Sociologjija eshte shkenc e cilla mirret me studimin e shoqris net e gjitha fenomenet lidhjet zhvillimindhe funksionimin e tyre.

Sociologjija kishte dyshime te thella per formen e modernitetit deri sa ai paraqitet.te qenit modern dmth ta gjejn veten ne nje ambient qe na prremton aventura,fuqi knaqsi,rritjedhe transformim te vetvetes dhe botes. Moderniteti filloi t duket me pak emocionues dhe me shum kuthe vdekjeprurse.Me qregullimin e shoqeris eshte marr EMI !"#$E%I. S&'I& &()I* !+E ,&-I.* E S*) %E S+&/E#I Sociologjija ka per qellim studimin e shoqeris dhe ter spektrin e saj.Mendimtaret dhe studiuesit e ndryshem qeshtjet e shoqeris i kan studiuar dhe kjo ka mundesuar organizimin me t emir te jetes shoqrore. /eshtjet shoqrore jan studiuar shum heret 0para krishtit,si shteti,politikat klasatprona,familja.Shkenca e sociologjis eshte formuar ne shek 12 dhe themelues I saj eshte &("S. $&%.I. &bject studimin I sociologjis eshte vet shoqerija dhe thelbi I saj si dhe te gjitha problemet e saj.Shoqerija jon ka nevoj me teper per emancipim,edukim,mirsjellje duke u bazuaar ne kod t emir moral,por nuk kemi interesimin e institucioneve.Sociologjija si shkenc e morri emrin ne vitte e dyzeta te shek 12.Sociologjija ka lidhshmeri edhe me shkencat e tierave.3ilozofet grek zhvillojn elemenete rreth shkencave te ndryshme. , *.&%I me vepren e tij444..zhvilloj konceptin e tij dhe sociopolitid. *#IS.&.E I ishet filozof I madh ,biolog,medicinist dhe politikan. ,rej te gjitha shkencave vetem historija ka mberri ne shokollat te larta te zhvillimit dhe konsiderohet si deg e pavarur shkencore. !ukuria natyrore mund te studiohet me leht dhe me ant te eksperimeneteve,problemi kryesor eshte shoqerija ndryshuar nga kjo pozit e dukurive shkencore. 56#IME. E S&'I& &()IS Sociologjia gjat zhvillimit te saj ka kaluar neper faza te ndryshme.(jat ketyre fazave per sociologjin mund te flitete per para historin e sociologjis dhe historin e sociologjis. ,arahistoria e sociologjis perfshin periudhen e problemeve sociologjike.%dersa historija e sociologjis perfshin zhvillimin e formimin e socilogjis. Epiqendra e filozofis greke kaloj ne problemet e shoqeris ne periudhen e dyt te saj te quajtur periudha *%.#&,& &()I$E e cila fillo me sofist.$y fakt spjegohet sepse ne kete kohe shoqerija skllavopronare greke kishte filluar te zhytej ne kriza te pergjithshme. .e S&3IS.E. gjejm pikpamje te ndryshme mbi lindjen e shtetit qe mbeshtete ne ket teori.a7teoris se kontrates shtetrore b7teoris se natyres c 7teoris se forces idhur me mendimin e shtettit pitagor mendon se edhe njeriu me i keq ne shtetin e qytetruar vlen me teper se barbari me i vlefshem. %e rrugen e zhvillimit te shtetit njerzit merren vesh mes vete dhe krijojn shtetin.I cili vlen si bashkesi e qytetarve te barabart dhe qe duhen te bejm sigurimin e te gjith autorve te shoqeris. $&%'E,.E. E , *.&%I. M5I S+&/E#I% Mospajtimet me t shpeshta ne literaturen egzistuese rreth koncepteve shoqrore te , *.&%I. ne vepren e tij shteti.Ideali I platonit 8S+.E. .E !#E).9synon ne ruajtjen e shoqeris me klasa dhe amshin e polisit.,latoni shtetin e kundronte nga aspekti etik.Mendimi I ,latonit per shtetin .

Sikurse shpirti I njeriut qe perbehet nga tri pjes I%.E E$.I,:6 %E.I dhe E,S+E. po ashtu edhe shteti perbehet prej ; pjeve <kasteve0kasteve te filozofeve <intelekt I shpirtit7 kastes se luftrave <vullneti energjija7 dhe kastes se zejtarve dhe tregtarve . ,latoni ne vepren ,& I.E)* thekson.ne qdo shtet egzistojn dy shtete ,shteti I te varferve dhe shteti I te pasurve qe eshte burim I grindjeve te perhershme. $&%'E,.E.E E *#IS.&.E I. ,E# S+&/E#I% $oncepti I *ristotelit ka disa karakteristika te perbashketa me konceptin e ,latonit prap ndryshon prej ti.!y elemente qe I merr baz *ristoteli jan0elementi I empirizmit dhe I metafizikes.*i u murr edhe me ndarjen e shoqeris ne klasa si klasa qytetare ku kryesisht jan shum te pasurit ,te mesmit dhe shum t varfunit.%jeriu eshte kafsh politike.*ristoteli kishte qendrim armiqsor ndaj te pasurve shum dhe te varfunve shum,ndersa shtesen e mesme e shionte me simpati.*ristoteli e mbroi pronen private. $&%'E,.I M5I S+&/E#I% %E $#IS.I*%I-EM !+E %E MES)E. $oncepti mbi shoqerin eshte shprehur ne dy forma0 17ne formen kristiano=religjioze dhe natyrale=historike.,erfaqsues te koncepcionit te par jan etri te krishter=*ugustini i shenjet<;>?=?;@7 .oma *kuinu<1AA>=1AB?7 $urse I dyti mendimtar arab ishte Ibu +alduni<$haldoun 1;;A=1?@C7 %e ket baz behet shkatrimi I sistemin skllavopronar dhe lind periudha e dominimit te kishes katolike ne lemin ekonomike dhe politike te jetes shoqrore. *6(6S.I krijoi vepren e tij te njohur mbi shtetin e -otit.Sipas *ugustinit shteti ndahet ne Shtetin aik=qe perbehet nga mekti ,dreqi e keqja Shteti i -otit perfaqsimi i se mires. Me mendimin e shtetit eshte mirr edhe .om *kuiniqe thot se shteti nuk bazohet ne natyren e njeriut,por eshte e ndertuar ne baz te arsyjes se njeriut dhe sherben per zbatimin e jetes normale. E EME%E.E. S&'I& &()I$E %E .E&#I. S+&/E#&#E )ane0 17qeshtje A7qeshtje ;7qeshtje ?7qeshtja >7qeshtja C7qeshtja e a a e e e ,& I.I$E !+E 3I &-&3I$E

lindjes se shtetit dhe roli i tij. forcave metorike te shoqeris. bazes mbi te cilin lindin fenomenet shoqrore interesit per studimin e fakteve,konkrete shoqrore te vrejturit te ligjeve depertimit te ides dhe trajtimit te ngjarjeve historike

3&#MIMI I S+.E.I. !+E #& I I .I) ,ikpamjet ne formimin dhe zhvillimin e shtetit jane 0 *7shteti eshte formuar me ane te dhunes dhe eshte mbajtur me forc. b7shteti eshte rezulata i kontrates shoqrore koncepti i par u shpreh tek M*$I*:E I dhe 5&!E%I.$oncepti i dyt shprehet nga +obsi dhe #usoi. $&%'E,.I I M*$I*:E I.<12C2=1>AB7=permban embrionin e pikpamjes per shtetin si diktatur ne nje klas ,por ai nuk lidh lindjen e shtetit me lindjen e klaseve.Merita e M*$I*:E I. eshte themelimi i shkences bashkohore per shoqerin.

$&%'E,.I I +&5ISI.<1>DD=1CB27= ne vepren e tij E:I*.+*% ku thekson se shteti nuk eshte krijues hyjnor as e mbinatyrshme,por veper e vete njerzore. (jendja natyroree qe i paraprin shtetit karakterizohet me luften e te gjithve kunder te gjithave. -+*% -+*$ #6SI&<1B1A=1BBD7=sipas #usios shteti ka te drej te permbys sepse pushteti suprem i takon popullit.#endesi te veqant ka teoria e kontrates shoqrore sipas s ciles kalimi i gjendjes natyrore ne gjendje qytetare eshte kushtezuar me lindjen e prones private.#usoi nuk lidh shkaqet e shtetit me lindjen e shoqeris ne klasa. Shoqeria eshte tersija e strukturave,shtresezimeve,raporteve shoqrore dhe qytetarve ne tersi. Shteti eshte istutucion me organizem dhe ndikim te veqant shoqeror I cili ngritet nga shoqerija dhe nEirret mbi shoqerin.Me mundesi qe antaret e shoqeris ti detyroj qe me sjelljet e veta ti perkasin sistemit juridik te shtetit duke marr persiper garantimin e lirive dhe te drejtave te qytetarve.Shteti I se drejtes eshte I cili brenda kufinjeve te normave kushtetuese siguron garantimin e te drejtae te njeriut44 S&'I& &()I)* E &("S. $&%.I. <1B2D=1D>B7 .hemelues I sociologjis ka qen mendimtari francez &("S. $&%.I I cili ka qen sekretar I Sen=Simonit social utopist te shquar francez. :epra e &gystit eshte $6#SI I 3I &-&3IS ,&-I.I:E sipas mendimit te tij levizes kryesor I dukurive shoqrore eshte intelekti. $ete diciplin shkencore me par e ka quajtur fizika sociale.$onti shkencat i ka nda ne dukuri natyrore ku bejn trupat joorganik dhe shkencat perkatese,astronimia,fizika,kimia. .rupat organik dhe shkencat perkatese si biologjija dhe sociologjija. $onti sociologjin e ka ndar ne dinamiken sociale E ,*#*=statik sociale studion perberjen e shoqeris E !".*=dinamik sociale studion zhvillimin e shoqeris /ellimi i kesaj shkence eshte zgjedhja dhe interpretmin i krizanve ne t cilat gjindet shoqerija ne at koh.Sipas kuptimit t $ontit shoqerija kalon neper ; shkall0teknologji,metafizika dhe ne fund ngritet ne shkallen pozitive=shkencore. 17shkalla teknologjike<shkalla feminore e diturive interpretohet me ndihmene e qenjes hyjnore. A7shkalla metaforike<karakterizon interpretimin e zhvillimit natyror me idet abstrakte. ;7shkalla pozitive e dituris <eshet koha e pjekur e dituris i cili zbulohet me an te eksperimentit .Motivete e qendrimit te $ontit kan qen t qarta.*i eshte zotruar te zgjedh kunderthenjet shoqrore qe ka qen problem qendror ne hulumtimet e tij mbi shoqerin... /*S)E. E:6 &'I&%*#E .E +5#E%)E:E S,E%SE#I ,E# E%!E% E S&'I& &()IS.

+E#5E#E. S,E%SE#I<1DA2=12@;7ka qen bashkohaniku i $ontit studimin e fenomeneve ne socilologji jan quajtur qeshtje partikteve ulariste. Spenseri ka menduar se njerzit ngriten ne niele e grupit shoqeror ateher kur ne mes njerzve egziston jobarazi ne raport me arsyjet e pushtetit.)obarazija eshte karakteristik e raportve ne mes njerzve.%e mes te shoqeris dhe mjedisit egziston ekuilibri. ,erpjekja per ruajtjen e ekuilibrit ne mes se formes se luftes per egzistenc duke ndikuar ne at menyr ne konflikt ben fenomene te perhershme te veprimtaris shoqrore.

%ga kjo rrjedh lufta per egzistenc lind frika nga t tjeret,frik kjo qe e krijon friken edhe nga vdekja.,olitika i ka rrenjet e veta vetem ne friken nga qeniet e tiera,ku forca religjioze e ka friken nga vdekja..e te gjitha komfliktet bejn militarizimin e raporteve shoqrore,militarizimi i bashkon grupet e vogla me ato me te mdhaja,duke shpjeguar procesin e integrimeve shoqrore me anet e te cilave njerzit krijojn mundesit e krimit te nje jete ne qetesi dhe knaqesi.$ategorit e Spenserit jan0kocepti i tij per demografin dhe organizimin politik te shoqeris ,koncepete mbi popullin kan qen te kunderta me pikpamjet e Moltusit mbi demografin. Spenseri pohon se per shoqerin duhet te flasim vete ateher kurr egziston bashkpunimi i organizua mbrenda njesive shoqrore,Shoqerija mund te zhvillohet duhe u mbrojtur nga ana e shtetit.,ercaktimi i struktures eshte e perber nga keto elemente0 17udhheqsija A7gr i vogel i njerzve te afet qe e perbejn9trupin konsultiv9 ;7masa e madhe e njerzve qe vetem degjojn dhe kryejn pun. Spenseri e kundershtonte perzirjen e shtetit ne jeten shoqrore,sepse shteti ka per setyr ta mbroj shoqerin nga pasojat e ksija.!emokracija sipas Spenserit eshte nje oganizim politik ne harmoni me kirit e perbashketa. $ *SI$E. E M*#$SI-MI# ,E# E%!E% E S&'I& &()IS

Me studimin e shoqeris kapitaliste jan marr Marksi dhe Engelsi.Marksi ka theksuar n botimin e pare $*,I.* I ai shkruan ne analizimine formave ekonomike nuk mund te perdoren mikroskopi.3orma malli qe eshte produkt i punes eshte forme e qelizes ekonomike te shoqeris borgjeze.Sipas Marsit dhe Engelsit sociologjija ka per detyr analizen reale te njeriut se qfar bejn njerzit ne procesin e prodhimit. ,arimet e Marksit mbi shoqerin jan0 17parimi I determinizmit historrik ketu kuptohen te gjitha format shoqrore gjat histories. A7parimi mbi karakterin shoqeror qe flet per bazen ekonomike she zhvillimin e saj ne shoqeri. ;7parmi mbi rolin e bazes ekonomike ne shoqeri. E%!* E S&'I& &()IS Sociologjija eshte shken e re prej para 1C@ vjete prej kur kjo shkenc ka marr emrin e vet .Mendimtari frances &gyst $onti ne vepren e tij 9kursi I filozofis positive9ka nd sociologjin si shkenc te veqent duke I ja dhen emrin sociologjia.3jala sociologji rrjedh nga A fjal ajo latin dhe greke<socius=latinisht shoqerore,dhe greqisht logos shkenc7pra sociologjija eshte shkenca mbi shoqerin, kete diciplin $onti e ka quajtur fizika sociale e cila duhet te studioj dukurit sociale ne ndryshim pej fizikes organike qe studion individin. 5ukurit natyrore $onti I ndan ne 0trupa inorganic edhe organik. #*,&#.I I S&'I& &()IS ME S+$E%'*. E .)E#* #aporti I socilogjis me ekonomin=siq e ceki edhe Marksi ekonomika si shkenc mirret me analizimin e fenomeneve ekonomike dhe shoqerore.Sociologjija definohet si shkenc mbi zhvillimin e ligjeve shoqerore dhe del se ekonomika edhte e lidhur me shoqerin. !allimi me I madh ne mes tyre eshte sepse ekonomisti I studion pjeset e punes si lend e punes 8strukturen e puntorve9kurse sociologi keto te gjitha elemente I studion ne tersi si grup shoqeror duke ber fjal per strukturen e brendshme te saj.

S&'I& &()I)* !+E S+$E%'*. )6#I!I$E )urispodenca eshte me e vjeter se sociologjija .Mbi bazen e se drejtes ne shoqeri jan formuar institucione te ndryshme shoqerore te cilat deshmojn nivelin e culture qe kan pasur popujt e ndryshem .Socilogjis I interesojn normat juridike ,sepse ato ndikojn ne mardhenjet e shoqeris qe ndikojn ne ruajtjen apo ndryshimin e rapotrteve shoqerore. S&'I& &()I)* !+E S+$E%'*. ,& I.I$E $eto dy shkenva jan te njejta sepse aplikojn metoda te njejta ne hulumtimin e tyre.%dryshimi qendron ne te dhenat se sociologjija studion strukturen e pergjithshme te shoqeris ne tersin e saj ndersa shkenca politike e studijon nje pjes te pushtetit, $ur politologu ben studimin e shoqeris ai eshte me teper sociology sesa poitolog.$ur politologu studion studimin e programit te partive politike ai quhet politikologjik4. #*,&#.I I S&'I& &()IS ME ,SI$& &()I% S&'I* E *ftesit e ketyre dy shkencave deshmohet edhe nga pozita bashkohore mbi trajtimin e fenomeneve shoqerore te cilat mbajn me vete elemenete psikike egzistojn ; lloje te ndryshme ne mes te ketyre dy shkencave 17sociolodjija ka hulumtimin e gr social ne tersi kurse psikologjia sociale I kuston kujdes momenteve psikologjike. A7 sociologu hulumton gr ne tersi ,kurse psikologjija ndryshimet individuale te antarve te grupit. ;7sociologut I interesoj permbushjet e sjelljeve te antarve te grupit kurse psikologu studion me teper proceset qe flsain per menyren si formohen qendrimet per sjelljen shoqerore. S&'I& &()I. E :E/*%.* Sociologjija eshte zhvilluar ne diciplin te shumta siq eshte 0sociologjija industriale,rurale, e punes,politike ,kriminalistike ,religjionit,familjes,artit etj.!isa prejsociologjive te veqanta dal nga dal kan zene ven te duhur keshtu qe kan hasur rezultate ne hulumtime te veta dhe keshtu asnje klasifikim I shkencave shoqerore s mund te kaloj anash ,sociologu $onti percaktoj sociologjin qe studion punet dhe mardhenjet ndaj shoqeris se gjere . 3ridmani thekson se sociologjija e punes duhet studiuar dis adukuri dhe procese themelor te cilat jan se suazat e shoqrive moderne industriale.Sociologjija e qyteteve eshte rezultat I nevojave te sunimit politike shoqerore S&'I& &()I)* E *#.I. mirret me qeshtjet e pergjithshme sq edhte0 a thua arti vepron ne menyr shoqerore dhe sa edhe I rendesishem veprimi ,rezultatae e sociologjis se veqant jan0ndimes per sociologjin e pergjithshme .Si rezultata per analizimin interpretimin dhe mardhenjet e pergjithshme shoqerore . ME.&!* E S&'I& &()IS Metoda skencerisht eshte e nevojshme per procesin e hulumtimit.3jala metod rrjedh nga gjuha greke metodos=dmth menyr,rrug,veprim qendrim qeperdoret per arritjen e qellimeve te caktuara.#ruga apo menyra per te arritur gjer te e verteta shkencore quhet metoda ndersa shkenca qe e studion metoden quhet metodologjija4 %der sociologete par I cili I ishte kushtuar rendesi qeshtjes se metodave te sociologjis eshte Emil !yrkeni Metodat e sociologjis jan0 17metoda statistikore A7metoda e testimit dhe intervistees ;7metoda e sociometris ?7 Metoda komperative apo krahasuse e tyre

.E :#E).6#I. Metoda e te vrejturit ne sociologji ne kuptimin shkencor kupton perfshirjen ndijore ne meny t planifikuar she sistematika e faktorve kur hulumtuesi merr qendrim aktiv ndaj objekteve hulumtuese..e vrejturit perbehet prej faktorve qe vrejtesi percill zhvillimin e levizjeve te dukurive shoqerore .Metoda e te vrejturit eshte shume pa zhvilluar ne shkencat e sociologjis.!isa teori dallojn disa forma te vrejturit sociologjik siq jan017te vrejturit sintetik.A7direkt.;7me pjesmarrje.?7masovik.>7e rasteve te veqanta te tjera. $ryesore jan te drejturit e terthort dhe te vrejturit direkt.Metoda e te vrejturit drejtperdrejt jan format e ndryshme e punes hulumtuese ku studiohen dhe hulumtohen manifestii i caktuar i nje dukurije e cila eshte dhen ne menyr te drejtperdrejt. Metoda e te vrejturit indirekt ne ket metod hulumtuese ateher kur ka manifestime te caktuara shoqerore te cilat hulumtojn por ato nuk jna te drejtperdrejta dhe i takojn te kaluares dhe ne at menyr sherben me dokumente t ndryshme historike.Menyra indirekte behet me raste hulumtimeve te te dhenave qe kan ndodhur me par pra behet analizii i e dhenave sidomos ne disa vende pas !5. E$S,E#IME%.I %E S&'I& &()I Me eksperimentin se sociologji kuptohet krimi artificial i situatave te caktuara te kundruara se si njerzit ne situata te reja artificiale shprehin djelljet e tyre keshtu (* I E (* I E6 ,5ekoni eksperimentin e kan pervetsuar si menyr sistematike e hulumtimit shkencor . 5ekoni hulumtimin e ka qmuar si argument .3azat kryesore te aksperimentit sipas disa sociologve jan017zhgjedhja e problemit A7gjetja dhe vendosja e situates me t pershtatshme ekperimentale;7plani i te kundruarit te rrjedhjes se eksperimentit. ME.&!* S.*.IS.I$&#E Eshte nje nder metodat themelore t hulumtimit emprik edhe sociologjik dhe ne shkencat e tjera shoqerore e po ashtu edhe ne shkenca natyrore .$jo metod i takon metodes kryesore te hulumtimit sociologjik po ashtu edhe ne qdo emelemt tjeter .#endesija dhe vlera e ksaj metode qendron aty se pse edhte instrumenti i favorshem ne pervetsimin e shum faktorve,sepse nje numer i madh nuk mund te pervetsohet statistika si shkenc edht formuar ne saje te shkencave te cilat kan kontribuar me sociologji. Metodat e tF testurit dhe intervistFs ,Fr shkencFs sF sociologjisF me rFndesi FshtF metoda e testeve tF cilFn e ka pFrvetsuar prej shkencFs sF psikologjisF.Ma anF tF kFsaj metode studiohen vetitF e individFve si dhe vetitF e grupeve nF bazF tF reaksioneve.Metoda e testeve shpesh perdoret pFr studimin e intelegjencFs sF njF personi, studimin e karakterit , temperamentit tF njeriut.Metdoa e intervistFs pFrdoret pFr verifikimin e shFnimeve tF cilat mF parF janF fituar me ndihmFn e metodave hulumtuese.. Intervista paraqet formFn kryesore tF verifikimit shoqFror, me anF tF cilFs hulumtuesi bFnF pytje tF ndryshme individit mbi dukuritF e caktuarashoqFrore gojarisht ose me shkrim.Interviste bFhet nF atF mFnyr ku studiusi shtron pytje tF shumta mbi disa dukuri pFr tF cilat pFrgjigjet ai me tF cilFn bFhet intervista.Me njeriun me tF cilin bFhet intervistF modemos duhet tregur vullnetin e dy palFve.!he personat qF I jep pFrgjigjie ai duhet tF jep pFrgjigjie te duhura.Intervista pFrbehet prej bisedFs dhe mbledhjFs sF shFnimFve nga ana e intervistuesit prej njeriut I cili e ka nFnshkruar intervistFn.

Intervista mund tF jenF tF lira dhe tF mbyllura tF organizuara dhe tF parganizuara.Me intervistFn e lirF I pyturi ka tF drejtF dhe liri tF plotF nF pFrgjigjet e veta tF jetF I shkurtFr por mund tF bFjF edhe nF formF tF bisedFs.%F intervistFn e mbyllur pFrgjigjet me po edhe jo.Intervistat e organizuara janF intervista tF atilla kur pytja I drjetohet mF njF numFr tF fiksuar mF parF..e intervistat e paroraganizuara pytja bFhet nF mFnyr spontane dhe tF lirF. ME.&!* +IS.&#I$E /Fshtja e metodFs historike FshtF njF ndFr problemet jryesore tF shkencave shoqFrore e vFqmas nF sociologji.,rej kFsaj metode nvaret edhe orientimi dhe zgjedhja e shumF problemeve nF shoqFri.Metoda historike ka si qFllim qF qdo dukuri tF jetFs shoqFrore duhet t shqyrtoj ashtu sikur jnF shfaqur ato njFr prej tjetrFs dhe lidhshmFrinF e tyre.#rFnjet e kFsaj metode janF mjaft tF vjetra dhe janF tF lidhura ngusht me e interpretimin e dukurive shoqFore.%jF rst I tillF mund tF jetF me rstin e kushtetutFs *thinase ku *risoteli pFr tF shkruar kFtF vepFr ka studiuar 1?D kushtetuta paraprake.,ikpamjet mbi metodFn historike si shkenc shoqFrore FshtF ajo qF ka pFrfaqFsuar ("S. $&%.I themelues I sociologjisF .%F metodFn historike thkeson se kjo metodF duhet tF studioj kahjen me tF cilFn zhvillohet shoqFria njerzore . ME.&!* S&'I&ME.#I$E .hemelues I metodFs sF sociometrisF )*$&5 M&#E%& sociologu amerikan.$jo metodF konstaton simpatinF dhe antipatinF e individFev mbrenda grupit.Me sociometri kuptohet matja e dukurive dhe proceseve shoqFrore .Me kFtF metodF studiohen mardhFnjet nF mes tF njerzFve dhe qfarF autoritei gFzojnF individFt nF shoqFri.M&#E%& pFrpiqet bindte se sociologjia mund tF pFrmisohet prej qelizFs sF saj e deri te shoqFria nF tFrFsi.Sociometira pFr tF realizuar qFllimet e veta I ka disa elemente e ato jan S&'I&!#*M*,,SI$&!#*M* dhe S&'I&(#*MI. S&'I&!#*M* FshtF formF e lojFs nF tF cilFn marrin pjesF tF gjithF pjestarFt e grupit, ndFrsa grupi tjetFr pFrfaqFson publikun. ,SI$&!#*M* FshtF eksperiment sociometrik nF tF cilFn individFve tF caktuar u jepte te luajnF ndonjF rol nF pFrputhjet me rolet e tyre nF jetFn e rFndomtF. S&'I&(#*MI ka tF bFjF me mardhFnjet e njerzeve nF mes grupeve. ME.&!* $&M,E#*.I:E $#*+*S6ESE Metoda komperative pFrbehet prej konstatimit tF ngjajshmFrisF dhe ndryshimit nF mes dukurive tF ndryshme.$Fshtu p.sh bFhet komperacioni nF mes shtetFve tF ndryshme, nF mes kombFve zbulohen elementet tF cilat janF tF pFrbashkFta dhe pFrkatFs pFr shoqFrinF. $jo metodF na shFrben pFr krahasimin e situatave tF ndryshme nF bazF tF vilave mund tF arrihen konkludime positive ne krijimin e vetive tF reja.$omperacioni pFrdoret edhe ne vend tF eksperminetit.$jo bFhet vetFm atFher kur nuk FshtF e mundur dhe ka pengesa ne zbatimin e eksperimentit si dukuri nF hulumtimin e problemeve shoqFrore.#FndFsinF dhe vlerFn e kFsaj metode e ka acentuar sociologu !"#$EMI ku I ka shqyrtuar edhe elementet e kFsaj metode duke vFnF nF pah sF tF gjitha metodat nF sociologji jan komperative. S+&/G#I* %)E#-&#E !+E S.#6$.6*# E S*) $&%'E,.I I S+&/G#ISG %)E#-&#E ShoqFria njerzore FshtF koncepti kryesor I socilogjisF shkencFs mbi shoqFrinF.$y concept FshtF ndFr kateogritF mF tF gjFr dhe pFrdoret nF kuptime tF ndryshme tF jetFs sF pFrditshme.ShoqFria do me thFnF qdo bashkFsi 5renda suazave tF shoqFrisF njerzoredo me thFnF njF lloj I veqantF I bashkFsive tjera.%F kuptimin e gjFrF shoqFria njerzore FshtF

pjesF e natyrFs qF ka pjesF dhe ligje tF veta.%F shoqFrinF njerzore.%F shoqFrinF njerzore shfaqen dukuri tF ndryshme tF baskFsive shoqFrore nF forma tF ndryshme sikurse0S+.E.I, I%S.I.6'I&%E. S+.E.E#&#E, ,&,6)., $&M5E., 3*MI )*, 3S+*.I, )E.* 5*S+$ES+&#.&#E, /".E.I etj.ShoqFria njerzore FshtF unitet I mardhFnjeve pFr ekzistencFn e shoqFrisF.Me shoqFri kuptohe kategoria e ngusht e jetFs shoqFrore.%jF ndFr konceptet pFr shoqFrinF FshtF koncepti analitikF I cili gjendet nF konceptet psikologjike tF mardhFnjeve shoqFrore..eorikFt mbi konceptinF e shoqFrisF janF0S&#&$I%I, ,&#S&%I, ME#.&%I, #*)S MI I. etj.,ra shoqFria njerzore FshtF organizFm I gjallF I cili FshtF prodhim I zhvillimit natyror qF zhvillohet dhe ndryshon gjatF historisF sF vetF.ShoqFria nF tFrsinF e vetF FshtF system I mardhFnjeve nF mes njerzve, nF mes mardhenjeve ekonomike tF cilat bshkarisht me fuqitF prodhuese pFrbejnF bazFn e shoqFris. -*%*3I * E S+&/G#IS %)E#-&#E ShoqFria njerzore ka lindur nF procesin e shoqFrizmit tF natyrFs sF tij fizike.%jeriu ka qenF pFrgatitur me zhvillimin e mFparshFm tF botFs materiale.%ga askpekti sociologjik shoqFria nF fillim ka qenF e pFrbFr prej grupit tF vogFl tF njerzve qF mes veti kanF qenF tF lidhur biologjikisht.MirFpo me zhvillimin e bazFs materiale shoqFria FshtF rritur mF tepFr.%F njF shoqFri kultura FshtF e pazhvilluar dhe zhvillohet ndal nga dal kur bFhet ndarja shoqFrore e punFs.ShoqFria njerzore paraqitet si bashkFsi prodhuese e njerzve dhe mbetet e tillF gjer sat F eksiztojF shoqFria.$apFrcimi I njeriut prej njF faze nF fazFn tjetFr do me thFnF me shoqFrizimin e ti FshtF kryer nFpFrmjet procesit tF punFs shoqFrore..#olin vendimtar nF paraqitjen e shoqFrisF e ka luajtur puna.,una shoqFrore ka shkaktuar te njeriu ndFrrime biologjike nF strukturFn e tij por nF tF njejtFn kohF edhe nF strukturFn psikike.%jeriu duke ndryshuar natyrFn e jashtme ka ndryshuar edhe vetFn e tij.Me punF njeriu ka ndikuar nF natyrF por edhe puna ka ndikuar sF tepFrmi. #*,&#.I I %*."#GS ME S+&/G#I%G SshoqFria njerzore fillon me paraqitjen e njeriut pra me faktin e formimit tF njeriut si qenie sociale.%atyra FshtF tFrFsi e botFs materiale nF kohF dhe hapFsir e cila gjendet nF lFvizje dhe nF ndryshim tF pFrhershFm me llojllojshmFrinF e saj.Me natyrF nFnkuptohen yjet, palnetFt duke pFrfshirF edhe planetin tonF dhe dukuritF nF tF si mallet, pjesFt e malFve,, detrat, qeniet e gjalla , bimFt dhe shoqFria njerzore.Sociologjia konstaton lidhshmFrinF e ngushtF nF mes shoqFrisF dhe natyrFs.%jeriu FshtF vepFr e natyrFs dhe rrjedhave jetFsore mF tF cilat FshtF I lidhur drejtpFrsFdrejti.ShoqFria njerzore si pjesF e natyrFs nF kuptimin e gjFrF FshtF organizFm qF ka veti dhe ligFsitF e veta.,una njerzore si veprimtari e dobishme nF shoqFri lidh natyrFn me shoqFrinF.ShoqFria FshtF pjesF e natyrFs dhe si e tillF I nFnshrohet disa ligjeve tF saj.,ra siq shihet ekziston ndryshimi nF mes natyrFs dhe shoqFrisF por nga ana tjetFr eksiston edhe mardhFnja huazore nF mes kFtyre respektivisht nF mes natyrFs dhe shoqFrisF. %)E#I6 SI /E%IE S+&/G#&#E ShoqFria bashkFkohore dhe neriu sotFm FshtF rezultat I zhvillimit historik ndryshimi I madh nF mes shoqFrisF njerzore dhe grupeve tjera tF gjallesave eksiston nF zhvillimin dhe pFrmisimin e njeriut organeve si dhe tF sjelljeve tF tij.%jeriu si qenie shoqFrore ndFrohet shpejt, ndFrsa grupet e shtazFve mbetFn pa ndryshime pFr njF kohF tF gjatF.%jeriu ndryshohet si qenie shoqFrore mF shpejt ndFrsa si qenie bilogjike mF me ngadalFsi.*jo qka bFnF njeriu dallon prej qenieve tjera me tF cilFn vetF njeriu bFhet qenie shoqFrore FshtF e vetmja qenie qF

disponon me aftFsi tF vetFdijshme.%jeriu vepron nF mFnyr tF vetFdijshme nF natyrF ndFrsa qeniet tjera nF mFnyr instikiktive gjF shpreh luftFn pFr ekzistencF.,una e njeriut nuk FshtF vetFm ndryshim I natyrFs por ka rFndesi tF shumFanshme.:etFdija FshtF zhvilluar paralelisht me ndryshimin e njeriut dhe kushtFve shoqFrore tF jetFs sF tij.:etFdija e njeriut prej zanafillFs sF saj FshtF prodhim shoqFror dhe do tF mbetet e tillF gjer sa tF ekzistoj shoqFria njerzore. $ultura ndikon nF formimin e sjelljeve tF individit.$ultura mund tF kuptohet si rregullator I veprimtarisF njerzore. : E#*. !+E 3&#'*. S+&/G#&#E SI $*.E(&#I S&'I& &()I$E %F grupin e qFshtjeve relevante nF lFndFn e sociologjisF bFjnF pjesF vlerat dhe forcat shoqFrore.Socilogjia kFtyre dy kategorive ju qaset nF mFnyr komplekse nF krahasim me shkencat tjera shoqFrore. : E#*. S+&/E#&#Egfsdfsdfsdffsdf :lerat shprehen si institucion I vjetFr qF e hasim nF secilFn sdfsdffsdfsdsdshoqFri.%F pFrpjekjet e para pFr tF njohjen e tyre ka filluar filozofia.Me fjalFn : E#* duhet kuptuar cilFsitF qF ne u japim objektFve mbrenda sistemit shoqFrorF nF tF cilin subjektet bFjnF pFrpjekje pFr tF realizuar ndonjF nevojF individuale tF tyre.$ur njF nevojF shoqFrore institucionalizohet ajo fiton cilFsin e vlerFs shoqFrore.$Ftu institucionalizmi e ka rendFsinF mF tF madhe sepse ai bFnF orientimin e subjektFve nF vlera e jo nF objekte.+&5SI duke folur pFr vlerat thotF se vlera e njeriut paraqet qmimin e lartF tF tij.%F aksilogji vlera e ka funksionin e orientimit tF kriteriumeve vlerore si e bukura e mira e urta etj.%ga +E E#E)* po pFrmendim edhe dy aksiome pFr vlerat0*ksiomi I parF ka tF bFjF me qFshtjen e vlerFs qF pFrmbanF pasurinF e gjinisF njerzore kurse *ksiomi I dytF ka tF bFjF mF tF dhFnFn se vlerat I trajtojn si diqka tF lartF vetFm atFher nFse individi gFzon pasuritF shoqFrore.Sociologjia vlerat I definon si dimension institucional sfer kulturore dhe dimension personal. 3*$.&#E. &5)E$.I: !+E S65)E$.I: .E -+:I IMI. S+&/E#&# Me faktorFt subjektivF nFnkupton veprimtari njerzore tF cilat janF tF vetFdijshme tF vullnetshme.3aktorFt objektiv kuptohen tF gjithF faktorFt tjerF si lFvizjet natyrore dhe dukeritF tjera natyrore.3aktorFt objektivF meren si faktorF kryesor dhe janF pjellshmFria e tokFs por njeriu me veprimtarinF e tijF e pFrmison tokFn dhe ia adapton kushtFve tF veta.%dikimi I faktorFve tF vetFdijFs nF zhvillimin e shoqFrisF FshtF mF se I dukshFm.$y faktorF njeh ligjet e natyrFs dhe tF shoqFrisF dhe e shfrytzon nF praktikFn e vetF.3aktorFt objektiv numFrohen faktori klimatikF, gjeografik dhe kushtet e ngjajshme objective.$urse faktorFt subjektiv pFrfshinF origjinFn e vetFdijFs njerzore sjelljet e njeriut aksionet e vetFdishme tF njerzve etj. .eorikFt e kFtyre faktorFve rolin e individFve e konsiderojnF si rol vendimtarF dhe si krijues I historisF tF cilFt kushtFzojnF kFtF apo atF ndFrim tF saj. ##E(6 *. !+E %&#M*. S+&/E#&#E #regullat shoqFrore janF pjesF e superstrukturFs shoqFrore me origjinF qysh ne periudhFn e shoqFrisF sF parF njerzore kur FshtF fjala pFr shprehit dhe doket shqiptare.!ispozitat juridike dhe shoqFrore rregullat teknike shfaqen me zanafillFn e shtetit.ShoqFria mund tF ekzistoj nFsF qdo antar I saj e kryne pjesFn e punFs shoqFrore nF pajtim me rregullat ekzistuese shoqFrore.Edhe normat shoqFrore janF kategori historike shoqFrore sepse ato varen prej zhvillimit dhe formFs sF rregullimit shoqFror.Me %&#ME kuptojmF rregullFn e pergjithshme tF sjelljeve tF njerzve.Me normF caktohen raportet nF mes njerzve nF

shoqFri me qFllim qF ato tF jenF tF rregulluara dhe tF caktuara.%orma nvaret prej vullnetit dhe vetFdijFs sF njeriut.%ormat nF mFnyr tF qartF diferencohen dhe ndryshojnF sipas ligjeve natyrore. !&$E. %dFr llojet mF tF vjetra tF rregullave shoqFrore janF doket.%F konceptin e dokeve mund tF pFrfshihen ato rregulla tF cilat zFnF fill nF njF grup shoqFror me pasqyrimin e gjatF tF njF sjellje e cila konsiderohet si obligim pFr antarFt e atij grupi.%F gjendjen e parF doket kanF qenF mF tF obliguara dhe sot zbatimi I tyre FshtF siguruar me sanksione tF rrepta.Sanksioni nF formF tF presionit tF jashtFm tF opinionit public tF cilin e ka pFrciell detyrimi I jashtFm dhe I mbrendshFm I opinionit publik.!oket mund tF ndahen nF baz tF vlersimeve nF ato tF mir dhe tF kFqija..ek doket duhet cekur ndryshimin nF mes tyre e nF radh tF par tF moralit.%F mes tF normave dhe moralit ekzisoton ngjajshmFri.Morali rrjedh prej dokeve.Morali FshtF dok I obligushFm dhe gjithashtu duhet tF ndryshojnF edhe prej rregullave tjera sikurse prej jurispodencFs etj. M&#* I ,roblemi I moralit ka qen gjithmonF nF vemendje tF mendimtarFve tF cilFt jan mar me studimin e shtresave tF shoqFrisF.Morali si formF e vetFdijFs shoqFrore FshtF dukuri sociale dhe shprehje e jetFs shoqFrore tF njeriut.*i I pFrket brendisF sF shoqFrisF dhe I pFrben raportet nF mes njerzve.Morali FshtF formF e veprimtarisF praktike tF njeriut ndaj botFs dhe ndaj njerzve tF tjerF e poashtu edhe ndaj vetFs.,ra morali FshtF grumbull normash qF caktrojnF qka FshtF e mirF dhe qka FshtF e keqe tF cilat urdhFrojnF tF kryhet ajo qka FshtF e mirF dhe ndalojnF atF qka FshtF e keqe.Morali nuk FshtF veti e trashFguar por paraqet shprehjen e vetFdijshme tF mardhFnjeve shoqFrore nF moment tF duhur.Me kFtrF disiplin FshtF marr sociologu freng ("#:I/I.Morali dhe norma e tyij shfaqen dhe zhvillohen nF rethana tF caktuara shoqFrore.,as moralit qFndron fuqia ideore e opinionit public dhe brejtja e ndFrjgegjFs pFr qFndrimet jo morale kurse pas jurispodencFs qFndron fuqia materiale e shtetit. #E I()I&%I %dFr format mF tF vjetra tF vetFdijFs shoqFrore FshtF religjioni.,rej kohFs kur njeriu ka filluar tF hulumtoj dhe interpretoj dukuritF rreth vetFs religjioni FshtF bFrF subjekt I interesimit tF njerzve.#eligjioni FshtF forma me e vjetFr e vetFdijFs shoqFrore por FshtF edhe njFra ndFr formt mF tF pFrhapura tF vetFdijFs shoqFore.Sipas sociologFve religjioni ka pasur rFndesi tF veqant .Me problemet rreth religjinonit FshtF mar sociologu EMI !"#$EM ku sipas tij religjioni mund tF cilFsohet sipas bazFs sF tijF sociale.#eligjioni nF shoqFrinF e komunitetit primitive ka qenF forma kyresore e vetFdijFs njerzore.%F atF kohF nuk FshtF bFrF ndarja shoqFrore e punF mirFpo nuk ka ekzistuar as shkenca.%F histori mund tF shihen forma tF ndryshme te religjinot e ato janF0,& I.EI-MI besimi nF shumF perendi dhe M&%E.EI-IMI=besimi nF njF perendi.#eligjionet monoteiste janF0)6!I-MI, $#6S+.E#I-MI dhe IS *MISMI. &)E. E 3E:E 1..&.EMI-MI dhe *%IMI-MI janF forma tF vjetra tF besimit fetar.3jala totem FshtF pFrdorur pFr tF treguar fuqinF mbinatyore tF kafshFve dhe tF pemve.+ajmalitF p.sh janF .&.EME. A.*%IMI-MI FshtF besimi shpirtFror.Shpirtat mund tF jenF dashamirFs dhe keqdashFs.$Fto besime I gjejm nF fise dhe bashkFsi tF vjetra me numFr tF madh banorFsh.

;.M&%E.EI-MI pFrbehet nga )6!*-IMI, $#IS+.E#I-IMI !+E IS *MI-MI. ?.)6!*I-MI FshtF feja e cila FshtF paraqitur njF mijF vjet para lindjFs sF krishtit.)udaizmi FshtF fe e hebrejve tF cilFt besonin se zoti kFrkon bindje ndaj kodFve morale tF rrepta. >.$#IS+.E#IMI=feja qe ka pFr profet tF vetin krishtin .$rishterimi FshtF feja qF FshtF paraqitur nF fillim tF epokFs sonF.$rishterimi lind si fe e masave tF varfFra tF popullsisF. C.IS *MI-MI=FshtF fe qF ka pFr profet Muhamedin I cili kja jetu nF shek :II.Sipas islamizmit nuka ka zot tjetFr pFrpos *llahut dhe se Muhamedi FshtF rrob dhe I dFrguari I tij.3eja isalme ka disa obligime e ato janF03alja e pas vaktFve tF namazit,!hFnja e zekatit,*gjFrimi I ramazanit njF her nF vit dhe shkuarja nF haEh ne Meke apo Medine.%F grupin e fevet tF lindjFs sF largFt bFjnF pjesF0+I%!6I-IMI, 56!I-MI,$&%36/I*%I-MI dhe .&&I-MI. 1.+I%!6I-MI FshtF fe e vjetFr e lindjFs sF afFrt.%F kFtF fe shumica e njerzve pranojnF doktrinFn e ringjalljFs.Sipas kFsaj doctrine tF gjitha qeniet e gjalla jan process I pFrjetshFm I vdekjFs dhe ringjalljFs. A.56!I-MI ka lindur nga pikpamjet e 5udFs qF ishte princ +indus nF mbretFritF %epalit ne shek :I para erFs sonF.&bjekt I budizmit FshtF aritja e MirvanFs. ;.$&%36/I*%I-MI=FshtF fe e grupFrve sunduese nF $inF.$onfuqie FshtF emFr qF lind nga emrat $6%(36=.-6 qF jetoj nF shek :I p.e.s.$onfuqie ishte mFsues e jo profet.!oktrinF e kFsaj feje FshtF tF rregulloj jetFn njerzore sipas harmonisF sF brenshme tF natyrFs. ?..&&I-MI mbFshtet nF antidhunFn si garancF tF njF jete mF tF lartF.%dikimi I toizimit nF kinF ka renF shumF si rrjdhoj e kundFrshtimit tF vendosur tF qeverisF. S6,E#S.6$.6#* $6 .6#* E= ()6+* ()6+* FshtF fenomen shoqFror kushtFzuar me zanafillFn e vetF prej karakterit shoqFror tF prodhimtarisF dhe zhvillohet si domososhmFrisht poFr marrveshje dhe paraqet materializmin e proceseve tF mendimit tF njeriut,(juha FshtF njF ndFr shprehjet e para e vetFdijFs shoqFrore dhe kjo zhvillohet sipas njeriut duke njohur botFnqF kanF krijuar simbole tF tF shprehurit gjuhFsor.(juha FshtF forma e ekzisitimit tF mednimit.(juha FshtF element bazor I kulturFs I cili FshtF aspoekt I pFrvetsuar kyresisht gati prej tF gjithF sociologFve dhe shkenctarFve qF merren me qFshtjet e gjuhFs.$jo FshtF bFrF qFshtje e shqyrtimeve sociologjike..(juha nF periudha tF ndryshme historike ka ndryshuar shpejt ose ngadalF nF varFsi tF zhvillimit tF shoqFrisF nF tFrFsi..hFnF nF tFrsi gjuha FshtF element dhe shprehet me anF gojore dhe pFrbehet prej fjalFve tF shumta dhe tF ndryshme.,or ekziston edhe gjuha e shkruar e cila luan rol tF madhF.(juha zF vend shumF me rFndesi nF mes njerzve qF luan rol tF madh nF shumF sfera tF jetFs shoqFrore dhe FshtF njFri ndFr elemetnet e kulturFs. $6 .6#* $ultura FshtF tFrFsi e parimeve materiale ideore tF cilat njeriu I ka prodhuar me anFn e vetF dhe tF cilat brez pas brezi janF bFrF pronF e shoqFrisF.Me elementet e veta FshtF subjekt I degFs sF veqantF tF socilogjisF=sociologjisF sF kulturFs.%F kuptim mF tF gjerF kultura paraqet krejt atF qka natyra ia mundFson njeriut. $ultura elementare paraqet atF nivel I cili FshtF I lidhur me krijimin e kushtFve dhe sigurimin e ekzistencFs biologjike tF njeriut pFr krijimin e prodhimFve tF larat kulturore.-akonisht dallohen kultura M*.E#I* E dhe I!E&#E.Edhe shprehja 'I:I I-IM shFrben pFr domethFnjen e shkallFs sF kulturFs sF lartF materiale.$ultura materiale nFnkupton tF gjitha objektet shoqFrore tF cilat shfaqen nF procesin e pFrpunimit tF

natyrFs.$ultura ideore paraqet punimet e veprimtarisF mendore tF njeriut pFr kohFve mF tF hershme e gjer mF sot pse format shoqFrore , noramt e sjelljeve, religjioni, shkenca, edukata.%F mes kulturFs materiale dhe ideore ekziston pFrshtatja e dukshme e cila gjen shprehjen e vetF nF periudha tF caktuar historike.$ultura FshtF bazF pFr krijimin dhe afirmimin e njeriut si dhe ngritjen e nivelit tF njeriut. E!6$*.* Edukata FshtF njF ndFr llojet e dukurive shoqFrore dhe FshtF element nF jetFn shoqFrore.Shkenca e cila mirret me qFshtjet e edukatFs FshtF pedagogjia.Edukata zF fill nF procesin e formimit tF njeriut dhe bFhet faktorF I rFndesishFm nF procesin e formimit tF njeriut.Edukata ekziston prej shfaqjFs sF shoqFrisF njerzore dhe bFnF rregullimin e raportFve nF mes njerzve.%F kuptim tF ngushtF me edukatF duhet tF kuptohet zhvillimin e fuqisF dhe aftFsisF<aftFsia mendore, fizike, estetike morale etj7. Edukata nF kuptim tF gjFrF nFnkupton tFresinF e ndikimeve pedagogjike tF cilFt synojnF nF formimin e njF individi.Me zhvillimin e shoqrsiF njerzore ndryshon edhe edukata .%F kFtF process vendi mF me rendFsi I takon qFshtjFs sF edukatFs dhe arsimimit tF tF rriturve sepse kFrkesa pFr arsimimin FshtF pFrvetsuar nF tF gjitha sistemet bashkFkohore arsimore.Edukimi FshtF arsimimi I tF konsiderohet si qdo pjesF e sisitemit bashkFkohor edukativ dhe arsimor.*vansimi I procesit tF punFs pFr shkak tF mbFrimeve tF reja shkencore kFrkojnF arsimimin e kuadrave aftFsimin e tyre pFr pFrdorimin e veglave tF prodhimtarisF modrene dhe mjaft tF komplikuar. *#(E.IMI !+E $&+* E I#E *rgFtimi FshtF aspect I vlefshFm I kohFs sF lirF pavarFsisht qF kjo nF rrethanat e dhFna mund tF ketF elemente negative.*rgFtimi FshtF lloj I dukurive shoqFrore dhe zF vend nF jetFn shoqFrore dhe FshtF e lidhur me procesin e qlirimit tF njeriut prej domosdoshmFrisF sF punFs.Sociologjia e kulturFs me argFtrim sheh rendFsinF aktuale meqF rgFtimi pFrher e mF tepFr po bFhet faktorF kryesor.$Fto dukuri shoqFrore nF disa vende I studion disiplin e veqantF e sociologjisF e cila FshtF sociologjia e kohFs sF liFr ku pFrfaqFsuesi I saj FshtF -+&#-+ !IM*-!I)E ka ka theksuar se koha e lirF nF shoqFri tF zhvilluar FshtF faktorF me rFndesi nF jetFn e pFrditshme.Sociologjia e kohFs sF lirF ne botFn e sotme FshtF nF fazFn e studimeve tF shumta dhe serioze qF shkenctarFt I kan kushtura vFmendje pra kohFs sF lirF.ShumF socilog duke studiuar kFtF qFshtje kanF konstatuar rendFsinF e kohFs sF lirF pFr ekulibrin fizik,psikik dhe moral tF puntorit.Sipas sociologFve vetFm nF kohFn e lirF personaliteti I njeriut mund tF gjejF shprhjen e vetF mF tF plotF.#Fndesia e kohFs sF lirF duhet tF kundrohet me procese tjera nF radh tF parF me zhvillimin e kulturFs. (#6,E. S+&/E#&#E (rupin shoqFror e pFrbejn njerzit tF cilFt kanF mardhenje me njFri tjetrin.+&M*%SI mF grup nFnkupton njF numFr personash qF komunikojnF njFri me tjetrin gjatF njF kohe sa qF numri I tyre I vogFl mundFson qF secili individ tF ketF mundFsi tF komunikoj me tF gjithF tF tjerFt pa ndFrmjetsimin e tF tjerve por sy mF sy me njeri=tjetrin.S+& thekson se grupin e definon si prezenc e dy apo mF shumF personave qF gjenden nF interaksion me njFri tjetrin dhe FshtF nFn ndikimin e secilit person . (#6, quajmF njFsinF sociale qF FshtF I pFrbFr nga njF numFri I caktuar individFsh tF cilFt qFndrojnF nF raport me statusindhe vlerat e njFrit ndaj tjetrit dhe bFjnF rregullimin e mardhFnjeve tF antarFve tF grupit.Me qFllim tF fromimit tF grupit FshtF mar psikologu H+I5.(6#:I/I

definon grupin si tFrsi kolektive dhe parciale.Elementet e grupit shoqFror janF01.S65)E$.E.IA.M*#!+E%)E. /E $#I)&+E% %E MES *%.*#E:EI;.M)E.E. ME .E 'I *. $#"+E% ,6%E .E %!#"S+ME M5#E%!* (#6,E:E dhe ?.#E-6 .*.E. E *##I.6#* ,E# , &.SIMI% E %E:&)*:E .E *."#E /E $*%E +"# %E (#6,E. 3*MI )* 3amilja FshtF njF ndFr institutet tjera me rFndesi dhe paraqet formFn e veqant dhe specifike tF mardhFnjeve shoqFrore.Sipas M&#(*%I. vetF familja FshtF element aktiv ajo asnjFher nuk qFndron nF njF vend.3unksionet mF tF rendFsishme tF familjes patriarkale janF01.36%$SI&%I #I,#&!+6ESIA.36%$SI&%I E$&%&MI$I ;.36%$SI&%I I M5#&).)ES S&'I* EI?.36%$SI&%I #E I()I&-I>.36%$SI&%I E!6$*.I: !+E *#SIM&# etj. idhur me qFshtjen e familjFs FshtF mar 56#()E-I dhe &$6 I cili thotF qF familja pFrkufizohet si grup I personave tF lidhur me lidhej bashkFshortore dhe gjakore.EkzistojnF teori tF shumta lidhur me familjen si teori tradicionale e cila mendon se familja partriarkale FshtF bashkFsi e pFrhershme shoqFrore..eoria evulucioniste FshtF teori e mbFshtetur nF veprFn e M&#(*%I. 8S+&/E#I* E +E#S+ME9. uis Morgani nF zhvillimin e familjFs dallon ; forma tF familjFs tF cilat janF periudha historike tF egFrsis martesa grupore, barbarisF martesa e qifteFve, civilizimi I familjeve monogamike e plotFsuar me shkuruzime dhe prostitucion.3amilja ka pasur ndryshime tF shumta nF historinF e shoqFrisF njerzore.3amilja e farefisinia FshtF formF e parF e jetFs bashkFshortore grupore.*ta janF grupe bashkFshortore sipas gjeneratave.3amilja ,6%* 6* FshtF formF e familjFs bie nF pFrjashtim tF motrave dhe vFllezFrve prej lidhjFve tF bashkFshortsisF.Mashkulli nF kFtF jetF bashkFshortore jeton vetFm me njF femFr dhe fFmijFt I takojnF nFnFs dhe femra nuk I FshtF nFnshtruar mashkullit.3amilje M&%&(*MI$E do me thFnF nFnshtrimi I jF gjinie I femrFs mashkullit dhe me kFtF fillon kontradikta e gjinive.%F kFtF qFshtje tF familjet me rendFsi janF shkurorFzimet.Shkurorzimet nF shkencFn e jurispodencFs pFrkufizohen si ndFrprerje e martesFs sF plotFfuqishme ndFrmjet bashkFshortFve me vendime e gjygjit dhe para ligjit.,asojat mF negative tF shkurorzimFve I pFrjetojnF fFmijFt dhe janF viktimF e mosmarveshjFs ndFrmjet prindFrve.3amilja gjFrF mF sot ka qenF bashkFsia e indit shoqFror.,ra me rendFsi tF cekFt FshtF se familja FshtF njF ndFr qFshtjet me rendFsi nF shkencFn e sociologjisF. M*#.ES* Martesa FshtF formF e plot e institucioni shoqFror.Martesa FshtF lidhje nF mes dy personave me gjini tF kundFrt.Martesa nF kohFn e parahistorisF ka kaluar nF kFto etapa0 1.M*#.ES* (#6,&#E E%!&(*MI* E$-&(*MI* A.M*#.ES* ,& I(*MI$E eventualisht edhe SI%!I,&-MI$E dhe ;.M#.ES* M&%&(*%E. E'-&(*MI* FshtF mardhFnje e mashkullit dhe femrFs qF nuk I takojnF njF fisi. E%!&(*MI* FshtF mardhFnje martesore 5renda fisit gjinisF apo klanit. Martesa ,& I(*MI$E kuptojmF mardhFnjet martesore kur burri ka shumF partnere pFr tF hyrF nF mardhFnje martesore.,& I(I%I* FshtF varianit I martesFs sF njF mashkulli me shumF gra.,& I*%!#I* FshtF bashkFsia seksuale e njF gruje me shumF burra.:ariantet qF e kufizojnF martesen janF 5I(*MI* dhe 5I*%!#I*. 5I(*MI* FshtF institucion martesor I njF burri me dy gra.5I*%!#I* FshtF institucion martesor I njF gruje me dy burra.%F shoqFri ekzistojnF edhe kFto forma martesore S&#&#*.I, E:I#*.I. S&#&#*.I FshtF institucion martesor kur burri martohet me motrFn e gruas.$jo formF bFhet pas vdekjFs sF gruas po mund tF ndodhF edhe sa

FshtF gjallF.%omrat fetare te krishterFt I denojnF kFto dukuri kurse islamikFt nuk kanF qFndrime tF tilla. E:I#*.I FshtF institucion martesor kur vFllai gjallF apo ndonjF mashkull I familjFs sF vFllait tF vdekur.$then gruan martohet me gruan e vFllait tF vdekur pra tF vejen e tij. 3*MI )* ,*#.#I*#$* E %F kFtF familje pushtetin e ka burri dhe nga ai nvaren antarFt e tjerF tF familjFs si gruja fFmija dhe antarFt e tjerF tF saj./uhet partriarkale sepse ,*#.E# familasi babai I familjFs FshtF ai qF ka pFrkujdesje pFr tF gjithF antarFt e familjFs sF vetF.$arakteristikat demografike tF saj ka qenF lindja e numrit tF madh tF fFmijFve dhe mortaliteti I madhF tF tyre si foshnje.3FmijFt qF kanF mbetur gjallF janF bFrF krah I fortF I punFs nF prodhimin agrar tF ekonomisF familjare.:etFm babai dhe djali I madhF kanF pasur fjalFn kryesore nF familje ,(ratF iu kanF nFnshtruar pushtetit tF burrit.%F martesFn e fFmijeve kanF ndFrmjetsuar prindFrit tF cilFt kanF pasur fjalFn kryesore.Me paraqtijen e revulucionit indistrual 5renda familjes bFhen ndryshime tF mFdha sepse paraqiten ndryshime personale qF ndihmojnF nF avancimine familjFs.$y process renoi formFn e familjFs partiarkale dhe mbi bazat e sF cilFs kriojohet tipi I ri I familjFs nukleare. 3*MI )* %6$ E*#E $y tip I familjFs pFrbehet nga prindFrit dhe fFmijFt e tyre.,araqitja e kFtij tipi tF familjFs I mundFson gruas tF mar pjesF shumF mF tepFr nF shoqFri.$arakteristika e kFsaj familje qFndron nF rFnien e natalitetit dhe mortalitetit tF fFmijeve.$FtF rFnje e bFjnF faktorFt e jashtFm siq janF punFsimi I femrFs, arsimimi I saj, integrimi I saj nF shoqFri, zhvillimi I institucioneve shFndetsore etj.Mbi bazFn e kFtij zhvillimi paraqitet E:I-)* 3EMI%IS.E.$jo lFvizje bFnF pFrpjekje qF femra tF jetF subjekt I barabart me mashkullin nF shoqFri..%F vendet tF zhvilluara kjo lFvizje ka pasur shprehje tF gjerF.Shkollimi I vajzave do tF ndFrroj imazhin e familjFs nF pikpamje strukturore dhe kulturore.:ajzat e shkolluara nuk pranojnF tF jetojnF si gjyshet e tyre.3emra do tF bFjF pFrpjekje qF ti realizoj tF gjitha tF drejtat qF I takojnF si qenie shoqFrore.$jo bFri qF edhe martesa tF bFhet sipas dFshiresF sF fmerFs e jo sipas kauneve tF vjetra.#Fnja e natalitetit nF mjedisin tonF po e bFnF edhe rritjen e pFrqindjFs sF familjeve tF vjetra.#inia bFnF pFrpjekje pFr tF ikur nga fshati I cili nuk mund ti sigurojF siguri jetFsore. EM*%'I,IMI I 3M#ES !+E E !#E).* %dFr qFshtjet mF me rendFsi nF shoqFri FshtF emancipimi I femrFs.ShumF mendimtar tF lFmive tF ndryshme kanF thFnF se shoqFria FshtF e emancipuar aq sa FshtF edhe femra nF shoqFri .(jatF rrugFs sF emancipimit tF femrFs paraqiten disa pengesa.:etF natyra e femrFs FshtF se ajo ka kryne fuksione bilogjike tF lindjFs sF fFmijFve.%dFrsa nga nga natyra e punFve tF saj ajo kryen vetF punFt e shtFpis siq janF rregullimi I banesFs, pastFrtia e saj, pFrgatitjen e ushqimit dhe rritjen e fFmijeve.$Fto janF pengesa tF cilat vFshtirsojnF mundFsinF e angazhimit tF femrFs jashtF punFve tF shtFpisF.,Fr kFtF ekonomia familjare duhet tF jetF paisur me mjete bashkohore qF ta liroj pak femren nga disa obligime shtepiake qoftF edhe duke I paguar ndihmFs nF shtFpi.$ur krijohen kFto kushte ajo FshtF active nF shoqFri edhe nF punFt jashtF shtFpisF.3emra hynF nF obligime martesore mF JKrast e drejta e martesFs e rregullon raportet mes tF martuarve burrit dhe gruas.5urri dhe gruaja janF tF barabart dhe kanF obligime tF barabarta pFr ekonominF familjare rendin nF shtFpi edukimin e fFmijeve.,rishja e

martesFs pFr shkak tF mosmarveshjFs nuk FshtF e dFshirushme sidomos nFse kanF fFmij. $*S.E. $ategori tjetFr e shoqFrisF janF edhe kastet tF cilat janF formuar nF periudhFn e komunitetit primitive nF shoqFrinF klasore tF ndarjFs shoqFrore tF punFs.$*S.* FshtF grup shoqFror I mbyllur antarFt e sF cilFs kryen funksione tF caktuara shoqFrore dhe kanF si karakterisitikF tF nFnshtrohen rregullave fetare juridike dhe rregullave tjera tF grupit.$a ekzistuar mendimi se kastet kan ekzsistu ne IndinF e vjetFr dhe jan ndar nF ? kaste kryesore0 1.S6%!IM.*#IIA.3E.*#E.=MES6ESI !+E I%.E E$.6* E.I;.-)E.*#E. !+E .#E(.*#E.I?.56)/I. !+E ,6%.&#E..$astet ose rangjet shfaqen atFher kur funksionet e njerzve janF tF trashFguara dhe tF lidhura me pozitFn juridike tF shoqFrisF.Mbeturinat e sistemi kastian akoma ekzistojnF nF vendet tF cilat janF shumF tF prapambetura #E%!E. #endet janF grupe njerzish tF cilat prej grupeve tjera tF njerzve ndryshojnF sipas tF drejtave dhe detyrave te veqanta do me thenF qdo rend ka obligime dhe detyra tF caktuara nF shoqFri.#endet bazohen nF profesionet e njerzve.%F shoqFrin feduale tF EvropFs kanF ekzistuar ; rangje0$ E#I I *#.E I pFrbFr prej njerzve tF religjionit,,#&%*#E. kjo FshtF veti qF biri trashFgon veti tF fisnikut, /".E.#I* e pFrbFr prej shtresave tF ndryshme njerzit e lirF tF profesioneve tF ndryshme. ,*#.I.E ,& I.I$E %dFr qFshtjet mF tF rendFsihsme nF sociologjinF politike dhe shkencave politike FshtF tF ekzistuarit dhe pozita e partive politike.%F gjuhF tF zakonshme parti politike do me thFnF grupi I njerzve me mendime qFllime dhe pikpamje tF njejta ndaj rregullimit shtetFror.%F shkencFn e sociologjisF ka kuptim tjetFr,,ratitF politike janF organziata politike tF cilat I janF adaptuar demokracisF.,aritF politike janF organizata sepcifike tF shoqFrisF dhe shprehin interesa politike shoqFrore.Sipas shkencFs sF socilogjisF partitF politke janF organizata politike tF cilat pFrfshinF njerzit me ideologji tF njejt politike tF cilat pFrpiqen tF zgjFrojnF qFllime tF caktuar tFrsore..,artitF politike e kanF origjinFn qysh nF kohrat e lashta tF antikFs sF vjetFr.,aritF poltike janF shafqur si rezultat I diferencimit shoqFror politik dhe ideor nF baz tF interesave tF grupeve tF veqanta shoqFrore.*nglia konsiderohet si djep I partive politike.$a fundi I shek H:II krijohet dy parti politike partia e pronarFve tF mFdhej dhe partia e shtresave tF mesme.,artitF poltike luajnF rol shumF tF madhF nF marjen e e pushtetit dhe pFr rruajtjen e atij ku pushteti FshF nF dor.$rakteristikF e jetFs shoqFrore FshtF ekzistenc e shumF partive politike.#oli I tyre FshtF lFndF e interesimit tF shumF teoricienteve me probleme sikur kuptimi modern dhe organizimi I partive dhe raporti I tyre ndaj parlamentit. ,E#$63I-IMI I $&M5I. #reth kuptimit te fjalFs komb japin kombet e bashkuara e cila si ogranizat u themelua mF 12?> dhe e quajti 6%I.E! %*.#I&%S./ysh prej mesit tF shek HIH nF universitetin evropian lidhur me qFshtjet e kombit kanF studiuar edhe studentFt arab tF cilFt e pFrdoren konceptet si S*5 S*M dhe :*.*%.%F debatin politik tF S+5*=ve nocionet 6%I&% dhe '&%3E!E#*.I&% parapFlqeheshina para nation.Sot nF -vicrrFn gjermane thuhet 56%!<lidhja federate7 ndFrsa nF -vicrrFn franceze thuj

conferedation.$Fta shembuj nga gjuha politike e njF vendi tF vogFl evropian siq FshtF zvicrra na japin parandjenjFn e kohFs sF gjatF qF do tF duhet qF evropianet ti quajnF 5*S+$IMI E:#&,I*% S+.E. &SE $&M5.,rocesi I bashkFmimit evropian nF fund tF shek HH ndohdej nF procesin fillestar.!iplomatFt dhe ushtarakFt me qFshtjen kombFtare merren me EvropFn kryesisht burokratFt dhe teknokratFt nF 5ruksel. 3jala natio do tF thotF bashkFsi e fisit.*kademia e frances e pFrkufizonet kombin si tFrFsi e tF gjithF banorFve tF tF njetjtit shtet tF tF njejtit vend qe jetojnF nF tF njejtin ligj dhe qF pFrdorin tF njejtFn gjuhF..eologu dhe filozofi gjerman 3#E!E#I$ shkonte mF tej me postulimin e tij tF pastFrtisF etnike qF kishte si rrjedhim ndarjen dhe kufizimin nga tF tjerFt.,E%*%I theksonet se kombi FshtF njF shpirt njF princip mendor.,Frkufizimi I )&SI3 pFr kombin dekalron se revulucioni rus FshtF njF bashkFsi e qFndruar e njerzve tF lindru e ngritur mbi bazFn e bashkFsisF sF gjuhFs jetFs ekonomike qF shpreh bashkFsinF e kulturFs. $&M5I I S+.E.I. !+E $&M5I I $6 .6#ES $ombet mund tF ndahen nF kombe tF shtetit dhe kome tF kulturFs dhe sit F tilla mbFshteten mbi pasuri tF cakutara kulturore qF FshtF pFrjetuar dikur bashkFrisht dhe si e tilllF mbFshtet nF fuqinF bashkuese trF njF historie e tF njF kushtetute tF pFrbashkFt politike.ShkallFs sF kombit tF shtetit I shFrbejn shtetet historike si 3ranca 5ritania e madhe S+5* dhe -vicrra.Sipas revulucionit frances kombi u kuptua si njFsi poltike qytetare tF barabart pFrpara ligjit.%F literature autorFt interpretimin e komit tF shetit e quajnF kocpet perendimor, kurse koncepin e kulturFs konceptin evropianoqFndror.(rupet etnike qF ishin tF paknaquar me shtetin e quajtFn vetFn kombvet tF tF arritur , njohje kombFtare si p.sh sllovenFt dhe kroatFt. L3*#E ES+.E E.%I)* %*.+*% dhe !*%IE japin etnicicetin si nocion kFtF pFrkufizim.$a njF far ligjimiteti kur vFren se disa forma identifikimi qF mbFshteten nF realitetin shoqFror tF ndryshFm nga njFri tjetri si feja gjuha prejardhja kombFtare kanF tF gjitha diqka tF pFrbashkFt.SF bashku me antropologun dhe sociologun E%.&%I entinF mund ta emFrtosh me njF frazF tF veqant si njF grup social tF cilat kan kujtime tF pFrbashkta nga e kaluara tF cilat grupi I kultivon.Etinciteti I ka rrFnjet e veta nF mitet kujtimet vlerat dhe simbolet e pFrbashkta.,Fr kFtF arsye etniciteti nuk FshtF diqka statike sikur supozojnF disa studiues tF jesF shoqFrore.Sipas 5&SS*% etniciteti I ka rrenjet locale dhe per kFtF arsye duhet bazuar me civilizime qF pFrhapen nF zona mF tF mFdha.3eja gjuha zakonet dhe kultura janF nF gjendje tF ndFrtojnF vetFm njF indetitet etnik.$jo pasi qF nF etnicitet bFjnF pjesF simbolet dhe kulturat tF cilat mund tF ndryshojnF formFn e tyre konkrete.ElitF pushteti do mF thFnF rrjeti I vogFl individFsh tF cilFt mbajn pushtet tF pFrqendruar nF shoqFrit e sotme. * FshtF kombi dhe etnia tF njohura sipas tF drejtFs ndFrkometare $a autorF tF cilFt thojnF se nF njF komb jetojnF disa grupe etnike tF tjerFt thojnF se populli pFrbehet nga disa kombe.SociologF tF ndryshFm e shikojnF kombin si dukuri tF epokFs moderne ndFrs etnicitetin si meturinF e bashkFsisF tradicionale nF shoqFrin moderne.+istoria evropiane na mFson qF vetFdija dhe baza etnike mund tF ndryshojnF nF rrjedha tF kohFs..eza e Smithit tregon se shumica e shtetFve kombFtare evropiane kan prejardhje etnike.%F rastin e frances mund ti injorosh etnitF ose kombet vetFm e shikon gjuhFn si kriter vedimtar.Shteti dhe

kombi janF indentikF vetFm nF raste tF ralla.Shteti komFtar mbFshtet mbi nje grup etnik apo kombFsi e cila ka arritur qF tF fitoj nF baskFsinF ndFrkombFtare njohje mF tF drejt ndFrkombFtare Sovran dhe I kufizuar teritorialisht. %*'I&%* I-IMI !+E S+.E.I M&!E#%

Pr nj koh t gjat sociologt nuk I kan kushtuar vmendje fenomenit t nacionalizimit.Mendimatart klasik social si MARKS D RK!M dhe "!#!RI