Petar Stipanovi :: Vjebe iz Ope fizike 3 :: Dopplerov efekt

1011 I4 - 2
Vjetar pue brzinom od 5 m/s u smjeru sjevera, a imi se giba brzinom 10 m/s prema jugu prema moljcu koji leti prema imiu brzinom 27.0 km/h. imi podeava frekvenciju emitiranog zvuka kako bi uo zvuk (reflektiran od moljca) frekvencije 82 kHz. Ako je brzina zvuka u zraku 340 m/s, odredite frekvenciju zvuka koju emitira imi. (Brzine vjetra, moljca i imia dane su relativno u odnosu na tlo.) = 5 ms1 = 10 ms1 = 27 km 1000 m = 27 = 7.5 ms 1 h 3600 s VJETAR IMI MOLJAC

= 340 m s1 = 82 kHz =? Dopplerov efekt frekvencija izvora; detektirana frekvencija brzina zvuka u mediju brzina izvora u odnosu na medij brzina detektora u odnosu na medij Predznaci se biraju tako da tei poveanju ako se radi o pribliavanju, te smanjivanju ako se radi o udaljavanju.

Kako se medij (zrak) giba brzinom u odnosu na tlo, a brzine imia i moljca dane su takoer u odnosu na tlo, potrebno je prvo izraunati relativne brzine izvora i detektora (imia i moljca) u odnosu na medij kojim se prenosi zvuk (zrak) = + = 10 m s 1 + 5 m s 1 = 15 m s1 = = 7.5 m s1 5 m s 1 = 2.5 m s 1 imi emitira zvuk frekvencije kojeg detektira moljac . Frekvencija, koju detektira moljac, iznosi (u brojniku + jer se detektor giba PREMA izvoru pa detektirana frekvencija tei poveanju, u nazivniku jer se izvor giba PREMA detektoru pa detektirana frekvencija tei poveanju) + = Zvuk se reflektira od moljca i na taj nain moljac postaje izvor zvuka frekvencije = kojeg ponovno detektira imi kao zvuk frekvencije (u brojniku + jer se detektor giba PREMA izvoru pa detektirana frekvencija tei poveanju, u nazivniku - jer se izvor giba PREMA detektora pa detektirana frekvencija tei takoer poveanju) + + + = = = + + = 82 kHz 340 m s 1 15 m s 1 340 m s1 2.5 m s 1 82 kHz 0.9 74 kHz 340 m s 1 + 2.5 m s 1 340 m s 1 + 15 m s1

Petar Stipanovi :: Vjebe iz Ope fizike 3 :: Dopplerov efekt

1011 I1 2
Voda se giba brzinom od 2 m/s u smjeru gibanja podmornice A koja se giba brzinom 5 m/s prema podmornici B te emitira zvuk frekvencije jednake petom harmoniku koji nastaje u cijevi (duljine 5 m, ispunjene vodom, zatvorene na jednom kraju). Ako je brzina zvuka u vodi 1530 m/s, a podmornica B giba se suprotno gibanju podmornice A brzinom 27.0 km/h, odredite frekvenciju zvuka koju detektira podmornica B. (Brzine vode i podmornica dane su relativno u odnosu na tlo.) = 5 m = 2 m s1 = 5 m s 1 = 27.0 km 1000 m = 27 = 7.5 m s1 h 3600 s

= 1530 s 1 =? Vii harmonici u cijevi zatvorenoj na jednom kraju Stojni valovi, koji imaju jasne vorove i trbuhe, nastaju pri rezonantnim frekvencijama koje su cjelobrojni viekratnici najnie rezonantne frekvencije. Frekvencija n. harmonika vea je n puta od najnie rezonantne frekvencije (prvog harmonika) n = n 1 = n 1

Sa slike moemo zakljuiti kako u sluaju cijevi zatvorene na jednom kraju nema parnih viih harmonika, a valna je duljina (2n-1). harmonika 21 = Frekvencija izvora (zvuk podmornice A) iznosi I = 5 = 5 1 = 5 1530 s 1 =5 = 5 = 382,5 Hz . 1 4 45m 4 ;n (2 1)

Petar Stipanovi :: Vjebe iz Ope fizike 3 :: Dopplerov efekt Dopplerov efekt frekvencija izvora; detektirana frekvencija brzina zvuka u mediju brzina izvora u odnosu na medij brzina detektora u odnosu na medij

Predznaci se biraju tako da tei poveanju ako se radi o pribliavanju, te smanjivanju ako se radi o udaljavanju.

VODA

Kako se medij (voda) giba brzinom , a brzine podmornica A i B dane su u odnosu na tlo, potrebno je izraunati relativne brzine podmornica u odnosu na medij kojim se prenosi zvuk = = 5 m s1 2 m s1 = 3 m s1 = + = 7.5 m s1 + 2 m s 1 = 9.5 m s1 Frekvencija, koju detektira podmornica B, iznosi (u brojniku + jer se detektor giba prema izvoru pa detektirana frekvencija tei poveanju, u nazivniku jer se izvor giba prema detektoru pa detektirana frekvencija tei poveanju) = + 1530 s 1 + 9.5 m s 1 1539.5 = 382,5 Hz = 382,5 Hz 1 1 1530 s 3 m s 1527

= ,

Petar Stipanovi :: Vjebe iz Ope fizike 3 :: Dopplerov efekt

1011 I2 2
Voda se giba u odnosu na tlo brzinom 1 m/s prema sjeveru. Podmornica A giba se relativno u odnosu na podmornicu B brzinom 2 m/s prema B, koja se giba prema sjeveru relativno u odnosu na tlo brzinom 18 km/h. Podmornica A emitira zvuk frekvencije jednake etvrtom harmoniku koji nastaje na ici (mase 200g, duljine 5 m, napete silom od 10 N, uvrenoj na oba kraja). Ako je brzina zvuka u vodi 1530 m/s, odredite frekvenciju zvuka koju detektira podmornica B. = 5 m = 200 g = 0.2 kg = 4 = 10 N = 2 m s1 = 18 km 1000 m = 18 = 5 m s 1 h 3600 s

= 1530 s 1 2 = 1 m s 1

=? Vii harmonici na ici uvrenoj na oba kraja Stojni valovi, koji imaju jasne vorove i trbuhe, nastaju pri rezonantnim frekvencijama koje su cjelobrojni viekratnici najnie rezonantne frekvencije. Frekvencija n. harmonika vea je n puta od najnie rezonantne frekvencije (prvog harmonika) n = n 1 = n 1 gdje je brzina vala na ici linearne gustoe napete silom napetost niti = = { } masa/duljina

Sa slike moemo zakljuiti kako u sluaju ice uvrene na oba kraja, valna duljina (n). harmonika iznosi n = 2 ;n n

Petar Stipanovi :: Vjebe iz Ope fizike 3 :: Dopplerov efekt Frekvencija izvora (zvuka koji proizvodi podmornica A) iznosi 10 kg m s 2 I = 4 = 4 1 = 4 =4 = 2 2 = 2 = 2 = 2 = 210 s 1 2 2 1 0.2 kg 5 m 1 1 1 I 6,325 Hz . Dopplerov efekt frekvencija izvora; detektirana frekvencija brzina zvuka u mediju brzina izvora u odnosu na medij brzina detektora u odnosu na medij

Predznaci se biraju tako da tei poveanju ako se radi o pribliavanju, te smanjivanju ako se radi o udaljavanju.

Ako ne promatramo meusobne odnose brzina, moemo pretpostaviti 2 sluaja. Podmornica B giba se prema sjeveru, a podmornica A prema podmornici B. Prema tome postoje dvije mogunosti, podmornica A moe se gibati prema sjeveru (B je blie sjeveru) ili se podmornica A moe gibati prema jugu (A je blie sjeveru). 1. SLUAJ

VODA

Kako se medij (voda) giba brzinom 2 , a brzina podmornice B (detektora) dana je u odnosu na tlo, potrebno je izraunati relativnu brzine podmornice u odnosu na medij kojim se prenosi zvuk, odnosno vodu = 2 = 5 m s1 1 m s 1 = 4 m s 1 U ovom sluaju podmornice se gibaju u istom smjeru. Brzina podmornice A (izvora) dana je u odnosu na podmornicu B, a brzina podmornice B dana je u odnosu na tlo pa je brzina podmornice A u odnosu na tlo = + = 2 m s1 + 5 m s 1 = 7 m s 1 Relativna brzina podmornice A u odnosu na medij, kojim se prenosi zvuk, odnosno vodu, iznosi = 2 = 7 m s1 1 m s1 = 6 m s 1 Frekvencija, koju detektira podmornica B, iznosi (u brojniku - jer se detektor giba od izvora pa detektirana frekvencija tei smanjenju, u nazivniku jer se izvor giba prema detektoru pa detektirana frekvencija tei poveanju) = 1530 m s1 4 m s 1 = 6,325 Hz 1530 m s1 6 m s 1 1526 1524

= 6,325 Hz

= ,

Petar Stipanovi :: Vjebe iz Ope fizike 3 :: Dopplerov efekt 2. SLUAJ

VODA

Kako se medij (voda) giba brzinom 2 , a brzina podmornice B (detektora) dana je u odnosu na tlo, potrebno je izraunati relativnu brzine podmornice u odnosu na medij kojim se prenosi zvuk, odnosno vodu = 2 = 5 m s1 1 m s 1 = 4 m s 1 U ovom sluaju podmornice se gibaju u suprotnom smjeru jedna prema drugoj. Brzina podmornice A (izvora) dana je u odnosu na podmornicu B, a brzina podmornice B dana je u odnosu na tlo pa je brzina podmornice A u odnosu na tlo = = 2 m s1 5 m s 1 = 3 m s 1 to bi znailo: A se giba od B to je u kontradikciji sa zadanim (A se giba prema B). Prema tome, jedini mogui sluaj je 1. KOMENTAR: Oba sluaja bi bila mogua npr. kada bi zadatak bio zadan ovako: Voda se giba u odnosu na tlo brzinom 1 m/s prema sjeveru. Podmornica A giba se relativno u odnosu na podmornicu B brzinom 5 m/s prema B, koja se giba prema sjeveru relativno u odnosu na tlo brzinom 2 m/s. Podmornica A emitira zvuk frekvencije jednake etvrtom harmoniku koji nastaje na ici (mase 200 g, duljine 5m, napete silom od 10 N, uvrenoj na oba kraja). Ako je brzina zvuka u vodi 1530 m/s, odredite frekvenciju zvuka koju detektira podmornica B.

Petar Stipanovi :: Vjebe iz Ope fizike 3 :: Dopplerov efekt

1011 I3 2
Vjetar pue brzinom od 15 m/s u smjeru gibanja imia koji se giba brzinom 20 m/s prema moljcu te emitira zvuk frekvencije jednake 82 kHz. Ako je brzina zvuka u zraku 340 m/s, a moljac se giba se od imia brzinom 36.0 km/h, odredite frekvenciju zvuka koju detektira imi (reflektiranu od moljca). (Brzine su dane relativno u odnosu na tlo.) = 15 ms1 = 20 ms1 = 36 km 1000 m = 36 = 10 ms1 h 3600 s IMI MOLJAC VJETAR

= 340 m s1 = 82 kHz =? Dopplerov efekt frekvencija izvora; detektirana frekvencija brzina zvuka u mediju brzina izvora u odnosu na medij brzina detektora u odnosu na medij Predznaci se biraju tako da tei poveanju ako se radi o pribliavanju, te smanjivanju ako se radi o udaljavanju.

Kako se medij (zrak) giba brzinom u odnosu na tlo, a brzine imia i moljca dane su takoer u odnosu na tlo. Potrebno je prvo izraunati relativne brzine izvora i detektora (imia i moljca) u odnosu na medij kojim se prenosi zvuk, odnosno zrak = = 20 m s 1 15 m s1 = 5 m s1 = = 10 m s1 15 m s 1 = 5 m s1 imi emitira zvuk frekvencije kojeg detektira moljac . Frekvencija, koju detektira moljac, iznosi (u brojniku - jer se detektor giba OD izvora pa detektirana frekvencija tei smanjenju, u nazivniku jer se izvor giba PREMA detektoru pa detektirana frekvencija tei poveanju) = Zvuk se reflektira od moljca i na taj nain moljac postaje izvor zvuka frekvencije = kojeg ponovno detektira imi kao zvuk frekvencije (u brojniku + jer se detektor giba PREMA izvoru pa detektirana frekvencija tei poveanju, u nazivniku + jer se izvor giba OD detektora pa detektirana frekvencija tei smanjenju) + + = = + + = 82 kHz 340 m s 1 + 5 m s 1 340 m s1 + 5 m s 1 345 2 = 82 kHz ( ) 87 kHz 340 m s 1 5 m s 1 340 m s1 5 m s 1 335

Petar Stipanovi :: Vjebe iz Ope fizike 3 :: Dopplerov efekt

1213 - VJ - UDARI
Student proizvodi zvuk frekvencije 256 Hz i kree se prema zidu konstantnom brzinom 1.33 m/s. Kolika je frekvencija udara (koje uje student) nastalih superpozicijom izvornog zvuka i jeke? Koliko bi se brzo trebao kretati da frekvencija udara bude 5 Hz? = 256 Hz U2 = 5 Hz 1 = 1.33 ms1 1 , 2 =? Udari nastaju superpozicijom izvornog zvuka frekvencije i jeke ija se frekvencija malo mijenja zbog gibanja studenta. Frekvencija jeke (ona frekvencija koju uje student) poveana je u donosu na frekvenciju zvuka reflektiranog od zida zbog gibanja studenta (detektora) prema zidu + 1 = dok je frekvencija reflektiran od zida (ona koju zid uje) takoer poveana zbog gibanja studenta (u ovom sluaju izvora) = 1 Prema tome = + 1 1

Frekvencija udara jednaka je razlici frekvencija zvukova ijom superpozicijom nastaju, odnosno frekvencije jeke i frekvencije izvornog zvuka + 1 21 1) = ( ) 1 1 2 1.33 1 = 256 Hz ( ) = 1.99 Hz 343 1.33 Prethodno dobivenu relaciju iskoristi emo za raunanje brzine 2 pri kojoj bi frekvencija udara bila U2 1 = = ( 2 = ( 22 2 ) 2 = = 3.38 m/s 2 2 2