A TEMELLER Bilgisayar Alar HAFTA 1 GR Birden ok bilgisayarn birbirine bal olarak kullanlmasyla oluturulan alma biimine bilgisayar a (computer

network) denir. Bir bilgisayar anda ok sayda bilgisayar yer alr. Bu bilgisayarlar yan yana duran iki bilgisayar olabilecei gibi tm dnyaya yaylm binlerce bilgisayar olabilir. A iindeki bilgisayarlar belli bir biimde dizilirler. Bilgisayarlar arasnda genellikle kablo ile balant salanr. Kablo balantsnn mmkn olmad durumlarda mikro dalgalar ve uydular araclyla da a iindeki iletiim kurulur. Bilgisayar alarnn ilk uygulamalar 1960l yllarn sonlarnda balamtr. Ancak yerel bilgisayar alarnn yaygnlamas 1980li yllarda balam ve gelimitir.1980li ylla rda, kiisel bilgisayarlarn oalmas, bilgisayar teknolojisindeki ve iletiim teknolojilerindeki gelimeler bilgisayar alarnn daha yararl olmasn salamtr. Bilgisayar a, birbirine bal (interconnected) bir ok bamsz bilgisayar anlamna geli r. ki bilgisayarn birbirinin kaynaklarn (diskini ya da diskinde yer alan bilgilerini) paylaabilmesi ve konuabilmesi onlarn birbirine bal olduunu gsterir. letmecilik asndan alar, ynetime ve denetime yardmc olurlar. Bir bankann ya da niversitenin ok sayda bilgisayar birbirine bal olarak kullanlmas,onlar bamsz olarak kullanmasndan daha anlaml ve verimli olur. Bylece birimler aras iletiim daha kolay salanmakta ve btnleik (integrated) uygulamalar daha kolay gerekletirilmektedir. Bilgisayar ana bal olan bir bilgisayar dier bilgisayarlarla balant iindedir. Dier bilgisayarlarla iletiim kurar, onlarn sabit diskinde yer alan verilere eriir, onlarn programlarndan yararlanr. En basit biimi ile a, genellikle mo demlerle birbirine seri balantl olan iki makinedir. Daha kark a yaplarnda ise,TCP/IP (Transmissions Control Protocol/Internet Protocol), protokol kullanlmaktadr. Bu , yz binlerce bilgisayarn birbirine bal olduu Internet zerinde dier bilgisayarlar ile balant kurmamz salayan protokol ailesidir.

2. NETWORK BLGSAYAR AI ki veya daha fazla bilgisayar sisteminin balanmasyla oluan yapdr. Bilgisayar alar genel olarak grupta incelenebilir. Bunlar; 2.1. Yerel Bilgisayar Alar (LAN, Local Area Networks) Yksek hzl, kk alanlar (bir bina, bir firma,bir departman,bir oda) kapsayan bir veri adr. Yerel a iinde bilgisayarlar, workstation, yazclar, iziciler, CD_ROM srcleri ve dier evre birimleri yer alabilir. LAN lar bilgisayar kullanclarna uygulamalara ve cihazlara ulam, bal kullanclar arasnda dosya deiimi, elektronik posta ve dier uygulamalar yoluyla haberleme gibi eitli avantajlar salarlar. ntranet ve LAN birbirlerinden ayr tutulamayan iki kavramdr. Eer bir LAN irket iinde kurulmusa ve irket personeli tarafndan kullanma ak ise intranet adn alr. Bu a zerinde www sunucu, ftp dosya sunucusu, veri taban sunucular ve haber bekleri bulunur. LAN lar, yazc, CD-ROM gibi pahal donanmlar, uygulama programlar ve daha nemlisi kullanclarn ilerini yapmalar iin gerekli bilgi gibi hayati kaynaklar elektronik olarak paylamalarna olanak saladklar iin ksa srede popler hale gelmilerdir. LAN larn gelitirilmesinden nce bilgisayarlar dierlerinden izole edilmi ve kendi uygulamalarna gre snrlandrlmlard. Bu kiisel bilgisayarlarn birbiri ile balanmasyla, verimlilikleri byk lde artmtr. Fakat LAN yaps itibar ile yerel bir a olduu iin ancak bir bina veya bir kat ierisinde kurulabilir. Bilgisayar alarnn tam anlamyla faydalanmak, corafi olarak nerde olursa olsun, fiziksel olarak nasl ayrlrsa ayrlsn, birbirinden ayr LAN larn tm alanlar ve bilgi-ilem kaynaklarn bir araya getirecek ekilde balanmasyla gerekleir 2.2. Geni Alan Bilgisayar Alar (WAN, Wide Area Network) Bir lke ya da dnya apnda yzlerce veya binlerce kilometre mesafeler arasnda iletiimi salayan alardr. Corafi olarak birbirinden uzak yerlerdeki (ehirleraras/lkeleraras) bilgisayar sistemlerinin veya yerel bilgisayar alarnn (LAN) birbirleri ile balanmasyla oluturulur. Genellikle kablo ya da uydular aracl ile uzak yerleimlerle iletiimin kurulduu bu alarda ok sayda i istasyonu kullanlr. WAN lar zerinde on binlerce kullanc ve bilgisayar alabilir. irketinizin Ankara, zmir ve stanbul ubelerini bir WAN balants ile birletirdiinizde, Ankarada bulunsanz bile stanbuldaki bir makineyi tpk nndeymi gibi ynetebilirsiniz. 2.3. ehirsel Bilgisayar Alar (MAN, Metropolitan Area Network) LAN n kapsad alandan daha geni, fakat WAN n kapsadndan daha dar mesafeler aras iletiimi salayan alardr. Genellikle ehir ii bilgisayar sistemlerinin birbirleriyle balanmasyla oluturulur. 2.4. zel Sanal Alar (VPN) zel sanal alar ile internet gibi halka ak alar zerinden gvenli bir ekilde kullanclarn kendi kurum kaynaklarna erimeleri salanmaktadr. Sanal ve zel alar (VPN - Virtual Private Network), yerel internet servis salayc ve kurumsal yerel alar arasnda gvenli bir tnel zerinden veri iletimi gerekletirerek alr. zel sanal a (virtual private network) alara gvenli bir ekilde uzaktan eriimde kullanlan bir teknolojidir. Kurumsal alarn daha nceden bir takm gvenlik nedeni ile internete balamayan irketler yeni VPN teknolojileri ile gvenli balantlar salayabilecekler.

3. Bilgisayar Alarnn Amalar Bilgisayar alar; zel amal, eitim amal, ulusal olarak ve halka ak olarak kurulabilir. Yerel bilgisayar alar (LAN) ise okluk bir bina, okul, hastane gibi snrl bir alanda kurulan ve genellikle kiisel bilgisayarlarn yer ald alardr. Yerel Bilgisayar Alar, okluk ofis otomasyonu iin kurulur ve firmann organizasyonuna gre yerleimi biimlendirilir. Bilgisayar alarnn bir dier amacda lmcl donanm sorunlarnn nlenmesidir. rnein muhasebe uygulanmasnn yrtld bilgisayarda bir arzann olumas onun tmyle kullanlamamas ve muhasebe uygulamasnn kesilmesi anlamna gelir. Oysa, Yerel Bilgisayar A (LAN) zerinde bir terminalin (ucun) yerine baka bir u yada i istasyonu kullanlabilir. Bilgisayar Alarnn temel amac, a iindeki kullanclar iletiir, konuur hale getirmek ve zgn uygulamalarna destek olmaktr. Yerel Bilgisayar A (LAN) olarak gerekletirilen alar, okluk belli bir alan iinde alrlar;ofis, bina, kamps iinde kullanclar ve i istasyonlarn birbirine balayan a,bamsz almalar, iletiimi ve ayn zamanda merkezcil yntemi de destekler. Bilgisayar alar kullanclarna birok olana da sunarlar; kullanclar bilgisayar alarna bavurarak (girerek) yeni yazlmlar elde edebilirler. Yine bilgisayar destekli eitimde ya da niversiteler aras bilgi alverilerinde bilgisayar alar ok yararl bir eitim ortam salarlar. Dier bir olanak da uzak veri tabanlarna (data base) eriimdir. Bir bilgisayar kullancs kendi bilgisayarndan uzak veri tabanlarna girerek kendisine bir uak bileti alabilecei gibi sermaye piyasas hakknda da bilgi sahibi olabilir. Sonu olarak, alarla salanan iletiim olanaklar onlarn en byk amalarn oluturur.

4. Bir a ortam ile salanan tipik yararlar Bir a iletim sistemi,tek bir kiisel bilgisayarn iletimini salayan iletim sistemine gre ok daha stn zelliklere ve yeteneklere sahiptir. Programlarn ve dosyalarn paylam A kaynaklarnn paylam Hata Tolerans Disk nbellei Elektronik posta Bir alma grubunun yaratlmas Merkezi ynetim Kayt Koruma Gvenlik Uzak Eriim Kiisel bilgisayar kullanmnn ekonomik olarak artrmnn salanmas

Programlarn ve dosyalarn paylam :Bir ok programn a uyarlamalarnn alnmas o programn ayr ayr alnmasndan her zaman daha ekonomik olacaktr. rnein bir ofisteki be ayr bilgisayar iin ayr ayr birer adet veri taban program almak yerine an ana makinesine bir program almak ve onun dier kullanclar tarafndan kullanlmas gibi. A sayesinde kullanclar programlarn tamamnda yararlandklar gibi belli izinler ve haklar erevesinde dier kullanclarn dosyalarna da eriebilirler. Bylece dier bir kullancnn hazrlam olduu belgelerden de yararlanrlar. Bununla beraber kullanclar kendi kiisel uygulamalarnn yan sra ortak bir takm almalar da a iinde belli bir alanda yaparlar. A kaynaklarnn paylalmas :A kaynaklarnn banda a yazclar ve sabit disk gelir. A iinde bulunan yazclar, izicileri, srcleri ve dier kullanclar da rahatlkla kullanabilirler. Hata Tolerans : A iletim sistemi, sistemde oluabilecek arzalara kar a korumaldr. Netware iletim sistemi SFT ( System Fault Tolarance ) zellii ile an gvenli almasn salar. Disk n Bellei :Disk n bellei sistemin ana bellei ile sabit diskinin kullanmn artran bir zelliktir. Disk n bellei sabit diskten okunmu bilgileri biriktirir ve onlara bir daha gereksinim duyulduunda sabit diskten eriim yapmadan n bellekten kullanlr. Elektronik posta :A iindeki kullanclarn birbirine ya da gruplar aras mesaj, dokman gndermeleridir. Kullanclar kolaylkla birbiriyle iletiim kurabilirler. Bu arada bir posta kutusunu kullanarak birbirine mesaj brakrlar. Bir alma gurubunun yaratlmas :Bir departman ya da proje grubu bir alma grubu olarak tanmlanabilir ve ortak bir a kullanabilirler. Alar zaten genellikle kullanc gruplarnn yaratlmasn desteklerler. Bir gruba dahil olan kullanc o grubun yararland btn kaynaklardan yararlanr. Grup yeleri birbirlerine mesajlar yollayabilir ve alma planlarn yaparlar. Merkezi ynetim :Bir firmada ok sayda bilgisayarn sadece bir kullanc tarafndan denetlenmesi herkesin kendi bana almas anlamna gelir. Kullanclar farkl uygulamalar kullanabilirler. Bylece firma iindeki btnlk azalr. Bir a sayesinde gerekletirilen btnleme, firma ierisinde tutarl bir uyumu salar. Bu merkezi ynetim firma iinde tutarl bir uyumu salar. Bu merkezi ynetim firma iinde gvenlii de kolaylkla salar. Yedekleme vb. hizmet ileri yine a iinde daha olay yaplr.

Kayt Koruma :Kayt koruma zellii kullancy veri tabanndaki bilgilerin herhangi bir arzaya ya da bozulmaya kar korunmasdr. TTS ( Transaction Tracking System ) olarak adlandrlan bu sistemde ilem ( transaction ) kaytlardaki bir deiiklii ifade eder. Gvenlik :A yazlmlarnda izinsiz kullanclarn eriimlerini engelleyen gvenlik zellikleri bulunur. Bunun dnda a iinde yaplan btn almalar izlenebilir ve zaman, eriebilecek dizinler vb. bakmndan snrlanabilir. Yine bu ekilde a ynetmeni bir i istasyonunu belli bir saatte ya da belli bir dizinde almas iin kstlayabilir. Uzak Eriim :Alar iinde uzak i istasyonlarna balanmak gerekir. A iletim sistemleri evrim-ii ve evrim-d uzak istasyon balantsn desteklerler. Kiisel bilgisayar kullanmnn ekonomik olarak artrmnn salanmas : Bu olanak bir a ortamnda yeterli zelliklere sahip bir ana makineye daha az zellikle ve nedenle daha ucuz olarak bilgisayar edinilmesini salar.

A TEMELLER Bilgisayar Alar HAFTA 2

Bir an bileenleri Bir a ( network ) belli yazlm ve donanm paralarndan (bileenlerinden) oluur. Bu temel paralar unlardr: A iletim sistemi yazlm Hizmet birimi (Ana makine) istasyonu A arabirim kart Kablolama sistemi Paylalan kaynaklar ve evre birimleri

A iletim sistemi yazlm, an iletimini salayan zel bir yazlmdr. An ynetimini, iletiimi, kaynaklarn kullanmn salayan bu yazlm genellikle byk firmalarn rn olan gelimi rnlerdir. Novell Netware, yaygn kabul grm bir a iletim sistemi yazlmdr. Bunun dnda baka a yazlmlar da vardr: Novell Netware Microsoft Lan Manager Banyan Vines ArtiSoft LANtastic Windows NT SERVER UNIX LINUX

A iletim sisteminin temel grevi a kaynaklarnn kullanmnn salanmasdr. A kaynaklarnn yan sra an gvenlii ve denetimini de salayan a iletim sistemle rinin ok sayda zellikleri vardr. nk a ile birlikte kullanclarn yapabildikleri artar ve sistemin denetimi gleir. Hizmet birimi ( ana makine/server ), a iletim sistemini ileten bilgisayardr. istasyonlar hizmet birimine balanarak aa dahil olurlar. An denetimini, yazdrma vs. temel ilemleri hizmet birimi salar. istasyonu ( workstation ),hizmet birimine ve dolaysyla aa bal olan bir bilgisayar, i istasyonu ( workstation ) yada dm (node) olarak adlandrlr. istasyonlar genellikle DOS iletim sistemi ile alan bilgisayarlardr. istasyonlarnn kendi sabit diski olabilecei gibi disksiz de olabilir. Disksiz i istasyonlar, a birimi kartlarnda yer alan zel bir z-ykleme (boat) program ile hizmet birimine balanrlar. A ara birim kart ( Network interface card ), aa bal olan her bilgisayar bir karta gereksimi vardr. Bu kart sayesinde i istasyonu aa dahil olur. Kablolama sistemi zeriden hizmet birimine eriilir. A kartlar genellikle sonradan eklenirler. Kartlar a tipine uyum salamak zorundadrlar. Kablolama sistemi, a iinde ana makine ile i istasyonlarn birbirine balar. Kablo eitleri unlardr:

E eksenli kablo ( coaxial ) Burgulu ift kablo Fiber optik kablo

Fiber kablolar iletme zelliine sahip cam liflerden oluurlar. ok hafif, ince ve hzl olmalar onlarn stnldr. Bunun dnda kablosuz da a iletimi de gerekletirilebilir. Bu iletiim biiminde kzl tesi klar ve radyo frekans kullanlr. Bu teknolojinin kullanlmas iin belli kstlamalar vardr. Bunlar iki bilgisayarn birbirini grmesi ve uzaklktr. Kablosuz Yerel Alan Alar (WLAN, Wireless Local Area Network)dan daha sonra bahsedilecektir. Paylalan kaynaklar ve evre birimleri, hizmet birimine bal olan ve dier kullanclarn hizmetinde olan kaynaklar gsterir. Bunlar bata yazc, sabit disk, izici, CD -src, vs. dir.

6. Bilgisayar Alarnn Snflandrlmas Yukarda LAN, WAN ve MAN gibi tiplerinden bahsedilen bilgisayar alar ayrca aadaki tanmlara gre de snflandrlabilir. Topoloji Protokol Mimari

6.1. An Yerleimi (Topoloji) Bir an yerleimi kablolama sistemine ve makinelerin birbiriyle iletiim biimine gre dzenlenir. A iindeki bilgisayarlarn fiziksel dzenine an yerleimi (topology) denir. Ancak an iinde yer alacak bir makinenin an dzenine uyum salamadan nce an iindeki sinyal alveriine uyum salamas gerekir. Balca topoloji tipleri bus (dorusal yerleim), ring (halka yerleim) ve star (yldz) topolojilerd ir.

6.1.1. Dorusal yerleim (bus) : Dorusal yerleimde bir dorusal hat zerinde i istasyonlar ve hizmet birimi yer alr. Yaygn kullanlan Ethernet yerel bilgisayar a buna bir rnektir. Dorusal hattn iki ucunda sonlandrc (terminatr) yer alr. istasyonlar birer a arabirim kart ile aa balanrlar. 6.1.2. Halka yerleim (ring) Halka biimindeki ( ring/yzk ) ada i istasyonlar ve hizmet birimi bir daire oluturacak biimde yerleirler Halka alara "Token ring" alarda denir.Bu ada "token " olarak adlandrlan bir bilgi birimi vardr. Bu bilgi a iinde srekli dner zel denetim kodu ile iletiimi dzenler. letime balayan i istasyonu nce bu bilginin kendine gelmesini beklerler. Bu yntem kablonun ayn anda kullanlmasn nler.

6.1.3. Yldz yerleim Yldz (star) yerleim biimine ARCNET alar da denir. Bu yerleim biiminde i istasyonlar yldz biiminde dalrlar. Yldzn merkezinde bir hub veya switch, bunlara bal olan btn noktalar birbirine balar. Kablonun bir ucu network adaptr kartna bal iken dieri hub veya switche taklr. An kontrol bir noktadan yaplr ve her i istasyonu ayr kablo denir. 6.2. Protokol A zerindeki bilgisayar sistemlerinin birbirleri arasndaki iletiimin kurallarn tanmlar. Ethernet, LAN lar iin gnmzde yaygn olarak kullanlan bir protokoldr. 6.2.1. Ethernet Protokol E eksenli ( coaxial ) bir kablo ve buna bal a arabirim kartlar ve bir yazlm temelinde i istasyonlarn birbirine balayan iletiim sistemidir. letiim kablo zerinden gnderilen iletilerle salanr. Bu iletiler bilgiyi gnderenin ve alacak olann adreslerini, balant numarasn vb. bilgileri tarlar. Ethernet iletiimi katmandan oluur. En alt katmana fiziksel katman denir. Daha sonra bilgi birletirme katman ve en ste de kullanc katman yer alr.

6.2.2. letiim protokolleri letiim protokolleri a iinde bilgisayarlarn birbiriyle iletiimini dzenlemek iin kullanlr. Protokoller farkl iletiim dzeylerini tanmlarlar. Yksek dzeyde, uygulamalarn nasl iletiim kurduklarn tanmlarken, alt dzeyde kablo zerinde sinyal alverii tanmlanr. letiim protokolleri de diplomatik protokoller gibi her bir tarafn kendi kurallarna uymas esastr. Novell Netware iletim sistemi Xerox tarafndan tasarlanan protokol kullanr. Netware bu sistemi OSI (Open System Interconnection) olarak tanmlar. OSI sistemi uluslararas kabul grm ve yaygn kullanlmakta olan bir sistemdir.

A iletiimin tm protokollere dayanr. Bu kurallar bir mesajn, nasl hazrlanacan, gnderileceini, iletiim kanalnn nasl dzenleneceini ve yneltileceini tanmlar. Protokol standartlar genellikle belli kurumlar ve komiteler tarafndan yaynlanrlar. rnein Netware, Xenix standardna uymas gibi. Aslnda bir iletim protokolnn olmas ve btn bilgisayarlarn onu kullanarak iletiimde bulunmas gerekir. Ancak bu konuda ISO standartlarna uygun OSI (Open System Interconnecton) protokoller genellikle kabul grmtr. A TEMELLER WAN Teknolojileri HAFTA 3 KURULULAR IEEE: IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers - Elektrik ve Elektronik Mhendisleri Enstits) standartlar kurulu elektrik mhendislii, elektronik, radyo, ilgili mhendislik, bilim, sanat dallarndaki standartlardan soru mludur. Enformasyon ve letiim Teknolojileri alannda yerel alan alar konusundaki standartlar belirler. ITU: ITU (International Telecommunication Union -Uluslararas Telekomnikasyon Birlii) dnyada telekomnikasyonun geliimini tevik etmek, e gdm salamak ve bu alanda standart retmek amacyla, ye devletler tarafndan, Birlemi Milletler araclyla kurulmu bir rgttr. BAZI KAVRAMLAR Analog iletiim: Analog telefon hatlar zerinden modem kullanlarak evirmeli aa balanmaktr. Digital (Saysal) iletiim: Saysal telefon hatlar zerinden saysal modem kullanlarak internete balanmaktr. rnein ADSL.

Frekans: Bir zaman diliminde bir olayn tekrarlanma skldr. l birimi Hertz (Hz) dir. Asenkron: E zamansz Senkron: E zamanl iletiim

 Bant Genilii: Bilgisayar bilimlerinde; bant genilii veya dijital bant genilii kullanlan veya kullanlabilen veri iletiim kaynaklarndaki veri orannn bit/saniye cinsinden llmesine denir. Haberleme kanalnn kapasitesi, analog sinyal kullanlyorsa Hertz(Hz), saysal sinyal kullanlyorsa bps (bit per second) ile ifade edilir. Switched Access (Anahtarlamal Eriim): Kullanc konumu ve telefon irketi arasnda ekili hat zerinde anahtarlama ile deiik noktalara balantlar salayan eriim hatt. PSTN (Public Switched Telephone Network Kamusal Anahtarlamal Telefon A): Yerel ve uzak haberleme iin evirmeli telefon a. Broadcast (Yayn): Aa bal tm ulara paketlerin gnderimidir. Baseband (Temelband): Bilginin tek bir kablo zerinden tek bir kanal ile iletildii bir a trdr. rnek olarak ethernet, BRI ISDN alar verilebilir. Broadband (Geniband): Tek bir kablo zerinden birden fazla kanal ile veri iletiminin yapld a trdr. rnek olarak Kabl o TV (CATV) verilebilir. BULUT TEKNOLOJS letiim yaplmadan nce balantnn kurulmas esasna dayanr. Telefon ebekesinde olduu gibi. Bu teknolojiye rnek olarak X.25, ISDN, FR verilebilir. Bulut Teknolojisinde; her dm iin ayr hat gerekmez. Bunun yerine ortak bir buluta bir hat ekilmesi yeterlidir. Bulut iindeki her dm dier dme iletiim esnasnda balanr ve iletiimin bitmesiyle balanty keser.

Bylece tek bir hat ile bulut iindeki her dme ulalr. WAN teknolojilerini anahtarlama yntemlerine gre snflandrabilir. "Anahtarlama"dan kast; iki dmn bir bulut iindeki bir birine balanma yntemidir. Anahtarlama yntemi, bulut teknolojisinin sahip olduu zelliklere sahiptir ve onu aklar.

10

WAN teknolojileri anahtarlama yntemlerine gre e ayrlabilirler. Bunlar: Devre(circuit), Paket(packet) Hcre(cell) anahtarlama'dr.

Devre(circuit) anahtarlama: letiim kurulacak iki dm arasnda aktarma gemeden nce, utan uca bir yol belirlenir ve iletiim bu yol zerinden gerekletirilir. rnek: Gnlk yasamda kullanlan telefon ebekesi (PSTN). Avantaj: Veri paketleri zerine ok uzun olan alc ve gnderici adreslerinin yazlmasna gerek yoktur. Bylece hattn gerek band genilii korunur. Dezavantaj: Aktarm sresinin, balant sresinden ksa olduu ve trafik younluu ani deien uygulamalardr. rnein LANlar. Paket(packet) anahtarlama: A'da tanacak bilgi nce paralara ayrlr. Sonra bu paralara alc gnderici adresleri ve bir ka gvenlik bilgisi daha yazldktan sonra, gnderici paket (packet) denilen bu paralar aa brakr.

11

Paketler alc adrese gidinceye kadar bir ok noktadan geer. Bu gnderilme esnasnda bir tek sabit yol belirlenmez. Yani paketler farkl yollar izleyebilirler. Bir paketin getii noktadan dier paket gemeyebilir ve paketler alcya ayn srayla ulamayabilir (Bu anahtarlamann avantajdr). Paketler u sistemlerin (bilgisayarlarn) sahip olduu balantnn band genilii ve hz orannda ilerler. Alcya gelen bilgiler buffer'da biriktirilir, paketlerin iindeki bilgi ayklanr ve doru sra elde edildikten sonra ilenir. IP (nternet protokol), IPX (Nowell NetWare) gibi protokoller paket anahtarlama yntemine dayanrlar. Hcre(cell) anahtarlama: Dmler arasnda sanal bir balant kurulur. Aktarm iin Hcre (cell) denilen sabit ve ksa veri paketleri kullanlr. Hcrelerin zerine alc ve gnderici adresleri yazlmaz. Ancak hcrelere balant sresince sanal yolun numaras yazlr. Devre anahtarlamaya gre daha hzl ve farkl saydaki portu kullanan cihazlar destekler. Paket anahtarlamadaki gibi paketlerin sraya konmas iin byk buffer gerekmez. Alc ve verici adresi kullanlmad iin veri iletiimi daha hzldr. rnek: ATM
Leased Line (Kiralk Hatlar): Noktadan noktaya iletiim salar. Her iki utaki cihazlarn ak olmas durumunda veri transferi gerekleir. Anahtarlanmam a da denir. X.25 :

X.25, ITU tarafndan 1970lerde gelitirilen bir WAN servisidir. X.25 hatlar yava alr ve balant yntemine bal olarak hz 9.6Kbps ile 256Kbps arasnda deiir. X.25 servis salayacsna denecek olan cret ise balantnn kurulu olduu sre ile doru orantldr. X.25 servisi ile bir a dan ayn anda birok a ile balant kurmak mmkndr. X.25 dk miktarlarda veri transferi yapmak isteyen kurumlar iin ideal bir zm olabilir. rnein birok banka uluslar aras alarnda X.25 hatlar kullanmaktadr. FR (Frame Relay): Frame relay 56Kbpsden 1.5444Mbpse kadar hzlar destekler. Frame relay alarn bir dezavantaj deiik uzunluklarda frame kullanmalar ve bunlarn anahtar devreler de gecikmelere neden olmasdr. Balanty salayacak olan kurumun frame relay ebekesine uygun routerlara ve CSU/DSU ad verilen niteleri satn almas gerekir.

Frame relay, kalc sanal devreler (Permanent Virtual Circuits, PVCs) kullanr. PVC o an mmkn olan ver transferi yaplabilecek mantksal yoldur. PVCler balant kurulum ilemlerine gerek duymaz ve veri transferi bittikten sonra balantnn kapatlmasn gerektirmez.

12

ISDN (Integrated Digital Services Digital Network - Tmleik Hizmetler Saysal ebekesi): Telefon kablolamas zerinden tek hat ile ses, gornt ve verinin saysal formatta iletilmesi iin kullanlr. ISDN hatlardan nce ses, veri ve video iletimi iin birbirinden farkl alara gereksinim duyuluyordu. ISDN ses, veri ve video gibi deiik servisleri tek bir ada btnletirebilir. Telefon konumalarn yaparken ayn anda bilgisar ile internete balanlabilir.

Bir yerel adan baka bir yerel aa balant iin her bir LANda bir ISDN uyumlu routera gereksinim duyulur. NT (Network Terminator) veya NT-1 ve ISDN adaptre ihtiya duyar. Basic Rate (BRI/BA) ve Primary Rate (PRI/PA) olarak iki ISDN servisi bulunmaktadr.

PRI Her biri 64 Kbps'lik 30 adet B kanal ve 64 Kbps'lk bir adet D kanal iermektedir. Toplam 30* 64 + 1* 64 = 2.048 Mbps iletim salar. Bu ISDN standardnn ad E1dir.

BRIda 64 Kbpsda alan 2 B (Bearer) ve 16 Kbpsda alan 1 D (Delta) kanal vardr. Toplam 64*2+16 = 144 Kbps iletim salar. BRIda B kanal veri iletimi D kanal ise hat ynetimi ve kontrol iin kullanlr.

ISDN PRI: Dosya transferi, LAN balantlar, grnt, PC haberlemesi, Internet servis salayclar ve byk irketler iin ISDN BRI: Daha kk ve orta lekli irketler ve ev aboneleri iin tercih edilmektedir.

13

ATM (Asychronous Transfer Mode Ezamansz letim Modu): Hala gelimektedir ve ISDN standartlar zerine kuruludur. E zamanl ses, veri ve grnt transferi iin yksek hzl hcreler kullanr. ATM yksek band geniliklerini destekler (1.544Mbps - 622Mbps). Her trden a trafiini (veri, ses video ve TV sinyalleri) 53 byte'lk (48 byte veri, 5 byte hcre bal) hcreler halinde iletir. ATM alar bakr, koaksiyel ve fiber optik kablolamay destekler. Fakat en verimli fiber optik kablolama ile almaktadr. ATM yerel bir a kurmak iin ATM switchlere ve her bir terminalde ATM adaptre gerek vardr. ADSL (Asymmetrical Digital Subscriber Line Asimetrik Saysal Abone Hatt): Mevcut telefon kablolar zerinden asimetrik olarak ses ve data iletimine olanak salanmaktadr. nternet ve nteraktif video uygulamalarna elverili ortam salar. Yaklak 6 kmye kadar olan alanlarda alr. Kullancya doru: 8 Mbps (Mak.) ebekeye doru: 640 Kbps

HDSL (High-bit-rate Digital Subscriber Line): HDSL, T1 ya da E1 hzlarnda simetrik olarak iletim salayabilir. 4 km ye kadar tekrarlaycsz, tekrarlayc kullanarak 12 kmye kadar veri iletimi yapabilmektedir. irketler tarafndan, kendi intranetlerine eriimde, internet'e eriimde, grntl konferans uygulamalarnda kullanlmaktadr. Dier DSLler: ADSL ve HDSL dnda; SDSL (Symmetric Digital Subscriber Line) RADSL (Rate Adaptive Digital Subscriber Line) VDSL (Very High-bit-rate Digital Subscriber Line) IDSL (Integrated Digital Subscriber Line) ZET

Teknolojisi X.25 Frame relay ISDN ATM evirmeli a ADSL

Anahtarlama Tr Paket Paket Devre Hcre Devre Devre ve paket

Bant Genilii 2.4 Kbps - 64 Kbps 64 Kbps - 2 Mbps 128 Kbps - 2 Mbps 2 Mbps - 622 Mbps 56 Kbps Kullancya doru maksimum 8 Mbps, ebekeye doru maksimum 640 Kbps.

14

A TEMELLER Bilgisayar Alar HAFTA 4 Mimari (letiim Biimleri) Geni anlamda bilgisayarlarn birbirleri ile iletimin hangi hiyerarik yapda yapldn tanmlar; Utan-uca (Peer-to-peer) veya Sunucu-istemci (Client-server). Sunucu-stemci (client-server) Sunucu-stemci alma biiminde an hizmet birimi btn ilemleri yklenir. Paylalan btn kaynaklar hizmet birimine de yer alr. lemleri hzl bir ekilde yaparak i istasyonuna sonular yollar. Bylece hzl bir iletimi salar. Bunun aksi durum ise i istasyonlarnn ilemlerini kendi veri programlarn kendi belleine ykleyerek kendi ilemcisiyle ilemesidir. Bu nedenle ilemlerin hz i istasyonunun performansna bal olacaktr. E dzeyli (peer-to-peer) ki yada daha ok bilgisayarn, bir hizmet birimi ( server ) kavram olmadan en basit biimde birbirine baland ve btn makinelerin kaynaklarnn her i istasyonu tarafndan kullanlabildii alardr. Bu alma biiminde a iindeki btn bilgisayarlar eit dzeydedir. Yani ayn zellikte ve nceliktedir. Bir hizmet birimi (ana makine) ve i istasyonu kavram yoktur. Adaki her kullanc dier bir kullancnn kaynaklarna kolaylkla eriebilmekte ve iletiimde bulunabilmektedir. Yukardaki iki biimden hangisinin seileceine karar vermeden nce yaplacak ilerin ne olduu saptanmaldr. Bir hizmet birimi ve mteriler olarak tasarlanan a daha geni bir adr. Byk bir firma ve denetime gerek duyar. E dzeyli alarn ise kullanm daha kolaydr. Bu alarla iki yada gibi az sayda kullancnn birbirine herhangi bir stnlk kurmadan balanmas sz konusudur. Alar Birbirine Balamak Bir yerel bilgisayar a genellikle bir bina yada yerleim birimi iinde yer alr. An geniletilmesi ise genellikle aa yeni i istasyonlarnn eklenmesi ve dier yerleim birimlerine tamas durumunda karlalan bir durumdur. Bir bilgisayar a dier bir bilgisayar ana da balana bilir. Bylece daha geni bir a kayna kullanclarn hizmetine sunulmu olur. Alarn birbirlerine balanmalar iin belli aygtlar kullanlr. Bu aygtlar iki an iletiim biimlerini uyumlu hale getirirler. Bu aygtlar:

Repeater (yineleyici) Biridge (Kpr) Router (Ynlendirici) Gateway (Gecit) Hub

15

Switch

Repeater (yineleyici) ki yada daha fazla bilgisayar an birbirine balamak iin kullanlan en kolay yol yineleyicilerdir. Bu aygtlar an uzak yerleimlere erimesini salarlar. Bu aygtlarn ilevi a iindeki sinyalleri kuvvetlendirip dier aa tamaktr. Kablo zerinde bir bilginin etkisini kaybetmeden nasl gider.? rnein, kaln koaks kablolarda 500 metre ve ince koakslarda iki segment arasndaki uzaklk 185 metredir. Daha fazla uzakla kablolama gerekiyor ise bu limitlerde zayflayan sinyallerin glendirilmesi lazmdr. Yineleyiciler sayesinde daha uzak alar birbirine balaya biliriz. Genellikle ince ve kaln koaks kablolarda kullanlrlar, UTP tipi kablolarda zaten hub'lar birer yineleyici grevini grmektedir. Token Ring sistemlerinde aa bal her i istasyonu kendisine gelen paketi glendirdii iin yineleyicilere gerek duymazlar.Ethernet alarnda en fazla 3 adet yineleyici kullanlabilir.

Bridge (kpr) ki a birletirirler ve bilgi paketlerinin geiini salarlar. Kprler genel anlamda yineleyicilerin yapt ii yaparlar. Fakat temel farklar, bir yineleyici kendisine gelen mesaj glendirir ve hedefe bakmadan dorudan yollar. Kprler eer paket hedefine ulaamayacaksa bu paketi gndermezler. Ayrca kprler birbirlerinden farkl alar birletirir ve bunlarn ararlarnda iletiim kurmalarn salarlar.

Kpr (Bridge)

16

Router (Ynlendirici) Byk ve deiik protokollere sahip bilgisayar alarn birletirirler. Ynlendiriciler bir a zerindeki tm bilgisayarlarn adreslerini bilir ve buna gre kendilerine gelen paketi en uygun ekilde hedefe yollar. Ynlendiriciler genellikle dinamik ynlend irmeyi kullanr.Bunun anlam kendisine gelen bir paketin tm a taranarak en gvenli ve hzl yolun denenmesidir. Verinin ieriini inceler ve iletilmesi gerekmiyorsa iletmez. Eer herhangi bir sorun karsa, alternatif bir yol arayarak mutlaka paketi hede fine ulatrmaya alrlar. Ynlendiriciler aa bal zel bir ara veya aa bal bir bilgisayar olabilirler.

Gateway (Gecit) Genellikle bir bilgisayarn baka bir aa balanmasn salarlar. Geitler alarn farkl iletiim protokollerine sahip alarla balanmasn salarlar. rnein bir geit, Netware ann IBM sistemine balanabilmesini salar. Kullanc geit zerinden o sisteme balanr ve kaynaklarn kullanr. Birok an birlemesinden oluan byk alarda, her bir a kendine zg protokoller ve sistemler kullanmaktadr. Bu alarn birbirleri ile sorunsuz olarak anlaabilmeleri iin geitler kullanlmaktadr. Geitler, birbirlerinden tamamyla farkl alar birletirirler.

17

Halen daha pek ok farkl a sistemleri kullanlmakta olduundan geitlere byk ihtiya duyulmaktadr. Hub Hublar star topoloji alarda merkezi balant niteleridir. Hub kendisine balanlan tm nodelarn birbirleri ile iletiim kurmasn salar. Node; bir network ekipman (hub veya switch gibi) ile haberleebilen, server, printer, fax makinas vb. aygtlardr. Huba balanlan her ekipmann kendi g kayna olduu gibi hubnda kendi g kayna vardr. Hub zerinde bulunan durum klar a durumunu izlememizi ve arza tespit ilemlerini kolaylatrr. kiden fazla hub birbirine balanabilir fakat Ethernet standartlarnda baz snrlar vardr. Hub-Hub balantlar yerine switchlerden hublara gidilebilir, ve bu durum a performansn arttrr. 10 Mbps veya 100 Mbps alar iin hublar bulunmaktadr. Yldz topolojiye uygun olarak kendisine balanan cihazlar arasnda iletiimi salarlar. zerinde genellikle 5 ila 32 bilgisayarn balanabilecei kadar iskele (port) bulunur. A zerindeki bilgisayarlar UTP tr kablo kullanarak huba balanrlar. Kullanlar kablolarn uzunluu 100 metreden fazla olamaz. Birden ok hub birbirine balanarak (en fazla adet) anz daha da geniletebilirsiniz. Hublar tm bilgisayarlarn baland bir merkezi sistem gibi altklarndan ak kalmalar an sal iin ok nemlidir.Genellikle bir adaki hub,ynlendirici,kpr gibi birimler insanlardan uzak yerlere konur.

Hubn grevi kendisine ulaan sinyalleri alp yine kendisine bal olan a ekipmanlarna datmaktr. Hub bu ilem srasnda bir tekrarlayc grevi grr ve sinyali glendirir. Switch Switchler daha kompleks ve daha verimli hub lardr. Byk bir a segmentlere (paralara) blerek a performansn arttrr. Herhangi bir nodetan gelen verinin tm aa datlmas yerine istenilen nodea datlmasn salar. A durmunu izler, veriyi gnderip, iletim ileminin yaplp yaplmadn test eder. Bu zellie store and forward (depola ve ilet) denir.

18

Kablosuz Yerel A (Wireless Local Area Network) Kablosuz yerel a , kablolu iletiime alternatif olarak uygulanabilecek esnek bir iletiim sistemidir. Radyo frekans (RF) teknolojisini kullanarak havadan bilgi alverii yapar bylece kablolu balant miktarn azaltr. Kablosuz yerel alan a (Wireless Local Area Netowrk) , kablolu alarn yerini alan hatta bu alara gre daha fazla fonksiyonlar bulunan yeni haberleme eklidir. Radyo frekans (RF) teknolojisini kullanan WLAN ile veri iletimi/alm havadan , duvarlar arasndan geerek snr tanmayan bir iletiim kablosuz olarak sunulmaktadr. Baz hz kstlamalar dnda WLAN iletiimi , geleneksek LAN iletiim teknolojilerinin tm zelliklerini kapsamakta hatta daha da fazla zellik ierebilmektedir. WLAN iletiimi ile artk yeni bir alt yap kazanlyor, bu altyapnn yaratt en nemli avantaj ise insanlara alma ortamnda dinamizm kazandrmasdr. rnein, iadamlar i yerlerinde bu ekilde iletiimde daha verimli alabilmekteler, hatta niversitelerde renci/retmen ler labaratuvar ortamlarnda daha rahat bir alma ortamna sahip olmaktadrlar. Kablosuz yerel alar salk kurumlar, hipermarketler, retim kurulular, fabrikalar, akademik kurumlar ve ambarlar gibi birok alanda yaygn hale gelmitir. Bu endstriler (el terminalleri, dizst bilgisayarlar gibi) gerek zamanl veri transferi yapabilen cihazlarn getirdii retkenlik artndan kazan salamlardr. Gnmzde kablosuz yerel alar birok i sahasnda genel amal balant alternatifi olarak kabul edilmektedir. WLAN konfigrasyonu iki temel ekilde olabilmektedir: Peer to peer (Noktadan noktaya):Bu yntem kablosuz a kartlaryla donatlm 2 yada daha fazla PCnin haberlemesi oluturulmutur. Bu yntem prensip olarak daha hzl kurulumu salayan ve altyap gereksinimi olmayan en basit yntemdir. stemc i ve sunucu bilgisayarlarda sadece kablosuz a kartlarnn takl olmas yeterlidir. Bylece sunucu ve dier bilgisayarlar arasnda a iletiimi kablosuz olarak en basite bu ekilde olmaktadr.

19

Client/Server (stemci/Sunucu) modeli:Bu modelde bir an alt yaps mevcuttur. Burada tm bilgisayarlar eriim noktas (acces point) adl rnle mevcut olan kablolu aa balanmtr. Acces Point adl cihazlar ile kablosuz a ortam kablolu a ortamyla balants yaplrken veri iletiimi daha geni alanlara aktarlr. Bu yap aada grlmektedir. ou WLAN 2.4 GHzdeki band kullanarak haberlemeyi salamaktadr. Dnyada tm lkeler lisan ihtiyac olmayan bu haberleme cihazlarnda bu band tahsis etmektedirler. Niin Kablosuz ? Kablosuz yerel a yardmyla kullanclar kolayca kaynaklara ulaabilecek, a yneticileri ise kablo demeden ya da yerdeitirmeden a kurabilecek veya mevcut ada deiiklik yapabileceklerdir. Kablosuz yerel alarn, geleneksel yerel alara kar stnlkleri unlardr: Mobilite : Kablosuz yerel alar a kullanclarna irketlerinin hangi noktasnda olursa olsunlar, hareket halinde dahi gerek zamanl bilgi eriimi salar. Kurulum Hz ve Basitlii : Kablosuz yerel a sistemleri kurulumu hzl ve kolaydr, ayrca duvar ve tavanlardan kablo ekme zorunluluu da ortadan kaldrr. Kurulum Esneklii : Kablosuz a teknolojisi kablolu an eriemeyecei yerlere ulam salar. leriye Ynelik Maliyet Kazanc : Kablosuz a kurabilmek iin ilk olarak harcanmas gereken miktar kablolu bir adan daha fazla olmakla birlikte hayat evresi sarfiyat ok azdr. Uzun vadeli kazanlar, ok yerdeitirme gerektiren dinamik ortamlarda kendini belli eder. Geniletilebilirlik : Yaplar kolaylkla deitirilebilir ve az miktarda kullancnn oluturaca peer to peer a yapsndan, binlerce kullancya geni bir yelpazeyi kapsar.

20

Kablosuz Yerel Alarn Yaygn Kullanm rnekleri Hastanelerdeki doktorlar ve hemireler hasta bilgilerini annda ekranlarnda grebilecekleri dizst bilgisayarlar ya da el terminalleri ile daha retken olurlar. Kk danmanlk ya da muhasebe, hesap denetleme gruplar hzl a kurulumu ile retkenliklerini arttrabilir. Kamps bahesindeki herhangi bir renci ayn anda Internete erierek kendine gereken kaynaklar aratrabilir. A yneticileri dinamik ortamlarda yer deitirme, genileme ve dier deiikliklerden dolay ortaya kacak genel masraflar kablosuz a kullanm ile azaltabilirler. Byk iletmelerdeki eitim gruplarnn ve niversitedeki rencilerin bilgiye eriimini, bilgi paylamn ve renmelerini kolaylatrr. A yneticileri eski ve tarihi binalarda kablosuz yerel a yardmyla bilgisayar a kurulumunu dk maliyetle gerekletirebilmektedirler. Ambarlarda ve depolarda alan iiler merkezi veritabanlar ile kablosuz a zerinden veri alveriini yaparak retkenliklerini arttrabilirler. A yneticileri kablolu alar zerinde alan kritik uygulamalar bu ada herhangi bir hata olmas durumuna karn kablosuz alarla yedeklemektedirler.

Kablosuz Yerel Alarn almas Kablosuz yerel alar havadan yaylan elektromanyetik dalgalarla ( radyo ya da infrared ) bir noktadan baka bir noktaya fiziksel balant olmakszn bilgi iletiimini salar. Radyo dalgalar uzaktaki bir alcya enerji verdii iin alc tarafndan kusursuz bir ekilde alnr. Bu metoda modulasyon da denir. Veri tayc zerine birkez bindirildikten sonra radyo sinyali bir frekanstan daha fazla frekans igal edecektir. nk module edilecek bilgi de taycnn zerine binecektir. Bylece birden fazla tayc frekans giriim olmakszn ayn uzayda bulunabilecktir. Bilgiyi almak iin alcnn belli bir frekansa ayarlamas yeterli olacaktr zira alc dier frekanslar reddedecektir. Tipik bir kablosuz yerel a konfigurasyonunda, eriim noktas denilen hem alc hem verici konumundaki ( transceiver ) cihaz standard kablolamayla, kablolu aa balanr. Eriim noktas ( access point ) kablolu a omurgas ve kablosuz a arasnda veri alverii ve tamponlamasn stlenir. Bir eriim noktas 100 feetin altndan birka yz feete kadar bir kullanc grubuna hizmet verebilir. Eriim noktas ( ya da eriim noktasna bal olan anten ) genelde yksek bir noktaya konur fakat istenilen kapsama alan salandka her noktaya konulabilir. U noktalar ise kablosuz aa, kablosuz a adaptrleriyle ( el terminallerine entegre edilmi cihazlar ), dizst bilgisayarda PCMCIA kartlarla, masast bilgisayarlarda ise ISA kartlarla eriirler. Kablosuz a adaptrleri sunucudaki a iletim sistemi ile manyetik dalgalar arasnda bir anten yardmyla kpr olutururlar.

21

Kablosuz Yerel A Teknolojileri Kablosuz yerel a reticilerinin zm retecekleri zaman semeleri gereken birok teknoloji vardr. Her teknoloji kendi avantaj ve dezavantajlarn beraberinde getirmektedir. Dar Bant (Narrowband) Teknolojisi

Dar bant metodu, radyo sinyal frekansn sadece verinin geebilecei kadar ve mmkn olduunca dar tutar. letiim kanallar arasnda istenmeyen kanal karmas, deiik kullanclarn farkl kanallara ynlendirilmesiyle nlenir. Basit bir telefon hatt radyo frekansna benzetilebilir. Her ev nasl kendine zel bir telefon hattna sahipse ve komu evler yaplan konumalar kendi hatlar zerinden duyamyorsa, radyo sistemi de bu giriim ve gizlilii ayr radyo frekanslar kullanarak salar. Radyo alcs istenen frekans haricindeki btn frekanslar filtreler. Kullanc asndan bu metodun yegane ekincesi, son kullancnn Telsiz Genel Mdrlnden frekans tahsisi ve proje noktalar iin izin almas zorunluluudur. Dank Spektrum (Spread Spectrum) Teknolojisi Birok kablosuz yerel a sistemi kritik, gvenli ve gizli askeri haberleme sistemleri iin gelitirilmi bir geni bant radyo frekans teknii kullanr. Dank spektrum metodu bant geniliini gvenilirlik, gvenlik, gizlilik iin kullanlr. Dier bir deyile darbant haberleme metodundan daha fazla bir bant geniliine ihtiya duyar ama bu zellik (alc dank spektrum yaynn parametrelerini biliyor olmaldr) daha gl ve sezilmesi daha kolay olan bir sinyal retimi anlamna gelir. Eer bir alc doru frekansa ayarl deilse dank spektrum sinyallerini evre grlts olarak alglayacaktr. ki eit dank spektrum metodu vardr, FHSS ve DSSS. Frekans Atlamal Dank Spektrum (Frenquency Hopping Spread Spectrum) FHSS verici ve alc tarafndan nasl deiecegi bilinen bir darbant tayc frekans kullanr. Doru senkronizasyon salandnda net etki mantksal bir kanaln oluturulmasdr. Dz Sral Dank Spektrum (Direct Sequence Spread Spectrum) DSSS gnderilecek her bit iin ok miktarda bitlerden oluan bir pattern retir. Bu bit paternine chip ya da chipping code ad verilir. Chip ne kadar uzunsa orjinal verinin geri alnmas o kadar yksek olur fakat bu daha fazla bir bant genilii gerektirir.

Eer Chipin iindeki bir ya da iki bit haberleme srasnda bozulursa cihaz istatistiksel tekniklerle orjinal veriyi haberlemeyi tekrarlamadan kurtarabilir.stemsiz bir alcya DSSS dk gl geni bantl bir grlt olarak grnr ve birok darbant alcs bu grlty reddeder. Kzltesi Teknolojisi Kablosuz yerel alarda az miktarda kullanlan nc bir teknoloji ise infrareddir. nfrared sistemler elektromanyetik spektrumda grlr n hemen altndaki ok yksek frekanslar veri tamak iin kullanr.

22

Wireless Pazar Aratrmalar: Bir ok aratrmac tarafndan 2000 ylnda pazara giren rnlerin 2001 ylnda daha hzla artarak pazarda yer alaca belirtiliyor. 2005 ylna kadar pazarn 2.2 milyon $ a kadar ulaaca tahmin ediliyor. Bilgisayar endstrisinin en nemli aratrma irketlerinden Garner grup kablosuz a iin Yatrmlarnz, ge kalmadan, alan insanlar masa bandan kalkabilecek ekilde yaplandrnz eklinde bir neride bulunmaktadr. Gelecein i gc ancak bu ekil de daha hzl ve verimli , kazanl olacana da iaret ediyorlar. Dnyadaki byk irketlerin %75i bu haberleme eklini kullanmak iin yatrmlarn ayarlamaya baladlar. Sonu zellikle son yllarda artan bilgisayar kullanm ve karlalan iletiim zorunluluu bilgisayar alarnn geliimini dourmutur. Bilgisayar alar, kullanclarn baka bilgisayarlara veya dier donanmlara kolaylkla ulamasn salarlar, ekonomik olar ak kazan getirirler kiisel bilgisayarlar arasndaki balanty ve iletiimi salarlar. Globallemenin kanlmaz olduu ve bireysel almalar yerine takm almasnn ve iletiimin n plana kt gnmzde bilgisayar alarnn nemi ve kullanm her geen gn artmaktadr. A TEMELLER A KABLOLARI HAFTA 5 A Kablolar

Alarda Kullanlan Kablolar Kablolamada dikkat edilmesi gereken kablo zerinden geecek bilginin hedefe ulaana kadar zayflamasn engellemektir. Kablo zerinden geen bilginin belli bir elektrik gerilimi bulunur ve kablo uzadka bilginin gc azalmaktadr. Bu sinyal zayflamasn nlemek amacyla tekrarlayclar (repater) kullanlr. Tekrarlayclar hakknda geni bilgi 4. Balk altnda ayrntlaryla anlatlmtr. Kablolamada en nemli nokta en az maliyet ile en hzl iletiimi salamay baarmaktr. Koaksiyel Kablo Koaksiyel kablo merkezinde iletken bir kablo, da doru yaltkan i tabaka, tel zrh ve yaltkan d tabakadan meydana gelir. Kabaca merkezde bir iletken ve onun dnda bir korumadan oluan silindirik bir yapdr. Ortak yol topolojide kullanlr. Kablo yaps sayesinde sinyalleri dardan gelen etkilerden korur. Elektromanyetik kirliliin youn olduu ortamlarda dk gte sinyalleri iletmek iin gelitirilmi bir kablodur.

23

Ethernet alarnda, kablolu tv altyapsnda, ses ve video iletimi gibi geni bir kullanm alanna sahiptir. Bilgisayar alarnda kullanlanlar RG-8 ve RG-58 dir. RG-6da bir koaksiyel kablo eididir, ancak bilgisayar alarnda kullanlmamaktadr. Grn olarak RG-58 ile ayndr. Ancak RG-6 75?dur. Koaksiyel kablo seiminde dikkat edilmesi gereken nokta empedanslar yani omajlardr. Koaksiyel kablolar birbirinden ayran zellikleri de zaten omajlardr. nce Koaksiyel Kablo nce koaksiyel olarak kullanlan kablo RG-58dir. Omaj 50 ? (ohm)dur. Gnmzde en ok kullanlan koaksiyel kablo eididir. Bu kablo kullanlarak kurulan alarda iki istasyon aras 185 metreden fazla ve 0,5 metreden az olamaz.

Kaln Koaksiyel Kablo Kaln koaksiyel olarak kullanlan kablo RG-8dir. Omaj 50 ? (ohm)dur. Gnmzde bu tip kablolar kullanlmamaktadr. Bu kablolar genellikler sar -portakal veya kahverengi renkte olup, 2,5 metrede bir siyah bir bantla iaretlenmilerdir. Bu kablo kullanla rak kurulan alarda iki istasyon aras 500 metreden fazla ve 2,5 metreden az olamaz.

Koaksiyel Kablo Konnektorleri Konnektrler koaksiyel kabloyu a elemanna balamada kullanlr. BNC (BayoneNeill Concelman) konnektrler en ok kullanlan koaksiyel kablo konnektrleridir (Resim

T-konnektr: 10 BASE2 alarnda her bir a elemann aa balamada kullanlr. BNC konnektr (erkek): A elemanlar arasndaki balanty salayan kablolarn her 2 ucuna taklr. T-konnektrn birinden kar dierine girer. Sonlandrc (terminator): An balad ve son bulduu istasyonlarda Tkonnektrn botaki ucuna taklr. A sonlandrmak amacyla kullanlr. Sonlandrclar iinde diren bulunan BNC konnektrlerdir.

24

BNC konnektr (dii): 2 erkek kablonun birbirine balanmas gereken durumlarda kullanlr. ekildeki dii konnektr ift tarafldr. Bu konnektre BARREL konektr de denir.

Bkml ift Kablo (UTP, STP) Bkml ift kablo (twisted pair cable) telefon kablosuna benzeyen, benzer renkteki tellerin birbirine iftler halinde dolanmas ile oluturulmu kablo eididir. iki farkl eidi bulunur. UTP Korumasz ift bkml (UTP -Unshielded Twisted Pair) kablo olarak Trkeye evrilebilir. Gnmzde en ok kullanlan kablo eididir. Telefon kablolarna benzer. Bkml yaps sayesinde elektrik sinyallerinin birbirleri zerindeki etkilerini ntrletirir. UTP, ARCnet, Token Ring ve Ethernet alarnda kullanlmaktadr. iftler halinde birbirine dolanm 8 kablo ve bir naylon ipten meydana gelir. Plastik bir kaplamas bulunur. Naylon ip plastik kaplamann kolayca yrtlmasn salamak amacyla bulunmaktadr. 4 ana renk ve bu renklerin beyaz izgililerinden oluur (Resim 2.17).

UTP kablolar d grnmleri bakmndan birbirlerine ok benzerler. Ancak her UTP kablonun zerinde hangi kategoride olduklar belirtilir. CAT (category) kategori anlamna gelmektedir. Kablonun kategorisi, o kablonun gstermi olduu performansa gre belirlenmitir. Piyasada u anda en ok CAT5 kablo kullanlmaktadr. Aadaki kategorilerden farkl olarak CAT7 kategorisi yeni gelitirilmektedir. Bu kablo dierlerinden farkl olarak RJ-45 deil, yeni bir konnektr kullanacaktr. UTP Kablo Kategorileri Kategori CAT1 CAT2 CAT3 CAT4 CAT5 CAT5e CAT6 Hz 1 16 16 100 1001000 1000 Konnektr Mic Mic RJ-45 RJ-45 RJ-45 RJ-45 RJ-45 Kullanm Alan Yalnz ses iletimi Ses ve veri iletimi Ses ve veri iletimi Ses ve veri iletimi Ses ve veri iletimi Ses ve veri iletimi Ses ve veri iletimi

Telefon Telefon 10BASET Token-Ring, 10Base-T 100Base-TX, 10Base-T 1000Base-T, 10Base-T 1000Base-T, 10Base-T 100BaseTX, 100BaseTX,

UTP kablolar kablo yaplarna gre de ikiye ayrlr. Kablo ular ok damarl (stranded) veya tek damarl (solid) olabilir.

25

Tek Damarl Kablo: Kablolardan her biri tek para bakr telden olumutur. Kablo eer kurulduktan sonra hareket ettirilmeyecek ise tek damarl kullanlmas uygundur. nk tek damardan oluan bakr tel krlmaya yatkndr. ok Damarl Kablo: Kablolardan her biri birden fazla ince telden olumutur. Kablo eer sk hareket edebilecek veya kvrlabilecek bir konuma sahipse ok damarl kullanlmas uygundur. ok damarl kablo kullanlacaksa ona uygun RJ -45 konnektr kullanlmaldr.

STP Korumal ift bkml (STP -Shielded Twisted Pair) kablo koaksiyel kablodan, ift bkml kabloya gei aamasnda kullanlsa da gnmzde fazla tercih edilmemektedir. Kullanmnn zor olmas, maliyetinin daha yksek olmas ve dtaki tel zrhn yarardan ok zarar vermesi gibi etkenler bu kablonun kullanlmamasnn balca sebeplerindendir. STP kablo Ethernet alarnda kullanlmaz. Token ring alarnda kullanm daha fazladr.

STP kablo kullanlrken dtaki tel zrhn topraklanmas gerekir. Aksi takdirde zrh elektromanyetik dalgalar toplayan anten vazifesi grr. En dtaki tel zrhn zarar grmemesi topraklamann tamamlanmas sebebiyle nemlidir. Fiber Optik Kablo Fiber optik kablo veri ve ses iletiminde kullanlan en ideal kablo eididir. ok yksek hzda veri transferi ve ok dk sinyal kayplar imkn salamaktadr. Uzak mesafelere veri aktarmndaki baars sebebiyle gnmzde pek ok alanda kullanlmakta ve hzla yaygnlamaktadr. 2 kilometreye kadar veri aktarmn tekrarlayc kullanmadan gerekletirmektedir. Fiber optik kablonun kullanm alanlar; Hub veya anahtar (switch) olarak bilinen a elemanlar uplink portlar zerinden yksek hzlarda birbirine balanabilir. A omurgalarnn oluturulmasnda kullanlr. Uzaktaki istasyonlarn mevcut aa balanmalarnda kullanlr. Elektromanyetik kirliliin bulunduu ortamlarda rahatlkla kullanlabilir.

Fiber optik kablonun en nemli zellii elektromanyetik kirlilikten etkilenmemesidir. Bunun sebebi verinin k dalgalareklinde iletilmesidir. Veri k hznda iletildii iin ok yksek hzlara ulalmaktadr. UTP ve STP kablolarn aksine, fiber optik kablolarda veri almak ok zordur.

26

Fiber optik kabloda veri iletiimi ifter kablo olarak kullanlmaktadr. Biri veri alm, dieri veri gnderimi grevini yapar. Fiber optik kablonun yaps dtan ie u ekildedir; PVC veya teflon bir d koruma. D korumann hemen altnda kabloyu glendirmek iin kevlar tipinde fiber. Bunun iinde de merkezi koruyan plastik kaplama. Merkezde cam ve plastik fiber yapsnda silindir madde. A TEMELLER A KABLOLARI HAFTA 6 ift Bkml Kablo ift Bkml Kablo : Bklml ift kablolar, birbirine bklm ve koruyucu bir kaplama iine yerletirilmi bir veya daha fazla sayda yaltlm bakr tel iftinden oluan kablo eididir. Yaps : Bkml ift kablolar (twisted pair), gnmzde yerel alan a kablolamasnda kullanlmaktadr. Dier kablo trlerine gre ok ucuz olmas da bir avantajdr. retimindeki prensip kablolarn ikier ikier birbirine sarlarak retilmi olmasdr. eitleri : Gnmzde en yaygn kullanlan a kablosu tipi birbirine dolanm iftler hlinde bulunan ift bkml kablolardr. ki tip ift bkml kablo mevcuttur. UTP (unshielded twisted pair / koruyucusuz dolanm ift) Koruyucusuz ift bkml (UTP unshielded twisted pair) kablo olarak Trkeye evrilebilir. Gnmzde en ok kullanlan kablo eididir. Telefon kablolarna benzemektedir. Bkml yaps sayesinde elektrik sinyallerinin birbirleri zerindeki etkilerini ntrletirir. UTP kablolar d grnmleri bakmndan birbirlerine ok benzer. Ancak her UTP kablonun zerinde hangi kategoride olduklar belirtilir. CAT (category) kategori anlamna gelmektedir. Kablonun kategorisi, o kablonun gstermi olduu performansa gre belirlenmitir. Piyasada u anda en ok CAT5 kablo kullanlmaktadr. Cat1: Kullanm alan telefon iletiimi ve zil teli gibi zayf akm sistemleridir. Cat2: 4 Mbit/s hznda ilev grecek a sistemlerinde kullanlr. Cat3: 16 MHzlik bir frekans geii salayabilir. Saniye de 10 Mbitlikbir veri gnderebilir. Gnmzde Cat 1in yerini almtr ve IP telefon olmayan hatlarda telefon kablosu olarak kullanlr. Cat4: 20 MHzlik bir frekans geiine elverilidir. Saniyede 16 Mbitlik veri tar. Cat5: Gnmzde en ok kullanlan UTP kablo trdr. 100 MHzlik bir frekans geiine elverilidir. Saniyede 100 Mbitlik veri tar. Cat5e: Cat 5e gre daha dayankl ve uzun mrldr.110 m ye kadar kullanlabilir.

27

Cat6: 250 MHzlik bir frekans geiine elverilidir. Gnmzde cat5 ve cat5enin yerini almaktadr. Saniyede 1 gblik bir veri tama zelliine sahiptir. Cat6a: 500 MHzlik bir veri geiine elverilidir. 1 gb ve daha st veri iletiminde tercih edilir. Kablo kesiti cat 5 ve cat 6ya gre daha kalndr. Cat7: Aslnda STP (shielded twisted pair)olarak retilen bu kablo teknolojik gelime ve ihtiyalara gre UTP olarak da retilmeye balanmtr. Ancak kullanm alanlar ok dktr. Gerek kesit kalnl gerekse ok g gerektiren durumlarda topraklama gereklilii bu kablonun UTP olarak kullanm alanlarn kstlamtr.

STP Kablo STP (shielded twisted pair / koruyuculu dolanm ift) Korumal ift bkml (STP shielded twisted pair) kablo koaksiyel kablodan, ift bkml kabloya gei aamasnda kullanlsa da gnmzde fazla tercih edilmemektedir. Kullanmnn zor olmas, maliyetinin daha yksek olmas ve dtaki tel zrhn yarardan ok zarar vermesi gibi etkenler bu kablonun kullanlmamasnn balca sebeplerinden dir. Konnektr : ift bkml kablolar sonlandrmak iin RJ (registered jack) serisi konnektrler kullanlr. RJ serisi konnektrlerden RJ-12 telefon sistemlerinde kullanlrken RJ -45 konnektr ise UTP ve STP kablolarn sonlandrmak iin kullanlr. Fiber optik kablolar sonlandrmak iin ise ST-SC konnektrleri kullanlr. Kablo Hazrlama : Bir bilgisayar a kablosu hazrlamak iin ihtiyacmz olan malzemeler UTP veya STP kablo, RJ-45 konnektr ve kablo skma pensesidir.

28

Kablo skma pensesi Bu penseler kablonun RJ-45 ya da RJ-12 konnektrlerine taklp sklmas amacyla kullanlr. Kablolarn ularn soyma ilemi de skma pensesi ile yapabilmektedir. Doru ekilde soyduunuz kablolar doru renk srasyla konnektre yerletirdikten sonra yine ayn pense ile kablo ve konnektr sktrlmaldr.

Kablo temizleme, soyma ve kesme aletleri ift bkml kablolar konnektre takmadan nce soymak, iftleri ayrmak ve ular kesmek gerekir. Bu ilemleri yapabilecek aletler aadaki resimlerde gsterilmitir. Kablo temizleme, soyma ve kesme aletleri ift bkml kablolar konnektre takmadan nce soymak, iftleri ayrmak ve ular kesmek gerekir. Bu ilemleri yapabilecek aletler aadaki resimlerde gsterilmitir.

A (network) iin kablo hazrlarken ncelikle dikkat etmeniz gereken ey kullanacanz kablo standarddr. Cat5 kablolar iin genel olarak kullanlan iki standart vardr: 586-A ve 586-B. Bu standartlar kullanlan kablonun zerinde yazmaktadr. Kablo temizleme, bkml iftleri ayrma aleti

29

1-Yeil-Beyaz 2-Yeil 3-Turuncu-Beyaz 4-Mavi 5-Mavi-Beyaz 6-Turuncu 7-Kahverengi-Beyaz 8-Kahverengi

1-Turuncu-Beyaz 2-Turuncu 3-Yeil-Beyaz 4-Mavi 5-Mavi-Beyaz 6-Yeil 7-Kahverengi-Beyaz 8-Kahverengi

30

UTP kablosunun RJ-45 konnektrne taklmas ncelikle gerekli aralar temin edilmelidir. RJ-45 konnektr, RJ-45 yaltkan kapa, Cat 5 kablo, a pensesi vb.

Yaltkan kablo taklmas

Kablonun zlmesi Sraya dizilen kablolarn u ksmlarnn dz olmas iin kablo a pensesi yardmyla kesilmelidir. Kablo klf ile u ksm arasnda konnektrn girebilecei kadar bir boluk braklmaldr.

Kablo ularnn kesilmesi Kablolar kullanlacak standarda gre 568-A veya 568-B ye gre sraya dizilmelidir.

31

Kablonun renk srasna sokulmas letkenlerin konnektrde ayr ayr kanallara girmesi salanmaldr. Uygun renk sras bozulmadan konnektrn sabitleyici ksm aa Ynde ekilmelidir.

RJ-45 konnektrne iletkenlerin taklmas letkenlerin konnektrn u ksmlar ile temas etmeleri salanmaldr. Renk sras tekrar kontrol edilmeli, kanallardan sadece bir iletkenin getiinden emin olunmaldr.

Kablonun konnektre taklmas

letken ularnn konnektr ularndaki iletkenlerle temasnn salamak iin konnektrn a pensesi yardmyla sklmas gerekmektedir.

32

letken ularnn konnektr ularndaki iletkenlerle temasnn salamak iin konnektrn a pensesi yardmyla sklmas gerekmektedir.

Kablonun sklmas Kablo skma ilemi bittikten sonra yaltkan kablo kapa taklmaldr.

Yaltkan kapan taklmas Kablo skma ilemi bittikten sonra kablonun alp almadndan emin olmak iin test etmemiz gerekmektedir. Bunun iin farkl firmalarn rettii kablo test cihazlar kullanlabilir.

33

Kablo testi bittikten sonra eer kablomuzda bir arza yok ise kablo balantsn yapabilirsiniz. Kablo testi sonras arza tespit edilmi ise konnektr takma ilemi yeniden yaplmaldr.

Datc UTPkablo balants Telefon kablosunun RJ-12 konnektrne taklmas ncelikle gerekli aralar temin edilmelidir. RJ-12 konnektr, telefon kablosu, a pensesi vb. Telefon kablosu a pensesi yardmyla gerekli uzunlukta kesilmelidir. Telefon kablosunun iletkenlerinin konnektre taklabilmesi iin d klfnn soyulmas gerekmektedir.

Telefon kablosunun soyulmas Telefon kablosu soyulduktan sonra iletken tellerin ularn eitlemek iin a pensesi kullanlarak iletken teller kesilmelidir.

34

, letken tellerin kesilmesi letken tellerin ular eitlendikten sonra iletkenler RJ -12 konnektrne yerletirilmelidir.

letkenlerin konnektre yerletirilmesi letkenlerin konnektr ularndaki iletkenlerle temasn salamak iin konnektrn a pensesi ile sklmas gerekmektedir.

Konnektrn sklmas Telefon kablosunu sktktan sonra kablo test cihaz ile kontrol edilmelidir. Kablo test sonularna gre kablo balants yapabilirsiniz ya da tekrardan kablo ularna RJ -12 taklmas gerekebilir.

35

Kablonun telefon cihazna taklmas

Kablonun modem cihazna taklmas Kablo Testi : Kablolar hazrlandktan sonra alp almadn test etmek iin eitli firmalarn rettii kablo test cihazlar kullanlabilir. Kablolarn ularna taklan iki para hlindeki bu cihazlar test ilemini olduka kolaylatrmaktadr.

36

A TEMELLER OS MODEL HAFTA 7 OSI standartlar a iletimini belli aamalarla tasarlanmtr. Bu kurallar iletiimde bulunacak iki taraf iinde geerlidir. Mesaj gnderecek olan mesaj paketler ve kablo araclyla gnderir. Alc olan mesaj zer ve alr.

OSI standard bu iletiimi yedi dzeye ( katmana ) ayrmtr: 1. 2. 3. Uygulama Sunum Oturum

37

4. 5. 6. 7.

Gnderme A Protokol Bilgi Balants Fiziksel

A protokolleri bir merdivene benzer. Bilgi kablolar araclyla merdivenden aaya gnderilir. Ayn ekilde karlanr ve alnr. Bilgini bu transferinde aadaki admlar kullanlr: Uygulama katmannda kullanc uygulamasn dier bilgisayar gnderir. Sunum katmannda kar tarafn farkl yapsna gre sunu yaplr. Oturum katmannda iki bilgisayar arasnda veri al verii balar.

1. Katman : Fiziksel Katman (Physical Layer) 1. katman veya fiziksel katman verinin kablo zerinde alaca fiziksel yapy tanmlar. Dier katmanlar 1 ve sfr deerleriyle alrken, 1. katman 1 ve sfrlarn nasl elektrik, k veya radyo sinyallerine evrileceini ve aktarlacan tanmlar. Gnderen tarafta 1. katman bir ve sfrlar elektrik sinyallerine evirip kabloya yerletirirken, alc tarafta 1. katman kablodan okuduu bu sinyalleri tekrar bir ve sfr haline getirir. Fiziksel katman veri bitlerinin kar tarafa, kullanlan medya(kablo, fiber optik, radyo sinyalleri) zerinden nasl gnderileceini tanmlar. ki tarafta ayn kurallar zerinde anlamamsa veri iletimi mmkn deildir. rnein bir taraf saysal 1 manasna gelen elektrik sinyalini +5 volt ve 2 milisaniye sren bir elektrik sinyali olarak yolluyor, ama alc +7 volt ve 5 milisaniyelik bir sinyali kabloda grdnde bunu 1 olarak anlyorsa veri iletimi gereklemez. Fiziksel katman bu tip zlmesi gereken problemleri tanmlamtr. reticiler(rnein a kart reticileri) bu problemleri gz nne alarak ayn deerleri kullanan a kartlar retirler. Bylece farkl reticilerin a kartlar birbirleriyle sorunsuz alr.

38

Katman 2: Veri Balants Katman (Data Link Layer) Veri balants katman fiziksel katmana erimek ve kullanmak ile ilgili kurallar belirler. Veri balants katmannn byk bir blm a kart iinde gerekleir. Veri balants katman a zerindeki dier bilgisayarlar tanmlama, kablonun o anda kimin tarfndan kullanldnn tespiti ve fiziksel katmandan gelen verinin hatalara kar kontrol grevini yerine getirir.

Veri balants katman iki alt blme ayrlr: Media Access Control(MAC) ve Logical Link Control(LLC). VER BALANTISI LLC MAC

MAC alt katman veriyi hata kontrol kodu(CRC), alc ve gnderenin MAC adresleri ile beraber paketler ve fiziksel katmana aktarr. Alc tarafta da bu ilemleri tersine yapp veriyi veri balants iindeki ikinci alt katman olan LLC'ye aktarmak grevi yine MAC alt katmanna aittir. LLC alt katman bir st katman olan a katman(3. katman) iin gei grevi grr. Protokole zel mantksal portlar oluturur (Service Access Points, SAPs). Bylece kaynak makinada ve hedef makinada ayn protokoller iletiime geebilir(rnein TCP/IP< ->TCP/IP). LLC ayrca veri paketlerinden bozuk gidenlerin(veya kar taraf iin alnanlarn) tekrar gnderilmesinden sorumludur. Flow Control yani alcnn ileyebileinden fazla veri paketi gnderilerek boulmasnn engellenmesi de LLC'nin grevidir. Katman 3: A Katman(Network Layer) A katman veri paketine farkl bir aa gnderilmesi gerektiinde ynlendiricilerin kullanaca bilginin eklendii katmandr. rnein IP protokol bu katmanda grev yapar. Katman 4: Tama Katman (Transport Layer) Tama katman st katmanlardan gelen veriyi a paketi boyutunda paralara bler. NetBEUI, TCP ve SPX gibi protokoller bu katmanda alr. Bu protokoller hata kontrol gibi grevleride yerine getirir. Tama katman alt katmanlar (Transport Set) ve st katmanlar (Application Set) arasnda geit grevini grr. Alt katmanlar verinin ne olduuna bakmandan kar tarafa yollama iini yaparken st katmanlarda kullanlan donanm ile ilgilenmeden verinin kendisi ile uraabilirler. Katman 5: Oturum Katman(Session Layer) Oturum katman bir bilgisayar birden fazla bilgisayarla ayn anda iletiim iinde olduunda, gerektiinde doru bilgisayarla konuabilmesini salar. rnein A bilgisayar B zerideki yazcya yazdrken, C bilgisayar B zerindeki diske eriiyorsa, B hem A ile olan, hem de C ile olan iletiimini ayn anda srdrmek zorundadr. Bu katmanda alan NetBIOS ve Sockets gibi protokoller farkl bilgisayarlarla ayn anda olan balantlar ynetme imkan salarlar. Katman 6: Sunum Katman(Presentation Layer)

39

Sunum katmannn en nemli grevi yollanan verinin kar bilgisayar tarafnda n anlalabilir halde olmasn salamaktr. Bylece fakl programlarn birbilerinin verisini kullanabilmesi mmkn olur.

Dos ve Windows 9x metin tipli veriyi 8 bit ASCII olarak kaydederken (rnein A harfini 01000001 olarak), NT tabanl iletim sistemleri 16 bit Unicode'u kullanr (A harfi iin 0000000001000001). Ancak kullanc tabii ki sadece A harfiyle ilgilenir. Sunum katman bu gibi farkllklar ortadan kaldrr. Sunum katman gnmzde ounlukla a ile ilgili deil, programlarla ilgili hale gelmitir. rnein eer siz iki tarafta da gif formatn aabilen bir resim gsterici kullanyorsanz, bir makinann dieri zerindeki bir GIF dosyay amas esnasnda sunum katmanna bir i dmez, daha dorusu sunum katman olarak kastedilen ey, ayn dosyay okuyabilen programlar kullanmaktr. Katman 7: Uygulama Katman(Application Layer) Uygulama katman programlarn a kullanabilmesi iin aralar sunar. Microsoft API'leri uygulama katmannda alr. Bu API'leri kullanarak program yazan bir programc, rnein bir a srcsne erimek gerektiinde API iindeki hazr arac alp kendi programnda kullanr. Alt katmanlarda gerekleen onlarca farkl ilemin hibirisiyle uramak zorunda kalmaz. Uygulama katman iin bir dier rnek HHTP'dir. HTTP altrlan bir program deil bir protokoldr. Yani bir kurallar dizesidir. Bu dizeye gren alan bir Browser(IE mesela), ayn protokol kullanan bir Web sunucuya eriir. A TEMELLER A Adresleme HAFTA 8

Internetin Ksa Tarihesi

lk geni alan a olan ARPANET 1960l yllarn ortasnda askeri amalarla ortaya kt. Problem: Nkleer bir sava esnasnda telefon hatlarnn ounun tahrip olmas durumunda bilgisayar iletiiminin srdrlmesi zm: Paul Baran, Rand Corp. tarafndan gelitirildi. Baran paket-anahtarlamal a fikrini gelitirdi. Her mesaj kk paralara blnmesi ve bu paralarn var noktasna baar ile ulap orijinal mesajn oluturulmas kk paralara blnen mesajlar hzl hatlar zerinden yollanr. 1969de an detaylar ARPAya (Advanced Research Projects Agency) sunuldu. 1972, alarn a ortaya kmaya balad. 40 bilgisayardan oluan bir ARPANET gsterisi yapld.

40

1975 ylnda baarl bir biimde ARPANET ilevsel bir a konumunu ald, birok organizasyon bu aa katld. 1983, Internetworking Working Group(INWG) TCP/IPye temel halini verdi. TCP/IP UNIX iletim sistemine eklendi. 1984, DNS (Domain Name System) tantld. Tamamlanmas 4 sene srd 1985, NSFNET sper bilgisayarlar aras TCP/IP tabanl an oluturulup altrlmas iin kuruldu. 1990, ARPANET kaldrld Interneti balangta youn olarak akademik dnya kullanmakla beraber, artk Internet bilgi a toplumlarnn her kesimi iin vazgeilmez bir ara olmutur. TCP/IPnin zellikleri Ak protokol standartlar. Standartlar kolaylkla elde edilebilir ve herhangi bir iletim sistemi ya da bilgisayar donanmndan bamsz gelitirilebilir. Fiziksel a donanmndan bamszlk. Bu zellik TCP/IP ye birok deiik a ile entegrasyon olana salar. Ethernet, Token ring, X25 a FDDI ATM

Ortak bir adresleme yaps. Bu sayede herhangi bir TCP/IP aygt dnya apnda tek olarak adreslenir. Tutarl ve geni apl kullanc servisleri iin standardize edilmi st katman protokolleri. TCP/IP protokol ailesindeki tm protokoller u Internet standard yaynlarndan birinden temin edilebilir. Military Standards (MIL STD) Internet Engineering Notes (IEN) Request For Comment (RFC)

OSI ile TCP/IP Mukayesesi 1. 2. 3. 4. Uygulama Katman (Application Layer) Tama Katman (Transport Layer) A Katman (Network Layer/Internet Layer/Internetwork Layer) Fiziksel Katman (Network Access Layer/Link and Physical Layer)

41

TCP/IP Balk Kaynak ve hedef portu: Gnderici ve alc pclerin port numaras Sra numaras:Paketin hangi blm olduunu gsterir Alnd bilgisi numaras: Bir sonraki gelecek olan paket blm numaras Pencere: Alcnn daha ne kadar paket blm alacan belirler. Checksum: letim biriminden geen bit'lerin says.

A Katman Protokolleri ICMP (Internet Control Message Protocol): Paketin gnderilmesi srasnda hata olutuunda mesaj veya rapor gnderir. Ping komutu

42

ARP (Address Resolution Protocol): Yerel adaki adresleri veya donanm adreslerini (MAC adres) n bellekler. MAC adresi a adresine ve a adresini de MAC adresine evirir. IGMP (Internet Group Management Protocol): Belli bir gruptaki hostlar, multicast (Bir gnderici ile a zerinde birden fazla alc arasnda kurulan iletiim bir grup) routera bildirir. IP (Internet Protocol): IP adresi bir aa bal bilgisayarlarn a zerinden birbirlerine veri yollamak iin kullandklar adrestir.

IP Bal: IP versiyon IP balk uzunluu Kimlik TTL Protokol Kaynak Adresi Hedef Adresi Opsiyonlar Veri IP Bal Hizmet tr: Hostun ne tr bir hizmet istedii: Hzl (rnein ses), hatasz (rnein dosya) veya gvenli iletim gibi. Kimlik: Paket blmnn bal olduu blmn kimlii, o pakete ait olan blmlerin hepsinde ayn tanm yazar. TTL (Time to Live): Paketin mr. Balk kontrol toplam: Sadece paketin kontroln salar. Yaygn olarak IPv4 adresler kullanlyor. Toplam 32 bit ve noktalarla ayrlm 4 adet 8 bitlik say. rnek bir IP adresi: 10000000 10011100 00001110 00000111 w.x.y.z 128.156.14.7 IP adresleri dnyada 232 = 4 milyardr. Dinamik ip adresleri : Evden modem ile balanma Statik ip adresleri: IIS A TEMELLER Hizmet tr Paralanma durumu Toplam uzunluk Paralanma Ofseti

Balk kontrol toplam (Checksum)

43

A Adresleme HAFTA 9-10

TCP/IP (Transmission Control Protocol/ Internet Protocol) TCP/IP protokol routable yani ynlendirilebilen, internete k yapmay salayan ve hzl olan bir protokoldr. Windows 2000 iletim sistemini kurduunuz zaman, TCP/IP protokol otomatik olarak yklenmektedir. TCP/IP protokolne ait olan ayarlar ister kurulum aamasnda, isterse kurulumdan sonra yapabilirsiniz. TCP/IP ile ilgili olan alt balklar inceleyelim. IP Numaras: TCP/IP protokoln kullanan bilgisayarlar arasnda bir haberleme salayabilmek iin 4 octet den oluan ve toplam 32 bit olan ve decimal say sistemine gre kullanlan numaraya IP numaras denir. Bir IP numaras rnei verecek olursak: 192.168.2.1 IP numaras kendi ierisinde snflara ayrlm durumdadr. imdi bu snflar inceleyelim. A CLASS IP NUMARALARI: Bir IP numarasnn hangi snf olduunu anlayabilmek iin birinci octet kullanlr. Eer IP numarasnn birinci octet ksm 1 ile 126 arasnda bir deer ise bu IP numaras A CLASS IP numarasdr. rnek: 75.56.2.215 10.0.0.1 25.1.1.254 B CLASS IP NUMARALARI Eer bir IP numarasnn birinci octet ksm 128 ile 191 arasnda ise bu IP numaras B CLASS IP numarasdr. rnek: 131.107.15.21 157.125.65.45 128.10.1.54 191.25.68.98

C CLASS IP NUMARALARI Eer bir IP numarasnn birinci octet ksm 192 ile 223 arasnda ise bu IP numaras C CLASS IP numarasdr. rnek: 192.168.2.1 195.15.75.15 200.200.200.200 NOT: Aslnda D ve E snf IP numaralar da mevcuttur. Fakat D ve E snf IP numaralar askeri birimler ve nemli devlet messeseleri tarafndan kullanlr. Bizi ilgilendiren IP numaralar A,B,C CLASS IP numaralardr.

44

Subnet Mask: A IDyi, Host ID den ayran numaraya subnet mask denir. Her IP snfna ait olan subnet mask farkllk gstermektedir. A snf IP numarasna karlk gelen subnet msk deeri 255.0.0.0 B snf IP numarasna karlk gelen subnet msk deeri 255.255.0.0 C snf IP numarasna karlk gelen subnet msk deeri 255.255.255.0 Eer sisteminizi subnetlere blerseniz alt subnetlerin kullanaca subnet mask deeri deiecektir. Default Gateway: Farkl segmentler aras haberlemeyi kullanlmak zorundadr. Segment: Sahip olduunuz a ierisinde performans artrmak amacyla segmentler oluturabilirsiniz. Mesela 100 bilgisayarlk bir network birden fazla segmente blerseniz ayet a tek bir a ierisindeki trafik, oluturulan segmentler sayesinde blneceinden dolay a performans artacaktr. A eer segmentlere blerseniz, busegmentler arasndaki haberlemeyi salayacak eitli aygtlar kullanmanz gerekmektedir. Mesela Router ve bir de default gateway deerinin girilmesi gerekir. TCP SOCKET APPLICATIONS Bu uygulamlar tm TCP/IP destekli iletim sistemlerinde kullanlmaktadr. ping: Bilgisayarlar aras balant kontroln gerekletirmektedir. Kulan ekli; ping 192.168.2.1 Burada yazm oldumz IP numaras balant kontrol yapmak istediimiz bilgisayara ait olan IP numarasdr. LINUXTA KULLANILAMAYAN NETBIOS UYGULAMALARI Sadece Windows iletim sistemleri arasnda arasnda kullanabildiimiz komutlara verilen isime denir.Bu komutlar Microsoftun NetBIOS protokol ile alr. TCP kurulu olmayan Windows alarnda da alabilirler. net start, net stop, net view, net share, net send, net use DHCP ( Dynamic Host Configuration Protocol) Network ierisinde bulunan bilgisayarlara otomatik olarak IP adresi, Subnet Mask, Default Gateway, DNS adresi,WINS adresi gibi adresleri datmak iin kullanlr. zellikle bilgisayara saysnn fazla olduu networkler zerinde byk faydalar salamaktadr. Mesela IP adreslerinin statik olarak bilgisayarlara verildiini dnrsek, IP numaralarnn yazlmas esnasnda yanllk yaplabilir. Fakat DHCP zerinde doru IP havuzunuzu tanmlamanz meydana gelebilecek hatalar ortadan kaldracaktr. DHCP'den IP numaras alan bir bilgisayar bu IP numarasn nceden belirlenen bir sre kadar kullanabilir. DNS (Domain Name Services) salayabilmek iin Default Gateway deeri

45

Host name'i IP adresine evirir. Internetin temel servisidir. Host name: nternet adresleri birer host name'dir.DNS yapsn kullanana sistemlerde bilgisayar ismi olarak nitelendirilir. nternet zerinde adres satrna bir site adresi yazp o adrese baplanmak istediimiz zaman host name olarak nitelendirdiimiz internet adresinin IP adresine evrilmesi gerekir. nk host name'e karlk gelen bir IP vardr. Haberleme IP adresi vastasyla olduu iin, IP adresi ile host name arasnda translate grevini DNS gerekletirir. WINS (Windows Internet Name Server) (LINUXta YOKTUR) Netbios name'i IP adresine eviren servisdir. Netbios Name: Bilgisayara iletim sistemini kurarken " Computer Name" ksmna yazm olduumuz isme denir. Yani Windows ykl bilgisayarnzn Windows networkleri ierisinde hangi isimle tanmlanacan netbios name belirlemektedir. Maximum 15 karakter olabilir. Internet Protocol Version 6 (IPv6) IPv6 The Internet Engineering Task Force (IETF) tarafndan, mevcut IPv4 protokolnn yerini almas iin tasarlanan a katman protokoldr. IPv4 yaynland 1981 ylndan bu yana pek fazla deimemitir (RFC 791). Kolay uygulanabilmesi ve baka protoko llerle birilikte alabilmesi IPv4 popler klm ve internetin yaygnlamasnda byk rol oynamtr. Fakat IPv4 tasarlanrken baz konular ngrlemedii iin bugn IPv4 kullanm baz kstlamalar getirmektedir ve baz ihtiyalara karlk verememekt edir. IPv4n yetersiz kald baz konular unlardr: nternetin her geen gn artan bir hzla bymesi ve internete bal mobil cihazlarn hzla artmas IPv4 adres uzaynn tkenmesine sebep olacaktr. Baz kurumlar Network Address Translation (NAT) kullanarak pek ok zel adresi tek bir adrese evirerek zel adres uzaynn tekrar kullanlmasn salamtr. Fakat NAT, standartlara dayal a katman gvenliini desteklememekte ve ayn zel a adreslerini kullanan kurumlar aras balantlarda sorunlar yaratmaktadr. IPv4 adreslerinin kullanm biimi internette kullanlan mevcut omurga ynlendiricilerindeki ynlendirme tablolarnn ok bymesine yol amtr. u anda ynlendirici tablolarnda ortalama 85000 ynlendirme bulunmaktadr. ou IPv4 uygulamasn elle veya Dynamic Host Configuration Protocol (DHCP) kullanarak yaplandrmak gerekmektedir. IP adresleri gereksiniminin artmas daha basit ve otomatik olarak yaplandrma ihtiyacn ortaya kartmtr. nternet ortamnda verinin gizliliinin ve btnlnn korunabilmesi iin IP seviyesinde gvenlik gereksinimi vardr. Mevcut IPv4 ortamnda bu IPSec standard ile salanabilmektedir fakat bu standardn IPv4 uygulamalarnda bulunmas zorunlu deildir. IPv4te, gerek zamanl veri aktarmnda paket balnda bulunan Type of Service (TOS) alan kullanlarak servis kalitesi (Quality of Service) salanmaktadr fakat TOS alan kullanm kstldr ve ifreli aktarmlarda sorun yaratmaktadr.

IPv6 zellikleri Yeni balk (header) format: IPv6 bal ek yk (overhead) en aza indirecek ekilde tasarlanmtr. Bunu yapmak iin gerekli olmayan ve seimli olan alanlar uzant balklarna (extension headers)

46

aktarlmtr. Ayrca IPv6 bal ynlendiriciler tarafndan daha kolay ilenebilir ekilde tasarlanmtr. IPv6, IPv4 ile geriye dnk uyumlu olarak almamaktadr. Bunun iin ynlendiricilerin IPv6 ve IPv4 ayr ayr desteklemesi gerekmektedir. Daha geni adres uzay: IPv6 adresleri 128bitlik adreslerdir. Bylece IPv6 ile 3.4x10 38den fazla adres oluturulabilir. Adres saysnn IPv4e gre ok daha fazla olmasyla birlikte NAT gibi adres dntrme ilemlerini yapmaya gerek kalmayacaktr. Etkin ve hiyerarik adresleme ve ynlendirme altyaps: Kullanlan global IPv6 adresleri etkin, hiyerarik ve zetlenebilir ynlendirme altyaps oluturmak iin tasarlanmtr. Durum denetimsiz (stateless) yaplandrma: IPv6 kullanan istemciler IPv6 ile ynlendirilmi bir aa balandklarnda ICMPv6 ynlendirici bulma mesajlar kullanarak otomatik olarak yaplandrlabilirler. stemci ilk olarak link-local multicast router solicitaion mesaj gndererek ynlendiriciden yaplandrma ayarlarn ister. Ynlendirici uygun ekilde ayarlanmsa bu mesaja router advertisement paketi ile cevap vererek gerekli ayarlar gnderir. Bu yaplandrmann yaplmamas halinde IPv6 istemciler elle veya DHCPv6 kullanlarak durum denetimli (stateful) olarak yaplandrlabilir. A seviyesinde gvenlik: ifreleme ve kimlik dorulama ilemleri iin kullanlan IPSec, IPv6 protokolnde entegre olarak bulunmaktadr. IPv4te ise bulunmas zorunlu deildir. ncelikli iletim destei: IPv6 balnda bulunan yeni alanlar trafiin daha iyi tanmlanabilmesine ve buna gre nceliklendirilmesine olanak salar. Ayrca bu nceliklendirme paket balnda yapld iin paketin ieriini IPSec kullanarak ifrelemek paket nceliklendirmesini etkilemez. Geniletilebilirlik: IPv6ya yeni zellikler eklenmek istendiinde kolayca geniletilebilir. IPv4 balnda bu tip ilemler iin 40bytelk bir alan kullanlrken IPv6da bu alan sadece IPv6 paketinin boyutuyla snrldr. Komu dmlerle etkileim iin yeni protokol: IPv6 Internet Control Message Protocol for IPv6 (ICMPv6) mesajlar kullanarak komu dmlerle iletiim kurar. Bu zellik IPv4te bulunan Address Resolution Protocol (ARP), ICMPv4 Router Discovery ve ICMPv4 Redirect mesajlarnn yerini alr.

47

IPv4 ve IPv6 arasndaki farklar IPv4 ve IPv6 arasndaki farkllklarn en nemlileri aadaki tabloda zetlenmitir. IPv4 Adresler 32bit uzunluundadr. IPsec destei mecburi deildir. IPv4 balnda paket akn tanmlamak iin ynlendiricilerin kullanabilecei QoS tanmlamalar yoktur. Paketin paralanmas (fragmentation) hem ynlendiriciler hem de paketi gnderen istemci tarafndan yaplr. Paket bal salama toplam (checksum) ierir. Paket bal salama seenekler (options) alan ierir. Address Resolution Protokol (ARP), IPv4 adreslerini balant katman adreslerine dntrmek iin ARP Request paketleri kullanr. Lokal subnet grup yelikleri Internet Group Management Protocol (IGMP)kullanlarak ynetilir. En iyi varsaylan a geidini bulmak iin ICMP Router Discovery kullanlabilir fakat kullanm zorunlu deildir. Adaki tm dmlere trafik gnderebilmek iin broadcast adresleri kullanlr. Yaplandrlmas elle veya DHCP kullanlarak yaplr. Bilgisayar isimlerini IPv4 adreslerine evirmek iin DNS sisteminde A kayd kullanlr. IPv4 adreslerini bilgisayar isimlerine evirmek iin IN-ADDR.ARPA DNS alannda PTR kayd kullanlr. 576-byte uzunluundaki paket boyutlarn desteklemek zorundadr. IPv6 Adresler 128bit uzunluundadr IPsec destei mecburidir. IPv6 balnda bulunan Flow Label alan ynlendiriciler tarafndan paket akn tanmlamak iin kullanlabilir. Paketin paralanmas (fragmentation) ynlendiriciler tarafndan yaplmaz. Sadece paketi gnderen istemci tarafndan yaplr. Paket bal salama toplam (checksum) iermez. Tm seimli veri IPv6 uzant balklarna (extension headers) tanmtr. ARP Request paketleri multicast Neighbor Solicitation mesajlaryla deitirilmitir. IGMPnin yerini Multicast Listener Discovery (MLD) mesajlar almtr.2 ICMP Router Discovery yerine ICMPv6 Router Solicitation ve Router Advertisement mesajlar kullanlmas zorunludur. IPv6 broadcast adresi bulunmamaktadr. Bunun yerine linklocal scope all-nodes multicast adresi kullanlr. Elle veya DHCP kullanmak gerekmeden otomatik olarak yaplandrlabilir. Bilgisayar isimlerini IPv4 adreslerine evirmek iin DNS sisteminde AAAA kayd kullanlr. IPv6 adreslerini bilgisayar isimlerine evirmek iin IP6.ARPA DNS alannda PTR kayd kullanlr. 1280-byte uzunluundaki paket boyutlarn desteklemek zorundadr.

IPv6 Adresleri: Adres Uzay: IPv6nn gelitirilmesindeki en byk neden IPv4 adres saysnn yetersizliidir. Bunu gidermek iin IPv6 adresleri 128bit uzunluundadr. 128 bitlik bir adres uzaynda 2 128 yani 340,282,366,920,938,463,463,374,607,431,768,211,456 (3.4x10 38, 340 andesilyon) adet adres bulunmaktadr. Yani dnya zerinde metre kareye 6.5x10 23 adres

48

dmektedir. IPv6 adres saysnn bu kadar fazla olma nedeni bu kadar ok kullanc olacann dnlmesi deildir. Bunun asl nedeni adresleri uygun bir ekilde blerek adresleme ve ynlendirme ilemlerini hiyerarik ve esnek bir ekilde yapabilmektir. IPv6 adresleri 64bitlik a neki (network prefix) ve 64bitlik konak (host) adresinden oluur. I Pv6 adresleme mimarisi RFC 4291de aklanmaktadr. Adreslerin yazlmas: IPv6 adreslerini yazyla ifade etmek iin 128bitlik adres 16bit uzunluundaki paralara ayrlr. Daha sonra her bara 4 basamakl heksadesimal saylarla ifade edilip : iareti il e birbirinden ayrlarak tm adres yazlr. rnein: kili sistemde IPv6 adresi: 1000000000000100000000000000001000001001101111001111001010000 11000110000111111011101010111111010101111111100111101000 16bitlik paralara ayrlm IPv6 adresi 10000000000001 0000000000000000 100000100110111 1001111001010000 1100011000011 1111011101010 11111101010111 1111100111101000 Heksadesimal saylara ayrlm adres: 2001:0000:4137:9e50:18c3:1eea:3f57:f9e8 Adreslerde bulunan sfrlarn atlmas: IPv6 adreslerinde bulunan drt basamakl gruplardan bir veya daha fazlas 0000 eklinde ise adreste yazlmayp yerine :: kullanlabilir. Yine ayn ekilde bir drtl grubta bata bulunan 0lar yazlmayabilir rnein aadaki gsterimler ayn adresi temsil etmektedir:

2001:0000:0000:0000:0000:1eea:3f57:09e8 2001::1eea:3f57:09e8 2001::1eea:3f57:9e8 Bir adres ierisinde birden fazla :: kullanlamaz nk bu durumda adresin baka adreslerle kartrlmadan belirlenebilmesi mmkn deildir. IPv6 nekleri (prefix): nekler, adresteki sabit deerli bitleri veya alt a (subnet) bitlerini gsteren blmlerdir. nekler IPv4teki Classless Inter-Domain Routing (CIDR) notasyonu kullanlarak IPv6_adresi/nek_uzunluu eklinde yazlr. rnein aadaki gsterimler in hepsi 20010DB80000CD3 iin 60bitlik neki doru ekilde temsil eder. 2001:0DB8:0000:CD30:0000:0000:0000:0000/60 2001:0DB8::CD30:0:0:0:0/60

49

2001:0DB8:0:CD30::/60 A TEMELLER OS MODEL HAFTA 11 Alt Alar Alt A Maskesi Alt A Maskesi bir IP adresinin hangi bitlerinin a adresine ait bitler hangi bitlerinin host adresine ait bitler olduunun anlalmas iin vardr. Bir alt a maskesindeki 1ler IP adresinin a adresi ksmn, 0lar ise IP adresinin host adresi ksmn gsterir. rnein C snf bir IP adresinin varsaylan maskesinde 24 tane bir 8 tane 0 vardr. Alt A Maskesi Tablosu

50

A Adresini Hesaplama IP Adresi 10.20.237.15 ve Alt A Maskesi 255.255.248.0 olan bilgisayarn A Adresi nasl bulunur?

Alt Adaki Host Says nceki rnekte maskede 11 adet sfr bulunduu iin her adaki host says: 211 = 2048 olarak bulunur. Host saysn bulmada genel forml 2n dir. Buradaki n maskedeki 0larn saysdr. Broadcast Adresini Hesaplama Maskedeki sfrlarla eleen IP adresi bitlerinin tamam 1 yaplarak broadcast adresi hesaplanr.

YNLENDRME Routerlar ve IP Adreslemesi Prensipleri Farkl alar birbirlerine balamak iin routerlar kullandmz biliyoruz. Bir router bu ii yapabilmek iin yine zerinde TCP/IP protokol yazlmlarn altrmaldr. Bu yazlmlar alyor ise demektir ki routerlarnda IP adresleri bulunmas gerekir. Daha nce, bir adaki bilgisayarlarn routera sanki adaki bir dier bilgisayarm gibi eritiklerini sylemitik.

51

Fakat routerlar birden fazla a birbirlerine baladklarna gre birden fazla IPye sahip olmalar gerekir. Bunun sebebi: routern baland her a iin ayr birer a arayz donanm vardr. Ve bu alarn a adresleri (yani bu adaki hostlarn IP adreslerinin prefixi) farkl olmak zorundadr. Dolays ile router baland her adan birer IP sahip olmaldr. Bu durum takip eden ekilde gsterilmitir. Routerlara balandklar a adresinden IP adresleri verilmesi
223.240.129.0 Ethernet 131.108.0.0 Token-Ring

router

223.240.129.17

router

131.108.99.5

223.240.129.2 78.0.0.17

78.0.0.0

Routerlarn birden fazla IP adresine sahip olmalar gibi birden fazla a arayz kartna sahip bilgisayarlar da bu arayz kartlar ile farkl alara balanmak iin birden fazla IP adresine sahip olabilirler. IP Datagram Forwarding (IP Paketlerinin letilmesi) Bir router ald bir paketi direkt olarak zerinde hibir deiiklik yapmadan dier aa kopyalayamaz. nk iki an iletim ortam, teknolojisi ve a protokolleri farkl olabilir. Bu sebeplerden router ald bir paketi ap gidecei a bulmal uygun dntrmeyi yapmaldr. Paketin gidecei adrese bakarak bir sonraki gidecei nokta bulunur. Bu ilem routerlarn ierinde kaytl bulunan ynlendirme tablosuna (routing table) baklarak yaplr. IP Datagram Forwarding

52

Ynlendirme Ynlendirme tablosundan bakarak bir sonraki atlama noktasn (next hop) semek iine ynlendirme (routing) veya aldn bakasna iletme (forwarding) denilir. Bu ilem yle gerekleir: Gelen paketteki hedef adres alnr. Bu adrese D diyelim. Tablodaki destination ksmna baklarak gelen adres D iin bir next hop olup olmadna baklr. Bu ilem maske kullanlarak yaplr. yle ki: if( ( mask[i]) & D = = Destination[i]) forward to netxhop[i]; (Not: &, bit dzeyinde VE ilemidir) Yukardaki C deyimini ekildeki tabloya uygulayalm. Varsayalm routera gelen paketin hedefi D, 192.4.10.3 olsun. lemler sras ile yle olacaktr: 255.0.0.0 & 192.4.10.3 eit midir 30.0.0.0? Hayr 255.0.0.0 & 192.4.10.3 eit midir 40.0.0.0? Hayr 255.255.0.0 & 192.4.10.3 eit midir 128.1.0.0? Hayr

53

255.255.255.0 & 192.4.10.3 eit midir 192.4.10.0? Evet. yleyse paketi netxhop[4]e yani 128.1.0.9a gnder. A TEMELLER BLGSAYARLARDA BULUNMASI GEREKEN DONANIM VE YAZILIMLAR HAFTA 12 BLGSAYARLARDA BULUNMASI GEREKEN DONANIM VE YAZILIMLAR A kurulumunu destekleyen bir iletim sistemi ( Windows 7 vb.) Eer a sunucu bilgisayar ile kurulacak ise bir sunucu bilgisayar ve a iletim sistemi gereklidir (Windows Server 2003 vb.) . Bilgisayarlarn aa balanabilmeleri iin her bilgisayarda bir a arabirim kart bulunmaldr. A ortamnda bulunmas gereken donanmlar A kablosu A cihazlar ( anahtar, ynlendirici vb.)

Bilgisayarlar aa balanmaya hazr ise yaplacak ilk i a topolojisini semek olacaktr. Gnmzde en ok kullanlan topoloji yldz topolojisidir. Uygun topoloji seildikten sonra a yapsna uygun kablo seimleri yaplmaldr. Kablo seiminden sonra belirlenen yere kablo deme standartlarna uygun olarak a kablolarnn ekilmesi ve tm kablolarn a cihazlar ile oluturulan merkezde toplanmas gerekmektedir. letim sisteminde a ayarlar

54

55

Bu ekranda IP adresi, alt a maskesi, varsaylan a geidi ve DNS ayarlar yaplabilmektedir. Ayrca Gelimi butonu ile gelimi a ayarlarn yaplandrmanz da mmkndr. A ayarlamalarn yaptktan sonra iletim sisteminizde a kurulumunu yapmamz gerekmektedir. Bylece dier kullanclarn bulunduu aa erime imknnz olacaktr. Bunun iin ncelikle bilgisayarda Denetim Masas A ve Paylam Merkezi alr.

56

Bir aa balann balants ile hli hazrda kurulmu olan bir aa balanabilirsiniz. Ev grubu ve paylam seeneklerini sein balants ile adaki dier bilgisayarlarda bulunan dosya ve yazclara eriim ayarlarn veya paylam ayarlarn yapabilirsiniz. Sorunlar giderin balants ile de ada oluan sorunlar tanlama ve onarma ilemleri yaplmaktadr. A TEMELLER TCP/IP SORUN ZME HAFTA 13 TCP/IP Sorun zme A balantlarn kontrol edin Ping 127.0.0.1 (loopback) ile ethernet kartnz kontrol edin Kendi bilgisayarnzn IP adresine ping atabilirsiniz. Varsaylan (Default) Router veya gateway (a geidi) varsa ona ping atarak pc -alt a iletiimini kontrol edebilirsiniz. Uzaktaki bir hosta ping atabilirsiniz.

Ping Komutu Ping komutu bir bilgisayara 32 bytelk bir ICMP paketi gnderir ve sonuta elde ettii raporu gsterir. Ping 127.0.0.1

57

Ping /?

IPConfig Komutu Tm ip ile konfigrasyonu (MAC adres vb.) grmek iin kullanlr.

58

pconfig /? ipconfig /all ile tm seenekler grlebilir.

Tracert Komutu Bir adrese giden yolu gsterir. Microsoftta tracert ve ping komutlarnn birleimi olan pathping komutu kullanlabilir.

59

ARP (Adres zmleme Protokol) IP adreslerini fiziksel adrese dntrmek iin kullanlr. Bir paketin bir bilgisayardan ktnda nereye gideceini IP numaras deil gidecei bilgisayarn fiziksel adresi (MAC) belirler. Bu adreste paketin gidecei ip numaras kullanlarak elde edilir. Ardndan paket ynlendirilir. ARP adres zmlemek istedii zaman tm aa bir ARP istek mesaj gnderir ve bu IP adresini gren yada bu IP adresine giden yol zerinde bulunan makine bu istee cevap verir ve kendi fiziksel adresini gnderir. ARP isteinde bulunan makine bu adresi alarak verileri bu makineye gnderir.

60

Netstat Komutu TCP/IP balantlarn, gnderilen ve alnan paketlerin detaylarn grmek iin kullanlr.

61

Nslookup Komutu Bir adresin TCP/IP numarasn bulunmasn salar.

Nbstat Komutu TCP/IP zerinden NETBIOS balantlarnn detaylarn grmeyi salar. NETBIOS (Network Basic Input/Output System) : Farkl bilgisayarlardaki uygulamalarn bir yerel alan a ile iletiim kurabilmelerini salayan program.

62

A TEMELLER xDSL TEKNOLOJS HAFTA 14 xDSL TEKNOLOJS xDSL kelimesi, bir ift bakr tel zerinden, ykselticilere ve tekrarlayclara gerek duymadan yksek band genilii salayan, birbirine benzer teknolojileri ifade etmek iin kullanlan ortak isimdir. xDSL teknolojisi gnmzde kullanlmakta olan telefon ve ISDN servisleri ile uyumludur ve kullanlan alt yap son derece yaygn olan bakr adan ibarettir. xDSL teknolojisi ayn anda ses, veri ve grnt iletimi yaplmasna olanak vermektedir. Bu durum zellikle, yeni alt yap yatrmnn fiziksel artlardan dolay kesinlikle mmkn olmad noktalar asndan olduka kritiktir. xDSL Teknolojisinin Temelleri xDSL, modem benzeri bir teknolojidir. letim hattnn her iki ucuna, genellikle dijital formatta akan, veriyi yksek hzl analog sinyallere eviren cihazlarn taklmas eklinde uygulanr. Yksek hzlardaki DSL balantlar iletim hattnda analog kodlarla gerekletirilmektedir. xDSL sinyal frekans araln; POTS, giden ak(Upstream) ve gelen ak (Downstream) veri olmak zere 3 temel paraya bler. Bu ilem gnmzde genel olarak ayr modlasyon teknii ile gerekletirilmektedir:2B1Q CAP (Carriless Amplitude Phase Modulation) DMT (Discrete Multi-Tone Modulation) xDSL hem simetrik hem de asimetri k alabilen bir yapdr. Bunun sebebi olarak da iletiim annda ister tek ynl, istenirse her iki ynde yksek hzlara ulalabilen konfigrasyonlarn yaplabilmesine olanak tanmas gsterilir. Bir iletim hattnn simetrik almas, veri iletim kanallarnn her iki iletim ynnde de eit band geniliine sahip olmas durumu olarak dnlebilir. Asimetrik uygulamalar ise, kanal band geniliinin bir ynde daha fazla olduu uygulamalardr. rnek vermek gerekirse, web uygulamalarnda, kullancnn verinin kayna olan tarafa ok az bilgi gndermesi gerekir, zira ou zaman gnderilen bilgi sadece kontrol bilgisinden ibarettir. Dier taraftan, veri kaynandan kullanc tarafna gerekleen transferde ihtiya duyulan band genilii ou zaman megabitlere ulaabilir. DSL Teknolojileri:

DSL, Digital Subscriber Line Dijital Abone Hatt teknoloji ailesinin yelerine verilen genel isimdir. DSL tipleri aada verilmitir. IDSL ISDN Digital Subscriber Line HDSL High Bit Rate Digital Subscriber Line S-HDSL Single Pair Digital Subscriber Line SDSL Symmetric Digital Subscriber Line ADSL Asymmetric Digital Subscriber Line RADSL Rate Adaptive Digital Subscriber Line VDSL Very High Bit Rate Digital Subscriber Line G.SHDSL-A New Version of Symmetric DSL

ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line)

63

ADSL; hattn kalitesine ve uzunluuna bal olarak, gelen ak ynnde 8Mbps hza, giden ak ynnde 1.5 Mbps hza kadar ulalabilmesini salar.ADSL devresinde kullanlan frekans aralklar aadaki ekilde gsterilmitir. ADSLin salad faydalar aada zetlenebilir: Tek bir telefon hatt zerinden ayn anda telefon, internet ve grnt aktarmna olanak vermesi. Her zaman ak ve kesintisiz internet eriimi salanmas. Ev kullanclar ve kk iletmeler iin uygun maliyetli olmas.evirmeli balantdan ok daha hzl almas.

ADSLde Kullanlan Teknoloji ADSL iletim sisteminde kullanlan balant kodu (Line Code) ANSI T1 komitesi tarafndan DMT (Discrete MultiTone Coding) olarak standardize edilmitir. DMTnin balca zellii bakr tel zerinde ADSLin alt frekans aralnda oluan yksek grlty yenebilme kabiliyetidir. DMT ayn zamanda, evreden gelen elektromanyetik grltye en az duyarl kodlama tekniidir. DMT, iletim kanaln bir ok alt kanallara bler. Bu alt kanallarn her biri ton olarak adlandrlr. Her ton QAM teknii kullanlarak ayr bir taycda modle edilir. ADSL genel balant emas aada verilmitir.

ADSL iletim sisteminde gelen kanalda 256 frekans kanal kullanlr. Giden kanalda ise 32 frekans kanal vardr. Her bir kanal 4.3125 Khz band geniliine sahiptir. Aad a temel bir DMT gndericisinin blok diyagram verilmitir.

64

Tayc frekanslarn her biri temel frekansn katdr. Frekans spektrumu 20 Khzden 1.104 Mhzye kadar olan aral kapsar. 20 Khz, ses servisi (POTS) iin rezerve edilmitir. Grlt ve kanal koullar her ton iin ayr ayr llr ve en uygun olan kanaldan balayarak iletim yaplr. Bylece en iyi iletim salanmaktadr.

DMTnin gerekletirilmesindeki en nemli unsur IFFT olarak adlandrlan bloktur. IFFT kendi frekans ve genliinde modle edilen N adet taycnn toplamn elde eder. IFFT k 2N tane zaman uzay rnei retir. Bu k vektr bir dijital analog evirici araclyla iletim ortamna gnderilir. Alc tarafndaki modemde bu ilemin tersi FFT tarafndan yaplr. FFT N adet taycy kendi genlik ve faz bilgisine geri dndrr ve bunlar bitlere dntrr. Aada bir DMT modemin bir blok diyagram verilmitir.

ADSLde Kullanlan Hata Kontrol Kodlar FEC (Forward Error Control): FEC gnderilen veri blouna bir kontrol blounun eklenmesi ile gerekletirilir. Bu blok tanan bilgiye kyaslandnda kktr. FEC blou

65

demodlatr tarafndan yanl olarak elde edilen bitleri tespit eder. FEC, RS kodlamas ( Read Solomon) olarak adlandrlan kodlamay kullanr. Scrambling: Bu yntem modlatr birimine gnderilen bitlerin yerini rastgele olarak deitirmektedir. Bu sayede 1 ve 0larn dalm ve dolaysyla iletilen gcn miktar daha kararl hale gelir. Alc noktada bir scrambler zc bitleri eski haline getirir. Interleaving: Interleaving ard arda gelen bitleri sistematik olarak birbirinden ayran bir yntemdir. Bitler birbirlerinden belli sayda bit ilave edilerek ayrlrlar. Alc tarafnda bu ilemi Deinterleaver yapar. Interleaving FEC bloklar zerinde uygulanr. Kullanlan en basit yntem blok interleaving olarak adlandrlr. Bu algoritmada bir tampon bellee satrlar olarak yazlan bitler stunlar olarak geri okunur. Bylece her bit kendisine komu olan bitten satrlarn saysna eit miktarda bitle ayrlm olur. Deinterleaverda ise gelen bu bilgi stunlara yazlr fakat satrlar halinde okunur. Bu da yaplan ilemin tersinin elde edilmesini salar. ereveleme(Framing): ereveleme verinin nasl paketlendiini belirtir. ADSL DMTde veri kanallar 4 Khz sembol hznda senkronize edilmitir ve iki veri alanna ayrlmlardr. Bunlar interleaved data buffer ve fast (non interleaved) data buffer olarak adlandrlr. Her bir veri erevesi sabit olan 4000 sembol hz nedeniyle 250 milisaniyede gnderilmelidir. Bir senkronizasyon erevesi eklenen 68 adet veri erevesi bir ADSL sper ereveyi oluturur. Bir sper ereve, 0.017 saniyede gnderilir. ADSL mesafe duyarl bir eriim teknolojisidir. Balant hz kullancnn merkez santrale olan uzaklna ve evredeki grlt durumuna gre deiir.

ADSL NEDR? ADSL NEDR? ADSL ( Asimetrik Saysal Abone Hatt ) Asymmetric Digital Subscriber Line szcklerinin ba harflerinden oluan ADSL, mevcut telefonlar iin kullanlan bakr teller zerinden yksek hzl veri, ses ve grnt iletiimini ayn anda salayabilen bir modem teknolojisidir. ADSL NASIL ALIIR?

66

ADSL, mevcut telefon hattn daha efektif kullanmak amacyla saysal kodlama teknii ile bandn arttrlmas vastasyla kullancya geni bant imkan salamaktadr. Dolaysyla bu teknoloji data ve ses ebekelerini ayn anda kullanmamza olanak salar. PSTN MODEMLERNDE KULLANILAN HIZLA ADSL HIZI ARASINDA FARK VAR MIDIR? Modemler araclyla, nce 2.4, 9.6 ardndan 14.4 ve 28.8 derken 33.6 ve bugnlerde 56 Kbps hzla internet' e eriebiliyoruz. ADSL ile bilgisayarnzn veri transfer etme hz modemlere gre 10 kat artyor. ADSL NE KADAR HIZLI? ADSL, hat uzunluu, hatta kullanlan bakr kablonun ap ve kullanlan modemin tipine bal olarak 8 Mbps downstream' a (kullancya) ve 1 Mbps upstream' a kadar hz salar. ADSL' N AVANTAJLARI NEDR? Tek telefon hatt zerinden ayn anda internet ve ses/fax zellii (kabiliyeti), Kesintisiz, yksek hzl internet erii mi, Mteriye efektif bant kullanm salamas, Yeni bir altyapya gerek duymadan mevcut PSTN hatt zerinden yksek hzda iletiimin salanmasdr. ADSL PAZARI NEDR? ADSL genel olarak iki tip uygulamaya olanak salar. nteraktif video ve yksek hzda data iletimi, istee bal film, video oyunlar ve video kataloglar olmak zere data iletimi, internet eriimi, uzaktan kumandal LAN eriimi ve zel ebeke eriimleri gibi alanlarda pazar imkan salar. ADSL LE ISDN KARILATIRMASINDA AVANTAJLAR VE DEZAVANTAJLAR NELERDR? Her iki sistem de yksek hzda internete eriim ve multimedya imkan salanmas nedeniyle olumu teknolojilerdir. Her ikisi de mevcut bakr ortamn kullanr. Ancak, son kullanclarn ihtiyalar ve tercihleri asndan farkllklar tamaktadr. ISDN BRI 'da sabit iki B kanal ile 128 kbps hz sz konusudur. ADSL ise, 8 Mbps downstream (halen 2 Mbp 'e kadar verilebilmektedir) ve 1 Mbps upstream hzlarda sabit olmayan asimetrik bant genilii imkan salamaktadr. ISDN 'de internete bal kaldnz srece transmisyon ortam size tahsisli olup, burada kontr artmaktadr. ADSL 'de ise, internete srekli balant sz konusu olup, sistemde kontr art uygulamas yoktur. ADSL 'de ISDN teknolojisinden farkl olarak santral tarafnda ayrclar (DSLAM) sz konusudur. Bu ayrclar sayesinde ses anahtarlama devreleri veri yknden arndrlr. ADSL ayn hat zerinden frekansl geleneksel (POTS) telefon sinyalini tamay srdrerek, santral ve kullanc tarafnda kurulacak basit ayrclar ile her iki hizmet ayn abone kablosundan bir dierini etkilemeden verilebilir. ADSL 'de T1 balantlar gibi noktadan noktaya balant imkan verir. ISDN 'de de noktadan noktaya balant imkan sz konusu olup, kiralk devrelerin yedeklemesi olarak kullanm uygundur.

67

KAYNAKLAR http://www.cozumpark.com/blogs/windows_server/archive/2009/02/23/payla-mve-g-venlik-sharing-and-security.aspx http://pckur.freewebsites.com/yerel_htm/osi.htm http://www.mtuncel.com/bilgisayaraglari.htm#_Toc530469852 iletmeler in zmler - Bilgisayar Alar, Alan Neibauer, eviren :D.Kaya, Pamuku, A.Uluta, M.Tan, .Trkoullar ) http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/bilisim/moduller/ag temelleri.pdf (MEGEP ) http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/bilisim/moduller/ba kirkablolar.pdf https://ipv6.metu.edu.tr/tr/node/1 http://www.icann.org/en/news/releases/release-03feb11-en.pdf Yard. Do. Dr. irin Karadeniz, Bilgisayar Alar, Ders Notlar.

68