T.C.

M LL E T M BAKANLII

(MESLEK E T M VE RET M S STEM N N GLEND R LMES PROJES )

MEGEP

MOTORLU ARALAR TEKNOLOJ S

D REKS YON S STEMLER

ANKARA 2007

Milli E itim Bakanl taraf ndan geli tirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Ba kanl n n 02.06.2006 tarih ve 269 say l Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik E itim Okul ve Kurumlar nda kademeli olarak yayg nla t r lan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlar nda amalanan mesleki yeterlikleri kazand rmaya ynelik geli tirilmi retim materyalleridir (Ders Notlar d r). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazand rmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amac yla renme materyali olarak haz rlanm , denenmek ve geli tirilmek zere Mesleki ve Teknik E itim Okul ve Kurumlar nda uygulanmaya ba lanm t r. Modller teknolojik geli melere paralel olarak, amalanan yeterli i kazand rmak ko ulu ile e itim retim s ras nda geli tirilebilir ve yap lmas nerilen de i iklikler Bakanl kta ilgili birime bildirilir. rgn ve yayg n e itim kurumlar , i letmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ula labilirler. Bas lm modller, e itim kurumlar nda rencilere cretsiz olarak da t l r. Modller hibir ekilde ticari amala kullan lamaz ve cret kar l nda sat lamaz.

 NDEK LER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii G R .......................................................................................................................................1 RENME FAAL YET -1..................................................................................................... 3 1. D REKS YON S STEMLER .............................................................................................3 1.1. Grevleri .......................................................................................................................3 1.2. Genel Yap s ..................................................................................................................4 1.3. Direksiyon Usulleri .......................................................................................................5 1.3.1. Ba ms z n Sspansiyon in Direksiyon Ba lant s ..........................................5 1.3.2. Sabit Aksl Tip Sspansiyon in Direksiyon Ba lant s .......................................5 1.4. Direksiyon Sisteminin Paralar ....................................................................................6 1.4.1. Direksiyon Simidi ..................................................................................................6 1.4.2. Direksiyon Mili ve Kovan (Kolonu) ....................................................................6 1.4.3 Direksiyon Di li Kutusu .........................................................................................7 1.4.4. Direksiyon Amortisr ........................................................................................ 10 1.4.5. Komuta Kolu (Pitman) ........................................................................................ 10 1.4.6. Rotlar ve Rot Ba lar ........................................................................................... 11 1.4.7. Deve Boynu ......................................................................................................... 12 1.4.8. Direksiyon Mafsal .............................................................................................. 12 1.4.9. Avare Kol ............................................................................................................12 1.4.10. Hidrolik Direksiyon Pompas ............................................................................13 1.5. Mekanik Direksiyon Sistemleri................................................................................... 13 1.5.1. Genel Yap s ........................................................................................................13 1.5.2. al mas ............................................................................................................. 14 1.5.3. Dezavantajlar ...................................................................................................... 14 UYGULAMA FAAL YET .............................................................................................. 15 LME VE DE ERLEND RME ....................................................................................17 RENME FAAL YET -2................................................................................................... 19 2. H DROL K D REKS YONLAR ....................................................................................... 19 2.1. Genel Yap s ................................................................................................................19 2.2. al mas .....................................................................................................................21 2.3. Hidrolik G Yard ml Direksiyonlar ......................................................................... 24 UYGULAMA FAAL YET .............................................................................................. 25 LME VE DE ERLEND RME ....................................................................................28 RENME FAAL YET -3................................................................................................... 30 3. ELEKTR K YARDIMLI D REKS YON S STEMLER .................................................. 30 3.1. Direksiyon Sistemlerinin Ar zalar ve Belirtileri ........................................................ 30 3.2. Direksiyon Sitemlerinde Pasif Gvenlik nlemleri....................................................38 3.3. Elektro Hidrolik Yard ml Yn Kontrol (Direksiyon) Sistemleri ............................... 40 3.4. Drt Tekerlek Yn Kontrol Sistemleri........................................................................47 3.5. Elektro Mekanik Direksiyon Sistemi .......................................................................... 47 UYGULAMA FAAL YET .............................................................................................. 56 LME VE DE ERLEND RME ....................................................................................58 MODL DE ERLEND RME .............................................................................................. 59 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 61 KAYNAKA .........................................................................................................................62

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KO UL YETERL K Direksiyon sisteminin n dzen ve lastiklerin bak m ve onar m n yapmak. Genel Ama Direksiyon sistemini bak m ve onar m n yapabileceksiniz. Amalar 1. Mekanik direksiyon sisteminin bak m ve onar m n ara katalog de erlerine ve standartlara uygun olarak yapabileceksiniz. 2. Hidrolik yard ml direksiyon sisteminin bak m ve onar m nara katalog de erine ve standartlara uygun olarak yapabileceksiniz. 3. Elektrik yard ml direksiyon sistemin bak m ve onar m nara katalog de erine uygun olarak yapabileceksiniz. ORTAM: Atlye, i letme, internet ortam , teknoloji s n f , ktphane, yetkili otomotiv servisleri, mesleki e itim merkezleri ve meslek odalar . DONANIM: asi ve g aktarma atlyesinde bulunan mekanik hidrolik ve elektrik yard ml direksiyon sistemlerinin materyalleri, otomotiv teknolojisine uygun tak m sehpas ve tak mlar. Projeksiyon ve bilgisayarlar. Bu modlde bulunan her bir faaliyetin sonunda kendi kendinizi de erlendirebilece iniz, lme aralar na yer verilmi tir. Okulunuzun otomotiv blmnden ve otomotiv sektr temsilcilerinden faydalanarak yapaca n z uygulamalar ile kendinizi de erlendireceksiniz. Modl sonunda yeterlilik kazan mlar n zlen lme arac size uygulanacakt r. 525MT0027 Motorlu Aralar Teknolojisi Alan Otomotiv Alan Tm Dallar Direksiyon Sistemleri Direksiyon sisteminin periyodik bak m n n, kontrolnn ve onar m yntemlerinin gsterildi i bir retim materyalidir. 40/32

MODLN AMACI

E T M RET M ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLEND RME

ii

G R G R
Sevgili renci, Otomotiv dnyasde i en teknoloji ile birlikte srekli geli mektedir. Geli en bu teknolojinin aralara uyarlanmas ile ara zerindeki sistemlerde de i ikler olmaktad r. Bu modlle teknolojik geli meleri takip ederek kendinizi srekli yenileyeceksiniz. Arac n srcs arac istenilen tarafa sevk ve idaresini yapmak ister. Bu ihtiyac direksiyon sistemi sa lar. Ta tlar kullan m amac na gre kendi aralar nda k s mlara ayr lmaktad r. Arac n toplam yk ve al ma artlar na ba l olarak yere iletilmektedir. Bu ykle beraber dn hareketinin src taraf ndan gerekle tirilmesi olduka zorla maktad r. Bu zorlulu un ortadan kald r lmas iin direksiyon sistemleri geli tirilmi tir. Bu geli me do rultusunda direksiyon sistemine teknolojiye paralel olarak direksiyon sistemine yard mc ek niteler eklenmi tir. Eklenen bu yard mc niteler do rultusunda srcnn direksiyona olan hkimiyeti kolay ve zahmetsiz olmas sa lanm t r. Bu modl ba ar ile tamamlarsan z kat l mc ; direksiyon sistemi e itlerini paralar nsistemin periyodik bak m nve ar zalar n standartlara uygun olarak kendi ba n za analiz ederek ve yorumlayarak zmleyebileceksiniz.

 RENME FAAL YET 1 RENME FAAL YET -1

AMA
Mekanik direksiyon sisteminin bak m ve onar m n ara kataloguna ve standartlara uygun olarak yapabileceksiniz.

ARA TIRMA
Karayolu zerindeki motorlu ta tlar n nas l komuta edildi ini gzlemleyiniz. Okulun otomotiv blmnde ve motorlu ta tlarda kullan lan ynlendirme sistemlerinin hareket iletim ak n izleyiniz. Yukar daki ara t rma sorular n rapor halinde s n f n zda sunmak zere haz rlay n z.

1. D REKS YON S STEMLER

1.1. Grevleri
Direksiyon sistemi arac n istenilen yne kolay ve zahmetsiz ynlendirilmesine olanak sa lar. Direksiyon sistemi bir bak ma arac n k lavuz ve yol gsterici sistemidir. Ara dar ve virajl yollarda srlrken direksiyon sistemi n tekerlekleri abuk, kolay ve muntazam bir ekilde evirebilmelidir. Direksiyonu evirmek iin uygulanacak kuvvet, olumsuz bir etken yok ise fazla olmamal d r. Ara dn i lemini tamamland ktan sonra direksiyon simdi dz konuma src fazla efor sarf etmeden dnebilmelidir. Bozuk yol yzeyinden gelen darbelerin direksiyon hkimiyetinin kaybedilmesine neden olmamal d r.

ekil 1.1: Direksiyon sistemi

1.2. Genel Yap s

Srcnn direksiyon simidine uygulad evirme hareketi, sistem taraf ndan n tekerleklerin ynlendirilmesinde kullan lmaktad r. Ayn zamanda sistem, srcye yol durumu ve ara dinami i hakk ndaki bilgileri de aktarmaktad r. Geli en teknoloji ile birlikte aralara eklenen sistemlerden dolay a rl klar artm t r. Aynzamanda ara h zlar nda da art olmu tur. Daha fazla g kullanma gere i duyulmu tur. Uzun sre kullan lan sonsuz di li sistemlerinin yerini hafif ve abuk tepki veren sistemler alm t r. Direksiyon sistemi srcnn n tekerlekleri evirerek ynlendirmesi iin tasarlanm t r. Bu i direksiyon simidinin src taraf ndan dndrlmesi ile gerekle tirilir. Direksiyon simidinden tekerleklere kadar uzanan btn para ve ba lant lar bu sistemi olu turur. n tekerlekler arac n gidiynn bulmas na yard mc olmaktad r. Tekerlekler direksiyon deveboynu ya da dingil ba lar taraf ndan ta nmaktad r. Direksiyon, deveboynu ya da dingil ba lar sal ncak kollar na mafsallarla ba lanm t r. Kresel mafsallar dingil ba n n sa a sola dnmesine msaade eder. Tekerlekler de dingil ba lar na tespit edilmi olduklar ndan dingil ba n n ya da direksiyon deveboynunun sa a sola hareketi tekere de ayn hareketi yapt r r ve bylece ara istenilen yne sevk edilmi olur.

ekil 1.2: Kremayer direksiyon di li kutusu

Basit bir direksiyon sistemi; direksiyon simidi direksiyon di li kutusu, rotlar, direksiyon deveboynu kollar ve tekerleklerden ibarettir. n tekerlekler, n akslar zerindedir. n akslarda ba l k pimi ya da kresel mafsallar zerinden sal ncak kollar na, di er taraftan da rotlara ba lanm lard r. Direksiyon simidi herhangi bir yne dndrld zaman, direksiyon di li kutusunun iindeki sektr di lisi komuta kolunun sa a ya da sola hareket etmesine yol aar. Komuta kolunun bu ileri geri al mas direksiyon deveboynu zerinde etki yapar ve direksiyon deveboynunu ya da dingil ba n iter veya eker. Bunlara ba l olarak tekerlekler istenilen yne do ru dnmeye zorlan r ve bylece istenilen ynde hareket eder.

1.3. Direksiyon Usulleri

Direksiyon ba lant s rotlar n bir birle imidir ve kollar direksiyon di lisinin hareketini sa ve sol n tekerleklere aktar r. Direksiyon ba lant s , direksiyon simidinin hareketini n tekerleklere, sr esnas nda a a yukar hareket etmelerine ra men aktarabilmelidir. Bunu temin etmek iin de e itli tipte ba lant ve mafsallar tasarlanm t r. Yap lan tasar m n uygunlu u lsnde sr de istikrarl olacakt r. 1.3.1. Ba ms z n Sspansiyon in Direksiyon Ba lant s Save sol tekerlekler birbirinden ba ms z olarak a a yukar hareket etti inden deveboynu aras ndaki mesafe farkl olacakt r. Yani bir rot her iki tekerlek ba lant s nda kullan l rsa tekerleklerin a a ve yukar hareketinde toe-in bozulacakt r. Bu nedenle ba ms z sspansiyon tipler iin direksiyon ba lant s nda iki rot kullan l r. Bir uzun ara rot ile ba lant lar vard r.

ekil 1.3: Mekanik direksiyon sistemi

1.3.2. Sabit Aksl Tip Sspansiyon in Direksiyon Ba lant s Sabit aksl tip sspansiyonlar iin direksiyon ba lant s komuta kolu (pitman), k sa rot, uzun rot, deveboynu ve rot ba ndan ibarettir. Sabit aksltip sspansiyonlarda ara gvdesinin dikey hareketleri tekerlek izinin (sa ve sol tekerlekler ars ndaki mesafe) de i mesine neden olmaz. Bylece sa ve sol deveboynu tek bir uzun rot ile ba lanabilir. Direksiyon di lisi aseye montaj edildi inden k sa rot deveboynuna ba l d r, sspansiyonun yaprak makaslar n n hareketi ile k sa rotun her iki ucundaki kresel bir mafsal ile a a yukar hareketine msaade edecek ekilde donat lm t r.

 ekil 1.4: Sabit aksl tip sspansiyon iin direksiyon ba lant s

1.4. Direksiyon Sisteminin Paralar

Ynlendirme hareketleri direksiyon simidi, direksiyon mili, direksiyon di li kutusu ve direksiyon ba lantkolu yard m yla n tekerleklere iletilmektedir. Direksiyon simidinin dairesel hareketi direksiyon mili vas tas yla direksiyon di li kutusunda bulunan istavroz di lisine iletilmektedir. Direksiyon mili arac n gvdesine tespit edilmiolan direksiyon kolonu borusu ile desteklenmektedir. Srcnn ynlendirme hareketlerinin tekerleklere iletilebilmesi iin e itli paralara gereksinim duyulmaktad r. Bu paralar arac n tipine ba l olarak farkl l k gsterebilmektedir. 1.4.1. Direksiyon Simidi 1.4.1.1. Grevi Direksiyon simidi srcnn uygulad hareketi direksiyon milinin dnmesini sa lar. Pasif emniyet sebeplerinden dolay gnmzde daha ok emniyet direksiyon simitleri kullan lmaktad r. Src, direksiyon simidi vas tas yla srynn de i tirir. Ayr ca srcye sabit sr ve viraj tutu u iin bir his sa lar ve emniyetli kullan m sa lar. 1.4.1.2. Yap sal zellikleri Daha ok hafif metal ala mlar ndan yap l r. zerlerine rt malzemesi kullan larak srcnn daha iyi bir ekilde direksiyon simidini kavramas sa lan r. 1.4.2. Direksiyon Mili ve Kovan (Kolonu) Direksiyon mili sabit ve ayarlanabilir olmak zere iki e ittir.

 ekil 1.5: Direksiyon ve mili

1.4.2.1. Grevi Direksiyon siminden direksiyon di li kutusuna g aktar m n sa lar. Baz aralarda koruma iin bir direksiyon kolonu borusu ile kapl d r. Direksiyon mili ve etraf n saran direksiyon kolon borusu direksiyon stunu olarak adland r l r. Direksiyon kolonu direksiyon simidinin hareketini direksiyon kutusuna ileten ana direksiyon mili ile bu mili gvdeye ba lamaya yarayan kolon borusundan olu maktad r. Direksiyon kolonu zerinde aynzamanda herhangi bir kaza an nda darbeyi snmleme mekanizmas da yer al r. Bu mekanizma bir arp ma an nda srcnn zarar grmesine neden olabilecek darbeleri emer. Kolon gvdeye k r labilir bir braket ile ba lanm t r. Bir darbe geldi inde bu braket k r larak darbeyi snmler. Direksiyon ana mili direksiyon di li kutusuna kay c mafsal veya mafsal istavrozu ile ba lanm t r. Bylelikle yoldan direksiyon kutusu vas tas yla gelen titre imler direksiyon simidine azalt lm bir ekilde iletilir. 1.4.3 Direksiyon Di li Kutusu Gnmzde en ok iki e it direksiyon di li kutusu kullan lmaktad r. Kremayer ve dner bilyal direksiyon di li kutular daha ok kullan lmaktad r. Direksiyon simidi zerinden verilen dairesel hareketi do rusal harekete evirerek direksiyon ba lant lar na iletir. Hareketin iletilmesi s ras nda dndrme kuvvetini art rarak srcye kolayl k sa lar. Srcnn, direksiyon simidine uygulad dndrme kuvveti di liler taraf ndan o alt l r ve rot ba lant lar arac l ile dingil ba lar na ve tekerleklere iletilmesine yard mc olur.

1.4.3.1. e itleri Mekanik Direksiyon Di li Kutular Direksiyon di li kutular direksiyon simidi zerinden verilen dnel hareketi do rusal harekete evirerek direksiyon ba lant lar na iletir. Hareketin iletimi s ras nda dndrme kuvvetini art rarak srcye kolayl k sa lar. Srcnn dndrme kuvveti di liler taraf ndan o alt l r ve rot ba lant lar arac l ile dingil ba lar na ve tekerleklere iletilir.

ekil 1.6: Kremayer tip direksiyon di li kutusu

ekil 1.7: Dner bilyeli direksiyon di li kutusu

 Hidrolik Yard ml Direksiyon Sistemleri Hidrolik yard mlg direksiyonlardireksiyon dndrme kuvvetini azaltmak ve srcye arac daha kolay bir ekilde sevk ve komuta etme imkn vermek zere dzenlenmi tir. Bunu gerekle tirmek iin direksiyon di li kutusunda meydana getirilen kuvvetin art r lmas gerekir. Bunun iin hidrolik bas nc ndan yararlan lm t r.

ekil 1.8: Hidrolik direksiyon sistemi

Elektrik Yard ml Direksiyon Sistemleri Elektrik yard ml direksiyon sistemi src taraf ndan evrilen direksiyonu bir elektrik motoru arac l yla destekler. Bu motor gerekte bir sonsuz di liyi hareket ettirir.

ekil 1.9: Elektrik yard ml direksiyon sistemi

1.4.4. Direksiyon Amortisr Direksiyon amortisr asi ve direksiyon ba lant lar aras nda direksiyon simidine tekerleklerden aktar lan titre im ve yol darbelerini snmler.

ekil 1.10: Direksiyon amortisr

1.4.5. Komuta Kolu (Pitman) Komuta kolu direksiyon di lisinin hareketini k sa rota aktar r. Kolun daha byk ucu direksiyon di lisinin sektr miline ince frezelidir ve bir somun ile ba lanm t r. Kolun kk ucu ise k sa rot kresel mafsal ile ba lanm t r.

ekil 1.11: Direksiyon komuta kolu

10

1.4.6. Rotlar ve Rot Ba lar Uzun Ara Rot Komuta kolu ve sasol rotlara ba lanm t r. Komuta kolunun hareketini rotlara aktar r. Uzun ara rot avara kola da ba l d r.

ekil 1.12: Uzun ara rot

Rot Kremayer ve dnerbilyeli direksiyonun stndeki ayar borusunun iine vidalanm t r. Bu mafsallar aras ndaki mesafenin ayarlanmas n sa lar. Rot Ba Rot ba lar rotlar n ucuna ba lanarak deveboynunu, uzun ara rotu ile rotlar birle tirir.

ekil 1.13: Rot ba

K sa rot Komuta kolunu deveboynuna ba lar. Komuta kolunun sa a ve sola hareketini ileri ve geriye aktaran bir ba lant gibi al r.

ekil 1.14: K sa rot

11

1.4.7. Deve Boynu K sa ve uzun rotlar n hareketini direksiyon mafsal na aktar r.

ekil 1.15. Deve boynu

1.4.8. Direksiyon Mafsal n tekerleklere uygulanan yke destek olur. Direksiyon mafsallarsspansiyon kollar n n rotilleri veya king pimleri etraf nda dnerek, n tekerleklere yn verir.

ekil 1.16: Direksiyon mafsal

1.4.9. Avare Kol Avare kolunun mili gvdeye ba lanm t r. Di er ucu bir dner ba lant ile uzun ara rota ba lanm t r. Bu kol uzun ara rotun bir ucuna desteklidir ve uygun konumda uzun ara rotun hareketini s n rlar.

ekil1.17: Avare kolu

12

1.4.10. Hidrolik Direksiyon Pompas Hidrolik bas nc meydana getiren hidrolik direksiyonlu sistemin paras d r. Hareketlerini bir kay arac l ile motordan al r. Pompan n stnde yer alan hidrolik tank daima belirli seviyede hidrolik bir s v ile doldurulur ve s v seviyesi periyodik olarak kontrol edilmelidir. Hidrolik direksiyonlarda kullan lan pompalar: Paletli, rotorlu, masura kanatl veya kay c olmak zere drt e ittir.

ekil 1.18: Hidrolik direksiyon pompas

1.5. Mekanik Direksiyon Sistemleri

1.5.1. Genel Yap s Aralar n zerinde kullan lan direksiyonlar n amacarac n istenilen yne sevkini sa lamak ve gidi i kontrol alt nda bulundurmakt r. Direksiyon di li kutular direksiyon simidi zerinden verilen dndrme hareketini do rusal harekete evirerek direksiyon ba lant lar na iletir. Hareketin iletimi s ras nda dndrme kuvvetini art rarak srcye kolayl k sa lar. Srcnn dndrme kuvveti di liler taraf ndan o alt l r. Rot ba lant lar arac l ile dingil ba lar na ve tekerleklere iletilir. Mekanik direksiyon e itleri bee ittir. Sonsuz vidasektr, sonsuz vidadner bilyeli somun, kamlevye, pinyon-kremayer, sonsuz vidarule makara mekanik direksiyon e itleridir. Gnmzde daha ok pinyon-kremayer ile dner bilyaldireksiyon e itleri kullan lmaktad r.

13

1.5.2. al mas 1.5.2.1. Kremayer ve Pinyon Tipi Direksiyon Di li Kutusu Direksiyon mili bir niversal mafsal zerinden pinyonun miline ba lan r. Pinyon dndrld zaman kremayeri harekete zorlar. Pinyon kremayer ile devamlkavra ma halindedir ve sadece dnel hareket yapabilir. Bu nedenle ancak krema yer hareket eder. Kremayerin sa a-sola izgisel hareketi direksiyon ba lant lar na iletilir. Kremayerin ular elastiki bir mafsal ve k sa rot zerinden direksiyon kollar na (deveboyunlar na) ba lanm t r. Bylece di linin ve kremayerin zerindeki her hareket do rudan do ruya direksiyon kollar na iletilir. 1.5.2.2. Dner Bilyeli Somun Tipi Direksiyon Di li Kutusu Direksiyon simdi ve ona ba l olan direksiyon mili dnmeye ba lad nda sonsuz vida bilyeler bir yataklama grevini yerine getirerek somunu desteklerler ve somunla birlikte gezinirler. Somun kendisine ba l bulunan sektr di lisi taraf ndan sonsuz vida ile birlikte dnmekten al konuldu u iin ,sonsuz vidan n dnynne ba l olarak a a yukar bir gidip gelme hareketine giri ir .Bu s rada bilyeler birer birer iinde bulunduklar kanallar iinde bulunduklar kanallar iinden yollar n n sonuna ula r ve burada bir borunun iine dolmaya zorlan rlar..Borunun iinden geer sonsuz vidan n ve somunun di er ucundan tekrar kanallara dolmaya ve hareketlerini yeniden devam etmeye ba lar. Bilye ve somunun hareketlerinden dolay bu sisteme dner bilyal somun ad verilmi tir.

ekil 1.19: Dner bilyeli somun tip direksiyon di li kutusu

1.5.3. Dezavantajlar Srcnn direksiyonu evirmek iin harcad kuvvet fazlad r. Sistemin hareket iletim tepkisi daha yava t r. Yksek h zlarda direksiyon hissinin azalmas na neden olur. Direksiyon geri toplama i lemi ok zay ft r.

14

UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET

lem basamaklar Src ikayetlerini dinleyiniz ve de erlendiriniz. Direksiyon sisteminin ar zas nte his ediniz. Arac ask ya al n z. Src dinleyip not al n z.. Yapaca n z i lemlerde retici firma talimatlar na uyunuz. Yol testi yap n z. Direksiyon ar zas n tespit ediniz. Gvenlik tedbirlerini al n z. El frenini ekiniz. Ara iin gerekli amurluk rtlerini rtnz. Arac lifte kald rmadan nce tekerlek bijonlar n gev etiniz. Akmlatrn asi kablosunu kar n z. Ara katalogunda belirlenen destek noktalar ndan arac kald r n z. n tekerleklerin bijonlar nskerek tekerlekleri aratan al n z. Arata hava yast varsa ara katalo undaki i lem s ras na ve kurallar na dikkat ederek i lemi gerekle tiriniz. Direksiyon simidinin direksiyon miline tak ld noktaya i aret koyunuz. Direksiyon simidi ve milinde ara katalo unda belirlenen kontrolleri yap n z. Rotlar skerken uygun alet kullan n z. Rotlarda bo luk kontroln yap n z. Direksiyon kutusuna ba l olan elemanlar sknz. Direksiyon kutusuna ara zerine ba layan ba lant elemanlar n sknz. neriler ikayetlerini

Tekerlekleri sknz.

Direksiyon simidini ve milini sknz ve kontrol ediniz.

Rotlar skp kontrol ediniz.

Direksiyon di li zerinden sknz.

kutusunu

ara

15

 Direksiyon di li kontrol ediniz. kutusunu skp

Onar m iin gerekli yedek paralar belirleyip temin ediniz. Di li kutusunu tak n z.

Di li kutusu ya l tip ise ya n bo alt n z. Direksiyon di li kutusunu ara katalo u i lem s ras na gre skme i lemini gerekle tiriniz. Gerekli kontrolleri yap n z. De i mesi gereken paralar n tespit formunu doldurunuz. Paralar temin ediniz. Ara kataloguna uygun belirtilen i lem s ras na uygun olarak direksiyon di li kutusunu tak n z. Direksiyon di li kutusunu ara zerine sabitleyen ba lant elemanlar n ve di li kutusuna ba lanan elemanlar tak n z. Rotlar ara kataloguna uygun olarak tak n z. Direksiyon simidini ve milini takarken kablo tesisat na dikkat ediniz. Skerken yapt n z i aretlemelere dikkat ediniz. Ara katalogunda belirlenen i lem s ras na uyunuz. Tekerlek bijonlar n belirlenen de erde s k n z. katalogda

Direksiyon di li kutusunu ara zerine tak n z. Rotlar tak n z.

Direksiyon milini simidini tak n z.

ve

direksiyon

Tekerlekleri tak n z.

Direksiyon ortalamas yap n z.

Direksiyon dz konumda iken tekerlekler de dz konumda olmal d r. Direksiyon ortalamas n yap n z. Direksiyon sisteminin bak m sonras nda dzgn al p al mad n test sr yaparak kontrol ediniz.

Direksiyon sistemini test ediniz.

16

LME VE DE ERLEND RME LME VE DE ERLEND RME

OBJEKT F TESTLER (LME SORULARI) 1.A a dakilerden hangisi direksiyon sisteminin paralar ndan de ildir? A) Rot ba B) Deveboynu C) Avare kol D) aft 2.A a dakilerden hangisi arac istedi i yne sevk eder? A) Direksiyon simidi B) Sspansiyon C) Fren D) Tekerlek 3. A a dakiler hangisi dairesel hareketi do rusal harekete evrilir? A) Rotlar B) Di li kutusu C) Deveboynu D) Pitman kolu 4. Direksiyon simidi hangi para arac l yla di li kutusuna hareket iletir? A) Direksiyon mili B) Rotlar C) Deveboynu D) Mafsal 5.Direksiyon di lisinin hareketini k sa rota aktaran para a a dakilerden hangisidir? A) Komuta kolu B) Rot ba C) Deveboynu D) Mafsal

17

A a daki ifadeler do ru olanlara D, yanl olanlarla Y harfi koyunuz. 6. ( 7. ( 8. ( 9. ( 10. ( ) Direksiyon milinin etraf n saran para direksiyon kovan d r. ) Direksiyon ana mili direksiyon di li kutusuna kay c mafsal ile ba lanm t r. ) Direksiyon simidine tekerleklerden aktar lan titre imleri emen komuta koludur. ) Uzun ara rot hareketini deveboynu s n rlar. ) Mekanik direksiyonlarda direksiyon geri toplama i lemi ok kuvvetlidir.

DE ERLEND RME Cevaplar n z cevap anahtarlar yla kar la t r n z. Yanl cevaplar n z iin faaliyetin ilgili konular n tekrar ediniz.

18

 RENME FAAL YET 2 RENME FAAL YET -2

AMA
Hidrolik yard ml direksiyon sisteminin bak m ve onar m n ara katalog de erine ve standartlara uygun olarak yapabileceksiniz.

ARA TIRMA
Hidrolik direksiyonlu aralar n mekanik direksiyonlu aralardan fark n ara t r n z. Mekanik direksiyona ek olarak sonradan hidrolik yard m tak l p tak lamayaca n ve nedenlerini ara t r n z. Rapor haline getirip s n fta sununuz.

2. H DROL K D REKS YONLAR

2.1. Genel Yap s
Sr konforunu art rmak iin modern otomobillerde geni tabanl ve d k bas nl lastikler kullan lmakta bunun sonucunda da lastik srtnmesi nedeniyle daha fazla direksiyon dndrme kuvveti gerekmektedir. Direksiyon dndrme kuvveti, direksiyon di lisinin di li oran n n artmas yla azalt labilir. Daha byk bir dndrme kuvveti sa lamak iin genidireksiyon simidi kullan larak kolay dnsa lanabilir. Ancak bu durum virajlarda dnmeyi zorla t r r. Bu nedenle direksiyon dndrme kuvveti kk tutulmak istendi inde baz yard mc sistemlere ihtiya vard r. Bu yard mc sistemlerden biri hidrolik yard ml direksiyon sistemidir.

19

 ekil 2.1: Hidrolik direksiyon sistemi

Direksiyon dndrme kuvvetini azaltmak ve srcnn daha kolay bir ekilde arac ynlendirilmesini sa lamak zere e itli sistemler geli tirilmi tir. Direksiyon dndrme kuvvetini azaltmak iin direksiyon di li kutusunda meydana getirilen dndrme momentini kuvvetlendirmek gerekir. Bu amala hidroli in bas nc ndan faydalan lm t r.

ekil 2.2: Hidrolik servo direksiyon sistemi

20

 ekil 2.3: Hidrolik servo direksiyonun kesit grn

Dndrme kuvvetine yard mc olan iki ayr tip direksiyon sistemi vard r. Bunlardan birincisinde pompan n hareket edebilmesi iin motor gcnden faydalan l r. kincisinde ise ba ms z bir elektrik motoru kullan l r. Her ikisi de hidrolik bas n retir. Hidrolik bas n kremayerin hareket edebilmesi iin pinyon di liye yard m eder. Bu yard m miktar hidrolik bas nc n miktar na ba lolarak pistonun zerine uygulan r. Bu nedenle, daha fazla direksiyon kuvveti gerekti inde bas n ykseltilir. Hidrolik bas ntaki de i im, direksiyon ana miline ba l bir kumanda valfi ile sa lan r.

2.2. al mas
Ntr Pozisyonu Hidrolik ya pompadan kumanda valfine gnderilir. Kumanda valfi ntr pozisyonunda ise hidroli in hepsi kumanda valfinden ve emniyet valfinden geerek pompaya geri dner. Hidrolik silindirde bas n olu maz. nk silindir pistonunun her iki taraf ndaki bas n e ittir. Piston bu durumda herhangi bir yne hareket etmez.
ekil 2.4: Hidrolik silindirde ntr pozisyon

21

Dn S ras nda Direksiyon ana mili herhangi bir ynde dndrld nde kumanda valf da hareket eder ve hidrolik kanal n biri kapan r. Di er kanal a l r ve hidrolik ak oran nda de i ime neden olur. Ak oran de i imi, bas n de i imine neden olur. Pistonun her iki taraf nda bir bas n farkolu ur ve piston daha d k bas nc n oldu u tarafa do ru hareket eder. Silindirin d k bas n taraf ndaki hidrolik, kontrol valfinden pompaya geri dner.
ekil 2.5: Hidrolik silindirde al ma konumu

Uygun Direksiyon Kuvveti Hidrolik direksiyon, dndrme kuvvetini azaltmak iin kullan lan bir mekanizmad r. Ta t h zland nda ve srtnme kuvveti azald nda daha az bir direksiyon dndrme kuvvetine ihtiya duyulur. Yol Hissi (Direksiyon Hissi) Hareket halinde arac n tekerlekleri taraf ndan direksiyon simidine iletilen direnten do an his nem ta r. Uygun direksiyon dndrme kuvveti her artta ve konumda, her h z kademesinde elde edilebilmelidir. Ayn zamanda da yol artlarsrcye aktar lmal d r. Uygun direksiyon dndrme kuvveti elde etmek iin bazaralarda hidrolik direksiyon sistemine zel bir donan m eklenmi tir. Ara H z n Hissedici Tip Ara h z bir h z sensr taraf ndan hissedilir ve pistonun zerine uygulanan hidrolik bas n de i tirilir. Ara h z nda de i me oldu u zaman yani yava lad ve durdu u zaman direksiyon dndrme kuvvetini azaltmak iin hidrolik bas n art r l r. Yksek h zlarda daha az dndrme kuvveti gerekti inden bas n azalt l r. Motor Devir Hissedici Tip Hidrolik direksiyon pompalar n n o u, pompan n dnme devrini hesaba katmaks z n di li kutusuna sabit debide hidrolik gnderir. Ancak devir hissedici tip pompalarda hidroli in debisi belirli bir devrin stnde azal r. Bylece pistonun zerine uygulanan bas n azal r. Bir ar za nedeniyle pompadan direksiyon kutusuna hidrolik ak kesildi inde, src direksiyonu dndrebilmelidir. E er pompa kay kopar veya hidrolik sistemde bir kaak meydana gelirse direksiyon sistemindeki hidrolik takviye ortadan kalkar. Bu durumda direksiyonu evirmek iin daha fazla dndrme kuvveti gerekecektir. Ancak btn bu ar zalar direksiyonun dndrlmesine engel olmayacakt r. Hidrolik Direksiyon Sisteminin Paralar Hidrolik Pompa Hidrolik direksiyon sistemi yksek bas nl ya ila al r. Gerekli yabas nc pompa taraf ndan sa lan r.

22

Depo Hidrolik direksiyonun ya na depoluk eder. Hidrolik depo, pompa gvdesine veya ayr bir yere monte edilmi tir. Pompa Gvdesi Pompa hareketini motor krank mili kasna ndan bir kay veya elektrik motorundan al r. Hidroli i belirli bir bas nla direksiyon di li kutusuna gnderir. Ak Kontrol Valfi Kutusu Ak kontrol valfi, motor devrine ba l olmaks z n sabit debide ya n pompadan direksiyon kutusuna gnderilmesini dzenler. Baz pompalarda kontrol spoolu(makara) ile birlikte ak kontrol valfde kullan lmaktad r. Bylece pompa belli bir devrin stne kt nda bas lan ya miktar azalt lmaktad r. Bu tip hidrolik direksiyon sistemi devir hissedici tip olarak tan mlanmaktad r. Bu sayede yksek h zlarda bile uygun direksiyon performans elde edilebilir. Pompalar n her iki tipinde de maksimum hidrolik bas nc n kontrol iin ak kontrol valfinin ierisine bir tahliye valfi yerle tirilmi tir. Maksimum hidrolik bas n direksiyon simidinin sa a veya sola tam dndrlmesiyle olu ur. Hidrolik pompan n gnderdi i ya n debisi devir ile orant lolarak de i ir. Pompa devri artt nda ya n debisi de artaca ndan daha fazla hidrolik g elde edilmi olur. Bu daha az ekil 2.7: Depo direksiyon dndrme kuvveti demektir. Direksiyon dndrme kuvveti de devir ile de i ir. Bu durum direksiyon hkimiyeti a s ndan bir dezavantaj d r. Bu dezavantajortadan kald rabilmek iin devir de i ikli ine ba l olmaks z n srekli sabit debi sa layacak bir sisteme ihtiya vard r. Bu grevi ak kontrol valfi sa lamaktad r. Ara h zland nda lastik direnci vard r. Bu olay daha az direksiyon dndrme kuvveti gerektirir. Baz hidrolik direksiyon sistemlerinde yksek h z esnas nda daha az hidrolik bas n gnderilerek direksiyon hissinin elde edilmesi sa lanm t r. Pompadan direksiyon di li kutusuna olan ak hacmi yksek h zda sr esnas nda azal r ve daha az direksiyon yard m elde edilir. Pompa debisi pompa devri art ka artar ancak direksiyon kutusuna giden ya n debisi azal r. Bu tip direksiyon sistemleri devir hissedici tip olarak adland r l r. Kontrol spoolu (makara) ierisine yerle tirilmi ak kontrol valfi ile donat lm lard r.
ekil 2.6: Hidrolik direksiyon di li

23

Rlanti ykseltici cihaz Pompa, direksiyon simidi sa a veya sola tam dnd zaman maksimum hidrolik bas n retir. Bu esnada pompan n zerinde bir yk vard r ve motor rlanti devrinde bir azalmaya neden olur. Bu sorunu zmek iin aralara rlanti ykseltici ilave edilmi tir. Pompaya a r yk uyguland nda rlanti devrini art r r. Pompa gvdesine monte edilmi hava kontrol valfine hidrolik bas n etki etti inde motora giren hava miktar de i tirilerek motor devri ykseltilir. Di li kutusu, hidrolik iindeki piston, kremayer di li mili stne yerle tirilmi tir ve hidrolik pompan n meydana getirdi i hidrolik bas n, pistonun iki ynnden birine i leyerek kremayeri hareket ettirir. Hidrolik bas n kaa , piston stndeki piston keesiyle nlenir. Hidroli in harici kaaklar nnleyen, silindirin her iki taraf nda birer yakeesi vard r. Kumanda valf mili direksiyon simidine ba l d r. Direksiyon simidi dz sr pozisyonunda iken kumanda valfi de dz konumdad r. Bu durumda hidrolik pompan n bast yapiston yzeylerini etkilemeyip rezervuar tanka geri dner. Direksiyon herhangi bir yne dndrld nde ise kumanda valfi hidrolik ya pistonun bir yzeyine do ru ynlendirir, pistonun aksi taraf ise kumanda valfi zerinden rezervuar tanka a l r.

2.3. Hidrolik G Yard ml Direksiyonlar

Avantajlar Srcnn ynlendirme iin harcad g en aza indirilerek srcnn yorulmas n engeller. Direksiyon belli bir manevra s ras nda dnme miktar azalt r. Yoldaki baz tepkilerin src taraf ndan direksiyonda hissedilmesini azalt r. Lastik patlamalar s ras nda direksiyonun kontroln kaybedilmesini nler ve gvenirli i artt r r. Dezavantajlar Yeni ek sistemler kullanarak para say s artm ve maliyet fazlala m t r. Yeni ek sistemler kullanarak karma k bir yap olu mu tur ve bak m zorla m t r. Hidrolik pompa motordan ek bir g ekti i iin yak t ekonomisi ktle mektedir. Motor al mad zamanlarda direksiyon simidinin dndrlmesi zorla maktad r.

24

UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET

lem basamaklar Src ikyetlerini dinleyiniz ve de erlendiriniz. Direksiyon sisteminin ar zas nte his ediniz. Arac ask ya al n z. Src dinleyip not al n z. Yapaca n z i lemlerde retici firma talimatlar na uyunuz. Yol testi yap n z. Direksiyon ar zas n tespit ediniz. Gvenlik tedbirlerini al n z. El frenini ekiniz. Ara iin gerekli amurluk rtlerini rtnz. Arac lifte kald rmadan nce tekerlek bijonlar n gev etiniz. Akmlatrn asi kablosunu kar n z. Ara katalogunda belirlenen destek noktalar ndan arac kald r n z. n tekerleklerin bijonlar nskerek tekerlekleri aratan al n z. Arata hava yast varsa ara katalogundaki i lem s ras na ve kurallar na dikkat ederek i lemi gerekle tiriniz. Direksiyon simidinin direksiyon miline tak ld noktaya i aret koyunuz. Direksiyon simidi ve milinde ara katalogunda belirlenen kontrolleri yap n z. Rotlar skerken uygun alet kullan n z. Rotlarda bo luk kontroln yap n z. Hidrolik s v s n sistemden bo alt n z. Hidrolik borular n n ucunu yukar gelecek ekilde tespit ediniz. neriler ikayetlerini

Tekerlekleri sknz.

Direksiyon simidini ve milini sknz ve kontrol ediniz.

Rotlar skp kontrol ediniz.

Hidrolik yard ml direksiyon di li kutusunu ara zerinden sknz

25

Direksiyon kutusuna ba l olan btn elemanlar sknz. Direksiyon kutusunu ara zerine ba layan ba lant elemanlar n sknz. Direksiyon di li kutusunu ara katalogundaki i lem s ras na gre sknz. Ara katalogunda belirtilen kontrol esaslar na uyunuz. Hidrolik pompay motor gvdesine ba layan ba lant elemanlar n gev etip kay n zarar grmesini engelleyiniz. Ara katalogunu gz nnde bulundurarak gerekli yedek paralar tespit ediniz. Ara kataloguna uygun belirtilen i lem s ras na uygun olarak direksiyon di li kutusunu tak n z. Katalogda gsterilen tork de erinde ba lant elemanlar n s k n z. Hidrolik pompay motor zerindeki ba lant k sm na tak n z. Kay gerginli ini katalog de erine uygun lde ayarlay n z. Arac n rot tak mlar n ara katalo una uygun olarak tak n n dzen ayar yap lana kadar her iki rot uzunluklar n uygun lde ayarlayarak s k n Direksiyon simidini ve milini takarken kablo tesisat na dikkat ediniz. Ara katalo unda belirlenen i lem s ras na uyunuz. Tekerlek bijonlar n belirlenen de erde s k n z. katalogda

Hidrolik yard ml direksiyon di li kutusunu skp kontrol ediniz.

Hidrolik pompay motor zerinden skp kontrollerini yap n z. Onar m iin gerekli yedek paralar belirleyip temin ediniz. Direksiyon di li kutusunu tak n z.

Direksiyon di li kutusunu ara zerine tak n z. Hidrolik tak n z. pompay motor zerine

Rotlar tak n z.

Direksiyon milini simidini tak n z. ve direksiyon Direksiyon ortalamas yap n z.

Tekerlekleri tak n z.

Direksiyon dz konumda iken tekerleklerinde dz konumda olmas na dikkat ediniz.

26

Ara katalogunda belirlenen i lem s ras na gre direksiyon ortalamas n yap n z. Direksiyon sisteminin sonras nda dzgn al mad n kontrol ediniz. bak m al p

Direksiyon sistemini test ediniz.

27

LME VE DE ERLEND RME LME VE DE ERLEND RME

OBJEKT F TESTLER (LME SORULARI) 1) A a dakilerin hangisi hidrolik silindirin grevidir? A) Hidroli i ynlendirmek B) Tekerlekleri evirmek C) Hidrolik bas nc art rmak D) Rotlar harekete geirmek 2) A a dakilerden hangisi hidrolik direksiyon sisteminin paras de ildir? A) Kumanda valfi B) Hidrolik silindir C) Elektrik motoru D) Pompa 3) Motordaki de i ik devirlere gre sabit debi sa layan a a dakilerden hangisidir? A) Ak kontrol valfi B) Pompa C) Kay D) Hidrolik silindir 4) Hidrolik direksiyonlarda pompa hareketini nereden al r? A) Elektrik motorundan B) Ara motorundan C) Vantilatrden D) Alternatrden 5) Hidrolik pompa retti i bas nl hidroli i nereye gnderir? A) Ak kontrol valfine B) Direksiyon di li kutusuna C) Hidrolik depoya D) Silindir pistonuna

28

A a daki ifadelerden do ru olanlara D, yanl olanlarla Y harfi koyunuz. 6. ( ) Sonsuz vida ve sektr di lisi, direksiyon di li kutusunun iindeki ana paralardand r. 7. ( ) Direksiyon hissi direksiyon simidinin dndrlmesi s ras nda hissedilen dirence denir 8. ( ) Hidrolik yard ml direksiyonu olan arac n motoru durursa direksiyonu kullanmak mmkn de ildir. 9. ( ) Ara h zland zaman daha az lastik direnci vard r 10.( ) Pompa, direksiyon simidi sa a veya sola tam dnd zaman maksimum g retir

DE ERLEND RME Cevaplar n z cevap anahtarlar yla kar la t r n z. Yanl cevaplar n z iin faaliyetin ilgili konular n tekrar ediniz.

29

 RENME FAAL YET 3 RENME FAAL YET -3

AMA
Elektrik yard ml direksiyon sistemin bak m ve onar m n ara katalog de erine uygun olarak yapabileceksiniz.

ARA TIRMA
evrenizde elektrik yard ml direksiyon sistemine sahip ara e itlerini ara t r n z. Elektrik yard m mekanik direksiyon sistemlerine sonradan adapte edilebilir mi? Ara t rma sonular n rapor haline getirip s n fta sununuz.

3. ELEKTR K YARDIMLI D REKS YON S STEMLER

Hidrolik direksiyon pompalar baz durumlarda yetersiz kalmaktad r. Oto yolda h zla giderken ve direksiyonun pek az bir takviye gereksinimi oldu u bir durumda dahi pompa btn h z yla al maktad r. En ok takviye d k h zlarda ve park esnas ndaki manevralarda gerekirken, motor d k devirde al aca ndan pompa da yava dnmektedir. nk pompa hareketini motordan almaktad r. Bu sorunun zm iin geli tirilen sistemde direksiyon sisteminin elektronik kontroll bir elektrik motoruyla al t r lmas d r. Sistem sadece yak t ekonomisini geli tirmekle kalmaz aynzamanda, yerden tasarruf sa lamakta, grltye neden olabilecek kay aksam n ortadan kald rmakta direksiyon tepkisini geli tirmekte ve manevralar seri hale getirmektedir.

3.1. Direksiyon Sistemlerinin Ar zalar ve Belirtileri

Direksiyon sistemi kontrol edilirken, direksiyon sistemi ve n tekerlekler, sspansiyon, akslar ve asi aras nda ki yak n ili ki unutulmamal d r. Bu nedenle ortaya kacak problemler srcye direksiyon sisteminden gibi grnse bile sspansiyon sistemi iindeki problemler ar zan n as l sebebi de olabilmektedir. Bu nedenle, karar vermeden nce, direksiyon sistemi iinde yer alan problemleri gz nne almak ve di er btn olas nedenleri kontrol etmek, bize zaman ve efor tasarrufu sa layacakt r. Hidrolik direksiyon sistemlerinde olu abilecek ar zalar, muhtemel sebepleri ve tamir yntemleri a a daki tablolarda gsterilecektir. Bu ar zalar mekanik direksiyon sistemlerindeki ar zalarla benzerlik gstere bilirler. A a da btn ar zalar da verilecektir.

30

Ar za Bulma A r Direksiyon Simidi Bo lu u Direksiyon sisteminde birok mafsal oldu undan, ok az bir bo luk olmas beklenir Bu nedenle, direksiyon sistemindeki paralar n gev emesi ve mafsallar n a nmas sonucunda olu an a r bir bo luk, arac n yolda gezmesine ve bir tarafa gezmesine sebep olacakt r. Bu da lastiklerde anormal a nt lara ve titre imlere neden olacakt r.

Direksiyon kolunun kontrol Direksiyon simidinin yukar ve a a , sola ve sa a, ileri ve geri hareketi ve direksiyon simidinin ana mil zerindeki ba lant s n n iyi olup olmad n n kontrol, ana mil bilyalar n n gev ek olup olmad ve direksiyon kolonunun ba lant lar n n s k l n n kontrol edilmesidir. Direksiyon simidi bo lu unun kontrol Ara dz srkonumunda iken, direksiyon simidi hafife dndrld nde n tekerlekler dner. Fakat n tekerleklerin tam dnmesi iin yeterli de ildir Bu esnadaki direksiyon simidi hareketinin miktar na direksiyon simidi bo lu u deyebiliriz. Kabul edilebilir bo luk limiti ara modeline gre de i iklikle birlikte 30 mm.' den daha fazla de ildir. E er bo luk fazla ise, buna a a da yaz l ar zalar n biri veya birka neden olabilir. Direksiyon simidi somunu yetersiz s k l kta Direksiyon di lisinin a nmas veya yanl ayar A nm ba lant mafsallar Gev ek konsol ba lant lar Gev ek tekerlek bilyeleri

31

 Gev ek ana mil mafsallar Direksiyon Ba lant lar n n Gev ekli inin Kontrol Arac n n krikodayken, n tekerleklerin ileri ve geri, ve yandan yana hareket ettirilerek kontrol edilir. E er onlarda a n bo luk varsa, ba lant lar veya tekerlek bilyalar muhtemelen gev emi tir. Direksiyon Simidi Bo lu unun Kontrol Tekerlek Bilyesi Gev ekli inin Kontrol Arac n n krikoda iken, tekerle in her birinin stnden ve alt ndan tutarak sallanmas ile gev ekli i kontrol edilir. E er herhangi bir gev eklik bulursa, muhtemelen sspansiyon kolu burlar nda, rotillerde ve tekerlek bilyalar nda a nma mevcuttur. Bo lu u ayak freni uyguland ktan sonra tekrar kontrol edildi inde bo luk azalm sa, problem tekerlek bilyalar ndan ba ka bir yerden geliyor demektir. E er bo luk tamamen ortadan kalkm sa bo lu un nedeni tekerlek bil yalan demektir. Sert Direksiyon Direksiyon simidi iinde a n diren veya tekerleklerde a r bir toparlanma kuvvetinin olu mas direksiyon simidinin sert al mas na neden olur. Arac n n krikoda iken, direksiyon di li ve direksiyon ba lant lar n ay rarak her bir paran n ayr ayr kontrolne msaade eder. E er direksiyon kutusu al mas sertse; direksiyon di lisinde bir ar za, n ykleme ayar nda yanl l k, yaveya gres azalmas , bilya veya burlarda bir ar za olmas na neden olur. Direksiyon olak kolu ve ba lant s n ay rarak, olak kol evrilir. E er a rsa, rotiller veya kin pim ar zal d r. A r kaster de muhtemelen sert direksiyona neden olacakt r.

32

Yolda Gezme Yolda gezmenin anlam , arac n direksiyon ile ynlendirildi i istikametin d na kma e iliminde olmas d r. Bu, olu tu u zaman arac n arzu edilen ynde gitmesi iin srcnn direksiyon simidini srekli dzeltmeye al mas gerekir. "Direksiyon Sisteminde A n Bo luk " ve "Sert Direksiyon" k s mlar nda a klanan nedenler, arac n yolda gezmesine de neden olabilir.

33

Direksiyon ba lant lar n n gev ekli inin kontrol; Arac n n krikodayken, n tekerleklerin ileri ve geri, ve yandan yana hareket ettirilerek kontrol edilir. E er onlarda a n bo luk varsa, ba lant lar veya tekerlek bil yalarmuhtemelen gev emi tir. Arac n n krikodayken, direksiyon di lisi ve direksiyon ba lant lar n ay rarak, her bir paran n ayr ayr kontrolne msaade eder. E er direksiyon kutusu al mas sertse; direksiyon di lisinde bir ar za, n ykleme ayar nda yanl l k, yaveya gres azalmas , bilya veya burlarda bir ar za olmas na neden olur.

34

Tekerlek bilyesi gev ekli inin kontrol: Arac n n krikoda iken, tekerle in her birinin stnden ve alt ndan tutarak sallanmas ile gev ekli i kontrol edilir. E er herhangi bir gev eklik bulunursa, muhtemelen sspansiyon kolu burlar nda, rotillerde ve tekerlek bilyalar nda a nma mevcuttur. Bo lu u ayak freni uyguland ktan sonra tekrar kontrol edildi inde bo luk azalm sa problem tekerlek bilyalar ndan ba ka bir yerden geliyor demektir. E er bo luk tamamen ortadan kalkm sa bo luk tamamen nedeni tekerlek bilyalar demektir. E er kaster ok kk veya negatifse veya toe-in veya toe-out a n ise, muhtemelen yolda gezme meydana gelir. Normal Sr Esnas nda Arac n Bir Tarafa ekmesi

Bunun anlam udur, src arac dzgn bir konumda srmeye al r iken arac n bir tarafa akt hissedilir. Bu sa ve sol tekerlekler aras nda dnme direnleri iinde veya sa ve sol direksiyon akslar etraf nda i leyen momentler iinde byk farkl l klar oldu u zaman, arac n bir tarafa ekmesi eklinde ortaya kar.

35

E er save sol lastiklerin d ap llerinde bir fark varsa, lastiklerin bir dn nde gittikleri mesafe farkl d r. Bunun sonucunda, arac n ileri hareketinde, arata sa veya sola do ru ekme hissedilecek E er sa ve sol lastiklerin hava bas nlarfarklise, lastiklerin dnme direnlerinde fark olacakt , bu da arata sa a veya sola do ru ekmeye neden olacakt r. E er toe-in veya toe-out a rise veya sa ve sol kamber veya kasteder aras ndaki Fark a r ise arata da muhtemelen bir tarafa ekme olacakt r. Direksiyon Simidinin Titremesi Direksiyon simidinin titremesi, n tekerlekleri balanss zl k nedeniyle olu turdu u vibrasyonun (titre imin) direksiyon simidini dnme ynnde hareket ettirmesidir. Yksek h zlarda ortaya kan vibrasyonlar da titreme olarak nitelendirilir.

36

Dzensiz lastik a nt lar na, direksiyon sistemi veya sspansiyon iindeki ar zalar neden olabilir. E er titreme lastik de i ikli inden sonra kalkar ise de kontrole devam edilir. Muhtemelen a n kaster de titremeye neden olur. Sa ve sol tekerlekler aras ndaki, a n toe-in veya toe-out, a r kamber veya dzensiz kamberde titremeye neden olur. Direksiyon Darbesi Direksiyon darbesinin anlam udur; n tekerlekler yol iindeki bir engelle kar la t klarzaman olu an darbelerin direksiyon simidini sarsmas d r. Hafif bir darbe normaldir, fakat a n darbe ok dikkatli bir ekilde incelenmelidir. Hidrolik Direksiyon in Sert Direksiyon Direksiyon sistemi iinde a r diren veya tekerleklerde a r bir toparlanma kuvvetinin olu mas yla, sert direksiyon simidi problemi ortaya kar. Direksiyon olak kolu ve ba lant s n ay rarak, olak kol evrilir. E er a rsa, rotiller veya king pim ar zal d r A r kaster de muhtemelen sert direksiyona neden olacakt r.

37

3.2. Direksiyon Sitemlerinde Pasif Gvenlik nlemleri

Geli en otomotiv teknolojisi ile birlikte ara h zlar nda da art olmu tur. Bu kaza oranlar n n artmas na sebep olmu tur. Kazalardaki yaralanmalar , insan ve mal kay plar n engellemek iin pasif gvenlik sistemlerine ihtiya duyulmu tur. arp ma testleri kaza an nda olu an fiziksel ve teknik bilgilere ili kin bilgiler verdi inden pasif gvenlik sistemleri srekli geli mektedir. Kaza an nda srcnn kazay en hafif ekilde atlatabilmesi yksek derecedeki yklerde deforme olabilecek direksiyon mili, direksiyonun ne do ru hareket etmesini sa lamakt r. Gvenli Direksiyon Kolonu Gvenli direksiyon kolonu arp ma an nda etkilenen paralarla ba lant l d r. Yolcu kabinine kontrolsz giri , srcnn direksiyon simidine ve miline arpma riskini nemli lde artt rmaktad r. Bu nedenle yoldan ekilmesi gerekir. Ayr ca dzenlenme, hava yast n n hedefini a rmamas iin, oldu u gibi kalmal d r. Bu amalar do rultusunda direksiyon kolonu arp ma s ras nda en derin pozisyona do ru ekilir. Darbe an nda, direksiyon srcye her an temas edebilir. arpman n iddetine ve koltuk pozisyonuna gre srcnn emniyet kemeri tak lolsa dahi ba ndireksiyona arpma tehlikesi vard r. Yaralanma riskini azaltmak iin direksiyon erevesi kollar ve gbe i k r lmaya dayan kl malzeme ile kaplanm t r. Gbek direksiyonun ierisine iyice gmlerek enerji emici(absorbe)ve deforme olabilen malzeme ile desteklenmi tir. Direksiyon milinin deforme olabilen k sm teleskopik olarak al makta kaza an nda arac n n k smzarar grd nde arp man n etkisiyle olu an kuvvet ak m n n direksiyona do rudan ula mas n engellemektedir Yeni arp ma konsepti, direksiyon simidinin kalkarak, direksiyon kolonunun src blmne girmesini engellemektedir. Direksiyon kolonlar nden arpmalarda 60l y llara kadar neredeyse i etkisi olu turuyordu. Srcnn a r yaralanma ve can kayb riski ok yksekti. O zamandan beri trafik yo unlu u ok artmas na ra men trafik kazas nda can kay plar n n buna oranla yksek d ler gstermesi gvenli direksiyon kolonu gibi nlemlere ba lanmal d r. Yeni arp ma konsepti, direksiyon simidinin kalkarak, direksiyon kolonunun yolcu blmne girmesini engellemektedir.

38

 ekil 3.1: Direksiyon sistemlerindeki gvenlik nlemleri

39

3.3. Elektro Hidrolik Yard ml Yn Kontrol (Direksiyon) Sistemleri

ekil 3.2: Elektro-hidrolik yard ml direksiyon sistemi

Elektro Hidrolik Yard ml Yn Kontrol (Direksiyon) Sisteminin Avantajlar Daha yksek konfor, Manevra s ras nda yumu ak, direksiyon Yksek h zda daha sert direksiyon (emniyet faktr). Yak t tasarrufu Elektro hidrolik yard ml direksiyon sisteminde hidrolik pompa elektrikli pompa taraf ndan tahrik edilmekte ve arac n motorundan ba ms z olarak al maktad r. Bu sistemde direksiyon dnme a s n alg layan direksiyon a sensr direksiyon mili zerinde bulunan hidrolik pompa buna ba l elektrik motoru ve kontrol nitesi tek bir gvde ierisine yerle tirilmi tir.

40

 ekil 3.3: Elektro-hidrolik yard ml direksiyon di li kutusu

Direksiyon Kontrol Lambas Kontak anahtar a ld ktan sonra direksiyon kontrol lambas yanar. Bu sre zarf nda bir kontrol nitesi devreye girer. Motor al t ktan ve kontrol periyodu sona erdikten sonra direksiyon kontrol lambas snmelidir. Lamba snmyorsa sistemde bir ar za oldu u anla l r. Direksiyon A Sensr

ekil 3.4: Sensr, direksiyon di li kutusunun zerinde bulunur.

Direksiyon dnme a s n alg lar ve direksiyon a sal h z n hesaplar. Sensrn devre d kald durumda direksiyon nitesi al maya devam eder. Direksiyon kontrol nitesi devre d kal r. htiya duyulan direksiyon gc mekanik olarak sa lan r.

41

Direksiyon Kontrol nitesi Direksiyon Kontrol nitesi, motor ve pompa ile ayn gvde ierisine yerle tirilmi tir. Bu, direksiyon milinin a sal h z na ve arac n h z na ba ml olarak pompa motoruna kontrol eder. htiya duyulan bas n ve hidrolik miktar kontrol nitesinin haf zas nda bulunan bir karakteristik alandan okunur. al ma sresince ortaya kan hatalar haf zas na kaydeder. Hidrolik ya n a r derecede s nd zaman sistemi devre d b rakan koruyucu bir devre ile donat lm t r.

ekil 3.5: Servo direksiyon devre emas

42

Elektro-hidrolik Direksiyonunun Avantajlar Hidrolik sisteme gre % 85e varan enerji tasarrufu sa lamaktad r. evreye b rak lan at k yaazalmaktad r. Ta t n kullan m s ras nda, 100 km de, yak ttan yakla k 0,2 lt tasarruf sa lanmaktad r Manevrada s ras nda yumu ak, yksek h zda sert direksiyonla aktif emniyet sa lamaktad r. Yap s Elektro hidrolik direksiyon, direksiyon a sal h z na ve ara h z na ba ml olarak al an bir direksiyondur. Direksiyon hidrolik pompas ; di li pompa ve elektronik kontroll motordan olu maktad r. Elektromotor, yaln zca ta t motoru al rken al r. Direksiyon a sal h z sinyali, ara h z bilgisi ve motor devir sinyali, kontrol nitesine gnderilir. Kontrol nitesi, Sinyalleri de erlendirerek elektromotorun ve di li pompas n n devrini dzenler ve bununla birlikte hidrolik ya n debisini ayarlar. Motor Pompa nitesi Motor pompa nitesi kapal bir parad r. Direksiyon kontrol nitesi ve yadeposu motor pompa nitesi zerinde bulunur. Motor pompa nitesi iin zel tasar mlanan ba lant elemanlar ile kauuk yataklarla elastiki bir ekilde ta t asisine ba lan r. Motor pompa nitesinde a a dakiler mevcuttur: Hidrolik pompa nitesi, Bas n s n rlama supab , Elektrik motoru, Hidrolik yadeposu, Direksiyon kontrol nitesi. Motor pompa nitesi bak m ve onar m gerektirmez. Bas n hatt , pompay , direksiyon di li kutusu ile birle tirir. Hidrolik ya n n geri dn ya deposuna a l r.

43

 ekil 3.6: Hidrolik pompa

Kapasitif Direksiyon A Sensr Kapasitif direksiyon asensr, direksiyon kontrol nitesine ba lanm 9 kk plakadan ve rotor miline ba lanm byk bir plakadan olu ur. Kk plakalar n bir blm byk plaka ile ayn hizadad r. Bunlar kondansatr zelli i gsterirler. Rotorun herhangi bir yne dndrlmesi durumunda kondansatrlerin kapasitesi de i erek direksiyon kontrol nitesi iin sinyal retirler.

44

 ekil 3.7: Kondansatr dzensizli i prensip emas

Hidrolik Kumanda nitesi Hidrolik Kumanda nitesinin Yap s ve levi Hidrolik kumanda nitesinde bilinen servo direksiyonunun benzeri olan, bir taraf evirme levhalar yla, di er taraf ise tahrik pinyonu ve kumanda kovanlar yla ba l olan bir evirme ubu u vard r.

ekil 3.8: Hidrolik kumanda

Dz Gidi Direksiyon dz konumda iken evirme levhalar al ma silindirleri girik s mlar n kapat r. Hidroli in gei i engellenir. Direksiyonda herhangi bir dnme hareketi meydana gelmedi i iin direksiyon asensr, direksiyon a sal h z nalg lamaz. Herhangi bir dnme hareketi olmad iin pompada bas n meydana gelmez.

45

 ekil 3.9: Dz gidi

Sola evirme Direksiyonun hareketiyle evirme ubu u, evirme levhas n hareket ettirir. evirme levhas n n konumu de i ir. Besleme hatt ndan bas nl hidroli in ak silindirin sa taraf ndaki a k bulunan kanala do ru gider. Ayn anda evirme levhas besleme hatt n n sol taraf ndaki kanal kapat r. al ma silindirinin sol taraf ndan geri dn m kanal a l r. al ma silindirin sa taraf ndaki bas nl hidrolik, pistonu hareket ettirdi i zaman, piston sol taraf ndaki hidrolik silindirin sol taraf ndan geri dn m kanan yla depoya dner. evirme i lemi tamamland ktan sonra, evirme levhasve kumanda kovanlar n ntr konuma getirerek bas n iletim hatt n kapat r.

ekil 3.10: Sola evirme

Hidrolik YaDurumunun Kontrol Edilmesi Hidrolik ya durumu, depo kapa ndaki lm ubu u yard mile kontrol edilir. Hidrolik ya n so uk olmas durumunda: alt izgide olmas gerekir. Hidrolik ya n s cak olmas durumunda (motor harareti 50 C den itibaren) yakla k olarak st ve alt izgilerin ortas nda olmal d r.

46

YaSeviyesinin llmesi Kilitleme kapa sklr Ya lm ubu u bir bezle temizlenir Kilitleme kapa elle s k l r Kilitleme kapa kart l r ve lm ubu undaki ya n seviyesi okunur. Kendi Kendine Te his Sistemde herhangi bir ar za oldu u zaman ar za test cihazba lant lar sistemin kontrol soketine ba lan r. Cihaz n ynlendirmesiyle her safhas kontrol edilir. Kontroller direksiyonun de i ik konumlar nda ayrayryap l r. Cihazdaki de erler ile elde edilen de erler cihaz ierisinde kar la t r l r ve buna gre karar verilir. E er sistemde ar za var ise haf za nitesinde ar za ile ilgili bilgiler ar za test cihaz nda grlr. Sistemdeki ar za giderilmeye al l r.

3.4. Drt Tekerlek Yn Kontrol Sistemleri

Drt tekerlek yn kontrol sistemleri (4WS) daha yksek manevra kabiliyeti, yksek h z kontrol ve dengesi ile baz tasar mlarda d k h zlarda dar alanlarda dnebilme ve park edebilme imkn sa lamaktad r. Baz aralarda kullan lan tasar mlarda elektronik ve hidrolik yard m yla arka tekerlekleri n tekerleklerin ters ynde evrilmesidir. Dn an ndaki alan bu sayede byk lde azalt lm olur. Yksek h zlarda ise, arka tekerlekler ile n tekerlekler ayn ynde dnmektedir. Tekerleklerin ayn ynde dnmesiyle erit de i tirme gibi hareketlerin ok abuk ve daha az kaymalara neden olabilecek ekilde yap lmas sa lanmaktad r. Arka tekerleklerin a s nda meydana gelecek ok kk bir de i iklik dahi arac n viraj alma zellikleri zerinde byk etki yapmaktad r.

3.5. Elektro Mekanik Direksiyon Sistemi

Hidrolik direksiyon pompas baz durumlarda yetersiz kalmaktad r. Oto yolda h zla yol al nd nda ve direksiyonun az bir takviye gereksinimi oldu unda pompa btn h z yla al maktad r. En ok direksiyon takviye ihtiyacd k h zlarda ve park esnas ndaki manevralarda duyulmaktad r. Motor d k devirde al aca ndan pompa da yava dnmektedir. nk pompa hareketini motordan almaktad r. Bu sorunun zm iin, direksiyon sistemi elektronik kontroll bir elektrik motoruyla al t r l r hale getirilmi tir. Sistem sadece yak t ekonomisini geli tirmekle kalmaz ayn zamanda, yerden tasarruf sa lar. Grltye neden olabilecek kay aksam n ortadan kald r r. Direksiyon tepkisini geli tirmekte ve manevralar seri hale getirmektedir.

47

 ekil 3.11: Elektro-mekanik direksiyon

Sistem srcye gerek yol durumuna ba l bir direksiyon dndrme kuvveti sunar. Srcnn direksiyon hareketi, direksiyon mili ve ara mil zerinden sonsuz di liye ve direksiyon di lisine aktar l r. Direksiyonun kendi kendine toplayarak dz hale gelmesi elektro-mekanik direksiyon sistemi taraf ndan desteklenir. Sistem yol tutu hissini srcye aktar r. Sistem giri ve k sinyallerini ve direksiyon paralar n n al mas n izler. Elektro-mekanik direksiyon sistemi kompakt bir niteye sahiptir. Bu nite direksiyon di lilerini, rne in kontrol nitesini, elektrik motorunu ve sensrleri kapsar. Bu sebeple karma k kablo tesisat na gerek yoktur. Kar la t rma A rl k G tketim ehir ii ehir d Mekanik direksiyon di lileriyle kar la t r ld nda ek yak t tketimi Hidrolik 16 kg 400 W 8001000 W 0,1 lt Elektromekanik 11 kg 25 W 10 W 0,01 lt

48

Elektro-mekanik direksiyon siteminde ynlendirme, niversal ba lant milinden nce yer alan paralar taraf ndan gerekle tirilir. Bu sistemde moment bir elektrik motoru taraf ndan desteklenir. Direksiyon Kolonu ve Paralar Elektro-mekanik direksiyon sisteminin nemli paralar unlard r: Direksiyon mili Ykseklik ayarl direksiyon kolonu borusu Ara mil Burulma ubu u Direksiyon moment sensr ve direksiyon konum sensrnn bulundu u sensr muhafazas Elektrik motoru ve kaplin Sonsuz tahrik di lisi Di li kutusu muhafazas Direksiyon kolonu elektronik kontrol nitesi ve niversal ba lant mili Elektro Mekanik Direksiyon Sisteminin Paralar Elektro-mekanik direksiyon sisteminin merkezi paras burulma ubu udur. ubuk elikten yap lm t r ve boylamas na ekseni etraf nda dnebilir. Burulma ubu u mekanik olarak ara mil ve sonsuz di liyi birbirine ba lar

ekil 3.12: Elektro-mekanik direksiyon sistemi paralar

49

Bu ba lant yard m yla ara mil ve sonsuz tahrik di lisi kk bir a yla dner. Bu kk a de i imi direksiyonun evrilme i lemine ba lad anlam na gelir.

ekil 3.13: Burulma ubu u

50

Direksiyon Mekanizmas Sonsuz di li Sonsuz di li elektrik motorunun da yer ald bir alminyum di li kutusuna yerle tirilmi tir. Motor mili zerindeki sonsuz di li direksiyon mili zerindeki di liyle kavra r. Di li oran 22,1 dir. Di li gvdesi ve sonsuz di li metalden yap lm t r. Mekanik grltnn azalt lmas amac yla di li halkas plastikten imal edilmi tir.

ekil 3.14: Elektrik kontrol

Sensr Muhafazas Direksiyon konum sensr ve direksiyon moment sensr muhafazaya monte edilmi tir. Sensr muhafazas sonsuz di linin zerinde yer al r. Sensr muhafazas kontrol nitesine soket ile ba lan r. Direksiyon Konum Sensr Sonsuz di li miline ba l d r. Direksiyon konum sensr direksiyonun o anki konumunu izler.

51

Direksiyon Moment Sensr Burulma ubu una ba l d r. Ara mil ile birlikte burulma ubu unun dnme a s n izler. Kontrol nitesi bu sinyale dayalolarak moment hesaplamas n yapar. Hesaplanan moment 0,01 Nm de erini a arsa kontrol nitesi direksiyon evirme deste ine ihtiya oldu unu kabul eder. Direksiyon moment sensr ar zalan rsa sistem al maz. Direksiyon konum sensr ar zalan rsa <<kendi kendine aktif hizalama>> i levi devre d kal r. Her iki durumda da ar za gsterge lambas yanacakt r. Direksiyon Kontrol nitesi Kontrol nitesi sonsuz di li muhafazas na vidalanm bir kasa iindedir. Kontrol nitesi ara h z n da dikkate alarak sensrlerden gelen sinyalleri de erlendirerek gerekli direksiyon evirme deste ini hesaplar. Kontrol nitesi ar zalan rsa, ar za gsterge lambas devreye girer. Elektro-Mekanik Direksiyon Motoru Bu motor, sonsuz di li muhafazas na vidalanm t r. Titre imlerin aktar lmamas iin bir kauuk tampon ile ba lanm t r. Motor mili, sonsuz di liye esnek bir kauuk kaplinle ba l d r. Bylece motorun ilk al ma torku sonsuz di liye yumu ak bir ekilde aktar l r. Motorun azami g tketimi 720 Watt r ve 2 Nm tork retir. Tepki verme sresinin ok k sa olmas nedeniyle direksiyon dndrme hareketlerine ani bir ekilde cevap verir. Elektrik motoru voltaj beslemesini elektronik kontrol nitesi zerinden al r Direksiyon Kontrol Lambas Bu uyar lambasgsterge tablas nda yer almaktad r. Kontrol nitesi direksiyon sisteminde bir ar za tespit ederse gsterge tablosundaki uyar lambas yanar. Direksiyonun al mas izimde st ve alt blm olarak ikiye ayr lm t r. Direksiyon moment sensr st k sma direksiyon konum sensr ise alt k sma yerle tirilmi tir. Src direksiyonu evirmeye ba lar. Burulma ubu u da ayn anda dner. Burulma ubu uyla birlikte dnen direksiyon moment sensr, direksiyon zerine etkiyen torkun

52

 ekil 3.15: Sensrler

ekil 3.16: Direksiyon dndrme emas

53

Ynn ve iddetini ieren sinyali kontrol nitesine gnderir. Kontrol nitesi gerekli olan dndrme deste ini hesaplar. Elektrik motorunu al t r r. Direksiyon di lisine aktar lan tork, src ve motor taraf ndan aktar lan toplam torktur.

ekil 3.17: Toplam tork izelgesi

Src direksiyona uygulad torku art r rsa, elektrik motoru tork deste ini art r r. Bu da direksiyon di lisinin daha kolay bir ekilde dnmesine yard mc olur. Src direksiyona uygulad torku azalt rsa burulma ubu unun burulmas azalacakt r. Sonu olarak, direksiyon moment sensr kontrol nitesine daha d k sinyal gnderir. Kontrol nitesi elektrik motorunu devreye sokarak tork deste ini azalt r. Tekerlek ayar na ba lolarak direksiyon sistemi arac n dz do rultuda gitmesi iin al acakt r. Direksiyon di ilisi zerindeki geri toplama momenti srcnn direksiyona uygulad torkun ve tork deste inin toplam ndan fazlaysa sistem arac dz do rultuda hareket ettirecek ekilde direksiyonu toplayacakt r.

ekil 3.18: Bir ynde konum

54

Kendi Kendine Aktif Hizalama Src dnesnas nda direksiyonu b rak rsa burulma ubu u zerindeki burulma ortadan kalkar. Bu anda elektrik motoru devreden kar. Sonu olarak tork deste i ortadan kalkar. Ara hala dz do rultuda hareket etmiyorsa bu durum direksiyon konum sensr taraf ndan alg lan r. Elektrik motoru devreye girer ve direksiyon dz do rultuya gelecek ekilde dndrlr. Avantajlar htiyaca ba l g al m sayesinde yak t tketiminin d rlmesi her durumda optimal direksiyon hissi Yoldaki girinti ve k nt lara kar daha az duyarl k Dz sr konumunda tekerleklerin aktif bir ekilde s f rlanmas n sa lamak Kabin iinde d k grlt olu umu

55

UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET

lem Basamaklar Srcnn ikyetlerini dinleyiniz ve de erlendiriniz. Direksiyon sisteminin ar zas n te his ediniz. Arac ask ya al n z. Tekerlekleri sknz. Direksiyon simidini ve direksiyon milini sk ve kontrol ediniz. neriler Test sonucu ar za bildirim formunu doldurunuz. Test sonucu de erlendirmenizi yaparken ara kataloguna gre de erlendirmenizi yap n z. Arac srcsyle birlikte yol testine tabi tutarak ar zan n ortaya kmas n sa layacak artlarda srnz. Srcnn ikyetleri do rultusunda direksiyon ar zas n tespit ediniz. Ar zan n ba ka nedende kaynaklan p kaynaklanmad n kontrol ediniz. Arac lifte kald rmadan nce tekerlek bijonlar n gev etiniz. Akmlatrn asi kablosunu kar n z. Ara katalogunda belirlenen destek noktalar ndan arac kald r n z. Lift lastiklerinin a nt s n kontrol ediniz. Yang n sndrme cihaz n haz r bulundurunuz. Ara iin gerekli amurluk rtlerini rtnz. n tekerleklerin bijonlar n uygun anahtar kullanarak skme i lemini gerekle tiriniz. E er arata hava yast varsa ara katalogundaki i lem s ras na ve kurallar na dikkat ederek i lemi gerekle tir Direksiyon simidi ve milinde ara katalogunda belirlenen kontrolleri yap n z Rotlar skerken uygun ektirme kullan n z. Rotlarda bo luk kontroln yap n z.

Rotlar sk ve kontrol ediniz.

56

 Elektrik yard ml direksiyon di li kutusunu ara zerinden sknz. Onar m iin gerekli yedek paralar belirleyiniz ve temin ediniz. Direksiyon di li kutusunu tak n z. Direksiyon di li kutusunu ara zerine tak n z. Rotlar tak n z. Direksiyon milini ve direksiyon simidini tak n z. Tekerlekleri tak n z. Direksiyon ortalamas yap n z.

Direksiyon sistemini test ediniz.

Direksiyon kutusuna ba l olan btn elemanlar sknz. Direksiyon kutusuna ara zerine ba layan ba lant elemanlar n sknz. Ara katalogunu gz nnde bulundurarak gerekli yedek paralar tespit ediniz. Ara kataloguna uygun belirtilen i lem s ras na uygun olarak direksiyon di li kutusunu tak n z. Direksiyon di li kutusunu ara zerine tak n z. Katalogda gsterilen tork de erinde ba lant elemanlar n s kma i lemini yap n z. Araca uygun yeni rot tak mlar n ara kataloguna uygun olarak tak n z. Direksiyon simidini ve milini takarken kablo tesisat na dikkat ediniz. Ara katalogunda belirlenen i lem s ras na uyunuz. Tekerlek bijonlar n katalogda belirlenen de erde s k n z. Direksiyon dz konumda iken tekerlekler de dz konumda olmal d r. Ara katalogunda belirlenen i lem s ras na gre direksiyon ortalamas n yap n z. Direksiyon sisteminin bak m sonras nda dzgn al p al mad n test sr yaparak kontrol ediniz

57

LME VE DE ERLEND RME LME VE DE ERLEND RME

OBJEKT F TESTLER (LME SORULARI) 1)Sr s ras nda ara sa a ekiyorsa sebebini yaz n z? A) Lastik hava bas nc e it de il B) Src arac h zl sryor C) Yaylar ya s z kalm t r D) Viraja h zl girilmi tir 2)Ara viraj al rken ses yap yor sebebini yaz n z? A) Viraja girerken yksek h zla girilmi tir B) Lastiklerin hava bas nc ok yksektir. C) Lastiklerin hava bas nc ok d ktr D) Tekerlekler balanss zd r 3)Elektro hidrolik direksiyonlarda, direksiyon g deste i iin gereken hidrolik bas n nereden sa lan r? A) Ara motorunun tahrik etti i hidrolik pompadan B) Elektromotorun tahrik etti i di li pompadan C) Ya pompas ndan D) Vantilatr kay ndan 4) Elektromekanik direksiyon sisteminin al mas iin hangi sensrler gereklidir? A) Direksiyon konum sensr B) Direksiyon moment sensr C) Direksiyon moment ve konum sensr D) Hall sensr 5) Direksiyon sisteminde fazla bo luk olmas n n nedeni a a dakilerden hangisidir? A) Rot ba lant lar a nm t r. B) Lastikler a nm t r C) Direksiyon mili a nm t r D) Amortisrler ar zal d r

DE ERLEND RME Cevaplar n z cevap anahtarlar yla kar la t r n z. Yanl cevaplar n z iin faaliyetin ilgili konular n tekrar ediniz.

58

MODL DE ERLEND RME MODL DE ERLEND RME

A a daki i lemlerde kendi al man z kontrol ediniz. Hedefe ili kin tm davran lar kazand n z taktirde ba ar l say l rs n z.

KONTROL L STES
De erlendirme ltleri Srcnn ikyetlerini dinlediniz mi? Srcnn ikyetlerini de erlendirdiniz mi? Direksiyon sisteminin ar zas n te his ettiniz mi? Arac ask ya ald n z m ? Tekerlekleri sktnz m? Direksiyon simidini ve direksiyon milini sktnz m? Direksiyon simidini ve direksiyon milini kontrol etiniz mi? Rotlar sktnz m? Rotlar kontrol ettiniz mi? Direksiyon di li kutusunu sktnz m? Direksiyon di li kutusunu kontrol ettiniz mi? Onar m iin gerekli yedek paralar belirlediniz mi? Onar m iin gerekli yedek paralar n temin ettiniz mi? Direksiyon di li kutusunu takt n z m ? Direksiyon di li kutusunu ara zerine takt n z m ? Hidrolik yard ml direksiyon di li kutusunu ara zerinden sktnz m? Hidrolik yard ml direksiyon di li kutusunu sktnz m? Hidrolik yard ml direksiyon di li kutusunu kontrol ettiniz mi? Hidrolik pompay motor zerinden sktnz m? Hidrolik pompan n kontrollerini yapt n z m ? Onar m iin gerekli yedek paralar belirlediniz mi? Evet Hay r

59

Onar m iin gerekli yedek paralar temin ettiniz mi? Direksiyon di li kutusunu takt n z m ? Direksiyon di li kutusunu ara zerine takt n z m ? Hidrolik pompay motor zerine takt n z m ? Elektrik yard ml direksiyon di li kutusunu ara zerinden sktnz m? Elektrik yard ml direksiyon di li kutusunu sktnz m? Elektrik yard ml direksiyon di li kutusunu kontrol ettiniz mi? Onar m iin gerekli yedek paralar belirlediniz mi? Onar m iin gerekli yedek paralar temin ettiniz mi? Direksiyon di li kutusunu takt n z m ? Direksiyon di li kutusunu ara zerine takt n z m ? Rotlar takt n z m ? Direksiyon milini takt n z m ? Direksiyon direksiyon simidini takt n z m ? Tekerlekleri takt n z m ? Direksiyon ortalamas yapt n z m ? Direksiyon sistemini test ettiniz mi?

Yukar da vermi oldu unuz cevaplar n evet olmas gerekir. Hay r, olarak cevaplad klar n z faaliyete tekrar dnerek tekrarlay n z.

60

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAAL YET 1 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D A B A A Do ru Do ru Yanl Yanl Yanl

RENME FAAL YET 2 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D C A B B Do ru Do ru Yanl Yanl Do ru

RENME FAAL YET 3 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 A D B C A

61

KAYNAKA KAYNAKA
ALTIPARMAK Duran, asi Ders Notlar , Ankara, 2000. ANLA brahim, asi, MEB Yay nlar , Alt nc Bask , stanbul, 1996. F LD A. Muhtar, H. Trkmen, T. Karasu, . Yi it, M. Berispek, Motorculuk Blm asi ve lem Yapraklar , MEB Yay nlar , Drdnc Bask , stanbul, 2001. STAUDT Wilfried, Motorlu Ta t Tekni i, MEB Yay nlar , kinci Bask , 2000. FORD, Otomotiv Teknolojisinin Temelleri, Teknik Servis E itimi TOYOTA, Temel Servis Bilgisi WOLKSWAGEN, E itim Notlar www.howstuffworks.com www.obitet.gazi.edu.tr

62