31

Video
Doelstelling: basisvaardigheden rond videomontage aanleren Een scenario uitwerken, filmen. Beelden op de computer
plaatsen, montage en editie van een video.
Theater
Doelstelling: leren hoe je een theaterstuk monteert op basis van een specifiek thema.
Een blog maken
Doelstelling: een blog maken met inhoud gekozen door de groep, in verband met de thema's van de Karavaan.
Onderwijs: wie bepaalt de kwaliteit?
Doelstelling: reflecteren over de situatie in de publieke
scholen in Brazilië en over de kwaliteit van het
onderwijs. De waarde van de sociale organisaties in
het educatief proces van de leerling.
Strategisch Gebruik van het Internet
Doelstelling: web 2.0-Instrumenten introduceren bij de
deelnemers door middel van een demonstratie en
gebruik van het content management systeem Joomla
en Wiki-technologie.
Dialoog over Vrije Communicatie en
Gemeenschapscommunicatie
Doelstelling: een aantal ervaringen in alternatieve
communicatie tonen en debatteren over de
conventionele communicatie en alternatieve
communicatiemiddelen.
Ras, gender en seksualiteit
Doelstelling: reflecteren over de jeugdidentiteit op
basis van rassen-, gender- en seksualiteitkwesties.
Recht op kwaliteitsonderwijs
Doelstelling: bijdragen tot een reflectie over de realiteit van het jeugdonderwijs, kwaliteit van het onderwijs en toegang tot
kwaliteitsonderwijs.
Milieu en Duurzame ontwikkeling
Doelstelling: de discussie en de reflectie over milieukwesties in het Noordoosten en in Brazilië stimuleren, alsook over
het voorstel rond duurzame ontwikkeling, problemen, uitdagingen en voorstellen.
Jeugd en Werk
Doelstelling: samen met de jongeren reflecteren over de huidige situatie van de jeugd op de arbeidsmarkt, benaderen
van de problemen, uitdagingen, en voorstellen lanceren.
Vrije radio
Doelstelling: het woord geven aan de jongeren en de mensen die we onderweg ontmoetten zodat ze zich konden
uitdrukken over hun problemen, en het belang van het milieu benadrukken in de politieke strijd.
Gemeenschapsradio
Doelstelling: tonen hoe een gemeenschapsradio werkt door onderweg en op het WSF nieuwsberichten uit te sturen.

Informatie over gegevens en contacten van moderatoren van de workshops op de officiële site van de
Karavaan: www.caravanadecomunicacao.org.br
32
 33

“
É necessária uma aldeia inteira
para cuidar de uma criança”
Provérbio africano
(Sandro Silva de Lima)

Met als doel, onder andere, een grotere sociale mobilisering te promoveren, hebben jongeren
van verschillende deelstaten van Brazilië de Communicatie- en Jongerenkaravaan georganiseerd met
de steun van verschillende segmenten van de burgermaatschappij.
Door middel van workshops en artistieke praktijken die verschillende belangrijke punten voor de
jeugd en voor de maatschappij in het algemeen bespraken, droegen de jongeren bij om de mensen te
mobiliseren, hen te helpen over hun problemen na te denken en ze niet langer te zien als iets normaals,
maar als iets dat kan veranderd worden.
Hoewel velen zeggen dat de jongeren niet deelnemen aan de debatten over sociale problemen
in deze wereld, hebben de jongeren hun kracht getoond. Overal, in de stad en op het platteland,
ontmoetten we jongeren, die werkten, die debatten voerden en sociale en politieke interventies deden
en andere jongeren mobiliseerden om na te denken en op collectieve wijze hun strijdpunten
construeerden.
Een ander sterk en vernieuwend punt was de actieve deelname van de jongeren in de opbouw
en de uitvoering van deze interventies. Tijdens de momenten van creativiteit en van collectieve
constructie waren de jongeren in staat om mobiliseringen te organiseren en waar ze ook
langskwamen, hun merkteken van vrolijkheid en verantwoordelijkheid achter te laten op de
gerealiseerde acties.
De sociale mobilisering tijdens de Karavaan toonde nog een ander belangrijk element: de
verandering, de transformatie van de perceptie en van de praktijken van de jongeren. Tijdens en na de
Karavaan waren de personen, de ruimten, de wereld niet meer dezelfde voor veel van deze jongeren
die door deze actie getransformeerd werden. We geloven dat deze transformatie het resultaat was van
de educatieve ervaringen die door de jongeren als collectief zijn beleefd en die we zagen in hun
gedeelde glimlach, hun blik, hun opgeroepen verlangens, in het aanvoelen van de personen en van de
plaatsen, in het spel.
De mobiliseringsprocessen van de Karavaan kenden hun hoogtepunt op het Wereld Sociaal
Forum/2009. Dat was een ruimte waar de jongeren hun vrolijkheid en verontwaardiging konden
tonen.Het Wereld Sociaal Forum/2009 was die ontmoetingsplaats, van versterking, steun voor onze
strijdpunten, om onze capaciteit om te hopen te versterken. Het was ook een werkelijk verrijkende
vormingsruimte, die veranderingen veroorzaakte in het hart en in de geest van de deelnemers van de
Communicatie- en Jongerenkaravaan.

We hebben zoveel mensen gemobiliseerd en we zijn zelf ook zodanig gemobiliseerd dat we elke
keer meer geloven dat een andere wereld mogelijk is.
34

Deze Karavaan heeft me

mijn gevoelige kant laten
zien en dat was erg
belangrijk voor mij.
Bedankt, Karavaan, ik hou
van jullie allemaal!
(Arthur Rodrigues da Silva
Santos)

We hebben een reizende workshop

uitgevonden, we hebben de
onverschilligheden opgelost en zijn de
dialoog aangegaan met de
gemeenschappen en de autoriteiten
met de overhandiging van de eisen van
de jeugd.
(Antonio Hélio Roque da Silva)
De jongeren van deze Karavaan
hebben getoond dat ze de
dingen willen zien gebeuren.
(Antonio Helio Roque da Silva)

Het feit dat wij, de jongeren van het

Noordoosten van Brazilië, samen zijn, deze
uitwisseling van kennis, deze mis van
culturen, van accenten, deze zorg voor
iedereen, deze oefening in tolerantie en
liefde, dat waren voor mij de belagrijkste
lessen.
(Edgleison Vieira Rodrigues)
 35

(Osmar Rufino Braga)

Het doel van deze tekst is proberen te antwoorden op een vraag die tijdens het systematiseringsproces
rees: hoe hebben de jongeren zichzelf gezien en welke sociale vertegenwoordigingen hebben ze voor zichzelf
opgebouwd tijdens het traject van hun sociale en culturele vermenging in de context van de Communicatie- en
Jongerenkaravaan?
Om op deze vraag antwoord te geven hebben we een “karavaan” gemaakt door de trajecten van de
jongeren tijdens hun ervaring van sociopolitieke en culturele vermenging. Tijdens deze “reis” hebben we
geprobeerd om de percepties en het discours, de uitdrukkingen, het verschillende taalgebruik, de reflecties en de
attitudes van de jongeren te observeren en in de mate van het mogelijke te registreren in een poging om de sociale
vertegenwoordigingen die de karavaniers tijdens hun traject van sociopolitieke en culturele vermenging maakten,
te identificeren. We probeerden te observeren hoe de jongeren hun kwesties, conflicten, ontdekkingen en
interventies thematiseerden in de realiteiten waarin ze zich onderdompelden en waar ze met andere subjecten
interactie aangingen. We zagen dat deze belevingen en experimenten niet voor alle jongeren gelijk waren.
Iedereen volgde het traject aangeduid door de Karavaan, maar legde tegelijkertijd, binnenin zichzelf en in de
relatie met anderen, een persoonlijk, sociaal en groepstraject af. De jongeren bevestigden of ontdekten zich als
subject in het samenleven met de anderen, met de gemeenschappen en, waarom niet, met de wereld, aangezien
ze opgingen in de mondiale kwesties op het Wereld Sociaal Forum in Belém (Pará), de eindbestemming van de de
Communicatie- en Jongerenkaravaan.
De reflecties die we hier delen, zijn vruchten van het systematiseringsproces, ontwikkeld door een groep
deelnemers van de Karavaan, vertegenwoordigers van de deelstaten die zich hebben ingezet voor de organisatie
en realisatie van dit groot sociaal mobiliseringsevenement van de Jongeren van het Noordoosten.
In de tekst zullen we een dialoog aangaan met enkele theoretische referenties die ons zullen helpen na te
denken over ervaringen beleefd door de jongeren tijdens de Karavaan, over de betekenissen en de zin van deze
ervaring van sociopolitieke en culturele vermenging met de gemeenschappen van het Noordoosten waar de
Karavaan langskwam.
Erg nuttig zal de categorie “sociale vertegenwoordiging” zijn, concept verdedigd door Jovchelovitch
(2000, p.41) dat we in deze reflectie zullen gebruiken. De auteur zegt dat:

(...) de sociale vertegenwoordigingen

altijd de vertegenwoordiging zijn van een
voorwerp, ofwel, ze stellen opnieuw (re)
iets voor. In deze zin reconstrueren ze de
realiteit op een autonome en creatieve
manier. Ze beschikken over een karakter
dat beelden en betekenissen produceert,
dat - in laatste instantie - het werk van de
menselijke psyche over de wereld [...]
36

Op dezelfde manier proberen we een dialoog aan te gaan met Deleuse, Guatarri en Sodré, auteurs die
ons zullen helpen om de relatie tussen het individuele en het gemeenschappelijke te begrijpen, tussen de
singulariteit en de pluraliteit in de sociale relaties e in de collectieve acties door de Karavaan gecreëerd en
gevestigd.
Even belangrijk zal de dialoogtheorie zijn van Paulo Freire, waarmee we zullen proberen om te reflecteren
over het pedagogisch, politiek en cultureel handelen, door de jongeren op zich genomen, in een thematiserend
proces van de jeugd- en gemeenschapskwesties.
De biologische visie van de Chileen Humberto Maturana licht de reflectie en het begrip over de betekenis
en de lessen van het samenleven in diversiteit toe, onderwerp dat steeds door de jongeren werd aangehaald als
het ging om hun belevingen.
De tekst werd opgedeeld in drie delen: in het eerste deel bespreken we kort het publiek dat deelnam aan
de Karavaan; in het tweede, centraal deel van de reflectie, benaderen we de sociale vertegenwoordigingen van de
jongeren in hun ervaring en praktijken tijdens het traject van de Karavaan; in het derde deel besluiten we de tekst
met een voorstelling van enkele beschouwingen over de in dit werk ontwikkelde reflectie.

Een totaal van 200 jongeren, evenwichtig

verdeeld tussen jongens en meisjes, tussen 16 en 29
jaar oud, afkomstig uit stedelijke en rurale gebieden
van de deelstaten Ceará, Pernambuco, Bahia,
Alagoas, Rio Grande do Norte en Piauí. Alle jongeren
zijn geëngageerd in sociale projecten, ngo's,
bewegingen, netwerken en jeugdorganisaties. 1
Deze jongeren hadden verschillende
percepties van de wereld, trajecten, vaardigheden,
een verschillende seksuele oriëntatie en niveau van
sociopolitiek optreden, en een gelijkaardig
onderwijsprofiel (de meerderheid had of was bezig
met het beëindigen van het middelbaar onderwijs). Er
was een deel van de jongeren dat niet voldoende was
voorbereid, en daardoor moeilijkheden had met het
ontwikkelen van de activiteiten van de Karavaan, wat
voor hen een uitdaging betekende op het vlak van
sociopolitiek optreden en vergaarde kennis.

1.De jongeren waarover we het hebben, behoren tot of zijn verbonden met Jeugdbewegingen – Groep Jonge Toekomst Generatie, Jongerengroep
Fala Sério (Ceará), Netwerk van Jongeren van het Noordoosten-RJNE, Pastorale van de Jeugd van het Volkse Midden, Netwerk van Solidaire
Weerstand, Volkscentrum van Cultuur en Communicatie (Fortaleza-CE), Collectie Gambiarra Imagens, IntegraSol, Project Crescendo no Morro,
Project Peixearte, Groep Pé no Chão, Caranguejo Uca; met Milieu-organisaties en organisaties van de landhervorming – Landloze
BoerenBeweging –MST; met niet-gouvernementele organisaties, Centra voor de Verdediging van de mensenrechten en organisaties van de
Verdediging van het recht op communicatie – Vormingsschool Quilombo dos Palmares – EQUIP, Steungroep voor Arme gemeenschappen – GACC,
Obra Kolping do Nordeste (Ceará en Piauí), Wereld Visie (Ceará, Alagoas en Rio Grande do Norte), Centrum voor Communicatie en Jongeren (CCJ),
Diaconia (Ceará en Pernambuco), Volens, MSD/ASD; met Organisaties van de Professionele Wereld– Boerenvakbond (STR), Dienst voor
Alternatieve Technologie – SERTA, met Sociale Netwerken – Netwerk van Jongeren van het Noordoosten, Netwerk van Solidaire Weerstand; met
Vrouwenorganisaties en Organisaties voor de vrije sexuele orientatie – Beweging van de Vrouwen van het Platteland van het Noordoosten –
MMTR/NE; met Overheidsorganismen verbonden met de volkssectoren – Programma Conexões de Saberes (project van de federale Universiteit