ung Tahiri i Vuthajve VUTHAJT E KELMENDIT Nuk besoj se ka fshat n trojet shqiptare q sht i njohur sa fshati, gjegjsisht, krahina

e VUTHAJVE? N do vend, kudo q ndodhsh e t pyet ndokush se nga je, e i thua se je nga Vuthajt, t gjith e dijn se ku ndodht ai vend. Pra s'ka nevoj ti thuash f.b. prej Vuthajve t Gucis, t Plavs apo disi tjetr si duht vepruar me vendbanimet tjera t cilsdo krahin Shqiptare Pse ndodh kshtu, bjen pyetja: Se vet emri sht i madh. sht emr karakteristik. Emr n shqip, me rrnj Pellazgjike - VUTHAJ. Themeluesi i ktij vendbanimi thjesht ILIRO -PELLAZGJIk e kishte emrin shum karakteristik. Shum origjinal - shqip: VUTH NISHA. Them shum shqip se te asnj popuil n Gadishullin Ilirik s'gjen ksi emri. N t vrtet, sllavt as q e kan germen th, e as q dijn ta prdorin at. Prandaj fshatit Vuthaj i thon Vusaj ose edhe m keq: Vusanje. Sipas albanologut NOPE, VUTH NISHA ishte themeluesi i vendbanimit VTHAJ. Ai duht t kt jetuar n kohn e udhheqsit t fundit Ilir -GENTIT. Njri prej pasardhsve t tij - NIKA e themeloi, jo larg prej Vuthajve, vendbanimin tjetr -NIKIN. (Shih lib. Dr.F. Nopa: "Nga Shala n Kelmend" Sarajev, 1910.) Dhe si pr udi sot thon Vuthajt e Nikit, n vnd se t thuhet Nikci i Vuthajve. Dmth. me e drejt sht t thuhet Niki i Kelmendit jan Vuthjan e jo Vuthjant jan Nike, si e gjejm te Hasan I. Gjonbalaj n librin e tij "Kelmendi", Pej 1989. Nuk qndron fare konstatimi i Hasanit dhe i disa t tjerve q jan marr me kt problematik, kur thon se Gjon Bala sht banori i pare i ktij fshati. Prkundrazi, Gjon Bala dhe pasardhsit e tij dhe t vllait t tij - Nrelit, jan banort e fundit q e banojn edhe sot kt fshat. Do t thot se n Vuthaj shekuj me rradh kan banuar Shqiptart q m von u formuan si fis Klmendas dmth. shum e shum vite para se t vendost atje Gjon Bala me pes nipat e tij, djemt e Nrelit, i cili ishte vrar n luftra me turq, diku n vitin e largt, 1684 dhe duht ta kt varrin n fund t Ashtit t NRELIt, n Zarunic Kjo mund t ilustrohet edhe me faktin se sot n Vuthaj jetojn familje kelmendase q s'jan pasardhsit e Gjone Bals apo t vllait t tij. Si f.v. Goajt e Selimajt e Vuthajve. (Shih lib. R.Dedushaj: "Krahina e Plav-Gucis npr shekuj" NY. 1993) Vuthajt u bn t njohur ndr t gjitha territoret shqiptare nga vet emri i themeluesit t tyre, Vuthit. Nga legjenda t thurura n at krahin sic sht ajo e vajzs s Vuthit. Legjend kjo q vjen q nga koha e Romakeve. Ndrsa, n dokumenta t shkruara emrin e Vuthajve e gjejm q nga shek. XIII n trajtn "Vutkagni" ose "Vutkaj". Pranin e vjetrsis vuthjane e dshmojn edhe varrezat shum te kahershme si ato t'ashtuquajtura: VARREZAT E REIT t Gurt (krshat) e ame n Brematane (Katundi I Eprm) ku ishte edhe nj faltore e vogel afr lumit Skafkai. Pastaj Varrezat n Moken (n mes t Katundit t'Eprm dhe Gjonbalajve), ato n suka, prmbi Gjonbalaj, Vorret e Shals, ato n Breg t Lulashit, afr Qafs s Borit, Te Shkmbi (krshi) I Zarunics, n Gropn e Qelanajve rrenze Bjelicit, ngjitur me lagjn vuthjane - GOAJ. Varret e Gjonbalajve, Qosajve (te shkmbi I Qosajve) dhe me t rejat n Buzbreg ne Katundin e Eprm (Sirm) etj. N t cilat nuk jan br kurrfar grmimesh pr t vrtetuar vjetrsin e tyre?! (Shih lib. S. Ahmeti "Vuthajt dhe Vuthjant" Tiran 1996, f. 196-199). Nga burrria dhe besa e qndrueshme shekuj me rradh n kto troje. Nga burrat e mencur e me nam sic ishin: Gjon Bala, Ahmet Zeneli, Hysen ef. Vuthi, un Mula, Rexhe Meta etj. Nga trimat e "artur" q u dalluan npr luftrat e pandrprera kundr atakueseve t vet sic ishin: Nrel Bala, Dedush Nreli, Kuk Lula, Deme Gjeka, Sadik Rama e deri te Jeton Idrizi, dshmori me i ri i Vuthajve q ra n luftn e fundit pr clirimin e Kosovs, me 1999. Si dhe nga pjesemarrja e tyre n do tubim mbarkombtar ku caktoheshin fatet e kombit si t: Verrat e Llukes, n Junik, n Vlor, e deri n Rambuje t Frances ku ishte Akad. Rexhep Qosja. (Shih lib. R. Dedushaj: "loo vjet luft" NY. 1999]

Normalisht q ky emr kaq i madh i Vuthajve, i pengonte shum armiqt e shqiptarve, pushtuesit e tyre, apo jo? Veziri i Shkodrs f.v. shpejtoi t lidhte marrveshje me Gjon Balen, t parin e Vuthajve q derisa t ishte ai gjall, Vuthajt mos t detyrohn ta ndrronin fen. Posa vdiq Gjon Bala (diku rreth vitit 1700) Veziri e thrret djalin e vllait t tij DEDE (Dedush) NRELIN n Shkodr. Sepse pr Vezirin ishte shum me rndsi mbajtja e qetsis n Vuthaj. Po t lviznin Vuthajt i destabilizohej gjendja n krejt "Nahin e Gucis" Idriz Lamaj, publicist i njohur n Diasporn e NY. me tha njher se: "Dy fshatra shqiptare: Vuthaj e Martinaj (Kelmendas) i kan mbajtur dy qytete shqiptare Gucin dhe Plavn n vend q t ndodhte e kundrta. Fenomen q ska ndodhur n asnj krahin shqiptare tjetr!" N mes t Vezirit dhe Dedes u zhvillua prafersishte kjo bised: - Ti je me i vjetri i Vuthajve, tani pas vdekjes se xhaxhait tnd - Gjon Bals. Me Gjonin ti e din, e kisha nj marrveshje q e kemi respektuar t dyja palet. Prej sodit ajo marrveshje anuloht. Ti duht ta ndrrojsh fen i pari, t behesh Bajraktar i Vuthajve e dalngadal t gjithe Vuthjant ti konvertojsh n Islam. N Din e iman -sic thoshte Veziri!! - Dedushi, si nj djal i nj heroit - Nrel Bals t Vuthajve, q kishte rn n lufte me bishat e Bosforit, diku n vitin 1684, as q mund ta merrte me mend nj tradhti t till - kuptoht at n Shkodr edhe e likuidoin. (Shih lib. e cit.Krahina...) Veprimtaria dhe siellja e Dedushit n Shkodr nxiti urrejtjn e organeve osmane ndaj pasardhesve t tij, q si mbiemr e muarrn emrin e tij -DEDUSHAJ. Kjo dshmoht edhe me faktin se pas kalimit t Vuthjanve n islam, kurrfare pozit shoqrore apo shtetrore nuk u dhan (apo nuk e pranuan ata?) n hierarkin sunduese t fshatit apo t krahins. Sic ndodhi f.v.me "mahallt" tjera t Vuthajve q u bn Bajraktar, Dizdar, Bylykbash etj. Ishte kjo koha sic thot Kadare kur u ndesh "filozofia egershane e liris me at t robris dhe kur Shqiptart u ndan n tri kampe:ata q e mbajtn Shqiptarin e kryqin, ata q e braktisn kryqin pr gradat dhe armt dhe ata q u shitn" (Gaz. "Bota Sot" 13.ol.2011 f 13.) Dedushajt pra mbetn lufttar t thjesht dhe shqiptar t vrtet t prbuzur nga zyrtart e vjetr e t rinj t Sulltanit. Sielljet e vet ktyre njerzve binin ndeshe me urdhrat e sundimtarve dhe hyzmeqarve t tyre. Bjen fjala: Hoxha i fshatit i pagzonte femijt me emrat musliman - arab: Ahmet, Jakup, Rexhep, Fazli, Jahe etj. e n jetn e prditshme n kt vellazr i quanin ndryshej, me emrat shqip: Hut, alok, Bube, Llull, Tunxh. ung etj. Edhe sot e kesaj dit krkund n Vuthaj s'sht ruajtur konzervatizmi shqiptar me shum se n Dedushaj. "Njerzit me t mbrapambetur n Vuthaj jan Dedushajt" - me thonin shpesh n New York ca Vuthjane t "kulturuar", ish servil t pushteteve t huaja apo bijte e tyre. Pse? Se Dedushajt sic thash me pare, se kishin respektuar aq shum fen e pushtuesit osman, s'kishin shkuar n shkollat e pushtuesit e sidomos n ato t serbit (pra kishin ruajtur me gjelozi gjuhn e t parve t tyre, bile me at dialektin e vjetr "t Buzukut" si do t thoshim ne me von. E kishin mbajtur me gjelozi t pashoq traditn e t parve t vet; Besn, bujarin dhe trimrin duke i vur prher n shrbim t fshatit, krahins, dhe kombit q i kisht lindur. Aq i kishin ndejtur besnik kesaj tradit saqe shpesh ia kishin pare edhe sherrin duke e humbur edhe koken - si do ti ndodhi edhe protagonistit t ktij shkrimi: UNG (Jahe) TAHIRIT Dedushaj dhe t tjerve para tij.

T shkojme me rradh: BAJRAM MUSA Pr kt trim do t mesojme nprmes t nj artikulli t botuar n Gaz. "KOSOVA" t Tirans, maj 1994. f.5. T shtunn me 23 prill 1994 n restorantin "II Galleto" t Nju Jorkut, pron e vllezrve Bruncaj nga Vuthajt, n pranin e disa dhjetra mrgimtarve, 'kryetari i Shoqats "Kosova" t Tirans, z. Murat Gjonbalaj i ndau dekoratat e disa atdhetarve q Kryetari i Shqipris dr. Sali Berisha i dekoroi pr merita n luftrat pr liri dhe bashkimin e trojeve shqiptare. Me nj krenari dhe mburrje pasardhsit e t dekoruarve i merrnin njri pas tjetrit dekoratat n fjal. Kur u lexua dekorata e BAJRAM MUSES, n sall mbretroi nj heshtje q donte t thoshte shum. N ndrkohe u ngrit z. Rexhep Dedushaj, iu afrua mysafrve nga Tirana dhe n vend q ta merrte

dekoratn e kapi mikrofonin dhe me nj dhembje t thell tha: "Bajram Muses, n mars t vitit 1913 Serbo - malazezt ia masakruan krejt familjn. Meqense s'imbeti djal as vajze, familja e jon jemi marr vesh q kt dekorat ta kthejme n Muzeumin Kombtar t Tirans, n mnyr q historiant dhe gazetart gjat shekujve t ardheshem t mesojn dhe shkruajn pr gjenocidet e Serbo - malazezve n Krahinn e Plav - Gucis me rrethin. U falenderua musafirve dhe u kthye n ulesn e vet. N sall mbretroi nj heshtje e dhembeshme. Kuru ktheva n banes nga kurreshtja e hapa librin "Krahina e Plav - Gucis npr shekuj" pr t mesuar se kush ishte Bajram Musa? N ata libr shkruante keshtu: "Bajram Musa - Dedushaj, q ato dit gjendej me dhn n Zabel, prmbi Plav, u qet dhenve pr gjasht dit san e bjen n Nokshiq (janar 1880 - C. C.) e i pret tre krena malazezesh. Q bashk me 300 t tjer i expozojn n Kodr t Smajlages n Guci..." (faq. 125) Cka do t thot se heroikisht mori pjese n mbrojtjen e kesaj krahin dhe trojeve tjera shqiptare nga serbo - malazezt n kohn e Lidhjes Shqiptare t Prizrenit. Pastaj n librin n fjal lexova: "Se vetret malazezt thjesht jan hakmarr (me 1913 - C. C.) tregon edhe ky rast: Duke e ditur ata se bariu vuthjane, Bajram Musa, Dedushaj, i ka prer tri koka malazezesh n Betejn e Nokshiqit, e krkojn at, si Ihot populli me firu. Mulla Hajra - Ballsha Ballshiq, duke e ditur se ku gjendet Bajrami (...) i prin nj cet malazezesh 6 or npr bor dhe i shpie n Zabel prmbi Plav, ku ai dimront me dhn. Para syve t phikut (Bajramit) ia vrasin djemt: Salihin e Lacin dhe la plackisin tr pasurin...." (f. 161). Sa e dhembeshme sht e kaluara e jon, mendova me vetvehtn Shkruar nga rugovasi: Cel CELAJ, N.Y. BAJRAM XHUKU Kur ka hyr Mali i Zi n Guci, tetor 1912, t gjithe Dedushajt kan dalur n Malsi t Gjakovs. Vetm Bajram Xhuku sht vonuar duke i pritur shokt e vet: Shok dhe Hul Sokolin e Gocajve, q i kishte kojshi. Posa jan br bashk i ka rrethuar ushtria malazeze, i ka lidhur dhe i ka pushkatuar t nesrmn n Qafe t Previse... Pas formimit t Mretris SKS, Sadri Brahimajt e Dedushajve kishin mbetur t jetonin n Shqipri. Nje djal i tyre - HYSEN DELIU, pasi e kishte kryer shkolln fillore n Tropoje e kishte mbaruar edhe gjimnazin n Shkodr dhe ishte sistemuar n njren prej zyrave t Qeveris se Zogut prej nga u kishte ndihmuar shum refugjatve t Plav - Gucis q kishin mbetur n Shqipri pas masakrave serbe t vitit 1919: "Na i ka dhn tokat me te mira n Gurz" - me thoshte njher Mehmet B. Kukaj. Sic dihet Zogu kishte shum besim n Kosovart dhe shum prej tyre i kishte drguar n kufirin e Greqis, si element me t sigurt. Nje dit n Gjirokastr e transferon edhe Hysen Dedushajn. Ai posa mbrrin aty merr vesh se n burgun e atij qyteti kalbej trimi legjendar i Kelmendit - PREK CALI. Pasi e vizitoi nja 2-3 her si djal kelmendas q ishte, vendosi ta liroi pa urdhrin e askujt! Bile, pr kuriozitet po prmendim, se se basku me Preken "ikn" edhe shum t burgosur t tjer e n mesin e tyre edhe diktatori i ardheshem komunist i Shqipris - E. Hoxha, ather profesor n liceun e Korces. Pasi puna u be e madhe HYSENI iku n Greqi. (Shih lib. "Prek Cali Kelmendi dhe Kelmendasit" t autorit Dr. Luigj Martini, Shkodr 2005) Autori n at libr thot nj djal nga Kelmendi, pa e prmendur emrin e Hysenet!? Derisa mixha i Hysenit, SOKOL SADRIA, punonte at kohe n Ministrin e punve t brendeshme n Qeverin e Zogut dhe se bashku me Col Isufin e Hasangjekajve dhe Sali Ibrn nga Gucia e shoqruan Komisionin Ndrkombtar pr caktimin e kufirit n sektorin e Vermoshit n maj t vitit 1924. Gjegjesisht, e prciellnin Mehdi Frashrin, prfaqsues t atij komisioni nga ana e Shqipris. Komisioni n fjal sht pritur mir nga uutoritetet jugosllave n Plav por i arrestuan tre prciellsit e lartprmendur duke i quajtur i Kiishtetas jugosllav. Ky incident ishte br problem ndrshtetror, por kryetrimi gucias, Rexha i Vogel - Bekteshaj, i ndihmuar edhe nga postkomandanti i kufirit n Grabon t Kelmendit, vuthjani Rrustem Ademi -Ulaj, i liroi me dhun, duke i shkembyer me ca tregtar malazez q i zuri rob duke u kthyr nga Shkodra.

Ngjarje kjo q gati i prishi ditt e mjaltit t Zogut me Pashiqin. Prcka at kohe e pesoi duke e paguar me jet Rexha me rreshtr Ademin. Posa vijn n pushtet cetniko - komunistt malazez, do ta nxierrin nga sirtari edhe njher dosjen e Sokolit duke e burgosur dhe mbajtur n burg me vite t tra. Vllezrit e Sokolit, ZEQIRI dhe XHEMA u vran n luft me cetnikt shkie n Vonosell n korrik t vitit 1941. Kur ata bashk me Sokolin, Cung Tahirin e Dedushajt tjer u vun n shrbim t mbrojtjes se kufijeve t Shqipris Etnike. Po n at luft ishin vrar edhe IMER HUTI e RAME BAJRAMI sikurse edhe SADIK MYFTARI q e kishn vrar xhandart e Lashiqit pak para asaj luft...

Imer Huti
KUSH ISHTE QUNG (JAH) TAHIRI ?

N nj rast duke rn malsort e rrethit t Tropojes (Gash e Krasniqe) n Guci nga qafa e nj mali t afrm e vrejn minarn e posandrtuar t xliamis n Vuthaj (she. XIX) dhe njri pyet: "Zo p'sht ajo?" Tjetri prgjigjet: "Oxhaku i Syl I l.isanit" t cilit i kishte shkuar zri larg n Malsi. Bhala dhe Malsia e Gjakovs e kishin "hanin" e pare duke shkuar e duke u kthyer nga Gucia. (Me trgonte plaku 90 vjecar - Jakup Jahelezi i Dragobise) Tymin lart t ktij oxhakut e mbajtn edhe i I ui i i Syls - Isuf Syla dhe nipat e tij: Arif, Zymer dhe ung Tahiri. /Cungu ishte djali i tret i Tahir Syls, i lindur rreth vitit 1890, n Katundin e Eprm (Sirm), rrenze Bhkalls se Zarunices n Vuthaj. U rrit si cdo femij viiihjan duke i ruajtur bagtin dhe duke e thithur

airin e paster t Alpeve Shqiptare dhe mencurin, bujarin e trimrin npr odat e kullave

legjendare t Vuthajve. Derisa, vllezrit e tij me t mocem, Arifi e Zymeri ishin ndr shpianikt -si thon n Vuthaj, me t mdhenj t fshatit, Cungu (Jaha) ishte lazdrani i shtpis. Sungari i babes. E mbajn n mend n Vuthaj, se qysh kur ishte i ri Cungu ishte dalluar paksi i jashtzakonshm. Shpeshehre kur mblidheshin katundi npr ndeja ai deklaronte: "Me mujt me i marr filanin e flanin (duke i prmend me emra, cdoher t ndryshem) n shpinde krcej me gjithe ta n Grl! Vehtn e paguaj: 1 me 2 e katundit ia hjeki 2 spihuna, se na kan lodhe me spiunlleqet e tyre !!" Guximi i tij i mahnitte bashkfshatart : Ndr t part kishte shkuar n luftn e Grebenit n mbrojtje t krahins n tetor t vitit 1912, ku iu kishte plagosur rende mixha i tij Smajl Isufi. Pastaj kalon nc mbrojtjen e Shkodrs nga Malazezt, prcka edhe u dekorua nga Presidenti i Shqipris - dr. Sali Berisha, me rastin e 80 vjetorit t shpalljes se pavarsis se Shqipris, me "urdhr pr veprimtari p.itriotike t klasit II" Merr pjese edhe n Luftn e Koplcut me 1920, n mbrojtje t Shqipris nga hordhit Jugosllave. (Shih lib. i cituar: "Krahina ...f, 342). Gjat Jugosllavis se pare, t Karagjorgjeviqve, shpesheher kishte rn n konflikt me xhandart e (i|orgje Llashiqit q vetm n territorin e Vuthajve i kishin sajuar 9 kazerma ushtarake pr ruajtjen e kufirit Shqiptaro - shqiptar, t cilin Cungu se kishte pianuar kurr. "Se bnte hesap far kufirin" - me ihoshte Babai im, Mani shpesh dhe vazhdonte: shkonte shpesh t dajt e vet - Jahelezt, n hiagobi, t kushrinjt n Cerem e Valbon e deri nc Tropoj, ku rrinte me jav t tra." N pran veren e vitit 1941, kur ushtria Jugosllave i sulmoi kufijt e Shqipris, Cungu u dalldis: "O Novak, hajde t shkojme n Shkodr, se Slikodra asht e jona" - i thonin ata ushtar nj kolonistit serb n Vuthaj - duke u ngjitur shkalls se Zarunices E Cungu q rrinte te dardha e egr, n oborr t vet me thoshte Baba, u thonte me za t l.n l: "Po m ..." E na shtonte ai, i thonim: "Ec more inluenda se po t vrasin"!! Dhe, pak dit me von, kur ata ushtar fashist I ihcheshin t demobilizuar nga Shqipria (meq Jugosllavin e kishte sulmuar Hitleri), Cungu me ca yruthjan t tjer i ndalte te Gurra e Ali Mets, n Zarunuce dhe jovetm q i armatosnin por ua merrnin edhe rrobet e i lshonin n kemishe e tlina t shkonin n Guci. Me armt e uzurpuara i armatosen pothuajse krejt katundin. Pastaj iu bashkua parise se Vuthajve: un Muls, Gjonbalaj, Hasan Isufit, Kukaj dhe Iber Hysit e Haxhi Mets se Martinajve e udheheqseve tjer t kesaj krahin n mbrojtje t kufijve t Shqipris Etnike. Sadik Bekteshi, ather komandant i AP "Perlat Rexhepi" me tregonte n shtpin e vet n Tiran, n maj t vitit 1971, n prezencn e Syl Butit e dy vuthjanve t tjer, se: "ngu ka qen patriot. Na i kishte ln shyetnit n ar e thoshte t nxierrim sa t donim patate q ishin shum t mira. Por, si thonte ai, ungu ka qen Ballist. Njher un me ca antar t shtabit t arradhs pritnim me dal buka prej zjarrit e me ngi barkun. Por posa e nxorri bukn prej nn sac Qamilja (Nna ime -R.D.) ungu e

oi diku tjetr e n u desht ta presim tjetrn buke derisa t piqet. E kur e pyeta ungun se ge beri bukn e pare ai mu prgjegj :" N dbanin tjetr i kam do burra me t mir se ty. "Ishte Hasan Isufi i Kukajve me getn e vet "balliste"!? Kjo do t thot se Cungu i mbante dhe i ushqente gdo njeri q luftonte pr lirin e Atdheut, pa kursyer asgje. Derisa Sadiku me shoke (partizant) ia kthyen shpindn pasi e grabitn pushtetin n SHQIPRI, Q ungu mbeti duke u dhen buke atyre q mbetn npr male e q i ndiqte Sadiku me shokt shkije me i vrar!!! Manit i kujtoheshin kto raste: "ojsha buke n dy punkte :Hasan Isufit me t vett n nj vend e Haxhi Mets - Prelvukaj, n nj vend tjetr! Ishte shum rrezik. Vitet 1946 - 1948. Nje dit Brahim Smajli - kusheri i Haxhiut, me pyeti: "A ke fare armatimi ti gi po yjen keshtu kaq guximshem? E kur i thash jo, ma dhuroi nj allti me mllugje t bardha pr t ciln me von e kishte torturur se tcprmi Udb - ashi Vojo Maziq n fund t viteve t 50 ta!! Njher tjetr, isha tue kosit, n kohe t "zadruges" (cooperatives). Vrejta nj rrugeice npr livadh q shkonte t Grla. Shkova pas gjurmve dhe papritmas u gua nj "kagak" n kembe! Kur pyeta: "Kush je ti, e gka po lype aty?" Mu prgjegj: 'Mam kalimtar, t lutem thirrma Cungun e ikem!" Mixha (Cungu) shkoj menjhr e kur u kthye me iha: "Mos u ba marak, se ata shkuene." E kisha t qart se ai po na rrezikonte jetn t gjithve, se jo vrtm vehts"!? Por ungu n kto gaste ishte edhe naiv, i I icsonte gdokujt Rexhe Meta. Prelvukaj, me ka then njher, se < ungu ma qitete kutin me duhan "Tarabosh" n mes t kafes n Guci, duke me then : "Byrem 'lnhan burrash"!! E un i thojsha: "Qebesa e Zotit shpejt ke me ia pa sherrin e s'po sheh hig". E ai mu prgjegjte: "Mos u tut he burr. Ju Martnoviqi tuteni shum"!! Dallohej edhe me digka tjetr: Ishte pothuajse i v< ini shqiptar q shkonte ta vizitonte e i drgonte UHhqime dhndrrit t vllait t tij - ELEZ H. I BALIDEMAJT q ishte i dnuar me 20 vjet burg n Podgorice. Kurse gruan me 2 femij ia mbante n shtpi !! Ishte njeri ndr njerzit e rrall q skishte pranuar me hyr n kooperative n e Vuthajve: "S'hihet n Zadruge me fikanat e Vuthajve e me Raj Gariqin (i vetmi shkja n fshat - R.D.) qe Vuthjant e kishin zgjedhur drejtor t asaj kooperative"! Bile, njher e kishte shkaktuar edhe nj drame n lidhje me kt: Mani fiet: "Ishim tue shkue n nj mbledhje te shkolla e n rruge e takueme" CM. i cili iu drejtua Cungut me keto fjal: "Sot ishte dasht t krkojme shprndarjn e "Zadruges". S'asht ka shkon puna mbar e u fik krejt katundi. Prandaj cou ti I pari e un dal menjher pas teje e ta shkatrrojme at dreq. Me veti i kam krejt mahalln time..." Posa filloi mbledhja Cungu e merr fjaln dhe krkon nj gje t till. Menjher pas tij filloi t flas C... q tha: "As dreqi si kupton Dedushajt. I nipi udheheq me mbledhje (Isufi ishte sekretar I kooperatives, si ish lufttar i LAC - it - R.D.) e Cungu krkon shkatrrimin e "Zadruges" ! Assesi, slejojme. Nse t gjithe Vuthajt dalin prej saj un do ta mbaj me mahalln time!? Keshtu pra, duke e mashtruar, duke e prciellur e duke e spiunuar Cungun dalngadal e qesin n kurthn e 18 korrikut 1951!!! ISUF ZYMERI

Isufi ishte djali i vetm i vllait t Cungut -Zymerit. U lind n vitin 1923 n Vuthaj) (I rregjistruar me 1925). Pasi mbeti hert pa nn, shpesh her banonte te gjyshja, nna e nns, n Ipla t Tropojes, N shtpin e Niman Syls se l.imshem. Te babai i nns. Cka do t thote se traditat e Vuthajve i perfeksionoi edhe me ato t Malsis se Gjakovs. Cka sht edhe me me rndsi arriti edhe t shkollohej n gjuhn shqipe al je. Pra ishte ndr intelektualt e pare vuthjane t shkolluar n gjuhn shqipe, gjersa moshatart e tij IK Vuthaj ose sltishin kryer shkoll fare ose e kishin kryer n gjuhn serbe. Okupimi i Shqipris nga Italia e dshproi pr se tepermi dhe njeheri u trhoq n Vuthaj. E kur Italia i okupoi edhe vendlindjn e tij, Isufi iu bashkua LA - it n rrethin e Tropojes, se bashku me dajt e vet Ali dhe Veli Niman Doin. Kur Veli Nimani zgjidhet komandant i Brigades XXV Shqiptare Isufi bhet agjutant dhe prkthyes i lil Kt e dshmon edhe bashklufttari i tij, Drvish Rame ela kur thot: "...N luftime e sipr, n Millosheve (...) plagoset nj shok nga Vuthajt e Plav - Gucis - Isuf Zymeri Dedushaj. Un i afrohem dhe e marr pr krahu Pal Shota (komesar i korpusit ton) i thot pse nuk ecn? Un iu prgjegja : Shoku komisar Isufi sht plagosur n krah dhe prej forces pushkn ia hodhi n dbor. Kur Pal Shota shikoi dborn q skuqte nga gjaku, drgoi lajmin n komande. Komandanti drgio kalin e tij dhe drguem Isufin n spital n Mitrovice. Me von jemi kthyer n Tiran ku edhe isufi erdhi e filloi shkolln ushtarake. Por kur e vran gjeja "aksidentalisht" (n prapasken) komandantin, Veli Nimanin, n vitin 46, Isufi tha me mir t me vrasin n Plav - Guci UDB - a, sesa krtu, Isufi u kthye n Vuthaj, e u be arsimtar, por me 18 korrik 1951 UDB - ae vret me gjthe xhaxhain Cung Tahirin. (Drvish R. Qelay. Me rastin e 65 vjetorit t frmimit t Brigades XXV Sulmuese t UC t Shqipris" - marr nga interneti.) Ndrsa Mani, n te tor t vitit 2000 shtonte; "Velia e ka pase prciells dhe kurir personal djalin e motrs se vet dhe kusheririn tim Isuf Zymerin. Ai u rrit te dajt, luftoi bashk me ta dhe mbeti t ta pas lufts. Filloi t shkollohet n Tiran. Nje dit, n vjeshtn e von t 1946 - tes erdhi papritmas n Vuthaj. U mrzitm dhe e qortuame pse e kishte lshue shkolln?! Na tregoi se ishte vra Velia tue than: "ishalla me lan rahat ktu, se atje s'guxoi t rri ma!!" Dhe ashtu duel. Me 18 korrik 1951, pas nj incidenti n kufirin Shqiptaro -

shqiptar, e lidhe UDB - a dhe bashk me mixhn e vet Cung Tahirin e pushkatojn n fund t katundit. Bien pyetja: A mos Isufi ishte i vetmi dshmitar q e dinte mir rastin e vrasjes se Veli Nimanit dhe u desht ta zhdukin kaq mizorisht?? (Shih lib. I' Dedushaj ; "Gjurme Mrgimtarsh" N.Y. 2009 1.164.) Posa vjen n Vuthaj angazhohet n hapjen e lurseve pr zhdukjn e analfabetizmit. Punon nat e dit. Nns time, q kishte qen nxense e tij i l.ujtohej si shum i but, i urt por edhe shum l( mbnguls pr prvehtsimin e asaj q ua mcsonte... Si kuadr i kthyer nga lufta, normalisht, nngazhohet edhe n PKJ dhe zgjedht sekretar i I <'operatives se fshatit. Fshatart kishin shum icspekt dhe besim n t. Se rrjedhte nga dy familje l mira: Nga shtpia e Syl Hasanit t Vuthajve dhe Ni man Syls t Krasniqes. Pra, ishte kuadr me pcrspektiv. Por, e dinte edhe ai vet se ishte shum i prciellur: Sigurimi komunist i Shqipris ishte i int eresuar ta likuidonte sic Minne edhe me lart, si i viiiii dshmitar okular i vrasjes se dajes se tij - Veli Niman Docit. Por edhe njri prej dshmitarve me t njohur t krimeve t bra n int|et shqiptare n ish Jugosllavi n fund t LDB, pn ka kishte reaguar shpesh daja i tij - Veliu, dhe e I rlile hngr plumb krye UDB - ja Jugosllave, e kishte si person t himt q ishte shkolluar shqip, n Shqipri dhe e ilmle se ka pasur daje Veliun, i cili kishte rn duke i nihrojtur vendimet e Bujanit. U be i rrezikshem pr Jugosllavt sidomos pas vitit 1948, kur ata u "prishn" me Shqiprin. Jugosllavt, Isufin e njihnin q nga lufta. Ja nj rast: Pas nj masakr qe getniko - komunistt jugosllav e kishin bre n Sanxhak, komanda e Brigades XXV Shqiptare q ndodhj atypari (rreth Vishegradit) e drgon Isufin me nj tjetr q e fliste frengjishtn pr t pyetur se pr cka sht fjala?Ata shkojn e komandanti sllav q fliste poashtu frengjisht me kolegun e Isufit u thot le t vij vet komandant Veliu, po pa arme! E duke u larguan kta shkjau thot serbisht: "Le t vij e do t'ia kajme nnn"!! Kur Veliu nist me shkuar Isufi i tregon se sht n rrezik dhe ai e drgon prsri Isufin q tu thot se Veliu nuk vjen pa arme e pa mbrojtje. Komandanti sllav e pyet Isufin: "Prej kahit je ti gi e din srbishtn ?" E kur u trgon serbet e shnojn emrin e tij n nj fletore ...Dhe sigurisht ajo fletore ka luajtur rrol edhe n prjashtimin e Isufit nga PKJ dhe ekzekutimin e tij me von?! (Deklarat e Man Dedushaj, tetor 2000 n Arbnesh t Pejs). Kur t gjithe ktyre u shtohet edhe dyshimi q mbretronte pr sielljet e veprimet e Cungut ather Isufi, si thon n Vuthaj, veg i numronte ditt. Nns time i kujtohej gjendja fizike dhe shpirtrore e tij gjat asaj kohe: "Rrrinte shum i ligeshte, s'hante. Rrinte n mendime, punonte shum, Cungu i rrinte large. Pothuajse slcishin fare marrdhnje n mes veti. Ecshin n dy binar t kundrt: Cungu i mbante "ballistat" n mal (e kuptoja at, se posa e piqesha bukn e gonte dikah, e mua mu deshke me qit tjetrn buke pr ne) Kurse Isufi, punonte nat e dit pr prparimin e katundit, shkolls shqipe, kooperativs etj!! Prgdo mngjes, kur nuk ishte isufi aty, vinte Ibra (nj kusheri yni) dhe i thoshte Cungut: "A ke asi duhanit t mir ma? Qitna nga nja"! Pinin duhan q i vinte era shum e mir. (Ma von e kam kuptue se e merrnin nga kagakt e Shqipris)!! Derisa Ibra ishte i afrt e pinte duhan kagakesh me Cungun, Brahimi (nj kusheri tjetr) i rrinte afr Isufit tue mos ditur gka po bajn Cungu e Ibra. Mani (Babai im - R.D.) ishte n mes t ungut dhe Isufit. E kryente gdo detyr q ia jepshin njri apo tjetri: U gonte buke kagakve n mal - kur i thonte Cungu. I kryente punt e kooperativs, zakonisht i ruante delet e saj - sipas urdhrave t Isufit. Keshtu n shtpin ton zhvillohej nj politike q s'merrej vesh se gpo behej" - me folte shpesh Nna ime - Qamilja, te e cila ngjarja n fjal kishte ln shum mbresa dhe zakonisht me folte me lot n sy... N pranvern e vitit 1951 (ndoshta n prill), tre muaj para pushkatimit te Isufit, vjen nj vendim nga Komiteti Qarkor i PKJ pr rrethin e Andrievices q t gjithe Dedushajt (Isufi, Ibra dhe Brahimi - q t tre pjesemarrs t La) t prjashtohn nga PKJ.

Rame H. Gjonbalaj n N.Y. me tregonte se askush prej antarve t Partis nuk pajtohej q Isufi e Ibra t prjashtohn nga organizata. Ishin shum t respektuar nga t gjithe. Sidomos Isufi q sTrishte djal me t mir e me t urt n Vuthaj asokohe. Sekretari i organizats se PKJ n Vuthaj, S.Q. ato dit i ka thirr nj nga nj t gjithe antart e partis dhe ka ba presion t hatashem q ta ngrisin gishtin pr prjashtimin e tyre edhepse s'kishte fare arsyetim pse po i prjashtonim!? Vetm un -thoshte Rama s'e kam ngritur gishtin. T tjert njezeri i prjashtuan! Keshtu me ka deklaruar edhe Osman R. Ahmetaj, po n NY. Bile ai shtonte se pas prjashtimit t tyre e pastrimit t partis nga Dedushajt, ne pysnim: Ozo e cila mahall e ka rendin tash ?? Syl Buti Ahmetaj, nj nip i joni dhe shok e bashkpuntor shum i ngusht i Isufit thoshte: " Pas Rezoluts se Inforbyrose, t vitit 1948, filluan burgosjete dhe torturat mbi intelektualt Vuthjane. N kto rrethana, duke qen se t gjithe shokt e mi u arrestuan isha I bindur se kishte ardhur edhe radha ime. Kudo kishte provokime dhe un duhej t isha shum I kujdeseshem pr cdo hap q beja. Isha I kujdeseshem q mos t me kapnin n befasi sikurse ndodhi me shum t tjer. Ishte kohe e vshtir. Arrestimet beheshin natn. Siguri nuk kishte! Thuhej: "Deshti me u arratisur dhe e vran! "Me kaq mbaronte njeriu. Vendosa q natn t mos flej n shtpin time. T gjeja nj vend t sigurt n ato rrethana shum t rnda, e t rrezikeshme. Ishte fundi I prillit t vitit 1950, von pasi ishte terruar, dola nga shtpia dhe shkova n oborrin e Cung Tahirit, Dedushaj. E thirra t zo tin e shtpise dhe I thash:"Cung un e kam nj hall t madh. Ti po e sheh se gka po behet. UDB-a po I arreston njerzit vetm pse jan Shqiptar. Ti e din se edhe pr mua vetm krkojn shkak, nuk sht harruar asgje. Kam vendose mos me shkue I gjall n burg, mbasi e di se nse me nisin pr at rruge shkoj n moskthim. Si thue ti ung?" Ai me pyeti:"A I ke mendua t gjitha?" Po. po I them un. Prandaj para se t hy brenda, po t pyes :A t hy apo t mos hy?! Cungu pa u lkundur fare, burrrisht me thot: "Shtpia ime asht edhe e jotja, nse asht shkrue le ti del flaka, por me t gjall nuk ndahem prej teje Hyme brenda. U ngjitm n katin e dyt, n oden e burrave, ku I thirri t gjithe familjart e vet dhe u tregoi pr ras tin. Aty ishin djemt e vllezrve t tij:Isuf Zymeri, Man Arifi, djali I Cungit Salihi, q isht shum I ri, kusheriri I tyre: Brahim Caloku dhe grat e atyre t tre t parve. N kt familje, me kta njerz t mir, t paharruar pr mua I kalova shum nte, deri me 12 maj 1950. At dit, u nisa nga Gucia, ku punoja. Rruges i takova dy milic q e kishin lidhe Sokol Avdin - nj bari, dhe e onin pr n burg! Shkova t Isufi dhe i thash: "Ec t ikim n Shqipri se kur po i burgosin edhe cobant, gka presim n mesuesit ather!?" Isufi me tha: "Shko ti njher e nse vshtirsohet gjendja do t vij edhe un"! Duel edhe Cungu I cili filloi t qante. U prqafuame. Ma dhan nj bombe italiane e u kthye n shtpi. Un i morra familjn e hyra n mal. Dola n Shqipri. Ata mbetn n Vuthaj. Dora e zeze gjakatar rankoviqian nj dit t vitit 1951 qlloi kundr Cung Tahirit dhe Isuf Zymerit. Trima kta dhe atdhetar. Shqiptar t kulluar q me pritn, me mbajtn e me deshtn shum...Me von e kam marr vesh q Isufi sldshte guxuar t vinte atbot n Shqipri pr shkak t rastit t Veli Nimanit (Nxierr nga nj shkrim I pabotuar I Syls q ia drgonte djalit t Isuf Zymerit-Smajlit n N.Y, n janar t vitit 2013). Ditn kritike, me 18 korrik 1951. Isufi ka qen duke kositur me puntort e kooperativs jo shum large ngjarjes. I pari bashk me Shaban B. Ulaj ka arritur te polici i vrar. S'ka vonuar aty arrin edhe Mani i cili e prshkruante ngjarjn: "Milici shkja ishte tue dhan shpirt. Isufi ia kishte ngri syt dhe e kqyrte. Un ia morra pushkn milicit dhe i thash Isufit q t ikim se qyre tenxherja jon q u ka pru Qungu me hanger. Kishte edhe shum gazeta jugosllave dhe nji pallto e ushtris shqiptare." Isufi vee e shiqonte milicin. Nuk bezante. As nuk lvizte. Nji her ka than: "knka shkrue me na mbyt hu!!" Pa vonue erdhn njerz t tjer dhe milicia. "STcam fole kurr ma me Isufn" - thoshte Mani i shkret duke fshar! Kt ma ka vrttuar edhe Shaban B. Ulaj.

FAR KA NDODHUR ME 18 KORRIK 1951?

Dihet se pas prishjes se marrdhnjve Jugosllave- - shqiptare (me 1948) sllavo - komunistt e rivendosn prsri murin e berlinit prmes Shqipris. Menjher u vun n lvizje srish, getat kacake, prbr nga ata patriot t kesaj krahin, t cilt nuk iu dorzuan okupatorit t ri cetniko komunist Jugosllav, por edhe ata q iken n Shqipri pas ati viti e me pare, me t vetmin qllim q ta bindin popullin q t mos i dorzohet pushtuesit, t mos i mashtroje doktrina e UDB - ese q pr moto e kishte parollen "praj e sundo", dmth. t mos spiunojn njri - tjetrin, t mos vritn n mes veti, t mos pranojn t shkojn si diverzant n Shqipri - veprime kto tejet t poshtra q i organizonte UDB - a pas vitit 1948. Pastaj, t mos e lejojn mbylljn e shkollave shqipe n Mal t Zi dhe t krkojn rihapjn e atyre q ishin mbyllur, t organizojn shkollimin masiv t shqiptarve, t mos lejojn shprnguljn e tyre nga kjo krahin e sidomos at n Turqi, e shum gjra t tjera. Kta lajmtar t liris, gjenin strehim dhe prkrahje t pjesa me e madhe e popullsise se kesaj krahin. Strehim t sigurt gjenin n gdo kohe, sidomos n shtpin e patriotit 60 vjecar: Cung Tahirit, Dedushaj. N forma t ndryshme, por shum t sigurta, Cungu i pritte dhe i prciellte kta lajmtar t liris, q sig thot n nj rast Dr.Mark Krasniqi: "ishin opozita n mal" Duke e shtrir e zgjruar rrjetin e jataqve t tyre. Me 18 korrik t vitit 1951, veterani kagak i ktyre maleve, Haxhi Meta (Martini) Prelvukaj, i shoqruar nga Brahim S. Prelvukaj dhe Rexhep H. Balidemaj, n afrsi t tebanit t tij. e vrasin policin jugosllav, Nikoliq Millan. Lidhur me kt ngjarje, Brahim Smajli, Prelvukaj me deklaroi n Tiran me 25 maj 1971, sa vijon: "Dy dit ishim asaj her t strehuar n Grrl (prrue) n fund t livadhit t Cungut. Mngjesin e tret, isha n roje, e shokt flinin. Pa pritmas, nga kacubat dolen me pushke n dore dy polic dhe n pyetjn kush je ti aty, nuk u hamenda fare, sepse nuk kisha rrugedalje tjetr, por t shtie me automatik kundr tyre. Njri prej policeve u vra kurse tjetri iku n drejtim t tebanit t Cungut q s'ishte larg. Mujta me vra edhe at, por s'ishim ardhe me vra njerz.?!" Ndrkaq, polici q shptoi Manit me von i ka deklaruar: "Ishim n roje t zakonshme, por me t vetmn detyre q ta mbajme nn vrojtje t prhershme stanin dhe lvizjet e Cungut me familje. At mngjes Cungu, i cili si duket na kishte hetuar, ra n fund t livadhit e pastaj shkoi n drejtim t fshatit. Millani me tha se n Grrl sht dikush dhe u nis n drejtim pr t pare pse ishte Cungu me pare aty? Un kundrshtova, por isha i detyruar tl shkoj pas, mbasi ai ishte eprori im dhe keshtu rame n kagak"!! Pas kesaj ngjarje, brenda nj kohe t shkurtr nga t kater ant, vrshon ushtria dhe policia duke i rrethuar tebant e Dedushajve. UDB - a Rankoviqiane i lidhi t gjithe burrat q ndodhshin n stanisht. Q nga ajo dit, au tori i ktyre rreshtave, n moshn 3 vjegare e mesoi fjaln sllave "n bojse" (mos u friko) t ciln e shqiptonin ata polic t mallkuar e gjakatar gjat bastisjes derisa un i ulur n prehrin e nns qaja me dens. E mbaj n mend, si sot, kur e moren tjen e re mbi buler dhe e lidhn babain dhe mixhn - Isufin, Duke ecur rruges, policia dhe t arrestuarit n She t Mrins (prrue n Zarunice) e takojn Cungun, i cili posa i kishte ndgjuar t shtnat, ishte nisur n drejtim t stanit, duke e parandier se digka kishte ndodhur. Pse mi ke lidhe djemt - iu drejtua komandirit t policis - Dragut, se ata sTcan kurrfare fajit vazhdonte ungu. Ndrsa polici q kishte shptuar brtiti: "Ky ishte n mngjez t banditt"!! E lidhin Cungun duke e liruar Manin dhe t gjithe i drgojn n stacionin e policis n Vuthaj "E merrshim me mend se gka po u prgatitet" -me thoshte kolegu i Isufit, mesuesi Isa E. Ulaj, n Tiran, n maj t vitit 1971. Pasi Isufit ia hoqn qesn (kuletn) dhe sahatin me qystek. Ndrsa Cungut, pa e pyetur asgje, n prezencn e shum fshatarve q na kishin tubuar aty, komandanti i policis, Drago Vugeliq nga Drezovica, ia shtrngoi duert me tel aq fort sa filloi t'i rrjedhi gjak nga lekura! Ather ungu i tha: "Keshtu nuk bajn burrat, po nxierr altin e vrame he te p...n te "!! Ndrsa Dragu iu prgjegj: "Biqe vremena i za to (do t kt kohe edhe pr at)"!? "Pasi i liruan t tjert, mua me Ibren, kur praroi dielli, t lidhur se bashku, na nisn pr n Guci" -thot Brahim C. Dedushaj. Kur rame t Krshi i Qosa, na urdhnuen t ndalemi, tue e kqyre sahatin. Pasi pushuan t shtnat n T'shtrejt na filluen prsri. Kur arritm n policin e Gucis na than: "Cungu e Isufi deshtn t ikin, por i vrau ushtria"!? U habitm pse nuk na vran edhe neve?? Shifej se cdo gje

ishte e prgatitur q ma pare. N kohn e caktueme kur Cungu e Isufi duhej "t iknin" ata na ndaln n rruge derisa i rahatuen ata!!" (Shih lib. e cit. Krahina...f.289 - 295.) I fundit, para pushkatimit t tyr i ka takuar Sadik H. Celaj: "Isha tue u kthye nga Gucia, Kur dola te shpija e Ujkan Smajlit Ahmetaj, u takova me shum milice e vuthjane q e mbanin mbi supe nji" mejte" (kufome). Ishte ky milici i vrar kohe ma pare n Zarunice nga terenistt e Shqipris. Dmth. ishte viktime e lufts se ftoft q zhvillohej atbot n Ballkan...Te shpija e Istref Sadrise i takova Ibren e Brahimin t lidhun n pranga q prcilleshin nga tre milic... Me pastaj, te Vada e Shals, prmbi shkoll u takova me Cungun e Isufin, poashtu t lidhun q prcilleshin nga 5 udbash, civil t'armatosun: 1 shkonte para tyne, dy anash e dy pas tyne - njani prej tyne ishte famkeqi Gjoko Gerbiq...Kur arrita te shtpia, pas pak kohe krisn ca pushke n Gjonbalaj, U kuptua se vran dika..." (Shih lib. "R. Dedushaj: Si e gjeta dhe si e lash Shkolln Shqipe n Prefekturn e pejs" N.Y. 2006 f.13 - 15. Ndrsa Shpend Sh. Dedushaj, ather dhjet vjecar, me thoshte se at mbrmje u ndgjuan ca krisma pushkesh n Gjonbalaj dhe u prhap lajmi q I vran t kater Dedushajt. Sa gazep ishte pr neve, qajshin grat. Ishte nj tmerr pr familjn Dedushaj... Pra n t njejtn dit, kur u vra polici, rruges pr n Guci, n vendin e quajtur T'shtrejt, me qindra predha nga automatikt u hodhn mbi trupin e njome e t pafajshem t mesuesit t pare pr zhdukjen e analfabetizmit n Vuthaj, dhe ish korierit partizan n Brigaden e 25 shqiptare, Isuf Zymerit Dedushaj dhe axhes se tij 60 vjecar, Cung Tahirit. T dy kta i varrosn n nj grope, t ciln pastaj e rrafshuan dhe nuk dihej se ku jan varrosur fare. Cka do t thot se jo vetm q ua moren jetn, por edhe vdekjn, duke ua marr keshtu edhe t drejtn pr ta pasur, se paku nj varr ! Lidhur me varrosjen e tyre flet dshmitari okular, Myftar M. Gjonbalaj, ather njri ndr udheheqsit e rinis se fshatit: "Cungun e Isufin i kan vrar buz akshamit. Tan natn i kan lan ashtu t shrime, t rrethuem me qindra polic e ushtar. N t vrtet t tan Vuthajt kan qen n shtetrrethim. T nesermn n mngjes me kan thirr e me kan pyet se ku me i shti n dhe, Ata donin ti groposnin n lluge aty ku i kishin vrar, por un u thash se kur t cohet grla i nxierr uji e shashtriset populli me eshtrat e tyre! Vee ti vorrosim n Grope (livadh) te Sadri Alise - Gocaj. Kurse ata me piskatn: "Don tua ngritish prmendorn me von eh! Hup (bezhi), me than dhe u larguan nga un. I varrosn nja 100 - 200 metra ma posht vendit ku i kishin masakruar, N ann e eprme t rruges Guci - Vuthaj, n nj ledin (rrafshin). E celen nji grope dhe i gjuejtn aty t shtrir n shpin, njarin pran tjetrit. Prvec ushtris e policis kishte edhe ca vuthjan, kryesisht udheheqs lokal." Isa E. Ulaj vazhdonte: "Para se ti mbulonin me dhe nji policit boshnjak iu luta t me lejonte t'ia qes Isufit nji mindile fytyrs - meq e kisha kolege, mesues n Vuthaj. Milici e ktheu shpindn se gjaja s'po sheh se cpo ndodh dhe un ia mbulova fytyrn me nj shami t bardhe kurse Cungut i ra dheu fytyrs se pambuluar. Pastaj ushtria me cizme e rrafshoi vorrin dhe i vuni bosat e barit, I lagu me uje dhe nuk hetohej fare se aty ka fare vorrit. Pas ca muajsh Mani ma ka dhan nji midile (shami) t bardhe q mua gati me pati ra pika prej mrzis. Sa i forte ka qen Mani i shkret !! S'di kush i kishte tregue pr at midil q ia kisha qit Isufit fytyrs, vee ma ktheu nji tjetr. Sa ndershmeni kjo se...!!" Po prmendim ktu se rruga pr Vuthaj sht asfaltuar me von dhe rruga e re ka rn prskaj prmendors se tyre (t ngritur 45 vjet pas vrasjes) dhe sot ska njeri q mund t hyj apo t del nga Vuthajt pa i ra n sy fotografit e ktyre martirreve. Kjo do t thot se ata q bien pr atdhe nuk mund t zhdukn. Nuk mund t izolohn dhe sot s, kishim ditur vnd me t prshtatshem me i vorrosur ata dy dshmor t kombit, se sa aty ku ndodhn tani. Sado q serbet dhe ndihmesit e tyre vuthjan, jan munduar ti hudhin larg rruges, pas shpinds n nj grope rrenz shkembit, por me kot. "Arberi s'vdes kurr " - o t shkret... Isa Ulaj thoshte pastaj se: "pas pushkatimit t tyre at nat, kemi rn bashk me milicin e vrame n milici n Guci - te Krshllahet. Dmth. n Keshtjellat e Ali Pshe Gucis (!?) ishte e stacionuar policia serbe ather!! Ka ardhe shefi i UDB - es t

Jah (ung) Tahir DEDUSHAJ (1889-1951) Malit t Zi, emri si kujtohej, e ka pyet se ku jan t burgosunit. Ku asht ungu ?? Qungun me t nipin Isufin, i kan vra - iu prgjegj Gerbiqi. Kush i ka vra, banda e Shqipris ? Jo, ushtria e jon se kan dasht me ik! Si me ike njerzit me duer lidhun? Po ju e paskt fikur Jugosllavene, Neve nau ka dasht Qungu gjall, he nann e juaj...Brtit si i gmendur dhe nxorri alltin me e vra Gerbiqin!!"" Kjo s'don koment... Po t njajtn nat, derisa viktimat e fashizmit serb, ishin ende mbi dhe, n Vuthaj, n Mejtepin e Gjonbalajve, mbahet nj tubim ku kishin ardhur pothuajse krejt "hyqymeti" i Malit t Zi. Man Arifi - Dedushaj e shpjegonte keshtu at ngjarje: "Kishin ardhe UDB - a, komitti, e dreqi e i biri dhe flloi mbledhja. Tan Vuthajt ishin aty. Nji shkja i madh me pozit e merr fjaln. E prshkroi se cka kishte ndodh at dit. Se si Cungu e Isufi kan dasht me ike e i ka vra ushtria ! (pr her t pare po informohesha pr vrasjn e tyne - thot Mani). Se si Cungu ishte fajtor pr krejt kto ngjarje. Ai i ka mbajt "bandat", kurse Isufi asht vra pa faj ...!! Pastaj, fjaln e morri Deli Beqa dhe tha: "Nse ka dijt Cungu, ather kan dijt t gjithe Dedushajt. Asht dasht me i vra q t gjith pr kt tradhti q ia kan ba Jugosllavise"!? Foli edhe Bali Syla Gjonbalaj: "Nuk asht dasht me i vra njerzit. Asht dasht me i cue n gjyq e me e pa a kan faj apo jo, e pastaj me i dnue. Sipas fajsis. Keshtu sToan me i vra njerzit, pa gjyq. Edhe un besoj se prvec Cungut slca dijt askush tjetr. Delia slta t drejt pr cka tha!!" Mani vazhdonte: "E mora fjaln edhe un. Thash se askush s'di cka asht ba. Nse ka dijt Cungu ather ka dijt edhe Deli Beqa e t gjithe kta q po udheheqin me mbledhje sonte, se ma afr kan qen kta me Cungun se un q e kam pase mixhe. T gjithe udheheqsve t fshatit Vuthaj u ndrroi ngjyra e fytyrs. Me ndrpreu nji udbash tue pyet: "Kush asht ky q po flet ?" E kur i than se isha nipi i Cungut, ai pyeti prsri: "E si ka shptue ky, pse asht ky n liri ?!" Konfernca vazhdoi e un npr terr ika jasht se tutsha mos po me burgosin..." Sipas kesaj q u tha me lart dhe duke u bazuar n ngjarjet q kan ndodhur me von lirisht mun t konkludohet se: Isufit iu ka pregatitur vrasja q nga dita kur isht vrar daja i tij, Veli Niman Doei n Tiran, me 1946. sht prciellur dhe sht shfrytzuar kjo ngjarje pr ti zhdukur gjurmt e

vrasjes se Veliut. Dmth: se bashkpunimi i UDB - es me Sigurimin e Shqipris komuniste e zhdukin at, si dshmitar t vetm t asaj vrasje makabr t Tiran s. Vendimi prfundimtar sht marr at dit t "vodi" (stacioni i policis) n Vuthaj. Drago Vuceliq, nga Drezovica, afr Plavs, n marrveshje me ca udheheqse lokal t asaj kohe dhe me aprovimin e udbashit Gjoko Gerbiq, e kan kryer aktin e gjenocidit. Ja se pse: Shum vuthjan dhe jo vetm vuthjant, aso kohe ishin duke i mbajtur terrenistt e Shqipris. Bile edhe ca nga udheheqsit lokal t asaj kohe! Meq i kishin miq, vllezr apo fqinj q kishin mbetur prte kufirit Shqiptaro shqiptar. Vuceliq ishte n dijeni pr kt. Andaj ku me e dijt me cfar kompenzimit apo i etshem pr gjak shqiptarit e pranon sygjerimin e tyre dhe bn sig bnte Hitleri: Pr nj gjerman t vrar 100 t tjere, gjegjesisht pr nj shkja t vrar 4 shqiptar ; 2 t pushkatuar n vnd, e 2 n Goli Otok me vite. Kt konstatim timin ma ka vrttuar disa her gjat viteve t 70 - ta edhe Tahir S. Hasangjekaj; "Drago Vugeliq, nga Drezovica, n bashkpunim me ga udheheqs lokal - vuthjan, i ka prit e prciell me dhjetra terenista q vinin nga Shqipria e q shumica ishin t lindun n kt krahin apo q i drgonin si diverzant n Shqipri. Pra sjellnin informata t dyanshme. Ishin spiun t t dyja shteteve komuniste-motra gjeja "t prishura n mes veti"!! Dhe pr me ua vu kapakun t gjitha ktyne lojrave t ndyta asht dasht t likuidohet Cung Tahiri at dit pa ra n Guci, ku do ti kishte zbulue kto dallavere pr shumien e t cilave ishte n dijeni edhe ai vet!!" Nje vokshian n N.Y.me tregonte se si kur e vizituan nj kamp me plot kosovar, Mehmet Shehu e Kadri Hazbiu. Mehmeti iu drejtua njrit prej tyre, Isa Delajt nga Gucia, me kto fjal: "Ku je Isa Dela, spiuni me I madh I Rankoviqit?" "Besa edhe I juaji - ia ktheu Isa, por ju ishit me t zott e me zut"!! Cka do t thot, si e cekem edhe me lart, se mjaft "diverzanf'ishin rekrutuar nga t dy palte: nga UDB-a dhe nga Sigurimi I Shqipris. T shtojme ktu se Isa Delaj (Delanin e quante vehtn ai me von )u kthye pa therr n kembe dhe jetoi e vdiq me "merita" n Guci!! "Ma se 50 veta nga krahina jon do t'ishin burgose sikur t kishte ra gjall Cungu n Guci at nat me thoshte shpesheher nj vuthjan q slca pranuar ti prmndet emri. Nji pjese e tyn jan burgose ma von, nji pjese sjan burgose kurr. E disa nga ata jan ba edhe bashkpuntor shum t zellshem t UDB - es ma von !!" Pra Cungu e Isufi u vran mizorisht e kusherinjt e tyre IBRA dhe BRAHIMI I kaluan nga disa vite n Goli Otokku Ibra posa doli nga burgu vdiq. Pse vdiq aq shpejt e tregon me se miri ky rast: "Mund ta merrni me mend cfar vuajtjesh ishin ato, kur e nxorrn nj mngjes IBER DEDUSHAJN nga qelia n koridor q ishte i gjat rreth 10-11 metra dhe i komandonte "komandiri" i stacionit N. nga Velika: "Shtriju atje n qoshe t koridorit he babn tnd shqiptar"!! ibra ra n bark, ndrsa i urdhronte: "Jo ashtu he babn tnd shqiptar, por bje n shpin"!!Dhe i shkreti Dedushaj u kthente ashtu e komandanti q i kishte prmbi 100 kg, merrte turr nga qoshi tjetr i korridorit dhe i krcente t shkretit n stomak me t dy kmbt duke e prsritur t njejtn gje dy - tri her, n stomak dhe n gjoks derisa i ngjori Dedushaj e humbte vetdijn dhe ather e trhiqnin zvarr e gjuajshin n qeli duke u zgrdhire si bishat e trbuara." (Shih lib. e Ibro Musiqit t botuar n Plav n vitin 2006 f. 18.( Ngjarja ka ndodhur n burgun e Andrievices n veren e vitit 1951. - R.D.)

T shohim n vazhdim se cfar shkruan gazetat jugosllave pr ngjarjn n fjal: GAZETA ' POLITIKA 'e dat.21 korrik 1951 f.l.n mes tjerash lexojme: "Ditn e 18 korrikut t kti viti inforbyroistt e Shqipris kan krye nj krim t rende n territorin ton. At dit, n ora 13 n juglindje t Gucis, n afrsi t fshatit Vuthaj, tre kilometra larg kufirit Jgosllavo - Shqiptar dy persona q kishin ardhur nga Shqipria e kishin zan pritn dhe kishin hap zjarr ndaj dy miliceve ton. Me at rast u vra milici Millan Nikoliq nga rrethi I Cetinjs. N t njejtn prit kta njerz I lan tre pallta t vjetra t origjins se panjohur dhe nj paqet me materiale propaganduese antijugosllave." Ndrsa GAZETA "JEDINSTVO" e dat. 25 korrik 1951 n f.2 n mes tjerash thonte:" Ditn e 18 korrikut, n afrsi t fshatit Vuthaj, tre km. n thellsi t territorit ton inforbyroistt e Shqipris e vran milicin M. Nikoliq, I lindur n fshatin Ceva t Cetinjs. E kan vrar n befasi nga prita dhe menjiher kan ikur pas q nga urdhrdhnsit e vet ti pranojn lavdratte pr detyrn e kryer me sukses. Se sa shpejt kriminelt kan hikur nga territori yn tregojn dy palltot e tyre q kan mbetur prskaj milicit t vdekur M.N. As zhelet e veta sTcan arritur ti marrin heronjt e Enver Hoxhes. Edhe dicka tjetr kishte mbetur n vendin e krimit pran milicit t vrar. Kishte mbetur nj paqet plot me afishe dhe broshura n t cilat flitej " pr te vrtetn inforbyroiste" sht vshtir tia qllosh, pse pran milicit t vdekur M.N. u la ajo paket me matrial propagandues antijugosllav... Krimin q inforbyroistt e Shqipris e kryen me 18 korrik afr fshatit Vuthaj, nuk ishte I pari. Shum hr na at pjese t kufirit ton jan ndgjuar t shtna n rojet e pavarsis dhe liris se Jugosllavise Socialiste. Gjaku I njerzve ton I ka lare ato troje. E at gjak e derdhnin inforbyroistt e Shqipris, duke tentuar q n at mnyr ta shuajn dashurin e popullit shqiptar ndaj popujve jugosllav. Dhe, n t gjithe at pun t ndyt Enver Hoxha dhe infrbyroistt tjer t Shqipris, edhepse e planifikojn detalisht ku dhe kur do ta vrasin ndonj jugosllav, e harrojn nj gje. Dashuria dhe vllazrimi n mes t popujve jugosllav dhe ati shqiptar sht kalitur n luft dhe ajo kurr nuk mund t ndrpritt ..."!! (Marr nga Arkivi I Kosovs) N baze t ktyre shkrimeve q jan pothuajse t njejta kuptojme shum gjra: Del e vrtet deklarata e Brahim Prelvukaj se slca pasur kurfar prit por milict jugosllave kan shkuar n vendndodhjen e terrenistve t Shqipris. Se t'ishte vrar milici nga prita sldshte pasur mundsi q materialet e gjetura aty t'ishin pran kufomes se milicit. Pastaj e theksojn se ishin dy veta n prit e u gjetn 3 palltoPra ishin 3 veta, sic thot Brahimi dhe I kishin 3 pallto q I lan pr t lvizur me leht n drejtim t kufirit. Shkurt ata s'ishin t porositur me vrar njerz - sic thot dshmitari n fjal, se do ta kishin vrar edhe milicin tjetr. Nuk ishin ata kacak t mbetur npr male sic del npr ca libreca t disa Gjynahverve t botuara koheve t fundit aty - ktu. Se prndryshej s'do tjishte gjetur te ata materiali propagandues antititist - propagand staliniste. Ata ishin banor t Gurzit, shtetas t Shqipris q banonin atje q nga masakrat e vitit 1919, mbi Plav - Guci. Pra ishin nga Martinajt t shprngulur n Gurz... N ca libreca dhe shenime npr portalet e internetit ca mjeran kan filluar me n fund t merrn me kt ngjarje jo me qllim q t informojn se si ka ndodhur e njejta po me qllim q ta shtrembrojn dhe t'ia humbin vleftn asaj: Thon se gjeja Cung Tahiri iku n fillim nga vendi I ngjarjes e me von I ra "pishman' e u kthye e hyri nn pranga, se e spiunoi dikush nga familart e vet (se thon:para apo mbasi u vra polici!), se prvec 4 emrave q I kam cekur me lart q u arrestuan at dit, prmendin edhe emra t tjer nga Dedushajt, se po at dit e vran Cung Tahirin me t vllain Isufin, e cka s'shkruajn keta t shkret q sigurisht jen t porositur nga vrasesit e Cung Tahirit dhe Isuf Zymerit, me t vetmin qllim q ta justifikojn krimin e jo ti mbrojn viktimat. Nje prpjekje q prpiqet t shtremberoj dhe me n fund t mohoj at histori fatkeqe, jo vetm t familjes Dedushaj, por edhe t krejt Vuthajve!! Historia nuk guxon t trajtohet dhe interpretohet si prrall. Ajo shkruhet mbi bazen e fakteve. Dhe, faktet jan t bolleshme, pr ta faktuar t vrtetn apsolute, t thn me sipr n kt libr. Pun kjo 40 vjecare e imja, duke biseduar me t gjithe dshmitart relevent dhe duke I konsulltuar arkivat, prvec atyre t Malit t Zi q tani pr tani ishte e pamundur t'u afroheshe...

Gazetat e lartprmendura n asnj fjal se prmendin masakrn q at dit e kryen kriminelt sllav n Vuthaj. Me gka vrtetohet se I kan vrar njerzit pa gjyq, pa u vrtetuar fajsia e tyre, cfar e pranojn edhe vet at mbrmje n nj konference n Vuthaj - kur than se Isufi ka qen I pafajshem. Edhe sipas ktyre shkrimeve vrtetohet katercepsisht se: Ngjarja q ka ndodhur me 18 korrik 1951, n Vuthaj ka mbetur enigmatike deri n fund t asaj dekade. Derisa kan nise t kthehen nga Shqipria disa "t'ikur" n Shqipri (lexo: t drguar atje nga UDB - a) Ata atje kishin pasur takime me t gjithe ata kacak q kishin qen n teren n kt krahin, duke filluar qe nga viti 1948. Dhe, t gjitha informatat i kishin siellur n UDBPas ktyre exkursioneve turistike nj pjese e mir e ish udheheqsve lokal t Vuthajve - n kohn e vrasjes se Cung Tahirit ran n burg ose ikn n Shqipri me prjashtim t atyre q vazhduan bashkpunimin me UDB - en Jugosllave deri n vdekjen e tyre!? (Shih lib. e lartprmendur: Krahina...f.289-295) Sidoqoft rasti i vrasjes mizore t Cung Tahirit me t nipin Isufin, ka qen pothuajse rasti me vendimtar, me katastrofik pr gbrjen e Vuthajve dhe shkatrrimin e asaj keshtjell natyrore t pamposhtur shekuj me rradh. Riforcimi i atij kufirit t mallkuar, sherri i t cilit u vran Dedushajt e lartprmendur sht fatkeqsia me e madhe pr ata malsor. Qfardo q donin malazezt benin me pastaj ndaj vuthajanve dhe at nprmes t vet vuthjanve -spiuna q mbinin si kepurdhat pas shiut... Vuthjant e pandar kurr me pare, u ndan n tri grupe rivale n mes veti: 1. T gjithe ata q n nj mnyr apo n nj tjetr u ishte dhembur ung Tahiri dhe silleshin mir ndaj Manit dhe jetimave t t vrarve, ishin t prndjekur, t prciellur, t diskriminuar, t prbuzur, t burgosur dhe me n fund pr t mbiegzistuar u shprnguln n Kosov apo Shqipri e se fundi n SHBA. Haxhe Mustafa i Celajve, n Fier t Shqipris, n maj t vitit 1971, me thoshte se disa her e kishin ftuar n polici dhe e kishin pyetur: Cfar lidhje ke ti me Man Arifin, ndaj t cilit ishim siellur shum mir !! E kur e pyeta pse silleshi aq mir me t, ai u prgjegj: "Po at e kishte vrar Zoti boll. Me plot shtpin jetima, jetonte prgazep. Keshtuq gdo shqiptarit iu dhimste e nse s'guxonim t'i ndihmonim bile s'pakut duhej ta ruanim. Shum njerz jan marrur n pyetje aso kohe: "Pse shkoni apo rrini me Dedushajt" - shtonte Haxha. 2. Nje kategori vuthjansh shiqonin punn e vet, mundoheshin me mbajte bagti, me punuar e me jetuar n mnyr t pavarur, t ndershme dhe pa ua vu veshin "mushqve t drzhavs". Por s'i lenin rahat!? N gjysem t vers i ulnin me nga 2 - 300 copa dele nga bjeshka dhe keshtu me gjithfar presionesh ose i bnin pr vehte - spiun, ose i conin n burg apo i detyronin t largoheshin nga Vuthajt: T'iknin n Shqipri apo n Kosov prej andej n SHBA, pastaj! 3. N fllim me se miri e kishin punn ndjeksit dhe shtypsit e t dy kategorive t para: Znin pozita lokale e shtetrore. Hajshin samuna me qevapa e me maze dhe u Vizllonte fytyra si me pas lyer me vijame thiut. U "ndihmonin" njerzve pr ta siguruar "pasoshin ' - sic i thonin ata, brenda dy oreve, bile edhe femijve 12 - 14 vjear duke i prciellur n rruge t pakthim - n SHBA. Dhe, nj dit, duke u falenderuar veprimeve t veta "bemirse" mbetn qyqe vetm n Vuthaj apo n Guci e Plav. Tani silln si qen me zhug npr sokaqet e Gucis apo t Plavs duke u brtitur "boshnjakve, sabahajrolla e merhaba" dhe duke mos pasur me knd ta flasin asnj fjal n shqip Por, t njejtit, edhe tani kujdesn, nse vjen ndonj gazetar apo kamerman nga Kosova apo Shqipria n Vuthaj, mos t'i lshojn t'a prfshijn n shnimet e veta prmndorn t sapongritur t Cung Tahirit me t nipin! N asanj video -kaset "artistike" t "patriotve" ton, nuk hyn ajo!?Dmth: Sig shprehet n nj rast i shumprndjekuri, Sabri Novosella : "stalinist o - enveristt apo titisto fadilistt" ende i trajtojn ato varre si varre "tradhtarsh", "armiqsh t popullit apo t Jugosllavise se tyre" tani t ngordhur. (Shih gaz. "Bota Sot '30 prill 2011 f.12.) Mir e kan, se Qung Tahiri ishte i pari njeri n atfare Jugosllavie q filloi ta vriste at. Ishte ndr t part shqiptar q u tha JO, Jugosllavve pas prishjes se kunors se Titos me E. Hoxhen, " Jo, nuk e pranojme at kufi nprmes tokes ton. Nprmes t Vuthajve. Nuk i ndajme Alpet Shqiptare. Ato jan nj e sfan ndryshe" - Do tu thoshte t dyve: Titos dhe Enverit q e ringritn at kufi t mallkuar. Por g'ti bejsh, q s, mund ta merrte me mend i gjori, se kur t bjen ai kufi i mallkuar s'do t kt aty vuthjan me. S'do ta besonte at gje kurr. Se Vuthjant i kishin qndruar sundimit romak,

osman, malazez dhe Karagjorgjeveqeve, duke mbetur t gjithe aty. Kishin mbetur aty gjithenj 200 shtpi (200 shpi Vuthaj - u thonin me krenar!) E sot ??? Pra, Cung Tahiri e fitoi luftn. U zhduk kufiri shqiptaro - shqiptar. Por g'ti bejsh q Tito dhe Enveri ia zbrazen Vuthajt? i guen n Amerike (Shih: R.Dedushaj: "Shprngulja e Shqiptarve t Plav - Gucis" N.Y. 1997, ) Megjithat ai mbetet krenar. Asnj njeri, si sht cekur edhe me lart, s'mund t hyj as t dal nga Vuthajt pa i ra n sy fotografia e Cung Tahirit me plisin e bardhe si bora n vetull t syrit. Dhe ia lshuan apo jo kamerat enveristo - titistt, cdoher do ti bien n mnd fjalt e pellazgjikut - Leonidha (jo grekut, sic gnjejn ata q na vodhn historin): O udhtar, kur t shkoni n Spart (lexo: n Vuthaj) thuani (n paci kujt) se kemi rn duke e mbrojtur nderin e tyre, bashkimin e tyr, fityrn e tyre, Besn Shqiptare, krenarin vuthjan..." Ktu qndron shkaku pse n asnj video -kaset nuk regjistrohet kjo prmendore. Se ata q regjistrojn apo i porositin regjistrimet jan ende n shrbim t atyre q i vran Cungun e Isufin, q i than Vuthajt, q e sllavizuan qytezn e Kelmendit (Shkodrn e dyt) - GUCIN. "Pr 24 vjet do t'i zhduki Shqiptart nga ato troje" - kishte deklaruar Nikolla Pashiqi para Evropes. Mund t krenohn argatt e tij - mjerisht !! Pra sig thot n nj rast Presidentja e Kosovs z. Atifete Jahjaga: "Historia jon e re ka qen shumher tragjike, si popull n trsi, e vegmas pr shum individ dhe familje t spikatura". (Gz. "Bota Sot" 7 maj 2011 f.6). Tshtojme me n fund se me rastin e 80 - t vjetorit t shpalljes se pavarsis se Shqipris, Presidenti i Shqipris Dr. Sali Berisha i dekoroi kta dy martir Cung Tahirin me "URDHR PR VEPRIMTARI PATRIOTIKE T KLASI II" dhe Isuf Zymerin me "URDHRIN NAIM FRASHRI T KLASIT PARE, PR SHRBIM N SHKOLLA SHQIPE N SHQIPRIN VERIORE" (Shih Gaz. "KOSOVA" Tiran nr, 3 (36), Maj 1993, f.7 dha ajo nr. 9 (42), korrik 1993 f.8 dhe nr.l2.korrik 1994 e nr.4. mars 1995 f.3.)

PASOJAT E 18 KORRIKUT 1951 Me 18 korrik 1951, nuk ndodhi vetm nj ngjarje e thjesht gjenocidiale, si mund t mendoj dikush. Nuk u vran vetm dy Dedushaj por u vran krejt Vuthajt. Krejt Krahina Kreshnike e Plav Gucis?! Un jam dshmitar okular, i gjall i t gjitha ngjarjeve q rrodhn nga viti 1951 - 1966, deri n rnjn e Rankoviqit. sht me interes t'i rradhitim ktu ca nga ato ngjarje: Ato m karakteristiket. M mbreslndset. Ato q si harrova kurr: Babai im Mani, q kishte mbetur i vetmi ushqyes i 4 familjeve: T'vett, t Cungut, t Isufit e t Brahimit dhe indirekt edhe t'asaj t' Ibrs, ditn q e kishin liruar nga prangat n She t Mrins, kur si kam thn edhe m lart, n vnd t tij e lidhn Cungun (pasi ai vet e pranoi fajsin para krejt popullit e policis, duke menduar se do ti shpeton nipat e vet t lidhur n pranga) trhiqet dalngadal, pahetueshm nga turma dhe hyn n mal. Bjen e ngujohet n shtpin ton, duke soditur katundin nga dritarja. Pas nj ore i sheh 2 milic duke iu afruar shtpis, kuptohet duke e krkuar at. Kur milict fillojn t trokasin n der ai nprmes nj dere sekondare del jasht, hyn n kollomoq dhe kalon t Sadri Brahimaj-t, kusherinj tont q e kishin shtpin rrnz Bjeligit dhe prgatitet t'ik n Shqipri. N mbrmje, sig e kemi cekur edhe m lart merr pjes n nj konferenc gjenocidiale t Mejtepi i Vuthajve... Menjher fillojn torturat ndaj tij; Ato dit posa u vra Cungu, milicia ia kontrollojn shtpin dhe e marrin nj pushk t fshehur nga Cungu. Pandrprer i pregatisin kurth pr ta burgosur at e m von edhe djalin e Cungut Salihin: "Shum ta kam sha nann n burg more Man Arifi, i thoshte m von Rexhep Gali Balidemaj dhe vazhdonte: M thonin se i ke thn Manit: Mos kij dert se nTtjoft E. Hoxha gjall kan me t dal mashkujt n drit. Ditn e gjykimit n vend tnd erdhi S. Q. q tha se gjja me kishte ndgjuar tue ti than ty ato fjal"! E Mani iu prgjigjte: "Edhe 'strujen" ma kan shti n vesh e me kan gjue n grope septike, vetm pse nuk e pranojsha at deklarat pr timen"!!

"Tan njerzit n Pazar t Gucis ikshin nga un ato dit, vetm Shaban Salihi - Hasangjekaj (baba i grues tij) shtiste me mue! Prka alarmohej udbashi Mirko Drobnjak q me prcillte tr ditn"! Kur jemi t daja Shaban, duhet cekur ktu se ai ishte i vetmi njeri q i vizitonte prindrit e mij edhe n shtpi ato dit, gj q ishte rreptsisht e ndaluar (Shih lib. tim: "Si e gjeta dhe si e lash Shkolln shqipe n Prefekturen e Pejs" N. Y. 2006). Pas ati gjenocidit mbi Vuthaj, u mbylln t gjitha shkollat shqipe n Mal t Zi prveg asaj n Vuthaj gudija e Zotit?! Prdo dit prhapeshin lajme: U vra filan Vuthjani n kufi me Shqiprin. U arrestua filan shqiptari i asaj krahin n Shqipri, ku e kishin uar si diverzant atje... U vra Zymer Haxhia - Kukaj, pasi e kishin nxierr nga shtpia dhe e vrasin gjja duke ikur n Shqipri (posa ishte kthyer nga burgu shumvjear) Gjindet i vdekur Cuf Sokoli - Gjonbalaj, n Lug t Bjeligit - nj kaak ky me flet q ve vdekja e kishte ndalur nga aksionet guximtare t pashoq!? Vritet kaaku tjetr, Rrustem Thai n Zall t Kois, n Krushev dhe ia mbytin t vllain, Imer Imerin, bashk me Hasan Haxhiun e Selimajve n burg! Ushtria dhe milicia i rrehnin prdo dit barinjt rrth kufirit. Isha vet prezent kur nj kriminel -ushtar sllav, e rrehi Deme Aliun Gjonbalaj, e beri pr dyshek n prezencn e me se 20 barinjve n Bjelig. (Dema m von u detyrua t ikte n Shqipri!!) Prgdo dit burgosej ngandokush. E mos t flasim pr thirrjet n polici, jovetm t burrave por edhe t grave gj q ishte kundr traditave tona shqiptare. Arratiseshin shum nxns n Shqipri, q s'donin t msonin n gjuhn serbishte etj. (Shih lib. tim: "Shprngulja e Shqiptarve t Plav -Gucis" NY. 1997) Isha shum i ri por si pr gudi i kuptoja q t gjitha g'po ndodhte. Qllimi i UDB-es ishte t'i friksonte nacionalistt shqiptare. Ti zhdukte krejt... Prveg Zymer Haxhs - Ahmetaj e Gjergj Pllumit t Thethit, askush nuk shihej prfush!? Zymer Haxha, i gjat mbi dy metra, nj kreshnik si Muja e Halili dikur. I veshur me rroba kombtare, me shallin karakteristik t Kelmendit, me kalin e vet - Zekanin, u binte kryq e trthore rrugve t asaj krahin si dikur Lek Pepa i Kelmendit... "E q... loken n' mos Zekani im ta kalon ty me lumuzin dhe e lshonte kalin prpara veturs se udbashit Mirko Drobnjak - pra i tregonte atij se ato rrug jan t tijat e jo t Mirkut kriminel!! Gjergj Pllumi i Shals, i veshur poashtu me tirqi e xhamadan t qndisur me ar, me lahutn e tij ku e kishte koken e Skenderbeut u binte kryq e trthore rrugve t Gucis, ulej para ndonj dyqani dhe ia thonte kngs. Ne, fmijt e shkolls garroheshim para tij dhe ndgjonim m krshri. Ka mbetur si anekdote nj rast specifik: Vjen Bllazho Jovanoviq dhe e bn nj mbledhje n klubin politik t'emigrantve t Shqipris n Guci. Pas nj fjalimit t tij t zjarrt dhe krcnimeve pr t gjithe Shqiptart n bot kudo q ndodhshin, i thon Gjergjit: "Merrna nj kang n lahut" Jo bre, se jamplak e s'po mundi. Po, po, do ta marrsh, i thon do "patriot t zjarrt"! E merr lahutn dhe ngadal me nj mjeshtri t rrall ia nis kngs: Krajl Nikolla kjofsh o i zi. N' Shkoder g'lype me hi"?? Pothuajse t gjithe prnjheri i bertitn: "Mo se na fike. Na gove n burg"!! Po au thash se jam plak, veg kto dy fjal m kan mbet n rradake - gfajsohej Gjergji i shkret... Bllazhi e shiqoi me prbuzje dhe me nj qshje cinike sllave, paraqitej se s'muarr vesh asgj!? Kjo ishte gjendja n kt krahin pas atij 18 korrikut 1951. Kto ishin ato q un i mbaj mend. Ato q i kujtoj edhe sot m dhmbje... Mani, me prpjekjet titanike na rriti: 3 djemt e vet, djalin e Cungut - Salihin dhe dy djemt e Isufit: Smajlin dhe Isufin (sot: Dr. Isuf Dedushaj, q u lind 6 muaj pas vrasjes s babait t tij...) Posa u rritn ata, u ndan nga Mani t cilit iu kishte lshuar UDB - a n shpin, pas kthimit -sig e kemi prmendur edhe m lart, t disa "t'ikurve" nga Shqipria N gjysm t nats na trokitshin n der policia apo ushtria. Pas shum zvarritjesh Mani, ua gelte deren e ata pyetnin: Ku u ndgjua nj krism pushke m pare? Ne dridhshim nn jorgan duke pritur se a po e marrin tash a m von?

E thirrnin n mbrmje n polici. E merrnin n pyetje dhe e lshonin n ora 12 apo n nj t nats. Sigurisht n rrug i kishte policin q e pritnin ta vrasin? Por ai e kishte nj kumbar - Beshir Cekajn, n Guci e flinte t ai dhe vinte n shtpi t nesrmn! Ishim duke vaditur n ar, natn se ditn s'ia epnin ujin kurr e nga mesi i nats e ndalonin ujin. Mendonin se ai do t shkoj n mal t kontrolloi se gka u b m ujt e ta likuidonin! Pr tua shtuar vuajtjet edhe m shum filluan ta thrrasin edhe Nnn n polici. Dhe, bnin presion n t q ta denonconte Babn, se gjja e ka ndgjuar t thot keshtu apo ashtu, se ka apo slca arme etj. sig dijn ata m! (Shih lib. S. Ahmetaj: "Plava dhe Gucia ..." Tiran, 2002 f. 121.) "Dvetumni ma shpejt, gka kini mem dvet, se kam lan vajzn e vogel prgjinit e m des unit" - u thonte Nna njher Vojit Maziq e dhe njfar shqipfolsit me emrin Nuthria - q luante rolin e prkthyesit. Un e kisha mbshtetur veshin n der e ndgjoja gka po e pyetnin. Keshtu pra her Baben e her Nnn i thirrnin gati pr gdo nat. Nna m merrte me vehte. Un mbetsha n korridor derisa e merrnin at n pyetje.

Qamilja e Mani, mbi t cilt u thyen t gjitha shigjetat e 18 Korrikut 1951 M kujtohet edhe nj rast: Ishim duke rn nga Zarunica n fshat. Nj buz "akshamit" - si thon n Vuthaj. T Gurra e Ali Mets na trokiste dikush n mal, gur pr gur! Mani m shiqoi mua dhe filloi t brtas, Njher shau shqip e pastaj serbisht. I shpejtuam hapat e kaluam. I lodhur nga kto provokime t prditshme, Mani shkon t Hasan Meli - Vucetaj, t cilit i kishte ndihmuar shumher materialisht, sidomos kur kishte pasur ndonj rast vdekje apo gzimi. I krkon ndihm ta shptonte nga UDB-a. Hasani q dikur u kishte ndihmuar partizanve t Fadil Hoxhs q ishin t stacionuar n Valbon, kishte njfar besimi t pushteti monist dhe u kishte ndihmuar shum vuthjanve. I premtoi ndihm edhe Manit. (Shih lib. e cituar: Krahina ...) Nj t'enjte - dit pazari n Guci, Hasani e merr Manin e shkojn n polici. Aty e gjejn Vojo Maziqin q e kishte torturuar shumher Manin, dhe nj daj timin: Tahir Sadikun Hasangjekaj, nga Martinajt. Pyetja e pare e Maziqit ishte: "Man, pse sme ke treguar se je dhndrr i Tahirit!? Pasi tek je dhndrr i tij dua me t ndihmuar. Trego cka po t shqetson"?? Pasi Mani ua tregoi t gjitha provokimet e ushtris dhe policis, Vojo vazhdoi: "Ns jan tont slcan me t provokuar m. E ns t trokasin prap gur pr gur ata do t jen t Shqipris. Shko t ta, jepu ka t lypin, e tregio Hasanit pr dogj !!" Mani shkon n shtpi. Pr nj koh slca kurrfar ngacmimit nga askush! Nj t'enjte tjetr n Guci, Hasani e fton Manin t shoj prsri t Maziqi. Mani reagon duke i thn: "Me pas dasht me u b bashkpuntor i Maziqit s'kisha pas nevoj me lype ndihm prej teja"!!

Hasani ia kthen: "Hec he burr cka je ba i marr. A po don me t shpetua prej problemeve a jo"?? Dhe hyjn brenda. Aty Vojo dhe Tahiri prsri: I thot Vojo: "Man, falenderou ktyre dy burrave se ty s'do t kishte zan vera sivjet. E n dag me shpetuar gjall, largohu nga ai kufi se ti n Zarunic e E. Hoxha prte kufirit nuk bn Ti e din se i ke mbajtur kagakt shum her. Ata t njohin ty mir dhe nj dit kan me ta msy prsri. Prandaj ik prej atyhit. Shite tokn n Vuthaj e bje s'pakut n Guci. Shkolloi ata fmij e shptoje koken tnde!? (Pr Hasan Vugetaj lexo m shum n lib, "R. Dedushaj: Shprngulja e Shqiptarve t Plav Gucis" Ny. 1997.) Dhe pr tu ikur gjithe atyre vuajtjeve e torturave Mani detyrohet t shprngulet nga Vuthajt. T'i largohet atij kufirit t mallkuar q aq shum ia kishim pare sherrin. Ai shtonte: "E shita tokn e shkova me mikun tim n Pej pr t bler digka atje. Por ishte e pamundur. Atje serbt ishin majorizue aq shum sa ti merrnin parate e tokn s'ta lshonin fare! Gjendja kishte qen edhe m e keqe se n Guci. Shpihunat dojshin me t hanger. U ktheva pa ble asgja dhe bleva n Martinaj sa pr mos me mbet rrugave krejt"!! M kujtohet si sot dita kur e lshuame shtpin e lindjes: Kur i lam Vuthajt dhe u nism pr n Guci, gjegjsisht Martinaj. U mrzitm shum dhe gati tr rrugn e kaluam me lot pr faqe. , sidomos un dhe Nna. Baba (Mani) u ndal t varri i Cungut dhe Isufit. Varr slushte veg t vendi ku thuhej se i kan varrosur Disa her ka deklaruar m von se: "mu duk se me krisi digka n zemer, Dhe prej asaj dit s'jam ken mir me shndet ma edhe pse 'si kisha veg 38 vjet" !! Pra pas nj qndres titanike dhjet vjegare dhe riprtrirjes s vatrs s Cung Tahirit, Mani detyrohet t'i lshoj Vuthajt ose "ta hupte kryet" - sig iu kishte krcnuar udbashi Vojo Maziq. (viti 1961)!! Fatkeqsia e 18 korrikut 1951, edhepse me prcolli tr jetn, prapseprap me ndihmoi sidomos gjat shkollimit kur sig thot Kadare: "Diktatura komuniste e thyente karakterin e mijra fmijve. Fmijt e komunistve t zellshm ndiqshin shpeshher shembullin e prindrve duke u br militant t zjarrt kurse fmijt e klasave t prmbysura vuanin nga kompleksi i friks" (I. Kadare: "Dialog me A. Boscouet" Tiran 1996.) Kompleksi i friks dhe inferioritetit m prcolli pothuajse gjat gjithe viteve t shkollimit dhe pr fat mbeta pa u prfshir nga ata t partis, prkundrazi e urreja at parti q kishte br gjenocid mbi ne. Dhe ngjarja n fjal m kishte mbetur si nj ndrr e keqe q s't hiqej nga mendja dot. Kt e tregon edhe kjo kng q ia kushtova asaj ngjarje, q n fmijri, nj dit n mrzi t thell, q kur isha nxns i gjimnazit t Decanit - vjeshta e vitit 1963:

N ZARUNIC 1951 Isha i vogel ve tre vje Popull, polic e ushtri E rrethuan dbanin krejt Pse as sot se di?! Dola n oborr Ika duke qar n deban "Nebojse"polict m than do gj e kthyen mbrapsht e mbar Un plasa duke qar Duke ma lmua koken "Nebojse"polict m than Nana rrinte pran meje Babs ia lidhn duert me teje I shkova mbas duke qar "Nebojse'polict m than!

N mbramje erdhi nji lajm i zi Babn ung e mixhn Isuf i kishin gri? N dhe s'dihej ku i kan shti Pr ka as sot se di??

Fati deshti q n Martinaj u gjendm shum mir. Familja e Nns ishte shum e pasur asokohe. Kjo bri q tani kisha kushte shum m t mira pr msim... Aty n at fshat ne mbetem tet vite. M ndihmn e dajve i prmirsuam mjaft kushtet e jetess, gka ishte m me rndsi Baba shptoi nga presioni e prcielljet e UDB-es. Filloi t punonte gjat verave n pun sezonale shtetrore e un e vazhdoja shkollimin e mesm n Pej. Pasi u diplomova e fillova t punoj si msues e shitem pasurin n Martinaj dhe kaluam t jetonim n Vitomiric t Pejs (viti 1969) ku gjindemi edhe sot... (M gjersisht pr jetn time dhe t familjs ton mund t lexni n librin tim: "Si e gjeta dhe si e lash Shkolln Shqipe n Prefekturn e Pejs" NY. 2006 dhe n "Gjurm mergimtarsh" NY. 2009.

Pasojat m t mdha nga ngjarja makabr e 18 korrikut 1951 kishin rn mbi djalin e ungut - SALI UNGUN, q kishte mbetur pa bab n moshn 14 vjeare (kurse e ma i kishte vdekur posa kishte lindur). Qysh si fmi i prjtoi t gjitha mizorit e policve shkie t Beogradit: "Fill pas vrasjes s Babs - m thoshte i gjori, dy milic: Vuko e Branko donin mem Sali ungu gjuajt nga nj shkamb posht. "Ta mbytim edhe ktne t'ia humbim farn krejt "tha njri. Pasi m malltretuen fizikisht e psiqikisht m lshuen"!! Pastaj vazhdon: "Vitet e 60-ta, pasi u shprngul Mani nga Vuthajt m muerrn n nj ambeltore nj t 'ejte. M cuen n polici. M futen n nj xhip e m drguen t ura e Limit, t "Derzhavna Dobra" (kooperativ bujqsore n Drezovic). N nj lndin ku s'ishte askush. Do t shohim a e gjun mir shejin - m than! Shko gule gurin. Jo - i thash. Shkoi shoferi! Gjueje - tha. Kur qita m urdhnoi: Shko kqyr a e ke vra mir? Prap si ndigjova. Prgka filloi mem sha. U bn shu m nrvoz pasi e vrejtn nji burr e nji grue n ann tjetr t Limit. M kthyen n Guci tue m than: "S'guxon me i trgue kuj"!! Pas do kohe i trgova Rasim Alis (nj dhndri nga Beci i Gjakovs) e ai tha se mos fkishin ardh ai burr e ajo grue prte Limit do t kishin vrar!"

Nj shok imi q e ka njohur mir sistemin Jugosllav m ka thn se: Ndr metodat m t njohura t UDB-s ka qen rekrutimi i elementeve shqiptar nga familje t degjuara patriotike. Ka pasur UDB-ash q e ka marr rrogen vetm duke e prciellur e duke u munduar ta rekrutoi si bashkpuntor t vetin nj njeri t caktuar, Cka do t thot se nj UDB-ash e ka pasur vend pun Sali Cungun, Dedushaj ;i i biri i Cung Tahirit, duke jetuar afr atij kufirit t cilin e kishte luftuar Cungu me tr fuqin e vet e n ann tjetr ishte n pushtet ende E. Hoxha - kuptohet, se pr UDB-n ishte pun delikate... Dr, Isufi (ISUF ISUFI) m ka thn se njher posa rame me Salihin n Guci, erdhi nj Udbash e na hyri n mes, ma dha doren mua e filloi t shtit me ne A kishte kompromitim m t madh pr ne se me t pare populli ditn e pazarit ka shetit m udhbash?! Po c't bje? Ec e thuaj: Ik prej nesh! Pra UDB-a ka punuar nonstop n kompromitimin e familjeve nacionaliate shqiptare, n mnyr q ti thej ose ti detyroi t shprngulen nga ajo trev, ku ishin t rrezikshm pr pushtetin. E kjo aq m tepr kur ishin n pyetje t bijt e Cung Tahirit dhe Isuf Zymerit t zhdukur aq mizorisht nga na e saj... Por pr fat t mir nuk patn asnj sukses, kur dihet se Sali Cunga e mbajti lart tymin e oxhakut t Cung Tahirit, oxhakut q ata kishin menduar se e kishin shuar me krimin makabr t 18 korrikut t vitit 1951 dhe m prznjn e Manit nga Vuthajt Por jo, Salihi e mbajti t fort kt qendr t nacinalizmit shqiptar deri n fund t viteve 90-ta t shek. XX, deri sa u smu nga zemra e u dtyrua t shkoj t djemt e vet: Jaha dhe Naimi t cilt vee kishin arritur n New York t SHBA - ve, ku katandiseshin pothuajse t gjithe banort e Plav Gucis!!!! (Shih lib/e cituar: Shprngulja...) Salihi vdiq n New York, me 4 mars t vitit 2012. Me rastin e varrimit t tij n Vuthaj me 9 mars u lexuan shum telegrame e me i cmuari ishte ai i Kryeministrit t Shqipris: Dr. SALI BERISHS ku thuhej: "REPUBLIKA E SHQIPRIS - Kryeministri, Tiran, me 8 mars 2012 I dashuri Naim, t dashur familjar dhe miq t t ndjerit Sali Dedushaj: Me hidhrim t thell msova lajmin e ndarjs nga jeta t babait dhe njeriut tuaj t dashur, atdhetarit t flakt, Sali Dedushaj. Sali Dedushaj nuk sht me midis nesh, por ai ka ln pr ju dhe gdo shqiptar emrin e Tij t mir dhe dinjitoz, prpjekjen dhe sakrifien e madhe pr t pare shqiptart dhe Kosovn t lire. Kujtimi i tij do t ndrohet gjithnj. Me kte rast ndaj hidhrimin me Ju dhe shpreh ngushllimet me t sinqerta. Me respekt: SALI BERISHA, D. V. Zout Naim Dedushaj, Ministria e Diaspors. Republika e Kosovs. Ndrsa publicisti i njohur nga TROPOJA, Ramiz LUSHAJ, me kte rast Salihit ia kushtoi edhe kte elegji: PR SALIH UNGUN (1936 - 2012) Nj nga Lisnaja fisnike e Dedushajve I ran nj nga nj gjethet n mergim. Ju tha trungu nga malli pr Vuthaj. I kan ele filizat plot blerim. Iiiihhh bre Salih ku po ik Hajde t pijme do tamel n korite T Grla me u flladite N bjeshk dalim pr boronica. Nga Shkambi i Vajzs T Statuja e Liris ung Dedushaj s'iu thanplaget Pa ardh pranvera e Liris... Iiiihhh, bre Sali-h, ku po ik

Kur kuedra po e than Gerln Hajde nga Bronxi nj Dite Plav - Gucia pret pranvern... Ramiz Lushaj, 5 mars 2012, Tiran. (Marr nga Interneti) Edhe m keq se Salihi kishin mbetur djemt e Isuf Zymerit: SMAJLI dhe ISUFI (q lindi 6 muaj pas vrasjes s babait t tij dhe mban emrin e tij). Ata fillimisht i rriti Mani s bashku m fmijt e vet dhe Salihin.

Salihi, Smajli dhe Rexhepi n vitin 1952 SMAJL ISUFI

Ishte djali i Isuf Zymerit. Dhe, ska dyshim q ishte i prciellur nga t gjithe Vuthjant. si nga dashamirt e Isuf Zymerit poashtu edhe nga armiqt e tij. T part e donin dhe ishin t knaqur q Isufi kishte ln djal (kur iu vra baba e kishte vetm nj vit e gjysm). T dytt ishin gjeloz dhe pse jo ia kishin edhe friken sikur q ia kishte frikn edhe vet pushteti. Pra ata q ia vran babn!! Dhe pr shkaqe objektive e subjektive mbeti vetm me 4 klas shkoll!?

Autori i ktij shkrimi, kur bhet msues e qet n nj shkoll t Rugovs, ku Smajli i kishte edhe dajt Shpend Halilin e Rexhajve t Shkrelit, nj burr burrash q sTcam takuar m t mir n jetn time. Kam ndejtur shpesh me at trim malesh. Thoshte se ka qen antar i cets se Mehmet Lips - nj kacak me flet q kishte zhdukur shum zollumqar shkije q ua kishin prur shpirtin n fyt Shqiptarve t Dukagjinit n kohn e Karagjorgjeviqve. Bile nj harombash t till n Katund t Ri t Pejs e kishte ekzekutuar vet Shpendi, m trgonte shpesh ngjarjen... Smajli pas kryerjes s kl. tet, privatisht, kuptohet, punsohet n hoteleri t Prishtins ku punon me nder deri n Luftn e Kosovs e pastaj kaloi n New York ku vee i kishte shkuar djali -Kreshniku me dy motra?! Si tr Plavo - Guciasit tjer do t thot dikush...

Dr. ISUF ISUFI Dedushaj

U lind n krahinn e Vuthajve, me 10. 10. 1951. Shkolln fillore e kreu n vendlindje, gjimnazin n Pej e Fakultetin e Mjeksis n Prishtin n mars t vitit 1976. Specializimin nga epidemiologjia e prfundoi me 20 maj 1980. sht epidemiologu i pare shqiptar i Kosovs. Studimet posuniversitare i mbaroi n Fakultetin e Mjeksis n Sarajev, u magjistrua n nntor t vitit 1983. N vitin 1986 prfundoi subspecializimin nga imunologjia n Universitetin e Zagrebit. Me 27 nntor 1986 n Fakultetin e Mjeksis n Prishtin mbrojti tezen e doktoraturs. Ishte pr nj koh t shkurtr pr prfeksionim apo vizita shkencore n Universitetet m n z t SHBA-ve dhe t Europs: Harward, New York, Columbia, Yalle, Vjen, Grac, Hamburg, Hajdelberg etj. N vitin 1976 punsohet n Entin Krahinor pr mbrojtjen shhdetsore. N vitin 1990 prjashtohet nga puna nga pushteti serb pr shkaqe etnike e politike. Prej dhjetorit t vitit 1991 e gjer n vitin 1997 ishte Prodekan dhe msimdhns n Fakultetin e Mjeksis n Prishtin. N vitin 1992 - 2001 ishte Kryetar i Kryqit t Kuq t Kosovs. N vitin 1981- 1990 ishte Kryeredaktor i Revists "Shndeti". N vitet 1996 -1999 ishte Nnkryetar i Shoqats s mjekve t Kosovs. 1992 1997 Redaktor prgjegjes pr librin universitar, antar i Redaksis s Fjalorit Enciklopedik Mjeksor pran ASHASH - Tiran. N vitet 2006 - 2007, Dekan i Fakultetit t Mjeksis n Prishtin. Dr. Isuf Dedushaj, prvec kontributit t madh q dha n shkencn e mjeksis, kohn e fundit e ka shkruar nj vepr shum t rndsishme e cila ka karakter historik: "Mjeksia shqiptare e Kosovs prej Dardanis e deri n vitin 2007" si fryt i puns s tij 12 vjecare. Libri ka 1700 faqe. Prvec ksaj sht autor edhe i dhjetra librave shkencore universitare ku trajton tema t ndryshme nga lamija

mjeksore... (Shih lib. Muharrem Hardolli: "Historiant q kan shkruar pr trojet shqiptare n mal t Zi" NY. 2009.) Sig po shihet, Dr. Isufi edhe pse u rrit n kushte jashtzakonisht t vshtira, dhe prore i prciellur nga UDB-a, me nj prpjekje titanike arriti t bhet emer i njohur n boten Shqiptare e m gjer, n mjeksin botrore...

Emer bri edhe djali i Salihit: NAIM DEDUSHAJ U lind n Vuthaj me 1965. Shkolln fillore e kreu n Vuthaj dhe Guci e te mesmn n Prishtin. N vitet 1986 - 1990 studion n degen e Historis n Fakultetin Filozofik n Prishtin. Pasi u shprngul n SHBA, ponoi si Drejtor Ekzekutiv i Zyrs s LDK -s n Amerik. (1992 -1999), n "Ambasadn e Kosovs"-sic e quante presidenti Ibrahim Rugova. Si drejtor i ksaj zyre, ai ishte prfaqsues i Kosovs n koordinimin e ndihms s SHBA -ve pr Kosovn duke informuar zyrtart amerikan t Kongresit dhe t Shtpis s bardhe rreth situats s vshtir n Kosov nn regjimin serb, duke publikuar artikuj dhe duke krkuar mbshtetje pr shtjen e Kosovs. Zyra e LDK -s (e themeluar me 1990) ka patur nj rrol t rndsishm n Amerik, sepse n fillim t viteve t 90-ta pak amerikan ishin n dijeni pr Kosovn, kurse pr m pak se dhjet vjet SHB-t ishin t gatshme t hynin n luft pr t shpetuar Kosovn. T gjitha kto Naimi i ka paraqitur n librin e vet me titull; "LDK-ja n SHBA: Historia e nj Lvizjeje" N. Y. 2000. Naimi n Amerik vazhdoi studimet n Anglisht dhe n Kuituren Amerikane (YMCA dhe Lehman College - New York). Posa u clirua Kosova kthehet n Prishtin dhe u zgjodh Sekretar i pare i prhershem i Ministris s Brendshme t Kosovs q sht formuar n janar t vitit 2006. sht antar i LDK nga viti 1989 dhe njkohsisht antar i Kshillit t prgjithshm t LDK-s. Pastaj zgjidhet Drejtor pr Diasporn n Ministrin e Kulturs. Ka shkruar edhe librin "Shtetet e Bashkuara t Ameriks dhe fati i Kosovs" Prishtin 2006. (Shih lib. e cit. M. Hardolli "Historiant...) Keshtu pra, familja jon, pasardhsit e Tahir Syls, mshkujt e Cung Tahirit e kaluan natn komuniste pa guxuar me u ndie pr s gjalli, por duke u falenderuar vllezrve nga Kosova, Kosovs trime dhe ndryshimeve q ndodhn atje pas rnjs s Rankoviqit, ca nga ne arritem t shkollohemi e ti hapim syt, si thot populli dhe ta ruajm drejtpeshimin e traditn e t parve ton mesa patm mundsi... E gjithe kjo ndodhi se vet intelegjenca kosovare ishte pozicionuar drejte, kah shkollimi dhe ngritja e femijve t viktimave t fashisto - komunistve sllav. Bijve t nacionalistve shqiptar si: Jusuf

Gervalln, Ibrahim Rugoven, Ahmet Krasniqin, Enver Hadrin e ca e ca t tjerve q i muarrn fatet e atdheut n dor m von dhe e bn Kosovn shtet t pavarur. E realizuan ndrrn e baballarve t vet. Apo jo? Rasti m binds pr kt q u tha m lart sht vizita e Presidentes s Kosovs: Atifete Jahjags t varri i gjyshit t saj, Mehmet Ags t Rashkocit, n New York, shtator 2011. Orjentimin e drejt aso kohe, t intelegjencs dhe popullit patriot shqiptar e kam provuar edhe vet n jetn time. N cdo vend kah kam qndruar, ku kam punuar dhe kah jam siellur, hieja e Cung Tahirit m ka prciellur pr t keq dhe pr t mir: Pr t keq, se UDB-a me lakejt e vet n cdo hap me rrinin pran. E kam cekur edhe n lib rat tjera: T gjithe arsimtart n Kosov q e kan pasur n dor dftesn time t klass tet, m pyetnin: Pse s'ta kan ngritur edhe nj tresh n katrsh e me e kaluar klasen shklqyeshm? Shkaku dihej. Dikujt si konvenonte q un ta vazhdoja shkollimin e mtejshm. Duhej sipas tyre t shkolloheshin vetm klysht e sllavve e jo nacionalistt shqiptar!! Ose, kur duhej t zgjidhej drejtori i shkolls n Drenoc t Klins (viti 1969), Ram Morina (e kan masakruar Srbet n Klin me 1999) ather, aktivist politik i asaj komune, krkonte nga un t bhesha antar i LKJ, e t zgjidhesha drejtor se sig thonte ai: "Kryetari i komuns, Osman Krasniqi, nj reformator i ri e shum puntor (n kohn e tij u zbuluan eshtrat e Azem Galics dhe u varrosn n fshatin e vet t lindjes -R. D.) krkon q ti t bhesh drejtor meq ka ndgjuar se je i nj familje shum t mir vuthjan" Prezent ishte edhe Haki Gashi - nj aktivist tjetr i komuns. Dhe jo vetm n Kosov, por edhe n Shqipri n maj t vitit 1971, kur isha n vizit me arsimtart e shkolls fillore "Sknderbeu" t Treboviqit, duke i falenderuar prciellsit ton Gani Begs, q pasi i tuboi informata t thukta se kush jam e i kujt jam (kt ma ka thn vet ditn e fundit n Kuks: "Ishe m i mir sec kemi menduar, n baz t familjs tuaj"). Ma mundsoi ti takoj pothuajse t gjithe Plavo - Guciasit q gjendshin aso kohe atje, duke filluar nga Sadik Bekteshi - ather komesar politik i Armats Shqiptare e gjer t Brahim Smajli -Prelvukaj, q e kishte vrar policin jugosllav t stani i jon m 18 korrik 1951. Q t gjithe kta njerz pyetjen e pare e kishin: Si sht djali i Cungut e si jan djemt e Isufit? E kur e muarrn vesh se Isuf Isufi studionte mjeksin n Prishtin mi grumbulluan hic m pak se 33 libra e skripte pr t'ia cuar atij, q i patn ndihmuar shum meq atbot ligjronin profesort e Tirans n Prishtin. Ata q i kishin shkruar ato tekste... (Shih lib. e cit. Si e gjeta dhe si e lash...) Me kt dua t theksoi se na bhej gjithe ai respekt i heshtur, mua dhe t tjerve Dedushaj, pothuajse n t gjitha trojet shqiptare q njherit ishte edhe nj obligim i yni m i madh q t ruhemi e mos ta humbasnim at respekt q e kishim trashiguar nga t part ton. sht br si barcolet nj thnje e Dr. Ibrahim Rugovs, kur i kan thn se pse e zgjodh Dr. Isuf Dedushaj kryetar t kryqit kuq t Kosovs e jo ndonj tjetr e ai ishte prgjegjur: "Se Dr. Dedushajt ia kan vrar shkiet baben "Kjo s'don koment. Kjo ishte filozofija Rugoviane, pr mos me thn nacionaliste shqiptare e futur atbot n programin e LDK ... Dhe posa ra ai dreq komunizmit edhe ne, familja jon, filuam t'i prkujtojm edhe npr gazeta e pastaj t'ua ndrtojm edhe varrezat Dshmorv t 18 korrikut 1951 n Vuthaj. S pari i prkujtuam n gazetn "Illyria" t dat. 17 gusht 1991 n New York." Kaluan plot 40 vjet nga dita e kobshme e 18 korrikut 1951, kur bandat getniko - komuniste, serbo - sllave i arrestuan dhe po t njejtn dit rruges pr n Guci, me duar lidhur i vran!!! Plot 40 vjet vuajtje, malltretime, lecitje, ndjekje, persekutime, izolime, rrahje, helmime, burgosje dhe vrasje, prjtuam jovetm ne, bijt dhe nipat e juaj, por mbar populli shqiptar n Kosov me troje t veta. Por, ja erdhi koha, kufiri i cili ua ndau vendlindjen (Vuthajt) prgjysm, kufiri t cilin e urrejtet aq shum dhe duke mos e prfillur fare edhe u vrat nga ata q e mbronin. Dhe m n fund po shembet dhe mbi varret tuaja po buzqesh liria e n horizont po xixllon nj prmendore q simbolizon at liri pr t cilen Ju ndrruat dhe flijuat jetn. Dhe, poeti Din Mehmeti pr Ju do t'i thurte kto vargje: Flini t qet Se n gjakun tuaj

Do t shumzohn Pranverat e pavdekshme E zogjet do t ndrtojn Cerdhet plisave tuaj t tretur. Ju prkujtojn pr jet: Djali Smajli dhe nipat: Jaha e Rexhepi, N. y. Ndrsa "Illyria" nr. 548, e 22 - 23 korrikut t vitit 1995 ndr t tjera shkruante: Plav: N Vuthaj, fshati m i skajshm i komuns s Plavs, dje u prkujtua nj ngjarje q 45 vjet m pare i kishte tmerruar jo vetm banort e ksaj ne, por edhe m gjr. Me 18 korrik 1951, pas vrasjes s nj milici nga divrzantt prej Shqipris, organet e sigurimit dhe ato ushtarake i moren n shtpit e tyre Cung Tahirin Dedushaj (62) dhe Isuf Zymerin -Dedushaj (26) dhe pa provuar fare fajsin e tyre i pushkatuan n mes t fshatit duke i ln pr dy dit kufomat n mes rruges m frekventuese, me nj pjes t trupit n kanalin me uj e me tjetren n stom, n shnj hakmarrje, por edhe pr t kallur frikn ndr banort shqiptar t buzkufirit. Ata qen groposur aty afr pa ndonj shnj varri, por asnjher nuk u harruan si nga t afrmit as nga bashkfshatart. Dshmi e ksaj ishte edhe manifestimi prkujtues i ksaj ngjarje t njtn q e lam, kur iu zbulua prmendorja ktyre dy viktimave n t cilen merrnin pjes pos t afrmve dhe bashkfshatarve t shumt edhe PAJAZIT NUSHI, nnkryetar I KMLDNJ-s n Prishtin dhe ZENEL KELMENDI, antar i Kryesis s LDK -s. Pllakn prkujtimore e zbuloi akademik REXHEP QOSJA, ndrkaq fjal rasti mbajti veprimtari BINAK ULAJ: "Ata, tha ky me kt rast, m pare pranuan vdekjen, se t prmendn pr turp e dhe sot "zbulimi i ksaj prmendorje sot, pas 45 vjetsh, sht porosi e qart se koht ndryshojn dhe prandaj duht t na shrbejn si msim pr ata q ende ndjekin rrugn e djallit, kurse ne dhe brezave q vijn do t u prkujtojn se sa vshtir ka qen t jetohet ktu me nder, se sa sakrifica jan br pr kto troje. Na prkujton dhe do t'ua prkujtoi brezave se atyre q u sakrifikuan pr atdhe, pr ardhmerin e tij, nuk do t'u trett varri kurr". (qik)

Po me ras tin e 45 vjetorit t rnjs s ungut e Isufit, rrapsodi popullor, SHEFQET ADEMAJ, nga Skivjani i Gjakovs ua kushtoi nj kng me tirull: MARTIRVE T MALSIS": Shum ka vuajt kjo Shqiptari Prej se erdhn shkijet kojshi Kriminel e t'pa burrni T'msuem me lajka e me dredhi T'lidhun me Franc e me Angli E coptuen t'shkretn Shqipni Fatkeqsia vjen e rritet Historia na prsritt Keshtu pas Lufts nacionale Prap u ndan trojet shqiptare Ma se gjysma e Shqipnis

Mbet nn kthetra t Shkijenis Prap e ndan vllain me vlla Nji n 'Shqipni tjetri nn shkja Kurr kt ndarje s'e pranuem Npr breza e luftuem Zot me i dal toks shqiptare Vazhduen luftn Kacakt n'male Haxhi Meta, trim i vrtet I shoqnuem nga dy njerz t'vet N'korrik t'vitit pesdhjet e nji Kceu kufinin n'Vuthaj ka hi Me takue nji burr me bes Cung Tahirin at trim me flet Jeta n'mal s'ka siguri Mbas tri dit prfat t zi Dy milic shkije tue kalue Nji krism t'gurve kan dyshue Dhe merr turr i zi Millani Si me vrap u nis prej mali Kris breshana e Brahim Smajlit E muer n'shok deri n'lul t'ballit N pamundsi kacakt me i zan Prej Dedushajve kater vete kan marr Dy jet n'burg e dy i vran Mefriksue popullin n'kto an E vran Cungun dhe msues Isufin Rrafshuen vorrin gjurmt tua hupin N'Shqipni lajmi ka dal Iau vran Vuthajve msuesin e pare Del bylbyli n'mal vajton Alfabetin kush na meson? Dhe pse vorr s'u lan m'u pa N'zemrat tona jan ba kala Sot Shqipnia n'8o vjetor Me dekorime i shpall dshmor Isufin msues ungun luftar Dekorata t'mimit t'par. (Shih gaz. "DIELLI" Y. gusht 1996) Pra, duke u bazuar n gjithe sa u tha m lart, me plot t drejt, 18 korriku n Vuthaj dhe m gjer duht t festohet si DITA E KACAKVE SHQIPTAR. Sepse Kacakt Shqiptar ishin forca m elite e kombit ton n luft me pushtuesit e shumt t trojeve tona strgjyshore: Me mijra nizam osman i kishin likuiduar ata. Me qindra xhandarr t Krajl Aleksandrit dhe m n fund filluan t'ia vrasin edhe krajl Titos e Rankoviqit. Duke i paralajmruar se s'do ta duronin ringritjen e kufirit nprmes t Alpeve Shqiptare S'do ta pranonin kurr ndarjen e Gucis nga ama e vet - Kelmendi. Dhe, keshtu HAXHI META, Prelvukaj, veterani kacak i ktyre anve q ua kishte shtir tmerrin xhandarve Jugosllavt Karagjorgjeviqve. E kishte thyer burgun e Rankoviqit dhe tani si thot knga popullore; Kceu kufinin nVuthaj ka hi... dhe sht thn m lart se cfar i ndodhi... Ndrsa sot, si pr cudi, n Vuthaj mbaht nj fest, q vee po bhet tradicionale: FESTA E ALPEVE SHQIPTARE, me 1 gusht!! Dit kjo q s'ka ndodhur asgj kurr n Vithaj e as n Alpet Shqiptare?? Prandaj do t'ishte m e arsyeshme t festohet DITA E KACAKVE SHQIPTAR me ?do 18 Korrik. Tu kndohet kagakve ton dhe t kujtohen trimrit e tyre, Pse jo t promovohet edhe nj monografi pr ata burra malsor q ia shuan ndrrat shqiptarvrassve: Pashiqit dhe Rankoviqit. (Shih. Lib. e cit: "100 vjet Luft")

N Vuthaj thon: Nj krue q ka rrjedh s'ka care pa pikue. Pas gjithe atyre katrahurdave q i prjetuan Dedushajt gjat 50 vjetve t nats komuniste prapseprap ishin t gatshm me u kacafytur prsri me Shkije, gjat lufts pr clirimin e Kosovs. Kushtrimit: "O hiq kush asht trim" iu prgjigjen shum djem t tyre. Ndrsa JETON IDRIZI ra n fush t mejtanit gjoks pr gjoks me ato bisha gjakatare: O hiq kush sht trim, ishte nj thirrje alarmi ndr Shqiptar. Thirrje e kushtrimit, q u prdor pa ndrprer pr afr tre shekuj ndr ne. Saher q ndonj krahin shqiptare n veri t'Atdheut sulmohej nga bisht e egra t Karpateve, ndonj burr m z luani dilte npr kodrat e fshatrave t Alpeve Shqiptare dhe lshonte kt thirrje duke e prciellur edhe me nga 2 - 3 t shtna nga armt prsonale q i mbanin. Ushtonin bjeshkt dhe lkundej i madh e i vogel, 7 - 70 vjec pr t'i dalur zot Atdheut q ishte n rrezik. Kush nuk ishte trim se, n at rast?! Keshtu ndodhi edhe gjat luftrave t Lidhjs Shqiptare t Prizrenit, kur m mijra djelmosha nga t gjitha trojet shqiptare n Ilirikun plak, ia msyn Plavs e Gucis, Hotit e Gruds, Gjakovs e Ulqinit. Keshtu ndodhi me 1912 - 1913 e m 1920kur u mbrojt Shkodra m Malsi. Por edhe m 1941 -1944 kur pr mbrojtjen e kufijve t Shqipris Etnike ran me qindra djem duke filluar nga Tivari e deri n'Albanik. Por ai q s'u harrua kurr n kto an ishte LAN SELIMI, q bashk me Shemsi Ferrin kndohej n cdo dasm e aheng. N fund t shekullit q lam pas (vitet 1989 -1999), shekullit t tret me rradh kushtrimi: "O HIQ KUSH SHT TRIM" u qit pr mbrojtjen e Kosovs nga zhbrja e prjetshme, sig ishte zhbr Sanxhaku i Nishit nj shkull m pare. Ktij kushtrimi iu prgjegjen shum trima nga t gjitha viset shqiptare. Edhe nga Plav e Gucia me rrethin, u turrn djelmoshat nga kudo i kishte zn puna, jovetm ata q jetonin atje (Jeton Idrizi Dedushaj, Qamil H. Ulaj, Lirak Z. Celaj, Dardan C. Gjonbalaj etj.) por edhe shum t tjer q ndodhshin npr Evrop e Amerik. Nga Evropa vrapuan oficert e kariers Rrustem Berisha - I Arzhanics trime, Skender Hasangjekaj - i Martinajve dhe Valdet Selimaj - i Vuthajve, q i udhheqn betejat legjendare t zhvilluara pr thyerjen e kufirit Shqiptaro - Shqiptar n prill t vitit 1999, ku Hasangjekaj edhe u plagos rnd nga t njejtat predha q e vran Agim Ramadanin -KATANN legjendar me t tjert. Nga Amerika e largt me brigaden "ATLANTIKU"udhtuan: Dem Hasangjekaj, Haxh Balidemaj (nga Martinajt), Cen Haxhaj e Sadri Mehaj (nga Hoti) dhe vuthjant: Ymer Kukaj, Ismet Dedushaj, Brahim Selimaj, Kujtim e Xhem Gocaj. Pastaj Arben e Milot Bucaj nga Nokshiqi legjendar etj. Derisa t gjithe kta e patn fatin t kthehen shndosh e mir npr shtpija t veta, i riu 24 vjegar JETON I. DEDUSHAJ, ra n agun e liris me 5 qershor 1999, n mbrojtje t fshatrave t Decanit, n mes t Dashinocit dhe Lumbardhit. Ra ashtu sig kishte rn 58 vjet m pare LAN SELIMI n mbrojtje t Plav - Gucis. Skenari dhe armiku ishte i njejt, vetm emrat e heronjve ton ndryshojn! Lani ra n vendlindjen e Jetonit e Jetoni ra n at t Lanit! Lani ra duke qndruar heroikisht n kmb, duke e mbrojtur Uren e Limit q t mos deprtonin getnikt e Llashiqit n Arzhanic e Jetoni ra duke u hedhur mbi tanks n mbrojtje t Lumbardhit nga nipat e Lashiqit. Ka vetm nj dallim: Eshtrat e Lan Selimit u bartn n vendlindjen e tij ndrsa ata t Jeton Dedushajt mbetn n Parkun Memorial t Gllogjanit. Jovetm pse Jetoni kishte dshir t pushoj aty sTaashku m dshmort e Dukagjinit, m ata q u vran n t njejtn luft, nga hordhit sllave, por edhe pse vendlindja e tij VUTHAJT, gjendt ende e pushtuar nga ato bisha t'egra barbare!! Duhen prap Jetona e Lan Selima q t'i clirojn edhe ato troje tona, apo jo??!!

Jeton Idriz DEDUSHAJ Bjen pyetja: Kush ishte JETON IDRIZI - DEDUSHAJ? U lind n Vuthaj, me ol. o5. 1975. N nj familje t lasht dhe zmadhe si prkah burrria ashtu edhe prkah atdhedashuria. Shkolln fillore dhe gjimnazin "Bedri Pejani" e kreu n Pej dhe i filloi studimet. Q n vitin e tret t shkolls s mesme kishte rn n konflikt m policin serbe. Ata e kishin malltrtuar dhe ia kishin grisur librat! Rast q u shnua edhe n gazeta, diku n vitin 1991. Ishte pjesmrrs n t gjitha demonstratat q zhvilloheshin aso kohe n Kosov. SVonoi dhe ra n kontakt edhe me luifttart e liris q vee kishin filluar t organizoheshin n Dukagjin e gjetiu. Derisa i veshi rrobat e UCK -s m 05. o5. 1998, n Gllogjan t Decanit. Nj her ishte edhe n Shqipri pr arme e kohn tjetr ka vepruar brenda Kosovs. Pas kryerjs se strvitjeve ushtarake n Gllogjan i bashkohet Brigades 131 "Jusuf Grvalla". Ka marr pjes n t gjitha betejat q i ka zhvilluar kjo brigade: N Logj, Gllogjan, Prejlep, Maznik, Pozhar, Lumbardh, Jabllanic (tani Shqipojn) etj. Gjat ' paqs s Hollbrukuf'ka kaluar pak koh n Shqipri e sht kthyer prsri n Dukagjin dhe nn komandn e Ramush Haradinit e vazhdon luftn deri n vdekjen heroike me o5. 06. 1999, n mes t fshatrave Dashinoc dhe Lumbardh t Decanit. Sipas dshmitarve t gjall ka rn nga nj granat serbe n vijen e pare t frontit. sht varrosur po at dit, n mbrmje n Maznik pr fu rivarrosur me 24 gusht 1999 n Parkun Memorial n Gllogjan. Kshtu Jetoni iu bashkua dhjetshs s mixhallarve t vet q kishin rn n prpjekje m t njejtit okupator gjat shek. XX e q i kemi prmendur m lart... Pra Jetoni ishte i 11-ti (njmbdhjeti) burr i Dedushajve, shprehur sportisht: Nj skuader e tr q ra n prpjekje me bishat e Karpateve.

Kshtu ishte n shek. XX, e t shohim si do t jet n shek. XXI. N shek. e ri me shkijet e mocm;"Ujku -thon, qimen e ndrron por hujin jo"!? (Shih lib. e cit. "Gjurm Mergimtarsh...) Nj tjetr lufttar i liris q shkoj n luftn e fundit pr clirimin e Kosovs q nga Amerika e largt me batalionin e famshm"ATLANTIKU", ishte ISMET AVDIU -DEDUSHAJ. I cili siuc thot rrapsodi popullor, Rrustem Ulaj n nj kng kushtua ktij lufttari t liris ; Ismet Dedushaj, nj djal Vuthjan A nis djali, ani jetn me dhan N Nju Jork i la thmin me grue, N Kosov erdhi besa me luftue... Pr t msuar dicka me gjersisht nga ky akt heroik dhe atdhetar biseduame me Ismetin me 30 mars t vitit 2012, n restorantin e tij "Sairfield caf" n Kenerike t SHBA-ve: Q n flim mund t konstatojme se nj krue q ka rrjedh prore s'ka care pa pikuar - thot populli. Edhe Ismeti, si nip i SMAJL ISUFIT, q i kishte marr 5 plage n trup n Luftn e Grebenit, n mbrojtje t Gucis n tetor t vitit 1912, nuk kishte si mos t'i vlonte gjaku kur i shihte grat, femijte dhe plaqet e masakruar npr arat e Kosovs dhe lajmerohet vullnetar pr t'iu bashkuar "ATLANTIKUT", pr t shkuar n Tufte. "Ne ato momente s'kam marr asgje parasysh. As femijte, as gruan e semur e asgje tjetr! U Tajmerova n shtab, n Jankers, t komandantt: Hysni SyTa e Shefki Mexhuani, q t gjith komandoheshin nga SKENDER DOCI, oficer i Ushtris Shqiptare. Djai i t famshmit, Veli Niman Docit, q gjat LDB, kishte qen Komandant i babait tim - Avdi Smajiit, t mobizuar n LAC n

Malsin e Gjakovs n fun t vitit 1944 e fiTTimi i vitit 1945." 110 djlmosha, e Tan jetn e rehateshme t SHBA -se dhe hypen n aeropTan pr n Tiran. N mesin e tyre prvec Ismetit nga Krahina e Plav -Gucis ishin edhe: Haxhe Balidemaj, Cen Haxhaj, Sadri Mehaj, Ymer Kukaj, Brahim Selimaj, Kujtim e Xheme Gocaj dhe Arben e Mlot Bucaj. Ka t drejt Akad. Hivzi Isiami kur thot: "E tr bashksia shqiptare n SHBA ishte shum e angazhuar pr zgjidhjen e drejte t gshtjs se Kosovs dhe t shqiptarve n ish Jugosllavi, si dhe pr zhviimin dhe demokratizimin e Shqipris. Kosova, kriza dhe tragjidia e saj, i kishte bashkuar t gjith shqiptaro - amerikant, pa marr parasysh prkatesin rajonale, fetare dhe ideologjike. Shqiptart e Ameriks e ndihmuan luftn paqsore dhe ushtarake t kosovs materialisht dhe ushtarakisht deri n pavarsin e saj. Kjo mergat me krejt mundsite n dispozicion ishte ajo q i hapi dyert e institucioneve vendimmarrse n SHBA pr t ndrkombtarizuar cshtjen e Kosovs dhe pr t vetedijsuar opinjonin amerikan deri n mbshtetje t vendimit pr t intervenuar ushtarakisht kundr regjimit me t eger n Evropen e gjysms se dyte t shek. XX. (Shih: Gaz. DIELLI, N. Y. qershor 2012f. 7.) "Pasi arritem n Tiran - thot ISMETI, na derguan ne Durrs, ku ushtruam plot nj jave. Pastaj na vendosen n Burrel. Aty na mbajtn pak tepr por sic thonin organizatort, donin t'na kursenin, meq ishte shum rrezik kalimi n Kosove.

Pastaj nn komandn e Gani Shehut kaluame n Frontin e Pashtrikut. Ku luftuame plot nj muaj" thot Ismeti. I cili s'donte t'epte detaje pr zhvillimet n front. Vrtet e kishte njfar sikleti kur ia prmendsha frontin e lufts. Shihej se kishin ln mbresa t ai, ato momente dhe ngjarje atje. Ndrsa e shoqja, Fatimja thot se: "Dita q u ndava prej tij n Jankers, ishte shum e merzitshme. E semur, me 3 femij (djalin 2-3 muajsh) dhe frikohesha pr jetn e tij... Prhapeshin mjaft rrena. Dy tre her erdhi lajmi se sht vrar bile! Ndgjoja lajmet dhe dridhsha kur i prmendshin t vrart. Pritsha mos po i del emri. Nja dy her n fillim u lajmerua n telefon e pastaj asnj haber"?? "Kur mbaroi lufta - vazhdon Ismeti, un u ktheva n Tiran, e ia mesyra New Yorkut. Me than q t shkoj n Kosove por un e kisha kryer detyrn, pr gka isha shkuar. N aeroport me priti grueja me femijte - kuptohet, ishte e pabesueshme pr mua dhe kenaqsi njiherit."!! Ismeti nga natyra sht shum i gelte dhe i prirur pr shaka, Thot se "edhe n front kam qen i till. N momente mjaft t vshtira i bejsha me qesh koleget. Kishte edhe asi q ma merrnin inati: "Si po t'bjen ndrmend pr hajgare - me thonin me hidhrim! Derisa oficert i mirpritnin ato shaka t' mijat..." na tha Ismeti duke mos dshiruar ta zgjas me tepr... Ktu n vijim po i paraqesim t gjith pasardhsit e DEDUSH NRELIT:

Pasardhsit e Arif Zenelit gjinden sot n Skivjan me mbiemrin: MEMHETAJ ndrsa Sali Rrustemet gjinden sot n Shtoj (Guci t Re) t Shkodrs me mbiemerin DEDUSHAJ. .. (Pra sic po shihet i kemi rregjistruar prafersisht, emrat e t gjith atyre Dedushajve q kan lindur n Vuthaj. Pr t tjerat na kan munguar shnimet e sakta. Kerkojme falje - autori.) Dedushaj ka edhe n Vukel, por sig dihet, ata sT<an lidhje me Dedushajt e Vuthajve, prvec se jan t t njejtit fis - Kelmendas. T dhnat e pr t gjitha kto i kam vjelur nga kusheriri im IS ELEZI DEDUSHAJ q ishte nj historian autodidakt por shum i interesuar pr historin e t parve t vet...

VUJANOVIQI MASHTROHET N gazetn "Bota Sot" t dates 29 Qershor 2011 fq. 7, lexuame nj interviste t Presidentit t Malit t Zi, z. Vujanoviq q ia kishte dhn gazets serbe "Vecer" n t cilen shtonte se: "Mali i Zi nuk ka rrezik nga projekti "Shqipria e Madhe". Q n fillim po i themi Vujanoviqit, por edhe Tadiqit se nuk egziston kurrfare projektit pr "Shqiprin e Madhe" por pr Shqiprin Etnike ose natyrale, ku do t hynin t gjitha trevat shqiptare q sllavet (pra edhe malazezt) na i kan marr me dhun.

As dje, as sot as edhe nesr Shqiptart s'e kan "prjetuar" s'e prjetojn edhe as nuk do t'a prjetojn Malin e Zi si "shtetin e tyre "!!!Shqiptart do ta ndiejn vehten rehat n at shtet sllav vetm ather kur t'u garantohen dhe t implementohen t gjitha ato t drejta q i kan fituar serbet n shtetin e Kosovs. S'di a e di Vujanoviqi se q nga ardhja e demokracis n Mal t Zi, n trevat Shqiptare n kte shtet s'sht ndrtuar asgje prvec nj kishe ortodokse sllave n maje t Rumis?! E ktyre u thot "vlera qytetare t shtetit Malazez "Presidenti i kti shtetit. Shqiptart kan deklaruar shum her n instanca t brendshme dhe t jashtme se nuk jan t interesuar t luajn me kufinjt e Ballkanit, por t'i zhdukin ata kufije e t'i bashkohen Evrops se Bashkuar se bashku me t gjith fqinjt e tyre, pra edhe me Malazezt. E nse sllavet uzurpator kerkojn ricaktimin e kufijve n Ballkan ather edhe Vujanoviqit i dalin do pun... Nuk humb shum territore, kufiri vecse sht vizatuar. rruga e re Tivar - Andrievice do t ishte egzakt kufiri i ri n mes t Shqiptarve etnik dhe Malit t Zi. Historikisht dihet se asnjher Rozhaja, Plava, Gucia, Malsia e Madhe (e Tuzit), Ulqini dhe Tivari nuk e kan pranuar pushtetin malazez, por prkundrazi e kan luftuar sa her q u ka ardhe rasti. N NOKSHIQ me 1879 - 1880, t ura e Rzhanics n prill t vitit 1880, n Ulqin, nntor 1880pastaj me 1912 -13, 1944 - 45 etj. Delegatt e ktyr trojeve kan marrur pjes n krijimin e Lidhjes se Prizrenit me 1878, n at t Vlors me 1912, n Konferencn e Bujanit 1943 - 44 dhe dihet cka the vendosur n ato mbledhje. Vetm nj prparsi e ka Mali i Zi krahasuar me Serbin, Maqedonin dhe Greqin: Ka arritur t'i shprngule Shqiptart nga trojet e veta etnike, n pjesn me t madhe! Por mos t harrojme se ata edhe pse gjinden jashte atdheut jan t lidhur si mishi me thonin me vendet e tyre, pamarr parasyshe se ku gj enden tani. Andaj i kisha porosite sllavo - ortodokset e Ballkanit q mos t luajn me kufije por t'i zhdukin ata e fi bashkangjitemi Evrops t gjith se bashku. Pra Evrops se Madhe... Botuar n portalin: "Fletorja Shqiptaria" Nntor 2011. PSE PO DISKRIMINOHET MALSIA E MADHE?! Kto dite e pame kryeministrin e Shqipris duke e pruruar fillimin e nj rruge nga Librazhdi n drejtim t jugut. Bjen n sy se t gjitha rruget q i pruron kryeministri shkojn n drejtim t jugut. T gjitha kritikat e sharjet pr at njeri vin po nga ato an!? Kam vetm nj pyetje: Kur do ta shohim kryeministrin Berisha t ura e Tamars duke e pruruar fillimin e rrugs HANI I HOTIT -VERMOSH - GUCI, ose n Valbon duke e pruruar fillimin e rrugs VALBON - SHALE - SHKODER? Pra rradhn e ka ndrtimi i UNAZS SE KOMBIT: DECAN - PLAV - GUCI - KELMEND -SHKODER - SHALE - BAJRAMCURR - DECAN. Sa dihet nga historia ajo malsi e mbrojti mbretin Ilir - Gencin n pushtet n Shkoder duke luftuar me okupatorin romak. Ata i rrezistuan pr mrekulli politiks asimiluese t Nemanjiqeve dhe Osmanve. Bile as fen nuk mund ua ndrroi. Ca e ca pashallar t tipit t Vuci Pashs, Maxhar Pashs etj. i lan eshterate n ato an. Ca e ca kryengritje t tyre. U shtang Turgut Pasha n Qafe t Agrit. Nikaj, Mertur e Shale se lan t deprtoi n Shkoder me 191 O-ten. Hoti e Gruda bashk me Kelmendin ia thyen forcat e atij dhe ngritn Flamurin Shqiptar n Malin Deciq me 1911 dhe prune Memorandumin e Grecs. Kjo e gjitha ishte parapregatitja e shpalljs se Pavarsis se Shqipris. Pra ktu u zhvillua Historia kombtare. Plava dhe Gucia n Betejen e Nokshiqit afer Plavs i than JO, Kongresit t Berlinit Hera e pare dhe fundit q Shqiptart i thyen vendimet diskriminuese t Evrops ndaj tyre. Me cka u vu n tavolinnn diplomatike boterore Cshtja Shqiptare q deri ather pothuajse s'njihnin fare. Shqiptart barazoheshin me Turq -sic kishin propaganduar Shkijete e Ballkanit.

Beteja t Ura e Rzhanics, edhe ajo pr mbrojtjen e Ulqinit (t gjitha kto gjat vitit 1880) nga hordhite malazeze i treguan bots se n Malsi s'sht lehte me hi. Masakrat cetniko - komuniste n fund t LDB dhe izolimi i ksaj treve gjate nats 50 vjecare komuniste i lodhi shum kta martir dhe filluan t shprngulen, t'ia msyjn bots se lire - kryesisht SHBA. 20 vitet e fundit t demokracis s'i sollen pothuajse asgje me rndsi. Nj harres totale. Pa investime n infrastrukture, kultur, ekonomi etj...Mjafton ti vizitojsh Kullen e Preke Calit n Vermosh, atij q e shpetoi Kelmendin nga gllabrimi i sigurte nga Mali i Zi me 1913. Kullen e Sali Manit n Tropoje, ku lindi Republika e Kosovs - n Konferencn e Bujanit, 1943-44. Kullen e Dr. Sali Berishs, po aty, depon e furnizimit me arme t UCK n luftn e fundit. (Shih lib. R. Dedushaj: "Krahina e Plav - Gucis npr shekuj" N. Y. 1993.) Prandaj nse duame t'i sigurojme kufijte me t rrezikuar t Shqipris duht t kujdesemi pr kte zone. Kurrfare rrezikut Shqipris nuk i vjen nga lindja. E sht shum me n rrezik nga veriu. Ajo "Ec prpara deri nTiran "e shkieve s'sht hjekur nga programi i tyre e as s'do t hiqet kurr. Vee momentin e presin. Me diskriminimin e Malsive t Veriut celet rruga e Sllobodanve. Kelmendi, Shala, Shoshi, Kastrati, Shkreli, Hoti e Gruda, Krasniqja e Gashi e kan mbrojtur ate kufi gjer me tani. Tani nga moszhvillimi i atyre krahinave djemte ikin n perndim e vajzat u martohen n Shkini dhe nj dite shuhet Malsia. Sic jan shuar Ceremi, Vuthajt me Plav e Guci, Vermoshi etj. Kur do t filloi Prishtina e Tirana t bjn politike kombtare e mos t dalin mendsh pas bashkim vllazrimit me Shkiete e Ballkanit, sic po bjn tani!? (Shih Konferencn e Pejs kto dite f. b.) Mali i Zi e ndalon Flamurin Shqiptar e Tirana i lejon ata t hyjn n Shqipri me leje t njoftimit! Kerkush slca me shum nevoje pr rrugen Decan -Plav - Vermosh sesa Rrafshi i Dukagjinit dhe Kelmendii Gurit. Me qindra ara ta pa mbiellura e livadhe t pakositura n Luginn e Plav - Gucis, se pronart e tyre i kan n Amerike. T gjitha ato mund ti shfrytezojn bujqite e Dukagjinit dhe t Kelmendit. Por si t shkohet atje?! STca rruge nga Decani n Plav e as nga Vermoshi n Guci. E dy shtetet tona bejn sehire. N Pej ka thashethenj se Kanali i gjashte: Shkup - Tivar do t kaloj npr Gryke t Rugovs ose t Zhlebit duke e ln plavn t izoluar sic sht sot!!! sht e domosdoshme q kanali Shkp - Tivar t kaloi npr Decan - Plav - Guci - Kelmend. Cdo ikje e ktij kanali ndrkombtar nga PLAVa do t'ishte tradhti ndaj eshtjs ton kombtare, Botuar n portalin info@fletorjashqiptaria. Dhjetor 2011. PSE PO FLIJOHEN SHQIPTART E LUGINS SE PRESHEVS DHE ATA NN MALIN E ZI Kto dite pati zhvillime alarmante n trojet tona t mbetura nn Serbin e Malin e Zi. Shqiptart e mbetur nn kto shtete sllave, prdite e me shum po diskriminohen dhe frika tek ta sht n rritje e sipr. Shpresat se atyre do t'u dalin zot Prishtina dhe Tirana jan duke u venitur!Shkurt, jan t zhgenjyer nga politika q zhvillohet atje: E pse po ndodh ashtu me se miri e kuptojme nga nj interviste e KADRI VESELIt, ish udhheqs i SHIK-ut n Kosove, dhn gazetarit t mirnjohur gjerman Nobert Giezder e publikuar n portalin gjerman "Grand Taurisme". N mes tjerash z. Veseli shton"... Ne si Kosovar kemi nevoje pr nj (...) Mal t Zi dhe nj Shqipri prosperuse. N kto vende tashme funksionon tregu i lire dhe kjo na ndihmon mjaft..." (Illyria N. Y. 10-12 janar 2012). Kjo i mjafton z. Veseli, njerit nga dirigjuesit e politiks n Prishtin ! E si duket kjo vlen edhe pr Tirann? T cilat ler q nuk reagojn kur n Presheve vin Shqiptart e vdekur nga burgjet serbe t mbushura plot me Shqiptare apo kur n Mal t Zi prdhoset e ndalohet Flamuri yn kombtar, por prkundrazi, u bejn koncesione atyre shteteve shoveniste sllave. Lejohet Tadiqi me i ra kryq e terthore Kosovs duke i rrahur protestuesit shqiptar dhe i hiqen Serbis vizat me Shqiprin. Pa kurrfare kushtesh paraprake. Reciprocitet ky e jo mahi!

Pranohet kombi malazez dhe u garantohet ulse n Parlamentin e Kosovs duke e shkelur Planin e Ahtisarit, gje q ua mundson edhe Serbeve atje t'a shkelin t njejtin, duke kerkuar: "Ahtisari plus. "Lejohen Malazezt t hyn n Shqipri vetm me letrnjoftime etj... Shkodra sht shndrruar n qytet gjysem malazez dhe aty velvitet Flamuri i tyre pa kerkuar kurrfare leje nga shteti shqiptar dhe askush si dnon menga 1000 euro apo me 2 muaj burg sig ndodh n Mal t Zi pr nxierrjen e Flamurit ton!!! N Panairin e librit n Tiran, kohe me pare, t'i shurdhonte veshte muzika serbe e Drazha Mihailloviqit, S'merrej vesh a je n Tiran apo n Ravna Gora t Serbis, pa prmendur Shkodrn...! Dhe t gjitha kto bhen pr hire t bashkim -vllazrimit ose si? thot z. Kadri Veseli: "pr t'a br nj Mal t Zi STABIL."!! Pr ta pasur nj Mal t Zi stabil duhet t'i lejohet atij t'i shprngule t gjith Shqiptart nga trojet e veta shekullore atje. Ndrsa Tirana dhe Prishtina t ndihmuar edhe nga DINOSHET (lexo: Mugoshet) vendas q si ministra t pakicave (pasi e hjekin Flamurin Shqiptar nga vendlindja evet) shprblehen me poste ambasadoriale, dhe s'do t keni kurrfare kokecarjesh me Malin e Zi. Nse ai s'do t ua kerkoj Pejn e Shkodrn, q sic ia pranoi Daciqit kshilltari i Presidentes Jahjaga - DEDA, i kishte cliruar Serbianga Osmant. (Sa mir e dinte historin ai fare msuesit i Presidentes ton ?!!!) Duhet t definohen mir rolet. Shqiptart e Kosovs Lindore (Lugins se Preshevs) duhet t'i mbroje Kosova se jan pjes e Kosovs. Ndrsa ata nn Malin e Zi t'i marri nn mbrojtje Shqipria, meq bejn pjes n Bazenin e Shkodrs. E jo t mbetemi t shkrete, as t Kosovs as t Shqipris sig po ndodh gjr me tani...As me sheher as me Barileve - sig do t thonin n Prishtin... Por sig dukt kshtu do t mbetemi prderisa n Prishtin dhe n Tiran t kemi udhheqs me mendsi provinciale dhe jo me vizion e prkushtim gjith kombtar sig dha vrejtje edhe ambasadori i Danimarks n Tiran, kto dite. Dhashte Zoti e vin n vete ata ose i zavendson populli me t tjer q do t interesohen pr kombin e jo pr fisin e vet apo principatat shqiptare, Republikat e Shqipris dhe Kosovs e asgje tjetr...!! Botuar n portalin: Fletorj ashqiptaria. com Janar 2012.

100 VJETORI I PAVARSIS SE SHQIPRIS KONTRIBUTI I PLAV - GUCIS N SHPALLJEN E PAVARSIS SE SHQIPRIS Krahina e Plav - Gucis shtrihet n cepin verior t Shqipris, e futur thell n kerthizn e Alpeve Shqiptare. Nj lugin tektonike e bukur dhe e pasur me begati natyrore, nj perle e pashoq. GUCIA, sht qytez antike, gka dshmon edhe emri i saj, por edhe nntoka e saj, edhe pse sjan ber kurrfare germimsh arkeologjike. PLAVA prmendet q nga koha Romake. E mban emrin e perandorit romak - FLAVIUS, nip i Konstantinit t Madh, i lindur n kto an. Si Ilir q ishte, pr ti kaluar pushimet n vendlindje e ngriti nj qytez dhe nj fortes me emrin e vet - PLAVA. (Shih: Edvin Jacques: "Shqiptart nga origjina gjer me sot" SHBA 1994.) Kjo lugin, e rrethuar nga t gjitha ant me male, bente nj jete pothuajse gjysem autonome. Vers vinin haraclinje e "poreznik", ndrsa po sa fillonte rnja e bors iknin ata, e mbetshin vetm vendasit q i njihnin vetm sunduesit lokal. Afersisht pr 200 vjet, sunduan Shabanagajt me origjin nga Gruemira e Shkodrs, q Veziri i Shkodrs, Sylejman Pash Bushati, i pati siell aty kah gjysma e shek. XVII. (Shih: Krahina e Plav Gucis npr shekuj, N. Y. 1993.) Derisa n analet e brendeshme t Perandoris Osmane njihej mir si krahin kryengritse dhe e pannshtruar, n analet ndrkombtare hyri q nga Paqja e Shn Stefanit, me 1878, q kur iu dhurua Malit t Zi, pa kurrfare t drejte. Themi kshtu, nga q e gjith popullsia e saj ishin atbot shqiptare.

Edhe ata q flisnin sllavisht ishin me origjin shqiptare, si, Vasoviqas, Kuc, Shaliane etj. q kishin kaluar n fen sllavo - ortodokse dhe e kishin humbur gjuhn duke u martuar me sllavet ortodoks. Kajmekami (nnprefekti) i Gucis, ALI BEJ GUCIA (Shabanagaj) duke e ndier rrezikun qet kushtrimin n gjith Shqiprin dhe i prkrahur nga Abdyl Frashri e antar t tjer t Komitetit t Stambollit, e formojn Lidhjen e Prizrenit, e cila e caktoi at komandant pr mbrojtjen e kufirit veriorte Shqipris, i vetmi kufi q u mbrojte atbote, derisa u shprngul i tere Sanxhaku i Nishit dhe ra Ulqini. T gjitha fajet pr thyerjen e vendimeve t Kongresit t Berlinit Evropa ia ngarkoi Ali Beg Gucis. (Shih: I;Lamaj: "Luftrat pr mbrojtjen e Plavs dhe Gucis n vitet 1879-1880." N. Y. Pra sht hera e pare dhe e fundit q shqiptart i thyen vendimet e Evrops. E futin Evropen n mendime dhe analiza t thella duke pyetur: Kush jan kta q guxuan t'i thon asaj JO. Me qindra gazetar, politikan, analiste etj. nga vende t ndryshme t Evrops ua msyjn trojeve shqiptare dhe fillojn ta shfetojn historin ton. "Kjo bn q perndimor (n radh t pare austrohungarez dhe gjerman), t respektojn vullnetin politik t shqiptarve pr liri dhe pavarsi. (J. Buxhovi: "Historia e Kosovs, libri i pare...") Pas Lufts se Nokshiqit, fillon mendimi evropian pr nj shtet shqiptar n rast se shprbehet Perandoria Osmane. Rilindasit ton e patn me lehte tani e tutje t u tregojn atyre se kush jan shqiptart e cka kerkojn. Dhe, n vend se t shprblehet Ali Bej Gucia (i njohur n popull si: ALI PASH GUCIA), nga populli i vet, ate jovetm se e vrasin vete shqiptart (lexo: serbet nprmes t Adem Zajmit) por historiant komuniste e shpallin edhe "tradhtar". Thnja e tij, pak pa dhn shpirte: "Qe cka m^ani Shqipnija mua", nuk don koment. E quajtn "tradhtar"ata fare historiansh, vetm pse Sulltanit duke i konvenuar q ia mbrojti nj pjes t perandoris dhe me ndihmen e Haxhi Zeks, nprmes t ministrave shqiptar t Sulltanit, e fali dhe duke e ditur q ishte antisllav, e emroi prefekt t Pejs. Pr tia mbrojtur atij kufirin aq t rrezikuar. Por pasi ai me Haxhi Zeken e riprtrin Lidhjen e Prizrenit me emrin "Lidhja e Pejs" n bashkpunim me Serbin i vrasin q t dy Pra Ali Pash Gucia, sikurse edhe Gjergj Fishta q i kendoi atij, shpalln ' tradhtar"se ishin kundr "vllezrve" malazez, kundr Dushanit e Milladinit. Bile pr kuriozitet po prmendim se M. Popoviqit iu kishte vrar xhaxhai n Luftn e Nokshiqit. E si ta donte ai Ali Gucin? Dora e djathte e Aliut, Jakup Ferri, e prdori taktiken e Skenderbeut: Terhiqu e sulmo dhe ditn q u vra, me 11 janar 1880, n Nokshiq i ra koka n mesin e 30 kokave malazeze q i kishte prer me dor t vet me pare dhe rapsodi kendoi: "Padishah me t'tregue nj seri. Tridhete koka i preu nji njeri. Q i thon pr emen Jakup Ferri"! Dhe "doktort" e historis n shtetet tona nuk e din ditn kur sht vrar Jakup Ferri!?E vrasin me 4 dhjetor 1879. (Lexo lib. E, Plava, "Plava e Gucia n Levizjen kombtare shqiptare") S'di pr asnj shkoll akademi ushtarake, rruge e objekt tjetr, q mbart emrin e ktyre trimave. As t zavendsit t Jakup Ferrit, Cele Shabanit t Rugovs. Asnj rast n historin ton, nuk ka q kan rn n fushn e betejs edhe komandanti edhe zavendsi i tij, sic ran kta dy luan. Edhe djali i Jakup Ferrit, Hasan Ferri, si tribun popullor gjindet n t gjitha tubimet popullore mbarshqiptare si n Junik etj. por edhe n fushat e betejeve n Plav - Guci me 1912 e 1919, n Koplik me 1920 e sic thot ai vet, Musa Juka (atbote minister i punve t brendeshme t Shqipris) e detyron t shprngulet n Turqi, n moshn 80 vjecare, ku edhe vdes (Shuh lib. e larteprmendur...) N mbrojtje t Kongresit t Vlors ishte edhe Bub Binaku (Ulaj) i Vuthajve, bashk me 400 luftetart e Isa Boletinit e me atdhetar t tjer nga kjo krahin. Kurse brenda n at kongres ishin delegat t ksaj krahin: Sali Gjuka dhe Bedri Pejani. S. Gjuka sht njeri ndr themeluesit e arsimit shqip n Dukagjin. Me 1909, bashk me Smajl Nikocin e Gucis, i burgosin duke i derguar n Selanik, meq ua kishin gjetur npr shtpite e tyre abetarn shqipe. Asnj shkoll apo institut sot n shtetet shqiptare s'mban emrin e tyre. Por mir bejn se s'u ka hije ta ken emrin e tyre me ata t Vasil Shantos (Shantoviqit) dhe Vojo Kushit (Kusheviqit), q

tere jetn e tyre kan vrar vee shqiptare, bile ktij t fundit Punistet Shqiptar (PPSH) ia patn veshur edhe xhamadanin e Mie Sokolit (E pat vesh edhe Vojo Kushi - thonin ata.) Pra sht koha t vin gjerat n vend. T shkruhet historia ashtu sic ka ndodhur prej historianve atdhedashs shqiptar e t afte... Botuar n Gaz. "ILLYRIA" N. Y. 13-16 prill 2012, f. 33. Se cfar trajtimit kishin atdhetart e ksaj krahin gjat sundimit komunist n Shqipri, tregon me se miri edhe ky shkrim:

REXHA SHT PASQYRA E SHQIPTARVE Rexha ishte vetm 12 vjecar kur njera kur ndr gazetart me t njohura t bots, Rose Wilder Lan, e mori si prkthyes n ekspeditn e saj t njohur n Malsin e Veriut, udhtim q sht prjetsuar n librin "Majat e Shals". Nj femi i mencur, i shkathet dhe i vecant. Rexha e mrekulloi gazetarn. Ajo u prkujdes q ai t shkonte n shkoll. Fillimisht n Shqipri dhe pastaj n Kembrixh, ku Rexhe Meta (Ulaj, ng Vuthajt- R. D.) doktoroi me nota t shklqyeshme. I pari shqiptar q e beri kte atje, e ka emrin n Librin e Arte t Kembrixhit, por n vendin e tij, ai pati nj jete t tmerrshme. Pa asnj faj, cuditerisht dhe cmendurisht, kryestalinisti shqiptar e dnoi Rexhn me vdekje. Kur mori lajmin n Amerike, Rose e dashur sla gur pa levizur q ta shpetonte. Deri edhe t kryetari i athershm Truman shkoi ajo. Pr t'ia falur jetn, diktatori me i poshter q ka njohur historia kishte nj kusht: Rose nuk do ta prmendte shtetin e tij kurr me n jetn e saj. Pr t shpetuar jetn e cunit t hareshm q i kishte prir n malet e Shqipris, Rose e dha dhe e mbajti fjalen. Gjat jetes se saj nuk e prmendi me Shqiprin. At Shqipri t dashur, t cilen e kishte derguar n Perendim si dhurat nga nj kohe epike, gazetarja e kishte t ndaluar ta zinte n goje. Vetm pr t'ia kursyer jetn Rexhs. Imagjinata e saj e bujshme, megjithate nuk ia mundsoi ta kuptonte se me mir do t ishte ta ekzekutonin doktorin e Kembrixhit. Dnimi me vdekje i shndrrohet n 27 vjet burg e pastaj internim, vuajtje, persekutim dhe mjerim ekstrem derisa mbylli syte, pa e pare rnjn e diktaturs. Rexha sht pasqyra e shqiptarve, apo jo??? Blerim Gashani, gaz, "Bota Sot", 26 prill 2012, f. 10.

SI E SHPALOSEM FLAMURIN TON N VUTHAJ 6 Nntor 1968. Gazeta "Rilindja"me titull shum t madh lajmeronte se sht lejuar prdorimi i lire i Flamurit ton n krejt Jugosllavi. Kishte dy muaj q kisha filluar punn si msues n Drenoc t Klins, pasi kisha diplomuar normalen, n moshn 20 vjegare. At dite, e premte, rreth ors nj pasdite, posa isha kthyer nga puna, u takova n korzo t Pejs ne Binak Ulaj dhe vllezrit Zenel e Sylejman Ulaj t shoqruar edhe me nj tjetr q un s'e njihsha, duket ka qen Xhafer Shatri, - shok i Binakut. Sylejmani kishte me u martuar ato dite, nga Vrella e Istogut dhe miqt u kishin thn se nuk ua japin nusen nse s'e bien Flamurin Shqiptar Posa u prshndtem, Ulajt me pyetn se a e di ku banonte Rexhe Gjonbalaj - profesor i Gjimnazit t Pejs dhe me derguanta therrassa me shpejt. Po u presim n kafen "Ballkan", than ata. Posa e kalova uren e zallit e takova Gjonbalajn, q ishte nisur pr n qytet. Pasi i beme ca hapa e takuame edhe Beqir Hotin, ather korespodent i "Rilindjs" n Pej, q e kishte gazetn n dor. Rexha ia muarr "Rilindjen" dhe duke e shiquar titullin pr lirimin e flamurite pyeti: "A sht lejuar vetm pr Kosove apo pr krejt shtet? A mund ta cojme edhe n Plav?

"Pr krejt Jugosllavi" - tha Hoti, dhe po patt "takate"e cani edhe n Plav, dhe ikuduke ia ln Rexhs gazetn n dor. T autobusi q nisej pr n Guci n'ora dye takuame nj "iunkcionar"t komuns se Plavs, shqiptar. Rexha e pyeti: "A mund ta siellim kte flamur tek ju", duke ia treguar titullin e gazets. Paj e kemi flamurin t mireboll e mos na nxerrni telashe - tha i gjori! Rexha e shtyu e ia pat thyer qafen n der t'autobusit... Shkuam n kafen "Ballkan". Pasi u prshndtem, un fillova t largohempor Zeneli me tha: "Ulu edhe ti, se je nipi i Cung Tahirit e duhet t'interesojn edhe ty kto pun"! Pr her t pare e ndieva n menyr pozitive, pak krenare se isha nipi i tij. Se deri at dite ma kishin prmendur n kontekst negativ, se gjeja isha nip i tradhtarit t shtetit Jugosllav. Fjala ishte pr xhaxhain e babs tim (q un e kisha quajtur Bab) t masakruar nga UDB-a se bashku me nipin e vet Isuf Zymerin, me 18 korrik 1951 n Vuthaj. At dite i biseduame tri cshtje: 1. Nj zri ishim q ta conim flamurin n Vuthaj, n at shpejtsi gjersa malazezt ishin t hutuar, se me von filluan t nxierrin probleme, por ishte von. 2. Ulajt frikoheshin nga kryetari i athershm i komuns, Hasan Vucetaj, me t cilin kishin nj ngatrrs familare mos po e shfrytezon ai rastin pr tu hakmarrur. Un e kundrshtova rreptsisht nj rrezik t till duke e njohur karakterin e burrrin vuthjane t Hasanit. Mu bashkangjit edhe Binaku. 3. Ishte frika ne mos Bajraktari i Vuthajve pa i informuar me situatn, mund t mos pranonte ta marr at flamur? Nse se merr Muzliae merr Rexha i than Gjonbals, i cli s'pranoi pr shkak t nj problemi t mhershm me bajraktart. E merr Rexhepi, tha Zeneli, sht nipi i Cung Tahirite i takon. Jo e merr djali i Qungut, Salihi, se Rexhepi sht i ritha dikush tjetr. As un, as Salihi, por e merr Brahim Caloku. Ka qen n burgn e Goli Otok dhe pa ia marr kryet s'ia merr kush nga dora. U muarrm vesh q t gjith t takohemi natn e dasms n shtpin e Ulajve n Vuthaj. Ashtu edhe ndodhi. Posa u beme bashk dhe filloi dasma dual nj msues n Martinaj, Avdullah Vugetaj, e hapi nj qese me duhn n dhome dhe tha: "T fala keni nga kryetari i komuns, Hasan Vucetaj q ua uron Flamurin Shqiptar dhe e keni t siguruar rrugen nga Gucia n Cakorr" Un fjata at nat t Brahimi dhe e binda se nse nuk do ta merrte flamurin Bajraktari, ather duhej ta marr ai, gje q e pranoj me dshir. Disaher e kam ndgjuar Muzli Ramen duke thn se sht frikuar mos sht ndonj provokim pr t, por kur e ka pare Brahimin pas tij e ka dit se do t'ia marr dhe e ka marr vet Flamurin q valvitej pr her t pare n Vuthaj pas vitit 1945 - kur e kishin ndaluar at. Dhe vazhdonte: "Kur kern ra n Guci e kam pa komandantin e milicis n fytyr gati me ka ra Flamuri nga dora, por e pash Hasan Melin, kryetarin e komuns me tre milic n nji gazike. Ka shkue prpara nesh deri n Cakorr. Aty na ka prite edhe kur jemi kthye, e na ka prciell deri n Vuthaj"!! Kur rame n Pej lame autobusin ne t ura e zallit dhe ecm n kembe. U ndalem n sheshin para komuns. Nga ana tjetr vinin do dasmor tjer me nj Flamur Shqiptar shum t madh q e mbanin dy veta t veshur me rroba kometare. Njeri pr shtage e tjetri pr cepit. Ishte nj dasem aq e hareshme sa se kisha pare kurr n jetn time nj t till. Surle, tupan, kenge dhe shtihej nga t gjithfar lloj armsh. Nj djal i Martinajve qitte me pushk sa njeri i bertiti: "Coja gryken se po nai vret komunart." E mbaj mend edhe nj detal: Nj serb me shum emer n Pej ia dha doren prof. Syle Dreshajt e i tha: "Bravo u qofte "Kur e kam pyetur Sylen pr kte rast me von, me tregoi se kur e paskan pase ndalur flamurin ton Syla i ka thn se do ta lejonin prap e ai i ka thn kurr me!?E tani ia uroi me shpirte t thyer. At dite ai shkja shkine e ka ditur se e humbi Kosoven. Posa e muarrn nusen n Vrell, me shum zhurme e piskame un u ndala n Pej e T tjert shkuan pr Vuthaj.

Kto po i shkruaj pr her t pare. i kam prmendur siprfaqsisht, ne librat e mija duke pritur se pr nj gje t till do t shkruai vet Binaku. E tani ne kte 100 vjetor t pavarsis se Shqipris e pava t arsyeshme t rregjistroi edhe kte ngjarje jo edhe aq t parendsishme pasi Binaku s'u muarr me kte terne, s'pakut gjer me tani!? Pas demonstratave t vitit 1968, Zenel Ulaj ka rne ne burg. Ndrsa Binaku sme la t lire me. Si duket me ka pas antarsuar n grupin e vet ilegal me pseudonimin "MSUESI" deri sa ka rn n burg, n vitin 1974. Me binte materiale propagandistike e revistn "Shqipria e Re" dhe un i dergoja ku me porosit te ai. Nga nj interviste e Kadri Osmanit -atbote kryetar i grubit ilegal t Binakut, kam marr vesh se"nj msues e ka lshuar vet grupin" -thoshte aie un iu kam prgjegjur se nuk e kam lshuar un por ata s. me kan marr me vehte n burg?! Pra, Binaku s'me ka prmendur se vee ai ka ditur pr mua! Ato vite, nga ajo literatur q ma sillte Binaku, kam lexuar romanin "Tradhtia ", novelate: "Ushtima e Korabit ", pastaj: "Shota e Azem Galica", "Hasan Prishtina ..." e shum t tjera. Pas rnjs se Binakut me shake n burg jam furnizuar me literatur "t ndaluar "nga Malush Rrahmani - Ademaj nga Katundi i Ri q ato vite punonte n Gjermani. Ai sillte shum literatur ilegale n shtpi t vet e un nprmes t vllaut t tij - nxens i imi - Enver Ademaj, e lexoja at literatur gjersa Malusha u burgos dhe u dnua me 8 vite burg e Enveri u dnua me 4 vite burg... Kur ka dalur Binak Ulaj nga burgu, kam shkuar me pare. E gjeta ulur n shkall t shtpis n Vuthaj. U nisa me hyr n'oborr e ma beri me krye si jo. E pash dhe vazhdova rrugen ...Kur u ktheva n Pej, mora vesh se Isa Demaj nga Rugovame ca shoke q kishin qen ta vizitonin Binakun kishin rn n burg!! Me gjersishte pr at se cfar kam vepruar pasi Binaku me shoke kan rn n burg, mund t lexoni n librin tim me titull: "Si e gjeta dhe si e lash Shkolln Shqipe n Prefekturn e Pejs "N. Y. 2006. Gaz. "Republika" Tiran, 8 maj 2012.

MARTINAJT E GUCIS (Cshtja e kishs pravosllave n at fshat) Fshati Trepca (sot, Martinaj) sht njeri ndr vendbanimet me t vjetra shqiptare n Krahinn e Plav - Gucis. Aty jetonin pasardhsit e Ded Nishes; t vllait te Vuth Nishes q jan Prelevukajt dhe Gjeke Vukajt (Hasangjekajt) bashk me Lecajt. I pari i tyre Vuka, e pat formuar edhe fshatin Vukel n Kelmend t Gurit. Vukel ka edhe n Rugove -Gjevukajt e Kuqishts. Me von, n Trepce, jan vendosur edhe ca familje Selciane nga Kelmendi - sot Balidemajt. Pronat e vllezrve Vuth dhe Dede Nisha, shtriheshin pra, n Luginn e Gucis, q me von u quajtn: Kelmendi i Ulte (ose fushor). Vuthi e kishte qendrn n Vuthaj (qe e muarr emrin sipas emrit t tij) e Deda n Trepge - nj vendbanim n mes t Gucis dhe Plavs. (Shih: Dr. F. NOPCA: "Nga Shala n Kelmend", Sarajeve, 1910.) Pronat e Vuthit atbote shtriheshin nga Lumi Luca deri n Shale dhe nga fshati Nike deri t Guri i Gjon Bals n Balcin t Luzhs. (Shih: S. Ahmeti: "Vuthajt dhe Vuthjant " - Tiran, 1996.) Kurse pronat e Dede Nishs shtriheshin, prafersisht, nga fshati Vukel deri t Liqeni i Plavs Rrenze Vizitorit plak, q i rrinte mbi krye si shqiponja, prher n mbrojtje t atdheut. Vizitori ishte nj dige e pathyeshme q e mbronte at krahin nga gdo msyrje e armiqve q vinin nga veriu. Sidomos nga sllavet q e endrronin kte lugin t bukur dhe shum pjellore. "Kurr s'jemi ba rahat - me thonin pleqt e atij fshati. Gjithher ashte dashte t flenim veshun dhe me pushk t kryet. T rrall jan ata burra q kan vdeke me krye n jas tak"!! Se vrtet sht fjala pr nj pron shqiptare "dem baba dem" tregon edhe pronsia e bjeshkve pr rreth Martinajve: Vizitori e Brada e Vezirit (Rokopeci) kan qen t Dede Gjo Nike Sykajve prej Selce. Zeletini nbi Nakute e Bori i Kolins mbi Vuthaj, t Dede Cokut prej Selce.

Zeletina (pjesa tjetr) - e Gjon Sokolit t Nikcit. Golizhi mbi Andrievige - t Kagel Turkut, bajraktarit t Nikcit. Grebeni - i Dush Uls prej Nikcit. Lipovica - e Kole Precit nga Selca, Pastaj Bjesdhka e Hajdar Tafe, Bjeshka e Duli e kshtu me rradh, t gjitha prona shqiptare t Kelmendasve... (ShiH: Ate Kol P. Berishaj: " Sofra e Malsis se Madhe "-Ferizaj, 1999f. 7o.) Vrtet, gdo toponim i ktij fshati dhe bjeshkve prreth sht n shqip, me rrnje pellazgjike, dshmi kjo q nga koha Ilire. ,si psh: Kacuberri, Sheu (prroni) etj. Edhe nj tjetr dshmi se fjala sht thjesht pr nj lokalitet Iliro - Shqiptar. (Shih, Idriz Xh. Ulaj: "Toponomia e fshatit Martinaj" n "Koha" Titograd, nr. 2, 1979, f. 232-254.) Dihet se n kto an kan jetuar fiset ilir Ariatt dhe Pirustt, q nga ato me von u krijua fisi i Kelmendit. Kjo do t thote se gjurmte e Pellazgo - Ilirve s'mund i zhduken as okupatort e shumte si: Romakt, Bizantint e as Nemanjiqt e pa skrupullt. (Shih: R. Dedushaj: "Krahina e Plav - Gucis npr shekuf'N. Y. 1993.) Kjo dshmohet n baz t rregjistrim.it t popullsis nga ana e Osmanve n vitin 1485. Sipas ati rregjistrimit n fshatin Trepca i kemi 3 familje thjesht shqiptare e nj tjetr " t przier "prej gjithsejte 42 familjeve sa u gjetn atbote n at fshat. Por s 'duhet harruar se si shqiptar n kohn e Nemanjiqve, e ashtu jan pranuar edhe nga Turqit) jan rregjistruar vetm Shqiptart e besimit katolik. Ndrsa ataq kishin emra pravosllav, pamarr parasysh se cfar besimit kishin, shnoheshin si serb?! (Shih: S. Pulaha: Populli Shqiptar i Kosovs gjat shek. Xv - XVI". Tiran, 1984) E kishin marrur emrin serb, apo e kishin pranuar fen pravosllave (sllavo - ortodokse) nga frika sepse Car Dushani u kishte shpallur lufte pr vdekje katilikeve shqiptar, duke i prdorur t gjitha mjetet q ata t ktheheshin n " fen e vrtet'-ne kishn e lindjs - ortodokse!!Kush nuk pranonte ia vizatonin nj pike t zez (zhigun) n ball dhe kush t donte mund ta vrante, pa dhn asnj llogari askujt Kjo dshmohej edhe nga nnat tona q nemen (mallkimin) me t madhe ta thonin: "Tu vufte zhigu n ball"!! E gjith kjo do t thote se n shek. XV e as sot, t gjith t krishtert nuk ishin e as nuk jan sllav, pamarr parasysh se a mbajn emra katolik apo pravosllav. Pra ekziston mundsia se t gjitha familjet e Trepcs t asaj kohe (42 sosh) t ken qen familje shqiptare me emra pravosllav?! Edhe faktori historik, arkeologjik, etnografik dhe gjeografik t fshati Martinaj dhe vendbanimet tjera prreth, provon se njerzit e kti fshati, jetuan, punuan e krijuan prej kohrave t lashta, q nga neoliti, koha e bronzit, e hekurit, ajo romake, bizantin, mesjetare (serbe) e deri t ajo osmane. Kta Ishin Ilirt - Arbersht - Shqiptart autoktan q edhepse u rraskapitn mjaft, asnjher s'u shuan, duke qndruar t paprkulur para gdo rrebeshi t historis !! Emri Trepcs pr her t pare prmendt n kohn e sundimit t mbretit serb, Dragutinit (12761282) q tregon se aty ekzistonte nj Kish Katolike t ciln e gjeten edhe Turqit, por pa prifta n t, gka do t thote se nuk lejonin popat pravosllav t vepronte kisha shqiptare aty Prandaj ata popa i kishin duarte e lira ti sllavizonin t gjith shqiptart, se paku me emra. (Shih lib. e cit, Krahina...f. 3343) Por sig thot Akad. Mark Krasniqi: " Nse emrat si argument onomastik prdorn pr t vrtetuar prkatsin kombtare, ather nund t thuhet se as shqiptart e sotem nuk jan shqiptar, por arab. turq, francez, gjerman e cka t duash tjetr, sepse ata mbajn emra t huaj - fetar t cilet n gjuhn shqipe nuk kan kurrfare kuptimi, nuk tregojn asgje". ("Illyria"N. Y. 4 shtator 1992 f. 5.) T shtojme ktu se kisha katolike e Trepcs gjendej n rrjedhn e eprme t Sheut (prronit) Prelit, rrnz malit (n Gjatore). Ku gjinden edhe sot themelet e saj. Kuptohet ajo u shkatrrua n kohn osmane. Egzistimin e asaj kishe katolike, shqiptare sot po e keqprdorin slavet si pretekst pr ta ngritur nj kishe t tyre aty. E dihet mir se as Nemanjiqt kur e sundonin kte fshat nuk patn mundur ta shndrrojn t njejtn n kishe pravosllave, sic e patn shndrruar f. v. Kishn e Decanit (Kishn e Gashit)!! Meq, e mbronte Vatikani.

Por ta ndjekim historin: Kah viti 17oo, Hydaverdi Mahmut Pash Begolli, pr shkak t mosnenshtrimit ndaj osmanve i shprnguli n Peshter e Rugove shumicn e banorve t Trepcs, (psh. n Ugull dhe n Kuqishte - Gjevukajt). Pasi e vrau n tradhti kryetrimin e tyre, MARTININ, emrin e t cilit prej ksaj kohe e muarr Trepca -MARTINAJ... Djemt e Martinajve u bene dige e pathyeshme n mbrojtjen e krahins n fjale q nga Majat e Vizitorit e deri n Vermosh. Pas masakrave t shkieve q i ban n marsin e vitit 1919 Martinajt shprngulen n Shkoder. Nj pjes kthehen me von e t tjerte Zogu i vendose n Gurz, ku jan edhe sot me mbiemrin Martini. (Shih lib. e cit. R. Dedushaj: " Krahina...") N pront e tyre Mbreteria Jugosllave i vendosi kolonet sllav -kriminelet me t devotshm t Malit t Zi. T cilet n vitin 1930 e ngritn nj kishe t vogel pravosllave (sllavo - ortodokse) q u be vatr e gjenocidit mbi shqiptart vendas. N Kohn e Shqipnis 1941-1944, u kthyen t gjith refugjatt e ktij fshati dhe u vendosen n pronat e veta duke i pastruar edhe mbeturinat e koloneve shkije, pra edhe atfar kishe t tyre nga arat e veta. Pas ati fare "clirimit" q na sollen komunistt ata u detyruan t kthehen prsri n Shqipri dhe deri me ardhjen e "demokracis" n Mal t Zi nuk e ka prmendur kush atfar kishe. Sot kur Vujanoviqi (presidenti i atij shtetit) lavdrohet se e ka formuar " shtetin me demokratik n Ballkan dhe livadhise npr Shqipri si npr bahce t babs se vet (?) pasi e shmtoi Rumin me nj hekurishte t quajtur kishe sllavo - ortodokse i ka derguar popat e zi edhe n Kelmend, n fshatin Martinaj, me pretendim ta ngrisin nj kishe t tyre edhepse aty slca me asnj shkja-ortodoks !! Jo vetm kaq, por, kurrfare historie, kurrfare lidhje ortodoksie dhe kurrfare t drejte slcan popate shkije n at fshat dem baba dem shqiptar. Dhe nse lejohet t ndrtohet ajo kishe aty, s'ka prishje me, se ather bota demolratike do t na shpallte fundamentaliste musliman, q po prishnim kisha!! Cfar t ndrmerrt q t mos psojn si maja e Rumis n Kraje: T'organizohen e ti lan ngatrresat n mes veti - partiake e politike t'ati fshati dhe t krahins n tersi. N New York, n kuader t Fondacionit Plav -Guci t formohet dega pr Martinaj, me kryetar, sekretar e arkatar (duhn edhe financa). E njejta n bashkpunim me shoqatat e partite shqiptare n diaspor tu shkruaj letra protestuese qeverive n Washington, n Tiran, Prishtin e Podgoric, duke ua ber me dije se poqse edhe njher shihen popat n at fshat, Mali i Zi do t shndrrohet n Maqedonin e sodit, me protesta q s'do t ndalen me deri n clirimin e plote t trojeve shqiptare t okupuara nga ky minishtet. Prandaj, prpara djemt e martinajve -u prifte e mbara, do t thonin t'parte ton.. .. (Shih lib. R. Dedushaj, t cekur me larte, dhe at: "100 Vjet Lufte" N. Y. 1999. Ku do t shihni se si vepronin n kto raste: Shelko Haku, Iber Hysi, Haxhi Meta, Avdi Smajli, Deme Reku, Selman Faku, Elez Hyseni e trima tjere t Martinaj ve q i lan nam krejt Malsis...) Botuar n portalin: info@fletorjashqiptaria.Com, Maj 2012...

BALI DEMA NJ GUR TJETR N THEMELET E PAVARSIS Me gjith pasojat negative q i solli okupimi osman n kto an e pati edhe nj t mir: E ndrpreu politiken asimiluese t serbeve ndaj Shqiptarve vendas. Politike kjo q e zbatonin nprmes kishs pravosllave. Se fshati Martinaj (Trepca) ishte prore, n cdo periudhe historike me shqiptar tregon edhe ky fakt: Afer shkolls se sotme, ekzistojn varrezat e tij, q nga koha romake e deri me sot. Pra, "varret romake (lexo: Ilire)", t shqiptarve katolik, por edhe t atyre musliman. Cka tregon se t gjith kan qen Shqiptar dhe kan hyr n t njejtin vend n dhe, pa marr parasysh se kush cfar besimi ka pase prqafuar gjat jets se vet. Ndrkaq n ann tjetr t rrugs, gjendet lokacioni i varrezave sllavo -ortodokse por me shumpak varre, dhe prnga koha tejet t reja, q nga fillimi i shek XX (1912

ose 1919). Shtrohet pyetja: Ku jan varret e atyre sllaveve q i gjetn Turqit aty?Vetvetiu del prgjigja: Se slcan qen sllav por Shqiptar me emra sllav. Sidoqofte, kur Osmant e bn rregjistrimin e dyte t popullsis, nga 42 familje q ishin n vitin 1485, me 1582 u gjetn vetm 24 sosh, pr tu rritur me 1611 n 70 familje q edhe sot njihet si fshat me 70 shtpi. Cka do t thot se t gjith ata sllav apo shqiptar t sslavizuar me ardhjen e turqve andejpari iken sTDashku me sundimtart e popat e tyre dhe aty mbetn 24 familje t pastra shqiptare q pr at kohe nuk ishin pak. Prej vitit 1582, numri i banorve t Trepcs fillon t rritet jovetm me shtimin natyral t vendasve, por edhe me ardhjen e banorve t rinj nga Lugjet e Kelmendit - kryesisht Selciane, dhe pas vitit 1611, behet njeri ndr fshatrat me t forta kelmendase q i rreziston pa pra sundimit osman deri n vitin 1700 kur n kte krahin vjen Hydaverdi Mahmut Pash Begolli me qllim q ti shuante kryengritjet q kishin shprthyer n kto an dhe tua ndrronte fen banorve vendas. Dhe t gjith t paprkulurit i shprnguline Peshter. i shkreteroi pothuajse t gjitha fshatrat kelmendase por ' ME SE PAKTI MBETN BANOR N TRI FSHATRAT (Martinaj, Vuthaj dhe Selce - R. D.) n Nahin e Gucis ", thot Mustafa Memiq n lib. "Plav i Gusinje u proslosti", Beograd 1989, f. 66. Begolli i Pejs kishte pr qllim ta shkatrronte fisin e Kelmendit si fisin me kryengrits ndr Shqiptart e Veriut. Por i hasi sharra n gozhde n Trepcen e Kelmendit. Ata t organizuar mir e t udhhequr nga kiyetrimi i tyre, MARTINI s'dorzoheshin assesi Dikush nga bashkpuntort e tij vendas, e kshillon Pashn se pa e vrar Martinin s'mund ta okupoi dot fshatin. Aktin e krimit e kreu n Plav n pabesi njfar Gjuricaninit - ortodoks, t cilit si shprblim iu dhurua Lugina e Lumit t Mir, prmbi Plav q sot quhet Gjyriq. Ndrsa fshati Trepca nga ajo kohe e merr emrin Martinaj. Begolli pastaj i detyroi ta ndrronin fen dhe i shndrroi n cifginje t beglerve Gucias t posa shpallur si t till pr meritat q i ndihmuan pashait pr nnshtrimin e krahins. Pra Martinaj t u ndshkuan pr kryenecesin e vet. Kush nuk e ndrroi fen i shprngulen n Peshter apo n Rugove - Kuqishte (Gjevukajt, psh.) - me thoshte Bajraktari i tanishm i ktij fshati: Qele Sh. Hasangjekaj. (Shih lib. R. Dedushaj: "Gjurme mergimtarsh" N. Y. 2009, f. 150-153) Me von n kte fshat dallohet edhe nipi i Martinit: BALI DEMA. Ky ishte nj pinjoll selciane. Rrjedh nga nj familje aristokrate cfar mund t shihet nga kullat e tija n qendr t fshatit, afer Sheut t Prelit dhe ato t ura e Gergarit (Gricorit) n hyrje t Gucis q edhe sot njihen me emrin: Kullat e Bali Dems... Ky qysh i ri ra n konflikt me okupatort osman. Sa her q qeveria osmane kerkonte rekrut e taksa, sipas Tanzimatit n kto an populli i ksaj krahin krahprkrah me malsort e rrethit t Tropojs t udhhequr nga trimat e atyre maleve si: Binak Alia, Sokol Rama e Shaqir Curri i thyenin pashallart osman njerin pas tjetrit n vitet 1845, 1847, 1860, 1862, 1867, 1868 etj. N krye t ktyre kryengritjeve nga Gucia me rrethin u dalluan: Ali Be Gucia, Osman Omeraga, Bali Dema i Martinajve etj. (Shih lib. R. Dedushaj"Krahina e Plav Gucis..."N. Y. 1993.) Si t till Ali Pash Gucia e caktoi Bali Demen pr zavends t vetin bashk me Ismail Omeragen, n luftn pr mbrojtjen e Krahins nga hordhite sllave n vitet 1879 - 1880. Kta luan t kohs, u bn dige e pathyeshme n mbrojtje t krahins. Balia e mbrojti shklqyeshm sektorin e Gercarit, gjegjsisht vet Gucin. Ndrsa Omeraga u vra n Qafe t Previs dhe koken e tij ia derguan Knjaz Nikolls n Ceti. Shklqeu sidomos n betejat e q u zhvilluan n Gercar, Martinaj, dhe Vizitor duke e mbrojtur Gucin nga hordhite e Todor Milanit n ato dite t ftohta dimri. Pr trimin Bali Dema jan thur shum legjenda n'at kohe. Ka edhe negative t porositura nga malazezt nprmjet t lavave t tyre. Shpifje t pabaza. Por nj gje dihet. Martinajt kurr n historin e tyre deri me sot nuk kan pasur personalitet me t fuqishm se ate. Politikan dhe kuader i talentuar, njeri nga komandantt lokal me t spikatur t Lidhjes se Prizrenit. Pr disfatat e tyre gjat shek. XIX, Vasoiviqasit kishim mbajtur shnime dhe posa e pushtuan kte krahin n tetor t vitit 1912, i vran dhe i masakruan hic me pak se 700 vete. Shum prej tyre n Qafe t Previs n mesin e t cileve ishin edhe dy nipa t Bali Dems: Bajram Haxhia dhe Arif Avdyli.

Si cdokund n Malsi, edhe n Martinaj runen emrat e heronjve. Kshtu ndodhi edhe me Bali Demen, emri i t cilit u shndrrue n patronim t nj vllazrie t tere -Balidemaj. q deri n vitin 1912 quheshin Omeraj. (Shih lib. R, Dedushaj: "100 Vjet Lufte" N,Y. 1999.) Ishte dashur q n kte 100 vjetor t dyfishte pr trimin n fjale, t'i ngritet nj prmendore mbi varrin e tij. T bahn homazhe e t'ugritn prmendore edhe Ahmet Zeneli (kshilltar i Ali Pash Gucis) n Vuthaj, Alush Smajlit - Haxhaj n Hot, Jakup e Hasan Ferrit n Plav, Nuro Krtit e Kurt Asllanit n Nokshiq, Ismail Omerags n Guci Avdyl Peps n Pepaje Ali Novajt n Arzhanic, etj. Si dhe ti ngritet nj shtatore ALI PASH GUCIS n parkun e vogel t qytetit t Pejs... Pastaj, Komisioni kombtar pr festimin e 100 vjetorit t pavarsis t Shqipris t filloi punn nga Kulla e Isa Boletinit dhe nga Kershllahet e Ali Pash Gucis n Guci. E mos t friksohen, se Vujanoviqi i Malit t Zi po i viziton eshtrat e njefar Vlladimirit n Elbasan, i cili kurr sTsa qen shkja, por shqiptar ortodoks?!! Ishte dasht ai komision t beje homazhe edhe n Qafe t Previs, ku ndodhn varret masovike t 700 atdhetarve shqiptar nga Krahina e Plavs e Gucis, t pushkatuar nga ungj i S. Millosheviqit, Avro Cemoviqi, n mars t vitit 1913. Pra kjo sht Srebernica e pare. E dyta ka ndodhur n mars t vitit 1919 nga ungji tjetr i S. Millosheviqit, Punisha Raciq, po nga rrethi i Andrievics, sic ishin edhe ata dy t part. Kur i masakroi 500 shqiptar dhe 3000 t tjer i shprnguli pr n Shkoder e Malsi t Gjakovs, ku shumica prej tyre mbetn atje dhe sot jetojn n Shtoj t Shkodrs (Gucia e Re) Gurz apo n rrethin e Durrsit. (Shih lib. e cituar t E, Plavs...). T gjith kta trima q u ceken me larte i pati dekoruar ish Presidenti i Shqipris, prof. Sali Berisha me rastin e 80 vjetorit t pavarsis (rreth 100 sish). sht pra koha t'i sjellim gjerat n vend t vet e t mos knaqmi me principatat e Shqipris e t Kosovs por ti vizitojme e shnojme t gjitha vendet ku u kalit ajo pavarsi, duke filluar nga Gucia e gjer n Shkup e Preshev dhe nga Tivari gjer n Prevez, Sepse sic thot n nj rast atdhetari i dshmuar nga Vuthajt prof. Binak Ulaj: "...Forcat nacional - shoveniste t shteteve fqinje ende jan n fuqi dhe dshmojn se nuk heqin dor nga programet antishqiptare t hartuara q nga shek. xix e kendej. Dshmite pr kte jan t shumta (Gaz, "Illyria" n. y. 5-7 gusht 2012f. 26-27.) Shih portalin: Fletorj ashqiptaria. com. Qershor 2012

DREKA N VALBON, DARKA N SOPOT Me qindra e mijra her i kisha ndgjuar prindrit e mi, mixhalart e pthuajse krejte Vuthajt duke folur pr Malsin e Gjakovs. Dhe qysh femij mendoja zo cka ka atje aq t mir q s'e nxirrnin kurr nga goja at krahin ?! Babai, Mani ndjese paste m me lodhte, nj fjale e dy: Ceremi, Valbona, Sjapica, Mijusha, etj, etj. Ose Jahe Elezet, Mulosmanajt, Gashi, Krasniqja, T. plani, Sopotie cka s'prmendte me!! T gjitha kto me silleshin npr mend tere jetn. E me behshin edhe me interesant kur me shpjegonte Nna, ndjese past, se edhe un kisha jetuar 2-3 jave dite atje si foshnje. Posa kisha lindur, me 6 maj 1948, kishin dalur n bjeshk si cdo vit tjetr n Sjapicen e Dedushajve. Por kishte ardhur qershori i madh, kur e kishin prishur kunorn E. Hoxha dhe Tito. Ishin ardhur ata t Shqipris - tregonte Nna, dhe kishin thn:" Kush do me jetuar n Shqipri rrini ktu, e kush nuk don kaloni kufirin e shkoni n Vuthaj"!! " Pse a s'jan Vuthajt Shqipri a??" - kishte pyetur Cung Tahiri. "E pse keni rrejte deri tash se jemi nja"?! Dhe, fjalte vonojn, e t gjith e kishin ngarkur karvanin e kaluar kufirin e ringritur prsri, bile tani me t zi se prpara !! STcishin pranuar me shkua vetm dy mixhallar: Tunxh Myftari dhe Hysen Smajli... N veren e vitit 2010 bashk me djalin tim Arianitin dhe shokun e tij Emin Haskaj, prndryshej, dhndrr i Ahmetajve t Ceremit q kishte kaluar shum her npr ato male duke bartur arme gjat lufts pr n Kosove. Cdo fshati, cdo malit e cdo qafe ia dinte emrin ai burr rreth t tridhjetave.

N mengjes e kaluame "kufirin". At kufi q dikur s'guxoje me kilometra me iu afruar e tani n saje t Sali Cekut e Agim Ramadanit, me luftetart e tyre ishte bere formalitet. Edhe n saje t'uajin, ju emigranteve n Amerike - me than djemte, q na cuate NATO - n ktu atbote. Nj polic i Shqipris, nj bukurosh malsor ua kontrolloi lejet e njoftimit atyre djemeve mua q isha ulur mbrapa n kerr vee me shiqoi. "E mua," - i thash. "Cfar dokumentit ke ti" - tha, dhe e shtrini doren. Kur e muarr pasaportn amerikane, e lexoi emrin tha: "A je ti ai q shkruan libra ne New York"? Kah e din ti at/ I kam lexuar nja dy libra tuate, i kemi ktu n biblioteken ton. T paskem tezak! Prej kah? Po a e ke baben nip t Sopotit, t Rexhep Arifit? Edhe un jam nip i ti. Shihemi sonte n kafen e tyre pas ors kater. E din ti at kafe, iu drejtua shoferit dhe e muarr prgjigjen: po. I thelluar n mendime thash, gjaku sTDehet uje. 50 vjet kemi qn t ndar krejt, e ai e dinte se jemi tezake pa u pare kurr me pare Vozitsi e la autostradn dhe na coi t kulla e Rame Berishs. Kjo sht kulla e kryeministrit Sali Berisha, tha dhe vazhdoi: "ishte depo armsh gjat lufts n Kosove. Shumher isha ktu atbote." Mos me u besuar njeriu syve t vet se n cfar gjendje t mjeruar ishte ajo kull. Thash me vetevehte. Nuk guxon i shkreti ta riparoi se e akuzojn se ka vjedhur. Se hajnat luftojn luftojn kundr hajnave, pr ti ber shoke veti. Ndalemi n Tropoje. Emer i madh e sldshte gje n t!As suazat e nj fshati si plotesonte. Duke gjarpruar npr ato bregore arritem n Bajram Curr. Prball statujs se heroit u ulem n nj kafe ku pata restin ta njoh edhe nj daje t Babs: Jam Cele Shabani-me tha. Nj Cele Shaban e kan pase vrar n Luftn e Nokshiqit. Po pr ate ma kan qite kte emer, dhe vazhdoi t me tregonte se ishte i Hoxhajve t Gashit dhe komandant i policis n rrethin e Bajram Currit. U lavdrua se ka ber ca prparime: Ska me vrasje e banda t armatosura si perpara. Me tha se ti ke shkruar me mir pr Malsin e Gjakovs sesa po shkruajn historiant vendas. I kam lexuar librat tua Bleme ca bureke pr rruge, por nuk gjetem kos askund me bler! Kur u bera vrejtje pr kte, ata me than: "Kosin e kemi npr shtpia. Atje i kemi lopet. "U gezova pr at thnje. Duke dale rrugs, nj rruge mjafte t mir, por ende e pa asfaltuar, e pame nj mulli dhe u thash djemeve: "Ktu kan ndejtur Bajram Curri e Hasan Prishtina". Po ku e din ti-me than ata. Se Idriz Lamaj n New York e ka fotografin e ktij mulliri si monument historik - thot aPra ishim n fshatin Shoshan. N Dragobi u ndalem. Fshat manumental. Kulla e Jahelezve rrafsh me toke. Mendoja: Ajo kull me aq fame n Malsin e Gjakovs. ku paska rn!? Cfar presin pasardhsit e Jahe Elezit q nuk e ngrisin prsri? Apo don ti tregojn bots se cfare kan psuar nga sistemi q e lame pas!? Prmbi at kull shtrihej Shpella e Dragobis. T behej se po e sheh Bajram Currin n dere t shpells. Mu dukt se po e shoh historin mija vjegare n at giyke Erdha n vehte e them: O Zot, ku jam?? Nga Dragobia deri n Cerem rruga ishte mos zot me keq - thon n Vuthaj. Mendova, cfar propagand bn pushteti se gjeja do ta lidhin Bajram Currin me Plavn kurr, npr atfar terreni. Por, saher q e kerkojme rrugen Decan -Plav, ata flasin pr at variant q sht 300/oo me vshtir me u realizuar. N Cerem n nj deban - kafei thonin ata, i gjetem 7-8 burra duke pir. Na pritn me befasi. E kur u trguame q jemi Dedushaj, u gezuan. Memzi ua qitem nganje pije. Ishte e pamundur me ia lan " tipin "pronarit, 20 lek. 3-4 her ia gjuajtem njeri tjetrit. Me n fund Arianiti i shtini q t gjith pr ta nnshkruar at monedh, pasi e shnoi daten duke thn: "Baba sht historian e ndoshta shkruan pr kte dite sot. Ta ka dokument "!! Me kryetarin e fshatit, nj Ahmetaji Ceremit, q kishte qlluar edhe nip i Dedushajve u nisem pr n Sjapic. Njher me vene e pastaj n kembe. I prndjesur mendoja: Sa e sa her kan hecur t'part e mij ksaj kodre. Arritem n bune t Sjapics. Isha i ngarkuar me nj mail e dhmbje t teprt, me nj emocion t cuditshm. Sjapica mu dokt e ngrohte dhe e dashur mu si gjiri i nns q e kisha thithur

aty para 60 vjetsh. Para plot 62 viteve e kisha thithur gjirin bashk me at ajr ndoshta me t pastrin n rruazullin toksor. Ndalem dhe i shikoi ato stane me plot gjallri. E shiqoj Mijushen. Mu kujtua nj tregim i Babs: N mbarim t LDB, plot Mijusha ishte me nacionalist nga Plav - Gucia e vendas t mbetur npr male. U cova buke, Vuthjanve dhe Zenel Mehmeti - Ahmetaj, Zenel Vuthi, e quanin n Kosove me von, me tha: "Kur t niejsh se ka ra komunizmi n Plav, qit dy her pushkTa dijme se shpetuame prej tyre. "Posa shkova t debani Hysen Smajli - nj kusheri yni, qiti pr ta verar nj qen shtites. E tu dhez Mijusha. Me qindra t shtera. U tremba se mund t lekundet ushtria komuniste e pastaj vaj halli pr neve!? Por un shkova shpejt atje e i qetsova. E dnuan me vdekje Hysenin. Mendoje cfar burrash do fkte pasur aty. T gjith kan mbaruar I thelluar n historie duke folur mbi at, prciellsi me tha: "A ecim Daje ?U kthyeme n Valbon. N nj deban - kafe, drekuame mish dhije t'eger. Sldshte gje me t shijshm. Duke pritur dreken u shpjegova djemeve pr betejen e MUSHAK HAXHIS, SELIMAJ, dhe rnjn e tij bashk me kater vllezrit e vet. Pr ushtrin e Veshoviqit q e hanin korbate bregut t zallit q e kishim prpara. 100 euro, ia muarr nj francezit nj djalosh i ri pr me e qitur deri t Maja e Hekurave. Turizmi ua kishte prtrir jetn Vuthjanve t Valbons. Dyzet shtpi than se ishin aty, e n Vuthaj vetm 18 sosh!? Cfar ben okupimi medet. Prej 200 shtpive vuthjane kan mbetur vetm 18 sosh nn Jugosllavi, e prej 7-8 shtpive vuthjane n Shqipri (Valbon) ishin ber 40 sosh. Mendoja, t kishim mbetur t gjith Vuthajt brenda kufirit shqiptar sa shtpi do t'ishin sot??Ndoshta 400 shtpi. Cfar fati i Zi pr neve ... N Kocanaj e vizituame Hysni Tunxhin q pasi kishin vdekur Tunxhi e Hyseni, ishte ra me poshte, me banim n Kocanaj, afer Bajram Currit. At dite e ndgjuame edhe nj si barcolete pr Tunxh Myftarin: Meq tere kohn ishte siellur mir, pothuaj se n vi t kufirit, si shenj mirnjohje Kadri Hazbiu ia kishte derguar nprmes t kufitarve nj gezof t lekurs dhe nj pare cizme 46 nr. Meq cizmet i kishin rn t vogla Hazbiu kishte porositur me ia mate kemben e me ia mbaruar cizmet sipas mass Mendoja: Ky dote ken qen krshniku i fundit shqiptar n kto male si Muja e Halili dikur...Kerkova t'ia shoh varrin sa ishte i gjat por s'dija ku e ka. Por n Sjapic kishte tani shum toponime si: Kroni i Tunxhit, balcina e Tunxht, guri i Tunxhit etj. Gjat kthimit e vizituame edhe kullen e Sali Manit n Bujan. Aty ku ka lindur Republika e Kosovs. N at konferece sic dihet kishte marr pjes edhe nj delegat anglez q e kishte nnshkruar rezolutn e saj dhe ishte dashur t'i garantoj rezultatet. Por c'tu beje komunistave ton, q pas lufts i przun krejtsisht anglo - amerikant nga trojet tona me cka ia dhuruan Titos Kosoven. Ishte mekat t'a shihshe se n gfar gjendje kishte rn kulla e Konferencs se BujanitThan se hic me mir s'ishte as kulla e Mie Sokolit, e Binak Alis etj. T shohim a po i bjen kujt ndrmend me i riparuar n kte 100 vjetor t pavarsis?NDOSHTA?? Pr darke ishim t dajte e Babs, n SOPOT. Aty ku kishte lindur Gjyshja por edhe ku ishte rritur Baba im. Pra e kuptova me n fund pse Vuthjant e kishin aq prnder Malsin e Gjakovs. Se ishin t gjith nipa e daje ndrmjet veti... Botuar n portalin: Fletorja Shqiptaria Korrik 2012. SEC. Po e botojme ktu, sa pr kuriozitet nj koment t Alfred Susaj n "Tropoja Enciklpedi": " Nj prurje e shklqyeshme dhe me vler, sa e dashur sa historike, sa artistike, sa patriotike e kohore, nj kushtrim pr mendjen, maturin dhe vllaznimin. Babai im shum her me thoshte: "Nuk je rrye me rruget e bots biro..."Ju prshndes ju Tropoja Enciklpedi, nderime dhe respekt pr autorin...

VUTHAJT N 100 VJETORIN E PAVARSIS Krahina e Vuthajve shtrihet n veri t Alpeve Shqiptare. Prbehet nga 8 fshatra: Valbona, Ceremi, Katundi i Eprm (Vuthaj), Gjonbalaj, Qosaj, Kukaj, Hakaj dhe Zabeli. Q t gjith t fisit Kelmend. Nuk ka ngjarje me rndsi gjithkombtare q slcan marrur pjes Vuthjant:

Ahmet Zeneli dhe Mulla Jahe Plava - t fisit Gjonbalaj, ishin kshilltart e Ali Pash Gucis gjat luftrave pr mbrojtjen e asaj krahin n vitet 1879-1880. Kte e dshmojn edhe kto vargje: Ahmet Vuthi qiti e foli Un e di veten shqiptar Ci nuk shitem s'due m'u fal... Ndrsa Bylykbashi i Vuthajve Smajl ujka, Brucaj, e shoqroi Aliun n Stamboll t Sulltani n vitin 1881, ku ia dorzuan atij 4 flamuj Rus q i kishin marr n Betejen e Pepajve me 8 janar 1880, me cka si duket shpetoi edhe Aliu pa u dnuar pasi tha se ka ber lufte me Rusin e jo vetm me Malin e Zi. (Shih: S. Ahmeti: "Vuthajt e Vuthjant" Tiran 1997.) Derisa n'ato beteja bariu vuthjane, Bajram Musa Dedushaj i preu 3 krena malazezsh pr cka ata iu hakmuarren me 1913 duke ia cfarosur krejt familjen. Bajraktari i Vuthajve, But Smajli i prfaqsoi Vuthajt e Hasan Ferri krejt krahinn n tubimin t Verrat e Lluks (1910) dhe n at t Junikut (1912). Pas fshatit Ponoshec t Gjakovs (66 veta), me se shumti shkijete vran Vuthjane, me 1912-13 (63 veta) duke i llogaritur ktu edhe ata q i vran n Cerem e n Valbon. N shpalljen e pavarsis n Vlor ishte Bube Binaku (Ulaj) i Vuthajve. Myftiu i Shkodrs Hysen ef. Vuthi (Gjonbalaj) ishte njeri ndr antart me aktiv t Komitetit t Kosovs, n Shkoder, n mbrojtje t trojeve tona q mbetn jasht kufijve shtetror t Shqipris. N gdo beteje pr mbrojtjen e Shkodrs me Malsi t saj (1912-13) dhe n Luftn e Koplikut (1920) t part ishin Vuthjant. (Shih F. Nopca " Udhtime npr Ballkan".) Ndrsa n librin e Mis Roza (amerikane): "Majat e Shals" e gjejme Rexhe Meten (Ulaj) si prkthyes i saj e n misione tjera anglo - amerikane q nga mosha 14 vjecare. Ajo i ndihmoi Rexhs t kryej Kejbrixh Universitetin n Angli, ku edhe sot emri i tij gjendet n librin e arte t atij universiteti. Rexha i prfaqsoi Vuthajt n Lidhjen e Dyte t Prizrenit dhe ishte njeri ndr prpiluesit e Statuut dhe rregullors se asaj organizat zemadhe nacionaliste (1943). Plavn e Gucin n at organizat i prfaqsoi Shemsi Ferri. N Konferencn e Bujanit marrin pjes dy Vuthajn: Sadik Bekteshi (Ahmetaj) dhe Mehmet Dermani (Gjonbalaj). q bashk me Zymer Halilin (Balidemaj) e Bejto Shahmanine prfaqsuan Plavn e Gucin dhe e nnshkruan Rezolutn e Bujanit (1944). Dhe, bashk me at rezolute dnohen me von Sadiku dhe Mehmeti?? Gjat periudhs se Socializmit n Kosove e n Shqipri me dhjetra Vuthjane kontribuan n zhvillimin e kulturs, artit, letrsis, shkencs, arsimit mjeksis shqiptare si psh: Akad. Rexhep Qosja, me t vllain Isen, Dr. Isuf Dedushaj, Dr, Sherif Kukaj, Dr. Ibrahim Ahmetaj, Prof. Binak Ulaj (i dnuar shum vite me burg) Sylejman Ahmeti (Syl Buti) Sadri e Mimoza Ahmetie shum e shum t tjer. N Vuthaj u vra milici i pare Jugosllav pas prishjs se kunors se E. Hoxhs me Titon, me 18 korrik 1951, prcka Jugosllavet u hakmuarren duke i masakruar ung Tahirin me t nipin Isuf Zymerin (Dedushaj) n qendr t fshatit. N Levizjen pr Clirimin e Kosovs kontribuan edhe shum Vuthjane si n atdhe ashtu edhe n emogrim. Q nga viti 1962 (t udhhequr n fillim nga Xhafer Deva) e deri n vitin 1999 n qindra demonstrata n New York e Washington merrnin pjes pothuajse t gjith emigrantt nga Vuthajt atje. Me qindra e mijra dollar i paguan ata njerz n fondet humanitare pr t uriturit n Kosove, n fondin e 3 %t Qeveris se Kosovs dhe n at " Vendlindja thrret" - nj ndr udhheqsit e t cilit ishte edhe Ajshe Gjonbalaj (femra me se shumti e dnuar n Kosove, me 13 vjet burg). Zyrn e LDK -ambasads se Kosovs, sig e quante Dr. Ibrahim Rugova, n New York e udhhoqi vite me rradh vuthjani Naim Dedushaj e Radion e LDK vuthjani tjetr: Esat Gjonbalaj. Me brigaden "ATLANTIKU" nga New Yorku ne Luftn e Kosovs kan shkuar edhe shum Vuthjane. Ne at lufte sig dihet ra dshmor edhe Vuthjani: JETON IDRIZI DEDUSHAJ. Ndrsa Vuthjani tjetr, Akad. Rexhep Qosja, ishte pjesmarrs i Konferencs se Rambujes. Ku Kosova u nxorr nga Jallta e i kaloi perendimit nn mbikqyrje. Dhe mbas gjith ktij kontributi, fatkeqsisht pjesa me e madhe e Krahins VUTHAJ ndodhet edhe sot nn okupimin e Malit t Zi dhe meqense nuk arritn ta prfshijn branda kufijve t vet as

Shqipria as Kosova, s'pakut ai vend sot e meriton ta kte nj prfaqsues t vetin (n emer t Vuthajve) n festn e 100 vjetorit t Pavarsis ... Meq shtetet tona s'mund t ndihmojn me shmu ather ishte dashte se pakut t'ua ndrtojn rrugen DECAN - PLAV q Vuthjant se paku t shkojn t sigurte n shtpiat e veta n Vuthaj, nga Kosova apo Shqipria e nga mergimi e jo t detyrohen t bien nprmes t armiqve t vet shekullor - Vasoviqasve me "qefin n gji" - si thot populli duke pritur a po kalojn gjall apo jo? Po shrbehemi ktu edhe me kte citat: "Malsia Shqiptare, pavarsisht ktij kontributi madhor, nuk u shprblye pr rrolin e saj n emancipimin nacional dhe politik t Shqipris, prndryshe u coptua dhe u tentua t lihet n harres. E keqja sht se kjo harres (q po vrehet edhe sot, R. D.) ka qen me e rnd nga klasa drejtuese politike shqiptare n vijim. Dhe kjo prben zhgnjimin me t madh pr t gjith n. - thot n nj rast Prof. dr. Romeo Gurakuqi. (Shih. lib. "100 vjet nga Kryengritja e Malsis 1911-2011. Tuz 2012. f.94.) Botuar n portalin Fletorj ahqiptaria. com Gusht 2012.

PSE QYTETART E PLAVS E GUCIS NUK FLASIN M SHQIP Nj komentuesi shkrimeve t mia kohe me pare e bente kte pyetje: "Pse nuk dshirojn t flasin shqip sot n Plav e Guci? Kte pse nuk e sqaron? Nuk mund t thuash se jan nn presion! - Lisus i vjeter (portali i gazets "NACIONAL", korrik 2012) Kso pyetjesh koheve t fundit mund t lexojme edhe npr gazetat tjera q botohen n Prishtin apo n Tiran. Cka do t thote se vee tani Shqiptart i kan "zbuluar" kto dy qytete shqiptare q dikur quheshin "koka e Shqipris". STcan ditur asgje pr to me prpara !! Pse jan quajtur "koka e Shqipris" tregon me se miri ky fakt: " N fondin etnografik t Qendrs se studimeve Albanologjike kemi plot 11 flamuj t cilet i konzervojme. Por me rastin e 100 vjetorit t pavarsis sht exkluziviteti i Top Chanallit "pr t pasur t gjith kta flamuj" - thot Ariola Prifti, prgjegjse e fondeve etnografike. "Pr nga koha dhe vjetersia radhitn q nga viti 1881, q sht flamuri i Plav - Gucis, q sht n gjendje t keqe". (Koha Nef'01. 11. 2012.) Kjo do t thot se me at flamur n dor sht mbrojtur Plav - Gucia n kohn e Lidhjs se Prizrenit gjat viteve 1879-80. E pse pra n ato qytete sot nuk flitet Shqipja? Q nga koha e Nemanjiqve dhe sundimi i tyre i paskrupull, ka filluar asimilimi i iliro - Arbershve dhe shndrrimi i tyre n sllav. Presioni ka qen shum i madh. Cdo Shqiptari t fes katolike q nuk pranonte me hyr n fen pravosllave (sllavo -ortodokse) ia vizatonin n bali nj pike t zez (zhigun - thonin ata) si shenj se kush t doje mund ta vriste Kte e dshmon edhe Selami Pulaha kur thot: "Duke pasur parasysh faktin se shqiptart autokton t ktyre trevave, nn presionin politik e fetar t shtetit e t kishs serbe, kan qen t detyruar t marrin emra sllav dhe fen e tyre." (Shih, lib. S. Pulaha: "Sanxhaku i Shkodrs...) Cka do t thot se shum shqiptar t asaj treve e jovetm t saj, u shndrruan n sllav -ardhacak. Sig ishin psh. Vasoviqasit, kuget, Palaberdhet, Shaliant e Veliks etj (Lexo librat e E. Durham...) Dhe sot t njejtt jan me malazez se ata t Cetinjs, bile koheve t fundit po e quajn vehtn Serb Me von nj pjes e ktyre "sllaveve t rinj", pas ardhjes se Turqve n Ballkan kalojn n fen islame dhe vajzat e tyre q folnin sllavisht fillojn t martonen me djem shqiptar poashtu t islamizuar. Nj martes e till shqiptaro - sllave ia ndrronte gjuhn krejt familjs deri ather Shqiptare!! Krejt familja flisnin serbisht pr hater t saj, e mos t flasim pr femijte e saj. Pra kjo gjuhe (sllave) ka deprtuar n shum familje shqiptare t Plav - Gucis q nga koha osmane, n mase t kufizuar, kuptohet. Pas okupimit malazez t ktyre dy qyteteve me dhun ua ndrruan fen (edhe kombsin) 12ooo shqiptarve (lexo lib. "Krahina e Plav - Gucis npr shekuj", Hoxha me i njohur i plavs i asaj kohe. Mulla Hajra Ballshaj, u shndrrua n Ballsha Ballshiq dhe edhe sot pasardhsit e tij jan serb dhe i

bn krimet me t medha n kto an. Ndrsa kusherinjte e tij, me origjin nga Shkodra, sot e quajn vehtn " Boshnjak". kush nuk pranonte me ndrruar fen ato dite t marsit 1913 e derguan n "strelishtn " e qafe Previs, ku n nj varr masiv gjendn edhe sot e ksaj dite rreth 700 shqiptar nga kjo krahin pr t cilet s'po kujdeset askush bile as ata pak shqiptar q kan arritur t'a ruajn gjuhn shqipe aty!? Pra n Plav - Gucin dodhi Srebernica shum me pare se ajo n Bosnj. Askush s'e prmendi s'pakut n kt 100 vjetor t pavarsis se shtetit ton! Sigurisht se nuk don me i prish bisniset q i kan me Gjukanoviqin apo jo?? Nj masaker tjetr ndodhi n vitin 1919, ku prvec 500 vetave q u masakruan edhe 3000 t tjer u przun n Shkoder, ku pasardhsit e tyre ndodhn edhe sot n: Shtoj, Gurz, e shum fshatra t rrethit t Durrsit. Gjat sundimit t Karagjorgjeviqve as q guxohej me thn se je shqiptar por musliman, turk apo disi tjetr. Vee shqiptar jo?Bile ishte vshtir me mbijetuar po se pate nnn apo gruan " boshnjake"apo shkin!! Erdhn edhe komunistt na bn girak. Pasi i vran t gjith ata q kishin nj fije nacionalizmi n dejte e vet e vendosen prsri kufirin Shqiptare- -shqiptar duke e ndar kte krahin n dysh e duke ndaluar cdo kontakt me shqiptart e Shqiprsse Cunguar. Posa u martojshe me sllave t priste vendi i mir i puns dhe benificione t tjera. Pra asimilimi me i madh ka ndodhur gjat ksaj periudhe. U zhduken familjet me zemedha t saj: Ferajt, Rexhepagajt. Shahmanajt, Sharkinajt, Musajt etj. t Plavs dhe Omeragajt, Nikocajt, Grudet, Delajt etj. t Gucis, e j o vetm t tyre. Sot me u thn shqiptar ti nxierrin syte !Jan "Musliman" ose "Boshnjak'Pra asimilimi me i madh ndodhi pas vitit 1948, kur hermetikisht u mbyll kufiri me Shqiprin. Vetm Vuthajt e Martinajt i rrezistuan kti tmerri, duke u martuar n mes veti e me von, pas fillimit t shkollimit n Kosove, pasi skishte shkolla t mesme shqipe, martonen edhe me Shqipre t Kosovs. Por me emigrimin e tyre q nga fundi i viteve 60-ta, n SHBA e gjetiu mbeti vendi that. Mbetn pak asi q sot flasin shqip. N Guci e Plav pothuajse asnj Ka me pakic npr fshatra. Bjen pyetja: Si t mbahet kjo krahin shqiptare. pasi vee ka shkuar n zgrip. Qeverite tona n Prishtin e n Tiran duhet t ndihmojn: Ta ndrtojn rrugen Decan - Plav - Hani i Hotit dhe Guci Podgorice. Do t vershojn t gjith banort vendas t kthuer nga mergimi, dhe shqiptare nga Kelmendi i Gurit, Tropoja, e Decani. Do t lulzoi bisnisi e jeta prsri... T shohim sa patriot i kemi udhheqsit ton ?Dhashte Zoti e vijn n vehte !Se deri me sot s'ishin Botuar n portalin: Fletorja Shqiptaria.com 28 Tetor 2012 N KULLEN E ALI DEME GECIT T LLUKS Nj her kongresisti Eliot Engel pasi q ishte kthyer nga Lugu i Baranit n New York, deklaroi:" Atje i pash kullate mijvjecare t shqiptarve dhe shtpiate me blloka t kuq t serbeve. Nga ato kuptohej se kush ka qen para kujt aty"? Pra kullate tona prej gurit jan dshmija me e mir se ne jemi aty den baba den. N tetor t vitit 2012 pata rastin ta vizitoi nj kull t till: Kullen e Ali Gecit n Lluke t Decanit. Vet pamja e saj nga jashte tregonte se behej fjale pr nj histori t gjall. Nj kull q u kishte qndruar rrebesheve q nga koha e Bushatelinjve (shek. XVIII). Kull kjo q tani ishte shndrruar n nj muzeum t vrtet. Posa hyjshe brenda ders i gjith muri ishte n fotograf!. Nj histori e gjall. Nga ajo kull u ishte kundervur mizorive t Ibrahim Pash Bushatit, Ali Dema i Gecajve dhe kishte dalur faqebardh duke mos pranuar t paguaj taksa dhe as t jepte ushtar pr interesa t sulltanit. N kohn e Lidhjs se Prizerenit nga kjo kull vigane dallohet Selim Syla. Merr pjes n rrethimin e Maxhar Pashs n Gjakove dhe n Luftn e Nokshiqit me von. Ky i kishte tre djem: Tahirin, Lanin dhe Hasanin. Tahir Selimi i Gecajve, si kagak i njohur ndr zonat shqiptare merr pjes n shpalljen e pavarsis se Shqipris, bashk me Isa Boletinin n Vlor. N mbrojtjen e Shkodrs me 1912-13. Me pastaj vritet n Vicidollte Papajve, n lufte me bandat serbe q ia kishin mesy Tropojs me qllim q ta vendosnin kufirin e tyre n Dri, n vitin 1913.

Lan Selimi, pas nj jete kagaksh e lufte me bandat serbe q e kishin okupuar Kosoven, shrben n administratn e Zogut. Nga viti 1941 del n mbrqjtje t kufijve etnik t Shqipris n Plav dhe vritet heroikisht duke e mbrojtur uren e Limit n Murin, nga getnikt e Gjorgje Llashiqit. Djali i Tahirit, Rame Tahiri pas Lufts se Dyte Boterore, e formon nj cete kacaksh dhe sillet npr Alpet Shqiptare i ndjekur kemba kembs nga OZN-a Jugosllave. Me t ishin edhe Bajram e Hasan Geci. Pas vitit 1948 kalon n Shqipri nga ku kthehet me von dhe vdes n kullen e vet me 1990. Por nami i cets kacake t Rame Tahirit ndihet edhe sot e ksaj dite. Pas atifar clirimit, q na e prune komunistt, kulla e Gecajve s'gjen rehati dot: Nj pinjoll i tyre: Tahir Geci i Ri, si gjimnazist i Pejs merr pjes n aksionet e Adem Demacit n fillim t viteve 60-ta. (Shih lib. R. Dedushaj: "Si e gjeta dhe si e lash Shkolln Shqipe n Prefekturen e Pejs" N. Y. 2006) N vitin 1982 burgoset me grupin e Ukshin Hotit, Ekrem Kryeziut dhe Shemsi Recics etj. dhe dnohet me 12 vjet burg. Kurse n luftn e fundit pr clirimin e Kosovs u inkuadruan: ELEZI-qe u vra n Betejen e Pozharit, si komandant n Brigaden 131 Jusuf Gervalla, me 28 mars 1999. Se bashku me Maxhun Berishn, nga Propacani, Pastaj, Aliu, Lani i Ri, Jaha, Samiu dhe Gezimi q erdhi nga SHBA. Ali Geci, si njeri ndr komandantt me t suksesshm t lufts n Dukagjin, kaloi pastaj n TMK e sot si poet i talentuar sht drejtor i Pallatit t Kulturs "Jusuf Gervalla" n Decan - nga i cili i muarrem edhe kto t dhna q ishin shnuar edhe npr ca libra t botuara koheve t fundit, por jo kshtu t sistematizuara. Duke u kthyer rrugs pr n Pej, djali im Arianiti me pyeti: " Cfar t shtyn ty t shkruajsh pr kso gjerash-qe po su qitn n letr do t humbasnin..." Profesioni, iu prgjegja i humbur n mendime pr t kaluarn ton t mundimshme por aq krenare. Lufte 100 vjecare kjo, apo jo?!! Botuar n portalin: fletorjaShqiptareia.com 28 Nntor 2012

SI U NJOFTA ME KADRI MANIN PA E PARE KURR Duke e ditur se atdhetari i dalluar Kadri (OS) Mani e ka urrejtur mosmirnjohjen, jam i detyruar ti shkruaj dy tre rreshta pr t. Kisha lexuar shum pr at njeri q nga vitet e 60-ta, meq binte n burg shpesh. Ishte dnuar me shum vite burg e mbi t gjitha e dija se sht shok, bashkveprimtar e bashkvuajts i Binak Ulajt-t cilin un e kisha idhull n vitet e 70-ta t shek. q e lame pas. Kur doli Kadriu n Zvicr paraqitej shpash me shkrime e intervista npr gazeta e sidomos n "Bota Sot ". Me linte prshtypje se si nj "Enverist i kallur" ishte transferuar n nj demokrat normal, gje q s'mund t ndodhte me shum t till ktu n SHBA!! E lexoja me vemendje. Filloi t nxierrte edhe revistn "SHQIPRIA ETNIKE'. Po si ta fitoja un at? Atbote sldshim poste elektronike as s'ia dijsha numrin e telefonit (vitet e 90-ta). Kur e botova librin e trete " 100 Vjet Lufte ", N. Y. 1999 dhe e dergova at n Evrope, ai e kishte gjetur n nj restorant shqiptar aty ku banonte n Zvicr. Sig thonte vet, i kishte pelqyer libri dhe n nj adrese q e kisha shnuar n liber si sponzor mi kishte derguar 3-4 exemplar t "Shqipris Etnike ", kuptohet, n emrin tim. E kishte shnuar edhe numrin e telefonit t vete, dhe posa arrita n banes e thirra. U gezuame t dyte. Letrnjoftimi im ishte: N nj interviste t veten ai e kishte prmendur nj msues q kishte qen n grupin ilegal me t n fillim t viteve 70-ta, por q " ishte larguar vet " -thonte ai. I thash si n mahi se nuk jam larguar un, por Ju me keni " tradhtuar ", se s'me keni marr me vehte n burg me 1974! Qeshi: "Binaku (Ulaj) ka faj. Ai ta ka dite emrin e s'ua ka treguar UDB-ashve "!! Folnim gjer e gjat gati pr gdo dite. Ia dhash adresn dhe filloi t. ma dergonte rregullisht "Shqipria Etnike". Fillova t'i dergoj edhe shkrime pr at reviste mjafte t mir, q i botonte me shum dshir. Pr her t pare, pas vrasjes se tij, ma ka botuar nj shkrim pr Rame Mujen e Gashit p sh.

Saher kthehej nga Kosova m'ankohej se si shokt e tij "t ilegales" s'po vinin n vehte. Duhet t demokratizohen ata. Duhet t kthehen mbar" -thoshte shpesh. Madje, njher, ma dha edhe nj detyr t vshtir: T bisedoja me njerin prej tyre, por ishte e kote. Bindjet jan bindje. Ai kishte mbetur aty ku kishte qen para se me ra n burg...Bile ai neve na quajti edhe "tradhtar"se jemi ber me Rugoven!? Nuk i trgova Kadtiut kur u ktheva. I thash se nuk e kam takuar at person. S'doja t revoltoja. I kam lexuar me endje polemikat e tij me gjithkend. Me dy fjale e mundte kundrshtarin. Je ber si Konica - u mahitsha me t. "Po guri ndryshon more" - vikate n telefon. Ishin me interes edhe polemikat e Kapllan Resulit (tani Resulbegoviqit ?!) me t tjerte etj. Kadriu polemizoi edhe me gazetn malazeze "Glas Crnogoraca" rreth shkrimeve t mia, pr ngjarjete n Plav - Guci, dhe i theu me fakte. (Shih, gaz, "Shqipria Etnike" Nr. 2, Qershor 2002) Hupi do kohe, e kur mu lajmerue n internet me tha: "Ia kam dhn dikujt trollin e ka ndrtuar nj ndrtes shumkatshe duke me pajisur me nj banes t mrekullueshme. Si me pas fituar lotari. Jam duke i vazhduar studimet. Edhe ti kur t pensionohesh duhet ti vazhdojsh studimet" - tha tani i ndjeri. Filloi edhe t polimizoi me shkrimet e mia: "Je shum nepotist", me thoshte. Po shkruan vetm pr krahinn e Plav - Gucis. Duhet t jesh gjithkombtar. Duhet t shkruajsh edhe pr Komandantin Legjendar Adem Jasharin, e jo vetm pr Jakup Ferrin. "E benin nervoz rrjedhat shoqrore ndr ne. Ankohej shpesh me E-mail. Kur isha s'fundi n Prishtin e kerkova e me than se ka shkuar n Zvicr. Se dija se pr shrim ka shkuar atje. Shpresoja se nj dite do ta takoj e njihemi pr s'afermi. E guditshme. Me pasur aq miqsi e bashkpunim me nj njeri q se ke pare kurr! Pr mua ishte nj krenari. Kush isha un pr t?Ai kishte histori, kishte shkrime, prvoje politike, aftsi dhe burrri. E un, n krahasim me t shum pak. S'e di gka e lidhte ate me mua? Nj gje e pashpjegueshme q s'me ka ndodh kurr me pare. Kisha respekt t madh pr t dhe i jam shum mirnjohs pr gjith ate q ka ber pr afirmimin tim. E ruaj me gjelozi librin e tij me titull "NUSET TONA' q ma dergoi nga Zvicra nj vit me pare me nj prkushtim t till: " SHOKUT TIM T PROFESIONIT, T IDEALEVE E T ILEGALES, ZOTNI REXHEP DEDUSHAJT, N SHENJ RESPEKTI, KUJTIMI, MIRNJOHJE DHE MIQSIE T PRJETSHME'. 19. 03. 2004. KADRI MANI -ZVICR. Lavdi mikut tim t prjeteshm. I paharrueshm qofte kujtimi pr t... Botuar n portalin: fletorjashqiptaria.com 28 dhjetor 2012.

ESHTRAT N PREVI KERKOJN DREJTSI 100 vjet nga Masakra e Previs n krahinn martir t Plav - Gucis, ku malazezt vran barbarisht 700 shqiptare Pasiq Mali i Zi e okupoi krahinn e Plav -Gucis n tetor t vitit 1912, nuk kursehej asnj forme e zhdukjes se popullsis shqiptare, etnike me t vjeter n Ballkan, duke i vrar, masakruar, ndrrue fen e kombsin dhe prndjekur nga tokat e tyre. Pr vrazhdsin e ardhacakeve sllave mbi shqiptart dshmojn veprat e ndrkombtarve si: " Enqute fans les Ballkans", Paris, 1914 ; Leo Preudlieh ;"Albanians Golgotha" - Vien, 1913. ;Edith Durham: "The Strugle of Skutari" etj. Posa hyri aty, Veshoviqi, vrau e preu femije, gra, pleq e t mbetur. q i beri t vdesin prej urie e gazepit, q dogji e rrnoi mbar krahinn. Q theu cdo t drejte ndrkombtare dhe njerzore dhe preu n bes qindra rob t rn n dor. Me thika ua celte nnave shqiptare barkun dhe foshnjet e nxierra i kan ndez flakadan posi pisha pr me shndrite me to...T gjitha kto jan ber pr arsye t vetme se donin me shue farn shqiptare n at krahin pr me mujte me thn mandej Konferencs se Paqs se atje nuk ka shqiptar...

Pasi ai, Veshiviqi, e shfryni mllefin e vet duke i vrar me se 63 burra t zgjedhur n Vuthaj dhe dhjetra t tjer rreth e prqark tyre, kaloi n Decan n dhjetor t vitit 1912 duke ia lshuar vendin kriminelit ordinar: Avro Cemoviqit (i njohur n popull si Avro Cemi). Ky pasi i kishte pastruar etnikisht rrethin e Istogut, t Pejs dhe t Rozhajs iu prvesh puns n Guci. Se pari, i ngriti gjyqet e jashtezakonshme ushtarake - mbreteror dhemenjeher filloi me ekzekutime t njerzve t pafajshm. Pushkatoi njerz n Racin t Plavs, duke filluar nga 5 marsi i vitit 1913. Pastaj n Guci dhe nga 9 marsi 1913 filloi t'i dergoi n kufirin Malazezo - Shqiptar, n Qafe t Previs. Sipas rregjistrave t t dnuarve npr gjyqet e larteprmendura deri me tani dihet se npr varreza masive n Qafe t Previs gjenden eshtrat e Haxhi Hasit, Haxhi Beqit, Ibrahim Halilit dhe vllezrve: Halil e Murat Haxhiut - t Radonciqve; t Mulla Sheqit, Muje Ags dhe dy djemeve t Talit e Hako Alit -t gjith Omeragaj; t Rame Zeqirit e Hasan Alkut t Kolins; t Male e Haxhi Sejdit Nikocaj; dhe Sejdo Metkut - Laliciq;t Rame Kuja - Shujak dhe Hako Lits - t Cekajve; t Hako Smajlit -t Baliqve dhe Jakup Arifit e Shaban Hasanit - t Pepajve; t Began Sharkut, Nuc Jakupit e Jupo Rexhs - Sharkinaj; t Avdyl Zeks, Shaban Hasanit e Mehmet Shabanit - t Qosaj; t Reko Rams - t Celajve; Cele Shabanit Gjonbalaj dhe Mal Ibishit. Grupi i dyte: Hasan Bajri, Adem Basha, Haxhi Shabani, Ali Frci, Bajer Zeqiri, Ibrahim Rrustemi dhe Syle Istrefi - Nikocaj; Avdi Hasani, Iber Ahmet -Aga dhe Avdi Omeragaj; Mulla Emini, dhe Mulla Hasi - t Bekteshaj; Mujk Ahmeti - Delaj, Haxhi Jakupi Laliciq, Adem dhe Din Radonciqi; Hasan Smajli - Kolina ; Rame Nuri Sujkaj; Nuro Hysi Merkulaj; Asllan Jakupi Ferataj; Bajram Haxhia e Arif Avdyli -Balidemaj; Halil Sejdi - Dervishaj; Adem Zeka - Qosaj; vllezrit Shog dhe Hul Sokoli -Gocaj; Muje Gali Hasangjekaj; Bajram Xhuku -Dedushaj... N t vrtet, ka edhe shum e shum t tjer q s'i kan rregjistruar fare, cka tregon edhe rasti i 16 vjecarit Halil Nimanit - Celaj, nipit t Meme Oss -djali i Mems, sic e quan rapsodi popullor, i pushkatuar me 9 mars: Djali i Mems sht tmerrue Cjan kto vorre babe tue i marue ??? Kshtu, me gjyq e pa gjyq, sig thot n nj rast akademik Mark Krasniqi, u vran gjithsejt 700 veta!! Vetm n Vuthaj jan 63 duke i prfshir ktu edhe ata t Ceremit e t Valbons. N Dukagjin, kur vdes ndonj burr e pyetin;A ka vdeke pak a krejt? Pak sht nse ka djale t hajrit mbrapa e krejt nse slca ln fare. Ata t shkrete q kalben n Qafe t Previs, kan ln asi pasardhsish q sor s'e din as gka jan: Do thon se jan shqiptar, do boshnjak, do turq e ca t tjer kan filluar t thon se jan " Crnogorski Muslimani" (!!) E gka sht edhe me e keqja jan shprndar npr bote si zogjte e qyqs dhe na bejn pr t qeshur kur degjon se e kan ngritur nj pllake prkuj timore pr t masakruarit n Previ n nj fshat t Nju Jorkut me emer si sllsv: Monte Sello (!!). E asesi s'guxojn ta ngritin nj t till n Previ apo n Guci, prej kahit vijn shumica e t masakruarve!?Aty ku Hasan Bajri i tha at dite Avro Cemit: "Largou shkja g'jat je afrua"...Ndrsa vllezrit Gocaj: Shok e Hul Sokoli u nisn duke kenduar. Sodoqofte, historia sht histori. Ata kalben n Previ, n kufi t Shqipris me Mal t Zi duke ber roje t prhershme n at kufi dhe duke dshmuar kshtu pr genocidim e pare sllav prmes formacioneve ushtareke t gjeneraleve fashist Veshoviq dhe Cemoviq ndaj popullit shqiptar. Krimet e bera n kte kohe n kte krahin kan qen me prmasa t jashtezakonshme n raport me popullsin e krahins. Duke treguar barbarin e qytetrimin e tyre q s'ishte larg egersis se bishave t terbuara. Ishte ky nj Hollokost shum me prpara atij t Hebrenjve, t orkestruar nga dora fashiste hitleriane, q ka mbetur i padnuar, q plot 100 vjet!!?? Se vrtet Malazezt kan qen gjithher kriminel t njejt trgon edhe ky citat: "N vjeshte t vitit 1946 i burgosen shum shqiptar (nga krahina jon - R. D.). N burgun e Andrievics i mbajtn rreth tre muaj. Ku gdo dite i kan torturuar barbarisht. Cdo nat t ftofte dimri i kan futur n ujin e akullt t Limit. Shpeshher i kan cuar natn n Qafe t Previs duke ju dhn me vehte kazma e lopata dhe duke i detyruar t hapin vorret e tyre (si gjyshrit e tyre Avro Cemi - R. D.) (Shih lib. S. Ahmeti " Plava dhe Gucia..." Tiran 2002)

Ishte dashte t kerkohet prkrahja nga LQSHA e Dioguardit dhe nga Federata Panshqiptare VATRA, q kjo cshtje t kaloje n tavolinat e kancelarive diplomatike dhe makanizmave ndrkombtar n Bruksel dhe n Uashington. Dihet se Turqin po e pengojn Armenet t hyje n Bashkimin Evropian pr shkak t genocidit q ajo e beri mbi ta n fillim t viteve 20-ta t shek. XX. Nuk thuhet kot se Historia q harrohet prsritet. Kjo ekzakt sht dshmuar n at krahin edhe me 1919 (kur u vran e masakruan 500 veta) dhe me 1944-45 - q e prmendem edhe me larte, kur u vran hic me pak se 800 veta, nga t njejtit - Vasoviqasit... Botuar n "Illyria" N. Y. nr. 2222, 12-14 Shkurt 2013

SHKOLLA FILLORE "DARDANIA" E ARSYETOI EMRIN E VET Shkolla fllore "Dardania" n Pej u themelua me 6 shkurt 1978. Duke shkuar prcdo dite, pr ti siellur e pr t'i marrur nga shkolla mbeset e mia: Aurelen dhe Arnesen, pata rastin t bisedoi me drejtorin e kesaj shkoll, me stazh ne arsim plot 42 vite. Pjesa dermuese e tyre si udhheqs i ksaj shkoll. Zotri, Hamz Panxha lidhur me historikun e shkolls n fjale na tha: " Kjo shkoll n vitin 1978 u nda nga shkolla fllore "M. Popoviqi" tani "Vaso pash Shkodrani", nga e cila erdhn nxensit me banim n ish Berxheniku, tani Dardania. Ishte gjysemvjetori i dyte. sht shkoll me nj histori t shkurter krahas shkollave tjera t Pejs. Por pr specifikate e saj dallon prej t gjitha shkollave n regjion. Kte e them se qysh n ndarje t kolektivit u be nj padrejtsi e madhe ndaj msimdhnsve shqiptar e me se shumti ndaj nxensve. Kur u be ndarja n organet udheheqse t shkolls nuk u prfshi asnj shqiptar edhepse rreth gjysa e nxensve ishin shqiptar, meq msimi zhvillohej n t dy gjuhte: Shqip e serbisht. Drejtori ishte malazez, njfar Rashcanit. q kishte qndrime hap tas procetnike. Nuk pajtohej madje as me organet udheheqse komunale. Por me e rnda ishte se 5 lende n paralelet shqipe i ligjeronin serbo - malazezt edhepse e kishim ne veprim Kushtetutn e vitit 1974?! Ed. fizike, ed. muzikore, artin figurativ, ed,teknike dhe amvisnin, edhepse kishte kuadra t kualifikuara n gjuhn shqipe, i ligjeronin ata. Me von, me insistimin ton, kerkuame q t zbatohet statuti q nj vend udhheqs n shkoll ta mbajn shqiptart. Gje q u arrit pas 3 vjetsh. U zgjodha un Kryetar i Pleqrsis dhe insistova q n paralelet shqipe n t gjitha lendt t ligjerojn shqiptart. Kjo u arrit n vitin 1980, gje q solli nj ndarje ndrnacionale n shkoll. "' Erdhi viti 1981, Filluan diferencimet. U dnuan arsimtart: Hamez Panxha, Shemsie Bakalli, Lilifere Kelmendi, Azem Kelmendi, etj. Akuzat: Hamza me t lartecekurit n nj peticion t nnshkruar nga 13 serb e malazez, akuzohen se jan prkrahs t iridentes shqiptare. Se ai pas ardhjs n krye t Pleqsis na ka ln pa buke duke ua dhn ort tona shqiptarve. E ka albanizuar shkolln. N fillim t viteve 90-ta, sig dihet, arsimtart shqiptar prjashtohen nga lista e pagesave, dhe kshtu vullnetarisht, pa pages e vazhdqjn punn deri n vitin 1998. , kur i przun edhe nga ndrtesa shkollore. Me 1988, serbet e organizojn mitingun e pare n oborr t shkolls q u be strumbullari i levizjs getnike n ish Berzhenik. U vran edhe ish nxens t ksaj shkoll si psh. Ramosaj. Mbasi ua mbyllin shkolln, Panxhaj thot se kaloi n Mal t Zi, n Rozhaje e Tuz ku kishte gjetur shum refugjate q u trajtuan shum mir mga Malsort. "U ktheva ndr t part n Pejn e zbrazt me Bakir Burrin (argjendar) E vizitova shkolln q ishte granatuar nga NATO, meq e kishin shfrytezuar forcate serbe. E kam lajmeruar Prefektin e athershm, Etem Cekun dhe u zbulua se n shkoll kishte mbetur shum armatim. KFOR-i e pastroi dhe filloi t normalizohet procesi msimor. Si drejtor u emrova un " - vazhdon Z, Panxhaj. Kuadri ishte i njejt si para lufts, N ish Berzhenik (sot, Dardani) kishte ndodhur nj masaker e papar ku ishin masakruar me se 60 veta nga paramilitart serb.

Sot e kishin objektin e ri t ndrtuar me me se 1100 nxens (12 nxens msonin boshnjakisht n klase t kombinuara). Kuadri ishte i plotsuar dhe msimi mbahej n dy turne-na tha veterani tjetr i arsimit - Haki Qufaj. Si veteran t arsimit - parapensionist, kta dy burra, Hamza dhe Hakiu, shtonin se si puntor t vjeter t arsimit ishin shum t knaqur me punn q e ka ber arsimi n Kosove, sepse vetm prej ksaj shkoll kishin dalur me dhjetra mjek, inxhinjer e kuadro t tjera deri edhe dr. shkencash. Gjeneratave t ardhshme u dshironin q n shkolla t angazhohen me shum, mos t shpejtojn me reforma pa pasur baz dhe standarde se kti popullit nuk i mungojn intelektualet e vullneti sepse sht nj popull i urte dhe dashamirs i arsimit gje q sht dshmuar q nga viti 1941 e deri me sot... Botuar n portalin: fletorjashqiptaria.com 28 prill 2013.

LUFTA PR MBROJTJEN E PLAV - GUCIS (1879-80) DHE DILEMAT RRETH SAJ (Me rastin e 135 vjetorit t Lidhjs se Prizrenit) Edhe sot pas 135 vjetsh t Lidhjs Shqiptare t Prizrenit, kemi ende dilema rreth ngjarjeve t asaj kohe e sidomos rreth lufterave pr mbrojtjen e territoreve shqiptare t rrezikuara nga ardhacakt sllav. Plava dhe Gucia, territore thjesht shqiptare t banuara me pasardhsit e fiseve Ilire: Ariatve dhe Pirustve, ishin shum t rrezikuara gjat gjith Krizs Lindore 1875-1880, Gjat gjith atyre viteve asnj minut nuk pushoi lufta n'ato an. Forcat shqiptare vendase t ndihmuara nga krahinat shqipare fqinje, t'udhhequra nga strategu i lufts ALI BE GUCIA (me von Ali Pash Gucia), i thyen njerin pas tjetrit serdarete e Knjaz Nikolls t Malit t Zi q u shkonte lang pr goje nga dshira pr ta okupuar at krahin t pasur e shum pitoreske. Lidhur me kto luftra dhe udhheqsite e tyre, ka shum dilema q kan ardhur si pasoje e dezinformimeve t propagands genjshtare sllave dhe miqve t tyre n Evrope e klysheve sllav ndr ne... 1. Rroli i Ali Pash Gucis n themelimin e Lidhjs se Prizrenit ka qen me i madhe seg paraqitet n literaturen prosllave t ish historianve komunist t Tirans dhe t Prishtins. Meq krahina q udhhiqej nga ai, Krahina e Gucis, iu kishte dhuruar pa kurrfare t drejte, Malit t Zi n Paqn e Shn Stefanit (1878), Aliu ra n kontakt me Komitetin e Stambollit dhe i prkrahur mga Abdyl Frashri e t tjer e themeluan Lidhjen n fjale. Pra, iniciativa ishte e vet Ali Pash Gucis, q u caktua Komandant pr mbrojtjen e Kufirit Verior nga ajo lidhje zemadhe. Merite kjo q nuk ia njofn pa t drejte historiant e larteprmendur. 2. Data e sakte e Lufts se Nokshiqit: T shum historian, madje edhe doktor shkoncash, e gjejme se Lufta n fjale sht zhvilluar me 4 dhjetor 1879?? At dite bile e shpallin t vdekur edhe komandantin legjendar, JAKUP FERRIN?! Kjo vjen si pasoje e konsulltimit t literaturs keqdashse malazeze dhe miqve t tyre (ruso - francezve psh.) Sllavet, sig e kan zakon i mshefin humbjet e veta, apo edhe i festojn ato si fitore - si pas. Luftn e Kosovs t vitit 1389. Dhe pr ti mshef humbjet katastrofike t Lufts se Nokshiqit, t 11 JANARIT 1880 (kur jan vrar apo mbytur n Lim rreth 3000 malazez), e sforcojn ndeshjen e pare t trupave shqiptare me ato t Malit t Zi n afersi t Nokshiqit, prkatsisht n Rrafsh t Veliks me 4 dhjetor 1879. Ku jan vrar rreth 700 malazez. lufte kjo e zhvilluar kryesisht n mes t Trimave t Rugovs dhe forcave t Mark Milanit, i cili thehet dhe kalon kufirin e Malit t Zi. Atje i pregatite 12000 ushtar me armatimin me modern t kohs dhe ia msyn Plavs, ans se djathte t Limit. Udhheqsi pr mbrojtjen e Plavs, JAKUP FERRI (pra, ishte ende gjall. nuk ishte vrar me 4 dhjetor) e prdor taktiken e Skanderbeut: E shtjen n rrethim t hekurte ushtrin Malazeze dhe e sulmon nga t gjitha ante. Bile, ktu ka ndikuar negativisht nj gabim i ca bajraktarve dhe prijsave lokal q sulmuan krye n vehte, para kohs, pa e pritur urdhrin e Jakup Ferrit duke thn se Jakupi tradhtoi e s'po don me

mbrojtur Plavn (sig e kemi n zakon: punon seicili krye n vehte!!). Kjo i ndihmoi Mark Milanit q mos t nxihej n befasi sig e kishte planifikuar Ferri !! Pr at edhe beteja zgjati me shum sec ishte parapar!? Prfundoi, sig dihet me humbjen katastrofike t Malazazve, duke mbetur n fushn e nderit edhe rreth 1000 dshmor Shqiptar sT^ashku me komandantt e vet: Jakup Ferrin e Cele Shabanin e Rugovs. (S'di a mu ka vra baba t enjtn n mbrmje, me 10 apo t premtn n mengjes, me 11 janar 1880 " -thot n nj rast i biri i tij, Hasan Ferri, n kujtimet e tija. (Shih lib. Plava dhe Gucia n Levizjen Kombtare Shqiptare, nga E. Plava - Tiran 1996.) Pra, me mir din Hasan Ferri se kur iu ka vrar babe (Jakupi) se sa historiant ton prosllav, q sig u eek me larte e vrasin me 4 dhjetor 1879 dmth. nj muaj para??!! 3, Loja e historianve me figuren e Ali Pash Gucis: Kur e muarn sundimin Shabanagajte n Guci? Ishte patriot apo "tradhtar", Ali Pash Gucia? Ishte "Boshnjak", "kurd"apo Shqiptar?etj. sht fjala ktu pr lojrat sllave me fgurat tona historike si psh me: Konstan tinin e Madh, Aleksandrin e Madh, Skenderbeun, Hasan Prishtinn, Hasan Ferrin, Preke Calin etj. ALI PASH GUCIA sht pinjoll i familjs zemadhe t Shabanagajve t Gucis q kan sunduar me se 200 vite me ato troje. I pari i tyre Shaban Aga, nga Gruemira e Shkodrs martohet me t bijen e Sanxhakbeut t Shkodrs, Sylejman Pash Bushatit dhe caktohet sundimtar i krahins kryengritse t Gucis diku n fund t viteve t 50-ta t shek XVII e jo n vitin 1724 sig e gjejme npr disa libreca t botuara aty ktu, koheve t fundit?!!Me ramjen e Sylejman Pash Bushatit, n vitin 1695 bjen edhe Shaban Aga n Guci. Pr ta marrur pushtetin prsri i biri i tij, Ali Beg Shabanagaj. q n nnshkrimet e tij e prdorte emrin Kurt Aga, q siduket Kurt donte t thoshte Ujk? E jo pse ishte nga Kurdistani sig po mundohen ta paraqesin sot do "historian boshnjak" q gdogje po mundohen ta lidhin me turqit, arabet apo kurdet e boshnjakt, lidhur me at krahin Pas tij, dallohet Gjyl Begu (gjyshi i Ali Pash Gucis), q ishte dora e djathte e Mustafa Pash Bushatit. Dhe rreth viteve t 40-ta t shek. XIX vjen oficeri i ri, me akademi ushtarake t kryer, q e njihte shum mir at profesion dhe krahinn ku kishte lindur - Gucin, Ali Beg Gucia q siduket pas betejave t sukseseshme me malazezt n vitet 1875-1877, gradohet me titull PASH nga komandanti i ushtris Osmane me qendr n Shkoder - Maxhsr Pasha. Por i mbetet pa e marr at titull meq shum shpejt bjen n konflikt me Turqin, bile sig dihet e organizon edhe vrasjen e Maxhar Pashs n Gjakove q kishte ardhur t'ia dorzoi Gucin Malit t Zi. I then vendimet e Kongresit t Berlinit (pr her t pare e t fundit arritem ta bejme nj gje t till) dhe ia len Gucin e Plavn Shqipris. Pas shprndarjs se Lidhjs se Prizrenit me 1881, pr pak kohe kalon n ilegalitet. Dhe, pasi Haxhi Zeka nprmes t ministrit t punve t jashtme t Turqis - shqiptarit: Abedin Pash Dinos, arrin q emri i Aliut u hiqet nga lista e armiqve t shtetit! Sulltani Abdyl Hamiti e thrret n Stamboll e ia dorzon graden Pash (gjeneral) q e kishte fituar me pare, sec kemi thn n Luftrate e viteve 197577 dhe pr shkak t interesit "q kishte Stambolli pr ta pasur n kufirin me Malin e Zi dhe Serbin nj element antisllav t vendosur e emroi mytesarif (prefekt) n Pej", (Shih E. Plava: Lib. e cit....) Pra Ali Pash Gucia, jo se s'ishte tradhtar -sig e quajtn historiant prorus bashk me Milladin Popoviqin, t cilit ia kishte vrar ca t'aferm n Luftn e Nokshiqit, por ishte komandanti i vetm shqiptar q arriti ti mbroj territoret shqiptare nga bishate e Karpateve n nj kohe kur ra krejte Sanxhaku i Nishit dhe Ulqini me Tivare e Podgorica nn shkie... Dhe, sipas ksaj del se Ali Pash Gucia ishte tradhtar i Malit t Zi apo i Evrops q ia theu pr her t pare e t fundit vendimet e saje. Askush prej Shqiptarve slca mujtur me ber nj gje t till para as pas tij!!? sht e dokumentuar se: Ali Pash Gucia dhe Hasan Prishtina jan pothuajse t vetmit udhheqs shqiptar q asnj kafe se kan pir me sllavet kurr Mu pr at q t dyte ishin " tradhtar"deri n fund t viteve 60- ta t shek. XX. Ashtu na thonin Putint e Shqipris e i merrnim si t besueshme edhe n Prishtin!!??

Historiografia komuniste, por edhe mediate e majta edhepse me z t mekur vazhdojn ta trajjtojn Ali Pash Gucin edhe sot " tradhtar "ndrkohe q ai ishte njeriu q sakrifikoi e beri aq shum pr Kombin Shqiptar... Botuar n: meshqiptareteamerikes.com Qershor 2013 DY FJAL PR AUTORIN:

Biografin e pare t zotit Dedushaj e ka shkruar au tori i disa librave dhe njohsi i mir i t parve t Rexhepit, Sylejman Ahmeti (alias, Syl Buti) nga Vuthajt me banim n Tiran q e gjejme n librin e pare t zotit Dedushaj: " Krahina e Plav - Gucis npr shekuj " - New York, 1993, faqe 9, ku thuhet: " Rexhep Man Dedushaj lindi me 1948 n Katund t Eprm t Krahins Vuthaj. U edukue n nj familje me tradita t lashta patriotike. Arsimin fllor e mori n vendlindje, n Vuthaj e Guci, kurse arsimin e mesm dhe t larte n Pej, Gjakove dhe Prishtin. Pr shum vite rradhazi ka punuar si arsimtar duke dhn lenden e historis n shkollat shqipe t Rrethit t Pejs. I detyruar si shum bashkvendas tjer nga dhuna policore serbe n vitin 1989 largohet nga Kosova dhe emigron n SHBA, ku ndodht edhe tani. Ktu ai ka dhn nj kontribut t muar duke ju msuar femijve t mergats gjuhn e embel shqipe dhe historin e kombit. Gjithashtu ka kontribuar me shum materiale n radiot lokale t New Yorkut n gjuhn shqipe. Ka botuar shum artikuj dhe punime shkencore me terne historike n gazetat shqipe n SHBA, n Kosove, n Maqedoni dhe n Shqipri." Pastaj, pr kte autor sht shkruar n librin: " Emra q nuk harrohen" - IV " - Prishtin, 2006, me autor Tahir Berisha, Hamza Halabaku dhe Cerkin Bytyci. N baz t ktyre shkrimeve dhe librave t botuara nga vet Rexhep Dedushaj mund t konstatojme se veprimtaria e tij jetesore karakterizohet n tri drejtime: 1. Veprimtaria edukativo - arsimore 2. Veprimtaria atdhetare 3. Veprimtaria publicistiko - shkencore. 1. Rexhepi jo vetm se punoi me se 20 vite shkollore (1968 - 1989) si arsimtar n shkollat e Rrafshit t Dukagjinit: Radoniq t Gjakovs, Drenoc t Klins, Treboviq e Qyshk t Pejs, por ai ishte edhe inicuas i hapjes se shkollave shqipe aty ku nuk egzistonin me pare si psh: n Vishnjeve e Hot t Plavs, n Vitomiric t Pejs dhe n New York t SHBA -ve pas kalimit t tij n ekzil (shih librat e tij: " Shprngulja e shqiptarve t Plav - Gucis "New York 1997 dhe " Si e gjeta dhe si e lash shkolln shqipe n Prefekturn e Pejs", New York, 2006 dhe librin: "Emra q nuk harrohen" t autorve t larteprmendur). 2. Sa i prket veprimtaris atdhetare dallohet n jetn dhe sielljet e prditshme n Pej e rrethin e sidomos n SHBA, pas ekzilit atje (lexolibrat e larteprmendura dhe librin: "Gjurme mergimtarsh"). T ky autor gjejme edhe nj shembull t jashtezakonshm: Pr me tepr se njezet vite i prballon vetmis n ekzil dhe asnjher si shkoi mendja t shprngul femijet e vet nga vendlindja ku jetojn edhe sot!! sht ky nj shembull i mir se si duhet Atdheu dhe se si nuk duhet t plotsohen programet e Cubrilloviqit dhe viqave t tjer pr zbrazjen e trojeve shqiptare. 3. Qe nga viti 1986, kur e botoi artikullin e pare n gazetn " Rilindja" e dates 13 janar e deri me sot i ka botuar me dhjetra artikuj e studime shkencore n me se pesmbdhjete gazeta e revista q dalin n Prishtin, Tiran, Shkup, SHBA dhe Europe (shih lib e tij: "Gjurme mergimtarsh") N shkrimet e zotit Dedushaj i gjajme tri gjera t vecanta:

1. sht i pari historian vendas e shqiptar n prgjithsi q shkruan nj monografi t plote pr krahinn e Plav - Gucis (1993) 2. sht ndr historiant e pare shqiptar q i trajton n menyr t barabarte t gjitha levizjet dhe rrymat kombtare n krahinn n fjale (partizant, luftetart e Lidhjs se Dyte t Prizerenit etj.) 3. Krahinn pr t cilen beri fjale asnjher nuk e sheh t ndar nga krahinat tjera shqiptare. Ngjarjen e fillon n Guci dhe e mbaron n Shkoder, Shkup e Tiran apo anasjelltas. Gjer me tani ka botuar kto libra: 1. "Krahina e Plav - Gucis npr shekuj" New York, 1993, e prkthyer dhe e botuar edhe n gjuhn boshnjake, New York, 2003. 2. "Shprngulja e shqiptarve t Plav - Gucis ", New York 1997. 3. "100 Vjet lufte", New York, 1999. 4. "Si e gjeta dhe si e lash shkolln shqipe n Prefekturn e Pejs", New York 2006. 5. " Gjurme mergimtarsh", New York 2009. sht laurat I Shoqats Atdhetare "Dibra", i LDK dega n New York dhe i Forumit Shqiptar t Kulturs, Edukimit dhe Shkencs (AFCES) q nderon personalitete shqiptare dhe t huaja. Ky forum e nderoi me cmimin PJETER BUDI. N arsyetim thuhet: "Studiuesit e veprimtarit Rexhep DEDUSHAJ nga Vuthajt me banim n New York -SHBA, pr kontributin e shquar si studiues i Historis se Krahins epike t Plav - Gucis, me kater libra t botuara e dhjetra artikuj n shtypin shqiptar" Forumi Shqiptar i Kulturs, Edukimit dhe Shkencs: Tiran, 28 maj 2008. (Muharrem E. Hardolli: "Historianit q kan shkruar pr trojet shqiptare n Mal t Zi" New York, 2009.) T gjitha kto i shndrroi ne kenge Ramiz LUSHAj, nj poet, publicist dhe veprimtar i devotshm i Cshtjs Shqiptare nga Malsia e Gjakovs, mik i shtpis ton dhe njohs i mir i Historis t Plav Gucis dhe malsive t tjera prreth: HISTORIANIT REXHEP DEDUSHAJ NUK I THINJET MENDIMI NUK I PUSHON TRURI Shkambi i madh i Vujkut, prmendore e bjeshks, T trupndan' me tresh " Ujqit e 1913"-tes, Heejoo, nj shekull lufte po bn Rexhep Dedushaj Mbi kte shkmb t gjall, Si kreshnik i thinjun i kohs moderne, Me nj maje pene... Me fjalen prush, Me farcen si Zeus... Shkmbi ende kullon gjak Ngagjak i Kelmendasve t historis, Nga gjak i Ali Pash Gucis... Oh, breee, Rexhepn Dedushaj Aty e ngjyen penden e vet t historianit Nga nj pike e gdo dite Me drite t synit e t shpirtit Me gdo fjale e n gdo rresht, Nuk i ndahet lufts me serbe e malazeze, Tash 100 vjet, Tash 1000 vjet,

Si t parte e si nipat e vet, T falem, o Rexhep! Ai shkmb si rrall kund mbi toke, Rri si prmendore turp i Evrops, Npr shurdh - memecnin e kohnave, I ndan dardant e Plav - Gucis, N tre shtete t bots, Andej dardant e Malit t Zi, Kendej dardant e Shqipnis e t Kosovs, N tre cope sht e ndame, Edhe zemra e Rexhep Dedushajt, Prej ksaj tragjedie Aty mbi at shkamb t gjall E ngren do dite e prjetsisht, Nj mal t ri historie, Mali q e rrethon Shkambin e Vujkut, N kto tre shtete, Nga vrrini deri n bjeshk merr lartsin, Mbi at shkamb t Vujkut plage e gjak... Rexhep Dedushaj e ngjyen penen e tij prap, Tuj- e larta - ngrit mbi Plav - Guci N kte vend me njerz t shenjte e plot lavdi, N kte vend t bekuem me natyrn mrekulli, N maje - mal n histori... Dekten kur dardant t'i bashkojn mend e troje, Deri kur Evropa t mos i kte kta Kufinj Turpi, Historianir gjysh, Rexhep Dedushes Nuk i thinjet mendimi e as nuk i pushon trupi, Syni e zemra e tij, Rrijn e mbetn Kuq e Zi: Atje, Mbi Plav - Guci. Ramiz LUSHAJ, Tiran, 10 mars 2012 Ndrsa nj ish nxens i imi: VALDET MUQKURTAJ n nj koment t rndomte n fcb tim, n internet shkruante: "Prshndetje i nderuari REXHEP DEDUSHAJ, ma ke kthyer kujtsen vite mbrapa, n bankat e shkolls fllore, na ke shpjeguar pr Luftn e Nokshiqit n kohet me t vshtira, n kohn kur t hante furra pr nj fjale. Ke rrezikuar aq shum pr n q ta marrim rrugen e mbar, at rruge q t part ton e shtruan me shum mund, ndjes e gjak. Dhashte Zoti t kesh shndet dhe jete t gjat." Pr t vazhduar: "N jetn time kam pasur shum msues, arsimtar e profesor por Ju pr mua ishit dhe jeni me i respektuari. T them t drejtn se un pr Lufterat e Nokshiqit e t Plav - Gucis kam pas shum informata nga pleqt ton: Baba im i ndjer, psh. Nuk me lente prshtypje aq shum se si ishin zhvilluar betejat atje, por prshtypje me t madhe me lente TRIMERIA dhe PATRIOTIZMI i Juaj, q merrshe guxim para nxensve t shkolls fillore "SKENDERBEU't na shpjegosh pr ate Beteje t Lavdishme. Ka qen viti 1979 apo 1980. Kjo pr mua sht dicka shum e vecant, se si po e rrezikonte nj Arsimtar veten dhe familjen, q n ta njohim historin ton e cila ishte e ndaluar t msohej n shkolla. Se sa keni rrezikuar pr n kte mund ta vlersojn vetm gjeneratat e asaj kohe. Kjo ishte arsyja q me la aq prshtypje q sht e pamundur ta harroj. T prshndes nga zemra i nderuari REXHEP DEDUSHAJ." Me shum respekt: Valdet (Gjevdet) MUQKURTAJ Kurse un pr vehtn time mund t them sa vijon: N punn time modeste me se 30 vjecare (duke filluar nga viti 1986, q kur m'sht botuar punimi im i pare n gazetn Rilindja) gjithmon jam prpjekur q ajo t jete n shrbim t se vrtets shkencore dhe q kjo e vrtet t jete n shrbim t

popullit shqiptar. Kuptohet, kjo nuk u ka pelqyer atyre q e kan mbajtur dhe duan ta mbajn kte popull n roberi. Nuk iu kam kundrvu vetm studiuesve tendencioz, serb e malazez, por edhe shrbetorve t tyre shqiptar, puthadorve dhe plehrishtave t ngjashme q vepronin pr ta mohuar dhe pr ta rrnuar nga brenda boten ton - shqiptare. Historin ton, vetedijen ton kometare, ndrgjegjen kombtare, idealin e larte kombtar dhe dashurin e flakt pr atdheun. Gati nj gjysem shekulli t diktaturs komuniste n Shqipri e n ish Jugosllavi sht ber cmos pr ta shuar n popuil vetedijen kometare dhe pr ta rrnjosur n trurin e tij vetedijen klasore, ideologjin komuniste.

SPONSORT E LIBRIT JAN BIZNISMENT NGA NEW YORK - U Alban Bajrami - PRELVUKAJ nga Martinajt e Gucis Qazim Seferi - DEDUSHAJ Ismet Avdia - DEDUSHAJ dhe Valon Isufi, Kreshnik Smajli dhe Gentrit Jaha -DEDUSHAJ