OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

VERTIKALNO VOENJE TRASE PUTA

nivelacioni tok puta utvuje se linijskim projekcijama u vertikalnoj ravni, definie visinski poloaj karakteristinih taaka poprenog profila - nagib nivelete - vertikalne krivine - popreni nagibi kolovoza eksploatacioni i konstruktivni kriterijum, rang puta i uslovi lokacije

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

VERTIKALNO VOENJE TRASE PUTA

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

NAGIB NIVELETE
poduni nagib puta ili nagib nivelete iN% u granicama min, max Min iN odreuje se iz uslova odvodnjavanja.

- horizontalna niveleta mogua za sluaj postojanja poprenog nagiba, dionice u pravcu i nasipu gdje nije sprijeeno bono oticanje vode sa planuma puta - za dionice u usjeku, odvodnjavanje se rjeava rigolima ili kanalima, miniN = 0.3%, za betonske profilisane elemente i miniN = 0.5%, za zatravljene kanale - min vrijednost treba posmatrati kao rezultujui nagib sastavljen od vektorskog zbira nagiba nivelete i sekundarnog podunog nagiba (nagiba rampe vitoperenja), miniN~0.8%

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

NAGIB NIVELETE
Max iN predstavlja gornju granicu na koju utiu uslovi vue, trokovi graenja i eksploatacioni faktori. Razred puta Autoput Max iN (%) za uslove terena ravniarski breuljkasti 4 brdovit 5 planinski 7

Put I razreda
Put II razreda Put III razreda Put IV razreda

5
6 7 8

6
7 8 10

7
8 10 11

Put V razreda

10

11

12

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

NAGIB NIVELETE
Poveanjem nagiba puta: - smanjuju se investicioni trokovi - poveavaju se trokovi eksploatacije - smanjuje se propusna mo U primjeni max iN bitan faktor je duina puta na kojoj vlada taj nagib, odnosno tolerie se primjena maksimalnog nagiba na kratkim dionicama. Svako iN>2.5% znaajno utie na teretna vozila negativan uticaj na protonost i saobraajni komfor.

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

VERTIKALNE KRIVINE
-konveksan i konkavan prelom nivelete, zaobljenje krunim lukom radijusa Rv

karakteristini tipovi preloma

dijagram otpora bez zaobljenja i sa zaobljenjem

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

VERTIKALNE KRIVINE
-matematiki oblik funkcije zaobljenja je kvadratna parabola koja sa dovoljno tanosti aproksimira krug

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

VERTIKALNE KRIVINE Granini radijusi

Vozno-dinamiki kriterijum - uzima se u obzir uticaj centrifugalne sile koja se kod vertikalnih krivina javlja u smjeru upravnom na kolovoznu ravan - dejstvo sile se odraava kao poveanje ili smanjenje sopstvene teine, neudobnost - postavlja se uslov da radijalno ubrzanje bude manje od 0.5m/s2

minR v
8

0.154Vr2

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

VERTIKALNE KRIVINE Granini radijusi

Kriterijum preglednosti
- za konveksne krivine zaobljenje mora biti obavljeno tako da omoguuje vozau da na duini zaustavnog puta sagleda prepreku

minR v

0.25Pz2

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

VERTIKALNE KRIVINE
Kriterijum preglednosti
- za konkavne krivine mjerodavna je preglednost u nonoj vonji, mora se zadovoljiti uslov da farovi vozila, pri normalnom uglu rasipanja svjetlosti, osvjetle dionicu puta najmanje jednaku vizuri zaustavne preglednosti

minR v

Pz2 2(h Pz sin )

10

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

VERTIKALNE KRIVINE
max Rv
- za konveksne prelome - kod preloma i<2%, manje vrijednosti radijusa vertikalnih krivina

konk v

2 konv Rv 3

11

geometrijski uslov za odreivanje max Rv

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

KONSTRUKCIJA I PRORAUN VERTIKALNE KRIVINE

za poznati radijus i otrinu preloma, konstrukcija se izvodi po ortogonalnoj metodi

12

karakteristini geometrijski elementi za konstrukciju i proraun vertikalne krivine

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

KONSTRUKCIJA I PRORAUN VERTIKALNE KRIVINE

vano utvrditi pozicije ekstremnih taaka: najvie take na konveksnoj i najnie na konkavnoj krivini, dijagram sektorne sile (otpor od nagiba)

13

analiza vertiklane krivine pomou dijagrama sektorne sile

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

VITOPERENJE KOLOVOZA

- u horizontalnim krivinama povean popreni nagib kolovozasavlaivanje centrifugalne sile - veliina i smjer nagiba zavise od stepena zakrivljenosti i orijentacije krivine - vitoperenje kolovoza izaziva promjenu internih nivelacionih odnosa u poprenom profilu - vitoperenje se obavlja na prelaznoj krivini pod uslovom da se na poetku krune krivine postigne potreban popreni nagib - prethodno utvrditi veliine poprenih nagiba u krivini, usvojiti sistem vitoperenja i definisati granine vrijednosti sekundarnih podunih nagiba

14

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

DIMENZIONISANJE POPRENOG NAGIBA

- po pravilu orijentisan prema sreditu krivine i uvean srazmjerno zakrivljenosti - max popreni nagib iznosi 7%, kod serpetina 9% - vektorski zbir podunog i poprenog nagiba irez=10% kod puteva I, II i III razreda, irez=12% za IV i V razreda - min popreni nagib iznosi 2.5%, uslovi odvodnjavanja - idealan popreni nagib, rezultanta svih sila koje djeluju na vozilo upravna na kolovoz, ravnotea radijalnih sila, ne osjea se radijalno ubrzanje, upravljanje vozilom bez dodirivanja volana=brzina slobodnog volana (za maksimalne radijuse)

Vs

127 ipk R km / h

15

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

DIMENZIONISANJE POPRENOG NAGIBA

- realno se primjenjuju znatno manji radijusi, pa u prijemu radijalne sile uestvuju i popreni nagib i raspoloivo radijalno trenje - na osnovu utvrenih konturnih uslova (maxipk=7%, minipk=2.5%, Rg=5minR), popreni nagib u krivini proizvoljnog radijusa Ri:

ipki

minR Ri

- sraunata veliina zaokruuje se na 0.5 - popreni nagib u principu pozitivnog smjera, dozvoljava se kontra nagib kod blagih krivina, pod uslovom da je radijalno ubrzanje manje od 0.5m/s2

16

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

SISTEMI VITOPERENJA

- okretanje kolovozne ploe moe se vriti oko bilo koje unaprijed usvojene ose vitoperenja, tehniki ispravno ako se vitoperi oko geometrijski poznate projektne linije: vitoperenje oko ose i vitoperenje oko unutranje ivice kolovoza Vitoperenje oko ose kolovoza - preporuen sistem kod dvosmjernih puteva i autoputeva - prednost: ravnomjerno raspodjeljene deformacije ivinih linija, blai nagib rampe vitoperenja - osovina se poklapa sa niveletom, pa u konanoj razradi nivelacionog plana nema odstupanja od usvojene nivelete

17

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

18

karakteristini tipovi putnih profila za vitoperenje oko ose: a. autoput sa razdvojenim kolovozima, b. dvosmjerni putevi i ulice

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

SISTEMI VITOPERENJA

Vitoperenje oko ivice kolovoza - dvostruko vee duine prelaznih rampi - primjenjuje se kod jednosmjernih kolovoza u okviru denivelisanih raskrsnica i kod autoputeva sa minimalnom irinom razdjelnog ostrva - obino se vitoperi oko unutranje ivice, spoljna ivica mijenja svoj nivelacioni tok, kao i osa kolovoza - niveleta trpi odreene korekcije

19

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

20

karakteristini tipovi putnih profila za vitoperenje oko ivice kolovoza: a. autoput sa min razdjelnom trakom, b. samostalne jednosmjerne rampe

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

EME VITOPERENJA
- linearne eme kojima se utvuje zakonitost visinskih promjena i sagledavaju estetske, konstruktivne i vozno-dinamike posledice

Konstrukcija
- poznati parametri: radijus R, parametar prelazne krivine A odnosno duina prelaznice L, irina kolovoza B, poetni i zavrni popreni nagibi ipo ipk i usvojen sistem vitoperenja - sraunate visinske razloke strukturnih linija hi u karakteristinim takama krivine

21

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

22

karakteristini eme vitoperenja proste putne krivine: a. vitoperenje oko ose, b. vitoperenje oko unutranje ivice

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

23

ema vitoperenja S krivine: a. vitoperenje oko ose, b. vitoperenje oko unutranje ivice

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

RAMPA VITOPERENJA
- poduni nagib ivice kolovoza nagib rampe vitopernja za vitoperenje oko ivice kolovoza: Vr irmin 40 50 60 1% 70 90 0.65% 100 0.75% 120 0.55% 0.60% 0.70% 0.75%

irmax 1.5%

za vitoperenje oko ose, vrijednosti iz tabele se dijele sa 2

24

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

RAMPA VITOPERENJA
ako je nagib rampe vitoperenja ir>0.5% (u izuzetnim sluajevima kod planinskih puteva i kod veznih rampi na denivelisanim raskrsnicama), vidljivi su prelomi ivice kolovoza-vri se zaobljenje radijusima Rv2.15/ir

25

zaobljenje ivinih linija u sluaju kada je nagib rampe za vitoperenje ir >0.5%

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

RAMPA VITOPERENJA
ako je nagib rampe vitoperenja ir<0.2% (za vitoperenje oko ose) odnosno ir< 0.4%(za vitopernje oko ivice kolovoza) nema adekvatnog odvodnjavanja kolovoza (aqua-planing)

26

vitoperenje kolovoza na dugim prelaznim krivinama: a. vitoperenje oko ose kolovoza b. vitoperenje oko unutranje ivice kolovoza

OSNOVE SAOBRAAJNICA

IV PREDAVANJE

PRIMJER KONSTRUKCIJE EME VITOPERENJA I REZULTUJUIH BONIH POTISAKA

27