SISTEM TIGA FASA

Motor aruhan (induction motor) tidak boleh bermula sendiri (self-starting) sekiranya dibekalkan dengan sistem satu fasa. Dengan bekalan sistem tiga fasa, masalah ini boleh diatasi. Motor aruhan juga beroperasi dengan lebih cekap sekiranya dibekalkan dengan sistem tiga fasa. Penghantaran kuasa menerusi sistem tiga fasa juga lebih ekonomik. Penjanaan sistem tiga fasa Voltan satu fasa boleh dihasilkan dengan memutarkan satu set gegelung di dalam medan magnet:
d !"#MP$"$% &'# ( ) *"+

EEU104 AB: Sistem 3-fasa 1

1/12

Jan 200

Putaran ini akan menghasilkan ,oltan arus ulang alik berbentuk gelombang sinus seperti yang dijelaskan dalam perbincangan berkenaan dengan teori arus ulang alik.

! M!D$% M$-%!" # $ $

"

EEU104 AB: Sistem 3-fasa 1

2/12

Jan 200

$ndainya tiga set gegelung dipasang pada satu paksi dengan satu gegelung membuat sudut ./0 dengan gegelung yang lainnya, setiap gegelung akan menjana ,oltannya sendiri. Voltan1,oltan ini berbentuk gelombang sinus dan jarak di antara satu dengan yang berikutnya ialah ./0. 2ajah berikut menunjukkan gegelung yang dimaksudkan.

EEU104 AB: Sistem 3-fasa 1

3/12

Jan 200

Pasangan gegelung ini dikenali sebagai &&., ''. dan BB.. D.g.e. yang dihasilkan adalah seperti berikut:
%

%&

%'

%B

Daya gerak elektrik bagi fasa1fasa ini dikenal sebagai: &asa &: &asa ': &asa B: e& e' eB

#rutan fasa adalah &'B 3 fasa 4 menyusul fasa & sejumlah ./0 dan fasa B menyusul fasa ' sejumlah ./0 lagi. etiga1tiga gegelung boleh ditunjukkan seperti rajah berikut:
EEU104 AB: Sistem 3-fasa 1 4/12 Jan 200

akhir mula

& e&

. '. /

&. akhir ' e' mula akhir 6 '. B eB mula B. 9 8 '7 7 '/ beban

D.g.e. yang dihasilkan boleh di5akilkan oleh persamaan1 persamaan:

e& = Em sin t
e' = Em sin t ./0 e& = Em sin t /60

EEU104 AB: Sistem 3-fasa 1

/12

Jan 200

"erminal &. boleh disatukan dengan terminal 4: sementara terminal '. disatukan dengan terminal B seperti berikut:
akhir & e& mula akhir &. ' e' mula akhir mula '. B eB 9 B. e& = e' = eB .

;asil tambah ketiga1tiga d.g.e. tersebut ialah:

e &B. = e & + e' + e B
= Em sin t + sin t ./0 + sin t /60

)]

= Em sin t +sin t cos ./0 cos t sin ./0 +sin t cos /60 cos t sin /60 ]

= Em [sin t 0.8 sin t 0.<99 cos t 0.8 sin t +0.<99 cos t]

=0

EEU104 AB: Sistem 3-fasa 1

(/12

Jan 200

Sistem delta (( ) >leh sebab be?a upaya di antara & dan B. adalah sifar pada semua ketika, terminal1terminal ini boleh disatukan seperti dalam rajah berikut: & &. ' Pengkonduksi talian '. B

B. (ambungan ini dikenali sebagai sambungan delta ( ) dan biasa dilukis seperti berikut:
& '. e' e& eB
EEU104 AB: Sistem 3-fasa 1

' B.
)/12 Jan 200

&.

EEU104 AB: Sistem 3-fasa 1

*/12

Jan 200

Sistem bintang Dalam sistem @bintangA, terminal1terminal &., '. dan B. disatukan seperti dalam rajah berikut:

akhir mula

&

i& !.

&. ' i' !/ i& = i' = iB # iB !7

akhir mula

'. B

akhir mula

B. )!)$%

P!%B$%$

EEU104 AB: Sistem 3-fasa 1

+/12

Jan 200

2ajah berikut menunjukkan sistem bekalan tiga fasa yang disambungkan ke beban:
& & &. # B. B '. ' B ' Pengkonduksi talian

!.

!/

!7 # Pengkonduksi neutral

(ambungan seperti di atas dikenali sebagai sambungan bintang 4 dawai iaitu tiga da5ai untuk fasa &, ' dan B dan satu da5ai untuk talian neutral (#). )agi beban1beban !., !/ dan !/ yang seimbang, arus1arus diberikan oleh persamaan:
i. = , m sin t
i/ = , m sin t-./0 i7 = , m sin t-/60

$rus yang melalui talian neutral (#) ialah:

EEU104 AB: Sistem 3-fasa 1 10/12 Jan 200

i# = i. + i/ + i7
= , m *sin t + sin t ./0 + sin t /60

=0

)entuk gelombang arus bagi ketiga1tiga fasa adalah seperti berikut:

.0 $rus dalam && . $rus dalam '' . $rus dalam '' .

./0

c /60

790

18

1.0

>leh sebab arus dalam talian neutral adalah sifar dalam semua masa, talian ini boleh ditiadakan seperti dalam rajah berikut:
8 $ <.99 $ /.9 $

& &. # B. B '. '

8 $ <.99 11/12 $ C.. $ .0 $ 0 $ D.C $

! " !
Jan 200

EEU104 AB: Sistem 3-fasa 1

a -egelung penjana

c )eban berimbang

(ambungan seperti di atas dikenali sebagai sambungan bintang 3 dawai iaitu tiga da5ai untuk fasa &, ' dan B sementara satu da5ai untuk talian neutral (#) telah ditiadakan.

EEU104 AB: Sistem 3-fasa 1

12/12

Jan 200