit
victorem candida forma virum. Prop.
5.)
Gura
dabitfaciem; facies neglecta peribit^
Idaliae simiiis sit licet illa deae.
Ov.
6.)
ars.
amat.
I.
III.
Semper formosis
II.
fabuia poena fuit. Prop.

1
II.
32.
Gnomologia Tom.

7.)
l62
forma valet
Prop.
II.
Heu
quanlum per
se candida
29.
3.
8.) Post
Helenam haec
divi!
terris
forma secunda redit.

Prop.
II.
9.)
Grudeles
Formae non
serpens novus exuit annos uUam fata dedere moram! TibuJl. I.
4.
10.) Te nascente novum Parcae cecinere puellis Servitium. et dederuiit râtsuperba tibi. JTibuU. IV. 4.
11.)
Hic corpus solidum invenies, hic stare papillas Pectore marmoreo.

Lucil.
12.)
Forma
nihil magicis utitur auxiliis.
Tibuil.
i3,)
8.

Atque
inest
Rara
est
concordia ê<>2ue^tMK'
Juv. Satyr. 10.
pudicitiae.
14) Fastus
pulchris^
sequiturque superhia
Ovid.
fast. 1. I.
formam,
i5^)

Frotinus ex
Risit;
illa
et aether parte serenus erat.
Ov.
16.)
fast.
1.
IV.
Ut natura
dedit
sic
omnis rccta figura. Prop. II,
18.
Puritas.
Gasta placent Superis^ pura cum veste venite, t manibus puris sumite fontis aquam.
Tibull.
II.
I. (Castitas.)
Quaestus.
Nec vero rei familiaris amplificatio, nemini nocens, vituperanda ^ sed fugienda semper injuria est*
Gic.
oCi\
8.
(Injuria, Possessio.)
i63
Quercns.
verlice ad auras Aetherias, tantum radice in Tartara tendit. Ergo non hiemes illam, non flabra, neque imbres Convellunt : immota manet, multosque nepotes , Multa virum volvens durando secula, vincit. Virg. Georg. Lib. II, v. 291.
Quae quanlum
Quercla.
1.)
2.)
Adsiduae multis odium peperere querelae. Prop. II.
18.
tua quisquam Vertere jussa potest? aut cur nova condere fata Virg. Aen. Lib. X. v. 34.
Cur nunc
5.)
Ultima quid referam, quorum mihi cana senectus Auctor ? dantanni, quod querar, ecce mei. Ovid. Heroid. Ep. 14,
!
Quomodo.
1.)
In
omni negotio non minima portio

aut dicatur^ aut
contentu8_,
fiat.
est,
II.
quo6.
modo quidque
2.)
Sen. benef.
Hoc sum
quod, etiam
si^
quomodo
fiat^ ignorem, quid fiat^ intelligo. Quid scammoneae radix ad purgandum, quid aristoloehia, quae nomen ex inventore reperit, rem ipsam inventor ex somnio, ad morsus serpentum possit video, quod satis
quidque
est,
cur possit, nescio.

Cic. divin.
I.
10. (Intelligentia.)
Rara.
Mediocria
producit ,
turbam nascentia saepe fortuna eximia vero ipsa raritate commendat.

et
in
Senec. ep. 42.
Ratio.
Jam vero animum ipsum^ mentemque hominis^ rationem^ consilium, prudentiam, qui non divina cur&
1.)
li
perfecta esse perspicit, carere.
i64
rebus mihi ridetar

II.
is his ipsis
Cic, nat. deor.

a.) Licet irrideat,
si
:
69.
men
quis vult plus apud me tavera ratio valeLit, quam vulgi opinio. Cicer. Paradox. I.
Ut si medicus sciat, eum aegrotum, qui juesus (loquitur Academicus contra Stoicum) vinum sumere , meracius sumpturum y statimque perilurum^ magna sit in culpa: sic vestra ista providentia reprehendenda, quae rationem dederit iis^ quos scierit^ ea perverse et improbe usuros. Cic, nat. deor. IIL 3i.
3.)
sit
domus uniuscujusque, sentit forum , sencuria, campus, socii, provinciae , ut, quemadmodum (loquitur Academicus contra Stoicum) ratione recte fiat, sic ratione peccetur; alterumque et a paucis, et ut satius fuerit raro ; alterum et gaepe, et a plurimis nullam omnino nobis a diis immortalibus datam esse rationem, quam tanta cum pernicie datam. Ut vinum aegrotis, quia prodest raro, nocet saepissime, melius est non adhibere omnino , quam spe dubiae salutis in apertam perniciem incurrere; sic haud scio, an melius fuerit^ humano generi motum istum celerem cogitatioquam rationem vocamus, nis, acumen, sollertiam quoniam pestifera sit multis^ admodum paucis salutaris, non dari omnino, quam tam munifice et tam lar4.) Sentit
tit
:
,
ge
dari.
Cic. nat. deor. III. 27.
5.) Hanc igitur (loquitur Academicus contra Stoicum) a diis immortalibus tantam arbitramur malorum sementem esse faclam (praemittit longam seriem malorum, quae cuncta sine usu rationis fieri posse negat)? Si enim rationem hominibus dii dederunt, et mahtiam
ratio.
dederunt; est enim malitia, versuta et fallax nocendi lidem etiam dii fraudem dederunt, facinus, ceteraque , quorum nihil nec suscipi sine ratione nec effici potest. Utinam igitur, ut illa anus e Medea Ennii
oplat
Ne
in
ncmore
Pelio securibus,
Caesa cecidieset abicgna ad terram trabes:
îc istain calliditatem
i65
hominibus dii ne dedissent! qua qui tamen ipsi saepe a male uientibus opprimuntur: innumerabiles autem improbe utuntur: ut donum hoc divinum rationis et consilii^ ad fraudem hominibus^ non ad bonitatem impertitum esse
perpauci Lene utuntur;
videatur.
Cic. nat. deor. III. 3o. 6.) A deo tantum rationem habemus, si modo habemus: bonam autem rationem^ aut nonbonam, a nobis.
Cic. nat. deor,

7.)
III.
28.
Flaceat
homini^ quidquid Deo
ipsum suaque miretur^ quod non mala ipsa sub se tenet, quod ratione , qua valentius hil est, casum doloremque et injuriam subigit.
se
placuit. Ob hoc potest vinci^ quod

ni-
Senec. ep. 74.

8)
Ama
rationem
huju8 te amor contra durissima

Senec, ep. 74.
armabit.
g.) Bene adhibita ratio cernit, quid optimum sit negtecta multis implicatur erroribus. Cic. Tu8C. Quaest. IV. 27.
quae melius 10.) Rationabilem sortitis naturam^ res, quam ratio proponitur ? et si placet iiia junctura, si hoc placet adbeatam vitam ire comitatu^ virtus antecedat, comiletur voluptas, et circa corpus, utumbra,
versetur.
Senec. de vita beala XIV, (Virtus. Voluptas,)

11.) IVil aliis
xit ratione
instrumentis opus esl; satis nos instrunatura. Senec, de ira 1. I. 16.
12.) Si vis tibi
omnia subjicere,
te subjice rationi;
multos reges
i3.)
si
ratio te rexerit.
Nemo
mine, quod
est hominis.
gloriari, nisi suo, debet. nec eripi potest^ nec dari;
Senec ep. 57. Lauda in ho-
quod proprium
et ratio in
Quaeris,
quid
sit ?
animus,
animo
perfecta.
Senec. ep. 4i.
autem (sermo est de mani) vinculum est ratio et oratio

i4*) Ejus
societate generis hu;
quae docendo
dis-

cendo
,
i66
--
ciliat inter se
conimunicando^ disceptando, judicando conhomines^ conjungitque naturali quadam
rum;
absumus a natura ferain quibus inesse fortitudinem saepe dicimus, ut in equis, in leonibus; justitiam, aequitatem^ bonitatem
SQcietate. Ne<jue ulla re longius
non dicimus.
Sunt enim rationis

Cicer.
et orationis expertes.
oflf.
I,
i6. (Oratio.)
Recordatio.
1.)
Mens
fugit
in
admonitu
frigusque
,
perambulat
artus
t jacet
2.)
gremio languida facta manus. Ovid, Heroid. Ep.
Nec tamen omnes possunt esse Scipioneg , aut Maximi^ ut urbium expugnationes , ut pedestrcs navalesve pugnas , ut bella a se gesta, triumphosque recordentur. Est etiam quiete , et pure , et eleganter actae aetatis placida , ac lenis senectus; qualem accepimus PJatonis^ qui uno et octogesimo anno scriben mortuus est; qualem Isocratis^ qui eum librum, qui Panathenaicus inscribitur , quarto et nonagesimo anno scripsisse dicitur, vixitque quinquenium postea : cujus
magister Leontinus Gorgias centum et septem complevitannos: neque umquam in 8uo studio, atque opere cessavit, qui, cum ex eo quaeretur, cur tamdiu vellet
nectutem.
Nihil habeo ^ inquit, quod incusem sePraeclarum responsum ^ et docto homine dignum. Sua enim vitia insipientes, et suam culpam, in senectutem conferunt. Cicer. Sen. 5. (Res magnae. Senectus.)
esse in vita?
3.) Fructus autem senectutis est (ut saepe partorum bonorum memoria et copia.
dixi) ante
Cicer. Sen. 19. (Senectus.)
dicam cognoscendi semper atque discendi, in quibus remoti ab oculis populi, omne otiosum tempus contrivimus (loquitur Laelius de se et Scipione defuncto) ? Quaruin rerum recordalio , et memoria, 8i unam cuni illo occidisset, desiderium conjunctissimi atque amantissimi viri ferre nuUo modo possem. Cicer. Amic. 27 (Studia.)
4.)
Quid ego de
studiis
aliquid,
5.)
i67
AntG leves ergo pascentur in aethere cerri Et freta destituent nudos in Hlore piscis;
Ante_, pererratig
amborum
Aut Ararim Parthus
finibus , exsul, bibet, aut Germania Tigrim
Quam
6.)
nostro
illius
labatur pectore vultus* Virg^ Eclg. I. V. 60.
Hactenus acta tibi possum memoranda referre, Hactenus et memini: nec mens mea caetera
gensit*
7.)
Ovid. Metamorph XIII. 966, Quid me meminisse malorum Cogis^ et obductos annis rescindere luctus ? Ovid. Metamorph. XII, 542
Reges.
Quidquid delirant reges
plectuntur Achivi Hor. epist. 1. L
2,
Regimen.
Quid tu , Scipio^ e tribus islis (sc, formis regiminum) quid maxime probas ? S 0. Recle quaeris quod maxime e tribus quoniam eorum nullum ipsum per se separatim probo; anteponoque singulis illud quod conflatum fuerit ex omnibus. Sed si unum ac simplex probandum sit^ regium probem, alque imprimls laudem. In primo genere tamen , quod hocloco adpellatur_, occurrit nomen quasi patrium reI.) Laelius.
,
consulentis suis civibus_, et eos quam redigentis in servitutem: utsane utilius sitfacultatibus et mente exiguos sustentari unius optimi et summi viri diligentia. Adsunt oplimates, qui se melius hoc idem facere profiteantur ; plusque fore dicant in pluribus consilii, quam in uno, et eamdem tamen aequitatem et fidem. Ecce autem maxima voceclamat popuIus_, neque se uni neque paucis velle parere libertate ne feris quidem quidquam esse dulcius; hac omnes carere^ sive regi, sive optimaconsitibus, serviant. Ita caritale nos capiunt reges lio optimates, libertate populi; ut in comparando difgis, ut ex se natis
,
ita
conservantis studiosius^
ficile
ad eligendum
sit
quid maxime
velis.
1.
Cicer rep
35*

2.)
i68
sint iis artibus,
Uni gubernatori, uni medico si digni modo rectius est, alteri navem committere^ aegrum alteri, quam multis.
Cicer. rep.
5.) Tribus primis generibus longe praestal
I.
40.
mea
sen-
regium ; regio autem ipsi praestabit id , quod erit aequatum el temperatum ex tribus optimU rerumpublicarum modis. Placet enim esse quiddam in reputentia
blica praestans el regale; esse aliud auctoritate principum partum ac tributum; esse quasdam reg servatas Haec constitutio judicio voluntatique multitudinis.
primum habet
aequabilitatem quamdam magnam, qua carere diutius vix possunt liberi ; deinde lirmitudinem^ quod et illa prima facile in contraria vitia convertuntur^ ut existat ex rege dominus, ex optimalibus factio ^ ex populo turba et confusio ; quodque ipsa genera generihu^ saepe commutantur novis. Hoc in hac juncta moderateque permixta conformatione reipublicae non
ferme sine magnis principum vitiis evenit. enim causa conversionis ^ ubi in suo quisque
Non
est
est gra-
du
firmiter collocatus, et ac decidat.

4.) Sic decerno,
non
subest,
quo praecipitet
I.
Cicer. rep.
sic sentio^ sic
45.
adfirmo^
nullam
omnium rerumpublicarum aut constitutione aut descriptione aut disciplina conferendam esse cum ea^ quam patres nostri nobis, acceptam jam inde a majoribus reliquerunt. Cicer. rep. I. 46. (Romani.)
5.)
vit.
Romulus patrum
Quo
auctoritate consilioque regnafacto vidit judicavitque idem, quod Spartae

:
Lycurgus paulo ante viderat singulari imperio et potestate regio tum melius gubernari et regi civitates, si esset optimi cujusque ad illam vim dominationis adjuncta aucloritas,
Cicer. rep.
6.) Illud
II.
8.
tamen non adsentior tibi, praestare regi optimates; si enim sapientia est^ quae gubernet rempublicam, quid tandem interest^ haec in unone sit , an in pluribus ? Sed errore quodam fallimur ita dispulando; cum enim optimates adpellantur, nihii potest videri praestabilius. Quid enim opluiiio meliua cogi*

tari
rit
169
potest? Quum autem regig eglfacta meivtio, occuranimis rex etiam injustus; nos autem de injusto rege nihil loquimur nunc, cum de ipsa regali republica (juaerimus.
Cicer. rep. IIL 35.

j.) Virlute vero gubernante rempublicam, quid potest esse praedarius ? Cumis, qui imperat aliis , servit ipse nulli cupiditati ; cum quas ad res cives instituit et vocat, eas omnes complexus est ipse ; nec leges imponit populo, quibus ipse non pareat j sed suam vitam ut legem praefert suis civibus. Quae si unus satis omnia consequi posset_, nihil opus esset pluribus si universi videre optimum^ et in eo consentire possent^ nemo delectos principes cfuaereret Difficultas ineundi error et temeritas poconsilii rem a rege ad plureg pulorum a multitudine ad paucos transtulit. Sic inter infirmitatem unius temeritatemque multorum medium optimates possederunt locum , quo nihil potest esse moderatius : quibus rempublicam tuentibus^ beatissimos esse populos necesse est, vacuos omni cura et co; *
gitatione
est,
aliis
permisso otio suo, quibus id tuendum
neque committendum, ut sua commoda populus

Cicenrep.
8.)
I.
negligi a principibus putet.

34. (Rex.)
20.
Optimus
civitatig status
sub rege
est
Justo.
II.
Senec. benef.
9.)
gravius homini et durius imperari; quam imperatur animalibus mutis? Senec. Clemenlia I. 16. (Tyrannus.) Errat longe, mea quidem sententia, 10.) Micio. Qui "mperium credat gravius esse aut stabilius, Vi quod sit, quam illud , quod amicilia adjun,
Num
quidquam aequum
gitur.
Ter. Adelph.
11.)
I.
i.
Horum trium generum
quodvis (sermo est de
mum
regiminum formis), si teneat illud vificulum, quod prihomines inter se reipublicae causa societate devinxit; non perfectum illud quidem^ neque mea sententia optimum ^ sed tolerabile tamen, et aliud alio
possit esse praestantius. vel rex aequus ac sapiens; vel delecti ac principes cives, vel ipse populus,
Nam
quamquam
id est
minime probandum, lamen
nullis in-
ali(juo esse
170
posse videtur
I.
terjectis iniguitatibus aut cupidilatibuS;
non incerto
6tatu.
Cicer, de republica.
26.
Regnator.
1.)
Quamquam
illa
sapientibus
consclentia ipsa
virtutis
est
facto-
rum egregiorum amplissimum

tamen
tes,
divina virtus
non
statuas
praemium; plumbo inhaeren-
nec triumphos arescentibus laureis, sed stabiliora quaedam et viridiora praemiorum genera desiderat.
Quae tandem ista sunt, inquit Laelius ? tum Scipio : patimini me_, inquit, quoniam tertium diem jam feriati sumus et caetera^ quibus ad narrationem somnii ve-
nit^ docens
illa
esse stabiliora et viridiora
praemiorum
genera^ quae ipse vidisset in coelo bonis rerumpubli-
carum
2.)
servata rectoribus.
Cicer. rep. VI. 8. (Virtus)
Ut enim gubernatori cursus secundus_, medico
salus, imperatori victoria^ sic huic moderatori reipublicae beata civium vita proposila est; ut opibus firma, copiis locuples , gloria ampla , virtute honesta sit; hujus enim operis maximi inter homines atque optimi ilium esse perfectorem volo. Cicer* rep. V 6.
3.) Tullius
in libris de republica sci-ipsit

,
scilicet
et tam diu principem civitatis gloria esse alendum stare rempublicam , quam diu ab omnibus honor prin-
cipi exhiberetur.
Cicer. rep V. 7
qui relpublicae praefuturi sunt, duo Unum, ut utilitatem ciPlatonis praecepta teneant vium sic tueantur, ut quaecumcjue agunt ad eam reut toferant, obliti commodorum suorum ; alterum tum corpus reipublicae curent^ ne, dum partem aliquam tuentur, reliquas deserant. Ut enim tutela^ sic procuratio reipublicae ad utilitatem eorum , qui comnon ad eorum, quibus commlssa est, geniiftsi sunt, renda est. Oui autem parti civium consulunt, parteni negligunt, rem perniciosissam in civitateiu inducunt* scdilionem atque discordiam ; ex quo evenit , ut alii popuiaros; alii studiosi optimi cujusque videantur
/,.)
Omnlno
^,
pauci universorum.
171
discordiae; in nostra republica sed pestifera etiam bella civilia.

5.) Iracundia vero est; optandumque, ut
Hinc apud Athenienses magnae non golum seditiones,

Cicer.
off. I.
25.
omnibus
ii^
(jui
in
rebus repudianda
praesunt reipublicae
legum
similes sint
(juae
ad puniendum non iracundia,

Cicer.
off. I.
sed aeûitate ducuntur.

25.
6.) Qui vero in libera civitate ita se instruunt, ut metuantur his nihil esse potest dementius , quamvis enim demersae sint leges alicujus opibus^ quamvis timefacla libertas, emergunt tamen haec aliquando aut judiciis tacitis^ aut occultis de honore uffragiis. Acriores autem morsus sunt intermissae libertatis ^ quam
;
retentae.
Cicer. Off.
7.}
II. 7.
Lucem
t
redde tuae dux bone palriae. Instar veris enim vultus ubi luus
Affulsit
populo, gratior
it
dies
soles meiius nitent.
Hor. Od. IV.
5.
Regnujn.
Hoc
est
regnum
nolle regnare
^,
cum
possis.
III.
Senec. benef.
37.
Rcgutus.
M. Atilius Regulus cum consul iterum in Africa cx insidiis caplus esset etc. usque ad finem capitis.
Cicer. Off.
III.
26,
Religio.
1.)
Heu,
nihil invitis fas
quemquam
erit_,
fidere divis
II,
Virg. Aen.
2.)
402.
debet,
Numquam satis profectum Deum mente conceperit
(sc.
qualem , homo), omnia

nisi
habentem, omnia tribuentem, beneficia gralis dantem.

Senec. epist. qS.
; ,
3.)
172
Primus
est
illis
delnde reddere
Deoruin cultus , Deos credere majestatem suam, reddere bonitaSenec. epist, gS
tem, sine
c[ua nulla majestas est.
4.) Vis Deos propitiare? luit, quisqûis imitatus est.
Bonus
esto.
Satis illos co-
Senec. epist. gS*

5.)
Pone deos Non bene
quae tangendo sacra profanas coelesles impia dextra colit. Ovid. Heroid. Ep.
et
7.
delubra magnifica humanis consecrata simulacris, quae Persae nefaria putaverunt eamque unam ob causam Xerxes inflammari
6.) Graeciae,
sicut
apud nos,
Atheniensium fana jussisse dicitur, quod deos^, quorum domus esset omnis hic mundus , inclusos parietibus
contineri nefas esse duceret.
Cicer rep.
7.) Si conferre
III. 9.
volumus nostra cum externis,

,
cete-
ris
aut etiam inferiores reperiemur: religione, id est^ cultu deorum^ multo guperiores. Cicer. nat. deor. II. 3. (Romani.)
rebus aut pares
8.) Cum omnibus in rebus temeritas in assentiendo, tum in eo loco maxime , in quo errorque turpis est judiofemdum est, quantum auspiciis rebusque divinis religionique tribuamus. Est enim periculum, ne aut, anili superneglectis iis, impia fraude, aut susceptis stitione obligemur!
,
_,
Cicer. divin.
9.) civitas duxit
I.
4.
(Divinatio.)
Omnia
;
posl religionem ponenda semper nostra etiam in quibus summae majestatig con:
spici
decus voluit. cris imperia servire
Qua propter non dubitaverunt saita se numanarum rerum futura

Max.
regimen existimantia,
si divinae potentiae bene atque constanter fuissent famulata.
Val.
I.
1.
Religiositas.
Pythagoricug quidam emerat

dies venit ad
rem magnam , non praesentibus nummis.

tabernam redditurus
;
sutora phaecasia Posl aliquot et cum clausam diu
,75
:
puJsaret, fait, (jui diceret Quid perdis operam tuai/i? autor ille, quem quaeris, elatus, combustus est. At philosophus nosler tres aut quatuor denarios^ non invita manu, domum retulit, subinde conculieng, Deinde cum reprehendisset hanc suam non reddendi tacitam vo-
luptalem, inlelligens arrisisse sihi illud lucellum redit ad eamdem tabernam, et ait: llle tibi vivit; tu redde, quod debes. Deinde per clostrum qua se commissura laxaverat, quatuor denarios in tabernam inseruit ac misit, poenas a se exigens improbae cupiditatis^ ne alieno
, ,
adsuesceret.
Senec. benef, VII. 21.
Requies.
1.)
Danda
cito
est remissio
animis
meliores acrioresque
requieti surgent.
dumj
non est imperanenim exhaurietillos numquam intermissa foe-
Ut
fertilibus agris
cunditas:
ifa
animorum impetus
assiduus labor frangit. Senec. tranquill. anim i5.
2.) Nec vero corpori soli subveniendum est^ sed menti, atque animo multo magis; nam haec quoque^ nisi tamquam lumini oleum instilles, exstinguuntur senectute; et corpora quidem defatigatione, et exercitatione ingravescunt animi autem exercitando levantur Cic, Sen, 11. (Animus. Labor.) 5_
;
.
3.) Quowltearet alterna requie, durabile non est Haec reparal vires, fessaque membra novat.
Ovid Heroid. Ep. 4.
Res
famiiiaris.
1.) Habenda autem est ratio quldem dilabi sinere, flagitiosum
rei familiaris;
quam
est: sed ita, ut illibe-
ralilatis, avarltiaeque absit suspicio.
ralitate uti^
est
Posse enim libenon spollantem se patrimonio, nimirum is pecuniae fructus maximus.

Cic. off. II. 18.
2.) Res familiaris quaeri debet iis rebus, a quibus abest turpiludo: conservari autem diligentia, et parsimonia; iisdem etiam rebus augeri
Cic.
off.
II.
24.

modo
quam
174
n 5.) Res familiaris primum bene parata sit, nullo, neque turpi quaestu neque odioso ; tum quam plui
dillgentia
dignisse utilempraebeat; deinde augeaturratione, parsimonia ; nec libidini potius luxuriaeque, ^ liberalitati et beneficentiae pateat.
Cic. off.
I.
26 (Pos8essio.)
Res magnae.
1.)
Par est, omnes omnia experiri^ qui res magnas

Ciceronis orator caput
I.
et
magno opere expetendas concupiverunt.
2.) Generosa res est , respicientem, non ad suae^ sed ad nalurae suae vires conari alta tentare, et mente majora concipere quam quae etiam ingenti animo adornatis efFici possint. Senec. Vit beat. ao.
,
3.)
Quodsi deHciant vires audacia certe Laus erit in magnis et voluisse sat
:
est.
Propert.
II.
lo* (Voluntas.)
etiam citra effectum, 4,) Studiorum salutarium, laudanda tractatio est. Quid mirum, si non adscenduntin altum, ardua adgressil sed viros 8uspice^ etiam
si
decidunt,
5.)
magna
conantes. -f, Senec. Vit. beat. 3Ei#(Studia.)

fit
Syrus.
Non
sine periclo facinus

II.
magnum
et
commemorabile
Ter. Heaut.
6.)
3. (Periculum.)
est^
est.
Magno animo
de rebus magnis judicaiwlum
alioqui videbitur iilarum vitium esse^
quod nostrum
Senec. ep. 71.

7.)
corporum
tate
,
viribus, aut velocitatibus, aut celeritate res magnae geruntur; sed consilio, auctorisententia quibus non modo non orbari, sed etiam
:
Non
augeri senectus solet^

Cic, Sen. 6. (Senectus.)
17^
Res necessariae.
Omnes, qui rempublicam gubernabunt^ consulere debebunt, ut earum rerum copia sit^ quae sunt necessariae.
Cic.
ofF*
II.
21, (Regnator.)
Res parvae.
Scilicet is
superis labor est^
ea cura quietos
SoUicitat.
Virg. Aen. IV. 382.
RespuLlica.
1.) Nunc fit illud Catonis certius, nec temporis unius^ Aec hominis esse constitutionem reipublicae.
Cic. rep.
II.
21.
legere^ aut audire voletis externa^ ma2.) ximas respublicas ab adoIe])centibu8 labefactas^ a senibus sustentatas, et restitutas reperietis. Cedo , qui vestram rempublicam tantam amisislis tam cito? Sic enim percontantur, ut est in Naevii poetae Ludo respondentur et alia, et haec in primis: Proveniebant oratores novi stulti, adolescentuli. Temeritas est videlicet florentis aetaws, prudentia sesi
: ,
Quod
nescentis*
Cic. Sen. 6.
Resurrectio mortuorum.
Nonnulli nostri propter quoddam praeclarissimum loquendi genus et propter nonnulla, quae veraciter sensit, amantes Platonem, dicunt eum aliquid simile nobis loquitur St. Augustinus) etiam de mor(sc. Christianis
;
sensisse. Quod quidem sic tangit in libris de republica Tullius, ut eum lusisse potius, quam id , quod verum esbet, adlirmet dicere voluisse. Inducit enim hominem revixisse et narrasse quaedam,
tuorum resurreclione
quae platonicis disputationibus congruebant.

Cic. rep.
VI, 4. (Plato.)
176
Reus.
omnes uno ordine habetis Achivos Idque audire sat est; jam dudum sumite poenas.
Si
Virg. Aen.
II.
102.
Revelatio.
Quidquid sub terra
est, in
apricum proferet aetas,

Hor epist,
1. 1.
Defodiet^ condetque nitentia.

6.
Reverentia.
Adhihenda est quaedam reverentia adversus homines, et optimi cujusque, et reliquorum. Cic. oiF. I,28. (Verecundia. Urhanitas. Humanitas.)
Rex.
Ju8to quidem rege cum est populus orbatus, cut ait Ennius post optimi regis ohitum Pectora dia tenet desiderium; siniul inter Sese sic memorant^ o Romule, Romule die
1.)
si-
te patriae custodem di genuerunt! pater! o genitor o sanguen dis oriundum! Non heros ne^ dominos adpellabant eos, quibus juste paruerunt; denique ne reges quidem: sad patriae custodes , sed patres et deos. Nec sine causa. Quid enim
Qualem
adjungunt?
Tu produxisti nos intra luminis oras. Vitam, honorem, decus ibi datum esse
gis existimabant.
justitia re-
Cic. rep.
I.
4*
Haud quidquam pulchrius existimo collocalis^ quam mullarum rerum veniam

2.)
in fastigio dare , nul-
liu8 petere.
Senec.
3.) Placido
lib.
ad Marc.
c. 4.
(Venia.)
tranquilloque regi fida sunt auxilia sua, salutem utaturj gloriosusque miles (publicae enim securitati dare operam videtur) omnem laborem libens patitur, ut parenlis custos. At il-
quibus ad
communem

lum acerbum
toros sui.
et
177
stipaI.
sanguinarium necessc graventur

Senec. clementia
12.
(Tyrannus.)
4.) Clementia non tantum honestiores sed tutiores praestat Csc. regnatores) ; ornamentumque imperiorum est^ fiimul certissima salus. Cum reges consenuerint, liherisque ac nepotitus tradiderint regna^ tyrannorum exsecrabilis ac brevis potestas est. Quid interest inter tyrannum et regem ? Species enim ipsa fortunae ac licentia par est, nisi quod tyranni voluptate saeviunt, reges nonnisi ex causa ac necessitate, Senec. clementia. I. 11. (Tyrannus. Clemcntia.)
5.)
Tyrannufi a rege distat factis non nomine. Senec. clemenlia I. 12. (Tyrannus.)
6.)
Clementia
.
efficit,
ut
magnum
inter
regem
ty-
rannumque discrimen
uterque licet^ non minug armis valletur. Sed alter arma habet, quibus in munimentum pacis utitur alter, ut magno timore magna odia compescat. Senec. clementia I. 12. (Tyrannus.)
sit^
;
7.) Nostros motus pauci sentiunt; prodire nobis ac recedere, et mutare habitum sine sensu publico licet:
tibi non magis contra te lux

li
est
quam soli, omnium

;
latere contingit. Multa in istam conversi ocu-
sunt,
Senec. clem.
I.
8.
8.) Nulla regi gloria est ex saeva animadversione; quis enim dubitat posse? at contra maxima, si vim suam continet. Senec. clementia I. 17,
9)
At tibi rex, aevo, delur^ fortissime nostro, Semper honorata sceptra tenere manu!
Ovid. ex Ponto
I.
8.
Piisus.
Risu ineplo res ineptior nulla
egt.
Catul. 3g,
Gnomologia.Tom.il.
12

c^
178
Rixa.
1.) Non est in rixam coUuctationemque veniendum; procul auferendi pedes sunt; et quidquid horum ab imprudentioriLus fiet (fieri autem , nisi ab imprudentibus, non potesl) negligendum. Senec. constant. gapient. 19.
2.)
Quis deus
tibi non bene advocatua Vecordem parat excitare rixam?
3.)
Clamore pari concurritur et vice teli Saevit nuda manus: paucae sine vulnere malaej Vix cuiquam^ aut nulli toto certamine nasus.
Juven. Satyr. i5.
Catull. 40.
Robur.
Milo Crotoniates, cum iterfaciens quercum in agro

cuneis adactis fissam vidisset^
fretus viribus
^
accessit
ad eam^ insertisque manibus divellere conatus est. Quas arbor, excussis cuneis^ in suam naluram revocata, compressit, eumque cum tot gymnicis palmis lacerandum
feris praebuit.
Val.
Max. IX.
12.
Roma.
1.)

Imperium
Inclyta
Roma
terris^
animos aequabit Olympo. Virg. Aen* Lib. VI. v. 782.
enim non tenuis quidam e Graecia rivuhanc urbem (nempe Romam) sed abundantissimus amnis illarum disciplinarum et artium.
2.) Influxit
lug in
Cic. rep. II. 19.

3.) Nihil est terris
mundo
melius in rerum natura.

Cicer, nat. deor.
Ne
9.
in
quidem urbe nostra.

III.
4.)
Haec
di
condiderunt,
haec di quoque moenia

servant:
Vix timeat; salvo Caeaare,
Roma Jovem.
Prop.
III.
11.
79
5.)
atque utinam patriae sim vanus aruspex Frangitur ipsa sui^ Roma superba Lonis Prop, III. i3.
Proloquar,
Romani
resque domesticas et familiares nos profecto et melius tuemur et lautius (sc. quam Graeci): rem vero publicam nostri majores certe melioribus temperaverunt et inslilutis etlegibus. Quid loquar de re militari? in cjua quum virtute nostri multum valuerunt^ tum plus etiam disciplina. Cicer Tusc. Quaest. lib. I. cap. i.
1.)
Mores
et instituta vitae
2.)
Excudent alii spirantia mollius aera, Credo equidem , vivos ducent de marmore
voltus
Orabunt causas melius, coelique meatus

Describent radio, et surgentia sidera dicent: Tu regere imperio populos^, Romane, memento^ Hae tibi erunt artes pacisque imponere morem, Parcere subjectis, et debellare superbos, Virg. Aen. Lib. VI. v. 848.
;
3.) Facile patior^
non
esse nos transmarinis nec im-
portatis artibus virtutibus.
eruditos
*
sed genuinis domesticisque

Cic. rep.
II.
i5.
4.) Intelliges, non fortuito populum Romanum, sed consilio et disciplina confirmatum esse, nec tamen adversante fortuna. Cic. rep. II. 16. 5.) Ante nostram memoriam ^ et mos ipse patrius praestantes viros adhibebat, etvelerem morem ac majorum instituta retinebant excellentes viri. Nostra vero aetas, cum rempublicam sicut picturam accepisset egregiam, sed jam evanescentem vetustate, non modo eam coloribus iisdem^ quibus fuerat, renovare neglexit sed ne id quidem curavit^ ut formam altem ejus et extrema taniquam lineamenta ervaret, Quid cnim manet ex antiquis moribu8_, quibus poeta dixit (sc. Ennius) rem stare Romanam? quos ita oblivione obsoletos videmus, ut non modo non colanlur, sed etiam ignoren* 12
lur.
i8o
do viris quid dicam ? Mores enim ipsi inlervirorum penuria^ cnjus tanti mali non modo reddenda ralio nobis, sed ctiam tamquam reis capitis quodammodo dicenda causa esL Nostris enim vitiis^ non casu aliquo rempuLlicam verbo retinemus^ re ipsa vero jam pridem amisimus
ierunt
Cic. rep. V.
i.
Nam
6.) Firmiter majores nostri stabilita matrimonia esse voluerunt. Cic. rep. VI. 2. (Matrimonium.)
7.) Nondum centum et decem anni sunt^ cum de pecuniis repetundis a L, Pisone lata est lex ^ nulla anAt vero postea tot leges, et proximae tea cum fuisset. quaeque duriores : tot rei^ tot damnati^ tantum Italicum Lellum propter judiciorum metum excitatum : tanta^ sublatis legibu8, et judiciis, expilatio, direptioque sociorum, ut imbecillitate aliorum , non nostra virtute valeamus.
Cic. Off.
II. 21.
Rus.
1.)
Vivere naturae si convenienter oportet, Novistinc locum potiorem rure beato? Hor. epist. 1, I.
Istuc (rus)
Fert, et
10.
2.)
amat
spatiis obstantia
mems animusque rumpere

Hor.
epist.
claustra.
1.
1.
14.
3.)
Rure ego viventem, tu dlcis in urbe beatum. Cui placet alterius, sua nimirum est odio sors, Hor. epist. 1 I. i4*
Sag.1.
1.)
Haec Quas
se carminibus promitlit solvere

velit
;
menles,
;
ast aliis duras immittere curas

fluviis^ et vertere sidera retro
ciet
Sisterc
aquam
Nocturnosque
Sub pedibus terram
Manes; mugire videbis et descendere montibus ^

ornos. Virg, Aen. IV. 48^.
2.)
i8i
sidera vidi.
se,
Hanc ego de coelo ducentem
Fluminis haec rapidi carmine vertit iter. manescjue Haec cantu finditque solum pulchris Elicit et tepido devocat ossa rogo,
Jam tenet infernas magico stridore catervas, Jam jubet adspersas lacte referre pedem.
Cum libet^ haec tristi depellit nubila coelo Cum libet^ aestivo convocat orbe nives.
Sola tenere malas Medeae dicitur herbas, Sola feros Hecatae perdomuisse canes. Tibull. h
2.
Sales.
Salinatori, qui amisso oppido, fugerat in arcem^ glorianti, atque ita dicenti: Mea opera , Q. Fabi, Tarentum recepisti : Certe, inquit ridens (sc. Fabius)
nam
nisi tu amisisses,
numquam
recepissem.
Cic. Sen.
4,
Salus.
1.) Attulit
nobig aliquando optantibus aetas Auxilium adventumque Dei Virg. Aen. Lib. VIII, v, 200.
efc
2.)
Unum hoc
definio^
tantam
,
esse
necessitatem
virtutis generi
hominum
ad
communem
tantumque amorem saiutem defendendam datum^ ut ea vis

a natura
vicerit. Cic. de republica. L 1. (Virtus.)
omnia blandimenta voluptatis otiique

3.)
Juvat evasisse tot urbes
Argolicas, mediosque
fugam tenuisse per

Virg. Aen,
III.
hosles,
282.
4.)
5.)
Satis Sic
Jam
fides
,
est
gentem
efFugisse
nefandam. Virg. Aen. III. 653.

!
me
servavit Apolio
et
Hor. satyr.
6.)
et
1.
I.
9.
pax,
honor, pudorque
Priscus et neglecta redire virtus Audel; adparetque beata pleno. Copia cornu, Hor. Epod. 18.

1.)
l82
maxime
videtur
3^
;
Saplens.
Stafuere^
c[ul
sit
sapiens^ vel
Cic.
esse sapientis,
Academ. Quaest. IV,
et
quemquamrem ullam, nisi sapientem hoc quidem Zeno gestu conficiebat^ Nam cum ex2.)
Scirenegatis
adversam manum ostenderat, visum, inquiebat^ hujusmodi est ; deinde , cum paullum digitos constrinxerat , a88ensus hujusmodi ; tum cum plane compresserat ^ pugnumcjue fecerat, comprehen8ionem<< illam esse dicebat J qua ex gimilitudine etiam nomen ei rei^ quod aiite non fuerat^ jcaraXvj\P/v imposuit. Quum autem laevam manum admoverat et illum
tensis digitis
pugnum
,
tiam talem esse dicebat
vehementerque compresserat, scien, cujus compotem, nisi sapienlem esse neminem. Sed qui sapiens sit aut fuerit, ne ip8i quidem solont dicere, Cic. Academ, Quaest. IV. 47, (Scientia. Zeno.)
arcte
3.)
Perlinet, et nescire
Divitiis
Quod magis ad nos malum est, agitamus utrumne

t
homines, an
ait:
sint virtute beati?
Horat. Satyr. L.
4.)
II.
6.
npicuru8
Sapientem,
:
si
in Phalaridis tauro
est,
et
peruratur,
pertinet.
epcclamaturum
Dulce
ad
me
nil
Sen, ep. 66. (Epicurus.)

nihil, quod poenitere 5) Sapientis est possit, facere , nihil invilum: splendide, constanter, graviter , honeste omnia : nihil ita exspectare , quafii certo futurum; nihil, cum acciderit, admirari, ut inopinatum ac novum accidisse videatur: omnia ad suum arbitrium referre: suis tare judiciis, Cic. Tusc. Quaest. V. 28.
proprium,
nam
6.) Quid est ?
supra
eum
potest esse
qui supra fortuvit. 5.
Sen. brev.
7.) Sapientis
patet vita; non idem illum^ qui ceteros , terminus includit , solus generis humani legibus solvitur; omnia illi saecula, ut Deo , serviunt. Transivit tempus aliquod ? hoc recordatione comprehendit; instat? hoc utitur ; venlurum est? hoc praeci-
multum
; ;
^
plL
i85
facit
omnium temporum
vit. i5. (Vita.)
,
Longam
collatio*
illi
yitam
in
unum
8.)
Sen, brev.
objicies ?
Huic tu viro Csc. alicui sapienti) quas diyltias quae imperia? quae regna? qui ista pulat humana ; sua bona divina judicat.
Cic. rep.
9.) Ille, c[ui fert , qui omnes dies
III.
28.
nullum non tempus
in usus suog cori-
tamquam vitam ordinat^ nec opcrastinum nec timet. Quid enim est^ quod jam ulla hora novae voluptalis pogsit adferre ? Omnia nota_, omnia ad salietatem percepla sunt; de caetero fors fortuna, utvolet, ordinet: Vita jam in tuto est, Huic adtat
jici
potest^ detrahi nihil.
Sen. Lrev vit 7. (Vita.)

10.) Non est, quod perperam exaudiatis^ neste^ fortiter, animose a studiosis sapientiae
et
quae hodicuntur
hoc primum attendite
aliud e8t studiosus sapientiae^

Vit. beat. 24. (Vituperator.)
aliud
jam adeptus sapientiam.

hominis anima^ sed ingens res
II.) Pusilla res est
est contemtus animae. Hanc qui contemserit, securus videbit maria perturbari; etiam si illa omnes excitaverint venti^ etiam si aestus aliqua perturbatione mundi totum in terras verterit oceanum. Securus adspiciet fulminanlis coeli trucem et horridam faciem frangatur licet coelum^ et ignes suos in cxitium om-
nium, imprimis suum , misceat. Securus adspiciet ruptis compagibus dehiscens solum. IUa licet inferorum regna retegantur, stabit supra illam voraginem intrepidus ; et fortasse, quo debet cadere, desiliet. Sen. Quaest. JVatur. L. VI. 32* (Vitae contemtus.)
Sapicntes.
1.) Qui septem appellantur, eos, qui ista subtilius quaerunt^ in numero sapientium non habent.
Cic
2.) INec ii,
Amic.
2,
qui sapientes habiti sunt^ et nominati, M. Cato, et C, Laelius, sapientes fuerunt^ ne illi quidem septem; sed ex mediorum officiorum frequen-
; ;
tia
i84
sa-
similitudinein
quandam gerebant^ speciemque
pientum.
Cic. Off. III. 4,
Sapientia.
1.)
Si
maximum
illud, ultra
tae leges, aut saevissimi
perium suum fortuna animo accipimus, et scimus, mortem malum non esse: multo facilius alia tolerabimus, damna, dolores^ ignominias_, locorum commutationes ^ orbitates, discidia quae sapientem, etiamsi universa circumveniant, non mergunt; nedum ad singulorum impulsus moereat, Et si fortunae injurias moderate fert^ quanto magis ho-
quod nihil habent iradomini minantur, in quo imconsumit, aequo placidoque
minum
2.)
potentium_, quos scit fortunae manus esse ? Senec. constant. Sapient. 8.
Numquam
aliud natura, aliud sapientia dicit. Juvenal. Satyr. 14.
3.) NonBabyloniog sapienti muros contuleris^ quos Alexander intravit ; non Carthaginis aut Numantiae moenia, una manu capta; non Capitolium arcemve habent ista hostile vestigium. Illa quae sapientem tuentur, a flamma et ab incursu tuta sunt, nullum introitum praebent, excelsa, inexpugnabilia diis
, ,
aequa. Senec. constant. Sapient. 6.

4.)
Invulnerabile
laeditur.
est
non,
tibi
quod non
hibeo.
Ex hac
quod feritur , sed nota sapientem ex-
Senec. conslant. Sapient, 3.

effugiunt^ et ab templa diruunt , aut simulacra conflant, nihil divinitati nocelur ita, quidquid fit in sapientemproterve, petulanter, superbe, frustra tentatur Senec. congtant. Sapient. 4.
5.)
,
Ut
coelestia
humanas manus
:
his
qui
dum
nae
sit;
6.) Sapienti est; tanta
non timide, nec pedetentim ambulanenim fiducia sui est, ut obviam fortu,
ire non dubitet nec umquam loco iili cessurus nec habet, ubi illam timeat, qui non mancipia tantum ^ posseseionesque el dignitalem scd corpus quo,
,

que suum,
i85
et oculos^ et manum^ el quidquid est cariorem vitam facturum, 8eque ipsum inter precaria numerat, vivitque ut commodatus sibi, et reposcentibus sine tristitia redditurus.
Senec. tranquill. anim.
21.
sapientiam, quis accedit ? quis dignam juJi7.) cal^ nisi quam in transitu noverit ? Quis philosophiam, aut uUum liberale respicit studium^ nisi cum ludi intercalantur, cum aliquis pluvius intervenit dies, quem perdere licet ? Senec. Quaest. Natur. 1. VII. c, 32. (Scientia. Studium.)
Ad
80 Rebus
angustis animosus, atque Fortis adpere^ sapienter idem
Gontrahes vento nimium secundo

Sapientia jubet augere 9.) opes^ amplificare divitias, proferre fines; (Unde enini potuisset (Alexander) summus ille imperator, qui in Asia olim (armis) fines imperii propagavit, nisi aliquid frui imperare quam plurimis de alieno accessisset?) voluptatibus, poUere , regnare, dominari. Cic. rep. III. 12.
; ;
Turgida Ex omnibus quaeritote.
vela, Horat,
I.
11.
10.
10.)
Non pareo Deo ^
sed assentiorj
ex animo iU
lum, non^ quia necesse
est, sequor.
Senec. epist. g6.

11.) Nimirum haec est illa praestans et divina sapientia^ et praeceptas penitus et pertractatas humanas res habere nihil admirari , cum acciderit; nihil, antequam evenerit, non evenire posse arbitrari. Cic. tusc. Quaest. III. 14.
;
i'i.)
Par
gibi in
omni
gtatu
rerum,
(sc. est sapieus)
sive secundo
cursu vita procedit, sive fluctuatur per

Senec, epist. 111. (Tranquillitas.)
adversa ac
difficilia.
i3,)
Hoc opus^ hoc atudium

Si patriae
parvi properemug et
volumus,
si
ampli, nobis vivere cari. Hor. epist. 1.
1.
3.
<h
I4.) Inter caetera, altero potest vinci
hoc habet boni sapientia; nemo

,
nisi
dum
adscenditur.
Dum
ad
summum
locus
;
i8()
Non
est
perveneris
paria sunt.
incremento
statur^
Senec. epist. 79.
enim, per deos optabilius sapientia? quid praestantius? (juid homini melius? quid homine dignius? Hanc igitur qui expetunt, philosophi nominantur: nec quidquam aliud est philosophia, 81
i5.) est
!
Quid
interpretari velis,
16.) Sapientia
quam studium
Cic. Off.
sapientiae.
II.
2. (Philosophia.)
definitum est)
autem est, (ut aveteribus philosophis rerum divinarum , et humanarum, cau-
sarumque, quibus hae res continentur, scientia, cujus studium qui vituperat^ haud sane intelligo^ quidnam
sit,
ritur animi
quod laudandum putet. Nam sive oblectatio quaerequiesque curarum , quae conferri cum eorum studiis potest_, qui semper aliquid anquirunt^ quod spectet^ et valeat ad hene beateque vivendum?
:
eive ratio constantiae virtutisque ducitur: aut baec ars est, aut nulla omnino , per quam eas assequamur.
Cic. Off,
17,)
II.
2.
Tibi recto vivere talo Ars dedit? et veri gpeciem dignoscere calles^ Ne qua subaerate mendogum tinniat auro? Quaeque sequenda forent, quaeque evitanda
vicissim,
Illa priiis creta
,
mox
haec carbone notasti?

,
Es modicus voti, presso lare , dulcis amicis Jam nunc adstringas jam nunc granaria
laxes^ Inqtte lutofixum possis transcendere nummum ; INec glutlo sorbere salivam Mercurialem? Haec mea sunt, teneo_, cum vere dixeris^ esto
Liberque
ac
sapiens^ Praetoribus ac Jove dextro. Persii. Satyr. 5.
Sapiens fortunae dicit: Omnia licet| facias^ minor 69, quam ul serenitatem meam obducas. Sen. de Ira III. 25.
18.) 19.) facit, hoc
studium vere liberale est, quod liberum sapientiae^ sublime, forte, magnanimum; celera pusilla etpuerilia sunt. Senec epist, 88.
Unum
.87
20.) Virtulem solam probantem , et voluplates refugientem, et ab honesto ne immortalitatis quidem pretio recedentem sapientem describit. Seneca in Epist. 88.
21.) Hoc cogita, gaudii aeûalitatem,
hunc
esse
sapientiae efFectum,
Sen, ep. 69. (Gaudium.)
animua qualis mundi status super lunam; semper illic serenum est. Habes quia numquam sine gaudio quare velis sapiens esse Gaudium hoc non nascitur^ nisi est (scil. sapiens).
22.) Talia est sapientis
,
,
fortis
ex virtutum conscientia Non potest gaudere ^ nisi , nisi justus ^ nisi temperans. Sen. ep. 5g. (Gaudium.)
23.) Virtus est vitium fugere, et sapientia prima Stultitia caruisse.
Hor. epist.
1.
I.
1.
24.) Utstultitia, etsi adepta est_, quod concupivit, numquam se tamen satis consequutam putat: sic sapientia semper eo contenta est^ quod adest, neque
eam umquam
sui poenitet.
Cic. Tuse* Quaest. V. 18. (Slultitia.)

25.) Sapiens ille est, qui plenus gaudio, hilaris et placidus^ inconcu88US cum diis ex pari vivit. Nunc ipse te consule: si numquam moestus es, nulla spei animum tuum futuri expectatione soUicitat, si per dies noctesque par et aequalis animi tenor erecti el placeutis sibi est
:
p.ervenisti
ad humani boni
summam.
effu-
Sen. ep. 59. (Bonura.)

26.) Nihil invitus facit sapiens; necessitatem gitj quia yult, quod ipsa coactura est.
Sen, ep. 64. (Necessitas.)
Satyra.
Diificile est
Satyram non scribere.

Juvenaiis Satjr.
i

1.)
i88
acri
Satyricum,
Ridiculum
FortiuB et melius magnas plerumque secat res. Hor. satyr* 1, i. lo. (Ridiculum.)
2.)
Hic nigrae succus loliginis, haec est
Aerugo mera.
Hor, satyr.
1. I.
4.
Satyricus.
j.)
^
,
Dummodo
risum
satyr.
1. 1,
Excutiat sibi, non hic cuiquam parcet amico.
Hor,
2,) Is
4,
chartis illeverit , omnes Gestiet a furno redeuntes scire^ lacuque^
quodcumque semel
et anus.
t pueros
Hor. satyr.
1, I,
4.
Scelera.
1.) Si
tantum
est.
irasci vis
rum
indignitas exigit;
non irascendum
sapient^m^ quantuih sceleilli^ sed insa

Senec. de ira
1. II.
niendum
a.)
. . Quis Peccundi finem posuit sibi? quando recepit Ejectum semel attrita de fronte ruhorem ? Quisnam hominum est, quem tu contentum
deris
g,
vi-
uno
Flagitio ?
Juvenal. Satyr. i3.
prodest latere peccantibus, quia latendi fiduciam non habent. etiam si felicitatem habent Ita est: tuta scelera esse possunt^ secura non pos3.)
_,
Non
sunt.
Senec. epist* 97,
Scelcrati.
1.)
Ad summam,
sapiens eris
est
si
clauseris aures
quibus cerara parum
obdere; firmiori spissamento
, ,
~
,
189
opus esl quam usum in sociis Ulyssem ferunt. Illa vox ^ quae timebaliir, erat Llanda, non tamen puLlica ; at haec^ juae timenda est^ non ex uno scopulo , sed ex omni terrarum parte circumsonat.
Sen. ep. 3i, (Corruptio.)
2.) Conciliari, nisi turpi ratione, potest.
amor turpium non

Sen. ep, 29.
Scelesti.
genus humanum_, et mortalia temnitis arma: At sperate deos^ memores fandi atque nefandi. Virg. Aen. I. 642. (Admonitio.)
Si
ScelestTis.
Jam scelus intra se tacitum qui cogitat ullum Facti crimen hahet. Cedo^ si conata peregit? Perpetua anxielas nec mensae tempore cessat Faucibus ut morLo sicpis, interque molares Difficili crescente ciLo^ sed vina misellus Exspuit ; AlLani veteris pretiosa senectus Displicet. Juvenal. Sat, i3.
Scelus.
quidquid non 1.) Quidquid non oportet, scelus esse licet, nefas putare deLemus. Etiamne in miniLus rebu8 ? etiam: si quidem rerum modum fingere non possumus^ animorum modum tenere possumus.
;
Cic. Parad. III.

2.)
Omnia
scelera, etiam ante effectum operis, quanest^ perfecta sunt.
tum culpae
salis
Senec. constant. Sapient.
7.
emori malit, quam 3.) converti in aliquam figuram Lestiae^ quamvis hominis figura_, anirao esse efferato ? mihi quidein tanto videtur, quanto praestaLilior est animus corpore.
Etenim
si
nemo
est, quin
Cic. rep. IV. i.

4.) Sacrilegia
9<>
Senec. epist. 87.
minula puniuntur, magna in trium-
phis feruntur.
Sceptrum.
Est aliquid valida sceptra tenere
manu.
Ovid. remed. am.
Scliola.
Gum tamquam
fiis
ad mercaturam Bonarum artium

Cic. Off.
Scientia,
III. 2.
profectus, inanem redire turpissimum esU
Veniet tempus, cpio ista , quae nunc latent, in lucem dies extranaty et longioris aevi diligentia. Senec. Quaest Natur. 1. Vll. c. 25.
(Posteritas.
Sciremancum.)
Scientfae.
1.^)
Disce, sed a doctis : indoctos ipse doceto; Propaganda etenim est rerum doctrina bonarum.
Cat. Digt. IV. 23.
2.)
Nepudeat_, quae nescieris^

Scire aliquid laus
est^ velle.
te velle
doceri;
nil
culpa est,
discere
Cat. Dist. IV 29.
Tamdiu discendum est^ quamdiu proverLio credimus, quamdiu vivas,

3.)
4.)
nescias
et 81
Sen. ep. 76.
Unus dieshominum cruditorumpluspatel, quam

Senec. epist, 78.
imperiti longissima aetas.
Scire
1.)
mancum.
vissimus
et
e philosophis nonne optimus et graquisque confitetur , muUa se ignorare ^ multa sibi eliam atque etiam esse discenda? Gic. tusc. Quaest* III. 28.
Quid?
2.)
,
91
nonne pularem post illos veverum potuisse, tot ingeniis Quid inventum sit tantisque studiis quaerentibus paullo post videro to ipso quoque judice. Cic. Academ. Quaest. IV. 24. (Scrutatio. Veritas.) 3.) Jam anle Socratem, Democritum^ Anaxagoram, Empedoclem omnes paene veteres nihil cognosci, nihil
Ex me
quaesieras,
teres
tot saeculis inveniri
percipi^ nihil sciri posse dixerunt angustos sensus, imbecillos animos, brevia curricula vilae, et (ut Democrilus) in profundo veritatem esse demersam opinionibus et institulis omnia teneri; nihil veritati relinqui deinceps omnia tenebris circumfusa esse dixerunt* Itaque Arcesilas negabat esse quidquam^ quod sciri posset, ne illud quidem ipsum , quod Socrales sibi reliquisset. Sic omnia lalere censebantin occulto; neque esse quidquam^ quod cerni aut intelligi possit : quibus de causis nihil oportere nequeprofiteri neque adfirmare quemquam neque adsensione adprobare; cohibereque emper et ab omni lapsu continere temeritatem, quae tum esset insignis , cum aut falsa aut incognita res adprobaretur; neque hoc quidquam esse turpius, quam cognitioni etperceptioni assensionem adprobationemque
;
:
praecurrere.
Cic,
Academ. Quaest*
I.
12.
Scribere.
1.)
Scribendi recte
sapere est et
principium
Hor.
Pis. 009.
et
fons.
2.)
Nulla res tantum ad dicendum proficit, quanCiceronis Brutus 24. (Scriptio.)
tum
scriptio.
Scripta.
1.)
Scripta placent a
Livor
2.)
fere, quia vivo8 et injusto carpere dente solet. Ovid. ex Ponto

odii litera
morte
laedere
III. 4*
Saepe valens
causa Ovid. ars am.
fuit.
J.
(Salyricuro.)

1.)
192
Scriptor.
Tenet insanabile mullos Scribendi cacoelries, et aegro in corde senescit. Juvenalis Satyr. 7.
,
2.)
Claude et positos linea perlunde libellos Spes nulla ullerior.
Juvenalis Satyr.
3.) Ipse facit versus, atque uni cedit Homero Propter mille annos. Juvenalis Satyr.
7.
7.
4.)
Nos tamen hoc agimus, tenuique

sulcos
in
pulvere
Ducimus^
5.)
et litus sterili
versamus aratro.
Juvenal. Satyr.
7.
Stulfa est clementia^ cum tot ubique Vatibus occurras periturae parcere chartae* Juvenalis Satyr. 1.
6.)
Si quid tamen olim Scripseris^ in Maeci descendat judicis aures ^ Et patris , et nostras^ nonumque prematur in
annum.
Hor.
7,)
Pis.
386.

Quod non
Delere licebit,
edideris
:
nescit
vox missa
reverti.
Hor. Pis. 388.

8.)
Indoctum, doctumque fugat recitator acerbus
Quem
Non missura cutem^

9.)
vero adripuit^ tenet, occiditque legen^jp, nisi plena cruoris, hirudo.
Hon
Pison. 474*
Quae
Desperat tractata nitescere posse; relmquit; Atque ila mentitur, sic veris falsa remiscet_, Primo ne medium , medio ne discrepet imum* Hor. Pis. 149.
Scriptores.
Rite cliens Bacchi
Scriplorumchorusomnis amat nemusetfugiturbes^. somno gaudentis et umbra. Hor. epist. 1. 11. 2.
19^
Scriptorcs mali.
Ridentur, mala qui componunt carmina; rerilm Gaudent scribentes j et se venerantur, et ultroy Si tacea, laudttnt^, quidquid ficripsere , Leati. iior. cpist. L II. 2.
Scrutatio.
I.)
Me quidem^ omnesque
rerum consideratioque
avidos sapientiae cogni'

delectat*
I.
tio ipsa
Cic. de republica
2.)
i3.
Mehercules^ si hoc totis membris premeremus^ hoc juvenlus sobria incumberet, hoc majores docerent, hoc minores addiscerent, vix ad fundum veniin quo veritas posita est; quam nunc in sumretur:
i
in
ma
terra et levi
manu quaerimus. Senec. Quaest. Natur. 1. VII. 32. (Veritas.)

hominis
est
propria veri inquisitio atnecessariis negotiis curisque vacui, lum avemus aliquid videre, audire, addiscerej cognilionemque rerum aut occullarum aut admirabilium ad beate vivendum necessariam ducimus, Ex quo intelligitur. quod verum , simplex, sincerumHuic veri qu.e sit, id esse nalurae hominis aptissimum. yidendi cupiditati adjuncta est adpetitio quaedam principatus, ut nemini parere animus bene a natura informatus velit, nisi praecipienti aut docenti, aut utililatig causa juste et legilime imperantij ex quo animi magnitudo exislit, humanarumque rerum contemtio.
que
3.) Imprimis invetigatio.
Itaque
cum sumus
Cic. ofF.
I.
4.
(Veritds. Liberlas. Sincerites.)
SccessTis.
Multi autem etsunt et fuerunt^ qui Iranquiilitalem expetentes a negotiis publicis se removerint ad otiumque perfugerint. In his et nobilissimi philosophi longeque principes, et quidam homines severi et graves, nec poputi nec principum mores ferre potuerunt; vixeruntque nonnuUi in agris, delectati re sua familiari. His idem proposilum fuit, quod regibus : ut ne qua re Gnomoloofia Tom. II. i5
i9'>
cuoff.
I
egercnt, nec cui parerent, libertale uterentur; jus proiiriuin est, sic vivere, ut velis.
Cic.
20. (Olium.)
Senectus,
1.) Sophocles ad suinmam senectulem tragoedias fecit; quod propter studium cum rem familiarem negligere videretur^ a liliis in judicium vocatus esl, at, (juemadmodum nostro more male rem gerentibux patribus bonis interdici solet: sic illum^ qiiasi desipientem, Tum senex dicitur a re familiari removerent judices. eam fabulam , quam in manibus habebat, et proxime
^cripserat,
Oedipum Coloneum^
recitasse judicibus,
carmen desipientis videretur? yuo recitato , sententiis judicum est liberatus. Num igitur hunc, num Homerum, num Hesiodum, num Si*
quaesisseque,
illud
num
monidem,
Isocratem,
num
Stesichorum
num
quos ante
dixi,
Gorgiam, num philcsophorum principes, Pythagoram, Democritum, num Platonem, num Xenocratem, num postea Zenonem, Cleanthem, aut eum^ quem vos etiam Romae vidistis Diogenem Stoicum, coegit suis studiis obmutescere senectus? an non in omnibus iis sludiorum agilalio, vitae aequalis fui: ? Age, ut ista divina studia omittamus^ possum nominare ex
,
agro Sabino rusticos Romanos vicinos, et familiares meos (loquitur Cato) quibus absenlibus, numquam fere uUa in agro majora opera fiunt, non serendis, non percipiendig_, non condendis fructibus,
Cic. Sen. 7. (Sophocles.)
2 ) Senectus
:
autem, peraclio
aetatis
est
tamquam
fabulae cujus defatigationem fugere debemus^ praesertim adjuncta satietate. Cic. Sen. 23.
3.) Senectuti juventus ita cumulatum et circumspectum honorem reddebat, tanquam majores natu ado'
lescentium
communes
patres essent. Val. Max.
II.
1.
(Modestla)
istius modi querelarum (de senectufemoribus est culpa non in aetate; moderati enim, et nec difficiies, nec inhumani senes^ tolerabi4.)
scil)
Omnium
in
lem agunt senectalem importunitas autem, manitas omni aetati molesta est.
:
el inhif-
Cic, Sen. 5.
5.)
Aedepol senectus (canit Statius),
quam
Apportes tccum, cum Quod diu vivendo, multa, quae non

V
si nihil quidallud vitii advenis; unum id sat est,
vult, videt. Cic. Sen. 8.
Etenim, cum contemplor animo^ reperio quacausas, cur senectus misera videatur: unam, quod avocet a rebus gerendis: alteram, quod corpus faciat infirmius: tertiam, quod privet omnibus fere voluptati6.)
liior
bus: quartam, quod haud procul absit a morle. Cic. Sen*

j.) Nihil igitur
5.
afFerunt, qui in re gerenda versari senectutem negant, similesque sunt iis, qui gubernatorem in na;vigando agere hihil dicant, cum alii maloa scandant, alii per foros cursent, alii sentinam exhau-
riant; ille autem clavum tenens sedeat in puppi quietus ; non faciat ea, quae juvenes: at vero muilo majora et meliora facit. Cic. Sen. 6*
8.)
Quae
(sc.
Senectus) plerisque senibus
sic
odiosa
est, ut
onus se Aetna gravius dicant sustinere.

Cic. Sen. 2,
g.) Quibus nihil opis egt in ipsis ad bene , beateque vivendum, iis omnia gravis est aetas qui autem onmia bona a se ipsis petunt, ii nihil potesl malum videri, quod naturae necessitas afferat.
:
Cic
10.)
Sen.
2.
(Beatus.)
ut adipiscantur , omnes optant: eandem accusant adepti: tanta est inconstantia stultiliae, atque perversitas. Obrepere, ajunt, eam citius, quam putagsent. Primum, quis coegit eosfalsum putare? quid enim, citius adoiescentiae senectus , quam pueritiae adolescentiaobrepit? deinde, qui minus gravis esset iis senectus^ si octingentesimum annum agerent, quam oclogesimum? Cic. Sen. 2,
II.) Si
Quam
sapientiam
meam
admirari soletis
in
,
hoc
sumus sapientes, quod naturam optimam ducem tamquam deum^ sequimur, eique paremus (loquilur Calo)
i3 *
inerti poeta esse
196
a qua non verisimile est, cum ceterae partes aetatis Lene descriptae sint, extremum actum, tamquam ab
neglectum.
Cic. Sen. 2
est, si se ipsa defen-
12.) Ita
enim senectus honesta
dit, si jus suum retinet, si nemini emancipata est^ si usque ad extremum spiritum dominatur in suos. Ut enim adolescentem in quo senile aliquid sic senem, quod qui sein quo est adolescentis aliquid , probo quilur , corpore senex esse poterit y animo num, ;
quam
erit*
Cic. Sen. 11.
Sequitur tertia vituperatio seneclutis, quod O praeclarum munua carere dicunt voluptatibus. aetatis^ si quidem id aufert nobis^ quod est in adolescentia viliosissimum Cic. Sen. 12. (Voluptas.)
i3.)
cam
14.) Carel epulis

si, el
(sc* senectus) exstructisque
men^
caret ergo eliam vinolenSed si aliquid dandum tia, et cruditate et insomniis. esl voluplali, quoniam ejus blandiliis non facile obsistimus (divine enim Plato escam malorum voluptatem appellat, quod ea videlicet homines capiantur, ut hamo pisces) quamquam immoderatis epulis careat senectus^ modicis tamen conviviis delectari potest. Cic. Sen. i3. (Voluptas.)
frequentibus poculis?
i5.)
eam
vitiis
Senectus est natura loquacior: ne ab omnibus videar vindicare. Cic. Sen. 16.
i6.) Quorsum haec? ut intelligatis, si voluptatem spernari ratione et sapientia non possemug, magnam habendam senectuti gratiam, quae eificeret^ ut id non
liberet^
quod non
oporteret. Cic. Sen. 12. (Voluptas.)

(canit Statius) in senecta
17.)
Tiyp equidem
hoc de-
puto miserrimum,
Senlire^ ea aetate esse se odiosum alteri. Cic. Sen. 8.
18.)
Bene Sophocles, cum ex eo quidam, jam

quaereret,
inquit;
af-
fecto aetate^
Dii meliora^
utereturne rebus venereis: libenter vero istinc, tamquam a

domino
agresti
,
97
Cupidis enim reest fortasse

caest carere,
c furloso prorugl,
et
rum
rero
;
talium,
satiatis
frui.
odiosum^
vero,
molestum
et expletis,
jucundius
quam
Cic. Sen, 14. (Sophocles. Voluptas.)

19.)
Al
illa
tipL*ndiis libidinis
quanti sunt, animum, tamquam emeritls ambitionis, contentiones, inimici,
tiaram, cupiditatum omnium, secum esse, secumque (ut dicitur) vivere? si vero habel aliquod tamquam pabulum studii atque doctrinae, nihil est otiosa senectute jucundius. Mori paene videbamus in studio dimetiundi ooeii atque terrae C. Gallum , familiarem patris tui^ Scipio. Ouoties illum lux noctu aliquid describere ingressum, quofies nox oppressit, cum mane coepisset ? quom delectabat eum, defectioneH solis, et lunae multo nobis ante praedicere? Quid in leyioribus studiis_, sed taiiien acutis ? quam gaudebat bello suo Punico Naevius quani Truculento Plautus! quam PeudoIo! Vidi etiam enem Livium: qui cum sex annos ante, quam ego na!
tu8
sum, fabulam docuisset^

,
consulibus
aetate.
Centone, Tuditanoque usque ad adolescentiam meam processit

,
Quid de P. Licinii Crassi et ponlificii, et civiqui Hs juris studio loquar? aut de hujus P. Scipionis his paucis diebug ponlifex maximus factus est? Atqui
eos omnes, quos commemoravi^ his studiis flagranlea senes vidimus. M. vero Cethegum, quem recte Suadae medullam dixit Ennius, quanto studio exerceri in di-
cendo videbamus^ etiam senem? Quae sunt igilur epularum_, aut ludorum, aut Rcortorum voluptates
cum
his
voluptatibus comparandae? Atque haec quidem studia doctrinae, quae quidem prudentibus, et hene institutis pariter cum aetate crescunt: ut honestum iilud Soionis sit quod ait versiculo quodam, ut ante dixi, senescere 86 multa indies addiscentem: qua voiuptate animi nuila certe petest esse major. Cic. Sen. 14. (Senes* Studia.)
,
20.)
Jura senes norint; et quid liceatque, nefasque Fasque sit , inquirant , iegumque examina
servent.
Ovid.
21,) Severitatem
alia) Tiiodicam:
Metamorph
IX. 55o.
sonectute probo, sed eam (sicut acerbitatem nulio modo: avarilia vero
senilis
ig^
-Potest enim quidviae restat, eo

Cic. Sen. i8.
quid sibi yelLt, non intelligo.

esse absurdius,
quam
quam, quo minus
plus viatici quaerere?
22.)
Dum
nova canities^
dum prima
et
recta se-
nectus Dum superest Lachesi , quod torqueat, et pedibus me Porlo meis^ nullo dextram subeunte bacillo. Juvenalis Satyr. 3.
23.) Plurima sunt
Juvenum discrimina pulchriorille

;
Hoc, atque
ille
alioj
multum
hic robustior illo:
Una senum
24.)
facies.
Juv. Salyr. lo.
Haec data poena diu viventibus, ut renovata Semper clade domus, multis in luclibus, inque Perpetuo moerore, et uigra vpsle senescant.
2.5.)
Juv. Satyr. 10.
Non omnia
grandior aetas^
Quae fugiamus, habet; seris venit usus ab annis. Ovid. Metamorph. VI. 28. (Usus.)
26.)
Chremes.
Magna
fuit
Senectus ipsa est morbus* Terent. Phorm. IV.
1.
7.)
quondam
capitis reverentia cani;

senilis erat.
Inque suo pretio ruga

28.)
Ovid.
fast.
V.
Verba quis auderet coram sine digna pudore Dicere? censuram longa senecta dabat. Ovid. fast. l V.
2g.) Non est, quod quemquam propter canos aut rugas pules diu vixisse; non enim ille diu vixit, sed Quid enim ? si illum multum putes navigasse, diu fuit. quem saeva tempestas a portu exceptum huc et illuc ac viribus ventorum ex diverso furenlium per lulit ,
eadem
8cd
spatia in
orbem
egit?
Non
ille
multum
vit. 8.
navigavil^
(Vila.)
multum
jactatus est.
Sen. Lrev.

i.)
99
el iracundi, et diffi-
Scnes.
At 8unt morosi,
;
et anxii,
Sed haec mosunt, non senectutis. Ac morositas tamen, et ea vitia^ quae dixi, habent aliquid excuationis^ non iilius quidem justae, sed quae probari posse videatur, contcmni se putant, despici, illudi^ praeterea in fraglU corpore odiosa oiiinis offensio est; quae tamen omnia dulciora sunt et moribus bonis, et artibus; idque tum in vila, tum in scena intelligi potest ex iis fralribus, qui in Adelphis sunt: quanta iu aitero duritas; in allero comitas Cic. Sen. 18.
ciles senes vitia
si
quaerimus^ etiam avari.
rum
bus,
Gonsiiium^ ratio, sententia, nisi essent in senisummum consiiium majores nostri adpellassent Senatum. Gic. Sen. 6.
2.)
non
5) Mens enim,^t
ratio,
et consilium,
in senibus
est; qui si nuili fui^sent, nuilae
omnino
civitates essent.
Gic. Sen. 19. (Givitas.)

4.)
Ut
petuiantia^ ut libido,
:
tium, quam senum, nec tanien

sed non
proborum
sic isla
est adolescenadolescentium, senilis stuititia Cquae deli-
magis
omnium
ratio appeliari solet)
senum levium
est,
non omnium*
1
Gic. Sen.
1.
Senex.
1.)
Nemo enim
est
tam senex, qui
se
annum non
putet pose vivere,

Gic. Sen. 7,
2.) Arbilror te audire , Scipio, hospes tuus avitus, Masinissa, quae faciat hodie, nonaginta annosnatus: cum ingressus iter pedibus sit, in equum omnino non adscendere ; cum equo. ex equo non descendere; nullo iinbie, nullo frigore adduci, ut capite operto sit: summam in eo esse corporis siccitatem itaque exequi om:
nia regis officia

ct
et
munera.
temperanlia etiam
Potest igitur exercitatio, in senectute conservare aliquid

Gic. Sen.
10.
pristini roborii.

3.)
aoo
Mullortim quum facta senex et dicta recenses, Fae tibi succurrant, jurenis quae feceris ipse,
Cat. Dist.
I.
i6.
4.)
Multasenem circumveniuntincommoda,
vel
quod
Quaerit^ et inventis miser abstinpt, ac limet ulij Vel quod res omnes timide gelideque ministrat, Dilator, gpe longus^ iners, pavidusque futuri; laudator temporis acti Piiiicilis, queruTus Se puero^ censor^ castigatorque minorum.
,
Hor.
Pis. iGg
Sensus.
1.) ênsuum ita ciara judicia et certa sunt, ut^ si optio naturae nogtrae detur, et ab ea Deus aliquis requirat^ contentane sit suis inlegris incorruptisque sensibus^ an postuiet melius aliquid , non videam, quid
quaeras amplius
Cic.
Acaiem. Quesl.
IV. 7.
sanis mocio et inte2.) Si quis Deus te interroget gris sensibus num amplius quid desideras ? quid respondeas? Utinam quidem roget! audiat^ quam nobiscum male egerit j ut enim vera videamus, quam longe videbimusy Responderem igitur audacter isti vegtro Deo^
me
piane his oculis non esse contentum. Cic. Academ. Quaest. IV. 25.
3.) Ille sol^
qui tanla incitatione fertur,
ut celeri-
tas
ejusdem quanlasitne cogitari quidem possit, tamen

Cic.
nobis stare videtur.
Academ. Quaest. IV,
26. (SoL)
4.) Quis vero opifex, praeter naturain, qua nihil potest esse callidius^ tantam soUertiam persequi potuis-
8et in sensibus?
Cic. nat. deor.
II.
67.
,
in 5.) Sensus autem^ interprotes ac nuntii rerum capite, tamquam in arce , mirifice ad usus necessarios Nam oculi, tamquam tipecuet facli, et coUocati sunl.
ex quo plurima allissimum locum obtinent conspicientes^ fungantur suo niunere. Et aures, cum sonum percipere debeant, qui nalura in sublime fertur, recte io altis corporum partibus coUocatiie sunt. Uemlatores^
:
20i
que nares, eo quod omnis odor ad supera ferlur, recle sursum sunt: et quod cibi et potioni jutliciuin magnum earum est, non sine causa vicinitatem oris secutae sunt. Jam gustatus, qui sentire eorum, quibus yescimur,
genera debet, habitat in ea parte oris^ qua esculentis et polulentis iter nalura patefecit, Taclus outem toto corpore aequabiliter fusus est, ut omneg ictus, omnesque nimios et frigoris et caloris adpulsus sentire possemus; atque ut in aedificiis architecti avertunt ab oculis et naribus dominorum ea , quae profluentia necessario taelri essent aliquid habitura: sic natura res similes procui amandavit a senMbus.
Cic. nat. deor. II
56.
Sententia.
Millia, Quol capitum virunt, tolidem studiorum Hor. Satyr. 1. II. l. (Judicium. Discrimen.)
Sed lamen amoto quaeramus seria ludo. Hor. Satyr.

Sermo.
I.) Perspicito
I.
I.
i>
fecum
tacitus, quid
Sermo hominum mores

a.) Sit igilur
et celat et indicat
quisque loquatur, idem.
Cat. Dist. IV. 20.
in eo lepos. venerit, excludat alios sed cum reliquis in rebu8, tum in sermone communi^ vicissitudinem non iniquam putet. Ac videat in primis, quibus de rebus loquatur: si seriis, severilatem adhibeat; gi jocosis^ leporem. In priinisque provideat, ne sermo vitium aliquod indicet inesse moribus; quod maxime lum solet evenire, cum studiose deabsentibu delrahendi cauna, aut per ridiculum,
;
sermo lenis minimeque pertinax; insit Nec vero tamquam in possesRionem suam
eutsevere, maiedice, conlumeliosequ

Cic,
olf.
dicilur.
1.37. (Decentia. Urbanitas. Humanitas.)
3.) Animadverlendum est etiam, quatenus sermo delectationem habeat; et ut incipiendi ratio fuerit ; ita sit desinendi modus. Cic. off. I. 57. (Decentia.)

4.)
202
vita reclissime praecipi-'

,
Sed quomodo in omni
motus animi tur, ut perturbaliones fuglamus, id est nimios^ ralioni non oblemperantes: sic ejusmodi motiaut cupibus sermo debet Yacare_, ne aut ira existat ditas ali(jua, aut pigritia , aut ignavia, aut tale aliquid
,
adpareat.
Cic.
oflf. I.
38. (Decentia.)
,
quibuscum 5.) Maxime curandum est, ut eos sermonem conferimus et vereri et diligere videamur.
,
Gic.
off. !
?v (Decentia. Urbanitas.)
Sero.
1,)
Galcatum sero
Poenitet*
duelli
i.
Juvenalia Satyr.
2.)
Cineri nunc medicina datur. Prop.
11.
14.
Servatio,
Invitum ûi servat^ idem
facit occidenti.
Hor. Pis. 467.
Servitus.
l.) Sibi
servire, gravissima servitus est. Senec. quaest. natural. III. praef.
Relinqual oportet securi aliquid metus multoquam periculorum ostendet ; alioquin ubi quiescenti paria metuuntur^ incurrere in pericula juvat, et aliena anima abuti. Senec. clementia I, 12. (Tyrannis.)
2.)
que plus spei,
3.)
Egt
enim genus injustae
serviluti^
quurh hi
sunt alterius^ qui sui possunt esse; cum autem hi fafnulantur , qui sibi moderari nequeunt , nuUa injuria est.
Cic. rep. III. 25. 4.)
Nulla
servitus turpior est,
quam
volutaria.
Sen.j ep. 47.
200
5.)
Liber ego
unde dalum hoc sumis,

rebus?
ignoraa
nisi
fot subdlle
An dominum
quem
vindicta rc-
Jaxat ?
Persii, Salyr. 5. 6.)
Nemo
liber esl, <jui corpori servit.
Senec.
epist. 92
Severitas,
esl^ ut llbenter damnet, qui cito ; prope ut inique puniat, qui nimis. Senec. clementia. I. 14. (Poena.)
Prope
Sidera
1.)
quibus haec (sidera sc.) cognoscere primis, Inque domos superas scandere cura fuit! Ovid. fast.J. I. (Astronomia.)
Felices animos,
2.) Jam vero circuitus solis etlunae, reliquorumquamquam etiam ad mundi cohaerenque siderum tamen et fpeclaculum hominibus praefiam peiMinent bent: nulla est enim insatiabilior species^ nulla pulchrior , el ad rationem sollertiamque praestantior eorum enim cursus dimetati, maturitates temporum, et varietales mutationesque cognovimus; quae hominibus solis nota sunt, hominum facta esse causa judicanda sunt.
, ,
ti
Cic. nat. deor.
II.
62,
Simplicitas.
Num
tibi
?
cum
Pocula
Num
,
fauces urit sitis, aurea quaeris esuriens fastidis omnia, praeter
Pavonem
rhombumque?
Hor, satyr.
1.
I, 2.
(Frugalita?.)
,:
ao4
Slinulatio.
1.) Nec , ut emat mellus, noc , utêndat, quidûara slmulabit^, aut dissimulabit vir bonus. Cio. OfF. III. i5. (Mercator.)
ijuam
Totius autem injustitiae nulla capitalior est qui liim, cum inaxime fallunt^ id agunt, , ut viri boni esse vifleantur,
2)
eorum
Cic. oir.
3.) Hei mlhi!
dlificile est, imilari
I.
i3.
DilTiciJe est tristi
gaudia falsa fingere menle jocum.

Tibullus.
III.
6.
potest personam diu ferre: flcta cilo in naturam suam recidunt. Quibus verilas subest, quaecjue, ut ita dicain , ex soiido enascuntur, tempore ipso ia majus meliusc[ue procedunt. Senec. de clem. 1. I. c. i. (Veritas.)
4.)
Nemo
Societas.
quod aTarenlino Archyla ut opinor, dici solitum, nostros senes commemorare audivi, ab aliis senibus auditum: si quis in caeium ascendisset, naturamque mundi, et pulchritudinem siderum perspexisset^ insuavem illam admirat nem ei cui narfore; quae jucundissima fuisset, si aliquem raret, habui*;set. Sic natura solitarium nihil amat , semperque ad aliquod tamquam adminiculum annititur: quod in umicisitimo quoque dulcissimum est.
1.)
Verumergo
illud est^
Cic. Aniic. 23. (Solitudo.)
quid tale posset contingero , ut aliquis nos et in solitudeus ex hac hominum frequentia tolleret dine uspiam coilocaret, atque ibi suppoditans omnium rerum, quas natura desiderat, abundantiam^ et copiam hominis omnio adspiciendi potestalem eriperet quis lam esset ferreus, qui cam vitam ferre posset, cuique non auferret fructum voluptatum omnium 60litudo?
2.)
Si
Cic. Amic. 23. (Solitudo.)

3.)
Hoc
est salutare,
non conversari
dissimilibus et
diyersa cupientibus.
Senec. ep. ^2*
'
4.)
200
Duas
res natura
noxium
caeteris validissimum facerent
dedlthomini, quae illum obralionem et sosi
Itaque, qui par esse nulli posset, cielatem. retur , rerum potitur.
5.) Societas
diduce-
Senec. benef. IV, 18.

illi
(homini) dominium
terris
,
_,
lium dedit, socielas

Iransmisit
imperium
et
omnium animagenitum in alienae naturae dominari etiam in mare jussit
Haec morborum impetus arcuit, >;enectuti admlnicula prospexit^ solalia conlra dolores dedit* haec forles nos
lacit^
quod
licet
contra fortunam advocare fscl. alios} Senec. Lenef, IV. 18.
6.)
Magna
et
reliquisse,
abiisse,
pars sanitatis est, horlatorea insaniae ex coetu isto invicem noxio procul
Senec. epist, 04.
Nulla res magis animis honesta induit^ du* biosque et in pravum inclinabiles revocat ad rectum^
7.)
quam bonorum virorum

8.)
conversatio.
Scnec. eplst. 94.
arceo Hor. Od. l.Iir. I, et ut quaeg.) Sumuntur a convergantibus mores dam in contaclos corporis vitia transiliunt^ ita animus mala sua proximis tradit. Senec. de Ira III. 8. (Contagio.) 10.) Ea ratio virtulum est , ut omne_, quod secum habent, mitigent; nec tam valetudini profuit utilis regio et salubrius coelum, quam animis parum firmis, in turba meliore versari. Senec de Ira III. 8.
et
!
Odi profanum vulgus
Socius.
1.)
NuIIa meis sine te quaeretur gloria rebus Seu pacem, seu bella geram; tibi maxuma
rerum
Verborumque
2.) Ille,
fides.
K^
Virg. Aen.
1.
T%
v. 278,
comitatus iler, maria omnia mecum Atque omnis pelagique minas coellque ferebat. Virg, Aen. Lib. VL v, 112.
meum

3
)
2io6
Jam peclore tolo Accipio, et comitem casus complector in omnis. Virg\ Aen. 1. IX. v. 276. ea asperitate est^ immanitate 4.) Quin eliam si quis naturae , congressus ut hominum fugiat, alque oderit^ qualem fuisse Afhenis Timonem nescio quem accepimus: tamen is pati non possit, ut non ancjuirat aliquem , apud quem evomat virus acerbitatiK suae.
__-
Cic. Amic. 23.
Socrates.
enim^ ut scis , vetus contra alterius opinionem differendi.
Haec
est
et Socratica ratio,
Nam
ifa facillime,
quid verisimlllimiurti esset, inveniri posse Soerates arbitrabatur.

Cic.
Tusc. quaest.
1.
I.
c. 4.
Solamen.
i.)
Nec
Et
fera tempestas toto
tibi,
crede
mihi;,
tamen horret in anno tempura veris crunt.

et
Ovid. fast. I. I. mediocri bile ferendamy Si fleclas oculos majora ad crimina^ Juvenal* Sat. i3. 3.) Non si iâle nunc , et olim Sic erit: quondam cithara tacentem
j.)
Rem pateris modicam,
Suscitat
/
Musam
neque semper arcum

I.
Tendit Apollo. Horat.
II.
to.
hujus vitae fluctuantis et turbidae portu8 eventura conteninere, stare hdenter, aperte tela fortunae adverso peclore excipere, non latitantem, non
4.)
:
Unus
est
tergiversanlem,
Senec. epist. 104
So]atium.
Miî. quidem (loquilur Laelius) Scipio, quaniquam cst subito ereptus, vivit tamen, semperque vivet: virlutem enim amavi illius viri, quae exstincta
1.)
non
est.
Cic.
Amic.
37. (Virtus.)

2.)
207
tolerabilia
eliam
si
Omnia autem Lrevia magna sint.
esse
debent,
Cic.
3.) -^ -
4.)
Mitle hanc de peclore curam. Virg. Aen. 85. -^ Sunt hic etiam sua praemia laudi^
lib. VI. v.
Amic, 27,
Sunt Jacrymae rerum^

Solye metus
:
et
menlem mortaiia
aliquam
tihi
tansa-
gunt.
feret haec
fama
I.
lutem. Virg. Aen.

5.)
462,
O
-^
passi graviora; dahit
Deus
his
quoque finem
I.
6.)
Revocate animos, moestumque limorem Mittite. Forsan et haec olimmeminisse juvabit< Virg. Aen. I. 202.
et
Virg. Aen.
199.
7.)
Durate^
8.)
Gonjice te
vosmet rebus servate secundis. Virg. Aen. I. 207, intro^ ac bono animo es*
Lucil.
illa
medicina, sed tamen magna, quam adfert longinquitas et dies.

g,) Est tarda
quidem
10.) Aufert spexit.
Cic. tusc. quaest. III. 16. (Tempus ) vim praesentihus malis, qui futura pra*
Senec.
11.)
tis
lib. ad.
Marc.
c 9
Jn hoc uno
(sc. in
quodam caro amico)

ad Polyb,
c. 3i.
tibi s&^
praesidii^ satis solatii
est.
Senec.
lib.
(Amicus.)
12.) Malivoli solatii
genus
est turba
lib.
Senec.
i3.)
miserorum. ad Marc. c, 12.
putavi futurum. Quidquam tu putas nont futurum quod mullis scis posse fieri^ quod mulli vides evenisse? Egregium versum et dignum audivi est enim e populo vCuiyis potest accidere^ quod cuiquam
,
Non
potest.t'.
Senec.
14.)
lib. ad.
Marc.
9.
Quaerenda sunt
trepidis solalia,
et
demendu
(Timor.)
ingens timor.
Senec, Quaest. natural. VI.
1.
i5.)
208
numina parcunt,
prcmunt.
III. 6.
CreJe mihi miseris
Nec semper
16.) Illo te
coeleslia laesos et sine fine
Ovid. ex Ponlo
duco, quo cmnibus

est
;
:
giunt^ confugiendum
qui fortunam fu, ad liberalia 8ludia. Illa sa-
nabunt
evellent.
vulnus
tuum
illa
omnem
tristitiam
tibi
Senec. ad Helv. matr. de consol. cap. 16. (Studia.)

1*7.)
Dolori tuo,
esse
dum
^
currendum non
et
accenderent;
piosius^
nam in quam immatura medicina.
recens saeviret^ sciebam ocne illum ipsa solatia irritarent, morbis quoque nihil est pernii*
Senec. ad Helv. matr. de consol. cap.

l8.)
Chremes.
Istuc quidquid est,
fac
ut sciam. Nc relice; ne verere; crede, inquam, mihi. Aut consolando aut consilio aut re juvero. Ter. Heaut. I. 1. (Sympathia.)
me
Solis defectio.
Hac in re tanta inest ratio atque solertia , ut ex hoc die^ quem apud Ennium et in maximis annalibua consignatum videmus , superiores solis defectiones reputatae sint usque ad iliam_^ quae nonis quinctilibus fuit regnante Romulo; quibus quidem Bcmulum tenebris etiamsi natura ad humanum exitum abripuit^ virtu8 tamen in coelum dicitur sufitulisse.
Cic. de republ.
I.
16.
Sollicitudo.
1.)
Juncta salus nostra est; miserere meique tuique. Ovid. Heroid. ep. 20. (Precatio.)
2.)
Nos sumus incertae^ nos anxius omnia Quae possunt fieri^ facta putare timor.
cogit,
Ovid. Heroid. ep. i3.

3.)
Non
agitur de
me; cura majore laboro
Anxia sunt vitae pectora nostra luae,

Ovid. Heroid. ep. 90, (Sympathia.)
209
4.)
:
Ovid. Heroid. Ep.

i.
Quid timeam, ignoro timeo tamen omnia demens^ t patet in curas area lata meas.
Somnia.
1.)
quo yaleant
Nonyideo, quid praecipui somnus habeat, in falsa pro veris. Quod si ita natura paraomnes essent,
dormientes agerent^ quae somniarent: qui cubitum irent; majorei insani eHlcerent motus somniantes.
Cic. diy.
II.
tum
esset, ut ea
alligandi
enim,
quam ulli
Nec
5g
2.)
lu sperne piis venientia somnia portis. Quum pia yenerunt somnia y pondus habent Prop. IV. 7.
3.)
Haec Deus in melius crudelia somnia yertat, Et jubeat tepidos irrita ferre Notos.
Tibull,
III.
,
4.
4,)
Di meliora ferant, nec sint insomnia vera Quae tulit extrema pessima nocte quies.
Tibull.
III
4,
5.)
ludunt temeraria nocte , Et pavida8 mentes falsa timere jubent.

fallaci
Somnia
Somnium.
Est apud Platonem Socrates, cum esset in custodicens Critoni suo familiari sibi post dia publica, lertium diem efise moriendum: vidisse se in somnis pulcritudine eximia faeminam, quae se nornine appellans diceret Homericum quendam ejusmodi versum Tertia te Phthiae tempestas laeta locabit. Quod ut est dictum^ sic scribitur contigisse.
i.)
,
Cic. divin.
I.
25. (Socrates.)
2.) Vlde, quid Socrates in Platonis Politia loquatur* Dicit enim Cum dormientibus ea pars animi, quae mentis et rationis sit paiticeps, sopita langueat: illa autem t in qua feritas quaedam sit atque agregtis immanitas, cum sit immoderato obstupefacta potu alque pa:
slu^ exsultare eam in somno immoderateque jactari itaque huic omnia yisa objiciuntur, a mente ac ra-
GnomoIogiaTom.il.
14
210
ut aut cum matre corpus miscere videatur, aut cum quovis alio vel homine ^ vel deo saepe Lelua; alque etiam trucidare aliquem, etimpie cruentari, muliaque facere impure, atque taetre^ cum temeritate et impudentia. At qui salubri et moderato cultu atque /ictu quieli se tradiderit, ea parte animi, quae mentis et consilii est, agitata et erecla, saturataque bonarum eaque parte animi, quae volupcogitationum epulis nec satietate affluenti tate alitur, nec inopia enecta , (quorum utrumque praeslringere aciem mentis solet, sive deest naturae quippiam, siveabundat, atque affluit), illa etiam terlia parte animi^ in qua irarum exsistit ardor, sedata atque restincta tum eveniet , duabus animi temerariis partibus compressis, ut illa tertia pars rationis et mentis eluceat, et se vegetam ad somniandum acremque praebeat : tum et visa quielis occurrent tranquilla atque veracia. Haec verba ipsa Piatonis extione vacua
: ,
:
pressi.
Cic, divin.
I,
29. (Plato.)
3.) Quid? singulari vir ingenio Aristofeles^ et paene divino, ipsene errat, an alios vult errare.^ cum scribit,
Eudemum Cyprium
familiarem
suum,
;
iter in
Mace-
quae erat urbs in Thessalia tum admodum nobilis, ab Alexandro autem lyranno crudeli dominatu tenebatur: in eo igitur oppido ita graviter aegrum Eudemum fuisse, ut omnes meei visum in quiete egregia facie juvedici diffiderent nemdicere, fore, ut perbrevi convalesceret, paucisque diebus interiturum Alexandrum tyrannum, ipsum autem Eudemum quinquennio post domum esse rediturum, Atque ita quidem prima statim^ scribit Aristoleet convaluigse Eudemum et ab uxo!es, consecula
doniam facientem Pheras venisse
ris fratribus
interfectum tyrannum: quinto autem anTio exeunte, cum esset spes ex illo somnio, in Cyprum ilium ex Sicilia esse rediturum , proeliantem eun) ad Syracusas occidisse ex quo ita illud somnium interpretatum, ut cum animus Eudemi e corpore excesserit^
:
lum domum
revertisse videatur.
Cic, divin.
I.
25. (Aristoteles.)
4.) Adjungamus phllosophis doclissimum hominern, poetam quidem divinum , Sophoclem qui, cum ex
:
ede Ilerculis patera aurea gravis surrepta
esget^
in
: ,
somnis
vidit
211
Quod
semel
ille^
ipsum deum dicentem, qui id fecigseL iterumque neglexit^ ubi idem sae-
pius^ ascendit in Areopagum : delulit rem. Ariopagitae comprehendi jubent eum, qui a Sophocle erat nominatus. Is^ quaestione adhibita, confessus est, pasteramque retulit. Quo facto , fanum illud Indicis Herculis
nominatum
est.
Cic. divin,
5.) Quid? memorantur a
illa
I.
25,
duo somnia, quae creberrime com-
Stoicis, quis
:
tandem potest contemnere?

pro-
unum
de Simonide
qui
cum ignolum quendam
jectum mortuum vidisset, eumque humavisset, haberetque in animo navem conscendere^ moneri visus est, ne id faceret, ab eo^ quem sepultura affeceral: si navigasset, eum naufragio esse periturum: itaque Simo-
nidem rediisse: periisse ceteros, qui tum navigassent. Alterum ita traditum, clarum admodum gomnium. Cum duo quidam Arcades familiares iter una facerent^ et
venissent^ alterum ad cauponem devertigse; ad hospitem, alterum qui ut coenati quiescerent, concubia nocte visum esse in somnis ei, qui erat in hospitio^ illum alterum orare, ut subveniret , quod sibi a caupone interitus pararetur ; eum primo perterritum somnio surrexisse dein cum se collegisfiet, idque visum pro nihilo habendum esse duxisset, recubuisso tum ei dormienti eundem illum visum esse rogare, ut quoniam sibi vivo non subvenisset, mortem suam ne inultam esse pateretur; se interfectum in plaustrum a caupone esse conjectum, et supra stercus injecium ; petere, ut mane ad portam adesset priusquam plaustrum ex oppido exiret. Hoc vero somnio eum commotum_, mane bubulco praesto ad portam fuisse; quaeillum perterrituni sisse exeo, quid esset in plaustro
Megaram
fugisse,
la,
mortuum erutum
dedisse.
esse
caupooem^
poenas
Quid hoc somnio
dici
re patefacdivinius
27. 28.
potest?
Cic. divin.
I.
6.) Hannibalem Caelius ficribit, cum columnam auream^ quae esset in fano Junonis Laciniae, auferre vellet, dubitaretque^ utrum ea solida esset, an extrin-
Secus inaurata
perterebravisse
cumque solidam
14 *
inve-
nisset, statuissetque tollere;
eisecundum quietem visam

esse
id
fccisset
^
212
Junonem praedicere, ne
se
id facerel, minarique, si curaturam, ut eum quoque oculum,
idque ab homine aculo quo bene videret, amitteret non esse neglectum itaque ex eo auro , quod exterebratum esset, Luculam curagse faciendam et eam in ** summa coiumna coUocavisse.
:
Cic. divin.
I.
24.
Phalaridis scribit Ponticus Heraclides^, 7.) doctus vir^ auditor et discipulus Platonis , visam esse videre in somnis simulacra deorum , quae ipse Phalaris domi consecravisset : ex his Mercurium e patera, quam
Matrem
dextra manu teneret, sanguinem visum esse fundere ; qui cum terram altigisset, refervescere videretur sic, ut tota domus sanguine redundaret. Quod matris somnium
immanis
8.)
filii
crudelitas comprobavit.
Cic. divin.
I.
25.
Apud Agathoclem scriptum in historia est, Hamilcarem Carth iginiensem cum oppugnaret Syracusag,
,
visum
esse audire
:
vocem
se postridie
,
coenaturum Sy-
cum autem is dies illuxisset magnam seditoracusis nem in castris ejus inter Poenos et Siculos miiiteg eftso quod cum sensissent Syracusani^ impi-oviso factam eos in castra irrupisse, Hamilcaremque ab iis vivum Ita res somnium comprobavit. esse subiatum. Cic. divin. I. 24.
:
g.)
Somnia ne cures
nam mens humana quod

tans,
op-
Dum
10.)
vigilat,
sperat,
per somnum ipsum.

Cat. Dist.
cernit id
11.
3i.
Xenophon
Socraticus, (qui vir et quantus!) in
qua cum Cyro minore perfunctus est, sua ficribit somnia, quorum eventus mirabiles exstilerunt. Mentiri Xenophontem an delirare dicemus? Cic. divin. I. 25. (Xenophon),
n militia,
,
Somnus.
1.)
Sunt
geminae
Somni portae;
ferlur
quarum
altera
Cornea; qua
veris facilis datur exitus
Umbris:
2l3
lib. VI. v.
Alteraj candenti perfecta nitens elephanlo ; Sed falia ad coelum mittunt insomnia Manes.
Virg. Aen.
2.) ct a
894,
,
somno sevocatus animus a societate conlagione corporis, tum meminit praeleritorum ,

est
:
Cum
praesenlia cernit , futura praevidet; jacet enim corpu dormientis, ut mortui vigel autem , et vivit animusj
quod mu!to magis

corpore excesserit.
faciet post
mortem,
cum omnino
I.
Cic. divin.
3.) Stulte^
3o.
quid est somnus,
gelidae nisi morlis
4.)
esto; JVam diuturna quieg vitiis alimenta ministrat.

Cat. Dist.
I.
imago? Longa quiescendi tempora fata dabunt. Ovid. Amor. Plus vigila semper, nec somno deditus
II.
9.
2.
5.)
Somne, quies rerum^ placidissime somne Deorum, Pax animi^ te cura fugit_, tu corda diurnis Fessa ministeriis mulces^ roparasque labori. Ovid. Metamor. XI. 624.
Sophlsta.
De
incptiia
Sophistarum in epietola 48. Senecae.
Sophocles.
Sophocles ultimae jam senectutis^ cum in certamen tragoediam dimisisset ancipiti sententiarum eventu diu solicitus, aliquando tamen una sententia victor, caussam mortis gaudium habuit. Val. Max. IX. 12.
, ,
Sors.
1.)
O duram
Lachesim, quae tam grave sidus habenti
Fiia dedit vitae
non breviora meae

Ovid.
trist*
V. 11. (Caldmilas,)
21
2.)
Nostra pcr adversas agitur fortuna procellas ^ Sortfi nec ulla mea trigtior esse potest. Ovid. trist. V. i3. (Calamitas )
Spes.
1.)
,
Spes
sibi
quisque. Virg. Aen. Lib XI.
3of).
2.) Spes alit agricolas, spes sulcis credit aratis Semina, quae magno foenore reddat ager. Tibull. II. 6.
3.)
Spes etiam valida solatur compede vinctum Crura sonant ferro , sed canit inter opus.
Tibull.
II.
6.
4.)
Spes tenet in tempus

Illa
semel
est
si
credita
est.
I.
longum;
quidem
...
fallax, sed
tamen apta dea
Ovid. ars am.

5,)
Spes pascis inanis. Virg, Aen.
lib.
X.
v.
627.
6.) Fallitur
7.)
augurio spes bona saepe suo. Ovid. Heroid. ep. 17. Quaecumque ex merito spes venit, aequa venit. Ovid. Heroid. ep. 2.
8.)
Sannio.
Saepe Jovis
telo
Ego gpem
pretio non emo. Ter. Adelph. II. 2.
g.)
quercus adusta viret. Ovid. Trist. IV. 9. (Solatium.)

Prop.
III.
0.)
Spesque timorque animum versat utroque meum.

17. (Timor.)
11.)
Haec dea (spes)
cum
fugerenl sceleratas nu-
In Dis invisa sola remansit
mina terras, humo.

Ovid. ex Ponto.
I.
6.
12.)
Carcere dicuntur clausi sperare salutem , Atque aliquis pendens in cruce vota facit. Ovid. ex Ponto. I. 6
1.)
21D
Spoliatio.
quod ad usum vitae perconcesûm est, non repugnante natura illud natura non patitur, ut aliorum opes augeamus. INespolils nostras facultates, copias que vero hoc solum natura^ id est, jure gentium sed eliam legibus populorum, quibus in singulis civitatibus respublica continetur, eodem modo constitutum est, ut non liceat sui commodi causa nocere alteri.
Sibi ut quisque malit,
tineat,
quam
alteri acquirere,
;
Cic. Off.
2 )
III.
5.
Hoc enim
spectant leges,
hoc volunt; incolu-
esse civium conjunctlonem : qu^m qui dirimunt, eos morte , exsilio, vinculis, damno coercent; atque hoc multo magis exigit ipsa nalurae ratio, quae est Jex divina, et humana : cui parere qui velit (omnes autem parebunt, qui secundum naturam volent vivere) numquam commitlet, ut alienum appetat^ et id, quod alteri detraxerit, sibi assumat. Cic. Off. III. 5.
3.) Detrahere autem alteri sui commodi causa gis est contra naluram, quammors, quam dolor,
y
mem
ma-
quam
cetera generis ejusdem.

Cic. Off.
III. 5,
4) Intelligilur^ quoniam juris natura fons sit, hoc secundum naturam esse, neminem id agere, ut ex alterius
praedetur inscientia , nec ulla pernicies major inveniri potest^ quam in malitia simulatio
ligentiae.
vitae
intel-
Cic. Off.
5)
III.
17, (Fraus.)
Detrahere aliquid alteri,

,
et
hominis incommodo
contra naturam dolor, quam cetera, quae possunt aut corpori accidere, aut rebus externis. Nam principio tollit convictum humanum, et societatem; si enim sic erimus affecti ut propter suum quisque emolumentum spoliet aut violet alterum ^ disrumpi necesse est eam ^ quae maxime est secundum naturam, humani generis societatem.
,
,
,
suum augere commodum magis est quam mors quam paupertas, quam
Clc. Off. III. 5.

6.)
Ut,
si
unumquodque membruni sensum hunc

,
hâberet, ut posse putaret
se yalere,
si
proximi meiu-
2l6
brl raletudinem ad se traduxisset; dekilitari^ et interire totum corpus necesse est: sic ^ si unuscjuisque nostrum rapiat ad se commoda aliorum, detrahatque quod cuique possit, emolumenti sui gratia societas homi;
num
et
communitas evertatnr necesse
est.
Cic. Off. III. 5.
Stimulatio.
Quantum
contendere (si tas) tantum, fac ut efficias neve committas^ ut cum omnia suppeditata sint a nobis , tute tibi (loquitur Cicero ad filium suum) defuisoe videare. Cic. Off. III. 2. (Admonitio. Diligenlia.)
:
conniti animo poteg , quantum labore discendi labor est potius, quam volup-
Stoici.
El sapiens (loquitur Stoicus) a principio mundus, est. Neque enim est quidquam aliud praeter mundum cui nihil absit quodque undique aptum atque perfectum expletumque sit omnibus suis nuel
deus habendus
meris
et partibus.
Cic. nat. deor.
II.
i3.
(Mundus.)
Stoliditas.
Ante pedes
caecis lucebat semita nobis.
Prop.
11.
U.
Studia.
Neque enim omnes iisdem de rebus, tempore, nec similiter delectamur.

Cic.
off. I.
nec omni
57. (Divergitas. Vola.)
Studium.
Scllicet est
Tempus
et
cupidus studiorum quisque suorum; assuela ponere in arle juvat. Ovid. ex Ponto. L 5.
Stultl.
Omnes
quod
slulti
sunl sine dubio migerrimi ; maxime sunt: miserius enim slultitia quid possuslulli
mus
dicere ?
Cic. nat. deor.
I.
9.
Sttiltltia.
1.)
Tardis enim mentibus virtus non facile comi-
talur.
Cic. Tusc. quaest. V. 24. (Virtus.) consensu omnium philosophorum_, majos est malum , quam si omnia mala et fortunae et corporis ex altera parte ponantur.
2.) Stultitia,
Cic. nat. deor.

3.)
III.
32.
Vivendi recle qui prorogat horam^ Rusticus exspectat, dum defluat amnis; at ille Labitur et labetur in omne volubilis aevum.
4.)
Hor^ epist. 1. I. 2. Pro Superi, quantum mortalia pectora coecae

Noctis habent!
Ovid. Metamorph. VI. 473.

5.) Stultitia
morbus
esl animi,
Senec. benef. VII. 16.

6.) Est proprium stultitiae^ oblivisci suorum.
aliorum
vitia cernere,
Cic. tusc. quaest. III. 3o. (Vitia. Vituperatio.)

7.)
Vim
mali significantes poetae impendere apud
inferos
saxum Tantalo faciunt,

scelera,
0b
animique impotentiam
et
superbilo-
Ea communis poena stullitiae est; omnibus enim, quorum mens abhorret a ratione, semper
quentiam.
aliquidj
aliis
dolor,
aliis
terror impendet. Cic. tusc. quaesl. IV. i6*
Stultus.
i.)
Non
Praetoris erat stultis dare tenuia rerum usum rapidae permittere vilae Sambucam citius caloni aptaveris alto. Persii Satyr. 5,
GfTicia atque
2.)
2l8
Persii Salyr. 5.

Haereat in
stultis brevis ut
Nullo thure Htabis, semiuncia recli.
3.)
Boeotum
in cra880 jurareg aere
natum
1.
Hor.
epist,
II.
i.
Subditi;
Sic
cum
inferiore vivas,
ûem admodum tecum
su-
periorem
velles vivere,
Senec ep. 47.
I.)
Successus.
Sua cuicjue exorsa laborem Fortunamcjue ferent, Hex Jupiter omnibus idem. Virg. Aen. X. 111.
3.)
Hossuccegsusalit: pogsunt, quia pogse videntur* Virg. Aen, 1. V. 25i.
3.)
Ecce coronatae portum tetigere carinae, Trajectae syrtes ancliora jacta mihi est.
,
Prop.
4.) Flebile
III.
24.
principium melior fortuna sequetur.

Ovid. Melamorph. VII. 5i8.
Suffragium.
nihil tam inccrruptum esse debeat in republica, (juarn sufifragium^ quam sententia; non intelligo, cur, qui ea pecunia corruperit, poena dignus sit, qui eloc|uentia, laudem eliam ferat? JVfihi (j[uidem hoc plus
Cum
mali facere videtur, qui oralione, quam qui pretio judicem corrumpit, quod pecunia corrumpere prudentem nemo polest, dicendo potest.
Cic. rep. V. 8. (Corruptela.)
Suiiimum bonum.
Qui
summum bonum
:
cum
virlute
conjunctum^ idque
honestate metitur hic , si interdum naturae bonitate vincatur,
constiluit, ut nihil habeat suis commodis, non sibi ipso contêntiat^ et non
neque amicitiam
Fortig colere possit, nec juslitiam nec liberaHtalem. rero^ dolorem summum malum judicans; aul temperans, voluplatem summum Lonum atatuens, esse certe
nuUo modo
potest.
Cic.
off.
I. 2.
Sumtus.
1.)
Utere quaesilis opibus
fuge
nomen
avari:
Quo
3.)
tibi divitias, si
semper pauper abundas?
Cat. Dist. IV. i6. (Tenacilas.)
quum sumtus abundat, Utere cjuaesitis Labitur exiguo, quod partum est tempore longo.
modice;
Cat. Dist.
II.
17,
3.)
corpus curare memento; Aeger dives habetnummos^ se non habet ipsum.
Quum
fueris locuples,
Cat. Dist. IV. 5. (Tenacitas.)

4.)
Pro quaestu sumtum
facit.
Hor. Satyr
5.)
1.
I.
2.
Noscenda est mensura In summis minimisque
sui^ spectandaque rebus etiam cum piscis emetur,

sit tibi
Ne
muUum
cupias,
cum
gobio tantum
In loculis.
Juv. Satyr. 11.
Supeibia.
Magistratus vero prisci quantoque 8uam populique Romanimajestatemretinentes se gesserint, hinc cognosci
potest_,
illud
quod inter cetera obtinendae gravitatis indicia, quoque magna cum perseverantia custodiebant^ ne Quin Graecis umquam, nisi Laline , responsa darent. etiam^ ipsa linguae volubilitate, qua plurimum valent, excussa, per interpretem loqui cogebant, non in urbo tantum nostra, êd eliam in Graecia et Asia quo scilicet Latinae vocis honos per omnes gentes venerabilior diffunderetur. Nec illis deerant studia doctrinae: (sed nulla non in re pallium togae subjici debere arbitrabantur: indignum esse existimantes^ illecebris et suavitat literarum imperii pondus et auclorilatem domari. Val. Max. II. 2. (Romani.)
:
I.) Illic
220
Supcrstitio.
caeruleos, hic piscem fluminis, illic tota canem reneranlur, nulla Dianam^ Porrum et cepe nefas violare et frangere morsu* O sanctas gentes, quibus haec nascuntur in hortis
Oppida
Numina
Juvenal. Satyr. i5.
2.) Superstitio fusa per gentes , oppressit omnium fere animos^ atc[ue hominum imheciljitatem occupavit.
Cic. div.
II.
72.
Multum
,
et
nohismet ipsis,
et noslris profuturi
eam (scilicet superslitionem) funditus suslulissemus. Nec vero (id enim diligenter intelligi volo) euperstilione toUenda religio loUitur. ]Nam et majorum
videhamur
si
instituta tueri sacris

est: et esse
caeremoniisque retinendis sapientis praestantem aliquam, aelernamque naturam, admirandamque hominum generi, et eam uscipiendam pulchriludo mundi^ ordoque rerum coelestium cogit
,
confiteri.
Cic. div*
II,
72. (Religio.)
Supervacuum.
I.)
In
flammam flammas,
in
mare fundis acjuas. Ovid. Amor. III. 2.
2.) Deillis nemo duhitahit, quin operose nihil agant, qui in literarum inutihum studiis detinentur, quae jam
isle
apud Romanos quoque magna manus est. Graecorum morhus fuit, quaerere, quem numerum remigum
llias
^
Ulyxes hahuisset; prior gcripta esset praeterea an ejusdem esset auctoris.
an Odysseaj
vit.
Senec. hrev*
,3.)
i3
Ecce Romanos quoque
invasit inane
studium,
vit. i3,
.
supervacua discendi!
Senec. hrev.
Supplicium.
1.)
et misericordiae
Acerhissima crudelitas est, quae trahit pocnam; genus est, cito occidere quia tormen;
221
antecedit
II. 5,
tum ullimum finem sui secum adfert; quod tempus maxima yenturi supplicii pars est.
2.)
Senec. henef.
NuIIa
umquam
de morte hominis cunctatio longa 68 1* Juvenal. Satyr. 6.

civitali,
3.) Periculosum est^ mihi crede, oslendere quanto plures mali sint.
Senec. clementia.
I,
25.
4.) Non minus principi turpia sunt muUa supplicia, quam medico multa funera. Remissius imperanti me
lius paretur.
Senec. clem.
I.
24.
Surditas.
In surditate vero quidnam estmali? Eral surdaster Crassus sed aliud molestius, (juod male audiebat, etiamsi, ut mihi videbatur, injuria, Nostri graece fere nesciunt, nec Graeci laline; ergo hi in illorum, et illi in horum sermone surdi; omnesque nos in iis linguis^ quas noiTi intelligimus, quae sunt innumerabiles^ surdi profectO sumu8. At vocem citharoedi non audiunt: ne tridorem quidem serrae tum, cum acuitur; aut grunnitum, cum jugulatur sus nec, cum quiescere volunt, fremitum murmurantis maris. Et si cantus eos forte deleclant^ primum cogitare debent, antequam hi sint inventi, multos beate vixisse sapienles; deinde multo majorem percipi posse legendis his^, quam audiendis, voluptatem. Tum ut paullo ante caecos ad aurium traducebamus voiuptatem_, sic licet surdos ad oculorum, Etenim qui secum loqui poterit^ sermonem alterius non
M.
requiret.
Cic. Tusc. Quaest. V. 40.
Sus.
Sus vero quid habet praeter escam? cui quidem, ne putisceret_, animam ipsam pro sale datam dicit esge Chr^^^sippus^ qua pecude, quod erat ad vescendum hominibug apla^ nihil genuit natura foecundius.
Cic. nat. deor.
II.
64. (Pigritia.)
222
Suspicio.
Dandum
II,
1.) Quaedamfalsa veri speciem ferunt. per esl tempus; veritalem dies aperit.
sem22.
Sen. de ira
2.)
Ne
quig tacito sermone loquatur^ Gonscius ipse sibi de se putat omnia dici. Cat. Dist. I. 17,
cures,
si
5.) Ne sint aures criminantiLus faciles; hoc humanae naturae vitium suspectum notumque nobis sit, quod^ quae inviti audimus, libenter credimus, et antequam judicemus^ irascimur.
Senec, de ira
4.) C. Caesar, qui victoria civili
II
22.
clemenlissime usus est, deprehendisset epistolarum ad Pompejum missarum ab iis, qui videbantur aut in diversis aut in neiitris fuisse partibus^, combussit; quamvis moderale soleret irasci, maluit tamen non posse. Senec. de ira II. 23.
cum
scrinia
5.)
dum quidem
est
Plurimum mali credulitas facit. Saepe ne audienest y quoniam in quibusdam rebus satius decipi, quam diffidere. u
Senec. de ira
II.
23. (Cr^H}itas.)
Sympathia.
1.)
Ut ridenlibus adrident,
ita flenlibus adflent
Humani
2.)
vultus.
Hor.
Pis.
101.
Nota
tibi
et nostro doluisti saepe dolore.
Virg. Aen.
3.)
I.
669.
Agnovit longe gemitum praesaga mali mens. Virg. Aen. lib. X. v. 843,
et lae-
/|.)
tari
Hoc proprium esl animi bene constituti; bonis rebus, et dolere contrariis.
Cic.
Amic. i3.
5.)
Hic mortis durae cagum, tuaque optuma facla , Si qua tidem lanto est operi latura vctustaS;, Non equidem^ nec le juvenis memorande, silebo. Virg. Aen. X. 79 1.
i.)
223
Taclturnitas.
Virtutempnmam esseputa, compescere linguam: Proximus ille Deo est, qui scit ratione tacere.
Cat. Dist.
I.
3.
li
2.)
Syrus. Tu
iiescis id,
quod
scis,
Dromo^
sapies,
Ter. Heaut. IV. 4.

5,)
Exiûa
est virtus^ praestare silentia
reLus:
At contra
4,)
gravis est culpa, tacenda loqui, Ovid. ars amat. lib. II,
Est et fideli tuta silenlio Merces. Vetabo^ qui Cereris sacrum Vulgarit arcanae sub iisdem Sit trabibus, fragilemque mecum Solvat phaselum. Hor. od.
III. 2.
5.) Quid, Xenocralis ref?ponsum, quam laudabile! Cum maledico sermoni quorundam summo silentio interesset; uno ex his quaerente^ cur solus ita linguam
suam cohiberet: quia dixi^se me^ nituit^ tacuisse nunquam.
inquit^ aliquando poeVal.
Max.
VII. 2.
Tartarus,
1.)
Hic, quibus invisi fratres, dum vila manebat, Puleatusve parens, et fraus innexa clienti^ Aut qui divitiis soli incubuere repertis^ IVec partem posuere euis; quae maxima turba egt: Quique ob adulterium caesi; quique arma seculi Impia^ nec verili dominorum fallere dexlras,
Inclugi
poenam
exspeclant. Virg. Aen.
VL
608.
2.)
Facilis descensus
Averno
Noctes atque dies patet alri janua Ditis; Sed revocare gradum^ superasque evadere ad auras^ Hoc opus, hic labor est. Virg. Aen. VI. 126.
3,)
Gnosius haec Ehadamantushabet durissima regn,

Castigatque auditque doios, subigitque fateri,
224
\irg, Aen. VI. 566.
Quae quis apud superoa , furto laetatus inani Distulit in seram commigsa piacula mortem.
4.)
Tartarus ipse Bis patet in praeceps tantum^ tenditque
sub
umbras^
Quantug ad aetherium
5.)
coeli suspectus
Olympum.
Virg. Aen. Vl. 577.
Non, mihisilinguae centumsint, oraquecentum, Ferrea vox, omnis scelerum comprendere formas, Omnia poenarum percurrere nomina possim, Virg. Aen. Vl. 6^5. (Impossihiie.)
Panditur ad nullas janua nigra preces. Prop. IV. 11.
G.)
7,) Parcilc?*, pallentes undas Duraque sortiti tertia
quicumque
regna dei!
tenetis
III. 5.
Tibullus.
8.)
Non seges
culta ; sed audax Cerberus, et stygiae nayita turpis aquae. Tibull. I. 10.
est infra,
non vinea
9.)
Ergo exercentur poenis^ veterumque malorum Supplicia expendunt. Aliae panduntur inanis
Suspensae ad ventos aliis sub gurgite vasto Infectum eiuitur scelus^ aut exuritur igni: Donec longa dies ^ perfecto temporis orbe^ Concretam exemit labem_, purumque relicjuit Aetherium sensum^ atque aurai simplices ignem. Quisque suos palimur Manes exinde per amplum Mittimur Elysiiim et pauci laeta arva tenemus.
;
Virg. Aen. VI, 739,
Tcllus.
tellus, 1.) Ea, quae est media (sc. inter planetas) nequc niovetur, et infima est^ et in eam feruntur omnia suo nutu pondera. Cic. rep. VI. 17. Somn. Scip. 2.) Terra immobilis manens ima sede semper haeret (sc. inter caeteros planetas) , complexa medium
,
mundi locum.
Gic. rep. VI. 18.
Som.
Scip. (Terra.)
225
Tempus.
ij Fluit tempus, el avidlssimos sui deserit. êt, quod futurum est, meum est, nec, quoJ fuit. In puncto fugientis temporis pendeo; et magni est modicum fuisse (i, e eo temporis spatio^ quod nobis datum a natura est, contentum esse).
Senec. quaesl. natur. VI. 32.
2.)
Ut
in
damna^
ita
ad incrementa rapidum veloxSenec

lib.
que tempus
3.)
est.
ad Marc
c. i6.
Fluunt
dies, et irreparabilis vita decurrit.
Senec. epist. 123.

4.)
1
Nemo
aestimat tempus; utuntur
illo
laxius, quavit. 8,
gratuito.
Senec. Lrev.
5.)
Eheu fugaces^ Poslhume, Poslhume Labuntur anni; nec pietas moram

Rugis, et instanti senectae Afferet indomitacque morti,
Horat.
II.
14.
6.) Praesens tempus brevissimum est, adeo quidem^ ut quibusdam nuHum videatur; in cursu enim semper
est^ fluit et praecipitatur.
Senec. brev.
7
)
vit. lo.
Magni, mihi crede,
el
supra humanos errore*
erainentis viri est, nihil ex suo tempore delibari sinerei et ideo vita ejus longissima est, cui quanl*jmcumqua Nihil inde incullum otiopatuit, totum ipsi vacavit.
sumque jacuit, nihil sub alio fuit; neque enim quidquam reperit dignum^ quod cum tempore suo permutaret, custos ejus parcissimus.
Senec brev.
8.)
vit. 7.
(Vita.)
est.
Omnia alienasunt; tempus tantum nostrum

stultitia
ut qua minima et vi lissima sunt^ certe reparabilia imputari sibi, cum impetravere^ patlantur, nemo se judicet quidquam debere, qui tempus accepit; quum interim hoc unum esl, quod ne gratus quidem potest reddere. Senec. epist. 1.
Sed tanta
mortalium
est,
,
et
9.) Mirari soleo, quum video aliquos tempus petere> eo8, qui rogantur, facillimos. IlJud uterque speclat, GnomologiaTom.il, i5
226
propler quod tempus petitum est ipsum quidem neitQuasi nihil petitur, quasi nihil dalur, re omnium ter.
preliosissima luditur. Faliil autem illos^ quia res incorporalis est, quia sub oculos non venit; ideoque vllissima aegtimatur^ imo paene nuilum prctium ejus est. Senec. brev, vit. 8.
10.)
Quin eliam accendas vitia irritesque vetando; Temporibus si non adgrediare suis.
Ovid. remed. amor.
temporis utendi velocitate certandum est; velut ex torrente rapido^ nec semper casuro^ cito hauriendum est. Senec. brev. vit. g.
1 1.)
Cum
celeritate
13.)
Labitur occulto
fallitque volatilis aetas;
Et
nihil est annis velocius,
Ovid. Metamorph. X. 619.

i3.) Non tam benignuni ac liberale tempus natura et vide, nobis dedit, ut aliquid ex illo vacet perdere quam multa eliam diligentissimis pereanl. Aliud valetudo sua cuique abstulit, aliud suorum aliud necesgaaiiud publica occupaverunt^ vitam noria negotia,
; ;
biscum
dividit
somnus.
Senec. episl.
1
17.
14.) Ex hoc tempore tam angusto, et rapido et nos auferente^ quid juvat majorem partem mittere in
vanum ?
Senec. epist. 117.
i5)
Annus
Annus
16.)
in apricis maturat collibus uvas, agit certa lucida signa vice. Tibull. I. 4.
Longa dies homini docuit parere leones, Longa dies molli saxa peredit aqua.
Tibull.
I.
4.
17.)
Multa dies variique lahor mutabilis aevi Retulit in melius: multos alterna revisens Lusit^ et in solido rursus Fortuna locavit. Virg. Aen. Lib. XI. v. 425. (Mutatio.)
Vive
18.)
memor
ieti;
fugithora; hoc, quod loquor, inde est.

Pers. Satyr, 5.
i(j.)
227
Omnem crede diem tibi diluxisse supr^mum; Grata superveniet, quae non sperabitur hora. Hor. epist, I. 4.
Nec, quae praeteriit, rursum revocabitur unda^ Nec quae praeleriit^ hora redire potest.
_,
20.)
Ovid. ars amat.

21.)
III.
Utendum
est aetate
Nec bona tam
cito pede labitur aetas, seûitur^, <juam bona prima fuit.

;
Ovid. ars amat.

22.) Labitur occulte, fallitque
volatilis aetas;
III.
Ut
25;)
celer admissis labitur amnis aquis.
Orid.
Amor.
I.
8.
Tempora labuntur,
tacitisque senescimus annis;

dies.
I.
t fugiunt^ freno non remorante

Ovid.
24.) Quid de rerum natura nigne gessit. Vita^ si scias uti,
fast.
VI.
querimur ? longa est.
illa
se be-
Senec. de brevit.
25.)
vit. c. 2.
(Vita.)
Non exiguum temporis habemus^

Satis longa vita,
et in
perdimus.
multum maximarum rerum

sed
tota collocaretur
sed ubi per

rei
consummationem large data est, si luxum ac negiigenliam

bonae impenditur^ uitima
defluit,
demum necessitate
ubi nuili cogen-
te, c[uam ire noii intelleximu8> transisse sentimus. Ita est, non accepimus brevem vitam, sed fecimus; nec inopes ejus* sed prodigi sumus. Senec. de brevit. vit. cap, I. (Vila.)
Tenipus juslum.
Hoc
tur,
eerte delinquis,
;
jusque rei tempus
quod non exspectas suum cuquod aeque peccat, qui non sequi-
quam
qui antecedit. Senec. benef, VI, 40. (Occasio.)
Tenacitas.
Om1.) Quid tamquam tuo parcis? Procurator es. nia ista, quae vos tumidos et supra humana elatos, oblivisci cogunt vestrae fragilitatis quae ferreis ciaustris , custodilia armali, quae ex aiieno sanguine rapta vesUo i5 *
128
Hefenditls ; propler quae classeB cruentaturas maria tleducilis; propfer quae quassatis urbes^ ignari, quantuin
telorum in adversos fortuna comparet
propter quae
ruptis toties afflnitatis, amicitiae, coUegii foederibus, inter contendentes duoR terrarum orbis elisus est; non sunt vefitra in depositi causa sunt, jam jamque ad alium dominum gpectantia^ aut hostis illa, aut hostilis animi successor , invadet. Quaeris^ quomodo illa {&*
;
cias
tua? donando. Senec. Lenef. VI.
3.
(Beneficium, Fragilitas.)
2.)
Hic, ne prodigus esse Dicatur, metuens, inopi dare nolitamico, Frigus quo, duramque famem depellere pogsit, Hor. 1. I. 2.
Parcus ob haeredis curam, nimiumque severus
Assidet insano*
5.)
Hor.
^.)
epist.
1.
I.
5.

Dones^
barathrone Quid quidquid habes, an numquam utare

differt
paratis ?
Hor. Satyr.
II.
3.
Tentatio.
Illustrata est virtus mea, per ea ipsa, per quae petebatur; produci enim illi et tentari expedit nec ulli magis intelligunt^ quanta sit^ quam qui vires ejus lacessendo senserunt. Duritia silicis nuili magis, quam ferientibus^ nota est. Senec. Vit. beat. 27. (Virtus.)
;
Tcrinini.
qtjam ridiculi sunt mortalium termini!
Ultra
I<;trum Dacus non exeat; Strymo Thracas includat; Farthis obstet Euphrate ; Danubius Sarmatica et Roma-
na dislerminet; Bhenus Germaniae

renaeus
modum
faciat;
Py-
medium
inter Gallias et Hispanias

et
jugum
extol-
lat; inter
Aegyptujn
Aethiopias arenarum inculta va-
stitas jaceat.
6i quis formicis det intellectum hominis^

nonne
et
illao
229
diI.
unain areain in multas prorincias

Senec. Quaesl. natural.
vident?
praefat*
Terrae motus.'
Hoc malum lalissime patet^ inevifabile, aridum, publice noxium (lo(juitur de terrae motu). Non enim doinos solum , aut familias_, aut urbes singulas haurit, sed gentes lotas regionescjue ubvertit; et modo ruinis operit; modo in altam yoraginem condit, ac, ne id quidem reiinquit, ex quo adpareat^ quod non est, saltem fuisse; sed hupra nobiiissimas urbes^ sine ullo vestigîo prioris habitus, solum extenditur. Senec. (juaest. natur. VI. i.
Tcrror.
1.)
Cum
ferianl
unum, non unum
fulmlna terrenl;
solet.
III. 2,
Junctaque percusso turba pavere

2.)
Ovid, ex Ponto.
Obstupui, sensique metu riguisse capillos, Et gelidum subito frigore pectus erat.
Oyid.
fast. 1. I.
3.)
munt
Plura sunt, quae nos terrent^ quam quae preet gaepius opinione, quam re laboramus* Senec. ep. i3.
Nulla causa vitae est, nuUus miseriarum moquantum potest. Ergo ct spem et metum examina^ et quolies incerta erunt omnia tibi fave crede, quod mavis et perturbare te desine. Senec. epist. i3.
4.)
dus,
si tinrietur^
Theatrum.
De
et tota
origine ludorum scenicorum apud Romanos thedtrorum institutione, vide

Val.
Maximum,
lib, II,
cap. 4.
23o
Thucydldos.
Oui Thucydidem laudavit^ suae nostram adscribit

sententiam*
Cic. de
optimo genere oratorum. cap.
8.
TimorI.)
Degeneres animos timor arguit.

Virg. Aen. IV. i3,
2.)
pejora timenturj Est in vota locus; sors autem uLi pessima rerum, Sub pedibus timor est, securaque summa ma-
Dum
lorum.
Ovid. Metamorph. XIV. 488.
3.)
Fac meus in ventos hic timor omnis

Nil est nec miserius
:
!
eat
Ovid. Heroid. Ep. i3.

4.)
,
nec stultius,
est
,
timere cedere
quao
ista
dementia
quam malum suum
praeante-
Senec. epist. 98.

5.)
Tranquillas etiam naufragus horret oquas. Ovid. ex ponto. II.

,
7.
nec 6.) Quid demenlius autem , quam angi futuris e tormento reservare, sed arcessere sibi miserias et admovere?
Senec. epist.
7.)
'j^*
Plurima sunt_, quae

pertu*5a dicere laena,
Non audent homines
Juvenalis Satyr 5.
Titulus.
Sit licet hic titulus plenis libi fructibus ingens
Ipsa tamen virtus ordine major erit. Ex Ovid. libr. ex Ponto IV. 7. (Laus.)
Traditio.
Nihil est autem^ quod non longinquitas temporum, xcipienle memoria, prodendisque monumentis, efiicere etque assequi po^sil.
Cic. divinat.
I.
7.

i.)
a3i
TranquIIIitas,
Vacandum autem
est
omni animi perturbatione,
cupiditate etmetu, tum etiam aegritudine et voluptale animi et iracundia ; ut tranquillitas et securitas adsit, quae adtert cum constantiam , tum etiam dignitatem. Cic ofF. I. 20,
tum
Nihil habere, ad quod exciteris, ad quod te concujus denuntiatione et incursu firmitatem animi tui tentes; sed in otio inconcusso jacere non est tranquiliitas ; malacia est. Senec. episl. 67.
2.)
clles^
3.)
Quem
res plus nimio delectavere secundae,
Mutatae quatient.
Hor.
4.)
epist.
I.
10.
Strenua nos exercet inertia : navibus atque Quadrigis pelimus hene vivere. Quod pctis,
hic est
Est Ulubris
,
;
animus
si te
non
deficit
aequus.
I.
Hor.
5
)
epist.
11.
Illa
tranquillitavS
vera est, in
quam bona mens

Senec. ep. 56.
explicatur.
TriJjutuiii.
est, ne (quod apud majores noslros Hebat, propter perarii tenuitatem assiduitatemque bellorum) tributum sit conferendum: idque ne eveniat, multo ante erit providendumj sin qua necess.itas hujus muneris alicui reipublicae obvenerit danda erit opera,
fiaepe
:
Danda opera
omnes intelligant esse parendum.

ut
(si
salvi esse velint),
necessitati
Cic.olT. 11.21.
Tristitia.
1.) Finem dolendi etiam qui consilio non fecerat, tempore invenit; turpissimum autem est in homine prudenti remedium moeroris ^ lassitudo moerendi.
Sen. ep, 63.
332
9.) Nulla res citiiis in odium renit, quam dolor ; 3ui reccns consolatorem invenit, et aliquos ad se aducit; inveteralus vero deridetur; nec immerito: aut enim simulatus aut stultus est. Sen, ep. 63. (Dolor.)
cedendum
effundat.
3.) Afflicto et magnum vulnus male ferenti paulisper est^ exsatiet se, aut certe primum impetum
Senec, epist. 99.
Nec sicci sint oculi amisso amico, nec lacrimandum est^ non plorandum.
4.)
fluant
Senec. ep, 63.

5.) Mihi amicorum cogitatio dulcis ac Llanda est; habui enim illos tamquam amissurus, amisi^ tamquam
Jiaheam.
Senec* ep. 63;

Tropus.
primo, Ut post adhiberi coepta est ad orna.um eliam corporis et dignitatem : sic verbi trannlatio instituta est inopiae cauaa, frequentata delectationij!. Cic. de oratore III. 38. (Verbum.)
vestis frigorig depellendi CEUsa reperta
Tumultiis.
1.)
Improvisi adsunt: hic torre armatus obusto, Stipitis hic gravidi nodis: quod cuique repertum Rimanti^ telum ira facit. Virg. Aen. VII. 5o6.
2.) Vivitur ex rapto;
Non
socer
a genero
non hospes ab hospite fratrum quoque

;
tutus,
gralia
rara est. Ovid. Metam.

5)
I.
144.
Extemplo turbati
animi^, concussaque volgi
Pectora, et arrectae stimulis haud mollibus irae.
Arma manu
trepidi poscunt
fremit
Ilinc
arma
ju~
vcntus
Flent maesti mussantque patres.
undique
clamor
Diflsensu vario
magnus
se tollit in auras.
Virg, Aen. XI. 45 1.
An
rideri ?
c.^t
a33
Turpltudo*
uUuiii
majus malum turpitudine
quae
si
in detormitate corporis habet alitjuid oliensionis , quanta illa depravalio, et foeditas turpiftcati animi debet
Cic.
oii\
111.
39.
TuteU.
Eripiet (juivis oculos cilius mihi, quam le Contemtum cassa nuce pauperet. Haec mea cura est. Hor. Satyr. H. 5.
Tutas.
Nil gis
insidias in
me componia
inanes
Tendis iners docto
relia nota mihi.
Prop.
II.
32.
Tjrannis.
quale ejiis regnum quam captarum urbium forma et terOmnia moesta, turbida et ribiles facies publici melus. Non convivia secura cogitata ipâ timentur. confusa
1.)
Pula tutam esse crudelitatem

,
C8t?
non aliud
;
ineunt, in quibus lingua sollicite, etiam ebriis cuvtodienda est; non spectacula, ex quibu maleria criminis
ac periculi quaeritur.
Senec, clementia
2.)
I.
26.
malum est, istud, Dii Loni delectari sono catenarum , civium capita decidere, quocumque venlum est^ multum sanguinis funQnae alia vita dere, adspectu suo terrere ac fugare esfiet^ si leones ursique regnarent? si serpentibus in nos
Quod
!
occidere,
saevire^
ac noxiissimo cuique animali daretur potestas? llla rationis expertia et a nobis immanitatis crimine damnala, abstinent suis; et tula est ctiam inler feras simiiitudo : apud homines tantum nec a necessariis quidem rabics temperat sibi, sed exlerna suaque in aequo liabet ^ quo possit, exercitatior a siqgulorum caedibus^ deindo
,
in exitia
gentium serpere.
Sen. clem,
I,
26.
2J4
3.) Quamdlu impcrium populi romani beneHciis lenebalur, non injuriis, Lella aut pro sociis^ aut de imperio gerebantur: exitus erant belloruni aut inites, aut necessarii. Ueguin, populorum , nationum portus erat , et refugium, senatus. Noslri autem magistratus, imperatoresque ex hac una re maximam lauJem capere studebant^ si provincias si socios aequilate^ et Hde defendissent. Itaque illud patrocinium orbis terrae verius quam imperitim poterat nominari. Sensim hanc consuetudinem , et discipUnam jam antea jniniiebamus : post vero Sullae victoriam penitus ami. simus^ desilum est enim videri quidtjuam in socios ini,
quum, cum
exstilisset in cives tanla crudelitas. Ergo in illo secula est honestam causam non honesla viclojia; esl enim ausus dicere^ hasta posita , cum bona ia
loro venderet et bonorum virorum ^ et locupletum ct certe civium praedam suam se vendere. Secutus , cst, qui in causa impia victoria etiam foediore non fcingulorum civium bona publicaret, sed universas provincias, regionesque uno calamltatis jure comprehenderet. Ilaque^ vexatis et perditis exteris nalionibua^ ad exemplum amissi imperii porlari in triumpho MassiJiam vidimus, et ex ea urbe trumphari, sine qua num, ,
quamnostri imperalores exT/ansalpinis

iUJit.
bellis
triumpha-
MuUa
si
praelerea
sol
commemorarem
tios
hoc uno
quidquam
re igltur plectimur^ nisi enim leta tulissemus, numquam ad

licentia:
a
nefaria in sovidisset indignius. Jumultorum impunila scetanta pervenisset
unum
quo quidem rei familiaris, ad paucos; cupiditatum, ad multos improbos venit hereditas. Nec vero umquam bellorum civilium semen, et causa deerit, dum homines percfiti hastam illam cruentam, et
meminerinl,
et,
,
et sperabunt; quam P. Salla cum vibrasdictatore propinquo suo : idem sexto tricessimo anno post a sceleratiore hasta non recessit. Alter autem , qui in illa dictatura scriba fuerat, in hac fuit quaeslor urbanus. Ex quo debet intelligi, talibus praeniis propositis^ numquam defutura bella civilia. ItaJue parietes urbis modo stant , et manent, iique ipsi
am
iitus
extrema scelera meluentes rem vero publicam peamisimus atque in has ciades incidimus (redeunium est enim ad propositum) dum metui, quam cari ^sa et diligi maluimus. Quae si populo Romano in:
:
255
quid
II.
yusle imperanti accidero potuenint, tare singuli ? Cic. Off.
tlebent pu-
8.
(Romani.)
Tyrannus.
quibus se commisit, setyrannus); contrariis in contraria agitur nam et invisus est/ cjuia timetur et timeri vult, quia invius est^ et illo exsecrabili versu ^ qui muUos dedit praecipites, utitur: Oderint, dum metuant, ignarus quanta rabies oriatur, ubi supra modum odia creverunt. Temperatus eniin timor cohibet animoB; assiduus vero et acer et extrema admovens in
1.)
illaa
Ne
ipsas
manys
curus adspicit
:
(sc.
audaciam jacentes
excitat, et
omnia experiri suadet,

Sen. ciementia
I.
13.
3.) Duodequadraginla annos tyrannus ai. 22. de hoc tyranno (Dionysio sc.)
elc. cap. 20.
Cic. Tusc. Quaest. V.

5.)
Ad generum
Descendunt
Cereris sine caede et vulnere pauci reges, ek sicca morte tyranni. Juv. Satyr. 10.
4.)
Non
potest habere quisquam bonae ac fidae VO'
luntatis ministros,
ferramentis ad
ter,
mortem
_,
quibus in tormenlis eteculeo, et paratis utitur , quibus non ali-
xior ac solicitior
illi
homines objeclat, omnibus reis nout qui homines deosque tcstes ac vindices facinorum timeat^ eo perductus ut non liceat
bestiis,
quam
inutare mores.
Senec. clementia
5.)
I.
i5.
Hoc volo, nc jubea;
sit
pro ratione voluntas.

Juv. Sat. 6.
Aliquando sua praesidia in ipsos (jic. tyrannos) consurrexerunt perfidiamque et impietalem et feritatem, et quidquid ab illis didicerant in ipsos exercuerunt. Quid enim potest ab eo quisquam sperare, quem
6.)
,
malum
7.)
esse docuit?
NuIIa
tius
summa
Senec. clementia I. 26. societas cum tyrannis^ sed podistractio est: atque hoc omne genus
nobis
pestiferum atque impium
ex
,
exterminandum
est,
Etenim
hominum communitate ut membra quaedam
236
mpulantur, si el ipsa sanguine, et tamquam spiritu carere coeperunt: et nocent reliquis parlibus corporis sic isla in figura hominis feritas et immanitas heJuae, a communi tamquam humanitate corporis segre&;anda est.
Cic. Off.
8.)
III. 6.
Etenim , qui se metui volent, a quibus meluentur, eosHem metuant ipsi necesse e^t. Quid eiiim censemus superiorem illum Dionysium^ quo cruciatu liinoris an^î solilum? quicultros metuens tonsorios, candenti carbone sibi adurebat capillum?
Cic. Off.
9.) Nec vero ulla vis imperii mente metn possit esse diuturna.
,
II.
7,
tanta est, quae prcTestis est Phalaris, cujus esl praeter ceteros nobilitata crudelitas : qui non ex insidiis interiit, non a paucis, sed in quem universa Agrigentinorum inullitudo impetum fecit. Cic. Oli II. 7,
10.)
Simul atque se
in
^
inflexit hic
rex
(e.
,
g.
Tarquiconli-
nius Superbus)
iiuo tyrannus
dominatum injustiorem
fit
quo neque taelrius neque foedius nec diis hominibusque invisius animal ulluni cogitari poqui quamquam figura est hominis, niorum tatest Quis enim inen immanitate vastissimas vincit belluas,
;
,
hunc hominem rite dixerit, qui sibi cum suis civibus, qui denique cum omni hominum genere nullam juris communionem^ nuUam humanitatis societatem velit?
Cic. rep.
11.) Et
II.
26.
injicere
tectis
ignem, aratrum vetustis ur;
hibus inducere potentiam putat et unum occidi juLere aut alterum, parum imperatorium credit; nisi eodem iem[)ore grex miserorum subjectus stetit, crudelitatem suam in ordinem coactain putat.
Sen. clem.
12.)
I.
26.
Cum
Quid violentius aure tyranni: quo de pluviis^ aut aestibus, aut nimboso
Juvenalis Satyr.
4.
Vere locuturi fatum pendebat amici?

1.)
2^7
Ultlo.
Proprium
est
magniludinis verae non se senlire

Sen. de ira
III.
percugsum.
26.
2.)
Nemo tam
humilis est, qui
hominis sperare non possit) eumus*

3.)
poenam vel summi ad nocendum potenles

Sen. de ira
1.
I.
3,
Magni animi
est
injurias
despicere;
uUionis
xonlumeliosissimum genus est, num y ex quo peteretur ultio.

4.) Ultio doloris confessio est;
non
esse
visum digII.
Sen. de ira
32,
ani*
non
est
magnus
te^
si
mus, quem incurvat

tibi.
injuria.
Aut potenlior
illi^
Beciliior laesitj si imhecillior^ parce
aut im* potentior^

III.
S&n. de ira
5.) Est vindicfa
5.
Lonum^
vita
jucundius ipsa.
Juv. Satyr. i3
6.)

Semper
Ultio.
Ouippe minuti
animi exiguique voluptas
Juvenalls Satyr. i3,
et infirmi est
7.)

Nemo
Vindicta
magis gaudet, quam femina. Juv. Satyr. i3.
Umbra.
Nocte vagae ferimur
Luce jubent
nox clausas liberat umbras. leges lelhaea ad stagna reverti. Prop. IV. 7.
;
Urbanitas.
-^
Athenis quidam ultimae senectutis^ cum spectatum ludos in theatrum venisset^ eumque nemo e civibu sessum reciperet, ad Lacedaemoniorum legatos forle pervenil. Qui hominis aetate moti, canos ejus et annos assurgendi officio venerati sunt, sedemque ei inter ipsos honoratissimo loco dederunt, Quod ubi fieri po,
a38
pnlus aspexit, maximo plausu alienae urLis verecundiam comprobavit. Ferunt tuiic unum e LacedaemoErgo Athenienses^ quid sit reclum, sciunt^ niis dixisse
sed
facere negligunt. Val. Max, IV, 5. (Reverenlia. Verecundia. Modestia.)
id
Usus.
1.) Felices
,
quibus usus adesl

,
2.)
Ut nec medici
nec imperatores, nec
o]:atores
cjuamvis artis praecepta perceperint, quidquam magna laude dip^num sine usu et exercilatione consequi possunt: sic officii conservandi praecepta traduntur illa t|uidcm ut facimus ipsi; sed rei magnitudo usum quo-
que exercitalionemque desiderat,

cic. off.
I.
18.
Utile.
I.)
Utila pulare
quod turpe
sit^
calamitosum
Off. III.
est#
Cic.
2.)
12.
Omnium una
:
notissimam
fcil ,
aul,
si
regula est, quam tibi cupio esse aut illud, quod ulile videtur , turpe ne turpe est , ne videalur esse utile. Cic, Off. III. 20.
Utllilas.
1.)
Utilifas igitur
Efficil;
magnos hominesque deosque^ auxiliis quoque favente suis.

Ovid. ex Pont.
11.
9.
(Auxilium.)
utile dulci.
2.)
Omne
lulit
punctum^ qui miscuit
Hor. Pison. 343.
Perspicuum est enim_, nisi aequitas, fides, justiproficioantur a natura, et si omnia haec ad utilitatem relerantur, virum bonum non posse reperiri. Cic. rep. III. 26. (Virtus.)
3.)
tia
4.) Cum aliqua spocles utilitatis objecla est, commoveri necesse est^ sed si, cum animuni attenderis ^ turpitudinem videas adjunctam ei rei, quae specicm
utilitatis attulerit;
ped inlelligenflum, esse non posse.
tunc non utilitas relinquenda cst^ ubi turpitudo sit, ibi utilitalem
Cic.
OfF.
III. 3.
5.) Quod pi nihil est tam contra naluram , quam turpitudo, (recta enim et convenientia , et constannihiique tia natura desiderat aspernalurque conlraria)
tam secundum naturam, quam
ulilitas, certe in
eadem
re uliiitas, et turpiiudo esse non polest. Cicero Oir.
III. 8.
Valedictio.
1.) Vivite felices
,
memores
et vivite nostri,
Sive erimus, seu nos fala fuisse volent. Tibullus. III. 5.

2.)
O dulces comitum valete coetus, Longe quos simul a domo profectos

Diverse variae viae reportant.
Catull. 46.
Valetudo.
1.)
Dicam, quomodo
si
intelligas
sibi,
si
sanum.
scit^
Si se ipse
contentus est,
confidit
omnia vola
mortalium ^ omnia beneficia, quae dantur, petunturque nullum in beala vita habere momentum.
_,
Sen, ep. 72.

2.) Si ventri
bene,
i lateri
est, pedibusque tuis,
nil
Divitiae poterunl regales addere majus. Hor. ep. 1.

3.) Fortior ut valeas,
I.
12.
interdum parcior esto. Pauca voluptati debentur, plura saluti.

Cat. Dist.
II.
28. (Voluptas,)
Valitudo sustenlalur notilia suicorporis, et obeervatione, quae res aut prodesse soleant, aut obesse ; et continentia in victu omni , atque cultu, corporis tuendi causa; et praetermittendis voluptatibus;
4.)

posCremo
pertinent.
2\0
ad sclentiam haec
Cic. Off.
II.
arto
eoruin^
quorum
a4.
5.) Valere malis,
quam
dives esse.
Cic. Off. II. 25.
6.)
leritali.
Bona valiludo
voluptati anteponalur, rires ceCic. Off.

II.
a5.
Vanitas.
1.)
Egregio Flato
vita.
dicit:
minima esse^ quae homi-
nes emant
2.)
Sen. Quaest. natural. V. i8. (Vita.)
curas
hominum!
quantum
inane
!
est
in
rebus
Pers. Satyr. i.
5.)
Cum
te inilla,
vere magna
(sc.
ad philosophan-
sustuleris, quoties videbis exercitus subrecliR ire vexillis, et, cjuasi magnum aliquid agatur, equiteni
dum)
modo uUeriora explorantem, modo

libebit
a laleribus affusum,
Formicarum iste discursus est, in gusto laborcntium. Quid illis et nobis interest;,
dlcere:
1.
annisi
exigui menfiura corpusculi? Sen. Quae8t. natural.
L praef. (Humana.) quo navigatis^ in quo minima, etiam cum bellalis^ in quo regna disponitis illis utrimque oceanus occurrit*
4) Punctum
est istud,
in
Sen. Quae8t, natural.
lib. I.
praefat.
Vastatio.
1.)
quls funera fando Kxplicet, aut possit lacrymis aequare labores? Virg Aen. II. 36i.
illius noctls
,
Quls eladem
2.)
Urbs antiqua ruit, mullos dominata per annos Plurima perque vias Rternuntur inerlia passim Corpora , perque domos, el religiosa deorum
Linnna.
;<
Virg. Aen.
II.
363. (Exitium.)
3.)
241
ubique
.Crudelis
Luctus, ubique pavop, et plurinia mortis iiridgo. Vir*j. Aen. If. 568. (Exitiuin. Peslis.)
De evertendis autem diripioijdisque urbibus considerandum est, ne quid lemere, ne (juid Idque est viri magnaniiiii, rebus agitatis> crudcliter. punire sontes mullitudinem conservare in onini for4.)
valde
tuna recta atque honettta retinere.

Cic. Off.
5.)
I.
24.
Sternuntur segetes, et deplorata coloni Vota jacent^ longique labor perit irritus anni.
Ovid. Metam.
I.
272.
;
6.) Exspatiata
ruunt per apertos flumina campos Cumque satis arbu^ta simul pecudesque virosque Tectaque_, cumcjue suis rapiunt penetralia sacris.
Ovid. Metam.
I.
2o5 (Inundatio.)
Vales;
I.)

Quae
sint,
Novit omnia vates^ quae fuerint, quae

trahantur.
mox
ventufa
2.)
Virg. Georg. lib. IV. y. 392.
Magnam
cui
mentem animumijue
I.
Delius inspirat vates, aperitque futura.

Virg. Aen.
VL
11.
Tenatio.
bestiarum cubilia indagatj viaqueo captareferas >magno aestimatêt magnos canibus circumdare saltus^ , ut illarum vestigia premat, potiora deserit multisque olficiis renunliat : ita^ quL seclatur voluptatem, omnia postponit, et primam liberlatem negligit ^ ac pro ventre dependit J nec voluptales fcibi emit^ sed se voluptatibus vendit. Sen. vit. Leata XIV. (Voiuplas.)
qui
et
,
Quemadmodum,
GnomoIogia.Tom.il.
16

Non vulgo
inter nialos
et
242
Venia.
nam ubi
,
ignoscere decet;
est
honosque subiatum
discrimen confusio sequitur

I.
vitiorum eruptio.
Seneca clementia
2,
Ver.
1.)
2.)
Ver deo frondi nemorum, ver utile silvis: Vere tumenl lerrae, et genitalia semina pogcunl. Virg. Georg. Lib. II. 323, Nunc herbae rupta tellure cacumina tollunt; Nunc tumido gemmas cortice palmas agit.
,
Ovid.
3.) Diffugere nives;
fast.
IV.
redeunt jam gramina campis, Arboribusque comae. Hor. Od. IV. 7.

Verba.
Aut nova sunt rerum novarum facienda nomina^

aut ex
aliis
Iransferenda.
Cic.
Academ. Quaest.
I.
5.
Verlsimilitudo.
Ne
in
maximis quidem rebus quidquam adhuc
in-
veni firmius, quod lenerem aut quo iudicium meum dirigerem, quani id quodcumque mihi quam simiiiiinum veri videretur, quum ipsum illud verum in ocGulto lateret.
Cic. orat. cap.
71. (Veritas.)
Veritas.
ut ab 1.) Cujus nutem aures veritati clausae sunl amico verum audire nequeat^ hujus salus desperanda est; scilum est enim illud Catonis, ut multa Melius de quibusdam acerbos inimicos mereri, quam eo ami.
cos hos
qui dulces videantur
illoa
verum saepe
Cic.
dicere,
24
numquam.
Amic.
2.)
243
ii, quibus nihil verum esse videatur qui omnibus veris falsa quaedain adjuncta esse dicamus ) tanta similitudine^ ut in iis ntiila insit certa judicandi et Assentiendi nota ; ex quu exsistit etillud^
Non sumus
sed
ii^
multa esse probabilia,

Cic. nat. deor.I. 5. (Probabilitas )
5.)
Quodmodoproposui, non estsententia; verumesli

Credite
me
vobis folium recilare Sibyllae. Juv. Satyr.
8.
4.) Nihil simulatio proficit; extrinsecus inducla facies. Veritas in omnem partem Quae decipiunt^ nihil habent sui semper eadem est.
solidi.
paucis imponit leviter
Tenue
est
medacium
perlucet_, sidiligenter in-
pexeris.
Sen. epist. 79. (Mendacium. Simulatio.)

5.)

Quid vetat?
Ridentem dicere verum

Hor. satyr.
1.
I.
i.
6) Hymnis velim
7.) Si vis
te id
juod
velle
verum
_,
est
credere, Lucil.
eadem semper
vera oportet velis, Sen. epifet. ()5*
8.) Ex quatuor autem locis^ in quos honesli naturam vimque divisimus, primus ille cjui in veri cognilione consislit^ maxime naturam atlingit humanam* Omnes enim trahimur et ducimur ad CDgnilionis et scientiae cupiditalem; in (jua excellere puichrum pu,
tamus; labiautem, errare et turpe ducimus.
nescirc, decipi
Cic.
et
maluni
I.
off.
6.
9.) In hoc genere^ et naturali et honesto (sermo unujii^ de vero invesligando), duo vitia vitanda sunt ne incognita pro cognltis habeamus, hisque temere adsentiamus. Quod vilium eflTugere c|ui volet^ (omnes autem velle debent) adhibebit ad considerandas res et tempus et diligentiam. Alterum est vilium, quod quidam nimis magnum studium multamque operam in
:
res obscuras atqub difficiles conferunt , easdemque non necessarias quibus vitiis declinatis, quod in rebus ho16 *
:
; ;;
id jure laudabitur,
244
curaeque ponetur
(Scrutalio.)
off. I. 6.
nestis et co^nitione dignis operae
Cic.
lo.)
studio a rebus gerundis abduci, contra officium est. Virtulis enim Jaus omnis in actione consistit; a qua tamen saepe iit intermissio; multique dantur ad studia reditus ; tum agitatio men* tis^ quae numquam acquiescit, potest nos in studiis cogitationis^ etiam sine opera nostra continere. Cic. off. I. 6. (Scrutatio. Vila practica.)
(sc. verilatis)
Cujus
Vicloria.
1.)
^
Haec
Amat
victoria curam. Catull. 62.
2.) Ilaeo
mihi devictis potior victoria Parthis spolia , haec regeg , haec mihi currus
erunt*
Prop.
3.)
II.
14.
praecipuo victoria, digna triumpho, In qua quaecumque est^ sanguine praeda caret. Ovid. Amor. II. 12.
cst
Haec
Victus.
1.)
Magna
pars libertatis
est,
hene moratus venter,
et
contumeliae patiens.
Sen epist. 123, (Libertas.)
2.)
Viclus cultusque corporis ad valetudinem referanlur^ et ad vires, non advoluptatem. Cic. off. I. 3o.
Vinum.
1.)
Quae potus peccas, ignoscere
Mam
2.)
crimen null\pi vini
est,
tu tibi noli sed culpa bibcntis,

II.
Cat. Dist.
21.
Vina fere dulces oluerunt mane Camoenae Laudibug arguitur vini vinosus Homerus. Hor. epi&t. 1. I. 19.
3.)
245
Hor.
epist.
1.
Facundi
calices
Contracta
4.)
,
quem non fecere disertum ? quem non in pauperlale soluium?

I.
5.
usque ad ebrietalem reniendum non ut mergat nos, sed ut deprimat curas. Eluit et ut morbis enim curas, ei ab imo animum movet quibusdam , ita tristitiae medetur.
et
;
Nonnumquam
Sen. tranq. anim. i5.

5.)
Ubi possedit animum nimia
vis vini,
quidquid
vilia,
mali latebat; emergit.

protrahit.
Non
facit
ebrietas
sed
Seti, epist, 83.
nobis dabitur mensura bibendi : G.) Cerla Officium praestenl mensque pedesque suum. Ovid. ars am. I,
tibi a
7,)
Ah
pereat, quicumque meraces reperit uvas, Corrupitque bonas nectare primus aquas. Prop. IL 33.
perit,
8) Vino forma
vino corrumpitur aelas. Prop. II. 33.
9.) Ille liquor docuit voces inflectere cantu, Movit et ad certos, nescia meinbra modos.
Tib.
lo.)
I. 7,
Bacchus
confecta iabore Pectora tristitiae dissoluenda dedit.

et agricolae
magno
Bacchus et aflflictis requiem morlalibus adfert, Grura licet dura compede pulsa sonent.
Tibull.
11.)
I.
7.
fortes
pejoratjue passi
viri
,
Mccum
13.)
saepe
nunc vino
pelli(e curas
Hor.
1. I.

Munera; quem
7.
Poscite Bacchi vestrum pocula sicca juvant?
TibuU.
i3.)
III. 6.
Narralur et prisci Calonis Saepe mero caluisse virius.

Hor. Od.
III.
21.
14.)
Tu
(sc.
Viresque
vinum) spem reducis mentibus et adjis cornua pauperi;
anxiis,
, :
Post
le
246
Hor. Od.
neque
Regum
iratos trementi apices, neque militum arma.
m.
21
Vir
Conrersis studiis aetas animustjue rerilis Quaerit opes, et amicitias inservit honori; CommisisHe cavet , quod mox mutare laboret. Hor. Pis. 166.
, ,
Vir magnus.
vero*iIle Fabius in luce modo , atque in 1.) oculis civium magnus: sed intus domique praestantior. quae praocepta quanta notitia antiquitaQui sermo mullae etiam ^ ut in tis! quae scientia juris angurii homine Romano, literae : omnia memoria tenebat^ non domestica solum^ sed eliam externa bella. Cujus ser^
Nec
ita tum cupide fruebar y quasi jam divinarem quod evenit^ illo exstincto^ fore unde discerem^ neminem'
mone
id,
Cic. Sen. 4. (Fabius.)

talig fuit (Laelius de Scipione Vita quidem mortuo), vel forluna , vel gloria, ut nihil posset accedere. Cic. Amic. 3. (Gloria.)
2.)
Viros fortes^ magnanimos^ eosdem bonoi? et simverilalis
plices
amicos,
minimeque
fallaces
Cic.
esse
vo-
lumug
off. I.
19.
4.) Illud
odiosum
est,
quod
in elatione et
,
magni-
apud Platouem est omnem morem Lacedaemoniorum inflammatum esse cupiditate vincendi^ sic ut quisque animi magnitudine
iudine animi facillime pertinacia principafus innascitur. Ut enim
et
nimia cupiditas
maxime
excellit,
ita
maxime
vult princeps
comnium
vel potius solus esse.

Cic, off.
19. (Principalus.)
5.)
,
4?
Quo nihil majus, meliusve terris Fata donavere bonique Dlvi Nec dabunt quamvis redeant in aurum Tempora priscum. Hor. Od. IV.
magnus
rir
cecidit,
6.) Si
magis illum putes contemni , crarum ruinae calcantur^ quas religiosi aeque
stant^s^ adorant.
magnus jacuit; non quam cum aedium sa,
ae
7.)
Sen. ad Helv. matr. de cons. cap. i3.
Quae
te
tam
laeta tulerunt
Saecula? qui tanti talem genuere parentes? In frela dum fluvii current, dum montibus
umbrae
Lustrabunt convexa, polus dum sidera pascet; Semper honos^ nomenque tuum, laudesquo manebunt. Virg-. Aen. L 6o5, (Gloria.)
qui graviter irascendum 8.) Nec vero audiendi , inimicis putabunt, idque magnanimi et forlis viri esse censebunt. Nihil enim laudabilius, nihil magno et praeclaro riro dignius placabilitate atque clemenlia
Gic.
off. I,
25. (Placabilitas.)
Vir politicus.
xinii
Sic est jr>?icandum, maximas geri res et maiis, qui res publicas regant; quod earum adminislralio latissime pateat, ad plurimosque per1.)
animi ab
tincat.
Cic.
off. I.
26.
2.) Capessentibus aufem rempublicam nihilominus, quaiu phiiosophis haud scio , an magis etiam ot magnificentia et despicienlia adhibenda sit rerum humanarum quam saepe dico , et tranquillitas aniini atquo siquidem nec anxii futuri sunt, et cum grasecuritas vitate constantiaque victuri. Quae eo faciiiora sunt philosophis, quo minus multa pstent in eorum vita , quae fortuna feriat^ et quo minus multis rcbus egent; et quia , si quid adversi eveniat, tam graviter cadere non possunt. Quo circa non sine causa majores motus animorum concitantur majoraque eflficienda rem publicam gerentibu; quai quieti. Quo magis his et
, ,

magnitudo animi
ribus.
est
2/,8
et yacuilas
adhibenda
ab angoI.
Cic.
oft*.
?i.
Virlus.
i.)
damna
et injuriae
Hoc adrersus virtutes possunt calamitates, el quod adversus solem potest nebula.
,
Senec. epist. 92,
pecundum naluram est vitia inimica et 2.) Sed quemadiaodum virtutes receplae infejita sunt. ila iniexire non possunt, facilisque earum tutela est (juia hoc primum imbetium ad illas eundi arduum
Virlus
;
cillae
mentis atque aegrae est, formidare inexperta. Itaque cogenda est men8 , ut incipiat. Sen. epist. 5o.
3.)
Marcet
sine advergario virtus.
Senec. de prov.
2.
4,) Nulli praeclusa virtus est ; omnibus patet, omnes admitlit, omnes invitat, ingenuos , liberlinos, aer-
V08, reges et exules ; nudo homine contenta

5.)
non
est.
cligil
domum
nec censum
III.
Sen, benef.
18.
Quamvis
in aliig
in
rebus
dignitatum vr.agna discriposita

est;
lib.
mina sint, virtus
medio dignatur, qui modo dignum
neminem
de-
se illa judicet.
Sen.
ad Polyb, 36.
;
nec quidest placidum. Seneca de ira I. I. 27. (Magnitudo.) 7.) Maximum hoc habemus naturae meritum , quod virtus in omniumanimos lumen suuni praemittit; etiam, qui non sequuntur illam vident.
quam magnum
6.) Sola sublimis et excelsa virtus est , nisi quod simul et
Honestum propler nullam alium causam, quam propter ipsum sequimur.

8.) 9.) Prodest
et
in
si
Sen. benef. IV. 9. equuleo bona volunlas , prosingulis
dest et in igne
qui^
paullalim vivum
corpus circumeat^
mcmbris admoveatur, et licet ipsum cor-
349
illi
ig-r
pus plenum bona conscientln stillet: placebit nis y per quein bona fides collucebit,
10.)
Senec benef. IV. 22.
IVemo est casu bonus
discenda virtus est. Sen. epist. i23.
11.)
Non
recipit
sordidum virtus amatorem; soluto

est,
ad
illan)
sinu veniendum
Sen. ben. IV. 94.

12.) Placet
tus
est^
ut
adeoque gratioaa virsuapte natura infiitum sit ctiam maiis^ probare* me^
_,
liora.

i3.)
Qui virtutem suam publicari vult, non
virluti
laborat, sed gloriae.
Sen. epilt. ii5.

14.) Invia virtuti
nuUa
est via,
i.3.
Ovid. Metemorph. XIV.

i5.) Calcatis utilitatibus
ad
illam
(virtuteni)
eun-
vocavit, c[uocumque misik, sine interdum etiam sine ulla sanrespectu rei familiariH guinis sui parsimonia vadendum, nec umquam imperium ejus detrectandum. Senec. benef. IV. 1.
est
,
;
dum
quocumque
16,)
Rerum honestarum prelium

Monslro, quod ipse
in ipsis est.
1.
Senec. benef. IV.

17.)
tibi possis
dare,
gemita
cerle
Tranquillae per virtulem palet unica vitae. Juv. Satyr. lo.

18.)
Cum
virtutibus
inter
se
sit,
melior aut honestior busdam personig aptior est.

ulla
alia
nec sit coacordia quaecfam tamen qui

,
Senec. dementia.
ig.)
I.
5.
Evincamus omnia , quorum praemium non eorona, nec palma est^ nec tubicen^ praedicalioni
nominis nostri silentium faciens sed virtus, et (irsi semel in mitas animi^ et pax in ceterum parta &liquo certamine debellata fortuna est.
;
Senec, epist. 78.
25o
jaod segeti proscisstim est 20.) Sicnt in arro , aliqui flores internascunlur^ non tamen huic herbuJae quarnvis delectet oculos , lantum operi insumtum
nit
eliud fuit serenti propositum , hoc superrevoluptas non est rnerces, nec cAusa virtutis, sed accessio^ nec , cjuia delectat^ placet; sed quia piacet, delectat. Senec. vila heata 9. (Voluptas.)
ost,
:
sic
IVihil
quid petam ex virtute? 21.) Interroga^ , enim est melius^ ipsa prctium sui est.
ipsam.
Senec, vita heata. g. excelsum , regale, invictum^ infatigabile voluptas humile, servile , imLecillum , caducum, cujus i^^tatio ac domiciiium fornices et popinae sunt. Virtutem in templo invenies, in foro, incuria, pro muris stantem , pulverulenlam, coloratam, callosas habentem inanus voluptatem latltantem saepius ac tenebras captantem, circa balnea ac sudatoria, ac loca, aedilem metuentia niollem, enervem , mero alque unguento madentem, pallidam ^ fucatam , el medicamenlis pollutam. Senec. vita beala. 7. (Voluptas.)
22.)
Altum quiddam
:
est virtus,
i3.) Ipsa
quocfue
et
cultu est et Virtun,

si
nomine femina
illa
Non mirum, populo

Carmine
fit
favet
suo.
libr. III.
Ovid. ars amat.
vivax virlus experscjue sepulchri, 24.) INotitiam serae posleritatis habet. Ovid. ex Pont. IV. 8.
tutum erit omne virtus antecedat in virtute non est Voiuptas nocet nimia verendum, ne quid nimium sit quia in ipsa est moNon eat bonum, quod magnituditse laborat sua. dus. Senec. vita beata. i3. (Voluptas.)
25.)
Agedum,
vesligium.
26.) Sola virtus praestat
curum
nit,
etiamsi quid
obstat,
gaudium perpetuum senubium modo interve,
quae infra feruntur, nec
umquam diem vincunt. Sen, ep. 27. (Gaudium.)

,
viri fortissimi forlitudinis 27.) gritatis, patienlivfe fructu caruerunt.
Numquam
impi28.
Gic. rep.
III.
2D1
28.) Si aut ingrali unirersi, aut inridi mulli ^ aut inimici polentes suis virtuleni praemiis spolianl; nae illa se multis solatiis oblectat ; maximeque kuo decore
&e ipsa sustentat.

Cic. rep, Iir. 28. 29.) Vult,
alia
plane vlrlus honorem nec estvirtulis ulla merces; (juam lamen illa accipit facile_, exigit non
;
acerbe.
Cic. rep.
III.
28.
5o.)
Quaa
latet^
inque bonis cessat non rebus,
cognita
Apparet
virtus^ arguiturc[ue malis.
Ovid. Trist. IV. 3.

3i.) Potestne virtus servire? quae et semper, et sola libera est^ guaeque etiamî corpora capla sint ar-
mis aut constricta
vinculis_,
tamen suum jus alque omdebeat.

I,
nium rerura impunitam libertalem tenere
Cic. de oratore.
5a.
02.) Avida est periculi virlus , et quo tendat, non quid passura sit cogitat; quoniam et quod pasbura est, gloriae âM^rst -
Senec. de prov.
4.
autem non dat; ideo nec
35.) Nihil eripit forluna , nisi delrahit.
quod
dedit
5
virlutem
Senec, constant. Sapient.
(Forluna.)
34) NuIIa yirtus virtuti contraria est.
Senec. clem.
II.
35.) Pecunia veniet ultro , honor ofFeretur, gratia ac dignitas fortasse ingerenlur tibi: virtus in te non incidet ; nec levi quidem opera aut parvo labore cognoscitur; sed esl tanli Jaborare, omnia bona pemel
occupaturo.
in
illis
Unum
enim
est
nihil invenies veri, nibil certi,
bonum, quod honestum quaecumque fa^

:
mae
placent.
Senec. ep, 7G,
INam qui alia bona judicat^ foilunae venit potestalem, alieni arbilrii iit.
felix
est.
56.) intra se
Qui
cmne bonum honeslo
circumscripsit,
ia
Sen, ep, 74. (Bonum.)
et
2D2
37.) IVihll est virtute praeslantius^ nihil pirichrius est et oplabile, <juidc(uid ex hujus geritur iinpe;io.
bonum
Senec. ep. 76,
honestum
virtutem.
58.) Per se colligitur , per se rursus, ;
unum honum
esse,
(juod
ad vitam beatftm
satis esse
Senec. epist. 85.

59.) Virtus edocto,
non contingik dnimo^
nisi instituto et
Senec. epist. 90. (Eruditio.) 40

)
Virtus extollit
hominem
ct
supra cara mortaliSenec. epiBt* 87.
hus
collocat.
Non 41.) Virtutum omnium praemium in ipsis est. enim exercentur ad praemium recte facti fecisse mer;
ces est.
Sencc. epist. 81.

pensa.
apparatu, sine im-' Quidcjuid facere fe potest bonum^ tecum est. Quld tlbi opus est , ut sis bonus? velle. Senec. epi t. 80. (Voluntas.)
43) Virtus
42.) Tibi continget virtus sine
repulsae nescia jsordidae, Intdminatis fulget honoribus ; ISec sumit aut ponlt secures Arbitrio popularis aurae. Hor. Od. ni. 2. (Adplausus.)
,
44.) Virtus recludens immerilis mori Coelum , negata tentat iter via
Coetusque vulgares
Spernit
45.) Virlulem
et
udam
Hor. Od.
humum
fugienle penna.
m.
2.
ad beate vivendum se ipsa esse coi;tenlam , etsi difficile est probatu propter tam varia et tam multa tormenta fortunae^ tale tamen est, ut elaborandum sit^ quo facilius probetur* INihil est enim omnium, cjuae in philosophia tractanlur, quod gravius magnificentiusque dicatur. Cic. tusc. Quaest. lib. V. cap. i. 46 ) Qui voluptalis virtutisque societatem facit, et ne ex ae<juo quidcm fragilitate alterius boni ^ quidquid in
255
altero vigoris est^ hebetat, libertatemque iUarn, ita demum^ si nihil se pretiosijiB novit, invictam, sub jugum mittit. Nam (quae maxiiiia servitus est) incipit illi opus
esse fortuna
;
sequitur vlta anxia
casuum pavens, temporumque suspensa

Senec.
47.)
vit.
suspiciosa , trepida, iDomenlis. beat. i5. (Voluptas.)

,
Virtutem quidem excelsissimam omnium voluptradere ancillam nihil magnum animo capientis est. Prima virtus sit; haec ferat signa habebimus nihiloml^ nus voluptatem, sed domini ejus et temperatores erimu8 ; aliquid nos exorabit, nihil coget. Senec. vila beata 14. (Voluptas.)
tati
:
48.) Quisquis ad virtutem accessit, dedit generosae indolis spem: qui voluptatem sequitur, videlur enervi?
fractus, degenerans vir, perventurus in turpia, niai aiiquis destinxerit illi voluptates^ ut sciat, quae ex eis intra naturale desiderium sistant, quae praeceps feran-
tur, infinitaeque sint, et quo magis implenlur, eo magig inexplebiles*
Sanec. vita beata i3. (Voluptas.)

diu vixit_, 49.) perfecto funclus est iiiunere.
Nemo parum
qui virlutis perfectae

1.
Cic. tusc. quaest.
45. (Vila.)
animi constans 5o.) Quando conveniensque, laudabile efficieng eos_, in quibus est, et ipsa per se sua sponte^ separata etiam utilitate, laudabilis ex ea proficiscuntur honestae volunlates,
igitur virlus est affectio
,
senlentiae^ actiones^ omnisque recta ralio: quamquam ipsa virtus brevissime recta ratio dici potest. Cic. lusc. quaest. IV. i5.
5i.) Virtus omnia, quae cadere in hominem possunt, subter ge habel; eaque despiciens, casus contemnit humanos, culpaque omni carens praeter se ipsam nihil censet ad se pertinere.
Cic. tusc. quaest, lib. V. cap.
1.
52.) Virlus, quam alTectamus, magnifica estj non, quia per se bealum est, malo caruissej sed quia animum laxat ac praeparat ad cognitionem caeleslium, dignumque eificit, qui in consortium Dei veniat. Senec. quaest. natural. I. 1
a54
vivendum
sufficit ?
53.)
Quid ergo
illa et
virtus ad beate
perfecta
Quidni sufFiciat? imo superfluit. Quid enim deesse potest, extra desiderium omnium posito ? Quid extrinsecus opus est ei, <jui omnia sua in
divina.
Se(iec. vita Leala. i6. (Vila.)
se coliegit?
Vis recte vivere ? quis non? 54.) Si virtus hoc una potest dare, fortis omissis
Hoc age
55.)
deliciis.
Hor.
epi&t.
,
I.

Lucum
6.
Virtutem verba putas ligna?
ut
I
Hor. epist.
56.) Virtus est
6.
medium vitiorum,
ductum.
et
utrimque reepist.
Hor.
57.) Odisse
et lacessere
18.
virtutem honae spei ejuratio est.
Senec.
58.) Virtutes
vit.
beat. 26.
omnes
inler se
nexae
et jugatae sunt*
Cic. tusc. quaest. HI. 8.
59.) Nalura gloriosa
est virtus_,
et anteire priores
cupit.
Senec. henef.
60.)
III.
36.
Magna
via est in virtutibus.
Cic, tusc. quaest.

Gi.) Gloria
III. 17.
umbra
virtutis est; etiam invitos comi-
tabitur.
Senec. epist. 79. (Gloria.)
damnum.
62.) Nnlla virtus latet ; et latuisse non ipsius cst Veniet, qui conditam et seculi sui malignitate compressam, dies publicet.
Senec. epist. 79.

63.) Proprium hoc statuo esse virtutis, conciliare animos hominum^ et ad usus suos adjungere.
Cic.
off.
II. 5-
nam quae
64.) Virtulum esse nullapotest, nisi erit graluila; voluptate, quasi mercede aliquu, ad officium
255
impellitur, ea non est virtus, sed fallax imilatio, simulatioque yirtutis. Cic. Academ. Quaest. IV. 45.
65.) Jam virtutem ex consuetudine vitae, sermonis* nec eam^ ut quidam docti, que nostri interpretemur verborum magnificentia metiamur: virosque bonos eos^ qui habenlur. numeremus, PauIIos, Catones, Gallos,
:
Scjjônes, Philos. His communis vita contenta est aoB autem omittamus^ qui omnino nusquam reperiuntur.
Cic.
Amic.
6.
66.) Virtus omnis tribus in rebus fere vertitur: quarum una est in perspiciendo , quid in quaque re verum, sincerumque sit, quid consentaneum cuique, quid consequenM , ex quo quae gignantur, quae cujusque rei causa sit: alterum , cohibere motns animi turbatos, quo8 Graeci nrcc^vi nominant; appetionesque, quas illi iis, quio()(x5 , obediontes efliicere rationi: tertium,
uli moderate et scienter quoquae nalura desiderat, expleta cumula. taque habeamus: per eosdemque, si quid importelur nobis incommodi, propulsemus, ulcicamurque eos^ qui nocere nobis conati sunt, tanlaque poena afiiciamup, quantam aequitas, humanitasque patilur.
,
buscum congregamur,
studiis ea,
rum
Cic.
off.
II. 5.
67 ) Virlute ipsa videri volunt.

68.) Nihil est
alliciat
non tam multi

Cic.
praediti esse^
quam
Amic. 26. (Simulatio.)
enim amabilius virtute: nilill, quod ad diligendum: quippe cum propter viret probitatem eos etiam, quos numquam vidimus, quodammodo diligamus.
magis tutem
Cic. 69.)
Amic.
8.
Et dubitamus adhuc virtutem extendere factis? Virg. Aen. Lib. VI. v. 807.
insane,
nescis,
70.) Nescis,
habeat;
leat,
nomen tantum
virtulis usurpas
quantas vires virtus quid ipsa va:
ignoras.
Cic.
Parad.
II.
71.) Si propter alias res virtus expetitur, Pecuniamno esse aliquid , quam virtutem, necesse est. igitur? an honores? an formam? an valitudinem? cjua*
melius

pt,
256
ac!sunt> perparva gunl; et, quam diu afTutura certiun seiri nullo inodo potest: an (quod turpigsimum dictu est) , voluptatem? at in ea quidem spernenda, et repudianda, virtug vel maxime cernilur.
cum
sint,
Cic.
72.) Nulla possessio, nulla vis auri, ris, quam virtus aestimanda est.
Leg.
I.
ig.
et argenti, plu-
Cic. Tarad. 75.) Si

isti callidi
HpL
rerum aestimatores, prata et areas quasdam magno aestimant^ quod ei generi possessionum minime quasi noceri potest: quanti est aeslimanda virlus, quae nec eripi, nec surripi polest umquam: heque naufVagio neque incendio amittitur nec tempestatum, nec temporum permutatione mutatur?
,
:
Cic. Parad. VI.

(scl. virtute) praediti qui sunt_, soli sunt 74.) Soli enim possident res et fructuosas et sempidivites. ternas: solique (quod est proprium divitiarunj) contenti sunt rebus suis. Satis esse putanl, quod est: nihil appetunt, nuUa re egent, nihil sibi deesse sentiunt^ niImprobi autem, et avari, quoniam inhil requirunt.
Qua
certas, atque in casu pofeitas habent, et plus
semper ap-
nec eorum quisquam adhuc inventusest, cui, quod habe^ret^ esset salis, non imodo non copiosi ac diviteg, ed etiam inopes ac pauperes exislimandi sunt. Gic. Parad. VL pelunt,
Virtutcs.
1.)
potest
Neque bonitas, nec llberalitas, nec comitas esse non plus quam amicitia si haec non per se ex,
petantur, sed ad voiuptatem, ulilltatemve referantur

Cic.
2.)
off.
III,
53.
Pares esse virtutes , nec bono viro meliorem, nec forti forliorem^ nec tenjperante temperantiorem nec sapiente sapientiorem posse fieri, facillime polest perspici. An virum bonum dices, qui deposilum nullo
,
tesle^ eum lucrari impune posset auri pondo decem, reddiderit si idem in decem millibu6 pondo non idem fcerit? aut temperanlem eum ^ qui se ia aliqua libidine continuerit, in aliqua elfuderit? Una virtus est consentien cum ratione ^ et perpetua constantia ; nihil huic
:

nomen
lius
257
sit
-:
nihil demi^ ut virtutis henefacta , recte facta sunt^ et nihil recto rectius: certe ne bono quidem me-
addi polest, quo magis virtus

relinqiialur.
Etenim
si
quidquam inveniri
potest.
Cic
Parad. IIL
quis roget, quid egerit in patria li3.) si quis item reliquos ejusdem consilii socios, beranda quid spectaverint^ quid secuti sint: num quis existet, c"ui voluptas , cui divitiae^ cui denique praeter ofFicium fortis et magni viri , quidquam aliud propositum fuisse videatur? Quae res ad necem Porsennae C. Mucium impulit, sine ulla spe salutissuae? Quae vis Coclitem contra omnes hostium copias tenuit in ponte solum? quae palrem Decium^ quae filium devotavit, atque immisit in armatas hoslium copias? Quid continentia C. Fahricii , quid tenuitas victus M. Curii gequebatur?
si
:
Brutum
Lelii Punici^ Cn. et P. v5cipioqui Carthaginiensium adventum corporibus suis intercludendum puUverunt ? quid Africanus Major? quid Minor? quid inter horum aetates interjectus Cato? quid innumerabiles alii? (nam domesticis exemplis ab-
Quid duo propugnacula

,
nes
undamus) cogitasse quidquam putamus in vita sibi petendum^ nisi quod Jaudabile essG_, et praeclarum
deretur
?
exvi-
Cic^ Parad.
I,
VIs.
1
Vis consili expers mole ruit sua;
Vim temperatam Di quoque provehunt

In majus; iidem odere vires, Omne nefas animo moventes.
Hor, Od.
2.)
III. 3.
Deinceps sunt cum populo actiones

Vis abesto.
in quibus'
primum, etmaximum,
tiosius civilatibus, nihil
INihil est
enim
exi-
tam contrarium
agi
juri et legibus,
nihil
minus
civile,
et
humanum , quam,
quidquam
constituta republica,
composita et per vim. Cic. Leg. III. i8.
Gnoinologia
Tom.
II,
17
258
Vita.
---.
1.) Breve enim tempus aelatis, satis est longum ad Lene, honesteque vivendum; bin processeris longius^ non magis dolendumest^ quam agricolae dolent, praeterita yerni temporis suavitate aestatem autumnumque ver enim tamquam adolesci^nliam significat, venisse osleiiditque fructus futuros reliqua tempora demeten, ;
:
dis fruclibus, et percipiendis
accommodata
sunt.
Cic. Sen. 19.

2.)
Hislrio_,
si
paullum
,
se
movit extra numerum^
aut si versus pronuntiatus est syllaba una trevior, aut longior , exsibilatur et explodilur: in vila tu ^ qui omni geslu inoderatior, omni versu aptior esse debes, ut in syllaba te pcccare dices? Cic. Parad. III.
5.) Dementissima quorundam indignatio est: queruntur de superiorum fastidio, quod ipsis adire volen-
tibus non vacaverint, Audet quisquam de alterius superbia queri, qui sibi ipse numquam vacat? Ille tamen^ quisquis est, insolenti quidem vultu^ sed aliquando re* spexit^ ille aures suas ad tua verba demisit ; ille te ad latus suum recepit: tu non inspicere te umquam, non audire dignatus es. Senec. debrev. vit. c, 2. (Superbia. Cognitio sui.)
natura praescripsequentibus omnia facilia et expedila sunt; contra illum nitentibus, non alia vita est^ quam contra aquam remigentibus. Senec. epist, 122.
4.)
Tenenda nobis
illa
via est,
quam
sit,
nec ab
dcclinandum;
illarn
Q^Qf" diu sim^ alienum est; quam diu vir bomeum est, Quaeris, quod sit amplissimum vilae spatiuin ? usque ad sapientiam vivere. Qui ad illam pervenit, adtigit non longissimum finem, sed ma/**)
ntis
sim,
ximum*
J
^
Ille
vero glorielur audaclcr
et diisagat gratiag. Senec. epist. g3.
6.)
Non
est
bonum^
vivere; sed bene vivere. Senec. ben. III, 3i.
7.)
Tu quiJem
orbis terrarum rationos ailininislras
annonae seu quemcunique similem magislralum sormo dirigitur), tam abstinenler, quam alioiias; lain diligenter, quam luas; tam religiose, quam
(ad rraefecluiri
259
puhlicas; in officio amorem consequerifl^ in quo odium yilare difficile esl; sed tamen^ mihi crede, satius est, ritae suae rationes, quam frumenti publici nosse.
Senec. brev, vitae, l8*

8.) Vis scire, piant diu vivere.
diu vivant? Vide, quam cuDecrepiti senes paucorum annorum accessionem votis mendicant^ minores natu se ipsos esse fingunt; mendacio sibi blandiuntur ^ et tam libenter fallunt, quam si iata una decipiant. Senec. brev. vit* ii.
9.) Excutienda \itae cupido est , discendumque^ nihil interegse, quando paliaris, quod quandoque patien*
quam non
dum
est;
quam bene
vivas referre,
non quamdiu.
Senec. epist. 101.
10.) Omnes, quafntum ad brevitatem aevi, si universo compares, et juvenes et senes in aequo sumus. Senec. epist. 99.
11.)
tatis
Omnis
dies^
ofitendit,
et aliquo
omnis hora, quam nihil simus, argumento recenti admonet fragili-
oblitos,
cum
aeterna meditanteg respicere cogit
ad mortem.
Senec. epist. 101.
stultnm est aertatem disponere! ne crasti12.) no quidem dominamur. quanta dementia est, spes longas inchoantium! Senec. epist, 101
i3.) Rem dicam, ex qua mores aegtimes nostros: rix quemquam invenies , qui possit aperto ostio vivere. Janitores conscientia nostra, non superbia opposuit. Senec. epist. 43.
14.) Quidam vivere tunc incipiunt , quum desinenest; si hoc judicas mirum , adjiciam , quod magis
Quam
dum
admireris:
ciperent.
quidam ante vivere desierunt^
quam
in-
Senec. epist. a3.

i5.) Quomodo fabula, eic quam bene acta sit^ refert.
yita:
non quam diu, sed

Senec. episl. 77 7
*^
16.) Nulli polest
260
secura vita contingere, qui de pro-
ducenda nimis cogitat, qui inter magna Lona muitos consules numerat^
Senec. epist.
17.)
facilior
4,
Nullum bonum juvat habentem,

est
nisi
ad cujus
amissionem praeparatus
amissio est, potest (sermo de vita
18.)
animus.
Nullius autem rei
quam quae
est).
desiderari amissa
non
4.
Sen. epist.
Micio.
Ila vita
est
hominum
tesseris.
quasi
si
ludas
Si illud^ quod maxime opus est jactu^ non cadit^ lilud, quod cecidit forle^ id arte ut corrigas, Ter. Adelph. IV. 7.
19.) Nihil homini natura^ quod necessarium faciebat, fecit operosum. Sen. ad Helv. matr. de cons. cap. 11.
20.) Theojjhrastus
moriens adcusasse naturam
dici-
cervis et cornicibus vitam diuturnam , quorum id nihil interesset; hominibus, quorum maxime interfuisset;, tam exiguam vitam dedisset; quorum si aetas potuisset esse longinquior, futurum fuisse, ut omnibus perfectis artibus, omni doctrina hominum vita erudire-
tur,
quod
tur;
pisset
querebalur
,
igitur_,
se
tum, cum
illa
videre coeIII.
exstingui.
Cic. tusc. Quaest.
28.
21.)
Hoc
ingrati esl,
non
esse
contentum praefato
tempore. Semper pauci dies erunt, si iilos numeraveris. Cogita, non esse summum bonum in tempore; quantumcumque est^ boni consule. Ut prorogetur tibi Jies mortis, nihil proficit ad feiicitatem^ quoniam mora
non
Quanto satiug est, fit beatior vita , sed longior. gratum adversu perceptas voluplates, non aliorum annos computare_, sed suosbenigne aestimare^ et in lucro ponere? Hoc me dignum judicavit Deus; hoc sati est. Potuit plus; sed hoc quoque beneficium est.
Senec. benef. V. 17.
22
omnis
) Si velis credere altius veritalem inluentibus^ vila supplicium est. In hoc profundum inquie-
lumque
projecli
mare
alternis aestibus reciprocum, et
modo adlevansnos
subitis incrementis^
modo majoribus
26
daiTinis deserens adsidueque jactans , numquam stabili consistimus loco pendemus et fluctuamur, et alter in alterum illidimur , et aliquando naufragium facimus, In hoc tam procelloso et in omnea jiemper timemus. mari navigantihus nu.llus porlus, exposito tempestates
nisi
mortis esL Senec.
lib.
ad Polyb. c, 28. (Solaliura
Vita fugax.
Festinat enim decurrere velox llosculus angustae , miseraeque brevissima vilao Forlio5 dum hibimus, dumserta, unguenta, puellas, Poscimus, cbrepit non intellecla eneclus. Juv. Salyr. 9.
Vita practica.
Et facilior et tulior, et minus aliis gravis aut mofrucluosior autem hominum lefita yita est otiosorum generi, et ad claritatem amplitudinemque aptior eorum,
1.)
;
se ad rempublicam et ad res magnas gerendas adcommodaverunt. Qua propter et ii forsitan concedenilum sit, rempublicam non capessentibus^ qui excelL[ui
lenti ingenio doclrinae sese dediderunt; etiis^ qui aut valetudinis imbecillitate aut aliqua graviore causa impediti a republica recesserunt, cum ejus administrandae
potestatem
talis
aliis laudemque concederent, Quibus autem nulla est causa si despicere se dicant ea, quae plerique mirenlur, imperia et magistratus, iis non modo non laudi, verum etiam vitio dandum pulo. Quoruin judicium in eo^ quod gloriam contemnant, et pro nibilo putent^ difficile factu est , non probare; sed videntur labores et molestias, tum offensionum, tum repulsarum quasi quandam ignominiam timero et infaSunt enim qui in rebus contrariis parum sibi iniam. constent voluptatem severissime contemnant^ in dolore sint molliores: gloriam negligant, franganlur infamiaj atque ca quidem non satis constanter. Cic. off. I. 21. (Secessus. Gtium.)
, ,
:
2.)
Sunt etiam, qui aut etudio
rei familiaris tuendae, se
aut
odio
quodam hominum, suum
negotium egere
262
dicant^ ne facere cuiquam videantur injuriano ; qui aU tero injusliliae genere vacant, in alterum incurrunt. Deserunt enim vitae societatem quia nihil conferunk in eam studii, nihil operae^ nihil facultatum. Cic. oflf. I. 9. (Societas. Solitudo.)
3.)
Videndum
est in
est,
ne non
salis
:
sit
id,
quod apud
philosophoR dictum quod in veri invequae plerique vehe8tigatione versentur , quodque ea menter expetunt, de quibus inter se digladiari solent, contemnant et pro nihilo ducant^ propterea juslos esse. Nam dum alterum justitiae genus adsequuntur inferenda ne cui noceant injuria, in alterum incidunt. Discendi enim studio impediti^ quos tueri dehent, deserunt. Itaque eps ad rempublicam ne acce8suros quidem putant, nisi coactos; aequius autem erat_, id vo-
Platonem
luntate
fieri*
Cic.
4.)
off.
I.
9.
(Philosophi.)
aliquam,
satis est, quasi artom Etsi ars quidem^, quum ea non utare, scientia tamen ipsa teneri potest; virtus in usu sui tota posita est ; usus autem ejus est maximus civitanisi utare.
Nec vero habere virtutem
iU gubernatio, et earum ipsarum rerum quas isti in angulis personanl, reapse, non oratione, perfectio. Cic. de republ. I. 2. (Virtus.)
,
5.) Quoniam maxime rapimur ad opes augendas generis humani^ studemusque nostris consiliis et labori^
bus tutiorem et opulentiorem vitam hominum reddere, et ad hanc voluptatem ipsius naturac stimulis incita^ mur; teneamus eum cursum^ qui semper fuit optimi quae receptui cujusque; neque ea signa audiamus canunt^ ut eos etiam revocent^ qui jam processerint.
,
Cic. de republ,
6.)
I.
2.
cavit,
Neque enim hac nos patria lege genuit aut eduut nulla quasi alimenta exspectaret a nobis, ac tantummodo nostris ipsa commodig serviens, tutum perfugium otio nostro suppeditaret, et tranquillum ad quietem locum, sed ut plurimas et maximas nostri animi, ingenii^ consilii partes ipsa sibi ad utilitatem guam pigneraretur ; tantumque nobis in noslrum privalum usum, quantum ipsi auperesse posjet, rerailteret. Cic. de republica, I. 4.
, ,
7)
265
pro
Magis
est
secunduni naturam,
omnibus
gentibus, 81 fieri possil, conservandis aut juvandis inaximos labores, molestiasque suscipere, quam vivere in solitudine, non modo sine uUis molestiis sed etiam in maximis voluplalibus, abundantem omnibus copiis; ut excellas etiam pulchritudine, et viribus. Quocirca optimo quisque, et spiendidissimo ingenio lonoe illam ritam huic anteponit.
Cic. OiT.
8.)
III.
5.
Etenim cognitionem prudentiamque sequilur consit,
siderata actio. Itaht, ut agere congiderale pluris ijuam cogilare prudenter.

Clc. off.
I.
45.
autem qui accodit, caveat c).) Ad rem gerendam ne id modo consideret quam illa res honeKta sit , %ed
,
ut habeat eiTiciendi facuUatem. In quo ipao considerandum est , ne aut lemere desperet propfer ignaviam , aut nimis confidat propter cupiditatem. Cic. off. I. 21. (Praeparatio.)
etiam,
lo.) Si qui 8unt, qui philosopliorum auctorilate inoveantur, denl operam parumper atque audiant eos, quorum summa est auctoritas apud doctissimos homiquos ego existimo , etiam si qui ipsi nes et gloria
;
gesserint, tamen quoniam de republica multa quaegierint et scripserint , functos esse aliquo reipubiicae munere. Eos vero seplera quos Graeci sapientes nominaverunt , omnes paeno video in media republica esse versatos. Nsque enim est uUa res , in qua propius ad Deorum numen virtus accedat humana, quam civitates aut condere novas aut conservare jam conditas. Cic, de republica. I, 7. (Politica.)
rempublicam non
Vita privata.
Haeo
est
Vita soîtorum misera ambitione gravique.

llor. satyr.
I.
6,

1.)
264
Vlia ruslicn.
rus^ quando pgo te adspiciam

licebit
libris,
quandoque
et inerlibus horis Ducere soUicitae jucunda oblivia vitae? Hor. Satyr. II. 6, Pallas ^ quas condidit, arces 2.) Ipsa colat: nobis placeant ante omnia silvae. Virg. Edg. II. V. 6i. Tu patulae recubans sub tegmine fagi 3.) Silvestrem tenui Musam meditaris avena. Virg. Eclg. I. j.
Nunc veterum
nunc somno
Vitac conditio.
mum
Assuegcendum conditioni suae , et quam miniilla querendum; et quidquid habet circa se commodi, adprehendendum est. Nihll tam acerbum 4?S,t, in quo non aeqnus animus solatium inveniat.
1.)
de
Senec. tranquill. anim. lo. (Tranquillitas.)

2.)
Optat ephippia bos
piger,
optat
arare
ca-
Quam
ballus. scit ulerque^ libens, censebo,
Hor. epist.
3.)
I.
exerceat arfem. 14. (Incontentus animus.)
Semper Africanus Socraticum Xenophontem in manibus habebat cujus imprimis laudabat illud, quod diceret, eosdem labores non esse aeque graves imperatori et militi, quod ipse honos laborem leviorem face;
ret imperatorium.
Cic. tusc. Quaesi. II. 26.
primis constituendum e^t, quos nos et quales esse veiimus^ et in quo genere vitae; quae deliberatio est omnium difficilJima. Ineunte enim adolescen4.) In
tla
,
cum
est
maxima
imbecillitas consilii
tum
id
jiibi
quisque genus aelatis degendae constituit, quod maxime adamavit. Itaque ante impUcalur aliquo cerlo genere cursuque vivendi, quam potuit , quod optimum esset, judicare. Nsin quod Herculem Prodicus dicit, cufn primum pubesceret (quod fempus a nalura ad deligendum quam quisque viam vivendi sit ingressu,
cerneret
vias
^
265
atqne ilii serus , datum est) 'exisse in solltudinem dentem diu secum multumque dubifasse, cum duas
unam
Voluplafis
esset.
alteram
^
Virtutis
Hoc Herculi .Jovis salu c[ui edito, poluit fortasse contingere* nobis non item imitamur, quos cuique visum est, atque aJ eoruiu .studia institutaque impellimnr plerumque autem parentum praeceptis imbuti ad eorum consaeludlnem moremque deducimur.
utram ingredi melius
; ;
Cic.
5.)
onr.
I.
32.
autem maxime rarum genus esl eorum qui aut excellente ingenii magnitudine, aut praeclara
lllud
erditione atque doctrina aut utraque re ornai, spatium etiam deliberandi habuerunt, quem polis-iimum vitae cursum sequi veUent ; in qua deliberafione ad 8uam cujusque naturam confiilium est omno revo,
candum.
Cic.
6.)
olT. T.
53.
Nam cum
,
in
omnibus,
natuf^
quae aguntur,
deceat
,
modo
mus;
quo quisque
.
est, quid
ex co exquiri-
tuDi in tota vita constituenda multo est lei cura major adhibenda ut constare in vitae perpeluitale possiruus nobi.met ipsis, nec in uHo officio claiulicare. Ad hanc autem rationem quoniam maximam vim iialura
habet, fortuna proximam 5 utriusque omnino raio habenda est in deligendo genere vitae; sed natnrae magis. Multo enim et firmior est, et constanlior; ut fortuna nonnumquam, tainquam ipsa mortalis cum immortali natura pugnare videalur.
,
eic. off.
I.
33.
Vilae contemtus.
volumus esse felices ^ gi nec hominum nec Deorum nec rerum timore vexari^ si despicere fortuSi
,
,
nam supervacua promittenlem,

volumus tranquille degere, CQntrovergiam fa^cere; enima
et
Tevia
minitantem
si
de felicilfll in expedito est habenda. Senec. Quaest. INalur. Vi. 32.

ipsis Diis
^
1.)
266
curis ac peregrino
!
Vitae sccuritas.
O quid solutis est beatius Cum mens onus reponit
JLabore fessi venimus Larem ad nostrum , Desideratoque acquiescimus lecto. Catull 3i.
t.)
Indulge genio, carpamus dulcia
nostrum
esl,
Quod
3.)
vivis, cinis et
manes
et fabula fies.
Pers. Satyr. 5.
in rebus jucundis vive beatus; "Vive memor, quam sis aevi brevis.
licet,
Dum
Horat. Satyr.
4.)
II* 6.
Sed nunc dilatis averte negotia curis, t gratam requiem dona tibi quando Per totam cessare diem.
,
licebit
5.)
Frotinus
ante
Pone
domum
perit;
Juv. Sat. 11. quidquid dolet, exue Jimen et servos^ et quidquid frangitur
meum
illis,
Aut
ingratos ante omnia pone sodales Juv. Satyr. 11.
Vitia.
cujus navigium multam, undiaquam trahit, nautis ipsique navigio irascitur? occurrit potius^ et aliam excludit undam ^ aliam egerit, manifesta foramina praecludit, latentibus et ex occulto sentinam ducentibus labore continuo resistit nec ideo intermittit, quia , quantum exhaustum est, subnascitur. Lento adjutorio opus est conlra mala continua et faecunda, non ut desinant, sed ne vincant. Senec de ira II. 10. Socrati , Catoni et 2.) Facile transilur ad plures. Laelio excutere mentem suam dissimilis multitudo po tuisset; adeo nemo nostrum, qui cum maxime concinnamus ingenium, ferre impetum vitiorum tam magno comitatu venientium potest. Unum exemplum aut luxuriae aut ayaritiae , multum mali facit.
1.)
Numquid
ille,
que
laxatis
compagibus
_,
Sen. ep.
7.

3.)
267
Quemadmodum
nihil differk
ulrum aegrum
in
ligneo lecfo ^ an in aureo coiloces; quocumc|ue illum transtuleris ^ morbum suum secum transfert: sic nihil
refert,
tate
utrum animus aeger

j
ponatur
malum suum
in divitiis , an in pauperillum sequitur. Senec. ep. 17.
4.) Omnes inconsulti et improvidi sumus , omnes incerti, c[ueruli_, ambitiosi. Quid lenioribus verbis
hulcus publicum obscondo

5.)
'i
omnes mali sumus,

Sen. de ira
III.
26,
Animum
trajeceris
debes mutare, non coelum.
Licet va-
mare, licet (ut ait Virgilius noster) terraeque urbesque recedant; sequentur te_, quocumque perveneris^ vitia.
Sen. ep, 28.
6.)
8lum
Dum
Ad
vitant stulti vitia
in contraria currunt.
Hor, satvr,
7.) test, nec
I. 2,
deteriora faciles sumus ; quia nec dux pocomes deespe: et res eliam ipsa sine duce,
fine
vitia, ged
comite procedit; non praeceps.
pronum
iter est
tantum ad
Senec. epist. 97.

8.)
Animus
alius ad alia vitla propensior.
Cic. tusc. Quaest.

9.)
IV".
37.
Voluptas ab omni parte quaeritur; nullum intra se manet vilium. In avaritiam praeceps luxuria est; honestatis oblivio invasit; nihil turpe est, cujus placet pretium.
Seneo. epit. 95.
10.) Serpunt vitia, et in siliunt, et contactu nocent,
proximum quemque
7.
trans-
Senec. tranq, anim,

11.)
(Contagio,)
Etiam sine magistro
vitia discuntur.
III.
Sen. quaest. natur.

12.)
3o.
Nos pejores morimur, quam nascimur. Nonon naturae vitium est; illa de nobis conqueri debet, et dicere quid hoc est ? sine cupiditatibus vos genui, sine timoribus, sine superstilione, sine
strum
istud,
:
porfidia
ceterisque
peslibus
quales
intrastis,
exite.

Perccpit sapicnliam
nascitur,
si
268
quam
Senec. ep. 22.
quis tam securus moritur,
Vltium.
1.)
Si
vilam inspicias, hominum si denique mores: Cum culpant alios^ nemo sine crimine vivit.
Cat. Dist.
I.
5. (Vituperatio.)
2.) Sua atlus est mala, qtiam aliena tractare; se excutere^ et videre, quam multarum rerum candidatus
it, et
non
saffragari.
Sen. epist.
3.) Pastillos Rufillus olet,
18.
Gorgonius hircum.
Hor. satyr,
I.
2.
4.)
Suus cuique attributus est error; Sed non videmus^ manticae cjuod in tergo
vitium
ducifc
esf.
Catuli. 22. (Egoismus.)

5.) In
culpae fuga,
si
caret arte,
Kor.
6.)
Pis. 5i.
JSam vitiis nemo sine nascitur; oplimus ille est, Qui minimis urgetur. Hor. Satyr. I, 3.
7.) Nullum vitium egt sine patrocinio ; nulli non inilium est verecundum et exorabile , sed ob hoc latius funditur. Non obtinebis; ul desinat^ si incipere permiseris. Sen. epist. 1 iG,
Vituperalor.
De alterius vita_, de alterias morte disputatis; et ad nomen magnorum ob aliquam eximiam laudem virorum, sicut ad occursum ignolorum hominum mi1.)
nuti canes latratis. Expedit enim vobis, neminem videri bonum; quasi aliena virtus exprobatio delictorum vestrorum sit. Inviti splendida cum sordibus veslri confertis, nec intelligilis^ quanto id veatro detrimento
ûdeatis,
Sen. Vit, Leal. 19.
269
2.) In ea, quaefirmaet insuperabilia sunt_, quidquid incurrit, malo suo vim suam exercet, Sen Vit. Leat 27.
3.)
Maledici in alienam contumeliam venusti sunt,

Sen. Vit. beat. ig.
4.)
Ut nemo in sese tentat descendere! nemo Sed praecedenti spectatur manlica tergo. Persii satyr. 4. (Cognitio
sui.)
5.)
Cum
Cur
tua pervideas oculis

in
amicorum
vitiis
mala lippus inunctis, tam cernis acutum ?

Hor. Satyr.
I.
3.
6.)
Papulas
oLservatis alienas^ ipsi
obsiti plurimis
Hoc tale est, quale si quis pulcherrimorum juem foeda corporum naevos aut verrucas derideat
ulceribus.
,
scabies depascitur.
Senec. Vit. beat. 27.

7.)
Quae culpare soles, ea tu ne feceris ipse: Turpe est doctori^ cum culpa redarguit ipsum.
Cat. Dist.
I.
3o.
8.) Ecce Socrates ex illo carcere, quem intrando purgavit omnique honestiorem curia reddidit, proclamat; Quis iste furor? quae ista inimica diis hominibusque natura est ? infamare virtutes et malignis sermonibus sancta violare ? Si potestis, bonos laudate si minus, Quod si nobis exercere taetram istam licentransite. tiam placet, alter in allerum incursitate 5 nam cum in caelum insanitis, non dico sacrilegium facitis^ sed ope:
ram
perditis.
Sen. Vit. beat. 27
Vohmtas.
i.) Ut desint vires,
tamen est laudanda voluntas Hac ego contenlos auguror esse deos. Ovid. ex Ponto III. 4.
2.) Velle
parum
magna
est; cupias ut re potiaris oportet.
Ovid. ex Ponto
3.)
III. i*
Par
bonitatis est, velle fieri
bonum.
Sen. ep. 34.
1.)
270
Voluptas.
liiica:
Impedit enim consilium voluptas, rationi iniac mentis (ut dicam) praeslinguit oculos ^ nec
habet ullum
cum
virtute
commercium.
Invitus
quidem
feci (loquitur
Calo senex)^ ut fortissimi viri T. Flami* nini fratrem L. Flamininum e senatu ejicerem , septem annis post^ ûam consul fuisset sed notandam pu:
tavi libidinem.
Cic. Sen. 12.

2.) Saepe audivi a majoribus natu, qui se porro pueros a senibus audisse dicebant ^ mirari solitum C. Fabricium quod, cum apud regem Pyrrhum legatus
,
audisset a The.sbalo Cinea, esse quendam Alhonis, qui se sapientem profiteretur : eumque dicere omnia, quae faceremus , ad voluptatem esse referenda; quod ex eo audientes, M. Gurium et Ti. Goruncanium optare solitos, ut id Samnitibus, ipsique
esset
^
Pyrrho persuaderetur: quo

se roluptatibus dedissent.
facilius rinci
posaent,
cum
Cic* Senec* i5.
quam corporis VO' 3.) Nullam capitallorem peslem luptatem, hominibus dicebat (Archytas) a natura datam: cujus avidae libidines , temere, et effrenate ad
,
potiundum
incitarentur.
Hinc
:
patriae
,
ninc rerumpublicarum eversiones
hinc
clandestina colloquia nasci nuUum nuilum malum facinus esse, ad quod uscipiendum non libido voluptatis impelieret, slupravero, et adulteria,
flagitium , nullis aliis illecebris excitari, nisi roluptatis, Gumque homini sive natura, *ive quis deu8 nihil menfe praestabilius dedisset; huic divino inuneri, ac dono nihii esse tam inimicum, quam voluptatem. Nec enim libidine dominante temperantiae locum esse ; neque omnino in voluptatis regno virtutem posse consistere. Quod quo magi inteliigi posset , fingere animo jubebat, tanta incitatum aliquem voluptate corporis, quanta percipi posset maxima; nemiui censebat fore dubium, quin lamdiu , dum ita gauderet, nihil
et
tale
proditiones, hostibus denique scelus,
cum
omne
agitare
mente, nihii ralione nihil cogilatione consequi posset quo circa nihil esse tam detestabilo, tamque pcstiferum , quam voiuptatem si quidem ea, cum
,

major
esset^
271
omne animi lumen

ex-
atque longior^
slingueret.
4.)
Voluptates
5.)
6.)
Morbi
Cic. Sen. 12. rarior usus, Juv. satyr. 11. (Abstinentia.) Trahit sua quemque voluptas. Virg Eclg. II. V. 65. causa malinimiaest quaecumque voluptas,
commendat
cum tibi sive deus 7.) cam) rerum omnium natura^
Tu
sive
Cat. Dist. IV. 24. mater (ut ita di-
dederil
:
animum, quo
ipse abjite
,
nihil est praeslantius^

cies
,
neque divinius
sic te
atque prosternes, ut nihil inter drumpedem aliquam putes interesse?

8.)
atque quaI.
Cic. Parad.
Quod
ad voluptatem pertinet,
licet
circumfun-
datur undique , per omnes vias influat, animumque blandimentis suis leniat, aliaque ex aliis admoveat, quibus tolos partesque nostrisollicitet: quis mortalium, cui ullum superest hominis vestigium, per diem noctemque titillari velit, et deserto animo corpori ope-
ram
dare,
Senec. vita beata, 5. quis est paullo ad voluptates propensior, modo ne sit ex pecudum genere (sunt enim quidam homines, non re ^ sed nomine) sed si quis est paullo erectior, quamvis voluptate capiatur^ occultat et dissimulat adpetitum voluptatis, propter verecundiam. Ex quo intelligitur, corporis voluptatem non satis esse dignam hominis praestantia^ eamque contemni et rejici oportere; sin sit quigpiam, qui aliquid tribuat yoluptati, diligenter ei tenendum esse ejus fruendae
9.)
Etiam
si
modum,
Cic.
off. I.
3o.
fasti-
10.) Omnibus in rebus voluptatibus maximis dium iinitimum est.
Cic, de oratore,
11.)
III.
aS.
Quo
die quis infra yoluptatem fuerit^
et infra
dolorem
12.)
erit,
Senec. vita beata. 4*
Non
cuiyis
homini contingit adire Corinthum*

Hor,
epist.
I.
17.

Tu
272
est accepla voluptas. Ovid. ars amat. ill.

tibi
i3) Ouae venit ex tuto, minus

i/|.)
,
quamcumcjue
deus
fortunaverit
horam,
Grata 8ume manu, nec dulcia diflfer in annum. Hor. epist. I. 11.
i5,) Si
bene qui coenat, bene

ducit gula.
vivit: lucet;
eamus
I.
Quo
Hor.
16.) INil nisi
epist.
6.
turpe juvat; curae est sua cuique voluptas.
17.)
Sperne
voluptatcs
nocet
luptas.
Ov. afs am. I. emta dolore vo-
Hor. epist. I. 2. Vitanda est improba Siren, Desidia aut, quidquid vita meliore parasti^ Ponendum aequo animo. Hor. satyr. II. 3. (Desidia.) ig ) fnter voluplates est^ superesse, quod speres. Sen. de ira lll. 3i. (Moderatio.) 20.) Ita dico: in praecipili est voluptas, ad dolorem vergit, nisi modum teneat; modum autem tenere in eo
i8.)
didicile est,
quod bonum
esse credideris.
Sen. epi8t. 23.
Voluptates.
i.) In primis despuendae sunt voluptates : enervant efteminant, et multum petunt; multum autem a for-
iuna petendum
j.)
est.
Sen. epist. 104.
praecipue exturba , et invisissimas habe, latronum more ^ quos Philetas Aegyptii vocanl; in hoc nos aniplectuntur^ ut strangulent.
Voluptateg
Sen. ep. 5i*
Vorax.
ac memorabile magni Gutturis exemplum, conducendusque magistef. Juv. satyr. a.
Rarum
1.)
275
Volvi.
Prima fere vota
et cunctis notissima
Divitiae^ crescant ut opes Nostra sit arca foro.
templis ul maxima toto
Juv. Satyr. lo.

2,)
pede inoffenso spatium decurrere vitae Dignus es, et fato candidiore frui.
Ovid. Trist.
III. 4.
Tu
3.)
voveam miti pietate mereris, Haesuracjue mihi tempus in omne fide.

te
Quod pro
Ovid. Trist.
III. 4.
4.) Stulte^ quid haec frustra volis puerilihus optas? Quae non ulla dies fertque feretque dies.
Ovid. Trist.
5.)
III.
8.
Haec mihi fingeham^ quae nunc Eurusque Notusque

Jactat odoratos vota per Armenios. TihuII.
I.
5.
6.)
Quid voveat dulci nutricula majus alumno^
Quam
sapere^ et fari ut possit^ quae sentiat
utque Gratia^ fama , valetudo contingat ahunde^ Et mundus viclus, non deficiente crumena? Hor. epist. I,
j.)
;
Quid sentire putas, quid credis, amice^ precari? quod nunc e^t^ etiam minus ut mihi Sit mihi vivam
,
Quod
Sit
superest aevi,
si
quid superesse voluntDi.
hona lihrorum, et provisae frugis in annum Copia, ne fluitem dubiae spe pendulus horae. Haec satis est^ orare Jovem^ qui donat et
auferl:
Det vitam, det opes
aequum mi animum
parabo. Hor,
ipg
epist. I. i8,
Votum.
1.)
decus,
Di nostra incepta ecundent!

i,
2,) I
nostrum
GnomoIogiaTom.il.
Yirg. Aen. Lih. VII, v. ^Sg, meliorihus ulero fatis Virg. Aen. Lib. VI. v. 646. 8
;
! !
) Ante meos obitus 5 '^
274
sit,
precor
,
illa dies.
Prop. III
4.)
4.
Tibi Di^ quaecumque preceris, Commoda dent Horat Saly.
II. 8*
5,J
Aut cupimus
Quid enim ratione limemus, ? (juid tam dextro pede concipis^

ut te , votique peracti ? Juv* Satyr. lo.
Conatus non poeniteat
6.)
Ah nimium
petis! moderatius optaj Et voti, quaeso, contrahe vela tui* Ovid. ex Ponto. I. 8.
est^
quod amice
7.)
Servent hunc mihi fata diem Prop.
II.
10.
ni-
8.)
Hoc precor
Luciferum
hunc illum nohis Aurora

tentem
roseis candida portet equis.
Tibull.
<).)
I. 3.
(Festum.)
Quid precor,
Aeriae
et
ah!
demens?
vota
Venti temeraria
nubes diripienda
ferant.
Tibull.
10.) Sis felix^ et sint candida fata tua!
III. 6.
Tibull.
III. 6.
!!) AttuNatalig, multog celebrande per annos, Candidior semper candidiorque veni
Tibull.
12.)
I.
7.
O niveam^ quae te polerit mihi reddere, O mihi felicem terque quaterque diem!
Tibull.
III.
lucem!
3.
(Festum.)
i3.) Abstine
isto
ab hoc manus tuas fortuna^ nec in potentiam tuam^ nisi ea parte^ qua prodes, ostenSen.
lib.
deris.
i4)
^
His
ad Polyb. 32. (Precatio.)

;
saltem;
Votum miserabile nec spes nam, cum pro me fortuna

gatur,
ro-

Affixit ccras illa
275
effugit
de nave petilas,
Quae Siculos cantua
remige surdo.
Jur. satyr.
9,
Vulnus.
Numquam
gine querela aegra tanguntur.
Senec. de Ira, Ira
III. i o*
Vultus.
Saepo tacens vocem vertaque vultus haLet. Ovid. ars am,
18*
*>^<^^
:4|fr^<<*
it
u)
Amator
Anibitio
I.
20-
ALscntia , Tom. Abstinentia I. i.
T.
pag.
i.
Ambulacra
Amici
I.
11.
43. 271.
20. 97. I. 2222.

I. I.
Abusus
J.
2.
Amicitia
Actor I. 162. Acloros I. 2. Administer principis I. 2. Admiratio I. .3. II. Sy. Admonitio I. 3. II. 189. 2l6. Adolescens I. 4Adolescentia Adpetitus I.
I.
Amicus
207.
I.
22. 4- 173o. 25. 27. 89. 102.

II.
11-
Amor Amor
Anima
I.
32. 25. 27. 28.

1.
160.
conjugalis
1.
36.
Anacreon
I.
37.
37
5.
5.
Adplausus I. 5. II. 21. 252. Adspectus I. 6. Adulatio I. 6. 4Adulalor I. 7. 28. 219. Adversa I. 8. Aegritudo I. g.
Animi curatio I. i5. Animus I. 37- II. 178. Animus abjectus 1. 47* Animus demissus I. 47Animus fortis I. 47Animus praesens I. 48Anni I. 49 Annus I. 49
Acmulus
Acneis
I.
I.
9.
I.
9.
9.
I.
Aqua I. 5o. Arcanum I.

9.
i35.
5o. I. 01.
5l.
I.
Aef|uaLilitas
Aequalitas
Aer
I.
10.
Archimedes Argitmenta I. Ai"yujuentum

Aristippus
I.
5i. 201.
Aescliylus I. 10. Aestimalio I. 2^7. Aestimatio sui I. loAetas I. 10.
173. Aristotelcs 1.52. 42. 169. 210.
II.
i37'
Arma
I.
53.
I.
Aetas aurea
Affahilitas
A.flrectus
1. I.
I.
11.
11.
Arrogantia I. 53. Arroganlia fracta

Ars 1. 54. 6. Arles I. 54. Assentatio J. 57.
Assoiitalor
II.
I.
I. I.
53
AHinis J. Agricola
11. 917. 17.
I.
4. 25-
Agricultura 1. 17. Aioxander I. 19. 21. Adotria 1. 19.
58. 58.
59.
Assidiiitas
Astrclogia
58-
277
Aslronomia
I. 58. U- 2o3. Astutia I. 58. 49 U. loAtheista I. 6i. II. iSy.
Carmlna
Castitas
I.
io3.
I.
Carneades
I.
Athenienses
I.
62.
I.
Auctor
I.
62.
Aiictor modestus
63.
Auctores
I.
63.
I.
Auctoritas
Aud.icia
I.
Auctumnus
64 3l. 167. 65. 65.

I.
Auditor I. 66. Augere nimis I. 66.
io3. 162. 104 II. 162. Casus I. 104. II- 103. Cato I. io4' Causa I. 100. Causidicus I. lo5. 11. 5. Cautio I. 107. 22. 176. Celeritas I. 107. Censor I. 107. Censura I. 108.
Augur I. 66. Augurium I.
66. 170.
Aurum
I.
67.
I.
Chaldaei I. 169. Cibus I. io8. Cicero I. 109. 57. 269. Circumstantiae I. 112. i^g122.
11.
'^-
Auxilium
67.
3o. 55.
144. 238. Avaritia I. 69. 67. Avarus I. 72.
27. 100. 101. Cl-^ds I. 11 3. Civltas I. ii3. II. 199.
B
74. Beatituclo I. 74. i3. Beatus I. 75. i5. 27.
I.
Cleanthes I. i63. Clementia I. 116. 92. Clima I. 119.

Coelestia
I.
II.
177.
Barbari
Coelum 1. 119.42. Coena I. 120.

II.
119. 90. 43. l46-
II. l3.
iq5,
77. Bellum I. 77- 166. 287. 238. Bellum navale I. 81. Benefactor I. 81. Beneficentia I. 82. 67. II. 14. Beneficia I. 83.
I.
Bella I. 77Bella civilia
Cogitatus I. 120. Cognitio I. 120. 41 Cognitio sui I. 120. 125. Cohortatio I. 12i.
II.
269.
Color
I.
121. 227.
Cometae I. 121. Commendatlo I. 121.

122122. Communia I. 122. Comoedia L 122. Conatus I. 123. Concordla I. 123. 3l. I16. Conjugium I. 123.
I.
Commodum
Beneficium
I.
Beneficus 1. Benevolentia I. 88. Benignitas I. 88. 17. Blanditia I. 89.
84- H- 22888.
Commiscratio
I.
Bona
1.
Bonitas
Bonum
89. 72. I. 92. I. 92. 76.

1.
II.
187. 25l.
Brevitas
95.
Conscientia I. 124' Conscientla sui 1. 125. 6. io8. Conservatio sui I. 120.

C>nsllia
I. i25. Consillarlus I. 126. Consilium I. 126. 68. 86. 212. Consolatio I. 127. Constantia I. 128. II. 44Consuetudo I. 128.
c.
Caecitas
I.
95.
#
II.
Caesar I. 96. Calamitas t. loo. Calor I. 101. Canis I. 101. Cantus I. 102.
3l3. 2l4-
Caput
I.
Caritaa
I.
102. 102. 34-
Consules I. 129. Contagio II. 200. 267 Contentio I. i3o. Contentus animus I. i3o. 91. 94* Continentia I. l3i. i 2.
278
Convicium f. i3i. Convivium I. i3i. Corpus I. l32. 37.
109.
I.
Destinatio
Deus.
38. 45. II. 28.
I. 100. 37. 92; 93. i53. 44. 47. 53. i35.
11.
78.
Deus vindex
I.
i58.
Corrcctio I. 182. 2o3. Corruplela I. i32. II. 218.
Corruptio
I.
i33. 22. 71. 83. II.
Dextoritas I. i58. Dictator I. i3o. Diiricllia I. i58. 157.

Difficuitatcs
I.
23. 43. 189.
iSg,
II.
124,
Corruptor 1. i33. Cosmologia I. i33.

Crassus
I.
Diffidcntia
I.
171.
I. i36. If. 220, i36.
I.
Credulitas
Crimen
Culpa
I.
Crudelitas
I.
i36. 117.
II.
139. 62.
24.
Cultura I. 140. 220. Cultus I. 140. Cultus deorum I. iô. 68.

Cupidilas I. i^l. Cupiditates I. 14.
If.
Dignitales I. Dii J. iSg. 148. Dilatio I. 161. Diligentia I. 162. 5i. II. 216. Diogenes I. 164 Dionysius I. 273. Disceptatio I. 164 Discere I. 1B4. 42. 46. 173. Disciplina miiitaris I. 164. Discordia I. 166. 23- 123.
1. 166. II. 6. 166. 208- II. 201. Disputatio I. 167. Dissensio I. 167. Dissimulatio I. 168. Distantia I. 168. Diu I. 168. 4. Diversitas II. 125. 2l6. Dives I. 168. 88.
109, i^g,
26.
Discrepantia
Cupido I. 142. Curae I. 142Curiositas

I.
Discrimen
I.
1^2.
D.
Damnum
Debita
I.
Debitum
142. 143. I. 143.

I.
Divina
I.
4^'
Decemviri I. 143. Decentia 1. 143. i32. 11.125. iSg.

201. 202.
Divinatio
I. 169. 19. II. 172, Divites I. 171. Divitiae I. 171. 73- 91. i3o.
Deceptio I. i^S. Deceptio sui I. 25.
Dccus
145. I. 1^5. Definitio I. 164. 167. Defuncti I. i45. Defunctus I. i45.

f.
Defensio
Delicatus
I.
146.
Divitiarum contemtus 1. 173. Doctrina I. 173. 56. Doctus I. 174. Jf. 34. Dolor I. 174. 47. 4S. II. 233. Dolores I. 176. Dolus I. 176. Dominatio I. 176. 272. Dominatio sui I. 178.14. 16. I17,
i3o. l5i.
II.
Dementia I. 146. Dcmocratia I. 147. Democritus I. i47Demosthenes I. 148.

137.
4. 58.
Domus I. 179* Dona I. 179.

52. 111.
II.
Donum
Dos
I.
I.
l7g.
180.
I.
Denuntiator
I.
i36.
Drama
2. 123I.
149. Depravatio I. 149. Deprecatio I. i3o. Desiderium I. i5o. Desidia I. i5o. II. 272.
Depositum
I.
Dubitatio
Dubium
Durities
I.
I.
180. l^Z* I68. 358. 181. 181.

iQZt
Dux
I.
182. 57.
I.
Dynastia
Desperatio
I.
i5o.

182. 182. 117. 206. Egoismus I. i85. 85. 11. 126. 268. Elempnta I. 186.
I. I.
279
Ebrietas Educatio
35.
I. 219. i3. 75. 76- 126. 127. i5i. 102. Felix I. 221. Femina I. 222. Festinatio I. 223. 107
Felicitas
Festum
Fides
II.
I.
II. 274I. 224. 239. 224. 128. 140. l43- l85.
Elocjuenda
111. 148.
I.
187. 01. 55. iio

I.
14.
I.
I.
Filius
2o3. Eiysium 1. 208. 42. 120- 146. Emendatio I. 2o3. Entimsiasmus I. 2o3. 11. l^GEpicurus I. 92. 160. II. 182. Epicurei I. 204. 161.
Eloquentiae abusus
Finis
227. 227.
II.
Flaminius
i44
Foedus I. 227. Foenerator I. 227. Fons I. 227.
Forma
Fortis
2o5. Epulae I. 108. Eques I. 2o5. Error I. 200. l3g. Eruditio I. 206. 286. II. 252. Euphonia I. 206. i^g- 189. Euripides I. 207. 108. 125. Eventus I. 208. 212. Excelsa periculosa I. 208. Excusatio I. 208. l5o. Exemplum I. 208. 142- i5l. l52. 206. Exercitatio I. 129. Exilium I. 211. Exitium I. 211. II. 240. 241 Exilus I. 212. Experientia I. 212. Expiatio I. 212. Explicatio I. 167. Expugnator I. 212. 8. 69. Exsecratio I. 218. Exspectatio I. 2l4
I.
Epistola
227. 121. 228. Fortitudo I. 228- 78. Fortuna I. 229. 76. 91- io4- H231. Fortuna mala I. 233. 218. Fragilitas I. 234- 91- H. 328Fraus I. 235. 184. 284- H. 21 5I.
I.
Frigus
I. 235. Frugalitas I. 235. Frustra I. 237* Furia I. 237Furtum I. 238Futurum I. 238.
1.
164.
203^
Garrulitas
Gaudia
I.
Gaudium Genus I.
I. 289. 2i6- U. 35. 239. I. 221. II. 187- 25o.
240.
Geographia I. 2^0. Geometria I. 241

Gesticulatio 1. 241 196Gloria I. 242. 21. 56. 119- '73. 2i5. 219. II. 246. 247- 204. Gorgias I. 1^5. Graeci I. 246. 2- 74- 123- l3i-
Fabius H. 43. 58- 246.

JFacies
45 2i4Fallacia II. i52. Fama I. 21 4Fames I. 21B. 5.

I.
Facta
I.
241.
Grammalica
I.
247* 129- 207'
Famuli superbi I. 216. Famulus 1. 2 16.

216. Fatum 1. 217 F^vor I. 2i3. 68. 88.
Gratia I. 247. Gratiae I. 248. 34 Gratulatio I. 249
Fata
I.
Gratus I. 249. Gratus animua Gustus I. 201.

21.
I.
349 ^4 ^^7-
II.

H.
Habililas
I.
28o
I.
279.
Harmonia sphacrariim L 25 ! Haruspex I. 25 1.

Helluo I. 25l. Hereditas I. 252Herodotus I. 252.
274. 180. Iiicitalio L 275. 56. 123 I96. Inconstans I. 275. Inconstantia I. 275. 210. II. 149
Incertitudo
Incerlum
I.
Hiems
I.
Hilaritas Hisloria Historici
253. I. 253. I. 254 qS.

I.
Incontenlus animus I. 275- 171. n. 264. Jhdulgenlia I. 276. 116. II7. Industria I. 277. 164.
Inertia
I.
i5o. 267.
1.
63I.
255. 253. 256. Homo I. 256. 45. 90. 100. 104. 117. i52. Homo novus I. 262. Honestas I. 262. 174. Honestum I. 62. 76. 93. Honor I. 260Honores I. 265. 17. 20. 2i. 90. iSg. 235. Honorum fuga I. 265.
Historicus
Homerus
I.
I. 104. 277. Infelix I. 277. 159. Informatio I. 277. Ingenium I. 278. 10. l45. 233Ingratus I. 279. 82. 179Ingratus animus I. 280.
Inexspectatum
Infelicitas
Inhumatio
I.
270.
Honos
I,
56.
I. I.
Inimicitia I. 282. Ininiicus I. 282. 36. Initium I. 282. 4o. 208. 223i53. Iniquitas I. 283- 107. Injuria I. 283. 284. H. 162.
Injustitia
I.
H.
Horatius
Humana
240.
62. 279. U. ii5. iî. 266. 119. 142. H. 71.

I.
284- 283.
Humanitas
176. 201.
266. 256.
II.
67.
Innocentia I. 285. 283Insania I. 285. Insanire I. l47- 2o4*

285I. 286. Insolitum I. 128. Institutio I. 286. 54 55. Integer I. 287. Integritas I. 287- 28- 116. Intelligentia II. i63. Intemperantia 1. 2iq. Interitus 1. 289. 50. 186. 23l. 235. II. 68. Internecio sui I. 29O. 48' Inundatio I. 292. II. 241. Inventio I. 282. Invidia I. 292. 3. Invidus I. 293. Ira I. 294. 16. 3l. l3o. 282.
Inscitia
I.
2l5. HunfiUitas II. iio.

I.
Humiles
Insolentia
I.
Ideale
Ignis
I.
55.
I.
267. 5o. Ignotus I. 267. llias I. 267. Imitatio I. 209.

I.
Ignavia
Immortaiitas
l.
267. 4o- 4^* 46
64. ^43. 256.
272. 79. 186. Imperium I. 272. Impietas I. 272. Impius I. 273. Impossibile I. 273. 36Improbus I. 278. Improvisa I. 274Impudicitia I. 274 Impunitas I. 274.
I.
Imperator
Imp?ritu3
I.
II.
224-
Iratus i. 295. Jsocrates I. 296. l63. 202. Italia I. 296. Itinera I. 212.
Jactatio H- 3. I. 278Jactura H. 3. 1. loo. 142- 229.230-
-^
.locus 11. L.. I. i53. 194.ludex n. 5. l5.
281
Loquacitas
II.
35.
I.
Lucrum
Luctus
201.
I-
II.
Judicia
II.
5.
II.
II.
35- 127. 35. 3. 19.
146. i5o.
Judicium
Jupiter
Jurgiujii
6. 30. iSy.
107. 108. 166.

II.
I.
7.
I.
i56.
II. 7*
l3o.
9* ! lo6.
II. 7. I.
174. 175. 234. 282. Ludus n. 36. L i53. Luna 11. 36. Lunae defectio U. 36
Juris consultus
Lux
U. 37.
II.
Jurisprudentia
201. Jus U. 8.
IIQ. 198.
Luxuria
267.
37-
102.
70.
72
Jus gentium
IT.
16.
Jusjurandum
Justitia
II.
II.
11. 5.
10.
I.
Luxus I. 74* Lycurgus IL 41 Lyricus L 112.

116.
284*
12. 8. 9-
186.
M.
II.
Justus II. 16. Juvenis II. 16.
Juventus
16.
Magister U. 41. L 278. 286Magistratus U. 42. 9. 22. L 71.

II. 43- 3i. i3o. L 112. 117. 224. 228. 266. Magniloquentia 11. 45 3. Magnitudo U. 45. 34- 248. L 308-
Magnanimitas
L.
Labor
II.
17. 178.
I.
240.
Labores II. 18. 124. Lacedaemonii I. 64
Majores
11. Lfi.
Lacrymae
Laetitia
I.
II.
18.
I.
175. 260.
46. Mali U. 46.

II.
Maia
76.
Lamentatio 11. iq. Laudatio II. 19. I. 92.
Malignitas L 292. Malitia 11. 47-
Laus
20. 19. 23o. Lectio II. 21. '33.

11.
Malum 11. 47. Manus II. 4?Mare U. 48.

Mater IL
48.
Legalitas
II.
21.
9.
Leges U. 21.
Legislator II. 22. Levitas II. 23. lal.

275. IjCX II. 24- 5. 9. Libenter II. 25.
Materia L 52. Mathesis L 58- 281.

I.
16. 223.
Matrimonium 11. Mature L 223.
180. 4^-
^*
'23.
Medicina 11. 5o. L 118. 282. Medicus 11. 5o. L 5o.

Mediocritas
II.
Liber
II.
25II.
5i. 108.
Liberalitas
25.
I.
83. 280.
Liberi II. 26. I. 34. Libertas II. 26. 102. 193. 244Libertas sermonis II. 32. Libidines II. 32. Libidinosus II. 32. Libido I. i3. 280. Libri U. 33.
Memoria 11. 51 6. Mendacium U. 53- 243- L Mens IL 53- L 75.

Mercator IL 53- 204Mercatura II. 53. 4o^ 54 Mercenarius II. 35. Merces U. 54.
Merita
II.
184.
54.
L 24^-
Lingua L 206.
Lis II. 33. I. i3o. Literae II. 33 ! 1 10.
Literarum patronus
Literatus
II.
II.
34-
34
!
54. Mctalla L 67. 69. 71- 72Metus IL 54. L 68. 172. Miles II. 55. Militia IL 55. L lOQ-
Meta U.
Livor
II.
34'
292.
Minae U.
56.
283
Mirabile
II.
52.
Nequam
170.
11.
88-
Miser
II.
56-
L
II.
aiiseria
JI.
Sy.
II.
Mieericordia
Moderatio
I.
5j. I. 123. 267. 58. 5i. 5q. 272. ^
178.
II.
Ncquitia II. 88. L 143. 273. 283. Ncstor I. 189. Nilus I. 241. Nimis augere II. 89. Nobiles II. 90.
Nobilitas
33. 240.
11.
Modestia
58- iq^. 238.
90. 45 4^' 129.
59. Mollities II. 60. 89. Monarchia II. 60. I. 98= Monitum II. 60. i5o. Mora II. 61. I. 107.
Modus
II.
Novuiii II. 92. Nox IL 92. Nugae 11. 93. Numa IL 116.
Morbi
I.
38.
II.
Morbus
61. I. 5. 126. Mores II. 62. I. 32. 112. 23 1. Morigeratio II. 63.
I.
Nuntius Nuptiae
11. II.
93.
I.
221.
93.
o.
Obitus L 2i5. Objurgatio IL 93.56. 102. L 182. Obiectamenta virorum 11. gS. Obligatio IL 93.
Oblivio
II.
Morositas
186. Mors II. 63. 47. 85. I. 5- 9. i45. 146. 207- 216. 217. 218. 270. 278. 279. 289. 290. 292. Mors necessaria II. 74.
Mors praematura
Mortalitas
II.
IL 75.
II.
94.
7. 126.
75.
Morum
praecepta Mulier II. 76- 28. Multitudo I. 194. Munditia II. 76.
76.
Obscoena 11. 94 15^. Obsequium 11. 94 63- L

276. Obstinatio
II.
81.
Obtemperantia IL 42.
Occasio
n. 76. 83. 216. I. i35. i53. i56. 157. 289- 290. Munera II. 78. I. io3Munus II. 78. Vlusa II. 79. Musae II. 79. Musica II. 79. I. 102. 241.
rÎutabilitas
tl.
Mundus
Occupatio
94. 227. 95. a numero 6.) usq. 17.). I. 32. Oculi IL 97. 160. L 241.
II. II.
Odium
Officia
11.
94-
Oeconomia IL
IL 98.
II.
98-
327-
79.
Oricium
288.
98.
27. l85. 186.
Mutatio II. 80. 226. L 23i. 232. Mutatio sui IL 8l. L 112. Mjthologia IL 82.
Omen
Opes
IL lOi.
11.
N.
Natura IL
82. 65-
L 56. i58. 261.
!Va-\agatio IL 84. Sb- 6q. 73. Nebulo IL 85. 23- L i52.

IS^êcessaria 11. 85-
91. 279102 Optimates IL 102- 90. Optimum 11. io3. Oraculum 11. io3. Oratio IL io3. 166. L 206. 207. Orator IL 104. 6. 5i. 53. 97- X. 6. 5i. 57. 66. 92. 104. 106.
101.
Opprobrium
11.
TVecessarium IL 85. IVecessitas IL 85-27. 187. I.33l

IVeglectio IVeglectio
I.
lô.
IL 85,
amicorum
111. 191. 198. 293.
114. 122. l48.- 164. 189192. 193. 194. 195. 197201. 202. 209. 210. 241-
296.
Negligentia IL 86. Negotia IL 86. 28.
Orcus L 145.
Ordo
IL 107-
64.
Kegotium U.
88-
Origo IL 107-90. L 240.
283
Ornatu3 If. 107. Urtus I. 28q. Ostentum 11. 1G8-
Otium
11. 108. 28. 67. 87- 97. 194- 261
30. 34. 39I

.
I.
265. 266.
p.
109. 48. l35. lio. Parricidium II. iiO. Parsimonia II. 110 53 Parva II. 110. Patientia II. iiO. 47- l36. I. 4o. 282. Patria II. 111. I. 111. ii3. 179. Palriotismus U. 112. i3. liiII.
Parasitus Parentes
I.
7.
Parricicla
II.
I.
40.
II.
IL i36. 247 Plato IL i36. 41. 77. 128. i32. 143. 175. 210. L 52. ii5. 134. i53. 156.257. 269. 270. 271 Plebs IL 137. L 211. Poemata 11. 187. Poena II. 187. 101. 2o3. Poenitentia 11. i38. 101. 118. I. 283. Poesis IL i38. L 33. 54. 112. 204. 255. Poeta IL 139. 112. L 2o3. Politica IL 141. 263. L ii3. Polyhius IL 142Populus L 11 3. IL 8. Portenta IL 143. Possessio II. i44- 4i- ^^2- ^74Posteri II. iô- l54Posteritas IL i45. 190- L 58- 121'
PlacaLilltftfl
Patronus
Paullus
11 5.
Potens
II.
145.
II.
11 5.
I. 91. 171. 236. 237. 267. Pax II. 116. 48. 55. I. 34. 78. 109. Peccatum II. 118. I. iSg. Pecunia II. 119. Perfectio II. 122. 66. I. 279. Perfidia II. 122. Pericles II. 128. I. 187Pericula II. 123. I- 77. 78. 180. Periculum II. 124. 23. 174. 1. 180. 181. Peritura I. 216. Perjurium II. 125 I. 225- 288. Perseverantia II. 120. Persona II. 125. I. 167. 208. Perversitas, II. 125. L 208. Pestis II. 126. 241. Petulanlia I. i85. Philautia 11. 126. I. 6. 186. Philosopliari I, 255. Philosophi II. 126. 99. 262. 1. 168. Phiiosophia IL 126. 6. 98. 186. L 10. 93. 111. 112. 139. l52. i53. i56, 157. 173. 190. 257. 287.
Pauperes I. 171. Paupertas II. 115.27.
Potentes IL 145. L 209. 2i5. Potentia IL 145. lo- io8- L 68. Potestas IL 146. 44. 45. lOO. L
28. 97. 118.
Praecepta IL 147Praeceptor IL 148. So-
Praeceptum L 126. 210. 23i.

Praecipitatio II 148. Praeda IL 148. Praeparatio IL 148. 263Praesagia L 169Praesagium II. 148Praeterita IL 149 Pravitas II. 149. 1. 116. l33. l^qPrecatio II. i52. 2o8- 274- L 123Preces IL i52. L 89. 182. 221.
Princeps
II. i53. 34- I- 8- 96. 97. 98. 99. 118Principatus L 97. IL 246. Principium IL i53. L 282.
Priores Proavi
II.
11.
i54' i54-
Philosophus
Phoenices
Pigritia
II.
II.
134. 23. 98.
Probahilitas IL 243. Probitas IL i54Prodesse IL i54- L 386Prodigalitas U. 154 Prodigus IL i55. Proditio 11. i55.
ii5. 171. 173.
40.
Proelium IL i55. Promissa 11. i56. 101.

3o. 67. i58.
Pietas IL i35.
U. 221.
Promissum IL i56. PropinqTiitas L 24-
28.
Providentia II. 157- 47 78Provisa II. i5S.
i58. i58. l^* ! 6o. 210. Pudicilia II. iS^. i6o. g^' 1- 144' Pudor II. iSg. Î. 182.^184.
II.
Rcsurrectio
Prudens
Prudentia
II.
Puella
II.
160. 107.
I.
228- 273.
Puer II. 161. Pngna II. 161Pulchritudo

232.
II.
II. 170. 139. 140Revelatio II. 176. Reverentia II. 176. 16. 238. I. 266. Rex II. 176. 46. 145. i53. 169. 1.96. 97- 98- 99- 102.116. 117. 118. 137. i38. Ridiculum II. 188.
mortuorum
I.
Reus
II.
176.
161. 160.
I.
20.
Risus
II.
I.
177.
9.
Pîvalis
II.
Puritas
162.
II.
Rixa
127.
I.
Pythagoras
271. 291-
46.
47.
Quaestus
II.
Quercus Querela
101.
II.
II.
162. I. 17. i63. i63. 27. 56. i63. 146.
I.
lOO^
178. Robur II. 178. Roma II. 178. Romani II. 179. 9. l5. 22. 3i. 38. 43. 44. 53. 76. 117. 168. 172. 219.235. I. 2. 19. 71. 80. 111. 123. i3o. i3i. 143. 241246. 247. Rus II. 180.
II.
Quomodo
II.
s.
R.
i63. Kalio II. i63. 25. 258. 260. 265.
II.
Rara
I.
45. 74. 76.
Recens
II. g2. Ftecordatio 11. 166. 149 Fiecreatio II. 109. Rector I. i85. Reges II. 167. Regirnen II. 167. 3o. ^l* l47*
113. 147.
Regnare I. 176. 177. 178. Regnator II. 170. 114 i44' l?^.
102. 115. i85. 2i5. II. 171. I. 147. Regulus II. 171. I. 226. Picligio II. 171. 220. I. 117. 141. 157. 160. Religiositas 11. 172. 99.
I.
I. 80. 180. Sales II. 181. I. 194. Saltatio II. i56. Salus II. 181. I. l5o. Salvator I. 68. Sapiens II. 182. 66. 67. 1^4. 108. I. i5. 68- 76. 77. 90. 172.206. Sapientes II. i83. Sapientia II. 184. 27. 83- io8120. i30' i3i. 1. 3. 9. 93. i5i. l53. 178. 220. 23i: 23.D. 238Sardanapalus I. 252.
Sacerdos
Saga
II.
Satietas
II.
64
Pfcegnum
Satjra II. 187. Satyricum II. 188. I9I.

Satjricus II. 188. Scelera II. 188.
Scelerati II. 188. Scelesti II. 189. Scelestus II. i8g.
189. 190. Schola II. 190. Scientia II. 190. iSo. l3l. l^^182. 185. I. 42. 54. 58. Scientiae II. 190- io8- 33- I- 04.
II.
Remuneratio II. i58. Repulsa I. 265.

Res
Rocfuies n. 173. 36. 109. familiaris II. 173. Pies magnae II. 174. 166. Res necessariae II. 175.
Scelus
Sceptrum U.
1.
336.
Res parvae Peapublica

147.
I.
175. 175. i5. 43 l42117. 143.

II.
II.
56. 174-

Scire
I.
285
mancum
IL 190- 8q- i5o.
38.
Scribere JI- 191. 8cripta II. 191. I. 63- 21 4Scriplio I. 189. IIv 191. Scriptor II. 192. I. 62. Scriptores II. 192. I. 63Scriptores mali II. i^SScrulatio 11. 193. 83. i3i. 132.
i33. 134. 191*^. 244. I. 45. 90. 111- ii5. 119. 102. i53. i5/. 157. Secpssus 11. 193. 261. Seciirilas II. 55.
5. 18. 19 .57. 64. 65. 70. 71. io5. i32.' 164. 189. 287. Senes II. 199.51. 65- 197. l .19.
174. 175. 216. 218. 23l. 234. 260. 279. 282. Solis delectio II. 208- 123Solitudo II. 2o4- 262. 1- 21 Sollicitudo II. 208. Solon I. 65. 163. 164. Solutio I. 143. Somnia II. 209.
Somnium
II.
Sophista II. 2 Sophocles II. 21 3. 194- 197Sors II. 21 3.
P'
70.
I.
267-
Speculum
Spes
II.
Senectus II. 194. li5. 166.174. I.
8.
106.
108.
Senex
Sensus
II. II.
199.
I.
200. I. 129. 180. Sententia II. 201. 6. I. 127. Sepulchrum I. 146. 270
Sepultura II. 22. Seria II. 201. I. i53.
Senuo
Sero
201. 58. 202. Servatio II. 202.

II.
II.
Servi II. 14. Servitus II. 202. 27.^4- ^4 r
I-
i36. 177. Servus I. 274. Severitas II. 2o3. I- 11 3 Sidera II. 2o3. I. i52. Simonides I. iS^Simplicitas II. 2o3. Simulatio II. 204. 89- iS^. 243. 255. I. 23. 25. i36. Sinceritas I. 23. II. 193.
Sitis
I.
5.
Sobrietas II. 38 Societas II. 2o4- ii4' 262. I. 258. Socius II. 2o5. I. 3o. Socrates II. 206. 70- 11 2. 127.
i3o. i3i. i32. 209- 1. 16. 269. 270- 287. Sodalitas I. 178. Sol II. 200. I. 134. 168. Solamen II. 206. i58. I- 127. Solatium II. 206. 3. 19. 36 63. 66. 71. 74- 75. 102. 261. I. 100. 145. 146.
i. 120. 214. 1.9. 126. 181.277. Spoliatio II. 210Stimulatio II. 216Stoici II. 216. 78- 1- ^2. 35. i35. 161. 2o5. Stoliditas II. 216. Studia II. 216. 33. 64. 99. i33. 166. 174. 197 208. Studium 11. 216. l85. Stulti II. 217. Stultitia II. 217. 125. 187. 23I. i3i. 147. 261. Stultus II. 217. Subditi II. 218. Sublimia I. 123. Succcssus II. 218. Sufiragium II. 2l8Summum bonum II. 218Sumtus II. 219. 5i. 110. Supcrbia IJ. 219. i^S. 258. I- 219Superstitio 11. 220- I. 25l. Supervacanea I. 237. Suporvacuum II. 220Supplicium IJ. 220. Surditas II. 221. Sus II. 221. Suspicio 11. 222. I. 23- 91- i<':9. Sympathio JJ. 222- 208- L r.^-'' '175. 261. 267
Systema L
54-
236.
128.
46. 214. j66.
Taciturnitas
II.
1.
3o. 239.
276Tartarus II. 223. Tellus IJ. 224.

I.
Taeuium
Tempiis
I.
286
II.
II. 225. 86.87-95. 207" 168. 235. 261. 289. Teinpus jiistiim II. 227-
Vectigal.
53- 110.
I.
Tenacita.s
II.
II.
Tentatio
Termini II. Terra II. 224. L 61. 134Terrae motus il. 229. Terror II. 22g|^
5i. T|P II. 127. L iSo^ Tiicatrum II. 229. I. 2. 20. 123. Themistoclcs I. 21. Tlieophrastus I. 52. Tliucjdides II. 23o. I. 253. 255.
227. 219. 228. 228-
I.
74-
Venatio II. 241* Venia II. 242. 176. Venti I. 81.

'V
117.
242. 242. io5. 106. 207. 247. Vcrhum II. 232.

II.
cr
Vcrba
II.
1.
2o6.
Verccundia
,
II.
76.
176.
238.
Testes Thales
I.
I-.
p6.
_
II. 230- 124. 207- 214. 1. 1. Tilulus II. 23o. Traditio II. 230Tranquillllos II. 23l. l85- te^. }. 77. 23i. 256. Tril)ulum H. 23 1Tristitia II. 23i- I- lOO- 175.
Timor
Tropus II. 232. h TumulUis II. 232. Turpiludo II. 233Tutola

11.
197.
Verislmilitudo 11. 2^2. II. 242. b. Verilas erilas 11. 6. q4i33. 191 l 94. l33. 204. 242. I. 7. 28. 8c 193. 204 lii. 211. Vcstitus II. 108. I. l32. Veteres L 282* VcLita IL i5o"Veluslas I. 129. 278* Victima L 212. Victoria IL 244Virtus IL 244. Vinum II. 244. I. 32. 204^ 254' Vlr IL 246. L 128. 222.
'
Vir magnus
234Vir politicus
II.
246- 157- L 2i4-
233.
I. 114^ 235. 30- 169- 177.
11.
247-
22*
142*
Tutus II. 233. Tyrannis II. 233. 2o2.
22. 114.
Virtus IL 248. 20. 89. 165. 170.

181. 206. 217. 228. 238. 262. i3* 22. 24. 26. 48. 75. 91. 92. 93. 95. 124. i52. 168. 171. 215.^234. 257. 260. 278' Virtules U- 256' 54- L 57*
Tyrannus
'I.
II.
i36. i38.
Ultio
Umbrae
237. 145. 237. Urbanitas II. 237. 58. 176> 201. 202. Urbs I. 11 3. Usus II. 238. 198. I- 212. Utile II. 238. I.^ 263. 264. Utilitas II. 238. 122. I. 2. Si57. 2G2. 263. 288.
II.
II.
Vis IL 257 10Vita IL 258. 23. 65* 66* 67* 6870. 81. 82. 86. 87. 95. 96. 97. 134. i83. 198. 225. 227. 240* 253. 254. L 4. 11. 14. 72. 93.
100. 226. 127. 128. i5i. i52. 161. 162. 168. 206. 210. 211. 219. 221. 260- 261. 275. Vita iugax IL 261. Vita practica IL 261* ô- 126^
142. 144. L 243. Vita privata II. 263. L 265- 266. Vita rustica IL 264 Vitae conditio IL 264. L 129. Vitae contemtus IL 265. i83' Vitae securitas IL 266. Vitia IL 2G6. 82. 217. L 14. i5^ 38. i3q. 276. Vitium IL 268. io5. L 20. log^
V.
Vacatio
II.
28.
II.
108. 109.
Valedictio
289. Valetudo II. 239. Vanitas II. 240-
Varietas II. 82. Vaslatio 11- 240. YsAes II. 241

Vituperatio
II.
I.
a87
Votft
II.
4.
67. 93.
40.
63.
76.
l3l. l32. 102. 134.
i4o. 217. 268. Vitiiperator II. 268. 134- 135. l83. 1. 171. 173 Voluntas II. 269. 25- 174. 252. I. 27. 208. Vohiptas II. 270. 39. 165. 196197. 239. 241. 25o. 253. I. i3. q3. 94- 95. 221. Voluptates II. 273. I. 4o* l?^' ^ 239. 240.
273. 97. 216. 1. i3o. 276. 274. 54. 161. Vulnus II. 275. Vullus II. 275. 97. I. 241.
Votum
II.
Xenocrates
I.
Xenophon
II.
188. 236. 212. I. i8. i54'
z.
Zeno
Zeuxis
n. 77. 78. 182. I. 125.
I.
"Voraoitas
I.
5.
12. 92.
Vorax
II.
272.
i88
C orri geiida.
Tom.
I.
Pag.
6.
vprs-
28.
3o.
4^
47 52.
70. 78.
7990. 93. 100.
io5.
120. 121.
140. i58. 171. 175. i83.
210212.
232. 252. 261.
276. 285. 285. 2Q] 29] 293.

294.
-^ _
.
28.
7.
22.
3.
cachinne loque quaevis
lege
Quo
afellus
lecta erit
cachinno leque quaeris Juv.

asellus
11.
8.
lectapotentererJi
36. 3212 2322.

17.
Laxurium
stuxit
Luxuriam
struxit
atrum
horra mitent
atram horrea
nitent
hominum
docet ut illum opponitate Tissaque
liominem
decet
et
i5.
illam
23. 35.
i5.
1.
opponite Fissaque
Curae
Cura
Si dispicienda ediscere
siet
Sid^
dispiciendos edicere
fi.et
16.
33.
l3'
2.
in
commoda
incommoda
qui
quae Fortuno
Juv. Sat. 9. benef. lY. 23-
Fortuna
Juv. Sat. 8benef. VI. 23atqui
18.
3i.
2.
.36.
atque
Rop
insana
VI. 16.
Propert
insanc
VI. i5.
37.
3.
q.
Sen. epist. l4II.
Sen.
II.
epist.
ii4-
38.
11.
5i.
52.
hae
haec
^^^'^
^89
Corrigenda. T o m.
IL
Pag,
16. 18.
vers.
25, 25.
dlvidi dlvidi,
1^^^-
23.
16.
miscanda
II.
20. 21.
25. 27. 35. 36.
82.,
11* 13.
73.
Hor. Satyr.,
19. set reclpit
1.
v-
"
13.
Eleff.
29.
19-
anim. l4lY.
40. 45. 5o. 5i. 52. 54. 57. 58.

7988.
9^^
IS'B.
33. 36.
14. 33. 23. i3.
desidunt
VI. 27.
C
ex Ccaq*
et Alcai
demus
xavTcov
37. 2929.
vicitatum occupatos
--*
. 7
diyidit
miscenda
II.
84.
17.
Hor. Odar.
I.
siet
recepit
Eclog. anim. i5.

IV. 7.
decidunt
VJ. 17.
Odar. ea
Ceaeque et Alcaei demas

ravTwv
civitatum occupat 03
:
OcPost^versum 12. iri mcdio excidit titulus cupatio-, ad quem pertlnent numeri 6-) 7) 8-) etCi usq. 17), qui mutandi ergo in 1) 2)
30
101* io3.
etc.
i41'
cum
quae
eum
qua Optimuni
et
11
Opimum
ex consertio
104. 114* ii5.

120 121.
122.
6.
19-
2721.
7-
suo Hor. epist

haberis xirtus
I.
2.
consortlo tuo Hor. eplst habearis

vlrtus
II.
11.
i3.
i5.
42.
124. 125.
129. i35. i36. 137. 140. 143. i5i.
moles magistratum Periculosum

Tibull. 19.
molles
magistratuUm
Periculosae
Tibull.
I.
9^
admirantum
paranti parre
reJfcto
admiratum
parenti palre
relicta
32.
4-
35. 3o.
5.
vcibae
teria
verba
terrae
TJiebanura
37
araque
-
Thcbarunl araeque
Gnomologla Tom.
II

Pag.
290
-Î><^
Vcrzeichnifs
der Herren Pranumeranten-
ii
n.
Herr
ngelmann,
Liberda,
Mend, Toma,
Johann, k. k. Gjmnas. Adjunkt. Valentin, k. k. Gymnas. Adjunkt. Heinrich, k. k. Humanitats-Professor.

Jakob,
k.
k.
Rechnungsrath.
Biela, Leopold, Zogling der
Lettmayer,
Franz
U. Humanitats-CIasse. Zogling der H. Humanitats - CIase>
n
,
a u.
Herr
Jaroseh, Anton Gramm. Professor. Rrammer, Rarl Dr. Lorenz, Anton, Gramm. Professor. M a y r G. V. Raufmann. Oesterreicher, Wilhelm, Dr. Serchen, Anselm, Picligions Professor. Smrczka, Dominik, Weltpri^ter u. Erzieher des jungen Barons Skrbensky. S m m e r Andreas, Dr. der Philosophie, und Gymnasial Prafekt. Tomaschek, Johann Gramm. Professor. Wolf, Ant. Theodor, Gramm. Professor. ^
k. k.
,
Enk von der Burg,

k. k.
Rarl, k. k. Humanitats-Professor.
I.
k. k.
k, k.
k. k.
k. k.
Studierende.
Wimmer,
Georg
,
in der U.
Hum,
Classe.
'9'

I,
292
-=.
Hum.
*f
Classe.
'fLoos, Fran/.
/B a
c z c
Jos.
?Brosch,
^H^-*--LL,.
Karl.
Vincenz. ^ F r a u-d e t z k y , Friedr. >^F r i d 1 , Joh. ^^
" M o s ni e y e r f
Melkus,
rn
Michael.
,
Eman.
Franz.
'^
Podrasek,
y
,
/O e*r.a b e k
/trattoni, AIois.^^-^~^^^ ,^
,
3U4X*-*4^ P o k o
*''
Rarl.
^Hor.zinck,
Ant. Heinrich.
^KeUer,
>>K e r
Eduard.
Radnitzky, Friedr. y *i Ruzek, Leopold. ^ Schlettauer, Jos. V Schornbock, Franz,

S c li r o t z Schw etz
,
j
b es, Joh.
*#(
Alois.
^Kiom r s.j^Jos 'Kopp 1, Leopold.

/f
y^
Joh.
Ko s ak
K
r
n.
Rarl. h IV i I a
9/
,
Souczek, Joh. Stach, Rarl.jV ^^

uirrcirrJoh.
^
J'
Karl.
"^^
/rKrftu
s, Jos.
AloiSf
War
o n
Jak.
//JLagdor fer, /^Lerch, Joh.
Welz,
Alois.
IV.
G r a m m. C
a s s c.
Patz, Jos. K oblischek,
Jak.
K6c
k, Peter.
L a n g Alois. Popelka, Adolph. Raab, Ant.

,
UI.
Gramm, Classe.
Nerad, Ferdinand. Neubauer, Leopold. Neuwirth, Johann.
Adler,
Karl-
Baruch,
Cz erma k C zi harz
,
Wilhelm.
,
Heinr. Ant. Dietz, Franz. r o s s , Ant. Hansalik, Vincenz. Hascheck, Jak. u 1 e k , Johann. Joscht, Nikolaus.
Nowak,
Pa
ra
1
,
Anton. Franz.
G
H
Rambausek, Wilhelm. Schadenbock, Panl. Schornbock, Johann.

Schulz, Rudolph.
Schuschny,
Sika,
Josepli.
Siraon.
Kottnauer,
Thadd.
Lamm,
Franz.
Stranskj
Landcrer,
Emanuel.
\oxi fels, Franz.
Greifen-
II.
Gramm.
Classo.
,
B au ma n n Halatscka,
,
Heller,
Alexandcr. Joh. Prok. Benedikt.
S e n ft Ludwig. Sterly, Franz.
Wurst,
Friedrich.
Jelinek, Erasmus.
I.
Gramin. Glaase.
Morawilz,
Pa
I
Dorfler, Karl, Heinr. Eng

1 ,
Heinr.
Habermann,
Kern,
Heinr.
Ferd.
Gustav.
Eduard. Rossmanith, Eduard.

e t z
,
Heller, Emanuel.
e e
d o r f,
Julius
von.
Rammermayer,
Swoboda, Johann. Waizenkorn, erlhoId.
r e
s.
Herr
Pfeiffner,
Albert, k. k. Gymnasiallehrer.
O
If.
n\
ii
z.
Herr
Raudnitzl<y, Joseph, Humanitats-Profes.sor. Sturm, Matthias, Dr. der Philosophie, u. Gr*mmatikal Professor. T k a n y Anton Humanitats Professor. Ulmann, Weltpriester u. Franz Prafekt. W b r a Carl Gramm. Professor.
k.
k,
Bielin, Johann,
-
1<.
Gramm.
Professor.
k. k.
k. k.
k, k.
1 ,
k. k.
Zoglinge
am
k. k*
akadem Gymnas. in Olmutz,
Bobretzky, Carl. Brosig, Jos. D r o b n k Jos.

i
,
Mayer,
Mo
Ant.
,
s e
Amand.
Ant.
Nitsch, Eduard.
Dusel, Ignaz. Fr isch, Carl.
Neugebauer,
,
Hauke,
Jos.
P r z i k r i 1 Thomas. Riedl, Adalb.
Hickel, Johann.
Rxickmann,
,
,
Eduard.
H o rak,
Kopal,
Anton.
Jak,
Kamenitzek,
Franz. K or u na, Carl. Riiffel, Franz.
S c h 6 b e k Edmund. S o m m e r Ignaz. S w o b o d a Franf!.

,
Waschek,
Wjnkler,
Jos.
Heinr.
Carl.
Matzenauer,
In Stanislau.
Herr
Professor , daselbsl. Prafekt , daselbst. Liscka, Anlon Humanitats -Professor, daselbsf. Piatkowsky, Johann, Humanitats-Profesaor, daselbf
, , ,
,
Hogner. Leopold Gramm. Lesniewicz, Ignaz von
In
Hcn*
Teschen,
Franzi
,
Budalorskj,
Krauss,
Humanitats
Lehrer
am
k.
k.
Ojmnasio zu Teschen. Blaha, Johann k. k, Professor,

,
daselLst.
k.k. Prafekt, daselbst, i3 Exemplarc Joseph ISitsche, Bartholomaus , k. k. Professor daselbst. Pa d u c k Jos. , Pfarrer. R i c h t e r Florian , Professor am k. k. Gymnasio zu Teschen.
,
,
Schiroky,
Sc
h
Johann,
,
k. k. P.eligionsIehrer, daselbst. k. k.
me
1 1
an
Ant.
,
Schwarz,
Carl
k. k.
Professor daselbst. Humanitatslehrer , daselbst.

,
Pranum
Exempl.
e r an
n
Exempl. 3
.
bey den Herren Buchhandlern in den Provinzen.

Agram bey Suppan
. .
Rudolph
. -
Botzen bey Proniberger Bregenz bey Teutsch . . Briinn h^^ Gastl
3 3
Klagenfurt bey Sigmund Klattau bey Braun

.
Klausenburg bey
.
Tilsch
.
et
.3
3 3 3
Seidel
.
.
> Budweis bey Zdarssa Bukarest bey VVallbaum et 3 Weiser 3 Czernowitz bey Dobrzanski Eger bei Kobrtsch et Gschi3 hay Gratz bey Perstl (jetzt Grei-
....
. -
Sohn .JLKrakau hf^y Friedlein 3 Krems bey Bauer 3 Koniggratz bey Pospischil 3 Laibach h^y Rorn 3
.
. .
. .
V.
Kleinmayr
.
Licht
PaternoIIi
.
. .
3 3 3
"3 Pfaffs Witwe 3 Kienreich ^ _ _ WildetSohn 3 Trolschers Witwe 3 6 Linz bey Eurich Sohn JLudewig. Fink Sohn ^ Guns bey Reichard 3 Haslinger 3 Hermanstadt bey Thierry 3
Lemberg bey Ruhn kowsky
et Milli-
-3
.
ner)
Piller
et
.
.
et
et
Iglau bey Leupold v.

thal
Lowen.
Wiener-Neustadt hty Holz3 3 3 3
schuch
.
.
Insbruck bey Rauch
Wagner
Karlsbad bey Franiek Kaschau bey Sandvoss
Wigand et Czcr. .
Neuhaus bey Landfrass Nikolsburg bey Bader Qedenburg h^y Wigand Olmulz bey Neugcbauer Pesth h^y Eggenbcrger
.
3 3
. . .
B 3
"S^
nizky , . Ivasmarkt bey Schwaiger 3 Klagenfurt bey v. Kleinmayer 3 '3 Klagenfurt be y Leon . .
.3
Hartleben Pesth bey Heckenast
3
.3
(friihei.
-
Wiegand
Pesth bey Rilian genior

Pesth hey Rilian junior
29^
Excmpl. Presshurg hfy VVfgand _Raah hey Scliwaiger Reichenherg hey Pfeiffher Salzhurg bey Ehrenherger Mayi' Steyer bey Greis Tarnopol hey Piller Tarnow hey Millikowsky
Exompl.
Miiller
^
3 3
3 3
Lej Al. Doll Prag hcy Borrosch et Andre

St. Polten
Neureutter Pilsen hey Reiner et Schmid Presshurg hey Hochschorner Landes Schaiha Schwaiger
.
her

Calve
.3
.
Dirnhock Eggenhcrger Enders Haases Sohne Rronherger et We.

.
3 3
3 3 3 3 3 3 3
Triest
hey Borner
PerissutlisWitwe
.
Troppau bey Trassler Waidhofen hey Bachner Warschau hey Gluoksherg Merzhach Senewald Znaim bey Haherler
W
,
,
e n.
Herr
Dosa,
1
Eveky,
Joseph. von.
,
G e r o d Buchhandler 3 Exemplare. Heubner, Buchhandler, 3 Exemplarc. Hoffman n, Ignaz k. Statthalterey - Agen(. Rrammer, Rarl Conzeptsheamter der k. k.
,
W*
Hofkam
mer - Prokuratur. Morshner et Jasjier, Buchhiindler
3 Exemplaie,
'*>*4
<^
j3
-^
w^^m
^^
^
r^
iis.-.
>
î*
JUS?':
^M
-w
-r^
ti
i/
*-

Gnomologia Latina Seu, Fons Argumentorum Uberrimus, Complectens Sententias Et Breves Narrationes, Congestas e Praecipuis Classicis Latinis, Tam Prosaicis, Quam Poeticis (1835)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gnomologia Latina Seu, Fons Argumentorum Uberrimus, Complectens Sententias Et Breves Narrationes, Congestas e Praecipuis Classicis Latinis, Tam Prosaicis, Quam Poeticis (1835)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

z:;;^' :^?

FONS ARGUxMENTORUM UBERRIMUS,

SENTENTIAS ET BREVES NARRATIONES, GON-

GESTAS E PRAECIPUIS CLASSICIS LATINIS,

ApUD MiCHAELEM LeCHNER, UnIVERSITATIS BlBLlOPOLAM,

delectatione et auctoritatem orationi adfert

dulces Pierides^ ad Getas hinc Sauroma-

tasque ablegarent, et templa haec vestra nu-

mini^ quod unice venerantur, Quaestui nem-

ovilia et laniHcia transfigurarent.

cunt^ hanc ego praefationem

quod planum non possum; neque etiam ^

quod luce, ut ajunt, meridiana

Nolo itaque Sisyphum agere diulius,

sum redditurus^ quae

compulerit ad opus hoc conficiendum.

quantoque sudore conjuncta immaturae adhuc

que innixum vel fnedigcriter solum elaboran-

rerum usu nondum erubene etiam

Viri Iliustrissimi, studioruni nostrorum Praesules

ideo in Institutione ad Eloquentiam per scholas nostras praescripta consulte aliquoties

nita inserenda curaverunl

opus suum debilc per

tamen hic quaestio exoritur

suo opportune inspersis

huic et dlgnilatem et vini et

consecrationem addere possint? Possidenlne,

plerique, opera Clas^

domi inclusa? Atsub-

que, ut possideant^ invenietpe juvenis,

longiore praesertim opere cujusdam

auctoris ea ipsa loca

proposito comniode queat adhibere ? Cunctis

posse, haud quisquam, puto,

Patet igitur et necessitas et utilitas libri talis,

qui hac in parte institutionis publicae non mi-

munere fungar et quotidie praesertim tum vel maxime desi,

Institutione nostra ad Elo-

quenliam in parte universali caput de perspi,

parte vero speciali de

proprie dicta tractarem,

dubito, ejusdem in tabernis librariis exemplarla

sed ex arguhic difFert

praeterea complures et prosaicos aucto-

res et poetas^ parique diligentia ex his et ex

tum suavitatem hoc meo opere conges,

quod hac de causa

continuato Gnomologia haec coorta

Classicorum hic liber multa millia suppeditat

laborem non solum corroborabunt

que exornabunt, sed totidem quoque

totidem igniculi diviniprum quasi men-

tium, quarum splendor calorque ipsius quoque

dixerim, ut spe ducar

hac perspecta, sine

Atque haec primaria quidem

spectavi; non vero sola et unica, quae ex ope-

re nunc perfecto etiam sponte

Studium nempe Classicdrum^

quasi his flosculis forsan in

scentibus radices aget,

animo fuerunt hacViriporro literati bene muU

opus quoddam novum eorum venusto

bus sensum, saepe implicitum