Aralin 10: Kasanayan sa Pagbasa Step twice in same book riverbooks that are alive when not reading

it will change blah blah -Tsvetaeva A. Katuturan ng Pagbasa Walker (1998) Isang aktibong proseso (hindi produkto tulad ng kasaysayan) Gumagamit ng ibat ibang sanggunian ng impormasyon Linilinaw at winawasto ang kahulugan Gumagamit ng kontekstong sosyal para tumugon

4. Grapoponiko pag-uugnayan ng mga letra at tunog at kasama na rin ang grapikong impormasyon sa pahina Differences between language, thoughts and meanings reading can never be an exact process Goodman, Watson and Burke Kailangan ng mambabasa ng pokus sa pag-unawa sa teksto at para magawa ito kailangan maayos ang pagganap ng mga sistema ng hudyatan

Halimbawa: Pagmay salitang di pamilyar maaaring gamitin ang sistemang grapoponiko upang makapaghula. Kunwari may sa bago sa salitang di pamilyar, baka itoy isang lokasyon Sistemang semantiko tumutulong pumili ng salitang posibleng pagpipilian na naangkop sa sitwasyon (eg pagmay nagtatanong ang iyong isasagot) Sistemang pragmatiko ay tumutulong na mapakitid ang pagpipilian na aangkop sa konteksto ng kwento

Manzo at Manzo (1995) Manunulat ay nagbibigay katuturan sa pagbasa

Aktibong Proseso 1. Pagdekoda ng salita upang matukoy ang mensahe 2. Akto ng paglikha ng hinuha at pag-unawa sa ipinahahayag na mensahe 3. Pagbibigay puna o pag-ugnay sa kaalaman **Pag-unawa ay sentral na gawain ng pagbasa, sekondaryo ang pagbigkas sa salita** Vacca at Vacca (1996) Paglarawang katuturan ng Pagbasa

(eg pagtanong muli ngunit pipiliin ang pinakaangkop sa sitwasyon na nasa loob ng tagpuang sosyal ng karakter o tauhan) istratehiyang pagsasampol, paghihinuha at panghuhula ang ginagamit ng mambabasa upang makipag-ugnayan sa sistemang hudyatan ng wika Goodman, Watson and Burke

Antas ng Pag-unawa 1. Literal 2. Interpretatibo may pag-unawa (pagkakaugnayan at paghinuha) 3. Aplayd may aplikasyon (paglahad ng opinion at likha ng ideya) B. Sistema ng Hudyatan (pananalitang gamit ng mga manunulat 1. Sintaks patnubay ponema; kayarian ng wika, tuntuning panggramatika, pag-ugnayin ang mga salita upang makabuo ng isang pangungusap 2. Semantiks nagbabago, sistematikong kahulugan ng wika, katuturan ng salita paano ito nagbago sa panahon 3. Pragmatiks tuntunin ng lipunan nagpapahintulot kung itoy katanggap-tanggap at paggamit sa isang particular na tagpuan

Aralin 11: Modelo Ng Proseso ng Pagbasa In the head model Adams (pagbasa sa isipan ng mambabasa) Autonomous model of reading Bloome at Dail (pagbasa bilang awtonomus, malaaya sa sosyal at cultural na praktis Ikinukunsidera ang kapwa proseso ng pagbasa at ang konteksto kung saan ito nagaganap (Goodman) Inilalarawan ang cultural at sosyal na impluwensiya (Street at Bloome)

A. Linggwistikong Proseso Ken Goodman Pananaliksik ay atheoretical reductionist na batay sa pananaw sa pagbasa na sequential word identification (blending of sounds to identify words) Copernican revolution linggwistikong proseso ang pagbasa Goodman ay naghimok na ang mambabasa ay magbasa makatotohanang babasahin Pagbasa bilang isang aktibo, riseptibong prosesong pangwika at ang mambabasa bilang tagagamit ng wika -

1. Scanning tiyak na detalye (pahapyaw na pagbasa) Nagsascan upang makuha ang kahalagahan ng introduksyon, una o huling talata ng kabanata o huling kabanata ng aklat 2. Skimming Pangunahing ideya (mabilisang pagbasa) Preview sa isang bahagi o pahayag bago basahin ng madetalye 3. Detalyadong Pagbasa binabasa ang bawat salita, wasto at kinakailangan na impormasyon Makikita ang kabuuan, skim muna bago basahin tapos babasahin na detalyado

B. Transaksyonal na Proseso - Louise Rosenblatt - Mambabasa ay aktibong kalahok o participant sa paglikha ng kahulugan (maaaring personal) - Pagpapalitan ng mambabasa at awtor makukuha ang mensahe ng awtor at may sariling mensahe mula sa atin pa rin - Aktibong prosesong pagbabasa halimbawa paggawa ng tula matapos basahin ang sanaysay - Sa pangkalahatan, naniniwala si Rosenblatt na nagbabasa tayo upang malibang (setetikong posisyon) o upang makakuha ng impormasyon (efferent na posisyon) (efferent means outward) - Layunin ng efferent na pagbasa ay upang makaalala o makatanda o makalimot ang isang bagay sa sarili C. Transaksyonal Sosyo-saykolinggwistiko - Pinalawak ni Goodman ang ideya ni Rosenblatt sa transaksyon - If reading is making sense of written language it is a psycholinguistic process. Reading must include the relationship of thought and language Goodman - Kailangang italakay ang sosyolinggwistik upang maunawaan ang panlipunang varyasyon ng wika - Interdisiplinaryo pinagsama ang teorya at pananaliksik mula sa teorya ng pagbasa, pagsulat, teksto atbp

B. Aktibong Pagbasa - Pribyu bago ang Pagbabasa Pagbasa na may Layunin 1. Pagsasalungguhit at paghahaylayt - Pinakamahalagang bahagi (paggamit ng ibat ibang kulay) 2. Pagtatala ng mga key word - Pagtatala ng pangunahing headline o ulo ng binabasa 3. Pagtatanong - Bago, habang, pagkatapos lahat ng pagkakataon 4. Paglalagom - Gawin ang teksto sa sariling wika, i-skim ang kabuuang teksto at suriin at ipuna kung may kulang

Aralin 13: Mga Teorya sa Pagbasa A. Tradisyonal na Pananaw - Ayon kina Dole may hirarkyang nakaayos ng mga kasanayan na sekwensyal na nalilinang tungo sa kakayahang umunawa at matapos matutuhan ang mga kasanayang ito silay magiging eksperto na - Mambabasa ay tatanggap ng info, kahulugan ay nasa teksto, mambabasa ay magbibigay ng pagkakahulugan - Nunan (1991) pagdedekoda ng isang serye ng nakasulat na simbolo bottom up - McCarthy (1999) Outside in kahulugan ay nasa pahina at binibigyang interpretasyon ng mambabasa - Tinutuligsa dahil defektibo o nakapokus lamang sa pormal na katangian ng wika, salita at estraktura

Aralin 12: Mga Kasanayan sa Pagbasa A. Estilo ng pagbasa

B. Kognitibong Pananaw - Top-down kabaligtaran ng bottom-up - Ayon kay Nunan at Dubin at Bycina ang saykolinggwistikong modelo ng pagbasa at ang topdown ay angkop at nasa wastong kaayusan - Goodman psycholinguistic guessing game mambabasa ay umuunawa ng teksto, gumagawa ng haypoteses, sumasang-ayon atbp (hindi teksto ang sentro) - Teoryang Iskema kognitibong pananaw ng pagbasa - Rumelhart (1977) building blocks of cognition proseso ng pagbibigay interpretasyon sa datos pagkuha ng datos mula sa alaala, paggamit ng mga resorses atbp - Nagbibigay tuon sa interaktibong kalikasan ng pagbasa at konstruktibong kalikasan ng pag-unawa C. Metakognitibong Pananaw - Block (1992) pagtatalo whether reading is bottom-up language based process or a top-down knowledge based process - Pananaliksik na kontroladong mamababasa sa kanilang kakayahang umunawa sa isang teksto tawag dito ay metakognisyon - Kasama sa metakognisyon ang pag-iisip ukol sa gawaing isinasagawa ng mamababasa habang nagbabasa - Klein (1991) (istratehikong mambabasa ay nagtatangkang) a. pagtukoy sa layunin bago basahin b. pagtukoy sa anyo c. Pangunahing paksa d. Pagtiyak ng layunin ng awtor e. Pag-iiskan, pamimili, detalyadong pagbasa f. Tuloy tuloy na panghuhula kung anong maaaring maganap

Pangunahing ideya vs Tiyak na detalye Pagtukoy sa pangunahing ideya: a. Pagtukoy sa paksa b. Pag-usisa habang binabasa ang bawat detalye (pagkakaugnay ng detalye) c. Pag-usisa habang binabasa ang talata (may pangungusap bang naglalahad ng bawat detalye?) Ang pasaklaw na talata ay nagsisimula sa pamaksang pangungusap at sinusundan ng mga detalyeng sumusuporta dito Kailangang maiugnay ang mga detalye na naunang inilahad sa talata ang nauulit na salita o parirala ay nagbibigay ng hudyat sa pangunahing ideya (para sa pabuod na talata)

B. Pagkilala sa mga Detalye - Detalye ay tumutukoy sa punto ng awtor ngunit maaari rin ito magsilbi bilang palamuti Pagtukoy sa Mahahalagang Detalye paano nagkakaugnay ang mga detalyeng ito sa pangunahing ideya? Ito ba ay palamuti lamang? C. Paghahambing, Paghihinuha, Pagbibigay ng Kongklusyon at Paghatol 1. Paghahambing - Kinukumpara ang dalawa o higit pang aytem pagkakatulad at pagkakaiba ng bawat isa 2. Paghihinuha - Kinukuha ang mga hudyat o palatandaan mula sa pahayag - Bumubuo ng ideya na hindi tuwing iminumungkahi ng awtor 3. Paggawa ng Kongklusyon - Paglalahat ukol sa paksa pinakakahulugan ng mga bagay 4. Paghatol - Pinagpapasyahan kung ang isang kilos ay tama o mali, mabuti o masama, makatarungan o hindi D. Estilo - Paano ipinahahayag ng awtor ang kanyang sarili - Pinipili ang ginagamit na bantas, pangungusap, salita at talaga upang magbigay ng kahulugan - Maaaring karaniwan, dramatic, makatotohanan, detalyado o masyadong dramatiko - Elemento ng Estilo (Writers Guide and Index to English ni Porter Perrin)

Aralin 14: Mga Kasanayan sa Pagbasa at Pagsulat A. Pagbasa para sa Pangunahing Ideya - Sa bawat talata ay may pangunahing punto, ang pangunahing punto ay ang pangunahing ideya - Pangungusap na naglalahad ng pangunahing ideya ay ang pamaksang pangungusap - Kung walang pamaksang pangungusap, minsay galing ito sa hinuha ng mambabasa

a. Debelopment ng mga ideya paglinang ng awtor ng kanyang naiisip b. Kalidad ng tunog tunog ng salita pagbinasa ng malakas c. Elementong biswal espasyo at hugis upang magbigay ng kahulugan d. Pangungusap pagkakabuo ng pangungusap e. Salita pagpili ng awtor ng salita f. Imahen larawang diwang ipininta ng awtor g. Tayutay masining na paggamit ng salita h. Alusyong literari paggamit ng mga kaugnay na literature E. Tono at Mood a. Tono paraan ng manunulat upang iparamdam ang kanyang nadarama; repleksyon ng paguugali ng awtor; paraan ng pagpili ng mga salita b. Mood Damdaming ipinadarama; istilo at tono ang nagseset ng mood

e. Tiyakin ang kaibahan ay talagang naiiba Sanaysay na pangkakatuturan ay higit na binabasa kaysa katuturang maanyo Sanaysay ay maaaring maging kawili-wili at personal

Upang maging kawili-wili ang katuturan na sanaysay: a. b. c. d. e. f. g. Paglalarawan Halimbawa Pagtutulad at paghahambing Pagsusuri Pinagmulan o sanhi Ibinubunga at pinaggagamitan Paulit-ulit ngunit bagot bagong pagpapahayag

Aralin 15: Pagbasa ng mga sulating nagbibigay-katuturan at nagpapaliwanag A. Sulating Nagbibigay-katuturan - Gumagamit ng palatandaan (clue words) - Ipinakikilala ang isang mahalagang salita Stratehiya sa pagbasa ng sulating pangkatuturan a. Muling pagbasa paglaruin sa isip kung ano ang nabasa (visualizing) b. Paghahawig ng katuturan Malaya ang sarili na maipaliwanag ang katuturan sa sariling wika Pinapaunlad ang talasalitaan at karunungan Katuturang maanyo (formal definition) paghahanay ng mga salita a. Pananalita termino o parirala na binibigyangkatuturan b. Kauurian ng bagay kaisipang kinabibilangan ng pananalita c. Kaibahan mga katangiang ikinaiiba ng bagay o kaisipang nililiwanag Mga Isasaisip sa pagbibigay katuturan a. b. c. d. Iwasan ang paggamit ng ay yaong Iwasan ang pag-uulit sa salita na ipinaliliwanag Gumamit ng mga salitang magaan at kilala Kaurian ay may sapat na laki o sakop

B. Sulating Nagpapaliwanag - Inilalahad ng awtor kung bakit at papaano nangyayari ang mga bagay-bagay - sa pamamagitan ng halimbawa, kondisyon, pagkakaugnayan, paghahambing atbp. - Mga istratehiya sa pag-unawa ng sulating nagpapaliwanag a. Pagbibigay-pansin sa mga palatandaang nabanggit b. Pagvi-visualize o paglalarawang diwa sa ipinaliliwanag ng awtor c. Pag-iisip at pagtatanong sa sarili

Aralin 16: Ang Pagbasa ng Sulating Naglalarawan at Nagsasalaysay A. Sulating Naglalarawan - Gumagamit ang awtor ng mga salita upang bigyang larawan ang isang bagay - Hinahaluan ito ng pagbibigay-katuturan at pagpapaliwanag - Mga istratehiya sa pagbasa: a. Pagvisualize b. Pag-ugnay sa mga bagay na alam na - Istratehiya sa Paglalarawan a. Maging mapagmasid - pandama b. Gumawa ng isang paglalarawan mula sa isang mainam na anggulo c. Ibigay muna ang impresyon sa unang sulyap d. Ipasya ang nais mong gawin

e. Ipagpasya kung ilan at anong detalye ang makatutulong f. Ipagsunud-sunod ang detalye g. Gumamit ng mga pangngalan,pandiwa atbp h. Gumamit ng mga pang-ugnay i. Gawing kumikilos ang paglalarawan j. Wakasan sa pamamagitan ng paglagay ng pangunahing detalye Paglalarawan ng isang aparato inilalarawan ng mga manufacturer Sa paglalarawan minsay kailangan ng espesipikasyon (specs like size, features and etc) para malaman ang kalidad ng produkto, sasakyan o kung may legal na implikasyon ba ito Isang modelo ng Paglalarawan: Pangkalahatang paglalarawan Fanksyon ng mga bahagi buod at deskripsyon ng operasyon

Ikalawang aspeto ng pagbabasa ay pagtukoy sa mga impormasyon kung paano at bakit nangyari ang isang kaganapan - isipin ang sanhi at bunga Paghahambing sa pangyayari at sa iba pang pangyayari Pagkilala sa kahalagahan ng isang indibidwal at pangyayari para sa mga talambuhay

Aralin 17: Kasanayan sa Pagsusulat golden rule of writing is to write what you care about Spinelli The Worlds Writing Systems, ni Peter Daniels pagsulat ay permanenteng panandang ginagamit upang kumakatawan sa isang pahayag maaaring balikan The Blackwell Encyclopedia of Writing Systems set ng nakikitang simbolong ginagamit upang kumatawan sa mga yunit ng wika sa isang sistematikong pamamaraan na may layuning magtala ng mensahe A History of Writing ni Steven Roger Fischer ganap na pagsulat ay may layuning pangkomunikasyon, may artipisyal na grapikong pananda at pananda na humahalili sa pagsasalita (pagsasaayos ng tunog) Sistema ng pagsulat ay fanksyunal nagpapakita ng biswal na pamamaraan The Writing Systems of the World ni Florian Coulmas punung puno ang emosyon ng ating sinusulat na nakakaapekto sa lipunan Speech communities

B. Sulating Nagsasalaysay - Paglalahad ng mga pangyayari o kaganapan - Maaaring batay sa katotohanan o bunga ng imahinasyon - 4 elemento sa pagbasa a. Pagtukoy sa kronolohiya b. Pagkilala sa sanhi at bunga ng pangyayari c. Pag-uugnay ng mga pangyayari d. Pag-unawa sa kahalagahan ng mga pangyayari - Pagtukoy sa Kronolohiya ng mga Pangyayari: a. Peta b. Salitang nagpapahayag ng pagkasunud-sunod - Istratehiya kalkulasyon batay sa petsa sa isang seleksyon a. Suriin ang petsa kung ito ay maayos o kronolohikal b. Balangkasin sa isip ang mga pangyayari c. Iugnay ang mga petsa sa pangunahing balangkas d. Gumawa ng sariling kalkulasyon batay sa petsa e. Tignan ang mga salitang nagpapahayag ng pagkasunud-sunod at gumawa ng timeline sa isip f. Pangkatin ang mga kaganapan sa naturan na phaanon o kategorya nito (eg. Noong bata pa siya, bago magmartial law, pagkatapos ng martial law)

A. Proseso ng Pagsulat 1. Imbensyon paglikha ng iyong paksa - brainstorming (paglalabas ng mga ideya nagbibigay interes sa iyo) - klastering (pagmamapa ng ideya) 2. Pangangalap ng Impormasyon -pangangalap ng ideya - pananaliksik/pagsusuri 3. Pag-oorganisa pagbabalangkas 4. Pagsulat ng burador sapat na panahon ng pagbuo sa iyong sulatin

5. Pagrerebisa muling pagsuri sa ideya, ribyu na may higher order ng pagtuon (malinaw na pagpapahayag ng ideya, organisado ba atbp) 6. Proofreading Ribyu ng later-order na tuon (ispeling, bantas atbp)

Unang hulwaran ay pinaka-karaniwan una ay kabuuang ideya o lagom ng talaga sa una hanggang dalawa na sinusundan ng mga detalye Ikalawang hulwaran ay kabaligtaran ng una talaga ay nagsisimula sa detalye at nagtatapos sa pangunahing ideya kasama ang naunang detalyeng nabanggit

Aralin 18: Mga Bahagi ng Teksto A. Panimula - Nababagay sa paksa at layunin ng kaha - Kaakit-akit ang simula maaaring simulan sa pamamagitan ng a. Katanungan b. Diyalogo c. Pangungusap na makakatawag ng pansin d. Sipi e. Punong diwa ng teksto f. Paglalahad ng suliranin g. Pambungad na salaysay h. Paghanga B. Wakas - Haba ng wakas ay dapat nababagay sa haba ng buong teksto a. Paglalagom b. Punong kaisipay inihahayag dito c. Iwan ng katanungan d. Pahiwatig ng pasya e. Pahiwatig ng maaaring iharap sa paksa f. Pagsariwa sa suliraning nabanggit sa simula g. Pag-uulit ng isang pangungusap h. Isang angkop na sipi C. Subheading 1. Detalye pangunahing ideya (inverted pyramid) 2. Detalye pangunahing ideya (normal pyramid) 3. Detalye Pangunahing ideya (end of first pyramid) Detalye Pangunahing ideya (two pyramids intersecting at the tip) 4. Detalye Pangunahing Ideya (middle) Detalye (Diamond) 5. Detalye Detalye Detalye (box) - Sub-heading ay magkatulad sa tradisyunal at depinisyon ng talata D. Hulwaran ng Organisasyon ng teksto - Pasulat na wika ay lagi nang may sinusunod na hulwaran at ito ang nagpapaliwanag sa mga ideya o kaisipang nakapaloob - Meyer (1982) malaman ang organisasyon o hulwarang ginagamit ng awtor sa pagbasa at pagsulat - Hayes (1989) sa pag-unawa kung may kaalaman ang nagbabasa sa pagkakasunud-sunod mas mapapadali itong maiintindihan 1. Kaayusang Kronolohikal - Time Order, unang pangyayari ay nasa unang talata 2. Hambingan at Kontrast - Pagpapakilala ng manunulat sa konseptong di alam ng mambabasa sa pamamagitan ng pagpakita ng pagkakaiba at pagkakatulad - Ipagpasya sa dulo kung ang pinakasentrong layunin ng manunulat ang pagkakatulad at pagkakaiba ng konseptong ito hindi bilang suporta ng pangunahing ideya 3. Sanhi at Bunga - Dahilan at epekto - Relasyon ng sanhi at bunga ay may kaugnayan sa pagtukoy at pagsagot sa katanungang BAKIT 4 na kaugnayan sa sanhi at bunga a. Isang Sanhi isang dahilan, isang bunga b. Isang Sanhi Maraming bunga isang pangyayari maraming epekto c. Maraming Sanhi, Isang bunga self explanatory masyado ka ng pagod para magtype d. Maraming Sanhi Maraming bunga Sobrang obvious na ito diyos ko lord 4. Katotohanan at Opinyon Katangian ng Katotohanan na hulwaran - Batay sa pananaliksik at pag-aaral

Naganap na at napatunayang totoo Galing sa awtoridad Batay sa istadistika Opinyon Kuru-kuro o palapalagay

Elliptical expressions - Nawawalang salita o pahayag, para di paulit ulit o nagtitipid sa pahayag ang awtor (maaaring magdala ng lito)

Uri ng hulwaran at halimbawa ng pananda 1. Kronolohikal una, bago pa man, simula, nang 2. Hambingan at Kontrast magkatulad, nakahihigit, halos magkatulad, di gaano, pareho, para ng 3. Sanhi at Bunga Dahil sa, restulta, ang kinalabasan, kaya dahil dito, samakatuwid, kaya 4. Enumerasyon una, ikawala, ang huli, sa wakas

5. Enumerasyon o Paglilista - Listahan ng mga impormasyon maaaring katotohanan, istadistika, halimbawa at katangian - Walang particular na kaayusang sinusunod sa paglalahad 6. Problema at Solusyon - May problema, edi medyo obvious magkakaron ng solusyon sa dulo, kung wala edi wala open book ikaw bahala magisip ng solusyon. You go girl. Mga Salita/Pananalitang Pananda sa Bawat Hulwaran 1. Mga Panandang Pandiskors (Discourse Markers) - Naghuhudyat ng pag-uugnayan sa ibat ibang bahagi - Pang-ugnay, pangatnig - Mga panandang naghuhudyat ng pagkakasunudsunod ng mga pangyayari (eg pagkatapos, saka) - Mga pananda na naghuhudyat ng paraan ng pagkakabuo ng diskors a. Naglalahad ng sunud-sunod na pangyayari (una, sunod atbp) b. Pagbabagong lahad (sa ibang salita, sa medaling sabi) c. Pagtitiyak (katulad ng) d. Paghahalimbawa (halimbawa) e. Paglalahat (Sa madaling salita, bilang pagtatapos) f. Pagbibigay pokus (bigyang-pansin, tungkol sa) - Pananda na naghuhudyat ng pananaw ng awtor (sa aking palagay, subalit, kaya lamang, kung) 2. Gamit ng Pang-ugnay (Cohesive Devices) - Isang talata ay binubuo ng mga magkakaugnay na kaisipan, hindi magkakahiwalay na pangungusap - Referents/referensya (eg ito, iyon, siya, ang mga iyan, katulad noon, at iba pa) - Anapora salitang tumutukoy sa mga nabanggit na sa unahan ng teksto (eg katipunan ito ito) - Catapora bumabanggit ng bagay na nasa hulihan pa ng texto (eg ito ito katipunan)

APA samples (book and journal respectively) Abdel-Wahab, M., Silva, O. (2008). Prostate Cancer: A Practical Guide. (1st ed., pp 1, 6-19, 24-25, 28-33). Philadelphia: Saunders Elsevier. Carroll, P., Chan, J., Schembri, M., Walsh, T. (2010). Increased Risk of High-Grade Prostate Cancer Among Infertile Men. Cancer, 116(9), 2140-2147.