SADRAJ

SADRAJ............................................................................................................................1
UVOD..................................................................................................................................1
MAX-ov interfejs.................................................................................................................2
OBJEKTI I OBLICI.............................................................................................................3
MENI FILE..........................................................................................................................4
MENI EDIT.........................................................................................................................5
MENI TOOLS.....................................................................................................................6
MENI GROUP.....................................................................................................................8
MENI VIEWS......................................................................................................................8
MENI RENDERING...........................................................................................................8
GLAVNA PALETA ALATKI..........................................................................................12
Koritenje komandnog panoa........................................................................................12
Pano za pravljenje objekata (Create).............................................................................13
Pano za modifikovanje objekata (Modify)....................................................................13
Osvetljenje.....................................................................................................................13
Takasti izvor svijetla....................................................................................................13
Usmjereni izvori svijetla................................................................................................13
Direktno svijetlo.............................................................................................................14
Kamere...........................................................................................................................14
ZAKLJUAK....................................................................................................................15

UVOD

3D max je softverski paket za 3D modeliranje i animaciju. 3DS max je softverski paket

koji radi sa okruenjem koje najvie lii na virtuelni TV studio. Kao to u realnom TV
studiju postoje akteri, scenografija, svjetla i kamere, isto moemo modelirati ili kreirati u
3ds maxovom studiju.
U 2D prostoru ekrana moemo da razumijemo ta znai gore i dole, odnosno lijevo i
desno i pomalo ta znai iznad ili ispod, ali sve to postaje manje prirodno.
Ovo je veita glavolomka sa kojom se suoavaju 3D raunarski umetnici kako prikazati
3D objekte na 2D ureajima? Odgovor koji nudi 3D Studio MAX jeste da treba prikazati
vie izgleda iste scene u posebnim prozorima. Prozor za prikaz predstavlja mali prozor u
kome se scena vidi iz jedne perspektive. Ovi prozori za prikaz u stvari su prozori MAXovog 3D sveta. Svaki prozor za prikaz ima niz parametara i opcija za podeavanje izgleda
scene.
MAX-ov interfejs
Interfejs predstavlja skup kontrola za pristupanje funkcijama programa. Bez dobrog
interfejsa moda ne biste nikada upotrijebili najbolje mogunosti programa. Sam program
moe da ima vrhunske karakteristike, ali ako korisnik ne umije da ih pronae ili da im
pristupi, onda e potencijali programa biti samo djelimino iskoriten. 3D MAX
predstavlja moan softverski program koji poseduje neke izvanredne osobine, a na sreu,
interfejs omoguuje da korisnik te osobine lako pronae i iskoristi. Izgled standardnog
MAX-ovog interfejsa je prikazan na slici (1.1) , interfejs koji se dobija prilikom
instaliranja MAX-a, a koji mi moemo prilagoditi svojim navikama i potrebama.

Slika (1.1)

Korisnik moe birati 4 pogleda na studio koji su prikazani na desktopu. Najea

postavka je Top, Front, Left i neki perspektivni pogled kao to je Perspective, User ili
Camera.

OBJEKTI I OBLICI
3DS MAX ima na raspolaganju nekoliko grupa objekata. Objekti mogu biti
dvodimenzionalni ili trodimenzionalni.
Dvodimenzionalni objekti zovu se oblici (shapes) i kreiraju se u posebnom meniju.
Na raspolaganju su dvije grupe oblika - splines i NURBS curves. Splines ine osnovni
oblici kao to je linija, krug, poligon i sl, a NURBS curves su posebne vrste krivih i mogu
biti Point i CV.
Trodimenzionalni objekti takoer mogu biti osnovni (box, sfera, cilindar itd), ali i neki
nestandardni (hedra, torus, gengon, prizma itd).
Primjer: Kreiranje osnovnog objekta - sfera
U Create meniju izabrati Standard Primitives->Sphere prikazano na slici (1.2).

(slika 1.2)

MENI FILE
Meni File sadri komande za upravljanje MAX-ovim datotekama. One omoguuju da
otvarate, snimate i posmatrate datoteke na razliite naine.
Otvaranje i snimanje datoteka
Meni File sadri osnovne komande New, Open, Save i Save As za rukovanje datotekama
koje sadre scene. Svi okviri koji se odnose na datoteke MAX-ovih scena sadre i
uproeni prikaz aktivnog prozora za prikaz, kao to se moe vidjeti na slici (1.3)

(slika 1.3)

Ovo e omoguiti da grekom ne otvorite pogrenu scenu, to ima znaaja kada znamo da
su programi za tordimenzionalnu grafiku izuzetno zahtjevni po pitanju hardverskih
resursa pogotovo kada je postojea scena koju otvaramo veoma komplikovana.
Komanda Save snima tekuu scenu pod njenim imenom, ali komanda Save As
omoguuje da to ime pri snimanju promjenite. Komanda Archive omoguuje da scenu
snimite zajedno sa svim upotrebljenim (referenciranim) bit mapama u tedljivom,
komprimiranom formatu datoteka, naprimjer u formatu Zip. Exsterni program za
arhiviranje koji se koristi za komprimovanje datoteka treba naznaiti na kartici File
okvira za dijalog Preference Settings, a ako ne elite da extenzija bude Zip moete
jednostavno da u okviru za dijalog File Archive u okviru linije File Name gdje unosite
ime komprimovane datoteke stavite ( . ) taku a zatim novu extenziju na primjer Rar.

Kombinovanje MAX-ovih scena i objekata

Meni File ima i nekoliko komandi koje slue kombinovanju MAX-ovih datoteka.
Komande XRef Object i XRef Scene otvaraju okvire za dijalog pomou kojih u tekuu
scenu moete da ukljuite referencirane objekte, odnosno scene. Komande Merge i
Merge Animation omoguuje da u tekuu scenu ukomponujete drugu MAX-ovu scenu ili
tok neke odreene animacije. Komandom Repace objekti se zamenjuju objektima iz
druge scene koji imaju ista imena.
Vraanje interfejsa u prvobitno stanje
Komanda Reset vraa parametre okruenja u stanje u kome su bili kada je MAX
pokrenut.
Uvoenje i izvoenje datoteka
Komandama Import i Export moete da uitate objekte ili scene u drugim formatima,
odnosno da ih u njima snimite. Veina podranih formata su 3D formati, ali odabrane
objekte moete da snimite i u drugim formatima, npr. Ilustratorovom Al formatu.
Komanda Export Selected e izvesti odabrane objekte u odabrani format.
Prikazivanje podataka o sceni
Komanda Summary Info prikazuje sve relativne detalje o tekuoj sceni, npr. broj
objekata, svjetlosnih izvora i kamera, ukupan broj tjemena i povrina, razliite tipove
modela, kako i polje Description u koje moete da unosite opis scene.
Gledanje datoteka
Komanda Viwe File otvara okvir za dijalog Viwe File. Ovaj okvir za dijalog omoguuje
da gledate grafike datoteke i datoteke sa animacijama koristei Virtual Frame Bufer ili
va sistemski Media pleyer.
MENI EDIT
Meni Edit sadri komande kojima moete da ponitite napravljene greke, da klonirate i
birate objekte, kao i da prikaete okvir za dijalog Object Proparties koji se odnosi na
objekte.
Ponitavanje napravljenih greaka
Prve dvije komande u meniju Edit su Undo i Redo. Broj nivoa komandi Undo moete da
zadate u okviru za dijalog Preference Settings (koji se nalazi u meniju Customize opcija
Preferences), to moe da oteava rad raunara ako zadate veliki broj nivoa, odnosno
greaka koje e raunar moi da poniti ili ponovi. Mnoge operacija, kao to su
primenjivanje i uklanjanje modifikatora ili mjenjanje parametara, ne mogu se ponititi.

Kada dugmad Undo i Redo pritisnete desnim tasterom mia, pojavie se spisak
odreenog broja predhodnih operacija sa koga moete da odaberete specifine komande i
da ih ponitite ili ponovite. Komanda Hold kopira scenu u privremeni memorijski prostor
(bafer) iz koga se ona moe lako pozvati. Kada je scena komandom Hold privremeno
snimljena, komandom Fetch se trenutno moe vratiti na ekran.
Brisanje i kloniranje objekata
Komanda Delete uklanja odabrani objekat sa scene (Za ovo moete koristiti i taster
Delete). U meniju Edit nema uobiajenih komandi za isjecanje, kopiranje i postavljanje
objekata. Razlog tome je to se ne mogu svi objekti i podobjekti lako isjei i postaviti na
drugo mjesto. Postoji, meutim, komanda Clone, koja pravi duplikat odabranog objekta.
Duplikat se pojavljuje tano iznad originala, tako da bi ste vidjeli i original i duplikat
jedan e te morati pomjeriti. Zbog toga mnogo praktiniji nain kloniranja je pomou
tastera Shift koji drimo dok povlaimo objekat koji elimo da kloniramo.
Kada odaberete komandu Clone, pojavie se okvir za dijalog Clone Options. Ovaj
jednostavni okvir za dijalog omoguuje da odluite hoe li klonirani objekati kopije biti
(Copies) instance (Instances) ili reference (References). Kopije postaju samostalni objekti
ali instance i reference ostaju u vezi sa originalom. Zbog ove veze, kada se izmjeni
original, automatski se mijenja i njegova instancna, odnosno referencirana kopija.
Biranje objekata
Meni Edit sadri i vie komandi za biranje objekata. Komandom Select All na sceni
birate sve objekte koji se mogu birati. Komandom Select None sve odabrane objekte
uklanjate iz selekcije. Komandom Select Invert uklanjate iz selekcije sve ve odabrane
objekte i birate sve objekte koji nisu bili odabrani. Komanda Select By otvara podmeni i
time omoguuje da odaberete objekte po imenu (Name) ili po boji (Color).
Komanda Region omoguuje da odaberete vie objekata jednom od dve metode Crossing
ili Window. Metodom Crossing biraju se objekti koji presjecaju podruje oznaeno
povlaenjem mia. Kod metode Window, objekat se, da bi bio odabran, mora u celini
nalaziti unutar podruja ozneenog povlaenjem mia.
Pregledanje svojstava objekata
Object Proparties poslednja komanda u meniju Edit, otvara okvir
za dijalog
Object Properties koji se odnosi na selektovani objekat.
(slika 1.4)

MENI TOOLS
6

Iz menija Tools imate pristup veini glavnih okvira za dijalog u MAX-u. Ovi okviri za
dijalog, uporedo sa komandnim panoom, sadre mnoge glavne funkcije MAX-a.
Okviri za dijalog koji se odnose na objekte
Meni Tools ima vie komandi za upravljanje pojedinanim objektima. Komanda
Transform Type-In daje vam priliku da upiete tane vrednosti za pomjeranje, rotiranje i
menjanje veliine objektima, to je mnogo precizniji nain pozicioniranja od pomjeranja
miem. Komanda Display Floater otvara istoimeni okvir za dijalog u kome moete da
sakrijete, zamrznete i da utiete na prikazivanje svakog objekta pojedinano. Komanda
Selection Floater takoe otvara okvir za diajlog istog imena u kome su svi objekti na
sceni navedeni abecednim redom, odnosno prema vrsti, boji ili veliini. Sa spiska moete
da odaberete vie objekata, grupa objekata ili skupova objekata.
Dodatne komande za kloniranje
Meni Tools sadri jo nekoliko metoda za kloniranje objekata. Komanda Mirror pomou
istoimenog okvira za dijalog omoguuje da napravite simetrinu kopiju objekta u odnosu
na naznaenu osu (X,Y ili Z). Komanda Array otvara okvir za dijalog Array u kome
moete da napravite niz instanci objekata, uzastopno pomjeranih jedan u odnosu na drugi.
Komanda Snapshot klonira objekat tokom animacije u odreenom vremenu koje zadajete
u okviru za dijalog Snapshot.
Poravnanje objekata
Meni Tools (Slika 1.5) nudi vie naina poravnanja objekata. Komanda Aling otvara
okvir za dijalog Aling pomou koga objekte moete da poravnata po osi, po ivici ili
centralno.
Komanda Place Highlight pomera odabrani svetlosni izvor da bi osvjetlila mjesto koje
zadate. Komanda Aling Camera pomera odabranu kameru tano ispred take koju zadate.
Komanda Aling to Viwe poravnava objekat prema jednoj od kontrolnih osa.

(Slika 1.5)

MENI GROUP
Komandama iz Group menija odreujete nain grupisanja objekata. Kada odaberete vie
objekata i na njih primjenite komandu Group, otvorie se jednostavan okvir za dijalog
koji moete da upiete ime grupe. Grupe mogu biti ugneene i jedna unutar druge.
Grupe se mogu i otvarati, to e vam omoguiti da pojedinane objekte iz grupe
transformiete ili briete. Odreenoj grupi moete da pridruiujete objekte ili da ih iz nje
oslobaate. Komanda Exploda rastavlja sve ugneene grupe objekata. Komanda Ungrup
e grupu rastaviti na pojedinane objekte.
MENI VIEWS
Meni Viwes upravlja svim aspektima prozora za prikaz. Nezavisno od objekta, vi moete
da upravljate njegovim izgledom pomou kontrola Viweport Navigation koje se nalaze u
donjem desnom uglu interfejsa (slika 1.6).

(slika 1.6)
Komandama Undo i Redo moete da upravljate izmjenama prozora za prikaz, tj. da
ponitite i ponovite bilo koju izmenu nainjenu kontrolama Viweport Navigation.
Svaki aktivni prikaz u prozoru moete da snimite i da ga ponovo uitate komandama
Save Activ i Restore Activ Viwe.

MENI RENDERING
Meni Rendering sadri stavke koje e vas odvesti do konanog rezultata vaeg rada.
Komanda Render otvara okvir za dijalog Render Scene (slika 1.7) u kome moete da
podesite zavrne opcije, na primjer, koje e slike animacije biti vizuelizovane i koja e
biti konana veliina slike. Imate mogunost da realistini prikaz snimite i u datoteku, ili
da je uputite nekom drugom ureaju, kao to je Digital Recorder.

(slika 1.7)

Na potpanou Command Parameters okvira za dijalog Render Scene vidimo odjeljak Time
Output, tu moete definisati koje slike su obuhvaene vizuelizacijom. Ako je odabrana
opcija Single, bie vizuelizovana samo ona slika na kojoj se nalazi kliza za vrijeme.
Kliza za vrijeme prikazan je na slici (1.8).

(slika 1.8)
Opcija Activ Time Segment vizuelizuje opseg koji je definisan klizaem za vreme.
Pomou opcije Range moete da upiete broj poetne i krajnje slike i da tako definiete

jedinstven opseg koji e biti vizuelizovan. Posljednja opcija omoguava da, koristei
zareze i crtice, zadate pojedinane slike i razdvojene opsege, na primer kada upiete 1, 6,
8-12 MAX e izrenderovati 1 i 6 sliku i opseg od 8 do 12slike.
U dijelu Output Size, definie se rezolucija vizuelizovane slike ili animacije. Polje
Aperture Witdh definie odnos izmeu soiva i vidljivog polja kamere. Na delu Options
postoje sledee komande :
Video Color Check Aktivira proveru nesigurnih NTSC i PAL boja.
Force 2-Sided Vizuelizuje obe strane svake povrine.
Atmospheric Vizuelizuje atmosferske efekte koji su izabrani u okviru za dijalog
Enviroment.
Efects Aktivira izabrane efekte vizuelizacije.
Super Blace Vizuelizovane slike sa crnom pozadinom mogu izazvati nevolje u
izvesnim formatima videa, to ova opcija spreava.
Displacement Aktivira izboenje povrina na osnovu mape izboenja.
Render Hiden Vizuelizuje sve objekte u sceni, ukljuujui i skrivene.
Render to Fields Omoguava da animacije budu vizuelizovane kao polu slike koje
koriste video formati.
U dijelu Render Output moete da zadate da gotova
slika ili animacija bude smjetena u datoteku, na neki
ureaj ili u prozor za vizuelizaciju. Dugme Files
otvara okvir za dijalog Render Output File gde birate
teku u koju e se dokument snimiti, u polju File Name
zadajete ime dokumenta, a u polju Save as Type birate
format u kome e dokument biti snimljen. Neki od
ponuenih formata su : AVI,JPG, BMP, PNG, MOV,
itd.
U meniju Rendrering se nalazi i opcija Material Editor
(editora materijala) (slika 1.9). Editoru materijala
moemo jo pristupiti i preko preice na tastaturi, tako
to emo pritisnuti slovo M.

(slika 1.9)

10

Pomou editora materijala moe se dodati jo jedan potpuno nov nivo realistinosti
korienjem materijala koji simuliraju mnogo razliite vrste fizikih svojstava. Materijal
editor je interfejs u kome se materijali definiu, stvaraju i primenjuju. U editoru
materijala postoje nekoliko razliitih polja za boju koja kontroliu razliite aspekte boje
objekta. Neke od njih se nalaze u potpanou Blinn Basic Parameters editora materijala.
Ambient Definie ukupno pozadinsko osvjetljenje koje utie na sve objekte u sceni,
ukljuujui boju objekata ko da se on nalazi u sceni. Diffuse boja povrine objekta pri
normalno, punom svetlu.Osnovnu boju objekta obino definie njegova boja Diffuse.
Specular Boja materijala na koje svetlost direktno pada. Safe-Illuminator Boja koju
objekat isijava. Ova boja preuzima sve sjenke na objektu.
U editoru materijala nalaze se dvadeset etiri polja sa uzorcima u kojima se prikazuju
izgledi materijala, a da bi ste videli svih dvadeset i etiri materijala kliknite desnim
tasterom mia na jedan od uzoraka i iz padajue liste izaberite opciju 6 * 4 Sample
Windows. Izabrani materijal se na izabrani objekat moe primjeniti pritiskom na dugme
Assing Materoal to Selection (slika 1.9).

(slika 1.9)
Drugi nain je da materijal sa uzorkom prevuete na objekat. Novi materijali se u polja sa
uzorcima uitavaju pritiskom na dugme Get Material (slika 1.10) ime e se otvoriti
Material/Map Browser.

(slika 1.10)
Materijali se oznaavaju plavom sfernom ikonicom, dok mape materijala pored imena
imaju zeleni paralelogram. Kada u editoru materijala u dijelu Browse From oznaite
opciju Mlt Library dobiemo listu ve ponuenih materijala i mapa. Da bi smo izabrali
neki od ponuenih materijala i mapa treba samo dva puta da kliknemo na eljeni
materijal.

11

GLAVNA PALETA ALATKI

MAX ima mnogo paleta, ali je glavna paleta alatki moda najkorisnija za pristupanje
osnovnim funkcijama MAX-a. Slika (1.11) prikazuje glavnu paletu alatki.

Slika (1.11)
Koritenje komandnog panoa
Ako postoji neto to bi smo nazvali jezgrom MAX-ovog interfejsa, onda je to komandni
pano (engl. Command panel). Na ovom mjestu je prikupljena veina funkcija i parametra.
Slika (1.12) prikazuje komandni pano.

Slika (1.12)
Komandni pano pri vrhu ima est jeziaka sa razliitim ikonama. Pritiskom na odreeni
jeziak otvarate pano sa grupom odreenih funkcija: za pravljenje objekata (Create), za
modifikovanje objekata (Modify), za podeavanje hijerarhije (Hierarchy), za animiranja
objekata (Motion), za prikazivanje objekata (Display) i pano sa pomonim alatkama
(Utilities).

12

Pano za pravljenje objekata (Create)

Na ovom panou su funkcije za pravljenje razliitih objekata scene, koji su svrstani u vie
kategorija i potkategorija. Ikone, prikazane na slici (1.13), smjetene su neposredno

Slika (1.13)
ispod jezika komandnog panoa, a kategorije obuhvataju geometriju (Geometry), oblike
(Shapes), svjetlosne izvore (Lights), kamere (Cameras), pomone objekte (Helpers),
objekte za deformacije prostora (Space Warps), i sisteme (Systems). Odgovarajue
potkategorije se mogu vidjeti na listi ispod kada pritisnete na neku od ikona. Parametri
novonastalih objekata prikazuju se u potpanoima. Svakom objektu napravljenom pomou
ovog panoa za pravljenje objekata dodeljuje se boja (Color), koju MAX bira nasumice i
ime (Name).Oba parametra se mogu promjeniti u potpanoima Name i Color, to i nije
tako loe kada selektujemo objekte po imenu ili boji.
Pano za modifikovanje objekata (Modify)
Pano za modifikovanje objekata, sadri modifikatore kojima se objekti mogu mijenjati.
Kada to poelite najprije odaberite objekat, a zatim pritisnite odgovarajui modifikator iz
padajue liste. Parametri bilo kog modifikatora prikazuju se u potpanoima.
Osvetljenje
U MAX-u se nalaze dva statina svijetla na koja mi ne moemo da utiemo. Jedno od
njih je uvijek aktivno, a moete ukljuiti i oba. Meni Customize opcija Viweport
Configuration otvara istoimeni okvir za dijalog, idite na karticu Rendering Method i u
dijelu Rendering Options oznaite opciju 2Lights. Kada napravimo bilo koji svjetlosni
izvor, pano Create, potpano Lights i odaberemo neki svjetlosni izvor od ponuenih i
napravimo ga na sceni u nekom od prozora za prikaz, ova dva statina svijetla e se
automatski pogasiti.
Takasti izvor svijetla
Takasti izvor svijetla (engl. Omni) je najee dobar izbor za unutranje osvetljenje, jer
se svjetlosni zraci iz jednog izvora ire u svim pravcima.
Usmjereni izvori svijetla
Usmjereni izvori svijetla (engl. Spotlight) mogu se usmjeriti prema odreenim objektima
i moe im se menjati veliina.U MAX-u postoje dve razliite vrste usmjerenog svijetla:
Target Spot, Free Spot. Target Spot se sastoji od izvora svijetla i markera odredita prema

13

kome je izvor usmjeren. Free Spot nema odredite to omoguuje njegovo rotiranje u bilo
kom smjeru pomou alatke Select and Rotate.
Direktno svijetlo
Direktni izvor svijetla baca paralelne zrake u jednom pravcu, poput sunca. Kao i u sluaju
usmerenog svijetla, postoje dve vrste direktnog svijetla: usmjereni direktni izvor svijetla
(engl. Target direct) i slobodni direktni izvor svijetla (engl. Free direct).
Kamere
Da bi ste napravili kameru potrebno je da otvorite pano Create i otvorite potpano
Cameras. Postoje dve vrste kamera koje moete da napravite: neusmjerena (engl. Free) I
usmjerena (engl. Direct) kamera. Kamere su u prozorima prikazane ikonicama ali nisu
vizuelizovane. Neusmjerena kamera daje pogled na dio scene koji se nalazi neposredno
ispred nje i predstavlja bolji izbor kada kamera treba da bude animirana. Usmjerena
kamera je uvek upravljena prema odreditu koje se moe kontrolisati i koje se nalazi na
nekom rastojanju od kamera. Kada napravite kameru kliknite jednom desnim tasterom
mia u prozor za prikaz Perspective da bi postao aktivan (naravno ako nije) pritisnite
slovo C na tastaturi i ako je kamera bila selektovana automatski e se prebaciti pogled
kroz objektiv kamere na prozoru Perspective, a ako nije bila aktivan otvorie se prozor za
dijalog Select Camera i odaberite je sa liste.

Slika (1.14)

14

ZAKLJUAK

3DS MAX je napravljen za budunost. 3D Studio je bio poznat po tome to je izraen za

hardver koji jo nije bio raspoloiv. 3D Studio je debitovao pojavom Intelovog 386
raunara i mogunou kad koristi proirenu memoriju. 3DS MAX je nastao uporedo sa
Intelovim Pentiumom Pro i na slian nain progresivno se razmiljalo da bude izraen
iskljuivo za Windows NT, vie procesora, vie arhitekture, grafiko ubrzanje, sjenenje
preko Interneta i sa namjerom da postane platforma za svakog 3D projektanta.
3DS MAX je, sasvim jasno, veliki, vrst temelj na kojem moe izgraditi svoju karijeru u
oblasti modeliranja i animacije.

15