Is de sluiting van Kaesong Industrial Zone het definitieve einde van The Sunshine Policy?

Tijdens de hoogopgelopen spanningen tussen beide Koreas kreeg Kaesong Industrial Complex veel aandacht. Het is het meest omvangrijke project dat door de twee landen samen gerund wordt en hiermee is het dan ook zeer vatbaar voor inter-Koreaanse spanningen. Het project overleefde eerdere spanningen, maar begin april werd het complex gesloten en sindsdien ligt de productie stil. De schade is opgelopen tot $935 miljoen en het geduld van Seoul raakt op. Zes gesprekrondes hebben geen doorbraak kunnen forceren en zo lijkt de toekomst van het in 2004 in gebruik genomen complex en hiermee de laatst overgebleven tastbare samenwerking uiterst onzeker.

Sunshine policy en Kaesong Industrial Complex Na jaren van vijandigheid lanceerde de latere Nobelprijswinnaar Kim Dae-jung bij zijn aantreden in 1998 een ommekeer in de Noord-Zuid relaties. In plaats van een harde lijn werd de oplossing gezocht in samenwerking en de geboorte van de zogenaamde sunshine policy was een feit. In 2000 leidde dit tot de eerste ontmoeting tussen de leiders van beide Koreas Kim Jong-il en Kim Dae-jung. De toenadering tussen beide landen zorgde ervoor dat er tussen 1998 en 2008 diverse gezamenlijke projecten gestart werden. De drie belangrijkste projecten waren: Kumgang Mountain Tours, Kaesong City Tours en Kaesong Industrial Zone oftewel The Big Three. Een van de betrokkenen achter deze projecten was de in (het huidige) Noord-Korea geboren Hyundai oprichter Chung Ju-yung. De interKoreaanse relaties lagen de in 2001 overleden ondernemer altijd nauw aan het hart en zo werd Hyundai Asan (dochteronderneming van de Hyundai Group) de drijvende kracht achter The Big Three.

Kaesong in de praktijk Het complex bevindt zich ongeveer 10 kilometer ten noorden van de grens tussen de twee Koreas. Begin 2003 werd er begonnen met de bouw en aan het eind van 2004 rolden de eerste producten uit de fabrieken. Het principe is dat het Noorden de manschappen levert en het Zuiden de technologie en benodigde investeringen (de Zuid-Koreaanse overheid investeerde ongeveer $ 800 miljoen dollar). Op het complex zijn 123 (voornamelijk kleine) bedrijven gevestigd, waarvan het leeuwendeel (rond de 70 bedrijven) zich bezighoudt met het maken van kleding. De andere bedrijven zijn actief in een soortgelijk segment als horloges, gereedschappen en ander arbeidsintensief werk. Op het complex werken ongeveer 53,000 Noord-Koreanen samen met zon 900 Zuid-Koreanen. Samen produceerden

zij afgelopen jaar voor zon $ 470 miljoen aan goederen. Critici van het project beargumenteren dat het Zuiden op deze manier gebruik maakt van de goedkope arbeidskrachten, maar voor Noord Koreaanse begrippen is het een prima salaris. Het maandelijkse bedrag per werknemer ligt rond de $65, maar door premies komt het uiteindelijke bedrag uit op ongeveer $130 per werknemer per maand. Dit wordt overgemaakt aan de Noord-Koreaanse overheid die (niet verrassend) zon 65 % in eigen zak houdt. Alleen dit levert Noord-Korea per jaar al zon 40 miljoen dollar op.

Sluiting van het complex en de heropening Nadat Noord-Korea begin april de Zuid-Koreanen de toegang tot het complex ontzegde en het de eigen arbeiders naar huis stuurde, ligt de productie stil. Begin juli kwamen beide landen overeen dat het complex heropend moest worden, maar veel verder dan dit komen de onderhandelingen niet. Ten eerste is er al onenigheid over de vraag wie er schuld had aan de sluiting. Het Zuiden geeft het Noorden de schuld van het blokkeren van de toegang en het Noorden zegt dat het niet anders kon door de agressieve opstellingen en militaire oefeningen van het Zuiden samen met de V.S. Toch lijkt het Noorden er veel aan gelegen het complex zo snel mogelijk (onconditioneel) te heropenen. De opbrengsten zullen niet zwaar meewegen op de begroting in Seoul, maar voor de beleidsmakers in Pyongyang ligt dit anders, omdat harde valuta hier meer dan welkom is. Seoul staat er daarom iets anders in. Het lijdt schade doordat het de ondernemers schadeloos stelt en ziet het niet zo zitten dat het in de toekomst nog een keer gebeurt. Seoul probeert daarom garanties af te dwingen dat het Noorden het complex niet nog eens kan sluiten. Een van de manieren is het aantrekken van buitenlandse bedrijven (IKEA haakte eerder af), omdat deze de Noord-Koreanen enigszins in de bewegingsvrijheid beperken. Aan de andere kant lijkt het Zuiden door de eigen ondernemers ook gedwongen om het Noorden tegemoet te komen. De ondernemers vinden het maar niks dat hun bezittingen inzet zijn van de onenigheid tussen politici.

De invloed van Kaesong op de Noord-Koreanen Doordat de inkomsten voor het Noorden op het spel staan lijkt het erop dat het Noorden de productie zo snel mogelijk zou willen hervatten. Toch heeft het project voor hen ook een keerzijde. De vooraanstaand Korea kenner A. Lankov beschreef Kaesong Industrial Zone in zijn nieuwe boek zelfs als misschien wel de grootste fout die Kim Jong-il ooit maakte, omdat het voortbestaan van het huidige regime juist afhangt van het vermogen om de bevolking van de buitenwereld af te schermen en al helemaal van de Zuid-Koreanen. Hoewel de Noord en Zuid Koreanen geen privgesprekken mochten hebben en niet samen mochten eten, is een uitwisseling van informatie nooit volledig tegen te houden. Daarom wordt het project voor hen ook gezien als een groot gevaar, omdat het, het wereldbeeld van de ongeveer 175.000 betrokkenen (medewerkers en omwonenden) sterk heeft

veranderd. Op het complex staan mooie gebouwen, zijn de straten goed verzorgd, rijden nieuwe vrachtwagens en werkt de straatverlichting naar behoren.

Het einde van de samenwerking? De in 2008 aangetreden president Lee Myung-bak gooide het roer al om en nam harde standpunten in ten opzichte van Noorderbuur. Na een eind van de Kumgang Mountain Tours (een ander project van The Big Three) in 2008 (Het project stopte nadat het noorden een Zuid-Koreaanse toerist dood schoot) lijkt nu ook de laatste zonnestraal van Kim Dae-jungs sunshine policy achter de wolken te verdwijnen. Alle projecten van The Big Three hebben achteraf gezien de verwachtingen nooit waar kunnen maken. Het Zuiden lijkt op dit moment al voorbereidingen te treffen voor een definitieve sluiting door de procedures te starten die de ondernemers schadeloos moeten stellen. In mei werd het water afgesloten en werd de toevoer van elektriciteit tot het minimum beperkt en hierdoor blijft het licht in Kaesong voorlopig uit.