UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRAAI I KOMUNIKACIJE

ODSJEK: SAOBRAAJ
SMJER: CESTOVNI SAOBRAAJ
PREDMET: PLANIRANJE SAOBRAAJA

PLANIRANJE SAOBRAAJA ZA PODRUJE KAKANJA

Student :

Profesor :

Asmir Imamovi

Prof.dr. Mustafa Mehanovi

Januar, 2014.

SADRAJ
SADRAJ..................................................................................................................................................2
1. UVOD.....................................................................................................................................................3
1.1. Metodoloka osnova analize saobraaja za odabrano podruje .......................................3
1.2. Dokumentaciona osnova analize saobraaja za odabrano podruje ................................4
1.3. Analiza dosadanjih istraivanja u saobraaju za odabrano podruje ..............................4
2. DEFINISANJE PODRUJA ISTRAIVANJA.................................................................................5
2.1. Definisanje podruja istraivanja- obuhvat i zoniranje podruja.........................................5
3. ZONIRANJE PODRUJA...................................................................................................................8
3.1. Definisanje podruja istraivanja- namjena povrina ........................................................9
4. POTREBA ZA PARKING PROSTOROM.......................................................................................10
4.1. Odreivanje potrebnog broja parking mjesta...................................................................10
4.2. Lokacija i projekat parkinga.............................................................................................11
4.3. Dimenzionalne karakteristike tipskog vozila....................................................................12
4.4. Dimenzionalne karakteristike mjesta za parkiranje..........................................................13
4.5. Grafika metoda za dimenzionisanje parking prostora....................................................14
4.6. Veza parking objekta sa saobraajnicama......................................................................21
5. PLANIRANJE PUTOVANJA ZA NAREDNIH 10 GODINA.........................................................22
6. LITERATURA....................................................................................................................................23
7. ZAKLJUAK......................................................................................................................................24

1. UVOD
1.1. Metodoloka osnova analize saobraaja za odabrano podruje
Planiranje u saobraaju i prevozu je specifian proces kojim se utvruju potrebni kapaciteti za
zadovoljavanje potreba prevoza u budunosti na nekom planskom prostoru.
Ciljevi, motivi i zadaci ovog seminarskog rada jeste prije svega odabrati odreeno podruje na kojem e
se sprovesti odgovorajue istraivanje, odnosno na osnovu prikupljenih podataka izvriti planiranje i dati
ocjenu postojeeg saobraajnog sistema, odnosno pokazati kako se vri planiranje nekog podruja, nain
prikupljanja podataka, kao i dati prijedloge poboljanja samog saobraajnog sistema.
Za rjeavanje problema u mrei saobraajnica koristi se metod koji se sastoji od etiri koraka. Na taj
nain, tj. postepenim pristupom, omogueno je da se doe do loginog i praktinog rjeenja.
To podrazumijeva:
1. Prikupljanje podataka
2. Analizu podataka
3. Konkretan i detaljan prijedlog
4. Studij ostvarenih efekata
Prikupljanje podataka, tj formiranje informacione osnove se zasniva na saobraajnim istraivanjima.
Kvalitet prikupljenih podataka bitno utie na kvalitet planiranja. Posebna saobraajna istraivanja je
neophodno sprovoditi zbog toga to uglavnom ne postoji kontinuirano praenje odreenih podataka.
Prikupljanje osnovnih podataka o postojeem stanju kao i prognoza transportnih potreba se obino vri na
nivou manjih prostornih jedinica.
Svrha analize stanja je da da ocjenu u kojoj mjeri postojei prevozni sistem zadovoljava potrebe u
pogledu kvaliteta prevozne usluge, a sa aspekta kapaciteta, brzine, pouzdanosti, cijene i posljedica za
okolinu. Postupak analize stanja zahtijeva prikupljanje i obradu znaajne koliine informacija koje se
odnose na:

saobraajno geografski poloaj,

socio ekonomske karakteristike podruja,

razmjetaj aktivnosti (namjena povrina),

karakteristike saobraajne mree,

karakteristike kretanja stanovnitva i tereta,

parametre kretanja stanovnitva i tereta,

rad sistema javnog i masovnog prijevoza i ukupnu ocjenu stanja.

Konkretan prijedlog se izvodi na osnovu koritenja odreenih modela kako bi se na osnovu sadanjih
podataka prikazala odreena projekcija buduih potreba, odnosno razvoja samog saobraaja u narednom
periodu. Studija ostvarenih efekata se dobija vrednovanjem samog plana za odabrano podruje, odnosno
vrednovanje ostvarivosti predloenih projekcija budueg izgleda samog podruja.

1.2. Dokumentaciona osnova analize saobraaja za odabrano podruje

Podaci koji su koriteni u radu, izmeu ostalog, imaju dokumentacionu osnovu u sljedeim dokumentima:

Strategija razvoja Opine Kakanj u periodu 2007-2017.godina;

Osnovni pokazatelji razvoja Opine Kaknja;

Informacije,odnosno podaci dobijeni od Slube za privredu, budet i financije;

Izvjetaj o stanju prevoza graana Opine Kakanj sa planovima za poboljanje prevoza u

narednom periodu;

Anketni listii za domainstva, anketiranje na vanjskom kordonu, brojanje saobraaja na

presjecima i raskrsnicama;

Prostorni plan ZE-DO za period od 2003.-2023.godine;

Statistiki podaci Zavoda za Statistiku FbiH.

1.3. Analiza dosadanjih istraivanja u saobraaju za odabrano podruje

Analiza dosadanjih istraivanja je vrena iskljuivo za interne potrebe nadlenih slubi u Opini Kakanj,
koja su sluila kao interni pregled razvoja samog saobraaja na podruju opine. Ta istraivanja su
dijelom i prikazana u Strategiji razvoja Opine Kakanj za period 2007.-2017.godina, kao i u vidu
Informacija nadlenih slubi koje su raene za potrebe Opinskog aparata, kao i istraivanja vezana za
utvrivanje Prostornog plana.

2. DEFINISANJE PODRUJA ISTRAIVANJA

2.1. Definisanje podruja istraivanja- obuhvat i zoniranje podruja
Opina Kakanj zauzima centralni poloaj u Sarajevsko-zenikoj kotlini, koja se nalazi sjeverno
od Visokog i jugoistono od Zenice, privredno najznaajnijem i najgue naseljenom regionu
Bosne i Hercegovine. Smjetena je u Zeniko-dobojskom kantonu, u njegovom krajnjem junom
dijelu. Udaljenost od Sarajeva i najblieg meunarodnog aerodroma je 45 km.

Topografija: Opina je smjetena na nadmorskoj visini od 380 metara (Dobojsko polje) do 1458
metara (Lipniko brdo). Sam grad smjeten je na nadmorskoj visini od 384 metra. Povrina
opine Kakanj iznosi 377 km2. Reljef opine Kakanj je preteno brdsko-planinski, bogat
mnogobrojnim izvoritima pitke vode, umama, rudnim poljima, te drugim prirodnim resursima
koji su jo uvijek nedovoljno iskoriteni.
Opina Kakanj ima povoljan geoprometni poloaj, s obzirom da kroz njen teritorij prolazi
magistralni put M 17 preko kojeg se odvija najvei dio saobraaja na pravcu sjever-jug.
injenica da e postojeom trasom magistralnog puta M 17 prolaziti koridor Vc, stanovnicima
opine Kakanj i privredi Kaknja daje komparativne prednosti u odnosu na susjedna okruenja.
Opina Kakanj ima razvijenu mreu regionalnih, lokalnih i nekategorisanih putnih pravaca.
Naredna tabela prikazuje duine cesta po kategorijama unutar opine.

Slika 2. Grafiki prikaz puteva u opini Kakanj

eljeznika infrastruktura: Paralelno sa magistralnim putem prua se i eljeznika pruga Ploe Bosanski amac. Prva pruga koja je prolazila kroz Kakanj bila je pruga Bosanski Brod
Sarajevo izgraena 1882. godine i prvenstveno je sluila za transport uglja, eljeza, drveta i
ostalih prirodnih bogatstava. Pruga uskog kolosijeka 1947. godine zamijenjena je prugom
normalnog kolosijeka. Neto kasnije postavljeni su i industrijski kolosijeci do Rudnika, Nove
separacije i Termoelektrane. Danas industrijske kolosijeke posjeduju velika preduzea kao to su
Rudnik, Termoelektrana i Tvornica cementa.
Opina Kakanj po svojoj veliini spada u red srednjih opina u Bosni i Hercegovini. Ukupna
povrina Bosne i Hercegovine je 51 209,2 km2, povrina Federacije Bosne i Hercegovine je 26
110,5 km2, povrina Zeniko - dobojske upanije je 3 343,3 km 2, dok je povrina opine Kakanj
377 km2. U narednoj tabeli1 dat je usporedni prikaz veliine opine Kakanj i drugih opina koje
geografski granie sa opinom Kakanj.

Izvor podataka: Federalni zavod za statistiku

Slika 3. Povrina Kaknja

3. ZONIRANJE PODRUJA
U ovom radu je izvreno zoniranje podruja Opine Kakanj za potrebe istraivanja i to na etiri
zone koje predstavljaju same za sebe posebno podruje, odnosno izvreno je zoniranje prema
mjesnim zajednicama i to:

Zona I Centar grada

Zona II - Zgoa

Zona III - Doboj

Zona IV Donji Kakanj

Slika 3.1. Podjela na zone

KOMENTAR
Na osnovu prikupljenih podataka i nakon utvrivanja metodoloke osnove, prva stavka,
odnosno prvi korak je definisanje ireg podruje istraivanja, odnosno dao sam neke osnovne
podatke vezano za odabrano podruje. Nakon toga sam izvrio preciziranje onog dijela
podruja na kojem u izvriti istraivanje, odnosno izvrio sam prvo zoniranje ukupnog

podruja, te poslije preciziranje na one zone o kojima e u nastavku biti rije, tj. odabrao sam
etiri zone i na grafiki nain to sve prikazao.
3.1. Definisanje podruja istraivanja- namjena povrina
Uspostavljanje zavisnosti broja putovanja od namjene povrina potrebo je prikupiti
podatke o: ukupnoj povrini podruja, povrini namijenjenoj za pojedine djelatnosti, povrina
izgraenog prostora po vrstama namjene, prostorna raspodjela namjenskih povrina, prostorni
raspored namjenskih povrina u odnosu na centar grada, pristupanost zemljita. Nabrojani
podaci se mogu predstaviti tabelarno i grafiki.
Na osnovu ispoljenih tendencija u dosadanjem razvoju moe se zakljuiti da je u
planinskoj zoni naseljavanja nastavljen proces usitnjavanja naselja uz istovremeno smanjenje
broja stanovnika, suprotno procesu u dolinskoj zoni naseljavanja gdje uz jake saobraajne tokove
raste koncentracija stanovnitva. Prema ukupnoj naseobinskoj strukturi nedostaju naselja veliine
20.000 stanovnika koja bi predstavljala potencijalne polove razvoja urbanog sistema, to bi
moglo biti znaajno ogranienje u buduem razvoju.
Za odabrano podruje namjena povrina je prikazana tabelarno.
Vlasnitvo

Povrina umskog zemljita

(ha)
4.461,90
18.085,91
22.547,81

Privatno
Dravno
Ukupno

Slika 3.2.: Struktura zemljita opine Kakanj

4. POTREBA ZA PARKING PROSTOROM

4.1. Odreivanje potrebnog broja parking mjesta
U opini Kakanj u gradskoj zoni, od mosta na rijeci Bosni pa da mosta na rijeci Zgoi, u
funkciji je 290 garanih prostora za automobile, dok je 73 garanih prostora pretvoreno u druge
namjene. Na istom prostoru postoji 762 mjesta za parkiranje automobila. Krajem 2006 godine u
Kaknju je registrirano 7.177 putnikih, teretnih vozila i autobusa. Usporedimo li ovaj podatak sa
ukupnim brojem stanovnika opine Kakanj onda dolazimo do podatka da svaki esti stanovnik
ima automobil. Ako uzmemo da imamo 7 177 registrovana putnika automobila dobijemo da je
to 0,24 automobila po osobi. Prema stupnju motorizacije broj potrebnih mjesta za parkiranje u
gradskom sreditu odreuje se tako da se na 5 do 8 registriranih osobnih vozila osigura jedno mjesto za
parkiranje. Na osnovu predhodno navedenog dobijemo da je potrebno za 6,5 registrovanih vozila
obezbjediti jedno parking mjesto. Tako dobijemo da je broj potrebnih parkinga u sredinjem djelu grada
780 parking mjesta. Prema formuli:

P= E
k gD
gdje je:
P potreban broj parkiralinih i garanih mjesta u gradskome sreditu
E broj stanovnika grada
k koeficijent koji ovisi o gradskim prilikama i kree se u rasponu od 5 do 8
D stupanj motorizacije (broj stanovnika na jedno vozilo ili broj vozila na 1 000 stanovnika)
U naem sluaju imamo:
E = 14414 stanovnika
k = 6,5
D = 2.8 vozila na 1000 stanovnika.

10

14323
P= E =
= 787
k gD 6.5g2.8
Na kraju P = 780 parking mjesta
Moemo zakljuiti da grad ima potrebu za 787 parking mjesta, a broj registrovanih parking mjesta
je 762 to znai da je potrebno jo 25 parking mjesta u gradu.

4.2. Lokacija i projekat parkinga

S obzirom da za rjeavanje problema sa parkiranjem u Kaknju nije potrebna izgradnja velikog

broja parking mjesta, najbolja lokacija za izgradnju parkinga sa 30 parking mjesta jeste ulazu u mjesto u
Zgooa, kako je prikazana na slici Ova lokacija nalazi se u centru grada gdje je pjeaenje do glavnih
objekata i

ustanova u

gradu minimalno. Takoer postoji mogunost da se lahko povee sa

saobraajnicom koja vodi ka izlazu iz grada.

11

4.3. Dimenzionalne karakteristike tipskog vozila

Slika 4.1. Tipsko vozilo

Usvojeni podaci:
L duina fantom vozila, L = 6,55 m
B irina fantom vozila , B = 2.25 m
R - spoljni gabaritni poluprenik okretanja R = 6,91 m
R1 zadnji gabaritni poluprenik okretanja R1 = 5,33 m
r unutranji gabaritni poluprenik okretanja r = 2,77 m
l osovinski razmak, l = 3,5 m
l1 prednji prepust l1 = 1,25 m
l2 zadnji prepust l2 = 1,8 m
b1 razmak tokova na prednjoj osovini
b2 razmak tokova na zadnjoj osovini
O centar okretanja fantom vozila

12

4.4. Dimenzionalne karakteristike mjesta za parkiranje

L dubina boksa, tj. duina vozila: L = 6,55 m
B irina mjesta za parkiranje: B = 2,25 m
B1 ukupna irina mjesta za parkiranje: B1 = B + a = 2,25 + 1 = 3,25 m
a ivina zatitna zona a = 1 m
Z zatitna zona : Z = 1 m
m radijus zatitne zone : m = 0,5 m13

Slika 4.2. Mjesto za parkiranje

13

Analitiki irina prolaza se moe odrediti za zadate vrijednosti:

R = 6,91 (m)
Z = 1 (m);
= 90 = 1,57 (rad)
r = 2,77 (m)
a = 1 (m)
m = 0,5 (m)

D = x 1 + x2 + x 3 + Z

14
D = 4,32 + 2,31 + 1,6 + 1 = 9,23 (m) 9,5 (m)

4.5. Grafika metoda za dimenzionisanje parking prostora

Upravno parkiranje sa ulazom hodom unaprijed:

14

15

16

17

Slika 4.3. Upravno parkiranje

18

18

Slika 4.4. Povrina parkinga

19

Definisana je ukupna povrina parking prostora za 25 vozila.

Na osnovu grafoanalitike metode za ulazak vozila u parking mjesto sa hodom unaprijed
dobivena je irina manipulativne povrine u iznosu od 9,5 m. Ukupna irina parking baze
jednaka je zbiru manipulativne povrine i dvostruke dubine boksa mjesta za parkiranje i
dvostruke eone zatitne zone i dvostruke ivine zatitne zone:

=D+2L+2Z+2c
= 9,5 + 2 6,55 + 2 1 + 2 0,5 = 25,6 (m)

Ukupna duina parking baze:

F = 13 3,25 = 42,25 (m)
Ukupna povrina parking baze je:
P=*F
P = 25,6 42,25 = 1081,6 (m2)

Ukupna povrina koritenog parkinga:

X = 3,25 ( 6,55 + 0,5 + 1 ) = 26,16 (m2)
P25PA = P X = 1081,6 26,16 = 1055,44 (m2)

20

4.6. Veza parking objekta sa saobraajnicama

Veza parking objekta sa saobraajnicama zavisi od postojeih saobraajnica. Na slici je dat
primjer veze parkinga sa saobraajnicama.

Slika 4.5. Parking objekat sa saobraajnicama

21

5. PLANIRANJE PUTOVANJA ZA NAREDNIH 10 GODINA

I-C Matrica dnevnih kretanja stanovnika

1
2
3
4
5

1
0
345
656
345
324

2
498
0
654
498
345

3
654
654
0
657
654

4
657
345
123
0
498

5
498
324
345
498
0

Tij
2308
1670
1781
2002
1826

Ukoliko usvojimo da je faktor porasta Fij=1,225 mogue je primjeniti model jedinstvenog faktora porasta,
koji je najstariji te najjednostavniji model. Prognozirana matrica kretanaj se dobija na taj nain da se
faktor porasta mnoi sa ve postojeom matricom kretanja.
Tij=tij*F (kretanja/dan)
Tij-prognozirani broj kretanja
tij-postojei broj kretanja
F- faktor porasta kretanja za itavo podruje u kom se radi prognoza
Planirani broj dnevnih kratanja za 10 godina
1
2
3
4
5

1
0
422
801
422
396

2
610
0
801
610
422

3
801
801
0
804
801

4
804
422
150
0
610

5
610
396
422
610
0

Tij
2824
2039
2171
2442
2224

Raspodjela na javni i individualni prevoz putovanja na posao

Ukoliko pretpostavimo da je od ukupnog broja dnevnih kretanja 20% koristi nemotorizovani
saobraaj dobijemo sljedee matrice kretanja.
I-C matrica motorizovanog dnevnog kretanj

1
2
3
4

1
0
400
524
400

2
398
0
524
398

3
524
524
0
525

4
525
400
150
0

22

5
398
79
400
398

Tij
1845
1403
1598
1721

79

400

524

398-

1401

Na osnovu broja dnevno prevezenih putnika moemo odrediti ueejavnog gradskog prevoza u
ukupnom motorizovanom kretanju, dnevno broj prevezenih putnika u javnom prevozu je 1593, odnosno
uee javnog gradskog prevoza je oko 20 %.
Raspodjela putovanja na posao javnim gradskim prevozom
1
0
50
104
50
19

1
2
3
4
5

2
79
0
104
398
50

3
104
1040
105
104

4
105
50
19
0
79

5
79
19
50
79
0

Tij
367
223
277
632
252

4
419
220
150
0
398

5
316
316
400
316
0

Tij
1470
1176
1389
1275
1357

Raspodjela putovanja na posao individualnim prevozom

1
0
220
418
220
316

1
2
3
4
5

2
316
0
418
316
220

3
418
418
0
419
418

6. LITERATURA
-

Mehanovi M.: Planiranje u saobraaju, Fakultet za saobraaj i komunikacije Sarajevo,

2011.[1]

Internet izvori:

www.maps.google.com [2]
www.prometna-signalizacija.com [3]
www.wikipedia.ba [4]
www.posavina.org [5]

23

www.mojemjesto.ba [6]
www.iddeea.gov.ba [7]

7. ZAKLJUAK
Pri rjeavanju zadataka projektovanja parking povrina potrebno je uzeti u obzir odreeni niz postupaka
na osnovu kojih se generalno odvija proces projektovanja, odnosno proces izrade tehnike dokumentacije,
po kome e se realizovati, tj. izgraditi zahtjevani parking prostor.
Postupci procesa projektovanja:
1) Dobijanje lokacije i urbanistiko tehnikih uslova za parking-garau
U ovom materijalu sadrani su: planirani broj mjesta kao i osnovni tehniki uslovi koje projektovani
objekat mora da zadovolji. Posebno znaajan podatak u urbanistiko tehnikim uslovima je saobraajno
tehniko rjeenje veze parking garae sa ulinom mreom.
2) Osnovna namjena parking-garae

24

Pri razradi ovog postupka potrebno je utvrditi osnovni dominantni motiv parkiranja, od ega e dalje
zavisiti tehnoloka rjeenja unutranjih komunikacija i veza sa spoljnom mreom,
3) Ispitivanje terena
Ovdje je potrebno izvriti ispitivanje nosivosti terena, vodopropustljivost, kao i stabilnost terena. Od ovih
ispitivanja zavisie izbor materijala za obradu podloge.
4) Izrada optimalnog rasporeda mjesta za parkiranje.
Radi maksimalnog iskorienja ponuene lokacije potrebno je izvriti izbor optimalnog rasporeda mjesta
za parkiranje. Prilikom ovog rada potrebno je:

Usvojiti dimenzionalne karakteristike mjesta za parkiranje na osnovu usvojenog tipskog vozila

(fantom vozila)

Izbjegavati nepogodne nagibe i otre uglove

Odabrati najpovoljniji ugao parkiranja, imajui pri tom u vidu da je dvoredno upravno parkiranje
najekonominije

Obezbijediti unutranji reim kretanja vozila i pjeaka

Potrebno je obezbijediti dovoljan broj glavnih i rezervnih izlaza

Obezbijediti protivpoarnu zatitu

Raunati sa mogunou dvonamjenske funkcije u ratnim uslovima, kod parking garaa kao
sklonita.

5) Uklapanje u okolinu ambijent

Potrebno je odrediti arhitektonsko gradjevinsko rjeenje i zadovoljiti sve postavljene uslove iz
prethodnih taaka.
Postupak dimenzionisanja povrine jedininog elementa (jedno tipsko vozilo) obuhvata:

obiljeja jedininog elementa (ugao parkiranja, nain ulaska/izlaska, prioriteti)

optimizacija naina kretanja
postupak dimenzionisanja (rastojanje izmeu vozila u redu i irina prolaza)
definisanje karakteristinih poloaja vozila (oznaiti ih sa taakama npr. 1,2,3...)
irina dijela jedininog elementa
duina jedininog elementa
irina prolaza
povrina jedininog elementa
specifina povrina elementa.

25