Fiscal Service Manager (FSM) Uputstvo za upotrebu

Sadraj

Uvod ........................................................................................................................................................ 1 Zahtjevi aplikacije .................................................................................................................................... 2 Hardverski zahtjevi .............................................................................................................................. 2 Softverski zahtjevi ............................................................................................................................... 2 Instalacija................................................................................................................................................. 4 Rad sa FSM-om na jednom raunaru .................................................................................................. 5 Rad sa FSM-om na vie raunara sa dijeljenom bazom ...................................................................... 5 Instalacija FSM-a.................................................................................................................................. 6 Licenciranje............................................................................................................................................ 13 Prvo pokretanje probna verzija ...................................................................................................... 13 Instalacija vlastite licence .................................................................................................................. 14 Licenca je istekla ................................................................................................................................ 15 Osnovi rada sa aplikacijom .................................................................................................................... 17 Prijava korisnika................................................................................................................................. 17 Jezik (pismo) aplikacije ...................................................................................................................... 18 Elementi interfejsa ............................................................................................................................ 18 Liste ................................................................................................................................................... 20 Izmjena/dodavanje dokumenata ...................................................................................................... 21 Validacija kontrola ispravnosti podataka ....................................................................................... 21 Unos datuma i vremena .................................................................................................................... 22 Unos osoba ........................................................................................................................................ 23 tampa............................................................................................................................................... 23 Nove verzije aplikacije ....................................................................................................................... 24 ifrarnici................................................................................................................................................. 26 Osnovni podaci o servisu ................................................................................................................... 26 Korisnici ............................................................................................................................................. 27 Ostali ifrarnici ................................................................................................................................... 28 Klijenti.................................................................................................................................................... 29 Lista klijenata i pretraga .................................................................................................................... 29 Dodavanje i izmjena klijenta ............................................................................................................. 30 Poslovne jedinice ............................................................................................................................... 31

Zahtjevi za inicijalnu fiskalizaciju (ZIF) ............................................................................................... 32 Fiskalni sistemi....................................................................................................................................... 36 Liste fiskalnih sistema ........................................................................................................................ 36 Izmjena i dodavanje fiskalnih sistema ............................................................................................... 37 Dokumenti servisne knjiice .................................................................................................................. 41 Liste fiskalnih dokumenata................................................................................................................ 41 Izmjena i dodavanje fiskalnih dokumenata ....................................................................................... 42 m:tel Dokumenti.................................................................................................................................... 46 Total Data ugovor .............................................................................................................................. 46 Total Data zahtjevi ............................................................................................................................. 47 Zapisnik o instalaciji ........................................................................................................................... 50 Administracija ........................................................................................................................................ 53 Korak po korak....................................................................................................................................... 56 Prvo pokretanje aplikacije ................................................................................................................. 56 Procedura kreiranja ZIF-a .................................................................................................................. 58 Procedura dodavanja novog fiskalnog ureaja ................................................................................. 58 Procedura servisiranja fiskalne kase ................................................................................................. 58 Procedura dodavanja zahtjeva za koritenje Total Data usluge ....................................................... 58 Dodaci .................................................................................................................................................... 59 Dodatak A: Instalacija .NET Framework-a 3.5 SP1 ............................................................................ 59 Dodatak B: Instalacija SQL Server-a 2005 Express ............................................................................ 62 Podeavanje SQL Server 2005 Express-a za mreni pristup .......................................................... 71

Uvod
Fiscal Service Manager (u daljem tekstu FSM) je aplikacija namijenjena voenju fiskalnog servisa. Omogudava kreiranje, tampanje i uvanje u elektronskom obliku slijededih obrazaca: ZIF - Zahtjev za inicijalnu fiskalizaciju Servisna knjiica fiskalne kase Servisna knjiica softverske aplikacije Servisna knjiica terminala m:tel zahtjev i ugovor o koritenju Total Data usluge m:tel ostali zahtjevi: promjena podataka ugovora, smanjenje/povedanje broja linija, raskid/zamrzavanje ugovora, zamjena SIM kartice Zapisnik o instalaciji fiskalne kase

Prema pravilnicima o izgledu, sadraju i nainu voenja dosijea i servisne knjiice fiskalne kase, servis je duan da podatke ima u tampanom i elektronskom obliku unutar aplikativnog rjeenja. Pored ovih osnovnih mogudnosti, FSM takoe olakava rad na unosu podataka, tako to posjeduje ifarnike za neke podatke koji se ponavljaju, npr. spisak klijenata, spisak ureaja, spisak optina, spisak servisera ... Ovi podaci, jednom uneseni ostaju stalno dostupni. Takoe, prilikom unosa podataka, FSM upozorava na neispravne podatke, npr. neispravan IBFK. Polje koje je neispravno ima svijetlo crvenu boju. Kada postavite pokaziva mia iznad polja, ispisuje se poruka greke. Dokumente (servisne knjiice, m:tel) je mogude sauvati u nedovrenom stanju, to omogudava rad na jednom dokumentu kroz nekoliko dana - recimo od dana prijema kase na servis, pa do zavretka servisiranja. FSM posjeduje podrku za rad vie korisnika istovremeno. Da bi se to postiglo, na jedan raunar u mrei se instalira baza podataka (mogude ju je instalirati na jedan od raunara na kom je instalirana i aplikacija) kojoj onda ostali raunari pristupaju preko mree. Koritenje FSM-a je po pre-paid principu. Korisnik kupuje jedan od pre-paid paketa od distributera, ime stie pravo na koritenje aplikacije i sve ispravke greaka i nadogradnje aplikacije u pladenom periodu. Vie informacija o dostupnim paketima moete pronadi na zvaninoj web prezentaciji FSM-a.

Zahtjevi aplikacije
Hardverski zahtjevi
Minimalna konfiguracija: Procesor: 1.0 GHz Intel ili AMD Memorija: 512 MB za Windows XP, 1024 za Windows Vista i Windows 7 Hard Disk: 500 MB prostora (zahtjev .NET Framework-a) Grafika: rezolucija 1024x768 Operativni sistem: Windows XP SP2, Windows Server 2003 SP1, Windows Vista, Windows Server 2008, Windows 7

Preporuena konfiguracija: Procesor: 1.5 GHz Intel ili AMD Memorija: 1024 MB za Windows XP, 1536 MB za Windows Vista i Windows 7 Hard Disk: 1 GB slobodnog prostora (za .NET Framework i aplikaciju / bazu) Grafika: rezolucija 1280x1024, noviji grafiki procesor* Operativni sistem: Windows XP SP2, Windows Server 2003 SP1, Windows Vista, Windows Server 2008, Windows 7

* noviji grafiki procesor Interfejs aplikacija je uraen u WPF-u, dijelu .NET Framework-a namijenjenom izradi naprednih interfejsa. WPF rastereduje procesor i posao iscrtavanja prikaza prebacuje na grafiku kartu. Takoe je i dovoljno inteligentan da za one dijelove koje grafika ne zna da obradi koristi centralni procesor. Preporuka je da na raunaru postoji diskretan grafiki ip (odnosno posebna, neintegrisana, grafika karta ), nVidia ili ATI/AMD, ili neki noviji integrisani grafiki ip, recimo Intelov. U suprotnom, poeljan je jai centralni procesor, poto de on obavljati vie posla oko iscrtavanja interfejsa.

Softverski zahtjevi
Sve naredne instalacije se nalaze na instalacionom CD-u aplikacije, tako da nema potrebe da ih skidate ako ste dobili CD. Opis instalacije pronaite u dijelu Instalacija ovog uputstva. Microsoft Windows Installer 3.1 neophodan za .NET Framework instalaciju moe se skinuti odavde: o Windows Installer 3.1 o Potreban je samo za Windows XP Microsoft .NET Framework 3.5 SP1 moe se skinuti odavde: o Web instalacija skinude se mali setup od 2 MB koji de nakon pokretanja skinuti ostatak potrebnih komponenti o Puna instalacija skinude se puni instalacioni paket veliine 231 MB preporueno ako se instalira na vie raunara 2

Microsoft Report Viewer 2008 SP1 Redistributable moe se skinuti odavde: o Report Viewer 2008 Microsoft SQL Server 2005 Express baza podataka - potrebno ga je instalirati samo na jednom raunaru na kom de da bude baza, a moe se skinuti odavde: o 32-bitna verzija veliina 36,5 MB o 64-bitna verzija veliina 54,7 MB o Baza de raditi i na novijoj i jaoj verziji SQL Servera (recimo SQL Server 2005 Standard, ili SQL Server 2008 Enterprise)

Instalacija
FSM Setup instalacioni paket moete da skinete sa ove adrese: http://www.fiscalservicemanager.com/download.html Na ovoj stranici uvijek moete pronadi poslednju aktuelnu verziju paketa. Pokretanje novije verzije instalacionog paketa de izvriti nadogradnju vae aplikacije na novu verziju. Pokretanje FSM Setup instalacionog paketa nije mogude ukoliko prethodno niste ispunili minimalne hardverske i softverske zahtjeve.

Slika 1: Pokuaj instalacije prije ispunjavanja minimalnih softverskih zahtjeva

FSM kao cjelina se sastoji od dva dijela. FSM aplikacije i baze podataka. FSM Setup instalacioni paket je zaduen za instalaciju same aplikacije, kao i za instalaciju baze podataka sa pratedim alatima. FSM vam omogudava dva naina rada: 1. Rad na jednom raunaru 2. Rad na vie raunara sa dijeljenom bazom Prije same instalacije, potrebno je da se odluite kako za jedan od ova dva naina rada. U zavisnosti od vaeg izbora, proces instalacije je djelimino razliit, pa de biti opisan posebno za svaki nain rada.

Rad sa FSM-om na jednom raunaru

Rad na jednom raunaru podrazumjeva da se baza podataka i aplikacija nalaze na istom raunaru. Softverski zahtjevi za ovaj nain rada su: Microsoft Windows Installer 3.1 (samo za Windows XP SP2 i Windows XP SP3) Microsoft .NET Framework 3.5 SP1 Microsoft ReportViewer 2008 SP1 Redistributable Microsoft SQL Server 2005 Express (moe i novija i jaa verzija)

Proceduru za instalaciju .NET Framework-a 3.5 SP1 moete pronadi u Dodatku A ovog uputstva. Proceduru za instalaciju SQL Server-a 2005 Express SP3 moete pronadi u Dodatku B ovog uputstva. Instalacija ReportViewer-a 2008 SP1 je jednostavna i svodi se na par klikova miem na dugmad Next i Install, tako da nede biti opisana u ovom uputstvu. ReportViewer skidate odavde.

Rad sa FSM-om na vie raunara sa dijeljenom bazom

Bazu podataka instalirate na jedan raunar u mrei, a aplikaciju na jedan ili vie raunara. Na raunaru na kom je instalirana baza moete instalirati i aplikaciju.

Slika 2: 2 naina organizacije raunara u mrei

Ako bazu instalirate na poseban raunar, zahtjevi su slijededi: Microsoft Windows Installer 3.1 (samo za Windows XP SP2 i Windows XP SP3) Microsoft .NET Framework 3.5 SP1 (moe i .NET Framework 2.0) Microsoft SQL Server 2005 Express (moe i novija i jaa verzija)

Za instalaciju aplikacije na posebnom raunaru, zahtjevi su slijededi:

Microsoft Windows Installer 3.1 (samo za Windows XP SP2 i Windows XP SP3) Microsoft .NET Framework 3.5 SP1 Microsoft ReportViewer 2008 SP1 Redistributable

Proceduru za instalaciju .NET Framework-a 3.5 SP1 moete pronadi u Dodatku A ovog uputstva. Proceduru za instalaciju SQL Server-a 2005 Express SP3 moete pronadi u Dodatku B ovog uputstva. Instalacija ReportViewer-a 2008 SP1 je jednostavna i svodi se na par klikova miem na dugmad Next i Install, tako da nede biti opisana u ovom uputstvu. ReportViewer skidate odavde. Napomena: Prilikom instalacije Microsoft SQL Server-a za rad sa dijeljenom bazom, obavezno izaberite Mixed mode authentication zbog toga to omogudava znatno jednostavnije pristupanje SQL Server-u sa drugih raunara.

Instalacija FSM-a
Nakon to ste instalirali potrebne zahtjeve, na red dolazi instalacija FSM aplikacije i/ili FSM baze. Instalacija FSM aplikacije i FSM baze je u jednom paketu FSM Setup-u. Ako su svi zahtjevi FSM Setup-a ispunjeni, pri prvom pokretanju doekade vas naredni prozor.

Slika 3: Korak 1 dobrodolica

Slijededi prozor je prozor sa licencom za krajnjeg korisnika (EULA). Izaberite Prihvatam uslove iz korisnike licence i kliknite Dalje.

Slika 4: Korak 2 EULA

Instalacija nas dalje vodi na prozor za izbor opcije koja se instalira. Dostupne opcije su FSM aplikacija i FSM baza sa alatima. U zavisnosti od ispunjenih uslova na vaem sistemu, ove opcije de biti omogudene. Ako je .NET Framework 3.5 SP1 instaliran, mogude je instalirati FSM aplikaciju. Ako je SQL Server 2005 ili SQL Server 2008 instaliran, mogude je instalirati FSM bazu i alate. Barem jedna od ovih opcija mora biti izabrana da biste mogli nastaviti dalje. Opcije birate u zavisnosti od toga ta elite da instalirate na trenutnom raunaru, aplikaciju, bazu ili oboje.

Slika 5: Korak 3 - Instalacija baze nije moguda, instalacija FSM aplikacije je izabrana

Slika 6: Korak 3 - instalacija aplikacije nije moguda, instalacija baze je izabrana

Slika 7: Korak 3 - obe opcije su dostupne i izabrane

Slijededi korak definie nain pristupa bazi podataka, kao i opcije za instalaciju baze, ako ste je izabrali u prethodnom koraku.

Slika 8: Korak 4 - opcije za pristup bazi

Savjet: Ako dete aplikaciju i bazu instalirati samo na jednom raunaru, sve opcije na ovom prozoru ostavite na podrazumjevanim vrijednostima, kliknite Dalje i preskoite dio uputstva ispod do naredne slike. Naziv servera se sastoji od imena raunara na kom je SQL Server instaliran i imena instance SQL Servera, oblika SERVER\INSTANCA. Podrazumjevana instanca za SQL Server Express je SQLEXPRESS. Ako je SQL Server (uglavnom jaa verzija) instalirana sa default instancom, onda se upisuje samo ime servera. Ako se instalira baza na lokalnom raunaru, za ime servera moe da se stavi (local) ili samo . taka. Podrazumjevana vrijednost za naziv servera je (local)\SQLEXPRESS. Ako instalirate bazu na raunaru, ostavite ovu vrijednost na (local)\SQLEXPRESS. Ako instalirate aplikaciju za pristup bazi na drugom raunaru, pod naziv servera stavite: SERVER\SQLEXPRESS. Umjesto SERVER stavite mreno ime raunara. Mreno ime raunara moete otkriti ako kliknete desnim tasterom mia na My Computer, izaberete Properties. Computer Name je prikazano ovdje na Visti i Windows-u 7. Ako koristite XP, otvorite tab Computer Name. Ime je upisano pod Full Computer Name. Naziv baze. Ako instalirate FSM bazu, ovo je naziv koji de se koristiti za kreiranje nove baze. Ako instalirate FSM aplikaciju koja koristi bazu na drugom raunaru, upiite naziv baze koju ste kreirali na tom raunaru. Preporuka je da se ova vrijednost ostavi na FiscalServiceManager. Korisnik koji pristupa bazi. Za rad na vie raunara, izaberite SQL Server korisnik i upiite korisniko ime i lozinku za pristup. Ovi podaci de se koristiti pri kreiranju baze ako ste izabrali instalaciju FSM baze ili pri pristupu bazi iz aplikacije ako ste izabrali instalaciju FSM aplikacije. Podrazumjevano ime korisnika je fsmuser a lozinka fsmpassword. Nakon podeavanja ovih opcija kliknite na Dalje da biste dobili prozor za unos foldera u koji de se instalirati FSM aplikacija i/ili alati za odravanje baze podataka. Preporuka je da ovaj folder ostavite na podrazumjevanoj vrijednosti. 9

Slika 9: Korak 5 - odredini folder instalacije

Podeavanje je zavreno. FSM Setup je spreman za instalaciju. Kliknite Instaliraj za poetak instalacije.

Slika 10: Korak 6 - instalacija je spremna

10

Ukoliko ste izabrali instalaciju aplikacije, Setup bi mogao da potraje i desetak minuta zbog procesa optimizacije koji se primjenjuje na FSM aplikaciju na kraju instalacije, stoga budite strpljivi.

Slika 11: Tok instalacije

Slika 12: Kraj instalacije

Instalacija je sada dovrena i program je spreman za rad. Probna verzija od 15 dana je aktivna. Kupljenu licencu je mogude instalirati prilikom pokretanja FSM aplikacije. Preica za pokretanje FSM aplikacije je instalirana na desktop. Takoe, Start -> Programs sadri folder FiscalServiceManager sa preicama za pokretanje FSM aplikacije, alata za odravanje baze (ako je baza instalirana na ovom raunaru), uputstva i zvanine prezentacije FSM-a. 11

Slika 13: Windows 7 Start meni nakon instalacije FSM-a

12

Licenciranje
Prvo pokretanje probna verzija
Prilikom prvog pokretanja aplikacije, doekade Vas dijalog sa slike ispod. Probna verzija aplikacije poinje sa danom instalacije aplikacije i traje 15 dana. Ovo bi trebalo biti dovoljno da se odluite na kupovinu aplikacije, ukoliko ved niste, i dobijete svoju vlastitu licencu. Za dodatne informacije moete pozvati broj telefona sa donjeg dijela dijaloga ili poslati mail na navedenu adresu. Takoe, moete posjetiti i zvanini web sajt aplikacije. Vie informacija o dostupnim nainima licenciranja moete pronadi na www.fiscalservicemanager.com/kupovina.html. Link Pomod otvara ovo uputstvo. Dijalog ispod omogudava nastavak rada sa probnom verzijom, aktivaciju nove licence ili zatvaranje aplikacije. Pojavljivade se prilikom svakog pokretanja aplikacije, sve dok ne instalirate vlastitu licencu.

Slika 14: Prvo pokretanje aplikacije - probna verzija

Nakon isteka probne verzije, prilikom pokretanja aplikacije prikazivade vam se naredni dijalog:

13

Slika 15: Probna verzija je istekla

Ovaj put, za dalje koritenje aplikacije morate da aktivirate vlastitu licencu koju ste naruili od distributera.

Instalacija vlastite licence

Kada kupite licencu i dobijete mail sa kodom od distributera, izabradete Aktiviraj novu licencu na jednom od prethodnih dijaloga. Otvoride Vam se novi dijalog:

Slika 16: Aktivacija nove licence

Mail sa obavjetenjem, koji ste dobili od distributera nakon uplate, sadravade i serijski broj koji moete da kopirate i zalijepite u crveno polje pomodu dugmeta Zalijepi. Serijski broj se sastoji od 6 grupa sa po 5 slova i cifara i jednim slovom ili cifrom na kraju. Sve grupe su odvojene srednjom crtom. Primjer: 1A2B3-1A2B3-1A2B3-1A2B3-1A2B3-1A2B3-C. Ako je uneseni serijski broj ispravan, dugme Aktiviraj de biti omogudeno. Napomena: Internet konekcija je neophodna za aktivaciju licence.

14

Klikom na Aktiviraj pokrenudete aktivaciju koja de kontaktirati servis za licenciranje preko Interneta i pokuati aktivirati vau licencu preko unesenog serijskog broja. Ovaj proces moe da potraje i preko jednog minuta, u zavisnosti od brzine vae Internet konekcije. Nakon uspjene aktivacije dobidete poruku o datumu do kog vaa nova licenca vai. Aktivacija nede biti uspjena ako je: ista licenca ved aktivirana na onoliko raunara koliko licenca dozvoljava uneseni serijski broj neispravan Vaa Internet konekcija neaktivna server za licenciranje nedostupan

Ako ste sigurni da je Va serijski broj ispravan, a aktivacija prijavljuje greku, pokuajte ponovo kasnije. U sluuja ponovne greke, kontaktirajte tehniku podrku.

Licenca je istekla
Nakon isteka perioda vaenja Vae licence, dobijate jo 15 dana koritenja aplikacije, koje moete da iskoristite za produavanje licence. Tokom tih 15 dana, prilikom svakog pokretanja aplikacije, doekade vas dijalog sa slijedede slike, da bi vas podsjetio na blagovremenu produavanje licence.

Slika 17: Aplikacija omogudava 15 dana rada nakon isteka licence

Sa opcijom Nastavak rada sa ovom verzijom gasite ovaj dijalog i pokredete aplikaciju. Takoe, kao i u prethodnim sluajevima, moete Produiti svoju licencu i Zatvoriti aplikaciju. 15

Nakon isteka ovog perioda od 15 dana, nastavak rada sa aplikacijom de biti mogud, ali nede biti mogude dodavati nove fiskalne ili m:tel dokumente kao ni ostale podatke u aplikaciji sve dok ne Produite svoju licencu:

Slika 18: Licenca je istekla

16

Osnovi rada sa aplikacijom

Prije nego zaponete rad sa dokumentima u FSM-u, potrebno je da se upoznate sa osnovnim principima rada aplikacije.

Prijava korisnika
Prilikom pokretanja aplikacije, doekade vas dijalog za prijavu:

Slika 19: Dijalog za prijavu (prvi put kucajte admin u oba polja)

Ovaj dijalog je prilino standardan. Omogudava unos korisnikog imena i lozinke, ime se korisnik prijavljuje na sistem. Uz svaki dokument pamti se korisnik koji je kreirao dokument, datum kreiranja, korisnik koji je nainio poslednju izmjenu i datum izmjene.

Slika 20: Svaki dokment prati ko je nainio izmjene

Administrator moe u svakom trenutku da pogleda koji korisnici su trenutno prijavljeni na sistem, pregled prijava i odjava po korisniku, te fiskalne dokumente koje je korisnik mijenjao. Jedino administrator moe da dodaje nove korisnike i mijenja postojede. Detaljnije o mogudnostima administratora u dijelu Administracija. Nakon instalacije FSM-a, postoji samo jedan korisnik admin (skradeno od administrator). Da bi ste se logovali kao administrator, kucajte admin i kao korisniko ime i kao lozinku. Poeljno je ovu lozinku promjeniti nakon prvog logovanja i zapamtiti. Napomena: Poto aplikacija podrava i dirilino i latinino pismo (latinini interfejs de biti dodat u nekoj od narednih verzija), obratite panju na trenutno izabrani nain unosa u Windows-u. Npr. admin je razliito od .

17

Jezik (pismo) aplikacije

Pismo, odnosno nain unosa je mogude promjeniti pomodu language ikonice u donjem desnom dijelu ekrana (pored sata). Klik na ikonicu otkriva listu instaliranih jezika i pisama. Trenutno izabrana opcija na donjoj slici je latinino pismo srpskog jezika za Bosnu i Hercegovinu. Ukoliko je na vaem sistemu instaliran samo jedan jezik, odnosno jedno pismo, ova ikonica nede biti vidljiva. Takoe, ona moe biti i iskljuena u Control Panel-u. Provjerite pod Regional and Language Settings.

Slika 21: Promjena jezika i pisma u Windows-u 7

Poto su svi dokumenti servisnih knjiica i m:tel zahtjeva na dirilici, i interfejs aplikacije je na dirilici. Postoji mogudnost da de se latinini interfejs dodati u nekoj od narednih verzija aplikacije ukoliko korisnici budu eljeli tu mogudnost, s tim da de statini dijelovi dokumenta (oni koje ne unosi korisnik) uvijek biti tampani dirilino.

Elementi interfejsa
FSM koristi ribbon interfejs sa kojim smo se prvi put susreli u Microsoft Office-u 2007. Prednost ove vrste interfejsa je u jednostavnosti upotrebe i organizaciji mnogobrojnih opcija koje aplikacija ima. Na slijededoj slici, prikazan je osnovni interfejs FSM-a sa numerisanim elementima. Pojanjenja elemenata su ispod slike. Elementi 1-4 su standardan dio ribbon-a.

18

Slika 22: Elementi interfejsa aplikacije

1. Start dugme. Slino kao kod npr. Microsoft Office Word-a, omogudava pristup opcijama meniju za snimanje, tampu, pokretanje alata za odravanje baze, pristup dokumentaciji, odjavu korisnika te izlaz iz aplikacije. 2. Preice za najede koritene funkcije. Opcije Sauvaj i tampaj su dostupne kada je neki dokument otvoren, dok su opcije Dodaj, Izmjeni i Obrii dostupne kada je otvorena lista. 3. Ribbon tabovi. Sve funkcije dostupne u FSM-u podijeljenu su na grupe prema funkcionalnosti, tako da imamo: a. Start - pregled aktivnih dokumenata, dodatne administratorske opcije b. Pretraga - osnovna pretraga klijenata po JIB-u i nazivu i napredne pretrage c. Klijenti i dokumenti - osnovni ribbon tab koji sadri vedinu funkcionalnosti aplikacije kreiranje i pregled klijenata i poslovnih jedinica, rad sa ZIF-ovima, listu i dodavanje fiskalnih sistema za trenutnog klijenta (broj 6 na slici iznad), m:tel dokumente za trenutnog klijenta, te servisne knjiice izabranog fiskalnog sistema (broj 7 na slici iznad). d. ifrarnici - pregled i dodavanje osnovnih podataka - korisnika, servisera, ureaja, optina... Nisu svi opcije omogudene u svakom trenutku. Poslovne jedinice, ZIF-ovi, fiskalni sistemi i m:tel Total Data su omogudeni samo kada je izabran klijent, a Dokumenti servisna knjiice samo kada su izabrani i klijent i fiskalni sistem. 4. U ovom dijelu su prikazane opcije trenutno izabranog ribbon tab-a (broj 3 na slici iznad). 5. Centralni dio slui za prikaz listi dokumenata, listi iz ifarnika i za izmjenu pojedinih dokumenata.

19

6. Trenutno izabrani klijent je prikazan ovdje. Mogude ga je zatvoriti pomodu dugmeta X i aplikaciju dovesti u postojede, neutralno, stanje. Klijent se bira u listi klijenata. Kada je klijent izabran, opcije za poslovne jedinice ,ZIF-ove, fiskalne sisteme i m:tel Dokumente de biti omogudene na ribbon tabu Klijenti i dokumenti. 7. Trenutno izabrani fiskalni sistem u vlasnitvu izabranog klijenta je prikazan ovdje. Fiskalni sistem moe da se izabere u listi fiskalnih sistema za izabranog klijenta. Kada je sistem izabran, opcije za Dokumente servisne knjiice de biti omogudene. Takoe moe da se zatvori pomodu dugmeta X. 8. Ime i prezime trenutno prijavljenog korisnika.

Liste
Svaka lista prikazana u aplikaciji, posjeduje opcije za dodavanje novog elementa u listu, izmjenu izabranog elementa, brisanje izabranog elementa te za zatvaranje liste. Takoe, aktivne su i odgovarajude preice desno od start dugmeta. Dvostruki klik miem na element liste takoe pokrede izmjenu. Obratite panju na to da je neke elemente liste nemogude obrisati. Npr. ako pokuate obrisati klijenta za kojeg imate definisane fiskalne ureaje ili neke dokumente, dobidete poruku greke. Ovo ponaanje aplikacije sprijeava nehotino brisanje podataka. Na slici ispod, prikazana je lista klijenata. Listu poslovnih jedinica trenutno izabranog klijenta mogude je dobiti preko opcije Lista p.j. pod grupom Klijenti (gore lijevo na slici).

Slika 23: Lista klijenata

20

Izmjena/dodavanje dokumenata
Svaka strana za prikaz ili izmjenu nekog elementa aplikacije (dokument, klijent, itd.) sadri opcije za snimanje i tampu dokumenta kao i za zatvaranje prikaza. Za neke dokumente postoje i dodatne opcije, kao na slici ispod, za tampu rjeenja o prijemu i predaji ureaja. Takoe, aktivne su i odgovarajude preice desno od Start dugmeta. Na slici ispod prikazan je FSM sa aktivnim dokumentom servisiranje fiskalne kase.

Slika 24: Dodavanje dokumenta - servisiranje fiskalne kase

Padajude liste (npr. Vrsta servisiranja na slici iznad) je mogude oistiti, odnosno isprazniti tako da nijedna vrijednost nije izabrana, pomodu Backspace ili Delete tastera na tastaturi.

Validacija kontrola ispravnosti podataka

Prilikom dodavanja ili izmjene podataka, prisutna je validacija unesenih podataka. Polje koje nije ispravno popunjeno dobija svijetlo crvenu pozadinu i crveni okvir. Postavljanjem kursora mia iznad tog polja, dobijamo poruku greke.

21

Neki unosi (poput klijenata i ostalih ifarnika) ne moe biti sauvan sve dok postoje neispravna polja na njima. Meutim, fiskalne dokumente je mogude sauvati ak i kad su neispravni. Razlog vedinu dokumenata nije mogude popuniti odjednom. Npr. kada kasa doe na servis, mogude je popuniti samo datum prijema i opisati prijavljenu neispravnost. Kasnije, serviser moe da popuni parametre kase, datum poetka servisiranja i slino. Na kraju servisa, popunjava se datum kraja servisiranja i predaje kase, kao i ostali parametri. Izmjena ovakvog dokumenta moe da bude u navratima tokom nekoliko dana, otud potreba da se ak i nedovreni dokumenti sauvaju u bazu radi kasnijeg nastavka rada na njima.

Slika 25: Primjer validacije na dokumentu

Unos datuma i vremena

Polja za unos datuma omoguduju da se datum unese runo, kucajudi dan, mjesec i godinu, ili preko kalendara koji se pojavljuje klikom na ikonicu sa desne strane polja za unos. Polja za unos vremena omogudavaju unos sati i minuta. Kad je fokus na satima ili minutama, dugmad gore/dolje sa desne strane smanjuju ili povedavaju vrijednost. Naravno, vrijednosti je mogude unijeti i runo.

22

Slika 26: Polja za unos datuma i vremena i otvoreni kalendar desno

Unos osoba
Osobe koje su na dokumentima prikazane preko JMBG-a i imena i prezimena, unose se preko posebnih polja koja izgledaju kao na narednoj slici. Mogude je unijeti samo JMBG. Ime i prezime nije mogude unijeti jer se ono automatski popunjava sa podacima iz baze.

Slika 27: Unos osobe

Ukoliko osoba sa unesenim JMBG-om ved postoji u bazi, nakon unosa JMBG-a, polje Ime i prezime de se popuniti sa imenom i prezimenom te osobe, a ako osoba ne postoji u bazi, dobidete dijalog za dodavanje nove osobe, kao na narednoj slici. Isti dijalog moe da se dobije sa klikom na ikonicu + desno od JMBG polja.

Slika 28: Dodavanje nove osobe

Nakon to unesete ime i prezime i kliknete na Sauvaj, osoba de biti snimljena u bazu i naredni put de biti dostupna za unos preko JMBG-a.

tampa
Dugme tampaj, pokrede prikaz dokumenta kako bi trebao da izgleda prilikom tampe. Ovo omogudava da se jo jednom provjeri da li su svi podaci ispravni prije samog slanja dokumenta tampau na ispis. Na slijededoj slici je prikazana funkcionalnost ovog prikaza. 23

Slika 29: Opcije prikaza dokumenta prije tampe

1. Ako se dokument tampa na vie stranica, ovdje moete da promjenite trenutno prikazanu stranicu. 2. Najbitnija opcija. Slanje dokumenta na tampu. 3. Izvoz (export) dokumenta u Excel ili PDF format. 4. Zumiranje (promjena veliine prikaza).

Nove verzije aplikacije

Aplikacija provjerava da li je nova verzija dostupna prilikom svakog pokretanja, ili runo, izborom opcije Pomod -> Provjeri dostupnost nove verzije aplikacije iz menija aplikacije. Ako je nova verzija dostupna, prikazade se dijalog sa podacima o verziji.

Slika 30: Dostupnost nove verzije aplikacije

24

Na vrhu dijaloga je link ka download stranici zvanine prezentacije FiscalServiceManagera koja uvijek sadri poslednju dostupnu verziju aplikacije. Preporuka je da uvijek instalirate nove verzije aplikacije koje pored novih funkcionalnosti donose i ispravke uoenih greaka te usklaivanje sa trenutno vaedom fiskalnom i m:tel dokumentacijom. Prije pokretanja instalacije nove verzije obavezno zatvorite FiscalServiceManager. Ukoliko Vam se baza podataka nalazi na drugom raunaru, moradete update pokrenuti i tamo, poto su verzije baze i aplikacije usklaene. Aplikacija de odbiti da se pokrene ako verzija baze nije odgovarajuda.

25

ifrarnici
Nakon opisa nekih od osnovnih elemenata interfejsa, na redu je dublja analiza dijelova. Jedna od prvih stvari koju de te uraditi nakon instalacije aplikacije je izmjena optih podataka servisa, dodavanje korisnika i servisera i slino. Sve ove opcije nalaze se u dijelu aplikacije pod zajednikim nazivom ifrarnici. ifrarnicima se pristupa preko ribbon taba ifrarnici.

Slika 31: ifrarnici koje vidi obini korisnik

Slika 32: ifrarnici koje vidi administrator

Samo administrator moe da mijenja osnovne podatke o servisu i dodaje ili mijenja korisnike.

Osnovni podaci o servisu

Ovo su neophodni podaci koji se pojavljuju na fiskalnim dokumentima. Potrebno ih je definisati odmah nakon instalacije FSM-a.

26

Slika 33: Osnovni podaci o servisu

Korisnici
Korisnik aplikacije je osoba koja se prijavljuje prilikom pokretanja aplikacije i koja vri izmjene u aplikaciji. Postoje dvije vrste korisnika normalni korisnici i administratori. Administrator moe da dodaje, uklanja i mijenja druge korisnike. Svaki korisnik ima svoje korisniko ime, lozinku i polje koje definie da li je korisnik administrator.

27

Slika 34: Spisak korisnika

Slika 35: Dodavanje ili izmjena korisnika

Dijalog za izmjenu korisnika omogudava i promjenu lozinke. Potrebno je u polja Lozinka i Potvrda lozinke unijeti istu vrijednost i kliknuti Sauvaj. Napomena Obratiti panju na trenutno izabrano pismo u Windows-u, poto lozinka prima i diriline i latinine znakove. Ako se za lozinku stavi tekst , prilikom prijavljivanja u aplikaciju nede biti mogude upisati lozinka, jer se dirilini i latinini znakovi razlikuju. Takoe, obratiti panju i na velika i mala slova pri unosu lozinke, poto je npr. Lozinka razliito od lozinka.

Ostali ifrarnici
Svi ostali ifrarnici funkcioniu na slian nain. Dugme Lista prikazuje listu servisera, proizvoaa, ureaja, optina, GSM brojeva ili poreskih jedinica, a dugme dodaj otvara dijalog za dodavanje novog elementa u listu. Neki od ifarnika su unaprijed popunjeni, npr. Proizvoai, Optine, Jedinice Poreske Uprave, GSM brojevi. 28

Klijenti
Centar funkcionalnost FSM-a su klijenti. Rad sa dokumentima podrazumjeva da je izabran klijent kome dokument pripada. Izabrani klijent je prikazan na statusnoj traci u donjem lijevom uglu aplikacije. Pretraga klijenata se nalazi na ribbon tabu Pretraga, a dodavanje i lista svih klijenata na ribbon tabu Klijenti i dokumenti na kom je jo mogude dodavati poslovne jedinice za izabranog klijenta, prikazati njihovu listu i sl.

Slika 36: Opcije za klijente

Lista klijenata i pretraga

Ova lista, poput drugih lista u aplikaciji omogudava dodavanje, izmjenu i brisanje klijenata. Ista ova lista je prikazana kao rezultat pretrage klijenata. Klijenti mogu da se pretrauju po nazivu firme ili po JIB-u. Ako se radi pretraga po nazivu, dovoljno je unijeti jedan dio naziva firme. Npr. za pronalaenje klijenta pod nazivom Kafe Plazma, dovoljno je unijeti kafe u polje za pretragu po nazivu i pritisnuti dugme Trai. Za pretragu po JIB-u potrebno je unijeti cijeli JIB u polje i pritisnuti dugme Trai.

29

Slika 37: Lista klijenata

Dodavanje i izmjena klijenta

Podaci o klijentu koji se mogu unijeti na strani prikazanoj na narednoj slici su podijeljeni u dvije grupe. Prvu grupu ine osnovni podaci koji se ispisuju na fiskalnim dokumentima. Druga grupa su podaci o ovladenom licu koji se koriste na fiskalnim i m:tel dokumentima. Svaki put kada se kreira novi m:tel dokument za izabranog klijenta, podaci o ovladenom licu na dokumentu se automatski popune. Svaki klijent mora da ima barem jednu poslovnu jedinicu da bi mogao da se koristi u fiskalnim i m:tel dokumentima. Podaci o adresi i telefonu klijenta na narednoj slici odnose se na sjedite klijenta. Osim toga, svaka poslovna jedinica klijenta ima svoju posebnu adresu i telefon, to moe da se vidi u narednom odjeljku. Prilikom snimanja novog klijenta, aplikacija de ponuditi korisniku dijalog za dodavanje poslovne jedinice sa svim podacima ved popunjenim, odnosno kopiranim iz optih podataka klijenta. Ovo omogudava brzo dodavanje klijenata koji imaju samo jednu poslovnu jedinicu.

30

Slika 38: Strana za izmjenu klijenta

Poslovne jedinice
Svaki klijent mora da ima barem jednu poslovnu jedinicu da bi mogao da se koristi na fiskalnim i m:tel dokumentima. Kreiranje prve poslovne jedinice se pokrede automatski nakon dodavanja novog klijenta, kao to je opisano na prethodnoj strani.

Slika 39: Koritenje poslovne jedinice u optim podacima fiskalnog ureaja

Slika 40: Koritenje poslovne jedinice na m:tel dokumentima

31

Kada je klijent izabran, na tabu Klijenti i dokumenti prikazade se opcije za prikaz Liste poslovnih jedinica i Dodavanje nove poslovne jedinice.

Slika 41: Opcije za rad sa poslovnim jedinicama

Slika 42: Lista poslovnih jedinica i otvoreni prozor za izmjenu

Zahtjevi za inicijalnu fiskalizaciju (ZIF)

Opcije za pregled i dodavanje zahtjeva za fiskalizaciju za trenutno izabranog klijenta se nalaze na tabu Klijenti i dokumenti. Lista ZIF-ova je podijeljena na Otvorene i Dovrene. Otvoreni ZIF-ovi su oni ZIF-ovi kod kojih su samo neki podaci uneseni i fiskalizacija jo nije dovrena.

Slika 43: Lista i dodavanje ZIF-ova

32

Slika 44: Lista ZIF dokumenata

ZIF je najkomplikovaniji fiskalni dokument u aplikaciji. Sadri najvie podataka koje je potrebno popuniti. Kao i svi ostali fiskalni dokumenti (dokumenti iz servisnih knjiica), izgledom prati zakonski definisanu formu ZIF dokumenta. To znai da je dokument podijeljen po grupama na isti nain kao i tampana verzija, te da su polja definisana istim redoslijedom kao i polja u tampanoj verziji. Ovo umnogome olakava dodavanje i izmjenu podataka, poto je jednostavno uporediti podatke sa tampanom verzijom. Odtampani dokument je naravno identian zakonski definisanoj formi. ZIF prilikom popunjavanja u aplikaciji zahtjeva mnogo manje vremena nego to bi trebalo za runo popunjavanje dokumenta na papiru. Razlog tome je to se koriste podaci iz ifarnika koji su unaprijed definisani. Recimo podaci o ovladenom servisu i poreskom obvezniku su automatski popunjeni, mjesto instaliranja i tip ureaja se biraju sa padajude liste itd. ZIF je mogude popuniti djelimino i sauvati. Npr. popuniti dio obveznika i servisa a ostaviti dio koji popunjava Poreska Uprava. Ovakav ZIF je nedovren i prikazuje se u listi nedovrenih ZIF-ova. Kada su svi podaci ZIF-a ispravno popunjeni, odnosno kada je fiskalizacija uspjeno dovrena, klik na opciju Dovri (gore desno na slijededoj slici) oznaava ZIF kao dovren. Pored toga, ova opcija moe da kreira novi fiskalni sistem u bazi sa popunjenim podacima fiskalne kase, koji pridruuje klijentu, a popunjava i dokument inicijalne fiskalizacije u servisnoj knjiici tog fiskalnog ureaja. Znai ZIF u aplikaciji je jedan (preporueni) nain da se doda novi fiskalni ureaj za klijenta. Ukoliko fiskalni sistem ved postoji, odnosno ZIF se dodaje naknadno, ovaj korak de biti preskoen. Obratite panju da ZIF popunjen u aplikaciji nije mogude poslati Poreskoj Upravi, jer jo ne postoji infrastruktura za to. Znai te podatke je potrebno unijeti jo jednom u Fiscal aplikaciju Poreske Uprave. ZIF moete odtampati i dok je nedovren i tako olakati popunjavanje podataka svom klijentu recimo nakon popunjenih dijelova koje popunjava obveznik i servis.

33

Slika 45: ZIF sa svim podacima

34

Za dovreni ZIF mogude je tampati rjeenje o fiskalizaciji pomodu opcije tampaj Rjeenje. Primjer rjeenje dat je na narednoj slici.

Slika 46: Primjer rjeenja o fiskalizaciji

Listu svih nedovrenih ZIF-ova za sve klijente je mogude pogledati pomodu opcije na Start ribbonu. Takoe, postoji i filtrirana lista koja de prikazati ZIF-ove kod kojih je datum poetka fiskalizacije podeen na dananji dan. Na ovaj nain jednostavno moete pregledati spisak fiskalizacija koje trebate obaviti danas. Ova lista je jo dodatno sortirana po vremenu, tako da su na vrhu oni koji se trebaju ranije fiskalizovati.

Slika 47: Pregled svih nedovrenih i svih dananjih ZIF-ova

35

Fiskalni sistemi
Fiskalni sistem se sastoji od fiskalne kase, terminala i eventualno softverske aplikacije. Ako je neki klijent izabran, na ribbon tabu Klijenti i dokumenti de dobiti omogudene opcije Fiskalni sistemi. Naziv izabranog klijenta prikazan je dolje lijevo u statusnoj traci aplikacije, pod Aktivni klijent. Ako klijent nije izabran, otvorite tab Klijenti i dokumenti, prikaite listu svih klijenata i pronaite eljenog klijenta, ili pretraite klijente po imenu ili JIB-u. Opcijama sa slike ispod mogude je pogledati listu fiskalnih sistema koje klijent posjeduje ili dodati novi sistem. Svaki sistem, odnosno svaka fiskalna kasa + terminal + aplikacija je u stvari Servisna knjiica fiskalne kase, terminala ili aplikacije. Kada dodajemo novu fiskalnu sistem, u stvari kreiramo novu servisnu knjiicu za fiskalnu kasu koju korisnik posjeduje i popunjavamo list sa optim podacima fiskalne kase. Ako popunimo podatke za terminal dobijamo servisnu knjiicu terminala i popunjavamo opte podatke terminala. Isto vai i za aplikacije. Napomena: Fiskalnu sistem, odnosno servisnu knjiicu, mogude je jo kreirati i preko ZIF-a. Kada se ZIF Dovri, kreira se novi fiskalni sistem sa popunjenim podacima za fiskalnu kasu.

Slika 48: Opcije za prikaz liste i dodavanje fiskalnih sistema

Liste fiskalnih sistema

Lista fiskalnih sistema je prikazana na narednoj slici. Ova lista omogudava dodavanje, izmjenu i brisanje fiskalnih sistema izabranog klijenta. Liste fiskalnih sistema takoe imaju jo jedan bitan koncept. Izabrani element u ovoj listi postaje aktivni sistem na nivou aplikacije. Naziv i IBFK aktivnog sistema prikazan je dolje u statusnoj traci aplikacije. Moe se vidjeti na narednoj slici pod Aktivni ureaj. Ako jednostavno kliknete na neki drugi ureaj u listi, on de postati aktivan. Kada je neki ureaj aktivan, u ribbon tabu Klijenti i dokumenti postaje aktivna grupa Dokumenti servisne knjiice. Tu je mogude dodavati, mijenjati i brisati dokumente koji pripadaju izabranom fiskalnom sistemu, odnosno servisnoj knjiici kase, terminala ili aplikacije. Vie o tome u narednom odjeljku.

36

Slika 49: Lista fiskalnih sistema

Izmjena i dodavanje fiskalnih sistema

Kao to je ved napomenuto, kad dodajemo fiskalni sistem, u stvari dodajemo servisnu knjiicu kase, terminala i/ili aplikacije i popunjavamo njene opte podatke. Na narednoj slici se moe vidjeti kako to izgleda. Kada trebamo da odtampamo opte podatke fiskalne kase, terminala ili aplikacije, koristimo opcije desno gore. tampani format optih podataka je identian zakonom propisanom formatu. Mogude je odtampati i dokument sa svim podacima fiskalnog sistema opcija tampaj. Pored podataka koji su potrebni za svaku servisnu knjiicu pojedinano, mogude je popuniti i jo neke neobavezne podatke koji se ne tampaju u servisnim knjiicama (barem ne na optim podacima), pa tako za fiskalnu kasu moete unijeti IBFM, za terminal IBFT, odnosno serijski broj, zatim GSM podatke (broj, serijski broj SIM kartice, PIN i PUK), a za aplikaciju registracioni klju aplikacije i PGM-a.

37

Slika 50: Izmjena ili dodavanje fiskalne kase

38

Slika 51: tampana verzija fiskalne kase, odnosno njenih optih podataka

Terminal i softverska aplikacija su vrlo slini pa ih nedemo obraivati.

39

Slika 52: Dokument sa svim podacima fiskalnog sistema

40

Dokumenti servisne knjiice

Ovaj dio FSM-a je namjenjen popunjavanju dokumenata koji su dio servisne knjiice izabranog fiskalnog sistema. Ako sistem nije izabran, grupa Dokumenti servisne knjiice nede biti omogudeni. Da bi ste izabrali fiskalni sistem, prvo morate izabrati klijenta kojem taj sistem pripada. Kada je klijent izabran, grupa Fiskalni sistemi de biti omogudena. U listi fiskalnih sistema izaberete eljeni. Naziv izabranog, odnosno aktivnog klijenta i fiskalnog sistema moete vidjeti u statusnoj traci aplikacije.

Slika 53: Dokumenti servisne knjiice fiskalne kase, terminala i aplikacije

Grupa Dokumenti servisne knjiice je izuzetno jednostavna, tako da imamo samo opcije za prikaz liste svih otvorenih dokumenata, svih dokumenata za slanje, te dva padajuda menija za liste dokumenata po tipu i dodavanje odreenog tipa dokumenta. Padajudi meniji za liste dokumenata i dodavanje novog dokumenta su identini. Sadre dokumente servisnih knjiica grupisane prema ureaju, tako da u prvoj grupi imamo dokumente servisne knjiice fiskalne kase, zatim dokumente servisne knjiice terminala i na kraju dokumente servisne knjiice softverske aplikacije. Dokument inicijalne fiskalizacije je mogude dodati dovravanjem ZIF-a. Vie detalja o tome u prethodno opisanom dijelu.

Liste fiskalnih dokumenata

Sve liste fiskalnih dokumenata u FSM-u izgledaju isto, odnosno imaju iste kolone i omogudavaju iste operacije, odnosno dodavanje, izmjenu i brisanje dokumenata. Na prethodnoj slici, mogu da se primjete opcije za prikaz liste otvorenih dokumenata i dokumenata koji su spremni za slanje. U tim listama prikazuju se samo dokumenti iz trenutno izabranog fiskalnog sistema. Ribbon tab Start takoe ima te dvije opcije, samo to se u sluaju izbora 41

tih opcija prikazuje lista svih otvorenih ili dokumenata za slanje za sve servisne knjiice/fiskalne sisteme koji postoje u bazi podataka. Napomena: Otvoreni dokument je dokument koji jo uvijek nije popunjen sa svim potrebnim podacima i odobren od strane korisnika. Dokument za slanje je potpuno popunjen i odobren dokument koji jo uvijek nije poslat Poreskoj Upravi. Kada je prikazana lista otvorenih ili dokumenata za slanje, nije mogude dodati novi dokument sa opcijom Dodaj, poto nije mogude zakljuiti koji dokument treba dodati. Meutim ako je prikazana lista tehninih pregleda, lista servisiranja ili slino, opcija Dodaj je omogudena.

Slika 54: Spisak svih otvorenih dokumenata

Izmjena i dodavanje fiskalnih dokumenata

Svi fiskalni dokumenti slijede isti princip, pa de ovaj opis da se svede na opis jednog dokumenta. Na narednoj slici je strana za izmjenu dokumenta Servisiranje fiskalne kase. Ovaj dokument, kao i svi ostali, slijedi redoslijed unosa podataka zakonom propisanog dokumenta servisne knjiice fiskalne kase, pa tako na poetku imamo Redoslijed dogaaja, zatim Specifikaciju pa Parametre prije servisiranja i Parametre poslije servisiranja, Potvrdu prijavioca neispravnosti, Potvrdu ovladenog servisa i Potvrdu obveznika. tampana verzija je naravno identina zakonskoj formi.

42

Slika 55: Izmjena dokumenta - Servisiranje fiskalne kase

Pored ovih osnovnih podataka koji se tampaju, svaki dokument posjeduje jo i Status. Dokument moe da bude odobren samo kada je validan, tj. kada su sva polja ispravno popunjena. Kada se dokument odobri i sauva nije ga vie mogude mijenjati, osim ako mu se ne skine Odobren status. Odobreni dokumenti ekaju u redu za slanje servisima Poreske Uprave. Dokument koji je poslat Poreskoj Upravi nije vie nikad mogude mijenjati. Napomena: Opcija za slanje dokumenata Poreskoj Upravi jo uvijek ne postoji, poto ne postoji infrastruktura u Poreskoj Upravi za prihvatanje tih podataka.

Slika 56: Status dokumenta

Pored statusa Odobren i Poslat, u ovom dijelu je jo prikazano korisniko ime korisnika aplikacije koji je dodao dokument i nainio zadnju izmjenu na njemu, kao i datumi kreiranja i izmjene.

43

Slika 57: Dio odtampanog dokumenta - Servisiranje fiskalne kase

Pored tampanja samog dokumenta, mogude je tampati i rjeenja o prijemu i predaji koji moete dati klijentu. Ove opcije su vidljive samo za one dokumente kod kojih se radi prijem ureaja i njegovo vradanje klijentu. Rjeenja su vrlo jednostavna i sadre opte podatke servisa u zaglavlju, podatke o klijentu i ureaju i datume, prijema, predaje, tampe i slino, sa potpisima osoba koje su obavile primopredaju.

Slika 58: Rjeenje o prijemu ureaja

44

Slika 59: Rjeenje o predaji ureaja

45

m:tel Dokumenti
Ovaj dio FSM-a je namjenjen popunjavanju m:tel dokumenata za aktivnog klijenta. Ako nijedan klijent nije izabran, grupa m:tel Dokumenti u Klijenti i dokumenti ribbonu nede biti omogudena. Klijenta birate u listi klijenata. Naziv izabranog, odnosno aktivnog klijenta moete vidjeti u statusnoj traci aplikacije. Grupa m:tel Dokumenti sadri samo dva padajuda menija Lista i Dodaj. Oba padajuda menija sadre iste dokumente.

Slika 60: m:tel Total Data ribbon

Dokumenti koje je mogude izlistati odnosno kreirati su: Zahtjev za koritenje Total Data usluge za korisnike fiskalnih kasa Ugovor o koritenju Total Data usluge za korisnike fiskalnih kasa Zahtjev za promjenu podataka iz ugovora za uslugu Total Data za korisnike fiskalnih kasa Zahtjev za proirenje mree za uslugu Total Data za korisnike fiskalnih kasa Zahtjev za smanjenje broja linija za uslugu Total Data za korisnike fiskalnih kasa Zahtjev za raskid pretplatnikog ugovora za uslugu Total Data za korisnike fiskalnih kasa Zapisnik o instalaciji fiskalne kase

Mogude je pogledati listu za svaki od ovih dokumenata za trenutno aktivnog korisnika. Liste su po funkcionalnosti jako sline ostalim listama u sistemu, pa nedemo troiti prostor na objanjavanje.

Total Data ugovor

Ugovor je najjednostavniji dokument jer sadri samo opcije za popunjavanje datuma zakljuenja te broja i datuma ugovora za korisnika i davaoca usluge. Svi podaci su opcioni, tako da je mogude kreirati i odtampati i prazan ugovor za runo potpisivanje. Ugovor sa popunjenim podacima je koristan zbog arhiviranja. tampana verzija ugovora je identina formi koju je definisao m:tel, sa cijelim tekstom ugovora.

46

Slika 61: Total Data ugovor

Total Data zahtjevi

Svi zahtjevi su veoma slini i sa malo podataka. Svi sadre neke osnovne podatke poput posrednika, podnosioca zahtjeva, podataka o pravnom licu (koji su automatski popunjeni sa podacima aktivnog klijenta i uopte se ne prikazuju u aplikaciji samo na tampi), adrese na koju se alje raun (poslovna jedinica klijenta) i sl. Svi zahtjevi imaju i neke podatke koji su specifini samo za njih. Zahtjev za koritenje Total Data usluge sadri koliinu SIM kartica koje klijent potrauje. Zahtjev za proirenje mree sadri spisak pretplatnikih brojeva koji se dodaju klijentu, a zahtjev za smanjenje broja linija, spisak brojeva koji se oduzimaju klijentu kao i razlog smanjenja. Ovi pretplatniki brojevi se piu u listu odvojeni zarezom. Zahtjev za raskidanje pretplatnikog ugovora sadri razlog raskida. Svi ovi dokumenti tampaju se prema formi koju je definisao m:tel. Na narednim slikama prikazane su strane za izmjenu svih m:tel zahtjeva.

47

Slika 62: Zahtjev za koritenje

Slika 63: Zahtjev za promjenu ugovora

48

Slika 64: Zahtjev za proirenje mree

Slika 65: Zahtjev za smanjenje broja linija

49

Slika 66: Zahtjev za raskid ugovora

Zapisnik o instalaciji
Zapisnik o instalaciji se razlikuje od ostalih m:tel dokumenata. Sadri podatke o tipu instalirane kase, poslovnoj jedinici klijenta u kojoj je kasa instalirana, kontakt i ovladenim osobama za svaku pojedinu stranu, brojeve i datume ugovora za korisnika i davaoca usluge, datum instalacije i na kraju stavke. Svaka stavka zapisnika definie SIM karticu po serijskom broju i GSM broju, zatim serijski broj terminala u koji je GSM broj instaliran, kao i serijski broj, odnosno IBFK, pridruene fiskalne kase. Iznad liste stavki postoji dugmad za dodavanje nove stavke, izmjenu kao i brisanje postojede. Izmjena stavke takoe moe da se pokrene dvostrukim klikom na stavku, kao i kod ostalih lista u aplikaciji. Prilikom dodavanja stavki, dovoljno je unijeti GSM broj a serijski broj SIM kartice de se automatski upisati ako je pronaen u bazi.

50

Slika 67: Zapisnik o instalaciji

Slika 68: Izmjena jedne stavke zapisnika

Ako je definisana samo jedna stavka, opcija tampaj iz ribbona tampa jednostrani zapisnik, a ako se definie vie od jedne, tampa se dvostrani sa tabelom sa stavkama na drugoj strani zapisnika. Primjere odtampanih zapisnika moete vidjeti na narednim slikama.

51

Slika 69: Jednostrani zapisnik

Slika 70: Dvostrani zapisnik

52

Administracija
Ovaj dio FSM-a odnosi se na opcije koje su dostupne samo specijalnoj grupi korisnika administratorima. Administratori se prijavljuju u aplikaciju na isti nain kao i svi ostali korisnici i imaju sve mogudnosti obinih korisnika plus dodatne mogudnosti specifine za administratore. Samo administratori mogu izmjeniti osnovne podatke o servisu, vidjeti sve druge korisnike aplikacije i dodavati, mijenjati i brisati korisnike.

Slika 71: ifarnici kojima administrator ima pristup

Poto administratori jedini mogu da izmjene ili dodaju korisnika, jedino oni mogu dati administratorska prava drugim korisnicima. Na dijalogu za izmjenu i dodavanje korisnika potrebno je ekirati opciju Administrator.

Slika 72: Dodjeljivanje administratorskih prava korisniku

Pored dodatnih ifarnika, administrator dobija i nove opcije na ribbon tabu Start. Grupa Administrator na ribbonu je vidljiva samo administratorima.

Slika 73: Start ribbon tab - Administrator grupa

Pomodu ovih opcija administrator moe da pogleda spisak trenutno prijavljenih korisnika, te da pogleda istoriju prijava i izmjena fiskalnih dokumenata za svakog pojedinog korisnika. 53

Slika 74: Spisak trenutno prijavljenih korisnika

Spisak trenutno prijavljenih korisnika sadri imena korisnika, vrijeme prijave i naziv raunara i Windows korisnikog naloga sa kojeg je korisnik prijavljen.

Slika 75: Istorija prijava za jednog korisnika

Istorija prijava za izabranog korisnika sadri ime korisnika, vrijeme prijave, vrijeme odjave koje je prazno ako se korisnik trenutno prijavljen na sistemu i naziv raunara i Windows korisnikog naloga sa kojeg je korisnik prijavljen. Ovaj spisak je sortiran po vremenu prijave u opadajudem redoslijedu, tako da se poslednji pristup nalazi na vrhu. U istoriji su prikazani podaci o zadnjih 30 dana.

54

Slika 76: Spisak dokumenata koje je mijenjao izabrani korisnik

Opcija Fiskalni dokumenti prikazuje spisak fiskalnih dokumenata koje je mijenjao izabrani korisnik. Sadri iste podatke kao i ostale liste fiskalnih dokumenata.

55

Korak po korak
Prvo pokretanje aplikacije
Pri prvom pokretanju aplikacije, doekade vas dijalog za licenciranje. Odaberite opciju za pokretanje probne verzije ako jo niste nabavili licencu, a ako jeste onda odaberite instalaciju licence. Vie detalja o licenciranju moete proitati u dijelu Licenciranje.

Slika 77: Dijalog za licenciranje

Nakon dijaloga za licenciranje, slijedi dijalog za prijavu korisnika. Upiite admin (latinicom) u oba polja (i kao korisniko ime i kao lozinku).

Slika 78: Dijalog za prijavu korisnika

Prva stvar koju trebate uraditi prilikom prvog pokretanja aplikacije je izmjeniti osnovne podatke o vaem servisu. To radite u ifrarnicima sa opcijom Osnovni podaci.

Slika 79: Osnovni podaci o ovladenom servisu

56

Nakon to popunite podatke o servisu, kliknite dugme Sauvaj na desnoj strani.

Slika 80: Osnovni podaci o ovladenom servisu

Nakon toga, bilo bi poeljno da se izmjeni korisniko ime i lozinka za korisnika admin i da se dodaju dodatni korisnici. Izmjena lozinke je poeljna zbog toga to sprijeava pristup neovladenim osobama. Ukoliko vie korisnika treba da radi sa aplikacijom, kreirati korisniki nalog sa imenom i lozinkom za svakog od njih, tako da se olaka pradenje izmjena na dokumentima. Takoe, poeljno je i da samo jedan korisnik bude administrator. Vie o nainu rada sa korisnicima moete proitati u dijelu Korisnici.

Slika 81: Lista korisnika

57

Napomena: Zapamtite lozinku administratora. Ako je zaboravite, nedete modi dodavati nove korisnike, mijenjati postojede, mijenjati podatke o servisu i slino. Na kraju, potrebno je da dodati servisere zaposlene u servisu, da bi se oni mogli koristiti na fiskalnim dokumentima.

Slika 82: Serviseri

Procedura kreiranja ZIF-a

...

Procedura dodavanja novog fiskalnog ureaja

...

Procedura servisiranja fiskalne kase

...

Procedura dodavanja zahtjeva za koritenje Total Data usluge

...

58

Dodaci
Dodatak A: Instalacija .NET Framework-a 3.5 SP1
Linkovi za download: Microsoft Windows Installer 3.1 neophodan za Window XP SP2 i SP3: o Windows Installer 3.1 veliina 2,5 MB Microsoft .NET Framework 3.5 SP1 moe se skinuti odavde: o Web instalacija mali setup od 2 MB koji de nakon pokretanja skinuti ostatak potrebnih komponenti o Puna instalacija puni instalacioni paket veliine 231 MB preporueno ako se instalira na vie raunara

Platforma na kojoj je FSM izgraen je poslednja aktuelna verzija Microsoft .NET Framework-a u trenutku objavljivanja aplikacije, a to je .NET Framework 3.5 SP1. Da bi FSM aplikacija mogla da se instalira na sistem, on mora da ima instaliran .NET Framework 3.5 SP1. .NET Framework 3.5 SP1 takoe ima svoje zahtjeve za instalaciju. Ako koristite Windows XP sa SP2 ili SP3, neophodno je prethodno instalirati Microsoft Windows Installer 3.1. Novije verzije operativnih sistema ved imaju Windows Installer 3.1 ili noviji. Link za download moete pronadi u prethodnom dijelu uputstva.

Slika 83: Windows Installer 3.1 je neophodan za instalaciju .NET Framework-a 3.5 SP1

59

Instalacija Windows Installer-a 3.1 je jednostavna i svodi se na par klikova miem na dugme Next, pa je nedemo detaljnije opisivati u ovom uputstvu. Instalacija .NET Framework-a 3.5 SP1 moe da potraje i due od 10 minuta, ovisno o snazi vaeg raunara, pa budite strpljivi. Ako ste pokrenuli Web instalaciju, ovo vrijeme moe da se poveda duplo ili vie, ovisno o brzini vae Internet konekcije. Na prozoru sa licencom izaberite I have read and ACCEPT the terms of the License Agreement i kliknite Install >.

Slika 84: Korak 1 - prihvatanje licence

Slijedi prozor za download (ako ste pokrenuli Web instalaciju) i pradenje procesa instalacije.

60

Slika 85: Korak 2 - download i instalacija

Nakon dovretka instalacije, kliknite Exit.

Slika 86: Korak 3 - instalacija dovrena

61

Dodatak B: Instalacija SQL Server-a 2005 Express

Linkovi za download: Microsoft Windows Installer 3.1 neophodan za Window XP SP2 i SP3: o Windows Installer 3.1 veliina 2,5 MB Microsoft .NET Framework 2.0 neophodan samo za Windows XP SP2 i SP3 samo ako ne elite da instalirate .NET Framework 3.5 SP1 na posebnom raunaru na kom je samo baza: o .NET Framework 2.0 SP1 veliina 23,6 MB Microsoft SQL Server 2005 Express SP3: o 32-bitna verzija veliina 36,5 MB o 64-bitna verzija veliina 54,7 MB

VEOMA VANO: Zbog problema sa kompatibilnodu, instalacija SQL Servera 2005 SP3 na istu instalaciju Windows-a XP SP2 (bez ijedne instalirane zakrpe putem automatskog update-a), moe da izazove plavi ekran i restart sistema na kraju instalacije i ponovni plavi ekran i restart svaki put nakon podizanja sistema. Opis problema moete pronadi ovdje. Da biste ovo izbjegli, instalirajte zakrpu koju moete skinuti sa zvaninog sajta FSM-a, odnosno ovdje. Alternativno, moete instalirati stariji SQL Server 2005 Express SP2, koji nema ovaj problem. Windows XP SP3 i noviji operativni sistemi nemaju ovaj problem. Platforma na kojoj je izgraena baza podataka za FSM je Microsoft SQL Server. FSM baza podataka radi na bilo kojoj verziji SQL Servera 2005 ili 2008. Preporuka je da koristite najnoviji service pack za SQL Server. Takoe, SQL Server dolazi u verzijama za 32-bitne i 64-bitne operativne sisteme, tako da treba da izaberete odgovarajudu verziju za va operativni sistem. U trenutku objavljivanja FSM-a, aktuelna verzije SQL Servera su: SQL Server 2005 SP3 i SQL Server 2008 SP2, tako da su to zvanino podrane verzije od strane FSM-a. Ako je u vaoj firmi ved instalirana neka od podranih verzija SQL Server-a, bazu podataka za FSM moete da instalirate koristedi postojedu verziju, a ako nemate instaliran SQL Server, preporuka je da instalirate SQL Server 2005 Express SP3, zbog jednostavnije instalacije od SQL Server-a 2008. Kao i .NET Framework 3.5 SP1, i SQL Server 2005 Express zahtjeva instalaciju Windows Installer-a 3.1 ako koristite Windows XP SP2 ili Windows XP SP3.

Slika 87: Windows Installer 3.1 je neophodan i za instalaciju SQL Server-a 2005 SP3

62

Instalacija Windows Installer-a 3.1 je jednostavna i svodi se na par klikova miem na dugme Next, pa je nedemo detaljnije opisivati u ovom uputstvu. SQL Server 2005 zahtjeva i .NET Framework 2.0 na sistemu, ali ako ste ved ved instalirali .NET Framework 3.5 SP1, ovaj zahtjev je ispunjen. Preporuka je da instalirate .NET Framework 3.5 SP1 na svim raunarima na kojima je instalirana FSM aplikacija ili FSM baza podataka. Ukoliko ba ne elite da instalirate .NET Framework 3.5 SP1 na raunaru na kom je samo FSM baza, onda moete na taj raunar da instalirate .NET Framework 2.0 SP1, ali i to samo ako koristite Windows XP SP2 ili SP3, poto .NET Framework 2.0 ili noviji dolazi uz novije Windows operativne sisteme.

Slika 88: Bar .NET Framework 2.0 je neophodan za instalaciju SQL Server-a 2005 SP3

Nakon pokretanja instalacije SQL Server Express-a 2005, doekade vas uvodni ekran sa korisninom licencom. Izaberite I accept the licensing terms and conditions i kliknite Next.

Slika 89: Korak 1 - prihvatanje korisnike licence

Slijededi ekran je prikaz potrebnih komponenti koje de se instalirati. Kliknite dugme Install i saekajte da se njihova instalacija dovri.

63

Slika 90: Korak 2 potrebne komponente

Nakon toga instalacija SQL Servera poinje sa radom. Kliknite na Next.

Slika 91: Korak 3 - poetak instalacije

64

Naredni korak je provjera sistema koja bi trebala da se uspjeno zavri (Success) na Windows XP SP2 i novijim sistemima. Kliknite na Next.

Slika 92: Korak 4 - provjera sistema

Nakon instaliranja fajlova, slijedi podeavanje opcija. Prvi korak je unos podataka o korisniku SQL Server-a. Ime korisnika (polje Name) je neophodno a ime firme (polje Company) je opciono. Kliknite na Next.

65

Slika 93: Korak 5 registracija korisnika

Naredni korak je izbor opcija koje SQL Server treba da instalira. Sve potrebne opcije za ispravan rad FSM-a su ved odabrane, tako da moete samo da kliknete na Next.

Slika 94: Korak 6 - opcije SQL Servera

66

Naredni korak je veoma bitan za rad sa vie raunara. Ovdje definiete nain pristupa SQL Server-u. Ako dete i FSM bazu i FSM aplikaciju instalirati na isti raunar, i ako dete koristiti samo taj raunar za rad sa FSM-om, onda ostavite Windows Authentication Mode (pristup SQL Serveru kao Windows korisnik). Ako dete FSM koristiti na vie raunara ili ako dete bazu i aplikaciju instalirati na odvojene, umreene raunare, izaberite drugu opciju Mixed mode (pristup SQL Serveru i kao Windows i kao SQL Server korisnik). Unesite i lozinku za pristup u oba polja ispod, radi vede sigurnosti vaeg SQL Server-a. Napomena: ova lozinka nede biti koritena za pristup bazi iz FSM aplikacije, ali je ipak zapamtite.

Slika 95: Korak 7 - pristup SQL Serveru

Na slijededem koraku ukljuite opciju Add user to the SQL Server Administrator role i kliknite Next.

67

Slika 96: Korak 8 - administratorski pristup za trenutnog korisnika

Na narednom koraku kliknite Next.

Slika 97: Korak 9 - slanje greaka Microsoftu

68

Instalacija je spremna. Kliknite na Install dugme.

Slika 98: Korak 10 - instalacija spremna

Tok instalacije de biti prikazan u narednom prozoru. Instalacija moe da potraje i desetak minuta u zavisnosti od snage vaeg raunara. Kliknite Next na kraju.

69

Slika 99: Korak 11 - tok instalacije

Zavrni korak instalacije je prikazan na narednoj slici. Kliknite Finish.

Slika 100: Korak 12 - kraj instalacije

70

Podeavanje SQL Server 2005 Express-a za mreni pristup

Podrazumjevano, SQL Server 2005 Express ne omogudava konekciju sa drugog raunara i potrebno ga je dodatno podesiti. Takoe, da bi pristupili SQL Serveru preko mree iz FiscalServiceManager-a, potrebno je da tokom instalacije ukljuite opciju Mixed mode authentication (opisano u prethodnom dijelu). Za poetak, pokrenite SQL Server Surface Area configuration (Start meni -> Programs -> Microsoft SQL Server 2005 -> Configuration tools). Ovdje je potrebno izabrati Database Engine -> Remote Connections sa lijeve strane i ukljuiti remote connections, odnosno izabrati Using both TCP/IP and named pipes.

Slika 101: Omogudavanje pristupa SQL Server-u preko mree

Nakon to ste ukljuili ovu opciju, potrebno je restartovati SQL Server servis. To radite izborom opcije Database Engine -> Service sa lijeve strane i klikom prvo na dugme Stop, a zatim Start.

71

Slika 102: Restart SQL Server-a

Takoe, za mreni pristup, Express verzija zahtjeva i pokretanje SQL Server Browser servisa. Izaberite SQL Server Browser -> Service na lijevoj strani, a zatim pod Service type desno stavite Automatic i kliknite Apply dugme. Nakon toga, kliknite Start dugme da pokrenete servis.

Slika 103: Pokretanje SQL Server Browser servisa

72

Nakon to ste podesili prethodne opcije, va SQL Server Express bi trebao biti dostupan preko mree FiscalServiceManager aplikaciji. Ukoliko aplikacija ne moe da se pokrene i prikazuje greku koja sadri A network-related or instance-specific error occured while establishing a connection to SQL Server... ili neki slian tekst, va SQL Server je vjerovatno blokiran sa firewall-om koji imate na sistemu. U zavisnosti od firewall-a, potrebno je da omogudite port 1433 i da dopustite komunikaciju sqlservr.exe i sqlbrowser.exe programima. Sqlserver.exe i sqlbrowser.exe moete pronadi na narednim lokacijama: c:\Program Files\Microsoft SQL Server\MSSQL.1\MSSQL\Binn\sqlserver.exe c:\Program Files\Microsoft SQL Server\90\Shared\sqlbrowser.exe

Pogledajte i u Program Files (x86) ako ste na 64-bitnom sistemu. Detaljnija uputstva za podeavanje firewall-a imate na linkovima ispod. Ukoliko niste uspjeli podesiti vau konekciju prema prethodnim uputstvima, ili imate noviju verziju SQL Servera, pogledajte slijedede lanke za detaljniji opis problema i rjeenja: http://tinyurl.com/sqlremote1 http://tinyurl.com/sqlremote2

73