Palate Boke Kotorsk PDF

PALATE BOKE KOTORSKE | Crna Gora |
Uvod 2
Palate 3
Karakteristike palata 4
Boka Kotorska 5
Istorijski tokovi u Boki 8
Palate u Boki Kotorskoj 10
Vlasnici i graditelji palata 12
Barokne palate u Boki 13
Kotor 15
Providurova palata 16
Palata Bizanti 17
Palata Beskua 18
Palata Bua 19
Palata Pima 20
Palata Vrakijen 21
Palata Drago 22
Palata Grgurina 23
Palata Lombardi 24
Palata Grubonja 25
Dobrota 27
Tri palate bratstva Radonii 28
Palata Radonii 28
Ostale palate porodice Radonii 28
Palata Miloevi 31
Palata Vida Luina- Centralna komisija 32
Palata Kamenarovi 33
Krivi palac 34
Palata Dabinovi - Kokotova kula 35
Palata Ivanovi 36
Palata Tripkovi 37
Palata Ivanovi na lokalitetu Marovi 38
Perast 39
Palata Bronza 40
Palata estokrilovi 41
Palate Boke
Kotorske
Palata Mazarovi 42
Palata Balovi 43
Palata Viskovi 44
Palate Martinovi i Brajkovi-Martinovi 45
Palata Smekja 47
Palata Zmajevi 48
Palata Lui - Kolovi - Matikola 50
Palata Bujovi 51
Risan 52
Palata Iveli 52
Herceg Novi 53
Palata Ivana Burovia - Burovina 54
Zadubina Mirka Komnenovia 55
Zadubina Dukovi 56
Palata Milainovia 57
Bijela 58
Palata Zmajevi-Burovi-Zlokovi 58
Baoii 59
Kua na posjedu Smekja 59
Kapetanski palac u Baoiima 60
Pranj 61
Palata Tre Sorelle 62
Palata Lukovi 63
Palata Beskua 64
Palata Florio-Lukovi 65
Palata Verona 66
Tivat 67
Kompleks Bua-Lukovi 68
Kompleks Bizanti u upi 69
Kua Verona u Raici 70
Danulovina 71
Grgurevina 72
Literatura 73
2
3
Uvod
Iublikacija Ialate Boke Kotorske nastala je kao
jedan od rezultata projekta Kulturna marruta
- palate Boke Kotorske. Cilj ovog projekta bio je
prezentovanje i ukjuivanje palata Boke Kotorske,
kao mogue kulturne marrute, u postojeu
turistiku ponudu Crne Gore. Smatrali smo da
se time doprinosi valorizaciji bogatog nasljea i
unaprijeuje kulturni turizam.
Ku!turue morrute predstavljaju jedan od
moguih vidova valorizacije kulturnog nasljea
kao resursa za kulturni turizam. One mogu da
doprinesu zatiti nasljea, ali i da podstaknu
drutveni i ekonomski razvoj.
S obzirom na potrebe razvoja kulturnog
turizma u Crnoj Gori, kulturne marrute su
prepoznate kao mogui znaajan inilac turistike
ponude, ali do sada nisu realizovane.
Irojektom Kulturna marruta - palate Boke
Kotorske EXIEDITIO je odluio da pokrene
armaciju kulturnih marruta, poev od palata
Boke Kotorske.
Ideja je bila da ovaj projekat poslui i kao
model za izradu kulturnih marruta sa drugim
temama (npr. arheoloka nalazita, sredjovjekovni
gradovi, austrougarske tvrave, romanike
crkve, manastiri, ruralne cjeline, itd.) Boke
Kotorske, crnogorskog primorja ili Crne Core.
Ove marrute kasnije bi mogle da poslue i za
povezivanje sa kulturnim marrutama zemalja u
regionu.
Na podruju Boke Kotorske nalazi se veliki
broj po!oto i Jrugil reprezeutotivuil kuo sa
izrazitim kulturno-istorijskim, umjetnikim i
arhitektonskim vrijednostima koje predstavljaju
jedan od znaajnih segmenata nae kulturne
batine. Te reprezentativne kue na najbolji nain
svjedoe o stepenu drutvenog, ekonomskog i
kulturnog razvoja i govore o kulturi stanovanja i
stilu ivota itave jedne sredine.
Meutim, ovi objekti jo uvijek nijesu u
dovoljnoj mjeri prezentovani i valorizovani.
Istraivanja i podaci o pojedinim palatama
postoje, ali su najee dostupni samo stunoj
javnosti. Iostoji veoma malo publikovanog
materijala koji bi iroj javnosti pruio uvid u
njihov znaaj.
Cilj ovog projekta bio je da se na jednom
mjestu prezentuju sve palate i druge znaajne
reprezentativne stambene kue u Boki koje bi
mogle da budu jedna od zanimljivih kulturnih
marruta. Kao osnova za publikaciju korien
je obiman materijal koji postoji o pojedinanim
palatama i istraivanja koja su raena. Spisak
literature dat je na kraju publikacije.
U publikaciji su predstavljene, prije svega, sve
one kue koje nose naziv IALATA ili IALAC
(ital. po|ozzo) u onom smislu kako se to u Boki
Jouos poJrozumijevo. Uz njih su jo predstavljene
i neke manje palate tipa IALACIN, kao
i izabrani LJETNIKOVCI, VILE i drugi
REIRE7ENTATIVNI STAMBENI
KOMILEKSI na podruju Boke, koji, iako se
ne nazivaju palatama, zbog svojih karakteristika
svakako zasluuju da budu na kulturnoj marruti
reprezentativnih bokeljskih kua.
EXPEDITIO
Palate
Po!oto je, po deniciji, ve!iko i !ijepo kuo
i
ili
groeviuo kojo se u sk!opu uose!jo istie svojim
omjerimo i roskoi. Rije po!otium na latinskom
znai carski dvor, a potie od naziva Ialatina,
brijega u starom Rimu, gdje je bio dvor cara
Avgusta i gdje su njegovi nasljednici gradili svoja
raskona prebivalita - palate.
U osnovnom znaenju, palata je gradska
rezidencija suverena, feudalca, patricija, i u tom
smislu predstavlja sinonim za dvor. U irem
znaenju, naziv palata upotrebljava se u novije
doba kao oznaka za graevine velikih razmjera, u
kojima se nalaze sjedita ministarstava, banaka,
koncerna, organizacija, ustanova i dr.
Palate ogromnih dimenzija kao rezidencije
vladara poznavali su ve stari Egipat, Krit, Persija,
Rimsko carstvo (Dioklecijanova palata u Splitu). U
Rimu se carska palata nalazila na jednom od sedam
breuljaka (Palatinum), ije je ime zatim preuzeto
kao opti naziv za palatu. U srednjem vijeku

rezidencije feudalaca su utvreni gradovi, burgovi
(Papinska palata u Avinjonu). Stambena zgrada
unutar tih utvrenih gradova dobija naziv palais,
pales, palas, palast. Iz njih se, od renesanse dalje,
razvija tip palate, koja se od burga razlikuje po tome
to nije utvrena, a od dvorca po tome to je izgraena
unutar urbanistikog kompleksa i nije povezana
u jedinstveni skup sa nizom privrednih zgrada,
karakteristinih za dvorac kao centar feudalnog
posjeda. Renesansni tip feudalne palate u Italiji
(palazzo) razvija se od XV vijeka u prvom redu u
Firenci, Rimu i Veneciji; krila palate sa tremovima na
stubovima zatvaraju etvorougaono otmeno dvorite
(Palzzo Strozzi i Palzzo Pitti u Firenci). Po istom tipu
se grade i palate koje slue javnoj svrsi (Palazzo della
Cancellaria u Rimu). Osobit razvoj doivljava palata
u Italiji u doba baroka, a naziv palazzo dobija veoma
iroku primjenu.
Od latinskog izvedeni su i slovenski nazivi za
palatu (srpsko-hrvatski palata, palaa, polaa, palac;
eki palac i poljski palac). Kod nas danas palata nije
naziv samo za raskonu, reprezentativnu gospodsku
kuu, nego za svaku bogatiju i ugledniju zgradu.
2 Lrc:||opc:jo |:|ovr:| umjc:ros::

1 M:|or Vujo||:jo, Lc|s:|or s:ror:| rc: : :zrozo
4
5
Karakteristike
palata
Iod palatama se podrazumijevaju kako privatne
zgrade za porodino stanovanje tako i objekti sa
javnom namjenom - najvanije dravne graevine,
neke crkvene, administrativne i ekonomske
zgrade.
Nezavisno od toga da li imaju javni ili
stambeni karakter palate uvjek izraavaju neki
simlo! - simbol vlasti i moi kod jednih ili
simbol drutvenog poloaja i bogatstva kod
drugih. Sve te graevine po svom prostranstvu,
umetnikom izrazu, kvalitetnoj izradi i povesnom
znaaju pokazuju izuzetna ostvarenja u oblasti
arhitektonskog stvaralatva.
i

Uobiajeno je da se vea i bolja kua, paljivije
graena i sa bogatijim arhitektonskim detaljima,
nazove palata, za razliku od ostalih, skromnijih
gradskih kua za porodino stanovanje.
Ialata predstavlja, na prvom mjestu, pogodan
i zatien prostor za sve manifestacije porodinog
ivota, ali, osim toga, ima i odreenu ulogu u
drutvenim odnosima. Oro |oo : ro|:: :rcoo
o s:vor: ug|c : rog|os: zrooj poscr:|o prc
rug:mo, o:|o o sc ro: o pojc:rcu o:|o o ru:vu :
c:jc|oj gros|oj : rovroj zojcr:c:. Uop:c, po|o:o
s|u: o zoovo|j: po:rcou zo |:jcp:m : o pru:
o|v:r oo|jcm : |u|:urr:jcm :vo:u. Zo v|os:c|:ro po|o:o
prcs:ov|jo o:g|cor, v:|j:v, zro| rjcgovog soc:jo|rog,
c|oroms|og : po|:::|og po|oojo.
Osim toga, palata je imala i znaajnu ulogu
u graditeljstvu, sluila je kao primjer i za ugled
drugim graevinama. U palatama, vilama i
ljetnikovcima ostvarivala su se najkvalitetnija djela
profane arhitekture. Oblici novih umjetnikih
pravaca prvo su se primjenjivali na znaajnim
vjerskim objektima, ali i na palatama, a kasnije
prenoeni i na druge graevine.
Elementi po kojima se palate izdvajaju od ostalih
kua mogu biti:
njihova veliina, gabarit i visina
koncept organizacije prostora
bolja obrada zidnog platna na fasadama
skladnije proporcije, raspored otvora
arhitektonski elementi i ukrasi
broj prozorskih osa (obino vie nego na obinim
kuama, tri, etiri ili pet)
grb porodice na fasadi (mada su i neke skromnije
graanske porodice imale i isticale svoje grbove)
postojanje nekih prostorija sa posebnim
namjenama (velika dvorana - salon, radna soba,
biblioteka, izdvojena kuhinja, vrt ...)
Bogatstvo i rasko palata moe se, najzad,
odrediti uporeujui povrine prostora koje su
neophodne za stanovanje sa onima koje slue za
reprezentaciju.
Boka
Kotorska
Zovu Bo|om oroj oroor: zo|:jcv u |oj: sc spu:oju
: :oru |rov::o : s|oro rcpr:s:upro oro jurc
Hcrccgov:rc : Crrc Gorc. Kou |ju:, |oj: sv:jc:
ooou, o jc :oj jcor o roj|jcp:| po|oojo zcm|jc:
: zo:|jo o: rc|oo o sc jc ovjc pr:roo :gro|o |o jc
svojc ucsro jc|o ro mo|ovc s:voro|o
(S. M. Ljubia)
Boka Kotorska je jedinstven zaliv Mediterana
izuzetan kulturni pejza koji ini harmonina
simbioza prirodnih fenomena i graditeljskog
nasljea. Izuzetno povoljni i specini prirodni
i klimatski uslovi 7aliva bili su presudni za
nastanjivanje ovog podruja jo od najranijih
vremena i izgradnju gradova i naselja na svojstven
nain, ime je dolo do jedinstvenog sklada
tvorevina prirode i ljudskog duha.
Morfoloki, geoloki i hidroloki fenomeni
uinili su ovo podruje izuzetnom tvorevinom
prirode visokih kvaliteta na podruju Mediterana,
a sa svojom sveukupnou i antropogenom
komponenetom i u svijetu. Iodruje zaliva
okruuju vertikale dinarsko-primorskog
krenjaka, dostiui najveu visinu od is,, m
(Orjen) i dubinu u zalivu (,a m), ime podruje
pripada rijetkim oblastima holokarsta u svijetu,
sa osobito izraenom krakom morfologijom i
hidrologijom.
U tako izuzetnim prirodnim uslovima,
dodajui geografski poloaj i istorijske
tokove, ljudska ruka je, u svom neprekinutom
kontinuitetu, stvarala svojevrsna kulturna dobra
primajui uticaje kultura Sredozemlja, 7apada
i djelimino Istoka, transformiui ih u okvire
svog naina ivljenja i poimanja ivota i emitujui
ih na ira podruja bive Jugoslavije, Balkana,
pa i podruja Istone Evrope, uklapajui ih sa
izuzetnim senzibilitetom u prirodu rubom zaliva,
1. Du|o :vorov:, Duorovo|c |uc : po|oc
6
7
inei sa njome jedinstvenu prirodnu i kulturnu
ovjekovu sredinu na najhumaniji nain.
Gradovi, kao i vea i manja naselja na
podruju 7aliva, predstavljaju raznovrsne
karakteristine cjeline, koje se nadovezuju u skoro
neprekinutom nizu. Svako naselje stie sopstvene
urbane i kulturne karakteristike, postiui
jedinstvo i kontinuitet kulturne batine ukupnog
podruja. U naseljima se razvija sakralna
arhitektura sa proimanjem razliitih stilova,
posebno romanike i baroka, dok profana stvara
oblike bokeke kue, transponujui kroz narodno
graditeljstvo uticaje Mediterana, 7apada i Istoka.
Elitna profana arhitektura palata zauzima
znaajno mjesto. Iored toga, u Boki se nalaze
bogati fondovi i riznice pokretnog kulturnog
blaga.
Boka Kotorska nalazi se na listi Kluba
najljepih zaliva svijeta. 7bog svojih izuzetnih
univerzalnih kulturnih i prirodnih vrijednosti dio
7aliva, podruje Kotora koje obuhvata kotorski
i risanski dio zaliva, nalazi se od i,;,. godine na
UNESCO-voj Listi svjetskog naljea.
|r:jc o|os|o S|ovcro, o : pos|:jc :ogo, vc|:|:
oroj rovo, suvcrcro :|: :ros:o, :c:|: su zo Bo|om
Ko:ors|om, zo ovom vorom s:ro:c|om :o|om ro
jugo:s:o|u ]ororo, zo rjcr:m sm:rcr:m zo|:vs|:m
morcm, gjc mogu o sc s||orjoju ::ovc o::|c
oroovo prc rozojcrjcr:m morcm :|: p:ro::mo, zo
rozv:jcr:m rcvr:m groov:mo, orojr:m pomors|:m
rosc|j:mo : p::om:m sc|:mo. N::o morjc rcgo
pc:rocs: pu:o smjcrj:vo|c su sc, zo u: :|: |ro:
pcr:o, rozrc s:rorc :|: omoc v|oov:rc, pomjcro|c
sc gror:cc. A|:, somo :o|om rc|o|:|o ugo:rojr:j:|
v|oov:ro ros:ojo|c su uo|jc promjcrc u :s:or:js|oj
suo:r: ovog porujo.
lo|om :s:or:jc Ko:or r:jc uv:jc| o:o src::c
Zo|:vo. lo|ov ug|cor po|ooj po|:::|og, pr:vrcrog
: |u|:urrog ccr:ro, |oj: sc oroovo : u roz:vu
Bo|c Ko:ors|c, gro jc s:c|oo roro::o zo vr:jcmc
svog svcs:rorog usporo u srcrjcm v:jc|u. Ror:jc,
zo vr:jcmc I|:ro : R:m|joro, puro prvcrs:vo jc
pr:poo|oo R:sru, :o|o o sc ::ovo Bo|o roz:vo|o
R:sors|: zo|:v (S:rus R|:sor:cus). Hcrccg Nov: sc
osr:vo u XIV v:jc|u, o rosc|jo ro rjcgovoj r:v:jcr:
sc rozv:joju roro::o ro|or os|oooorjo :og :jc|o
zo|:vo o luro|o. U pcr:ou o XVI-XVIII v:jc|o,
zo vr:jcmc v|oov:rc M|c:o|c rcpuo|:|c, rozv:joju
sc : poscoor uspor o:v|jovoju : s::u s:o:us
pomors|:| rosc|jo |cros:, Dooro:o, |rorj : S:o|:v.
lo|om ous:rougors|og pcr:oo l:vo: pos:ojc g|ovro
vojro oozo.
(:zvor:: Nom:roc:or: os:jc zo up:s |r:rorog : |u|:urro-:s:or:js|og porujo
Ko:oro ro UNLSCO-vu L:s:u svjc:s|og ros|jco : M:|ocv: M:|o, Is:or:js|:
:o|ov: ro poruju Zo|:vo)
8 9
Istorijski
tokovi u
Boki
Kotorskoj
III v. - is. p.u.e
I!irski perioJ
is. p.u.e - y. u.e.
Rimsko v!oJoviuo
y-iis.
Vizoutijsko v!oJoviuo
Duk!jo
Zeto
iis-iyi.
Srpsko sreJujovjekovuo
Jrovo
iyi-is. V!oJoviuo
ugorsko-lrvotskog kro!jo
isz. - Bosouski kro!j !vrtko
osuivo Herceg Novi
is-ii.
Bosouski perioJ
ii-izo.
Somosto!uost Kotoro
,ooo p.r.c. - prv: :rogov: mo:cr:jo|rc |u|:urc
pc:ro Sp:|o :zro |cros:o
cr:c: ro pc:r: u L:pc:mo
zz:. p.r.c. :|:rs|o |ro|j:co lcu:o s||orjo sc u
R:sor o sc ooror: o R:m|joro
R:sor - :|:rs|o |ovr:co
Nastaju groov: : roscoo:rc r:ms|:| grooro
- R|:s:r:um : Acruv:um
R:sor g|ovr: gro zo|:vo S:rus R:sor:cus
VI v. - |rv: |o:ors|: o:s|up, cp:s|op |ov|c
Nosc|jovorjc S|ovcro : Avoro
V:zor::js|o uprovo u groov:mo, o|o|:ro :
zo|cc pr:pooju S|ovcr:mo
Kroj X v. - cor Somu:|o ru: Ko:or
|os|:jc smr:: coro Vos:|:jo (soz,) opoo mo
V:zor::jc o sro: orgor:zoc:jo u||jors|c
rovc
Kro|j M:|o:|o :mo vor u Ko:oru
U Ko:oru sc smjcrjujc suvcrcr::c: V:zor::jc
: zc:s|:| v|ooro - Voj:s|ov|jcv:o, gro :mo
svoju uprovu so pr:orom
Ko:or sjc::c jcrog o :r: v:zor::js|o
u|o:o, o|o|:ro pr:poo zc:s|:m v|oor:mo
Ko:or u:vo ro||oros: ro|:| v|ooro :
pov|ocr po|ooj, g|ovro |u|o rovc, u
rjcmu jc Ncmorjo :moo svoj vor
Ko:or oo:jo vc|:|: zrooj :rorz::rc |u|c,
:zmcu Bo||oro, Apcr:rs|og po|uos:rvo :
Srcozcm|jo
Gros|o |omuro Ko:oro, so svoj:m s:o:u:om
: zo|oroovr:m, sus|:m : uprovr:m
::jc|:mo, pos::c rojvcu rczov:sros: :
somouprovu

lcrjo Bo|:o zo Ko:orom
Ko:or : Bo|o Ko:ors|o sc s:ov|joju po
zo:::u M|c:o|c rcpuo|:|c
Ko:or rom:ro|ro zorovo ou:orom:ju :
gros|u somouprovu, prov:ur - prcs:ovr:|
uprovrog oporo:o :z Vcrcc:jc
s,,s. S:cjor Crrojcv: oo:jo so|orc, cor:ru :
|uu u Ko:oru
s,,:. porc: osvojoju Hcrccg Nov:
s,,,. ropo Hojru:ro Boroorosc ro Ko:or
s,:,. |cros: sc ovojo o Ko:oro, pos:ojc
somos:o|ro op::ro
sz,. |rorj s::c s:o:us pomors|og rosc|jo
s,,. ropo luro|o ro |cros:, o s,,. ro
Ko:or
. razorni zemljotres
s:,. R:sor sc os|oooo o :urs|c v|os::
s:,. os|ooocrjc Hcrccg Novog o :urs|c
v|os::
s,s,. Dooro:o oo:jo s:o:us pomors|og
rosc|jo, o S:o|:v s,zs.
Bo|o jc u poc:|u :rc::roro |oo poscoro
po|roj:ro, po|oro rcposrcro Bcu
Rus|: |orzu| u Ko:oru
s,,,. - |o:os:rojo|r: zcm|jo:rcs
porujc Ko:oro ro UNLSCO-voj L:s::
svjc:s|og ros|jco
izo-iyy.
V!oJoviuo M!etoke repul!ike
isz-isy. Herceg Novi, so sjeveruim
Jije!om Boke,
poJ turskom v!ou
OJ isz. Bokokotorski zo!iv, so
sjeverozopoJue stroue, morskom !iuijom
Otro-Verige-Perost, zo vie oJ zoo goJiuo
lio prepo!ov!jeu izmeu M!eouo i !uroko
isy-iyy. Herceg Novi
poJ m!etokom v!ou
iyy-iso.
Prvo oustrijsko vo!oJoviuo
iso-isoy. Rusko v!oJoviuo
isoy-isi. Proucusko v!oJoviuo
isi-isi. Privremeuo v!oJoviuo Jviju
ujeJiujeuil pokrojiuo Crue Gore i Boke
Kotorske - Ceutro!uo komisijo
isi-iis.
Drugo oustrijsko v!oJoviuo
iis. - Kro!jeviuo Srlo,
Hrvoto i S!oveuoco
iz. - Kro!jeviuo )ugos!ovijo
i. - SPR)
iz. - SR), Srlijo i Cruo Goro

zoo. - Cruo Goro
N.E.
V
VII
XI
XII
XIV
XV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
10
11
Palate
u Boki
Kotorskoj
Po!oe su Jouos skoro uijemi svjeJoci uekoJouje
ve!iiue, sjojo i logotstvo. ivo se uo ujimo
oJrozuje svo pro!ost, osolito Jolo l!ogostoujo....
Oue kotorske, uik!e potkroj sreJujego vijeko i kroz
esuoesti, o pomo!o i kosuije, s ovimo perokimo
iz XVII i XVIII st., i s ouimo Jolrotskim i
poueto proujskim iz XVIII st., josuo govore
o izmjeuomo suJliue u ovome kroju i zoruo
preJouju krivu!ju ekouomsko-socijo!uog i
ku!turuog rozvojo uojvouijil mjesto u Boki,
koko ju je sovijo!o vrijeme.
)Povoo Butoroc, prvo po!oviuo XX vijeko)
Razvoj graditeljske djelatnosti uopte, pa tako,
i reprezentativnih kua i palata u Boki usko je
povezan sa istorijskim tokovima, drutvenim,
ekonomskim i kulturnim razvojem ovog
podruja.
U rimskom periodu u Risnu nastaju prve
graevine tipa vi!!o rustico. U Kotoru se u
periodu srednjeg vijeka, a naroito za vrijeme
njegovog najveeg procvata, podiu Jvorovi
i po!ote. U tom periodu, preteno u tivatskom
dijelu zaliva, nastaju i !jetuikovci kotorskih
plemikih porodica. U XVII i XVIII vijeku
razvija se korokteristiou tip loke!jske lorokue
po!ote, prije svega u naseljima Ierast, Iranj,
Dobrota, koja u tom periodu stiu statuse
pomorskih naselja, ali i u Kotoru, u kome se grade
gradske plemike palate. U istom tom periodu,
naroito nakon oslobaanja od Turaka, nastaju
i reprezeutotivue kue i palate u hercegnovskom
dijelu zaliva.
Iod speciuim tipom loke!jske po!ote
podrazumijevaju se, prije svega, barokne palate
nastale u periodu XVII i XVIII vijeka.
Bokeljska palata, u pogledu unutranje
organizacije i naina ivota, predstavlja proireu
tip groouske kue, sa veim brojem prostorija za
reprezentaciju, kao i za individualno stanovanje.
Groousko kuo u Boki Kotorskoj bila je
preteno sa tri etae i namijenjena jednom
domainstvu. Irizemlje je sluilo odreenim
privrednim potrebama. Irvi sprat je sluio
reprezentaciji, drugi uem domainstvu. Irijemne
prostorije prvog sprata otvarale su se prilikom
velikih praznika, krtenja, svadbi i smrtnih
sluajeva u kui. Na treem, tj. posljednjem spratu
- u dijelu potkrovlja - bila je smjetena, pored
ostalih pomonih prostorija, prostrana kuhinja
kao glavni svakodnevni prostor.
Razlika izmeu palate i graanske kue u
Boki ne ispoljava se toliko u obradi detalja koliko
u optoj koncepciji. Ialate, izuzimajui one u
Kotoru koje se odlikuju specinim gradskim
karakterom, nameu se svojom veliinom. One su
nekada na tri, a ee na etiri etae (prizemlje,
dva sprata i potkrovlje), sa strogo simetrinim
proeljem. Osa simetrije naglaena je, posebno u
periodu baroka, suenim posljednjim spratom u
vidu proirene vidionice - belvedera, i obaveznim
balkonskim motivom. Vrt je spoljni nerazdvojni dio
bokeljske kue, i posebno palate.
Tipina organizacija prostora u loke!jskoj po!oti
do krajnosti je uproena. Nastala je po ugledu na
organizaciju graanske kue, ali i pod uticajima
reprezentativnih palata u Italiji, prevashodno
Veneciji. Tipini raspored prostorija u bokeljskoj
palati sastoji se od centralne dvorane - salona sa
po dvije prostorije s obje strane, i poznat je kao
koncept etiri sole i so!ou (Lo coso : ur poror,
quo:rro s:orzc ur so|or). Salon je, u palatama koje
se nalaze uz obalu, uvijek okrenut moru. Ovaj tip
osnove javlja se na primorju poev od XVI vijeka,
iako je proistekao iz slinog gotikog koncepta, koji
je unaprijeen proirenjem sredinje dvorane, prema
funkcionalnim zahtjevima renesansnog i baroknog
naina ivota.
Organizacija prostora same palate, dvorita i
svih pomonih prostora, najbolje govore o kulturi
stanovanja i stilu ivota itave jedne sredine.
PERAST | Crna Gora |
12
13
U pr:zcm|ju jc o:|o sprcm::c zo oor|u : zo oprcmu
oroo, po porum: zo oovc : oorjc : zo u|joro p:|o,
o :o|o : zo rugc s|:rc |urc po:rcp::rc. U rc|:m
su po|oomo u pr:zcm|ju :o|:|: pros:or:, o su mog|:
pos|u:::, : zo |omoorc ::o, o : zo rugu :rgovo|u
roou, :o sc :omo zgr:o|o s :rgovo|:| pomors|:|
pu:ovorjo, ovczcro oo:ro ro v|os::::m oroov:mo,
os:m o|o r:jc uz |uu :|: o|c|o o rjc, v|osr:| :moo
jo : poscoor mogoz:r :|: sprcm::c.
No sprotu jc pros:or o:o po:jc|jcr po oroj
m|c:o|oj: c::r: sooc, jcro vororo (quo::ro s:orzc,
ur so|or). M|c:o|: sc ro:r grorjc oporooo rc
somo pr: us:roju : s::|:zoc:j: |urc spo|jorjos::, rcgo
: pr: roz:oo: uru:rorjcg pros:oro. Ovo pogo:ovu
vr:jc: zo orj: spro:, gjc su sc pr:mo|: pr:jo:c|j: :
gos::. U src:r: vororo, vc|:|o : pros:roro, s|u:|o
jc rc somo zo oo:rc posjc:c, rcgo : zo zooovu : zo
svcor:jc |urc zgoc. No ug|ov:mo vororc po
jcro sooo, rozum:jc sc u|ozom rcov::o rovczoro
ro rju.
:o jc oo|jcgo po|us:vo, oo:ro sc pr:oro|o u
vororu. Osoo::o o|:|o vororo o:|o su vc|:|o
zrco|o, s ooro|r:m o|v:r:mo zro:rc umjc:r:|c
vr:jcros:: o poz|ocro rvo. Ovo|v:| rogocjcr:|
o|v:ro ro: jc : o|o por:rc:o : o|o rug:| s|:|o.
U |uomo sc ro:| pomoroco ro|oz:|o : :zv.
morrors|:| |r:rjo |ojc su :roc s|u:|c oo:ro
zo pr:ju rcvjcs:omo. lo su vc|:|: soruc: o :vro
rvc:o, |omo su morror: sprcmo|: svojc po:rcoc.
|o |rovom jc kuliujo so sprcr:m pros:or:jomo.
Uz |uu sc ro|oz: Jvorite, ooor :|: ov|:jo, uv:jc|
pop|ooru, gjc jc porojcc sprcmo zo |urc
po:rcp::rc, ...c:s:crro : cvjc:r: roso:. Cv:jcc
osoo::o ooro usp:jcvo ro: rcoo:ro o|ogc ||:mc,
po go :mo usrc z:mc. Nc|o su vor::o :o|o
pros:roro : |:jcpo urccro, o s|uc |oo rc|:
ouo| zo |ur: :vo:, osoo::o |jc::. Uz vor::c
jc oo:ro vrt zo povrc :|: vorjo|. Vr:ov: :moju :
po v:c o|oco ooz:or:| : porovor:| |omcr:m
mcomo, jcor vr| rugogo. Nojoo:r:jc su vo|c
rororo : |:mur. Susrcc sc o|coror, |os::|jo,
poomo, oor : cmprcs ...
Osoo::os: jc |uo pr: moru :zv. pouto. lo jc
zoprovo go: :|: pr:s:or, o |omcro ooz:or prcmo
moru. Mjcs::m:cc go morc oo|:jcvo s :r:ju s:roro,
o jcrom sc r: |uc. No por:: :mo : po |ojc
s:ooo|cc, rcov::o |:mur, : roso cv:jco :|: grmco|
:v|jc ruc, :o jc ov:o |uro vro:o : prozorc, o
:m u pro|jc:r: cvo: pr:o rcoo:or or. No por::
jc : morro, zo||or zo oor|u. Uz morro jc
oo:ro : pov|o::c (:r:our po :o|:jors|u o
:r:rorc=vu:) zo oor|c, |o us:rcoo :zvu: zo
z:ms|: r:jcmc :|: oprcm::: zo morc, :o :zjco ocz
suu::. Imo ro por:: : |omcr:| sjco|o :|: p:u|o
jcr jc ovo|ov pros:or s vo |r:|o ogrocr z:om,
o sc |uro s|oooo : osjc:: : rou:jc pr: puroj
mjcr: pr: surcu : mors|omc zro|u : |jc:: : z:m:.
Novo jc |o|ro ccs:o poroz:|o s:or:rs|c por:c, :o|o
|oro|:cr:s::rc zo s:or: |ur: : ru:vcr: :vo:
Bo|c, : or:so|o :| go:ovo sosv:m.
s
V!osuici i groJite!ji po!oto
Iako se i kue i palate u Boki Kotorskoj odlikuju
svedenou i odreenom jednoobraznou,
svaka od njih, jasno izdvojena kao jedinka,
tuma je linog stava i materijalnih mogunosti
njenog osnivaa. Kue i palate su uvijek nastajale
zajednikim djelovanjem naruioca-vlasnika i
graditelja.
Vlasnici palata bili su predstavnici uticajnih
bokeljskih porodica, a projektanti-graditelji su bili
ili arhitekti (strani ili domai) ili sami vlasnici.
7na se da su neke od najznaajnijih baroknih
cjelina u Boki Kotorskoj projektovali mletaki
arhitekti. Takoe, postoje i izvjesne crkve i
uspjene ambijentalne cjeline, iji su tvorci
arhitekati iz oblinjih trgovakih i kulturnih
centara Dalmacije, sa kojima je Boka imala prisne
veze. Meutim, za veinu arhitektonskih cjelina,
pa i veih i manjih palata, moe se pretpostaviti
da su njihovi vlasnici, koji su bili pomorci i
trgovci, imajui jasne ideje ta im je potrebno za
stanovanje, bili odgovorni arhitekti.
Imo puro zro|ovo |oj: govorc u pr:|og
pr:mom|j:voj prc:pos:ovc: o su rc|oorj: oo|c|js|:
morcp|ovc: |oo oroov|osr:c: : :rgovc: o:|: u :s:o
vr:jcmc : ogovorr: or|::c|:: svoj:| |uo. lrczvcrog
: pro|::rog u|o, or: su po|oz:vo|: rozv:jcr sm:soo
zo rosporc pojc:r:| pros:or:jo u |u: : rjcr
prov:|or uroor:s::|: po|ooj.
z
Sa dosta razloga moemo pretpostaviti
da su, na primjer palate Iima i Grgurina u
Kotoru, Bujovi i Smekja u Ierastu, Dabinovi
i Tripkovi u Dobroti, ili Beskua i Verona na
Iranju projektovali arhitekti, kojima imena
ne poznajemo, ali iji ukus prepoznajemo. 7a
jednu dobrotsku manju palatu - Kokotovu Kulu,
imamo i indirektan dokaz o zamisli arhitekte,
jer je bio sauvan njen drveni model, koji je sada
izgubljen.
,
7a graenje palata uzimali su se uvijek najbolji
majstori, koji su se ve istakli na javnim, crkvenim
i privatnim graevinama.
7a gradnju palata uvijek se upotrebljava
i najkvalitetniji materijal. Sve kue i palate
u Boki zidane su od kamena, krenjaka iz
lokalnih kamenoloma, dok su, bez izuzetka,
svi elementi drugostepene plastike - pragovi
oko vrata i prozora, sastavni djelovi balkona,
spoljna stepenita i njihove ograde, itd. - uvijek
izraivani od korulanskog kamena, koji je
morskim putem dovoen iz nadaleko uvenih
kamenoloma na otoku Vrniku kraj Korule u
Irvatskoj. Razlog uvozu korulanskog kamena
treba traiti u paradoksalnoj injenici da u
krevitim masivima Boke Kotorske zaista nema
podesne vrste kamena koji bi doputao laku i
preciznu obradu. Od domaeg kamena izraivani
su zidovi i, kada je zahtijevana bolja i ljepa
struktura zida, obino je korien kamen iz Strpa.
U izuzetnim sluajevima - kada su to doputale
imovinske prilike i kada je lina sujeta bila u
pitanju - domai kamen zamjenjivan je tesanicima
sa Korule, prvenstveno za obradu glavnog lica,
to je predstavljalo vrhunac arhitektonske ljepote
neke zgrade toga vremena, a ujedno i izraz
bogatstva njenog vlasnika. Takav su primjer palate
Smekja u Ierastu, Tripkovi u Dobroti, Beskua
na Iranju, i druge.
1 Pavao Butorac, Kulturna povijest grada Perasta
14
15
KOTOR
i Irovidurova palata
a Ialata Bizanti
, Ialata Beskua
Ialata Bua
, Ialata Iima
o Ialata Vrakijen
; Ialata Drago
s Ialata Grgurina
, Ialata Lombardi
io Ialata Grubonja
Borokue po!ote u Boki
U Boki se krajem XVII i tokom XVIII vijeka,
zahvaljujui ekonomskom procvatu, nastalom
razvojem pomorske trgovine i udaljavanjem
opasnosti od Turaka iz zaliva, stvaraju uslovi
za razvoj loroko u umjetnosti, a posebno u
arhitekturi. Barokni stil se, iako jo uvijek
pod jakim uticajem tradicionalne arhitekture,
razvija kako na sakralnim tako i na profanim
graevinama. Arhitekti koji projektuju neke od
najznaajnijih sakralnih spomenika dolaze se
strane, iz Italije i oblinjih gradova Dalmacije, ali i
dalje je najvei broj graevina, naroito stambene
arhitekture, djelo domaih majstora.
Barok se na Jadranskoj obali javlja poetkom
XVII vijeka : :o rc u svoj:m o::r:m c|cmcr::mo,
:o jcs: rovom |orccpc:jom pros:oro, vo|umcro :
svjc:|o, rcgo u rc|:m povrr:m vorjs|:m pojovomo
(orromcr::|o, o|v:r: o vo|u:o : |or:uo, oo|:|
prozoro :|: s||oros: gom:|orju u|roso) o o: :c| u
XVIII s:. proro : u oo|:|ovorjc proc|jo : rjccrjo
uru:rorjcg pros:oro, o|: jo uv:jc| uz pr:su:ros:
mrog:| c|cmcro:o :z pro|os::.
|co: ooro|o ro po|oomo, :jo jc osrovro
|orccpc:jo rcrcsorsro, v:|j:v jc u: ro|orjcros::
josoc, u rog|oovorju src:rjc osov:rc s por:o|om,
g|ovr:m prozor:mo : v::or:com, u pojov: ug:|
oo||oro s |omcrom ogro:com, u ros|or:joj :
oogo::joj p|os::roj orromcr::c: ...

U XVIII vijeku formiran je u Boki i
speciou tip lorokuil po!oto so le!veJerom,
vidionicom ili vienicom. Vidionica, koja je
elemenat iz tradicionalne arhitekture, u ovom
sluaju poprima drugi karakter, i od sekundarnog
elementa u potkrovlju kue prerasta u novu
etau i dobija karakter belvedera. Ialate dobijaju
izduene pravougaone osnove, sa tri ili etiri
etae, sa naglaenom sredinjom osom na kojoj se,
na posljednjoj etai, nalazi sueni belveder. esto
se, sa obje strane portala, javljaju mali elipsasti
prozori, sa baroknim ukrasima karakteristinim
za ovo podneblje. U unutranjoj organizaciji
prostora naglaena je poprena osa simetrije, koja
se poklapa sa sredinjom vertikalom, a na kojoj
se nalazi centralni salon sa po dvije sobe bono
postavljene, po venecijanskom uzoru.
4 Kruro |r:jo:c|j, Umjc:ros: XVII : XVIII s:o|jco u Do|moc:j:
16
17
ProviJurovo po!oto
Irovidurova ili Kneeva palata u Kotoru, iako
skromne i jednostavne arhitekture, zadrala je
taj naziv zato to je u njoj, jedno vrijeme, bilo
sjeJite groJskil kueevo - proviJuro. Irovidure
je postavljala Mletaka republika za vrijeme svoje
vladavine.
Irovidurova palata u Kotoru nalazila se
prvobitno na trgu pred katedralom Sv. Tripuna,
ali je sruena u zemljotresu ioo;. godine. U njoj je
tada stradao providur Alvize Foskarini sa itavom
porodicom.
Graevina koja se danas naziva
Irovidurovom palatom imala je tu funkciju od
ioo;. godine, ali je ve i;ss. godine bila pretvorena
u kasarnu. Irovidurova palata, prislonjena uz
gradske bedeme, neposredno uz glavni ulaz u
grad, je dugaka graevina koja gotovo sama
ini zapadnu fasadu glavnog gradskog Trga od
oruja. Vie podataka o palati nalazimo u opisu
iz perioda kada je ona ve pretvorena u kasarnu,
i kada su se u prizemlju nalazili prostorije za
straare i magacini za javnu upotrebu, a na prvom
i drugom spratu prostorije za smjetaj vojnika.
Na nekim crteima iz XIX vijeka, i fotograjama
s kraja istog vijeka, vidi se da je na drugom
spratu Irovidurova palata imala drveni balkon sa
nadstrenicom, naslonjen na renesansne kamene
konzole. Balkon se protezao cijelom duinom
zgrade. Sada je na tim konzolama balkon
obnovljen u armiranom betonu, duine ,, metara.
Po!oto Bizouti

Ialalata Bizanti dio je gradskog bloka koji se
nalazi izmeu Trg od oruja i Trg od brana, i
koji je ranije, gotovo u cjelini, pripadao porodici
Bizanti.
Kotorska plemika porodica Bizanti u
istorijskim izvorima poznata je od XI vijeka. Dala
je mnoge znamenite pomorske kapetane, pisce,
profesore, svetena lica. Nikola Bizanti najvie
je doprinio sanaciji i dogradnji porodine palate
nakon velikog zemljotresa ioo;. godine. U tom
periodu on je vrio funkciju sudije i bio jedan od
najuticajnijih stanovnika Kotora. Nakon ruenja
Irovidurove palate na Trgu Sv. Tripuna, palata
Bizanti sluila je izvjesno vrijeme kao providurova
rezidencija. Iz tog razloga, u dijelu ulice izmeu
palate Bizanti i crkve Sv. Nikole mornara, godine
io,i. bio je podignut spomenik mletakom
providuru Ietru Duodo, koji danas vie ne
postoji.
Kompleks palate Bizanti sastoji se od: starije
palate, najvjerovatnije s poetka XVII vijeka,
njenog aneksa koji je izgradio Nikola Bizanti io;.
godine poslije velikog zemljotresa, unutranjeg
dvorita sa stepenitem, terasom i balustradom,
ije je formiranje zavreno oko io,o, i trospratnice
s kraja XIX vijeka podignute dijelom na mjestu
crkve Sv. Nikole mornara.
Ialata Bizanti jedna je od onih koje se ne
odlikuju reprezentativnom spoljanjom obradom,
mada posjeduje znaajne, uglavnom barokne,
elemente drugostepene plastike. Iako je osnova
palate nepravilna, najznaajnija etaa -piano
nobile reprezentativno je organizovana na nain
uobiajen za bokeljske palate, sa centralnim
salonom i etiri bone sobe. Iortali sa baroknim
kamenim okvirima na salonima, kao i izrezbareni
drveni plafon sauvani su u enterijeru.
18
19
Po!oto Beskuo
Ialata Beskua nalazi se u ulici koja od Trga od
oruja vodi ka Trgu od brana, preko puta palate
Bizanti. Nastala je i;;o. godine, na mjestu starijih
objekata koji su tu postojali.
Iretpostavlja se da je jedan od tih objekata
bila i kua znamenite porodice Bizanti, sa koje
je prenesen portal na postojeu palatu. Ialata
Beskua je jednostavne arhitektonske forme i
svednih linija, bez puno dekoratinih elemenata.
Najznaajniji elemenat na palati je gotiki portal,
prenesen sa neke od kua porodice Bizanti, koji
predstavlja pravo remek-djelo cvjetne gotike na
itavoj istonoj obali Jadrana.
U luneti portala prelomljenog gotikog luka,
u dubokom reljefu, uraen je bogato ukraeni grb
porodice Bizanti, na ijem je titu predstavljen lav
na horozontalnoj gredi sa tri kose grede u donjem
polju.
Ialata je pripadala porodici Beskua sa
Iranja, koja se posebno izdigla krajem XVIII
vijeka, naglo se obogativi kroz pomorsku trgovinu.
Iorodica je tada dobila i plemstvo, i imala brojne
posjede i kue u Boki Kotorskoj, posebno na
Iranju, Kamenarima i Tivtu, ali i u Mlecima i
Carigradu. Na Iranju je imala lijepu baroknu
palatu. U gradu Veroni imala je svoj feud, zvan
Quaderni.
U porodinom grbu je zmija omotana oko
stabla, koja u ustima dri dijete, sa natpisom: Si
deus com nobis, quis contra nos. Iorodina legenda
kae da su Beskue dole na Iranj iz Strpa, kao
beskunici, ali da su se brzo obogatili, pa da je ve
konte Jozo Beskua imao ,, kua, u Boki i Italiji. On
je htio da postane vlasnik ravno stotinu kua, pa da
promijeni prezime u Stokua, ali mu to nije uspjelo.
Nakon nestanka porodice Beskua poetkom
XIX vijeka, palata je postala vlasnitvo optine
Kotor. Tadanja austrijska vlast smjestila je u nju
kotorski Sreski sud, u ijem su se arhivu uvale
knjige kotorskih notara od XIV do XVIII vijeka,
jedne od najdragocjenijih zbirki Istorijskog arhiva u
Kotoru.
Po!oto Buo

Ialata Bua nalazi se na zapadnoj strani Trga od
brana. To je bila izuzetno velika i reprezentativna
palata porodice Bua, sagraena najvjerovatnije
ve poetkom XIV vijeka. Kasnije, kroz brojne
prepravke, palata je izgubila svoju autentinu
monumentalnost.
Ialata je pripadala uvenoj kotorskoj
vlastelinskoj porodici Bua, koja je ve na
poetku XIV vijeka dala tri velike istorijske
linosti: Trifuna, poslanika srpskog kralja
Milutina na dvoru pape u Avinjonu i kod brata
francuskog kralja Karla de Valoa, koji je tada
dobio pravo da u porodini grb stavi ljiljanov
cvijet znak francuskih kraljeva; zatim Nikolu,
zapovjednika kotorskih oklopnika u vojsci
cara Duana u bici kod Velbuda, i,,o. godine,
kasnije protovestijara (ministra nansija) i kneza
komornika na Duanovom dvoru i njegovog
poslanika u Veneciju; konano, njegovog brata
Mihaila, poslanika kralja Milutina u Dubrovniku
i cara Duana u Veneciji, jednog od najbogatijih
Kotorana svoga doba, vlasnika brojnih imanja i
kua u Kotoru i okolini.
Ialata je, najvjerovatnije, znatno oteena u
razornom zemljotresu ioo;. godine. Ekonomska
mo porodice Bua u to doba nije bila toliko
velika da bi mogli da obnove itavu palatu,
pa je ruevina podijeljena u tri dijela, koje
su novi vlasnici prepravljali po svom ukusu i
mogunostima.
Sjeverni dio ostao je dvospratan i najvie je
zadrao obiljeja ranije gradnje. U tom dijelu
okviri prozora imaju baroknu prolaciju, a u
prizemlju su se nalazili otvori sa prelomljenim
gotikim lukovima, naknadno proireni, kao
i gotiki grbovi porodice Bua sa ljiljanovim
cvijetom. Srednji dio je porodica Iaskavali
prepravila i nadvisila jo jednim spratom. Okviri
vrata i prozora u tom dijelu, takoe, imaju
baroknu prolaciju, a nad portalom je grb izumrle
porodice Iaskvali. Juni dio, poznat kao Stara
pota, obnovljen je skromno, u stilu graanske
arhitekture XIX vijeka.
Tokom najnovije obnove, poslije zemljotresa
i,;,. godine, na istonoj fasadi prema trgu i na
zapadnoj prema moru otkriveni su tragovi i ostaci
prezidanih romano-gotikih prozora i vrata.
20
21
Po!oto Vrokijeu

Ialata Vrakijen nalazi se na pjaceti poznatoj pod
imenom Ijaca od salate, juno od katedrale Sv.
Tripuna. Ialata je pripadala kotorskoj plemikoj
porodici Vrakijen.
Iako je u sadanjem obliku palata nastala
u kasnom baroknom perodu, na osnovu
dokumenata iz I notarske knjige iz XIV vijeka,
zna se da se na priblino istoj lokaciji nalazila
kua udovice Miha Vrakjena, Katene i njihovog
sina Marina.
Mala, ali izuzetno skladna palata Vrakijen
primjer je zrele barokne arhitekture druge
polovine XVIII vijeka, sa zidovima obraenim
crvenim malterom od mljevene opeke i
imitacijama kordonskih vijenaca. Takoe su
barokno prolisani kameni okviri prozora i
vrata, a nad glavnim portalom je kompozicija,
gdje aneli raeni u tuko malteru nose raskoni
kameni barokni okvir sa porodinim grbom.
Na grbu porodice Vrakijen, u gornjem polju,
predstavljena je vrana. Iored reprezentativnog
istonog dijela palate, koji ima samo prizemlje i
sprat, u zapadnom dijelu je dograeno jo jedno
stepenite i sprat za poslugu. Iznad zasvedenog
ulinog prolaza bila je postavljena kuna kapela,
jedina u Kotoru koncipirana na ovaj nain, koja je
naalost kasnije pretvorena u kuhinju.
Ialata Vrakijen u potpunosti je sauvala
autentian enterijer iz vremena nastanka. Na
sprat se ulazi razvijenim dvokrakim stepenitem,
ukraenim zidnim slikarijama i marmorizacijom
u tehnici al secco, kakve je u drugoj polovini
XIX vijeka izvodio u Kotoru i Ierastu italijanski
majstor-soboslikar Napoleon dEste. U holu na
prvom spratu jo stoji podni mozaik i teraco, a iz
hola u bone prostorije vode originalna vrata sa
sauvanim bravama i okvirima, raena u tehnici
intarzije od nekoliko vrsta drveta.
Po!oto Pimo

Ialata Iima nalazi se na istonoj strani Trga
od brana. Graena je krajem XVII vijeka,
najvjerovatnije poslije velikog zemljotresa ioo;.
godine.
Vlastelinska porodica Iima pominje se ve
u prvoj polovini XIV vijeka, kada ive Rusin
Iima i njegovi sinovi Ietar i Vita. Iorodica je
dala nekoliko znaajnih linosti: Jeronim Iima,
humanistiki pjesnik sa poetka XVII vijeka,
koji je pored latinskog i italijanskog pisao i
na narodnom jeziku; sredinom XVII vijeka,
Ljudevit Iima, doktor prava, profesor i prorektor
univerziteta u Iadovi, na kome su studirali mnogi
Kotorani nakon zavretka Gramatikalne kole
u Kotoru, osnovane u XIII vijeku; sredinom
XV vijeka, Bernard Iima, pjesnik-humanista,
ovjenan lovorovim vijencem na rimskom
Kapitolu.
Iako je poznato da je palata Iima graena
u XVII vijeku, istraivakim radovima je
ustanovljeno da je uz zadnju fasadu palate
prolazila trasa kasnije pregraene srednjovjekovne
ulice, i da se u tom zadnjem traktu palate nalaze
ostaci starijih faza, sa otvorima prozora iz
romanikog i gotikog perioda. Ialata Iima nosi
obiljeja renesansnog i baroknog stila. Osnovna
koncepcija palate, sa dominantnom terasom sa
dvije arhivolte oko glavnog portala, i unutranjim
dvoritem iz kojeg sistem stepenita i galerija vodi
na spratove, ima renesansni karakter. Elementi
baroka vidljivi su u oblikovanju arhitektonskih
detalja na glavnoj fasadi, naroito dugakog
balkona na dvanaest konzola na drugom spratu.
Na glavnom portalu nalazi sa grb porodice Iima.
Ioetkom XX vijeka, za potrebe otvaranja i
rada Nautike kole u palati Iima, nad srednjim
traktom, u unutranjem dvoritu, bila su dozidana
jo dva sprata, koja su uklonjena nakon i,;,.
godine.
22
23
Po!oto Grguriuo
Ialata Grgurina nalazi se na trgu poznatim pod
imenima Ijaca od cirkula, Ijaca Grgurina ili
Ijaca od muzeja. Iripadala je plemikoj porodici
Grgurina, koja se u XVII vijeku doselila iz
Kopra u Istri i bila ukljuena u kotorski gradski
patricijat.
Ialatu je gradio konte i kavalijer Marko
Grgurina, znaajni trgovac i posrednik. On je
posredovao prilikom dolaska u Kotor poznatog
mletakog vajara Francesca Cabiancae, koji je
tokom i;o-i;os. godine izveo vrijedne vajarske
radove na unutranjosti relikvijara katedrale Sv.
Tripuna. Ialata Grgurina nastala je ba u doba
kada je u Kotoru radio Francesco Cabianca, mada
tana godina gradnje nije nigdje zabiljeena.
Druga znaajna linost iz porodice Grgurina
je kanonik Marko Antonije Grgurina, kotorski
biskup. On je u periodu ujedinjenja Boke i Crne
Gore u jesen isi,. bio posrednik u pregovorima
izmeu crnogorskog vladike Ietra I Ietrovia i
francuskog marala Marmona i generala Gotijea.
U svom testamentu on ostavlja palatu siromasima
grada Kotora.
Kroz itav XIX vijek i do kraja I svjetskog
rata, palata Grgurina sluila je kao sjedite
Gradskog poglavarstva ili raznih vojnih instanci, a
izmeu dva rata kao sjedite Sreskog naelstva, s
tim to je i,,s. na dijelu I sprata bio uspostavljen
prvobitni Muzej Bokeljske mornarice, kao zaetak
dananjeg Iomorskog muzeja. Dananji Pomorski
muzej Crue Gore otvoren je i,,a.
Ialata Grgurina graena je u stilu zrelog
baroka, sa dosljedno sprovedenim principom
gradnje bokeljskih palta etiri sobe i salon.
Originalni raspored prostorija oko centralnih
sala na I i II spratu palate dosljedno je sproveden
u njenom prednjem dijelu koji izlazi na trg, dok
je zadnji dio palate sa tri sprata ostatak neke
starije graevine koja je bila na tom mjestu. Na
toj sjevernoj strani palate nalazi se prostrana
terasa sa pergolom nad zasvoenim magacinom,
i barokno koncipirani vrt na nivou I sprata,
jedan od rijetkih u Kotoru. Na terasi su uzidani
umivaonik i grb porodice Grgurina, koji ima na
titu kozu simbol grada Kopra, kao uspomenu
na porijeklo porodice iz tog grada.
Iosebno je dragocjena obrada enterijera
palate sa rekonstruisanim (poslije zemljoteresa
i,;,) drvenim tavanicama, sa podovima od
dijagnoalno slaganih kamenih ploa bijele i
crvene boje u centralnim dvoranama i ulaznom
holu. U jednoj bonoj prostoriji na I spratu
sauvan je originalni parketni pod od raznih vrsta
intarziranog drveta, kakav je vjerovatno postojao
u svim prostorijama oko centralnih sala.
Svi unutranji portali su bogato barokno
prolisani, a raeni su od korulanskig kamena,
kao i itava glavna fasada, na kojoj dominiraju
balkoni i centralno grupisani portali i prozori sa
baroknim karakteristikama.
Po!oto Drogo
Ialata Drago nalazi se na trgu pred katedralom
Sv. Tripuna. Ialata je pripadala znamenitoj
vlastelinskoj porodici Drago koja je od XIII
do XVIII vijeka dala puno znaajnih linosti
na polju kulture i umjetnosti, te ekonomskog i
politikog ivota Kotora. Grb porodice Drago,
propeti zmaj, uklesan je na vie mjesta nad
portalima i prozorima palate, kao i na kapitelima
koji nose svod iznad ulinog prolaza koji vodi sa
trga do ulaznog stepenita na sjevernoj fasadi.
Iored ove palate nalazila se jo jedna prema
katedrali (dananja Biskupija). Naime, u I knjizi
kotorskih notara, koja obuhvata vrijeme od i,ao.
do i,,;. godine, nalazi se podatak da je Jelena,
kerka velikog privrednika Medoa Tomina
Draga, testamentom poklonila kotorskom
biskupu Rajmundu veliku porodinu zgradu blizu
katedrale.
Ialata Drago sastoji se iz dva dijela, sjevernog
koji ima odlike zrelog gotikog stila XIV-XV
vijeka, i junog, okrenutog trgu pred katedralom,
pregraenog u renesansno-baroknom stilu
krajem XVII vijeka. Na fasadi okrenutoj prema
trgu, iznad ulinog prolaza, nalazi se renesansno
koncipirani prozor sa anelom rairenih krila na
prvom, i raskona bifora u stilu cvjetne gotike na
drugom spratu. Nakon pregradnji u XIX vijeku,
sjeverna fasada potpuno je restaurirana tokom
obnove poslije i,;,. godine, posebno velika trifora
i monofore na drugom sparatu, te monofora i
ulazni portal sa stepenitem na prvom spratu.
Ioslije nestanka porodice Drago poetkom
XIX vijeka, palata je pripala optini i imala je
javnu namjenu. Dugi niz godina sluila je kao
obdanite, a neposredno pred zemljotres i,;,.
kao stambena zgrada. Nakon obnove poslije
zemljotresa i,;,. godine u palatu je smjeten
Regionalni zavod za zatitu spomenika kulture.
Irilikom revitalzacije palate posebna panja je
posveena enterijeru, naroito velikoj gotikoj
sali na drugom spratu, u kojoj je rekonstruisana
i drvena tavanica po uzoru na originalnu. Ova
sala je sada najznaajniji ambijent sa gotikim
karakteristikama u gradu.
24
25
Po!oto LomlorJi

Ialata Lombardi nalazi se u sjevernom dijelu
urbanog jezgra Kotora. Ialata obuhvata cijeli
jedan gradski blok, koji sa sjeverne strane izlazi na
trg kod crkve Sv. Luke, a sa june na malu pjacetu
na kojoj se nalazi esma Karampana.
Ialata se sastoji od tri jedinice sa posebnim
ulazima, na sjevernoj, zapadnoj i istonoj strani, a
glavna fasada je okrenuta ka Trgu Sv. Luke.
Ialata Lombardi nastala je sredinom XVIII
vijeka, i predstavlja tipini barokni stambeni
blok. Ialata ima no obraene barokne elemente:
portal u bunjatu, prolisane prozorske okvire, kao
i balkone sa kamenim balustradama na sjevernoj
i junoj fasadi. Mala vidionica, koja se nalazi na
glavnoj fasadi, ima karakteristine barokne volute
na spoju sa krovom.
U periodu iso-isoo. u palati Lombardi
nalazio se Ruski konzulat.
U ovoj zgradi esto su boravili Ietar I i
Ietar II Ietrovi Njego, kod svojih prijatelja
protojereja Ilije Lombardia i kapetana Toma
Lipovca, kasnije dugogodinjeg gradonaelnika
Kotora.
Po!oto Gruloujo

Ialata Grubonja nalazi se u blizini Sjevernih
gradskih vrata, iza crkve Sv. Marije od rijeke.
Io tradiciji, palata je pripadala znaajnoj
plemikoj porodici Grubonja, koja se pominje u
notarskim spisima XV vijeka, a moda se doselila
iz 7adra, budui da se tamo javlja u XII-XIII
vijeku.
U dananjem obliku palata Grubonja potie
sa kraja XVI vijeka i sauvala je sve odlike
renesanse u obradi prolacije prozora, ije
pragove nose konzole sa no modelovanim lavljim
glavama na prvom spratu. Oko i,,,. godine palata
je rekonstruisana, tako da u zemljotresu i,;,. nije
pretrpjela oteenja.
Na glavnoj fasadi, izmeu prozora prvog
sprata, ugraena je reljefna ploa sa gotikim
Iristovim monogramom: IIS, a ispod nje reljef
sa prekrtenim mrtvakim kostima i lobanjom,
kojoj se kroz oi provlae zmije, a okolo puze mi,
guter i kornjaa. Smatra se da je to amblem store
groJske opoteke, koja se kao institucija prvi put
pominje u spisima notarske knjige i,ao. godine,
i ve po tome spada meu najstarije gradske
apoteke u Evropi poslije Italije.
Sa sjeverne strane plate Grubonja nalazi
se ulaz u gornji dio tvrave. Iznad tog prolaza,
oslonjen jednom stranom na palatu, nalazi se
barokni luk od opeka sa volutama. Na njemu je
postavljen medaljon sa likom krilatog lava Svetog
Marka, godinom izgradnje i;oo, i latinskim
natpisom: Regia munitae rupis via (Glavni put za
tvravu u brdu).
26
27
DOBROTA
i Ialata Radonii
a/, Ostale palate porodice Radonii
Ialata Miloevi
, Kua Vida Luina - Centralna komisija
o Ialata Kamenarovi
; Krivi palac
s Ialata Dabinovi - Kokotova kula
, Ialata Ivanovi
io Ialata Tripkovi
ii Ialata Ivanovi na lokalitetu Marovi
U Dobroti, meu lokalnim stanovnitvom, u
upotrebi je naziv palac, koji je koriten iskljuivo
za mali broj odreenih objekata, tj. njih sedam.
Naziv palac nosili su uvijek, i samo, sljedei
objekti:
i. Ialac Ivanovia na lokalitetu Marovi
a. Ialac Tripkovi
,. Drugi palac Ivanovi
. Kokotova kula ili Ialac Dabinovia
,. Krivi palac na lokalitetu Radimiri
o. Ialac Miloevi
;. Ialac Radonii na Ilagentima
Meutim, kasnije su i druge reprezentativne kue
poele da dobijaju epitet palata. Najuoljiviji
primjer vezan je za kue bratstva Radonii na
Ilagentima. Iako je izvorno samo jedna od njih
nazivana palatom, sada se navode tri palate
bratstva Radonii.
28
29
!ri po!ote lrotstvo RoJouii

Tri palate bratstva Radonii nalaze se na
lokalitetu Ilagenti, na i,, km od Kotora.
Radoniii su bili kapetanska porodica koja je
sagradila nekoliko reprezentativnih graevina
na podruju Dobrote. U pomorskom razvoju
Dobrote predstavljali su ekonomski veoma
znaajno bratstvo, koje je do kraja XVIII vijeka
posjedovalo deset brodova i dvanaest kua.
Ietar II Ietrovi Njego kod svog prijatelja,
kapetana Krsta Jozovog Radoniia, koji je palatu
i sagradio.
Ialata ima karakteristinu baroknu
koncepciju sa prizemljem, dva sprata i
posljednjom etaom u vidu belvedera. Na
drugom spratu sjeverne fasade nalazi se balkon sa
kamenom balustradom.
Godine i,,;. palatu je otkupila Jadranska
straa (pomorska organizacija, oformljena i,aa.
radi ouvanja i zatite istone obale Jadrana),
za svoje potrebe. Tada je, prilikom adaptacije,
uz sjevernu glavnu fasadu, u nivou prizemlja,
podignuta velika terasa na io stubova, koja je
fasadu potpuno presjekla i izmjenila izgled tipine
bokeljske palate.
Ioslije II svjetskog rata palata je sluila kao
dom Srednje pomorske kole u Kotoru, dok je
danas u njoj smjeten Institut za biologiju mora.
Osto!e po!ote lrotstvo RoJouii
U neposrednoj blizini palate Radonii nalazi se
i druga palata koja je pripadala ovom bratstvu, a
iji su djelovi kasnije preli u vlasnitvo porodica
Dabinovi i Radimir.
Ialata je graena, vjerovatno, u XVIII ili
krajem XVII vijeka. Izgraena je na blagom
uzvienju. Ima etiri etae, od kojih je posljednja
u obliku vidionice - belvedera. Oko palate se
nalazi dvorite, ograeno visokim kamenim
zidom sa polukrunom kulom u zadnjem dijelu.
Dvorite, zasaeno ukrasnom vegetacijom, danas
je podijeljeno na dva dijela, u kojima su dozidani
pomoni objekti.
Ialata je raena od no klesanog kamena.
U prizemlju se nalazi centralno postavljen
pravougaoni portal sa skromnom kamenom
prolacijom, koja se ponavlja oko otvora na svim
spratovima.
Po!oto RoJouii
Ialata Radonii nalazi se na samom poluostrvu
Ilagenti. Izgraena je poetkom XIX vijeka.
Uz palatu Radonii, na samom kraju
poluostva, nalazi se romanika crkva Sv. Ilije. To je
mala jednobrodna graevina pokrivena kamenim
ploama, koja se datuje u XIII vijek, iako nije
iskljueno da potie ak iz preromanikog perioda
X-XI vijeka.
Crkva Sv. Ilije, zajedno sa poluostrvom
Ilagenti, pripadala je kotorskoj optini.
Iorodica Radonii kupila je, za ,oo talira, cijelo
poluostrvo od Optine isos. godine, za vrijeme
francuske vladavine. U palati je is;. boravio
30
31
Po!oto Mi!oevi
Ialata Miloevi nalazi se u neposrednoj blizini
pristanita Dobrote, sa june strane crkve Sv.
Matije. Najvea je i najmlaa palata u Dobroti,
podignuta u prvoj etvrtini XIX vijeka.
Miloevii su bili dvanaesta porodica
u Dobroti po bogatstvu, broju pomoraca i
pomorskih kapetana koje su dali. Ired kraj
XVIII vijeka posjedovali su sedam brodova i est
skromnijih kua u Dobroti, a u XIX vijeku devet
brodova.
Ialatu su zidali, isas. godine, braa Boan
(Natale) i Vido Miloevi, pomorski kapetani
i brodovlasnici. Ialata Miloevi, jedna od
najveih palata u Boki, posljednji je svjedok
velike ekonomske i kulturne ere bokokotorskog
pomorstva, ba kao i jedrenjak Nemirna
posljednji bokeljski jedrenjak, takoe vlasnitvo
ove porodice.
Iako je raena po uzoru na karakteristine
barokne palate sa belvederom i sadri i odreene
kasnobarokne elemente, palata Miloevi, ipak,
ima klasicistiki karakter. Ialata se nalazi uz obalu,
uvuena meu starije zgrade, i ima prizemlje,
dva sprata i iroki belveder, kao etvrtu etau.
Sagraena je na uzvienju, sa dvoritem prema obali
koje je na dva nivoa i ograeno kamenim zidom.
U ogradnom zidu nalaze se dva ulazna portala, sa
monogramima graditelja NM i VM. S obzirom
da je graena za potrebe dva vlasnika, palata
Miloevi je dvojna, tj. funkcionalno je podijeljena
na dvije jednake i simetrine cjeline. Dvorite je
podijeljeno na dva dijela. Ialata ima dva ulazna
portala i dva pergula (mali balkon) sa metalnim
balustradama na drugom spratu. Na spratovima
se nalaze po dva salona sa ulazima u simetrine
prostorije. Stepenita se nalaze na krajnjim krilima.
Ialata je zidana od no klesanog kamena. Jedina u
Dobroti ima dvije reprezentativne fasade, glavnu
prema zalivu, uraenu od korulanskog kamena i
drugu prema brdu. Na jugoistonom uglu palate
nalazi se jedna od rijetkih sauvanih ugaonih kula-
pukarnica, koja poiva na kamenim konzolama.
Irostrane konobe i velike sobe sa izrazito visokim
plafonom sauvale su svoj originalni izgled.
Trea palata bratstva Radonii podignuta je
krajem XVIII vijeka.
Ialatu je, vjerovatno, zidao kapetan Boo
Ilijin Radonii (i;,s-isaa). Dio palate danas se
nalazi u vlasnitvu jo jedne znaajne dobrotske
porodice, tj. porodice Miloevi.
Ialata je pravougaonog, izduenog oblika
i ima prizemlje, dva sprata i, kao etvrtu etau,
centralno postavljen belveder. Ono to izdvaja ovu
palatu od ostalih baroknih palata sa belvederom
u Boki jeste specina linija krova, koju oblikuju
ak tri vienice jedna postavljena na samom
belvederu i dvije bone.
Ialata je zidana od kamena, ali je naknadnim
intervencijama prekrivena malterom. Svi otvori
na fasadama imaju pragove sa skromnom
uobiajenom prolacijom natprozornika. Ialata
je funkcionalno podijeljenja na dvije cjeline, tako
da ima dva ulazna portala. Unutranji raspored
je, promjenama vlasnika i pregradnjama mijenjan,
i jedino su u junom dijelu zgrade sauvani
autentina konoba i oslikani salon na spratu.
Ispred palate nalazi se poploano dvorite
i vrt, koji su od obalnog puta odvojeni visokim
kamenim zidom.
32
33
Kuo ViJo Luiuo
/zgroo Ccr:ro|rc |om:s:jc/

Kua Vida Luina nalazi se u Dobroti, na oko
, km od Kotora. Ime Centralna komisija dobila
je jer su se u njoj odvijali glavni dogaaji krajem
isi,. i poetkom isi. godine. U to vrijeme, pred
konani pad Napoleonove vladavine, dok je Kotor
jo bio pod vlau francuskog generala Gotjea, u
palati je odrana Skuptina o ujedinjenju Crne
Gore i Boke Kotorske i formirana privremena
zajednika vlada, tzv. Centralna komisija. Na elu
Komisije, sastavljene od devet Bokelja i devet
crnogorskih glavara, bio je crnogorski vladika
Ietar I Ietrovi Njego.
Kua je, prvobitno, pripadala porodici
Ivanovi, a zatim je prela u vlasnitvo Tripkovia.
Irvi put se pominje iso,. godine u popisu kua
kotorskog podruja, kada je pripadala kapetanu
Vicku Ivanoviu. Ve is,,. godine, u katastarskom
uredu Splita, vodi se na ime Vida Lukina
Tripkovia, po kome se jo uvijek u narodu
naziva kua Vida Luina.
Tridesetih godina XX vijeka kua je
ostala bez krova, tako da je bila u ruevnom
stanju sve do i,ss. godine, kada je restaurirana
zahvaljujui sredstvima brodovlasnika Boa
Dabinovia.
Io njegovoj elji, u obnovljenu palatu
smjetena je Pomorsko lil!ioteko Poku!teto zo
pomorstvo u Kotoru.
7a razliku od baroknih palata, kua
Vida Luina ima veoma jednostavnu formu,
sa etvorovodnim krovom, prizemljem i
dva sprata. Ispred kue, prema moru, nalazi
se poploano dvorite, ograeno visokim
kamenim zidom sa ulaznim portalom, dok se
iza, prema brdu, nalazio vrt. Uz ogradni zid
prema moru smjeten je prizemni pomoni
objekat.
Po!oto Komeuorovi
Ialata Kamenarovi nalazi se u sklopu grupacije
kua bratstva Kamenarovi, na lokalitetu
Kamenari, u sredinjem dijelu Dobrote.
Iretpostavlja se da su palata i dio kua grupacije
sagraene u drugoj polovini XVII vijeka.
Kamenarovii su jedno od najpoznatijih
pomorskih bratstava Dobrote, koje je, u periodu
od XVIII do XX vijeka, dalo io, pomoraca, od
kojih os kapetana. Kamenarovii vode porijeklo
iz Iercegovine, od poznate porodice Krasojevi,
koja se spominje jo iso. godine. Do promjene
prezimena u Kamenarovi dolo je i,oo. godine.
Kao prvi poznati Kamenarovi pominje se Iavo
urov (io,o-i;s;), osniva crkve Sv. Matije.
Kapetan Vido Boov Kamenarovi (isa;-i,ii) bio
je jedan od osnivaa i prvi predsjednik Slavjanske
itaonice u Dobroti, a nakon preseljenja u
Veneciju, i predsjednik (guardian) Bratovtine
bokeljskih pomoraca Sv. ora i Tripuna. Da je
ova porodica bila jedna od uticajnijih u Dobroti
svjedoi i kompleks kua koje su im pripadale. Io
popisu zgrada iz isos. godine, Kamenarovii su
posjedovali , objekata, od kojih je vei dio bio na
lokalitetu Kamenari.
U grupaciji Kamenarovi, pored palate, nalaze
se jo i vila, smjetena sa sjeverne strane, i jedna,
vjerovatno, starija kua, sa manjom vidionicom,
sa june. Neposredno uz ovu grupaciju nalazi se
i crkva Sv. Ivana, zadubina Kamenarovia. Ona
je zapoeta krajem XVIII vijeka, da bi zamijenila
stariju i manju crkvu Sv. Ivana u brdu, ali, zbog
nepovoljnih ekonomskih okolnosti nakon pada
Mletake republike, nikad nije zavrena. Ispred
gupacije nalazi se veliko pristanite ponta i
mandra, a iza su terasasti vrtovi.
Ialata Kamenarovi ima etiri etae, od
kojih je posljednja beveder, vjerovatno dograen
naknadno. Na njemu se nalazi centralno
postavljen balkon, kao i otvori sa baroknim
karakteristikama i grb porodice Kamenarovi
Vila Kamenarovi je dvojna kua, koja ima
specino rjeenje sa dva simetrina zasvedena
prolaza - volta u prizemlju. Na glavnoj fasadi
vile nalaze se dva balkona sa balusterima
kasnorenesansnog karaktera. Irozori na vili imaju
proupljene kamene konzole - auricolae (lat.
ui) u dijelu natprozornika, koje su, prije pojave
drvenih kapaka, sluile za zatitu od sunca kao
nosa za drvenu ipku o koju se kaio zastor.
Grb porodice Kamenarovi sauvan je iznad
ulaznog portala u dvorite palate, kao i na fasadi
vile, iznad zasvedenih prolaza. U salonu kue
smjetene sa june strane palate, na tavanici je
naslikan stari grb porodice Kosojevi, jedini
sauvani grb ovog tipa u Boki.
34
35
Krivi po!oc
Krivi palac nalazi se u sredinjem dijelu
Dobrote, na oko km od Kotora. Dobio je
naziv Krivi palac po glavnoj fasadi koja ima
karakteristian blagi lom u osnovi.
Krivi palac dobio je dananji oblik na
prelazu XVIII i XIX vijeka, zahvaljujui
kapetanu Antonu Boovu Radimiru, koji je u
to vrijeme bio jedan od najbogatijih kapetana
u Boki. Iosjedovao je nekoliko brodova, a za
vrijeme francuske vladavine u Boki davao je
pozajmice francuskoj upravi za nabavku soli. U
popisu kua iz isos. postoji podatak da je palac
bio u vlasnitvu Luke Markova Radimira i da je
procijenjen na , ooo forinti.
Iorodica Radimiri zauzima prvo mjesto u
Dobroti po bogatstvu i broju kapetana koje je
dala (iio). Imali su broda i a kue na raznim
mjestima od Ljute do Kotora. U XVIII i XIX
vijeku najistaknutiji predstavnici bratstva bili
su: vitez Boo Radimir (i;,s-oo); Krsto Radov
(i;oo-is,a), nosilac Legije asti steene u doba
Napoleona i Filip Tripov (isas-i,oi), nosilac
diplome Ruske crnomorske komande, za vrijeme
Krimskog rata is,. godine.
Ialac je, kasnije, po enskoj liniji, preao u
vlasnitvo porodice Dabinovi, tako da su, danas,
njegovi vlasnici nasljednici brodovlasnika Boa
Dabinovia.
Svojim prednjim, otvorenim dvoritem
Krivi palac je odvojen od obalnog puta. Ialac
ima prizemlje, dva sptara i potkovlje u kome je,
centralno, na spoju dva dijela, postavljena manja
vidionica.
Lom na fasadi Krivog palaca nije nastao
iz estetskih razloga, ve kao posljedica potrebe
proirenja graevine. U prvoj fazi nastojalo
je sadanje sjeverno krilo palate, dok je juno
dograeno kasnije. Ideja da se dogradnjom
postigne utisak jedinstvenog izgleda ostvarena
je u potpunosti. Ovo je posebno naglaeno
simetrinim postavljanjem otvora i balkona
na fasadama, kao i centralnim postavljanjem
vidionice. Na drugom spratu, na oba krila, nalazi
se po jedan balkon na kamenim konzolama
sa ornamentima akantusovim liem. Na
prvom spratu nalazi se salon. Tek je proirenjem
palaca bilo mogue ostvariti baroknu koncepciju
prostora etiri sobe - jedan salon.
U prizemlju palaca nalazi se konoba sa dva
ulaza. U zadnjem dijelu su kuhinja i pomone
prostorije. Iza palaca nalazi se veliko dvorite
ograeno visokim kamenim zidom, iza koga su se
prostirali terasasti vrtovi.
Po!oto Doliuovi
/Ko|o:ovo |u|o/
Ialata Dabinovi, poznata i kao Kokotova kula,
podignuta je polovinom XVIII vijeka, i predstavlja
jednu od najljepih baroknih palata u Dobroti.
Iorodica Dabinovi jedna je od znaajnijih
dobrotskih porodica. Iisani podaci iz XVI vijeka
govore da je porodica tada ivjela na Ljutoj.
Ioetkom XVII vijeka posjedovala je imanje u
Dobroti, a ve poetkom XVIII vijeka raspolae
ogromnim kapitalom. Iorodica Dabinovi dala
je, zajedno sa porodicama Ivanovi i Tripkovi,
pozajmicu za otkup crnogorskog vladike Danila
Ietrovia kada su ga bili zarobili Turci. Iorodica
je, takoe, dala pozajmicu ruskom admiralu
Senjavinu, za vrijeme boravka Ruske ote u Boki
isoo. godine.
uro Dabinovi (iooi-i;,i) imao je nadimak
Kokot. On i njegovi sinovi pominju se kao
trgovci iz Kokotove kule. Iretpostavlja se da je
uro podigao ovu palatu u vrijeme svoje najvee
aktivnosti. Dobrotski pomorci izvojevali su i;i;.
godine prava pomorske optine za Dobrotu.
uro je bio jedan od najaktivnijih zalagaa za
tu privilegiju. U Kokotovoj kuli je crnogorski
junak Nikac od Rovina (Tomanovi) lijeio rane
zadobijene u borbi sa Turcima.
A zro:c |:, :r: so|o|o s:v:,
Ko sc s|oro u v:ro |vo|jos:c
No|roj moro u Dooro:u mo|u,
No v:so|u Ko|o:ovu |u|u,
Do r:jcs:c gor: zo juro:vo
O |osovs|c o :r: pooro::mo:
(|c:or II |c:rov: Njcgo, Og|co|o srps|o,
pjcsmo S:rov: Oo:|:o)
Irojekat za palatu Dabinovi vjerovatno je
uradio neki arhitekta iz Venecije, sa kojom je
Dobrota imala politike, trgovake i umjetnike
veze. Koliko je poznato, jedino za ovu palatu u
Boki postojao je i drveni model-maketa, koji nije
sauvan.
Ialata je sagraena uz samu morsku obalu i
nema ograeno dvorite. Ionta i mandra nekada
su pripadali palati, ali su, izgradnjom obalskog
puta poetkom XX vijeka, od nje odvojeni. Vrt
se nalazio sa strane i iza palate, gdje se terasasto
pruao.
Ialata je izgraena od no klesanog kamena, i
ima prizemlje, sprat, i, kao treu etau, belveder sa
barokno oblikovanim zavretkom. Na sredinjem
dijelu prvog sprata nalazi se balkon sa kamenom
baroknom balustradom. Unutranji raspored
je trodjelan. Stepenite se nalazi u srednjem
dijelu. Na spratu, sa prednje strane, nalazi se
reprezentativni centralni salon, a bono etiri sobe.
Ialata je teko oteena u zemljotresu i,;,.
godine, i jo uvijek je u ruevnom stanju.
Iako je Kokotova kula mnogo manja u
odnosu na ostale barokne palate Boke, ona je
jedna od najljepih, a moe se pretpostaviti i da je
posluila kao uzor kasnijim baroknim palatama.
36
37
Po!oto !ripkovi
Ialata Tripkovi nalazi se u neposrednoj blizini
palate Ivanovi. Graena je krajem XVIII
vijeka i predstavlja jednu od najimpozantnijih
baroknih kapetanskih palata Boke Kotorske.
Ialatu Tripkovi podigao je kapetan
Andrija Jozov Tripkovi, koji je isi,, kao
predsjednik Dobrotske optine, bio jedan od
devet Bokelja u Centralnoj komisiji. 7abiljeeno
je da je dao pozajmicu generalu Marmonu
u iznosu od ,ooo zlatnih mletakih cekina.
Tokom XVIII vijeka porodica Tripkovi
odigrala je znaajnu ulogu u razvoju trgovine,
trgovake mornarice, graevinske djelatnosti i
kulturnog ivota Dobrote. Imali su is brodova,
a tokom XVIII i XIX vijeka pominje se ak so
pomoraca iz ove porodice, od kojih o, kapetana.
Iako su Tripkovii imali jo est kua, ova
palata bila je najistaknutija, tako da je prilikom
popisa kua isos. godine procijenjena na ;ooo
austrijskih forinti, kao najskuplja palata u
Dobroti.
Ialata je povuena od obale i izdignuta
na plato, podzidan ogradnim kamenim zidom
sa dugakom balustradom, na kome se nalazi
ardin. U ogradnom zidu nalazi se portal
sa porodinim grbom. Ispred palate nalazi se
pristanite - ponta sa velikim mandraem, koje
je pripadalo palati. Iza palate pruaju se terasasti
vrtovi.
Ialata je izgraena od no klesanog
korulanskog kamena. Ima konobu, dva sprata
i etvrtu etau u obliku belvedera, sa zabatom
baroknih linija. Na samom vrhu belvedera
nalazi se ukras u obliku kule. Fasadom dominira
balkon, na drugom spratu, ije su potporne
konzole ukraene ornamentima sa motivima
akantusovog lia.
Na prvom spratu nalazi se centralni
salon iz koga portali vode u susjedne sobe i
na stepenite. Isti raspored zastupljen je i na
drugom spratu. Sa zadnje strane palate, prema
brdu, nalazi se aneks u kome je bila kuhinja.
Unutranjost palate karakterisali su podovi
od dvobojne terakote, drvene gredne tavanice,
zidovi sa baroknom malternom dekoracijom i
stepenite sa balustradom. Ialata je bila bogato
opremljena umjetnikim djelima, stilskim
namjetajem, knjigama, itd.
U zemljotresu iz i,;,. godine glavni fasadni
zid belvedera u potpunosti je sruen, ali je
nedavno rekonstruisan.
Ialata Tripkovi jedna je od
najmonumentalnijih palata u Boki. Toj
monumentalnosti doprinosi postament palate,
terasa sa baroknom balustradom, jasna barokna
koncepcija i bogato obraeni arhitektonski detalji,
kao i pozadina ovog sklopa, koju ine surove i
gole Dobrotske strane koje doseu do iooo m.
Po!oto Ivouovi

Ialata Ivanovi nalazi se juno od crkve Sv.
Eustahija u Dobroti. Iodignuta je u XVIII
vijeku. Iripadala je porodici Ivanovi, a danas je
u vlasnitvu Katolike crkve.
U popisu kua iz isos. godine postoji
podatak da se palata nalazila u vlasnitvu Mata
Ivanovia i njegove brae, i da je bila procijenjena
na ooo forinti.
Godine i,o,, Josip Stadler, sarajevski
biskup, kupio je ovu palatu sa eljom da se
ona preuredi u ljetnje odmaralite za djecu
iz sarajevskih sirotita. Ialata je oteena za
vrijeme II svjetskog rata. Ioslije rata, kotorski
biskup, monsinjor Gracija Ivanovi, podsticao je
dolazak asnih sestara u Dobrotu, koje su prije
toga boravile u samostanu Sv. Antuna u Ierastu.
asne sestre prele su u Dobrotu i,,. godine i
same nabavile sredstva za obnovu palate. Obova
je poela i,,,. i asne sestre su se uselile u palatu
i,,;. 7emljotres iz i,;,. godine ponovo je otetio
palatu. Nakon obnove, palata je useljena i,s,.
Ialata Ivanovi je tipina barokna palata sa
tri etae i vidionicom - belvederom, izdignuta
i povuena u odnosu na obalu, sa ograenim
i podignutim dvoritem. U dvorite se ulazi
kroz prolisani kameni portal na kome se
nalazi isklesani grb porodice Ivanovi. Do
dvorita, uzdignutog na terase, stie se kamenim
stepenitem. Terase krasi raznovrsno bilje. Uz
ogradni zid prema moru, ispod terase, nalaze se
pomone prostorije.
Fasada palate raena je od no klesanog
kamena. Belveder ima specinu baroknu liniju
krova. Na drugom spratu, centralno je postavljen
veliki balkon, koji se oslanja na pet prolisanih
konzola.
Svi otvori na fasadi imaju baroknu prolaciju.
Iznad portala na prvom i drugom spratu nalazi
se dekorisani prol u obliku stilizovanog
akantusovog lista.
38
39
Po!oto Ivouovi uo !oko!itetu
Morovi

Ialata se nalazi na samom kraju Dobrote,
sjeverno od crkve Sv. Eustahija. Iodignuta je u
drugoj polovini XVIII vijeka.
U spisku dobrotskih kua iz isos. godine
postoji podatak da se palata nalazila u vlasnitvu
Luke Ivanovia i da je bila procijenjena na
o.oo forinti. Bratstvo Ivanovi bilo je jedno
od ekonomski najjaih bratstava u Dobroti.
Ioetkom XIX vijeka Ivanovii imaju ii kua
u Dobroti, procijenjenih na a,.io forinti, dok
najbrojinije bratstvo Radimir ima a kue sa
manjom vrijednou - ai.;,s forinti. Tokom
XVIII vijeka Ivanovii posjeduju as brodova
kojima su trgovali, najee, sa italijanskim i
albanskim lukama. U mletako-turskom ratu
(i;i-i;is) Ivanovii su, sa svojim brodovima,
uestvovali u pokuaju osvajanja Ulcinja, zbog
ega su dobili pohvale od mletakog generalnog
providura Alviza Moeniga.
Najvei podvig naih ljudi na moru u XVIII
vijeku bila je borba brae Marka i Joza Ivanovia
protiv Turaka u luci Iirej i;,o. godine. Nakon te
bitke Ivanovii su dobili titulu viteza.
U ovoj palati je konte Josif ( Jozo) Ivanovi
is,,. godine ugostio Njegoa, sa pratnjom od ,o
osoba, prilikom njegovog putovanja za Ietrograd.
U znak zahvalnosti, Njego je Ivanoviima
posvetio spjev Glas Kamentaka i napisao
pjesmu Srbin Srbima na asti zahvaljuje.
(Ijesme, Irosveta, Beograd, i,si)
Ialata Ivanovi je tipina barokna palata sa
tri etae i belvederom ili vienicom. Izdignuta
je i povuena u odnosu na obalu, sa ograenim i
podignutim dvoritem. U ogradnom zidu nalazi
se portal sa grbom porodice, a sa unutranje
strane su pomone prostorije.
U odnosu na drugu palatu Ivanovi, ova
palata ima mirnije i svedenije rjeenje. Belveder
ima klasino zavrenu liniju krova. Centralna
osa simetrije palate je naglaena portalima i
balkonima na prvom i drugom spratu, koji imaju
balustrade od kovanog gvoa, kao i elipsastim
prozorom na vienici. Svi otvori na fasadi imaju
jednostavnu baroknu prolaciju.
i Ialata Bronza
a Ialata estokrilovi
, Ialata Mazarovi
Ialata Balovi
, Ialata Viskovi
o Ialata Martinovi
; Ialata Brajkovi-Martinovi
s Ialata Smekja
, Ialata 7majevi
io Ialata Lui-Kolovi-Matikola
ii Ialata Bujovi
PERAST
40
41
Po!oto Brouzo
Ialata se nalazi u istonom dijelu Ierasta, u
predjelu zvanom Luka, uz samu obalu. Sagraena
je sredinom XVIII vijeka. U XIX vijeku, za
vrijeme austrougarske vladavine, sluila je kao
Carinarnica (otuda u narodu ime Dogana), a
danas je u njoj upni ured.
Iorodica Bronza doselila se, vjerovatno, iz
Skadra, a pripadali su kazadi (bratstvo) ilopi.
Bili su vrsni pomorci i trgovci. Njihov prvi brod
Santa Maria di Scarpello pominje se u arhivskim
spisima jo i,,i. godine. Kapetani Ivan i Josip
Bronza dobili su, za uspjenu borbu protiv gusara,
mletako odlikovanje kavalijera (vitezova) Sv.
Marka.
Ialata Bronza je tipina barokna palata, sa prizemljem,
spratom i treom etaom u obliku belvedera. Belveder
ima karakteristine barokne volute. Na glavnoj
fasadi naglaena je srednja vertikala, od portala u
bunjatu u prizemlju, preko balkona na prvom spratu
i mermernog reljefa Navjetenja, do belvedera nad
kojim se nalazi kamena kugla. Irozori imaju tipinu
baroknu prolaciju. U prizemlju su dva barokna
elipsasta prozora. Na palati se nalaze i pukarnice. Na
portalu u prizemlju je grb kazade ilopi. Na grbu je
predstavljena ptica na stablu, koje se nalazi na vrhu
brda.
U ovoj palati sauvan je originalni raspored
prostorija. U unutranjosti palate svi pragovi vrata od
korulanskog kamena su bogato obraeni. Tavanica
ima prolisane drvene grede - nosae.
Po!oto estokri!ovi
Ialata estokrilovi nalazi se na podruju zvanom
Luka, u jugoistonom dijelu Ierasta. Vjerovatno
je sagraena krajem XVII vijeka, o emu svjedoi
natpis na vijencu ispod krova u kome se pominje
io,i. godina.
estokrilovii su bili jedno od najstarijih
perakih bratstava kazada. Miloa
estokrilovia pominje Mavro Orbin kao vou
i,o Ieratana u borbi protiv bosanskog bana
Boria, a na strani Kotorana, Dubrovana i
Ulcinjana, oko ii,o. godine.
Ialata je veoma skladnih proporcija,
ima dva sprata, bez vidionice, podsjea na
renesansno oblikovanje. Krov je etvorovodan,
sa karakteristinim prelomom (kod strehe) . Uz
fasadu se nalazi spoljanje stepenite koje vodi
do prvog sprata. Na drugom spratu je balkon sa
renesansno prolisanom kamenom balustradom.
Nad balkonom, na vijencu ispod krova, nalazi se
grb estokrilovia (krilo ptice) i oteeni natpis:
SESTO io,i CR / ILO / VI / CI /
42
43
Po!oto Bo!ovi
Ialata Balovi nalazi se u istonom dijelu Ierasta,
u predjelu zvanom Luka. Ispred palate se nalazi
boljun, tj. izvor slatke vode, zvan Bizetina - sa
terasom sa polukrunim svodom iznad izvora
- koji je ranije pripadao palati. Ialata je sagraena
polovinom XVIII vijeka.
Balovii, koji su pripadali kazadi Dentali, bavili
su se pomorstvom, bilo u ratnoj mornarici, bilo
privatnom pomorskom trgovinom.
Jedan od najznaajnijih predstavnika porodice
je Julije Balovi (io;a-i;a;), koji je u dva maha
obavljao dunost sudije u optinskoj slubi. Istakao
se na dunosti kapetana perakih zastavnika na
mletakom admiralskom brodu, za ta je sticao
javna pismena priznanja. Ioznat je i po knjievno-
istorijskoj djelatnosti, gdje se istie njegova
Ieraka hronika, zapoeta krajem i;i. godine,
u kojoj hronolokim redom iznosi dogaaje iz
istorije Ierasta. Jedan dio ovog rukopisa nalazi se
u upnom arhivu u Ierastu, a drugi je u Naunoj
knjinici u Splitu. Julije Balovi je io,,. napisao
i pomorski prirunik Iratiche scrivanesche.
Intenzivno se bavio sakupljanjem narodnih pjesama
i zauzima znaajno mjesto meu predvukovskim
sakupljaima narodnih pjesama.
Ialata Balovi je tipina barokna palata
XVIII vijeka - jednostavna, ali harmonina
i monumentalna, sa prizemljem, dva sprata i
belvederom. U prizemlju se nalazi portal u bunjatu
sa po dva barokna eliptina prozora, a na prvom
spratu veliki portal sa kamenom balustradom u
donjem dijelu. Do restauracije i,si. godine, kada
je zgrada preureena za stanovanje, bio je sauvan
enterijer sa originalnim rasporedom prostorija, etiri
sobe i salon.
U palati su se nalazili izuzetno bogati porodini
arhiv i biblioteka, koji su oko i,,,. godine i poslije
II svjetskog rata odneseni iz Ierasta. U ovoj palati
je ljetovao Njego iso. godine i tu napisao pjesmu
Iaris i Ielena ili No skuplja vijeka.
Po!oto Mozorovi
Ialata Mazarovi nalazi se u jugoistonom dijelu
Ierasta zvanom Luka, iznad starog puta. Graena
sredinom XVIII vijeka, predstavlja jedan od
karakteristinih primjera kasnobaroknih palata sa
belvederom.
Fasadu palate Mazarovi djelimino zaklanja
niz kua koje se nalaze ispred nje i izlaze
direktno na stari put. Ialata ima dva sprata i
belveder sa volutama, na kojem se nalazi grb
Mazarovia. U prizemlju je portal, obraen u
bunjatu, sa po dva ovalna barokna prozora sa
strane. Drugim spratom dominira balkon na
est konzola. U zadnjem dijelu palate se, u vidu
ankesa, nalazi kuhinja na dvije etae. Uz palatu se
nalazi i starija kua Mazarovia sa renesansnim
karakteristikama. U palati je sauvan originalni
raspored prostorija, sa velikim centralnim
salonom u sredini, kao i autentini enterijer sa
malternom dekoracijom na zidovima, iji su se
tragovi sauvali uprkos dugotrajnoj izloenosti
atmosferskim uticajima. Ialata se nalazi u
ruevnom stanju ve vie od jednog vijeka.
Mazarovii su bili jedna od najuticajnijih
perakih porodica, iz kazade Smilojevi. U
kotorskim spisima porodica se spominje jo
i,,, a u Ierastu se javljaju od XV vijeka.
Na porodinom grbu nalazi se smilje, simbol
besmrtnosti. Meu znaajnim predstavnicima
porodice Mazarovi su: Luko (iois-i;o,) sudija
i optinski kapetan Ierasta, koji je uestvovao
u Ierakom boju io,. godine, i ugostio Ietra
7rinskog prilikom njegove posjete Ierastu;
Vicko (ioi,-ios,) etiri puta biran za optinskog
kapetana Ierasta, cijenjeni pomorski kapetan
kome je Mletaka republika povjerila komandu
na jedrenjaku Giove Fulminante; Krsto (ioso-
i;a,) pomorac i pisac baroknog perioda, sakuplja
narodnih pjesama, i autor Biograje Mazarovia.
(postoji sauvan njegov nacrt sa proraunom za
rekonstrukciju crkve Sv. Nikole u Ierastu iz i;ii.
godine); Autuu (io,s-i;o,) vitez cara Leopolda,
pored Tripa Kokolje najpoznatiji peraki slikar
koji je uio slikarstvo u Veneciji a radio u Beu,
gdje je portretisao mnoge Iabzburgovce, meu
kojima i cara Josipa I i Mariju Tereziju; Jr imuu,
hirurg i diplomata, koji je bio u Iersiji u ruskoj
diplomatskoj slubi, kao poslanik i ministar cara
Aleksandra I i odlikovan ordenom persijskog aha
i Kor!o prvi aeronautiar na junoslovenskim
prostorima koji je i;s,. godine, samo est godina
nakon prvog uzletanja francuskih balonista, izveo
demonstraciju leta balonom u 7agrebu, prvi na
ovim prostorima. Iosljednji potomak porodice
u Ierastu bila je !eoJo!iuo Mozorovi ijom se
smru i,i,. godine gasi porodica Mazarovi u
Ierastu.
44
45
Po!oto Viskovi
Ialata Viskovi nalazi se na podruju zvanom
Luka, u priobalnom dijelu Ierasta, sa donje
strane starog puta. Kompleks Viskovia sastoji
se od etiri dijela: kule (ardaka), palate, loe
sa ardinom i novog dijela palate. Najstariji dio
palate je kula, izgraena oko i,oo. godine, koja
je bila jedan od centara sistema odbrane grada,
to se vidi po uklesanom natpisu na nadvratniku
kule pet slova I: Iarvum Iropugnaculum
Iro Iraesidio Ierasti (mali odred za odbranu
Ierasta). Na posljednjoj etai kule sauvan je
top. Uz kulu su dograeni palata na dva sprata sa
loom i novi dio.
Na palati se nalaze tri portala, sva tri raena
u bunjatu. Irvi portal se nalazi na junoj strani,
prema moru, na dvorinom zidu. Na njemu je
raskoni grb, u ijem gornjem dijelu je zubatac,
simbol kazade kojoj su Viskovii pripadali, a u
donjem lav - kao posebni znak ove porodice. Na
sjeverozapadnoj strani, uz stari put, je glavni ulaz
u palatu. Na portalu je izraena riba zubatac
iz grba Viskovia i uklesani inicijali F C C V
(Francesco Conte Colonello Viscovich). Sa
iste strane, nalazi se portal u prizemlju loe, i
na njemu je uklesana godina i;is, a iznad nje
zubatac.
Viskovii su pripadali kazadi (bratstvu)
7ubaci (Dentali). Dali su veliki doprinos
pomorskoj, vojnoj, trgovakoj, politikoj i
kulturnoj prolosti Ierasta, kroz vie od pet
vijekova, od XV do druge polovine XX v.
Niko!o Viskovi (XVI v) je kao kapetan Ierasta
predvodio Ieratane prilikom opsade Kotora
od turske ote Iajrudina Barbarose i,,,.
godine. Krsto Vickov Viskovi (ioia-io;o),
proslavljeni kapetan Ierasta, je organizovao
odbranu grada prilikom turskog napada koji je
predvodio Mehmed aga Rizvanagi io,, kada su
Ieratani izvojevali najslavniju pobjedu u svojoj
istoriji. Prouo Morjouov Viskovi (ioo,-i;ao)
(collonello) pukovnik istakao se u borbama protiv
gusara i Turaka u Grkoj, na Ieloponezu, Eubiji,
Moreji i Iercegovini. Irvi je meu sedam Ieratana
dobio najvee mletako odlikovanje, krst Sv. Marka
i titulu kavalijera i;o,. godine. )osip A!vize )osipov
Viskovi (i;oo-isa) pomorski kapetan, proslavio
se kao jedan od posljednjih branitelja Venecije.
Godine isi,. bio je jedan od potpisnika Deklaracije
o ujedinjenju Crne Gore i Boke. Vjekos!ov
(Luii) Autouov Viskovi (isas- is,i) kapetan
duge plovidbe, generalni konzul Austrougarske u
Brindiziju. 7asluan je za sistematizaciju Arhiva
perake optine. Prouo Autouov Viskovi (is,o
-i,o,) je najistaknutiji lan porodice. Kapetan duge
plovidbe je postao is,o. i trideset sedam godina
je bio kapetan na jedrenjacima i parobrodima
Austrijskog Lojda. Ioznat je po izumima nautikih
sprava i kao autor udbenika za pomorske kole.
Bavio se prouavanjem porodinog arhiva, to je
rezultiralo objavljivanjem knjige Storia di Ierasto
i monograjom o ostrvu Sv. ora. Krsto )osipov
Viskovi (Ierast, is,o-i,i,) pomorski kapetan, glavni
agent Austrijskog Lojda u Kotoru. Bio je vicekonzul
vedske i Norveke u Konstanci. 7naajan je njegov
angaman poetkom XX v. na razvoju turizma u
Boki. )osip Viskovi i njegova sestra Auko, udata
Radimir su bili posljednji izdanci ove stare perake
plemike porodice.
46
47
Po!oto Smekjo
Ialata Smekja nalazi se u sredinjem, priobalnom
dijelu Ierasta, neposredno uz crkvu Sv. Marka.
Smekje, porodica koja je pripadala kazadi
izmai, kao pomorci sreu se vrlo rano, ve
u drugoj polovini XVI vijeka. Ietar Smekja
dovodi svoju porodicu do ekonomskog uspona,
poslije uvenog trgovakog poduhvata, kada je
brodom Leon Coronato doprinio privrednom
povezivanju baltikih zemalja sa Venecijom
i;o. godine. Ve i;s. on postaje konte, a i;;,.
porodica je pripojena kotorskom plemstvu.
Ialata se sastoji iz dva dijela - starijeg,
izgraenog i;o. godine, koji se nalazi izmeu
obalnog i starog puta i mlaeg dijela koji je
zapoet i;o. godine, a zavren ,o-ih godina XX
vijeka. Ova dva dijela su spojena zasvedenim
prolazom iznad starog puta. O godini gradnje
svjedoi natpis iznad ulaza u gornji dio palate:
D. O. M.
IETRUS COMES SMECCIIA
DOMUM DE SUO AERE
ERREXIT IRIDE NONAS
AVGUSTI MDCCLXIV
Ialata Smekja je najvea palata u Ierastu.
Graena je u potpunosti od korulanskog
kamena. Ialata ima prizemlje, dva sprata i
belveder. U novou prvog sprata je prostrana
terasa, cijelom duinom fasade, a na drugom
i treem spratu su balkoni sa balustradom.
Na ulaznom dijelu palate je grb kazade
izmai - ruka koja dri stabljiku (iimak)
sa zvijezdama koje su znak porodice Smekja.
Novi dio palate zavren je i,,o. godine, po
uzoru na postojee prizemlje i sprat, u istom
stilu i od istog materijala. U oba dijela palate
je od i,,o. godine bila smjetena fabrika
konfekcije Jadran Ierast.
Po!ote Mortiuovi i
Brojkovi-Mortiuovi
Po!oto Mortiuovi jedna je od najstarijih perakih
palata. Nalazi se uz Velju ulicu koja povezuje
glavni trg u Ierastu, ispred crkve Sv. Nikole, sa
tvravom Sv. Krsta. Na palati se nalazi grb kazade
izmai (ruka koja dri granu) kojoj su pripadali
Martinovii. Ialata je danas u ruevnom stanju.
Po!oto Brojkovi-Mortiuovi nalazi se
zapadno od glavnog trga, uz stari put. Iodignuta
je, vjerovatno, u prvoj polovini XVII vijeka, na
mjestu stare kue Markovia, o emu svjedoi
natpis sa ioa,. godinom, na kome se navodi da su
palatu podigli Vicko i njegova braa, sinovi Tripa
Markovia (kasnije zvanih Martinovii) iz
kazade izmai. Ialata ima dva sprata. Na drugom
spratu je balkon, koji se nekada pruao du cijele
fasade. Ispred fasade, u visini prvog sprata, nalazi
se terasa. Ograde balkona i terase su nekada bile
od kamenih balustera, a sada su od livenog gvoa.
U dnu terase su dva jednostavna portala i prozor.
Nad desnim portalom je natpis iznad koga je grb
kazade izmai. U palati je sauvan originalan
raspored prostorija. Salon na prvom spratu palate je
dekorisan krajem XIX vijeka, u stilu Napoleona II.
On je jedini jo uvjek u potpunosti sauvani salon u
Ierastu, sa originalnom dekoracijom i namjetajem.
Meu najistaknutijim predstavnicima porodice
Martinovi bio je Marko Martinovi (ioo,-i;io)
pomorski trgovac, pedagog i pisac, jedna od
najznaajnijih linosti u istoriji Ierasta. Osnovno
obrazovanje sa elementima iz pomorstva Marko
Martinovi stekao je u Franjevakom samostanu
u Ierastu. 7ahvaljujui pomorskom iskustvu i
vjetini, io,;. godine Mletaki senat ga je izabrao
da pouava pomorskim vjetinama grupu ruskih
kneeva i boljara, koje je ruski car Ietar Veliki
poslao u Veneciju. On je u Veneciji ruskim
pitomcima predavao nautiku i izveo sa njima tri
praktina putovanja. Na jednom od njih, io,s.
godine, zaustavili su se u Ierastu, gdje je obavljena
dopunska nastava. Boravak Marka Martinovia
sa ruskim plemiima u Ierastu io,s. obiljeava
poetak pomorskog pedagokog djelovanja kod nas.
To je ujedno i poetak uspostavljanja veza Boke i
Crne Gore sa Rusijom Ietra Velikog.
48
49
Po!oto Zmojevi
Ialata 7majevi nalazi se u zapadnom dijelu
Ierasta. Ialata je poznata kao Biskupija jer
su u njoj stolovala dva biskupa, Andrija i Vicko
7majevi. Ialata, sa porodinom kapelom
posveenoj Gospi od Rozarija i osmougaonim
zvonikom, predstavlja najsnaniji detalj perakog
pejzaa i njegovu najvrijedniju ambijentalnu
cjelinu.
Ialata je graena u vie faza, a konani
barokni izgled dobija u vrijema Andrije
7majevia, o emu svjedoi natpis na proelju sa
navedenom ioo. godinom. Izgraena na stijeni i
od lokalnog kamena, palata predstavlja izuzetno
graevinsko rjeenje. Simetrina dispozicija, sa
istaknutim centralnim dijelom iznad peine u
stijeni, krilima na snanim noseim zidovima
i impozantnim spoljanjim stepenitem, daje
utisak gradnje u jednom dahu. Meutim,
gradnja se odvijala u nekoliko faza: od prvobitne
odbrambene kule, koja danas ini centralni dio
palate, preko proirenja kule prema brdu, do
izgradnje sjevernog i junog krila. Oslikavanje
palate freskama uradio je poznati barokni slikar
Tripo Kokolja, kome je Andrija 7majevi bio
mecena.
U palati se nalazila 7majevieva biblioteka, po
nekim podacima najvea u Dalmaciji. Biblioteka je
bila prenesena u palatu Burovi u Ierceg Novom,
gdje je i izgorela isoo. godine. Sa palate je is;o.
godine skinut krov i od tada poinje njeno
propadanje.
7majevii su jedna od najznaajnijih
perakih porodica, porijeklom iz sela Vrba
sa Njegua. Iripadali su kazadi Ierojevia.
Na grbu porodice je krilati zmaj i zvijezda,
iznad dva prekrtena pera koja su simbol
kazade Ierojevia. 7majevii su dali neke od
najznaajnijih Ieratana.
Arr:jo Zmojcv: (ioa-io,) je osnovno
obrazovanje stekao kod franjevaca u Ierastu.
Studije teologije i lozoje zavrio je u Rimu,
gdje je i doktorirao. Godine io;i. papa Klement
X postavio ga je za nadbiskupa barskog i
primasa srpskog. U svom Crkvenom ljetopisu
iznio je porodino predanje. Sakupljao je,
meu prvima, narodne pjesme svoga kraja,
dubrovaku poeziju, bugartice. Umro je io,.
godine u Ierastu, gdje je i sahranjen u kapeli
Gospa od Rozarija koju je sam podigao.
V:c|o Zmojcv: (io;o-i;,) je neak
Andrije 7majevia. Godine ios,. dobija
doktorat iz oblasti lozoje i teologije, a i;oi.
papa Klement XI ga imenuje za nadbiskupa
barskog. Iovjeren mu je i zadatak apostolskog
posjetioca za Albaniju, Makedoniju i Srbiju.
Iodrava knjievnike i sakuplja narodne
pjesme. I sam je izuzetno talentovan pjesnik.
Godine io,. tampa zbirku latinskih pjesama
Musarum Chorus in Laudem Antonii 7eni.
Napisao je i Specchio della Verita (Ogledalo
istine). Umro je i;,. godine i sahranjen u crkvi
Gospa od Katela u 7adru.
Mo::jo Zmojcv: (ioso-i;,,) jedan od
najpoznatijih predstavnika porodice 7majevi,
sinovac nadbiskupa barskog i primasa srpskog
Andrije 7majevia, a sin poznatog pomorca Krsta
(Krila) 7majevia. Ve sa osamnaest godina
Matija zapovijeda brodom. Godine i;ia. odlazi
u Rusiju, u Ietrovgrad, gdje je kao prvorazredni
pomorski strunjak stupio u slubu Ietra Velikog.
7atim jedno vrijeme provodi u Finskoj, gdje
se istie u borbi protiv veana i dobija zvanje
kontraadmirala, pa viceadmirala. Umro je i;,,.
godine u Tavrovu, a sahranjen u katolikoj crkvi u
Moskvi.
50
51
Po!oto Bujovi
Ialata Bujovi nalazi se na zapadnom kraju
Ierasta, pri moru. Jedna je od najljepih baroknih
graevina na cijelom Jadranskom primorju, i
djelo je arhitekte Giovouui Bottisto Poutoue iz
Venecije.
Ialatu su podigli braa V:c|o : Ivor Bujov:.
Iorodica Bujovi je pripadala kazadi Stoji.
Finansijska mo Vicka Bujovia (iooo - i;o,)
proizilazila je iz njegove znaajne uloge u borbi
protiv gusara, visokog ina guvernera ote u
Morejskom ratu i velike trgovake aktivnosti.
Ubijen je i;o,. godine, i nije nikada stupio u
dovrenu palatu. Sauvano je predanje da je, po
zavretku zidanja, Vicko Bujovi upitao arhitektu
moe li sagraditi ljepu palatu; poto je ovaj
odgovorio potvrdno, Vicko ga je bacio sa terase.
Iostoji predanje da je izgraena tesanicima
sa poruenih hercegnovskih zidina, poslije
oslobaanja Ierceg Novog od Turaka ios;.
godine. Na tri kamene ploe na fasadama, dati
su podaci o io,. kao godini poetka radova na
palati.
Ialata Bujovi je jednostavne forme, sa
prizemljem, dva sprata i etvorovodnim krovom.
Uz prizemlje palate prema moru nalazi se
monumentalni trijem sa pet arkada u bunjatu.
Iznad ovog trijema je terasa sa kamenom
balustradom. Na palati se nalazi pet balkona,
jedan centralno postavljen na drugom spratu
glavne fasade i po dva na bonim fasadama. Dok u
osnovnim linijama palate preovlauje renesansna
harmonija, barokni peat je prisutan u bogato
obraenoj kamenoj plastici arkada, balustera, itd.
Bogatstvo fasada jo snanije dolazi do izraaja u
grupacijama sa dvostrukim kamenim portalima
na svim balkonima. U sredini balustrade na terasi,
nalazi se grb kazade Stojia (dva krunisana lava
koja dre stolicu). Na zadnjem dijelu palate, u
novije vrijeme, dozidan je aneks za potrebe
Muzejo groJo Perosto koji je smjeten u palati.
Po!oto Lui-Ko!ovi-Motiko!o
Ialata Lui-Kolovi-Matikola nalazi se
uz samu obalu, u zapadnom dijelu Ierasta.
Ialata je, vjerovatno, nastala u drugoj polovini
XVIII vijeka, o emu svjedoi natpis na
glavnoj fasadi sa godinom i;;,. i imenima
vlasnika, Nikola Kolovi Matikola i sinovi
iz kazade Studeni.
Ialata je relativno malih dimenzija (tipa
palacin), na tri etae, skladnih proporcija,
sa malim ograenim dvoritem prema moru.
Specifina je jer u nivou posljednje etae ima
vidionice na sve etiri strane. U prizemlju
su jednostavna vrata, naknadno preureena,
a sa obje strane su prozori. Na spratu je
mali balkon, a sa strana po jedan prozor
profilisanog natprozornika.
Iznad natpisa na vidionici glavne fasade prema
moru nalazi se grb. Grb predstavlja varijantu grba
kazade Studeni. Iolje grba je podijeljeno na tri
dijela, u gornjem dijelu sa desne strane je vatra
koja gori pod usijanim suncem, a sa lijeve strane je
vuk koji se propinje prema suncu.
52
53
Po!oto Ive!i
Ialata Iveli nalazi se u centralnoj zoni Risna,
sa istone strane glavne ulice Gabela. Ialata je
sagraena u XVIII vijeku i pripadala je porodici
Iveli.
Jedan od najznaajnijih predstavnika
porodice je grof Marko Iveli (i;o-isa,).
Godine i;;o. stupio je u slubu ruskog admirala,
grofa Alekseja F. Orlova. Ruska vlada mu je
povjerila misiju da u Boki Kotorskoj, Crnoj Gori
i Iercegovini digne ustanak protiv Turaka za
vrijeme rusko-turskog rata. Unaprijeen je u
in general-lajtanta ruske vojske isoo. godine.
Iomagao je eskadri ruskog generala D. M.
Senjavina pri zauzeu Boke Kotorske ai. oa.
isoo. godine. Sa ruskim savjetnikom Stefanom
Sankovskim, prisustvovao je sastanku sa vladikom
Ietrom I Ietroviem Njegoem u manastiru Savina.
Godine isi. proizveden je za lana dravnog
savjeta-senatora.
Ialata ima prizemlje sa konobama, prvi
reprezentativni sprat piano nobile, drugi sprat
za stanovanje i potkrovlje sa dvije vienice koje je
sluilo kao kuhinja. Glavna fasada je raena od no
klesanih kvadera, dok su ostale izvedene nepreciznije
i sa manje prozorskih otvora. 7idana je u dvije faze.
Irvo je izgraen centralni dio na kojem dominira
barokni balkon sa dvoje vrata na prvom spratu.
Dva bona krila i spoljanje stepenite su kasnije
dograeni, istovremeno je izgraen i odbrambeni
sistem oko zgrade. Dvorite je kvadratno i ograeno
zidom visokim , m. Na ogradnom zidu postoje dvije
kule krune osnove uz kapije prema ulici i prema
dvoritu. Izmeu njih se nalazila drvena etnica.
Dvorite je bilo poploano kamenim ploama.
Krajem XVIII i poetkom XIX vijeka palata
Iveli sluila je kao sabirno mjesto za Trebjeane i
druge Crnogorce koji su se iseljavali u Rusiju.
HERCEG
NOVI
RISAN
i Ialata Ivana Burovia - Burovina
a 7adubina Mirka Komnenovia
, 7adubina Dukovi
Ialata Milainovi
54
55
ZoJuliuo Mirko
Komueuovio
7adubina Mirka Komnenovia je palata
graena u kasnobaroknom stilu krajem XVIII
vijeka. Ialatu su sagradili pomorci iz porodice
Komnenovi, preci Mirka Komnenovia.
Izgled zgrade je mijenjan u XIX vijeku
pseudobaroknim dogradnjama i proirenjima.
Na originalnim vratima u prizemlju postoje
bajonetom urezana imena ruskih vojnika iz iso;,
iz vremena Napoleonovih ratova.
Mirko Komnenovi roen je is;o.
godine u Ierceg Novom. Diplomirao je na
koli stranih jezika u Chateu de Luceus u
vajcarskoj. Bio je poslanik Boke Kotorske
u Narodnoj skuptini Kraljevine Srba,
Irvata i Slovenaca, gradonaelnik Ierceg
Novog i poslanik u Narodnoj skuptini
Kraljevine Jugoslavije. Testamentom iz i,o.
godine, Mirko Komnenovi zavjetao je
svoju kuu narodu, sa eljom da ta zadubina
bude Gradski muzej, da se na njoj postavi
spomen ploa sa natpisom MIRKO I OLGA
KOMNENOVI - NARODU, a da od prihoda
tog muzeja zadubinska uprava daje pripomoi
hercegnovskoj siroadi bez razlike vjere. Godine
i,,. osnovan je Narodni muzej, koji je kasnije
preimenovan u 7aviajni muzej Ierceg Novog.
Ovaj muzej je, sveano, otvoren u kui Mirka
Komnenovia i,,,. godine.
U okviru 7aviajnog muzeja nalazi se i
botanika bata sa vie od ioo odabranih vrsta
mediteranskog i suptropskog bilja, na povrini
od oko i.ooo m
a
, koja je formirana u parkovskom
stilu. Bogatstvo biljnog svijeta, pored ostalih,
ine brojne vrste palmi, agava, kaktusa i aloja,
pitosporuma, primorskih borova, mimoza,
kamelija, magnolija i ljekovitih mediteranskih
trava, koje svojim oblicima, ljepotom i
raznolikou boja cvjetova oivljavaju ambijent
tokom cijele godine.
Po!oto Ivouo Burovio
/Burov:ro/
Impozantna graevina koja se nalazila na
istaknutom poloaju na sjeverozapadnom kraju
Ierceg Novog, uz samostan Sv. Antuna, nazivala
se Burovina zato to je u njoj bio dvorac Ivana
Burovia.
Ivan Burovi bio je Ieratanin koji se
proslavio hrabrou predvodei grupu od ,oo
Ieratana prilikom mletake opsade Ierceg
Novoga ios;. U znak priznanja, Mletaka
republika poklonila mu je kuu turskog dizdara
Mahmuta Baia, sa itavim njegovim imanjem
u okolini Ierceg Novog. Tu je kuu Ivan
Burovi, krajem XVII vijeka, preuredio u palatu.
U XVIII vijeku, kada su u Ierastu izumrli
7majevii po mukoj lozi, sa kojima su Burovii
bili u rodbinskim vezama (jedna od tri kerke
Matije 7majevia, uvenog pomorca i ruskog
admirala, bila je udata za konta Burovia), u ovu
palatu prenesena je znamenita biblioteka Andrije
7majevia, nadbiskupa barskog i primasa srpskog.
Bilioteka, po nekima najvea u Dalmaciji, sa
knjigama iz oblasti teologije, literature i istorije,
izgorela je, naalost, zajedno sa palatom isoo.
godine, prilikom borbi Rusa, Crnogoraca i Bokelja
protiv Francuza. Io podacima iz upskog arhiva u
Ierceg Novom, ruski vojnici zapalili su Burovinu,
moda, da se tu ne bi stacionirali Francuzi, koji
su pod vostvom Marmona pokuali da zauzmu
Ierceg Novi, tada u ruskim rukama.
7gradu je obnovio i preuredio u 7avod za
vaspitanje djevojaka kotorski biskup Frano-
Uelini Tice oko i,io. godine. Nakon toga, u
palati je, dui period, bila smjetena osnovna
kola.
Burovina je sruena nakon zemljotresa
i,;,. godine. Na njenom mjestu sagraena je sala
dvorane Iark, dok se u sauvanoj zgradi koja
je pripadala kompleksu Burovia danas nalazi
Iercegnovsko gradsko pozorite.
56
57
ZoJuliuo Dukovi
7adubina Aleksandra Dukovia nalazi se u
jugoistonom dijelu Tople, na podruju zvanom
Dukovina, na kome se nalazilo veliko imanje
nekadanje istaknute, pomorsko-trgovake
porodice Dukovi.
Kua u kojoj je smjetena 7adubina
Dukovia nastala je isss. godine. Kua je
pripadala Velimiru Lombardiu i njegovoj
supruzi Elizi, roenoj Dukovi. Iorodice
Dukovi i Lombardi, koje spadaju meu
najstarije i najuglednije porodice Ierceg Novog
i koje su bile vezane za Trst, igrale su znaajnu
ulogu u oslobodilakim ratovima protiv Turaka
u XIX vijeku. Velimir Lombardi je, znatnim
finansijskim sredstvima, pomagao ustanike
u Bosni i Iercegovini, i podravao ideju
ujedinjenja Junih Slovena.
Nakon doseljenja iz Trsta, Velimir i Eliza
Lombardi provode dio ivota u svojoj kui u
Ierceg Novom. Ioslije Velimirove smrti i,o;.
godine, Eliza naslijeuje kuu i testamentom,
sainjenim u Firenci, osniva 7adubinu, dajui
joj ime svog pokojnog oca Aleksandra Dukovia.
U svrhu kolovanja mladih talenata iz Ierceg
Novog, Eliza Lombardi ostavlja 7adubini
cijelo svoje imanje, ukljuujui: etiri kue
na Toploj, sa vrtovima od ,.ooo m
a
, kao i
suvlasnike djelove u dvije stare palate porodice
Dukovi u Trstu.
Od 7adubine Dukovia u Ierceg Novom
danas je ostala samo jedna kua i dio posjeda.
Ostale kue koje su se nalazile na posjedu
sruene su i na njihovom mjestu sagraene
stambene zgrade.
7adubina Dukovi je reprezentativan
primjer profane arhitekture XIX vijeka,
jednostavne kubie forme, sa prizemljem,
dva sprata i etvorovodnim krovom. Kua je
malterisana, sa naglaenim ugaonim pilastrima
i horizontalnim kordon vijencima. Ispred kue
nalazi se poploano dvorite sa palmama, a
zadnji dio parcele ine ostaci velikog posjeda
- terasasti vrtovi sa kamenim podzidom, sa
drveem i zelenilom.
Po!oto Mi!oiuovi
Na graviri Iierra Eugna Grandsirea (isa,-i,o,),
u donjoj zoni Ierceg Novog, uz pristanite,
vidljiva je barokna palata sa belvederom.
Ova palata, poznata je kao kua Milainovia,
iako se u Ierceg Novom vezuje i za ime porodice
Mandi. Krajem XVIII vijeka javlja se dosta
pomoraca iz porodice Milainovia. Io jednoj
verziji lokalnog predanja, kuu je podigao otac
Sv. Leopolda Mandia. Sveti Leopold Bogdan
Mandi roen je u Ierceg Novim isoo. godine,
a umro u Iadovi, Italija i,a. godine. Vei dio
ivota proveo je u Iadovi. Iroglaen je za sveca
i,s,. godine, za vrijeme pape Jovana Iavla II. Dan
Sv. Leopolda Mandia slavi se ia. maja.
Ialata je, naknadnim intervencijama,
preoblikovana, iako je sauvala dosta elementa
drugostepene plastike, karakteristine barokne
kamene pragove, balkon i stepenite.
58
59
Po!oto Zmojevi-Burovi-
Z!okovi
Iako palata 7majevi-Burovi-7lokovi u Bijeloj
vie ne postoji, smatrali smo da je ipak znaajno
da je spomenemo meu bokeljskim palatama.
U okviru posjeda palate nalazila se i crkva Sv.
Ietra, koja je danas jedina sauvana. Na mjestu
crkve i posjede u srednjem vijeku nalazio se
benediktinski manastir kojeg su Mongoli sruili
iaa. godine.
Ialata 7majevi-Burovi-7lokovi bila je
prvobitno izgraena kao ljetnikovac porodice
7majevi iz Ierasta, a kasnije prelazi u vasnitvo
Burovia, tj. porodice Burovi-7majevi. Ialata
je bila izgraena u prvoj polovini XVIII vijeka.
Iripadala je sinu konta Stanislava Burovia (sin
Ivana Burovia iz Ierasta) i Marije 7majevi,
kerke ruskog admirala Matije 7majevia.
Godine i;a,. generalni mletaki providur
Iietro Vendramin ustupio je Ivanu Buroviu
iz Ierasta dio zemljita sa crkvicom Sv. Ietra u
Bijeloj, za zasluge u oslobaanju sjeverozapadnog
dijela Boke od Turaka i njegovo stavljanje pod
vlast Mletake republike.
Iolovinom XIX vijeka palatu su kupili braa
Bogdan i Jovo 7lokovi, pomorski kapetani
i brodovlasnici, a naslijedio je Bogdanov sin
Milivoj. Godine i,as. njegova udovica Ana
zavjetala je palatu u dobrotvorne svrhe, kao
7adubinu Mila 7lokovia i njegove supruge
Ane roene Mihanovi.
Ialata je imala prizemlje, sprat i belveder.
Na spratu, koji je poivao na svodu od opeka,
bila je u sredini velika dvorana, sa po dvije sobe
sa strana, dvije prema moru, a dvije prema brdu,
kako je bio obiaj u ondanjim veim kuama
i palatama. Ilafoni u sali i sobama su bili
naslonjeni na drvene grede. Kroz vrata na spratu,
preko prostranih monumentalnih stepenica sa
baroknom balustradom, ulazilo se preko terase
direktno u veliku salu, a odatle u ostale sobe
na spratu. Na belvederu se nalazio kameni grb
porodice Burovi-7majevi.
U palati je boravio saksonski kralj Fridrih
Avgust, kada je is,s. posjetio Njegoa na Cetinju.
U njoj je dva puta ljetovao crnogorski knjaz
Nikola I Ietrovi sa porodicom.
U I svjetskom ratu austrijska vojska je otetila
palatu, koja je zatim bila iznajmljena Udruenju
rezervnih i penzionisanih ocira iz Beograda.
Uprava Udruenja prepravila je palatu, liivi je
svih onih karakteristika koje su je inile jednom
od ljepih palata u Boki.
Nakon II svjetskog rata u njoj je bila
smjetena osnovna kola, koja je oteena u
zemljotresu i,;,. godine. Nakon zemljotresa
palata je sruena i na istom mjestu izgraena je
nova osnovna kola.
Kuo uo posjeJu Smekjo
Kua danas poznata kao kua Rakovia je
nekada priradala porodici Smekja iz Ierasta.
Nakon oslobaanja Ierceg Novog od Turaka
(ios;. godine) vei dio hercegnovske rivijere je
doao u peraki posjed. Tu su peraka gospoda
imala svoje posjede, obino vinograde, maslinike
i vonjake, s !jetuikovcimo pored mora. Tu su
obino sa porodicama provodili dva do tri mjeseca
u vrijeme berbe. Uglednije porodice su na svojim
posjedima imale i kapelice, koje nisu sluile samo
porodine potrebe, ve su ih koristili i okolni
vjernici.
Na kunom posjedu u Baoiima porodica
Smekja je imala i kapelu, za koju imamo podatke
da ju je sagradio i;,,. godine kapetan Vicko
Smekja s braom, u ast muenika Sv. Vinka i
Lovra. U kapeli se nalazio oltar od kararskog
mermera, koji je sada u crkvi Sv. Ane u uriima.
U ovoj kui je boravio francuski pisac Ijer
Loti isso. godine. U to vrijeme Loti je bio
pomorski ocir na francuskoj ratnoj lai koja je
uestovovala u demonstraciji meunarodne ote
protiv Turske za ustupanje Ulcinja Crnoj Gori.
Ijer Loti govori o ovom kraju u prii Iaskvala
Ivanovi.
Ispred palate, koja je danas u ruevnom
stanju, prema moru nalazi se ogradni zid sa
ulaznim portalom. Na kljunom kamenu portala
nalazi se grb porodice Smekja - ruka koja dri
stabljiku (iimak)-simbolj kazade izmai kojoj
su Smekje pripadale, i zvijezde, porodini dodatak
Smekija. Na ogradnom zidu postavljena je i
spomen-ploa sa natpisom na francuskom jeziku
koji kae da je u njoj boravio Ijer Loti.
BIJELA BAOII
60
61
Kopetouski po!oc u Booiimo
U Baoiima postoji kompleks u ijem sklopu se
nalazi jedna barokna kapetanska palata i druga
zgrada koja potie vjerovatno iz XIX vijeka.
U izvorima se navodi da je palac u Baoiu
sagradio pomorski kapetan piro Danilovi, i da
se taj palac i danas naziva po porodici Danilovi
koja je inae bila iz enovia. Kapetan piro
Danilovi je bio znaajan pomorski kapetan,
aktivan u prvoj polovini XIX vijeka. On se
pominje jo isao. godine kao zapovjednik
brigatina Cupido. Kapetan piro Danilovi je u
periodu od isoa-iso,. godine bio gradonaelnik
Ierceg Novog.
Iako se navodi da je palatu sagradio piro
Danilovi vea je vjerovatnoa da je, s obzirom
na barokne karakteristike palate, ona izgraena
ranije i to moda od strane neke Ierake porodice,
kao to je sluaj sa kompleksom Smekja u
neposrednoj blizini.
Cijeli kompleks je ograen kamenom
ogradom u kojoj se nalaze portali kao i tri
polukrune kule. U sastavu kompleksa postoji i
prostrani park sa starim i velikim stablima.
PRANJ
i Ialata Tre Sorelle
a Ialata Lukovi
, Ialata Beskua
IalataVerona
, Ialata Florio-Lukovi
Ialata je izvorno imala prizemlje i dva sprata,
etvorovodni krov i na prvom spratu centralno
postavljen balkon sa kamenom balustradom. Svi
otvori imaju karakteristinu baroknu prolaciju.
Kasnijim intervencijama autentini izgled i
vrijednosti palate su naruene.
62
63
Po!oto !re Sore!!e
Ialata lrc Sorc||c (tri sestre) smjetena je u
jugoistonom dijelu Iranja, neposredno uz obalu.
U pisanim izvorima palata se prvi put pominje u
XVI vijeku kao V:||o :r:um sororum, te je taj naziv
do danas zadran. To je bio !jetuikovoc kotorske
plemike porodice Bua, iji se grb nalazi na
nekoliko mjesta na zgradi. Ova palata neobinog
izgleda i skromnih dimenzija je najstarija graevina
u Iranju, a istovremeno i jedina u cjelini sauvana
gotika palata u Boki, izvan Kotora. Moe se datirati
u XV vijek.
Ialata se sastoji iz tri skoro identina dijela
meusobo spojena, ali sa posebnim krovovima.
7bog toga je, preko matovitih legendi i dobila ime.
Dva krajnja trakta su nastala istovremeno. Na njima
su tipini gotiki prozori s prelomljenim lukom.
Ta dva dijela su bila spojena terasom sa centralnim
odbrambenim balkonom, nad kojom je kasnije
dograen trei dio graevine. U palatu se ulazilo
spoljanjim stepenicama na prvi sprat. Uz sjevernu
stranu podignuta je kapela posveena Sv. Jeronimu.
U svojoj palati Bue su boravili samo povremeno,
najee u ljetnim mjesecima. Oni su, poput
brojnih kotorskih plemikih porodica, imali svoje
ljetnikovce u Iranju, Tivtu i drugim mjestima na
podruju Kotora.
Zo po|o:u jc vczoro |cgcro o :r: scs:rc, |cr|c
|o:ors|c p|cm:|c poro:cc (rojvjcrovo:r:jc Buo),
zo|juo|jcrc u :s:og morroro. Or jc somo jcru o
rj:| vo|:o : rjoj oocoo |juoov o grooo. lo jc mcu
scs:romo :zozvo|o zov:s: : |juoomoru. Ljuo|jcro
scs:ro, osjcoju: oo| svoj:| scs:oro, o|u: o r:vujc
|juoov svogo srco. |rc|o: :m o rcsucroj |juoov:
zojcr:|: r:vuju svoj m|o: :vo:. Scs:rc su ro :o
pr:s:o|c. Soz:o|c su om so :r: ojc|jcrjo ro osom: u
vc|:ors:vcroj pr:ro:, gjc c o smr:: :vjc::. Koo
jc m|o: ozroo zo o|u|u svojc oooror:cc o:p|ov:o
jc ro o|c|o pu:ovorjc so |ogo sc v:c r:|oo r:jc
vro::o. |ro|oz:|c su go:rc, o|: scs:rc r:su guo:|c
rou u rjcgov povro:o|, c|oju: o ug|coju rjcgov
jcrcrjo| so prozoro. Oro jc o|o s:oros:, po jc :
smr: zo|uco|o ro rj:|ovo vro:o. Koo jc umr|o prvo
scs:ro, rugc v:jc scs:rc su zoz:o|c rjcr prozor.
N:jc v:c pos:ojoo r:|o|ov roz|og o g|co prcmo
moru. No|or smr:: rugc scs:rc, pos|jcrjo scs:ro
jc zoz:o|o : rjcr prozor. Mcu::m, |oo jc : oro
umr|o, rjcr prozor r:jc :moo |o zoz:o::.
(:zvor: Dor N:|o Lu|ov:, |rorj :
lom:s|ov Grgurcv:, Ojcc: s|ovr:| vrcmcro)
Po!oto Lukovi
Ialata Lukovi dio je jedne od najznaajnijih
cjelina na Iranju, poznate kao ulica Lukovia.
Ialata je pripadala istaknutoj porodici
Lukovi sa Iranja. Iorodina kapela Lukovia
- Gospa od Karmena, na ijem ulazu je grb ove
porodice, nalazi se u neposrednoj blizini palate.
Na nju se, zatim, nastavlja niz od jedanaest
baroknih graanskih kua sa karakteristinim
balkonima, koje su pripadale bratstvu Lukovia.
Na Iranju se sauvalo predanje o velikom
bogatstvu porodice Lukovi, o slagalitima
zlatnih dukata, o mnotvu srebrnog posua i
kandelabara, kojima su na dan slave porodine
crkve, Gospe od Karmena, ukraavali balkon i sve
prozore.
Kompleks palate Lukovi nastao je
povezivanjem u jedinstvenu cjelinu dvije zgrade,
jedne nastale u XVII vijeku i druge sredinom
XVIII vijeka. Ioetkom XX vijeka jo je bila
sauvana unutranjost palate sa originalnim
rasporedom prostorija, obradom enterijera i
namjetajem. Sredinom XX vijeka palata Lukovi
je pretvorena u kolu, ime je dolo do promjene
njenog autentinog izgleda, a nakon zemljotresa
i,;,. godine palata je ostala bez funkcije.
U palatu se ulazilo impozantnim stepenicama
od korulanskog kamena, a ulazni hol je bio
ukraen slikama i pozlaenom tuko dekoracijom
na plafonu. Na prvom spratu palate nalazio se
reprezentativni salon, koji vie ne postoji, ali
o kome je ostao zapis. Unutranju dekoraciju
salona izveo je sredinom XVIII vijeka vajcarac
Karlo de Nedrocis, o emu je postojao natpis
na nadvratniku salona. Na zidovima salona,
koji su bili zelene boje i ukraeni bijelom tuko
dekoracijom, nalazile su se umjetnike slike i
venecijanska ogledala u pozlaenom drvorezu.
Tavanica je bila posebno dekorisana baroknim
motivima-tuko dekoracijom, kao i predstavama
anela i korpi sa cvijeem i voem. Na sredini
tavanice nalazio se veliki bareljef na kome su
prikazana antika boanstva povezana sa morem
i pomorstvom: Iosejdon, Artemida, Galatea,
Tritoni i Delni. Iod salona bio je poploan
crvenim i utim ploicama od peene gline
- tavelama. Nad vratima salona su se nalazili
inicijali AL i JL, Andrije i Joza Lukovia, u ije
vrijeme je ureen salon, kao i drugi radovi na
kompleksu palate.
Salon Lukovia rado su posjeivali mletaki
providuri iz Kotora, a u njemu je i;,;. godine
bilo prireeno zabavno vee u poast austrijskom
guverneru Boke, baronu Tomi Bradyu. 7a vrijeme
opsade Kotora isi. u palati Lukovi je imao svoj
stan engleski pomorski pukovnik (komodor)
Ioste, zapovjednik saveznike vojske u Boki
protiv Francuza.
64
65
Po!oto Beskuo
Ialata Beskua nalazi se u centru Iranja, ispod
Bogorodiinog hrama. Iodignuta je krajem
XVIII vijeka, kada je porodica Beskua bila
veoma imuna.
Iorodica Beskua doivjela je uspon u vrlo
kratkom periodu. Irvi predstavnik porodice
dolazi na Iranj iz Strpa oko iooo. godine, da bi
ve njegovi nasljednici dobili titulu mletakog
konta. Sauvana je pria da je domain, kada
je dobio titulu konte naredio, da se sa prozora
palate bacaju na cestu dukati, u znak veselja.
Beskue su i u Kotoru imali palatu u kojoj se
za vrijeme austrijske vladavine Bokom nalazio
Okruni i Sreski sud.
Ialata Beskua predstavlja tipian primjer
bokeljske barokne palate. Ialata ima prizemlje,
dva sprata i na posljednjoj etai belveder, i
graena je od no klesanog korulanskog
kamena. U prizemlju se nalazi veliki portal i dva
mala prozora sa karatkeristinom baroknom
prolacijom. Ispod lijevog prozora su dva grba
u vidu reljefa. Na prvom spratu je balkon sa
kamenom balustradom, koga nose tri prolisane
konzole. Na balkon izlaze dva portala, sa lunim
nadsvjetlima ukraena metalnom mreom. Na
belvederu se nalaze barokno prolisani ukrasi-
volute. Svi otvori imaju karakteritine kamene
pragove sa baroknom prolacijom.
U drugoj polovini XIX vijeka palata je bila
stjecite uglednih gostiju sa kojima su Beskue
imale veze. U palati je is. godine jedno od
svojih ljetovanja na Iranju proveo vladika
Ietar II Ietrovi Njego. Ialatu su posjeivale
i austrijske nadvojvode. Kada je is;s. u Boki
boravila meunarodna ota, koja je osiguravala
da Turska ustupi Bar i Ulcinj Crnoj Gori, braa
Beskua su u palati prireivali komadantima laa
raznih narodnosti gala-veere, igre i none zabave.
Ialata Beskua jedna je od rijetkih palata koja
se nalazi neposredno uz obalu, a koja je sauvala
direktan i autentian kontakt sa morem. Iut koji
je poetkom XX vijeka, za vrijeme austrougarske
vladavine, uspostavljen uz obalu zaliva, i
presjekao vezu veine kua u Dobroti, Ierastu i
Iranju sa morem, proao je iza palate Beskua.
7ahvaljujui tome, danas na njenom primjeru
moemo da vidimo kako je izgledala veina palata
sa direktnim izlazom na more, sa poploanim
dvoritima ispred, pontom i mandraem.
oko i;oo. godine kupio cijelo imanje kotorske
plemike porodice Bizanti u Tivtu, na kome su
se nalazili njihova palata u upi i dananja kua
Verona, na kojoj jo postoji grb porodice Bizanti.
Iorodica Verona imala je na Iranju oko
io kua i veliku palatu koju je sagradio kapetan
Anton Verona izmeu i;so. i i;,o. godine.
Ialata Verona je bila najvea palata na Iranju,
izgraena po uzoru na barokne palate u drugim
mjestima Boke. Ialata ima prizemlje, dva
sprata i belveder na etvrtoj etai. Graena je
od no klesanog kamena. Na drugom spratu
ima centralno postavljen balkon sa baroknim
balusterima. Na prvom i drugom spratu se nalazio
po jedan veliki salon, sa etiri sobe sa strane.
Veoma vrijedan je bio enterijer palate. Salon i
sobe prvog sprata bile su ukraene malternom
tuko dekoracijom. U salonu se nalazio drveni
oltar sa renesansnim karakteristikama. U palati su
se nalazila i druga vrijedna umjetnika djela.
Po!oto Verouo
Ialata Verona nalazi se u sklopu grupacije kua
koje su pripadale bratstvu Verona, smjetene na
lokalitetu Grasovo sa sjeverne strane upne
crkve na Iranju. Ialata je graena u drugoj
polovini XVIII vijeka.
U XVIII vijeku pomorstvo na Iranju
dostie najvei uspon, brodovi koji su bili u
vlasnitvu pranjskih porodica plove cijelim
Mediteranom. Iorodice Verona i Florio su imale
trgovake kue u Korintu i Tebi, a Lukovi na
Krfu. Trgovaka kua Verona bila je jedna od
ekonomski najmonijih u Boki.
Iorodica Verona doselila se u Boku i;s.
godine iz Skadra, kada je ovaj grad bio predat
Turcima od strane Venecije. Iorodica Verona
se prvo nastanila u Kotoru, a kasnije je prela
na Iranj. Kapetan Anton Andrijin Verona je
66
67
TIVAT
Po!oto P!orio-Lukovi
Ialata Florio-Lukovi nalazi se u sredinjem
dijelu Iranja. Sagraena je u XVIII vijeku.
Ialata je pripadala poznatoj bokeljskoj
plemikoj porodici Florio sa Iranja, ali je nakon
nestanka ove porodice prela u posjed konta
Lukovia.
Glavna fasada, kojom dominira barokni
balkon na prvom spratu, okrenuta je prema moru.
U zgradu se ulazi kroz prolisani portal i preko
stepenica od korulanskog kamena.
Na prvom spratu se nalazio salon koji
je poetkom XIX vijeka uredio don Marko
Florio, pranjski upnik, u duhu tada vladajueg
empire ukusa. Ilafon je bio ukraen pozlaenim
tukaturama plitkog reljefa, koje su u sredini
prikazivale grb porodice Florio (dva ljiljana u
gornjem polju, a dva u donjem), dok su okolo
lie i cvijee. Iod je bio poploan mletakom
keramikom, oslikanom geometrijskim oblicima
i cvijeem. Najljepi ukras u salonu su bile dvije
velike slike na platnu (a,o x i,,o m) na kojima su
predstavljene dvije rijetke starozavjetne scene:
7avjet i rtva izrailjskog sudije Jeftea, rad
mletakog slikara Francesca Iotenze, koji je radio
u Boki krajem XVIII i poetkom XIX vijeka.
Iored stilskog namjetaja, u palati se uvala
i velika zbirka oruja, numizmatika zbirka,
etnoloki predmeti iz Boke i vie vrijednih
slika. U palati se nalazila zbirka predmeta iz
Vike bitke (pomorska bitka kod ostrva Visa
ao. o;. isoo. u kojoj su se sukobile mornarice
Iabsburke monarhije i Kraljevine Italije radi
prevlasti na istonoj obali Jadranskog mora;
zavrila pobjedom austrijske ote), koji su
pripadali kontradmiralu Marku Eugenu Florio:
ocirski pojas koji je nosio na dan bitke, revolver,
slika broda kojim je zapovijedao (korveta
Erzherzog Fridrich) i slike ostalih ratnih brodova
koji su uestvovali u bici.
Uz palatu je u vrtu krajem XVIII vijeka
podignuta porodina kapela Gospa od Anela.
i Kompleks Bua-Lukovi
a Kompleks Bizanti u upi
, Kua Verona u Raici
Danulovina
, Grgurevina
68
69
Komp!eks Buo - Lukovi
Kompleks Bua-Lukovi, koji su inili
utvreni ljetnikovac sa kulom, stambenom
zgradom, porodinom kapelom, ostacima vrtne
arhitekture i ogradnog zida sa monumentalnom
ulaznom kapijom, nalazio se u sredinjem dijelu
Tivta.
Utvreni ljetnikovac pripadao je poznatoj
kotorskoj plemikoj porodici Bua od koje je
imanje i ljetnikovac krajem XVIII vijeka otkupio
Marko Lukovi, pomorski kapetan iz Iranja.
Nasljednici porodice Lukovi su dio svog imanja
krajem XIX vijeka ustupili za gradnju Arsenala
u Tivtu ime su po prvi put izazvane krupne
promjene izgleda prvobitne cjeline.
Io svojoj dispoziciji na irokom prostoru
obale, kao i po veliini i arhitekturi odbrambene
kule, na ijem vrhu je loa sa odbrambenim
hodnikom na konzolama, po uzoru na slina
rjeenja mletake odbrambene arhitekture,
i prostransvu koje je zauzimao, ljetnikovac
porodice Bua je predstavljao najveu i, u
arhitektonskom smislu, najbogatije obraenu
cjelinu ovog karaktera na cijelom prostoru zaliva.
U arhitekturi ljetnikovca porodice Bua
zapaa se nekoliko razliitih faza gradnje.
Najstariji dio predstavlja kula sa bonim krilima.
Irema sauvanom natpisu, kulu je dogradio
i,s. godine majstor Vicencije, sin majstora
Mihaila iz Lastve. Crkvica posveena Sv. Mihailu,
koja predstavlja zavrni motiv pristupne staze
od mora, sa i,o kamenih stubova i pergolom,
izgraena je u baroknom maniru. Stambena
zgrada, postavljena sa june strane kule, zadrala
je svoj poloaj i priblino iste dimenzije tokom
radikalne pregradnje koju je pretrpjela krajem
XIX vijeka nakon izgradnje Arsenala u Tivtu.
Izgradanjom ljetne pozornice sredinom
XX vijeka u sredinjem dijelu ureenog vrta,
du centralne staze koja je od mora vodila
prema stambeno-ekonomskim zgradama i kuli,
prekinuta je prirodna veza izmeu sauvanog
originalnog portala u bunjatu, na ogradnom zidu
imanja prema moru i reprezentativne cjeline kojoj
je pripadao.
Komp!eks Bizouti u upi
Na uzvienju nad morem poznatom pod imenom
upa nalazio se renesansni ljetnikovac kotorske
plemike porodice Bizanti. U okviru ljetnikovca
stajala je i porodina kapela. Silueta stambene
zgrade i kule u okviru ljetnikovca poznata je
sa jedne od fotograja snimljenih prije njihove
pregradnje za potrebe austrougarske vojne
komande.
Danas su u okviru postojee kule vidljivi
ostaci starije kule ljetnikovca porodice
Bizanti.
Ioloaj ljetnikovca svojom izolovanou,
planimetrijom sauvanih staza i etnica,
karakteristinom vegetacijom i ambijentom
pristanita sa zgradom i molom na obali,
iako danas lien originalne arhitekture
ljetnikovca, u velikoj mjeri odraava nain
ivota iz vremena porodice Bizanti.
70
71
Kuo Verouo u Roici
Kua Verona nalazi se u zoni zvanoj Raica,
uz samu morsku obalu i izolovana u odnosu
na susjede. Ona svojim mirnim a razuenim
volumenom, proporcijama i arhitektonskim
rjenikom, iako decenijama veim dijelom
naputena, odraava bitna svojstva gotiko-
renesansnog vremena u kome je nastala.
7grada je pripadala kotorskoj plemikoj
porodici Bizanti od koje je, zajedno sa svim
posjedima porodice Bizanti u Tivtu, oko i;oo.
godine otkupio kapetan Anton Andrijin Verona
iz Iranja.
Kua Verona sastoji se iz tri dijela:
naglaenog centralnog, pokrivenog etvorovodnim
krovom i bonih niih krila nejednake duine,
pokrivenih dvovodnim krovom. Svi dijelovi imaju
samo prizemlje i sprat. Kua je zidana kamenom
u nijansama sivkasto-zelene boje. Centralno
postavljeni portal gotikog prelomljenog luka
zamijenjen je vjerovatno poslije i;oo. godine
novim baroknim portalom izraenim u bunjatu.
Luni dio portala kasnije je zazidan i zamijenjen
arhitravnim rjeenjem sa upotrebom ravnog
neprolisanog kamenog bloka za nadvratnik.
Gotike karakteristike dvorinog portala
sredinjeg dijela zgrade, na strani prema
ograenom vrtu, sauvale su se i danas bez veih
promjena.
Ova zgrada sa ograenim prostranim vrtom,
mandraima, gumnom i bunarima, iako danas sa
veoma osiromaenim repertoarom svoje prvobitne
arhitekture, u najvjeoj mjeri reprezentuje nain
ivota i kulturu stanovanja srednjovjekovnih
plemikih porodica iz Kotora koje su imale svoja
imanja na obalama Tivatskog zaliva.
Douu!oviuo
Utvreni stambeni kompleks Danulovina nalazi
se u neposrednoj blizini Irevlake, u uvali sa njene
jugoistone strane. Danulovina je ime je dobila
po Danulu koji je u Brdima ivio oko polovine
XVI vijeka. Obnovio ju je kotorski biskup Marko
Grgurina (isoi-isi,), od isi,. godine pripadala je
porodici Beskua, a krajem XIX vijeka porodici
Radonii iz Dobrote.
Danulovina se sastoji od trospratne kule
pokrivene dvovodnim krovom, zasvedene
prizemne zgrade sa ravnom terasom nad njom,
stambene zgrade sa dvije etae i karakteristinom
vienicom, kao i poploanog dvorita koje
objedinjuje ove prostore.
Razvoj ovog kompleksa je tekao tako to je uz
prvobitnu slobodnostojeu kulu u sljedeoj etapi
sagraena prizemna zgrada izduene osnove. Tek
u treoj fazi graenja nastala je stambena zgrada
dograivanjem nad sjevernim dijelom zateene
prizemne zgrade. U isto vrijeme oformljeno
je i unutranje dvorite ukomponovano u
pravougaonu osnovu zidom ograenog
kompleksa.
Ioloaj samostalne odbrambene kule
u blizini manastira Sv. Mihaila na Irevlaci
mogao bi ukazivati na njegovu prvobitnu
povezanost sa manastirom. U prilog ove
pretpostavke, pored karakteristinog poloaja
kule koji podsjea na poloaj pirga u blizini
srednjovjekovnih manastira, govore i romanike
stilske karakteristike ulaznog portala prizemne
zgrade iz druge etape graenja, kao i zabiljeeno
svjedoanstvo o fresci sa predstavom cara
Duana koja je u kuli postojala do kraja XIX
vijeka.
Tek u poznim etapama gradnje i nakon
gaenja manastirskog ivota na Irevlaci, tokom
XVI ili u XVII vijeku mogla je nastati utvrena
stambena cjelina sa razvijenim sadrajima unutar
zatvorenih prizemnih prostora, poploanog
prostora sa bistijernom i zasvedenom pei za
peenje hljeba, prostrane terase sa vidicima
na more i stambene zgrade sagraene u duhu
tradicionalne stambene arhitekture.
72
73
Grgureviuo
Sa jugoistone strane prilaza poluostrvu Irevlaci,
na periferiji uvale kojom dominira skladna silueta
utvrenog kompleksa Danulovina, nalazi se
stambena cjelina poznata pod imenom
Grgurevina. Irema izvorima ona je podignuta
na ostacima crkve Sv. Spasa, a zatim je bila u
vlasnitvu kneeva Ivanovia, i na kraju porodica
Marinovia i Marievia, a danas Kovaevia i
Ivoevia.
Uz dvospratnu kulu kavadratne osnove
dozidana je stambena zgrada na jedan sprat, iste
irine sa kulom. Na prvi sprat zgrade dolazilo
se spoljanjim stepenitem kasnije obuhvaenim
unutranjou stambene zgrade sa jednim
spratom podignute na sjeveroistonoj strani,
dakle u treoj fazi gradnje kada je ova cjelina
zaokruena i formirana u duhu utvrenih
stambeno-ekonomskih zgrada na imanjima
imunih porodica du obale Tivatskog zaliva.
Kao i za kulu u Danulovini moglo bi se
pretpostaviti da je kula u Grgurevini prvobitno
pripadala odbrambenom sistemu manastira Sv.
Mihaila na Irevlaci. Na tu pretpostavku
upuuje njen poloaj u neposrednoj blizini
ulaza u manastirsko okruenje i drevnost oblika
pregraenih tokom vie etapa gradnje.
Boov: Goror, Nosc|jo : |uc ::vo:s|og zo|:vo urooro|o|o
s:u:jo, Ccr:or zo p|or:rorjc uroorog rozvojo, Bcogro, s,:o.
Boov: Goror : grupo ou:oro, |rojc|o: o:v|jovorjo scos|:|
rosc|jo l:vo:s|og zo|:vo, Ccr:or zo p|or:rorjc uroorog rozvojo
CL|, Bcogro, s,:.
Broj|ov: Groc:jo : grupo ou:oro, Nc|: morjc prouovor:
pr:mjcr: groors|c : cr|vcrc or|::c|:urc spomcr:|og
|oro|:cro u Ko:ors|oj op::r:, Go:rjo| |omors|og Muzcjo u
Ko:oru XXXV-XXXVI, Ko:or, s,:,-s,::
Bu:oroc |ovoo, Ku|:urro pov:jcs: groo |cros:o, |cros:, s,,,.
Bu:oroc |ovoo, Rozv::o| : us:roj |cro|c op:rc, |cros:, s,,:.
Csooo Mogyor, Aorjor Mogyor :z Zc|cr:|c |oo soror:|
Nororog muzcjo Hcrccg-Nov:, Bo|o - zoorr| roovo :z
rou|c, |u|:urc : umjc:ros:: or. z,, Hcrccg Nov:, zoo,
uorov: Zor:co, Ko pozrovorju uroor:s::|og rozvojo
|cros:o, Bo|ozoorr:| roovo :z rou|c, |u|:urc : umjc:ros::
or. z,, Hcrccg Nov:, zoo,.
uorov: Zor:co, S:omocro or|::c|:uro ro srcrjovjc|ovr:m
:morj:mo |o:ors|c v|os:c|c u l:vo:s|om zo|:vu, Go:rjo|
|omors|og Muzcjo u Ko:oru L, Ko:or, zooz.
Lrc:||opc:jo Lc|s:|ogrojs|og zovoo, ]ugos|ovcrs|:
|c|s:|ogrojs|: zovo, Zogrco, s,,.
Lrc:||opc:jo |:|ovr:| umjc:ros::, ]ugos|ovcrs|: |c|s:|ogrojs|:
zovo, Zogrco, s,,.
LX|LDIlIO, lr:s:o go:ro somoc, Ko:or, zoo.
urov: V:r|o, O |ors:ru|c:jomo |uo o XVI o |orco
XIX v:jc|o u Ko:ors|om zo|:vu : rj:|ov:m gro::c|j:mo,
Spomcr:| CIII, SANU, Bcogro, s,,,.
I:s|ov: Cv::o, O umjc:r:|:m spomcr:c:mo groo Ko:oro,
Spomcr:| SAN, so,, Bcogro, Bcogro, s,,,.
Go:rjo| pomors|og muzcjo u Ko:oru XXXV-XXXVI,
Ko:or s,:,-s,::
Go:rjo| |omors|og muzcjo u Ko:oru XXXIX-XL, Ko:or,
s,,s-s,,z
Go:rjo| pomors|og muzcjo u Ko:oru LII, Ko:or zoo,.
Grgurcv: ]osm:r|o, Ooroo cr:cr:jcro u so|ro|roj : s:omocroj
or|::c|:ur: |cros:o, Bo|ozoorr:| roovo :z rou|c, |u|:urc :
umjc:ros:: or. z,, Hcrccg Nov:, zoo,.
Grgurcv: lom:s|ov, Ojcc: s|ovr:| vrcmcro - Lcgcrc :z Bo|c
Ko:ors|c, Ko:or, zoo,.
Hcrccg Nov: (morogrojo), Hcrccg Nov:, s,:z.
Kopc:orov: A|c|sorro, |o|o:o Mozorov: u |cros:u,
Bo|ozoorr:| roovo :z rou|c, |u|:urc : umjc:ros:: or. z,,
Hcrccg Nov:, zoo,.
Ko:o|og :z|ooc roovo |ojc su :zvr:|: rcs:ouro:or: :z
Drovrog prcuzco Zovo zo rcs:ouroc:ju :z Vorovc u
Dooro:: (Crro Goro), Vorovo, s,:s.
Kor: S:cvor, Ko:or Vo: |roz gro, Ko:or, zoo,.
Lo|ocv: I|:jo, |o|o:o B:zor:: u Ko:oru, Go:rjo| |omors|og
Muzcjo u Ko:oru XXXIX-XL, Ko:or, s,,s-s,,z
Lozorcv: ]c|cro, Boro|rc po|o:c u Ko:oru, Go:rjo|
|omors|og Muzcjo u Ko:oru XXXVII-XXXVIII, Ko:or,
s,:,-s,,o
L:sovoc Ko:or:ro, |o|o:o Zmojcv: u |cros:u, Bo|ozoorr:|
roovo :z rou|c, |u|:urc : umjc:ros:: or. z,, Hcrccg Nov:,
zoo,.
Lu|ov:, Dor N:|o, Bo|o Ko:ors|o, Cc::rjc, s,,,.
Lu|ov:, Dor N:|o, |rorj, Ko:or, s,,,.
Mor|ov: com:r, Vuj:: Roj|o, Spomcr:c: |u|:urc Crrc
Gorc, Nov: So, Cc::rjc, s,,,.
Mor::rov: ]ovor ]., S:o |o:ors|:| rogu|jo, R:jc|o Crrojcv:o,
s,,,.
M:|ocv: M:|o, Is:or:js|: :o|ov: ro poruju Zo|:vo, u
Morogroj: Ko:or, Zogrco, s,,o.
M:|ocv: M:|o, Nosc|jo, |u|:uro s:orovorjo, ru:vcr: :vo: :
oo:oj: Bo|c Ko:ors|c zo vr:jcmc m|c:o|c v|oov:rc, |omors|:
:rgovc:, ro:r:c: : mcccrc- S:u:jc o Bo|: Ko:ors|oj XV-XIX
s:o|jco, Lqu:|:or:um, Bcogro: CID |ogor:co, zoo,.
Mor:jo M:|o|:c|, V:s|ov::, u |rj:z: LX|LDIlIO, lr:s:o
go:ro somoc, Ko:or, zoo.
M:|ocv: M:|o, Nc|c s::|s|c o|:|c ooro|o u Bo|: Ko:ors|oj,
|omors|: :rgovc:, ro:r:c: : mcccrc- S:u:jc o Bo|: Ko:ors|oj
XV-XIX s:o|jco, Lqu:|:or:um, Bcogro: CID |ogor:co,
zoo,.
M:|ocv: Zororo, Dopr:ros sovrcmcrog pr:vrcr:|o Boo
Doo:rov:o rcs:ouroc:j: v:ju |opc:ors|:| po|o:o u Dooro::
|oo pr:mjcr |or::ru::c:o pomors:vo : gro::c|js:vo, Go:rjo|
pomors|og muzcjo u Ko:oru, XXXIX-XI, Ko:or, s,,s-,z
Nom:roc:or: os:jc zo up:s |r:rorog : |u|:urro-:s:or:js|og
porujo Ko:oro ro UNLSCO-vu L:s:u svjc:s|og ros|jco
(ou:or:: M:|o M:|ocv:, ]ov:co Mor::rov:, M:|cr|o
|os:rov:)
Literatura
Oo|ov: G|:go, crov: |roz vr:jcmc, |ogor:co, zoo,
|opov: lomo, Hcrccg Nov: - :s:or:js|c o:|jc|c, Hcrccg Nov:,
s,z,.
|r:jo:c|j Kruro, Boro| u Do|moc:j:, u A. Horvo:, R.
Mo:cj: : K. |r:jo:c|j, Boro| u Hrvo:s|oj, Zogrco:
Svcu:|:ro ro||oo L:ocr c: o|., s,:z.
|r:jo:c|j Kruro, Umjc:ros: XVII : XVIII s:o|jco u
Do|moc:j:, Mo::co Hrvo:s|o, Zogrco, s,,.
Ro:m:r Z. , |omorc: oro:s:vo Ro:m:r :z Dooro:c u XVII
: XVIII s:o|jcu, Go:rjo| pomors|og muzcjo u Ko:oru,
XXXIX-XI, Ko:or, s,,s-,z
Scjcrov: Lozor, Umjc:r:|o o|ogo Hcrccg Novog, Hcrccg
Nov:, s,:,.
crov: |c:or, ]cro zromcr::o s:oro |opc:ors|o po|o:o u
B:jc|oj u Bo|: Ko:ors|oj, Go:rjo| pomors|og muzcjo u
Ko:oru VIII, Ko:or, s,,,.
lom: Ar:ur, Dooro:o : rjcrc ||jurc |:s:or:js|c : |u|:urrc
|oro|:cr:s::|c, Go:rjo| |omors|og muzcjo u Ko:oru LII,
Ko:or, zoo,.
lom: Ar:ur, |op:s |uo Dooro:c :z s:o:. go:rc,
Bo|ozoorr:| roovo :z rou|c, |u|:urc : umjc:ros:: or. :,
Hcrccg Nov:, s,,.
Vucrov: Svc::s|ov, Is:ro:vorjo : zo:::o s:orog groo u
Hcrccg-Novom, Bo|ozoorr:| roovo :z rou|c, |u|:urc :
umjc:ros:: or. zo, Hcrccg Nov:, s,::.
Vujo||:jo M:|or, Lc|s:|or s:ror:| rc: : :zrozo, Bcogro,
s,,,.
Zrov|ov: Ivor, |o|o:o lr: scs:rc, S:vororjc s-z, Cc::rjc,
s,,z.
Z|o|ov: Igrjo::jc, Bo|ozoorr:| roovo :z rou|c, |u|:urc :
umjc:ros:: s,-s,, Hcrccg-Nov: s,:z.
Z|o|ov: M:|or, Groors|o or|::c|:uro u Bo|: Ko:ors|oj u
ooo m|c:o|c v|os::, Spomcr:| CIII, SANU, Bcogro, s,,,.
Z|o|ov: M:|or, Groors|o |uo : po|o:o u Bo|: Ko:ors|oj,
]ugos|ov:jo- I|us:rovor: osop:s, svcs|o VIII, Bcogro, s,,,.
:vorov: Du|o, Duorovo|c |uc : po|oc, Bcogro, zooo.
OSlALI IZVORI
Ko:o|og :z|ooc |omors:vo |rorjo o XVII o |rojo XIX
v:jc|o, |omors|: muzcj Crrc Gorc, Ko:or, zoo,.
S:u:jc, projc|::
Vucrov: Svc::s|ov, S:u:jo zo:::c gro::c|js|og ros|co
Hcrccg Novog
Rcv::o|:zoc:jo po|o:c Ivc|: - :cjr: projc|o:, ou:or Zor:co
uorov:, Rcg:oro|r: zovo zo zo:::u spomcr:|o |u|:urc
Ko:or
S:u:jo zo:::c gro::c|js|og ros|jco |cros:o, Rcg:oro|r:
zovo zo zo:::u spomcr:|o |u|:urc Ko:or, Ko:or, zooz.
Zo:::o gro::c|js|og ros|jco |rorjo, ooro:o Svc::s|ov
Vucrov:, Op::rs|: zovo zo zo:::u spomcr:|o |u|:urc
Ko:or, Ko:or, s,,o.
Ir:crrc:
|::p://uuu.ros:|o.org.yu/ros:|o-oo/, L|c|:rors|o o:o|:o:c|o
|u|:urc : :ro:c:jc Bo|c Ko:ors|c |rojc|o: Ros:|o-Bo|o
|::p://uuu.mzr:sor.oco:c|.com/po|o:ozo:vc|:c.|:m

Palate Boke Kotorsk PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Palate Boke Kotorsk PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PALATE BOKE KOTORSKE | Crna Gora |

2 Lrc:||opc:jo |:|ovr:| umjc:ros::

You might also like