Professional Documents
Culture Documents
Bi̇li̇m Şenli̇ği̇ Projeleri̇ Hazirlama Rehberi̇
Bi̇li̇m Şenli̇ği̇ Projeleri̇ Hazirlama Rehberi̇
Hazırlayan Hülya Karıncaoğlu, Emekli Çorlu Atakent İlköğretim Okulu Fen Bilgisi
Öğretmeni (Kaynak: school.discovery.com)
Bilim şenliği için bir proje hazırlamak istiyorsunuz. Çalışmanız, okulunuzdaki bilim
şenliğine katılabileceği gibi diğer benzeri yerlere de katılabilir. Bir katılımcı olarak
yaptığınız işi gösterecek, belkide bir ödül alacak ve diğer katılımcıların bilimsel
çalışmalarını gözleyerek bilim hakkında daha çok şey öğreneceksiniz.
Bir bilim projesi, sizin cevaplarını aradığınız bir gizemdir. Bilim projeleri, sizin
araştırmacı özelliklerinizi deneyip teşhir edebilmeniz için olanak yaratır. Bununla da
kalmaz, kim, ne, ne zaman, nerede, nasıl ve neden gibi sorular sorarak yaratıcı
tasarım yöntemleri geliştirmenizi sağlar. Bu kitap, size bilim projesi hazırlamanız için
rehberlik ve fikir sunacaktır. Cevapları bulmak sizin göreviniz olacaktır.
Bu kitap bilim şenliklerinde başarılı olmak için önemli olan noktaları kapsamaktadır.
Aşağıda bilim projeleri için gerekli olan bilgi ve aşamalar anlatılmaktadır.
1. Bilimsel yöntem
Proje için araştırma yapmak, problemi net olarak ortaya koymak, çözümle ilgili
sav ileri sürmek, deneyler yapmak, sonuca varmak.
2. Konu araştırmaları
Proje türleri, işlem basamakları, araştırma devresi, proje konusu seçimi.
3. Proje araştırmaları
Birincil derecedeki araştırmalar, ikinci derecedeki araştırmalar.
5. Proje raporu
Başlık sayfası, içindekiler sayfası, özet, giriş, deney ve veriler,sonuçlar,
kaynaklar, bilgilendirmeler.
6. Gösterge
Yardımcı ip uçları, yapılması yararlı olanlar, yapılmaması gerekenler, güvenlik.
7. Sunum ve geliştirme
Projenizin değerlendirilmesi, şenlikteki davranışlar.
1
1 BİLİMSEL YÖNTEM
Bir bilim projesi, bilimsel yöntem kullanılarak, belirli bir soruya cevap aranmasıdır.
Projenize başlamadan önce, bilimsel yöntemin anlaşılması gerekmektedir. Bu
bölümde bilimsel yöntemin anlaşılması için bazı örnekler verilecektir. Bilim adamları,
sorulara cevap bulabilmek içim bilimsel yöntemi bir araç olarak kullanırlar. Bir
problemin muhtemel çözümlerini düşünmek yoluyla, teker teker her olasılığı
deneyerek, en iyi sonucu bulmayı amaçlar. Bilimsel yöntemin çeşitli basamakları
bulunmaktadır. Bunlar aşağıdadır.
Kitap, dergi, gazete gibi basılı başvuru kaynaklarıyla, bilgisayar, İnternet gibi
elektronik kaynaklardan bolca yararlanınız.
Profesyonel çalışanlardan, mühendislerden bilim adamlarından, doktor ve
veterinerlerden bilgi toplayınız.
Konunuzla ilgili başkalarının yapmış olduğu deneyleri sizde tekrarlayınız.
Problemin sınırlarını belirleyiniz. Örnek soru, küfün bir yaşam süresi içinde
geçirdiği evreler idi. Küf olarak ekmek küfü alınmış ve etki olarak ışık
2
seçilmişti. Işığın küfler üzerindeki etkisi şeklindeki bir soru için pek çok küf
çeşidi ve pek çok yaşam süreci söz konusu olacaktır.
Deneylerle çözülebilecek türde bir problem seçiniz. Örnek, “Küf nedir?”
sorusunun cevabı sözlüklerden ve ansiklopedilerden bulunabilir. Fakat, “Oda
sıcaklığında ekmek küfünün gelişme hızı nedir?” sorusunun cevabı deneylerle
bulunabilir.
Klorofilli bitkiler yaşamak için ışığa ihtiyaç duyarlar. Küflerin klorofili yoktur.
Deneyim sırasında ekmeği karanlık saklama kabı içinde ışıksız bir ortamda
bıraktım.
Proje deneyleri savınızın doğruluğunu test etmek için gereklidir. Deneyin sonuçlarına
etki eden faktörlere değişkenler adı verilir. Deneylerinizde birbirinden farklı 3 türlü
değişken vardır. Bağımsız değişkenler, bağımlı değişkenler ve kontrollü değişkenler.
Örnekteki problem, ışığın, ekmek küfünün üremesi üzerindeki etkisi ile ilgilidir.
Deneydeki bağımsız değişken ışıktır. Bağımlı değişken ise küfün oluşumudur.
Bağımlı değişken, yani küf oluşumundaki değişikliği ölçmek için bağımsız değişken
kontrol altında tutulmalıdır. Deney, bu değişken değiştirilmek suretiyle, diğer şartlar
3
aynı bırakılarak kontrol edilir. Diğer değişmeyen şartlara ise, kontrollü değişkenler
denir. Ekmek saklama kabının aynı tip ve büyüklükte olması, içine konulan ekmek
miktarı, kapların ışık almaması gibi değişkenler kontrollü değişkenlerdir. Son
kararımızı vermeden önce, deneyle, ışıklı ortamda küf oluşumu gözlenmelidir. Aynı
miktar ekmek, aynı ölçüdeki saklama kabında, ışıklı ortamda bekletilmelidir.
Deney için, çevre şartları, saklama kaplarının bulunduğu yer, sıcaklık ve rutubet gibi
diğer tüm değişkenler sabit tutulmalıdır. Bunlar kontrollü değişkenlerdir. Proje
deneyinizi tasarlarken, sonuçların ölçülebilmesi için gerekli olan basamakları da
sıralamalısınız. Örnek olarak küf büyüklüğünü ölçmek için şeffaf bir kağıt veya plastik
üzerine, santimetre kare cinsinden ölçülü bir ölçüm düzeneği hazırlamalısınız. Bunun
yardımıyla küf alanının büyüklüğünü kareleri sayarak, santimetre kare cinsinden
bulabilirsiniz. Birden fazla deney yaparak, birden fazla kontrol şansı bulabilirsiniz. Her
deney için bir kontrol sonucu elde edilecektir.
Savınızı değiştirmeyiniz.
Savınızı desteklemeyen deney sonuçlarını, deney dışı bırakmayınız.
Savınız ve deney sonuçları arasındaki farkın nedenlerini anlatınız.
Sonucu elde edecek başka deney yöntemleri veriniz.
4
2 KONU ARAŞTIRMALARI
Günlük tutunuz
Günlüğünüzü tutmak için bir defter edininiz. Bu deftere, konu ve proje için
yapacağınız araştırmaları yazınız. Sadece size ait olan araştırmaları değil, fakat ayni
zamanda basılmış yayınlar ve diğer kişilerden edindiğiniz bilgileri de kayda alınız.
Ayrıca bu deftere şekiller, grafikler, yaptığınız gözlemler ve deneyler için çeşitli notlar
yazacaksınız.
Her bölüm düzenli ve günün tarihi yazılmış olmalıdır. Düzenli bir günlük tutulması,
başlangıçtan sona kadar, projenizle ilgili tüm kayıtların görülmesini sağlar ve proje
raporunuzun yazılmasında yardımcı olur. Kayıt aynı zamanda, savınızı doğrulamak
için yaptığınız deney ve harcadığınız zaman için bir kanıt olacaktır. Tüm projenizle
birlikte günlüğünüzü de sergilemek isteyeceksiniz.
Konunun seçimi
Şurası gerçek ki, siz projenizle pek iyi almak, ödül kazanmak ve bilim hakkında pek
çok şey öğrenmek isteyeceksiniz. Bu isteklerinizin hepside mümkün olabilir. Projeniz
çok zamanınızı alacağından, ilginizi çekecek bir konu olması önemlidir. İlginizi
çekecek bir konu bulduğunuzu düşünüp, daha sonra, konunun ilginizi çekmediğini
düşünüyorsanız, konuyu değiştiriniz. İlginizi çekmeyen bir konudan, ilginizi
çekemeyen başka bir konuya sürekli değişiklik yapmak akıllıca olmayacaktır. Bununla
beraber konunuza iyice sarılın. İlginizde azalma olduğunda bile, sizi
heyecanlandıracak yeni bulgularla karşılaşabilirsiniz.
Şunu unutmayın ki, bir bilim projesinin amacı, bilim hakkında bir şeyler öğrenmektir.
Projeniz başarılı olmak için çok karmaşık olmak zorunda değildir. Günlük
yaşamımızda karşılaştığımız, çok temel sorulara cevap verebilecek mükemmel bir
proje hazırlayabilirsiniz. Konu seçerken pek çok kolay yol bulunmaktadır. Aşağıda
bunlardan bazılarını bulacaksınız.
Örnekler:
5
Bir bitkinin nişasta üretebilmesi için gerekli en kısa süre nedir.
Örnekler:
Örnekler:
Şimdi yukarıdaki fikirlerin bir bilim projesi haline nasıl dönüştürüleceğini düşünüyor
olmalısınız. Yukarılarda öğrenmiş olduğunuz, bilimsel yöntemi takip ediniz. Aşağıda,
her türden bir örnek seçilerek, bilimsel yöntemin bilim şenliği projeleri için nasıl
kullanılacağı gösterilmiştir.
Amaç: Projenizde tam olarak neyi göstermek istiyorsunuz? Bir cümle ile yazınız.
İşlem basamakları
6
arkadaşınızın, başlangıçtaki nabız sayılarını ölçünüz. 10 dakikalık bir koşu
sonrası öğrencilerin nabız atışlarını ölçünüz. Öğrencilerin nabızlarının normal
nabız sayısına ne kadar sürede geldiklerini ölçünüz.
Amaç: Bir model veya maketi, üzerinde bir şeyi göstermek veya bir soruya cevap
verebilmek için nasıl kullandığınızı düşünün. Örnek: Amacınız, güneş enerjisinin bir
evde nasıl depolanabileceğini bulmak olsun.
Sav: Savınız, bulmaya çalıştığınız fikir olmalıdır. Güneş enerjisini bir evde(.....)
şeklinde depolayabiliriz. Test sonucu, amacınıza erişmenizi sağlayacaktır. Örnek:
Güneş enerjisi kullanan, gerçek bir evde, ısınma amacıyla kullanılan güneş enerjisi
depolama sistemi, size bazı depolama ünitelerini gösterecektir.
İşlem basamakları
Amaç: Yapacağınız gösteriden zevkle öğrenmeyi arzuladığınız özel konu ile ilgili
olarak düşününüz. Mesela, büyük bir akciğer kapasitesine sahip olmanın sporda
avantajlı olacağını göstermeyi amaçlayabilirsiniz.
7
İşlem basamakları
Hayvanlar
İnsanlar
Bitkiler
Denizler
Kayalar ve taşlar
Uzay
Hava
Elektrik
3. Şimdi aynı fikri daha detaylı olarak ele almaya çalışınız. Projenizde neyi ön
plana çıkarmak istiyorsunuz. Özel olarak ele almak istediğiniz soru nedir?
Bilimde çalışmak istediğiniz konu ile ilgili bilgi mutlak olmalıdır.
8
Hayvanlar: Köpeği eğitmek için harcanan sürenin, köpeğin
eğitilmesinde etkisi var mı?
İnsanlar: 8. sınıftakilerle yetişkinler arasında farklar var mı?
Bitkiler: Bazı bitki türleri diğer bitkileri zararlı böceklerden korur mu?
Denizler: Evsel atıkların denizlerin kirlenmesindeki payı nedir?
Kayalar ve taşlar: Kayaların içindeki mineralleri nasıl tespit ederiz.
Uzay: Gök yüzünün gece görünüşü ile ilgili bir harita yapılabilir mi?
Hava Meteoroloji ölçümlerinde kullanılan aletler nelerdir?
Elektrik: Kullanılmış bir pil enerji üretebilir mi?
İşte size bir proje listesi, beğendiğiniz bir tanesini seçiniz. Konuyu seçerken
çevrenizdeki kaynaklardan yaralanınız.
Gözlerinizi ve kulaklarınızı dört açıp, kendinize yeni sorular üretin. Acaba sol elini
kullanan insanların oranı nedir? Acaba bunların kızlarla oğlanlar arasındaki dağılımı
nedir. Acaba evimiz kaç yılda bir boyanıyor? Acaba bir parça tahta üzerinde çeşitli
boyaların dayanımlarıyla ilgili denemeler yapabilir miyim? Bu konuyu bir bilim şenliği
projesine dönüştürebilir miyim? İşte bu tür sorular size proje konusu bulmanızda
yardımcı olacaktır.
Soğuk algınlığı iyi bir hastalık değildir. Fakat bir proje konusu
olabilir.Hastalandığınızda yediklerinizin lezzetini anlayamazsınız. Acaba burnunuz
tıkalı olduğu için yiyeceğin kokusunu mu alamıyorsunuz diye düşünün. Koku ve
lezzet ile ilgili bir bilim projesi çok başarılı olabilir. Proje sonrası kokunun lezzeti nasıl
etkilediği konusunda bilgi sahibi olacaksınız. Bir sav öne sürerek deneyinizi
şekillendirmeye başlayın.
Bu tür dergiler, bilim projesi oluşturacak toplu bilgiyi vermezler. Fakat sizi sorular
üretmenize yardımcı olurlar. Antarktika ile ilgili bir makale size bu bölgede yaşayan
hayvanlarla ilgili sorular sorduracaktır. Acaba penguenler nasıl soğukta yaşıyor?
9
Şişman penguenler mi yoksa zayıf penguenler mi daha az üşüyor? Vücudun yalıtkan
bir örtü ile kaplı olmasının, önemi nedir? Böyle pek çok soru sorularak çeşitli projeler
üretilebilir.
Çeşitli yayınlarda, geçmiş yıllarda yapılmış projeler görülebilir. Bazı kitaplar ise, çeşitli
bilim deney ve projelerini anlatır. Bu yayınlar, soru üretilmesinde kaynak olarak
kullanılabilirler.
Hatırlatma: Bazı tıbbi deney konuları, sağlığınıza ve çevrenize zarar verebilir. Bu tür
konularda profesyonel destek alınmalıdır. Bazı deney konularında ise özel izin
alınması gerekebilir.
Bilim projesine bir soru ile başladığınızı hatırlayın. Sizi en çok ilginizi çeken alan
neydi? Bu alanla ilgili en çok merak ettiğiniz konu neydi? Savınızdan başlayarak,
sonuca kadar izleyeceğiniz proje hazırlamak için, çeşitli konular aşağıda
verilmektedir.
Hayvanlar ve böcekler
Dünya, güneş ve yıldızlar
Yiyecekler ve vücudumuz
Okyanuslar, nehirler ve akıntılar
Bitkiler ve bahçecilik
Su kalitesi
Hava
Diğer konular
Hayvanlar ve böcekler
Yiyecekler ve vücudumuz
10
Okyanuslar, nehirler ve hava veya su akıntıları
Bitkiler ve bahçecilik
Su kalitesi
Hava
Diğer konular
11
3 PROJE ARAŞTIRMALARI
Bir bilim projesi konusunu araştırdıktan ve konuyu seçtikten sonra, proje ile ilgili
araştırmalara başlayabilirsiniz. Bu araştırmalar, proje konusu araştırmasına göre
daha titiz ve eksiksiz yapılmalıdır. Proje araştırmaları, proje ile ilgili bilgi toplamayı
amaçladığından, kaynak olarak, yazılı kitap ve dergiler, çeşitli yazılımlar, anne-
babalarınız, öğretmenleriniz, bilimle uğraşan kişiler ve profesyonel çalışanlar
olacaktır. Keza yapılmış deneylerden yararlanacaksınız. Seçtiğiniz konuyu iyice
anlayıncaya ve diğerlerinin tecrübelerini öğreninceye kadar okumanız gerekir.
Günlüğünüzdeki notlarınıza, önem derecesine göre puan vererek, sıralama
yapabilirsiniz.
Görüşme talep ettiğiniz kişi ile görüşmeden önce konuya hazırlanınız. Sormak
istediğiniz soruların bir listesini çıkarınız. Konunuz hakkında hiçbir şey bilmeyen
kişilerle de görüşünüz. Bu sizi düşünmeye zorlayacak, belki de yeni sorular aklınıza
gelecektir. Aşağıda örnekleri verilen nezaket kurallarına uyduğunuzda, pek çok kişi,
size yardımcı olmakta istekli olacaktır.
1. Kendinizi tanıtın.
2. Bulunduğunuz okulun adını ve öğretmeninizin adını tanıtın.
3. Kısaca neden aradığınızı söyleyin. Projenizin konusunu ve size kimin
yardımcı olabileceğini belirtin.
4. O kişiye uygun olabilecek gün ve saat için randevu isteyin. Bu bir telefon
görüşmesi veya yüz yüze görüşme olabilir. Görüşmenin 20-30 dakikayı
geçmeyeceğini belirtin.
12
5. Görüşmeyi kayda alıp alamayacağınızı sorun. Yazı yerine kayıt, daha çok
soru sormanıza yardımcı olacaktır.
6. İlk görüşmenizde, o kişinin hemen size zaman ayırabileceğini düşünerek
sorularınızı hazırlamış olarak randevu talebinde bulunun.
7. Randevunuza zamanında gidin ve zaman kaybetmeden görüşmenize
başlayın. Görüşmenizi zamanında bitirme nezaketini gösterin.
8. Görüşme sonrası size zaman ayırdığı ve verdiği bilgiler için, o kişiye
teşekkür edin.
9. Görüşme sonrası, ilgili kişiye bir teşekkür yazısı gönderin.
Kitaplar için ”Yazarın adı, kitabın adı, basıldığı yer, yayımcının adı, basıldığı
yıl, bilginin bulunduğu sayfa numaraları.”
Dergiler için “Yazarın adı, makalenin başlığı, derginin adı, derginin cilt ve sayı
numarası, basım tarihi, dergi içindeki sayfa numaraları.”
Gazeteler için “Yazarın adı, makalenin başlığı, gazetenin adı, basım tarihi,
bölüm ve sayfa numarası.”
Ansiklopediler için “Ansiklopedinin adı, basıldığı yer, yayımcının adı, basıldığı
yıl ve sayfa numaraları.”
Elektronik kitaplar için “Programın adı, sürüm numarası, firmanın adı, firmanın
bulunduğu şehir adı.”
İnternet’ten sağlanan bilgiler için “Dokümanın yazarı (biliniyorsa), dokümanı
yayına veren kuruluşun adı, kuruluşun bulunduğu yer, dokümanın tarihi,
dokümanın temin edileceği e-mail adresi veya site adresi
13
4 BİR PROJE ÖRNEĞİ
Bu bölümde bir proje fikrinin nasıl gerçek bir projeye dönüştürüldüğünü göreceksiniz.
Savınızı destekleyecek bilgilerin toplanması ana hedeflerdendir. Bu bilgiler sistemli
bir şekilde kullanılarak bir proje oluşturulacaktır. Proje oluşmasında ki evreler dikkatle
izlenmelidir.
Projenin her aşamasının bir günlük tutularak kayıt altına alınması gerektiği daha önce
de ifade edilmişti. Deneyleriniz tamamlandıktan sonra, proje raporu hazırlamak için,
günlüğünüzde yazılı olan bilgilere ihtiyacınız olacak. Proje raporu bölümünde,
raporun yazılmasıyla ilgili bilgileri bulacaksınız.
SORU
GÜNEŞ GÜN İÇİNDE HANGİ SAATTE EN YÜKSEKTEDİR?
Şekil 4.1: Örnek deney için başlık ve problemin açıkça ifade edilmesi
14
3. Malzemeler
Kalem
3 yemek kaşığı dolusu alçı
2 yemek kaşığı su
Plastik bir bardak
1 metre uzunluğunda ip
Seloteyp ve koli bandı
Cetvel
İletki
Bir yardımcı
4. 6 haftalık program
15
4.2 Deneyin iş ve işlem basamakları
Örnek deneyimiz için yapacağımız iş ve işlemler, adım adım aşağıdaki örnek listede,
(Şekil: 3) verilmektedir.
UYARI: Güneşe direk olarak bakmayınız. Gözlerinizde kalıcı hasar meydana gelebilir. Deney açık ve
güneşli bir havada, dışarıda yapılmalıdır. Deneyde, güneşin sabah saatlerinden, batmaya yakın saatlere
kadarki seyri inceleneceğinden, deney alanı olarak uygun bir yer seçilmeli ve gerekli hazırlıklar buna göre
yapılmalıdır.
1. Plastik bardak içine alçı ve suyu dökünüz. Kalemin arka kısmı ile karıştırınız. Alçı serleşene
kadar kalemi alçının içinde bekleterek birlikte dondurunuz.
2. Alçı serleştiğinde plastik bardağı parçalayarak, alçıyı çıkarınız. Alçı içinde donan kalemin sivri
uç kısmına ipi, bantla yapıştırınız.
3. Bir masanın üzerine cetveli yatırınız. Cetvelin bir ucu güneşe doğru bakmalıdır. (Bakınız,
Şekil 4) İletkiyi cetvele 90º dik şekilde bantla yapıştırınız. Yapıştırma noktası olarak, cetvel ve
iletkide 0 (sıfır) noktaları seçilmelidir.
4. Deney sırasında cetvel ve iletkide oynamalar olmaması için, ölçüm düzeneğinizi masaya
bantla yapıştırınız. Bu size deneyiniz sırasındaki ölçümlerde güven sağlayacaktır. Cetvelin
yönü, ölçüm hattı olarak anılacaktır.
5. Alçı içinde donmuş ve ucuna ip yapıştırılmış olan kalemi, cetvel üzerinde öyle bir noktaya
koyunuz ki kalemin gölgesine ait uç noktası cetvelin sıfır noktasına gelsin.
6. Kalemin ucuna yapıştırılmış olan ipi, iletkinin sıfır noktasına gererek açıyı ölçünüz. Bu işlem
sırasında size yardımcı olacak arkadaşlarınız bulunmalıdır.
7. Her saat sonunda, deneyinizi, o anki güneşin durumuna göre tekrarlayınız. Ölçülen açı
değerlerini ve ölçüm saatlerini tablo halinde kayıt ediniz.
Not: Kalemin gölgesinin ölçüm için kullanılan cetvelden daha uzun olabileceği ihtimaline karşı,
uzun bir cetvel veya iki cetvel eklenerek kullanılması tavsiye edilir. Ölçüm sırasında güneşin
yüksekliği açı cinsinden ifade edileceğinden, güneş ufukta ise açı en küçük, güneş tepede ise açı
en büyük olacaktır. Güneşin sadece ekvatorda 90 º olacağı unutulmamalıdır. Masanızın üzerinin
yere paralel olmasına dikkat ediniz.
16
Şekil 4.4: Örnek deneyin hazırlanış ve uygulanışı
GÜNEŞİN YÜKSEKLİĞİ
17
Ölçüm değerleri kullanılmak suretiyle grafik düzenlemek mümkündür. Grafikler için
çeşitli yöntemler geliştirilmiştir. Aşağıda bu yöntemlerden en çok kullanılan ikisi olan
bar-grafik ve çizgi grafik uygulamaları verilmektedir. Siz bu grafik türlerinden
diğerlerini de araştırarak, deney sonuçlarınızın görsel hale getirilmesinde
yaralanabilirsiniz.
Güneş yüksekliği (derece cinsinden)
Günün saatleri
Günün saatleri
Yukarıdaki örnekler dışında dairesel veya pasta dilimi şeklinde grafikler olabilir.
Bunlarda bir bütünün içindeki oransal bölünmeyi göstermek için kullanılırlar. Dilim ne
kadar büyükse oran o kadar büyük demektir. Pastanın tamamı % 100 ü temsil eder.
Bunların dışında fotoğraflar da bazı durumların tespitinde kullanılırlar. Deney için
hazırlanan düzeneğin gösterilmesi gibi.
18
Aşağıda örnek deneye ait deney sonuçlarını bulacaksınız. Bu bilgiden yaralanarak
daha başka deneyler tasarlamak ve başka proje problemleri ortaya koymak
mümkündür.
Neden?
Ölçüm sırasında, ipin ucu güneşe doğru tutulmaktadır. İple metre arasındaki açı,
güneşin yer düzlemi ile arasındaki açısıya eşittir. Bu nedenle açının ölçülmesi
güneşin yüksekliğini verecektir. Öğle saatinde güneş en yüksek noktadadır.
Güneş gök yüzünde yer değiştirmektedir. Aslında hareket eden güneş değil kendi
ekseni etrafında dönen yer küredir. Bu nedenle güneş gök yüzünde belirli bir
yüksekliğe çıkmış gibi görünmektedir. Bu hareket bir eğri boyunca olmaktadır.
Daha önceki konularda, bir konu ile ilgili mümkün olduğu kadar soru üretilmesinin
yararlarından söz edilmişti. Bu tekniği kullanarak araştırmalarımız ve deney
sonuçlarından sorular üretmek mümkündür. Örnek ”Deney yaptığımız yer, deney
sonuçlarını etkiler mi? Güneş her yerde günün aynı saatinde aynı yükseklikte midir?
Bu tür soruların çoğaltılması, yapmış olduğumuz deneyin, giderek gelişmesine ve
bizim daha çok soru sormamıza yardımcı olacaktır. Yaptığımız deneyde, küçük
değişiklikler yaparak yeni sorulara, cevaplar bulabileceğiz. İşte bu sorulardan bazıları:
Güneş her gün aynı yüksekliğe mi çıkar? Deneyi çeşitli günlerde tekrarlayarak
sonucu görünüz.
19
Aynı gün, aynı saatte çeşitli bölgelerde güneşin yüksekliği hep aynı mıdır?
Aynı deneyi başka bölgelerde yapan arkadaşlarınız varsa onlardan
yararlanınız.
Aşağıda, iki yeni soru kümesi ile konu genişletilmiştir. Bu sorular, farklı araştırmalara
yönelmeyi ve farklı deneyler tasarlamayı önermektedir.
Özet olarak dünya güneşin etrafında dönmektedir. Güneşin gök yüzündeki yüksekliği
günün saatlerine göre değişir. Güneş ne kadar yüksekte ise, ışınları dünyaya o kadar
dik gelir ve hava sıcak olur. Bu nedenle yazın güneşin yüksekte olduğu saatler çok
sıcak olur. Bu deney, sizin yakın çevrenize ait temel bazı bilimsel gerçekleri tespit
ederek, size yaralı bilgiler kazandıracktır.
Proje araştırmanızı tamamlayarak bir sonuca ulaştınız. Şimdi başa dönerek, güneş
ışınlarının dünyaya geliş açısı ve hava sıcaklığı arasındaki ilişkiyi araştırmak için
proje tasarlamak istiyorsunuz. Aşağıda konuya ilişkin iki soru örneği sunulmaktadır.
Her iki soruda da amaçlar aynı hedefe yönelmiştir. Fakat birinci soru daha kısa ve
kolay okunur durumdadır. Bu nedenle “bilim şenliğinde kısa sürede
anlaşılabilmek” çok önemlidir.
20
Problemi sorduğunuza göre sıra, savınızı öne sürmeye gelmiştir. Savınız ”Güneş
ışınlarının dünyaya geliş açısının mevsimsel ısı değişikliklerini yarattığını
düşünüyorum. Dik açılar hava sıcaklığını arttırmakta, yatay açılar ise sıcaklığı
azaltmaktadır.” şeklinde olabilir. Bu sav aşağıdaki gerçeklere dayanmaktadır.
21
5 PROJE RAPORU
Öğretmeninizle raporu şenlik için gereken bir yapıda sunabilirsiniz. Genellikle bir
proje raporu, her satır arasına, iki satır boşluk bırakılarak yazılır ve bir dosya içine
alınır. Rapor, aşağıdaki bölümlerden meydana gelir. Her bölümün sonunda, yeni
bölüme, yeni bir sayfayla başlayınız.
22
Başlık sayfası bölümü
Bu bölüm dikkat çekici olmalıdır. Genellikle isminiz burada yer almaz. Örnek projede,
“Başlık ve problemin ifade edilmesi” yanında, farklı olarak, projenin konusu
görülmelidir. Gene örnek proje için bir başlık düzenlenmesi gerekirse, aşağıdaki
başlık kullanılabilir.
Aşağı ve yukarı
Mevsimsel sıcaklık değişiklikleri ve güneş ışınlarının açısı
23
İçindekiler bölümü
İçindekiler
Özet
Giriş
Deney(ler)
Veriler
Sonuç
Kaynakça
Teşekkür
24
Özet bölümü
Projenin kısa olarak anlatıldığı bölüme, özet bölümü denir. Bir sayfayı geçmemelidir.
Projenin başlığını, amacını, savı, kullanılan yöntemi ve deneyin sonuçlarını
anlatmalıdır. Özet yazmanın bir yöntemi yoktur. Aşağıdaki örnekte görüleceği gibi
kısa olmalıdır. Özet sayfası projenin sunuş konuşması olarak kullanılabilir.
ÖZET
Aşağı ve yukarı
Mevsimsel sıcaklık değişiklikleri ve güneş ışınlarının açısı
25
Giriş bölümü
GİRİŞ
buldum. Buradan, güneş ışınlarının her gün aynı saatte aynı diklikle
26
Deney ve veriler bölümü
Projeye ait her deneyi, proje raporundaki bu bölümde listeleyin. Bu bölümde deney
veya deneylerin amacını, kullanılan malzeme isimleri ve miktarlarını ve deneyin
basamaklarını yazınız. Aşağıda, 7 ay boyunca güneş ışınlarının yere olan açılarının,
aylık ortalaması verilmektedir. Her ayın ortalama sıcaklıkları ölçülmek suretiyle ikinci
bir deney yapılacaktır. Deneyle ilgili verileri, her insanın anlayacağı kadar sade bir
şekilde yazınız.
Deney
tespit edilmesi.
Malzemeler:
Kalem
2 yemek kaşığı su
1 metre uzunluğunda ip
Cetvel
İletki
Bir yardımcı
27
Deneyin basamakları:
4. Gölgenin ucu ile kalemin ucu arasında, ipin gerilerek, güneşin açısının iletki
ile ölçülmesi. (Not: Bu işlemler için bir yardımcı kullanılmalıdır.)
60
50
40
30
20
10
0
t
m
t
ık
an
ar
ba
ca
al
sı
i
Ek
s
M
Şu
O
Ar
Ka
Ni
28
Sonuç bölümü
Sonuç
29
Başvuru kaynakları bölümü
Yazılı kaynaklar için bir kaynakça hazırlayınız. İkinci derecedeki araştırma bilgileri
bölümünde kaynakça konusuna ve ne tür bilgilerden meydana geldiğine değinilmişti.
Görüştüğünüz kişilerin soyadlarını alfabetik olarak sıralayınız. Ünvanlarını, izin
verdikleri takdirde telefon numaralarını ve adreslerini yazınız. Bunlar ev telefonu ve
adresi olmamalıdır.
30
Teşekkür bölümü
Her ne kadar projeniz size ait ise de projenizi yaparken size yardım ve destek olan
kişiler vardır. Bu bölümde bir liste yapmayacaksınız. Fakat bu kişilere kısa da olsa bir
teşekkür paragrafı hazırlamalısınız. Bunlar aile yakınlarınız ise, isimleri yerine sizin
hitap ettiğiniz şekilde söz ediniz.
Teşekkür
teşekkürlerimi sunarım.
31
6 ŞENLİK SUNUM PANOSU
Şenlik sunum panosu ile, yaptığınız tüm çalışmaları sunacaksınız. Sunum panosu,
bir fon kartonu üzerine hazırlanmalıdır. Sunum panosu, projeyle ilgili hazırladığınız,
proje raporu, grafikler, tablolar, fotoğraflar ve projeyi temsil eden diğer belgelerden
meydana gelir. Projenin hikayesi, onu izleyenler tarafından kolayca anlaşılabilecek
şekilde sunulmalıdır. Çok fazla sayfadan hazırlanmış panoların anlaşılması zorlaşır.
Ana başlık ve alt başlıklar bir metre mesafeden okunabilmelidir. Kısa bir başlık dikkat
çekici olacaktır. Kırtasiyecilerden hazır harfler alınarak başlık yapabilirsiniz. Kendi
yapacağınız renkli kağıtlardan kesilmiş harfler de kullanabilirsiniz. Ayrıca bilgisayarda
yazılarak basılmış başlıkların kullanılması da mümkündür.
32
Yararlı ipuçları
1. Tüm yazılı metinleri renkli bir zemin üzerine yerleştiriniz. Her yazılı metin
arasında, 1 cm civarında aralık bırakınız. Yazıların kenarlarının mümkün
olduğu kadar düzgün kesilmiş olmasına dikkat ediniz.
2. Proje başlığını büyük harflerle yazınız. Konu başlıklarını biraz daha küçük
harflerle yazınız.
4. Panonuz için küçük bir pilli lamba ile aydınlatma düşünebilirsiniz. Bu durumda
gerekli emniyet ve korunma sağlanmış olmalıdır.
33
Elle yazılmış harfler kullanmayınız.
Kağıtların panodan düşmelerini önleyiniz.
Gramer ve formül hataları yapmayınız.
Temel olarak diğer öğrencilere ve kamunun kullanımındaki mallara zarar veren her
hangi bir şey yapılmamalıdır. Aşağıda belirtilen hususlara özellikle dikkat edilmelidir.
Bunlara öğretmenlerinizin ilave edeceği konular olabilir. Projeye başlamadan önce
öğretmeninizden görüşünü alınız. Bu sizin güvenliğiniz ve kabul görecek bir proje
hazırlamanız için gereklidir. Canlı olarak gösteriminde sakınca bulunan nesne ve
cisimlerin fotoğraflarını getirebilirsiniz.
Canlı hayvanlar
Mikrop ve mantar kültürleri
İnsan ve hayvan bedenine ait parçalar.
Su dahil sıvı maddeler
Kimyasal maddeler ve onların ambalajları
Açık veya gizli alevli maddeler
Üst kapağı açılmış piller
Patlayıcı maddeler
Aeresol içeren tüpler ve kaplar
Zehirli ve uyuşturucu maddeler
Kamu için zararlı cihaz ve aletler
Ucu sivri ve keskin aletler, iğneler, bıçaklar
Gazlar
34
7 SUNUM VE GELİŞTİRME
Öğretmeniniz, sizden sözlü olarak projenizi sınıfta sunmanızı isteyebilir. Sunumu kısa
fakat eksiksiz yapmalısınız. Projenizi arkadaşlarınızın önünde sunmak, projenin en
zor kısımlarından biridir. En iyi sunum için bol pratik yapmalısınız. Eğer mümkünse
sunumunuzu evde kameraya alıp, kendinizi geliştirmek için izleyebilirsiniz. Bu arada
kendinizi eleştirerek ilerleme sağlayabilirsiniz.
Sözlü sunum alışkanlığı bilim şenliği için de yararlı olacaktır. Projenizin açıklıkla
anlaşılır şekilde anlatabilmeniz, jüriden puan alacaktır. Her şeyi planlı bir şekilde
açıklamanız, projenizi anlatıp soruları açıklayabilmeniz, jüriyi, projenizi bilinçli bir
şekilde yaptığınız konusunda ikna edecektir. Eğer cevabını bilmediğiniz bir soru ile
karşılaşacak olursanız, tahmini cevaplar vermeyiniz veya bilmiyorum demeyiniz.
Bunun yerine araştırmanız sırasında böyle bir konunun aklınıza gelmediğini fakat
size enteresan gelen başka bir noktanın olduğunu belirtip, onu açıklayınız. Projenizle
gurur duyunuz ve onu jüriye coşkuyla sununuz.
Şenlikte sunum için kıyafetinizle uyum içinde olunuz. Projenizi temsil eden bir kişi
olarak yaptığınız işle ne kadar gurur duyduğunuzu çevrenize yansıtınız.
Projenizin değerlendirilmesi
Projenizin daha iyi bir derece alması için aşağıda belirtilen noktaları dikkatle
okuyunuz.
35
4. Verilerin yorumlanmasında iyi olmak
36