Univerzitet u Sarajevu Prirodno-Matematiki fakultet Odsjek za hemiju

Polihlorirani dibenzo-p-dioksina ( PCDDs ) ili jednostavnije DIOKSINI Seminarski rad

Student: Vranjkovina Amir

Mentor: Doc. dr. Amira opra-Janjijevi

Sarajevo, januar 2010. godine

DIOKSINI
Organohlorni spojevi posljednjih su nekoliko desetljea u aritu zanimanja i istraivanja zbog svoje iroke rasprostranjenosti, fiziko-hemijskih osobina i toksinosti Sastoje od dva benzenska prstena meusobno povezana preko kisikovih atoma Dioksini i furani razlikuju se meusobno samo po prisustvu ili odsustvu molekule kisika u svojoj strukturi Ovisno o broju i poziciji atoma hlora razlikujemo oko 210 razliitih spojeva PCDD-a i PCDF-a

od ukupno 75 razliitih PCDD-a 7 ih se analizira u laboratorijima te 10 od ukupno 135 razliitih PCDF-a najopasniji u grupi dioksina je TCDD ("dioksin) -2,3,7,8-tetrahlorodibenzo p- dioksin a od furana -2,3,7,8-tetrahlorodibenzofuran TCBF-a zbog toksinosti i bionerazgradivosti

bioloka aktivnost drugih dioksina i furana izraava se u odnosu na TCDD za svaki spoj izrauna se Toxic Eqivalency Factor (TEF) pomou kojeg se onda koncentracija nekog dioksina prerauna u Toxic Equivalent (TEQ) TEQ = koncentracija x TEF

Primjer izraavanja koncentracije dioksina u TEQ

Spoj Konc. (pg / g) TEF TEQ konc. (pg TEQ / g)

2,3,7,8-TCDD

1,2,3,4,7,8-HxCDD

35

0,1

3,5

1,2,3,4,6,7,8,9OCDF

12

0,001

0,012

3,3,4,4,5-penta-CB

46

0,1

4,6

Ukupno

95

10,112

TDI je dogovorena dnevna koliina unosa koja garantuje sigurnosnu osnovu da se onome ko unosi nee nita dogoditi kroz dui period Tolerable Daily Intake (TDI) 1 - 4 pg TEQ / kg tjelesne mase

Referentne vrijednosti PCDD

EPA ' : 0,00000003 ppm u vodi WHO ''' : 70 pg/kg teine (tolerable monthly intake) Hrvatska '''' : 2pg PCDD TEQ/g masti u mlijeku

US Environmantal Protection Agency '' World Health Organization ''' Pravilnik o toksinima, metalima, metaloidima te drugim tetnim tvarima koje se mogu nalaziti u hrani. N.n.2003;(16)

Mehanizam toksinosti
Reverzibilno vezanje za intracelularni receptor kompleks se vee za DNA regulatorna regija uzvodno od gena koji kodira enzim iz obitelji citokroma P450

remeenje mehanizama prijenosa staninog signala pojaanom ekspresijom gena metabolikih enzima, hormona, onkogena, faktora rasta, itd

Zdravstvene implikacije
Kancerogen, mutagen, teratogen Imunotoksian, hepatotoksian Endokrini disruptori Agency for Research on Cancer (IARC) kategorizirala TCDD known human carcinogen Posljedice akutne i hronine izloenosti Osjetljivost na dioksin kao i uinke dioksina karakterizira znaajna interspecijalna varijabilnost to oteava istraivanja, osobito ekstrapolaciju rezultata s animalnih modela na ljude

AKUTNA IZLOENOST VISOKIM DOZAMA pojava hlorakni-kono oboljenje koje karakteriziraju kone lezije nalik aknama osim klorakni mogua je pojava osipa, diskoloracije i pretjerane dlakavosti

HRONINA IZLOENOST NIIM DOZAMA kancerogeni uinak se dugo smatrao upitnim 2003. god svrstan je u prvu skupinu kancerogena i smatra se da nema sigurne razine izloenosti reproduktivna toksinost (defekti novoroenadi, smanjena plodnost, poveana uestalost sponatnih pobaaja) oteenje imunolokog sistema oteenje hormonalnog sustava

Izvori dioksina
antropogenog porijekla izgaranjem mnotva organskih tvari nusprodukti su industrijskih procesa - u raznim hemijskim procesima u organskoj i hemijskoj industriji... spaljivanjem otpada radi nepotpunog sagorijevanja (emisija u zrak; u sastavu pepela) manje koliine su prirodnog porijekla erupcije vulkana, umski poari

Vijetnam 1961-1971
masovno trovanje lokalnog stanovnitva dioksinima
Agent Orange - defolijant kojeg je koristila amerika vojska sadravao je TCDD kao oneienje 25 god. kasnije koncentracije TCDD-a u krvi stanovnitva 10 puta vee u odnosu na kontrolu

Posljedice...
400 000 mrtvih, od onda je roeno 500 000 djece s tekim deformitetima poveana uestalost spontanih pobaaja poveana uestalost raznih tipova karcinoma

10

Raspodjela dioksina u okoliu nalazimo ih praktiki u svim medijima: voda, zrak, tlo radi izrazito lipofilnog karaktera najvie se akumuliraju u medijima bogatim mastima u hrani: mlijecni proizvodi, meso, riba Unos u organizam: inhalacijom i digestijom (hrana) Fenomen biokumulacije i biomagnifikacije kroz hranidbeni lanac

11

Najznaajniji izvori dioksina za ovjeka

doprinos (%) pojedinih

vrsta namirnica ukupnom unosu dioksina u vedskoj

4 6 meso mlijeni proizvodi ulja i masti 20 33 riba jaja itarice 22

doprinos (%) pojedinih vrsta namirnica ukupnom unosu dioksina u Njemakoj

6 8 20 meso mlijeni proizvodi ulja i masti riba 7 42 jaja itarice

15

17

12

 akumuliranje dioksina u majinom mlijeku

znaajno se izluuju i u majinom mlijeku u svim europskim dravama znaajan pad u odnosu na 1988

13

 trend smanjenja koncentracija u okoliu (te posljedino hrani i tkivima)

14

Kako smanjiti rizik unosa dioksina

smanjiti nekontrolirano bacanje toksinog otpada u okoli optimizirati proizvodnju hemikalija bez dioksina kao nusprodukata koristiti namirnice s malo masnoa uz jednostavnu pripravu (bez puno prenja, vatre i sl.) unositi razliite namirnice (voe, povre) uz prethodno pranje Za globalnu zatitu odgovorna je vlast

15

Hvala na panji!

16