PRIKUPLJANJE PODATAKA

Predava: Dr Mirko Savi

savicmirko@ ef.uns.ac.rs www.ef.unc.ac.rs

Izvori podataka
Primarni (individue, fokus grupe, panel grupe, Internet, otpad) Sekundarni (knjige i periodike, poslovna evidencija i arhiva, podaci statistikih agencija, publikacije javne uprave, mediji, Internet...)

Metodi prikupljanja podataka

Intervju
Intervju je metod prikupljanja podataka u obliku dvosmerne komunikacije izmeu osobe koja intervjuie i respondenta (izvetajne jedinice). Nestrukturirani Strukturirani Upotreba vizuelnih pomagala: slike, crtei, karte itd. Vanost treninga...

Upitnici Upitnik je unapred formulisan skup pitanja na koje se trae odgovori respondenta, obino sa ogranienim broje alternativa. Principi kvalitenog dizajna upitnika: Formulacija pitanja Vrednosne skale Opti izgled

Principi formulacije pitanja: odgovarajui sadraj pitanja nivo sofisticiranosti upotrebljenog jezika tip pitanja koja se postavljaju redosled pitanja lini podaci koji se trae od respondenata.

Jednostavna pitanja: Da li imate auto? Tata moga dede mome tati je _________ umro a meni je _________ ao

Upitnik vs. intervju...

Intervju licem u lice

Za: motivacija, otklanjanje nejasnoa, dodatna pitanja, itanje neverbalnih znakova, vizuelna pomagala, dobijanje bogatijih podataka, upotreba CAPI (Computer Assisted Personal Interview). Protiv: oduzima vreme, vei trokovi, naruavanje poverljivosti, treniranje anketara, poveana pristrastnost rezultata, respondent moe da prekine intervju bilo kad.

Telefonski intervju Za: manji trokovi, brzina, iri geografski obuhvat, vea anonimnost, upotreba CATI (Computer Assisted Telephone Interview). Protiv: Nema neverbalne komunikacije, moraju da budu kratki, pozivanje brojeva koji su van upotrebe. Lino urueni upitnici Za: motivacija, otklanjanje nejasnoa, jeftiniji u sluaju uruivanja veoj grupi, visok nivo odaziva (response rate). Protiv: situacija da grupa nema mogunost da popunjava upitnike (recimo u preduzeu).

Upitnici poslati potom

Za: velika anonimnost, velika geografska pokrivenost, poklonii za motivaciju, due vreme odziva respondenata. Protiv: nizak nivo odziva (30%), nejasnoe ostaju, potrebne naknadne procedure za nadoknaivanje niskog odziva. Elektronski upitnici Za: laki za slanje, globalna pokrivenost, jeftini, brzina, respondent odgovara kad poeli.

Protiv: neophodna informatika pismenost, pristup raunarima, veoma nizak nivo odziva.

Ostali metodi prikupljanja podataka: Opservaciono prikupljanje podataka Mehanike opservacije Projektivni metodi (asocijacije, dopunjavanje, TAT (Thematic Apperception Test), inkblok test, kolai, crtei,... Multimetodski pristup.

Neverbalna komunikacija i metafore u prikupljanju podataka

80% ljudske komunikacije neverbalna komunikacija.

je

Vrednosne skale
Vrste: Dichotomous scale (dihotomne) Category scale (kategorike) Likert scale (Likertova skala) Numerical scale (numerika skala) Semantic differential scale (semantiko-diferencijalne skale) Itemized rating scale (tematska vrednosna skala) Fixed or constant sum rating scale (skala sa fiksnom sumom) Stapel scale (Stapelova skala) Graphic rating scale (grafike vrednosne skale) Consensus scale (konsenzus skale) Multidimenzionalne skale itd.

Dihotomne skale: Da/Ne; Slaem se/Ne slaem se...

Kategorike skale: Navedite mesto svoj boravka: a) Subotica b) Beograd c) Novi Sad Likertova skala:
Strongly Disagree 1 Disagree Neither Agree Nor Disagree 3 Agree Stronlgy Agree

Numerika skala: Navedite godine starosti; Navedite broj dece u domaistvu.

How pleased are you with your new real estate agent?
Extreme ly Please 7 6 5 4 3 2 1 Extreme ly Displeas ed

Research indicates that a 5-point scale is just as good as any, and that an increase from 5 to 7 or 9 points on a rating scale does not improve the reliability of the rating (Elmore&Beggs, 1975)

Semantiko-diferencijalne skale: Toplo/Hladno; Dobro;Loe; Jako/Slabo

Tematska vrednosna skala

Example 9.6(i) Respond to each item using the scale below, and indicate your response number on the line by each item. 3 4 Neither Unlikely Very Unlikely Unlikely Likely Nor Likely 1. I will be changing my job within the next 12 months. 2. I will take on new assignments in the near future. 3. It is possible that I will be out of this organization within the next 12 months. 1 2 5 Very Likely

Skala sa fiksnom sumom

In choosing a toilet soap, indicate the importance you attach to each of the following five aspects by allotting points for each to total 100 in all. Fragrance Color Shape Size Texture of lather Total points 100

Stapelova skala
State how you would rate your supervisor's abilities with respect to each of the characteristics mentioned below, by circling the appropriate number. +3 +3 +3 +2 +2 +2 +1 +1 +1 Adopting Modern Technology Product Innovation Interpersonal Skills -1 -1 -1 -2 -2 -2 -3 -3 -3

Rangiranje
Odreivanje preferencija modaliteta varijable. izmeu razliitih

Vrste: Paired comparison (uporeivanje u parovima) Forced choice (isforsirani izbor) Comparative scale (komparativna skala)

Isforsirani izbor
Rang the following magazines that you would like to subscribe to in the order of preference, assigning 1 for the most preferred choice and 5 for the least preferred. Fortune Playboy Time People Prevention

Komparativna skala
In a volatile financial environment, compared to stocks, how wise or useful is it to invest in Treasury bonds? Please circle the appropriate response. More Useful About the Same Less Useful 1 2 3 4 5

Validnost upitnika
Tri osnovne dimenzije validnosti upitnika (mernog instrumenta): Validnost sadraja (content validity) Validnost vezana za kriterijum (criterion-related validity) Validnost konstrukcije (construct validity)
Validnost u odnosu na podruje na koje se odnosi merenje: Interna validnost Eksterna validnost

Validnost sadraja

Upitnik sadri adekvatan, reprezentativan i homogen (konzistentan) skup pitanja koja mere odreeni koncept.
Naini merenja: Delfi metod t-test izmeu podskupova pitanja Merenje konzistentnosti izmeu pitanja (inter-item consistency reliability) uz pomo Cronbach alpha Test pouzdanosti dve polovine(split-half reliability tests)

Validnost vezana za kriterijum Kada merni instrument (upitnik) razdvaja jedinice posmatranja prema zadatom kriterijumu na oekivani nain.

Validnost konstrukcije
Kada rezultati dobijeni merenjem odgovaraju rezultatima koje pokazuje teorija iz date oblasti.

Priprema podataka za analizu

Radnje: Editovanje (ureivanje) podataka. Manipulacija preskoenim pitanjima. Kodiranje. Kategorizacija. Unoenje podataka u bazu.

Praksa
Telephone interviewing is an acceptable research tool in the United States, but it is considered inappropriate in many East Asian cultures. Interviewing sessions in shopping malls dont exist in most countries. The penetration of telephones in individual homes varies; in some countries, it is as low as 10%. In Saudi Arabia, market researchers are not allowed to interview women at all; those who do face prosecution. Basic products such as mouthwash, which are taken for granted in the United States, are luxuries in parts of Africa. Mass telephone surveys for such products in those countries are a waste of company resources. In some countries, questions about such products are perceived as too personal and offensive. In the United Kingdom and Germany, the postal system is reliable and fast. This is not so in Nigeria and other emerging markets, where the mail is referred to as snail mail.

Nesporazumi koji mogu da iskrsnu usled razlika u kulturnim podnebljima: ''GM: NOVA in Central and South America... Pepsi's ''Come Alive With the Pepsi Generation'' when translated into Chinese... Frank Perdue's chicken slogan, ''It takes a strong man to make a tender chicken'' translates in Spanish... American Airlines wanted to advertise its new leather first-class seats to Mexico, its ''Fly in Leather'' campaign...

The ''Got Milk? in Spanish...

Da li boja upitnika utie na procenat popunjenih i vraenih upitnika? Market research in a socialist society sounds like an oxymoron, and so it proved in the early days of Chinas reform and opening Zato menader mora da bude upuen u tajne prikupljanja podataka?

Delfi metod
Tehnika za postizanje konsenzusa izmeu eksperata. Serija upitnika sa kontrolisanom povratnom vezom. Izbegava se konfrontacija. iroki spektar primene. Najpoznatija varijanta metoda: Delfi sa rangiranjem

Kratki film (1)

Kratki film (2)

Procedura
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Izbor eksperata u Delfi panel (preporuka 10-18) Dobijanje saglasnosti eksperata za njihovo uee. Slanje liste pitanja ekspertima Eksperti svako pitanje rangiraju prema vanosti. Analiza odgovora eksperata i korigovanje liste pitanja. Ponovno slanje liste pitanja ekspertima. Rangiranje pitanja od strane eksperata. Sumiranje odgovora eksperata i izraunavanje koeficijenta konkordacije. 9. Ponavljanje koraka 3-8 najvie jo dva puta ako koeficijent konkordacije nije vei od 0,7. 10. Ako je koeficijent vei od 0,7 dobijena je konana lista pitanja. U suprotnom nastavlja se sa iteracijama ukoliko se proseni rangovi dve susedne iteracije znaajno razlikuju.

Koeficijent konkordacije = Kendall-ov koeficijent korelacije!

n n 2

r '12 '

12 m2 n

n S i2
i 1

Si
i 1

n3 n

gde je: m broj numerikih serija (broj eksperata) n broj podataka u svakoj seriji Si, i = 1, 2, ..., n zbir rangova po redovima.
Dobijeni koeficijent korelacije ne pokazuje jainu i smer korelacione veze direktno izmeu posmatranih pojava nego izmeu njihovih rangova.

Ukoliko se pojave zajedniki rangovi, koristi se sledea formula:

n n 2

r '12 '

12 m2 n

n S i2
i 1

Si
i 1 k

n3 n

T
i 1

i 1

1 k 3 k k 12 i 1

k broj obeleja koja imaju zajednike rangove

ZVA-001 Kendall-ov koeficijent korelacije ranga (bez zaj.rangova)

ZVA-002 Kendall-ov koeficijent korelacije ranga (sa zaj. rangovima)

Literatura i pitanja za pripremu kolokvijuma