Krkkale niversitesi Endstri Mhendislii retim Sistemleri Dersi Tam Zamannda retim Sunumu

Hazrlayanlar Tuba KU mer AHN Seil TOK Akademik Danman: Yrd. Do. Dr. Sleyman ERSZ

SUNUM ER

TAM ZAMANINDA RETM SSTEMNE GENEL BR BAKI TAM ZAMANINDA RETM SSTEMNN TANIMI TAM ZAMANINDA RETM SSTEMNN TARH VE GELM TAM ZAMANINDA RETMN AMALARI TAM ZAMANINDA RETMN YARARLARI TAM ZAMANINDA RETMN FELSEFES TZ SSTEMNN ZELLKLER DEER VE MUDA ANKET ALIMASI JITN AAMALARI TZ N GEREKL KOULLAR TZ SSTEMNN DAYANDII TEMELLER TZ N DER KLASK SSTEMLERDEN FARKI JIT UYGULAYAN FRMALAR TAM ZAMANINDA RETM TEKNKLER SONU

TAM ZAMANINDA RETM SSTEMNE GENEL BR BAKI

Gnmzde rekabet hzla bymektedir. Bu rekabet artlarnda var olabilmenin n koulu daima en nde koabilmektir. Bunun iin de an dinamik yapsna ayak uydurmak, deiiklik ve yeniliklere ak olmak gerekmektedir. Globallemeye de bal olarak artan rekabet koullarnda firmalar gl olabilmek iin deiik stratejiler gelitirmektedir.

Tam zamannda retim sistemi (Just In Time); son yllarda olduka nem kazanan bir retim sistemi teknii olmutur. TZ bir Japon retim felsefesidir.Tam zamannda terimi, genellikle sloganlaan tanmyla sadece gerekli paralarn, gerekli olduu miktarlarda, gerekli grlen kalite dzeyinde, gerekli olduu zaman ve yerde retilmesi durumunu aklar.

Gnmz kt kaynaklar ynetiminin de gerektirdii gibi, pazar payn dikkate alarak stoa ynelmeden retim yaplmaldr.

Daha kk partiler-Daha sk Teslimat Stok Seviyesini drr!!!

Stok Seviyesi

Stok Seviyesi

TAM ZAMANINDA RETM SSTEMNN TANIMI

lk TZ tanmlar, ideal retim sistemlerinin tanmlarndan karlmtr. 1981de Monden yle bir tanm yapmtr: TZ, ksa dnemde, gerekli zamanda, gerekli miktarda, gerekli rnleri retmektir. 1983te Hall bir retim sistemi ve felsefesi olarak TZin tanmn yle yapmtr: Dar anlamyla TZ, gerekli zamanda, gerekli yerde, yalnzca gerekli malzemeyi bulundurmay ama edinen malzeme hareketi ve iletimidir. Geni anlamyla TZ, gerekli malzeme hareketini tam zamannda yapan btn imalat faaliyetlerini kapsar. Tam Zamannda terimi, genellikle sloganlaan tanmyla sadece gerekli paralarn, gerekli olduu miktarlarda, gerekli grlen kalite dzeyinde, gerekli olduu zaman ve yerde retilmesi durumunu aklar. Fakat, bu tanm tam zamannda retimin daha geni anlamda israfn nlenmesi yoluyla maliyetlerin azaltlmas eklindeki temel hedefini dolayl olarak aklamaktadr.

JIT birok teknii ieren kapsaml bir sistemdir. lerde deineceimiz sistemler unlardr: Kanban, Jidoka, SMED, Poke-yoke, 5S, Kaizen, TPM gibi kavramlar JIT sisteminin ierisinde vazgeilmez ve btnleyen paralardr.

malat srecindeki iyileme TZ ile be aamada salanabilir: Tesis yerleimini dzenleyerek, malzeme ve ekipman kullanmndaki atl ve art en azlamak, retimin esnekliini artrarak hazrlk zamanlarn azaltmak, Koruyucu bakm ve benzer programlarla problemleri engellemek, Operasyonlarn evrim zamanlarn ve proses akn dengelemek, Sistem otomasyonunu salamak.

TAM ZAMANINDA RETM SSTEMNN TARH VE GELM

TZ 1970lerin balarnda pek ok Japon retim organizasyonunda kullanlmaya balanlan (uygulama alan bulan) bir Japon retim felsefesidir .Bu felsefe ilk kez Toyotada Taichi Ohno tarafndan mterilerin taleplerini en az gecikme ile karlamak amacyla gelitirilmi ve mkemmelletirilmitir. Bu sebepten dolay Taichi Ohno ska TZin babas olarak anlr.
Japonlar, retim ynetim tekniklerini; 19. yy. sonlarndaki Meiji Reformasyonuna kadar bat uluslarndan renmilerdir. kinci Dnya Savandan sonra Japonlar, Amerikan retim yntemi tekniklerini kendi iletmelerinde uygulamaya balamlardr.

TZ in uygulanmaya balad tesisler Toyota tesisleridir. TZ 1973deki petrol ambargosu boyunca Toyotann ayakta kalmasn salad ve daha sonra pek ok irket tarafndan kabul grd. Petrol ambargosu ve dier kaynaklarn hzla tkenmesi TZ in geni bir ekilde kabul grmesindeki en nemli etken oldu. Toyota o zamann karakteristik ynetim tarzlarndan farkl olan bir ynetim yaklamn uygulamaya cesaret etti. Bu yaklam insan tesis ve sistem zerine odaklanmtr. Toyota una dikkat etti: eer bir tesisi ve prosesleri en yksek etkinlikle dzenlemek istiyorsa ve kalite ve retim programlar talebi tam olarak karlayacak ekilde programlanacaksa baarya organizasyon ierisindeki her trl kiisellik serbest braklarak ulalabilirdi.

O yllarda TZ envanter basamaklarn azaltc bir metot olarak Japonyada kullanlmaya balyordu. Bugn TZ bilginin ana ksmn iine alacak ve retim prensiplerinin ve tekniklerinin anlama setlerine yol gsterecek ekilde evrimlemitir. TZ gerektii gibi uygulanrsa israfn azaltlmasna rn kalitesinin gelimesi ve retimin etkinlemesi yoluyla organizasyonun pazar iindeki rekabetiliinin artmasna sebep olabilecek kapasiteye sahipti.

TAM ZAMANINDA RETMN AMALARI

Tam zamannda retimin ana stratejisi retim hzn artrp, ak sresini azaltarak, kalite, maliyet, teslimat performansn iyiletirmektir.

AMA
Maliyetlerin Azaltlmas
Temin Sresi Azaltlmas

Kalitenin yiletirilmesi

retim Maliyetleri

Mteri Fiyat

Karllk

Daha Ucuza

Daha Hzl

Daha Kaliteli

JIT u israflar azaltmay amalar:

Hurdalar Fazla retim Gereksiz malzeme tamalar Yar mamul ve bitmi rn stoklar Gereksiz, katma deer yaratmayan operasyonlar inin makine zaman iinde beklemeleri Gereksiz ii hareketleri

TAM ZAMANINDA RETMN YARARLARI

1. Sistemde her trl israf azalmaktadr, hatalar ortadan kaldrlmaktadr. 2. Stok dzeyleri nemli lde drlmekte, hatta baz durumlarda sfra indirilmektedir. 3. Stoksuz alma sonucu retimle ilgili sorunlar ortadan kaldrlmaktadr. 4. Stoksuz alma nedeniyle stok denetim sistemlerine ihtiya duyulmamakta bu da atlye dzeyinde denetim faaliyetini byk lde kolaylatrmaktadr. 5. Sistem, ayn rn ailesinde yer alan rnlerin birinden dierine kolaylkla kaydrlabilecek ekilde tasarlanmtr. Bu zellik, sistemde eit esneklii yaratmaktadr.

6. rn kalitesi ykselmekte, fireler azalmakta, verimlilik ykselmektedir. Firelerin azalmasnn nedeni, kk partiler halinde retim sayesinde hatal paralarn daha erken tespit edilebilmesidir. 7. Kk partiler halinde retim nedeniyle, stoklarn ve malzeme tama aralarnn kaplad alan azalmaktadr. 8. Stoksuz alma, ilk seferinde hatasz retim, toplam koruyucu bakm gibi ilke ve zellikleri nedeniyle, tam zamannda retim sistemlerinde retim dk maliyetle gerekletirilebilmektedir.

TAM ZAMANINDA RETMN FELSEFES

JIT felsefesi rnn deerini artrmayan tm unsurlar israf olarak tanmlamaktadr .JIT felsefesinde ama israfn nlenmesi tekniklerini uygulamaya koymaktr. Bu abalarn temelinde ise israfn ortadan kaldrlmas ve insana sayg felsefeleri yatmaktadr .JIT felsefesinde ulalmak istenen hedef, Sfr Stok ve Sfr Hata olarak tanmlanabilmektedir.

Bu noktada sistemin nlemeyi amalad israfn en nemli yedi tipi yle sralanabilmektedir : Fazla retimden kaynaklanan Beklemeden kaynaklanan Ulatrmadan kaynaklanan Stoktan kaynaklanan SRAF Sreten kaynaklanan Hareket Hatal rnlerden kaynaklanan

JIT felsefesi, malzeme tama mesafelerini azaltarak stoklarn meydana gelmesini nlemektedir. JIT stok ynetimi, ekil 1de de gsterildii gibi bozuk ve hatal rn miktarlarn minimize ederek kt kaynaklardan en fazla oranda faydalanlmasn salamaktadr. Bylelikle JIT, malzeme ihtiyacnn tespitinden retime, retimden rnn datlmasna ve son kullancya kadar olan tm srecin srekli, dengeli ve tam zamannda salanmasn srdrme abas olarak tanmlanabilmektedir. Dolaysyla JIT felsefesi, imalat ve hizmet iletmeleri iin rn ve hizmet yerine daha ok rn ve hizmet retimi sreleri zerinde younlaan israfn nlenmesi felsefesi olarak her iki sektrde de uygulanabilmektedir .

TZ SSTEMNN ZELLKLER:
Operasyon srasna gre dizilmi makineler Tek para ak retimi ok ynl igc Kolay devreye alnabilen/kartlabilen operasyonlar U tipi hcresel yerleim planlar Tanml standart operasyonlardr.

DEER VE MUDA
Muda Japonca da israf demektir. Deer Yaratan TZ terminolojisi asndan muda rn zerinde katma deer yaratmayan tm faaliyetlerdir. Muday iki tipte tanmlamak mmkndr: rn zerinde deer yaratmamasna ramen, mevcut teknolojiler ve retim varlklar nedeniyle kanlmaz olan mudalar. (Kaliteyi salamak iin muayene yapmak) Hibir deer yaratmayan ve hemen kaldrlabilen mudalar. TZin kritik balang noktas deerdir ve deer ancak nihai mteri tarafndan tanmlanabilir. Deer tanmnn anlaml olabilmesi iin, mterinin ihtiyalarn belli bir zamanda belli fiyattan karlayan belli bir rn (mal, hizmet ya da sklkla ikisinin birleimi) cinsinden ifade edilmesi gerekir.

5%
Deeri Olmayan ama gerekli!

Deeri Olmayan

Ohno bir retim sisteminde 7 tr muda olduunu saptamtr. Bu mudalar:

retim fazlas l zamanlar Nakliye ve gereksiz bakm Gereksiz ya da uygun olmayan alma sreleri Stok fazlas Gereksiz hareketler Hatal para retilmesi

Mudaya Kar 6 Sfr

Toyota retim sisteminin temelini entegre fabrika tanm oluturur. Bu fabrika teknik boyutlaryla alt sfrdan oluan bir retim modelidir. Sfr stok (sfr mal fazlas, sfr depo) Sfr hata Sfr eliki retimde sfr l zaman Mteri iin sfr bekleme sresi Sfr Kat (sfr brokrasi ve sfr gereksiz iletiim)

ABD'de JIT'i uygulayan 39 firmay kapsayan bir anket almasnda aada belirtilen yararlar salanmtr:

21 firmada ortalama % 41 envanter azalmas, 14 firmada ortalama % 17 maliyetlerde azalma, 24 firmada ortalama % 40 tedarik ve imalat toplam sresinde azalma, 15 firmada ortalama % 26 kalite art, 21 firmada ortalama % 25 igc verimliliinde art, 9 firmada ortalama % 54 kar orannda art, 9 firmada ortalama % 15 rekabet pozisyonunda gelime, 14 firmada ortalama % 12 igc ihtiyacnda azalma, 6 firmada ortalama % 30 evrak aknda tasarruf, 9 firmada ortalama % 16 tezgah verimliliinde art, 8 firmada ortalama % 33 i motivasyonunda art salanmtr.

JITN AAMALARI
Tam zamannda retim ( JIT ) sisteminde hammadde giriinden, rn oluumu ve kna kadar geen sre be aamadan meydana gelmektedir.

leme sresi: rnn zerinde alld sre.

Kontrol sresi: rnn istenilen kalitede bulunmas, eer bu seviyede deilse, istenilen kaliteye gelinceye kadar yaplan almalar iin harcanan sre.

Tama sresi: rnn bir yerden dier yere tanmas iin geen sre.
Bekleme sresi: rnn, ilem grme, tama, kontrol gibi unsurlar iin bekledii sredir. Depolama sresi: Yar mamul ve mamullerin ilem grme ve veya sevk edilme iin stok kapsamna alnp bekletildii sredir.

Bu aamalardan sadece ilem sresi rnn deerini arttran ve bununla ilgili almalar kapsayan basamaktr. Dier drd maliyeti arttrr. Bu nedenle JITin hedefi, ileme sresi dndaki sreleri kaldrarak, maliyeti drmektedir. Bu nedenle sfr stok, sfr makine ayarlama zaman, sfr temin zaman ve sfr malzeme tama zerinde durulur.

JIT retim sisteminin uygulanabilmesi iin toplam sre iindeki ; kontrol, tama, bekleme ve depolama srelerinin ksaltlmalar gerekir. Bu srelerin nasl kontrol edilebilecei aada incelenmitir.

1.lem Sresinin Toplam Sre indeki Paynn Artrlmas

JIT sisteminin esas amac, deer katlmayan sreyi azaltarak ilem zamannn gei sresi iindeki payn artrmak olduundan, iletmeler deer katma oranna bakarak bu oran arttrmaya al-rlar. Deer katma oran u ekilde edilebilir: Deer Katma Oran= Deer Katlan Sre/Toplam Gei Sresi JIT retim sisteminde bu orann %100e karlmas hedeflenir. nk JITde ama gei sresinin ilem sresine eit olmasdr.

2.Kontrol Sresinin Azaltlmas

Kontrol sresinin azaltlmas, kalitenin iyiletirilmesi ile mmkn olabilir. Bunu salamak iin JIT sistemi iindeki alanlarn kaliteye gereken nemi vermesi ve tedarikilerin de kaliteli hammadde salamas gerekir. Kalite kontrol sorumluluu tedarikilere ve iilere kaydrlarak kalite kontrol sresi drlebilir. Toplam kalite kontrol, JIT retim sisteminin vazgeilmez bir unsurudur .

3.Tama Sresinin Azaltlmas

JIT sistemindeki retimin belli merkezlerde yaplmas, bu amaca yneliktir. Benzer retim teknolojisi kullanan makinalarn bir araya getirilmesiyle hcre ad verilen blmler oluturulur. Bu blmlerde eitli mamullerin retilmesi ve iilerin birden fazla makinada almalar mmkn olur. Bu durum bekleme ve hareket sresini ksaltr. Ayrca mamul dizayn, retim safhalar arasnda fazla hareketi gerektirmeyecek ekilde gerekletirilebilir. Bu ekilde hareket sresi ksaltlm olur.

4.Bekleme Sresinin Azaltlmas

Gnmzde ou makinalar, bilgisayar destei ile ksa srede retime hazrlanabilmekte ve bylece hazrlk sresi ksaltlabilmektedir. JIT sisteminin, ekme sistem olmasnn bir sonucu olarak, retim safhalar arasndaki yar mamul stoklarnn azalmasna neden olur. Bu da bekleme sresini ksaltr. Ayrca sz konusu ekme sistemi, direkt ilk madde malzemenin dorudan retim yerine alnmas ve mamule talep olduka retim yaplmasn gerektirdiinden, bekleme ve depolama sresini ve maliyetleri drr.

5.Depolama Sresinin Azaltlmas

Direkt ilk madde ve malzemenin retim iin gerekli olduu zaman ve gerekli miktarlarda gelmesi salanabilir. Bylelikle ilk madde ve malzemenin depolanmasna veya gvenlik stoklarna gerek kalmaz. Ayrca gei (dnm) sresi ksalaca ve mterilere zamannda mamul yetitirme endiesi azalaca iin retimi tamamlanm mamul stoklar da azalr.

TZ N GEREKL KOULLAR
Tekrarl retim ortamnn yaratlmas

Birka modelden oluan standart rn retimi

Hazrlk zamanlarnn azaltlmas Toplu koruyucu bakm

ok fonksiyonlu igc ve esnek makineler

Satn alnan paralarn tam zamannda teslimat Kanban sistemi.

TZ SSTEMNN DAYANDII TEMELLER

rnleri Ekonomik retime Ynelik Dizayn Etmek rn dizayn edilirken, temin edilebilen retim aralar ve sreleri gz nnde bulundurulmaldr. Gereksiz karmak ilemler kaldrlmal ve rn en az maliyetle retilecek ekilde dizayn edilmelidir. rn dizaynnda; modler yap ve basitlik mhendisin rehberi olmaldr. malat Akn Kolaylatrmak in yeri Dzenlemesi Yapmak yeri dzenlemede; malzeme hareketlerini en aza indirecek veya ortadan kaldracak deiiklikler yapmaldr. malat n srelerinin (leadtime) %90n ilevi retim olmayan sreler (non-production time) oluturmaktadr.

alanlarn Katlmn Salayc Programlar Oluturmak malat srecine alanlarn bilgisini katan ve alanlar motive edici programlar oluturulmaldr. (Kalite kontrol emberleri vb.) Doru Veriyi Elde Etmeye Ynelik almalar Yapmak Hibir sistem yanl veri ile alamaz.Verilerin doruluu ve kesinliini salamak iin sorumlu insanlar atanmal ve doruluu lmek iin programlar oluturulmaldr.

Kat almasn Azaltmak

ok fazla kopyalanm rapor, zamanla gncelliini yitirir ve karar verme aamasnda geersiz hale gelir. Veriyi gncelletirmek, annda veriyi alabilmek ve etkileimli karar vermek iin gerek zamanl (real time) ve evrimii (on-line) sistemler kullanlmaldr. Iskartay Azaltmak
Iskartann olumas; ncelikle kapasite, igc ve malzemenin israf edilmesidir.Iskartann maliyeti, retilen rnn deerinden daha fazladr. Gerek maliyet, ayn zamanda yeniden izelgeleme, yeniden sipari, sevkyat, kayp n sreleri, vb. maliyetleri ierir.

Stoklar Azaltmak
Ar stou ortadan kaldrmak gerekir. nk bu ar stok sadece gereksiz bir maliyet oluturmaz ayn zamanda da iletme iindeki dier problemleri de gizler. Stoklar ok fazla kiinin istihdam edilmesine, ok eitli gvenlik stoklarna ve retim srecinde (just in case) oluan stoklara neden olmaktadr. Bu yzden stoklar en az dzeye drmek gereklidir. Btn Alanlarda Srekli Gelimeyi Salamak Varlacak hedefler ortaya konmal ve bunlar baarld zaman daha byk hedefler ortaya konmaldr. rnek olarak verilerin %100 doruluunu salamak, sfr skarta, sfr stok dzeyine ulamaya almak gibi. Bu hedeflere, gerek problemler zlerek ulalabilir. Bu temel TZ prensipleri genel niteliklidir. Verimliliini ve karlln arttrmak isteyen her iletme iin uygundur.

Verimlilie ulamakta gerekli artlar ise aada sralanmtr: Doru ve tam bilgi Hzl haberleme Kaliteye nem verme sraf ortadan kaldrmak iin yaratc zmler gelitirmek

TZ N DER KLASK SSTEMLERDEN FARKI

TZ prensibini uygulamak isteyen bir ynetici konuyu daha derinden inceledii takdirde, geleneksel stok kontrol ile arada nemli fark bulunduunu grr. TZ prensibinin uyguland retim sisteminin retim zellikleri yle sralanabilir: Mamul politikas : Pazar snrldr, az eit, ok miktar, dk maliyet ve yksek kalite ncelik tar. Kapasite kullanm : Son derece esnek, verim nispeten az. Fabrika dzeni : Srekli ak, kk alanlar, tama uzaklklar. gc : Deiik yeteneklere sahip, esnek igc, ekip almas, iiler arasnda sk ibirlii, etkin bir neri sistemi, fertlerin sorumluluk tamas, dl sistemi. retim programlar : Kk parti hacimleri, bir modelden dierine gei sresi ok ksa.

Stoklar : istasyonlar arasnda minimum stok, malzeme ve para siparileri ok kk.

Tedarik kaynaklar: Az sayda tedarik kayna, etkin haberleme, zamannda teslim.Tedarik kaynaklar genellikle firmaya yakn mesafede.
Kalite : ok dk skarta oran, seyrek muayene istasyonlar, srekli proses kontrol. Tamir bakm : Basit tamir bakm iinin sorumluluuna verilir. Koruyucu bakm arlk tar. retim kontrol : iye sorumluluk verilir, kontrol ilemleri basit, fazla kayt yok.

Geleneksel retim sistemi Yn retim

TZ sistemi Makine tesislerindeki (gruplardaki) daha kk paralar zerinde dikkatlerin toplanmas

Fazla miktarda stok

malat kurma ve yeniden faaliyete geme sresine maruz kalnmas

Azaltlm stok
malat kurma ve yeniden faaliyete geme sresinin minimize edilmesi

Bir veya iki maliyet havuzundan geerekgenel imalat maliyetlerinin datlmas

retim faaliyeti bittikten sonra kalite kontrol Normal ve anormal artklarn bulunmas

retimin az masrafla gerekletirilebilmesiiin gerektii kadar birka maliyet havuzu ilegenel imalat maliyetlerinin datlmas
Srekli kalite kontrol Artklarn tmnn anormal olmas

Tek ynl tecrbesi olan iilerin altrlmas

ok ynl tecrbesi olan iilerin altrlmas

TZ sistemini malzemenin ak itibariyle klasik sistemin tam tersi olarak grmek mmkndr. Klasik sistemde hangi malzemenin nerede ve ne kadar olmas gerektii nceden tahmin edilir. TZ retim sisteminde ise hangi malzemenin ne zaman nerede olacana ihtiya annda karar verilir. Bylece gerekli malzeme ve paralar bir nceki retim noktasndan veya o stoktan o anda ekilir. Bu eki sistemi Kanban ynteminle uygulanmaktadr. TZ sisteminde byk ve iyi makineler yerine, iletme teknii ve bamllk asndan daha kk ve basit makineler zaman zaman tercih edilebilir.

JIT UYGULAYAN FRMALAR

Toyota TOFA Mercedes Renault Vestel Harley-Davidson

Ford Motor Fabrikas Omark Endstrileri

Hewlett-Packard

Westinghouse

Korteks

TAM ZAMANINDA RETM TEKNKLER

1. 2. 3.

4.
5. 6. 7.

KANBAN JIDOKA SMED POKA-YOKE 5S TPM KAZEN

1.KANBAN 1.1. KANBAN SSTEM NASIL ORTAYA IKTI? Toyota retim Sisteminin en nemli mimarlarndan birisi olan dnemin Toyota Genel Mdr Taiichi Ohno, Amerikaya yapt geziler boyunca pek ok gzlemde bulunmutur. Bunlarn en nemlilerinden birisi retimde ekme sistemlerinin ilham kayna olan spermarkette yapt gzlemlerdir.

Ohno bu sistemi Toyotadaki retim srelerine entegre edebilirse Fordun sistemindeki sreler aras stoklar ve sre ii envanterleri (Work in Process/WIP) azaltabileceini farketti. Yapt almalar sonucunda ise kanban ad verilen ekme kartlar ortaya kt.

1.2. Kanban Sistemi Nedir?

Japonca Kart anlamna gelen kanbann amac TZin

gerekletirilmesini salamaya yardmc olmaktr.

Kanban sistemi, TZ ortamnda malzeme hareketlerinin kontrol ve bu balamda retim etkinliklerinin planlanmas amacyla kullanlan yeni bir retim kontrol (izelgeleme) yaklamdr.

Kanban sistemi; bir iletmenin her prosesinde ve ayn zamanda

iletmeler arasnda gerekli zamanda, gerekli miktarlarda, gerekli rnlerin retimini uyumlu olarak kontrol eden bir bilgi sistemidir.
Kanban sistemi, TZ sistemin bir alt sistemidir.

1.3.Kanban Sistemi Nasl alr?

Bu sistemin temelinde sadece kullanlacak kadar retim yapmak yatar. Her retim aamas kendisinden nce gelen prosesten ihtiyac kadar para eker ve nceki proses, kendisinden sonra gelen proses paralar ekmeden retim yapamaz. Paralar ekildikten sonra ise sadece ekilen para kadar retim yapabilir. En temel anlatmla kanbanlar, tpk spermarketteki gibi partiler halinde veya tek tek paralara ilitirilirler. Sonraki ilem merkezi elindeki paralar tkendiinde veya tketilmeye baladnda iliikteki kanban paralardan ayrlr. Ayrlan kanbanlar nceki ilem merkezine giderler. nceki ilem merkezinde kanbann zerinde yazan bilgilerin bulunduu paralar alnrlar ve eldeki kanbanlar braklrlar. Bylece bir paraya iliik olmayan kanbanlar iin ilem merkezinde retim yaplr.

Temel Kanban Trleri

Temel olarak iki tr kanban vardr. ekme Kanban ve retim Kanban. Bu iki kanban tr fonksiyonel olarak, uygulamaya zel durumlara gre ekilde gsterildii gibi eitlendirilebilir.

ekme Kanban
Bir sonraki istasyonun, bir nceki istasyondan ekmek istedii para cinsi ve miktarn belirleyen ve para / malzeme ekmek amacyla kullanlan karttr.

ekil : ekme kanban

retim - Sipari Kanban

Bir nceki istasyonun retmesi gereken para cinsi ve miktarn belirleyen retim sipari kanban sadece retim kanban olarak da tanmlanmaktadr. ekil de retim sipari kanban gsterilmektedir.

1.4. Kanban kurallar

Kanbanlarn retim ortamnda kullanlmasnn baz disiplinlerin yardm olmadan faydalar minimum seviyede olacaktr. Baz durumlarda ise ara stoklar minimum seviyeye indirdii iin retim plannn yetitirilememesi gibi riskler de ortaya kacaktr. Bu kurallar:
1.Kural : Sonraki retim sreci, nceki sreten gerekli paralar gerekli

miktarlarda ve gereken zamanda ekmelidir. 2.Kural : nceki retim sreci sonraki sre tarafndan ekilen miktar kadar retim yapmak zorundadr. 3.Kural : Hatal paralar, hibir zaman bir sonraki retim srecine geirilmemelidir. 4.Kural : Kanban says minimuma indirilmelidir. 5.Kural : Kanban, talepteki ufak dalgalanmalar karsnda retim hzn ayarlamak amacyla kullanlmaldr.

Kanban Sistemi rnei: Toyota retim Sisteminde Kanban Ak

Kanban says hesaplanmas: Kanban kartlar, tketim (sonraki proses) ve retim merkezleri (nceki proses) arasnda gidip gelen kap saysn temsil etmektedir. Her kap minimum dzeyde parti miktar tamaktadr. Dolays ile kap says ile sistem ierisinde stok kontrol direkt olarak yaplmaktadr.

Kanban Says=[(Talep)x(Temin sresi)x (1+Emniyet stou)]/ Kap kapasitesi

rnek
Kabn yeniden doldurulmas sresi (Temin sresi): 4 saat Paraya olan talep saate 8 br Temin sresi ierisinde istenen emniyet stou beklenen talebin % 10 u Kap kapasitesi 10 br. Kanban Says= [8x 4(1+0.1)]/ 10= 3.52 Her seferinde paralarn yenilenmesi iin 4 adet kap gerekmektedir. Her trl durumda kanban saylar yukar yuvarlanr!!!

2. JIDOKA (Sfr Fireli retim)

2.1. Tanm Ve zellikleri
Jidoka Japonca da kelime olarak otonom kontrol (zerk kontrol) anlamna gelmektedir. Gnmz firmalarnn kulland ekli ile insan aklnn makineye aktarlmas veya akll otomasyon anlamndadr Her firmada tartmalarn banda gelen en nemli konulardan biri fire oranlardr. 1-3% fire oran pek ok alan tarafndan iyi bir dzey olarak gsterilmektedir. Oysa fire her zaman firmann kaybettii paradr. Ne kadar azaltrsanz azaltn fire var olduka bu tartma bitmez. Bir Japon teknii olan JIDOKA fire oran olarak "0" -sfr- ' hedef almtr. Bunu baarmak iin aadaki prensipleri ne srmektedir. Fakat nce fire terimini ile ilgili baz nemli noktalar hatrlayalm

2.2. Firenin oluma nedeni nedir?

Fire veya tamir yaplan bir hata nedeni ile retilen rnn kullanlamaz hale gelmesi ve yeniden ileme tabi tutmay gerektirmesidir. Burada anahtar kelime hata 'dr. Yani Prensip olarak hata yaplmad durumlarda fire ve tamir ortaya kmaz.
yleyse hedefimiz firenin ve tamirin nlenmesi deil, hatann nlenmesi olmaldr. Bunun iin sistem gelitirmeliyiz.

2.3. Fire says neden yksek olur?

Jidoka prensiplerinden ikincisi ve anlalmas en zor olan ise durmaktr. Bir hata yaptmz zaman hatann ilk farkna vardmzda yapmamz gereken ilk ey retimi durdurmaktr. Aksi durumda fire miktar hzla artar. Fire saysn artran ikinci neden ise insanlarda olan deneme eilimidir. yi analiz etmeden bu sefer doru alacak midi ile denemeler devam eder. Ancak deneme devam ettike fire retimi artar. Burada insanlarn her eyi birer birer ve 100% kontrol edebilme zelliinin makine zerinde salanmas hedeflenmitir. Burada her eyi en ince ayrntsna kadar ve % 100 kontrol edebilme zelliinin makine zerinde salanmas hedeflenmitir.

2.4. Jidoka 'nn Temel Presipleri

Jidoka uygulamalarnda temel prensip vardr. Bunlar;
1) Hatann tespit edilmesi annda retimin durdurmak: Makine

tasarmlarnda yaplacak bir takm basit dzenlemelerle insan kontrol ekillerini otomatik olarak yaplabilir hale getirmek. almak: Genel eilim olan hata olumas annda retimin sonuna rn kontrol dzeni eklemek yerine, hatay kaynana bildirmek ve kaynanda hatann nlenmesi iin tedbirler almak. preste baslacak bir parann basma srasnda alan tarafndan tutulmas, makine ile insann birlikte almas anlamna gelmektedir. Oysa insann yapmas gereken i biter bitmez makinenin ii balamal ve bu srada insan baka iler yapmak zere boa kmaldr. Bylece makine insana bal kalmakszn otonom kontrol edebilme zelliine kavuur.

2) Geri bildirimde bulunmak ve acil dzeltici ve nleyici tedbir

3) Makine ile insan almasn birbirinden ayrmak: rnein bir

2.5. Jidoka Uygulamalar

Makineye yklenecek malzemelerin kaynakta kontrol rnek jidoka uygulamas olarak verilebilir. Bu uygulama ile makineye ykleme yapmadan hatann nlenmesi ile fire retimi nlenmi olur. leride deinilecek olan Poka-yoke uygulamalar ile otomatik ve yzde yz kontrol sistemleri de bir jidoka uygulamasdr. Burada eksik;insan tarafndan yaplmas gereken srekli iyiletirmeyi salamaktr. Bunun iin makine tarafndan tespit edilen hatalarn analiz edilmesi ve geri bildirim ile nceki hatalarn nlenmesi gerekmektedir.

2.6. Jidoka Uygulamalarnn Yararlar

Jidoka uygulanmas sonucu alanlarda firenin nlenmesine doru

gelimekte olan bir dnce yaps oluur. Hatal rn yaptklar iin makineyi seyretmekten baka bir ey yapamayan operatrler kazanlm olur. Otomasyon iin maliyeti dk, herkes tarafndan anlalabilir uygulamalar geliir. Hatal rnlerin retimin dier aamalarna gemesini nler. Bylece tek para ak, JIT retimlerine olanak verir. Hatal rnlerin seri halde retilmesini dolays ile firenin artmasn nler. Problemlerin aklanmasn ve alanlarn olaylar daha iyi anlamasn salar. rn miktarndaki deiime uyumu kolaylatrr. nsana saygy artrr. Verimliliin byk oranda artmasn salar.

3. SMED
(Bir Dakikada Kalp Deistirme)
3.1 Tanm ve zellikleri
SMEDin ilk dnceleri Shigeo Shingo tarafndan 1950 ylnda MAZDA Hirosima fabrikasnda 350, 750 ve 800 ton preslerin kalp deiiminde oluturulmutur. Shingo 19 yl sonra, 1969 da Toyota Motor Companydeki almalar ile 4 saat olan l deiim sresini 3 dakikaya indirmi ve bu almalardan sonra SMED kavramn yaratm ve adn koymutur. Setup sresini 10 dakikann altna drmek iin uygulanr. Adn ngilizce Single Minute Exchange of Die kelimelerinin ba harfinden alr.

SMED yaklamnn ana ilkesi, gereksiz zaman harcamalarndan kurtulmaktr. Temel SMED ilkeleri yle sralanabilir:

Bir kalptan dier bir kalba gei srecinde, makina durduu zaman yaplan ilerle, makina alrken yaplan ileri saptayp, mmkn olduunca ok ii makina alrken gerekletirmeye ynelmektir. Kalp deitirmede hem bir nceki kalbn karldktan sonra zerine hemen yerleecei, hem de ayn anda bir sonraki kalb tayan ve yerine taklmasn kolaylatran rulmanl sistemler ya da tayclar (arabalar) kullanlmaldr. Kalp balama srasnda makinay ayarlama gereini nlemek de zaman tasarrufu salayacaktr. Mengene ve balayclar vida ve cvata gerektirmeyecek ekilde tasarlamak da zaman tasarrufu salar. Kalp deitirme sresinin %50 kadar, bir kalp takldktan sonra yaplan ayarlama ve deneme almalaryla harcanr. Oysa bu zaman kayb, kalbn ilk anda tam gerektii ekilde yerine oturmas salanrsa, kendiliinden nlenmi olacaktr.

3.2. SMED Uygulamann Yararlar

Makine kullanm zamannn optimize edilmesi Kk parti byklklerinin mmkn hale getirilmesi malat ii srenin azaltlmas Makinenin bos durma sresinin azaltlmas Tek seferde yaplan makine ayar ve hazrlk islemi,Esnek retim ve teslimatn zamannda yaplmasna olanak verir Stoklarn azaltlmas

4. POKA YOKE
Japon ynetim dnrlerinden biri olan Shiego Shingo, 1986 ylnda yaynlad Sfr Kontrol Sistemi adn tayan eseri ile yeni ynetim felsefesine sfr hata ve poka-yoke kavramlarn kazandrmtr. Shingoya gre organizasyonda istatistiksel kalite kontrol aralarnn kullanlmas hatalar btnyle ortadan kaldrmayabilir. Shingo, bu konuda PokaYoke ad verilen tekniin kullanlmasn nerir.

4.1.Tanm ve zellikleri
POKA, dikkatsizlik, dalgnlk, YOKE ise elimine edilmesi anlamna gelir. POKAYOKE, unutkanlk dikkatsizlik, yanl anlama, konsantrasyon eksiklii, standartlarn eksiklii, tecrbesizlik, bo vermek, sabotaj vs. insan faktrlerinden kaynaklanan durumlara kar, hata yapmay nleyici ve yardmc ara ve stratejileri kullanarak ancak daha fazla kontrol elemanna gerek duymadan, sfr hatal retime ulamay amalar. Bu amala ve gerekirse kullanlan tezgaha ilave mekanizmalarn eklenmesine ve/veya rn zerinde dizayn deiikliine gidilebilir. POKA-YOKE elemanlar sonlandrc alterler, kl uyarlar, ablonlar, klavuzlar, sensrler, basnl alterler, ayar pimleri, sayalar vs. donanmdan oluur. Temel fonksiyonlar kapatma/durdurma, kontrol ve uyardr.

4.2.Poka-Yoke Sisteminin Aralar

Poka Yoke sistemi alma srasnda ara kullanmaktadr. 1) Kaynakta Kontrol: Herhangi bir hata olutuunda mteriye ulamadan kaynanda belirlenerek kontrol altna alnmas ile kalite kontrolnn sfrlanmasdr 2) %100 Denetim: Hata oluturabilecek eitli unsurlar (arlk, ykseklik, genilik vb.) denetleyebilecek cihazlardan btn rnleri geirmektir. 3) nleyici Faaliyetler: Bir hata tespit edildiinde gerekli tedbirleri hemen almaktr.

4.3.Poka-Yoke Sisteminin Kurulmasn Gerektirecek Hatalar

Unutkanlk Alkanlklardan kaynaklanan hatalar Tanmlama ve tehis hatalar Amatr hatalar Farknda olunan hatalar Kasti olmayan dikkatsizlie dayal hatalar Yava davranma ve kararszla dayal hatalar Standard eksikliinden kaynaklanan hatalar Srpriz hatalar Kasti hatalar

4.4.Poka-Yoke eitleri
nlemeye Dayal Poka-Yokeler: Bu tr Poka-Yokeler

hatalarn olumasn nlemeye dnktr. nlem temelli mekanizmalar sreteki anormallikleri hissederek bu durumu bir sinyalle bildirir yada olayn zorluuna ve tekrarlanma sklna bal olarak sreci durdurur. nlemeye dayal Poka-Yokeler iin iki yaklam kullanlr.
hatalar nlemek mmkn olamaz yada ekonomik olmaz. Bu gibi durumlarda hatalarn sre ierisinde erken tehi edilmesi gerekir.

Kefetmeye Dayal Poka-Yokeler: Baz durumlarda

5. 5S (Endstriyel alma Ortamnn Dzenlenmesi)Tanm ve zellikleri

5S, be admdan oluan, amac alma ortamnn

organizasyonu ve israfn yok edilmesine yardmc olmak olan, son derece basit ve btn yalnlatrma / yeniden yaplandrma almalarnn merkezinde yer alan bir yntemdir.

Hedef yaadnz ve altnz ortamn temiz,

derli toplu, salkl ve gvenli olmasn temin etmek, bu artlar srekli klmaktr.

5S KURALI
Sort (Seiri) Straighten (Seiton) Shine (Seiso) Standardize (Seiketsu)

Sustain (Shitsuke)

5 S PROGRAMI
Adm 1: Seiri Ayr Ayr ve Uzaklatr

Adm 2: Seiton Dzenle Dzenle ve Tanmla

Adm 3: Seiso Temizle Gnlk Temizle ve Kontrol

et
Adm 4: Seiketsu Standartlatr Sk sk kontrol et Adm 5: Shitsuke Standart tuttur Sreklilii

Salamak iin Motive et

ADIM 1 : AYIR VE UZAKLATIR

pheli olduun durumda derhal ortadan kaldr

ADIM 2 : SSTEMATZE EDN,DZENLEYN,TANIMLAYIN

rahata ulaabilmek iin,dzenleyin ve tanmlayn

Herkesin doru dzen ve dzensizlii farketmesi gerekir

ADIM 2 : YER ARETLEMELER-RENK KODLARI

Renk
Krmz Sar

Anlam
Yanc ve Tutuucu Malzemenin bulunduu Ambar alan Yanmayan Dayankl Malzeme Ambar Alan Yanc Malzeme Dolaplar Sala Zaral Malzemeler Gei Yollar

Sar/Siyah
Yeil Kahve Beyaz Siyah/Beyaz Mor

Koruyucu Malzeme ve lk Yardm Mahalli Malzeme Giri / Tesellm Blgesi Malzeme k Blgesi Hurda Muhafaza Alan Kanban Malzeme Alan

ADIM 3 : TEMZLEYN - HERGN TEMZLEYN VE KONTROL EDN

Temiz bir iyeri kaliteyi, i gvenliini ve kendine gveni salar!

ADIM 4 : STANDARTLATIRMA SIK SIK KONTROL EDN

1 - 3 Admlarn sk sk kontrol edin

Kirlenmeyen nesnenin temizlenmesine de gerek yoktur

ADIM 5 : STANDARTLARA UYUN,MOTVASYON VE DEVAM

......

st Ynetim lgi Duymaldr Rol Byktr !!!! Tm st Ynetim Seviyeleri ilgi duyarak katlmal ve birlikte

almaldrlar, Birim Yneticileri her ignnn sonunda,alma alanlarnn 5 S Prensipleri dorultusunda dzenlendiinden emin olmaldr, Standart alma sayesinde prensiplerin uyguland kontrol edilmelidir, alma Alan Kontrolu ve Neticeleri saysallatrlmaldr, Birimdeki saysal veriler / neticeler grlecek bir ekilde aslmaldr.

Ynetim yi rneklemeler ve Uygulamalarda bulunmaldr: Yanlz Talimat ve fade deil ,Uygulama/Gerekletirme !!!

TPM(Total Productive Maintenance:Toplam retken Bakm)

TPM en yaln ifadeyle, bir fabrikada kullanlan ekipmann verimliliini ya da etkinliini (effectiveness) artrmak ve olas makine hatalarndan kaynaklanacak skartalar nlemek amacyla gereklestirilen tm alsmalar kapsayan bir terimdir. TPMin, genis anlamda, poka-yokeye destek veren yardmc bir kalite teknii olduu da sylenebilir.

KAI = DEM

ZEN = Y

KAIZEN Japonca

SREKL YLEME
anlamna gelen bir kelimedir.

KAIZENN TEMEL TALARI

YLEME
SREKLLK

Kaizen kk, fakat srekli admlarla mevcut durumun

iyiletirilmesini hedefler
Deer Verim Performans

Zaman

Kaizenin hedefi MUDAlardr.

MUDA

Ama bunlar sfrlamak veya

en aza indirmektir.

lk kez Toyotadaki Just-In-Time uygulamas ile gndeme gelen MUDAlar bu sistemin yaratclar tarafndan yedi grupta toplanmtr.

 Fazla retim
Bekleme Tama Fazla ilem Stoklar

Gereksiz hareketler
Hata ve yeniden ilemler

YENLK uzun aralklar ve

ani sramalar ile yaplan performans

iyiletirmeleridir

Yeni standart

Mevcut standart

KAIZENN UYGULANMASI
PUK DNGS
KAIZENN UYGULANMASINDA PUK DNGSNDEN YARARLANILIR

Act
( nlem al )

P
Plan
( Planla )

Check
( Kontrol et )

Do
( Uygula )

PUK dngs bir problem zme aracdr

SONU
Genel hatlaryla aklanmaya alld zere Tam Zamannda retim

Sistemi (JIT), beraberinde getirmi olduu saysz avantajlar ile gnmz rekabet koullarnda firmalarn (zellikle retim sektrndeki) zerinde almas ve bnyelerinde uygulamas gereken bir sistemdir.
lkemizde ve yurt dnda birok firmann uygulad ve baars

kantlanm bu sistemler firmalar iin yeni rekabet silahlar arasndadr. Bu nedenledir ki ou baar hikayesinin temeli bu tarz retim sistemlerinden gemektedir. nerimiz bu tr uygulamalarn artmas ve bu sayede hem firmalarn kar maksimizasyonu ve devamllk amalar hem de bireylerin fayda maksimizasyonu amalar gereklemesidir.

TEEKKRLER