1

VLASTIMIR RADONJANIN & MIRJANA MALEEV KONSTRUKCIJE, MATERIJALI I GRAENJE

XXII PREDAVANJE

ZIDANE KONSTRUKCIJE Zidani objekti su u prolosti bili najzastupljeniji tipovi graevinskih objekata. Graeni su od razliitih vrsta materijala, najpre od kamena (neoblikovanog i oblikovanog) i elemenata od nepeene gline, a kasnije od opeka od peene gline. Razlikovale su se dve tehnike graenja: bez primene sredstava za povezivanje elemenata - "suvi postupak". Ova tehnika se koristila za graenje velikim kamenim blokovima (npr. piramide u Starom Egiptu (slika 1) i Hram Partenon u Antikoj Grkoj) i spajanjem elemenata (sitniji komadi kamena, opeke od nepeene i peene gline ...) pomou raznih vrsta maltera za zidanje (slika 2). Ova tehnika se zadrala i danas se koristi. U okviru ove tehnike mogu se koristiti i razna mehanika sredstva za povezivanje elemenata unutar zida u cilju poveanja njegove stabilnosti (slika 3). Takoe se, u novije vreme moe koristiti i armatura za armiranje zidova, koja se najee postavlja u horizontalne spojnice ili u vertikalne i horizontalne upljine.

Slika 1- Kefrenova piramida -Giza - Kairo-Egipat, suvo zidanje kamenim blokovima

Slika 2- Gamzigrad, staro rimsko utvrenje u blizini Zajeara

Slika 3 - Metalna mehanika sredstva za povezivanje unutar slojeva zidova. Elementi konstrukcija koji se mogu izvoditi kao zidani su: zidovi, stubovi, lukovi, svodovi i temelji. Osnovni materijali koji se koriste za graenje nabrojanih elemenata su: elementi za zidanje, malteri za zidanje, beton i armatura. U elemente za zidanje se ubrajaju: lomljeni ili obraeni kamen za zidanje. opeke i blokovi od peene gline, kre-silikatne opeke i blokovi i blokovi od obinog ili od razliitih vrsta lakog betona. Lomljeni i obraeni kamen za zidanje se dosta koristio za graenje objekata u prolosti. Prema stepenu obrade graevinskog kamena razlikuju se: Lomljeni kamen: kamen onakav kakav je dobijen iz kamenoloma (majdana) nakon vaenja bez ikakve obrade. ekiem ili maljevima se razbija u komade pogodne veliine, koji kod runog ugraivanja ne treba da budu tei od 30-40 kg. Doteran kamen: kameni blokovi delimino obraeni iskljuivo ekiem. Najee se koriste komadi u obliku paralelopipeda. Polutesan kamen: kamen obraen samo na vidljivoj povrini koja je sastavni deo lica zida i sa deliminom obradom (doteran) na bonim povrinama do dubine od 10-15 cm. Za obradu vidne povrine pored ekia koriste se picevi, dleta itd. Tesan kamen: kamen obraen na svim svojim povrimama, Oblikuje se prema projektantskim izvoakim detaljima ili ablonima i imaju profilisan ili paralelopipedni oblik.

ematski prikaz zidova od ovog materijala prikazani su na slikama 4 i 5. Danas se uglavnom ne koriste za zidanje. Kamen se danas koristi u vidu kamenih ploa za oblaganje zidova i drugih elemenata konstrukcija.

Slika 4 - Zid od lomljenog kamena

Slika 5 - Zid od obraenog kamena - tesanika Najee se za zidanje koriste opeke i blokovi od peene gline. Elementi za zidanje od peene gline imaju najiru primenu u savremenom graevinarstvu. Jedan od osnovnih proizvoda zidne keramike je opeka. Kao element za zidanje bila je poznata i drevnim civilizacijama, a do sredine prolog veka nije se puno menjala. U proteklih ezdeset godina proizvodnja i primena opeke je prola kroz period bitnih promena. Razvoj tehnologije stavio je proizvodnju tradicionalne pune opeke u drugi plan, a primat u proizvodnji i primeni preuzeli su uplji blokovi i uplje opeke. Zidna keramika obuhvata sledee proizvode: pune opeke pune fasadne opeke uplje opeke i blokovi uplje fasadne opeke i blokovi radijalne opeke uplje ploe

Puna opeka je proizvod od peene gline namenjen za izradu spoljnih i unutranjih zidova koji se malteriu (slika 6).

Slika 6- Puna opeka za zidanje Osnovne dimenzije pune opeke su: l = 250mm b = 120mm h = 65mm Fasadna puna opeka je proizvod od peene gline namenjen za izradu spoljnih i unutranjih zidova koji se ne malteriu uplje opeke i blokovi su proizvodi od peene gline, sa vertikalnim (slika 7) ili horizontalnim upljinama (slika 8), namenjeni za izradu spoljnih i unutranjih zidova koji se malteriu

Slika 7 - uplji blokovi i opeke za zidanje (sa vertikalnim upljinama)

Blok

Opeka

Slika 8 - blokovi i opeke za zidanje sa horizontalnim upljinama Fasadne uplje opeke i blokovi su proizvodi od peene gline, sa vertikalnim upljinama, namenjeni za izradu spoljnih i unutranjih zidova koji se ne malteriu.

Slika 9 - Fasadna opeka sa vertikalnim upljinama

Slika 10 - Fasadna ugaona opeka sa vertikalnim upljinama

Slika 11 - Fasadni ugaoni blok i ugaona opeka sa vertikalnim upljinama Osnovne dimenzije blokova su: l = 190 - 390mm b = 60 - 290mm h = 55 - 290mm Blokovi sa horizontalnim upljinama uvek treba ugraivati u zidove tako da pravac upljina bude paralelan pravcu pruanja zida. Ovi blokovi se mogu koristiti samo za zidanje nenoseih zidova (zidova ispune). Kre-silikatne opeke i blokovi. Ova vrsta opeke se koristi u graevinarstvu oko 100 godina. Na naem tritu se mogu nai sledei kreno-silikatni proizvodi (slika 12): Pune kreno-silikatne opeke, dimenzija 250x120x65 (55)mm uplje kreno-silikatne opeke, dimenzija 250x120x65 (55)mm i uplji kreno-silikatni blokovi dimenzija: duine od 250 do 500mm irine od 120 do 250mm i visine 120 mm. Prirodna boja kreno-silikatne opeke je bela do svetlo siva. Svetli pastelni tonovi ovih opeka mogu se postii dodavanjem pigmenata mineralnog porekla, pa su boje postojane tokom vremena. Naj ee se koriste se za fasadne zidove.

Slika 12 - Izgled i dimenzije kre-silikatnih opeka i blokova Blokovi od obinog ili od razliitih vrsta lakog betona. Koriste se za zidanje spoljanjih i unutranjih zidova koji se kasnije malteriu. U zavisnosti od vrste betona koji je upotrebljen za spravljanje, razlikuju se sledee vrste blokova: puni blokovi od lakoagregatnog betona, uplji blokovi od lakoagregatnog betona, uplji betonski blokovi i zidni blokovi od gasbetona ili penobetona. Blokovi od obinog i lakog betona mogu biti normalni i pregradni (slika 13). Normalni blokovi su dimenzija: duine 390 ili 500mm irine od 190 do 290mm i visine 190 mm. Pregradni blokovi su manje irine (90mm ili 120mm), a ostale dimenzije su iste kao kod normalnih blokova.

Slika 13 - Izgled blokova od obi nog betona

Blokovi od gas betona su puni blokovi paralelopipednog oblika dimenzija (slika 14): duine do 610mm irine od 200 do 400mm i visine 250 mm. Odlikuju ih mala zapreminska masa i dobra termoizolaciona svojstva, pa se esto koriste za nadogradnju objekata.Imaju razliite komercijalne nazive: Siporex, Ytong ...

Slika 14 - Izgled i struktura blokova od gas betona(Ytong) Svi nabrojani elementi, koji se mogu koristiti za zidanje se, pored geometrijske, razvrstavaju i na osnovu svojih mehanikih karakteristika (Marka opeke ili bloka) . Za zidanje noseih zidova mogu se koristiti samo oni elementi koji su od strane proizvoaa deklarisani kao nosei elementi (elementi viih marki). MALTERI ZA ZIDANJE Malteri za zidanje se upotrebljavaju za spajanje kamenih blokova, opeka i blokova od peene gline, kre-silikatnog materijala, blokova od obinog i lakog betona u konstrukcijski element. Slue za ostvarivanje potrebne vrstoe zida. Kao malteri za zidanje mogu se upotrebljavati: kreno-cementni malter i ree kreni malter i cementni malter. Malteri za zidanje se deklariu prema svojim mehanikih karakteristika (Marka maltera). U zavisnosti od potrebne nosivosti zida bira se potrebna marka maltera, a zatim se, pomou nje definie vrsta i sastav maltera. Ako se radi o objektima vie spratnosti i sa noseim zidovima koriste se malteri boljih mehanikih karakteristika - viih marki.

OSNOVNI ELEMENTI NOSEIH ZIDANIH KONSTRUKCIJA Zidani zidovi su elementi konstrukcija koji se izvode kao niz slojeva od opeke ili blokova, jedan iznad drugog, povezanih meusobno malterom kao spojnim

materijalom. Kvalitet zida zavisi od kvaliteta upotrebljenih materijala (elemenata za zidanje i kvaliteta maltera zidanje) i od pravilnosti slaganja. Zidanje zidova od opeke. Opeke se slau jedna pored druge i jedna iznad druge po odreenim pravilima zidanja. Opta pravila za slaganje opeka u zidovima su sledea: svaki sloj u zidu mora biti horizontalan po celoj debljini zida; dodirne spojnice dva sukcesivna sloja, koji se nalaze jedan iznad drugog, ne smeju se podudarati ni sa lica zida niti u unutranjosti zida, ve se moraju prevezivati za 1/4 ili 1/2 opeke (na taj nain opeke narednog sloja zatvaraju spojnice prethodnog sloja); treba teiti upotrebi to veeg broja celih opeka, a delove opeke koristi u minimalnom, neophodnom broju za realizaciju pravilne veze. Pojedini slogovi se meusobno razlikuju po rasporedu opeka, odnosno prema uzajamnom odnosu dodirnih spojnica. Naj ee se primenjuju: slog dunjaka (slika 15), slog vezaa (slika 16), obian slog - naizmenino se, po visini, smenjuju dunjaci i vezai (slika 17) i krstasti slog (slika 18).

Slika 15: Slog vezaa

Slika 16: Slog vezaa

Slika 17: Obian slog

Slika 18: Krstasti slog

Prikazane vrste slogova se prepoznaju sa strane lica zida (spoljanja strana). Posebna pravila slaganja opeka normalnog formata se primenjuju kod: ravnog zavravanja zidova, kod zavravanja zidova oko prozorskih otvora i spoljnih vrata, kod su eljavanja (), suticanja () i ukrtanja (+) zidova pod pravim, otrim i tupim uglom, stubova, dimnjaka i zidova sa upljinama.

10

Najmanja debljina zida od opeke iznos 65mm (opeka postavljena na "kant" i koristi se samo za neke unutranje pregradne zidove. Debljine zidova se formiraju kombinacijom duine (25cm) i irine (12cm) opeke i iznose: 12cm, 25cm, 38cm, 51cm...... Zidarski alat je prikazan na slici 19.

Slika 19 - Zidarski alat Analogna pravila se primenjuju i kod zidova izgraenih od blokova sa upljinama. Zidanje blokovima je jednostavnije od zidanja klasinim opekama. esto se sree i kombinacija upljih blokova sa fasadnim opekama. Na slici 20 je prikazana podela zidova prema nameni i poloaju u zgradi. Na slici su: (1) nosei unutranji zid, (2) nosei spoljanji zid, (3) unutranji pregradni zid, (4) spoljanji pregradni zid, (5) podeoni zid, (6) stepenini zid, (7) krovni nazidak, (8) atika, (9) zabatni zid, (10) kalkanski zid, (11) ogradni zid, (12) podrumski zid, (13) temeljni zid, (14) poarni zid, (15) poptporni zid i (16) je temelj kao zaseban element.

11

Danas postoji i mogunost izrade prefabrikovanih panelnih elemenata prikladne teine, sastavljenih od elemenata od peene gline povezanih malterom i armiranih vertikalnom i horizontalnom armaturom, prilagoenih industrijalizovanom nainu proizvodnje i montanom nainu graenja.

Slika 20 - Podela zidova prema nameni i poloaju u objektu Stubovi od opeke i kamena, kao pojedinani nosei elementi mogu imati popreni presek kvadratnog, pravougaonog, krstastog, poligonalnog i krunog oblika (slika 21), a u sluaju kada su sastavni deo zidova, odnosno kada predstavljaju deo zida izmeu susednih otvora u njemu (prozori i vrata), nazivaju se stupcima i imaju izduen pravougaoni oblik preseka. Prema Pravilniku o tehnikim normativima za zidane zidove (PZZ), pod noseim zidanim stubom se moe smatrati svaki vertikalni konstrukcijski element iji je popreni presek : axb0.04 m2. Kao stub tretira se i svaki zidani element kod koga je odnos dimenzija u poprenom preseku: a4b. U sluaju da je a>4b element se smatra za zidani zid ( gde su a - duina elementa, birina elementa

12

Slika 21 - Oblici zidanih stubova Lukovi U zidanim konstrukcijama se lukovi od opeke i kamena izvode: iznad otvora prozora i vrata, kao ivini (pojasni) delovi svodova, kao elementi za oblikovanje nia u zidovima, itd. Lukovi od opeke se izvode u slojevima, sloenim jedan iznad drugog tako da su im bone spojnice usmerene ka osi luka, a spojnice na licu ka centru krivine. Lukovi se projektuju i izvode sa neparnim brojem slojeva po duini ose luka, tako da je u temenu luka uvek zavrni sloj (zavrac). Otpornicima se nazivaju delovi zidova sa obe strane otvora na koje se oslanjaju lukovi (slika 22). Lukovi se izvode zidanjem po prethodno postavljenoj skeli, (slika 23). Zidanje se izvodi od krajeva ka sredini i zavrava se izvoenjem zavrnog sloja u temenu.

13

Kameni lukovi se izvode od klinasto izraenih komada kamena (tesanika), ije su leine spojnice usmerene ka odgovaraju em centru krivine, tako da u temenu luka nema spojnice, odnosno u temenu se nalazi zavrni (klju ni) kamen.

Osa luka Teme luka Centar krivine

Otpornici

Otpornici

Slika 22 - Zidani lukovi

Slika 23 - Skela i oplata za zidanje lukova

14

Trakasti temelji, koji se izvode kao temelji zidova od opeke ili kamena, se takoe mogu izvoditi od kamena ili od opeke (slike 24 i 25). Trakasti temelji su pravougaonog ili stepenastog oblika. Primenjuju se kod objekata manje spratnosti koji se fundiraju na dobrom i suvom tlu.

Slika 24 - Izgled temelja od kamena

15

Slika 25 - Izgled temelja od opeke

16

PODELA ZIDANIH KONSTRUKCIJA Konstruktivne sisteme zidanih zgrada moemo podeliti na sisteme sa podunim zidovima, sisteme sa poprenim zidovima i sisteme sa noseim zidovima u oba ortogonalana pravca objekta. Uzimaju i u obzir stabilnost konstrukcije u sluaju delovanja seizmikih sila, prednost imaju sistemi sa noseim zidovima u dva ortogonalna pravca objekta. Zbog toga se danas veina noseih zidanih objekata izvodi sa sistemom noseih podunih i poprenih zidova, pri emu se koriste samo meuspratne konstrukcije koje se mogu smatrati krutim u svojoj ravni. Tako koncipirani zidani objekti se projektuju i proraunavaju kao prostorni konstruktivni sistemi, koji su sposobni da prime i prenesu i vertikalno optereenje i horizontalno optereenje (vetar i seizmike sile). Na osnovu Pravilnika o tehnikim normativima za izgradnju objekata visokogradnje u seizmikim podrujima (1981 g.), zidane konstrukcije dele se na: - obine zidane konstrukcije, - zidane konstrukcije sa vertikalnim serklaima i - armirane zidane konstrukcije. Ista klasifikacija data je i u novim evropskim propisima za zidane objekte u seizmikim podrujima (EVROKOD 8). OBINE ZIDANE KONSTRUKCIJE U ovu grupu zidanih konstrukcija spadaju konstrukcije sa noseim zidovima od pune opeke, upljih keramikih blokova, upljih betonskih blokova i blokova od elijastog betona, povezanih produnim malterom, najmanje vrstoe M 2.5. Za ove zidove obavezno je izvoenje propisno armiranih horizontalnih serklaa* na svim zidovima debljine d>19 cm (slika 26). irina serklaa mora biti jednaka debljini odgovarajueg zida, a moe biti ui od zida za 5cm zbog postavljanja termoizolacije. Visina serklaa mora da bude najmanje 20cm, ali ne manja od visine meuspratne konstrukcije. Ovi serklai se armiraju sa najmanje 4 12 mm i uzengijama 6mm, na rastojanju od 25cm.

Slika 26: Horizontalni serkla *Horizontalni serkla je linijski element, koji se izvodi preko zidova, u visini meuspratne konstrukcije i ima zadatak da povee sve zidove i na taj nain ukruti konstrukciju.

17

Visina obinih zidanih zgrada je ograniena na P+1 u zoni VIII stepena, odnosno P +2 u zoni VII stepena. U zonama IX stepena, ovaj tip zgrada nije doputen. Da bi se obezbedila stabilnost zidova od prevrtanja, usled seizmikih sila upravnih na njihovu ravan, zidove treba dobro povezati u oba smera. Slobodna, neukruena duina zidova ne sme biti vea od: - 5.0m za zidove debljine 19cm, - 6.0m za zidove debljine 24cm, - 6.5m za zidove debljine 29cm, - 7.5m za zidove debljine 38cm. Najmanja debljina noseeg zida ili zida za ukruenje je 19cm. Tavanice moraju biti monolitne, od armiranog ili prednapregnutog betona sa horizontalnim serklaima nad svim noseim i veznim zidovima. Mogu se upotrebiti i montane betonske tavanice ili tavanice od upljih tela (glinenih ili betonskih), pod uslovom da su monolitizirane betonskom ploom debljine najmanje 4 cm, armirane mreom 6 mm, na rastojanju od 25 cm u oba pravca. Osnovni tipovi nearmiranih zidova (slika 27): Jednostruki (jednoslojni) zid - zid bez praznih meuprostora ili kontinualnih vertikalnih spojnica (sl. 27a), Zid sa licem zid sa fasadnim elementima za zidanje na spoljanjoj strani koji su povezani sa elementima iza njih (ostvaruje se njihovo zajedniko delovanje) (sl. 27b), Dvoslojni zid sastoji se od dva paralelna (razmaknuta) jednoslojna zida (krila), spojena odgovarajuim metalnim spojnim sredstvima tako da rade zajedno, a prostor izmeu njih je prazan (sl. 27c - levo), Popunjen dvoslojni zid - sastoji se od dva paralelna zida meusobno razmaknuta najmanje 50cm; a meurazmak se ispunjava betonom, a zidovislojevi povezuju odgovarajuim spojnim sredstvima, tako da se ostvaruje njihovo zajedniko delovanje pod optereenjem (sl. 27c - desno), Dvostruki zid sastji se od dva paralelna zida vrsto povezana metalnim spojnim sredstvom, korektno ispunjenom malterom, tako da se ostvaruje njihovo zajedniko delovanje (sl. 27d), Zid sa horizontalnim spojnicama (trakama) zidovi kod kojih se elementi za zidanje postavljaju na dve trake maltera, nanete na nalene povrine uz spoljanje i unutranje ivice elemenata za zidanje (sl. 27e), Obloni zid zid koji se koristi kao lice , a koji nije povezan tako da sadejstvuje sa noseom konstrukcijom (sl. 27f).

18

a)

b)

c)

d)

e)

f)

Slika 27: Tipovi nearmiranih zidova prema EC 6

19

ZIDANE KONSTRUKCIJE SA VERTIKALNIM SERKLAIMA Pod zidanim konstrukcijama sa vertikalnim serklaima podrazumevaju se zidovi koji osim ojaanja u vidu horizontalnih serklaa imaju i ojaanja u vidu vertikalnih serklaa (slika 28). Za razliku od stubova, vertikalni serlai, mada podseaju na njih, ne prenose vertikalno opterenje, ve obezbeuju stabinost zidova i zidane konstrukcije kao celine.

Slika 28: Primeri zidova uokvirenih serklaima; a) zid uokviren armiranim zidanim gredama i stubovima (levo), b) zid uokviren armiranobetonskim gredama i stubovima (desno). Vertikalni i horizontalni serklai po dimenzijama moraju biti jednaki debljinama zidova i obavezno se postavljaju na svim uglovima objekta, gde se su eljavaju nosei zidovi, kao i na slobodnim krajevima zidova ija je debljina d>19cm. Serklai se uvek betoniraju posle zidanja, uz ostvarivanje veze "na zub" (sl. 29). Presek serklaa ne treba da bude manji od 19/19 cm, a armiraju se najmanje sa etiri ipke 14 mm i uzengijama 6mm, na rastojanju od 25cm.

Slika 29: Veza serklaa sa zidom "na zub" Duktilnost ovakvih konstrukcija je znatno vea od obinih zidanih konstrukcija. Zbog toga su doputene i vee visine zgrada ako se upotrebe vertikalni serklai od armiranog betona. U zavisnosti od stepena seizminosti lokacije na kojoj se gradi, doputene su sledee spratnosti:

20

- P+4 u zoni VII stepena, - P+3 u zoni VIII stepena, - P+2 u zoni IX stepena. Prema EVROKODU 8 postoje sledei zahtjevi za ovu vrstu konstrukcija: - Horizontalni i vertikalni vezni elementi (serklai) se moraju meusobno povezati i usidriti za elemente glavnog konstrukcijskog sistema. - Da bi se dobila kvalitetna veza izmeu serklaa i zidanog dela, beton ovih elemenata se mora ugraditi nakon izvoenja zidanog dela. - Popreni presek i horizontalnih i vertikalnih serklaa ne sme biti manji od 15x15cm. - Horizontalni serklai postavljaju se u ravni zida u nivou svake tavanice. - Vertikalni serklai se moraju postaviti u skladu sa principima prikazanim na slici 30: sa obe strane svakog otvora u zidu ija je povrina vea od 1.5 m2, kod svakog ukrtanja zidova, unutar zida, ako je potrebno, da razmak izmeu serklaa ne bude vei od 4 m.

zidani zid

serklai

L1 - duina zida manja od 4m 2 L2 otvor u zidu ve i od 1.5m L3 otvor u zidu manji od 1.5m2

Slika 30: Raspored vertikalnih serklaa u osnovi zidane zgrade ARMIRANE ZIDANE KONSTRUKCIJE Armirane zidane zidove moemo podeliti na one koji imaju samo horizontalnu, samo vertikalnu ili i jednu i drugu armaturu. Armatura se postavlja u spojnice (uglavnom horizontalne) ili u horizontalne i/ili vertikalne upljine u elementima za zidanje, ili u prostore koji se formiraju zidanjem. Te upljine se obino popunjavaju sitnozrnim betonom. Osnovni tipovi armiranih zidanih zidova prikazani su na slikama 31, 32 i 33.

21

Slika 31 - Obina i reetkasta horizontalna armatura u spojnicama zida

Slika 32 Horizontalna i vertikalna armatura u dvoslojnom zidanom zidu

Slika 33 Vertikalna armatura u prazninama zidanog zida Prema pravilniku o tehnikim normativima za izgradnju objekata visokogradnje u seizmikim podrujima ograniena je spratnost zidanih zgrada u seizmikim podrujima na p+7. Broj dozvoljenih etaa za sva tri tipa zidanih zgrada dat je, radi uporeenja, u tabeli 1. Tabela 1 Dozvoljeni broj spratova zidanih zgrada Stepen seizminosti Vrsta zidane konstrukcije VII VIII Obina P+2 P+1 Sa vertikalnim serklaima P+4 P+3 Armiran P+7 P+7

IX ne P+2 P+7

22

Zidovi se u prema konstrukcijskoj ulozi u objektu dele na: - nosee zidove, - nenosee (pregradne) zidove i - zidove za ukruenje Nosei obini zidovi su u konstrukcijama napregnuti aksijalno ili ekscentrino na pritisak, ali oni mogu biti izloeni i bonom optereenju. Nosei zidovi, slino kao i zidani stubovi moraju da zadovolje uslove koji se odnose na minimalne vrednosti za dimenziju "b". Prema PZZ dozvoljava se minimalna debljina zida od 19cm samo u sluajevima kada se radi o zgradama sa spratnim visinama od najvie 3m i sa najveim rasponima meuspratnih konstrukcija od 4.8m. Nenosei (pregradni zidovi) su zidovi kod kojih se naelno ne zahteva da imaju sposobost prijema sila od nekog eksploatacionog optereenja, tako da bi oni sa stanovita integriteta konstrukcije mogli da budu i isklju eni iz nje. Meutim, u nekim sluajevima se ovi zidovi koriste za zatvaranje fasade objekta i tada ovi zidovi pored sopstvene teine treba da budu sposobni da prihvate i prenesu na susedne konstrukcijske elemente (nosee zidove, meuspratne konstrukcije ...) i sile od dejstva vetra. Pregradni zidovi se izvode od glinenih i kreno-silikatnih opeka, koje mogu biti pune ili uplje (sa vertikalnim i horizontalnim upljinama). Debljine su im 6.5 cm ili 12 cm, a to znai da se zidanje radi kao "zidanje na kant" (slika 34) ili kao "zidanje na pola opeke". U sluaju zidanja "na kant" obavezno se izvodi i armiranobetonski serla koji slui da ukruti zid, a najee se radi tako da istovremeno obavlja i funkciju nadvratnika.

Slika 34: Pregradni zid na kant Pregradni zidovi mogu se raditi i od blokova od peene gline i kalcijum silikata sa vertikalnim i horizontalnim upljinama, upljih ploa sa horizontalnim upljinama, betonskih blokova, blokova od gas betona i dr. Ovi zidovi se mogu izvoditi ne samo kao jednoslojni ve i kao dvoslojni u sluaju kada je, na primer, potrebno postii dobru zvunu izolaciju izmeu stanova koji nisu odvojeni noseim zidovima. U tom sluaju se izmeu slojeva ubacuje odgovarajui izolacioni materijal. Zid za ukruenje je onaj zid koji je postavljen upravno u odnosu na drugi zid tako da mu daje oslonac pri dejstvu horizontalnih sila i otpornost prema izvijanju. Na ovaj nain ovi zidovi doprinose i stabilnosti zgrade kao celine. Pri tome je vano da ovaj zid

23

bude dobro povezan sa zidom koga ukruuje, a to se postie na jedan od sledeih naina: - zidarskim slogom - naroitim metalnim spojnim sredstvima (modanicima) ili armaturom koja se iz jednog zida prevodi u drugi ( petlje, ankeri i sl.) PREFABRIKOVANI SISTEMI ZIDANIH KONSTRUKCIJA Prefabrikovani sistemi zidanih konstrukcija predstavljaju naj ece tzv. krupnopanelne sisteme, kod kojih su zidovi ustvari razliiti montani paneli, sa visinama koje odgovaraju spratnim visinama objekata, a irine se kreu od 1-5m. Zidni paneli se u najveem broju sluajeva rade na bazi posebnih tankozidnih opekarskih elemenata tzv. ispune, i oni po pravilu predstavljaju vertikalne nosee i nenosee elemente u okviru montanih sistema. Meutim, montani paneli ovog tipa mogu se primenjivati i u sklopu zidanih konstrukcija koje prestavljaju klasino graene zidane konsrukcije. Na primer, uvek je mogue da se u okviru odreene klasino graene zidane zgade, samo fasadni zidovi izvedu i na montani nain, korienjem prefabrikovanih fasadnih panela. Montani paneli (nosei ili nenosei) naelno se dobijaju na sledei nain: punioci, koje u datom slucaju karakteriu i brojni ljebovi na povrinama (radi obezbeenja veze sa betonom, odnosno malterom), reaju se u odgovarajue, najee horizontalne kalupe, u koje je, eventualno, predhodno unet sloj maltera, odnosno sitnozrnog betona, pa se nakon toga malterom ili sitnozrnim betonom ispunjavaju svi meuprostori izmedju postavljenih keramikih tela i prostori izmeu keramikih tela i bonih stranica kalupa. Ovi paneli su, po pravilu, uvek armirani, to je neophodno iz razloga obezbeenja kako njihove nosivosti, tako i mogunosti sigurnije manipulacije. Armatura se u ovakvim sluajevima postavlja ili u dva ortogonalna pravca izmeu poreanih keramikih tela ili u horizontalne slojeve maltera (sitnozrnog betona) u vidu armaturnih mrea.