1

YAPISINA GRE DEVLET EKLLER

************************************************
EGEMENLKLERNE GRE DEVLET EKLLER

NOT: Trk tarihinde Oligari ynetim biimi grlmemitir.
Osmanl devletinde padiahn ayn zamanda halife olmas,
Teokrasi ynetiminin olduunun ispatdr.
Teokrasi ile ynetilen lkelerde din ileri devlet ileri ile i
ie olduundan LAKLK yoktur. Ksacas Teokratik devlet,
Laik devletin tam tersidir.
Gnmzde Trkiyede Cumhuriyet ynetim biimi vardr.
HKMET SSTEMLER














************************************************
KUVVETLER AYRLII SSTEM












Egemenliin tekbir hkmdara ait
olduu devlet eklidir.
MONAR
Egemenliin bir snfa veya gruba ait
olduu ynetim eklidir.
OLGAR
Devleti ynetiminde din kurallarnn
geerli olduu ynetim eklidir.
TEOKRAS
Devlet ynetiminde halkn kendini
yneterek etkili olduu ynetim eklidir.
CUMHURYET
TEK YAPILI
DEVLET
niter
Devlet
Blgeli
Devlet
Federal
Devlet
Konfederal
Devlet
BRLEK YAPILI
DEVLET

Trkiye spanya ABD
Rusya
Gnmzde
yok
NTER DEVLET: Bayra, bakenti, anayasas, dili tek
(bir) olan lke
BLGEL DEVLET: Ayn anayasa ve bakente bal
ancak farkl blgelerden oluan devlettir.
FEDERAL DEVLET: Ortak bir anayasaya bal olmasna
ramen, kendi snrlar, zel anayasas olan, zerk
olan devletlerden oluur.
KONFEDERAL DEVLET: Birok devletin gvenlik
amal bir araya gelerek oluturduklar devlettir.
Gnmzde byle bir devlet yok.
KUVVETLER
BRL
KUVVETLER
AYRILII

Meclis Hkmet
sistemi
Monari Hkmet
sistemi
Diktatrlk
Hkmet sistemi
Parlamenter
sistem
Yar Bakanl
sistemi
Bakanlk
sistemi
MECLS HKMET SSTEM
Yasama, Yrtme ve Yarg mecliste (yasama)
toplanmtr. Meclisin stnl ilkesi vardr.
Kurtulu sava srasndaki TBMMnin zelliidir.
MONAR HKMET SSTEM
Yasama, Yrtme hkmdarda (yrtme)
toplanmtr.
DKTATRLK HKMET SSTEM
Yasama, Yrtme yetkili bir kii veya grupta
toplanmtr. Tm gler yrtmenin elindedir.
YUMUAK
KUVVETLER AYRILII
SERT KUVVETLER
AYRILII

Parlamenter Sistem
Yar Bakanlk Sistemi
Bakanlk Sistemi

PARLAMENTER SSTEM - YARI BAKANLIK SSTEM
Yrtme iki baldr.
Devlet bakann halk
seer.
Yasama yrtmeyi
denetler ve grevine son
verebilir.
Devlet bakannn
yetkileri azdr.
Yrtme iki baldr.
Devlet bakann halk
seer.
Yasama yrtmeyi
denetler ve grevine son
verebilir.
Devlet bakannn
yetkileri fazladr.
BAKANLIK SSTEM
Yrtme TEK baldr.
Devlet bakann halk seer.
Yasama ve yrtme birbirlerinin grevlerine karamazlar.
Yasama ve yrtme ayr ayr seilirler.
Yasama ve yrtme birbirlerinin iine karyorsa
Yumuak, karmyorsa sert kuvvetler ayrl vardr.
2

TRKYE CUMHURYETNN TEMEL NTELKLER
****Dikkat bu blmden sorular gelmektedir.****
Bu blmden gelebilecek sorular zerken aada
vereceimiz ipular araclyla iinizi daha da
kolaylatrabilirsiniz.
1982 Anayasasnn 2. Maddesi Trkiye Cumhuriyetinin
Niteliklerini anlatmaktadr.
Buna gre, Trkiye;
1. nsan haklarna saygl
2. Atatrk milliyetiliine bal
3. Demokratik
4. Sosyal
5. Laik
6. Hukuk devletidir.









































Not: Bu niteliklerden;
Laik devlet 1924 Anayasasnn 1937 ylnda
yaplan deiikliiyle anayasamza yerlemitir.
Demokratik devlet 1961 Anayasasnda
Sosyal devlet 1961 Anayasasnda
Hukuk devleti 1961 Anayasasnda
lk kez anayasada yer bulmutur.

NSAN HAKLARINA SAYGILI DEVLET
1961 Anayasasna gre insan haklarna dayal
devlet benimsenirken, 82 Anayasasnda insan
haklarna saygl devlet anlay benimsenmitir.
ATATRK MLLYETLNE BALI DEVLET
Milliyetilik ilkesi dier ilkelerle birlikte 1937
ylnda anayasaya girmitir. 61 anayasasnda milli
devlet iken, 82 anayasasnda Atatrk
milliyetiliine bal devlet anlay
benimsenmitir.
Unutma: Atatrk Milliyetilii statkocu ve
dogmatik deildir. Irkl reddeder.
DEMOKRATK DEVLET ( 1961)
PULARI: Oy, Seim, Siyaset, Parti, Egemenlik
Seimler serbest, genel ve eit oy prensibine
gre yaplr.
Eit Oy: Herkesin tek oyunun olmas
Genel Oy: Ya hari ayrm yapmakszn
herkesin oy kullanmas
Ak saym, gizli oy ilkesi
1950 ylndan sonra gizli oy ak saym var.
Tek dereceli seim 1946dan sonra
oulculuk ilkesi Birden fazla siyasi parti
Egemenliin bir kiiye, zmreye ait olmamas
Seilmilerin stnl
Siyasi partilerin serbeste rgtlenmesi
Semenlere birden ok alternatifin sunulmas
Temel haklarn tannmas, verilmesi
SOSYAL DEVLET (1961)
PULARI: Herkes, Gelir, Adalet, sizlik, Eitlik,
Maddi olanak, nsan haysiyeti, vergi, kamulatrma,
devletletirme, planlama
Ulusal geliri arttrmak, gelirlerin adaletli
datlmasn salamak
sizliin nne gemek
Frsat eitlii salamak
zgrlklerin salanmas iin maddi olanak
nsan haysiyetine yarar asgari bir yaam
Vergi adaleti salamak
Kamulatrma ve devletletirme yapmak
Sosyal haklar arttrmak
Temel ihtiyalar iin planlama yapmak
HUKUK DEVLET (1961)
PULARI: dare, Mahkeme, Yarg, Haklar, Anayasa
Yasama ileri yargsal denetime tabidir.
Yrtme ileri yargsal denetime tabidir.
Yargnn bamsz olmas
Yasalarn genel olmas
Temel haklarn gvence altna alnmas
Kanuni hkim gvencesi: Hi kimse kanunen tabi
olduu mahkeme dnda baka bir merci nnde
yarglanamamasdr.

LAK DEVLET (1924 1937)
PULARI: Din, Vicdan, Mezhep
Devletin resmi dininin olmamas
Din kurumlar ile devlet kurumlarnn birbirinden
ayr olmas
Devlet ynetiminin dini kurallara dayanmamas
Din ve mezhep ayrm yaplmamas
Din hizmetlerinin kamu hizmeti olarak grlmesi
Din derslerinin devlet kontrolnde gereklemesi
Diyanet leri Bakanlnn devlete bal olmas
3

***********************************************
Trkiyede Temsili demokrasi bulunmaktadr.
***********************************************







***********************************************






Yumuak Anayasa: Deitirilmesi, kabul edilmesi kolay
olan anayasadr.
Kazuistik Anayasa: Ayrntl anayasalara verilen addr.
ereve Anayasa: Genel ilkelerin olduu, temel haklarn
dzenlenmedii anayasadr.
Sert Anayasa: Deitirilmesi zor olan, deitirilmeyecek
maddeleri olan, anayasa deiikliklerinde onay safhas
olan anayasadr.





























DEMOKRASNN TEMEL LKELER
Hrriyet ve
Eitlik
Sisyasi Partiler
(oulculuk)
Milli
Egemenlik
DEMOKRAS ETLER
DORUDAN YARI DORUDAN
*Halk vetosu
* Halk giriimi
* Referandum
* Temsilcilerin azli
TEMSL
KURULMU
KTDAR
KURUCU
KTDAR

KTDAR
ETLER
Asli Kurucu ktidar
Anayasay yeniden yapma gc
olan iktidar.
Tali Kurucu ktidar
Yalnzca var olan anayasa zerinde
deiiklik yapma gc olan iktidar
ANAYASA TRLER
Yumuak
Anayasa
Sert
Anayasa
Kazuistik
(Ayrntl)
Anayasa
ereve
Anayasa
1921
Anayasas
1924
1961
1982
Anayasas
1924
1961
1982
Anayasas

1921
Anayasas

1921 ANAYASASI
Kurucu Meclis (I. TBMM) tarafndan kabul edildi.
Meclis Hkmet Sistemi var.
Trkiyenin ilk anayasasdr.
ereve ve yumuak tek anayasamzdr.
Meclisin stnl kabul edilmitir.
Kuvvetler birlii vardr. Nedeni ise, sava srasnda
hzl karar alabilmektir.
Devlet bakan ve rejimi yoktur.
Seimler 2 yl da bir yaplmtr.
Semen ya 18dir.
ift dereceli seim vardr.
Temel hak ve hrriyetler yoktur.
1921 ANAYASASININ 1923 YILI DEKLKLER
Devletin ad Cumhuriyet olduu eklendi.
Devlet bakannn Cumhurbakan olduu belirtildi.
Cumhurbakannn TBMM iinden ve TBMM
tarafndan seilmesi eklendi.
Cumhurbakannn 4 ylda bir ve birden fazla
seilebilecei belirtildi.
Devletin dili Trke olduu eklendi.
Devletin dini slamdr. maddesi eklendi.
1924 ANAYASASI
II. TBMM tarafndan hazrland.
Karma Hkmet sistemi uyguland.
(Meclis Hk + Parlamenter Hk = Karma Hkmet)
Kuvvetler tamamen ayrlm deildir. Halen
meclisin yarg gc var.
Sert ve Kazuistik bir anayasadr.
Deitirilmeyen maddeler ilk kez anayasaya eklendi
ounlukudur ok oyu alan ynetir.
Bakentin Ankara olduu bu anayasada ilk kez
belirtildi.
Temel hak ve hrriyetler yava yava eklenmeye
balansa da henz sosyal haklar yoktur.( Sosyal
haklar ilk kez 61 Anayasasnda)
Seimler 4 ylda bir yaplacaktr.
Semen ya 22dir.
En uzun sre yrrlkte kalan anayasamzdr.

1924 ANAYASASININ NEML BAZI DEKLKLER
1928de Devletin dini slamdr maddesi
kaldrld.M.vekillerin yemin etme ekilleri deiti.
1934te kadnlara genel seimlere katlma hakk
verildi. 034 BMV Kadnlara siyasi haklar
1930 Belediye seimleri
1933 Muhtarlk seimleri
1934 Vekillik seimleri
1937 ylnda ilk olarak Laiklik ilkesi ve beraberinde
dier Atatrk ilkeleri anayasaya eklendi.
1946 ylnda Tek dereceli seim sistemine geildi.
4




























UNUTMA: 1961 Anayasas birok ilki bnyesinde
barndrd iin, ilkler Anayasas olarak adlandrlr.
Tarihimizdeki en demokratik anayasa 1961 anayasasdr.















1982 ANAYASASININ BLMLER
Balang ilkeleri
Genel Esaslar
Temel Haklar ve devler
Ekonomik hkmler
eitli hkmler
Geici hkmler
Son hkmler


1982 ANAYASASI LE KORUMA ALTINA
ALINAN NKILP KANUNLARI
Tevhid-i Tedrisat Kanunu
apka Kanunu
Tekke ve Zaviyelerin Kapatlmas Kanunu
Medeni Kanun
Beynelmilel Erkamn (Rakam) Kabul
Trk Harfleri Kanunu
Unvanlarn Kaldrlmas Kanunu
Klk Kyafet Kanunu
1961 ANAYASASI
1960 darbesi sonrasnda Kurucu Meclis tarafndan
hazrland.
Milli Birlik Komitesi (MBK)darbeyi gerekletirdi.
Kurucu Meclis tarafndan anayasa hazrland.
Kurucu Meclis = MBK + Temsilciler meclisidir.
Temsilciler meclisi sivillerin oluturduu kanattr.
Temsilciler Meclisi= Millet Meclisi + Cumhuriyet
Senatosu
Halkoyuna sunularak kabul edilmitir. (%61,7 Evet)
ift Meclis vardr. Parlamenter sistem vardr.
Sert ve kazuistiktir.
Gler ilk defa kesin olarak birbirinden ayrlmtr.
Temel hak ve hrriyetler olduka fazladr.
oulculuk ilkesi (Birden fazla parti, gr vb.)
benimsenmitir.
Sosyal devlet ilkesi ilk kez anayasaya eklenmitir.
Cumhurbakan 7 yl iin seilir.
Anayasa Mahkemesi ilk kez kuruldu.
Yksek Hakem Kurulu ilk kez kuruldu.
TRT ve niversiteler zerk oldu.
Diyanet ileri Bakanl ilk kez kuruldu.
Milli Gvenlik Kurulu ilk kez kuruldu. (yardm
etmek)
Devlet Planlama tekilat ilk kez kuruldu.
Demokratik + Sosyal + Hukuk Devleti ilkeleri ilk kez
anayasaya eklendi.
Bakanlarn meclis dndan seilebilecei ilk kez
anayasaya eklendi.
1961 ANAYASASININ 71-73 YILI DEKLKLER
Bakanlar Kuruluna Kanun Hkmnde Kararname
kartma yetkisi verildi.
niversitelerin zerklii kstland.
TRTnin zerklii kaldrld.
Devlet Gvenlik Mahkemeleri kuruldu. (2004
ylnda kaldrlacaktr.)
Askeri Yksek dare Mahkemesi kuruldu.
MGK sadece tavsiye niteliinde karar verebilir
denildi.
Memurlarn sendika kurma haklar ellerinden
alnd.
Temel haklarn snrlandrlmasnda Genel
snrlama sebepleri eklendi. (2001 ylnda
kaldrld.)
1982 ANAYASASI
Parlamenter sistem vardr.
Milli Gvenlik Konseyi darbeyi gerekletirdi.
Banda Kenan Evren bulunur.
En sert ve Kazuistik Anayasamzdr.
Yrtmenin glendirildi. (Cumhurbakan)
Devlet Denetleme Kurulu ilk kez ortaya kt.
ounluku bir anayasadr.
Halkoyuna sunularak kabul edildi. (%91,5 Evet)
Kurucu Meclis tarafndan hazrland.
Kurucu Mec.= M.Gv.Kons. + Danma Meclisi
Oy vermek ilk kez zorunlu oldu.
Siyasi tkanklar giderici bir anayasadr. Yani
rasyonelletirilmi bir anayasadr.
nk: CBnin seimleri yenileme yetkisi vardr.
CB seimleri 4 turda bitmesi kararlatrld.

1995 YILI DEKLKLER

Darbeyi ven cmleler anayasadan kartld.
Semen ya 22den 18 indi.
Sendikalarn siyaset yapma yasa kalkt.
Milletvekili says 550ye karld.
5

1982 ANAYASASINDA TEMEL HAK VE HRRYETLER
1
Temel Hak ve Hrriyetlerin Nitelii: Temel haklar herkesin
kiiliine baldr bu haklara dokunulamaz.
2
Temel Hak ve Hrriyetlerin snrlanmas:********
- THH ancak kanunla snrlanabilir.
- Snrlamalar anayasann szne, ruhuna aykr
olamaz.
- Snrlamalar Demokratik ve Laik devlet dzenine
aykr olamaz.
- lllk ilkesine aykr olamaz. (2001 deiiklii)
2001 ylnda yaplan deiiklikle Genel snrlama sebepleri
kaldrlarak, lllk ilkesi getirildi. lllk ilkesine gre
THH snrlamalar ll olmaldr.
3
THHnin ktye kullanlmamas: Haklarmz lkenin
btnlne ve bakasnn hakkn elinden almaya ynelik
kullanamayz.
4
THHnin Kullanlmasnn durdurulmas:*********
SAVA
SEFERBERLK
SIKIYNETM
OHAL gibi durumlarda THHler durdurulabilir.
Ancak yukarda yazlan sebepler olsa dahi
durdurulamayacak haklarmz vardr. Bu haklarmza
EKRDEK HAKLAR denir. Bunlar;
1. Yaama hakkna dokunulamaz. (Sava hukukuna
gre yaplan lmler hari)
2. Maddi ve manevi varlmzn btnlne
dokunulamaz.
3. Kimsenin din ve vicdan hrriyetine dokunulamaz,
aklanmaya zorlanamaz ve bundan dolay
sulanamaz.
4. Su ve cezalar gemie yrtlemez.
5. Sululuu mahkeme kararyla saptanncaya kadar
kimse sulu saylamaz. (Masumiyet Karinesi)
THHlerin durdurulmas ilk kez 82 Anayasas ile girmitir.

5
Yabanclarn Durumu: lkemizde yaayan yabanclarn
haklar uluslar aras hukuka aykr olmamak kaydyla
kanunla snrlandrlabilir.


Kii Haklar Devletten korumasn istediimiz haklardr.
Sosyal ve Ekonomik Haklar Devletten istediimiz haklardr.

NEGATF STAT HAKLARI K HAK ve HRRYETLER
Bu haklarmz dorudan doruya insan olmamzdan verilen
ve insan haklaryla ilgili maddelerdir. Koruyucu haklar olarak
bilinen bu haklar devletten korumasn isteriz.
Genellikle bu haklarn sonunda hrriyeti kelimesi vardr.
1
Kii Dokunulmazl: Kimsenin vcudunun btnlne
dokunulamaz.
2
Zorla altrma Yasa: Kimse zorla altrlamaz, angarya
yasaktr.
3
Kii Hrriyeti ve Gvenlii: Yakalanan ve tutuklanan birisi
yaknlarna durumu bildirme hakk vardr. Bir kii mahkeme
nne karlmas iin en fazla 48 saat, toplu sularda en
fazla 96 saat tutuklu kalabilir.
4
zel Hayatn Gizlilii Konut Dokunulmazl
Haberleme Hrriyeti: Bu haklar aada belirtilen
durumlarda elimizden alnabilir.********
Milli gvenliin ve kamu dzeninin salanmas
Su ilenmesinin nlenmesi
Genel salk ve ahlakn korunmas
Bakasnn THHnin korunmas
5
Yerleme ve Seyahat Hrriyeti: Yurt dna kma su
soruturmas, kovuturmas ve su ilenmesinin
nlenmesini nlemek amacyla hkim kararyla
snrlandrlabilir. (2010)****
*Yerleme hrriyeti; kamu maln korumak, su ilenmesini
nlemek, salkl ve dzenli kentlemeyi salamak amacyla
snrlandrlabilir.*****
6 Din ve Vicdan Hrriyeti: ekirdek haktr. Snrlandrlamaz.
7
Dnce ve Kanaat zgrl: Laik ve Demokratik ilkelere,
toplum dzenini bozmaya ynelik dnceler hari.
8 Dnceyi aklama ve yayma hrriyeti
9 Bilim ve Sanat Hrriyeti
10 Basn Hrriyeti
11 Sreli ve Sresiz Yayn Hrriyeti
12 Basn Aralarnn Korunmas
13
Dzeltme ve Cevap Hakk: Hakkmzda yanl yaplan bir
haber ve bilgi, bavurumuzdan balayarak 7 gn iinde
dzeltilmesi gerekir. (Tekzip)
14
Dernek Kurma Hrriyeti: Dernekler izin almadan nceden
kurulabilirler. En az 7 kii ile kurulabilir. Dernekler, Kii
Topluluu olan zel Tzel Kiiliklerdir.
Vakflarda izin almadan kurularlar. Vakflar, Mal Topluluu
olan zel Tzel Kiiliklerdir.

15
Toplant ve Gsteri Yry Dzenleme Hakk: nceden
izin almadan sadece haber verilerek toplant ve yry
dzenlenebilir.
16 Mlkiyet Hakk
17 spat Hakk
18
Temel Hak ve Hrriyetlerin Korunmas: THHler devlet ve
kanunlar tarafndan korunmak zorundadr.
19 Hak Arama Hrriyeti
20
Kanuni Hkim Gvencesi: Hi kimse kanunen tabi olduu
mahkeme dnda baka bir merci nnde yarglanamaz.
Ksacas mahkemeler dnda insanlar kimse yarglayamaz,
ceza veremez ilkesidir. Hukuk devletinin gereidir.****
21
Su ve Cezalara likin Esaslar: Bu madde bir sonraki
sayfada detayl olarak anlatlacaktr.


TEMEL HAK ve
HRRYETLERMZ
K HAK ve
HRRYETLER
(Negatif Stat)
Koruma
Haklar
SOSYAL ve
EKONOMK
HAKLAR
(Pozitif Stat)
steme Haklar
SYAS
HAKLAR
(Aktif Stat)
6

****SU ve CEZALARA LKN ESASLAR****
Kimse ilendii zaman yrrlkte bulunan kanunun su
saymad bir fileden dolay cezalandrlamaz.
Su ve cezalar ancak kanunla konulur.
darenin dzenleyici ilemleriyle (Tzk, KHK vb) su ve ceza
oluturulamaz.
Sululuu hkmen sabit oluncaya kadar kimse sulu
saylamaz. (Masumiyet Karinesi)
Kimse kendisini sulamaya ynelik bir beyanda bulunmaya
ve delil gstermeye zorlanamaz.
Kanuna aykr olarak elde edilmi bulgular, delil olarak kabul
edilemez. (2001)
Ceza sorumluluu ahsidir.
Kimse sadece szlemede belirtilen ykmllklerini yerine
getirmemesinden dolay zgrlnden alkonulamaz.
(2001)
Uluslar aras Ceza Divanna taraf olmann gerektirdii
ykmllkler hari olmak zere vatanda, su sebebiyle
yabanc lkeye verilemez.(2004)

POZTF STAT HAKLARI SOSYAL ve EKONOMK HAKLAR
Bu haklarmz dorudan devletten istediimiz haklardr.
ounlukla ii, memur vb. almalar ve ileriyle ilgili haklardr.
1
Ailenin Korunmas ve ocuk Haklar: Devlet her trl
istismara ve iddete kar ocuklar koruyucu tedbirleri alr.
(2010)
2 Eitim ve retim Hakk ve devi
3 Kylardan Yararlanma: ncelikle kamu yarar
4 Toprak Mlkiyeti
5
Kamulatrma: Devlet kamu yarar iin yapaca bir
almada ahslarn tanmazlarna el koyabilir. Bu
durumda kamulatrma bedeli pein ve nakit denir.
Ancak, tarm reformunun uygulanmas (rn. GAP), baraj
ve byk sulama projeleri, yeni orman yetitirilmesi,
kylarn korunmas gibi durumlarnda yaplacak
kamulatrmalarda bedel en fazla 5 yl iin taksitle
denebilir. Gecikmelerde en yksek faiz uygulanr.***
6
Devletletirme ve zelletirme: irket ve tanrlarn
devletin eline gemesidir.
7
alma ve Szleme zgrl alma Hak ve devi
alma artlar ve Dinlenme Hakk
8
Sendika Kurma Hakk: Sendikalar nceden izin almadan
kurulabilir. Bir kii ayn i kolunda birden fazla sendikaya
ye olabilir. (2010)****
9
Toplu Szlemesi ve Toplu Szleme Hakk: Kamu
grevlileri topla szleme yapma hakkna sahiptir.(2010)
Toplu szlemeden oluan uyumazlklara Kamu
Grevlileri Hakem Kurulu bakar ve kararlar kesindir.
10
Grev Lokavt Hakk: Uyumazlklara Yksek Hakem Kurulu
bakar.
11 crette Adaletin Salanmas
12 Salk Hizmetleri ve evrenin Korunmas Konut Hakk
13
Genlik ve Sporun Korunmas, Gelitirilmesi: Tahkim
kararlar kesindir. Yarg yolu kapaldr. (2011)
14 Sosyal Gvenlik Hakk
15 Yabanc lkelerde Yaayan Trklerin Hakk
16 Tarih, Kltr ve Tabiat Varlklarnn Korunmas
17 Sanat ve Sanatnn Korunmas
18
Devletin iktisadi ve Sosyal Grevlerinin Snrlar

ARADAK FARKLAR BUNLARA DKKAT EDN
KNN HAK ve HRRYETLER SOSYAL ve EKONOMK HAKLAR
Konut dokunulmazl Konut hakk
Bilim, Sanat Hrriyeti Sanat ve Sanatn Korunmas
Dernek Kurma Hrriyeti Sendika Kurma
Mlkiyet Hakk Toprak Mlkiyeti
AKTF KATILIM HAKLARI SYAS HAKLAR
Bu blmden sorular dierlerine gre daha fazla kmaktadr
Bu haklarmz sayesinde devlet ynetimine katlm oluruz.
1
Trk Vatandal: T.C. vatandal ile ilgili bilgiler
+ Vatandalk ba ile bal olan herkes Trktr.
+ Trk babann veya Trk Anann ocuu Trktr.
+ Vatandalk kanunun gsterdii artlarla kazanlr ve
kanunun belirledii hallerde kaybedilir.
+ Hibir Trk, vatana ballkla badamayan bir eylemde
bulunmadka vatandalktan kartlamaz.
+ Vatandalktan karlma ile ilgili ilemlerde yarg yolu
kapal deildir, aktr. (En son Dantay)
Nfus kaytlar, Nfus czdanlar, Pasaport ve Pasavan bir
lkenin vatanda olduumuzun kantdr. Pasavan: Ksa
sreli pasaport. Vatandalktan karlmalara Bakanlar
Kurulu karar verir.
2
Seme ve Seilme Hakk:
Silah altnda bulunan er ve erbalar
Askeri renciler
Taksirli sular hari hkm giymi olanlar
Dikkat: Tutuklular ve taksirli sutan hkm giymi olanlar,
Subay, Astsubay, Uzman avular, 18 yandan byk Trk
vatandalar, yurt dnda yaayan Trk vatandalar oy
kullanabilirler.
Seimlerle ilgili ilere Yksek Seim Kurulu bakar. YSK
kararlarna kar yarg yolu kapaldr. Seimlerle ilgili kanun
deiiklikleri 1 yl gemeden uygulanmaz.
3
Siyasi Parti Kurma ve Siyasi Partilere ye Olma Hakk:
= Siyasi partiler nceden izin almadan kurulabilirler.
= Gerekli artlar tayan 30 kiiyle siyasi parti kurulabilir.
= ye olma ya 18 yan doldurulmasdr. (Normal reitlik)
= Devletin bamszlna, demokratik, laik devlet ilkelerine
aykr eylemlerde bulunamazlar.
= Snf ayrmn ve diktatrl savunamazlar.
= Su ilenmesini tevik edemezler.
= Kapatlan bir siyasi parti baka bir ad altnda kurulamaz.
= SPler ticari faaliyetlerde bulunamazlar.
= SPlerin mali denetimini Anayasa Mahkemesi yapar.**
= SPlerin kapatlmasn Yargtay Cumhuriyet Basavcsnn
istemi zerine Anayasa Mahkemesi karara balar.
= SPler yabanc lkelerden yardm alamazlar.
= Eski Trk devletlerine ait sembolleri kullanamazlar.
= Seimlerde %10 oy alan parti meclise girer, %7 oy alan
parti hazine yardmndan yararlanr.
KMLER YE OLAMAZ:
Hkimler ve savclar
Saytay dhil yksek yarg organlar mensuplar
Kamu kurumunda alan memurlar
Silahl Kuvvet Mensuplar
Yksekretim ncesi renciler
NOT: Yksekretim rencileri ve elemanlar, iiler ye
olabilirler.
4 Mal Bildirimi Vatan Hizmeti Vergi devi
5 Kamu Hizmetine Girme Hakk
6
Dileke, Bilgi Edinme ve Kamu Denetisine Bavurma Hakk
Kamu Badenetisi: TBMM bakanlna baldr. TBMM seer **
Oy
Kullanamaz
7

YASAMA
Kanun, yasa karma, deitirmek ve kaldrma iidir.
Anayasamza gre Yasama grevi TBMMye verilmitir. Bu
grev devredilemez.
YASAMA YETKSNN ZELLKLER
YASAMANIN GENEL OLMASI: Anayasaya aykr olmamak
artyla TBMMnin her konuda dzenleme ve kanun
yapabilmesi iidir. Tek istisnas: Cumhurbakan
Kararnamesidir.
YASAMANIN ASLL (LK ELL): TBMMnin ele ald bir
konuyu araya baka bir i girmeden dzenlemesidir.
Cumhurbakan Kararnamesi, Skynetim ve OHAL Kanun
Hkmnde Kararnameleri bunun istisnasdr.
YASAMANIN DEVREDLMEZL: Yasama yetkisi sadece Trk
Milleti adna TBMMye aittir. Bu yetki baka bir kuruma
devredilemez. Tek istisnas: KHKdir. (Kanun Hkmnde
Kararnamelerdir.)
YASAMANIN SREKLL: Bu yetkinin kesintiye
uramamasdr.
YASAMA LEM
KANUN: TBMM tarafndan belirli usullere gre karlan yazl
emirlerdir.
*Kanunlarn tm anayasa mahkemesi denetimine tabidir.*
PARLAMENTO KARARI: TBMMnin kanun karma dnda
yapt ve kendi iyapsn dzenlemek iin ald kararlardr.
rnek: TBMM tz, Milletvekilliin drlmesi,
Dokunulmazlklarn kaldrlmas, RTK yelerini semesi,
Sava lanna karar vermesi.
PARLAMENTO KARARLARININ ZELLKLER:
- Dier ad TBMM kararlardr.
- Cumhurbakannn imzas ve onayna gerek yoktur.
- TBMM Bakanlnca resmi gazete yaynlanabilir.
- Birka Parlamento Karar dnda yarg denetimine
tabi deildir. ( Meclis tz, dokunulmazlklarn
kaldrlmas yargya tanabilir.)
TBMMNN KURULMASI
+ TBMM 550 milletvekilinden oluur. (1995)
+ TBMM yeleri tek dereceli bir seimle meclise girer. (1946)
+ Vekiller Dhondt (Nispi Temsil) sistemiyle belirlenir.
MLLETVEKL OLMANIN ARTLARI
^ TC vatanda olmak. (ifte vatandalar da seilebilir.)
^ Kamu hizmetinden yasakl olmamak
^ 25 yan doldurmu olmak
^ En az ilkokul mezunu olmak
^ Kstl olmamak
^ Askerlik grevini yapm olmak.
^ Taksirli sular hari, toplam 1 yl de daha fazla hapis
cezas almam olmak
^ Zimmet, rvet (irtikap), ihtilas (hile), dolandrclk,
sahtekarlk, yz kzartc su ilememi olmak. Bu sular
ileyenler affa urasalar dahi milletvekili olamaz.
Milletvekili Olabilmek in Grevinden Ayrlmas Gerekenler
= Hkimler, Savclar
= Yksek yarg mensuplar
= TSK Mensuplar
= retim elemanlar
= YK yeleri
= Memurlar ve i hari dier kamu grevlileri
TBMM SEMLER
TBMM seimleri 4 ylda bir yaplr. (2007)
Seimlerin sresi dolmadan seimlerin yenilenmesine
TBMM ve gerekli artlarda Cumhurbakan karar verebilir.
Sresi biten bir vekil istedii kadar seilebilir.
Sresi biten meclisin grevi yeni meclis gelinceye kadar
devam eder.
TBMM sava sebebiyle seimlerin 1 yl ertelenmesine
karar verebilir.
ERKEN SEMLER: TBMM genel seimlerin yenilenmesine
diledii zaman karar verebilir. Bunun iin salt ounluk aranr.
139 ve zeri oyla karar verilir. Tarihi TBMM belirler.
Cumhurbakan da TBMM Bakanna danarak gerekli
durumlarda seimlerin yaplmasna karar verebilir. Bu
durumda 90 gn sonraki ilk Pazar gn seim yaplr.
ARA SEM
ki genel seim arasnda TBMM yeliklerinde boalma olmas
durumunda sadece boalan yelikler iin yaplan seimdir.
^ Her seim dneminde sadece bir defa ara seim yaplabilir.
^ Genel seimden 30 ay gemedike ara seim olamaz.
^ Genel seimlere 1 yl kala ara seim olamaz.
^ TBMM ye saysnn %5i boalmsa ara seimler 3 ay
iinde yaplr. (Zorunludur.) Ancak %5 boalsa dahi 1 yl
kala yine ara seim yaplmaz.
^ Bir ilin hi milletvekili kalmamsa bu durumda 30 ay
gemesini beklemeden ara seim yaplabilir.



SEMLERN YNETM ve DENETM
lkemizde seimler Yksek Seim Kurulunun (YSK)
denetimindedir.
YSK : 7 asl + 4 yedek = 11 yeden oluur.
yeleri: 6s Yargtay, 5i Dantay yeleri arasndan seilir.
Bu yeler kendi aralarnda gizli oylama ile bir bakan ve
bakanvekili seerler.
YSKnn GREVLER;
Seimlerin ynetimi, drstl ve gvenirliini salar
Seim sresince ve seimden sonraki ikyet, itiraz ve
yolsuzluklar inceler ve karara balar.
TBMM ve Cumhurbakan seim tutanaklarn kabul eder.
!!! DKKAT: YSK kararlar kesindir. Yarg yolu kapaldr.!!!!
TBMM YEL LE LGL HKMLER
TBMM yeleri seildii blgeyi deil, tm milleti temsil eder.*
TBMM yeleri, devlet ya da kamu tzel kurulularnda,
kamu yararna alan dernek ve vakflarda grev alamazlar.
Bir ye Bakanlar kurulunun istei zerine 6 ay amamak
artyla geici bir grev alabilmesi iin TBMMnin onay lazm
YASAMA SORUMSUZLUU
Milletvekillerinin meclis almalar srasnda kulland oy ve
syledii szlerden dolay mr boyu sorumlu olmamasdr.
YASAMA DOKUNULMAZLII
Milletvekillerinin keyfi, gereksiz ve aslsz tutuklamalara kar
korunmasdr. Milletvekili dokunulmazl sadece vekillik
sresince devam eder. Milletvekili sadece cezai bakmdan
dokunulmazdr. Sust ve seimden nce balam bir
soruturma varsa (Temel haklar ktye kullanma ile ilgili) ve
ceza alrsa dokunulmazlk kalkar. Milletvekili olmayan
bakanlarn da dokunulmazlk hakk vardr. Dokunulmazl
TBMM kaldrr. 7 gn iinde Anayasa Mahk. Bavurabilir.

Bunlar ayrldktan sonra
grevlerine geri gelemezler.
12 Ay 24 Ay 30 Ay 36 Ay 0 48 Ay
Ara Seim
1 yl kala seim yok % 5 ya da ilin vekili kalmazsa olur.
8

MLLETVEKLLNN DMED DURUMLAR
= Dokunulmazl kalkarsa
= Partisinden istifa ederse
= TBMM Bakan, Babakan veya bakan olursa
dahi milletvekillii devam eder.
MLLETVEKLNN DT DURUMLAR
TBMM KARARI LE DORUDAN
*Vekillikten istifa ederse;
TBMMnin kararyla
*Meclis almalarna
zrsz 1 ay iinde toplam 5
gn katlmazsa;
TBMM ye tam saysnn salt
ounluuyla
*Vekillikle badamayan bir
i, grev yapmsa;
TBMM genel kurulunun gizli
oyuyla
*Kesin hkm giymi ve
kstlanmsa; Genel kurula
bildirilmesi yeterlidir.
*Cumhurbakan seilmise
*lmse
Milletvekillii TBMM kararna
gerek kalmadan kendiliinden
sona erer.

TBMM karar ile vekillii
den kii 7 gn iinde
Anayasa Mahkemesine iptal
iin bavurabilir. Mahkeme
15 gn iinde karar verir.
Dorudan milletvekillii den
bir durumda iptal davas
alamaz.

DENEK ve YOLLUKLAR
+ Vekillerin denek, yolluk ve emeklilik ileri kanunla dzenlenir.
+ denek ve yolluklarn en ok 3 ayl nceden denebilir.
+ Vekillerin emeklilik ilemleri Emekli Sandnca yaplr.
+ denek alan vekillerin maalarndan kesinti yaplmaz.

TBMMNN GREV ve YETKLER
^ Kanun karmak, deitirmek, kaldrmak
^ Bakanlar kurulunu denetlemek ve gvenoyu vermek
^ Uluslar aras anlamalarn onaylanmasn uygun bulmak
Dikkat: Antlamalar Bakanlar Kurulu imzalar.
^ Genel ve zel af ilanna karar vermek.
(Ormanlar yakanlar iin af karlmaz.)
^ Anayasada deiiklik yapmak
^ Savaa ve bara karar vermek
^ TSKnn kullanlmasna izin vermek
^ Yabanc lkelere asker gndermek ve yabanc askerlerin
lkede kalmasna izin vermek
^ Bte ve kesin hesap kanun tasarlarn grmek
^ Bakanlar Kuruluna Kanun Hkmnde Kararname (KHK)
karma yetkisi vermek
Dikkat: KHK karma Bakanlar Kurulunun grevidir.
^ Olaan ve Olaanst KHKleri onaylamak veya
reddetmek
^ OHAL, Skynetim, Seferberlik durumlarn onaylamak,
uzatmak veya kaldrmak
^ Para baslmasna karar vermek
^ TBMM bakann semek
^ Kamu Badenetisini semek (Ombudsman 2010)
^ TBMM seimlerinin yenilenmesine karar vermek
^ RTK yelerini semek
^ Saytay bakan ve yelerini semek*****
^ Anayasa Mahkemesine Saytaydan iki, avukatlar
arasndan bir ye semek. (2010)

DKKAT: TBMMnin idam verme yetkisi 2004 ylnda kaldrld
DKKAT: TBMMnin C.bakan seme yetkisi 2007 ylnda kaldrld

ANAYASANIN DETRLMES SREC
TBMM ye tam saysnn en az 1/3nn (184) yazl teklifi
Teklif geldikten sonra, deiiklik Anayasa Komisyonuna gider.
Komisyon raporu TBMM bakanlna gnderir.
TBMM bakanl teklifi Genel Kurula sunar.
Kanunlardan farkl olarak Anayasa deitirilmesi teklifleri
kurulda 2 kere grlr. kinci grme ile ilk grme
arasnda en az 48 saat olmaldr. Bu sreye serinleme denir.
Ksacas Anayasa teklifleri acele yani ivedililikle grlmez.
A) 330dan az oy
alnrsa
B) 330 (3/5)
kabul oy says <
367 (2/3)
C) 367 (2/3) ve
zeri oy alrsa

A) 330DAN AZ OY ALINIRSA
Anayasa deiiklii gereklemez.
B) 330 (3/5) KABUL OY SAYISI < 367 (2/3)
kan Anayasa deiiklii Cumhurbakanna gnderilir.
Cumhurbakan 15 gn iinde ya veto (geri gnderir) eder ya
da ZORUNLU olarak REFERANDUMA (Halkoylamas) gider.
Bu durumda C.Bakan tarafndan veto edilen kanun TBMM
tarafndan deitirilmeden kabul edilirse bu durumda
Cumhurbakan Zorunlu olarak Referandum yapmak
durumundadr.
C) 367 (2/3) ve ZER OY ALIRSA
kan Anayasa deiiklii Cumhurbakanna gnderilir.
Cumhurbakan 15 gn iinde ya veto (geri gnderir) eder ya
HTYARI (sterse) olarak REFERANDUMA (Halkoylamas) gider
ya da onaylar.
Bu durumda C.Bakan tarafndan veto edilen kanun TBMM
tarafndan deitirilmeden kabul edilirse bu durumda
Cumhurbakan sterse Referandum yapabilir ya da onaylar.

































Bu ikisi iin
3/5 gerekir
Kanun Cumhurbakanna gider ve 15 gn iinde
Resmi Gazetede
yaynlayabilir.
Veto edebilir.
(Geri gnderme)
Veto edilen kanun hi deimeden gelirse
Cumhurbakan kabul eder. Eer deiirse o zaman
tekrar geri gnderebilir.
Kanunlar eer bir tarih yazmamsa Resmi Gazetede
yaynlandktan 45 gn sonra yrrle girerler.
9

MLLETLER ARASI ANTLAMALARI UYGUN BULMA
- Milletler aras antlamalar Bakanlar Kurulu imzalar.
- Bu anlamalar onaylanmasn uygun bulma TBMMnin
grevidir.
- Usulne gre yaplam milletleraras antlamalar kanun
hkmndedir. Bu antlamalar iin Anayasa Mahkemesine
iptal davas alamaz.
Dikkat: usulne uygun yaplmayan anlamalar iin iptal
davas alabilir.
SRE: Bakanlar Kurulu imzalar TBMM uygun bulur
Cumhurbakan onaylar Resmi Gazetede yaynlanr.

TBMMNN KHK IKARMA YETKS VERME
KHKler olaan ve olaan st KHK olmak zere iki trldr.
KHK Bakanlar kurulu tarafndan kartlr.
Olaan dnemlerde kartlacak olan KHK iin TBMM
tarafndan Yetki Kanunu verilmesi gereklidir. (Olaanst
dnelerde kartlan KHK iin Yetki Kanununa gerek yoktur.)
TBMMnin kard Yetki Kanununda;
KHKnin kapsam
KHKnin ilkeleri
KHKnin amac
KHKnin kullanlma sresi
KHKnin birden fazla karlp karlmayaca
gibi bilgiler yer alr.
kartlan KHK, CB tarafndan RGde yaymlanr.
RGde yaymlanan KHK, ayn gn TBMMnin onayna sunulur.
Yaymland gn TBMMnin onayna sunulmayan KHK
yrrlkten kalkar.

SAVA LANI ve SLAHLI KUV. KULLANILMASINA ZN VERME
Sava ilanna, TSKnin yabanc lkelere gnderilmesine ve
yabanc askerlerin lkemize girmesine TBMM karar verir.
NOT: TBMM tatildeyken lke ani bir saldrya urarsa, bu
durumda TSKnin kullanlmasna Cumhurbakan karar verir.
!!!!NEML!!!!
Anayasamza gre, milli gvenliin salanmasndan ve silahl
kuvvetlerin yurt savunmasna hazrlanmasndan TBMMye
kar, Bakanlar Kurulu sorumludur.

BTE KANUNU ve TASARILARINI GRME, KABUL ETME
Bte tasars Bakanlar Kurulu tarafndan mali ylbandan
75 gn nce TBMMye sunulur.
Tasar Bte Komisyonuna gnderilir. (Bu komisyon en 25
iktidar, 15 dier siyasi partilerden olmak zere 40 kiiden oluur)
Komisyon 55 gn iinde raporunu genel kurula sunar.
Genel Kurul mali ylbana kadar kabul eder.
Cumhurbakan tarafndan onaylanr. (Dikkat: CB Bte
Kanunu veto edemez.)
RGde yaymlanr ve mali ylbanda yrrle girer.
KESN HESAP KANUNU: Bu kanun tasarlar mali ylbandan 7 ay
sonra Bakanlar Kurulu tarafndan TBMMye sunulur. Saytay ise
uygunluk bildirimini tasarnn verilmesinden 75 gn sonra
TBMMye sunar.
TBMMNN TOPLANMA ZAMANI ve TATLLER
TBMM, her yl Ekim aynn ilk gn kendiliinden toplanr.
TBMM bir yasama dneminde en fazla 3 ay tatil yapabilir.
TBMMnin tatil dnda 15 gnden fazla ara verilemez.
TBMMY TOPLANTIYA AIRANLAR
+ Cumhurbakan tarafndan dorudan,
+ Meclis Bakan tarafndan dorudan,
+ Bakanlar Kurulunun istei zerine Cumhurbakan,
+ 110 Milletvekilini istei zerine Meclis Bakan
TBMM BAKANLIK DVANI
TBMM Bakan Bakan vekilleri
Ktip yeler dare amirlerinden oluur.
TBMM BAKANI SEM
- Siyasi parti gruplar TBMM bakanl iin aday
gsteremezler. (Not: Siyasi parti grubu kurmak iin en az
20 milletvekili gereklidir.)
- TBMM Bakan iin bir yasama dneminde iki seim yaplr.
- lk seilen 2 yl, ikinci seilen ise o yasama dneminin
sonuna kadar grevine devam eder.
- TBMM bakan olabilmek iin milletvekili olmak zorunludur.
- TBMM bakan meclisin iinden seilir, meclisin topland
gnden itibaren 5 gn iinde divana bildirilir.
- Meclis bakan en fazla 4 turda gizli seilmek zorundadr.
- 1. Turda ye tamsaysnn 2/3 aranr. Yoksa 2.tura geilir.
- 2. Turda ye tamsaysnn 2/3 aranr. Yoksa 3.tura geilir.
- 3. Turda ye tamsaysnn salt ounluu aranr. Yoksa en
fazla oyu alan iki aday 4. Tura kalr.
- 4.Turda en fazla oyu alan TBMM bakan seilir.
MECLS BAKANININ GREVLER
Meclis toplantlarna bakanlk etmek
Meclisi temsil etmek
Cumhurbakannn seimleri yenilemesine karar vermesi
durumunda gr bildirmek
Geici Bakanlar Kuruluna siyasi partilerden ye belirlemek
Tatil ve ara vermede meclisi dorudan toplantya armak
Meclis yelerinin 1/5inin (110 kii) istemi zerine meclisi
toplantya armak
Cumhurbakanna vekillik etmek
CB Hastalandnda
CB Yurt dna ktnda
CB ldnde
CB ekildiinde yerine vekillik eder.
NOT: Cumhurbakannn grev sresinin dolmas
durumunda, yeni CB seilinceye kadar eski CB grevine
devam eder.
TBMM BAKANI LE LGL NEML BLGLER
= Milletvekili olmak zorundadr.
= Meclisi dorudan ya da 110 vekili istemiyle toplantya
arabilir.
= Bir partinin yesi ise bakan seildiinde partisiyle ilikisi
devam eder. Ancak parti faaliyetlerine katlamaz.
= Bakan seildiinde vekillii sona ermez.
= TBMMde oy kullanma hakk yoktur.
= Seimleri yenileme hakk yoktur. Sadece CB tarafndan
gr alnr.

TZK ve SYAS PART GRUPLARI
^ TBMMnin kendi i ileri ve faaliyetleri ilgili hkmlerine i
tzk denir.
^ tzkle ancak meclis almalar dzenlenebilir.
^ tzk Anayasa Mahkemesi tarafndan yarglanabilir.
^ Tze gre siyasi parti gruplar en az 20 kii olmaldr.
^ TBMM i tz onaylanmas iin Cumhurbakanna
gnderilmez.
^ Ancak CB, i tzn iptali iin dava aabilir.
SYAS PART GRUPLARININ YAPAMAYACAI LER
Dokunulmazlklarn kaldrlmas ile ilgili grme yapamaz,
karar alamazlar.
Meclis soruturmas ile ilgili grme yapamaz ve karar
alamazlar.
TBMM Bakanlna aday gsteremezler.

10

GRMELERN AIKLII ve YAYIMLANMASI
TBMM genel kurul almalar aktr. Grmeler Tutanak
Dergisinde yaymlanr. TBMM i tze gre kapal oturum da
yapabilir. Kapal oturumlarda yaplan grmelerin
yaymlanmas TBMMye baldr. sterse yaymlanmayabilir.
TOPLANTI ve KARAR YETER SAYISI
TBMM ye tam saysnn en az 1/3 (184) ile toplanr.
Toplantya katlanlarn salt ounluuyla karar verilir.
Karar yeter says hibir zaman ye tam saysnn
1/4nn 1 fazlasndan az olamaz. Ksacas 139 kiiden az
olamaz.
NOT: Bakanlar TBMM almalarna katlmadklar
durumlarda kendi oylarn baka bir bakana verebilirler. Bir
bakan en fazla iki oy kullanabilir.

TBMMNN BLG EDNME ve DENETLEME YOLLARI
TBMMnin bilgi edinme ve denetleme yollar 5 tanedir.
1. Soru
2. Meclis Aratrmas
3. Genel Grme
4. Gensoru
5. Meclis Soruturmas

1) SORU: Szl ya da yazl olarak Bakanlara ya da Babakana
bir konu hakknda soru sorulmasdr. Sadece tek bir vekil de
soru nergesi verebilir. Bir soru birden fazla Bakana
sorulmusa, Babakana sorulmu saylr.
2) MECLS ARATIRMASI: Meclis tarafndan belli bir konuda
bilgi edinmek iin yaplan incelemelerdir. Bakanlar Kurulu,
siyasi parti gruplar meclis aratrmas isteyebilir.
3) GENEL GRME: Toplumu ve devleti ilgilendiren bir
konunun TBMM Genel Kurulunda grlmesidir. Bakanlar
Kurulu, siyasi parti gruplar nerge vererek genel grme
isteyebilir.
4) GENSORU: Bakanlar Kurulunun, Babakann veya
Bakanlardan bir tanesinin grevleri ilgili denetlenmesidir.
Gensoru nergesi hkmet ve bakann siyasi
sorumluluu ile ilgilidir. *****
Gensoru nergesi kabul edilirse Bakanlar Kurulu ya da
herhangi bir bakan grevinden olabilir.
En az 20 milletvekili tarafndan gensoru nergesi
verilebilir. Bu durumda siyasi parti gruplar da gensoru
nergesi verebilir.
Gensoru nergesi verildikten 3 gn sonra bastrlr ve
yelere datlr. Datldktan sonra 10 gn iinde
gndeme alnp alnmayaca kararlatrlr.
Gndeme alma tarihi belirlendikten 2 gn sonra balar. 7
gn iinde gensoru sonulandrlmaldr.
ye tam saysnn salt ounluuyla karar alnr.
Sadece gvensizlik oylar saylr.
5) MECLS SORUTURMASI: Babakan ve bakanlarn cezai
sorumluluklarnn aratrlmas iidir.******
TBMM yelerinin 1/10u (55kii) ile nerge istenebilir.
Siyasi parti gruplar Meclis soruturmas iin nerge veremez.*
Meclis soruturma isteini 1 ay iinde grerek, gizli oyla
karar verir. Soruturma alrsa komisyonda grlr.
Komisyon 2 ay iinde hazrlad raporu TBMMye sunar. Rapor
10 gn iinde yelere datlr. 10 gn iinde grlr. Gerekli
grlrse ilgili kii YCE DVANA sevk edilir. Bakan Yce
Divana sevk edilmise bakanl, Babakan sevk edilmise
Hkmet der.


TBMMDE NTELKL OUNLUU GEREKTREN DURUMLAR
Genel ve zel af ilan ye tam saysnn 3/5inin karar
Cumhurbakannn vatana ihanetle sulanmas ye
tamsaysnn 1/3nn teklifi, 3/4nn karar
Anayasa deiikliklerinin kabul TSnin 3/5inin karar
TBMM bakan seimi ilk iki turda TSnin 2/3, nc
turda TSnin salt ounluu
Devamsz vekilliin dmesi TSnin salt ounluu
Bir bakann Yce Divana sevki TSnin salt ounluu
Gensoru neticesinde yaplan gven oylamas TSnin
salt ounluu

TBMMDE GZL OYLA YAPILMASI GEREKEN LEMLER
Meclis bakanl seimi
Meclis soruturmas alp almayacana karar verilmesi
Yce divana sevk edilme oylamalar
yelikle badamayan bir grevde srar eden vekilin
vekilliinin drlmesi
Anayasa deiiklikleri
Anayasa Mahkemesine ye seimi (Saytay 2 + 1 Avukat)
Kamu Badenetisi seimi




































11

YRTME
Kanunlar uygulama ve yrrle koyma iidir.
Anayasamza gre Yrtme grevi; Cumhurbakan ve
Bakanlar Kuruluna verilmitir.
YRTMEY GLENDREN UNSURLAR;
Cumhurbakanl kararnamesi
Cumhurbakannn resen yapt iler
Bakanlar Kurulunun KHK karmas
Olaanst hal Kanun Hkmnde Kararnameleri
*****CUMHURBAKANI*****
40 yan doldurmu,
Yksekrenim mezunu, (lk kez 61 Anayasas)
Bunlar dnda Milletvekillii seilme kriterlerine sahip,
Trk vatandalar arasndan, HALK tarafndan seilir.
Grev sresi 5 yldr.
Bir kimse en fazla 2 defa Cumhurbakan seilebilir.
Cumhurbakan TBMM yeleri arasnda veya dndan
seilebilir. Bunun iin 20 Milletvekilinin yazl teklifi gerekir.
%10 oy alan siyasi partiler C.Bakanlna aday gsterebilir.
C.Bakan seilen kiinin partisiyle iliii kesilir ve
Milletvekili ise TBMM yelii sona erer.
CUMHURBAKANLII SEM
+ Cumhurbakannn grevinin bitmesinden nceki 60 gn
iinde seim yaplr.
+ Cumhurbakanl makam boalmsa, boalmay takiben
60 gn iinde seim yaplmaldr.
+ Seim Halk tarafndan Genel Oy prensibiyle yaplr.
+ Geerli oylarn salt ounluunu alan aday CB olur.
LK OYLAMADA SALT OUNLUK SALANMAZSA;
- lk oylamadan sonraki ikinci Pazar gn ikinci seim yaplr.
- kinci oylamaya ilk oylamada en ok oy alan iki aday katlr.
- kinci oylamada geerli oylarn ounu alan CB olur.
- kinci oylamada adaylardan birinin lm ya da seilme
yeterliliini kaybetmesi durumunda ilk turdaki srada
bekleyen adayla devam edilir.
- kinci oylamada eer sadece tek aday kalrsa o zaman
referandum yaplr. (Oylama Evet Hayra dnr)
- Referanduma katlan aday oylarn ounu alrsa CB olur.
+ NOT: Yeni CB grevine balayana kadar eski CB greve
devam eder.
CUMHURBAKANININ GREV ve YETKLER
= Anayasa deiiklikleri
= Kanunlar, Milletleraras Antlamalar
= Kanun Hkmnde Kararnameler
= Tzkler Cumhurbakan tarafndan imzalanarak
Resmi gazetede yaymlanr.
DKKAT: Ynetmelikler CB tarafndan imzalanmadan
resmi gazetede yaymlanabilir.
Cumhurbakannn yetkilerini aada verilen ipular ile ayrt
edebilirsiniz.
YASAMA LE LGL YETKLER: TBMM, Yasa, Kanun, Anayasa
gibi kelimeler geiyorsa YASAMA ile ilgili yetkileridir.

YARGI LE LGL YETKLER: Mahkemelerle ilgili bir kelime
geiyorsa ve yarg yelerini seiyorsa YARGI ile ilgili grevidir.

Bunlar dnda kalan yetkiler YRTME ile ilgili grevleridir.

DKKAT ARADAK FARK: Anayasa deiikliklerini halka sunmak
YASAMA ile ilgili grevidir. Anayasa Mahkemesinin 14 yesini
semek yarg ile ilgili grevidir.

YASAMA LE LGL GREVLER
TBMMnin al konumasn yapmak
TBMMyi gerektiinde toplantya armak
Kanunlar veto ederek TBMMye geri gndermek
Anayasa deiikliklerini gerekli grdnde halkoyuna
sunmak
Kanunlar, KHKleri, TBMM i tznn bir blmn ya
da tamamn gerekli grdnde ekil ve esas bakmdan
iptal davas amak iin Anayasa Mahkemesine gtrmek
TBMM seimlerinin yenilenmesine karar vermek.
Anayasa deiikliklerini ekil bakmndan iptali iin
Anayasa Mahkemesine iptal davas amak
Dikkat: CB Anayasa deiikliklerini gerekli ya da zorunlu
durumlarda Halkoyuna (Referandum) sunabilir. Ancak
Kanunlar Halkoyuna sunamaz.
Dikkat: CB Kanun, KHK ve Tz ekil ve esas bakmn
iptalini isterken. Anayasa deiikliklerin sadece ekil
bakmndan iptalini isteyebilir.
YARGI LE LGL GREVLER
- Anayasa Mahkemesine 14 ye semek
- Dantay yelerinin drtte birini (1/4) semek
- Yargtay Cumhuriyet Basavcs ve vekilini semek
- Askeri Yargtay yelerini semek
- Askeri Yksek dare Mahkemesi yelerini semek
- Hkimler ve Savclar Yksek Kuruluna (HSYK) 4 ye semek
DKKAT: CB Yargtay yelerini semez. Yargtay yeleri
HSYK tarafndan seilir.
YRTME LE LGL GREVLER
^ Babakan atamak ve istifasn kabul etmek
^ Babakann teklifi zerine bakanlar atamak ve grevlerine
son vermek
^ Gerekli grldnde Bakanlar Kuruluna bakanlk etmek
^ Yabanc devletlere Trk temsilci gndermek, Trkiyeye
gelen yabanc temsilcileri kabul etmek
^ Milletleraras antlamalar onaylamak ve yaymlamak
^ TBMM adna TSKya Bakomutanl temsil etmek
^ TSKnn kullanlmasna karar vermek (TBMM tatildeyse)
^ Genelkurmay bakann atamak
^ Milli Gvelik Kurulunu (MGK) toplantya armak
^ MGKya bakanlk etmek
^ Kendisi bakanlnda toplanan Bakanlar Kurulu kararyla
Skynetim, OHAL ilan etmek ve Olaan st KHK
kartmak
^ Kararnameleri imzalamak
^ Srekli hastalk ve ya sebebiyle kiilerin cezalarn
hafifletmek veya kaldrmak
^ Devlet Denetleme Kurulu ye ve bakanlarn atamak
^ YK yelerini ve niversite Rektrlerini semek
CUMHURBAKANININ SYAS ve CEZA SORUMLULUU
- Cumhurbakannn siyasi sorumluluu yoktur.
- Tek bana yapt ilerden (resen) tr yarglanmaz.
Cumhurbakannn tek bana yapmad dier tm
ilemlerden babakan veya ilgili bakan sorumludur. Buna
Kar mza Kural denir.
- Cumhurbakannn grevi ile ilgili hukuki bir sorumluluu
yoktur. Ancak ahs ile ilgili hukuki sorumluluu vardr.
- Cumhurbakannn vatanda ihanet dnda grevi ile
ilgili cezai sorumluluu yoktur. Vatanda ihanet halinde CB,
TBMM ye tamsaysnn en az 1/3nn teklifi, TSnin en
az 3/4nn kabul ile sonulandrlr.
- CByi vatanda ihanet suundan dolay Yce Divan sfatyla
Anayasa Mahkemesi yarglar. ahs ile ilgili dier davalara
adliye mahkemeleri bakar.
12

CUMHURBAKANINA VEKLLK ETME
Hastalk, yurt dna kma, lm, ekilmesi durumunda yeni
CB seilinceye kadar TBMM bakan veklet eder.
Yurt iinde seyahat ederse TBMM bakan vekillik edemez.
CB grevinin bandayken MGKya katlmazsa yerine Babakan
vekillik eder.
CUMHURBAKANLII GENEL SEKRETERL
CB genel sekreterliinin kuruluu, esaslar ve grevleri
Cumhurbakanl Kararnamesi ile dzenlenir.
Cumhurbakan Kararnamesine karg yarg yolu kapaldr.
DEVLET DENETLEME KURULU
+ Devlet Denetleme Kurulu Cumhurbakanlna baldr.
+ DDKnn grevleri kanunla belirtilir. yeleri ve bakan CB
tarafndan atanr.
+ DDK, Silahl Kuvvetler ve Yarg kurumlar dndaki tm
kurumlar denetleyebilir.
+ lk kez 1982 Anayasas ile kuruldu.
NOT: Cumhurbakan ve Bakanlar Meclis dndan seilebilir.
Babakan ve TBMM bakan meclis iinden seilmelidir.***
*****BAKANLAR KURULU*****
BAKANLAR KURULU = KABNE = HKMET
= Babakan ve Bakanlardan oluur.
= Babakan Cumhurbakan tarafndan TBMM yeleri
arasndan seilir. Yani Milletvekili olmak zorundadr.
= Bakanlar, TBMM iinden ya da dndan Milletvekillii
yeterliliine sahip kiiler arasndan Babakan tarafndan
seilir ve CB tarafndan atanr.
= Babakan bakanlarn amiri deildir.
= Bakanlar Kurulu oy birlii ile karar alr.
= BK, TBMMden gvenoyu alr ve TBMMye kar
sorumludur.
= Bakanlar Kurulunun grevlerinden dolay siyasi
dorumluluklar vardr. Bundan dolay YCE DVANDA
yarglanabilirler.
BAKANLAR KURULUNUN GREVLER
lkenin genel siyasetini izlemek
KHK ve Tzk kartmak
Kanun Tasars hazrlamak
Bte ve Kesin Hesap Tasarlarn hazrlamak
CB bakanlnda OHAL, Skynetim ilanna karar vermek
Milli Gvenlii salamak
Silahl Kuvvetleri yurt savunmasna hazrlamak
Genelkurmay Bakann semek
Merkez Bankas Bakann semek
Bakanlar Kurulunun grevi u durumlarda sona erer:
1. Babakann grevinin sona ermesi, istifa etmesi
2. Bakanlar Kurulunun TBMMden gvenoyu alamamas
3. Bakanlar Kurulunun gensoru sonucu drlmesi
4. Bakanlar Kurulunun grev sresinin dolmas
BABAKAN; Babakan CB tarafndan TBMM yeleri arasndan
seilir. M.Vekili olmak zorundadr. Babakann Grevleri;
Bakanlar kurulunun uyumlu almasn salamak
Hkmetin genel politikasn takip etmek
Bakanlar semek,
TBMMden gvenoyu istemek
MGK katlmak. CB katlmazsa bakanlk etmek.
Babakann grevi u hallerde sona erer;
lm stifa Yce Divana Sevk edilirse CB seilirse
Milletvekillii seilme yeterliliini kaybederse.

Not: Bakanlar babakana kar sorumludur. Fakat babakan
bakanlarn hiyerarik amiri deildir.
BK GREVE BALAMASI ve GVENOYU
CB milletvekillerinden birini babakan seer.
Babakan TBMM iinden ya da vekil olma zellii olan
TBMM dndan kiiler arasndan bakanlar seer.
Babakan, bakanlarn listesini Cumhurbakanna sunar.
CBnin atamasyla Bakanlar Kurulu grevine balam olur.
BK greve baladktan 1 hafta sonra programn hazrlar.
Program TBMMde okunur ve gvenoyu istenir. Program
okunduktan 2 tam gn sonra balar, 1 tam gn sonra
oylama yaplr. Adi ounluk yeterlidir.
DKKAT: Bakanlar Kurulunun greve balamas iin CBnin
atamas yeterlidir. Eer TBMMden gvenoyu almazsa grevi
sona erer.
GREV SIRASINDA GVENOYU
^ Babakan gerekli grrse grev srasnda TBMMden
gvenoyu isteyebilir. (1 tam gn+1 tam gn+salt ounluk)
BK GREV ve SORUMLULUK
Bakanlar Kurulu hkmetin genel siyasetini yrtr. Bu
siyaseti yrtrken tm bakanlar sorumludur. Buna Kollektif
Sorumluluk denir. Her bakann kendi ilerinden sorumlu
olmasna Bireysel Sorumluluk denir.
MLLETVEKL OLMAYAN BAKANLAR;
TBMMde ant ierler. denek ve yolluk alrlar
TBMMde oy kullanamazlar. Yasama dokunulmazlklar
ve Yasama Sorumsuzluklar vardr.
BAKANLIKLARIN KURULMASI
Bakanlklarn kurulmas, kaldrlmas, grevleri kanunla
dzenlenir.
zinli olan bir bakana baka bir bakan veklet edebilir.
Ancak en fazla 1 kiiye veklet edilebilir.
Ne sebeple olursa olsun, boalan bakanla 15 gn iinde
atama yaplmaldr.
NOT: Adalet Bakan, HSYKnn da bakandr. **************
SEMLERDE GEC BAKANLAR KURULU
TBMM genel seimlerinden nce Adalet, Ulatrma ve ileri
Bakanlar grevlerinden ekilmelidir. Yerlerine TBMM iinden
ya da dndan bamszlar Babakan tarafndan atanr.
Bu kiiler, seimlerden 3 gn nce grevlerinden ayrlrlar.
TBMM seimlerin yenilenmesine karar vermise 5 gn iinde
yerlerine bamszlar geer.
Eer Cumhurbakan seimleri yenilemise;
CB bir tane babakan atar. Yine ayn bakanlar istifa eder.
Geici Bakanlar Kuruluna CB tarafndan, meclisteki siyasi
partilerin yelerinin oranlarna gre bakanlar atanr.
Geici Bakanlar Kurulu saysn TBMM bakan belirler.
Geici Bakanlar Kurulu iin gven oylamas yaplmaz.
Yeni BK seilince grevi sona erer.
CUMHURBAKANININ SEMLER YENLEMES
CB seimlerin yenilemesine baz durumlarda karar verebilir. Bu
durumda TBMM bakanndan gr alr. Fakat gre uymak
zorunda deildir.
^ Seimlerden sonra 45 gn iinde hkmet kurulmazsa,
^ Babakann istifasyla 45 gn iinde hkmet kurulmazsa,
^ Bakanlar Kurulu gvenoyu almadktan sonra, yeni bakanlar
kurulu 45 gn iinde hkmet kurulmazsa,
^ Bakanlar Kurulunun gensoru dmesi sonrasnda 45 gn
iinde hkmet kurulmazsa Cumhurbakan seimlerin
yenilenmesine karar verebilir.

DKKAT: Cumhurbakannn seimleri yenilemesi iin her
durumda 45 gn beklemesi gerekir.

13

MLL SAVUNMA
!!!!DKKAT!!!!
TBMM adna Bakomutanl temsil etme yetkisi
Cumhurbakanna aittir.
Milli gvenliin salanmasndan, TSKnn yurt
savunmasna hazrlanmasndan TBMMye kar Bakanlar
Kurulu sorumludur.
Genelkurmay bakan, silahl kuvvetlerin komutan olup,
savata Bakomutanlk grevini Cumhurbakan yerine
yrtr.
Genelkurmay bakan, Bakanlar Kurulunun teklifi ile
Cumhurbakan tarafndan atanr.
Genelkurmay bakan yetkilerinden dolay Babakana
kar sorumludur.
Skynetim Komutanlar Genelkurmay bakanna baldr.
Milli Savunma Bakanlnn, Genelkurmay bakanlnn ve
kuvvet komutanlklarnn grevleri kanunla dzenlenir.

MLL GVENLK KURULU MGK
MGK Cumhurbakan bakanlnda toplanr.
Cumhurbakan katlmazsa yerine babakan veklet eder.
MGK YELER
1) Cumhurbakan
2) Babakan
3) Babakan yardmclar 2001
4) Adalet Bakan 2001
5) Milli Savunma Bakan
6) ileri Bakan
7) Dileri Bakan
8) Genel Kurmay Bakanlar
9) Kara Kuvvetleri Komutan
10) Hava Kuvvetleri komutan
11) Deniz Kuvvetleri Komutan
12) Jandarma Genel Komutan

Gndemin zelliine gre baka bakan veya kiilerde
arlabilir.
Kurul 2 ayda bir toplanr.
Kurulun gndemi Cumhurbakan tarafndan hazrlanr.
Ancak Babakan ve Genelkurmay bakannn fikirleri de
alnr.
MGK sekreteri kurulun yesi deildir. Toplantya katlr
fakat oy kullanamaz.
MGK sekreteri Babakana baldr.
MGK sekreteri asker de olabilir, sivil de olabilir.











OLAANST HAL LANI
Doal afet, Ar ekonomik bunalm, Tehlikeli salgn hastalk
olmas durumunda
+
CB Bakanlndaki Bakanlar Kurulu
+
Yurdun tamam ya da bir blmnde 6 ay gememek zere
OHAL ilanna karar verir.
+
R.Gazetede yaymlanrAyn gn TBMMnin onayna sunulur.
Not: Bakanlar Kurulunun istemi zerine, TBMM OHAL sresini
4 ay gememek zere uzatabilir ya da OHAL kaldrabilir.
DKKAT: iddet olaylarnn yaygnlamas ve Kamu dzeninin
bozulmas hallerinde OHAL karar alnrken Milli Gvenlik
Kurulunun grne bavurulur.
SIKIYNETM ve SEFERBERLK
OHAL gerektiren hallerden daha vahim iddet olaylarnn
yaygnlamas, Sava hali, Ayaklanma olmas, Vatan ve
Cumhuriyete kar bir saldrnn olmas durumunda
+
MGKnn gr kesinlikle alnarak
+
CB Bakanlndaki Bakanlar Kurulu
+
Yurdun tamam ya da bir blmnde 6 ay gememek zere
SIKIYNETM ve SEFERBERLK ilanna karar verir.
+
R.Gazetede yaymlanrAyn gn TBMMnin onayna sunulur.
+
Bakanlar Kurulunun istemi ile TBMM skynetim ve
seferberlik sresini ksaltabilir, uzatabilir ya da kaldrabilir.
+
TBMM her defasndan en fazla 4 ay uzatabilir.
+
Sava zamanlarnda oluacak seferberlik ve skynetimlerde
4 ay sresi aranmaz. Yani daha fazla uzatlabilir.
DKKAT
OHAL durumunda iddet olay varsa MGKnn gr
alnabilir.
Skynetim ve Seferberlik durumlarnda kesinlikle
MGKnn gr alnmaldr.
Her ikisi de Cumhurbakanl bakanlnda toplanan
Bakanlar Kurulu karara balanr.
Her ikisi de 6 aylk iin kartlr ve R.Gazetede yaymlanr
Her ikisi de ayn gn TBMMnin onayna sunulur.
Her ikisinde TBMMnin 4 ay uzatma yetkisi vardr.
Skynetim komutanlar Genelkurmay bakanna baldr










SVL
KANAT
ASKER
KANAT
14

YARGI
Anayasamza gre Yarg grevi; Bamsz Mahkemelere
verilmitir. Mahkemeler bu yetkiyi Trk milleti adna kullanr.
Mahkemelerin kurulmas, kaldrlmas, hkim ve savclarn
haklar, grevleri KANUNLA dzenlenir.
MAHKEMELERN BAIMSIZLII
= Hkimler grevlerinde bamszdrlar. Kanuna ve hukuka
uygun olarak vicdani kanaatlerince gre yarglama yapar.
= Hibir organ, makam, merci mahkemeye emir veremez.
= Grlmekte olan bir dava hakknda beyanda bulunamaz.
= Yasama ve yrtme organlar mahkeme kararlarna uymak
zorundadr.
****HKMLK ve SAVCILIK TEMNATI****
Hkimler ve savclarn zorla grevlerinden alnmamas,
kendi istemedike anayasada belirtilen yatan nce emekli
edilmemesidir. Ksacas hkim ve savclarn haklarnn
korunmasdr.
Hkimler 65 yan bitirinceye kadar hizmet edebilirler.
Hkim ve savclar grevlerinin bandayken baka ile
uraamazlar.
Hkim ve savclar idari grevleri bakmndan Adalet
Bakanlna baldr.
Durumalar herkese aktr. Bir blm ya da tamam
deiik hallerde kapal olabilir.
Btn mahkemeler her trl karar gerekeli olarak yazar.
ADALET HZMETLERNN DENETM
Adalet hizmetleri Adalet Bakanlnca adalet mfettilerince
denetlenir.
ASKER YARGI
Askeri yarg, askeri mahkemeler tarafndan yrtlr.
Asker kiiler tarafndan ilenen askeri sular bu yargnn
grevindedir.
Ancak asker olup adli su ileyenler (devletin gvenlii,
anayasal dzene kar gelme vb)adli mahkemelere tabidir.
= Sava dnda normal vatandalar askeri
mahkemelerde yarglanamazlar.
***YKSEK MAHKEMELER***
1982 Anayasasna gre yksek mahkemeler unlardr.
1. Anayasa Mahkemesi YCE DVAN
2. Dantay DAR DAVALAR
3. Yargtay ADL DAVALAR
4. Askeri Yargtay
5. Askeri Yksek dare Mahkemesi
6. Uyumazlk Mahkemesi
!!!DKKAT!!!
Hkimler ve Savclar Yksek Kurulu (HSYK), Saytay ve Yksek
Seim Kurulu (YSK) yksek mahkeme deildir.
***ANAYASA MAHKEMES***
KURULUU: 17 yeden oluur (2010)
yelerin seimi;
14 yesi Cumhurbakan tarafndan seilir.
3 yeyi Yargtaydan
2 yeyi Dantaydan
1 yesi Askeri Yargtaydan
1 yeyi AYMden
3 yeyi 2si Hukuku, 1ini YK yelerinden
4 yeyi st ynetici, birinci snf hkim ve savclardan,
serbest avukatlardan, en 5 yl raportrlk yapm
anayasa mahkemesi raportrlerinden seer.
3 yesi TBMM tarafndan seilir.

45 yan doldurmu, yksekrenim art vardr.
ANAYASA MAHKEMES BAKANI ve YELERN SEM
Bakan, kendi yeleri arasnda gizli oyla 4 yl iin seilirler.
Bir kii 12 yl iinde tekrar bakan seilebilir.
Anayasa mahkemesi yeleri 12 yl iin sadece 1 kez seilir.
65 yan dolduranlar emekliye ayrlr.

****ANAYASA MAHKEMESNN GREVLER****
Siyasi partilerin kapatlmas davalarna bakmak
Siyasi partilerin mali denetimini yapmak***
Not: Saytaydan yardm alr.
Uyumazlk mahkemesinin bakann semek***
Anayasada belirtilen kiileri YCE DVAN sfatyla
yarglamak
Milletvekillerin dokunulmazlklarnn kaldrlmasna ilikin
iptal davalarna bakmak
Anayasa deiikliklerini sadece ekil ynnden
uygunluunu denetlemek
Kanunlarn, Kanun Hkmnde Kararnamelerin, Meclis
Tzn ekil ve esas ynden denetlemek
Bireysel bavurular karara balamak. (2010)
DKKAT: Bireysel bavuru olabilmesi iin Anayasada
verilen temel hak ve hrriyetlerin kamu gc tarafndan
ihlal edilmesi gerekmektedir. Ayrca dier hukuk
yollarnn tamamnn tketilmesi gerekmektedir.
YCE DVAN SIFATIYLA YARGILADII KLER
* Cumhurbakan * TBMM Bakan (2010 * B.Kurulu yelerini
*Yksek yarg ye ve bakanlarn
*Yargtay Cumhuriyet basavcs ve vekilini *HSYK yelerini
* Saytay ye ve bakann
*Genelkurmay bakan, hava, kara, deniz komutanlarn
jandarma genel komutann (2010)
ALIMA ve YARGILAMA USUL
Anayasa mahkemesi 2 blm ve Genel Kuruldan oluur.
Blmler bakan vekili bakanlnda 4 ye ile toplanr.
Genel Kurul ise Mahkeme Bakan ve 12 ye ile toplanr.
Siyasi partilerin kapatlmas, Yce Divan sfatyla bakt
davalarda toplantya katlanlarn 2/3 orannda oy aranr.
Yce Divan sfatyla bakt davalar dndaki tm
davalara sadece dosya zerinden bakar.
!!ANAYASA MAHKEMESNE PTAL DAVASI AABLECEKLER!!
Cumhurbakan
TBMM yelerinin 1/5i (110 vekil)
ktidar Partisi Grubu
Ana Muhalefet Partisi Grubu
ANAYASA DEKLKLER
EKL BAKIMINDAN ESAS BAKIMINDAN
C.Bakan +110 vekilin
isteiyle, R.Gazetede
yaymlandktan 10 gn sonra
***Anayasa deiiklikleri
sadece ekil ynnden
denetlenir.***
KANUNLAR
EKL BAKIMINDAN ESAS BAKIMINDAN
C.Bakan +110 vekilin
isteiyle, R.Gazetede
yaymlandktan 10 gn sonra
C.Bakan +110 vekil, ktidar
Partisi ve Ana Muhalefet
Partisi isteiyle, R.Gazetede
yaymlandktan 60 gn sonra
KHK ve TBMM TZ
EKL BAKIMINDAN ESAS BAKIMINDAN
C.Bakan +110 vekil, ktidar
Partisi ve Ana Muhalefet
Partisi isteiyle, R.Gazetede
yaymlandktan 60 gn sonra
C.Bakan +110 vekil, ktidar
Partisi ve Ana Muhalefet
Partisi isteiyle, R.Gazetede
yaymlandktan 60 gn sonra

15

+ Anayasa Mahkemesi iin kendisine geliinden itibaren 5 ay
iinde kararn vermelidir.
+ Karar vermezse, yrrlkteki kanunlara gre dava
zmlenir.
+ Anayasa Mahkemesi esastan verdii bir karara 10 yl
gemedike tekrar dava alamaz.
+ Anayasa Mahkemesi kararlar kesindir.
+ Anayasa Mahkemesi kararlar da R.Gazetede yaymlanr.
ANAYASA MAH. DENETMNE TAB OLMAYAN LEMLER
Milletleraras antlamalar
OHAL ve Skynetim KHKleri
nklp Kanunlar
Parlamento Kararlar (3 istisnas vardr)
1) Dokunulmazlklarn kaldrlmas
2) Milletvekilliin drlmesi
3) Meclis i tz
Tzkler

**YARGITAY**
Adli mahkemelerce verilen kararlarn son inceleme yeridir.
Adli Mahkemeler inde Hukuk ve Ceza geiyorsa adli
mahkemedir.
rnek: Asliye Hukuk, Sulh Hukuk, Sulh Ceza, Asliye Ceza, Ar
Ceza Mahkemesi gibi.
NEML BLG: Yargtay yeleri HSYK tarafndan gizli ve salt
ounlukla seilir.
Yargtay bakan ve bakan vekili yeler arasnda gizli oyla 4 yl
iin seilir. Sresi biten yeniden bakan olabilir.
Yargtay basavcs ve vekili Cumhurbakan tarafndan seilir.
Sresi biten yeniden seilebilir.
**DANITAY**
dari mahkemelerce verilen kararlarn son inceleme yeridir.
dari Mahkemeler: inde idare ve vergi varsa idare
mahkemesidir.
rnek: dare Mahkemesi, Vergi Mahkemesi, Blge dare
Mahkemesi gibi.
NEML BLG: Dantay yelerinin 1/4' Cumhurbakan
tarafndan, 3/4' HSYK tarafndan seilir.
Yargtay Bakan, vekili, Basavcs kendi yeleri arasndan gizli
oyla 4 yl iin seilir. Sresi biten yeniden seilebilir.
DANITAYIN GREVLER;
dari davalara bakmak
Babakan ve BK tarafndan gnderilen Kanun
Tasarlar hakknda 2 ay iinde gr bildirmek
Kamu hizmetleri ve imtiyaz szlemeleri iin 2 ay
iinde gr bildirmek
Tzk tasarlarn incelemek*****
dari Uyumazlklar zmek vb.
**ASKER YARGITAY**
Askeri mahkemelerce verilen kararlarn son inceleme yeridir.
Askeri Yargtay yelerinin tamamn Cumhurbakan seer.

Askeri Yargtay bakan, vekili ve savcs kendi aralarnda
kdem srasna gre atanr.
**ASKER YKSEK DARE MAHKEMES** (AYM)
Askeri ilerden dolay ortaya kan idari ilem ve kararlarn son
inceleme yeridir.
Askeri Yksek dare yelerinin hepsini Cumhurbakan seer.

Askeri Yksek dare bakan, vekili ve savcs kendi aralarnda
kdem srasna gre atanr.

***UYUMAZLIK MAHKEMES***
Askeri, idari, adli yarg mercileri arasndaki uyumazlklara
bakan mahkemedir.
Dikkat: Dier mahkemelerle Anayasa Mahkemesi arasndaki
uyumazlklarda Anayasa Mahkemesinin karar esastr. Bu
durum uyumazlk Mahkemesine gitmez.
Uyumazlk Mahkemesi bakan ve vekilini; Anayasa
Mahkemesi yeleri arasndan, Anayasa Mahkemesi atamasn
yaplr.*****
Uyumazlk Mahkemesi yeleri; Yargtay, Dantay, Askeri
Yargtay ve AYM yeleri arasndan seilir.
***HKMLER ve SAVCILAR YKSEK KURULU (HSYK)***
HSYKnn bakan Adalet Bakandr.
Adalet Bakan Mstear kurulun doal yesidir.
22 Asl 12 yedek yeden oluur. daire eklinde
alr.(2010)
Adalet Bakan ve Mstear dndakiler grevleri sresince
baka bir ite alamazlar.
HSYK hkim ve savclarn atama, yer deitirme,
ykseltme, disiplin cezas verme, meslekten karma gibi
konularda karar verir.
Kurulun Meslekten karlma dndaki kararlar yargya
tanamaz**** (2010)
NEML: HSYK yksek mahkeme deildir.
***SAYITAY***
Merkezi ynetim btesi kapsamndaki, kamu idareleri ve
sosyal gvenlik kurumlar vb kurumlarn gelir, gider ve
mallarn TBMM adna denetler, sorumlularn hesap ve
ilemlerini kesin hkme balar.
Saytay bakan ve yeleri; TBMM tarafndan seilir.
Saytay kararlarnn 15 gn iinde 1 defa olmak zere
dzeltilmesi istenebilir.
NOT: Mahalli idarelerin, hesap ve ilemlerinin denetimi
Saytay tarafndan yaplr.
NEML: SAYITAY yksek mahkeme deildir.

!!!!NEML!!!!
YARGI DENETMNE TAB OLMAYAN LEMLER
Cumhurbakannn tek bana (resen) yapt iler.
rnek: Rektrleri atamak, YK yelerini atamak vb.
HSYK kararlar (Meslekten karlma cezas hari)
Yksek Askeri ura (YA) Kararlar (Terfi ve emekliye
ayrma ilemleri hari)
Silahl Kuvvetlerde verilen disiplin cezalar
Milletleraras antlamalar
nklp Kanunlar
OHAL Kanun Hkmnde Kararnameleri
Skynetim Kanun Hkmnde Kararnameleri
Yksek Seim Kurulu (YSK) kararlar
Kamu Grevlileri Hakem Kurulu kararlar
Yksek Hakem Kurulu kararlar
Tahkim Kurulu kararlar (2011)






16

DARE HUKUKU
dare hukuku kamu hukuku daldr.
dare hukuku gen bir hukuk daldr.
dare hukuku itihatlara dayanr.
dare hukukunda ortaya kan uyumazlklar idari yarg
zer.
dare hukuku bamsz bir hukuk daldr.
dare hukuku statler hukukudur. Yani ayn statde
bulunan farkl kiiler iin soyut, srekli ve kiilik ddr.
DARE HUKUKUN KAYNAKLARI
Tm yazl olan kaynaklar ve itihatlar idare hukukunun
kaynadr.
dare hukukunun temel amac, idari fonksiyonlar
araclyla kamu yararn gerekletirmektir.
dari fonksiyonlarda devlet ile kiiler arasnda eitlik
yoktur.
DARENN FAALYETLER
Milli gvenlii salar.
Kolluk faaliyetlerini gerekletirir.
Kamu hizmetlerini yrtr.
dzen faaliyetlerini ynetir.
Planlama faaliyeti yapar.
GENEL DARE KOLLUK MAKAMLARI
Bakanlar Kurulu ileri Bakan
Valiler Kaymakamlar Bucak Mdrleri vb.
!!!DKKAT!!!
^ Jandarma, kolluk yetkileri ve grevleri bakmndan ileri
Bakanlna baldr. Eitim ve retim ynnden ise
Genelkurmay Bakanlna baldr.
^ Ky korucular, ky ihtiyar heyeti tarafndan tutulur ve
kaymakam tarafndan greve balatlr. Olaanst
dnemlerde ise Valinin teklifi ileri Bakann onay ile
greve balar.
^ Salk ve eitim, gibi hizmetler idari kamu hizmetidir.
^ SGK ve Kurumusosyal kamu hizmeti veren
kurumlardandr.
^ Devlet adna imtiyaz (ayrcalk) verme yetkisi Bakanlar
Kuruluna aittir.
DARENN BTNL LKES
dareyi oluturan kurulularn bir uyum ierisinde btn olarak
almasdr.
darenin btnlnde iki ara vardr;
1) Hiyerari: Ast ve st ilikisidir. (rnek: Milli Eitim Bakan,
l Milli eitim Mdrnn stdr.)
2) dari Vesayet: Merkezi ynetimin, mahalli ynetimler
(yerel ynetimler) zerindeki denetleme yetkisidir. Yada
kamu tzel kiilikleri arasndaki denetleme yetkisidir.
rnek: ileri Bakanlnn (Merkezi tekilat) Ky
Muhtarn (yerel ynetim) denetlemesi
KANUNSUZ EMR: Amir altndaki alan memura kanunlara
uymayan bir emir verebilir. Bu durumda memur emri yerine
getirmez ve yazl olarak amirine bildirir. Ancak amir yazl bir
emirle emri tekrarlarsa, bu durumda memur grevi yerine
getirse dahi sorumlu tutulmaz.
Ancak aka su tekil eden bir emri amir srar etse dahi,
mamur bunu yapmamaldr. Aksi takdirde sulu kendisi
olacaktr.
KAMU DZENN BOZAN DURUMLAR
= Gvenlik
= Dirlik ve Esenlik
= Genel Ahlak
= Genel Salk
DARENN DZENLEYC LEMLER
darenin dzenleyici ilemleri 3 tanedir.
1)Tzk 2)Ynetmelik 3)Kanun Hkmnde Kararname (KHK)

TZK
kan bir kanunun ilgili bakanlk tarafndan nasl uygulanmas
gerektiini anlatan yazl kaynaktr.
Tzk Bakanlar Kurulu tarafndan kartlr.
Tzkler Dantayn incelemesinden gemelidir.
Tzkler Cumhurbakan tarafndan imzalanr ve Resmi
Gazetede yaymlanr.
Tzklerin yargsal denetimini Dantay yapar.
Tarih belirtilmemise RGde yaymlandktan 45 gn sonra
yrrle girerler.

YNETMELK
Tzk ve kanunlarn nasl uygulanmas gerektiini gsteren
yazl kaynaklardr.
Babakanlk, Bakanlklar ve Kamu Tzel Kiililiine sahip
kurumlar tarafndan kartlrlar.
Ynetmeliklerin hepsi Resmi Gazete yaymlanmaz. Ancak
RGde yaymlanmas istenilen ynetmelikler, kanunda
yazlmaldr.
lke apnda uygulanacak ynetmeliklerin yargsal
denetimi Dantay tarafndan yaplr. Dier ynetmelikler
ise idare mahkemelerince denetlenir. Ancak Babakan ve
bakanlklar tarafndan kan ynetmeliklerin yargsal
denetimi Dantay tarafndan yaplr.
NOT: Kanun olmazsa Tzk kartlamaz. Ancak Kanun olmasa
dahi ynetmelik kartlabilir.

KANUN HKMNDE KARARNAME (KHK)
KHKler olaan ve olaan st KHK olmak zere iki trldr.
OLAAN DNEM KHK OLAANST DNEM KHK
+ Bakanlar Kurulu
tarafndan kartlr

+ CB bakanlnda
toplanan Bakanlar Kurulu
tarafndan kartlr.
+ TBMM tarafndan yetki
kanununa gerek vardr.
+ Yetki kanuna gerek
yoktur.
+ Temel hak ve hrriyetler
durdurulamaz.
+ Temel hak ve hrriyetler
durdurulabilir.
+ CB tarafndan imzalanr
ve RGde yaymlanr.
+ CB tarafndan imzalanr
ve RGde yaymlanr.
+ Tarih belirtilmemise
yaymland gn
yrrle girer.
+ Tarih belirtilmemise
yaymland gn
yrrle girer.
+ RGde yaymland gn
TBMMnin onayna
sunulur.
+ RGde yaymland gn
TBMMnin onayna
sunulur.
+ Yaymland gn TBMM
sunulmazsa yrrlkten
kalkar.
+ Yaymland gn TBMM
sunulmazsa yrrlkten
kalkar.
+ Yargsal denetimini
Anayasa Mahkemesi
yapar.
+ Yargsal denetimi yoktur.
TBMMnin kard Yetki Kanununda;
KHKnin kapsam,
KHKnin ilkeleri
KHKnin amac
KHKnin kullanlma sresi
KHKnin birden fazla karlp karlmayaca
G
i
b
i

b
i
l
g
i
l
e
r

y
e
r

a
l

r
.

17

DARENN MAL EDNME YNTEMLER
1) KAMULATIRMA: zel mlkiyette bulunan tanmazlarn
idare tarafndan el konulmasdr. Kamu yarar iin
kamulatrma yaplmaldr. Kamulatrlacak tanmazn
bedeli sahibine nakit ve pein olarak denmelidir.
Ancak, tarm reformunun uygulanmas (rn. GAP), baraj
ve byk sulama projeleri, yeni orman yetitirilmesi,
kylarn korunmas gibi durumlarnda yaplacak
kamulatrmalarda bedel en fazla 5 yl iin taksitle
denebilir. Gecikmelerde en yksek faiz uygulanr. Kk
iftilerin topra kamulatrlacaksa her halkarda pein
denir.***
2) STMVAL: Olaanst dnemlerde devletin baz
tanrlara el koymas veya kullanmasdr. rnein sava
dneminde, ahslarn arabalar devlet tarafndan
kullanlabilir.
3) GEC GAL: Bayndrlk hizmetleri iin bo arazi zerinin
geici bir sre kullanlmasdr.
4) KAMULATIRMASIZ EL ATMA: Devletin mlkiyetine
geirmeksizin gayrimenkullerden yararlanmasdr.
5) SATIN ALMA: Kamu gc kullanlmadan mal edindii tek
yol satn almadr.
6) DEVLETLETRME: Kamu yarar iin zel iletmelerin
kanunla idare tarafndan el konulmasdr.
YARGI YOLU
darenin her trl i ve eylemlerine kar yarg yolu aktr.
dare kendi eyleminden doan zarar demekle ykmldr.
DAR SZLEME LKELER
*Aleniyet (aklk) ilkesi *Serbest rekabet ilkesi
*En uygun bedelin bulunmas ilkesi
*Szlemeyi yapacak kiide belli yeteneklerin olmas ilkesi
DAR SZLEME YAPMA USULLER
Kapal teklif Ak arttrma ve eksiltme Pazarlk Yarma
DAR SZLEME TRLER
A) Mali ltizam Szlemesi: Mltezim denilen bir kiiye
orantl bir cret karlnda hizmet yaptrlmasdr.
B) Kamu Borlanma (stikraz) Szlemesi: Tahvil, bono ve
senetler karlnda halktan bor para alnmasdr.
C) Kamu Hizmeti mtiyaz Szlemesi: (Yap ilet devret)
Bir kamu hizmetinin zel kiilerce kurulmas, iletilmesi ve
belli sre sonra devlete verilmesidir.
D) Yer Alt ve Yer st Servetlerine likin Szleme: Yer alt
ve st kaynaklar devletin kontrolndedir. Bunlarn
aranmas ve karlmas devletin elindedir. Devlet isterse
baz durumlarda bu hakk zel kiilere devredebilir. Bu
durumda kar, zarar ve hasar zel kiiye aittir.
E) dare Hizmet Szlemesi: Devletin szlemeli alan
almasdr.
DAR YAPILANMA
MERKEZ YNETM YERNDEN YNETM
Yararlar
Gl bir devlet ynetimi
salar,
Devlet ilerinin tek elden
yrtlmesini salar.
darenin tarafszl
salanabilir.
Sakncalar
Brokrasi ve krtasiyecilik
vardr.
Yerel hizmetler yeterince
dikkate alnmaz.
Demokrasiye uygun deil
Yararlar
Demokratik ilkelere uygun
Brokrasi ve krtasiyecilik
azalr.
Hizmetler ihtiyaca uygun
yaplr.

Sakncalar
Partizan uygumlalar grlr
lke btnl sarslabilir.
Hizmetler eit yrtlmez.
Mali denetimlerde sknt
kabilir.
YETK GENL: Merkezi ynetimin tara temsilcisi olan
Valiye bakent adna karar alma ve verme yetkisidir.
rnek: Valinin okullar tatil edebilmesi vb.
Yetki genilii illerde sadece Valiye verilmi bir haktr.
MERKEZ TEKLAT ikiye ayrlr.
BAKENT TEKLATI TARA TEKLATI
Cumhurbakan
Babakan
Bakanlar Kurulu
Bakanlklar
Yardmc kurulular***
Dantay
Saytay
Milli Gvenlik Kurulu
l genel idaresi
Vali
l idare bakanlar
le genel idaresi
Kaymakam
le idare bakanlar
Bucak daresi
Bucak Mdr
Not:Yukarda verilen birimlerin al birimleri de bunlara dhildir.
rnek: Cumhurbakan Genel Sekreteri ve Bayaveri de
Bakent tekilatnn yesidir.

BABAKANLIK
Babakan bakanlarn hiyerarik amiri deildir.
Babakanlk tekilatnda babakandan sonraki en yetkili
kii Babakanlk Msteardr.
Babakanlk Mstear en yksek devlet memurudur.
Babakanla Bal rgtler;
Milli stihbarat Tekilat (MT)
Diyanet leri Bakanl
Toplu Konut daresi Bakanl (TOK)
Vakflar Genel Mdrl
Hazine Mstearl
Genel Kurmay Bakanl
Basn Yayn ve Enformasyon Mdrl

L GENEL DARES
ller ve ilelerin kurulmas, kaldrlmas veya isimlerinin
deitirilmesi ancak kanunla olur.
Bir ilenin komu il ile olan snrnn yeniden belirlenmesi,
bucaklarn bal bulunduklar illerin deitirilmesi ileri
Bakanlnn hazrlayaca Ortak Kararname ile yaplr.
l genel idaresinin banda Vali bulunur.
VAL; ileri Bakannn nerisi Bakanlar Kurulunun Karar
Cumhurbakannn onay ile atanr.
E Vali istisnai bir memurluktur. 657ye (DMK) tabi deildir.
E Memur olabilme art tayan, 65 yan doldurmam
herkes Vali olarak atanabilir. (niversite mezunu olmas
art deildir.)
VALNN GREVLER;
l idaresinin badr. Yetki genilii ile ili ynetir.
Adli ve askeri kurular dndaki tm kurumlar denetler.
Devletin gelir ve giderlerinin ildeki kontroln yapar.
Hkmetin ve tm bakanlklarn tek tek temsilcisidir.
Devlet temsilcisi sfatyla trenlere bakanlk eder.
Gerekli durumlarda yabanc lke temsilcilerini karlar.
Hiyerari ve dari Vesayet yetkileri vardr.
Olaanst durumlarda askeri kuvvetlerden yardm ister.
Valiler hakkndaki cezai soruturmalar Yargtay Basavcs
yrtr.
L DARESNDE YER ALAN DER BRMLER
1) Hukuk leri Mdr 2) Defterdar
3) Bayndrlk Mdr
4) Milli Eitim Mdr
5) Tarm Mdr 6)Veteriner Mdr
7) Salk ve Sosyal Yardm Mdr
18

LE DARES
le idaresinin banda Kaymakam bulunur.
KAYMAKAM; ileri Bakannn Mdrler Kurulunun nerisi
ileri Bakannn neriyi onaylamas ileri Bakan,
Babakan ve Cumhurbakannn ortak kararnamesi ile atanr.
Kaymakam olabilmek iin;
1) T.C. vatanda olmak
2) Siyasal Bilimler, ktisadi ve dari Bilimler ya da Hukuk
Fakltesi bitirmek
3) 35 yan bitirmemi olmak
4) Kaymakamlk staj ve kursunu baar ile bitirmi olmak
gerekir.
Kaymakam ilede hkmeti temsil eden byk mlki amirdir.
Dikkat: Vali hem devleti, hem hkmeti temsil ederken,
Kaymakam sadece hkmeti temsil eder.
LE DARESNDE YER ALAN DER BRMLER
1) Tarm ve Ky leri Mdr
2) Mal Mdr
3) Milli Eitim Mdr
4) Yaz leri Mdr
5) Veteriner
6) Hkmet Hekimi

BUCAK DARES
Bucak Mdr,Bucak Meclisi ve Bucak Komisyonundan oluur.
BUCAK MDR; En az lise mezunu olan, askerliini bitirmi,
35 yan gememi kiiler arasndan seilir.
ileri Bakan tarafndan Valinin emrine atanr.

MTEREK (ORTAK) KARARNAME
lgili Bakan, Babakan ve Cumhurbakan imzas bulunan
kararnamedir.
Bu kararnamede Cumhurbakannn sorumluluu yoktur.
Babakan ve bakann sorumluluu vardr.
Mterek (Ortak) Kararname ile Yaplan ler;
Valinin atanmas
Kaymakamn atanmas
lenin komu ille olan snrnn yeniden belirlenmesi
Bucan bulunduu ilin deitirilmesi
Bucaklarn kurulmas
Belediyelerin kurulmas

YERNDEN YNETM (DEM MERKEZYETLK)
Yerel Yerinden Ynetim Hizmet Yerinden Ynetim
l zel idaresi
Vali
l Genel Meclisi
l Encmeni
Belediye
Belediye Bakan
Belediye Meclisi
Belediye Encmeni
Bykehir Belediyesi
B.ehir Belediye Ba.
B.ehir Belediye Mec
B. ehir Belediye Enc
Ky daresi
Ky Muhtar
Ky Dernei
Ky ihtiyar Heyeti
dari Kamu Kurumlar
Orman Genel Md. vb
ktisadi Kamu Kurumlar
aykur, Bota vb.
Sosyal Kamu Kurumlar
SGK, OYAK vb.
Bilimsel, Teknik ve Kltrel
Kamu Kurumlar
TBTAK, niversiteler
Kamu Kurumu
Niteliindeki Meslek
Kurulular
Barolar, Odalar
Bamsz dari Otoriteler
RTK, SPK, TMSF vb.
NEML: Yerinden Ynetimler kamu tzel kiiliine sahiptir.
***** zerktirler. Bunlar atanan deil, seilen kiilerdir.****
YEREL YERNDEN YNETM = MAHALL DARELER
l zel idaresi, Belediyeler ve Kyler Mahalli idaredir.
Mahalli idarelerin seimlerine katlma ile milletvekillii
seimlerine katlma artlar ayndr.
Vali hem merkezi idarenin hem de yerel idarenin iinde
yer alan bir grevlidir.
Belediye tekilatnn banda Belediye bakan vardr.
Belediye bakan ve belediye meclisi dorudan halk
tarafndan 5 yl iin seilir.
ARA BLG: HALK TARAFINDAN SELENLER;
Cumhurbakan,
TBMM yeleri
Belediye Bakanlar
Belediye Meclis yeleri
l genel Meclisi yeleri
Muhtarlar
htiyar Heyeti

Hakknda soruturma alan bir belediye bakann
grevinden geici olarak uzaklatrma yetkisi ileri
Bakanna aittir.
Belediye Bakanlarnn bakanlktan drlmesiyle ile ilgili
davalara Dantay bakar.
Bykehir belediyeleri kanunla, Belediyeler mterek
(ortak) kararname ile kurulurlar.
Trkiyede 2013 yl itibariyle 16 Bykehir Belediyesi
vard. Ancak 2013 yl iinde yaplan kanun deiikliiyle 14
il daha Bykehir Belediyesi olma hakkn kazand. Ancak
bu 14 il, ilk yerel seimlerde Bykehir Belediyelerine
dhil olacaklardr.
ESK BYKEHRLER YEN BYKEHRLER
Ankara, stanbul, zmir,
Bursa, Adana, Antep,
Konya, Kocaeli, Antalya,
Diyarbakr, Mersin,
Kayseri, Eskiehir,
Samsun, Erzurum,
Sakarya
Aydn, Balkesir,
Manisa, Denizli, Mula,
Hatay, Malatya, Mara,
Mardin, Ordu,
Tekirda, Trabzon,
Urfa, Van

KY
Ky Muhtar, htiyar Heyeti, Ky Derneinden oluur.
Ky Muhtar ve ihtiyar Heyeti Halk tarafndan 5 yl iin
seilir.
Siyasi partiler ky muhtar iin aday gsteremezler.
Muhtar devlet memurudur.
Kyler imece usul ile (ibirliiyle) hareket ederler.
KY DERNE; Kyde ikamet eden semelere denir.

OK NEML: Merkezi ynetimler; Devlet Tzel Kiiliine
sahipken, Yerinden ynetimler; Kamu Tzel Kiiliine
sahiptirler.
Merkezi ynetimler arasndaki hiyerari varken, Yerinden
ynetimler arasnda vesayet ilikisi vardr.

KANUNLA KURULAN TEKLATLAR;
E llerin kurulmas, kaldrlmas, adlarnn deitirilmesi
E lelerin kurulmas, kaldrlmas, adlarnn deitirilmesi
E Bir ilenin baka bir ile balanmas
E Mesleki oda birliklerinin kurulmas (Barolar ve Odalar)
E Bykehir Belediyelerinin kurulmas
E Bakanlklarn kurulmas ve kaldrlmas
E niversitelerin kurulmas


19

HZMET YERNDEN YNETM KURULULARI
Kamu tzel kiiliine sahiptirler, zerktirler.
dari vesayet denetimine tabidirler.
Ayr mal varlna ve bteye sahiptirler.
Birer uzmanlk kuruluudurlar.
Kamu ktisadi Teebbsleri (KT) : Sanayi, ticaret ve bankaclk
gibi ekonomik faaliyetler yapmak iin kamusal kaynaklarla
kurulan kurululardr.
aykur, Trkiye eker Fabrikalar, TCDD, Tarm letmeleri
Genel Mdrl (TGEM), BOTA vb.

KAMU GREVLLER
Memurlar
Szlemeli Personel
Geici Personel
Kamu ileri

DEVLET MEMURU OLMA ARTLARI
E T.C. vatanda olmak
E 18 yan doldurmu olmak (kural olarak)
E En az ortaokul mezunu olmak (kural olarak)
E Kanunda belirtilen sululardan hkm giymemek
E Askerlikle ilikisi olmamak
E Salk engeli bulunmamak (Engelliler iin alan zel
kadrolar hari)
NOT: Aday memurlar en az 1 en fazla 2 yl aday memur olarak
alrlar. Adayl bu srede kalkmayan kiiiler 3 yl devlet
memuru olamaz.
Memurlar ikamet yerlerine atanrlarsa 1 gn iinde, baka yere
atanrlarsa 15 gn iinde greve balamak zorundadr. Eer
balamazsa 1 yl devlet memurluuna bavuramazlar.

MEMURLUK MESLENN TEMEL LKELER
1) Snflandrma ilkesi
2) Kariyer ilkesi
3) Liyakat ilkesi

MEMURLARA LKN DSPLN CEZALARININ HYERARS
Uyarma
Knama
Aylktan kesme
Kademe ilerlemesinin durdurulmas
Devlet memurluundan karlma
Memurluktan karlma karar Yksek Disiplin Kurulu
tarafndan verilir. Uyarma ve knamaya kar yarg yolu aktr.
Uyarma ve knamalar 5 yl
Aylktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulmas 10 yl
sonra sicilden silinir.
MEMURLARLA LGL NEML BLGLER
Siyasi partilere ye olamazlar.
Baka bir ite alamazlar.
Derneklere ye olamazlar.
Sendikalara ye olabilirler.
Dikkat: Bir memur ayn i kolunda birden fazla
sendikaya ye olabilir.
STSNA DEVLET MEMURLUKLARI
Cumhur Bakan Genel Sekreterlii memurluklar
TBMM Memurluklar
Babakanlk Bamaviri Mavirler
TOK Bakan Bykeliler
Valiler MT memurlar
Bakan yardmclar

****KAMU TZEL KL****
*****Dikkat bu blmden sorular ok gelmitir.*****
^ Kanunla kurulan
^ stn ve ayrcalkl yetkileri olan
^ Mallar, gelirleri ve personeli ayr bir statye tabi tutulmu
kurululardr.
DKKAT: Kamu tzel kiilikleri bakas ya da kendi birimleri
arasnda seimle i bana gelen kiilerce ynetilirler.
= Sonu genellikle mdrl ile biten kurulular
stisnalar: Emniyet Genel Mdrl, Tapu Kadastro
Mdrl, Milli Eitim Mdrl vb. (Atananlar)
= Sonunda Bakanl kelimesi olmayanlar
stisnalar: zelletirme Bakanl, Spor Toto Bak.
= Sonu Belediyesi olarak biten kurulular
= Sonu Meclisi olarak biten kurulular
stisna: Trkiye Byk Millet Meclisi
= Seimle ibana gelenler
= Mahalli ynetimler ve hizmet yerinden kurulular
KAMU TZEL KL VARDIR
EN OK SORULAN KAMU TZEL KLKLER
YK
niversiteler
l zel daresi Dikkat l Genel daresi tuzaktr.
Belediyeler
Kyler
KAMU TZEL KL OLMAYANLAR
Dikkat bu kurulular Merkez ve Tara tekilatndaki kurulular
ve bunlara bal kurululardr. Bu kurulularn banda
atananlar vardr.
Bu kurululara Devlet Tzel Kiilii denir.
En ok sorulan Kamu Tzel Kiilii olmayan kurulular.
TBMM
Cumhurbakan ve birimleri
Babakanlk
Bakanlar Kurulu
Bakanlklar ve birimleri
Tm Yarg Organlar
Saytay
HSYK
Milli Gvenlik Kurulu
MT
Trk Silahl Kuvvetleri
Diyanet leri bakanl vb.

NOT: Bunlar dndaki Kamu ve Devlet tzel kiilikleri ders
kitabmzn 183nc sayfasnda yazlmtr.










657 sayl Devlet Memurlar
Kanununa tabidirler.
20

ULUSLAR ARASI KURULULAR

TRKYENN KURUCU YE OLDUU KURULULAR
Birlemi Milletler
Avrupa Konseyi (CE)
Avrupa Gvenlik ve Birlii Tekilat (AGT)
Ekonomik Birlii ve Kalknma Tekilat (OECD)
slam birlii Tekilat (T)
Ekonomik Birlii rgt (ECO)
Karadeniz Ekonomik Birlii Tekilat (KE)
Uluslar aras Trk Kltr Tekilat (TRKSOY)
slam Kalknma Bankas (KB)
D-8 (Gelimekte Olan 8 lke)
Uluslar aras demeler Bankas (BIS)

TRKYENN SADECE YE OLDUU KURULULAR
NATO (Kuzey Atlantik Pakt)
Dnya Ekonomi Forumu (WEF)
nterpol (Uluslar aras Polis Tekilat)
G-20 (Gelimi ve Gelimekte Olan 20 lke)

TRKYENN YE OLMADII KURULULAR
E Avrupa Birlii
E Petrol hra Eden lkeler rgt (OPEC)
E Petrol hra Eden Arap lkeleri Tekilat (OAPEC)
E Kuzey Amerika Serbest Ticaret Blgesi (NAFTA)
E Latin Amerika Serbest Ticaret Blgesi (LAFTA)
E G-8 (Gelimi 8 lke) En son ye olan Rusyadr.
E Avrupa Serbest Ticaret Birlii (EFTA)
E Nordik Konseyi
E Arap Para Fonu (AMF)
E Arap Birlii Arap Ligi
E angay Birlii rgt

****BRLEM MLLETLER****
Kurulu Tarihi = 1945, Merkezi = New York
Genel Skreteri = Ban Ki Moon
ye Says= 193 ( En son 2011 ylnda Sudan katlmtr.)
Resmi Dilleri: Arapa, ince, ngilizce, Rusa, spanyolca,
Franszca Kodlama: A R FRANSIZ (Ba harflere dikkat)
Daimi Veto Yetkisi Olan lkeler: Fransa, ngiltere, Rusya,
in Kodlama: FRA (Ba harflere dikkat)
Kurulu Amac: Dnya barn ve uluslar aras gvenlii
salamak
Trkiye BMnin kurucu yesidir. BM yesi olarak Somali,
Kosova, Lbnan, Bosna Herksek, Libya gibi lkelere asker
gndermitir.
Birlemi Milletlerin Organlar;
Genel Kurul: En st organdr. Btn ye lkeler burada
bulunur. Eyll ve Aralk aylarnda toplanr.
Gvenlik Konseyi: Veto hakkna sahip 5 daimi lke ve 10 dier
lkelerden oluur. Dier 10 lke Genel Kurul tarafndan 2 yl
iin seilirler.
Genel Sekreterlik: rgtn faaliyetlerini yneten organdr.
Uluslar aras Adalet Divan: LAHEY Adalet divan olarak bilinir.
En yksek yarg organdr.
Ekonomik ve Sava Konseyi: Savaa neden olabilecek olaylar
zmek amacyla kurulmutur.




BRLEM MLLETLERE BALI KURULULAR
1) UNESCO: BM Eitim, Bilim ve Kltr rgtdr.
2) UNCEF: BM Uluslararas ocuk Yardm Fonu
3) IAEA: Uluslararas Atom Enerjisi Kurumu
4) WHO: Dnya Salk rgt
5) ILO: Uluslar aras alma rgt.Merkezi Cenevre (svire)
6) WB: Dnya Bankas. Trkiye 1947 ylnda ye olmutur.
Amac lkelerin kalknmalarnda ve yaplanmalarnda
onlara yardmc olmaktr. Bykehirlere ve byk lekli
irketlere kredi verir.
Trkiyenin pay binde 5tir. 188 yesi vardr.
Bakan: Jim Yong Kimdir.
Merkezi: Washingtondur.
7) IMF: Uluslararas Para Fonu. Trkiye 1947 ylnda ye oldu.
188 yesi vardr. Uluslar aras demelerini demekte
glk eken lkelere kredi verir. lkelerde istihdam
tevik eder.
Niyet Mektubu: Trkiye adna Ekonomi Bakan ve TC
Merkez Bankas bakannn imzas vardr.
Stand-By Dzenlemesi: Her an kredi kullanlabilmesi
imkn. Trkiye ilkk Stand-By anlamasn 1961 ylnda
imzalad. IMF ile ilikileri Hazine Mstear ve Ekonomiden
Sorumlu Bakan ynetir.
Merkezi: Washingtondur.
Bakan: Christine Lagarde
8) WTO: Dnya Ticaret rgt
9) FAO: Gde ve Tarm rgt
10) UNCTAD: BM Ticaret ve Kalknma Konferans
11) HABTAT - UNCHS: BM nsan Yerleimleri Konferans
12) UNDP: BM Kalknma Program
13) UNODC: BM Uyuturucu ve Su ile Mcadele Ofisi
14) UNFPA: BM Nfus Fonu
15) UNEP: BM evre Fonu
16) UNCHR: BM Mlteciler Yksek Komiserlii
17) UNRWA: BM Filistin Mltecileri Yardm Komisyonu
18) WFP: Dnya Gda Program
19) UNIDO: BM Sna Kalknma Tekilat
20) UPU: Evrensel Posta Birlii. Merkezi, svire=Bern ehridir.
21) ITU: Uluslararas Telekomnikasyon rgt: Cenevre

AVRUPA KONSEY
1949 ylnda STRAZBURGda kurulmutur.
Avrupa apnda hukuk, insan haklar gibi konularda
kararlar alan bir rgttr.
Avrupa nsan Haklar Mahkemesi (AHM), Avrupa
Konseyine baldr. Kararlar balaycdr. Ancak Cebr-i icra
yoktur.
Trkiye 1949 ylnda imzalamtr.
Resmi dilleri; ngilizce ve Fanszcadr.
Dikkat: Avrupa Konseyinin Avrupa Birlii ile bir balants
yoktur.
Kartrma: nsan Haklar Evrensel Beyannamesi; Birlemi
Milletler rgt tarafndan hazrlanmken,
Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, Avrupa Konseyine baldr.

AVRUPA GVENLK ve BRL TEKLATI (AGT)
Merkezi Viyanadr.
Amac Avrupann blnmlne son vermek, gvenlik
ve istikrar salamaktr.
Resmi dili ngilizcedir.
Genel Sekreteri: Lamberto Zannierdir.

21

OECD ( EKONOMK BRL ve KALKINMA TEKLATI)
1961de kuruldu. Merkezi: Paristir.
Sekreteri: Jose Angel Gurriadr.
Amac: ye lkelerin kalknmasn salamak ve isizli ortadan
kaldrmaktr. Kredi veren bir kurulu deildir.

SLAM BRL TEKLATI (T)
Merkezi: Ciddedir.
Sekreteri: Ekmelettin hsanoludur.
ye devletlerden bazlar 1973 ylnda (Trkiye dahil) slam
Kalknma Bankasn kurmutur. Merkezi yine Ciddedir.
slam alemini bir at altnda toplayan tek kurulutur.

EKONOMK BRL RGT (ECO)
Merkezi: stanbuldur.
Sekreteri: Muhammed Yahya
ye lkeler: Trkiye, Pakistan, ran, Azerbaycan, Afganistan,
Kazakistan, Krgzistan, Trkmenistan, Tacikistan, zbekistan
Resmi Dilleri: Trke, Farsa, Azerice, Afganca, Trkmence,
Kazaka, Tacike, Krgzcadr.

KARADENZ EKONOMK BRL TEKLATI (KE)
= Trkiyenin abalaryla kurulmutur.
= Merkezi stanbuldadr
= Resmi dili ngilizcedir.
= Sekreteri: Leonidas Chrysanthopoulos
= Trkiye, Rusya, Yunanistan, Azerbaycan, Bulgaristan,
Ermenistan, Grcistan, Romanya, Ukrayna, Moldova,
Arnavutluk ve Srbistan ye lkelerdir.
= ABD, Almanya, Fransa gzlemci devletlerdir.
Not: !!! KEye ye olmak iin Karadenize snrnn olmas
art yoktur.!!!!

ULUSLAR ARASI TRK KLTR TEKLATI (TRKSOY)
Trkiye, Azerbaycan, zbekistan, Kazakistan, Krgzistan,
Trkmenistan tarafndan 1993 ylnda kuruldu.
Merkezi Ankaradr.
Sekreteri: Dsen Kasinov
Amac Trke konuan ve Trke konuulan lkeler
arasnda kltrel ilikileri gelitirmektir. Trk kltrnn
aratrlmas ve gelitirilmesidir.

D 8 LKELER (GELMEKTE OLAN 8 LKE)
Banglade, Endonezya, Nijerya, ran, Msr, Trkiye, Pakistan,
Malezya Kodlama: BENM ToPuM
Sekreteri: Widi Praktiko
D-8 lkeleri ayn zamanda slam Konferans rgt yesidir.

NATO (KUZEY ATLANTK PAKTI)
Kurulu Yl: 1949
Merkezi: Brksel
Sekreteri: Fogh Rasmussen
Trkiye kurucu ye deildir.
Koreye asker gnderdii iin 1952 ylnda Yunanistan ile
birlikte ye oldu.
u an 28 ye lkesi vardr.
Avrupa Birliine ye olup NATOya ye olmayan lkeler;
Avusturya, sve, Finlandiya, Malta ve Gney Kbrstr.
En yetkili organ; NATO Konseyidir. Askeri faaliyetlerden
sorumludur.
Her ye lkenin veto etme hakk vardr.
Trkiye NATO yesi olarak ilk kez Afganistanda grev ald.

DNYA EKONOMK FORUMU (WEF)
= 1971 ylnda Davosta ilk toplantsn yapmtr.
= Merkezi Cenevredir.

NTERPOL (ULUSLAR ARASI POLS TEKLATI)
Merkezi Fransann Lyon kentindedir.
Bakan: Mireille Ballestrazzidir.
Uluslararas polis ibirliini salamak amacyla kurulmutur.

AVRUPA BRL (AB)
E 1951 ylnda Avrupa Kmr elik Topluluu ad altndan
kuruldu. 1993 ylnda AB adn almtr.
E Almanya, Fransa, talya, Belika, Hollanda ve Lksemburg
tarafndan kuruldu.
E Kurulu Amac; II. Dnya sava sonrasnda ykma
urayan ve zarar gren ye lkelerin ekonomik ve siyasi
adan btnlemesini salamaktr.
E Gnmzde 28 yesi bulunmaktadr.
E En son 2013 ylnda ye olan lke Hrvatistandr.
E Merkezleri; Brksel, Strazburg ve Lksemburgdadr.
E 2014 ylnda Avrupa Birlii dnem bakanlar; Yunanistan
ve talyadr.
YE LKELER
Almanya
Fransa
talya
Belika
Hollanda
Lksemburg
Bu lkeler kurucu
lkelerdir.
2004 ylnda;
ek Cumhuriyeti
Estonya
Kbrs
Letonya
Litvanya
Macaristan
Malta
Polonya
Slovakya
Slovenya
1973 ylnda;
ngiltere
rlanda
Danimarka
1981 ylnda;
Yunanistan
1986 ylnda;
Portekiz
spanya
1995 ylnda;
Avusturya
Finlandiya
sve
2007 ylnda;
Bulgaristan
Romanya
2013 ylnda;
Hrvatistan

E svire Avrupa Birliine hi bavurmamtr.
E Norve ise halk oylamas sonucu katlmay reddetmitir.
E Para birimi; Eurodur.2002 ylndan beri.
E AB yesi olup EUROyu kullanmayanlar; ngiltere,
Danimarka ve svetir.
E AB yesi olmayp EUROyu kullananlar ise; Monaco, San
Marino ve Vatikandr.
E Schengen Anlamas; ye lkelerin birbirlerinin
snrlarnda serbest dolamasn salamak amacyla
imzalanmtr. ngiltere-rlanda dhil deil, svire dhil
TRKYENN AB MACERASI
E 1959Trkiye Avrupa Ekonomi Topluluuna bavurdu.
E 1963Ankara Ortaklk Antlamas imzaland.
E 1970Katma Protokol imzaland.
E 1987Trkiye tam yelik iin mracaat etti.
E 1996T.C ve AB arasnda Gmrk Birlii yrrle girdi.
E 2005Trkiyenin yelik mzakereleri balad.
U AN: Egemen Ba ba mzakerecimizdir.