PEMERIKSAAN PENUNJANG

BAB I PEMERIKSAAN HEMATOLOGI

A. PENDAHULUAN 1. ALAT-ALAT UNTUK PEMERIKSAAN HEMATOLOGI : LANSET DARAH Untuk mendapat dara kap!"er #an$ akan d!per!k%a& d!per"ukan %e'ua

a"at #an$ ta(am u(un$n#a& %e'a!kn#a u(un$ a"at ter%e'ut %e"a!n ta(am& (u$a me"e'ar& %e'a!kn#a (u$a a"at !n! d!per$unakan %eka"! %a(a )d!%p*%a'"e+ ,ARUM DAN SEMPRIT Dara -ena d!per*"e den$an (a"an pun$%! -ena& (arum #an$ d!paka! untuk menem'u% -ena endakn#a .ukup 'e%ar& u(un$n#a aru% ru'.!n$& ta(am dan "uru%. Sempr!t #an$ 'an#ak d!paka! untuk pemer!k%aan !a"a #an$ mempun#a! -*"ume / dan 0 mL. HEMOSITOMETER A"at !n! d!paka! untuk men$ !tun$ (um"a %e" dara dan terd!r! dar! kamar !tun$& ka.a penutup dan dua ma.am p!pet HEMOGLO1INOMETER A"at !n! d!paka! untuk men$ukur kadar em*$"*'!n*meter #an$ d!paka! ada"a em*$"*'!n dara . 1!a%an#a em*$"*'!n*meter menurut emat*"*$!

SAHLI. Hem*meter menurut SAHLI !a"a a"at pen$ukur kadar em*$"*'!n 'erda%arkan .ara emat!n a%am dan terd!r! dar! a"at pem'and!n$ 2arna& ta'un$ pen$en.er& p!pet dara dan p!pet pen$en.er. TA1UNG DAN PIPET 3INTRO1E Ta'un$ 2!ntr*'e !a"a ta'un$ #an$ d!'uat dar! ka.a te'a"& pan(an$n#a

k!ra-k!ra 14 .m dan d!ameter da"amn#a 4&0 mm

P!pet 2!ntr*'e #an$ d!per$unakan k u%u% pada ta'un$ !n! mempun#a! p!pa "*$am pan(an$ dan %emp!t. P!pet !n! d!paka! untuk men$!%! ta'un$ den$an dara tanpa $e"em'un$ a2a. PIPET 3ESTERGREN P!pet !n! pan(an$n#a k!ra-k!ra /55 mm dan d!ameter da"amn#a 4&0 mm& p!pet !n! terdapat $ar!%-$ar!% m!"!meter dar! 5 %ampa! 455 mm& $ar!% 455 mm ada d! 'a2a pun.ak p!pet. KA6A O1,EK DAN KA6A PENUTUP Ka.a *'(ek 'erukuran 1 7 / !n.!& ka.a #an$ mempun#a! p!n$$!ran #an$ d!ratakan untuk mem'uat %ed!aan apu%. Ka.a penutup aru% .ukup t!p!%& %e !n$$a dapat d!paka! untuk

pemer!k%aan m!kr*%k*p!% memaka! "en%a !mer%! 4. 6ARA MEMPEROLEH DARAH UNTUK PEMERIKSAAN HEMATOLOGI Untuk pemer!k%aan -ena. Sed!akan"a emat*"*$! '!a%an#a d!paka! dara ter"e'! kap!"er atau dara

da u"u %emua a"at #an$ d!per"ukan& m!%a"n#a

p!pet& H'meter& %empr!t&(arum dan %e'a$a!n#a. Tempat #an$ akan d!tu%uk aru% 'er%! & (!ka per"u .u.!"a da u"u den$an a!r dan %a'un. a. Dara Kap!"er Pada *ran$ de2a%a paka!"a u(un$ (ar! atau anak daun te"!n$a untuk

men$am'!" dara kap!"er& pada 'a#! dan anak ke.!" '!%a (u$a tum!t atau !'u (ar! kak!. Tempat #an$ d!p!"! !tu t!dak '*"e #an$ memper"! atkan

$an$$uan peredaran dara %epert! %!an*%!% atau pu.at 6ara pen$am'!"an %ampe" dara : 1. 1er%! kan"a %ampa! ker!n$ 4. Pe$an$"a 'a$!an #an$ akan d!tu%uk %upa#a t!dak 'er$erak dan tekan %ed!k!t %upa#a ra%a n#er! 'erkuran$. tempat !tu den$an memaka! a"k* *" 85 9 dan '!arkan

/. Tu%uk"a den$an .epat memaka! "an%et. Pada (ar! tu%uk"a den$an ara te$ak "uru%& pada anak daun te"!n$a& tu%uk p!n$$!rn#a (an$an

%!%!n#a. Tu%ukan aru% .ukup da"am %upa#a dara muda ke"uar. :. 1uan$"a tete% dara #an$ pertama ke"uar den$an memaka! %e$umpa" kapa% ker!n$& tete% dara pemer!k%aan '. Dara ;ena 1!a%an#a pada *ran$ de2a%a d!paka! %a"a %atu -ena da"am <*%%a .u'!t!& pada 'a#! -ena (u$u"ar!% %uper<!.!a"!% dapat d!paka! untuk pemer!k%aan. 6ara pen$am'!"an %ampe" dara -ena : 1. 1er%! kan"a tempat !tu den$an a"k* *" 85 9 dan '!arkan %ampa! 'er!kutn#a #an$ '*"e d!paka! untuk

men(ad! ker!n$ 4. ,!ka memaka! -ena da"am <*%%a .u'!t!& pa%an$"a !katan

pem'endun$an pada "en$an ata% dan m!nta"a

*ran$ !tu men$epa"

dan mem'uka tan$ann#a 'erka"!-ka"! a$ar -ena (e"a% ter"! at. /. Te$an$kan"a ku"!t d!ata% -ena den$an (ar!-(ar! tan$an k!r! %upa#a

-ena t!dak dapat 'er$erak. :. Tu%uk"a ku"!t den$an (arum dan %empr!t da"am tan$an kanan %ampa! u(un$ (arum ma%uk ke da"am "umen -ena 0. Lepa%kan atau re$an$kan pem'endun$an dan per"a an-"a an tar!k pen$!%ap %empr!t %ampa! (um"a dara #an$ d!ke endak! d!per*"e . =. Lepa%kan pem'endun$an (!ka ma%! terpa%an$ 8. Taru "a kapa% d!ata% (arum dan .a'ut"a %empr!t dan (arum ter%e'ut. >. M!nta"a kepada *ran$ #an$ d!am'!" dara n#a %upa#a tempat tu%ukan !tu d!tekan %e"ama 'e'erapa men!t den$an kapa% tad!. ?. An$kat"a (arum dar! %empr!t dan a"!rkan"a dara ke da"am 2ada

atau ta'un$ #an$ ter%ed!a.

15. Se$era"a .u.! (arum dan %empr!t %e'e"um dara %empat mem'eku& (!ka a"at-a"at tad! ma%! akan d!paka! "a$!.

/. ANTIKOAGULANSIA UNTUK PEMERIKSAAN HEMATOLOGI A$ar dara #an$ akan d!per!k%a (an$an %ampa! mem'eku dapat d!paka!

'erma.am-ma.am ant!k*a$u"an%. T!dak %emua ant!k*a$u"an dapat d!paka!& karena ada #an$ 'erpen$aru ter adap 'entuk er!tr*%!t atau "euk*%!t #an$

akan d!per!k%a m*r<*"*$!%n#a. 1e'erapa ant!k*a$u"an #an$ dapat d!paka! ada"a : a. EDTA )et #"ened!am!netetraa.etate+ '. Hepar!n .. Natr!um%!trat da"am "arutan /&> 9 d. 6ampuran am*n!um*7a"at dan ka"!um*k%a"at menurut pau" dan He""er #an$ (u$a d!kena" %e'a$a! .ampuran *k%a"at %e!m'an$& d!paka! da"am keadaan ker!n$ a$ar t!dak men$en.erkan dara #an$ aru% d!per!k%a. :. KESALAHAN-KESALAHAN LA@IM DALAM 6ARA PENGAM1ILAN SAMPEL DARAH Su%unan dara #an$ d!am'!" untuk pemer!k%aan mun$k!n 'eru'a & *"e

karena %a"a t!ndakan 2aktu men$am'!" dara . ,a$a"a ter adap ke%a"a anke%a"a an %epert! d!'a2a !n! : Dara Kap!"er : 1. Men$am'!" dara dar! tempat #an$ men#atakan adan#a $an$$uan

peredaran& %epert! adan#a tum*r& radan$ atau trauma. 4. Tu%ukan #an$ kuran$ da"am /. Ku"!t #an$ d!tu%uk ma%! 'a%a a"k* *". 1!"a ma%! ada a"k* *"& dara

#an$ ke"uar d!u(un$ (ar! akan men(ad! en.er dan me"e'ar d!ata% ku"!t& %e !n$$a %u%a untuk d! !%ap keda"am p!pet

:. Tete% dara pertama d!paka! untuk pemer!k%aan 0. Ter(ad! 'ekuan da"am tete% dara karena ter"a"u "am'at 'eker(a. Dara ;ena : 1. Men$$unakan (arum dan %empr!t #an$ 'a%a 4. Men$$unakan !katan pem'endun$ ter"a"u "ama atau ter"a"u kera%& ak!'atn#a !a"a em*k*n%entra%!

/. Ter(ad!n#a 'ekuan da"am %empr!t karena "am'atn#a petu$a% 'eker(a :. Ter(ad!n#a 'ekuan da"am '*t*" karena t!dak ter.ampur %eme%t!n#a den$an *k%a"at ker!n$ atau ant!k*a$u"an "a!n

0. AUNGSI PEMERIKSAAN HEMATOLOGI Da"am "a'*rat*r!um k"!n!k pemer!k%aan pemer!k%aan dara "en$kap atau dara emat*"*$! %er!n$ d!%e'ut den$an rut!n& pemer!k%aan dara rut!n

me"!put! 'e'erapa pemer!k%aan antara "a!n : a. Menetapkan kadar aem*$"*'!n dara . Kadar H' n*rma" pemer!k%aan pada "ak!-"ak! %ek!tarB1: $rCd" dan pada 2an!ta %ek!tar B 14 $rCd"& kadar n!"a! H' d!'a2a n*rma" '!a%an#a d!%e'ut anemia . ,en!% anem!a d!tentukan *"e k*n%entra%! tertentu. '. Men$ !tun$ %e"-%e" dara Se"-%e" dara #an$ d! !tun$ me"!put! %e" dara mera )er!tr*%!t+& kadar (en!% Dat #an$ menurun da"am

er!tr*%!t da"am (um"a

n*rma" 'erk!%ar antara :&5 E 1O - 0&0 E

15CuL&(um"a #an$ 'erada d!'a2a n!"a! n*rma" d!%e'ut eritrositopenia &

%edan$kan #an$ me"e'! ! kadar n!a"a! n*rma" d!%e'ut eritropoesis .%e"a!n er!tr*%!t& "euk*%!t (u$a ter !tun$& (um"a n*rma"n#a %ek!tar / 7 15 F 0 7 15 (um"a "ek*%!t d!'a2a n*rma" d!%e'ut leukopenia & (um"a "ek*%!t n!"a!

me"e'! ! kadar n*rma" d!%e'ut leuokositosis & %edan$kan (um"a

n*rma" tr*m'*%!t 'erk!%ar :&5 7 15G - 15 7 15GCuL (um"a tr*m'*%!t #an$ kuran$ dar! n*rma" d!%e'ut trombositopenia & tr*m'*%!t #an$ "e'! n*rma" d!%e'ut trombopoesis . .. Men$ !tun$ Ret!ku"*%!t Sete"a er!tr*%!t muda ke !"an$an !nt!n#a& %e'a$!an ke.!" RNA tert!n$$a" da"am er!tr*%!t dan %e" !n! d!%e'ut retikulosit . Adan#a RNA !n! dapat d!n#atakan da"am er!tr*%!t #an$ ma%! !dup. ,um"a an#a dar!

ret!ku"*%!t

men$$am'arkan pr*duk%! er!tr*%!t d! %um%um tu"an$. N!"a! n*rma" ret!ku"*%!t ada"a 0,5 1,5 % dar! (um"a er!tr*%!t. ,!ka d!'and!n$kan

den$an (um"a dara da"am tu'u manu%!a& maka n!"a! n*rma" ret!ku"*%!t 25.000 75.000 per uL dara . d. Penetapan n!"a! emat*kr!t N!"a! emat*kr!t ada"a -*"ume %emua er!tr*%!t da"am 155 m" dara . N!"a! n*rma" emat*kr!t untuk pria 40 48 vol %, untuk wanita 37 43 vol %. =. PER6O1AAN-PER6O1AAN PADA KELAINAN HEMORAGIK Pada d!ate%!% em*ra$!k dan pada keadaan pat*"*$!k #an$ mun$k!n em*ra$!k d!"akukan 'e'erapa per.*'aan da%ar em*%ta%!%& 'e'erapa

mendatan$kan ke"a!nan

den$an mak%ud untuk men$eta u! "etak ke"a!nan per.*'aan #an$ d!"akukan antara "a!n : a. Ma%a Perdara an

Per.*'aan ma%a perdara an& ada dua .ara #a!tu .ara I;H dan .ara DUKE. N!a"a! n*rma" ma%a perdara an den$an .ara I;H #a!tu antara 1 6 menit & n!"a! n*rma" .ara DUKE #a!tu 1 3 menit .

'. Per.*'aan Pem'endun$an Per.*'aan !n! 'ermak%ud men$u(! keta anan kap!"er dara den$an .ara men$enakan pem'endun$an kepada -ena--ena %e !n$$a dara

menekan kepada d!nd!n$ kap!"er. D!nd!n$ kap!"er #an$ *"e %uatu %e'a' kuran$ kuat akan ru%ak *"e pem'endun$an !tu& dara dar! kap!"er !tu

ke"uar dar! kap!"ker dan merem'e% ke da"am (ar!n$an %ek!tarn#a %e !n$$a nampak %e'a$a! 'er.ak mera ke.!" pada permukaan ku"!t& 'er.ak !tu

d!%e'ut pete !ia . N!"a! pete. !a d!%e'ut p*%!t!<& '!"a d!temukan 'er.ak "e'! dar! 15 pete. !a pada %atu "apan$an pandan$& te% pem'endun$an kap!"er %er!n$ d!%e'ut te%t "umpel #ee$s. .. Ma%a Pem'ekuan Den$an te%t !n! d!tentukan "aman#a 2aktu #an$ d!per"ukan dara untuk mem'eku& a%!"n#a men(ad! ukuran akt!-!ta% <akt*r-<akt*r k*a$u"a%!

dara & terutama <akt*r-<akt*r #an$ mem'entuk tr*m'*p"a%t!n dan <akt*r #an$ 'era%a" dar! tr*m'*%!t. N!"a! n*rma" ma%a pem'ekuan #a!tu antara % 15 men!t& '!"a "e'! dar! 20 menit d!an$$ap t!dak n*rma".

8. PENETAPAN GOLONGAN DARAH )A 1 O+ ,!ka t!dak me"! at kepada %u'$r*up%& maka d!kena" empat $*"*n$an dara : a. A : er!tr*%!t men$andun$ a$"ut!n*$en A dan %erum a$"ut!n!n ant!-1 '. 1 : er!tr*%!t men$andun$ a$"ut!n*$en 1 dan %erum a$"ut!n!n ant! F A .. O : er!tr*%!t t!dak 'er!%! a$"ut!n*$en& %edan$kan %erum men$andun$ a$"ut!n!n ant! F A dan ant! F 1. d. A1 : er!tr*%!t men$andun$ a$"ut!n*$en A dan 1& %edan$kan %erum t!dak men$andun$ a$"ut!n!n TAASIRAN HASIL ANTI F A ANTI - 1 ANTI - GOL.DARA

A1 I I I I I

H O A 1 A1

Pada penurunan %!<at me"a"u! $en kr*m*%*m& p*"a %!%tem $*"*n$an dara men$!kut! p*"a keturunan $en& .*nt* : 1!"a %e*ran$ anak d!temukan da"am ke"uar$an#a 'er$*"*n$an dara

A1O&

A!& maka %!<at

penurunan $en dar! *ran$ tuan#a kemun$k!nan 'e%ar& 05 9 $*" dara AA atau !! AA ---!!

J A! -- A! FA! --- A!

1A1 II URINALISIS
Pemer!k%aan ur!n t!dak an#a dapat mem'er!kan <akta-<akta tentan$ $!n(a" dan %a"uran ur!ne& tetap! (u$a men$ena! <aa" pe"'a$a! *r$an da"am tu'u %epert!& at!& %a"uran

empedu& pan$krea%& d"". ,!ka k!ta me"akukan ur!na"!%!% den$an memaka! ur!ne& kumpu"an %epan(an$ 4: (am pada %e%e*ran$ tern#ata %u%unan ur!ne !tu t!dak 'an#ak 'er'eda dar! %u%unan ur!ne 4: (am 'er!kutn#a. Akan tetap! ka"au k!ta men$adakan pemer!k%aan den$an %ampe"-%ampe" ur!ne pada *ran$ !tu pada %aat-%aat #an$ t!dak menentu d!2aktu %!an$ atau ma"am& akan k!ta "! at 'a 2a %u%unan %ampe" ur!ne dapat

'er'eda (au dar! %ampe" "a!n. Itu %e'a'n#a maka pent!n$ %eka"! untuk mem!"! %ampe" ur!ne %e%ua! den$an tu(uan pemer!k%aan. 1. MEMILIH SAMPEL URINE A. Ur!ne Se2aktu Untuk 'erma.am-ma.am pemer!k%aan dapat d!$unakan ur!ne %e2aktu& #a!tu ur!ne #an$ d!ke"uarkan pada %atu 2aktu #an$ t!dak d!tentukan den$an k u%u%. 1. Ur!ne Pa$! Han$ d!mak%ud den$an ur!ne pa$! ada"a ur!ne #an$ pertama-tama d!ke"uarkan pada pa$! ar! %ete"a 'an$un t!dur. Ur!ne !n! "e'! pekat dar! ur!ne #an$

d!ke"uarkan %!an$

ar!& (ad! 'a!k untuk pemer!k%aan %ed!men& 'erat (en!% dan

pr*te!n. Ur!ne pa$! '!a%an#a d!$unakan untuk te%t ke am!"an 'erda%arkan adan#a &'( )!uman !orioni *ona$otrop!ine+ da"am ur!ne. 6. Ur!ne P*%prand!a" Ur!ne p*%prand!a" ada"a ur!ne #an$ d!ke"uarkan k!ra-k!ra 1 3 ,am setela!

makan . Sampe" !n! d!$unakan untuk pemer!k%aan *lukosuria . D. Ur!ne 4: (am Ur!ne 4: (am ada"a ur!ne #an$ terkumpu" %e"ama 4: (am& pemer!k%aan !n!

an#a d!"akukan untuk men$eta u! -*"ume ur!ne %e.ara kuant!tat!<. 4. PEMERIKSAAN RUTIN URINE 1e'rapa pemer!k%aan rut!n ur!ne antara "a!n : ,um"a ur!ne Makr*%k*p!% : 2arna dan (ern! n#a ur!ne 1ert (en!% Pr*te!n G"uk*%a

Pemer!k%aan %ed!men

A. ,UMLAH URINE Men$ukur (um"a ur!ne 'er$una untuk menentukan adan#a $an$$uan <aa" $!n(a"& ke"a!nan da"am ke%e!m'an$an .a!ran dan 'er$una untuk mena<%!rkan pemer!k%aan kuant!tat!< dan %em!kuant!tat!< den$an ur!ne. Adapun men$ukur (um"a ur!ne dapat d!"akukan den$an .ara : 1. Ur!ne da"am 4: (am 4. Ur!ne %!an$ dan ur!ne ma"am /. T!med %pe.!men pada %uatu per.*'aan tertentu :. Ur!ne %e2aktu ,um"a ur!ne 4: (am %e"a"u 'er'eda pada %et!ap !nd!-!du& <akt*r #an$ a%!"

'erpen$aru

m!%a"n#a 'erat 'adan& umur& ke"am!n& makanan dan m!numan&

%u u 'adan& !k"!m& dan akt!<!ta% *ran$ ter%e'ut. Rata F rata (um"a ur!ne de2a%a 'erk!%ar antara >55 F /55 m" 1. 3ARNA URINE Pada umumn#a 2arna ur!ne d!tentukan *"e d!ere%!%& mak!n muda 'e%arn#a d!ere%!%& mak!n 'e%ar

2arna ur!ne !tu. 1!a%an#a 2arna n*rma" ur!ne 'erk!%ar 'e'erapa

antara kun!n$ muda dan kun!n$ tua. 3arna !tu d!%e'a'kan *"e

ma.am Dat 2arna& terutama ur*. r*m dan ur*'!"!n. 1e'erapa pen#e'a' 2arna ur!ne antara "a!n : 1. 3arna kun!n$ d!%e'a'kan *"e : a. Dat 2arna n*rma" da"am (um"a 'e%ar : ur*'!"!n dan ur*. r*m '. Dat 2arna a'n*rma" : '!"!ru'!n .. *'at-*'at dan d!a$n*%t!ka : %ant*n!n& PSP& r!'*<"a-!n& d"". 4. 3arna !(au d!%e'a'kan *"e : a. @at 2arna n*rma" da"am (um"a 'e%ar : !nd!kan

'. O'at-*'at dan d!a$n*%t!ka : met #"ene'"ue& e-anK% '"ue .. Kuman-kuman : P%.aeru$!n*%a )1.p#*.#aneu%+ /. 3arna mera d!%e'a'kan *"e : a. @at 2arna n*rma" da"am (um"a 'e%ar: ur*er#t r!n '. @at 2arna a'n*rma" : em*$"*'!n& p*r<!r!n& p*r<*'!"!n .. O'at-*'at dan d!a$n*%t!. : %ant*n!n& PSP& am!d*p#r!n& .*n$*red& 1SP d. Kuman-kuman : 1.pr*d!$!u% :. 3arna .*k"at d!%e'a'kan *"e : a. @at 2arna n*rma" da"am (um"a 'e%ar : ur*'!"!n '. @at 2arna a'n*rma" : '!"!ru'!n& emat!n& p*r<*'!"!n 0. 3arna .*k"at atau !tam d!%e'a'kan *"e : a. @at 2arna n*rma" da"am (um"a 'e%ar : !nd!kan '. @at 2arna a'n*rma" : dara tua& a"kapt*n dan me"am!n .. O'at-*'at : der!-ate-der!-at <en*"& ar$#r*"% =. 3arna %erupa %u%u a. @at n*rma" da"am (um"a 'e%ar : <*%<at& a%am urat '. @at a'n*rma" : pu%& $eta pr*te!n #an$ mem'eku. 6. KE,ERNIHAN T!dak %emua kekeru an 'er%!<at a'n*rma"& ur!ne n*rma" akan keru (!ka pr*%tat& . #"u%& Dat-Dat "emak& 'akter! dan

d!'!arkan "ama atau d!d!n$!nkan. Kekeru an r!n$an d!%e'ut nu'e.u"a dan d!%e'a'kan *"e "ender& %e"-%e" ep!te" dan "euk*%!t #an$ men$endap. 1e'erapa pen#e'a' ur!ne #an$ pertama ke"uar men(ad! keru antara "a!n : 1. A*%<at am*r< dan kar'*nat da"am (um"a 'e%ar.

4. 1akter! F 'akter!& d!%e'a'kan karena 'erkem'an$'!akn#a 'akter!. /. Un%ure-un%ur %ed!ment da"am (um"a 'e%ar %epert! er!tr*%!t& "euk*%!t dan %e"%e" ep!te" :. 6 #"u% dan "emak 0. 1enda-'enda k*"*!d. 1e'erapa pen#e'a' ur!ne men(ad! keru %ete"a d!endapkan : 1. Nu'e.u"a 4. @at a%am urat am*r< /. A*%<at am*r< dan kar'*nat. :. 1akter!-'akter! D. 1ERAT ,ENIS 1erat (en!% ur!ne %an$at 'er u'un$an den$an d!ere%!%& mak!n 'e%ar d!ere%!%& mak!n renda 'erat (en!% dan %e'a"!kn#a. 1erat (en!% ur!ne 4: (am dar! *ran$

n*rma" 'erk!%ar antara 1&51= F 1&544. Penetapan 'erat (en!% ur!n #an$ 'ukan ur!n 4: (am (u$a mempun#a! makna da"m ur!ne %e2aktu. T!n$$!n#a 'erat (en!% !tu mem'er ke%an tentan$ pekatn#a ur!ne& 'erart! 'erta"!an den$an <un$%! pen#ar!n$an *"e <aa" $!n(a". E. 1AU URINE 1au ur!ne #an$ n*rma" d!%e'a'kan *"e men$uap& #a!tu antara "a!n : 1. Makanan #an$ men$andun$ Dat-Dat a%t!r!& %epert! (en$k*"& peta!& duren& a%pere d"". 4. O'at-*!'atan %epert! : terpent!n& ment *" d%' /. 1au am*n!ak d!%e'a'kan *"e per*m'akan 'akter! dar! ureum :. 1au pada ket*nur!a a%am F a%am *r$an!. #an$ muda

0. 1au 'u%uk& (!ka ada dar! %emu"a mun$k!n 'era%a" dar! per*m'akan Dat-Dat pr*te!n& m!%a"n#a pada %e" kanker %a"uran kem! & d"".

THANKS, SEE YOU NEXT TIME

Dr. hasmiah

PEMERIKSAAN CAIRAN TUBUH

I. CAIRAN TRANSUDAT DAN EKSUDAT

Tran%udat ada"a akumu"a%! .a!ran %e'a$a! ak!'at pr*%e% n*n !n<"ama%! )n*n radan$+ d! da"am r*n$$a %er*%a m!%a"n#a da"am .a-um p"eura atau .a-um per!t*n!!. Da"am keadaan n*rma"& r*n$$a %er*%a 'er!%! .a!ran 1 F 15 m" %a(a an#a untuk mem'a%a ! "ap!%an %er*%a dan d!(a$a ke%e!m'an$ann#a *"e tekanan k*"*!d *%m*t!. da"am kap!"er dara dan tekanan !dr*%tat!k. Ek%udat ada"a akumu"a%! .a!ran %e'a$a! pr*%e% !n<"ama%! da"am r*n$$a %er*%a. 6!r! .a!ran tran%udat dan ek%udat : 1. 6a!ran tran%udat : 6a!ran (ern! & en.er 'er2arna kun!n$ muda 1erat (en!% kuran$ dar! 1&51> T!dak ada <!'r!n*$en )t!dak mem'eku %p*ntan+ Kadar pr*te!n kuran$ dar! 4&0 $r9 Kadar $"uk*%a k!ra-k!ra %ama den$an d! da"am p"a%ma dara Ter% RI;ALTA ne$at!-e Pada pemer!k%aan 'akter!*"*$!k den$an ku"tur mem'er a%!" ne$at!-e

4. 6a!ran Ek%udat :

6a!ran keru & mun$k!n men$$umpa"& puru"ent& men$andun$ dara &. #"*!d d%'

3arna 'rema.am-ma.am %e%eua! pen#e'a'n#a 1erat (en!% "e'! dar! 1&51> Ser!n$ ada 'ekuan karena ada <!'r!n*$en Kadar pr*te!n "e'! t!n$$! dar! /&5 $r9 Kadar $"uk*%a kuran$ dar! kadar $"uk*%a p"a%ma dara Te% RI;ALTA p*%!t!< Se"-%e" dar utaman#a netr*p !" ter"! at "e'! 'an#ak Pada pemer!k%aan 'akter!*"*$!k den$an ku"tur mem'er a%!" ne$at!-e

Keadaan-keadaan pat*"*$!k da"am tu'u "a!n : Nep r*%!% De.*mpen%a%! .*rd!% O'%truk%! %!rku"a%! -ena

#an$ dapat men$ a%!"kan tran%udat antara

Kadar pr*te!n dara #an$ renda

6a!ran tran%udat dapat d!'edakan naman#a %e%ua! "*ka"!%a%!& m!%a"n#a : H#dr*t *ra7& '!"a .a!ran tran%udat men$!%! .a-um t *ra7 H#dr*per!.ard!um& '!"a .a!ran tran%udat men$!%! r*n$$a per!.ard A%.!te%& '!"a .a!ran tran%udat men$!%! r*n$$a per!t*neum H#dr*art r*%!%& '!"a .a!ran tran%udat men$!%! r*n$$a %end!

6a!ran ek%udat dapat pu"a d!'edakan %e%ua! "*ka"!%a%!n#a& %epert! : P"eur!t!% ek%udat!-e

Pr!.ard!t!% Per!t*n!t!%

Akumu"a%! .a!ran #an$ 'er"e'! an da"am ruan$ %er*%a d!%e'a'kan *"e : 1. Pen!n$$!an perm!a'!"!ta% kap!"er karena !n<"ama%! 4. Penurunan tekanan k*"*!d *%m*t!. karena !p*pr*te!nem!a /. Pen!n$$!an tekanan !dr*%tat!k karena pen!n$$!an tekanan -ena :. Ham'atan a"!ran "!mpe karena tum*r PROSEDUR LA1ORATORIUM Se'e"um d!"akukan pemer!k%aan "a'*rat*r!um tran%udat atau ek%udat& per"u d!keta u! !nd!ka%! pen$am'!"an& k*mp"!ka%! #an$ mun$k!n ter(ad! %erta .ara pen$am'!"an .a!ran ter%e'ut. Ind!ka%! pen$am'!"an tran%udat dan ek%udat : 1. Untuk men$eta u! et!*"*$! e<u%! atau .a!ran tran%udatCek%udat ter%e'ut 4. Untuk men$uran$! $e(a"a k"!n!k m!%a"n#a& %ak!t mendadak& n#er! %end!& d%' /. Untuk men$ !ndar! a"!ran dara atau nana m!%a"n#a em*t *ra7 atau emp#ema :. Untuk men$uran$! .a!ran tran%udatCek%udat karena akan d!$ant! *'at #an$ akan d!ma%ukkan keda"am ruan$ %er*%a D!%amp!n$ !tu& %e'ae"um men$am'!" .a!ran tran%udatCek%udat& k*mp"!ka%! #an$ mun$k!n t!m'u" antara "a!n : 1. Ter(ad!n#a perdara an karena menu%uk pem'u"u tu'u #an$ men$ak!'atkan perdara an 4. Peru'a an "etak *r$an atau udem *r$an da"am tu'u pr*te!n dan e"ektr*"!t 'eru'a terutama '!"a karena ke%e!m'an$an pen$am'!"an .a!ran dara atau *r$an da"am aru% d!keta u!

tran%udatCek%udat ter%e'ut ter"a"u 'an#ak. Karena !tu d!an(urkan untuk %eka"! pen$am'!"an "e'! dar! 1 "!ter.

6ara memper*"e

.a!ran tran%udat dan ek%udat d!"akukan den$an (a"an me"akukan

pun$k%!. Pun$k%! ada"a pen$am'!"an .a!ran pada *r$an tertentu den$an menu%ukkan (arum d!%p!%%!'"e&%e !n$$a d!pe*"e .a!ran %e%ua! (um"a .a!ran #an$ akan d!per!k%a.

Pemer!k%aan Makr*%k*p!k 1. ;*"ume& -*"ume .a!ran d!ukur den$an $e"a% ukur 4. 1erat ,en!% )1,+& 'erat (en!% dapat d!ukur da"am $e"a% ukur den$an memaka! #dr*meter atau ur!n*meter. 1erat (en!% kuran$ dar! 1&51> 'erart! .a!ran ter%e'ut ada"a tran%udat& 'erat (en!% "e'! dar! 1&51> ada"a .a!ran ek%udat /. 3arna dan ke(ern! an : 3arna kekun!n$an dan (ern! : '!a%an#a tran%udat 3arna ke !(auan : '!a%an#a ek%udat 3arna %epert! %u%u : '!a%an#a karena .a!ran "!mpe atau .#"u% 3arna kun!n$ kemera an : '!a%an#a karena .a!ran men$andun$ er!tr*%!t

:. 1au : tran%udat '!a%an#a t!dak 'er'au& 'au k a% m!%a"n#a 'au <e.e% d!temukan pada ek%udat karena !n<ek%! e%. er. !a .*"! 0. Pen$$umpa"an : pada umumn#a tran%udat t!dak men$$umpa". Ek%udat men$$umpa" apa'!"a kadar pr*te!nn#a t!n$$!& <!'r!n*$en B 8 9. a" !n! ter(ad! karena kadar

DIKTAT PEMERIKSAAN PENUNJANG

PEMERIKSAAN 6AIRAN TU1UH

O L E H

DR. H A S M I A H

SMK KESEHATAN TERPADU 1AHAGIA PRIMA NEGARA MAROS 4515