OECD Insights Human Capital: How what you know shapes your life

Summary in Turkish

OECD Gzlemleri nsan Sermayesi: Ne bildiiniz yaamnz nasl ekillendiriyor

Trke zet
Son birka on yl iinde alma dnyas muazzam bir deiime tanklk etti. malat ileri gelimi lkelerin oundaki igcnn daha da kk bir yzdesini olutururken, imalat sektrndeki maalar genel olarak dier sektrler ile paralellik gstermedi. Artan oranda, gelimi lkelerde ekonomik baarnn anahtarn ar merkezi alanlarndan mimarlara, retmenlerden finans personeline dek her eyi kapsayan bir kategori olan bilgi iileri oluturuyor. Yeni gelimekte olan bu bilgi ekonomisinden bireylerin ve lkelerin yararlanabilmeleri byk lde sahip olduklar insan sermayesine, yani eitimlerine, nitelik, beceri ve yeteneklerine bal. Sonu olarak, hkmetler gitgide insan sermayesi tasn ykseltmeye ilgi gsteriyorlar. Bunu yapabilecekleri en nemli yollardan birisi olan genel ve mesleki eitim, gnmzde ekonomik bymenin desteklenmesinde nemi gittike artan etmenler olarak grlyor. Ancak, formel eitim, ki genellikle drt-be yatan onlu yalarn sonlarna ya da 20'lerin balarna dek sryor, insan sermayesinin oluumunda sadece bir para rol oynuyor. Birok bakmdan insan sermayesi oluumunu eitimden ok, yaam boyu devam eden bir sre olan renim anlamnda dnmekte yarar var. Ekonomi ve istihdam asndan, yaam boyu renim iin sz konusu insan potansiyeli daha da nem kazanyor. Eski iler emein daha ucuz olduu yerlere gerken, hzla deien teknolojiler yakn zamana dek pek varlk gstermeyen iler yaratyor ya da alanlarn ilerini yapmalar iin bilmeleri gerekenlerde kkl deiiklikler yapyor. Sonu olarak insanlarn beceri ve kabiliyetlerini alma hayatlar boyunca gelitirmeye devam etmeleri gerekiyor. Bu zette insan sermayesi kavram, sz konusu sermayenin ekonomik byme asndan artan nemi, hkmetlerin ve lkelerin bunu erken ocukluk yalarnda, formel eitim yalarnda ve yetikin yalarnda ne ekillerde gelitirebilecekleri ele alnyor.

OECD INSIGHTS HUMAN CAPITAL: HOW WHAT YOU KNOW SHAPES YOUR LIFE ISBN-92-64-029095 OECD 2007

nsan sermayesi nedir?

nsan sermayesi kavramnn izi srlrse, en azndan 18. yzyl sko ekonomisti Adam Smithe kadar geri gidilebilir. Ama bunun nemli bir ekonomik kavram olarak ortaya kmaya balamas, asl 1950lerin sonlarnda ve 60l yllarda oldu. O zaman Theodore Schultz gibi ekonomistler refah ve ekonomik bymenin salanmasnda eitim ve uzmanln roln anlatmak iin ekonomide oktandr yerlemi bir kavram olan sermaye metaforunu kullanmaya baladlar. Bu ekonomistler insanlarn genel ve meslek eitimlerine yatrm yaparak uzun vadeli getiri salayabilecek bir beceri ve kabiliyet stoku (sermaye) oluturduklarn ileri srdler. Bu yatrmn ulusal ekonomilere de yarar olabilir ve ekonomik bymenin glendirilmesine yardmc olabilir. yleyse, esas itibariyle, insan sermayesi geni anlamda bireylerin genel ve mesleki eitim yoluyla edindikleri beceri ve renim ile kendi doal yetenek ve kabiliyetlerinin bir bileimini kapsar ekilde tanmlanr. (Bazen salk da bu kapsama girer.) nsan sermayesi kavramn evkle benimsemi olan i dnyas ise, insan sermayesi kavramn daha dar tanmlama eiliminde olup bu kavram esas itibariyle igcnn bir irketin ya da belirli bir sektrn baarsyla dorudan ilgili beceri ve yetenekleri olarak grmektedir.

Getirisi var m?
nsan sermayesi ekonomik olan ve olmayan ok eitli yararlar salar. Gerekte, en byk yararlarndan bazlar ekonomik olmayabilir, r. daha iyi salk, daha uzun mr, ve toplum yaamna daha fazla katlm olanaklar gibi. Ekonomik olarak, insan sermayesinin getirileri bireyin refah ve ulusal ekonomi alarndan anlalabilir. Bireysel dzeyde, insann eitim seviyesi ykseldike geliri de hzla artma eilimindedir. Danimarka ve Yeni Zelanda gibi baz OECD lkelerinde niversite eitimi grm insanlarn gelirleri orta retimi bitirenlere kyasla %25 daha yksek. Dier lkelerde bu fark daha da dikkat ekici olup %120'ye kadar kabiliyor. Bu arada, bireylerin eitime harcadklar her bir yl iin ekonomiler zamanla %3 ila %6 retim art grebiliyor.

nsan sermayesi neden daha nemli hale gelebiliyor?

Son yllarda dikkatlerin insan sermayesinin ekonomik rol zerinde odaklanmasna yol aan bir dizi etmen bir araya gelmi bulunuyor. Bu etmenlerin en nemlilerinden biri, imalat sektrndeki mal ve metalara daha az, buna karlk verilere, bilgi retimi ve ynetimine daha fazla dayal olan bilgi ekonomisinin ykselii. Bu eilim Google gibi irketlerin ortaya kmasnda ve insanlarn ne tr iler yaptklarndaki tedrici deiimde aka grlyor: 1995 ylnda OECD lkelerinde alanlarn %28den biraz fazlas sanayide, %63ten fazlas ise hizmetlerde idi; 10 yl sonra ise, sanayi %25in biraz altna derken hizmetler %69un zerine kt. Kreselleme de insanlarn alma ekillerini ve yaptklar ileri deitiriyor. Gnmzde irketler yerkrenin drt bir yanna dalm reticiler ve tedarikilerden oluan, egdm iin ileri iletiim aralarn kullanan uzun zincirlere dayal olarak faaliyet gsteriyor. Ayn ekilde, gelimekte olan lkelerde daha ucuz emek
OECD INSIGHTS HUMAN CAPITAL: HOW WHAT YOU KNOW SHAPES YOUR LIFE ISBN-92-64-029095 OECD 2007

bulunabilmesi sonucu baz imalat ileri, hatta yazlm programcl gibi baz daha st seviye iler, gelimi lkelerden dier lkelere kayyor. Son bir neden de toplumlarn yalanmas. Demografik deiimler nedeniyle, birok gelimi lkede ya ortalamas ykseliyor. Bunun sonucu gelecekte daha az sayda aktif alanlara baml olarak yaayan emeklilerin says artacak. Sonu olarak, birok lke insanlarn daha uzun sre igc ierisinde kalmasn salamaya bakyor. Bunu yapmak iin, yle grlyor ki, insanlarn becerilerini ve renimlerini yenileyip gncelletirmeleri gerekecek.

Erken ocukluk yalar neden nemli?

ok kk ocuklarn bakm ve eitim sorunu gitgide daha fazla ilgi ekiyor. Bu dnce, bir yandan da, artk evden kp i hayatna atlan kadnlarn artt bir dnemde ocuklara nasl baklaca eklinde tamamen pratik bir dnceyle destekleniyor. Oranlar deimekle birlikte baz lkeler son yllarda ok ani sramalara tank oldu: spanya'da 1994 ylnda kadnlarn te birinden biraz az alrken; on yl sonra bu oran %50ye ykseldi. Bir dereceye kadar bu artlarda kadnlarn anne olduktan sonra da igc ierisinde kalma ynndeki kendi istekleri etkili oluyor. Ama bata ngilizce konuulan lkeler olmak zere baz lkeler, ebeveynlerin almaya devam etmelerini aktif bir ekilde tevik ediyor. Bunun nedeni, bir lde, anne-babann ikisinin de almad ya da sadece birinin alt ailelerde ocuklarn yoksulluk iinde yaamalar olasl. Bu kaynak yetersizlii, ocuun eitsel ve sosyal geliimini ciddi bir ekilde engelleyip yetikinlikte de devam edebilen sorunlar oluturabiliyor. Dolaysyla, alan kadnlarn artmasyla birlikte ocuk bakmna duyulan talep de artyor. Birok OECD lkesinde bu talep zel sektr tarafndan karlanrken, hkmetler snrl bir hizmet veriyor. Bakmn kalitesi ve erken ocukluk yalarndaki geliime katks, rnein skandinav lkelerindeki ok gelimi ocuk bakm ve eitim sistemiyle karlatrldnda baz kayglara zemin oluturuyor. skandinav lkelerinde ocuk bakm konusunda btnsel bir yaklam uygulanyor. Bakm ile eitim arasnda sk bir balant kurulup ocuklarn ilkokula yumuak gei yapmas salanyor. Bunun tersine, kimi ocuk bakm sistemleri ya bakm ya da, baz durumlarda, eitim zerinde odaklanma eilimindeler. Odaklanma eitim zerinde ise, ocuk yuvalar kendi ilevlerini, skandinav lkelerindeki yaama hazrlk amac gibi deil de, daha ziyade okula hazrlamak eklinde grebiliyor. Bu sistemler ayrca ok kk ocuklarn eitli oyunlar oynayarak renmesini mmkn klacak en uygun yntemler de olmayabiliyor. Kaliteli ocuk bakm ve eitim btn ocuklar iin yararldr. Ama asl yoksul ya da gmen kkenli ocuklar iin zellikle nemli olabilir. Gerekte, potansiyel yararlarn boyutlar birok eitim ekonomisti tarafndan hkmetlerin bu alana yeterli yatrm yapmadn ileri srmelerine yol amtr.

OECD INSIGHTS HUMAN CAPITAL: HOW WHAT YOU KNOW SHAPES YOUR LIFE ISBN-92-64-029095 OECD 2007

Eitim nasl karlk veriyor?

Formel eitim yllar insan sermayesi oluumu ve genlerin daha sonra hayatlarnda geimlerini kazanmalarn salayacak bilgi ve beceriler gelitirmelerinin salanmas asndan ok nemlidir. Ne yazk ki birok OECD lkesinde genlerin yaklak bete biri orta retimi bitirmiyor, bunun sonucu genlerin i bulma olanaklar ve gelir potansiyelleri ciddi boyutlarda snrlanm oluyor. Gelimi lkelerin ounda makul lde gvenceli ve iyi cretli imalat ileri bulma olanaklar azalrken, bu genlerin durumu daha da zorlayor. Okulu erken brakan genlerin genellikle eitim sistemi iinde baarsz olduklar ileri srlyor. Ama genleri baarsz klann aslnda eitim sistemi olduunu sylemek daha doru olabilir. Eitim sistemini daha verimli hale getirmek iin ne yaplabilir? zellikle Finlandiya gibi retmenlere yksek seviyede bir eitimin verildii, snfta bir hayli zerklik tannd lkelerdeki rencilerin uluslararas performansnn yksek olmas karsnda dikkatler gitgide retmen kalitesinin nemine evriliyor. zerklik ayn zamanda okullar iin de nemli bir husus. OECDnin PISA testlerinde kaynaklarn tahsisinde ve retmen atamalarnda daha fazla zgrle sahip olan okullarn daha iyi sonular elde ettiine dair baz veriler var. Tm eitim sistemlerinde birok lkede genlere gerek orta, gerekse yksek retim seviyesinde tamamen akademik retim yerine mesleki kurslar izlemeleri iin daha fazla olanaklar sunulmasna ynelik ok ey yaplabilir. Yksek retimde st seviyede aratrmalar yaplmas ve akademik standartlarn ykseltilmesine ynelik yar iinde mesleki eitime, bir baka deyile, rencilere belirli bir sektre ynelik beceriler salayan eitime, birok gelimi lkede genellikle daha az kaynak ayrlyor. Kaliteli niversite eitimi elbette yeni teknolojilerin yaratlmas ve kullanmn hzlandrarak ulusal ekonomilere muazzam yararlar salayp ulusal insan sermayesi stokuna da nemli bir katk yapabilir. OECDden Andreas Schleicher bunun birok Avrupa lkesinin gerilemekte olduklar bir alan olduunu ileri sryor. niversitelerden mezun olan renci says bakmndan, renin skandinav lkeleri ve Kore gibi lkeler Fransa ve Almanya gibi byk ekonomileri geiyor. Bu da sz konusu lkelerin artk bilgi ve beceriler gelitirmede dnya liderleri arasnda olmadklarnn bir iareti olsa gerek. Muhtemelen Avrupa hkmetleri, btn dnyada srekli tartmalara kaynaklk eden eitime en iyi nasl kaynak tahsis edilebilecei konusunu masaya yatrarak bu duruma karlk verecek. Ortalama olarak, OECD hkmetleri GSYHnn yaklak %5ini eitime harcarken, yksek retim rencilerine ilk retim seviyesinin iki kat mali kaynak ayrlyor. Ama mezun olduklarnda niversite rencilerinin dier kiilerden bir hayli daha fazla kazanmalar olas olduundan, birok lkede eitimlerinin maliyetinin bir blmn kendilerinin demesini ynelik uygulamalarda bulunuldu. Bu uygulamalar sosyal hakkaniyet asndan anlaml olabilir: Genel olarak, yoksul kkenli genler yksek retimde byk oranda daha az temsil ediliyorlar. Durumu iyi olmayan anne-babalardan vergi deyerek kendi ocuklarnn hi girmeyecei niversitelere fon salamalarn istemenin hakszlk olduu ileri srlebilir. Madalyonun dier yznde ise, rnein, sbvansiyonlar, hibeler ya da cmert renci kredileri araclyla yeterli olanaklar salanmad takdirde, yksek retimin paral olmas,

OECD INSIGHTS HUMAN CAPITAL: HOW WHAT YOU KNOW SHAPES YOUR LIFE ISBN-92-64-029095 OECD 2007

yoksul kkenli rencilerin bu kurumlara girmesinin nne daha da fazla engel karabilir.

Mesleki eitimin rol nedir?

Gelimi lkelerin ounda nfusun yalanmas insanlarn zerinde daha ge emeklilie ayrlmalar ynnde bask oluturuyor. Sonu olarak, bu insanlarn alma hayatndaki hzl deiimlere ayak uydurabilmek iin eitim ve becerilerini tazeleyip gncelletirmelerine artan oranda gerek duyuluyor. Ancak, bu durum sadece meslek yaamlarnn sonuna yaklaanlar etkileyen bir ey deil. gc ierisindeki her yatan insann beceri seviyesini ykseltmesi gerekiyor. Bu ise onlarn gelirlerini arttrabilmelerini ya da ilerini kaybettiklerinde yeni i bulabilmelerini daha kolaylatryor. Ne yazk ki, yetikin eitimi igcnn tmne eit bir ekilde dalm deil. Yalar daha gen, mevcut beceri dzeyleri daha yksek olan emekilerin iverenlerinden eitim almalar daha olas. Aslnda, bunu alma olasl en az olanlar eitime en ok gerek duyanlar, yani daha yal alanlar ve snrl bir eitime sahip olan emekiler. Farkllklar cinsiyetler ve lkeler arasnda da var. OECD lkelerinin ounda erkekler kadnlardan daha fazla eitim alyorlar. Danimarkada alanlar kariyerleri boyunca neredeyse 1,000 saat formel olmayan, ile ilgili eitim alyorlar; talyada ise, 100 saatten az alyorlar. Birok lkede hkmetler de devreye girerek eitim verilmeyen emekilere yardmc olmaya altlar. Baz lkeler iverenlerden eitim harc alyor ve bu harlar, merkezi eitim fonlar oluturulmas dahil, deiik ekillerde harcanabiliyor. Eitim programlarnn baarl olmasnda herkesin karnn olmasn salamak amacyla hkmetin, iverenlerin ve alanlarn yer alp eitimin finansmanna katkda bulunduklar ortak finansman fikri de ilgi gryor. rnein, Kanada yetikin eitiminin finansman iin dk cretli emekilere kendilerinin tasarruf ettikleri her bir dolar bana dolara kadar deme yaplan zel bir tasarruf hesaplar sistemini deniyor. Ancak, finansman yollarnn doru bir bileimi olsa bile, motivasyon yetikinler iin nemli bir husus olmaya devam ediyor. Birok durumda almann ve aile geindirmenin zerlerinde yaratt bask nedeniyle yetikinler daha fazla renim iin zamanlar olmadn dnebilirler. Bu engel, yetikinlere daha uzun srelerde ve kendi durumlarna uygun bir hzda yeni beceriler kazanma olana tannarak, hi deilse ksmen, ortadan kaldrlabilir. Korede 1998 ylndan beri uygulanmakta olan Kredi Bankas Sistemi ilk be ylnda 25,000 kiinin formel bir kalifikasyon iin gerekli kredileri toplamasn salad.

nmzde ne gibi sorunlar duruyor?

20. yzylda kitlesel eitim muazzam bir byme gstererek, ok daha fazla kiiye ok daha fazla okul eitimi salad. Bugn gelimi lkelerde zorunlu eitim genlerin okulda harcamaya raz olduklar sre asndan sonunda doal snrlarna dayanyor. yleyse, gelecekte insan sermayesi arzndaki byme, eitimin nicelik bakmndan bymesine daha az, renim kalitesinin arttrlmasna ise daha fazla dayanacak. Toplumlar asndan, demek ki, olabildiince ok sayda insana mrleri boyunca tm beceri ve yeteneklerini gelitirmeleri iin yardmc olunmas gerekecek.

OECD INSIGHTS HUMAN CAPITAL: HOW WHAT YOU KNOW SHAPES YOUR LIFE ISBN-92-64-029095 OECD 2007

 OECD 2007 Bu zet metin, resmi bir OECD evirisi deildir. Bu zet metin, OECD telif hakk ve yaynn aslnn ismi belirtilmek kouluyla oaltlabilir.

Deiik dillerdeki zet metinler, asl ngilizce ve Franszca dillerinde yaynlanan OECD yaynlarnn ksaltlm evirileridir. Bu yaynlar OECD nternet Kitabevinden cretsiz olarak temin edilebilir www.oecd.org/bookshop/

Daha fazla bilgi iin, OECD Halkla likiler ve letiim Mdrl, Haklar ve eviri Birimine bavurunuz. rights@oecd.org Faks: +33 (0)1 45 24 94 53 OECD Rights and Translation Unit (PAC) 2 rue Andr-Pascal 75116 Paris Fransa nternet web sitemiz: www.oecd.org/rights/

OECD INSIGHTS HUMAN CAPITAL: HOW WHAT YOU KNOW SHAPES YOUR LIFE ISBN-92-64-029095 OECD 2007