Tribhuwan Tilak Vidhan (VGM-314)

Jeerj %eeveesoe evLeceeuee kee heg<he veb.
314
ISBN 978-93-80353-32-6
ef$eYegJeve efleueke efJeOeeve

-jeefe$eerhejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe
eer %eeveceleer ceeleepeer

eglehebeceer heJe& SJeb kece&eesieer ye.jJeerv kegceej pewve kes 61JeW pevceefoJeme
kes MegYe DeJemej hej ekeeefMele
TkEcw
} hi
gfLr uki q
j
efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve eje mebeeefuele
Jeerj %eeveesoe evLeceeuee

Fme evLeceeuee ceW efoiecyej pewve Dee<e&ceeie& kee hees<eCe kejves Jeeues efnvoer,
mebmke=le, eeke=le, keVe[, Debespeer, iegpejeleer, ceje"er Deeefo Yee<eeDeeW
kes veee, efmeevle, DeOeelce, Yetieesue-Keieesue, JeekejCe Deeefo
efJe<eeeW hej ueIeg SJeb Je=nod ebLeeW kee cetue SJeb DevegJeeo meefnle
ekeeMeve neslee nw~ mecee-mecee hej Oeeefce&ke
ueeskeesheeesieer ueIeg hegefmlekeeSb Yeer
ekeeefMele nesleer jnleer nQ~
-: mebmLeeefhekee SJeb esjCeeeesle :-
hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer

-: ceeie&oMe&ve :-
e%eeeceCeer Deeefe&kee eer evoveeceleer ceeleepeer
-ekeeMeke-
-: efveoxMeve :-
efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve
Oece&efoJeekej heer"eOeerMe #eguuekejlve eer ceesleermeeiej peer cenejepe
pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e. heesve veb.- (01233) 280184, 292943

Website : www.jambudweep.org
E-mail : ravindrajain@jambudweep.org
-: mecheeoke :-
kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve
COURTESY-JAIN BOOK DEPOT

C/o Shri Nabhi Kumar Manav Kumar Jain
C-4, Opp. PVR Plaza, Cannaught Place, New Delhi-1
Ph.-011-23416101-02-03/Website : www.jainbookdepot.com
eLece mebmkejCe
1100 eefleeeB
Jeerj efveJee&Ce mebJeled 2536

pes Megkeuee hebeceer
egle hebeceer, 16 petve 2010
cetue
40/-.
meJee&efOekeej ekeeMekeeOeerve
kecheesefpebie - %eeveceleer vesJeke&
pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e.
(3)
(4)
mecheeokeere
emleeJevee
kece&eesieer ye.jJeerv kegceej pewve

YeieJeeve keer hetpee eleske eeJeke kes efueS eefleefove kee DeeJeMeke kee&Je ceevee
ieee nw~ hetpee Deewj mlegefle kes eje ner Yee YeieJeeve keer Yeefe kej mekelee nw, efpemekee
heue ece mes mJeie& Je cees#e keer eeefhle nw~
Deeeee& eer kegvokegvoosJe pewmes DeeOeeeflceke mebleeW leLee mJeeceer mecevleYe pewmes
leeefke&ke DeeeeeeX ves Yeer YeieJeeve keer Yeefe ceW levcee neskej Deveske mlegefle hejke ebLeeW
keer jevee keer nw, efpememes en yeele mhe nes peeleer nw efke Jele&ceeve hebecekeeue ceW
Megesheeesie kes DeYeeJe ceW MegYeesheeesie keer mLeehevee nsleg YeieJeeve keer Yeefe cegefve Deewj
eeJeke oesveeW kes efueS hejce DeeJeMeke nw~
meeefnle me=peve kes #es$e ceW Yeefe mebeej eje Ssefleneefmeke eeefvle ueeves Jeeueer
jeîeewjJe hejcehetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer meJe&oe ener kenleer nQ efke
Fme keefuekeeue ceW Deheveer Deelcee keer efJeMegef nsleg Deblejbie Oeeve meeOevee mes DeefOeke
Gheeesieer hetpeve efJeOeeve kes ceeOece mes YeieJeeve keer Yeefe kejvee nw keeeWefke keeueoes<e
kes keejCe Oeeve meeOevee ceW keesF& Yeer peerJe Glke= DeJemLee kees eehle kejves ceW DemeceLe&
neslee nw~ peerJe kes pevce-pevceeblejeW kee hegCe mebefele neskej peye Ske meeLe Goe ceW
Deelee nw leye efpeveOece& SJeb efpeveJeeCeer megveves kee meeOeve eehle neslee nw efpememes MegYeesheeesie
ceW peerJe kee mecee Jeleerle neslee nw DeveLee lees meYeer mebmeejer eeCeer efove jele
DeMegYeesheeesie DeLee&led heehe efeeeDeeW ceW mebbkeuesefMele neskej Deheej ogKe G"eles nQ~ kenves
kee DeefYeeee en nw efke DeMegYeesheeesie mes yeeves kes efueS eleske eeJeke kees Dehevee
mecee MegYeesheeesie ceW Jeleerle kejves nsleg YeieJeeve keer Yeefe, hetpee, mlees$ehee", leerLe&ee$ee
Jeiewjn kejvee eeefnS, pees MegYeesheeesie kes Debie nQ~
Jele&ceeve ceW pewve meceepe keer meJeexe meeOJeer hejcehetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer
ceeleepeer keer keuece mes hetpeve efJeOeeve jevee kes ece ceW ueieYeie 50 keer mebKee ceW ye[sye[s efJeOeeveeW keer jevee ngF& nw, efpemeceW FvOJepe, keuhegce, meJe&leesYe Deeefo ecegKe nQ~
Fmeer e=BKeuee ceW DeveskeeW ueIeg efJeOeeveeW keer Yeer jevee hetpe ceeleepeer kes eje ngF& nw, Gmeer
ece ceW en vetleve efJeOeeve ef$eYegJeve efleueke efJeOeeve nw efpemes kejkes YeJe peerJeeW kees
efveefele ner kece&efvepe&je kejves kee Ske megvoj ceeOece efceuesiee~ en efJeOeeve eleske
kejves-kejeves, megveves-megveeves Jeeues peerJeeW keer kece& efvepe&je ceW meneesieer yeves leLee Ske
efove GvnW Yeer Deheveer Deelcee kees hejceelcee yeveeves ceW keejCeYetle efme nesJes, ener cebieue
YeeJevee nw~
ye. keg. Fvog pewve (mebIemLe)

pewveeiece ceW TOJe&, ceOe Deewj DeOees Ssmes leerve ueeske ceeves iees nQ, Fve leerveeW ueeskeeW
ceW Dee" kejes[ hheve ueeKe meeeveJes npeej eej meew Fkeeemeer efpevecebefoj nQ, efpeveceW
veew meew heeerme kejes[ $esheve ueeKe meeeFme npeej veew meew De[leeueerme Deke=ef$ece efpeveeefleceeSB
nQ~ leerveeW ueeskeeW ceW Fvekee efJeYeeie kejves mes DeOeesueeske ceW meele kejes[ yenej ueeKe
efpeveie=n, ceOeueeske ceW eej meew DeeJeve efpevecebefoj leLee TOJe&ueeske ceW eewjemeer ueeKe
meeeveJes npeej lesF&me efpevecebefoj nQ~ es meYeer efpevecebefoj Deke=ef$ece nQ, ke=ef$ece cebefoj
{eF& erhe keer hevn kece&YetefceeeW ceW ner nQ~ Fve hebn kece&YetefceeeW ceW heeBe efJeosn mebbyebOeer
Ske meew mee" Yeso nes peeves mes Ske meew meej kece&YetefceeeB nes peeleer nQ Deewj Fve
kece&YetefceeeW ceW ner Denle, efme, Deeeee&, GheeOeee, meeOeg, efpeveOece&, efpeveeiece,
efpeveewle Deewj efpeveewleeuee es veJeosJelee nesles nQ~ leerve ueeske kes DeeYeeie hej
efmeefMeuee nw, peneB Fmeer kece&Yetefce mes efveJee&Ce Oeece kees eehle ngS Devebleeveble efme
hejceser efJejepeceeve nQ~ efpevekeer hetpee, Yeefe, Jebovee kejves mes DevebleiegCeer heehekeceeX
keer efvepe&je neskej ceneve hegCe kee yebOe neslee nw~
Jele&ceeve pewve peiele ieewjJeMeeueer nw efpemes yeermeJeeR Meleeyoer keer eLece yeeueyeeeeefjCeer
hejcehetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer kes he ceW Ssmee keesefnvetj nerje eehle
ngDee nw, efpemekeer eYee ves Fme pewveeiece kees Deewj DeefOeke ekeeMeceeve kej Gmekeer
jefMceeeB meJe&$e efyeKesj oer nQ, efpememes pewveeiece kes Deveske keef"ve SJeb Detles efJe<eeeW mes
Yeer peveceeveme menpe ceW ner heefjefele nes mekee nw~ 300 mes Yeer DeefOeke ebLeeW keer
uesefKekee hetpe ceeleepeer keer Meg eemegke uesKeveer ves peve-peve kees Yeefeiebiee ceW DeJeieenve
kejves nsleg peneB DeveskeeW Je=nled efJeOeeveeW kees eoeve efkeee, JeneR DeveskeeW ueIeg efJeOeeveeW kees
eefleefove kejkes Yee hegCeJeOe&ve kes meeLe-meeLe Deheves ceveJeebefle keeeeX keer efmeef
kejles osKes peeles nQ~ Yeefe mebieerle keer Gmeer e=BKeuee ceW emlegle ef$eYegJeveefleueke efJeOeeve
nw, efpemekes eje hetpeke menpelee mes leerve ueeske ceW efJejepeceeve ke=ef$ece-Deke=ef$ece efpevecebefoj
Deewj efpeveewleeueeeW keer Jebovee kej meeefleMee hegCe kee mebee kej mekeWies~
Fme hetpee efJeOeeve ceW kegue 8 hetpeeSB nQ, efpemeceW eLece mecegee hetpee nw, efleere
hetpee ceW 30 DeIe& 4 hetCee&Ie&, le=leere hetpee ceW 11 DeIe& 1 hetCee&Ie&, elegLe& hetpee ceW
9 DeIe& 1 hetCee&Ie&, hebece hetpee ceW 24 DeIe& 6 hetCee&Ie&, "er hetpee ceW 10 DeIe&
2 hetCee&Ie&, meeleJeeR hetpee ceW 14 DeIe& 3 hetCee&Ie&, Dee"JeeR hetpee ceW 16 DeIe& 1 hetCee&Ie&
nw~ Fme ekeej kegue 114 DeIe& Deewj 18 hetCee&Ie& nQ~
(5)
(6)
Fme ekeej Yeefeiebiee ceW DeJeieenve kejeves Jeeuee en efJeOeeve eleske YeJe peerJe
kes meJe& Decebieue, ogKe, Meeskeeefo kees otj kej meJe& DeYegoe kees eoeve kejves Jeeuee nesJes
Deewj Fnueewefkeke megKe kes meeLe-meeLe Ske efove efveJee&Ce megKe kees eehle kejeves ceW meceLe&
nesJes, ener MegYese nw~
efJeOeeve keer jeefe$eer, jeîeewjJe, ieefCeveerecegKe, Deeefe&keeefMejesceefCe
Yepeve
Yeejle keer JemegvOeje meowJe mes lehemee, leeie SJeb mebece keer Yetefce jner nw~
YeieJeeve $e+<eYeosJe, jece, ceneJeerj keer en Yetefce Deepe Yeer Ssmes ceneve JeefelJeeW mes
megMeesefYele nw efke pees Deheves peerJeve ceW ner Ssefleneefmeke yeve peeles nQ~
Ssmee ner Ske ceneve JeefelJe nw-Jele&ceeve efoiecyej pewve meceepe keer meyemes
eeeerve oeref#ele meeOJeer-hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer~ meved 1934 ceW
MejohetefCe&cee kes efove efpeuee yeejeyebkeer (G.e.) kes efkewleveiej eece ceW ceelee ceesenf veer
SJeb efhelee eer essueeue pewve kes oechele peerJeve kes eLece heg<he kes he ceW keveejlve
cewvee kee pevce ngDee~ eser-meer Deeeg mes ner Deheveer ceeB keer esjCeeJeMe pewve ebLeeW
kes mJeeOeee eje Fme yeeefuekee ves Deheves Jewjeie kees YeueerYeeBefle { kej efueee
Deewj 18 Je<e& keer Deuhe Deeeg ceW MejohetefCe&cee kes efove ner heefjJeej kes eyeue efJejesOe
kes yeeJepeto Yeer Deepevce yeeee&ele SJeb ie=nleeie kes keef"ve efveece OeejCe kej
efuees~ meved 1953 ceW eer ceneJeerj peer (jepe.) DeefleMee #es$e hej Deeeee&jlve eer
osMeYet<eCe peer cenejepe mes Deeheves #egefuuekee oer#ee ueskej Jeerjceleer veece eehle
efkeee~ hegve: 1956 ceW yeermeJeeR meoer kes eLece Deeeee& eeefj$eeeJeleea eer Meebeflemeeiej
peer cenejepe kes eLece heeOeerMe efMe<e Deeeee&eer Jeerjmeeiej peer cenejepe mes
ceeOeesjepehegje (jepe.) ceW Deeheves Deeefe&kee oer#ee ueskej %eeveceleer veece eehle
efkeee~ %eeve eeefhle nsleg DeOeeve-DeOeeheve SJeb mJeeOeee kes eefle Deehekeer efJeMes<e
DeefYeefe osKekej ner iegJej ves Deehekees en veece eoeve efkeee Lee~ oer#ee kes
eejbefYeke Je<eeX ceW Deeheves meJe&eLece mebmke=le JeekejCe SJeb pewve Deeiece kee leuemheMeea
%eeve eehle efkeee leLee meeLe ner Deheveer uesKeveer kee MegYeejbYe Yeer kej efoee~
57 Je<eeX mes meeOeveejle Fve ceneve meeOJeer ves Deye leke ueieYeie 250 mes Yeer
DeefOeke iebLeeW kee me=peve efkeee nw~ mebmke=le, efnvoer, eeke=le, keVe[ Fleeefo Yee<eeDeeW
keer ekeeC[ efJeog<eer hetpe ceeleepeer keer keeJe eefleYee Yeer Deefleere nw~ efpevesv
Yeefe kes jme mes Yejs ngS ve peeves efkeleves ner hetpeve-efJeOeeveeW keer jevee hetpe
ceeleepeer ves Deheveer uesKeveer eje keer nw~ meved 1995 ceW [e@. jece ceveesnj ueesefnee
lepe&pebieue pebieue Oetce ceeer nw......

pecyeterhe-nefmleveehegj mes, yeele megveer nw~
leerve ueeske keer jevee megvoj, JeneB yeveer nw~-2
pecyeterhe mes yeele megveer nw, yeele megveer nw, yeele megveer nw~
jevee megvoj, JeneB yeveer nw, JeneB yeveer nw~~ske.~~
%eeveceleer, ceeleepeer keer, esjCee efceueer nw~
Fmeerefuees, YeeeW ceW veJe, eslevee efKeueer nw~-2
ceQves er.Jeer. kes ceeOece mes, yeele megveer nw~
Dejs, leerve ueeske keer jevee megvoj JeneB yeveer nw~-2
leerve ueeske keer jevee megvoj, JeneB yeveer nw~~1~~
DeOeesueeske ceW, vejke YeeeJen, osKees efkeleves~
heehekece&, kejves Jeeues, peeles nQ GveceW~~
ceOeueeske mes cees#eieceve keer, yeele megveer nw~
TOJe&ueeske ceW, mJeie& osKekej, ceve ueueeelee~
hegCekece&, kejves mes ceeveJe, mJeie& ceW peelee~~
DeOe&evmece efmeefMeuee keer, yeele megveer nw~
etB lees efmeefMeuee mes Jeeheme, keesF& ve Deelee~
Meeelekeeue, JeneR Deelcee, megKe-Meebleer heelee~~
Gme megKe keer leguevee mebmeej ceW, keneR veneR nw~
ke=ef$ece efmeefMeuee kee YeeJe mes, oMe&ve kejvee~
meoe oe ceW, efme eYet kee, megefcejve kejvee~~
ener eboveeceleer Deepe, YeeJevee yeveer nw~
eer %eeveceleer ceeleepeer kee mebef#ehle-heefjee

-e%eeeceCeer Deeefe&kee evoveeceleer
(7)
(8)
DeJeOe efJeeefJeeeuee (hewpeeyeeo) ves hetpe ceeleepeer keer efJeje %eeve meeOevee kees
osKekej pewve Fefleneme ceW eLece yeej efkemeer meeOJeer kees [er.efued. keer ceeveo GheeefOe
eoeve keer~
kece&"lee, {mebkeuhe, DevegMeemeve kes meeLe-meeLe Jeelmeue keer eefleefyecye
hetpe ceeleepeer ves keewjJeeW-heeC[JeeW keer jepeOeeveer nefmleveehegj (cesj"-G.e.) ceW Deheveer
esjCee mes pewve Yetieesue keer Deefleere jevee-pecyeterhe kee efvecee&Ce kejeee nw~
eLece leerLekej YeieJeeve $e+<eYeosJe keer oer#ee SJeb kesJeue%eeve keueeCeke Yetefceeeeie (Fueeneyeeo) ceW leerLekej $e+<eYeosJe lehemLeueer leerLe& kee YeJe efvecee&Ce Yeer
hetpe ceeleepeer keer me=peveMeefe kee ner megvoj eefleheue nw~ Fmeer ekeej YeieJeeve
ceneJeerj pevceYetefce-kegC[uehegj (veeueboe) ceW vebeeJele& cenue leerLe& kee YeJe efvecee&Ce
hetpe ceeleepeer keer esjCee SJeb memebIe meeefveOe ceW cee$e 22 ceen kes Deuhe Devlejeue
ceW ngDee nw~ YeieJeeve ceneJeerj kes Deefnbmee, mele, Deeewe&, yeeee&, Deheefjien,
Deveskeeble Fleeefo efJeeesheeesieer efmeevleeW keer ietbpe kees mecemle efJee ceW emeeefjle
kejves Jeeuee YeieJeeve ceneJeerj pevceYetefce hej mLeeefhele vebeeJele& cenue heefjmej meYeer
ueesieeW kes efueS Deeke<e&Ce kee efJeMes<e kesv efyevog efme nes jne nw~
2600 Je<e& hetJe& kegC[uehegj (veeueboe) keer pees Oejleer Deefnbmee kes DeJeleej
YeieJeeve ceneJeerj kes pevcekeueeCeke mes ceneve Glmeen SJeb n<e& kees eehle ngF& Leer
Jen keeue kes Lehes[eW mes Yeues ner efJemce=le pewmeer nes ieeer nes, hejvleg pewve meceepe kes
eeuegDeeW kee JeneB peevee ncesMee mes peejer jne Deewj Deye hetpe %eeveceleer ceeleepeer
kes ceneve Ghekeej mJehe en pevceYetefce hegve: Fme ekeej peieceiee G"er nw efke Deeves
Jeeuee YeefJe<e meowJe Fmekeer eceke mes eYeeefJele jnsiee~
hetpe ceeleepeer keer esjCee mes pecyeterhe %eevepeesefle (1982) SJeb YeieJeeve
$e+<eYeosJe meceJemejCe eerefJenej jLe (1998) kee osMeJeeheer eJele&ve mecheVe ngDee
SJeb kegC[uehegj mes eJeefle&le YeieJeeve ceneJeerj peesefle jLe (2003) kee eJele&ve
meheueleehetJe&ke mecheVe ngDee nw~ Fve jLeeW kes eje mechetCe& Yeejle ceW Deefnbmeeceeer
efmeevleeW keer Jeeheke eYeeJevee ngF&~
Mew#eefCeke #es$e ceW Deveskeeveske jeêre SJeb Debleje&êre mebieesefeeB-mesefceveej
Fleeefo hetpe ceeleepeer keer esjCee eje mecee-mecee hej mecheVe ngS nQ~ hetpe
ceeleepeer kes efJeje JeefelJe kee DeefYevebove kejves kes efueS meceepe ves GvnW meceemecee hej egieeJeefle&kee, eeefj$eeefvkee, veee eYeekej, Deeefe&keejlve, ieefCeveerecegKe,
egieveeefekee, jeîeewjJe, efJeeefJeYetefle, JeeiosJeer, efmeevleeesejer pewmeer GheeefOeeeW

mes mecceeefvele kejkes mJeeb kees ieewjJeeefvJele DevegYeJe efkeee nw~ Jele&ceeve ceW ceneje^
eevle kes ceebieerlegbieer heJe&le hej efJee keer meyemes TBeer 108 heg Gegbie YeieJeeve
$e+<eYeosJe keer eeflecee kee efvecee&Ce hetpe ceeleepeer keer esjCee mes nes jne nw~
yeeee& SJeb eeefj$e kes lespe kees meJe&$e efyeKesjves Jeeueer hetpe %eeveceleer
ceeleepeer Yeejleere mebmke=efle keer ceneve Oejesnj nQ, efpevneWves 15 Deewue 2006
(JewMeeKe ke=. otpe) kees Deheveer Deeefe&kee oer#ee kes 50 Je<eeX kees hetCe& efkees Deewj pewve
meceepe kes Fefleneme ceW eLece yeej efkemeer Deeefe&kee kee oer#ee mJeCe& peebleer ceneslmeJe
jeêre mlej hej ceveeee ieee~
21 efomecyej 2008 kees pecyeterhe-nefmleveehegj ceW hetpe ceeleepeer keer esjCee mes
Deeeesefpele efJeeMeebefle Deefnbmee meccesueve kee GodIeeve Yeejle keer eLece ceefnuee
je^heefle eerceleer eefleYee osJeerefmebn heeerue kes kejkeceueeW mes ngDee Deewj meved 2009
MeebefleJe<e& kes he ceW Ieesef<ele ngDee~ je^heefle peer ves pecyeterhe-nefmleveehegj ceW
heOeejkej hetpe ceeleepeer kee DeeMeerJee&o eehle efkeee~
oerIe&keeueerve leheefmJeveer Ssmeer hetpeveeree ceeleepeer ves Deheves peerJeve kes 75 Je<e&
hetCe& efkeS, efpemes meved 2008 ceW jeêre mlej hej nerjke peebleer ceneslmeJe kes he
ceW ceveeee ieee~ elegceg&Keer eefleYee keer Oeveer hetpe ceeleepeer kes eerejCeeW ceW
YeeJeYeervee keesefMe: veceve nw~
JeemleJe ceW Deepe kes keefuekeeue ceW Yeer DeeOeeeflceke %eeve, eeefj$e, meeOevee SJeb
cees#eheLe kees meekeej kejves Jeeues iegDeeW kee efpelevee DeefYevebove efkeee peees, Glevee
kece nw~ pees efyevee keg kens Deheveer cege eje ner Meebefle, mebece, meoeeej kee
GheosMe osles nQ Ssmes meeOeg Fme Yeejle JemegvOeje keer Meeve nQ Deewj pees Yeer eeCeerieCe
hejcemeewYeeie mes Gvekes ejCeeW ceW Deeee eehle kej uesles nQb, Jes Yeer Deheves peerJeve kees
mener DeLeeX ceW meeLe&ke kej uesles nQ~
N: M
(9)
( 10 )
efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve kee heefjee
Fueeneyeeo ceW yeveejme neFJes hej leerLekej $e+<eYeosJe oer#eeleerLe& kee veJeefvecee&Ce ngDee nw
leLee 6 Deewue meved 2001 kees ner eOeeveceb$eer Deue efyenejer Jeepeheseer eje GodIeeefle
jeêre mlej hej mechetCe& YeejleJe<e& ceW ceveeS peeves Jeeues YeieJeeve ceneJeerj 2600JeeB
pevcekeueeCeke ceneslmeJe Je<e& ceW hetpe ceeleepeer eje jefele efJeeMeebefle ceneJeerj efeJOeeve
kee efJeje Deeeespeve eLece jeêre Deeeespeve kes he ceW jepeOeeveer efouueer kes efhejespeMeen
keesuee cewoeve ceW Deketyej 2001 ceW mecheVe ngDee~ Gmeer pevcekeueeCeke ceneslmeJe kes
Debleie&le meved 2003-2004 ceW mebmLeeve eje hetpe ceeleepeer keer esjCee mes YeieJeeve ceneJeerj
keer pevceYetefce kegC[uehegj kee efJekeeme keee& ogleieefle mes ngDee nw~ vebeeJele& cenue veeceke
leerLe& heefjmej JeneB kee efJeMes<e oMe&veere mLeue hee&keeW kes efueS Deeke<e&Ce kee kesv nw~
kegC[uehegj efJekeeme mebheVe nesves kes henues ner hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer
ceeleepeer ves Deeieeceer Je<e& 2005 kees YeieJeeve heee&veeLe pevcekeueeCeke le=leere meneeefyo
ceneslmeJe Je<e& kes he ceW ceveeves kee meejs osMe kees Deeeve efkeee Deewj esjCee oer~ eloghejeble
hetpe ceeleepeer memebIe ves kegC[uehegj mes 14 veJecyej 2004 kees YeieJeeve heee&veeLe keer
pevceYetefce yeveejme kes efueS efJenej efkeee Deewj hetpe ceeleepeer kes meeefveOe ceW yeveejme ceW
YeieJeeve heee&veeLe keer pevcepeebleer 6 peveJejer 2005 kees Fme heee&veeLe ceneslmeJe Je<e& kee
peesj-Meesj kes meeLe meejs osMe keer pevelee kes yeere GejeosMe kes ueeske efvecee&Ce ceb$eereer efMeJeheeue efmebn eeoJe SJeb Deve DeefleefLeeeW eje GodIeeve efkeee ieee~ Fme ceneslmeJe
Je<e& kes Debleie&le meJe&eLece uecyes mecee mes eleeref#ele YeieJeeve eseebmeveeLe keer pevceYetefce
efmebnhegjer-meejveeLe ceW Gvekeer efJeMeeue eeflecee kee hebekeueeCeke eeflee ceneslmeJe YeJelee
kes meeLe mecheVe ngDee~ leoghejeble efkewleveiej ceW YeieJeeve ceneJeerj hebekeueeCeke eeflee
ceneslmeJe ceW heOeejs GejeosMe kes ueeskeefee cegKeceb$eer ceeveveere eer cegueeece efmebn eeoJe ves
YeieJeeve heee&veeLe keer eeflecee kes mece#e oerhe eppJeefuele kej heee&veeLe Je<e& kee MegYeejbYe
efkeee Deewj YeieJeeve heee&veeLe keer Jen eeflecee heee&veeLe efo. pewve FCj keeuespe kes
heefjmej ceW mLeeefhele keer ieF& nw~ Fmeer e=bKeuee ceW meejs osMe ceW 3 Je<e& leke YeieJeeve heee&veeLe
le=leere meneeefyo ceneslmeJe efJeefJeOe DeeeespeveeW kes meeLe ceveeee ieee, efpemekee meceeheve
YeieJeeve heee&veeLe keer kesJeue%eeve Yetefce Deefn$e leerLe& hej efleKeeue Jeeues yeeyee kes
cenecemlekeeefYe<eskehetJe&ke 4 peveJejer 2008 kees ngDee~
21 efomecyej 2008 kee efoJeme mebmLeeve kes efueS efJeMes<e ieewjJehetCe& SJeb Ssefleneefmeke
jne, peye ieCeleb$e Yeejle keer ceneceefnce je^heefle eerceleer eefleYee osJeerefmebn heeefue
hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer kee MegYeeMeerJee&o uesves pecyeterhe-nefmleveehegj
heOeejeR Deewj efJeeMeeefle Deefnbmee meccesueve kee GodIeeve efkeee~
Fme ekeej Deehe meyekes meneesie mes mebeeefuele nes jne efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe
mebmLeeve Deheveer elegceg&Keer eespeveeDeeW mes meceepe kees meowJe ueeYeeefvJele kejlee jns ener
cebieue keecevee nw~
-heer"eOeerMe #eguueke ceesleermeeiej

efpeme nefmleveehegj ceW Fme mebmLeeve eje jeêre mlej hej keee& keueehe eue jns
nQ, eLece leerLekej YeieJeeve $e+<eYeosJe keer heejCee, keewjJe-heeC[Je keer jepeOeeveer, oMe&ve
eefle%ee ceW eefme ceveesJeleer kee Fefleneme Deeefo heewjeefCeke keLeevekeeW mes peg[er Jen
nefmleveehegj veiejer Ske Ssefleneefmeke SJeb heewjeefCeke veiejer nw~ meved 1972 ceW hetpe
ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer keer esjCee mes efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve
kes veece mes efouueer ceW Fme mebmLee kee pevce ngDee~
meved 1974 mes nefmleveehegj ceW efvecee&Ce keee& eejbYe efkeee ieee Deewj Deye leke JeneB
Deveske YeJe jeveeSb, cebefoj, kecejs, heuew, keesef"eeb, Yeespeveeuee, bkeer Deeefo yeve egkes
nQ~ efvecee&Ce kes Deefleefje mebmLeeve kes eje efMe#ee SJeb Oece& eeej-emeej nsleg efMe#eCe
efMeefJej, mesefceveej, Debleje&êre mesefceveej, meccesueve Deeefo kes Deeeespeve Yeer nesles jnles nQ~
hetpe ceeleepeer SJeb Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer eje efueefKele eejeW DevegeesieeW SJeb
Oece&eYeeJevee kes meceeeejeW mes meefnle mecei%eeve ceeefmeke heef$ekee kee ekeeMeve meved 1974 mes
yejeyej efveyee&Oe ieefle mes eue jne nw~ mebmLeeve kes Debleie&le ner meved 1972 ceW mLeeefhele Jeerj
%eeveesoe ebLeceeuee mes 300 mes Yeer DeefOeke ebLe ueeKeeW keer mebKee ceW ekeeefMele nes egkes nQ~
eneb pecyeterhe hegmlekeeuee, Ceceeskeej ceneceb$e yeQke, ieefCeveer %eeveceleer MeesOeheer" Deeefo kes
eje Oeeefce&ke Mew#eefCeke SJeb heejceeefLe&ke keee&ece eueles jnles nQ~ meved 1975 mes eejbYe
hebekeueeCekeeW ceW Deye leke Deveske hebekeueeCeke eefleeSb SJeb eefle 5 Je<eeX ceW nesves Jeeues
pecyeterhe ceneceneslmeJe ceW mes 4 ceneslmeJe nes egkes nQ~ Fme mebmLeeve eje peneB hetpe
ceeleepeer keer esjCee mes meved 1982 ceW efouueer mes mJe. eOeeveceb$eer eerceleer Fbbefoje ieebOeer eje
GodIeeefle pecyeterhe %eevepeesefle jLe kee 1045 efoveeW leke mechetCe& Yeejle ceW YeceCe SJeb
nefmleveehegj ceW Gmekeer DeKeC[ mLeehevee ngF&, meved 1998 ceW eOeeveceb$eer eer Deue efyenejer
Jeepeheseer eje GodIeeefle YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eerefJenej eje DeeEnmeeceeer
efmeevleeW kee eeej-emeej ngDee~ JeneR YeieJeeve ceneJeerj pevceYetefce kegC[uehegj (veeueboe) mes
ceneceefnce jepeheeue efyenej eevle eje eJeefle&le YeieJeeve ceneJeerj peesefle jLe kes
Yeejle YeceCe mes peveceeveme YeieJeeve ceneJeerj kes efJe<ee ceW Deeiecemeccele %eeve mes heefjefele
ngDee nw~ pecyeterhe mLeue hej mecee-mecee hej YeJe oer#eeSb Yeer mecheVe ngF& nQ~ Fmeer
mebmLeeve eje efouueer kes ueeueefkeuee cewoeve ceW 4 hejJejer meved 2000 kees eOeeveceb$eer
eer Jeepeheseer eje GodIeeefle YeieJeeve $e+<eYeosJe Debleje&êre efveJee&Ce ceneceneslmeJe
mechetCe& osMe SJeb efJeosMeeW ceW ceveeee ieee~ efpemekes Debleie&le Deveske mebieesefeeB, YeieJeeve
$e+<eYeosJe keerefle&mlebYe efvecee&Ce Deeefo keee&ece ngS~ meved 2000-2001 ceW mebmLeeve eje
hetpe ceeleepeer keer esjCee mes YeieJeeve $e+<eYeosJe keer oer#ee SJeb kesJeue%eeve Yetefce eeeie-
( 11 )
Jeerj %eeveesoe ievLecee}e kes meneesieer

efoiecyej pewve ef$e}eske MeesOe mebmLeeve kes Devleie&le Jeerj %eeveesoe ievLecee}e keer mLeehevee meved
1974 ceW ngF&~ leye mes Deye leke }eKeeW keer mebKee ceW ievLeeW kee hekeeMeve nes egkee nw Deewj efvejvlej nes jne
nw~ iebLecee}e mes hee"keeW kees ievLe kece keercele ceW heehle nes mekeW, Fme o=eq< mes ievLecee}e ceW Ske mebj#eke
eespevee Deiemle meved 1990 mes heejbYe keer ieF& nw~ Fme eespevee kes Devleie&le efvecve cenevegYeeJe Deye leke
mebj#eke yevekej Dehevee meneesie heoeve kej egkes nQ~
efMejesceefCe mebj#eke
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
eerceleer efvece&}e pewve Oe.he. mJe. eer hesceevo pewve, lelheg$e heoerhe kegceej pewve, Keejer yeeJe}er, efouueer-6~
eerceleer megceve pewve Oe.he. eer efoeqiJepee eEmen pewve, Fboewj~
eer ceneJeerj hemeeo pewve mebIeheefle, peer-19, meeTLe SkemesvMeve, veF& efouueer~
eer censv heeue njsv kegceej pewve, metjpece} efJenej, efouueer~
eerceleer ceesnveer pewve Oe.he. eer megveer} pewve, heerle efJenej, efouueer~
eer osJesvo kegceej pewve (Oeens[e Jee}s) ieg[ieeBJe (nefj.)~
eerceleer Meejoe jeveer pewve Oe.he. mJe. efjKeyeebo pewve, yeengyeueer SvkeuesJe, efouueer-92~
[e@. osJesv kegceej pewve, Yeesheeue (ce.e.)
eerceleer mebieerlee pewve Oe.he. eer mebpeerJe kegceej pewve, Mesjkees (efyepeveewj) G.e.
eer Deefveue kegceej pewve, oefjeeiebpe, efouueer
eer yeer.[er. ceoveeFke, cegcyeF&
eer Oevekegceej pewve, yeengyeueer SvkeuesJe, efouueer-92~
eer efpelesv kegceej pewve SJeb eerceleer megveerlee pewve keesef[ee, heueesefj[e, et.Sme.S.
eerceleer efJeceuee osJeer pewve Oe.he. eer DeesceekeeMe pewve, mJeeefueke veiej, nefjej (GejeKeb[)~
eer Deefcele pewve SJeb mebYeJe pewve megheg$e eerceleer Deveerlee pewve Oe.he. eer cetueebo pewve heeveer, efomehegj
(keecehe) Deemeece~
16. eerceleer Deefpele kegceejer pewve Oe.he. eer censv kegceej pewve, Deesyesoguueeiebpe (jeemesve) ce.e.~
17. eer veeefYekegceej pewve, pewve yegke ef[hees, meer-4, heer.Jeer.Deej. hueepee kes heers, kevee@ huesme, veF& efouueer~
hejce mebj#eke
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
eer ceeBieer}e} yeeyet}e} hene[s, nwojeyeeo (DeevOe heosMe)~

[e@. hekeeMeevo pewve, 792 efJeJeskeevebohegjer, efmeefJe} }eFve, meerleehegj (G.he.)~
eer megcele hekeeMe pewve, ieppet keje, Meenoje, efouueer~
eer megveer} kegceej pewve, eje-megveer} wkemeeF&ume, mejOevee (cesj") G.he.~
eer hekeeMe ebo Decees}ke ebo pewve meje&He, meveeJeo (ce.he.)~
eer heegcve kegceej peJesjer, jeskeef[ee}sve, yeesjerJe}er (Jesm) cegbyeF&~
eerceleer Ge|ce}e osJeer Oe.he. eer keevleer hemeeo pewve, $e+<eYe efJenej, efouueer~
eerceleer G<ee pewve Oe.he. eer efJece} hemeeo pewve, $e+<eYe efJenej, efouueer~
eer Deevevo hekeeMe pewve (meewjce Jee}s) , ieebOeerveiej, efouueer~
eerceleer meefjlee pewve Oe.he. eer jepekegceej pewve, efkeoJeF& veiej, keevehegj~
mJe. eerceleer kew}eMeJeleer Oe.he. eer kew}eMe ev pewve , leesheKeevee yeepeej, cesj"~
( 12 )
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
eer Yeevesv kegceej pewve, eje-eer efJeee pewve, Yeiele eEmen ceeie&, peehegj~
eer heoerhe kegceej Meeeqvle}e} efye}e}e, Devetheveiej, Fboewj, (ce.he.)~
eer megjsMeebo heJeve kegceej pewve, yeejeyebkeer (G.e.)~
eer veLeceue heejmeceue pewve, keuekeee-7~
eerceleer mJe. MeebleeyeeF& Oe.he. eer keceueebo pewve, meveeJeo (ce.e.)~
eer heebo pewve keeefjee, efouueer
eer DeeMeg pewve, keeuekee peer, veF& efouueer
meb j#eke
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
mJe. eer DevevleJeere& pewve SJeb mJe. eerceleer DeeoMe& pewve kes megheg$e eer ceveespe kegceej pewve, cesj"~
eerceleer jepetyeeF& ceelesMJejer eer efMeKej evo YeeF& osJesvo kegceej }Keceer evo pewve, mev
eeJeo (ce.he.)~
eer efeceve}e} egvveer}e} oesMeer, keerkee mêr, cegcyeF&~
eerceleer DeCeeyesve cevvetYeeF& keesef[ee, meer.heer. Qke jes[, cegcyeF&~
eerceleer leejeyesve evot}e} oesMeer, Hesve efyepe, cegcyeF&~
eer jefle}e} egvveer}e} oesMeer, cegcyeF&~
mJe. eerceleer ceLegjeyeeF& KegMee} evo pewve, eje-eer jleve evo KegMee} evo ieeBOeer kes megheg$e eer
Oeve kegceej, DeMeeske kegceej, efMejerMe kegceej, Oece&jepe ieeBOeer He}ve (cene.)~
eer Meebefle}e} KegMee} evo ieeBOeer, He}ve (meeleeje) cene.~
eer Devevle }e} Het}evo He[s, Deke}tpe (mees}ehegj) cene.~
eer nerje}e} ceeefCeke}e} ieeBOeer, Deke}tpe (mees}ehegj) cene.~
eer peekegceej KegMee}ebo ieeBOeer, Deke}tpe (mees}ehegj) cene.~
eerceleer yeoeceer osJeer ceelesMJejer eer heoce kegceej pewve iebieJee}, keevehegj (G.he.)~
eerceleer kece}eosJeer Oe.he. mJe. eer censvo kegceej pewve, IeCs Jee}s n}JeeF&, oefjeeiebpe,veF& efouueer~
eerceleer G<eeosJeer Oe.he. eer eJeCe kegceej pewve, eeJe[er yeepeej, efouueer~
eer cegkesMe kegceej pewve, keje MenbMeener, eeBoveer eewke, efouueer~
eer ngkeceerebo ceebieer}e} Meen, Oeeveceb[er, Goehegj (jepe.)
eer efkejCe evo pewve, keje Oetef}eeve, eeBoveer eewke, efouueer~
eerceleer efJece}eosJeer Oe.he. eer ceneJeerj hemeeo pewve Fbpeer. efJeJeske efJenej, efouueer
eerceleer G<eeosJeer Oe.he. eer DeMeeske kegceej pewve (Keske[e efveJeemeer), yenjeFe (G.he.)~
eerceleer }er}eJeleer Oe.he. eer njerMe evo pewve, Mekejhegj, efouueer~
eer og}erevo pewve, yeengye}er SvkeuesJe, efouueer~
eer jefle}e} kesJe}evo ieeBOeer keer hegCe mce=efle ceW, heeheg}j heefjJeej, metjle (iegpe.)~
eerceleer YebJejerosJeer Oe.he. eer meoemegKe pewve heeb[dee keer mece=efle ceW Fvoj evo megcesjce} pewve heeb[dee
efMe}ebie (cesIee}e)~
eerceleer meesnveerosJeer Oe.he. eer levemegKejee mes"er, Hewvmeer yeepeej, ieewneer (Deemeece)~
eerceleer OeehetyeeF& Oe.he. eer kemletj evo pewve, jeceiebpe ceC[er (jepe.)~
eer efceve}e} evYeeve pewve, keefJeveiej ieeefpeeeyeeo (G.he.)~
eerceleer Mekegvle}eosJeer Oe.he. eer megjsMeebo pewve (yele&ve Jee}s), Keg[yeg[e ceesnuuekee,
osnjeotve (G.he.)~
eer osJesvo kegceej iegCeJevle kegceej eWiee, ye[veiej (ce.he.)~
eer efoiecyej pewve meceepe, lenmeer} Helesnhegj (yeejeyebkeer) G.he.~
( 13 )
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
eer cevvee}e} jece}e} pewve [tbiejJee}e, Yeevehegje (cevomeewj) ce.he.~

eer Fvoj evo kew}eMe ebo eewOejer, meveeJeo (ce.he.)~
eer hekeeMe evo Decees}ke evo pewve meje&He, meveeJeo (ce.he.)~
mJe. eer efJece} evo pewve, jKeyeevo omejLe mee, meveeJeo (ce.he.)~
eer Deepeeo kegceej pewve Meen (meveeJeo Jee}s), Fvoewj (ce.he.)~
eerceleer meg<ecee pewve Oe.he. eer jekesMe kegceej pewve, ceJeevee (cesj") G.he.~
eerceleer kegmegce pewve Oe.he. eer jcesMeevo pewve, efkeMevehegjer, yeeiehele jes[, cesj"~
eerceleer efkejCe pewve Oe.he. eer heoce hemeeo pewve S[Jeeskes, cesj" (G.he.)~
eerceleer efJece}eosJeer Oe.he. eer efpevesvohemeeo pewve "sskesoej, es[jce} jes[, veF& efouueer~
eerceleer #eceeosJeer pewve, ceOegyeve, efouueer~
eerceleer kece}eosJeer Oe.he. eer jepesvo kegceej pewve es[jkee, "eCes (cene.)~
eer Deefpele hemeeo pewve yeyyespeer, eer jepekegceej eJeCe kegceej pewve, }KeveT~
eer heYee evo ieesOee, 45 Yeiele Jeeefkee, efmeefJe} }eFve, peehegj-6 (jepe.)~
eer ieesheerevo efJeefheve kegceej pewve, mejOevee wv neGme, iebpeceb[er, mejOevee~
eerceleer jlevemegvojer osJeer Oe.he. eer Jeerjevo pewve (efekeve Jee}s), et[erJee}er ie}er,eewke yeepeej, }KeveT~
[e@. megYee<eevo pewve, jeleevee[e keueerefveke, jeleevee[e yeepeej, peesOehegj (jepe.)~
eer heceeso kegceej pewve (cegpeHeHejveiej Jee}s) 35 Se.Jeer.jes[, vet ceekex, Lejhekevee,jebeer (efyenej)~
eer efJepesvo kegceej pewve, kes.-1/20 cee@[} eGve, efouueer~
eer kew}eMe ebo pewve, 45 Yeiele Jeeefkee, efmeefJe} }eFve, peehegj (jepe.)~
eer megYee<eebo pewve, eer efo. pewve heeMJe&veeLe ewlee}e, 405 [e@. cegKepeea veiej, efouueer~
eer megYee<e evo pewve meje&He, efkewleveiej (yeejeyebkeer) G.he.~
eer evomesve pewve, eje-megcesjevo, evomesve pewve, meypeer ceC[er, venewj (efyepeveewj)~
eer megOeerj kegceej pewve pes.F&., vevo efkeMeesj pewve, Meejoe venj KeC[, MeenpeneBhegj~
eer megkegcee}ebo pewve, ceesleer ^seE[ie kecheveer, er.Deej. Hegkeve jes[, Hewvmeer yeepeej, ieewneer~
eer Deefve} hegueefkele mes"er, yeer 1/122, hespe-2, DeMeeske efJenej, efouueer-110052~
eer evoceesnve yebme}, 11, hetmee jes[, kejes}yeeie, veF& efouueer-5~
eer efiejOej hemeeo Deeceeso hemeeo pewve, pewve Jem$ee}e, kee}er ceekex, efmeJeeve (efyenej)~
eer meleerMe evo pewve, 31 efmeefJe} }eFve, ce.veb.-10, meskej-2, eFhe-5 Peebmeer~
eer mJehe evo keeme}erJee}, veee yeepeej, Depecesj (jepe.)~
eer ng}eme evo mes"er, DeeesOee Megiej efceume, jepee kee menmehegj, efye}ejer (G.he.)~
eerceleer efkejCe osJeer pewve Oe.he. eer vejsvo kegceej pewve, efmeefJe} }eFve, meerleehegj (G.he.)~
eerceleer meblees<e pewve Oe.he. eer heJeerCe kegceej pewve, yeejeyebkeer (G.he.)~
eer metjpece} heg$e eer efJeveerle kegceej pewve, ceesnuuee iebpekeje hetjCeje hetjCepee, pewve efJe}e,
cegjeoeyeeo (G.he.)~
mJe. eer efMeKej evo pewve, efcyej keceerMeve Spesv, Mebkejiebpe, neheg[ (G.he.)~
eerceleer jepesMJejer pewve ceelesMJejer eer jekesMe pewve 31, efmeefJe} }eF&ve, meerleehegj~
eer jepekegceej pewve, cewmeme& jefJeolle hesceevo pewve yeejoeves Jee}s, Meeceiebpe, yejs}er~
eer ye}Jeerj pewve, eje-peevekeer SkemeWMeve efjHeeFvejer, ieeBOeeriebpe, MeenpeneBhegj~
eer hevvee}e} mes"er, [erceehegj (veeiee}Q[)~
eer Jeerjsvo kegceej pewve, F&oieen kee}esveer, Deeieje (G.he.)~
(14 )
69.
70.
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
eer heesKehee} pewve, eje-veeJesuer cessue Fbef[ee, ceeveeEmen ies, De}erie{ (G.he.)~
eerceleer jeqMce pewve Oe.he. eer efJepee kegceej pewve, oefjeeiebpe, veF& efouueer~
eerceleer efJece}e osJeer Oe.he. eer heceeso kegceej pewve Fbpeer., MeenpeneBhegj (G.he.)~
mJe. eerceleer kew}eMeJeleer pewve Oe.he. eer kew}eMe evo pewve Fbpeer., leesheKeevee yeepeej, cesj"~
eerceleer DeCe kegceej veeboskej Oe.he. YeeT meensye veeboskej, ceg}gv[ (Jesm) cegcyeF&~
eer Yeeieevo ceveer<e kegceej "esef}ee, eje-efkejve SpeWmeer, heess. yegjnevehegj, (ce.he.)~
eer kew}eMeevo jepekegceej pewve jebJekee, hees. efyemeJeeb (meerleehegj) G.he.~
eerceleer efJeeeJeleer pewve, jepeewjer iee[&ve, veF& efouueer~
eer Deevevo hekeeMe pewve (meewjce Jee}s) SJeb megheg$e eer ceove kegceej, heoerhe kegceej SJeb heJeerCe kegceej
pewve, Oece&hegje, ieeBOeerveiej, efouueer~
78. eerceleer DeCee pewve, Oe.he. heJeervo kegceej pewve, heerlecehegje, efouueer~
79. eerceleer heg<heeosJeer, Oe.he. censvo kegceej pewve, heg<heebpe}er SvkeuesJe, efouueer~
80. eer yeeyet}e} leesleejece pewve, YegmeeJe} (cene.)~
81. [e@. Deveghece pewve, megoecee veiej, Fboewj (ce.he.)~
82. eer efJevee kegceej pewve, pJew}me&, ojeryeeke}eb, efouueer~
83. mJe. eer Deevevo hekeeMe pewve Meeeqvleefhee, pecyeterhe-neqmleveehegj (cesj") G.he.~
84. eerceleer jepeg}yeeF& Oe.he. eer vesceerevo pewve }esne[s, hees. keeshejieeBJe (cene.)~
85. eer Oevvee}e} ieesOee, ceunejiebpe, Fboewj (ce.he.)~
86. eer megveer} kegceej ceveespe kegceej pewve, efPe}efce} kee}esveer, efouueer~
87. eerceleer DeeMee pewve Oe.he. eer jepesMe kegceej pewve yeDee meeiej (G.he.)~
88. eer heejmece} [tbiejce} peer heeveer hees. ces[leeefmeer, veeieewj (jepemLeeve)~
89. eer Deefve} kegceej pewve (ieg[ieebJe Jee}s) efheeoMe&veer efJenej, efouueer-92~
90. eerceleer ke=<Cee yeeF& vesceerveeLe pewve, heer. Jee}s, nwojeyeeo (DeevOe heosMe)~
91. eerceleer cebpet}lee pewve Oe.he. eer heYeele evo ieesOee, veee yeepeej, Depecesj (jepe.)~
92. eer heceeso kegceej pewve, heejme efhevme&, Meenoje-efouueer~
93. eer eeboce} Deefve} kegceej mejeJeieer, efkeMeveiebpe (efyenej)~
94. kegceejer Deefoleer megheg$eer eer Dehees}es peer pewve meewieeveer, Fboewj~
95. eerceleer cebpet}lee Oe.he. heYeeevo ieesOee-veee yeepeej, Depecesj~
96. eer meges kegceej Mewuesv kegceej pewve, [euveiebpe (PeejKeb[)~
97. eerceleer peleveosJeer ue#ceerebo pewve, esVeF& (leefceuevee[g)~
98. eerceleer meKeeF& pewve Oe.he. eer peerleceue pewve, ce[evee (keese) jepe.~
99. eer ceesefnle pewve heg$e cegkesMe pewve, peieVeeLe pewve heneef[ee, helesnhegj (MesKeeJeer) jepe.~
100. eer vejsMe pewve yebmeue, ieg[ieeBJee (nefj.)~
101. eerceleer jleveyeeF& Oe.he. jepesv ekeeMe keesef"ee, keese (jepe.)~
102. eerceleer meblees<e pewve Oe.he. eer Depeerle kegceej pewve, efYeJee[er (jepe.)~
103. eerceleer esceuelee pewve Oe.he. eer megMeerue kegceej pewve, ceuee[ (cegcyeF&)~
104. eer jepesv kegceej hebeewefueee, Fboewj (ce.e.)~
105. mJe. eer ceesnveueeue nsceebo ieebOeer, meleeje (cene.)~
106. eerceleer Deejleer pewve Oe.he. eer ekeeMeebo pewve MeerMes Jeeues, Fueeneyeeo (G.e.)
107. [e@. efJeceuee pewve efJeceue Oe.he. eer ekeeMeebo pewve, efhejespeeyeeo (G.e.)
( 15 )
( 16 )
efJe<eeevegeceefCekee
e.me.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
efJe<ee
ceC[ue
efJeOeeve
kee
vekeMee
he= meb.
ef$eYegJeveefleueke Jebovee
ef$eYegJeve efleueke efpeveeuee hetpee
YeJeveJeemeer efpeveeuee hetpee
ceOeueeske efpeveeuee hetpee
{eF&erhe veJeosJelee hetpee
Jeblej osJe efpeveeuee hetpee
peesefle<ke osJe efpeveeuee hetpee
Jewceeefveke osJe efpeveeuee hetpee
efmeefMeuee hetpee
eMeefmle
1
3
8
22
29
37
49
58
68
78
N: M
eLece hetpee
efleere hetpee ceW
le=leere hetpee ceW
elegLe& hetpee ceW
-mecegee hetpee
-30 DeIe& 4 hetCee&Ie&
hebece hetpee ceW

"er hetpee ceW
meeleJeeR hetpee ceW
Dee"JeeR hetpee ceW

(2)
Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee
JeblejosJeeW peesefle<e megj kes, meye mebKeeleerle efpeveeuee nQ~

Fme Thej TOJe&ueeske ceW Yeer, Jewceeefveke Jebefole Deeuee nQ~~
meewOece& mJeie& ceW efpevecebefoj, yeeerme ueeKe Meeele ceevees~
F&Meeve mJeie& ceW DeeFme, nQ ueeKe efpeveeuee mejOeevees~~5~~
ef$eYegJeve efleueke Jeboveeke

-MecYeg vo-
ef$eYegJeve kes efpeleves ewleeuee, Deke=ef$ece Gvekees efvele JebotB~

YeJe YeJe kes mebefele heehe hegbpe, Gve meyekees Fke #eCe ceW Keb[tB~~
DemegjeW kes eeQme" ueeKe veeiemegj, kes eewjemeer ueeKe kens~
Jeeetmegj kes deeveJes ueeKe, meghejCe kes yenej ue#e kenW~~1~~
efJeegled Deiveer mleefvele GoefOe, efoked erhekegceej YeJeveJeemeer~
Fve n ceW he=Leked-he=Leked efpeveie=n, ereej ue#e megiegCe jeMeer~~
meye ue#e yenej meele keesef, es efpeveie=n YeJeveeuee megj kes~
es DeOeesueeske kes efpevecebefoj, efveleeefle JebotB Debpeefue kejkes~~2~~
Fme ceOeueeske kes heeBe ces, kes Demmeer leerme kegueeeue kes~
jpeleeeue kes Fke meew meej, Demmeer nQ Je#eejeeue kes~~
iepeoble efiejer kes yeerme YeJeve, pebyet Meeuceefue kes oMe ceeves~
F<Jeeke=efle veie kes eej eej, cevegpeesej kes Yeer YeJe neveW~~3~~
Debpeveefieefj kes eG oefOecegKe kes, meesuen jeflekej kes yeefeme nQ~
veboerej erhe efpeveeuee es, yeeJeve DeefleMee iegCecebef[le nQ~~
kegb[ueefieefj ekeefiejer kes Yeer, nQ eej eej meye efceue kejkes~
es eej Meleke DeeJeve nQ, efpevecebefoj ceOeueeske Yej kes~~4~~
meevelkegceej ceW yeejn ueKe, ceensv mJeie& ceW Dee" ue#e~

efoJe yeeegieue ceW eej ueeKe, ueebleJe egie ceW heeeme menme~~
eeefueme npeej efoJe Mege egieue ceW, n npeej egie Meleej ceW~
efpeveefveuee meele meew Deevele Deew, eeCele DeejCe Deegle efoJe ceW~~6~~
ewJeseke leerve DeOees ceW nQ, Fke meew ieejn ceOece $ee ceW~
nQ Fke meew meele leLee efpeveie=n, nQ efveveeveJes TOJe& $ee ceW~~
veJe DevegefoMe ceW veJe efpevecebefoj, hebeevegej ceW heeBe kens~
Fve meyekee Jebove kejles ner, YeefJepeve ceveJeebefle efmeef uenW~~7~~
leerveeW ueeskeeW kes es efpeveie=n, meye Dee" keesef hheve megue#e~
meeeveJes menme eej meew Deew, Fkeeemeer eefcele kens Meeele~~
veJe meew heeerme keesef $esheve, nQ ueeKe meleeFme menme mener~
veJe meew De[leeefueme efpeveeeflecee, eefle efpeveie=n Fke meew Dee" keneR~~8~~
meye efpeveie=n ceW Deveghece Meeele, ceevemlebYeeefoke jeveeSB~
JeCe&ve he{les ner peve ceve ceW, oMe&ve keer Fe ekeeSB~~
efpeveefyebye heebeMele Oeveg<e legbie, Gve Jeerlejeie efJe cevenejer~
ceQ kesJeue %eeveceleer nslet, efvele vecetB efpeveeuee megKekeejer~~9~~
eR efpevee%eeefle%eeheveee ceC[uemeesheefj heg<heebpeefueb ef#ehesled~
ef$eYegJeve efleueke efpeveeuee hetpee

(mecegee hetpee)
hetpee veb. 1
-vejsv bo-
ef$eYegJeve efleueke efpeveeuee Meeele, Dee" keesef megKejeMeer~

hheve ueeKe npeej meleeveJes eej Meleke Fkeeemeer~~
eefle efpeveie=n ceW ceefCecee eeflecee Fke meew Dee" efJejepeW~
Deeeveve kej pepetB eneB ceQ pevce cejCe og:Ke YeepeW~~1~~
eR ef$eYegJevemebyebefOe Dekeesef<edhebeeMeuue#emehleveJeeflemeneeleg:MelewkeeMeerefleefpeveeueeefpeveefyecyemecetn! De$e DeJelej DeJelej mebJeew<ed Deeeveveb~
eR ef$eYegJevemebyebefOe Dekeesef<edhebeeMeuue#emehleveJeeflemeneeleg:MelewkeeMeerefleefpeveeueeefpeveefyecyemecetn! De$e efle efle ": ": mLeeheveb~
eR ef$eYegJevemebyebefOe Dekeesef<edhebeeMeuue#emehleveJeeflemeneeleg:MelewkeeMeerefleefpeveeueeefpeveefyecyemecetn! De$e cece meefVeefnlees YeJe YeJe Je<ed
meefVeOeerkejCeb~
-DeLe De<ke-eefiJeCeer bo-
Meg iebi eeveoer veer j Peejer YeB~

veeLe kes heeo ceW leerve Oeeje keB~~
meJe& Meeele efpeveeuee pepetB YeeJe mes~
mJeelce heeret<e heerTb ye[s eeJe mes~~1~~
eR ef$eYegJevemebyebefOe Dekeesef<edhebeeMeuue#emehleveJeeflemeneeleg:MelewkeeMeerefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: peueb efveJe&heeceerefle mJeene~
iebOe ebove efIemeekes keesjer YeB~
veeLe heeoeype Deet meYeer og:Ke nB~~
eR ef$eYegJevemebyebefOe Dekeesef<edhebeeMeuue#emehleveJeeflemeneeleg:MelewkeeMeerefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: eboveb efveJe&heeceerefle mJeene~
(4)
Oeewle lebogue MeMeer jefMce mece esle nQ~

veeLe kes Dee ceW hegbpe megKe nsleg nQ~~
eR ef$eYegJevemebyebefOe Dekeesef<edhebeeMeuue#emehleveJeeflemeneeleg:MelewkeeMeerefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: De#eleb efveJe&heeceerefle mJeene~
kegbo yesuee megiebefOele kegmegce ues efuees~
veeLe heeoeype ceW Deepe Dehe&Ce efkees~~
eR ef$eYegJevemebyebefOe Dekeesef<edhebeeMeuue#emehleveJeeflemeneeleg:MelewkeeMeerefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: heg<heb efveJe&heeceerefle mJeene~
Keerj yejheer Debojmee hegDee ueeekes~
veeLe kes meeceves e e{eTB Deyes~~
eR ef$eYegJevemebyebefOe Dekeesef<edhebeeMeuue#emehleveJeeflemeneeleg:MelewkeeMeerefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: vewJeseb efveJe&heeceerefle mJeene~
oerhe peesleer efuees Deejleer ceQ keB~
ceesn nj %eeve keer Yeejleer ceQ YeB~~
eR ef$eYegJevemebyebefOe Dekeesef<edhebeeMeuue#emehleveJeeflemeneeleg:MelewkeeMeerefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: oerheb efveJe&heeceerefle mJeene~
Oethe KesT B Deyes Oeth eIe ceW peues~
kece& efv ece&tu e nes osn keebl eer efceues~ ~
eR ef$eYegJevemebyebefOe Dekeesef<edhebeeMeuue#emehleveJeeflemeneeleg:MelewkeeMeerefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: Oetheb efveJe&heeceerefle mJeene~
(5)
Deece Deb i etj kes uee e { eTB Yeues ~

cees#e keer DeeMe men meJe& Jeebefle heues~~
eR ef$eYegJevemebyebefOe Dekeesef<edhebeeMeuue#emehleveJeeflemeneeleg:MelewkeeMeerefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: heueb efveJe&heeceerefle mJeene~
DeIe& ceW mJeCe& eeboer kegmegce ues efuees~
veeLe kees Dehe&ntB jlve$ee kes efueS~~
eR ef$eYegJevemebyebefOe Dekeesef<edhebeeMeuue#emehleveJeeflemeneeleg:MelewkeeMeerefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
-meesj"e-
eer efpeveJej heeoeype, Meebl eerOeeje ceQ keB~

efceues mJeelcemeeceepe, ef$eYegJeve ceW megKe Meebefle nes~~10~~
Meeblees MeebefleOeeje~
yesu ee njefmebi eej, kegmegceebpeefue Dehe&Ce keB~
efceues meJe&megKemeej, ef$eYegJeve keer megKemebheoe~~11~~
efoJe heg<heebpeefue:~
peehe- eR ef$eYegJeveefleuekeefpeveeueeefpeveefyecyesYees vece:~
peeceeuee
-oes ne-
eq$eYegJeve efleueke efpevesv ie=n, efpeveeeflecee efpevemete&~

vecetB DevebleeW yeej ceQ, YeJe keceefueveer mete&~ ~1~~
-MebYeg bo-
pee DeOeesueeske kes efpeveie=n meele kejes[ yenej ueeKe vecetB~

pee ceOeueeske kes eej Meleke DeeJeve efpeveie=n efvele vecetB~~
(6)
pee Jeblejmegj peesefle<e megj kes efpeveiesn DemebKeeles eCecetB~

pee TjOe kes eewjeefme ueeKe meleeveJes menme lesF&me vecetB~~1~~
keese meghheve ueeKe meleeveJes menme eej meew Fkeeemeer~
efpeveOeece Deke=ef$ece vecetB vecetB es keuheJe=#emece megKe jeMeer~~
veJe meew heeerme keeser $esheVe ueeKe meeeFme menme leLee~
veJe meew De[leeefueme efpeveeeflecee ceQ vecetB njes YeJeJeeefOe JeLee~~2~~
efpevecebefoj uebyes meew eespeve heenej legbie efJemle=le heeeme~
Glke= eceeCe kene egle ceW ceOece uebyes eespeve heeeme~~
eew[ s heeerme TB es mee{ s meQefl eme peIeve ueby es heeerme~
eew[ s mee{ s yeejn eespeve TB es eesp eve heewv es Gveer me~~3~~
ces ceW Yemeeue veboveJeve kes Jej erh e veboerej kes~
Glke= efpeveeuee cegefve kenles ceQ vecetB vecetB Debpeefue kejkes~~
meewceveme ekeefieefj kegb[ueefieefj Je#eej kegueeeue kes cebefoj~
cevegpeesej F<Jeekeej Deeue ceOece eceeCe kes efpevecebefoj~~4~~
heeb[gkeJeve kes efpeveie=n peIeve ceQ vecetB vecetB efMej vele kejkes~
jpeleeeue pebyet Meeuceefue le Fvekes cebefoj meyemes ess~~
es Ske keesme ueby es DeeOes eew [ s heew v es keesme TB es nQ~
meJe&$e ueIet efpevecebefoj kee heefjceeCe ener cegefve ieeles nQ~~5~~
efpeveie=n kees yes{s leerve kees engBefoMe ceW ieeshegj ej kenW~
eefleJeerLeer ceevemlebYe yeves eefleJeerLeer veJe veJe mlethe kenW~~
ceefCekees eLece kes Deblejeue Jeve Yetefce ueleeeW cevenjleeR~
hejkees efeflee kes Deblejeue oMeefJeOeer OJepeeSB hejnjleeR~~6~~
hejkees le=eflee kes yeere ewleYetceer DeefleMeeefe MeesYeleer nw~
efmeeLe&Je=#e De ewleJe=#e efyecyeeW mes efee ceesnleer nw~~
eeflecebefoj ceOe ieYe&ie=n Fke meew Dee" Dee" Deefle megboj nQ~
Fve ieYe&ie=n ceW efmebn emeve hej efpeveJejefyecye ceveesnj nQ~~7~~
(7)
es efyecye heeBe meew Oeveg<e legbie heeemeve jepeW ceefCecee nQ~

yeeerm e eg i eue e#e oes v eeW yeepet ceW eb J ej {g j eles nQ~ ~
efpeveeefl ecee efveke eerosJ eer egleosJ eer keer cetl eea MeesYeW~
meevelkegceej meJee&Cne#e keer cetefle& YeJe peve ceve ueesYeW~~8~~
eleske efyecye kes heeme megcebieue Je Ske meew Dee"-Dee"~
Ye=bieej keueMe ohe&Ce eecej OJepe $e Jepeve De megeefle~~
eerceb[he Deeies mJeCe& keueMe MeesYeW yeng Oethe Ie[s meesn W~
ceefCecee megJeCe&cee ceeueeSB eejCe $e+ef<e kee Yeer ceve ceesnW~~9~~
ceg Keceb [ he es# eeceb [ he De Jeb ove DeefY e<esk e ceb [ heeoer ~
eer[e vele&ve mebieerle iegCeveie=n efe$eYeJeve efJemle=le Deveeefo~~
yengefJeOe jevee Fve cebefoj ceW ieCeOej Yeer veefnb ken mekeles nQ~
ceeB mejmJeleer efvele iegCe ieees cegefveieCe Dele=hle ner jnles nQ~~10~~
ceQ efvele efpeveeuee kees JebotB efvele MeerMe PegkeeTB iegCe ieeTB~
efpeveeeflecee kes heo keceueeW ceW yengyeej vecetB efvele efMej veeTB~~
ele#e oMe& efceue peee eYees! FmeefueS hejes#e keB Jebove~
efvepe %eeveceleer peesefle eies Fme nsleg keB Mele-Mele Jebove~~11~~
oesne- efebleeceefCe efpevecetefle&eeB, efebeflele heueoeleej~
efeewleve efpevesv kees, vecetB-vecetB Mele yeej~~12~~
eR ef$eueeskemebyebefOeDekeesef<edhebeeMeledue#emehleveJeeflemeneeleg:MelewkeeMeerefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: peeceeuee hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
Meeblees MeebefleOeeje~ efoJe heg<heebpeefue:~
-ieerlee bo-
pees YeJepeve ef$eYegJeve efleueke efpeveOeece keer Deee& kejW~

ef$eYegJeve elegie&efle YeceCe mes, efvepe keer mJeeb j#ee kejW~~
DeefleMeerIe ner ef$eYegJeveefleueke efvepe efmeheo kees heeeWies~
efvepe %eeveceefle megKe hetCe& kej, efhej Jes eneB veefnb DeeSbies~~1~~
~~ FleeMeerJee&o:~~
(hetpee veb. 2)
YeJeveJeemeer efpeveeuee hetpee

-DeLe mLeehevee-Deef[uue bo-
YeJeveJeeefme osJ eeW kes ie=n ceW peeefvees~

meele kejes[ yenej ueeKe eceeefCees~~
es Meeele efpeveYeJeve yeves nQ ceefCeceeer~
Deeeveve kej hetpetB heeTB efM eJecener~ ~1~~
eR YeJeveJeeefmeYeJeveefmLelemehlekeesefemehleefleue#eefpeveeueeefpeveefyecyemecetn!
De$e DeJelej DeJelej mebJeew<ed Deeeveveb~
De$e efle efle ": ": mLeeheveb~
De$e cece meefVeefnlees YeJe YeJe Je<ed meefVeOeerkejCeb~
-DeLe De<ke-eecej bo-
#eerjefmebOeg kes meceeve mJe veerj ueeFes~

eerefpevesvheeo ceW e{ee leehe veeefMees~~
YeJeveJeeefme osJe kes efpevesv mee kees pepet~B
Deveble efjef efmeefeo efpevesvefyecye kees YepetB~~1~~
eR YeJeveJeeefmeYeJeveefmLelemehlekeesefemehleefleue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYees
peueb efveJe&heeceerefle mJeene~
eboveeefo iebOe uese hee$e ceW YejeFes~
eer efpevesvheeo ceW mecee& meewKe heeFes~~
YeJeveJeeefme osJe kes efpevesv mee kees pepetB~
eboveb efveJe&heeceerefle mJeene~
(9)
#eerjhesve kes meceeve esle Meeefue ueeFes~

eer efpevesvheeo Dee hegbpe kees jeeFes~~
De#eleb efveJe&heeceerefle mJeene~
ceesieje iegueeye heg<he keslekeer cebieeFes~
eerefpevesvheeo ceW e{ee meewKe heeFes~~
heg<heb efveJe&heeceerefle mJeene~
ceeuehethe mesceF& megJeCe& hee$e ceW efuees~
eerefpevesv kees e{eTB hetCe& le=efhle kes efueS~~
vewJeseb efveJe&heeceerefle mJeene~
mJeCe& oerhe ceW kehetj kees peueee ueerefpees~
eerefpevesv kes mece#e Deejleer Gleeefjes~~
oerheb efveJe&heeceerefle mJeene~
iebOe mes megiebOe Oethe Deefive mebie KesFes~
kece& kees peueee kes DehetJe& meewKe uesFes~~
(10)

Oetheb efveJe&heeceerefle mJeene~
Deece mebleje yeoece e#e Leeue ceWs YejW~
eerefpevesv kees e{ee DeelcemeewKe kees YejW~~
heueb efveJe&heeceerefle mJeene~
veerj iebOe Meeefue heg<he Deeefo De Je ues~
DeIe& kees e{ee kes DehetJe& meewKe nes Yeues~~
DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
-oes ne-
nsce Ye=bie ceW mJe peue, efpeveheo Oeej kejble~

eflengbpeie ceW nes MeebeflemegKe, hejceevebo Yejble~~10~~
ebhe ecesueer ceesieje, megjefYele njefmebieej~
heg<heebpeefue Dehe&Ce kejle, efceues Deelce megKemeej~~11~~
DeLe eleske DeIe&

-meesj"e-
efpeveJej efveuee Devethe, meew FveW mes Jebe nQ~

pepele efceues efvepehe, heg<heebpeefue mes hetpentB~~
Fefle ceC[uemeesheefj cesheJe&lemeeOe:mLeeves heg<heebpeefueb ef#ehesled~
(11)
-vejsv bo-
YeJeveJeeefme kes oMe YesoeW ceW, Demegj kegceej eLece nQ~

FveceW ecegKe Fv oes ceeveW, ecej Je Jewjeseve nQ~~
eeQefleme ueeKe YeJeve ceW Gleves efpeveie=n ecej Fv kes~
efpeveie=n efpeveeeflecee kees hetpetB DeIe& mecehe&Ce kejkes~~1~~
eR DemegjkegceejosJes<eg ecejsvme elegefebMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
Demegj peeefle ceW Jewjeseve kes leerve ueeKe YeJeveeW ceW~
leerme ueeKe ner efpevecebefoj nQ ceefCecee eeflecee GveceW~~
DeIe& e{ekej ceQ efvele hetpetB meJe& Deefj veMeeTB~
efvepeDeelece DevegYeJe jme heerkej cegefeJeuueYee heeTB~~2~~
eR DemegjkegceejosJes<eg efleereJewjesevesvme ef$ebMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
veeiekegceej YeJeveJeemeer ceW oese Fb ceeves nQ~
Yetleevebo Deewj OejCeevebo efJeYeJe DeefOeke "eves nQ~~
eLece Fb kes ueeKe eJeeefueme YeJeve kens Meeele nQ~
eefleie=n ceW efpevecebefoj eeflecee pepele mJeelce Yeemele nw~~3~~
eR veeiekegceejosJes<eg Yetleevebosvme eleg:elJeeeEjMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
OejCeevebo Fb kes eeefueme ueeKe YeJeve megboj nQ~
eefleYeJeveeW ceW efpevecebefoj nQ Meeele #escebkej nQ~~
meyeceW Fke meew Dee" meg Fke meew Dee" efpevesej eeflecee~
DeIe& e{ekej ceQ efvele hetpetB heeTB efveOeer Deveghecee~~4~~
eR veeiekegceejosJes<eg OejCeevebosvme elJeeeEjMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
osJe megh eCe&k egceej YeJeveJeemeer ceW megjheefl e oes nQ~
JesC eg JesCegO eejer veeceke es DevegMeemeve kejles nw~~
(12)
JesCeg Fb kes YeJeve Deke=ef$ece De[efleme ueeKe yeKeeves~

Gleves efpeveie=n kees ceQ hetpetB kece& kegueeeue neves~~5~~
eR megheCe&kegceejosJes<eg JesCegFvme Deef$ebMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
Fb JesCegOeejer kes eeQefleme ueeKe YeJeve megboj nQ~
eeQefleme ueeKe efpeveeuee GveceW efpeveeeflecee cevenj nQ~~
ceQ efvele hetpetB DeIe& e{ekej meJe& og:KeeW mes ttB~
hejceevebo megOeejme heerkej pevce cejCe mes t tB~ ~6~~
eR megheCe&kegceejosJes<eg JesCegOeeefjFvme elegeEm$eMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
erh ekeg ceej YeJeveJeemeer ceW oes e Fv ceeves nQ~
hetCe& JeefMe veece Gvekes nQ efJeYeJe DeefOeke "eves nQ~~
hetCe& Fv kes eeefueme ueeKe YeJeve Gleves efpevecebefoj~
hetpetB DeIe& e{ ekej efveleeefl e Jebos GvnW hegjboj~~7~~
eR erhekegceejosJes<eg hetCexvme elJeeeEjMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
efeme ueeKe JeefMe Fb kes YeJeve yeves Deeflemegboj~
Ske Ske efpevecebefoj GveceW, Deee& kejW hegjboj~~
Fvekeer hetpee Yeeer kejles, YeJe YeJe heeleke veMeles~
DeIe& e{ekej hetpetB ceQ Yeer, %eeveefoJeekej eies~~8~~
eR erhekegceejosJes<eg JeefMesvme <edef$ebMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
GoefOekegceej YeJevemegj ceW peueeYe peuekeeble ecegKe nQ~
eeefueme ueeKe YeJeve peueeYe kes, Gleves ner efpeveie=n nQ~~
hetpetB DeIe& e{ekej efe mes, %eevepeesefle ekeeTB~
jesie Meeske og:Ke bo veMeekej DeelcemegOeejme heeTB~~9~~
eR GoefOekegceejs<eg peueeYeFvme elJeeeEjMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
(13)
kens YeJeve peuekeeble Fb kes efeme ueeKe Deke=ef$ece~

Gve meyeceW efpevecebefoj efpeveJej eeflecee keneR Deke=ef$ece~~
hetpetB DeIe& e{ekej efveleeefle kece&keuebke veMeeTB~
mehlehejcemLeeve eehlekej hejceOeece efv epe heeTB~~10~~
eR GoefOekegceejs<eg peuekeevleFvme <edeE$eMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
megjefJeeglkegceej kes oes nQ Fv Delegue JewYeJeegle~
Iees<e Deewj cenIees<e veece nQ efpeveJej Yeeermebegle~~
eeefueme ueeKe YeJeve ceeves nQ Iees<e Fb mes megboj~
Fleves ner efpevecebefoj FveceW hetpetB meoe eerO ej~~11~~
eR efJeeglkegceejs<eg Iees<eFvme elJeeeEjMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
efeme ueeKe YeJeve Meeele nQ ceneIees<e megjheefle kes~
Gleves ner efpevecebefoj Meeele yeves mJeCe&ceefCeeeW kes~~
GveceW efpeveeefleceeSB megboj cees# e meewKe osl eer nQ~
Fvekes hetpeve kejles ner es YeJeogKe nj uesleer nQ~~12~~
eR efJeeglkegceejs<eg ceneIees<eFvme <edeE$eMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
megj mleefvele kegceejeW ceW oes Fv ecegKe nQ ceeves~
nefj<esCe nefjkeeble veece nQ efpeveJej Yee yeKeeves~~
nefj<esCe kes eeueerme ueeKe YeJeve efpeveie=n Yeer Fleves~
Fvekees hetpetB DeIe& e{ekej heueW ceveesjLe Deheves~~13~~
eR mleefvelekegceejosJes<eg nefj<esCeFvme elJeeeEjMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
nefjkeeble kes efeme ueeKe YeJeve nQ Meeele megboj~
efeme ueeKe efpeveeuee ceefCecee eefleceeDeeW mes cevenj~~
(14)
DeIe& e{ekej hetpetB efe mes YeJe YeJe YeceCe efceeTB~

Deelcepeesefle kees ekeefle kejkes hesj ve YeJe ceW DeeTB~~14~~
eR mleefvelekegceejosJes<eg nefjkeeblesvme <edeE$eMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
efokekegceej osJeeW ceW DeefOeheefle oes nQ megke=leMeeruee~
Deefceleieefle De DeefceleJeenvee YeJeveeW kes eefleheeuee~~
Deefceleieefle kes eeefueme ueeKe YeJeve meyeceW efpevecebefoj~
hetpetB DeIe& e{ekej efveleeefle es nQ YeJe efnlebkej~~15~~
eR efokekegceejosJes<eg DeefceleieefleFvme elJeeeEjMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Fv DeefceleJeenve kes efeme ueeKe YeJeve Meeele nQ~
meyeceW efpevecebefoj megDeke=ef$ece mJeCe&ceeer jepele nQ~~
efpevecebefoj keer efpeveeeflecee kees Jebove keB melele ceQ~
kece&k eeefuecee otj nekej heeTB Meebefl e oe ceW~~16~~
eR efokekegceejosJes<eg DeefceleJeenvesvme <edeE$eMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
Deefivekegceej megjeW ceW DeefiveefMeKeer Je DeefiveJeenve nQ~
DeefiveefMeKeer kes eeueerme ueeKe YeJeve peve ceveYeeJeve nQ~~
meyeceW efpevecebefoj DeefleMeeeer efpeveefyecyeeW kees OeejW~
Gvekeer hetpee Yeeer kejkes nce efvepeiegCe efJemleejW~~17~~
eR DeefivekegceejosJes<eg DeefiveefMeefKeFvme elJeeeEjMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Fb DeefiveJeenve kes efeme ueeKe YeJeve Meeele nQ~
Fve meyeceW efpevecebefoj efpeveJejeeflecee jefJe ueepele nQ~~
Fve meyekees ceQ efveleeefle hetpetB ceesnefleefcej kees veeMetB~
efvepeDeelece DevegYeJe jme heerkej meceked peesefle ekeeMetB~~18~~
eR DeefivekegceejosJes<eg DeefiveJeenvesvme <edeE$eMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
(15)
JeeegkegceejmegjeW ceW DeefOeheefle oes nQ efpeveJej Yeeefeke~

Jees yesuebye eYebpeve veecee megKeo heJeve efJemleejke~~
YeJeve heeeme ueeKe kes DeefOeheefle megj yesuebye kenees~
Gleves ner efpevecebefoj meyekees Pegke Pegke MeerMe veJeeeW~~19~~
eR JeeegkegceejosJes<eg yesuebyeFvme hebeeMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
Fb eYebpeve kes nQ deeefueme ueeKe YeJeve cevenejer~
Gleves ner efpevecebefoj Gvemes efpeveeeflecee megKekeejer~~
Fve meyekees ceQ Yeefe YeeJe mes hetpettB DeIe& e{eTB~
ns eYeg! Ssmeer Meeer oerpes Deelecepeesefle peieeTB~~20~~
eR JeeegkegceejosJes<egeYebpevesvme <edelJeeeEjMeuue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
-hetCee&Ie&-
YeJeveJeeefme osJeeW kes meye efceue Meeele efpeveie=n ceeves~

meele kejes[ megueeKe yenej ceefCecee megboj peeves~~
Fvekeer Yeefe Jebovee kejles kece& kegueeeue veeMetB~
meceioMe&ve %eeve eefjlecee DeefYeveJe peesefle ekeeMetB~~1~~
eR YeJeveJeeefmeYeJeveefmLelemehlekeesefemehleefleue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
eefleefpevecebefoj Fke meew De" nQ efpeveeefleceeSB jlveceeer~
Dee" Dejye leQleerme kejes[ efeej ueeKe eceeCe keneR~~
neLe pees[kej MeerMe Pegkeekej keB Jebovee Yeeer mes~
#eeefeke mecekedjlve eehlekej, kece& nvetB efvepe Meeer mes~~2~~
eR YeJeveJeeefmeYeJeveefpeveeueeefmLeleDeeyeg&o$eeefebMelkeesef<edmehleefleue#eefpeveeefleceeYe: hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
(16)
DeLe ewleJe=#e DeIe&

-eewyeesue bo-
Demegjkegceej osJe ceW kegue kee, efevn megheerheue Je=#e jns~

ewleJe=#e Fme cetueYeeie ceW eejeW efoMe efpeveefyecye kenW~~
heeBe heeBe efpeveeeflecee eGefoMe heeemeve mes jepes nQ~
ceevemlebYe meyeeW kes Deeies hetpele ner DeIe veeMes nQ~~1~~
eR DemegjkegceejosJeDeelLeewleJe=#eefmLeleefJebMeefleefpeveefyecyesYe: DeIe
efveJe&heeceerefle mJeene~
veeiekegceej osJe ceW keguele mehleheCe& DeefleMeesYes nQ~
cetueYeeie ceW heeBe heeBe efpeveeeflecee peveceve ueesYes nQ~~
ceevemlebYe meyeeW kes Deeies DeeYeeie ceW efpeveeeflecee~
engBefoMe meele meele efpeveeeflecee hetpeBt GvnW Delegue ceefncee~~2~~
eR veeiekegceejosJemehleheCe&ewleJe=#eefmLeleefJebMeefleefpeveefyecyesYe: DeIe
megheCe&kegceej osJe kee keguele Meeuceefue ewleJe=#e ceevee~
GmeceW yeerme efpevesej eeflecee hetpele meewKe efceues veevee~~
heeemeve mes jepe jneR nQ eeeflenee& mes mebegle nQ~
Fvekeer hetpee Deee& kejles, cenehegCe Yeer mebefele nw~~3~~
eR megheCe&kegceejosJeMeeuceefueewleJe=#eefmLeleefJebMeefleefpeveefyecyesYe: DeIe
erhekegceej megjeW ceW peecegve Je=#e ewlele ceeve ngDee~
eejeW efoMe ceW heeBe-heeBe efpeveeeflecee mes peie Jebe ngDee~~
ceevemlebYe eej efoMe ceW nQ yeerme meYeer kees hetpetB ceQ~
DeeFme DeeFme eeflecee pepele og:KeeW mes ttB ceQ~~4~~
eR erhekegceejosJepecyetewleJe=#eefmLeleefJebMeefleefpeveefyecyesYe: DeIe
(17)
GoefOekegceej megjeW kee Jesleme Je=#e ewlele kenueelee~

cetueYeeie ceW efpeveeeflecee kees Oeejs megjieCe ceve Yeelee~~
cegefvepeve Yeer Fve ewleJe=#e keer efpeveeeflecee kees efvele JeboW~
ceevemlebYe meefnle efyecyeeW kees hetpele ner nce YeJe Keb[s~~5~~
eR GoefOekegceejosJeJeslemeewleJe=#eefmLeleefJebMeefleefpeveefyecyesYe: DeIe
megjefJeeglkegceej kes kegue ceW Je=#e keobye ewlele nw~
eejeW efoMe ceW heeBe heeBe efpeveeeflecee mebegle megKekej nw~~
eefle eeflecee kes Deeies ceevemlebYe yeves DeefleMee megboj~
Gvekeer hetpee Yeeer kejles YeefJe hee uesles efMeJemegboj~~6~~
eR efJeeglkegceejosJekeocyeewleJe=#eefmLeleefJebMeefleefpeveefyecyesYe: DeIe
osJe mleefvele kegceej kegueeW ceW Je=#e efeebieg ewlele nw~
yeerme efyecye mes hetpe Demegj megj megjheefle Jebe keuhele nw~~
ceevemlebYe efpevesej eeflecee ieCeOej Yeer Gvekees JeboW~
nce Yeer hetpeW DeIe& e{ekej ceve ceW DeefleMee DeeveboW~~7~~
eR mleefvelekegceejosJeefeebiegJe=#eefmLeleeEJeMeefleefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerflee
mJeene~
efokekegceej kee ewleJe=#e leJej efMejer<e DeefleMeesYe jne~
eefleefoMe heeBe-heeBe efpeveeeflecee mes peve-peve ceve ueesYe jne~~
heeemeve jeefpele efpeveeeflecee eeeflenee& mes cebef[le nQ~
Fvekeer hetpee Jebove Yeeer kejles ner ogKe Kebef[le nQ~~8~~
eR efokekegceejosJeefMejer<eewleJe=#eefmLeleefJebMeefleefpeveefyecyesYe: DeIe
Deefivekegceej osJe kee Je=#e heueeMe ewlele megboj nw~
Gvekeer efpeveeeflecee keer keerleea efvele ieeles megj efkeVej nQ~~
(18)
ceevemlebYe yeerme keer eeflecee keneR heeBe meew mee" JeneB~

Fve meyekeer hetpee kejles ner efceues megheo meye meewKe peneB~~9~~
eR DeefivekegceejosJeheueeMeewleJe=#eefmLeleefJebMeefleefpeveefyecyesYe: DeIe
Jeeegkegceej osJe kee ewleJe=#e MegYeveece jepegce1 nw~
cetueYeeie ceW heeBe-heeBe efpeveeeflecee Oeejs Deveghece nw~~
Fve eefleceeDeeW keer hetpee mes jesie Meeske ogKe ueles nQ~
Yetle esle yeeOee veefnb nesleer meJe& ceveesjLe heueles nQ~~10~~
eR JeeegkegceejosJejepegceewleJe=#eefmLeleefJebMeefleefpeveefyecyesYe: DeIe
-hetCee&Ie&-
YeJeveJeeefme kes oMe YesoeW ceW, oMeefJeOe ewleJe=#e ceeveW~

meye ceW eeefueme-eeefueme eeflecee meye efceue oes meew mejOeeves~~
heeemeveegle Jeerlejeie efJe eeeflenee& mes MeesefYele nQ~
jlveceeer efpeveeeflecee JebotB Jeebefle heueoeeer MegYe nQ~~1~~
eR YeJeveJeeefmeosJemebyebefOeoMeewleJe=#eefmLeleefMeleefpeveefyecyesYe: hetCee&Ie
Ske-Ske efpeveeeflecee Deeies Ske-Ske ceevemlebYe nQ~
eefleefoMe ceW eeflecee meele-meele meye Fke ceW DeeFme nQ~~
Fve oes meew ceevemlebYeeW ceW hheve meew efpeveeefleceeSB nQ~
Fve meyekees hetpetB DeIe& e{e, es meceefkele jlve efoueeeW nQ~~2~~
eR YeJeveJeeefmeosJemebyebefOeewleJe=#eefpeveeefleceemevcegKeefMeleceevemlebYeefmLelehebemene<edMeleefpeveefyecyesYe: hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
1. eejesueer kee Je=#e~
(19)
peeceeuee
-oes ne-
Meeele eerefpeveJej YeJeve, eerefpeveefyecye ceneved~

ieeTB iegCeceefCeceeefuekee, efceues Oece& Megefe Oeeve~~1~~
(eeue-ns oerveyebOeg..........)
pewJeble YeJeveJeeefme kes Meeele efpeveeueee~

pewJeble meelekeesef yenej efpeveeueee~~
eeQme" megueeKe YeJeve DemegjkegcejosJe kes~
eewjeefme ueeKe YeJeve kens veeiekegcej kes~~2~~
megheCe&megj kes ueeKe yeenej YeJeve kens~
megj erhekegcej kes efe$e ueeKe ie=n jnW~~
GoOeer mleefvele efJeegles efoked Deefivekegcej kes~
yeme ueeKe efeej YeJeve nQ Fve eleske kes~~3~~
Jeeetkegceej kes YeJeve nQ ueeKe eeveJes~
meye meele keesef yenej megue#e peeveJes~~
oMe Yeso YeJeveJeeefme kes eleske YeJeve ceW~
pee pee efpevesv iesn jepeles megceOe ceW~~4~~
Fme jlveeYee Yetefce kes megleerve Yeeie nQ~
KejYeeie hebkeYeeie ceW YeeJeve kes YeJeve nQ~~
megj veeiekegceejeefo veJe ekeej eLece ceW~
jnles Demegjkegceej osJe hebkeYeeie ceW~~5~~
Fvekes YeJeve YeJevehegje DeeJeeme $ee kens~
efkevener megjeW kes $ee ekeej kes mLeue jnW~~
es Demegjkegcej cee$e YeJeve ceW efn jns nQ~
Fve meyekes YeJeve mecemegeleg<keesCe kens nQ~~6~~
efeej~ GoefOekegceej, mleefvele kegceej, efJeeglkegceej, efokekegceej, Deefivekegceej

Fve meyekes 76-76 ueeKe YeJeve nQ~
(20)
TBeeF& leerveMeleke eespeveeW megYeJeve keer~

mebKeele Je DemebKe eespeveeW keer efJemle=leer~~
eespeve megSke Meleke legbie ceneket nQ~
es jlveceeer ket JesefoeeW kes yeere nQ~~7~~
Fve ket Gheefj eerefpevesvYeJeve jlve kes~
meye leerve kees eej ieeshegjeW mes ege es~~
eleske JeerefLeeeW ceW ceevelebYe MeesYeles~
veew veew mlethe efyebyemeefnle efee ceesnles~~8~~
hejkees Deblejeue ceW $ee YetefceeeB keneR~
JeveYetefce OJepeeYetefce ewleYetefce megKecener~~
cebefoj ceW JeboveeYeJeve DeefYe<eskeceb[hee~
vele&ve YeJeve mebieerleYeJeve es#eceb[hee~~9~~
mJeeOeeeYeJeve efe$e ceb[heeefo yeves nQ~
efpevecebefojeW ceW osJebo jce Ieves nQ~~
eleske efpeveeuee ceW Fke meew Dee" efyecye nQ~
heeemeveeW mes jepeles efpevesMe efyecye nQ~~10~~
eeflecee kes GYee eerosefJe egleosefJe cetefle& nQ~
meJee&Cn e#e mevelkegcej e#e cetefle& nQ~~
Ye=bieej keueMe eecejeefo De cebieueer~
eleske Fke meew Dee"-Dee" MeesYeles Yeueer~~11~~
eleske efyecye oesveeW lejhe {esjles ebJej~
nQ veeiee#e cetefle&eeB pees meJe& efeenj~~
meodef osJe Yeefe YejW hetpeles meoe~
efceLeeMeer kegueosJe ceeve Jeboles cegoe~~12~~
JeerCee ce=obie ogbogYeer yengJeee yepeekes~
mlees$e he{W ve=le kejW Yeefe ye{ekes~~
(21)
peue iebOe De Je efuees Dee&vee kejW~

peerJeve meheue kejW efpevesv Jebovee kejW~~13~~
pee pee efpevesv efyecye keer ceQ Jebovee keB~
mebhetCe& kece& Me$eg keer ceQ Keb[vee keB~~
efpeveYeefe kes emeeo mes mebmeej mes efleB~
efvepe %eeveceleer hetCe& nes YeJe Jeve ceW vee efheB~~14~~
-Ieee-
pee pee efpeveeeflecee, DeodYegle ceefncee, YeJeveJeeefme kes efpeveiesne~

pee cegefejcee Iej, Jebole megj vej, ceQ hetpe@tB efvele Oej vesne~~15~~
eR YeJeveJeeefmeosJeYeJeveefmLelemehlekeesefemehleefleue#eefpeveeueeefpeveefyecyesYe: peeceeuee hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
-ieerlee bo-
pees YeJepeve ef$eYegJeveefleueke efpeveOeece keer Deee& kejW~

~~ FleeMeerJee&o:~~
(hetpee veb. 3)
ceOeueeske efpeveeuee hetpee

-MebYeg bo-
eer mJeebefme efpevecebefoj eneb hej eej Meleke DeeJeve nQ~

ceefCecee Deke=ef$ece efpeveeeflecee $e+ef<e cegefveieCe kes ceveYeeJeve nQ~~
meew FbeW mes Jebefole efpeveie=n ceQ Fvekeer hetpee efvele keB~
Deeeveve mebmLeeheve kejkes efvepe kes meefVeOe efvele keB~~1~~
eR ceOeueeskemebyebefOehebecesJee&efoeleg:MeleDehebeeMeledefpeveeueeefpeveefyecyemecetn! De$e DeJelej DeJelej mebJeew<ed Deeeveveb~
eR ceOeueeskemebyebefOehebecesJee&efoeleg:MeleDehebeeMeledefpeveeueeefpeveefyecyemecetn! De$e efle efle ": ": mLeeheveb~
eR ceOeueeskemebyebefOehebecesJee&efoeleg:MeleDehebeeMeledefpeveeueeefpeveefyecyemecetn! De$e cece meefVeefnlees YeJe YeJe Je<ed meefVeOeerkejCeb~
-DeLe Deke-MebYeg bo-
es pevce peje ce=efle leerve jesie, YeJe YeJe mes ogKe osles Deees~
$ee Oeeje peue keer oskej kes ceQ hetpetB es $ee veMe peeeW~~
es eej Meleke DeeJeve nQ, efpevecebefoj Meeele mJeCe&ceeer~
Fvekeer hetpee mes peie peeleer, efvepe Deelece peesleer meewKeceeer~~1~~
eR ceOeueeskemebyebefOeeleg:MeleDehebeeMeledefpeveeueeefpeveefyecyesYe: peueb
veeveeefJeOe JeeOeer jesie Meeske, leve ceW ceve ceW mebleehe kejW~
ebove mes legce heo eet ceQ, en hetpee YeJe YeJe leehe njs~~
eR ceOeueeskemebyebefOeeleg:MeleDehebeeMeledefpeveeueeefpeveefyecyesYe: eboveb
peie ceW Fefve megKe Keb[-Keb[, veefnb Fvemes le=hleer nes mekeleer~
De#ele kes hegbpe e{eTB ceQ, De#ee megKe osieer legce Yeeer~~
(23)

Fvekeer hetpee mes peie peeleer efvepe Deelece peesleer meewKeceeer~~3~~
eR ceOeueeskemebyebefOeeleg:MeleDehebeeMeledefpeveeueeefpeveefyecyesYe: De#eleb
Fme keeceosJe ves Yeeble efkeee, efvepe Deeeflceke megKe mes Yeguee efoee
~
es megjefYele megceve e{eTB ceQ, efvepe cevekeefuekee kees efKeuee efueee~~
eR ceOeueeskemebyebefOeeleg:MeleDehebeeMeledefpeveeueeefpeveefyecyesYe: heg<heb
Gojeiveer eMeceve nsleg veeLe, ef$eYegJeve kes Ye#e meYeer Keees~
veefnb efceueer le=efhle FmeefueS eYees! e mes hetpele nce n<ee&es~~
eR ceOeueeskemebyebefOeeleg:MeleDehebeeMeledefpeveeueeefpeveefyecyesYe: vewJeseb
De%eeve DebOesje efvepe Ie ceW, veefnb %eevepeesefle efKeue heeleer nw~
oerheke mes Deejefle kejles ner, DeIe jeef$e MeerIe Yeie peeleer nw~~
eR ceOeueeskemebyebefOeeleg:MeleDehebeeMeledefpeveeueeefpeveefyecyesYe: oerheb
Jej Oethe IeeWs ceW Oethe Kese, engBefoMe ceW megjefYe cenkeleer nw~
meye heehe kece& peue peeles nQ, iegCejlveve jeefMe ecekeleer nw~~
eR ceOeueeskemebyebefOeeleg:MeleDehebeeMeledefpeveeueeefpeveefyecyesYe: Oetheb
(24)
veeveeefJeOe heue keer DeeMe efuees, yengles kegosJe kes ejCe veceW~
Deye mejme ceOegj heue mes hetpeW, yeme Ske cees#eheue DeeMe nceW~~
eR ceOeueeskemebyebefOeeleg:MeleDehebeeMeledefpeveeueeefpeveefyecyesYe: heueb
peue iebOe Deeefo ceW eeBoer kes, meesves kes heg<he efceuee kejkes~
ceQ DeIe& e{eTB ns efpeveJej! jlve$eeefveefOe oerpes legjles~~
eR ceOeueeskemebyebefOeeleg:MeleDehebeeMeledefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
-oes ne-
Meerle megiebefOele veerj mes, eYegheo Oeej kejble~

ef$eYegJeve ceW Yeer Meebefle nes, Deelece megKe efJeuemeble~~10~~
njefmebieej emetve ues, heg<heebpeefue efJeefkejble~
efceues meJe&megKe mebheoe, hejceevebo legjble~~11~~
ceOeueeske kes DeIe&

-oes ne-
ceOeueeske kes efpeveYeJeve, Deke=ef$ece cegefveJebe~

heg<heebpeefue mes hetpeles, efces mekeue peiebo~~
Fefle ceb[uemeesheefj heg<heebpeefue ef#ehesled~
(25)
-eewyeesue bo-
hebeces kes Demmeer efpeveie=n, kece& efJepeefe eeflecee efleveceW~

hebece ieefle kes eehle kejve kees, YeeJeYeefe mes JebotB ceQ~~
peue iebOeeefoke Je efceueekej, DeIe& e{ekej epeve keB~
ceOeueeske kes Meeele efpeveie=n, hetpele ner YeJe leehe nB~~1~~
eR hebecesmebyebefOe DeMeerefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle
mJeene~
pebyet Meeuceefue oMe Je=#eeW keer, MeeKeeDeeW hej oMe cebefoj~
keblegefJepeefe efpevekeer eeflecee kees, JebotB meoe YeeJe Megefe kej~~
eR pebyet-Meeuceefue DeeefooMeJe=#emebyebefOe-oMeefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
iepeobleefiejer kes yeerme YeJeve ceW, jlveceeer nQ efmebnemeve~
Gve hej ceejobefle ceonlee&, efpeveefyecyeeW kees keB veceve~~
eR efJebMeefleiepeobleheJe&lemebyebefOe-efJebMeefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
kegueheJe&le kes leerme efpeveeuee, jlveceeer eeflecee YeJenj~
YeJeYee og:Ke njve kes nslet, keB Jebovee ceve Jee kej~~
eR ef$ebMelkegueeeuemebyebefOe-ef$ebMeled efpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerleef
mJeene~
Je#eejefiejer hej Demmeer efpeveYeJeveeW ceW eeflecee jepe jneR~
keB Jebovee YeefeYeeJe mes, megjvej cegefveieCe hetpe keneR~~
(26)

eR DeMeerefleJe#eejmebyebefOe-DeMeerefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle
mJeene~
jpeleeeue kes Fke meew meej, ceoveefJepeefe efpevejepemeove~
efleve ceW eeflecee veceve keB ceQ, Melesv efveleeefle kejW veceve~~
eR mehleleefOekeMeleefJepeeeOe&heJe&lemebyebefOe-mehleleefOe efpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
F<Jeekeej eej heJe&le hej, eej efpeveeuee ceW eeflecee~
neLe pees[kej vecetB meoe ceQ, efpevekeer Delegue DekeLe ceefncee~~
eR eleg:F<JeekeejmebyebefOe-elegefpe&veeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle
mJeene~
cevegpeesej veie hej eGefoMe ceW, eej efpevemeove MeesYe jnW~
Gve hej oleerJewefj efJej hej, jeefpele ke=efle nce veceve kejW~~
eR elegcee&veg<eesejheJe&lemebyebefOe-elegefpe&veeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceer
efle
mJeene~
veboerejJej erhe Dee"JeeB, yeeJeve eerefpeveYeJeve JeneB~
ceefCecee keveke jpelecee cevenj, eeflecee JebotB MeerMe veceeB~~
eR veboerejerhemebyebefOe ehebeeMeled efpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
(27)
kegC[ueefieefj kes elegefo&Mee ceW, eG efpeveie=n MeesYee heeles~

keeueefJepeefe kes efpeveefyecyeeW kees, Jebove kej YeJe ogKe peeles~~
eR kegC[ueJejerhemebyebefOe-elegefpe&veeuee efpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle
mJeene~
ekeefiejer kes elegefo&ke eleg-Devebiepeefe efpevecebefoj nQ~
efJeOeglekece& eerefpeveefyecyeeW kees, Jebove YeeJeYeefe kej nw~~
eR ekeJejerhemebyebefOe-elegefpe&veeuee efpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle
mJeene~
-hetCee&Ie&-
ceOeueeske kes eej Meleke, DeeJeve Deke=ef$ece cebefoj~

mcejefJepeefe efpevekeer Deeke=efleeeB, JebotB ceQ cemleke vele kej~~
Meeele efpeveie=n efpeveeeflecee kees, hetCe& DeIe& ues epeve keB~
YeJe YeJe kes meye og:Ke otj nes, mJeelce megOeejme heeve keB~~1~~
eR ceOeueeskemebyebefOe-eleg:Mele-DehebeeMeled efpeveeueeefpeveefyecyesYe:
peeceeuee
-MebYeg bopee pee pee ceOeueeske kes meye, Meeele efpevecebefoj cegefve Jebos~
pee pee efpeveeeflecee jlveceeer, YeefJepeve Jebole ner DeIe Keb[W~~
pee pee efpevecetefle& Deesleve Yeer esleve kees Jeebefle heue osleeR~
pees hetpeW OeeJeW Yeefe kejW Gvekeer Deelece efveefOe Yej osleeR~~1~~
(28)
pee heeBe ces kes Demmeer nQ, pebyet Deeefoke le kes oMe nQ~
kegueheJe&le kes leermeeW efpeveie=n, iepeoble efiejer kes yeermeefnb nQ~~
Je#eej efiejer kes Demmeer nQ, Fke meew meej jpeleeeue kes~
oes F<Jeekeej efpeveeuee nQ, eejefnb cebefoj cevegpeesej kes~~2~~
veboerej kes yeeJeve kegC[ueefieefj ekeefiejer kes eG eG nQ~
es eej Meleke DeeJeve Fve, efpeveie=n kees cesje Jebove nw~~
eefle efpeveie=n ceW efpeveeefleceeSB, meye Fke meew Dee"-Dee" jepeW~
Gveeeme npeej eej meew eeQme" eeflecee Jebole DeIe YeepeW~~3~~
mJeelceevebowke hejce Dece=le, Pejves mes Pejles mecejme kees~
pees heerles jnles Oeeveer cegefve, Jes Yeer Glkebef"le oMe&ve kees~~
es Oeeve OegjbOej Oeevecetefle&, eefleeeW kees Oeeve efmeKeeleer nQ~
YeJeeW kees DeefleMee hegCeceeer, DeveJeefOe heeret<e efheueeleer nQ~~4~~
{eF& erh eeW kes cebefoj leke, ceeveJe efJ eeeOej peeles nQ~
DeekeeMeieceve $e+erOeejer, $e+ef<eieCe Yeer oMe&ve heeles nQ~~
DeeJees DeeJees nce Yeer hetpeW, OeeJeW JeboW iegC eieeve kejW~
YeJe YeJe kes mebefele kece&veeMe, hetCezke %eeveceefle Gefole kejW~~5~~
-Ieee-
pee pee eerefpeveJej, Oece&keuhele, pee efpevecebefoj efmecener~

pee pee efpeveeeflecee, efmeve Ghecee, Deveghece ceefncee meewKecener~~6~~
eR ceOeueeskemebyebefOeeleg:MeleDehebeeMeledefpeveeueeefpeveefyecyesYe: peeceeuee
-ieerlee bo-

~~ FleeMeerJee&o:~~
(hetpee veb. 4)
{eF&erhemLe veJeosJelee hetpee

DeLe mLeehevee (MebYeg bo)
Fme ceOeueeske ceW {eFerhe leke, kece&YetefceeeB ceeveer nQ~

meye Fke meew meej YeJensleg, es efMeJeheLe keer jpeOeeveer nQ~
FveceW veJeosJe jnW Gece, Gve meyekees hetpetB Yeeer mes~
Deeeveve mLeeheve kejkes, iegCeceefCe kees OeeTB egeer mes~~
eR meeOe&eerhemebyebefOemehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleDen&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueemecetn! De$e DeJelej DeJelej
mebJeew<ed Deeeveveb~
eR meeOe&eerhemebyebefOemehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleDen&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueemecetn! De$e efle efle
": ": mLeeheveb~
eR meeOe&eerhemebyebefOemehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleDen&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueemecetn! De$e cece meefVeefnlees
YeJe YeJe Je<ed meefVeOeerkejCeb mLeeheveb~
DeLe Deke (vejsv bo)
mejetveefo kee Meerleue peue ues, efpeveheo Oeej keB ceQ~

meecemegOeejme Meerleue heerkej, YeJe YeJe $eeme nB ceQ~~
kece&Yetefce kes veJeosJeeW kees, hetpele efvepemegKe heeTB~
F efJeeesie Deefve eesie kes, meye ogKe MeerIe YeieeTB~~1~~
eR meeOe&eerhemebyebefOemehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleDen&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYe: peueb efveJe&heeceerefle mJeene~
keeMceerjer kesMej ebove efIeme, efpeveheo ceW eet ceQ~
ceeveme leveg Deeieblegke $eeefJeOe, leehe njes Deet ceQ~~
(30)

eR meeOe&eerhemebyebefOemehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleDen&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYe: eboveb efveJe&heeceerefle mJ
eene~
ceesleermece GppJeue De#ele mes, eYeg veJe hegbpe e{eTB~
efvepeiegCeceefCe kees eieefle kejkes, hesj ve YeJe ceW DeeTB~~
eR meeOe&eerhemebyebefOemehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleDen&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYe: De#eleb efveJe&heeceerefle mJ
eene~
pegner ceesieje mesJebleer, Jeemebleer heg<he e{eTB~
keeceosJe kees Yemcemeeled kej, Deelece meewKe ye{eTB~~
eR meeOe&eerhemebyebefOemehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleDen&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYe: heg<heb efveJe&heeceerefle mJeene~
IesJej hesveer ue hes[e, jmeieguuee Yej Leeueer~
legcnW e{eTB #egOee veeMe nes, YejW ceveesjLe Keeueer~~
kece&Yetefce kes veJesoJeeW kees, hetpele efvepemegKe heeTB~
eR meeOe&eerhemebyebefOemehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleDen&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYe: vewJeseb efveJe&heeceerefleJeene~
m
mJeCe&oerhe ceW peesefle peueeTB, keB Deejleer efe mes~
ceesn DebO esje otj Yeies, meye %eeve Yeejleer eies~~
eR meeOe&eerhemebyebefOemehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleDen&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYe: oerheb efveJe&heeceerefle mJeene~
(31)
Oethe oMeebieer Deefivehee$e ceW, KesJele G"s megiebOeer~

kece& peueW meye meewKe eie neW, hewues megeMe megiebOeer~~
eR meeOe&eerhemebyebefOemehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleDen&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYe: Oetheb efveJe&heeceerefle mJeene~
Dee[t ueereer mesye mebleje, Deece Deveej e{eTB~
mejme ceOegj heue heeves nslet, Mele-Mele MeerMe PegkeeTB~~
eR meeOe&eerhemebyebefOemehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleDen&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYe: heueb efveJe&heeceerefle mJeene~
peue iebOeeefoke DeIe& yeveekej, megJejCe heg<he efceueeTB~
YeefeYeeJe mes ieerle ve=le kej, eYeg kees DeIe& e{eTB~~
eR meeOe&eerhemebyebefOemehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleDen&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJee
ne~
-meesj"e-
ecegvee meefjlee veerj, eYeg ejCeeW Oeeje keB~

efceues efvepeelce meceerj, MeebleerOeeje Meb kejs~~10~~
megjefYele efKeues mejespe, efpeveejCeeW Dehe&Ce keB~
efvece&o keB ceveespe, heeTB efvepeiegCe mebheoe~~11~~
(32)
DeLe eleske DeIe&

-oes ne-
hebe hejce ieg Oece& egle, efpeveeeflecee efpeveOeece~

heg<heebpeefue mes hetpeles, efceues efvepeelece Oeece~~
Fefle ceb[uemeesheefj heg<heebpeefueb ef#ehesled~
MebYeg bo
efpevekes heebeeW keueeCeke ceW, Fveefo ceneslmeJe kejles nQ~

pees %eeve oMe& megKe Jeere&ceeer, Deevevle elege Oejles nQ~~
Ssmes Denle Devebl e iegCeeW kes, Oeejer Deegle hejceelcee~
Ieeleer efJejefnle kesJeue%eeveer, meye pepettB Meg Denleelcee~~1~~
eR meeOe&eerhemebyebefOe mehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleen&lhejcesefYe:
pees MegkeueOeevecee Deiveer ceW, Dee"eW kecexvOeve Yemce kejW~
hejceeveboece=le mejJej ceW, DeefleMee efveceive nes meewKe YejW~~
ke=leke=le hejce efmeelcee es, ueeskeee efMeKej hej efle jnW~
ceQ hetpetB DeIe& e{e kejkes, cesjs meye kece& keuebke onW~~2~~
eR meeOe&eerhemebyebefOe mehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleefmehejcesefYe:
pees hebeeeej mJeeb heeueW, YeJeeW mes Yeer heueJeeles nQ~
es efMeJeheLe efJeIve efJeveeMe kejW, jlve$ee mes efvele heeJeve nQ~~
peue iebOeeefoke mes hetpetB ceQ, es cegPekees cees#eceeie& osJeW~
efveee JeJenej jlve$ee oW, cegPekees Yeer efvepe mece kej uessJeW~~3~~
eR meeOe&eerhemebyebefOe mehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleeeee&hejcesefYe:
pees eoMeebie De Debieyeee, egle he{les Deewj he{eles nQ~
Deebieefveefcee cene%eeveer, ieg GheeOeee kenueeles nQ~~
(33)
Fve ieg kes ejCe keceue hetpeBt, cegPeceW Yeer %eevepeesefle eies~
es Je YeeJeegle hetjs neW, efhej kesJeue%eeve peesefle ecekes~~4~~
eR meeOe&eerhemebyebefOe mehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleesheeOeeehejcesefYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eejeW DeejeOeve DeejeOeW, efvele Oecee&ce=le heerles jnles~
heJe&le Jeve ieghee keboje ceW, Megelce Oeeve kejles jnles~~
es meeOeg mJeelce megKe meeOe kejW, efhej efmeefjcee kes mJeeceer neW~
ceQ hetpetB ieg kes ejCe keceue, cesje ceve efMeJeheLeieeceer nes~~5~~
eR meeOe&eerhemebyebefOe mehleleefOekeMelekece&YetefceefmLelemeJe&meeOeghejcesefYe:
-Mesj bo-
pees ueeske Deewj Deueeske kes, mJehe kees kens~

kesJeefue eCeerle Oece& es, mebmeej ogKe ons~~
yeepee yepeekes Yeefe, ieerle ve=le ceQ keB~
cebieueceeer efpeveOece& pepetB, ce=leg kees nB~~6~~
eR meeOe&eerhemebyebefOe mehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleefpeveOecexYe: DeIe
-oes ne-
(34)

-oes ne-
Deke=ef$ece ke=ef$ece meYeer, hetpetB efpeveJej Oeece~

efceues mJeelce kewJeueheo, peneB hetCe& efJeeece~~9~~
eR meeOe&eerhemebyebefOe mehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleke=ef$eceeke=ef$eceefpeveewleeueesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
-hetCee&Ie& (MebYeg bo)-
Denle, efme, Deeeee&, GheeOeee, meJe&meeOeg hejceser nQ~

efpeveOece&, efpeveeiece, efpeveeeflecee, efpevecebefoj ef$eYegJeve Jebefole nQ~~
es Yetle YeefJe<eled ceW Deveble, mebeefle ceW efpeleves Yeer nesJeW~
Gve meyekees hetpetB Yeeer mes, cesje megKe Yeer De#ee nesJes~~1~~
eR meeOe&eerhemLe YetleYeefJe<eodJele&ceevekeeuemebyebefOe-Den&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYe: hetCee&Ie efveJe&hceer
ee efle
mJeene~
peeceeuee
-ieerlee bo-
eoMeebie ns Jee*dcee! egle%eeveece=leefmebOeg~

hetpetB DeIe& e{eekes, leB MeerIe YeJeefmebOeg~~7~~
eR meeOe&eerhemebyebefOe mehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleefpeveeiecesYe: DeIe
pee pee efpevesej osJe, leerLekej eYet efpeve kesJeueer~

pee efme hejceser mekeue, ieCeOej ieg eglekesJeueer~~
pee pee ieg Deeeee&Jej, GJePeee meeOetieCe cegveer~
efpeveOece& efpeveDeeiece efpevesej, efyebye efpeveie=n megKe Keveer~~1~~
-oes ne-
veJeosJ elee peeMeeru e nQ, es kece&Yetceer ceW jnW~

es meJe& cebieue ueeske ceW, Gece MejCecee nes jnsb~~
Fvekeer keB ceQ Jebovee, kej pees[ veeTB MeerMe kees~
Fvekeer keB ceQ Dee&vee, Mele-Mele PegkeeTB MeerMe kees~~2~~
ef$eYegJeve ceW efpeveewle nQ, mebKeeleerle Deveble~

Deke=ef$ece ke=ef$ece meYeer, pepetB keB YeJe Devle~~8~~
eR meeOe&eerhemebyebefOe mehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleke=ef$eceeke=ef$eceefpeveewlesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeveOece& ceW keg iegCe veneR, megj osefJeieCe yeefue ceebieles~

Fme efJeefOe kenW pees cet{peve, Jes oMe&ceesefnefve yeebOeles~~
pees kesJeueer egle mebIe kees, efpeveOece& megj kees oes<e oW~
Jes ceesefnveer oMe&ve DeMegYe kees, yeebOekej ogKe Yeesieles~~3~~
efpevekesJeueer kees jesie nes, Deenej Yeer ueskej efpeeW~
egle ceW kene nw ceebme Ye#eCe, meeOegieCe efveue&ppe nQ~~
es meye Demele d DeheJeeo nQ, ns veeLe! ceQ Fvemes yeetB~
mecekelJeefveefOe jef#ele keB, ns veeLe! YeJeogKe mes yeetB~~4~~
eesOeeefo DeMegYe ke<eee kee, Gske peye Deefle leere nes~
eeefj$e ceesefnefve yebOe nes, veefnb eefjle OeejCe Meefe nes~~
eeefj$eceesn Deveeefo mes, ns veeLe! efveye&ue kej jne~
cesjer Devebleer DeelceMeeer, erve kej ogKe os jne~~5~~
kejkes ke=hee ns veeLe! Deye, eeefj$eceesn efveJeeefjes~
eeefj$e mebece hetCe& nes, YeJeefmebOeg mes Deye leeefjes~~
eYeg Deehe ner heleJeej nes, cegPe veeJe YeJeoefOe ceW hebmeer~
Deye neLe kee DeJeuebye oes, vee osj keerpes ceQ ogKeer~~6~~
Fve Dee" keceeX ceW DeefOeke, yeueJeeve Skeefn kece& nw~
Fmekes De"eFme Yeso nQ, yeng Yeso meJe& DemebKe nQ~~
es ceesefnveer ner efmLeleer, DevegYeeieyebOe kejs meoe~
es ceesefnveer mebmeej kee, nw cetue keejCe ogKeoe~~7~~
ns veeLe! Ssmeer Meefe oes, ceQ meJe& cecelee es[ otB~
efvepe osn mes Yeer nesTB efvece&ce, meJe& heefjen es[ otB~~
efvepe Deelce mes cecelee keB, efvepe Deelce keer eee& keB~
efvepe Deelce ceW leuueerve nes, efvepe Deelce keer Deee& keB~~8~~
Ssmee mecee legjleefnb efceues, efvepe Oeeve ceW megefmLej yevetB~
Ghemeie& heefj<en neW Yeues, efvepe leJe ceW ner efLej yevetB~~
(35)
(36)
efvepe Deelce DevegYeJe jme efheTB,hejceelce heo keer eeefhle nes~

efvepe %eeveceefle peesleer efohes, pees leerveueeske ekeeefMe nes~~9~~
-oes ne-
peye leke veefnb hejceelce heo, legce heo ceW ceve ueerve~
Ske Ie[er Yeer veefnb ns, yevetB Deelce ueJeueerve~~10~~
eR meeOe&eerhemebyebefOe mehleleefOekeMelekece&YetefceefmLeleen&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYe: peeceeuee hetCee&Ie
Meeblees MeebefleOeeje, efoJe heg<heebpeefue:~
-ieerlee bo-

~~ FleeMeerJee&o:~~
(hetpee veb. 5)
Jeblej osJe efpeveeuee hetpee

-DeLe mLeehevee-ieerlee bo-
Jeblej megjeW kes iesn ceW efpeveOeece Meeele mJeCe& kes~

eleske ceW efpeveefyecye Fke meew Dee" Meeele jlve kes~~
meye DemebKeeles pewvecebefoj pewveeefl ecee kees pepetB~
Deeeveve kej hetpetB eneB efvepe DeelcemegKe mebheefle YepetB~~1~~
eR JeblejosJeYeJeveYeJevehegjDeeJeemeefmLelemebKeeleerleefpeveeueeefpeveefyecyemecetn! De$e DeJelej DeJelej mebJeew<ed Deeeveveb~
eR JeblejosJeYeJeveYeJevehegjDeeJeemeefmLelemebKeeleerleefpeveeueeefpeveefyecyemecetn! De$e efle efle ": ": mLeeheveb~
eR JeblejosJeYeJeveYeJevehegjDeeJeemeefmLelemebKeeleerleefpeveeueeefpeveefyecyemecetn! De$e cece meefVeefnlees YeJe YeJe Je<ed meefVeOeerkejCeb~
-DeLe De<ke-eefiJeCeer bo-
veerj iebiee veoer kee Yeje Ye=bie ceW~

leerve Oeeje keB veeLe kes eCe& ceW~~
JeblejeW kes eneB pewvecebefoj efoheW~
jlvecee efyecye kees hetpeles YeJe efKehes~~1~~
eR JeblejosJeYeJeveYeJevehegjDeeJeemeefmLelemebKeeleerleefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
mJeCe&jme kes meMe iebOe meewiebOe ues~
veeLe kes heeo DejefJebo eet Yeues~~
(38)
Meeefue De#ele Oegues Leeue Yejkes efuees~

hegbpe mes hetpentB DeelcemegKe kes efuees~~
kegbo ceboej ebhee ecesueer egves~
heeohebkepe pepetB F megKe neW Ieves~~
ceeuehetDee Debojmee Yejs Leeue ceW~
JebpeveeW mes pepetB le=efhle nes mJeelce ceW~~
peesefle kehet&j keer pJeeue Deejefle keB~
ceesnlece veeMe kes efoJe Yeejefle YeB~~
Oethe oMeiebOe KesTb Deieefve hee$e ceW~
kece& keer Yemce nes veeLe kes heeme ceW~~
(39)

Deece oeef[ce Devebveeme ues Leeue ceW~
Deehe kees hetpeles cees#eheue Deehe ceW~~
veerj iebOeeefo ues DeIe& Dehe&Ce keB~
jlve$ee nsleg mJeelece mecehe&Ce keB~~
-oes ne-
nsceYe=bie ceW mJe peue, efpeveheo Oeej kejble~

eflengBpeie ceW nes MeebeflemegKe, hejceevebo Yejble~~10~~
heg<heebpeefue Dehe&Ce kejle, efceues DeelcemegKemeej~~11~~
DeLe eleske DeIe&

-meesj"e-
Jeblej efveuee DemebKe, efpeveie=n mebKeeleerle nQ~

efpeveJej efyecye DemebKe, heg<heebpeefue mes hetpentB~~
Fefle ceC[uemeesheefj jlveeYeeKejhebkeYeeies ceOeueeskes meJe&$e e heg<heebpeefueb ef#ehesled~
(40)

-MebYeg bo-
efkeVej kes oMe kegue YesoeW ceW, eEkeheg<e Je efkeVej oebiece~

megj heheeefue efkeVej-efkeVej, Deeefvebefole ceveesjce efkeVejesece~~
jefleefee De pes megoMe FveceW,eEkeheg<e Je efkeVej DeefOeheefle nQ~
eEkeheg<e Fb kes DemebKeele efpeveie=n kees cesje Jebove nw~~1~~
eR efkeVejosJes<eg eEkeheg<esvme DemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
efkeVej DeefOeheefle kes DemebKeele, efpeveefveuee Deke=ef$ece ceeves nQ~
meeceeefveke Deeefo osJe kes Yeer, DeieefCele efpevecebefoj ceeves nQ~~
Fve cebefoj kee Jebove hetpeve, YeeJeeW mes kejles YeefJepeve nQ~
efpeveefyecye Ske meew Dee"-Ske meew Dee", meYeer kees Jebove nw~~2~~
eR efkeVejosJes<eg efkeVejsvme DemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
eEkeheg<e megjeW kes oMeefJeOe ceW, heg<e heg<eesece melheg<ee~
ceneheg<e heg<eeYe Deleerheg<e, ce hegve ceosJe meg ceeYee~~
megj eMemJeeved FveceW DeefOeheefle, melheg<e ceneheg<e ef nQ~
melheg<e Fb kes DemebKeele, efpeveie=n kees cesje Jebove nw~~3~~
eR eEkeheg<eosJes<eg melheg<esvme DemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
ceneheg<e Fv kes DemebKeele, efpevecebefoj ceefCecee Meeele nQ~
Fve megj kes erhe mecegeW ceW, DeeJeeme YeJevehegj Yeemele nQ~~
efpeveefyecye Ske meew Dee"-Ske meew Dee" meYeer kees Jebove nw~~4~~
eR efkebheg<eosJes<eg ceneheg<esvme DemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
osJe cenesjie kes Yegpebie De, Yegpebie Meeefue meg ceneleveg nQ~
Deeflekeee mkebOeMeeueer cevenj, DeMeveerpeJe leLee censej nQ~~
(41)
iebYeerj Deewj efeeoMe&ve es oMeefJeOe ceW oese Fb ceeves~

cenekeee Deewj Deeflekeee eLece kes DemebKe efpeveie=n hetpetB ceQ~~5~~
eR cenesjieosJes<eg cenekeeesvme DemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
Deeflekeee Fb kes DemebKeele DeeJeeme YeJevehegj nesles nQ~
Gve meyeceW efpevecebefoj megboj efpeveeeflecee mebegle nesles nQ~~
eR cenesjieosJes<eg Deeflekeeesvme DemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
iebO eJe& osJe kes oMeJeefOe ceW, nene nt nt veejo legbyej~
JeemeJe keobye cenemJej De nQ ieerlejleer ieerlejme megj~~
efhej JeeJeeve FveceW DeefOeheefle megj ieerlejleer Je ieerlejme nQ~
megj Fb ieerlejefle kes DemebKe, efpeveie=n Gvekees efvele Jebove nw~~7~~
eR iebOeJe&osJes<eg ieerlejefleFvme DemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
osJesv ieerlejme kes DemebKe, efpeveYeJeve Deke=ef$ece mJeefCe&ce nQ~
ieCeOej cegefveieCe eejCe $e+ef<eieCe kejles hejes#e ner Jebove nQ~~
Fve cebefoj kee Jebove hetpeve, ele#e kejW Yeeefeke megj nQ~
eR iebOeJe&osJes<eg ieerlejmesvme DemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
e#eeW kes yeejn Yeso GvneR kes ceeefCeYe De hetCe&Ye~
Mewu eYe ceveesYe Yeke megYe e#e nQ meJe&Y e~~
ceeveg<e Oeveheeue mJehee#e e#eesece ceveesnjCe megj nQ~
ceefCeYe hetCe&Ye Fb eLece kes DemebKe efpeveie=n hetpetB ceQ~~9~~
eR e#eosJes<eg ceeefCeYeFvme DemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
(42)
efpeveOeece Deke=ef$ece hetCe&Ye DeefOeheefle kes DemebKeele ner nQ~

DeeJeeme YeJevehegj megjie=n ceW efpevecebefoj DemebKeele ner nQ~~
Fve cebefoj keer mlegefle kejles Deelecejmeheeeer cegefveieCe nQ~
efpeveefyecye Ske meew Dee"-Ske meew Dee" meYeer kees Jebove nQ~~10~~
eR e#eossJes<eg hetCe&YeFvme DemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
je#eme megj meele Yeso Yeerce ceneYeerce efJeveeeke Goke kenW~
je#eme je#eme je#eme Je yeeje#eme FveceW oes Fb jnW~~
osJesv Yeerce kes DemebKeele DeeJeeme YeJevehegj YeJeve efYe nQ~
Fve meyeceW efpeveie=n DemebKeele Gve meyekees cesje Jebove nw~~11~~
eR je#emeosJes<eg Yeercesvme DemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
je#emekegue DeefOeheefle ceneYeerce, kes DemebKeele efpevecebefoj nQ~
efvepe DeelceOeeve ceW jle cegefveJej, Fvekes Jebove ceW lelhej nQ~~
efpevecebefoj efpeveeefleceeDeeW keer nce efveleeefle Deee& kejles nQ~
efpeve Yeeer YeJeJeeefjefOe veewkee Fme hej e{ YeJeoefOe lejles nQ~~12~~
eR je#emeosJes<eg ceneYeercesvme DemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
YetleeW kes kegue ceW meele Yeso, GveceW mJehe eeflehe cegKe~
Yetleesece De eefleYetle ceneYetle eefleVe DeekeeMeYetle~~
DeefOeheefle mJehe kes DemebKeele efpevecebefoj Meeele mJeCe&ceeer~
Gve meyeceW efpeveeeflecee Deveghece megj Jebe Deke=ef$ece jlveceeer~~13~~
eR YetleosJes<eg mJehesvme DemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
eeflehe Fb kes DemebKeele, efpevecebefoj Meeele Deveghece nQ~
pees hetpeW OeeJeW Yeefe kejW, Jes heeJeW megKe efveefOe Deveghece nQ~~
(43)
(44)
cegefveieCe efpeveeeflecee kees Oeeles, efvepekece& keeefuecee Oeesles nQ~

nce hetpeW DeIe& e{e kejkes, efpeveefyecye hegCeeo nesles nQ~~14~~
eR YetleosJes<eg eeflehesvme DemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
Fve meyeceW DemebKeele efpeveie=n meyeceW Fke Mele De" efpeveeeflecee~

ceQ hetpetB OeeTB Yeefe keB efpeveosJe osJe keer yeng ceefncee~~2~~
eR DeefJeOeJeblejosJeYeJevehegjefmLeleDemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
Jeblej efheMeee kegue eewon efJeOe, ket<ceeb[ e#e je#eme mebceesn~

leejke DeMegeer De keeue cenekeeue Megefe menleeueke meg osn~~
ceneosn let<Ceerke eJeeve FveceW oes Fb kenees nQ~
DeefOeheleer keeue kes DemebKe efpeveie=n hetpele heehe veMeees nQ~~15~~
eR efheMeeeosJes<eg keeueFvme DemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
leeueeye Je heJe&le Je=#eeefoke Fve hej Jeblej DeeJeeme yeves~

es ceOeueeske ceW DemebKeele erheeW Je mecegeW leke efieveves~~
FveceW efpevecebefoj DemebKeele ceQ DeIe& e{ekej efvele hetpetB~
efvepe hej kee Yeso %eeve heekej meye pevce cejCe ogKe mes ttB~~3~~
eR DeefJeOeJeblejosJeDeeJeemeefmLeleDemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
megj cenekeeue kes DemebKeele, efpevecebefoj Delegue efJeYeJe OeejW~

megjieCe efheMeee meceier, hetpeW yeng Yeefe oe OeejW~~
efceLeeer kegueosJe ceeve kejkes Yeer hetpee kejles nQ~
nce hetpeW efpeveeefleceeDeeW kees hetpele YeefJe heeleke njles nQ~~16~~
eR efheMeeeosJes<eg cenekeeuesvme DemebKeeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
Jeblej osJeeW kes efveueeeW ceW efpeveie=n ceW efpeveeeflecee megboj~

meye jlveceeer nQ DemebKeele Gve Yeeer YeefJepeve #escebkej~~
ceQ yeefnjelecelee kees lepekej Deblej Deelece kee Oeeve keB~
Fve hetpee mebmlegefle kej kejkes hejceelce DeJemLee eehle keB~~4~~
eR DeefJeOeJeblejefveueeefmLeleDemebKeeleefpeveeefleceeYe: hetCee&Ie
-hetCee&Ie&-
Fme jlveeYee 1Yet kes henues, KejYeeie ceW YeJeve Yetlemegj kes~
es eewon menme kenW hegefve, hebkeYeeie ceW YeJeve je#emeeW kes~~
Jes meesuen npeej nQ hegvejefhe, efkeVej Deeefoke kes ie=n Yethej~
Fve meyeceW efpeveie=n efpeveeeflecee, ceQ hetpetB Debpeefue cemleke Oej~~1~~
eR DeOeesueeskes Yetleje#emeosJeYeJeveefmLeleeE$eMelmeneefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
Fve Dee" ekeej JeblejeW kes DeieCeerle YeJevehegj2 ceeves nQ~
es DemebKeele erheeW Je mecegeWs ceW efmLele cegefve peeves nQ~~
1. ef$eueeskemeej ieeLee, 290~ 2. ef$eueeskemeej ieeLee, 294~
DeLe ewleJe=#e DeIe&

(eeue-ns oerve..............)
efkeVej megjeW kee ewleJe=#e le DeMeeske nw~

Fme cetue eGefo&Me ceW eej-eej efyecye nQ~~
heek e DeemeveeW mes eeefl enee& meceslee~
ceQ ewleJe=# e efyecye vecetB YeeJe meceslee~~1~~
eR efkeVejosJeDeMeeskeewleJe=#eefmLele<ees[MeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJe
ene~
megj eEkeheg<e kes ebheegce ewlele kene~
eleske efoMe ceW eG eG efpeveefyecye egle Dene~~
(45)
efpeveefyecye eeeflenee& meefnle jlveceeer nQ~

ceQ ewleJe=#e efvele vecetB meewKecener nQ~~2~~
eR eEkeheg<eosJeebhekeewleJe=#eefmLele<ees[MeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
nw ewl eJe=# e veeieJe=# e 1 cenesjieeW ceW~
eejeW efoMee ceW eej eej pewveefyecye nQ~~
es oMe&cee$e mes mecemle heehe njs nQ~
pees Jebovee kejW Jes hegCejeefMe Yejs nQ~~3~~
eR cenesjieosJeveeiegceewleJe=#eefmLele<ees[MeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJe
ene~
iebO eJe& osJ e eneB ew l ele legby e~
Gvekes mecemle efyecye keer ceQ Dee&vee keB~~
es osJe meele mJej ceW veeLe keerefle& ieeJeles~
pees hetpeleW FvnW Jes meJe& meewKe heeJeles~~4~~
eR iebOeJe&osJelegbyeewleJe=#eefmLele<ees[MeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
e#esv kes veeesOe ewleJe=#e meesnlee~
efpevejepeefyecye mes megjeW kee efee ceesnlee~~
pees Jebovee kejW mecemle efjef OejWies~
pees Dee&vee kejW Jes keee& efme kejWies~~5~~
eR e#eosJeveeesOeewleJe=#eefmLele<ees[MeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
je#eme megjeW ceW kebke le ewleJe=#e nw~
GmeceW efpevesveeflecee jlveeYe mJe nQ~~
hetpetB GvnW eer mes Jes jesieMeesk enj~
JebotB GvnW meoe ner Jes %eevemeewKekej~~6~~
eR je#emeosJekebkeleewleJe=#eefmLele<ees[MeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefleene~
mJe
leguemeerle nw ewleJe=#e YetlemegjeW ceW~
nQ eej-eej efyecye Fmekes cetue Yeeie ceW~~
ceQ Yeefe mes Devebl e yeej Jebovee keB~
efvepeelceueefyOe nsleg cee$e eeLe&vee keB~~7~~
eR YetleosJeleguemeerJe=#eewleJe=#eefmLele<ees[MeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefleJeene~
m
1. veeiekesmej~
(46)
Jeblej efheMeee kes keobye ewleJe=#e nQ~

ieCeOej cegveerMe Jebos Gve efee mJe nQ~~
MeerMe kees veceeTB ceQ ejCeejefJ ebo ceW~
Jeblej GheJeeoer meye otj neW #eCe ceW~~8~~
eR efheMeeeosJekeobyeleewleJe=#eefmLele<ees[MeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceereflJeene~
em
-hetCee&Ie&-MebYeg bo-
Jeblej kes Dee" ewlele ceW Fkemeew DeeFme efpeveeeflecee~

es jlveceeer Meeele Deveghece De" eeeflenee& mebegle eeflecee~~
Fvekeer Yeeer hetpee kejles, YeJe YeJe kes heehe Deveble ues~
ogKe jesie Meeske oeefj veMeW, mebhetCe& ceveesjLe heueW Yeues~~1~~
eR DeefJeOeJeblejosJeefveueemebyebefOeDeewleJe=#eefmLeleDeeeEJeMelegejMeleefpeveeefleceeYe: hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
eleske efpevesvefyecye mevcegKe, ceevemlebYe Ske Ske megboj~
es leerve heer" Thej efmLele, hejkeess leerve meefnle cevenj~~
Iebe efkebefkeefCe ceesleerceeuee OJepe ebJej $e mes mebegle nQ~
eefleefoMe ceW efpeveeefleceeSB nQ, ceQ GvnW pepetB Jes megKeeo nQ~~2~~
eR JeblejosJeewleJe=#eefmLeleefpeveefyecyemevcegKeSkeMeleDeeefJebMeefleceevemlebYemeJe&efpeveeefleceeYe: hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
peeceeuee
-oes ne-
Jeblej osJeeW kes eneB, DemebKeele efpeveOeece~

jlveceeer eeflecee JeneB, keeser keesef eCeece~~1~~
-ieerlee bo-
pewJeble Deke=ef$ece efpeveeuee mJeCe& eeboer jlve kes~

pewJeble neW efpeveefyecye ceefCecee meewceefJe megj Jeboles~~
(47)
pewJeble neW meye ewlele efpeveefyecye Deveghece jlve kes~

pewJeble ceevemlebYe neW meew Fv efpevekees Jeboles~~2~~
Jeblej megjeW kes Dee" efJeOe efkeVej ogeflee eEkeheg<e nQ~
megj cenesjie iebOeJe& e#e je#eme Je Yetle efheMeee nQ~~
eleske ceW oes oes DeefOehe es Dee" erheeW ceW jnW~
meceYetefce ceW Fve Fv kes Jenb heeBe heeBe veiej kens~~3~~
erheebpeveke ceW oef#eCeer efoMe eEkeheg<e DeefOeheefle jnW~
Fme erhe kes Gej efoMee ceW Fv efkeVej veiej nQ~~
hegefve JeeOeelegke erhe kes oef#eCe DeefOehe melheg<e nQ~
Gej efoMee ceW ceneheg<e DeOeerMe efvepehegj yemele nQ~~4~~
megJeCe&erhe megoef#eCeer efoMe cenekeee DeOeerMe nQ~
GejefoMeer DeefleMeeefe Fb yemeW pepeW efpeveF&Me nQ~~
hegefve ceve:efMeueke megerhe ceW megj ieerlejefle oef#eCeefoMeer~
megj ieerleeMe nQ Fb jnles JeneR hes GejefoMeer~~5~~
Jej Jeeerhe megoef#eCeer efoMe ceeefCeYe DeefOehe jnW~
Gej efoMee ceW hetCe&Ye megjsv efvepehegj ceW jnW~~
Yeercesv jpele megerhe oef#eCe ceW jnW efpeveYee nQ~
Gej efoMee ceW ceneYeerce DeOeerMe efvele efveJemeble nQ~~6~~
efnbiegueke erhe megoef#eCeerefoMe Fb veece meghe nQ~
Gej efoMeer eeflehe mJeeceer kes veiej DeefYehe nQ~~
nefjleeueerhe megoef#eCeer efoMe keeue Fb efveJeeme nw~
Gej efoMee ceW cenekeeue megjsv kee DeefOeJeeme nw1~~7~~
JeblejefveJeeme ef$eefJeOe YeJevehegj YeJeve hegefve DeeJeeme nQ~
Glke= ie=n kes ceOe ket megMeesYeles mJeCee&Ye nQ~~
es leerve meew eespeve megefJemle=le Meleke eespeve legbie nQ~
ueIegie=nesW ceW Fke keesMe eew[s Fkeye{2s $ee legbie nQ~~8~~
1. Fve Dee" erheeW ceW efveJeeme kee keLeve efleueeseheCCeefe Je ef$eueeskemeej ceW nw~
2. 1/3 eesMe TBes nQ~ efmeeblemeej oerheke, DeefOekeej 13~
(48)
Fve ket Thej jlve eeBoer mJeCe&cee efpeveOeece nQ~

eefleOeece Fke meew Dee" eeflecee Meeeleer jlveeYe nQ~~
Peejer keueMe ohe&Ce OJepee eecej Jepeve3 $ee$e nQ~
"esvee es Fke meew Dee"-Dee" eleske cebieueJe nQ~~9~~
efpeveYeJeve ceW Iebe ce=obieer ogbogYeer JeerCee yepeW~
efmebnemeveeW hes pewveeeflecee heeDeemeve mes efoheW~~
mecekelJeOeejer osJe DeefleMee Yeefe mes Jebove kejW~
kegueosJelee nQ mecePe efceLeeef Yeer eCeceve kejW~~10~~
Oeve Oeve nQ Jes YeJe pees megjie=n efpeveeuee Jeboles~
Oeve Oeve Gve peerJeve meheue Jes heehe heJe&le Keb[les~~
efpevejepe heeo emeeo mes leye leke oe ceW Yeefe nes~
peye leke ve efvepeheo efceues cegPekees jlve$ee veefn Jee nes~~11~~
-Ieee-
pee pee efpeveDeeuee, meJe& megKeeuee, Jeblejmegj kes jlveceeer~

pee %eeveceleer cegPe, hetCe& kejes MegYe, nes peeTB eYeg ce=legpeeer~~12~~
eR JeblejosJeYeJeve-YeJevehegj-DeeJeemeefmLelemebKeeleerleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: peeceeuee hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
-ieerlee bo-

~~ FleeMeerJee&o:~~
1. hebKee~
(hetpee veb. 6)
peesefle<keosJe efpeveeuee hetpee

-DeLe mLeehevee-MebYeg bo-
he=LJeer mes meele Meleke veyyes eespeve Thej peesefle<emegj nQ~

jefJe MeefMe en veKele Deewj leejs es heeBe Yeso peesefle<emegj nQ~~
meyekes efJeceeve ceW efpevecebefoj ceefCecee Meeele efpeveeefleceeeW~
Gvekees Deeeveve kej hetpetB es cees#eceeie& kees efoKeueeeW~~1~~
eR peesefle<keosJeefJeceeveefmLelemebKeeleerleefpeveeueeefpeveefyecyemecetn! De$e
DeJelej DeJelej mebJeew<ed Deeeveveb~
efle efle ": ": mLeeheveb~
cece meefVeefnlees YeJe YeJe Je<ed meefVeOeerkejCeb~
-DeLe De<ke-Yegpebieeeele bo-
heeesefmebOeg kee veerj Peejer YejeTB~

eYet kes ejCe leerve Oeeje kejeTB~~
jJeer eb en Deewj ve#e$e leejs~
FvneW ceW efpeveeuee pepetB Yeefe Oeejs~~1~~
eR peesefle<keosJeefJeceeveefmLelemebKeeleerleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: peueb
megiebOeerle ebove efIemee Yej keesjer~
e{eTB ejCe ceW kes kece& [esjer~~
eR peesefle<keosJeefJeceeveefmLelemebKeeleerleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: eboveb
(50)
Oegues Meeefue lebogue OeB hegbpe Deeies~

efceues Deelce mebheefle meYeer og:Ke YeeieW~~
eR peesefle<keosJeefJeceeveefmLelemebKeeleerleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: De#eleb
pegner ceesieje kesJe[e heg<he ueeTB~
eYet eCe& ceW Dehe& efvepemeewKe heeTB~~
eR peesefle<keosJeefJeceeveefmLelemebKeeleerleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: heg<heb
hegDee mesceF& Keerj uee[t yeveekes~
eYet kees e{eTB #egOee JeeefOe veeMes~~
eR peesefle<keosJeefJeceeveefmLelemebKeeleerleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: vewJeseb
efMeKee oerhe keer peieceies OJeeble veeMes~
keB Deejleer %eeve keer peesefle Yeemes~~
eR peesefle<keosJeefJeceeveefmLelemebKeeleerleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: oerheb
Deieefve hee$e ceW Oethe KesTB megiebOeer~
peueW kece& hewues megeMe keer megiebOeer~~
(51)

eR peesefle<keosJeefJeceeveefmLelemebKeeleerleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: Oetheb
Devebveeme Debietj heue Leeue Yejkes~
e{eTB legcnW cees#eheue DeeMe Oejkes~~
eR peesefle<keosJeefJeceeveefmLelemebKeeleerleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: heueb
efceuee DeIe& ceW mJeCe& eeboer kegmegce kees~
e{eTB legcnW DeelceefveefOe hetCe& kej oes~~
eR peesefle<keosJeefJeceeveefmLelemebKeeleerleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
-oes ne-
nsceYe=bie ceW mJe peue, efpeveheo Oeej kejble~

eflengBpeie ceW nes MeebeflemegKe, hejceevebo Yejble~~10~~
heg<heebpeefue Dehe&Ce kejle, efceues Deelce megKemeej~~11~~
DeLe eleske DeIe&

-meesj"e-
peeseflece&e efpeveOeece, peesefle<e osJeeW kes eneB~

efveleeefle keB eCeece, heg<heebpeueer e{ee kes~~
Fefle ceOeueeskes peesefleefJe&ceevemLeeves<eg heg<heebpeefueb ef#ehesled~
(52)

-MebYeg bo-
en MeefMe efJeceeve nw leerve menme n meew yeenej ceerue kene~

meye {eF& erhe kes MeefMeefJeceeve Fke meew yeefeme cegefveveeLe kene~~
es YeceCeMeerue DeOe& ieesueke Fve meceleue ceOe ket MeesYes~
Gme hej efpevecebefoj Meeele nQ, nce hetpeW iegCeceefCe mes MeesYeW~~1~~
eR meeOe&eerhemebyebefOeSkeMeleeef$ebMeledevefJeceeveefmLeleSleeJeleefpevecebefojefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Yeemkej efJeceeve MeefMe mes ess es pecyeterhe ceW oes ner nQ~
ueJeCeesoefOe ceW eG Oeeleefke ceW yeejn keeueesoefOe yeeefueme nQ~~
Jejheg<kejeOe& ceW yeenej meye efceuekej Fke meew yeefeme nQ~
Fve meyekes ceOe efpeveeuee nQ Gvekees hetpetB Jes efMeJeeo nQ~~2~~
eR meeOe&eerhemebyebefOeSkeMeleeef$ebMeledmete&efJeceeveefmLeleSleeJeleefpevecebefojefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Fke eb Fb kes Deemeer en DeOe&ieesue mece eceke jns~
ieejn npeej n meew meesuen es {eF& erhe en efyecye kens~~
Fve en efJeceeve kes ceOe ket Gve hej efpevecebefoj Meeele nQ~
Fve meye efpevecebefoj kees hetpetB es efpeveeeflecee mes Yeemele nQ~~3~~
eR meeOe&eerhemebyebefOeSkeeoMemene<edMele<ees[MeenefJeceeveefmLeleSleeJeledefpevecebefojefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Fke eb Fb kes DeeFme ve#e$e DeOe& ieesueke mece nQ~
meye {eF& erhe ceW leerve mene n meew efeeveJes ve#e$e nQ~~
es {eF& erhe ceW YeceCe kejW Fve meye efJeceeve ceW efpeveie=n nQ~
Gve meyekees hetpetB Yeeer mes efpeveYeeer DeefleMee megKeeo nQ~~4~~
eR meeOe&eerhemebyebefOe$eemene<edMele<eCCeJeefleve#e$eefJeceeveefmLeleSleeJeledefpevecebefojefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Fke eb kes eeme" mene veew meew heenej kees[ekees[er~
leejs nQ meye Fke meew yeefeme iegefCeles efpeleves kees[ekees[er~~
(53)
De"eeefme ueeKe eeefueme npeej megmeele Meleke kees[ekees[er~

es {eF& erhe kes leejeDeeW kes efpeveie=n pepetB neLe pees[er~~5~~
eR meeOe&eerhemebyebefOeDeeMeerefleue#eelJeeeEjMeledmenemehlekeesefkeesefekeerCe&keleejkeeefJeceeveefmLeleSleeJeledefpevecebefojefpeveeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle
mJeene~
-hetCee&Ie&-
Fve peesefle<e megj ceW eb Fv Yeemkej eleerv ceeves peeles~

en Deemeer ve#e$e De"eFme MeefMe kes heefjkej kenueeles~~
deeme" npeej veJe meew heenej kees[ekees[er leejs nQ~
es Ske eb heefjJeej Fmeer efJeOe {eF&erhe kes meejs nQ~~1~~
-oes ne-
{eF& erhe ceW Ske meew yeefeme eb efJeceeve~

meyekes heefjkej hetJe&Jeled, meyeceW efpeveJej Oeece~~2~~
vecetB vecetB kej pees[kej, MeerMe veceekej Deepe~
eefleie=n Fke meew Dee" efpeveefyecye vecetB megKekeepe~~3~~
eR meeOe&eerheemecegmebyebefOeSkeMeleeeE$eMeledebefJeceeveSlelheefjJeejefJeceeveefmLelemeJe&efpeveeueeefpeveefyecyesYe: hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
efmLej peesefle<emegj efpeveeuee DeIe&

-kegmegceuelee bo-
Deeue ceeveg<eesej mes Deeies, heg<kejeOe& ceW ebefJeceeve~

eLece Jeuee ceW Fke Mele eewJeeefueme, meye Dee" Jeuee kegue peeve~~
eej-eej ye{les JeueeeW ceW meye efceue yeejn meew eeQme"~
ieceve veneR kejles es efmLej meyeceW efpeveie=n hetpele "e"~~
heg<kejJej meceg ceW yeefeme Jeuee eLece ceW otves peeve~
Debeflece Jeuee eb mes otves Deeies erhe Jeuee eLeceeve1~~
1. Jeuee eLece ceW~
(54)
Fme efJeOe ye{les ye{les DemebKe erhe peueefOe leke ebefJeceeve~

DemebKeele nQ efmLej Fvekes meye efpeveOeece pepetB megKeoeve~~egice~~
eR ceeveg<eesejheJe&leeodyeefnjmebKeeleerhemecegheeleefmLejebefJeceeveefmLeleDemebKeeleefpevecebefojefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~1~~
Deeue ceeveg<eesej mes yeenj erhe meceg DemebKeeW peeve~
Ske Ske ueeKe eespeve hej Ske Ske nQ Jeuee ceneved~~
erhe peueefOe kes Deble Jeuee mes Deeies eLece Jeuee kee ceeve~
efiegCe efiegCe meye mete&efyecye ceW efpeveJejOeece pepetB Deceueeve~~2~~
eR ceeveg<eesejheJe&leeodyeefnjmebKeeleerhemecegheeleefmLejmete&efJeceeveefmLeleDemebKeeleefpevecebefojefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Ske Ske MeefMe kes Deemeer Deemeer en mebKeeleerle~
DemebKeele erheeW leke hewues peesefle<ehegj efJeceeve DeieCeerle~~
meyeefnb efJeceeve DeOe&ieesueke mece meyekes ceOe Deke=ef$ece ket~
Gve hej efpeveJej YeJeve Deke=ef$ece hetpele efceues ceesn mes t~~3~~
eR ceeveg<eesejheJe&leeodyeefnjmebKeeleerhemecegheeleefmLejDemebKeeleenefJeceeveefmLeleDemebKeeleefpevecebefojefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Ske Ske MeefMe kes DeeFme, DeeF&me ve#e$e yeKeeve~
mebKeeleerle erhe JeeefjefOe leke hewues peeseflece&eer efJeceeve~~
FveceW peesefle<emegj jnles nQ meye efJeceeve ceW efpeveJej Oeece~
meceier kece&# eeeLe& hetp eW ceQ Yeer keB eCeece~~4~~
eR ceeveg<eesejheJe&leeodyeefnjmebKeeleerhemecegheeleefmLejDemebKeeleve#e$eeffJeceeveefmLeleDemebKeeleefpevecebefojefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Ske eb heefjJeej ekeerCe&ke leejeDeeW kes keeble efJeceeve~
deeme" npeej veJe meew heenej kees[ekees[er heefjceeCe~~
mebKeeleerle eb kes mebKeeleerleefnb leejeieCe kes efyecye~
meye osJeeW kes Iej ceW efpeveie=n hetpele veMeW kece& kegefvebye~~5~~
eR ceeveg<eesejheJe&leeodyeefnjmebKeeleerhemecegheeleefmLejDemebKeeleekeerCe&keleejeieCeeffJeceeveefmLeleDemebKeeleefpevecebefojefpeveefyecyesYe: DeIe veJe&
ef heeceerefle
mJeene~
(55)
-hetCee&Ie&-
eb mete& en veKele leejkee, es meye mebKeeleerle eceeCe~

meyekes ceOe efpeveeuee megboj, Meeele MeesYes ceefnceeJeeve~~
eefle efpeveie=n ceW eeflecee Fke meew Dee"-Dee" heeemeve peeve~
meye efpeveie=n efpeveefyecye pepetB ceQ efvele-efvele veJe cebieue megKeoeve~~1~~
eR ceeveg<eesejheJe&leeodyeefnjmebKeeleerhemecegheeleefmLejDemebKeeleebjefJeenve#e$eleejkeeieCeefJeceeveefmLelemeJe&mebKeeleerleefpevecebefojefpeveeefleceeYe: hetCee&eI
peeceeuee
-oes ne-
peesefle<eosJe efJeceeve kes, efpeveie=n mebKeeleerle~

vecetB vecetB kej pees[ kes, yevetB mJeelce kes ceerle~~1~~
-ieerlee bo-
pee pee efpevesej Oeece peie ceW, Fb meew mes Jebe nQ~
pee pee efpevesej cetefle&eeB, efebleeceCeer MegYejlve nQ~~
pee pee ieCeeefOehe meeOegieCe efvele OeeJeles nQ efee ceW~
pee YeJe hebkepe yeesOe Yeemkej cetefle&eeB jefJeefyecye ceW~~2~~
Fme Yet mes Fkeefleme ueeKe mee" npeej ceerue megieieve ceW~
leeje efJeceeve megMeesYeles efvele Ietceles nQ DeOej ceW~~
yeeerme ueeKe megceerue Thej jefJe efJeceeve meoe jnW~
heQleerme ueeKe megyeerme menme megceerue hes eboe jnW~~3~~
ve#e$e heQefleme ueeKe efeme menme ceerueeW hes jnW~
yegOe ueeKe heQefleme menme yeeJeve ceerue hes Yeceles kenW~~
(56)
efhej ueeKe heQefleme menme eeQme", ceerue hes en Mege nQ~

heQleerme ueeKe menme efeej ceerue hej ieg efyecye nQ~~4~~
cebieue megheQefleme ueeKe Deemeer menme ner ceerue hes~
Meefve en megefeme ueeKe ceerueeW kes Gheefj Deefle Ge hes~~
efe$eeOeje mes meele meew veyyes mes veew meew eespeveesb~
leke Ske meew ome eespeveeW ceW peesefle<eer peie nQ YeCeeW~~5~~
MeefMe mete& en ve#e$e leeje kes efJeceeveefnb ecekeles~
es DeOe&ieesueke mece FvneR ceW megjveiej ceW megj yemeW~~
meyemes ye[s MeefMeefyecye leeje kes efJeceeve ueIet jnW~
$ee menme Fke meew meeWleeefueme ceerue keg DeefOekeefnb kenW~~6~
es ye[s nQ leeje ueIet oes meew heeemeefnb ceerue kes~
FveceW yeves nQ cenue GveceW osJeieCe jnles meyes~~
es osJe osJeer cevegpe mece DeefleheJeeved JeneB jnW~
Fvekes efJeceeveefnb ecekeles efove jele Fvemes yeve jnW~~7~~
yeme heeBe meew oMe mener De[leeefueme yes Fkeme"1 kens~
eespevecene en peeefvees Fvekee ieceve kee #es$e nw~~
FmeceW ieueer Fke meew eflejemeer mete& keer ceeveer ieF~
hebn ieueer nQ eb keer oes he#e ceW efJeejW eneR~~8~~
Fve meye efJeceeveefnb ceOe ceW Gegbie mJeefCe&ce ket nQ~
Gve hej efpevesej YeJeve Meeele MeesYeles Deefle hetle2 nQ~~
meyeceW efpevesej efyecye Fke meew Dee"-Fke meew Dee" nQ~
pees osJeieCe Fvekees pepeW efvele YepeW cebieue "e" nQ~~9~~
pees vej yengle efJeOe lehe leheW yeng hegCe mebee Yeer kejW~
mecekelJe efveefOe veefnb hee mekeW Jes ner eneB hej DeJelejW~~
efpeve oMe& kejkes le=hle neW peeeflemce=leer Je=<e eJeCe mes~
efpeve hebekeueeCeke ceneslmeJe osKeles Deve efJeYeJe mes~~10~~
1. 510 (48/61) ceneeespeve meJe& peesefleef<eeeW kee ieceve#es$e nw~ 2. heeJeve~
(57)
mecekelJe ueyOeer eehle kej efvepe ceW ceieve efpeveYee neW~

YeJe hebe heefjJele&ve efcee keg ner YeJeeW ceW cege neW~~
mecekelJe efveefOe Deveghece efveOeer efpeveYee ner kejles megueYe~
megKe Yeesiekej vejleve OejW efhej DeelceefveefOe Gvekees megueYe~~11~~
Oeve Oeve nw en MegYe Ie[er Oeve Oeve peerJeve meeLe& nw~
efpeve Dee&vee kee MegYe mecee Deeee Goe ceW Deepe nw~~
efpeve Jebovee mes Deepe cesjs efee keer keefueeeB efKeueeR~
ceQ %eeveceefle efJekeefmele keB Deye jlve$ee efveefOeeeB efceueeR~~12~~
-Ieee-
pee pee efpevecebefoj, YeJe efnlebkej, hetpele ef$eYegJeve hetpe yeveW~

pee pee efpeveeeflecee, efpeveiegCe ceefncee, hetpele ner nes meewKe Ieves~~13~~
eR evmete&enve#e$eekeerCe&keleejepeesefle<keosJeefJeceeveefmLelemebKeeleerleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: peeceeuee hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
Meeblees MeebefleOeeje, efoJe heg<heebpeefue:~
-ieerlee bo-

~~ FleeMeerJee&o:~~
(hetpee veb. 7)
Jewceeefveke osJe efpeveeuee hetpee

-DeLe mLeehevee-MebYeg bo-
TOJe&ueeske ceW Jewceeefveke keer efJeceeve mebKee ceeveer nw~

eewjeefme ueeKe meeeveJes, npeej lesFme ceeveer nw~~
Fve meyeceW Ske Ske efpeveie=n Meeele ceefCecee megjJebefole nQ~
Fve meyeceW Fke meew Dee"-Dee" efpeveeeflecee hetpetB efMeJeeo nQ~~1~~
eR TOJe&ueeskes JewceeefvekeosJeefJeceeveefmLeleelegjMeerefleue#emehleveJeeflemene$eeeseEJeMeefleefpeveeueeefpeveefyecyemecetn! De$e DeJelej DeJelej mebJeew<ed Deeeveveb~
eR TOJe&ueeskes JewceeefvekeosJeefJeceeveefmLeleelegjMeerefleue#emehleveJeeflemene$eeeseEJeMeefleefpeveeueeefpeveefyecyemecetn! De$e efle efle ": ": mLeeheveb~
eR TOJe&ueeskes JewceeefvekeosJeefJeceeveefmLeleelegjMeerefleue#emehleveJeeflemene$eeeseEJeMeefleefpeveeueeefpeveefyecyemecetn! De$e cece meefVeefnlees YeJe YeJe Je<ed meefVeOeerkejCeb~
-DeLe De<ke-ieerlee bo-
ns veeLe! cesjer %eevemeefjlee hetCe& Yej oerpes Deyes~

Fme nsleg peue mes Deehekes heokeceue hetpeBt ceQ Deyes~~
JewceeefvekeeW kes efpeveYeJeve Meeele ceCeercee MeesYeles~
Gve hetpeles efvepe DeelceiegCe mebheefle efceues ceve ceesnles~~1~~
eR JewceeefvekeosJeefJeceeveefmLeleelegjMeerefleue#emehleveJeeflemene$eeeseEJeMeefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: peueb efveJe&heeceerefle mJeene~
efvepe Deelce ceW mebhetCe& Meerleue meefueue Oeeje hetefjes~
legce ejCeegieue mejespe ceW ebove e{eTB FmeefueS~~
eR JewceeefvekeosJeefJeceeveefmLeleelegjMeerefleue#emehleveJeeflemene$eeeseEJeMeefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: eboveb efveJe&heeceerefle mJeene~
(59)
De#ee DeKebef[le meewKeefveefOe Yeb[ej Yej oerpes eYees!~

Fme nsleg De#ele hegbpe mes ceQ hetpentB legce heo efJeYees~~
eR JewceeefvekeosJeefJeceeveefmLeleelegjMeerefleue#emehleveJeeflemene$eeeseEJeMeefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: De#eleb efveJe&heeceerefle mJeene~
cegPe DeelceiegCe meewiebOemeeiej hetCe& Yej oerpes eYees~
Fme nsleg ceQ megjefYele megceve ues hetpentB legce heo efJeYees~~
eR JewceeefvekeosJeefJeceeveefmLeleelegjMeerefleue#emehleveJeeflemene$eeeseEJeMeefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: heg<heb efveJe&heeceerefle mJeene~
cesjer eYees! heefjhetCe& le=hleer DeelcemegKe heeret<e mes~
keerpes Dele: vewJese mes hetpetB ejCeegie Yeefe mes~~
eR JewceeefvekeosJeefJeceeveefmLeleelegjMeerefleue#emehleveJeeflemene$eeeseEJeMeefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: vewJeseb efveJe&heeceerefle mJeene~
eYeg %eevepeesleer cegPe oe ceW hetCe& Yej oerpes Deyes~
ceQ Deejleer efe mes keB De%eevelece legjleeEn Yeies~~
eR JewceeefvekeosJeefJeceeveefmLeleelegjMeerefleue#emehleveJeeflemene$eeeseEJeMeefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: oerheb efveJe&heeceerefle mJeene~
cegPe DeelceeMe meewjYe ieieve ceW Jeehle kej oerpes eYees!
Fme nsleg KesTb Oethe ceQ kegkece& Yemce kejes efJeYees!~~
(60)

eR JewceeefvekeosJeefJeceeveefmLeleelegjMeerefleue#emehleveJeeflemene$eeeseEJeMeefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: Oetheb efveJe&heeceerefle mJeene~
efvepe DeelceiegCe mebheefe kees Deye hetCe& Yej oerpes eYees!~
Fme nsleg heue kees ceQ e{eTB Deehekes meefVeOe efJeYees!~~
eR JewceeefvekeosJeefJeceeveefmLeleelegjMeerefleue#emehleveJeeflemene$eeeseEJeMeefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: heueb efveJe&heeceerefle mJeene~
Deveceesue iegCe efvepe kes Devebles efkeme efJeOeer mes hetCe& neW~
yeme DeIe& Dehe&Ce kejle ner meye efJeIveJewjer etCe& neW~~
eR JewceeefvekeosJeefJeceeveefmLeleelegjMeerefleue#emehleveJeeflemene$eeeseEJeMeefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
-oes ne-
efpeveJejheo DejefJebo ceW, Oeeje leerve kejbl e~

ef$eYegJeve ceW Yeer Meebefle nes, efvepe iegCeceefCe efJeuemeble~~10~~
efpeveJejejCe mejespe ceW, megjefYele kegmegce Oejble~
megKe mebleefle mebheefle ye{s, efvepe iegCeceefCe efJeuemeble~~11~~
DeLe eleske DeIe&

-meesj"e-
Jewceeefveke megefJeceeve, efpevecebefoj heeJeve JeneB~

hetpetB efvele Oej Oeeve, heg<heebpeefue Dehe&Ce keB~~
Fefle ceC[uemeesheefj heg<heebpeefueb ef#ehesled~
(61)
-vejsv bo -
henues ner meewOece& mJeie& ceW yeefeme ueeKe efpeveeuee~

ieCeOej cegefveieCe meew FbeW mes Jebefole meJe& megKeeuee~~
pees peve Fvekeer hetpee kejles meJe& GheJe etjW~
efvepe kes %eeve ojme Jeerjpe megKe hejce megOeejme hetjW~~1~~
eR meewOece&keuheefmLeleeef$ebMeledue#eefJeceeveefmLeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
efleere mJeie& SsMeeve keuhe ceW ueeKe De"eFme peevees~
Meeele ceefCecee efpevecebefoj nQ Jebove kej YeJe nevees~~
eR SsMeevekeuheefmLeleDeeefJebMeefleefJeceeveefmLeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
meevelkegceej mJeie& ceW yeejn ueeKe efpeveeuee meesnW~
OJepe eEkeefkeefCe Iebe ebesheke Deeefoke mes ceve ceesnW~~
eR meevelkegceejkeuheefmLeleeoMeue#eefJeceeveefmLeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
eewLes mJeie& ceensvkeuhe ceW Dee" ueeKe efpeveOeecee~
megjieCe osJe DehmejeeW efvele iegCe ieeJeW DeefYejecee~~
eR ceensvkeuheefmLeleDe<ue#eefJeceeveefmLeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
yee yeeesej mJeie& GYee ceW eej ueeKe efpeveOeecee~
Dee" Je cebieuecee MeesYeW eefle efpeve heeme cenevee~~
(62)

eR yeekeuheefmLeleelegue&#eefJeceeveefmLeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
ueebleJe De keeefhe mJeie& ceW menme heeeme efpeveeuee~
Meeele jlveceeer efpeveeeflecee YeefJepeve nsleg efMeJeeuee~~
eR ueebleJekeuheefmLelehebeeMeledmeneefJeceeveefmLeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
Mege ceneMege GYee mJeie& ceW eeefueme menme efpeveeuee~
ceefCecee jlveceeer efpeveeeflecee Jebole meJe& megKeeuee~~
eR ceneMegekeuheefmLeleelJeeeEjMelmeneefJeceeveefmLeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
Meleej De meneej keuhe ceW n npeej efpeveiesne~
DeefYe<esk e es#eeie=n vele&v e ceb[ he cebef[le iesn e~~
eR meneejkeuheefmLele<edmeneefJeceeveefmLeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
Deevele eeCele DeejCe Deegle eej keuhe ceW efieefvees~
meele Meleke efpevecebefoj Meeele Jebole ner YeJe nefvees~~
eR DeeveleeeCeleejCeeeglekeuheef mLelemehleMeleefJeceeveefmLeleefpeveeueeefpeveefyecyes Ye:
(63)
leerve DeOeesewJeseke ceW efpeveie=n Fke meew ieejn nQ~

cebieue keueMe OJepee leesjCe mes mebegle megKemeeiej nQ~~
eR $eeeOeesewJesekeefmLeleSkeMeleSkeeoMeefJeceeveefmLeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
(64)

eR hebeevegejefJeceeveefmLeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
-hetCee&Ie&-MebYeg bo-
ceOeced ewJeseke$ee ceW nQ Fke meew meele efpeveeuee~

osJebo ceOe efpeveeeflecee Jebole efceues efMeJeeuee~~
eR $eeceOeceewJesekeefmLeleSkeMelemehleefJeceeveefmLeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Fbke efJeceeve $esme" ceeveW FveceW efpevecebefoj DeefJeveej~

Deej meew meesuen efJeceeve esCeerye ceW efpeveie=n me=boj~~
eewjemeer ueeKe veJeeefme menme Fke meew eewJeeefueme eekeerCe&ke~
es meye eewjemeer ueeKe meleeveJes menme megles Fme efpeveie=negle~~1~~
eR TOJe&ueeskes ef$e<eefFvkeefJeceeveDemehleefleMele<ees[MeesCeeryeefJeceeveelegjMeerefleue#eSkeesveveJeeflemeneSkeMeleelegelJeeeEjMeledekeerCe&keefJeceeveefmLelemeJe&elegjMeerefleue#emehleveJeeflemene$eeesefJebMeefleefpeveeueesYe: hetCee&Ie efveJe&heeceerefle
mJeene~
Gheefjce$ee ewJeseke ceW efpevecebefoj FkeeeveJeW nQ~

DenefceveW mes melele hetpe nQ cegefveieCe Yeer Jebos nQ~~
eR $eeGheefjceewJesekeefmLeleSkeveJeefleefJeceeveefmLeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe:
es keesef FkeeeveJes ueeKe efeej menme De"ej eej Meleke~

eewjemeer efpeveJej eefleceeSB ceQ ceve Jee leve mes vecetB melele~~
eleske efpeveeuee ceW es Fke meew Dee"-Dee" heeemeve nQ~
Fvekeer hetpee Jebove Yeeer os osleer megKe hejceevebo nw~~2~~
eR TOJe&ueeskes JewceeefvekeosJeefJeceeveefmLeleSkeveJeeflekeesef<edmehleefleue#eDemehleeflemeneeleg:MeleelegjMeerefleefpeveeefleceeYe: hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
veJe DevegefoMe ceW veJe efpevecebefoj ceefCecee efyebye meceslee~

meceier DenefceveW mes hetefpele hegCe meceslee~~
eR veJeevegefoMeefmLeleveJeefJeceeveefmLeleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: DeIe
meye FbeW kes ie=n kes Deeies veeesOeJe=#e DeefleMee TBes~

he=efLeJeerkeeefeke nQ jlveceeer es ewleJe=#e DeefleMee MeesYeW~~
eleske efoMee ceW Ske-Ske efpeveeeflecee jlveceeer jepeW~
Fve ewleJe=#e kees efvele hetpeW hetpele ner YeJe heeleke YeepeW~~3~~
eR eleskeFbYeJevemevcegKeefmLeleveeesOeewleJe=#eelegefo&kedelegelegefpe&veeefleceeYe: hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
heeBe Devegej ceW efpevecebefoj heeBe Deke=ef$ece meesnW~

DenefceveW mes melele Jebe es cegefveieCe kee ceve ceesnW~~
(65)
peeceeuee
-MebYeg bo-
pee pee pee leerLekej efpeveJej, pee Jeerlejeie meJe&%e eYees~

pee pee efnleGheosMeer efpeveJej, pee hejceefhelee hejcesej Yees~~
legce veece ceb$e Yeer DeefleMeeeer, legce eefleceeSB peve megKeoeeer~
pee TOJe&ueeske kes efpevecebefoj, efpeveeefleceeSB cegefve ceve YeeF~~1~~
Jewceeefv eke kes keuheesheheVe, De keuheeleerle Yeso oes nQ~
keuheesheheVe kes yeejn efJeOe, yeejn ner Fb-eleerv kenW~~
meewO ece& k euhe SsM eeve leLee meevelkegceej ceensv keuhe~
yee-yeeesej kee hebece, ueebleJe keeefhe kee "e keuhe~~2~~
meeleJeeB keuhe Mege ceneMege, Dece Meleej-meneej keuhe~
Deevele-eeCele, DeejCe-Deegle, Fve eej mJeie& kes eej keuhe~~
yeejn keuheeW kes efoMe Fb, eoMe eleerv efpeveYee kenW~
meewOece& Fv meyeceW eOeeve, efpeve hebekeueeCeke ceW jle nQ~~3~~
eleske Fv kes meeceeefveke, $eeeefebMe ueeskeheeue nesles~
levegj#e heeefj<eo De Deveerke, eekeerCe&ke DeeefYeeesie nesles~~
efkeefuJe<eke osJe meye DemebKeele, heefjJeej osJe ceeves peeles~
efvepe-efvepe FbeW keer Dee%ee mes, meye JewYeJe meefnle eues Deeles~~4~~
meeeFme keeser DehmeefjeeB, SsjeJele iepe hej ve=le kejW~
peye meewOecexv efJeYeJe ueskej, eueles efJemcee meye efJee kejs~~
keuheeleerl eeW ceW ewJ eseke, veJe veJe DevegefoMe hebeevegej~
FveceW meyeneR Denefcev jnW, veefnb osJeer nQ veefnb megj heefjkej~~5~~
pees meceefkele meefnle hegCe kejles, Fve FbesW kee JewYeJe heeles~
veboerej ces efpeveeuee kes, Jebole kejles Deefle nj<eeles~~
efpeveJej kes hebekeueeCeke ceW, DeefleMeeeer hegCe keceeles nQ~
leerLekej keer Yeeer kejkes, Fke YeJe ues efMeJeheo heeles nQ~~6~~
(66)
oef#eCe kes Fb-FveCeer kees, efceuelee nw en meewYeeie Denes~

pees efpeveYeeer ceW { jnles, Jes hee uesles efvepejepe Denes~~
pees efpevecege OeejCe kejkes, {lej eeefj$e heeueles nQ~
meesuen mJeieeX kes Thej ceW, yeme Jees ner pevce Oeejles nQ~~7~~
es ceOeueeske ceW veefnb Deeles, Jeefnb mes efpeveJebove kejles nQ~
efvepeie=n kes efpeveewleeuee keer, hetpee kej Deevebo Yejles nQ~~
yengieerle ve=le mebieerle kejW, efpeveiegCe keerleea kees iee ieekes~
efvepeDeelce leJe mes eerefle kejW, efpevemece efvepe kees Yeer Oee Oeekes~~8~~
meewOece& mJeie& ceW oes meeiej, keg DeefOeke Deeeg Glke= jns~
meJee&Le&efmeef ceW leWefleme ner, meeiej Deeet efpevejepe kenW~~
meewOece& mJeie& ceW meele neLe, TBes leveg Oeejke osJe kenW~
meJee&Le&efmeef ceW Ske neLe, leveg kes ner megboj osJe jnW~~9~~
meye Fb osJe efvepe Deewheheeo, Meee mes pevce enCe kejles~
Iebe OJeefve Deeefoke mes G"kej, #eCe ceW efn DeJeefOe%eeveer yeveles~~
mveeve Deeefo mes nes heefJ e$e, efpevecebefoj ceW henues peeles~
veevee mlegefle Yeeer Jebove, kejles efpeveJej kees efMej veeles~~10~~
#eerjesoefOe kes peue mes hetefjle, Fke menme Dee" megJejCe keueMes~
hebkepe mes {kes FvneW mes megj, efpeveefyecyeeW kees meg vnJeve kejles~~
ceo&ue Iebe oggbogefYe JeerCee, yengefJeOe JeeeeW keer Ge OJeveer~
mebieerle ieerle vele&ve kejles, efpeveJej iegCe ieeles ceOegj OJeveer~~11~~
Ye=bieej keueMe ohe&Ce eecej, $ee$e Deeefo yeng JeeW kees~
Dehe&Ce kejles De" cebieuecee, MegYe Je efJeefJeOe leesjCe OJepe kees~~
peue ebove De#ele heg<he e, oerheke JejOethe mejme heue mes~
efpevehetpee kejles n<e& Yejs, DeefleMeeeer Yeefe kejW efe mes~~12~~
ceQ Yeer efpevecebefoj kees hetpetB, JebotB OeeTB iegCeieeve keB~
efpeveeefleceeDeeW kes ejCeeW ceW, ceQ yeejcyeej eCeece keB~~
(67)
eYeg Ssmeer Meeer oes cegPekees, efvepe DeelcemegOeejme heeve keB~

efvepe ceW efvepe %eeveceleer peesleer, heekej efvepe ceW efJeeece keB~~13~~
-oesnepee pee pee eerefpeveYeJeve, efpeveeeflecee cegefveJebe~
keesef keesef Jebove keB, heeTB hejceevebo~~14~~
eR TOJe&ueeskesJewceeefvekeosJeefJeceeveefmLeleelegjMeerefleue#emehleveJeeflemene$eeeseEJeMeefleefpeveeueeefpeveefyecyesYe: peeceeuee hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
-ieerlee bo-

~~ FleeMeerJee&o:~~
(hetpee veb. 8)
efme efMeuee hetpee

-mLeehevee (MebYeg bo)-
eer efmeefMeuee vejueeske cee$e, heQleeefueme ueeKe megeespeve nw~

$ewueeskee efMeKej hej Dece Yet hej, keceer1 DeOe&eb mece nw~~
eer efme Devebleeveble Fmeer hej, efleW De iegCeeefvJele nQ~
Deeeveve kej Fvekees hetpetB, es osles meewKe Deheefjefcele nQ~~1~~
eR ef$eYegJeveefMeKejefmLeleefmeefMeueesheefjefJejepeceeveDevevleevevleefmemecetn!
De$e DeJelej DeJelej mebJeew<ed Deeeveveb~
De$e efle efle ": ": mLeeheveb~
De$e cece meefVeefnlees YeJe YeJe Je<ed meefVeOeerkejCeb~
-DeLe Deke-MebYeg bo-
eer efme megeMemece GppeJeue peue, ueskej Peejer Yej ueeee ntB~
efvepe mecejme megKe heeves nslet, eYeg ejCe e{eves Deeee ntB~~
eer efmeefMeuee kees efvele hetpeBt, meye efme Devebleeveble pepetB~
meJee&Le&efmeef kees hee kejkes, Fme efmeefMeuee hej MeerIe yemetB~~1~~
eR ef$eYegJeveefMeKejefmLeleefmeefMeueesheefjefJejepeceeveDevevleevevleefmesYe:
eer efme iegCeeW mece DeefleMeerleue, ebove efIemekej ues Deeee ntB~
efvepe keer Meerleuelee heeves kees, eYeg ejCe e{eves Deeee ntB~~
1. eeBoer keer efmeefMeuee nw~
(69)
eer efme meewKe mece Keb[jefnle, GppJeue lebogue ues Deeee ntB~
efvepe Deelce meewKe heeves nslet, eYeg heggbpe e{eves Deeee ntB~~
eer efme iegCeeW mece Deefle megiebOe, heg<heeW kees egvekej ueeee ntB~
efvepe iegCe megiebefOe heeves nslet, eYeg ejCeeW heg<he e{eee nttB~~
eer efme hegef mece veeveeefJeOe, hekeJeeve yeveekej ueeee ntB~
efvepe Deelce le=efhle heeves nslet, eYeg ejCe e{eves Deeee ntB~~
eer efme %eeve mece peeseflece&e, kehet&j peueekej ueeee ntB~
efvepe %eevepeesefle heeves nslet, ceQ Deejefle kejves Deeee ntB~~
eer efme iegCeeW keer megjefYe meMe, Jej Oethe megiebefOele ueeee ntB~
efvepe DeelcemegjefYe heeves nslet, Deiveer ceW Oethe peueeee ntB~~
(70)

eer efme megKeece=le meMe ceOegj, jme Yejs yengle heue ueeee ntB~
efvepe cees#e megheue nslet YeieJeved! heue Deepe e{eves Deeee ntB~~
eer efme iegCeeW kes mece DeveIe&, en DeIe& mepeekej ueeee ntB~
efvepe leerve jlve heeves nslet, eYeg ejCe e{eves Deeee ntB~~
-meesj"e-
efmeefMeuee hej Deepe, ceve mes peueOeeje keB~

hetCe& Meebefle meeceepe, efceues ef$epeie ceW Meebefle nes~~10~~
efmeefMeuee hej Deepe, heg<heebpeefue ceve mes keB~
efceues efmeef meeceepe, ef$eYegJeve keer megKe mebheoe~~11~~
DeLe eleske DeIe&

-oes ne-
efmeefMeuee kees hetpeles, meJe& keee& neW efme~

heg<heebpeefue kej hetpeles, neW emeVe meye efme~~
DeLe ceC[uemeesheefj heg<heebpeefueb ef#ehesled~
(71)
-MebYeg bo-
Fme pebyeterh e ceW meele #es$e ceW, kece& Yeesi eYet Deeefoke nQ~
efvepe Fe mes Ghemeiee&efoke mes, efme ngS cegefve Deeefoke nQ~~
efpeme mLeue mes efveJee&Ce iees, yeme JeneR efMeuee hej hengBe iees~
Gve meye efmeeW kees hetpetB ceQ, cesjs meye Jeebefle efme Yees~~1~~
eR pecyeterhemebyebefOekece&YetefceYeesieYetefceDeeefomLeuesYe: efmeheoeehlemeJe&efmesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Fme erhe ceW me$en ueeKe yeeveJes npeej veyyes veefoeeB nQ~
es Meeele nQ ke=ef$ece Ghemeeiej, mejJej Deeefoke veefoeeB nQ~~
Fve veefoeeW mes Ghemeie& Deeefo ceW, yengle cegveerej cege ngS~
Gve meye efmeeW kees hetpetB ceQ, cesjs meye Fefle hetCe& ngS~~2~~
eR pecyeterhemebyebefOeDeke=ef$eceveoerke=ef$eceGhemeeiejveoermejesJejle[eieeefopeuemLeevesYe: efmeheoeehlemeJe&efmesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Fme pebyeterhe ceW ces Deeefo, $ee Mele ieejn heJe&le ceevees~
es Meeele nQ ke=ef$ece yengles, meccesoefMeKej Deeefoke peevees~~
Fvemes Fve ceOe iegheeDeeW mes, ces keer ceOe ieghee mes Yeer~
Je=#eeefoke mes pees efme ngS, Fve veYe efmeeW kees pepetB DeYeer~~3~~
eR pecyeterhemebyebefOemegcesJee&efoheJe&lemeccesoefMeKejeefoheJe&lesYe: efmeheoeehlemeJe&efmesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
ueJeCeesoefOe mes uebk eeefo erhe, ketYeesieYetefce yeng mLeue nQ~
JeneB mes pees cegefveJej cege ngS, Ghemeie& Je Fe kes JeMe nQ~~
Fve meye efmeeW kees hetpetB efvele, es YeJe og:Ke njves Jeeues nQ~
es mLeueefme Devebl es nQ, es meye megKe kejves Jeeues nQ~ ~4~~
eR ueJeCeesoefOemebyebefOeuebkeeefoerhekegYeesieYetefceDeeefomLeuesYe: efmeheoeehlemeJe&efmesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
erheeW kes veoer mejesJej mes, ueJeCeesoefOe kes peue Thej mes~
Ghemeie& Deeefo kes keejCe mes, yengles cegefveJej efMeJehegj hengBes~~
(72)
Fve meye efmeeW kees hetpetB efvele, hejceevevoebyegefOe ceW vneJeW~

es peue mes efme DevebleW nQ, Fvekees Jebole efvepe megKe heeJeWs~~5~~
eR ueJeCeesoefOemebbyebefOeuebkeeefoerheceOeefmLeleveoermejesJejkethele[eieeefopeuemecegpeuemLeevesYe: efmeheoeehlemeJe&efmesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
ueJeCeesoefOe ceOe nbme Deeoer, uebkeeefo erhe ceW heJe&le nQ~
Fve hej mes efme ngS pees cegefve, Ghemeie& Deeefo kes keejCe nQ~~
ueJeCeesoefO e Jesoer Thej mes, ee JeneR Deve Je=# eeoer mes~
pees efme ngS Gvekees hetpetB, efpememes efvepeelce Meeer eies~~6~~
eR ueJeCeesoefOemebbyebefOeuebkeeefoerheefmLeleef$eketeeueeefoheJe&lesYe: efmeheoeehlemeJe&efmesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Jejerhe Oeelekeer KeC[ efeflee ceW, kece&Yetefce De YeesieYetefce~
Jeve GheJeve keer YetDeeefo mLeue mes, efme ngS heeJeveYetceer~~
leerLekejieCe cegefveieCe yengles, meye kece& keekej cege ngS~
Ghemeie& Deeefo mes meye Leue mes, Gve hetpele meewKe Deveble efuees~~7~~
eR OeelekeerKeC[erhemebyebefOekece&YetefceYeesieYetefceDeeefomLeuesYe: efmeheoeehlemeJe&efmesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Fme erhe Oeelekeer ceW ke=ef$ece, Deke=ef$ece DeieefCele veefoeeB nQ~
meye Deee&Keb[ ceW Ghemeeiej, mejJej ketheeefoke veefoeeB nQ~~
Fve meyekes peue kes Thej mes, yengleske meeOegieCe cegefe iees~
eejCe $e+erOej ee Ghemeie&, Deeefo mes nce Gve pepele Yees~~8~~
eR OeelekeerKeC[erhemebyebefOeke=ef$eceeke=ef$eceveoerGhemeeiejkethele[eieeefopeuemLeevesYe: efmeheoeehlemeJe&efmesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Fme Oeeleefke ceW oes ces Deve, DeieefCele heJe&le keteefoke nQ~
Oee$eer le Meeuceefuele Deeoer yengefJeOe GheJevele Deeefoke nQ~~
Fve veYemLeeve mes efme ngS, $e+eryeue Ghemeiee&efoke mes~
Gve meye efmeeW kees hetpetB ceQ, DeeleceefveefOe efceue peeJes efpememes~~9~~
eR OeelekeerKeC[erhemebyebefOecesJee&efoheJe&leke=ef$eceheJe&leke=ef$eceDeke=ef$eceJe=#eeefoveYemLeevesYe: efmeheoeehlemeJe&efmesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
(73)
keeueesoefOe ceOe kegYeesieYetefce mes, ceeieOe Deeefo erhe Leue mes~

eejCe$e+ef<e ee Ghemeie& Deeefo, keejCe mes cegefve efMeJehegj hengBes~~
Jej erhe peueefOe kes Jesoer kes, Leue mes Yeer pees cegefve efme ngS~
Gve meye efmeeW kees hetpetB ceQ, es cesjs efmeef efveefcee ngS~~10~~
eR keeueesoefOemebyebefOekegYeesieYetefceDeeefomLeuesYe: efmeheoeehlemeJe&efmesYe:
keeueesoefOe kes peue mes kegYeesieYetceer kes veoer mejesJej mes~
eejCe $e+ef<e cegefve ee Ghemeiee&efoke, mes cegefveieCe efMeJehegj hengBes~~
Fve peue mes cegefe eehle cegefve kees, ceQ efveleeefle MeerMe Pegkeelee ntB~
Fve meye efmeeW kees DeIe& e{ekej, efMeJe keer DeeMe ueieelee ntB~~11~~
eR keeueesoefOemebyebefOekegYeesieYetefceDeeefoceOeefmLeleveoermejesJejpeuemecegpeuesYe: efmeheoeehlemeJe&efmesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Fme meeiej ceOe kegYeesieYetefce, ceeieOe megj Deeefo efveJeeme yeveW~
GveceW pees heJe&le ket efMeKej le, Deeefo veYemLeue neW efpeleves~~
Gve hej mes pees cegefve efme ngS, Gve meyekees Jebove kejlee ntB~
meye F efJeeesie Deefve eesie, ue peeJes Dee&ve kejlee ntB~~12~~
eR keeueesoefOemebyebefOekegYeesieYetefceceeieOeerheeefoceOeefmLeleheJe&leketJe=#eeefomLeevesYe: efmeheoeehlemeJe&efmesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
heg<kejJej erhe ceOe Jeueeeke=efle, cevegpeesej heJe&le meesns~
Fme hejs ceveg<e veefnb pee mekeles, Fme leke vejueeske efee ceesns~~
FmeceW pees kece&Yetefce De YeesieYetefce Jeve GheJeve mLeue nQ~
Gve meyemes efme ngS efpeveJej, cegefveieCe Gve meyekees Jebove nw~~13~~
eR heg<kejeOe&erhemebyebefOekece&YetefceYeesieYetefceJeveGheJeveJesefokeeefomLeuesYe:
efmeheoeehlemeJe&efmesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Fme heg<kejeOe& ceW iebieeefoke, DeieefCele Deke=ef$ece veefoeeB nQ~
ke=ef$ece mejJej ketheeefo leLee, Ghemeeiej Deeefoke veefoeeB nQ~~
(74)
Fve peue mes eejCe yeue mes ee, Ghemeie& Deeefo mes efme ngS~
Gve meyekees hetpetB DeIe& e{e, cesjs meye cevejLe meheue ngS~~14~~
eR heg<kejeOe&erhemebyebefOeke=ef$eceDeke=ef$eceveoermejesJejGhemeeiejkethele[eieeefopeuesYe: efmeheoeehlemeJe&efmesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Fme heg<kejeOe& ceW oes ces efn ceJeve Deeefoke yengh eJe&le nQ~
Meeele heJe&le ke=ef$ece heJe&le, Fve ieghee keboje Deeefoke nQ~~
Fve Thej mes cegefve efme ngS, heg<kej Meeuceefue le Deeefoke mes~
Fve meye efmeeW kees hetpetB ceQ, jlve$ee efveOeer efceues efpememes~~15~~
eR heg<kejeOe&erhemebyebefOecesJee&efoDeke=ef$eceke=ef$eceheJe&lelevceOeiegneefoJe=#eeefomLeevesYe: efmeheoeehlemeJe&efmesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
en efmeefMeuee heQleeefueme ueeKe, megeespeve cevegpe ueeske ece nw~
meJe&$e Devebl eeveble efme mes, Yejer Deke=ef$ece Devegh ece nw~ ~
ieCeOej cegefveieCe mes Jebe efMeuee, Fmekees cesje Mele Mele Jebove~
en efmeefMeuee ve efceues peye leke, leye leke Fmekees Mele Mele Jebove~~16~~
eR ef$eYegJeveefMeKejefmLelehebeelJeeeEjMeuue#eeespeveeceeCeefmeefMeueeew
-hetCee&Ie&-
Fve {eF& erhe oes meeiej leke, heQleeefueme ueeKe megeespeve nw~
en cevegpe ueeske FmeceW ner ceeveJe, cegefe eehle kej mekeles nQ~~
FmeceW Leue peue heJe&le eeser, Deeefoke meye Leue mes efme ngS~
DeCegcee$e peien veefnb efje eneB, meye efmeeW kees ceQ OeB efnes~~1~~
eR meeOe&eerheefmecegeefceleceveg<eueeskeefmLelemeJe&peuemLeueheJe&leJe=#eiegneefomLeevesYe: efmeheoeehlemeJe&efmesYe: hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
(75)
peeceeuee
(eeue-Mesj)
pee pee ef$eueeske efMeKej Dee efmeefMeuee nw~

pee pee ef$eueeske efMeKej Dee cees#e Fuee nw~~
pee pee Devebleeveble efme Fmehes jepeles~
pee pee ef$ekeeue efme Deveble iegCe mes Yeemeles~~1~~
meJee&Le&efmeef Fbke kes OJepeeob[ mes~
yeejn megeespeveesheefj Yet Dee"JeeR uemes~~
en hetJe& Dehej efoMe ceW megSke jepeg nw~
Gej oefKeve ceW keg kece en meele jepeg nw~~2~~
eespeve megDee" ceeser JeeetJeuee efIejer~
IeveGoOeer IeveJeeeg levetJeeeg mes efIejer~~
Fme ceOe F&<eleeiYeej veece #es$e nw~
eeboer megJeCe& jlvehetCe& efme#es$e nw~~3~~
Geeve OeJeue $e meMe efmeefMeuee es~
eespeve megheQleeueerme ueeKe efmeefMeuee es~~
es Dee" eespeve ceOe ceW efhej Deble leke Ieleer~
vejueeske kes eceeCe nw Fme #es$e keer heefjOeer1~~4~~
Jen DeOe& ebmece ef$eueeske DeeYeeie ceW~
Deveble Deveble efme JeneB jepeles efvepe ceW~~
leerLexMe neskes efme Devebles JeneB efleW~
leerLexMe efyevee efme Devebleeveble JeneB hes~~5~~
peue Leue Je ieieve mes Deveble efme ngS nQ~
meeceevekesJeefue Debleke=le kesJeefue efYe efme nQ~~
Glke= heeBe meew heeerme Oeveg Mejerj mes~
peIeve mee{s leerve neLe osn cee$e mes~~6~~
1. efleueeseheCCeefe, DeefOekeej Dee"JeeB, ieeLee 652 mes~
(76)
ceOece Deveske efJeefOe keer DeJeieenvee OejW~

es efme ngS nce GvneW kees efee ceW OejW~~
pees TOJe& ueeske DeOeesueeske eflee&ked ueeske mes~
meye kece& veeMe efme ngS cele&ueeske mes~~7~~
Glmeefhe&Ceer DeJemeefhe&Ceer kes neW keeue mes~
Ghemeie& efveefcele efme ngS vecetB Yeeue mes~~
Ghemeie& efyevee efme eewLes keeue mes ngS~
Fve heeBe Yejle heeBe SsjeJele mes efMeJe iees~~8~~
oes %eeve $ee Je eej mes kewJeue heeekes~
pees efme ngS nQ Deveble meewKe heeekes~~
pees meeOeg mebnjCe mes efme nes iees eneB~
efyeve mebnjCe Deveble efme nes jns eneB~~9~~
keg meeOeg mecegodIeele kejkes efme ngS nQ~
keg kesJeueer efyeve mecegodIeele efme ngS nQ~~
Ke[dieemeveeW mes efme Yeer Deveble ngS nQ~
heeemeveeW mes Yeer Deveble efme ngS nQ~~10~~
meye Je mes hegbJesoer ner efme ngS nQ~
neB YeeJe mes $ee Jeso mes Yeer efme ngS nQ~~
eleske yeg mJeebyeg efme ngS nQ~
yeesefOele eyeg Yeer Devebble efme ngS nQ~~11~~
meye Dee" kece& veeMe kejkes efme ngS nQ~
Jes Fke meew De[leeueerme eke=efle ve efkeS nQ~~
meye efme Debeflece osn mes keg vetve kens nQ~
Fme efJeOe mes Devleosn kes Deekeej jns nQ~~12~~
es meJe& efme iegCe Devebleeveble Oeejles~
es meJe& efme megKe Devebleeveble Oeejles~~
(77)
es meJe& efme pevce cejCe Metve nes iees~

es meJe& efme %eeve iegCe mes hetCe& nes iees~~13~~
Fve {eF& erhe mes Deveble efme ngS nQ~
oes ner meceg mes Deveble efme ngS nQ~~
vejueeske ceW meye Ske meew meej nQ kece&Yet~
FveceW pevece kes eehle kejW cevegpe cegefeYet~~14~~
vejueeske ceW DeCegcee$e Yeer vee efje Leeve nw~
peneB mes ve ngS efme meye efveJee&Ce mLeeve nQ~~
ces keer etefuekee mes Yeer efme ngS nQ~
Jes ces keer ieghee mes ner efme ngS nQ~~15~~
Devebleeveble efmeeW keer Jebovee keB~
ceQ efvele Devebleeveble yeej Jebovee keB~~
eer efmeefMeuee kees vecetB ceQ Yeefe YeeJe mes~
en efmeefMeuee eehle keB Yeefe veeJe mes~~16~~
-oes ne-
vecetB efme hejceelcee, efmeefMeuee cegefveJebe~

%eeveceleer iegCe hetCe& kej, heeTB hejceevevo~~17~~
peeceeuee hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
-ieerlee bo-

~~ FleeMeerJee&o:~~
(78)
eMeefmle
-oes ne-
MebeefleveeLe leerLexMe kees, vecetB vecetB Mele yeej~

kegbLegveeLe DejveeLe kees, eCecetB yeejcyeej~~1~~
es leerveeW ner leerLe&kej, leerve-leerve heo F&Me~
leerLekej eeer ceove, Oeejer ef$eYegJeve F&Me~~2~~
leerve ueeske jevee yeveer, nefmleveehegj ceW veJe~
Fvekeer efpeveeeflecee vecetB, efpevnW vecele efvele YeJe~~3~~
heeuiegve Jeefo SkeeoMeer, eLece osMevee heJe&~
$e+<eYeosJe kewJeue kees, hetpeW YeefJepeve meJe&~~4~~
Jeerj mebJeled heeerme meew, efeme DeefleMeekeej~
ef$eYegJeveefleueke efJeOeeve ueIeg, efkeee mebkeueve meej~~5~~
hebekeueeCeke neseiee, ceneceneslmeJe nsleg~
heeuiegve Jeefo lesjme efleLeer, PeC[ejesnCe es~~6~~
Meebefle kegbLeg DejveeLe keer, eeflecee ceneefJeMeeue~
cenecemlekeeefYe<eske mes, neWies Yee efveneue~~7~~
ceneJeerj Meemeve peeleg, cetuemebIe eeOeeve~
hejchejeiele metefjieCe, vecetB vecetB peieceeve~~8~~
meoer yeermeJeeR kes eLece, Meebeflemeeiejeeee&~
Gvekes heeOeerMe Les, Jeerjmeeiejeeee&~~9~~
Gvekeer efMe<ee ceQ eefLele, ebLe jes yengleske~
ieefCeveer %eeveceleer efueefKele, hetpee ebLe Deveske~~10~~
peye leke efpeveMeemeve eneB, peie ceW nw efnlekeej~
leye leke %eeveceleer efueefKele, nes efJeOeeve megKekeej~~11~~
(79)
Deejleer leerve ueeske efJeOeeve keer

jeefe$eer-e%eeeceCeer Deeefe&kee eboveeceleer
lepe&-leve [esues.......(veeefieve Oegve)
pee leerve ueeske kes efpeveefyecyeeW keer cebieue oerheepeeue kes,

ceQ Deepe GleeB Deejefleee~~
efpeveefyecyeeW kes oMe&ve mes, meceioMe&ve efceuelee nw~
Ie=leoerheke mes Deejefle kejkes, ceesnefleefcej Yeielee nw~~
eYet peer ceesn......
efpevecebefoj keer, efpeveeeflecee keer, MegYe cebieue oerhe epeeue kes,
ceQ Deepe GleeB Deejefleee~~1~~
Jemeg keesef meghheve ueeKe meleeveJes, menme eej meele Fkeeemeer~
leerve ueeske kes es efpeve cebefoj, Meeele nQ DeefJeveeMeer~~
eYet peer Meeele......
Gve efpevecebefoj efpeveeeflecee keer, MegYe cebbieue oerhe epeeue kes,
ieefCeveer %eeveceleer ceelee keer, efceueer esjCee heejer~
nefmleveehegj ceW leerve ueeske keer, jevee yeveer nw veejer~~
eYet peer jevee......
GmeceW jepes meye efpeveefyecyeeW keer, MegYe cebieue oerhe epeeue kes,
DeOeesueeske mes efmeefMeuee leke, efpeleves Yeer cebefoj nQ~
Gve meyekeer eboveeceleer, mJeefCe&ce efJe megvoj nw~~
eYet peer mJeefCe&ce......
Gve efpevecebefoj efpeveeeflecee keer, MegYe cebieue oerhe epeeue kes,
(80)
Yepeve
lepe& - cesjer lees helebie G[ ieF& js....................
leerve ueeske ee$ee kejes, efmeefMeuee leke Yeer euees,

efme eYeg kee oMe&ve efceuesiee, DeelcelelJe kee keceue efKeuesiee~~ske.~~
pecyeterhe nefmleveehegjer ceW~
jeveeSB ceveesnj yeveer nQ~~
leerve ueeske Yeer yevee nw megvoj~
efpemeceW yeves nQ cenue Je cebefoj~~
osKees peje "erke mes, jevee kees vepeoerke mes,
%eeveoerhe ceve ceW leye peuesiee, DeelceleJe kee keceue efKeuesiee~~1~~
meele vejke DeOeesueeske ceW nQ~
peneB cee$e ogKe ner Devebles nQ~~
efpeveYeJeve Yeer nQ eLece Oeje ceW~
Kej Je hebke Yeeie efoKe jne nw~~
heehe vee keceevee keYeer, vejke ceW ve peevee keYeer,
DeMegYe kece& leye veneR yebOesiee, DeelceleJe kee keceue efKeuesiee~~2~~
ceOeueeske efpeveJejeW kee oMe&ve~
kejes TOJe&ueeske kee Yeer Jebove~~
efmeefMeuee DeOe&ev mece nw~
JeneB jepes efmeeW kees veceve nw~~
evoveeceleer euees, meeref{eeB e{s euees,
oMe& efme eYeg kee Deye efceuesiee, DeelceleJe kee keceue efKeuesiee~~3~~

Tribhuwan Tilak Vidhan (VGM-314)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Tribhuwan Tilak Vidhan (VGM-314)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tribhuwan Tilak Vidhan (VGM-314)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Jeerj %eeveesoe evLeceeuee kee heg<he veb.

ef$eYegJeve efleueke efJeOeeve

eer %eeveceleer ceeleepeer

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve eje mebeeefuele

Jeerj %eeveesoe evLeceeuee

-: mebmLeeefhekee SJeb esjCeeeesle :-

hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer

e%eeeceCeer Deeefe&kee eer evoveeceleer ceeleepeer

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve

Oece&efoJeekej heer"eOeerMe #eguuekejlve eer ceesleermeeiej peer cenejepe

pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e. heesve veb.- (01233) 280184, 292943

kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve

COURTESY-JAIN BOOK DEPOT

Jeerj efveJee&Ce mebJeled 2536

kece&eesieer ye.jJeerv kegceej pewve

ye. keg. Fvog pewve (mebIemLe)

efJeOeeve keer jeefe$eer, je^ieewjJe, ieefCeveerecegKe, Deeefe&keeefMejesceefCe

lepe&pebieue pebieue Oetce ceeer nw......

eer %eeveceleer ceeleepeer kee mebef#ehle-heefjee

egieveeefekee, je^ieewjJe, efJeeefJeYetefle, JeeiosJeer, efmeevleeesejer pewmeer GheeefOeeeW

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve kee heefjee

-heer"eOeerMe #eguueke ceesleermeeiej

Jeerj %eeveesoe ievLecee}e kes meneesieer

eer ceeBieer}e} yeeyet}e} hene[s, nwojeyeeo (DeevOe heosMe)~

eer cevvee}e} jece}e} pewve [tbiejJee}e, Yeevehegje (cevomeewj) ce.he.~

hebece hetpee ceW

-24 DeIe& 6 hetCee&Ie&

ef$eYegJeve efleueke efJeOeeve

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

JeblejosJeeW peesefle<e megj kes, meye mebKeeleerle efpeveeuee nQ~

ef$eYegJeve efleueke Jeboveeke

ef$eYegJeve kes efpeleves ewleeuee, Deke=ef$ece Gvekees efvele JebotB~

meevelkegceej ceW yeejn ueKe, ceensv mJeie& ceW Dee" ue#e~

ef$eYegJeve efleueke efJeOeeve

ef$eYegJeve efleueke efpeveeuee hetpee

ef$eYegJeve efleueke efpeveeuee Meeele, Dee" keesef megKejeMeer~

Meg iebi eeveoer veer j Peejer YeB~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Oeewle lebogue MeMeer jefMce mece esle nQ~

ef$eYegJeve efleueke efJeOeeve

Deece Deb i etj kes uee e { eTB Yeues ~

eer efpeveJej heeoeype, Meebl eerOeeje ceQ keB~

eq$eYegJeve efleueke efpevesv ie=n, efpeveeeflecee efpevemete&~

pee DeOeesueeske kes efpeveie=n meele kejes[ yenej ueeKe vecetB~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

pee Jeblejmegj peesefle<e megj kes efpeveiesn DemebKeeles eCecetB~

ef$eYegJeve efleueke efJeOeeve

es efyecye heeBe meew Oeveg<e legbie heeemeve jepeW ceefCecee nQ~

pees YeJepeve ef$eYegJeve efleueke efpeveOeece keer Deee& kejW~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

YeJeveJeemeer efpeveeuee hetpee

YeJeveJeeefme osJ eeW kes ie=n ceW peeefvees~

#eerjefmebOeg kes meceeve mJe veerj ueeFes~

ef$eYegJeve efleueke efJeOeeve

#eerjhesve kes meceeve esle Meeefue ueeFes~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

YeJeveJeeefme osJe kes efpevesv mee kees pepetB~

nsce Ye=bie ceW mJe peue, efpeveheo Oeej kejble~

DeLe eleske DeIe&