Ihyo Ulimdan Sung Ziyouz Com

Ihyou ulumid-din. Olimdan song.
Imom Gazzoliy
Imom Gazzoliy IHYOU ULUMID-DIN
OLIMDAN SONG...
Olimni eslash kitobining ikkinchi qismida Sur chalinishidan to jannat yoki dozaxda qaror topishgacha bolgan voqealar, shuningdek, bular orasida sodir boladigan qorqinch va xatarlar zikr qilinadi. Ikkinchi qism quyidagi mavzulardan iborat: Sur chalinishi bayoni Mahshar maydoni va Mahshar ahlining sifati Qiyomat kuninivg uzunligi Qiyomatdagi kulfatlar Qiyomat kunining turli xil nomlanishlari Gunohlardan soralish Mezon tarozining sifati Shafoat va havzi Kavsar bayoni Jahannam dahshatlari Jannat va u yerning nematlari Jannat boglarining soni, ularning eshiklari, xonalari, devorlari, daraxtlarining sifatlari Jannat ahlining libosi, toshaklari, sorilari va taomlarining sifati Huriiyn (ohu koz hurlar) va vildon ( mangu yosh bolalar) sifati Alloh taoloning jamoliga nazar etish Alloh taolo rahmatining kengligi Sur chalinishining bayoni Jon chiqar holatdagi talvasa, oqibat xavfida tolgonishlar xususida Olimni eslash kitobi orqali tanishdik. Bas, shunchalik tolgonishlar otdi, banda bu dunyodan uzildi. Endi uni qabr zulmati, jasadni kemiruvchi qurtu hasharotlar, Munkar va Nakir savollari, agar Allohning gazabiga sazovor bolsa, qabr azobi va uning xatarlari quchogiga oladi. Bulardanda xatarlisi, hali oldinda Sur chalinishi, jasadlarga qaytadan jon iiib, qabrdan chiqish, barcha ishga qodir Zot oldida katta-yu kichik narsalar haqida soralish, xar bir miqdorni hisobga oluvchi amallar tarozisining qurilishi, qildan ingichka va qilichdan otkir Sirotdan otish, keyin yo saodat sari yo shaqovatbadbaxtlik sari yollaydigan hukm nidosini kutishlar bor. Bas, bu holat, bu dahshatlardan ogoh bol va ularni sidqi dildan tasdiqla, iymoningga zarracha shubha aralashmasin! Bu xususda qanchalik kop fikr yuritsang, qalbingda u Kunga xozirlik korishga undovchi sabablar shunchalik ortadi. Afsus! Aksar kishilarning oxirat kuniga bolgan iymoni qalbiniig toridan joy olmagan. Shuning uchun ham ular yozning issigi-yu, qishning sovugiga mukammal hozirlik korgani holda, suyaklarni eritib yuboradigan jahannam oloviga, turli-tuman musibat va daxshatlardan iborat zamharir sovuqlariga etiborsiz. Ulardan oxirat kuni xaqida
www.ziyouz.com kutubxonasi 1
anhorlari
va
Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy
sorasangiz, tillari biyron, qalblari esa gofil. Agar birortasi ularga oldingdagi taom zaharli desa, unga togri aytding, dostim deyishadi va taomga qol chozishadi. Tillari bilan tasdiqlagan narsani amallari bilan yolgonga chiqarishadi. Angla! Amaldagi yolgon tildagi yolgondan xavflirokdir. Paygambar alayhissalom aytdilar: Alloh taolo dedi: Meni sokmaslik lozim bolaturib, Odam farzandi Meni sokdi. Meni yolgonchiga chiqarmaslik lozim bolaturib, Meni yolgonda aybladi. Meni sokkani: Allohning bolasi bor deganidir. Meni yolgonda ayblagani Alloh avval yaratgani kabi qayta yaratolmaydi deganidir (Buxoriy rivoyati). Qayta tirilish, hisob uchun Maxshar maydonida toplanish xususida fikrlash kam, oylar sayoz, ishonchda quvvat yoq, tasdiqlar zaif, Agar tirik jonzotning tugilishini umrida kormagan odamga: Sodda va arzimas bir urugdan sen korib turgan mana shu mukammal odamni paydo qilgan Yaratuvchi bor deyilsa, u bu haqiqatga shubha bilan qaraydi. Alloh taolo dedi: Inson Biz uni nutfadan - bir tomchi suvdan yaratganimizni, endi esa banogoh u (Ozimizga) ochiq qarshilik qilguvchi bolib qolganini kormadimi?! (Yosin, 77-oyat). Alloh taolo dedi: Inson ozini (bu dunyoda dinu iymonga buyurilmasdan, oxiratda esa qayta tirilib hisob-kitob qilinmasdan) bekor tashlab qoyilishini oylarmi?! Axir u (bachadonga) tokiladigan maniydan bir (haqir) nutfa emasmidi?! Songra laxta qon boldi. Bas, (Alloh uni ) yaratib, raso qildi. Song undan erkak va ayol juftlarini (paydo) qildi (Qiyomat, 36-38 oyatlar). Odamning ilk yaralishidagi, yokdan bor bolgan turli-tuman azolarning birikishidagi ajibliklar oldida qayta tirilish nima degan gap! Alloh taoloning shunday sanati va qudratiga guvox bolgan kishi qanday qilib Qayta tirilish va buning hikmatini inkor eta olardi? Agar qayta tirilishga ishonching mustaqkam bolmasa, ilk yaralishga nazar sol, iymoning quvvatlansin, Qayta tirilish ham avvalgi yaralishdek, balki undanda yengilrokdir. Iymoni bakuvvat qalbgina kelajakda muqarrar xavf-xatarlarni his qiloladi. Shu xususda oyla, etiboringni shunga karat. Bu dunyo va uning rohatini qalbingdan sugurib ol, ertaga Ulug Zot karshisida qanday yuzma-yuz turishingni oyla! Surning shiddatli tovushidan qabr ahli dahshatga tushadi. Shunday dahshatki, qabrlar yorilib, bir dafada undan jasadlar kotariladi. Tasavvur qil: yuzing bozargan, boshdan oyoging qabr tuprogiga belangan hodda turibsan. Kozlaring nido kelgan tomonga tikilib, qotib qolgan.Olomon sinovlari uzoq chozilgan qabrlar ichidan bir qozgolishda chiqadilar, Endi ular oldingidan ham chuqurroq qaygu, shiddatliroq qorquv - oqibat qanday bolishini kutish dahshati ichra qoladilar. Alloh taolo dedi: Sur chalindi-yu, osmonlar va yerdagi bor jonzot oldi, magar Alloh xohlagan zotlargina (tirik qoldilar). Songra u ikkinchi bor chalindida, banogoh ular (yani barcha xaloyiq qayta tirildi va qabrlaridan) turib, (Allohning amriga) koz tutarlar (Zumar, 68-oyat). Alloh taolo dedi: Chunki qachon (qiyomat qoyim bolgani haqida xabar berib) burgu chalinganida, ana osha Kun qiyin Kundir! Kofirlarga oson bolmagan (Kundir) ! (Muddassir, 8-10-oyat). Alloh taolo dedi: Ular: Agar rostgoy bolsangizlar (aytinglarchi), mana shu vada (qilingan
azob) qachon boladi? derlar. Ular faqat birgina dahshatli qichqiriqni kutmoqda holos. U ularni (olimdan mutlaqo bexabar hollarida, kocha-koy va boaorlarda bir-birlari bilan) janjallashib turganlarida olib ketar (yani halok etar). Bas, ular na biron vasiyat qilishga va na uylariga qaytishga qodir bolurlar. (Qiyomat soati kelib farishta Isrofilning) suri chalinishi bilan banogoh ular qabrlaridan Par-vardigorlari (huzuriga hisob-kitob uchun) sugurilib chiqurlar. Ular: Ey bizlarga olim bolsin! Kim bizlarni yotgan joyimizdan (qabrlarimizdan) turgizdi? deganlarida, (ularga aytilur) : Mana shu Rahmon vada qilgan va paygambarlar rost sozlagan narsa Qiyomatdir (Yosin, 48-52-oyatlar). Agar oliklardan barcha azoblar kotarilib, faqatgina Sur chalinishi qolsa, mana shu daxshatning oziyoq ularni tinimsiz qorqitishga kifoya bolardi. Surning dahshatu vahshatga tola ovozi osmonlaru yerdagi barcha jonzotning yuragini yoradi. Faqat Alloh oldirishni iroda qilmagan bazi farishtalargina undan omon qoladilar. Rasuli akram dedilar: Qanday quvonay, Sur egasi shoxni ogziga qoydi. U boshini egib, quloqlarini ding qilgan hodda chalishga qachon amr bolishini kutyapti (Termiziy rivoyati). Muqotil ibn Sulaymon deydi: Sur bu shoxdir. Isrofil alayhissalom bu shoxga dam uradi (puflaydi). Shoxning dam uriladigan ogiz tomoni osmonlaru yerning kengligichadir, Isrofil alayhissalom Arshga kozini tikib, qachon amr bolishini kutyapti. Surga birinchi dam urilganda osmonlaru yerdagi barcha jonzotlar korquvdai jon beradilar. Magar, Alloh tirik qolishini iroda etgan farishtalar Jabroil, Mikoil, Isrofil va Malak ul-mavt omon qoladilar. Keyin olim farishtasi - Malak ul-mavtga Jabroilning, songra Mikoilning, song Isrofilning jonini olmoq buyuriladi. Oxirda olim farishtasiga ham olmoq amr etiladi. Bas, u ham jon taslim qiladi. Birinchi bor sur chalinganidan song xalq qirq yil barzaxda qoladi. Keyin Alloh taolo Isrofilni tiriltirib, surga ikkinchi bor dam urishni buyuradi. Alloh taolo dedi: Sur chalindi-yu, osmonlar va Yerdagi bor jonzotlar oldi, magar Alloh xohlagan zotlargina (tirik qoldilar). Songra u (sur) ikkinchi bor chalindida, banogoh ular (yani barcha xaloyiq qayta tirildi va qabrlaridan) turib, (Allohning amriga) koz tutarlar (Zumar, 68-oyat). Koz oldingga keltir, surning dahshatli qichqirigidan qorquv ichra oyoqqa qalqqan xaloyiq gangib, ozini yoqotgan. Lekin ustlariga yopirilgan shuncha xorlik va siniqlikka qaramasdan bitta tuygu ularda hali olmagan - kutish tuygusi! Ular hukmni kutishyapti: saodatmi yo shaqovat? Tasavvur et, sen ham shular orasidasan. Sen ulardek xor-nochor, hayronalik ichra qotib qolgansan. Bu dunyoda tokin-sochin, turli-tuman noz-nematlarga burkangan holda yashading, boy eding. U Kunda vahshiy hayvonlar boshlari egik holda sahrolardan, toglardan tushib keladi. Odamlardan qorqish orniga, xaloyiqqa qoshilib, beozor va begunoh holda Hashr sari yuradilar. Surning dahshatli qichqirigi ularni bu tomon chorlaydi, bu dahshat tufayli ular odamlardan qorqishni unutadi: Vahshiy hayvonlar ham (bir joyga) toplanib qolganida (Takvir, 5 oyat). Keyin yoldan ozib, osiy bolganlaridan song mardud bolgan shaytonlar Mahsharga keladilar. Alloh taolo oldida turish qorqinchi ularning boynini egadi: Bas (ey Muhammad), Parvardigoringizga qasamki, albatta Biz ularni (yoldan ozdirgan) shaytonlari bilan birga toplarmiz, songra (barchalarini) jahannam atrofida tiz chokkan hollarida hozir qilurmiz (Maryam, 68 oyat). Fikr et, otpa payt ahvoling ne kechadi?!
Mahshar va uning ahli Qayta tirilib, qabrdan chiqqanlaridan song odamlar yalang oyoq, yalang bosh, onadan endi tugilgandek, xatna kilinmagan holda Mahshar maydoni sari haydaladilar. Mahshar oppoq, kaftdek tekis yer bolib, uning na qiyshaygan, na egraygan yeri bor, Unda inson panasiga berkinib oladigan na bir donglik, na kozdan yashirin jarliklar bor. Bu keng maydonniig tuprogi barcha yerida bir xil, zarrasi zarrasidan farqlanmaydi. Odamlar Mahsharga top-top haydaladilar. Ajabo! Kurai zaminning turli burchaklaridan, turli toifalarga bolinib kelayotgan sonsiz xaloyiqni bitta maydonga jamlagan Zot naqadar ulug, na qadar qudratli! Qiyomat kuni odamlar oq va ofra (oppoq emas, qoraga moyilroq) rangdagi, kepaksiz undan qilingan non kabi (dumaloq), na bir bino, na bir aholi yashashiga alomat bolmagan yerda toplanadilar (muttafaqun alayh). U yer bu dunyo yeriga oxshamaydi, faqat ismdagina oxshash holos: U Kunda yer boshqa yerga, osmonlar (ozga osmonlarga) aylanib qoladi... (Ibrohim, 48-oyat). Ibn Abbos deydi: U yerda ziyodalashish va kamayish bor. U yerning daraxtlari, toglari, vodiylari va ustidagi bor narsa sidirib olingan va u yer ukoziy teri kabi chozilib yotibdi. Kumush kabi oqish bu yerda na bir qon tokilgan, na bir xato qilingan. Osmonlarning quyoshi, oyi, yulduzlari yoq. Ey miskin! U Kunning dahshati va shiddati haqida oyla. Xaloyiq Mahsharda toplanar ekan, yulduzlar falaklaridan tokiladi, quyosh va oy sonadi. Nur ketib, yerga zulmat chokadi. Mana shu holatda odamlar uzra osmon orala boshlaydi, qalinligi va shiddati besh yuz yillik yol qadar bolishiga qaramasdan osmon yoriladi. Farishtalar uning girdichekkalarida qoim turadilar. Yorilayotgan osmonning quloq pardasini teshgudek ovozi naqadar daxshat! Shunchalar salobatli va shiddatli osmonlar yorilgan u Kun qanday haybatli! Keyin osmon erigan kumush kabi oqadi, unga bir sariqlik qorishadi. U Kunda osmon eritilgan mis kabi bolib qolur. Toglar yung kabi (engil) bolib qolurlar. (Maorij, 8-9-oyatlar) U Kunda odamlar tozgitib yuborilgan parvonalar kabi bolib qolurlar (Yani qabrlaridan chiqishib,Qiyomat dahshatidan ozlarini har yonga urib-tozib ketadilar) (Al-Qoria, 4 -oyat). Rasululloh sollallohu alayqi vasallam dedilar: Odamlar yalangoyoq, yalangoch, xatna qilinmagan holda, qulogining yumshoqlarigacha terga botib yuradilar. Shunda Savdo onamiz; Voy, qanday uyat, birovning kozi birovga tushmaydimi? - soradilar. Odamlar ozlari bilan ozlari band bolib qoladi dedilar Allohning rasuli (va ushbu oyatni oqidilar) : (Chunki) ulardan har bir kishi uchun u Kunda oziga yetarli tashvish bolur! (Abasa, 37-oyat) Bu qanday Kunki, odamlarning avratlari ochiq, lekin hech kim ularga qayrilib boqmas. Qandayam boqsin, qayrilib qarashga qani majol, kimdir qorni bilan, kimdir yuzi bilan sudralib ketayotir. Abu Hurayra Paygambar alayhissalomning shunday deganlarini rivoyat qiladi: Qiyomat kunida odamlar uch guruh bolib toplanadilar: ulovda yuruvchilar; yayov yuruvchilar; yuzlari bilan yuruvchilar. Shunda bir kishi: Yuz bilan qanday yuriladi, ey Allohning rasuli? deya soradi. Oyoqlar bilan yuritishga qodir Zot, ularni yuzlari bilan yurgizishga ham qodirdir! deb javob berdilar Allohning rasuli. (Termiziy rivoyati)
Odamzod tabiati oziga yoqmagan barcha narsani inkor qilishga odatlangan. Agar inson yashin tezligida qorni bilan ormalab yuradigan ilonni kormaganida edi, oyoqsiz yurish mumkinligini inkor qilgan bolardi. Aslida, oyoq bilan yurishni kormagan odamga bu odatiy hol, yani oyoq bilan yurish ham ehtimoldan uzoq narsa. Shunday ekan, Qiyomat kunida sodir boladigan ajib ishlarni bu dunyoda qiyosi yoqligi uchun inkor etishdan saqlan! Negaki, dunyo hayotida ham kozing kormagan bir ajoyibotni senga gapirib berishsa, albatta inkor qilgan bolarding. Bas, Mahshar maydonidagi holatingni qalbingda jonlantir: qip-yalangoch, xor, maglub, ozni unutgan holda turibsan. Ustingdan qanday hukm oqilishini kutyapsan, bu hukm seni saodatga eltadimi yo shaqovatga, bilmaysan? Allohim! Bu hol gaflatidai saqla. Chunki, u ulug holdir. Terning sifati Keyin Mahshar maydonida toplangan yetti falak va yetti yer mavjudoti: farishtalar, jinlar, insonlar, shayton, vahshiy hayvonlaru yirtqich qushlardan iborat xaloyiqni tasavvur qil. Ularning ustiga yogilayotgan quyosh nurining harorati borgan sari ziyodalashyapti... Songra quyosh ularning boshi uzra ikki yoy miqdorida yaqinlashtiriladi, u yerda butun olamlar Parvardigori soyasidan boshqa soya qolmaydi. Faqat muqarrab zotlargina bu soya ostida boladilar. Insonlar ikki guruhga ajraladilar: bir guruh, Arshning soyasida, boshqasi quyoshning sindiruvchi harorati ostida. Eritib yuboruvchi bu kaynok harorat gam-anduhni kuchaytiradi. Zich va tiqilinchdan oyoqlari chalkashib ketayogan xaloyiq bir-birini itaradi. Butun olamlar Rabbi Alloh oldida bunday sharmandali holda bolish ularni yanada qattiqroq xijolatga soladi. Quyoshning olovli tafti, nafaslarning harorati, hayo va xavf otida qovrilayotgan qalbning kuydirishi va boshqa azoblar odamlarni qiynaydi, ularning xar tukidan ter toshadi. Shu darajada toshadiki, yerlar suvga toladi, badanlarga kadar kotarilib, xatto Allohning huzuridagi manzillargacha yetadi. Toshib chiqayotgan ter kimnidir tizzasigacha, kimnidir bellarigacha, kimnidir qulogining yumshogigacha komsa, yana kimnidir butkul garq qiladi. Ibn Umar Rasuli akramning shunday deganlarini rivoyat qiladi Barcha odamlar Parvardigori olam huzurida tik turib (hisob-kitob beradigan Qiyomat) Kunida ulardan bazilari kulogining yarmigacha terga garq boladi (muttafaqun alayh). Abu Hurayra Paygambar alayhissalomning shunday deganlarini aytadi: Qiyomat kuni odamlardan oqqan terlar yerga yetmish bo (quloch) singadi, ularning ogizlari va quloqlarigacha yetadi (muttafaqun alayh). Boshqa bir xadisda aytiladi: Qirq sana kozlarini osmonga tikkancha turadilar. Gamandux shiddatidan terlari ogizlarigacha yetadi (Ibn Masud rivoyati). Aqoba ibn Omir deydi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: Qiyomat kuni quyosh yerga yaqinlashadi, odamlar terga botadi. Azoi badandan toshib chiqayotgan ter kimningdir tovonigacha, kimnikidir boldirining yarmigacha, bazilarniki tizzagacha, biroviniki belgacha, biri-niki ogizgacha yetadi,- deb ogizga ishora qildilar. Yana birlaridan oqqan ter (oyogidan to) boshigacha tola qoplab oladi (Ahmad rivoyati). Ey miskin! Gam-andux ichra terlarga gark bolayotgan Maxshar ahliga boq. Ularning ichida shunday deb bakirayotganlari ham bor: Ey Rabbim, garchi jahannamga jonatib bolsada, meni bu andux va intizorlikdan qutqar! Bularning barchasi hali hisob-kitob qilinishidan, jazolar berilishidan oldin roy beradi.
Sen ham shu odamlardan birisan, azoi badaningdan toshib chiqayotgan terlar qaerga yetishini bilmaysan. Alloh yolida qilingan xar qanday ibodat-u haj boladimi, rozami, namozmi, musulmonning biron hojatini ravo qilishmi, amri maruf yoki nahyi munkar yolidagi mashaqqatmi, bularning barchasi insonni terlatmasligi mumkin. Lekin Mahshar maydonidagi xayo va xavf xar bir bandani terga garq qiladi. Mahshardagi qaygu shu darajada davomliki, goyo cheki yoqdek tuyuladi. Agar Odam farzandi jaholat va gururdan uzoq bolsa edi, bu dunyoda toat tufayli chekilgan ranju alamlarda oqqan terlar Qiyomatdagi gam-anduh va intizorlik ostida tokilgan terlar oldida arzimas va muddat jihatidan juda qisqa ekanligini bilgan bolardi. Chunki, u Kun shiddati qattik, muddati uzoq Kundir. Qiyomat kunining uzunligi U Kun kozlar tikilgan koyi qotib qolgan, qalblar parchalangan, birov birovga soz qotmaydi, birov birovga boqmaydi. Uch yuz yil tuz totmasdan, bir qultum suv ichmasdan turadilar, gir etgan shabadani topmaydilar. U Kunda barcha odamlar butun olamlar Parvardigori huzurida tik turadilar (Mutaffifun, 6) oyati tafsirida Kab va Qatoda dedi: Uch yuz yil miqdorida turadilar. Abdulloh ibn Amr dedi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bu oyatni tilovat qilib: Alloh sizni muddati ellik ming yilga barobar bir Kunda oqlarni sadoqqa joylagan kabi jamlab, (lekin) sizga boqmagan Kunda holingiz qanday bolur?! (Tabaroniy rivoyati). Hasan Basriy deydi: Muddati ellik ming sanaga teng bir Kunda yemasdan, ichmasdan oyoq uzra turish xususida oylab kordingizmi? Tashnalikdan tomoqlar kurib yoriladi, ochlikdan qorinlar yonadi. Shu holatda jahannam sari yuradilar, qaynab turgan bulokdan ichadilar. Harorat battar kuchayib, ichlarni kuydiradi. Ahvollari toqat qilib bolmas darajaga yetadi. Shunda ular: Allohning huzurida mukarram bolgan bir zot bizni shafoatiga olmasmikan? deya bir-biridan soraydilar. Keyin ular qaysi paygambarning yoniga borishmasin, u paygambar: Meni tinch qoying,ozim bilan ozim ovoraman, ozga bilan ishim yoq deb javob beradi. Alloh taoloning qattik, gazabidan ogox, har bir paygambar: Parvardigorimiz na ilgari va na keyin bugungidek gazablanmagan deb shafoat sorovchilarga ozlarining uzrini izhor qilishadi.Keyin Paygambarimiz Muhammad alayhissalom izn berilgan kishilarni shafoat qiladilar. U Kunda oqlov foyda bermas, magar Rahmon izn bergan va sozidan U zot rozi bolgan kishigagina (foyda berur) (Toho,109-oyat). Agar Qiyomat kunining naqadar uzun va u Kundagi intizorlikning naqadar achchiq ekani xususida oylasang, bu qisha umrda gunohlardan tiyilishga sabr etishing shuncha oson kechadi. Bu dunyoda shahvatlardan tiyilish qiyin bolgani uchun olimni uzoq kutyapsan. Bilginki, bugun chozilgan intizorliging tufayli u Kunning intizorligi qisqa boladi.Qiyomat kunining uzunligi togrisida Rasuli akram dedilar: Jonim izmida bolgan Zotga qasamki, u Kun mominga bu dunyoda oqigan farz namozidan ham yengilroq qilinadi (Abu Yalo va Bayhaqiy rivoyati). Bas, ana osha mominlar jumlasidan bolishga tirish! Modomiki, umringdan bir nafas qolgan ekan, hali imkoniyat bor, hozirlik kor. Muddati qiska bu kunlarda muddati uzun Kunning gamini ye! Senga cheksiz surur bagishlaydigan foydani qolga kirit. Sening arzimas umring, balki bu dunyoning yetti ming yillik umri Oxiratning bir kuni oldida nima
degan gap! Mayli, yetti ming yil sabr etsang, nima bopti? Axir evaziga muddati ellik ming yilga barobar Kunning azobidan xalos bolasan-ku! Sen uchun bundan katta yutuq, bundan huzurbaxsh hordiq bormi?! Qiyomat kuni, uning dahshati va nomlanishlari Ey miskin! Muddati uzun, sultoni qahrli, vaqti yaqin u ulug Kunga hozirligingni kor. U kun sen osmonning yorilganiga, qorqinchdan yulduzlarning sochilib ketganiga guvoh bolasan. U Kun chaknab turgan yulduzlar falaklaridai tokiladi, kuyosh oralib (nursizlanib) qoladi. Toglar oz joylaridan jildiriladi, qornidagi bolasi on oylik bolgai bogoz tuyalar bosh qoyib yuboriladi, vahshiy hayvonlar bir joyga toplanib qoladi, dengizlar tandir kabi qizitiladi va suv orniga olov bilan toladi. Jonlar qaytadan badanlarga juftlanadi, dozax lovullatib yoqiladi, jannat yaqin qilinadi. Toglar qumlar kabi sochiladi, yer yoyilib tep-tekis boladi. Osha Kun yer dahshatli silkinadi, bagridagi xazina va inson jasadlaridan iborat yuklarni yuzaga chiqarib tashlaydi. U Kunda odamlar qilgan amallarining jazo yoki mukofotlari korsatilishi uchun toda-toda bolib chiqib keladilar. U Kunda yer va toglar zoriqib, bir dafada portlab ketadi. Ana shunda Qiyomat voqe boladi, osmonlar yoriladi. Farishtalar osmonning chor atrofida Allohning amriga muntazir! Ularning ustida Rabbingning Arshini u Kunda sakkizta farishta kotarib turadi. Osha Kunda sizlar hisob-kitob uchun Allohga yuzlantirilasiz, biron siringiz maxfiy qolmaydi. U Kunda toglar bulutlar kabi yurgiziladi, yer tog-toshlarsiz, bog-roglarsiz ochiq-yalangoch holda qoladi. U Kun yerlar qattiq larzaga keladi, toglar titilib, changtozonga aylanadi. U Kunda odamlar tozgitib yuborilgan parvonalar kabi bolib qoladi. Toglar esa titilgan jun kabi uchib yuradi. U Kuni onalar emizib turgan bolasini unutadi, homilador ayollar homilasini tashlab yuboradi. U Kuni odamlarni mastu gangigan holda korasan, holbuki ular mast emaslar. Allohning azobi esa qattiq. U Kuni yer boshqa yerga, osmonlar ozga osmonlarga aylanib qoladi. Barcha odamlar yolgiz va qudratli Allohga robaro boladilar. U Kun toglar kumlar kabi sochiladi, yer tep-tekis qilib qoyiladi, unda na chuqur va na donglikni korasiz. U Kun siz toglarni korib, tek qotib turibdi, deb oylaysiz. Holbuki ular xuddi bulutlar yurgan kabi yuradi. U Kun osmon yorilib, teri kabi qizarib qoladi. Ana osha Kunda ka bir ins va na bir jin qilib otgan gunohidan soraladi. U Kunda osiy kimsalar sozdan mahrum qilinadi. U Kunda gunohlar haqida soralmaydi, balki peshona va oyoqlaridan ushlab uloqtiriladi.U Kunda har bir jon ozi qilgan yaxshi amallarini hoziru nozir holda koradi, yomon amallarining esa olis-olislarda qolib ketishini istaydi. U kun har bir jon nima amal qilganini biladi, avvalu oxir qilgan gunohlariga guvoh boladi. U Kun tillar soqov bolib, azolar gapiradi. U Kunning zikri mursallar sayyidi Muhammad alayhissalomning sokolini oqartirdi. Abu Bakr Siddiq ro-ziyallohu anhu: Ey Allohning rasuli, soqolingizga ok oralaganini koryapman? dedi. Hud va unga oxshagan suralar meni qaritdi dedilar Allohning rasuli. Ular: Voqea, Val-mursalot, Naba, Takvir suralaridir. Ey ojiz qori! Sening qiroatdan olgan ulushing Quron kalimalarini goldirashu, ular bilan tilingni qimirlatish holos. Agar oqiyotganlaringni fikr eta olsayding, mursallar sayyidining soqolini oqartirgan narsa sening otakangni yorgan bolardi. Bilginki, Allohning Kalomini tilidagina takrorlaydigan qori Quron samarasidan mahrumdir. Qiyomat Quronda kop zikr qilingan mavzulardandir. Quyida bu Kunning turli-tuman
nomlanishlari va ularning manolaridan voqif bolamiz. Maqsad Qiyomatning turli-tuman nomlarini takrorlashdangina iborat emas, balki u Kunni aql egalariga eslatish. Bilginki, Qiyomatning har bitta nomi ostida bir sir yashirin, har bir sifat alohida manoga ega. Bas, manolarni ilgashga urin! Qiyomat kuni (jasadlar tirilib, tik turadigan kun), Hasrat kuni, Nadomat kuni, Hisob kuni, Soralish kuni, Musobaqa kuni, Munoqasha (bahs-muiozara) kuni, Munofasa (raqobatlashuv) kuni, Zilzila kuni, Damdama (momoqaldiroq) kuni, Soika (chaqmoq) kuni, Voqea kuni (qyyomat voqe boladigan kun), Al-Qoria kuni (qalblarni qattiq qoquvchi kun), Rojifa kuni (sur birinchi marta chalinib, yerni titratguvchi kun), Rodifa kuni (sur ikkinchi marta chalinib, barcha narsaga kdytadan hayot ato etiladigan kun), Goshiya kuni (oz dahshati bilan orab oladigan kun), Dohiya (dahshat) kuni, Al-Ozifa kuni (yaqin kun), Alhaaqqa kuni (aniq roy beruvchi kun), Tomma (balo) kuni, Soxxa (quloqlarni kar qilguvchi dahshatli qichqiriq) kuni,Talaq (muloqot) kuni, Firoq (ajralish) kuni, Masaq (haydalish) kuni, Qasos kuni, Nido kuni, Hisob kuni, Qaytish kuni, Azob kuni, Qochish kuni, Uchrashuv kuni, Baqo kuni, Qazo kuni, Jazo kuni, Balo kuni, Yigi kuni, Hashr kuni, Vaid (qorquv) kuni, Namoyish kuni, Amallar tortiladigan kun, Xdq kuni, Hukm kuni, Ajralish kuni, Jamlanish kuni, Tirilish kuni, Ochilish kuni, Xorlik kuni, Ulug kun, Aqim (tugmas, yani ertasi yoq ) kun, Asir (ogir) kun, Din (jazo) kuni, Yaqiyn kuni, Yaushur (tirilish) kuni, Masir (qaytish) kuni... U shunday kunki, kishi oz oga-inisidan, onasi va otasidan, xotini-yu bola-chaqasidan qochadi. U kunda na gapiriladi, na tinglanadi, mol ham, bola-chaqa ham foyda bermaydi. Zolimlarning uzri otmaydi, ularni faqatgina lanat va yomon oqibat kutadi. U kunda kozlar qorquvdan qotadi, ovozlar ochadi,yashirinlar oshkor boladi. U kun bandalar Mah-shar maydoniga xaydaladi, yosh bolalar qarib qoladi, qarilar hushdan ayriladi. Osha kuni tarozilar quriladi, daftarlar ochiladi, jahannam korinadi, qaynaydi, bokiradi, kofirlar noumid boladi, jahannam olov sachratib yonadi, tillar gung-soqovga aylanadi, qol-oyoqlar gapiradi. Ey inson! Nima seni ulug Parvardigoringga ibodat qilmasang ham bolaveradi deb aldab qoydi? Eshiklarni yopding, pardalarni tushirding, xaloyikdan bekinding va buzuq ishlarga shongiding. Butun azolaring senga qarshi guvohlik berganda ahvoling ne kechadi? Evoh! Bizdek gofillarning ahvoliga voy bolsin, voy bolsin! Alloh taolo bizga mursallar sayyidini jonatdi, u zotga ochiq-ravshan Kitob nozil etdi, Qiyomatning dahshatlaridan xabar berdi. Keyin bizga gaflatda ekani-mizni bildirdi: Odamlarga hisob-kitoblari (yani Qiyomat qoyim bolishi) yaqinlashib qoldi. Ular esa gaflatda, (iymon keltirib, yaxshi amallar qilishdan) yuz ogirguvchidirlar. Ularga Parvardigorlari tomonidan biron yangi eslatma-oyat kelar ekan, albatta uni masxara qilib, dillari gofil bolgan hollarida tingladilar (Anbiyo,1-2-oyatlar). Songra bizni Qiyomatning yaqin qolganidan ogoh etdi: (Qiyomat) soati yaqinlashib qoldi va oy ham bolindi (Qamar,1-oyat). Chunki ular u (Kun) ni uzoq deb bilurlar, Biz esa uning yaqinligini bilurmiz! (Maorij, 6-7-oyatlar). Odamlar sizdan (Qiyoiat) soati (qachon bolishi) haqida soraydilar. U (soatni) bilish yolgiz Allohning huzuridadir deb ayting. Qaerdan bilursiz, ehtimol u soat yaqin kelib qolgandir (Ahzob, 63-oyat). Keyin bizning eng gozal holatimiz Quron oqish va uning manolarini fahm etmaslikdan iborat boldi. Ha, biz Qiyomat kunining sifatlari va nomlari nima uchun kop zikr etilgani xususida oylamadik, u Kunning dahshatla-ridan xalos bolish uchun xozirlik
kormadik. Allohim! Ozing 6u gaflatdan bizni asra, marhamatingni keng qilmasang, holimiz xarob. Soralish Ey miskin, fikr et! Ushbu holatlardan song sen bilan tarjimonsiz, bevosita hisob-kitob boshlanadi. Eng mayda, arzimas deb bilganlaringdan tortib, eng katta deb hisoblagan narsalaringgacha birma-bir hisob berasan. Qaygu va kulfatlar ichra, xijolat terlariga garq bolib turganingda osmon qavatlaridan ulkan va bahaybat farishtalar tu-shadi. Ularga gunohkorlarning peshona sochidan ushlab, ulug va qudratli Zotning huzuriga olib kelish buyurilgan... Tasavvur et: osha farishtalar seni ushlab, hisob-kitob uchun Rabbingning huzuriga eltyapti. Farishtalar ptunchalik ulkan va bakuvvat bolishiga qaramasdan u Kunning dahshatidan shikasta, bandalarga yogdirilayotgan qahru gazabdan qorquvda, sening holing ne kechadi? Farishtalar yerga tushar ekan, ularning siquvga olishidan qorqib, yerga yuzlari bilan yiqilmagan biron paygambar, biron siddiq, biron solih kishi qolmaydi. Bu Allohga yaqin bolgan muqarrab bandalarning holi! Bogzigacha gunohga botgan osiylarning ahvoli qanday boladi?! Farishtalarning kokdan inishidagi haybatni korib, qorquvdan shoshib qolgan bir qavm ulardan: Rabbimiz sizlarning orangizdami? deb sorashadi. Farishtalar ozlarini yaratgan zot qanday qilib ularning orasida bolishi mumkin, degan vahm ichra bu savolning xatoligidan dahshatga tushishadi va darhol: Parvardigorimiz sizlar gumon qilayotgan narsadan pok. U Zot bizning oramizda emas, lekin albatta hozir bolur! deya ovozlari boricha nido qilishadi. Songra safsaf bolib turgan farishtalar xaloyiqni orab olishadi. Bu Kunning haybatidan ularning yuzlarida korquv va siniqlik hukmron. Alloh taolo dedi: Endi albatta paygambar yuborilgan kishilar bilan ham, yuborilgan paygambarlar bilan ham savol-javob qilurmiz. Endi albatta ularga, bilgan holimizda, (qilib otgan ishlari haqida) soylab berurmiz. (Zotan) Biz goyibyoq emas edik, (balki barcha narsaga guvoh bolib turgan edik) (Arof, 6-7oyatlar). Parvardigoringiz nomiga qasamki, albatta, ularning barchasidan qilib otgan ishamallari haqida soraymiz (Hijr, 92-93-oyatlar). Alloh savolni paygambarlardan boshlab, deydi: Alloh paygambarlarni toplab: Sizlarga (yani, qilgan davatingizga ummatlaringiz tomonidan) qanday javob boldi? deb soraydigan kunida, ular: Biz bilmaymiz. Faqat Sening Ozinggina gayb ilmlarining bilim-donisandeydilar (Moida, 109-oyat). U Kunning shiddati paygambarlarning aqlini shoshiradi, bilganlarini unuttiradi. Ularga: Xaloyiqqa paygambar qilib jonatildingiz, qani, nima deysiz? deyilsa, garchi bilsalarda, dahshatdan javob berolmay qolishadi va: Bizda ilm yoq, Ozing gayblarni bilguvchisan deydi ular Qiyomatning xaybati bosib. Xaqiqatan ham osha payt ularning bilganlari aqlini tark etadi va Alloh taolo quvvat bergunicha unut boladi. Keyin Nuh alayhissalom chaqiriladi va unga: Haqni yetkazdingmi? deyiladi. U: Ha deb javob beradi. Songra uning ummatidan: Sizlarga haqni yetkazdimi? deb soraladi. Biz bu odamni tanimaymiz! deyishadi.
Iso alayhissalom keltiriladi va Alloh taolo unga deydi: Ey Iyso binni Maryam, odamlarga: Allohni qoyib, meni va onamni xudo qilib olinglar! deb sen aytdingmi..? (Moida, Ib-oyat). Iso alayhissalom bu savol haybatidan bir necha yillar iztirobda qoladi. Ha, u ulur Kunda paygambarlar ham shunday savollarga tutiladi. Keyin farishtalar kelib: Ey falonchining ogli falonchi! Amallaring korsatiladigan yerga kel! deya odamlarga birma- bir nido qilishadi. Ana osha payt tizzalar qaltirab, jamiki azolar titroqqa tushadi, aqllar lol qoladi. Bazi qavm qabih amallari Parvardigori huzu-rida namoyish qilinishidan, yashirib yurganlari xaloyikning oldida ochilib qolishidan or etib, jahannamga haydalishni orzu qilib kolishadi. Savol bogalanigaidan avval Arshning nuri yorishadi: Yer (yani mahshargoh) Parvardigorining nuri bilan yorishdi; kitob-nomai amol (hisob-kitob uchun hozirlab) qoyildi; paygambarlar va guvohlar keltirildi va ularning (yani barcha bandalarning) ortalarida (birontalariga) zulm qilinmagan holda xaq bilan hukm qilindi (Zumar, 69-oyat). Endi har bir banda Yaratuvchisi oldida yuzma-yuz hisob berishga shak-shubhasiz ishonadi. Ulardan har biri goyo: Allohdan ozgasi meni kormayapti, Allohning oldida yolgiz ozim savolga tortilyapman, deb oylaydi. Osha payt Alloh taolo: Ey Jibril, dozaxni keltir! dyoydi. Jibril dozaxga yaqinlashib: Ey jahannam! Yaratuvching va Xojang Allohning amriga javob ber deydi. Jibril dafatan dozaxning qahru gazabga tolayotganiga guvoh boladi. Jahannam quturib, qaynaydi, chars-chars yonib, osiylarni qariga chorlaydi, xaloyiq dozaxning gazabli bokirigini eshitadi. Jahannam qorikchilari Allohning amriga boysunmagan osiylarga qahr bilan tashlanadilar. Jahannam otidan yuz ogirib qochmoqchi bolayotgan, borligi qorquv va daxshatga tolib, tiz chokkan koyi yikilayotgan xaloyiqni bir koz oldingga keltir, ularning axvolini bir chin kongildan his qilib kor: (U Kunda) barcha ummatni (daxshat va iztirobla) tiz chokkan holda korursiz... (Josiya, 28-oyat). Bazilar yuzlari bilan yiqiladi, osiy va zolimlar shovqin-suron solib bokiradi, siddiqlar nafsim, nafsim deya ozlari bilan ozlari ovora boladi. Shu payt xaloyiqqa jahannamning ikkinchi okirigi eshitiladi. Odamlarning qorqinchi yanada oshib, quvvatdan qoladilar, ana endi biz ketdik deb oylaydilar. Songra jahannam uchinchi marta okiradi, xaloyiq xadik tola nigoh bilan atrofga boqqancha jahannamga yuz tuban qulaydi. Zolimlarning qalblari qaynab, bogziga tiqiladi. Saodat ahli ham, shaqovat ahli ham bu dahshatlardan ozlarini yoqotib qoyadi. Shundan song Alloh taolo paygambarlariga qarata: Ne deb javob berasiz? deydi. Hatto paygambarlarga nisbatan qilinayotgan bu siyosatni korgan osiylarning qorqinchi yanada ortadi. Ota bolasidan, aka ukasidan, er xotinidan qochadi. Har biri takdiri ne bolishini bilmaydi, faqat kutadi, kutadi... Keyin ular bittama-bitta ushlanib, soroqqa tutiladi. Alloh taolo ularning ozu kop, ochigu yashirin amallarini hisob-kitob qiladi. Kozu quloq, kolu oyoq, barcha azolari guvohlikka otadi. Abu Hurayra roziyallohu anhu rivoyat qiladi: Sahobalar: Ey Allohning rasuli! Qiyomat kuni biz Parvardigo-rimizni koramizmi? deyishdi. Havo ochiq, bulutsiz, qoq kunduz kuni quyoshni korishingizga biron narsa xalaqit beradimi? -soradi Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ulardan. Yoq, deyishdi sahobalar. Oy tolishib, osmon charogon bolgan kechada oyni korishingizga biron narsa
xalaqit beradimi? soradilar Allohning rasuli. Yoq, deyishdi. Shunda Rasululloh dedilar: Nafsim izmida bolgan Zotga qasamki, Rabbingizni korishga ham hech narsa xalaqit berolmaydi. Banda Parvardigoriga yuzma-yuz qilinadi, Alloh taolo bandasiga deydi: Seni mahluqotning eng mukarrami va sayyidi qilmaganmidim? Seni jufti xaloling bilan qoshmaganmidim, ot va tuyalarni senga boysundirmaganmidim?.. Ha, shunday, deydi bandasi. Menga albatta yuzma-yuzma bolishingni oyladingmi? soraydi Alloh taolo. Yoq, deydi bandasi. Shunda Alloh taolo bandasiga: Meni unutganing kabi Men ham seni unutdim, deydi (Imom Muslim rivoyati). Uyla va tasavur et, ey miskin! Farishtalar yelkangdan ushlagan koyi Allohning oldida turibsan, sorokqa tutilyapsan: Yigitlikni senga nemat etib berdim, uni nimalarga sarflading? Umrni muhlat etib berdim, uni qaylarga sovurding? Senga rizq olaroq mol berdim, halol yol bilan topdingmi, infoq qildingmi? Seni ilm bilan mukarram etdim, bilganlaringga amal qildingmi? Alloh Ozining nematlarini va sening gunohlaringni, Ozining yaxshiliklarini va sening yomonliklaringni birma-bir sanayotgan paytda xijolatu sharmandalikdan qanday ahvolga tushasan? Agar inkor qilsang, azolaring senga qarshi guvohlik beradi. Anas roziyallohu anhu dedi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan birga edik. Bir payt u zot jilmayganday boldilar va dafatan: Bilasizlarmi, nega kuldim? dedilar. Alloh va Uning rasuli bilguvchiroq, dedik. Bandaning oz Parvadigori bilan bolayotgan suhbati meni kuldirdi. Banda: Ey Rabbim, meni zulmdan qaytarmadingmi? deydi. Qaytardim - deydi Alloh taolo. Shunda banda: Rabbim, nafsimga ozim tomondan bir guvoh bolsin deya soradi. Nafsing seni bugun hisob-kitob kilishga, kiromin kotibin amallaringni yozib boruvchi farishtalar guvohlikka kifoyadir dedi Alloh taolo. Keyin bandaning ogzi muhrlanadi, azolarga Gapiring! deya amr qilinadi. Azolar bandaning barcha ishlarini birma-bir aytadi. Keyin bandaga sozlash ixtiyori beriladi, Banda afsus-nadomatlar bilan azolariga qarata: Sizlarga halokat bolsin, men sizlarni qanday ayardim-a?! deydi (Muslim rivoyati). Ey Alloh! Mominning gunohini bekitib, Ozingdan ozgaga bildirmaslik vadang bor. Azolar egasiga qarshi guvohlik bergan paytda xaloyiq oldida sharmanda bolishdan Ozing asra. Bir kishi Ibn Umardan soradi: Paygambar alayhissaom najva ( sirlashuv) haqida nima deganlar? Paygambar alayhissalom (bu haqda) aytadilar. Kimdir Parvardigoringizga yaqin boradi. Parvardigori olam u kishini himoyasiga olib: Falonfalon ishlarni qilding! deydi. Ha, qildim deydi bandasi. Falon-falon ishlarni ham qilding! deb Alloh unga yana boshkd amallarini ham eslatadi. Ha, qildim deya banda barchasini tan oladi. Shunda Alloh taolo: U (foniy) dunyoda gunohlaringni yashirdim. Bu Kun (Qiyomatda) ularni kechiraman deydi (Muslim rivoyati). Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: Kimki bir mominning aybini bekitsa, Qiyomatda Alloh taolo uning aybini bekitadi. Allohning bu marhamati odamlarning ayblarini bekitadigan, ularning nuqsonlariga toqat etib, yomonliklarini ovoza qilmaydigan, giybatdan tiyiladigan momin bandalar uchun umid etiladigan nasibadir. Zero, bunday momin banda Qiyomatda ayni amaliga muvofiq mukofotlanishga munosibdir. Nega parishonsan, xayollaring qayga sochilgan? Ozingni yigib, bir jiddiy oyla. Alloh
aybingni ozgalardan bekitdi! Mahsharga chorlanayotgan sas qulogingga chalinmayaptimi? Agar bilsang, bu - gunohlaringga kifoya qilgulik qorqinchdir. Tasavvur qil: peshona sochlaringdan ushlab, seni sudrab ketishyapti. Ranglaring bozargan, azolaring shalviragan, tizzalaring titrokda, hushing boshingdan uchgan, qalbing iztirobga tola, olam kozingga qorongu, kozlar esa senga tikilgan. Faraz qil, xuddi shu holatda muakkil farishtalar oldidasan. Ular yoningga yaqinlashib, seni Rahmonning arshi qadar otishadi. Allohu subhanahu taolo senga ulug kalomini nido qiladi: Ey Odam farzandi, yaqin kel! Qorquvdan dukillab urayotgan mahzun qalb bilan, kozlaringdan molt-molt yosh tokib, siniq bir axvolda yaqinlashasan. Biron narsa koldirilmasdan yozilgan nomai amoling beriladi. Evox! Senga unut bolib ketgan qanchadan-qancha ishlar nomangga bitib qoyilgan, eslayapsanmi? Qanchadan -qancha ibodatlarni boy berding, buning ofatlaridan gofil qolding? Bas, mana endi senga ularning oqibatlari! Nomai amolingga qara, qanchadan-qancha xijolatdik ishlar va qorqoqliklar! Kanchadan-qancha chekinishlar va ojizliklar! Koshki, Allohning huzurida qanday turishingni, qanday javob berishingni, javob berayotib, qalbing qay axvolga tushishini, ozgina bolsada, sezganingda edi! Keyin gunohlaring birma-bir, oshkora zslatiladi. Fikr et, bundan ortiq uyat va sharmandalik bormi?! Ey bandam! deydi oshanda Alloh. Mendan xayo qilmay, qabih amallarga bosh urdingu, Men xalq etgan mahlukotdan uyalib, ularga chiroyli bolib korinding. Men senga ulardan haqir-roq boldimmi? Mening nazarimni arzimas bilib, ozganing nazarini ulug sanadingmi? Seni nematlantirmadim-mi? Nima seni aldab koydi? Bugun kormayapman, ertaga ham yuzma-yuz bolish yoq degan gumonga bordingmi? Rasululloh sollallohu alayhi va sallam dedilar: Butun olamlar Parvardigori Alloh sizlarning xar biringizni hech qanday tosiq va tarjimonsiz soroqqa tutadi (muttafaqun alayh). Allohning rasuli dedilar: Xdr biringiz ulug va qudratli Alloh oldida turasiz, orada hech qanday tosiq bolmaydi. Shunda Alloh bandasiga xitoban: Seni rizqlantirmadimmi, senga mol-dunyo bermadimmi? deb soraydi. Ha, berding, deydi bandasi. Keyin Alloh: Senga paygambar yubormadimmi? deb soraydi. Ha, yubording, deydi bandasi. Songra ong tomonga qaraydi, jahannamdan ozga narsani kormaydi. Keyin chap tomonga karaydi, jahannamdan boshqasini komaydi. Bas, yarim xurmo bilan bolsa ham dozaxdan saqlaning. Agar topolmasangiz, bitta yaxshi soz bilan bolsa ham dozaxdan saqlaning (Buxoriy rivoyati). Ibn Masud aytadi: Hali har biringiz munavvar kechada tolin oy bilan yolgiz kolganingiz kabi ulug va qudratli Zot bilan yuzma-yuz bolasiz. Shunda Alloh deydi: Ey Odam farzandi! Nima seni Allohga ibodat qilmasang ham bolaveradi deb aldab qoydi. Ey Odam farzandi! Bilganlaringta amal qildingmi? Paygambarlarga nima deb javob berding? Ey Odam farzandi! Men koz oldingda kuzatguvchi emasmidim, harom narsalarga qarading?! Men senga boyin tomiringdan ham yaqii emasmidim, faxshu giybatlarga quloq tutding... Shunday deb Rasululloh yana bir nechta azolarnn sanadilar. Mujohid aytadi: Qiyomat kuni banda to tort narsa xususida soralmagutgcha ulug va qudratli Zot oldidan ketmaydi: yoqotgan umri; amal qilgan ilmi; ozib tozdirgan jasadi qaerdan topib, qaerga sarflagan moli. Ey miskin! U Kuniing xijolati, xijolat paytidagi xatar naqadar ulug! Chunki u payt sen
ikki yol orasida bolasan: yo senga aytiladi: Dunyoda sodir etgan gunohiigni bekitdim, bugun uni kechiraman. Avvalgilaru oxirgilar havas qilgulik bu holdan boshing osmonga yetadi. Yoki farishtalarga aytiladi: Bu yomon bandani ushlanglar, boglanglar. Songra jahannamga uloqtiringlar. Oshanda yeru osmonlar sen uchun yiglaydi. Bu yigi sening ulug musibatingga, Allohning toatidan benasib qolib chekayotgan qattiq hasratingga, oxiratingni bebako va tuban bir dunyoga almashganingga munosib yigingdir. Mezon - tarozining sifati Mezon yani, amallar tortiladigan tarozi haqida hech oylab korganmisan? Koz oldingga keltir: gunoh va savoblar bitilgan nomalar ong va solga sochilib uchadi, odamlar uch guruhga ajraladi. Birinchi guruh birorta savob amali yoq odamlardan iborat. Dozaxdan kop-kora boyin chiqib, qush donni tergan kabi ularni teradi va barchasini yigishtirib jahannamga uloqtiradi. Olov ularni komiga tortadi. Shunda: Bu jahannamiylar abadiy badbaxtlikka tushdilar degan nido eshitiladi. Ikkinchi guruh begunoh odamlardir. Ularga; Allohga doimiy hamd aytuvchilar ornidan tursin deyiladi. Ular ornidan qalqib, jannat sari yuradilar. Songra kechalarini ibodat bilan otkazuvchilar va dunyo tijorati Alloh taoloning zikridan chalgitmagan kishilarga ham shu muomala qilinadi. Keyin ularga: Bu jannatiylar boqiy saodatga ketdi degan nido boladi. Uchinchi guruh kopchilikni tashkil etib, ular yaxshi va yomon amallarni aralash qilgan kishilardir. Ularning yaxshi amali kopmi yo yomonimi, bu yolgiz Allohga ayon. Lekin Alloh taolo Ozining afvidagi fazlini va jazosida-gi adlini bandalariga ham bildirish uchun ularning amallarini taroziga soladi. Gunoh va savob amallar oralgan noma va sahifalar har tomonga sochilib uchadi... Tarozi qurshtadi. Kozlar nomalarga tikilgan: nomalar ta-rozining ong pallasiga tushadimi yoki chap pallasiga? Sonfa nigohlar tarozining tiliga qadaladi: gunohlar tomon ogir bosadimi yo savoblar? Bu daxshatli holat xaloyiqning aqlini shoshiradi. Hasan Basriy rivoyat qiladi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam boshlarini Oisha onamizning tizzalariga qoyib uxlayotgan edilar. Oisha onamiz oxiratni eslab yigladilar. Hatto koz yoshlari sarvari olamning yonoqla-riga tushib, u zotni uyqudan uygotib yubordi. Shunda Allohning rasuli: Nega yiglayapsan, ey Oisha? - dedilar. Oxiratni esladim. Siz paygambarlar Qiyomat kunida ahlingizni esga olasizmi? soradi Oisha. Jonim izmida bolgan Zotga qasamki, uch yerda kishi kishini esga olmaydi: tarozi qurilib, amallar tortilayotgan paytda (chunki osha payt Odam farzandining kozi yen-gil yo ogir kelayotgan tarozi pallasiga qadalgan boladi nomai amoli berilayotganida (bu paytda bandaning nazari ong yo chapdan kelayotgan nomadan uzilmaydi); sirotdan otayotganda (Abu Dardo rivoyati). Anas ibn Molikdan rivoyat qilinadi: Qiyomat kuni Odam farzandi tarozining ikki pallasi orasiga keltiriladi. Unga bir farishta vakil kilingan boladi. Agar bandaning tarozisi ogir kelsa, farishta odamlar eshitadigan ovozda nido qiladi: Falonchi abadiy saodatga erishdi. Agar tarozisi yengil kelsa, farishta barcha eshitadigan ovozda: Falonchi abadiy badbaxtlikka yuz tutdi deya nido qiladi. Tarozining savoblar qoyiladigan pallasi yengil kelganida azob farishtalari qollarida temirdan bolgan tohmoqlar bilan, ustlarida olov kiyimlarda kelishadi va dozaxning nasibasini dozaxga olib ketishadi. Rasululloh sallalloqu alayhi vasallam Qiyomat haqida dedilar: Alloh taolo Qiyomat
kuni Odam alayhissalomga nido qilib: Ey Odam, tur, jahannamiylar guruhini jonat, deydi. Ular qancha? deb soraydi Odam alayhissalom. Har mishtadan toqqiz yuz toqson toqqizta! Bu sozlarni eshitgan sahobalar qattiq gamga botdilar, kulish neligini unutdilar. Rasuli akram ashobida sodir bolgan bu ahvolni korib: Amal qilinglar, xushxabar beringlar! Muhammadning joni Uniki bolgan Zotga qasamki, dunyoda siz bilan birga yana ikkita mahluq bor... Kim ular, ey Allohning rasuli? deyishdi, Yajuj va Majuj, dedilar Rasuli akram. Qavm endi oziga keldi. Rasululloh dedilar: Amal qilinglar va xushxabar beringlar! Muhammadning joni Uniki bolgan Zotga qasamki, Qiyomat kuni odamlar orasida sizlar tuyaning yonboshidagi holdek, otning tizzasidagi bortib, qavarib turgan yeridek kozga tashlanasizlar (muttafaqun alayh). Davogarlarning sifati va mazlumlar haqqining qaytarilishi Tarozining qorqinchi va xataridan voqif bolding. Kozlar tarozining tiliga qadalib qolgan: Bas, endi (u kunda) kimning tortilgan (yaxshi amallari) ogir kelsa, ana osha (inson) rozi boladigan-orzu qiladigan xayotda bolur. Endi kimning tortilgan (yaxshi amallari) yengil kelsa, uning joyi jarlikdir! (Al-Qoria, 6-9 oyat). Bilgil! Bu dunyoda nafsini hisob-kitob qiladigan, amallari, sozlari, laxzalarini shariat mezoni bilan olchaydigan kishigina tarozining xataridan najot toladi. Umar roziyallohu anhu dedi: Hisob berishingizdan oldin nafsingizni hisob-kitob qiling. Taroziga qoyilishidan avval amallaringizni torting Nafsni hisobga tortish - olimdan oldin barcha gunohlardan holis tavba qilish, Alloh taolo farz etgan amallarni bajarishda qoyilgan nuqsonlarni onglash, mazlumlar haqqini qaytarishdir. Kimki kimgaki tili, qoli, qal-bida yomon gumoni bilan ozor yetkazgan bolsa, halollanib olsin, yani ozi ozor bergan har bir mazlumni topib, uni rozi qilsin. Toki umrining oxirigacha qalbi pok bolib, unda bironta mazlumning haqi, bironta ado qilinmagan farz qolmasin. Bunday insonlar jannatga hisob-kitobsiz kiradilar. Mazlumlar xaqini ado qilmay ketgan kishining ahvoliga voy! Koz oldingga keltir: davogarlar xaqqini talab qilib, atrofini orab olishadi. Kimdir uning qoliga, kimdir sochiga, kimdir yoqasiga yopishadi. Biri menga zulm etding desa, yana biri meni sokding deydi. Birovi meni haqorat etding desa, boshqa birovi men yogimda ozimga yoqmagan narsalar bilan meni eslading deydi. Kimdir menga qoshni bolding, lekin qoshnichilikni buzding, desa, yana kimdir men bilan muomala qilding, lekin aldading, deydi. Yana birovi men bilan oldi-berdi qildingu, meni chuv tushirib ketding desa, boshqasi molning aybini mendan yashirding, bahosini kotarib, yolgon sozlading deydi. Kimdir aytadi: Muhtojligimni kording, bilding, boy bolaturib, holimdan xabar olmading. Yana biri deydi: Men mazlum edim. Zulmni mendan daf qilishga qodir bolaturib, zolimga yaltoqlik etding, uning istagiga yurding. Shunday ahvolda turganingda davogarlar senga tirnoqlarini botiradi, yoqangdan mahkam ushlab, haqlarini talab qiladi. Sen ularning kopligidan ozingni yoqotgan holda hayratda qotasan: nahotki, umring davomida sen muomala qilgan kishilar ichida senda haqqi bolmagan yoki sen giybat, xiyonat etmagan yo masxaraomuz nazaring bilan
qaramagan birorta odam topilmasa?! Sen bu dahshatli iskaijadan qutulishga urinasan, umidla Parvardigori Egamga boyningni chozasan, koshki u Zot bu qollardan seni xalos etsa. Shunda qulogingga ulug va qudratli Zotning nidosi eshitiladi: Bu Kunda har bir jon ozi qilgan ish amali bilan jazolanur. Bu Kunda (hech kimga) zulm qilinmas (Gofir, 17-oyat). Osha paytdagi dahshat qalbni ildizidan sugurgandek boladi, nafs halokatiga aniq ishonadi va Alloh taoloning Oz paygambari orqali ogohlantirganlarini eslaydi: (Ey Muhammad), siz hargiz: Alloh zolim kimsalarning qilayotgan amallaridan gofil, deb oylamang! Faqat Alloh ularning (jazolarini) kozlar (dahshatdan) qotib qoladigan (qorqinchli qiyomat) kuniga qoldirmoqda, holos. (U kuni) ular boshlarini (osmonga) kotargan hollarida (chorlangan tomonga hisob-kitob uchun) chopurlar. Kozlari ozlariga qaytmaydi (yani, qorquvdan qotib qolib, ozlarining qanday holda ekanliklarini ham kormaydilar)... (Ibrohim, 42-43-oyatlar). Bugun sen odamlarning izzat-nafsiga tegib, ularning mollarini yeb, oyiab-kulib yuribsan. Bugun sening quvonching naqadar cheksiz! Lekin u Kun - adolat gilami uzra Rabbingning xuzurida turganingda, senga siyosat bilan xitob qilinayotgan bir paytda hasrating naqadar cheksiz bolur! Sen u Kunda muflis, faqir, ojiz, hatto uzr aytishga ham yaroksiz, siniq bir ahvolda qolasan. Evoh! Umr boyi ter tokib topgan yaxshiliklaring u Kuni haqlari uchun evaz sorayotgai davogarlaring hisobiga otka-ziladi. Abu Hurayra roziyallohu anhu shunday rivoyat qiladi: Paygambar alayhissalom dedilar: Muflis kim bilasizlarmi? Ey Allohning rasuli! Bizningcha, muflis na dirhami, na dinori, na boshqa matohi bor kishidir, dedik. Shunda Paygambar alayhissalom aytdilar: Ummatimning muflisi Qiyomat kuni Parvardigorining xuzurida oqigan namozi, tutgan rozasi, bergan zakoti bilan hozir boladi. (Lekin shu ibodatlarni ado etgani holda) u kimnidir sokkan, kimningdir obrosini poymol qilgan, birovning molini yeb ketgan, birini urgan, boshqasining qonini tokkan. (Bu mazlumlarning) buiisiga ham, unisiga ham uning yaxshiliklaridan olib berilaveradi. Natijada, mazlumlarning haqlaridan hali qutulmay turib, (topgan barcha) yaxshiliklari tugab boladi. Endi unga davogarlariing gunohlari yuklanadi, Keyin u jahannamga uloqtiriladi (Abu Hurayra rivoyati). Bas, u Kundagi musibat haqida oyla. Aytchi, riyo ofatlaridan, shayton hiylalaridan omonda bolgan biron yaxshiliging bormi?! Bilgilki, agar bitta xayr amalni uzoq muddatlarda, ming mashaqqat bilan bu ofatlardan omon saqlab qolganingda ham oxiratdagi davogarlaring sevdan pesh-qadamroq u amalga yetadi va uni oziniki qilib oladi. Nafsingni bir tergab, taftish qilib kor! Kunduzni roza, kechani namoz bilan otkazishga tirishding. Keyin bildingki, hali kun tugab ulgurmasdanoq, tiling giybatga shoshibdi. Endi oylab kor, shuncha topgan savoblaring qaerga ketdi?! Xosh, haromu shubhali narsalarni yeganlaring, to-atlarni nuqsonli ado qilganlaringchi? Bunga qanday chidash mumkin?! Shoxsizlar uchun shoxlilardan qasos oli-nadigan kunda qanday qilib mazlumning haqlaridan xalos bolishni umid etyapsan? Abu Zar shunday rivoyat qiladi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ikkita qoyning suzishayotganini kordilar va: Ey Abu Zar, bularning nima uchun suzishayotganini bilasanmi? deya soradilar. Yoq, dedi Abu Zar.
Lekin Alloh biladi, hali Qiyomat kuni ularshshg ortasida hukm qiladi (Imom Ahmad rivoyati). Abu Hurayra Alloh taoloning: Yerda sudralib yurgan har bir jonivor, osmonda qanot qoqayotgan har bir qush xuddi sizlar kabi (Bizning qol ostimizdagi) jamoalardir. Kitobda (yani taqdiri azal kitobida) biron narsani qoymay (yozganmiz). Keyin hammalari Parvardigori dargoxiga toplanurlar (Anom, 38-oyat) oyati xususida dedi: Alloh taolo Kiyomat kuni barcha mahluqshi toilaydi. U Zotngng adolati hatto shoxsiz hayvonning shoxli xayvondan intiqom olinishigacha joriy boladi. Keyin Alloh taolo (ularga): Tuproq bol! deb amr qiladi. Shunda kofir kimsa: Koshki men tuproqqa aylansam zdi deb qoladi. Ey miskin! U Kun amallaring sahifasiga boqib, nomai amolingni savob ishlardan holi korasan. Axir sen qancha yaxshi amallar qilgan eding, savob uchun qanchalar ter tokkan eding, Shunda sen: Qani, qaerga ketdi mening yaxshi amallarim? deb zorlanasan. Sening savoblaring mazlum davogarlaring sahifasiga otkazildi deya javob beriladi. Saxifang gunohlar bilan tolganini korasan. Holbuki, bu sening gunohlaridg emas. Holbuki, sen bu gunohlardan tiyilish uchun kanyaalar mashaqkdt chekkansan. Ey Rabbim, axir bu gunohlarni men qilmaganman-ku! deysan. Ha, bu sendan aldangan, sen sokkan, sendan yomoshgak korgan, koshnichilik, suhbat, munozara va boshkd muomalalarda sendan zulm korgan qavmning gunohlaridir deyiladi. Ibn Masud shunday rivoyat qiladi: Rasululloh dedilar: Shayton arab yerida sanamlarga ibodat qilinishidan noumiddir. Lekin butparastliqtsan xaqirroq bolgan gunohlaringiz uni xursand qiladi. Aslida shu kichik gunohlar sizni xalokatga yetaklaydi. Kuchingiz yetgancha zulmdan saklaning. Zero, banda Qiyomat kunida Alloh taoloning huzuriga toglar qadar ibodatlari bilan kelib, ular menga najot beradi, deb oylaydi. Holbuki, osha payt uning oddiga boshqa bir banda kelib: Rabbim, bu bandang menga zulm etdi deydi. Uning savoblaridan oling deb bugoradi Alloh. Savoblari toglarcha bolgan bandaning bironta yaxshiligi qolmagun-cha bu hol davom etadi. Buning misoli, safarga otlanib, yaydoq bir sahroda toxtagan musofirlarning holatiga oxshaydi. Ularning yonida otinlari yoq. Otin terib kelish uchup ular turli tomonlarga tarqalishadi. Sal vaqt otmay, yigilgan otinlardan katta gulxan yoqib, xohlaganlariga erishishadi- (yani, birorta otin yoq edi, anchagtsha otin yigshpdi, uni yoqib, issigidan foydalanishdi, sal fursatdan song shuncha otindan hech narsa qolmadi) (Ahmad rivoyati). (Ey Muhammad), hech shubhasiz siz hai olguvchidirsiz, ular ham olguvchidirlar. Songra albatta sizlar qiemat Kunida Parvardigoringiz huzurida (bir-birlaringiz bilan) talashib-tortishursizlar (va siz oz zimmangizdagi paygambarlikni tola-tokis yetkazganingizga hujjat keltirursiz, ular esa sizni yolgonchi qilib, kufru zalolatda otganlariga turli bahonalarni rokach qilurlar, ammo Allohning adolatln hukmidan qochib qutula olmaslar) ! (Zumar, 30-31) oyatlari nozil bolganda Zubayr ibn Avvom: Ey Allohning rasuli! Bu dunyoda gunohlarga botib talashib-tortigaganlarimiz, (u Kunda) yana xuddi shu tarzda takrorlanadimi? deb soradi. Ha, har bir haq egasining haqqi tola ado etilgunga qadar takrorlanadi, dedilar Allohning rasuli. Shunda Zubayr: Allohga qasamki, ahvol ogir dedi (Imom Ahmad rivoyati). Ha, u Kun shunday shiddatliki, zarracha otinch otmas. Bitta tarsaki, bitta soz uchun intiqom olinur, zolimda mazlumning haqi kolmas. Anas ibn Molik aytadi: Rasulullohning shunday deganlarini eshitdim: Alloh taolo bandalarini yalangoch, changga belangan va buqm>> holida tiriltirur. Buqm nima degani? deya soradik.
Ular hech vaqosiz bolishadi. Uzoqdagilar xuddi yaqin-agilardek eshitadigan ovozda Alloh taolo ularga nido qiladi: Podshoh Menman, Qozi Menman! Jannat ahlidan bolgan kishida jahannam ahlidan bolgan kishining haqqi bor ekan, to osha haq olinmaguncha, u jannatiy jannatga kirmaydi. Dozax ahlidan bolgan kishi ham to jannat ahlidap bolgan kishining hakqini ado qilmaguncha dozaxga kirmaydi. Hatto, bu haq bir tarsaki bolsin, (albatta uning uchun qasos olinadi). Axir biz ulug va qudratli Allohning huzuriga yalangoch, changga belangan va hech vaqosiz holda borsak, qanday qilib haqlarni ado qilamiz? dedik. Savoblariigiz va gunohlaringiz evaziga, dedilar Allohning rasuli (Imom Ahmad rivoyati). Ey banda, Allohdan qorq! Kishilarning mollarini nohaq yollar bilan olib, ularga zulm kilishdan, izzat-nafsiga tegib, kongillarini xijil etib koyishdan, muomalada xu-lqqa zarar yetishidan saqlan. Albatta Alloh va bandasining ortasida bir xoslik, yaqinlik bor. Olamlar Parvardigori magfiratli Zot, kechirimli bol. Kimning zimmasida mazlumlar haki yigilib qolgan ekan, darhol tavbaga shoshsin. Mazlumlar hali haqini sorab, qistovga oladi. Bas, Intiqom kuniga hozirlik kor, savob amallarni kopaytir. Alloh va ozinggagina ayon yaxigaliklarni paydo qil. Kamoli ixlos bilan qilingan bu yaxshiliklarni Allohdan ozga hech kim bilmasin. Shoyad shunday amallardan biri seni Parvardigoringga yaqinlashtirar va momin dostlarini bandalarining haqlaridan xalos etishdek lutfiga sazovor etar. Anas ibn Molik Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan shunday rivoyat qiladi: Paygambar alayhissalom huzurida edik. U zot kuldilar, hatto kurak tishlari kori-nib ketdi. Shunda Umar: Otachsham Sizga fido bolsin, ey Allohning rasuli! Nima Sizni kuldirdi? deya soradi. Ummatimdan ikki kishi ulug va qudratli Alloh qarshisida tiz chokkan holda turibdi. Biri: Ey Rabbim, birodarimdan haqqimni olib ber dedi. Shunda Alloh taolo: Birodaringning haqqini ber deb amr qildi. Rab-bim, hakqini qanday qilib beray, bitta ham savob amalim qolmadi-ku?! dedi u. Bitta ham savob amali qolmabdi, nima qilasan? dedi Alloh haqqini talab qilgan kishiga. Ey Rabbim, gunohlarim unga yuklansin, dedi u. (Birdaniga Rasululloh sollallohu alayhi vasallam jim bolib qoldilar), kozlari tola yosh edi, yigladilar, songra dedilar: Darhaqiqat, u Kunning xatari ulug. U Kunda odamlar gunohlari boshqaga yuklanishga muhtoj boladilar... Keyin Alloh taolo haqqini birodaridan talab qilayotgan bandasiga dedi: Boshingni kotar, jannatlarga nazar sol! U boshini kotarib: Yo Rabbiy, kumushdan bolgan baland shaharlarni, duru marvaridlar bilan bezatilgan oltin qasrlarni koryapman. Bular qaysi paygambarniki yo qaysi siddiqniki yoxud qaysi shahidniki? dedi hayratlanib. Shunda Alloh taolo: Kim Menga kiymatini tolasa, shuniki, dedi. Ey Rabbim, kim ham bu qasrlarning qiymatiga ega bola olardi, dedi u umidsizlanib. Sen unga ega bololasan, dedi olamlar Parvardigori haqqini birodaridan davo qilayotgan bandasiga. Qanday qilib? - soradi u. Birodaringni kechir, dedi ulug va qudratli Zot. Ey Rabbim, men uni kechirdim! Shunda Alloh taolo dedi: Qani, birodaringning qolidan ushla va uni jannatga yetakla! Keyin Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: Allohdan qorqinglar!
Oralaringizni isloh qilinglar! Chunki, Alloh mominlarning orasini isloh qilur (Ibn Abu Dunyo rivoyati). Demak, bu orinda: oralarimizni isloh qilmoq Allohning xulqi ila xulqlanmoq va shu yol bilan bu buyuk martabaga noil bolmoq xikmati eslatilyapti. Bir tasavvur qil: sahifang kishi xaqidan holi yoki Rabbing seni Oz lutfi ila afv etdi, abadiy saodatga ishonching komil. Hukm yerini tark etar ekansan, senga rizodai kiyim kiydirildi, songsiz saodatga, tuganmas nematlarga qaytyapsan, qanchalik kuvonchga tolasan?! Sevinch va su-rurdan qalbing uchib ketay deydi. Yuzing oppoq va nurli, xuddi kechasi porlagan tolin oydek. Tasavvur qil, xaloyiq oldidan boishngni tik tutib, gunoh yuklarydan ozod holda kor tokib otyapsan. Atrofingda mayin shabada gir-gir esadi, baxtiyor peshonangdan rizo musaffoligi yogiladi. Av-valgilaru oxirgilar senga, sening holingga havas ila bo-qadi. Husning va jamolingga suqlanib qaraydi. Oldingda va orqangda farishtalar yuradi, barchaning koz ongida: Bu falon ogli falon! Alloh undan rozi boldi va rozi qildi, U abadiy saodatga erishdi! deb nido qilishadi. Bir oylab kor! Oxiratdagi bu makom riyokorlik va hiylakorlik bilan xalqning qalbida qozongan bu dunyodagi soxta martabangdan ulugroq emasmi?! Bas, oxirat maqomini bu martabadan beqiyos darajada yuksak deb bilar ekansan, endi samimiy bol. Ulug va qudratli Zot bilan muo-malada sof ixlos va sodiq niyat bilan bu maqomni idrok qilishga intil. Boshqa yol yoq! Alloh asrasin, agar sahifangdan sen arzimas deb bilgan, holbuki Alloh nazdida ulug deb sanalgan gunohlar chiqsa, senga Allohning nafrati yogiladi: Senga lanat bolsin, ey yomonlikning quli! Ibodatingni qabul qilmayman. Bu nidoni eshitiboq, yuzing qorayadi. Alloh taoloning gazabiga sababchi bolganing uchun farishtalar ham sendan gazablanadi va: Senga bizning va butun xaloyiqning lanati bolsin! deyigaadi. Keyin oldingda azob farishtalari hozir bolib, qahr bilan senga tashlanishadi, peshona sochingdan ushlab, butun xalq oldida yuzingni yerga sudrab otishadi. Xaloyiq qorayib ketgan yuzingga qarab, xor bolganingni korishadi. Sen ozingga jahannamni, halokatni chorlaysan. Shunda senga: Bugun sen bitta emas, kop halokatlarni ozingga chorla! deyiladi va farishtalar nido qilishadi: Bu falon ogli falokdir, Alloh uni sharmanda etdi, xor qildi, qabih qilmishlari uchun lanatladi. Bas, u abadiy badbaxtlikka ketdi. Bu sharmandalik gunohlarni bandalardan yashirib, davomli qilganing yoki bandalarning mehrini qozonishni talab etganing-uchun yoxud faqat ularning huzurida aybing ochilib qolishidan qorqqaning uchun sodir boldi. Bu na-kadar ulkan jaholat! Inqirozi muqarrar dunyoda banda oldida sharmanda bolishdan bor kuchingni sarflab saqla-nasan. Lekin bundan ulugroq sharmandalik - Mahshar ahli oldida Allohniig gazabiga uchrashdan, jahannamga uloqti-ruvchi azob farishtalarining alamli azobidai qorkmaysan. Bu tafsilotlarning barchasi senga tegishli, ammo oldingda bulardanda ulugroq xatar bor, u Sirot xataridir. Sirot Alloh taolo dedi: Biz taqvodor zotlarni otliq hollarida Rahmon dargohiga toplaydigan va jinoyatchi kofirlarni jahannamga tushishlari uchun haydaydigan kunni (eslang)! (Maryam, 85-86-oyatlar). Mana shu dahshatlardan song odamlar Sirot tomon haydaladilar. Jahannam uzra
chozilgan Sirot qilichdan otkir, qildan ingichka koprikdir. Kimki bu olamda hayotini togri yolga qurgan bolsa, oxirat Sirotidan otish uning uchun yengil boladi va najot topadi. Kimki bu dunyo xayotida togrilikdan chalgigan va gunoh yuklarini yelkaga ortib olgan bolsa, Sirotga avval kadam qoyishi bilanoq, qoqiladi va qulaydi. Tasavvur qil: oldingda tubsiz, qop-qora jahannam ustiga qurilgan qilday ingichka koprik, yuraging qorquvdan orqaga tortadi. Shunda qulogingga jahannamning gazab bilan okirgan faryodi eshitiladi. Holing nochor, qalbing iztirobli, oyoqlaring dirdir titrayotgan bolishiga qaramasdan, koprikdan yurishga majbursan. Eng alamlisi, yelkangga nafaqat bunday nozik koprik, balki keng yolda ham tekis yurishingga moyaelik qiladigan yuklarni ortib olgansan. Ongmi yo chapmi, bitta oyogingni koprikka asta koyar ekansan, qilichning damidek otkirlikni sezib seskanasan. Oldingda xaloyiq: kimdir qokilyapti, kimdir qulayapti, azob farishtalari ularni changak va ilgaklar bilan jahannamga tortyapti. Shularga guvoh bolib turgan paytingda birdaniga sen keyingi qadamingni tashlashga majbur qili-nasan. Koz oldingda odamlar oyoqlari osmondan bolib, boshlari bilan jahannamga qulayaptilar... bor kuchinpsh so-rib, toliqtirib tashlaydigan tepalik, nafasni bogib qoyadigan darajadagi tor yolak! Naqadar dahshatli manzara! Osha ondagi holingga nazar sol: goyo emaklab bir tepalikka kotarilyapsan, yelkangga ogir yuk ortilgan. Ongga, chapga qayrilib, odamlarga qaraysan, dozaxga kulashyapti. Paygambar alayhissalom: Yo Rabbim, salomat qil, salomat qil deyapti. Sirotdan otolmay, jahannam kariga qulagan xaloyiqning azob va halokat tola faryodlarini eshitasan. Endi aytchi, oyoging toyib ketsa, songgi nadomatdan ne foyda?! Usha payt halokatni ozingga chorlab, shunday deb qolmaysanmi: Eh, koshki edi, men hayot vaqtimda solih amallar qilib otgan bolsam! Eh, koshki edi, Paygambar alayhissalom bilan bir yolda bolgan bolsam! Boy bolsin menga, koshki edi, falonchini ozimga dost tutmagan bolsam! Eh, koshki edi, qaytadan tuproqqa aylanib, butkul unut bolib ketsam! Ex, koshki edi, onam meni tugmagan bolsa! Osha payt lovullagan olov seni qariga tortadi va nido keladi: (Alloh) aytdi: (Jahannamda) xor bolingiz va Menga soz qotmangiz! (Mominlar, 108-oyat). Chinqirasan, ingraysan, yordam sorab baqirasan, nafasing bogzingga tikiladi. Ha, hali oldingda mana shunday xatarlar turibdi. Ajabo, bugun aqling u xatarlar xususida oylarmikan, ularni tasdiqlarmikan? Agar ishonmasang, bilki, joying abadiy jahayanamdir. Yoq, sen bu muqarrar vo-qelikka ishonasan, uni tasdiqlaysan-u, ammo negadir gofillik ogushidasan, erta uchun xozirlik korishda sustkashlik qilyapsan. Bu ziyon va tugyondan boshqa narsa emas. Alloh taologa tola itoat qilish va gunohlarni tark etish bilan u Zotning roziligi yolida harakat qilmasang, iymoning foyda beradimi?! Agar oldingda Sirot va undan otish daxshatidan boshqa birorta qorqinch bolmaganida ham mana shu daxshatning ozi (umrbod) qorqishingga kifoyadir. Allohning rasuli deydilar: Sirot jahannam uzra quriladi. Paygambarlar ichida men birinchi bolib ummatlarim bilan undan otaman. U Kun paygambaralardan boshqa hech kim gapirmaydi. U Kun paygambarlarning duosi: Allohim salomat qil, Allohim salomat qil degan sozlar boladi. Jahannamda sadon osimligining tikoniga oxshash changaklar bor. Sadonning tikonini korganmisizlar? Ha, korganmiz, ey Allohning rasuli, deyishdi. Changaklar sadonning tikoniga oxshaydi, biroq bu changaklar juda katta,
ularning sanogini bir Alloh biladi. Odamlar u changaklarga amallari bilan ilinadilar, kimdir halokatga yuz tutsa, kimdir etlari shilinib, si-lynib, keyin najot topadi (muttafaqun alayh). Abu Said Xudriy Paygambar alayhissalomning shunday deganlarini rivoyat qiladilar: Odamlar usti tikonu changaklarga tola jahannam koprigidan otishar ekan, ong va chap tomonlaridan changaklarga ilinadilar. Koprikiing ik-kala tarafida turgan farishtalar: Allohim, salomat qil, Allohim, salomat qil deyishadi tinimsiz. Kimdir koprikdan chaqmoq kabi otsa, kimdir shamol kabi otadi. Kimdir chopqir ot kabi, kimdir yugurib otadi. Kimdir yurib otsa, kimdir emaklaydi, yana kimdir sudraladi. Axli dozax esa na oladi, na yashaydi. Kimlardir gunohlariga kora jazolanadi, kuydiriladi, komirga aylanadi, songra shafoatga izn yeriladi (muttafaqun alayh). Ibn Masud roziyallohu anhu Paygambar alayhissalomning shunday deganlarini rivoyat qiladi: Alloh taolo avvallaru oxirgilarni malum Kunda shak-shubxasiz mahsharga toplaydi. Ular samoga kozlarini tikkan holda qirk yil hukmni kutib turishadi.Keyin mominlarga: Boshlaringizni kotaring deyiladi. Boshlarini kotarishadi. Bas, ularga amallariga yarasha nur ato qilinadi. Kimgadir ulkan tog barobar nur beriladi va bu nur uning oldida yuradi. Kimdir bundan kichikroq, kimdir xurmo daraxticha, kimdir undan ham ozroq nurga ega boladi. Hatto oxirgi kishiga be-rilgan nur oyogining bosh barmogi kadar yergagina yetadi, shu darajada xira yoruglik taratadiki, goh yenadi, goh ochadi. Nur taralib, oyoq osti koringan paytda yuradi, ochganida toxtab qoladi. Songra ularning nurlari miqdoriga kora Sirotdan otishlari zikr qilinadi: Kimdir koz ochib yumguncha,kimdir chaqmoq kabi, kimdir bulut kabi, kimdir uchar yul-duz kabi, kimdir uchqur ot kabi, kimdir chopqir kishi kabi otadi. Nuri oyogining bosh barmogi qadar yerni yoritgan kishi yuzlari, qollari, oyoqlari bilan sudralib, emaklaydi. Bitta qolini oldinga tashlaydi, ikkinchisi orqaga tortadi, bitta oyogini yerdan uzsa, narigisi osilib qoladi. Hatto olov uning yonlarigacha keladi. Bu xatarlardan qutulgach, koprik ustida turib, deydi: Allohga hamd bolsin, hech kimga bermagan nematini menga ato etdi, jahannamni korganimdan song undan najot berdi. Keyin uni jannat eshigi oldidagi kolga olib kelib, chomiltirishadi (Ibn Adiy va Hokim rivoyati). Anas ibn Molik aytadi: Paygambar alayhissalomning shunday deganlarini eshitdim: Sirot qilich kabi otkir, qildek ingichkadir. Farishtalar momin va mominalarni qutqaradilar. Jabroil alayhissalom mening belim (kamarim) dan tutadi, men: ey Rabbim, salomat qil, salomat qil, deyman. U Kunda toyib ketuvchi erkaklar va toyib ketuvchi ayollar kop boladi (Bayhaqiy rivoyati). Ey inson! Fursating ganimat. Sirot xaqida, uning daxshat va qorqinchi xususida oyla. Chunki Qiyomat kuni dahshatlaridan eng omon kishi bu dunyoda u hakda kop oylagan kishidir. Negaki, Alloh bir bandada ikkita korkuvni jamlamaydi. Kimki Qiyomat kuni dahshatlaridan bu dunyoda qorqsa, oxiragda u dahshatlardan omon boladi. Lekin bu orinda Qiyomat daxshatlarini eishtgan paytda qalblar erib, kozlardan yoshlar kuyulib, hech qancha otmasdan, qaygular unutilib, oyin-kulguga beriladigan ayollarga xos yengil-yelpi korqinch nazarda gutilmayapti. Bu qanaqasiga qorqinch bolishi mumkin?! Axir, korqkan narsadan qochiladi, kimki bir narsaga yetishni umid qilsa, uni izlaydi. Alloh taologa gunoh qiljtsdan tosadigan va U Zotga toat qilishga undaydigan xavfgina, faqat shu xavf seni qutqaradi. Ayollarning yengil-elpi qorkuvidan ham yengilrogi ahmoqlarning qorquvidir. Kdchonki ular Qiyomat daxshatlarini eshitsa, tillari darhol panoh tilashga shoshiladi: Allohdan yordam sorayman, Alloh bizni panohingga ol, Allohim salomat qil... deydiwww.ziyouz.com kutubxonasi 20
yu, xalokatining sababi - gunohlardan qaytmaydi, Alloh qaytargan ishlarni kilishda davom etaveradi. Shayton uning panoh tilashidan kuladi. Uning misoli, shundoq yonida mustahkam qala turib, qalaga bekinmasdan, ozi tomon odimlayotgan vahshiy hayvonni kutib otirgan kishiga oxshaydi. U uzoqdan yirtqichshshg yovuz, soyloq tishlarini, bahaybat gavdasini koradi va tilida tinimsiz: mustaxkam qala meni panohiga oladi, qalaning puxta qurilishi va pishiq ustunlari meni yirtqichdan qutqaradi, deya takrorlaydi. Bularni u faqat tilida aytadi-yu, amalda joyidan jilmaydi. Bu tarzda yirtqichdan xalos bolish ota kulguli emasmi?! Oxirat dahshatlaridan saqlovchi yagona qala La ilaha illallohdir. Kimki bu kalimani aytar ekan, endi u ki-shining yagona maqsadi Alloh taolo va uning uchun endi Allohdan ozga ibodat qilinadigan zot yoq. Havoyi nafsini oziga iloh qilib olganlarning La ilaha illalloh deganlari esa yolton, ularning ahvoli xatarli. Agar yuqorida aytilganlarni bajarishdan ojiz bolsang, Allohning rasuliga mehr qoy, u zotning sunnatlarini ulug bil, ummatlari ichidagi solih kishilarning hurmatini qozon, ularning duosi bilan baraka tol. Balki shunda Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning yoki u zotning ummatlaridan bolmish solih kishilarning shafoatiga noyil bolarsan, oxirat uchun yiqqan sarmoyang kam bolsada, balki shafoat tufayli najot toparsan. Shafoat Bilgil, mominlardan bazi toifalarning dozaxga kirishi haq. Albatta Alloh taolo bunday mominlarga nisbatan paygambarlar va siddiqlarning shafoatini qabul qiladi. Ummatning ulamosi va solih kishilari, umuman, Alloh taolo dargohida martaba va chiroyli muomalaga sazovor har bir banda ozining aqli, yaqinlari, dostlari, tanishlariga shafoat qilishi mumkin. Ey inson! Shafoat qilinishga munosib darajada bolish ishtiyoqi aslo konglingni tark etmasin. Hech qachon hech kimni kamsitma. Chunki, Alloh taolo Uzining dostligini bandalari ichiga yashirgan. Sen qaydan bilasan, balki kozda-ring nazarga ilmayotgan kishi Allohning dostidir?! Ey inson! Birorta gunohni kichik sanama.Chunki, Alloh taolo gazabini gunohlar ichiga yashirgan. Sen qaydan bilasan, balki Allohning gazabi sen arzimas deb bilgan osha gunoh ichra yashirindir. Ey inson! Birorta ibodatni kichkina deb bilma. Chunki, Alloh taolo Oz roziligini toati ichiga yashirgan. Qaerdan bilasan, balki sen haqir sanayotgan ibodatda Allohning roziligi bordir. Mayli, u bir yaxshi soz yoki yaxshi niyat yoxud shunga oxshash ibodatlar bolsin. Quroni karim va hadislarda shafoatning haqligi xususida dalillar kop. Alloh taolo aytadi: Yaqinda Parvardigoringiz sizga (shunday nematlar) ato eturki, siz (u ilohiy marhamatlardan) rozi bolursiz (Vaz-Zuha, 5-oyat). Amr ibn Os rivoyat qiladi: Rasulloh sallallohu alayhi va sallam Ibrohim alayhissalomning sozlarini tilovat qildilar: Parvardigorim, u butlar kopdan-kop odamlarni yoldan ozdirdilar, Bas, kim menga ergashsa, ana osha mendandir (yani, mening dinimdadir). Kim menga isyon qilsa, yana Ozing magfiratli, mehribonsan (yani, unday kimsalarni ham haq yolga hidoyat qilishga qodirsan) (Ibrohim, 36-oyat). Iso alayhissalomning sozlarini tilovat qildilar: Agar ularni azoblasang, ular sening ojiz bandala-ring... (Moida, 118-oyat),
Songra qollarini kotarib, ummatim, ummatim deya yigladilar. Shunda Alloh taolo: Ey Jibroil, Muhammadning huzuriga bor, sorachi, uning yigisiga nima sabab boldi? Jibril alayhissalom Rasululloqning huzurlariga kelib, yigi sababini soradi, Rasululloh aytdilar... (Aslida Alloh bu sababni yaxshi bilguvchidir. Lekin Paygamba-riga xushxabar berish va Oziga ayon boshqa hikmatlarga kora farishtasi Jabroil orqali habibi Muhammaddan ahvol soradi). Keyin Alloh taolo dedi: Ey Jibril, Muhammadning huzuriga bor va unga: Biz sizni ummatingizdan rozi qilamiz va ozingizga ham yomonlik bolmaydi deb yetkaz (Muslim rivoyati). Rasululloh sollallohu alayhi va sallam aytdilar: Menga mendan oldingilarga berilmagan beshta narsa berildi: - bir oylik masofada bolganim holda dushmanimga qorquv solib, galaba qozondim; - mendan oldin hech bir paygambarga halol qilinmagan olja olish menga halol qilindi; - yer yuzi men uchun masjid, tuprogi poklovchi qilindi (toki ummatimdan qaysi kishi namoz vaqtiga yetsa, borgan yerida namozini oqisin) ; - menga shafoat berildi; - har bir paygambar faqat oz qavmiga paygambar qilib jonatildi, msn butun insoniyatga paygambar qilib jona-tyaldim (muttafaqun alayh). Rasuli akram shunday dedilar: Faxr qilmagan holda aytaman, Qiyomat kuni men paygambarlarning imomi, ularning xatibi va shafoatchisi bolaman (Termiziy, Ibn Moja rivoyati). Paygambar alayhissalom aytdilar: Men Odam farzandlarining sayyidiman. Maqtaiish emas, men qabrdan eng avval chiqquvchi, eng avval shafoat qiluvchi va eng avval shafoat qilinuvchiman. Liva ulhamd (hamd bayrogi) mening qolimda boladi. Odam alayhissalom va undan song kelganlar mana shu tug ostida toplanadi (Termiziy va Ibya Moja rivoyati). Rasululloh sollallohu alayhi va sallam shunday dedilar: Har bir paygambarning mustajob duosi bor. Men bu duomni Qiyomat kuni ummatimning shafoati uchun asrashni xohlayman (muttafaqun alayh). Ibn Abbos Paygambar alayhissalomning shunday deganlariii rivoyat qiladi: Paygambarlar uchun oltindan minbarlar quriladi, ular ana shu minbarlarda otnradilar. Men esa jannatga kiritishsa, mendan song ummatim qolib ketadi degan xavfda minbarga otirmasdan, Rabbim huzu-rida tik turaman va: Yo Rabbiy, ummatim deyman. Shunda ulug va qudratli Zot: Ey Muhammad! Ummatingga nima qilishimni xohlaysan? - soraydi. Rabbim, ularning hisobini tez qil, men shafoat etay, deyman Rabbimga. Menga jahannamga jonatilgan kishilarning xujjati beriladi. Shunda jahannam koriqchisi Molik: Ey Muhammad, dozax Rabbiyagning gazabidan qorqib, ummatingdan biror kishini jahannamda qoldirmadi (Tabaroniy rivoyati). Paygambar alayhissalom aytadilar: Qiyomat kuni yer yuzidagi tosh va qumlardan ham koprok kishini shafoat qilaman (Ahmad va Tabaroniy rivoyati). Abu Hurayra hikoya qiladi: Paygambar alayhissalomga gosht keltirishdi. Rasululloh koyning qol (old soni) ni yaxshi korardilar. Undan uzib yedilar. Songra shunday dedilar: Men Qiyomat kunida paygambarlarning sayyidi bolaman. Buning sababini bilasizmi? Alloh avvalgilaru oxirgilarni bir tepalikka toplaydi. Ular nido qiluvchining ovozini epshtadilar, kozlar ularni koradi, quyosh ularga yaqinlashadi. Odamlar gam va
qaygudan toqat qilib bolmas darajaga yetadilar. Shunda odamlar bir-biriga: boshingizga ne savdolar tushganini anglamayapsiz, siz uchun Rabbingiz huzuriga shafoat sorab boradigan kishini kormayapmisiz?!- deb qolishadi. Ular Odam alayhissalomning oldiga borib: Sen butun insoniyatning otasisan. Alloh taolo seni yaratdi va jon ato qildi. Farishtalarga buyurdi, ular senga sajda qildilar. Axvolimizga qara, holi-miz xarob, Parvardigoring huzurida biz uchun shafoat tila. Odam alayhissalom ularga dedi: Rabbim bugun shunday gazabdaki, na avval, na keyin bunday gazabni kormaganman. Parvardigorim meni daraxtga yaqinlashishdan qaytargan edi, itoat qilmadim... ozimni oylayapman, ozimni! Yaxshisi, mendan boshqasining oldiga boringlar, Nuh alayhissalomning oldiga boringlar, Ular Nu alayhissalomning oldiga keldilar va: Ey Nuh! Sen yer yuzida eng avvalgi paygambarlardansan. Alloh seni abdun shakur (shukrli banda) deb nomlagan. Ahvolimizga bir qara, Parvardigoring xuzurida biz uchun shafoat tila deyishdi. Shunda Nuh alayhissalom: Bugun Rab-bimning gazabi qattiq. Na oldin, na keyin U Zotning bu darajada gazablanganini kormaganman. Alloh menga duo qilish nematini berdi, men esa qavmimni duoibad qildim. Endi ozimning shafoatimni oylayapman, ozimning! Mendan boshqasining oldiga boringlar, Ibrohim Xali-lullohning oldiga boringlar. Ular Ibrohim Xalilullohning oldiga borishdi va: Sen Allohning paygambari va halilidostisan. Ahvolimizga qara, ogir kunlarga qoldik. Rabbingning huzurida biz uchun shafoat tila deyishdi. Shunda Ibroxim alayh-issalom ularga dedi: Rabbim bugun shu kadar gazabdaki, hech qachon bunday gazablanmagan va bundan keyin ham gazablanmaydi. Men uch marta yolgon gapirdim, deya ularni eslatdi, endi esa ozimning shafoat qilinishimni oylayap-man, ozimning! Mendan boshqasining oldiga boringlar, Muso alayhissalomniig oldiga boringlar! Muso alayhissalomning oldiga borib: Ey Muso! Sen Allohning rasulisan. Sen Allohning elchisi bolganing uchun, Alloh bilan sozlashganing uchun ham odamlardan afzalsan. Ahvolimizga bir qara, Rabbing huzurida bizning shafoat qilinishimizni sora deyishdi. Muso alayhissalom dedi: Bugun Rabbim shu darajada dargazabki, hech qachon bunday bolmagan va bolmaydi ham. Men oldiriga buyurilmagan jonni oldirdim, ozimning sha-foatimpi tilayman, ozimning..! Mendan boshqasining oldiga boringlar, Iyso alayhissalomning oldiga boringlar! Ular Iyso alayhissalomning oldiga borib: Ey Iyso! Sen Allohning rasuli va Allohning Maryamga yetkazgan sozi hamda Uning tomonidan bolgan ruh sohibisan, beshikdalingdayoq odamlar bilan gaplashgansan. Bizga bir qara, holimiz xarob. Rabbing huzurida bizning shafoat qilinishimizni sora deyishdi. Shunda Iyso alayhissalom: Hech kachon Rabbim bugun-gidek gazablanmagan va bundan keyin ham gazablanmaydi, deya bironta gunohini eslatmasdanoq ozimning shafoatimni tilayman, ozimning! dedi. Keyin aytdi: Mendan boshqasining oldiga boringlar, Muhammad alayhissalomning oldiga boringlar! Ular mening oldimga kelib, deyishadi: Ey Muhammad! Sen Allohning rasuli, paygambarlarning oxirgisisan. Alloh sening oldingi va keyingi gunohlaringni magfi-rat qilgan. Xolimiz xarob, Rabbing huzurida bizni sha-foat et... Shunda men Arshning ostiga borib, Rabbimga sajda qilgan holda yiqilaman. Seyin Alloh taolo hali hech kimga izxor etmagan eng gozal maqtov va sanolarni menga bildiradi va: Ey Muhammad, boshingni kotar, Sora, soraganing beriladi, shafoat zt, shafoating qabul qilipadi. Boshimni sajdadan kotarib: ummatim, ummatim, yo Rabbiy, deyman. Ey Muhammad, deydi Parvardigorim, ummatingdan behisob kishini jannatning ong
tomondagi eshiklaridan kiritaman... Keyin Paygambar alayhissalom: Nafsim izmida bolgan Zotga qasamki, jannatning ikkala eshigi orasidagi masofa Makka va Xumayr yoki Makka va Busra orasi qadar kengdir (muttafaqun alayh). Boshqa bir hadisda ham ayni matn vorid bolgan. Faqat unda Ibrohim alayhissalomning uchta yolgoni keltiriladi: yulduzlar xususida bu mening Rabbim degani; qavmining butlariga nisbatan aytgan bu ishpi ularning kattasi - mana bu haykal qildi degan sozlari (Anbiyo, 63-oyat) ; Albatta men (vabo) kasaliga yoluqkuvchidirman (Vas-soffat, 88-89-oyatlar). Bu Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning shafoatlaridir. Shuningdek, bu ummatning olim va solix kishilari ham shafoat kilishga haqli boladilar. Paygambarimiz aytadilar: Ummatimdan bir kishining shafoati bilan Ra-bia va Muzir qabristonidagilardan ham koproq kishilar jannatga kiradi (Termiziy, Ibi Moja, Xokim rivoyati). Rasuli akram dedilar: Bir kishiga tur, ey falonchi, shafoat qil deyiladi. U kishi turib, qabilasini, ahli baytini, bir yo ikki kishini amali miqdorida shafoat etadi (Termiziy rivoyati). Anas ibn Molik Paygambar alayhissalomdan rivoyat qiladi: Qiyomat kuni jannat ahlidap bolgan bir kishi dozax ahliga korinadi. Shunda dozax ahlidan bolgan bir kishi uni chaqirib: Ey falonchi, meni tanidingmi? deydi. Yoq, Alloh haqqi, seni taniyolmayagshan, javob qiladi unga jannatiy kishi. Dunyo hayotida yenimdan otib ketayotib, bir qultum suv soragan eding. Suv berib, chanqogingni bosgan edim. Endi tanidim. Shu yaxshiligim xaqqi, Parvardigoring huzurida menga shafoat tila. Shunda bu jannatiy Alloh taologa iltijo bilan deydi: Men dozax ahliga koringanimda bir kishi: Meni taniysanmi? dedi. Men uni taniyolmayotganimni aytdim. U menga: Dunyoda suv soragan paytingda seni suvga qondirgan kishiman, Rabbingdan men uchun shafoat tila dedi. Ey Rabbim, u kishiga meni shafoatchi qil. Alloh taolo dozaxiy kishi uchun soralgan bu shafoatni qabul qildi va uni dozaxdan chiqarishga amr etdi. Bas, u jahannamdan xalos qilindi. (Daylamiy rivoyati). Anas ibn Molik Paygambar alayhissalomdan gaunday rivoyat qiladi: Qayta tirilish kuni qabrdan eng avval chiqadigan inson menman. Parvardigor huzuriga borayotganlarida ularning xotibi sozlovchisi ham menman. Umidsizlikka tushganlarida ularga xushxabar beruvchi ham menman. Osha kuni hamd tugi mening qolimda boladi. Faxrlanish emas, Rabbimga Odam farzandlari ichida eng hurmatlisi ham men bolaman (Termiziy rivoyati). Rasululloh sollallohu alayhi va sallam aytdilar: Men ulug va qudratli Rabbimning huzurida turaman. Jannat kiyimlaridan birini kiyaman. Keyin Arshning, mendan boshqasi turmaydigan, ong tomonidagi maqomni zgallayman (Termiziy rivoyati). Ibn Abbos roziyallohu anhuma dedi: Rasululloh sahobalaridan bir guruhi sarvari olamni kutib otirishgan edi. Rasululloh chikdilar, ularga yaqinlashdilar, ularning shunday mazmunda suhbatlashayotganini eshitdilar: Ajabo! Ulug va qudratli Alloh Ozi yaratgan inson, Ibroximni Oziga halil dost qildi. Muso alayhissalomning Yaratuvchi Zot bilan sozlashganiga nima deysizlar?! Iyso alayhissalom Allohning sozi va U Zot tomo-nidan bolgan rux sohibidir! Alloh Odam alayhissalomni tanladi!..
Rasululloh sollallohu alayhi va sallam ularga salom berdilar va shunday dedilar: Sozlaringizni tingladim. Ibroxim alayhissalomiing Allohning halili ekanligi sizni hayratlantiryapti. Ha, Muso Alloh bilan sirlashdi, Iyso Alloh tomonidan bolgan ruh va Uning sozidir. Ha, Alloh taolo Odamni tanladi. Ogoh boling, men Allohshshg habibiman. Faxrlanish emas, Qiemat kunida hamd bayroshni kotaruvchi menman. Faxrlanish emas, Qiyomat kunida eng avval shafoat qiluvchi va eng avval shafoat qilinuvchiman. Faxrlanish emas, jannat (eshigi) xalqasshsh eng birinchi ushlovchi menman. Alloh menga jannatini ochadi. Men va men bilan birga faqir mominlar u yerga kiradi. Faxrlanish emas, men avvalgilaru oxirgilarning eng hurmatlisiman, ha, bu faxrlanish emas (Termiziy rivoyati). Havzi Kavsar Bilgil! Kavsar hovuzi ulug hurmatdir. Bu ulug hurmat paygambarimiz Muhammad alayhissalomga tegishlidir. Hovuzning tavsifi hadislarda batafsil izoxlangan. Umidimiz, Alloh taolo bizni bu dunyoda hovuz hakdda xabardor qilish va oxiratda uning totini totish bilan rizqlantirsin. Bu hovuzning sifatlaridan birisi undan ichgan odam hech qachon chanqamaydi. Anas ibn Molik shunday rivoyat qiladi: Rasuli akram ozgina mudradilar. Keyin tabassum qilgan holda boshlarshsh kotardilar. Ey Allohning rasuli, nega kulyapsiz? dedik. Hozirgina menga oyat nozil boldi, dedilar va Kavsar surasini oxirigacha oqidilar, songra Kavsar nima ekashshgini bilasizlarmi? deya soradilar. Alloh va rasuli bilguvchirokdir, dedik. Kavsar bu ulug va qudratli Rabbim menga vada etgan jannatdagi daryodir, unga kop xayr yogiladi. Daryoning yonida hovuz bor. Qiyomat kunida ummatim u hovuz atrofida toplanadi. Hovuzga (tegishli) idishlarning adadi osmondagi yulduzlar qadardir (Muslim rivoyati). Anas roziyallohu anhu Paygambar alayhissalomdan shunday rivoyat qiladilar: Jannatda yurgan edim, kozim bir daryoga tushdi. Daryoning ikki chetida ichi govak injulardai yasalgan qubbalar bor edi. Bu nima, ey Jibril? deb soradim. Bu Rabbingiz sizga bergan Kavsardir dedi u va qulini hovuzga botirdi. Hovuzning loyi xushboy mushkdan ekanshsh kordim (Termiziy rivoyati). Yana Anas roziyallohu anhu aytadi: Rasululloh sollallohu alayhi va sallam dedilar: Hovuzimning, ikki chekkasi orasidagi masofa Madina va Sano yoki Madina va Ammon orasidagi masofa qadardir (Muslim rivoyati). Ibn Umar shunday rivoyat kiladi:Alloh taoloning: (Ey Muhammad), albatta Biz sizga Kavsarni ato etdik (Kavsar, 1) oyati nozil bolgach, Rasululloh dedilar:U (Kavsar) ikki qirgogi oltindan bolgan daryodir. Uning suvi sutdan oq, asaldan shirin, mushkdan xushboydir. Kavsarnint suvi inju va marjon qoyalar uzra okddi (Termiziy rivoyati). Rasulullohning mavlosi (ozod qilgan quli) Savbon Paygambar alayhissalomdan rivoyat qiladi: Hovuzim (ning kattaligi) Adandan Ammanul Bolqongacha bolgan masofa qadardir. Uning suvi sutdan oq, asaldan shirin, qadaxdari osmondagi.yulduzlar adadichadir. Kim undan bir qultum ichsa, hech qachon chanqamaydi. Hovuz labiga eng avval boradigan odamlar faqir muhojirlardir. Shunda Umar ibn Xattob: Kim ular, ey Allohning rasuli? dedi. Ularning sochlari tozgib, changlarga belangan, kiyimlari kirdir. Ular boybadavlat ayollarga uylanmagan. Ularga (dunyo) xovlilarining eshiklari ochilmaydi, dedilar Rasuwww.ziyouz.com kutubxonasi 25
lulloh sollallohu alayhi va sallam (Termiziy rivoyati). Bu hadisni eshitgan Umar ibn Abdulaziz shunday degandi:Allohga qasamki, men oziga toq ayollarga uylandim, Abdulmalikning qizi Fotimani nikohimga oldim. Menga dunyoning barcha eshiklari ochiq. Demak, men Kavsar labiga avval borguvchilardan emasman. Fakat Alloh menga rahm kilsagina, u safda bolishim mumkin. Shubhasiz, endi to sochim changlarga belanib, paxmoq bolib ketmaguncha boshimga xushboy narsalar surmayman. To kirlanib ketmaguncha eg-nimdagi kiyimni yuvmayman. Abu Zardan shunday rivoyat qilinadi:Paygambar alayhissalomdan Hovuzning idishlari haqida soradim, dedilar:-Muhammadning joni Uniki bolgan Zotga qasamki, (Havzi Kavsar) idishlarining soni bulutsiz, yop-yorug osmonda porlagan yulduzlardan ham koproqdir. Undan ichgan odam chanqamaydi. Xovuzga suv kuyadigan oxirgi ikki tarnovning boshi jannatda. Xovuzning uzunligi eni bilan barobar bolib, u Ammon bilan Iyla orasidagi masofaga teng. Hovuzning suvi sutdan ok, asaldan shirindir (Muslim rivoyati). Sumradan Rasulullohning shunday deganlari rivoyat qilinadi: Har bir paygambarning oz hovuzi bor. Ular hovuz boyida ummatining kopligi bilan faxrlanishadi. Albatta men umid qilamanki, hovuz boyida mening umma-tim kop boladi (Termiziy rivoyati). Bu Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning umidlari. Allohning habibi, Paygambarimiz Muhammad alayhissalom ummatidan shunchalik umidvor bolsa, biz nega hovuz boyiga keluvchilar jumlasidan bolishni umid kilmaylik! Lekin ozni umid qiluvchilar jumlasiga koshib, aslida kuruk orzu-xayollarga aldanuvchilardan bolib qolishdan Alloh asrasin. Xosildan umidvor kishi yerni yumshatib tekislaydi, yerga urug sochib, keyin uni sugoradi. Songra ekinlarning yerdan unib chikshdini, to yigim-terim paytigacha hosilni har qanday ofatlardan omon saqlashini Allohning fazlidan umid qiladi. Kimki yerni haydab yumshatishni, urug sochib, unga suv ochishni tark etsa-yu, ekinlarning boshoklashini, daraxtlarshshg gullab, meva tugishini Allohdan umid qilsa, u Allohning fazlini umid qiluvchilar jumlasidan emas, balki orzu-xayollarga aldangan kimsadir. Afsuski, aksar kishilarning umidi gurur (aldanish) va gaflatdan boshqa narsa emas. Umid etilgan shpning tadbirini qilmasdan faqat Allohning fazlini kutish dunyoga aldanishdan xatarliroqdir. Ey insonlar, albatta Allohning (qayta tiriltirish va bu dunyoda qilib otilgan yaxshi-yomon amaldarning mukofot jazosini berish togrisidagi) vadasi haq (vadadir). Bas, hargiz sizlarni hayoti dunyo aldab qoymasin! Va hargiz sizlarni Alloh (barcha gunohlarni kechib yuboraveradi, deb) aldaguvchi (shayton) addab qoymasin! (Fogir, 5-oyat). Jahannam va uning dahshatlari Tugab bitayotgan dunyoning tashvishlariga aldanayotgan, ey gofil nafs! Sen endi butkul tashlab ketayotgan otkinchi uyning zmas, balki abadiy kolish uchun kochib otayotgan oxirat uyingning gamini ye! Chunki har bir insonning jahan-namga tushirshshshi senga yaxshi malum: Hech shakshubha yoqki, Biz Ozimiz unga (jahannamga) kirishga loyiqroq bolgan kimsalarni juda yaxshi bilguvchidurmiz. Sizlardan har biringiz unga tushguvchidirsiz. (Bu) Parvardigoringizga (yani, u Zotning amriga binoan) vojib bolgan hukmdir. Song Biz taqvodor bolgan zotlarni (undan) qutqaruriiz
va zolii kimsalarni tiz chokkan hollarida (jahannamda) qoldirurmiz (Maryam, 70-72-oyatlar). Demak, barchaning, jumladan sening ham jahannamga tushishing aniq, undan najot topishing esa gumon. Borishing anik bolgan joyning qorqinchini qalbdan his qil, shoyad undan najot topsang. Qiyomat dahshatlarigot boshdan kechirayotgan xaloyiqning ahvolini tasavvur qil. Ular qaygu va qorkdnch ichra tik holatda kotib qolishgan. Qiyomat haqida eshitganlari kozlari ongida sodir bolyapti, shafoat kutishadi. Osha payt mujrim gunohkor bandalarning atrofini zulmat qoplaydi. Birdan ularning ustiga olov yolkini kolka tashlaydi. Jahannamning hovurli nafasini eshitadilar. Bokirikka oxshash bu nafasdan gazab uchqunlari sachraydi. Ana oshanda mujrim bandalar vada etilgan halokatga uzilkesil ishonadilar. Ummatlar tiz chokkan hollarida kelti-riladi. Hatto dozaxdan najot topganlar ham qorquvdan dirdir titrashadi. Shunda azob farishtalaridan biri chi-qib, nido qiladi:Dunyoda nafsini orzuhavaslar bilan aldab, yomon amallar bilan umrini zoe qilgan falonchining ogli falonchi qani?! Qalblarga taxdid solib, ul-kan kaltaklar bilan uni qattiq azob sari xaydashadi va mana bu azobni totib korgin deya uni jahannam qariga yuz tuban uloqtirishadi. Bu tor, korongu, xatarlarga tola uyni maskan tutganlar u yerda abadiy tutqun bolishadi. U yerda olovlar yonadi, u yerdagilarning ichadigan suvlari qaynoq, u yerdagilarning qarorgohi jahannam. Jaxan-nam ahli olimni orzu qilishadi, lekin u yerdan qutulishning imkoni yoq. Arqonning u uchini bu uchiga boglangani dek, ularning oyoqlari yonoqlariga boglanadi, yuzlari gunoh zulmatidan qorayib ketadi. Ular dozaxning u burchiyu, bu burchidan baqirashadi: Ey jazo Kunining podshohi! Azoblaring haq boldi, temir gurzilar bizni ezdi, terilari-miz kuydi. Ey saltanatning tanho egasi! Bizni jahannamdan xalos et. Endi biz zinhor gunoh yoliga qaytmaymiz. Shunda azob farishtalari deydi: Xayhot! Orzular vaqti otdi. Endi sizlar uchun bu xorlik diyoridan chiqish yoq. Boring, ichkariroq kiring, gapirmangiz. Agar u yerdan chi-qarilsangiz, albatta yana man qilingan ishlarga qaytasiz. Ular noumid boladilar, Allohga yaqin bolaturib, fursatni boy berganlariga afsus chekadilar. Koshki bu na-domatlar foyda bersa! Ular yuzlari tuban, maglub holda borishadi. Ustlarida va ostlarida ham, ongu sollarida ham - olov! Ular olov dengiziga garq. Ularning taomi olov, sharobi olov, libosi olov, toshaklari ham olovdan. Ular qora moydan bolgan kiyimlari bilan alanga ichra krlib, ogir zanjirlar va gurzilar zarbidan azob chekadilar. Tor yolaklardan tubanlikka tushib ketaveradilar, zulmat pardasi ularni iztirobga soladi. Olov qozoni qaynatgan kabi jahannam ularni qaynatadi. Ular hongrab, olimni chorlaydilar.Chorlagani sayin boshlari uzra qaynoq suyuqlik quyuladi. Bu qaynoq suyuqlik ularning ichi va terilarini eritib goboradi. Temir gurzilar peshonalarini parchalaydi, ogizlaridan yiring oqadi, jigarlari issiqdan yorilib ketadi. Qorachiqlar yonoqlarga oqib tushadi, yonoqlarning eti silinadi, sochu tuklar teridan bir-bir yulinadi. Terilar kuyib jizganak bolganidan song qizib turgan etlarga qaytadan teri qoplanadi. Suyaklar etdan ajraladi. Tomir va asab tolalari bilan boglangan tiriklik rishtalarigina qoladi. Ular ham olovning shiddatli xovuridan kurib boradi. Azoblar ichra tolgonastgan jahannamiylar olimni orzu qiladi, lekin ololmaydilar. Aytchi, yuzlari issiqdan qop-qora tusga kirib, kozlari kor, tillari soqov bolib qolgan, bellari sinib, suyaklari parchalangan, quloqlari ke-silib, terilari titilib ketgap, qollari boyiiga, boshi va oyogi bir-biriga chirmab tashlanganlarga kozing tushsa, holing ne kschadi? Ular jahannamga yuzlari bilan sudralib boradilar, qorachiqlariga temir tikanlar bosiladi. Otning yolqini azolarining ich-ichigacha orlaydi. Dozaxning ilon va chayonlari badanlariga yopishadi.
Kel, dozaxiylar koradigan dahshatlarga yaqinrokdan nazar sol, jahannam vodiylari va daralari xususida tafakkur et. Paygambar alayhissalom dedilar:Jahannamda yetmish ming vodiy, har vodiyda yetmish ming dara, har darada yet-mish ming ilon va chayon bor. Kofir va munofiqlar bu vodiyu daralarning barchasidan otmaguncha, jahannamning nihoyasiga yetmaydi (Ibn Koniy rivoyati).' Ali karramalloqu vajxahu rivoyat qiladi: Rasuli akram shunday degan edilar: Jubbul xuznga tushib qolmasligingiz uchun Allohdan panoh tilangiz. Jubbul huzn nima? deya soraldi. U jahannamdagi shunday vodiyki, jahannamning ozi har kuni yetmish marta undan nanoh tilaydi. Alloh taolo bu vodiyni riyokor qorilar uchun hozirlab qoygandir, dedilar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam (Ibn Adiy rivoyati). Jahannamning kengligi va u yerdagi quyilashib boruvchi vodiylarning soni dunyo vodiylari va undagi shahvat (dunyoviy istak) larning adadiga muvofik keladi. Bandaning gunohga vosita boladigan azosi nechta bolsa, jahan-nam eshiklarining soni ham shunchadir. Bu edshklar ustma-ust qurilgan. Ular kuyidagi tartibda joylashgap bolib, eng tepadagi eshikning nomi - Jahannam, Saqar, Lazzo, Xutoma, Sair, Jahim va Xoviya deb ataladi. Hoviyaning chukurligi xuddi dunyo shahvatlari kabi tubsizdir. Shuningdek, dunyo hayotida bir uzv ozidan kattaroq boshqa uzvga borib ulangani kabi jahannamdagi Hoviya ham ozidan chukurroq Hoviyaga borib ulanaveradi. Abu Hurayra aytadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan birga edik. Dafatan gumburlagan sasni eshitdik. Shunda Rasuli akram: Bu nima bilasizlarmi? - soradilar. Alloh va rasuli bilguvchiroqdir, dedik. Bu yetmish yil oldin jahannamga tashlangan toshdir, hozir uning qariga yetdi, dedilar Rasuli akram (Muslim rivoyati). Endi tubanlashuv pogonalaridagi tafovutga ham bir nazar sol. Chunki oxirat uyi darajot va fazilatlarga boy qarorgohdir. Zero, mana shu hayotda ham bandalar dunyoga muxabbat jihatidan farqlanadilar. Kimdir dunyoga mukkasitsan ketib, unga butkul gark boladi, kimdir malum chegarada toxtaydi, Shuningdek, jahannam olovi komiga tortilish darajasi ham tafovutlidir. Alloh zarra misqolicha zulm qilmaydi. Dozaxga tushgan barcha kishilarning azobi bir xil emas. Balki har bir dozaxiyning azoblanish darajasi isyo-nu gunohiga qarab malum doirada chegaralangan. Agar azo-bi eng kam dozaxiyga butun dunyo tolaligicha berilsa, azob shiddatiii kamaytirish uchun u osha dunyoning hammasini fido qilgan bolardi. Paygambar alayhissadam aytdilar: Qiyomat kunida dozax ahli tortadigai azobniig eng yengili - otdan kavush kiyish, kavushning harorati miyani qaynatadi (muttafa-qun alayh). Bas, shunday ekan, bu azoblarni oziga yengil sanayotganlardan qanday ajablanmasliging mumkin?! U azoblarni oziga shiddatli bilayotgan insondan esa nega ibratlanmaysan? Jahannam azobining shiddatidan shubhaga borayotgan bolsang, qani, barmogingni otga yaqinlashtir va jahannam azobini shunga qies et. Endi bilginki, sen bu qiyosda adashding. Chunki, dunyo olovi jahannam oloviga oxshamaydi. Ammo bu dunyoda eng qattiq jismoniy azob otning kuydirishidir. Shu azob orqali jahannam neligini anglaganday bolamiz. Lekin bu anglash naqadar noqis! Agar jahannam ahli dozaxda dunyo olovini topsa, jahannam olovidan qochib, ozlarini dunyo oloviga urgan bolar edilar. Xabarlarda kelishicha, dunyo olovi yetmish marta rahmat suvi bilan yuvilganidaya song dunyo ahli toqat qiladigan darajaga yetdi (Ibn Abdulbar rivoyati). Paygambar alayhissalom jahannam olovini shunday si-fatlaydilar: Alloh taolo
jahannamga ming yil yonishni buyurdi, xatto olov qizardi. Keyin yana ming yil yonishga buyurdi, olov oqardi. Song yana ming yil yonishga buyurdi, olov qoraydi. Jahannam qop-qora, zimistondir (Termi-ziy rivoyati). Paygambar alayhissalom xabar beradilar:Dozax Rab-biga shikoyat qildi: -Ey Rabbim, ozim ozimni yeyapman. Par-vardigori olam unga ikki marta nafas olishga izn berdi: yoz oyida bir marta va qish oyida bir marta. Yoz mavsumida-gi eng issiq kun jahannamning xaroratidandir. Qish mavsumidagi eng sovuk kun jahaniamning zamharir sovugidandir (muttafaqun alayh), Anas ibn Molik aytadi: (Qiyomat kuni) dunyo hayotida tokin-sochin yashagan kofirlardan biri keltiriladi va farishtalarga: Uni jahannam oloviga bir tiqib oling! deya buyuriladi. Otga kirib chiqqandan song undan: Dunyo hayotida hech tokinlik kordingmi? deb soraladi. Yoq, deydi. Dunyo hayotida eng kop ozor va zarar korgan odam kelti-riladi va farishtalarga: Uni jannatga bir kiritib oling, deya amr qilinadi. Songra unga: Dunyo hayotida hech yomonlik kordingmi? deb soraladi. Yoq, aslo, deydi u. Abu Hurayra aytadi: Agar yuz ming yoki undanda koprok kishi jamlangan masjid ichida jahannam ahlidan bittasi bir marta nafas olsa, masjid ahlining barchasi osha zahoti til tortmay olgan bolardi. Ularning yuzlarini ot kuydirib, badbashara bolib qolguvchidirlar (Mominin, 104) oyagi xususida olimlaridan biri deydi: Bu jahannam olovining bir marta kuydirishidir. Shu kuydirishda etlar suyakdan ajrab, to-piqqacha shilinib tushadi. Jahannam ahlining badanlaridan oqayotgan badboy yiringlarni koz oldingga keltirolasanmi?! Ular osha sassiq yiringlarga garq bolishgan. Abu Said Xudriy Paygambar alayhissalomning shunday deganlarini rivoyat qiladi: Agar jahannam yiringidan bir paqiri dunyoga tokilsa, butun yer ahli badboy, sassiq hidga komilgan bolardi (Termiziy rivoyati). Uning (yani, har bir kofir kimsaning) oldida jahannam bordir. (Jahannamda) unga yiringli suvdan berilganida, uni yutmoqchi boladi-yu (tomogidan) otkazolmaydi, unga har tomondan olii keladi-yu, u ololmaydi... (Ibrohim, 16-17-oyatlar). ...Agar ular (tashnalik shiddatiga chidolmay) suv sorasalar, ularga eritilgan (doglangan) yog kabi yuzlarni kuydirguvchi suv berilur. Naqadar yomon ichimlik u, naqadar yomon joy u (Kahf, 29-oyat). Keyin ularning zaqqum deb atalmish taomi xususida fikr et. Alloh taolo dedi: Songra albatta sizlar, ey (qayta tirilishni) yolgon deguvchi gumrohlar! Shak-shubhasiz, (jahannamning ortasida osadigan) Zaqqum daraxtidan yeguvchi, undan qorinlaringizni toldirguvchidirsizlar. Song uning ustiga qaynoq suvdan ichguvchi, (ichganda ham) tashna, toymas tuyalar kabi ichguvchidirsizlar! (Voqea, 51 55-oyatlar). Darhaqiqat, u dozax qarida osadigan bir daraxtdir. Uning butoqlari (dagi mevalari xunuklikda) xuddi shaytonlarning boshlariga oxshar. Bas, ular (yani, dozaxilar) albatta undan yeb, qorinlarini toldirguv-chidirlar. Songra albatta ular uchun uning (Zaqqum mevalarining) ustiga qaynoq suvdan aralashtirilur (yani, ularga majburan qaynayotgan suv ichirilur). Songra albatta ularning yana qaytadan dozaxga qaytishlari bordir (Yani, qaynoq suv ularning butun ichki azolarini kuydirib bitganidan song endi dozax oti ularning badanlarini
kuydirur) (Vassoffot, 64-68-oyatlar). (Ular) qizigan dozaxga kirur! Qaynab turgan bu loqdan yeugorilur! (Goshiya, 4-5-oyatlar). Zero; Bizning dargohiiizda (kofirlar uchun tayyorlab qoyilgan) kishanlar va (ularni kuydirib azob berguvchi) olov-dozax bordir! Va (tomoqqa) tiqilguvchi (yiring va qon kabi) taom hamda alamli azob bordir! (Muzzammil, 12- 13-oyatlar). Ibn Abbos Paygambar alayhissalomning shunday deganlarini rivoyat qiladi: Agar dunyo dengizlariga zaqqum ning bir tomchisi tokilsa, dunyo ahlining butun hayotini buzadi (Termiziy rivoyati). Bir tomchisi shunchalik bolsa, taomi zaqqum bolgan kishining holi ne kecharkan?! Anas aytadi: Rasululloh sollallohu alayhi va sallam shunday dedilar: Alloh sizlarga targib etgan narsalarga ragbat qiling. Alloh sizlarni qorqitgan narsaning azobidan, jazosidan, jahannamdan saqlaning. Agar siz yashayotgan bu dunyoga jannatdan bir parcha tushsa, hayotingiz nihoyatda gozal va korkam bolib ketardi. Agar unga dozaxdan bir parcha tushsa, butun hayotingiz bulgangan bolardi (Bayhaqiy rivoyati). Abu Dardo Paygambar alayhissalomning shunday deganligini aytadi: Jahannam ahli jahannam azoblari barobar ochlikka duchor etiladi. Ular taom soraydilar. Ularga oziq bolmaydigan, ochlikni ziyoda qiladigan zariy (zaharli va badboy tikansimon osimlik) dan bolgan taom beriladi. Ular taom, taom deb baqirishadi. Shunda ularga tomoqlarini bogadigan taom beriladi. (Dunyo hayotida) tomoqqa nimadir tiqilib qolganida uni suv bilan yutib yuborganlarini eslab, suv soraydilar. Ularga tsmir changaklarga ilingan idishlarda qaynoq suv uzatiladi. Idishga yaqinlashishlari bilan changakning hovurli tafti yuzlarni yondiradi, ichgan suvlari tamomi azolarini kuydi-radi. Keyin ular bir-birlariga: Jahannamning qoriq-chilarini chorlanglar deb qolishadi. (Shunda) dozaxdagi kimsalar jahannam qoriqchilariga: Parvardigoringlarga duo qilinglar, bizlardan biron kunlik azobni yengillatsin, deb yolvorganlarida, ular aytdilar: Axir sizlarga paygambarlaringiz aniq hujjatlar bilan kelmaganmidilar?!. Ha, (kelgan edilar, lekin bizlar ularni yolgonchi qilgan edik) dedi ular. (Shunda farishtalar ularga) aytdilar: U holda ozlaringiz duo-iltijo qilaveringlar. Kofirlarning duo-iltijolari albatta zalolatdadir (yani, be-foydadir) (Gofir, 49-50-oyatlar). Parvardigoro, bizlarni (jahannamdan haeti dunyoga) chiqargin. Bas, agar yana (kufr va tugyonga) qaytsak, u holda shak-shubhasiz, (oz jonimizga) jabr qilguvchidirmiz (yani, jahannam azobiga loyiqdirmiz). (Alloh) aytdi: (Jahannamda) xor bolingiz va Menga soz qotmangiz (Mominun, 107-108oyatlar). Oshanda ular ohu faryod qilib, tuganmas hasratga botadilar. Uning (yani, har bir kofir kimsaning) oldida jahannam bordir. (Jahannamda) unga yiringli suvdan berilganida, uni yutmoqchi boladi-yu, (tomogidan) otkazolmaydi, unga har tomondan olim keladi-yu, ololmaydi. Uning ortida (bundanda) ogir azob bordir (Ibrohim, 16-17) oyati xususida Paygambar alayhissalomyaipg shunday deganlarini Abu Umoma rivoyat qiladi: Unga yiringli suv yaqinlashtirilganida, jirkanadi. Yanada yaqinlashtirilganida yuzi (otdek) yonadi. (Qaynoq suv) bosh terisiga tokiladi. Ichgan suvlari ichaklarini yorib yuboradi, parcha-parcha bolgan ichaklar uning orqasidan tushadi. Alloh taolo deydi: .. (Jannat axdi bolgan taqvo egalari) dozaxda mangu qoladigan va (u joyda) qaynoq suv bilan sugorilib, u (suv ichaklarini bolak-bolak qilib tashlagan (kofir) kimsalar kabi bolurmi?! (Muhammad, 15-oyat).
Jahannamning ilon va chayonlari togrisida hech oylaganmisan? Ularning zaharlari otkir, korinishlari qorqinchli, sovuq qarashlaridan badanlar muzlaydi. Ularning hamla bilan tashlanib, chaqib-chaqib olishlariga qanday chidash mumkin. Abu Hurayra Paygambar alayhissalomning shunday deganlarini rivoyat qiladi: Kimgaki Alloh taolo mol-dunyo bersa-yu, u mol-dunyosining zakotini ado qilmasa, osha berilmagan zakoti Qiyomatda boshidan tuki tokilgan, kozlari ornida ikkita qopkora nuqta bolgan ilon suvratida uning oldida paydo boladi. Songra u dozaxiyga oralib, komiga tortar ekan, deydi: Men sening mol-dunyongman, men sening xazinangman (Buxoriy rivoyati). Keyin Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Alloh taoloning ushbu oyatini tilovat qildilar: Alloh fazlu karami bilan ato qilgan narsalarning (zakotini) berishga baxillik qilgan kimsalar hargiz bu qilmishlarini ozlari uchun yaxshilik hisoblamasinlar! Yoq, bu qilmishlari ozlari uchun yomonlikdir. Ba-xillik qilib bermagan narsalari Qiyomat kunida boyinlariga oralajak! (Oli Imron, 180-oyat). Paygambar alayhissalom dedilar:Dozaxda yogonliga tu-yaning boynidek keladigan iloplar bor. Ular bir marta chaqsa, ogrigi qirq yilgacha davom etadi. U yerda egarlangan xachirdek chayonlar bor. Agar ular bir marta chaqsa, harorati qirq yilgacha ketmaydi. Bu ilon va chayonlar dunyo xayotida baxil, badxulq, odamlarga aziyat beruvchi kishilarga yopishadi. Kimki bunday yomon xulqlardan saqlansa, dunyoda oxshashi yoq osha ilonlardan saklangan boladi (Ahmad rivoyati). Jahannam holatlaridan birma-bir ogoh bolar ekansan, jahannamiylarning jussalarini hech tasavvur qilganmisan? Alloh taolo ularni eniga va boyiga xaddan ortiq ostiradi va shu katta jussalar orqali jahannamiylarga azobini ziyoda qiladi. Dozaxiylar olovning yondirishi-yu, ilon va chayonlarning chaqishini bir dafada butun azolarini bilan his etadilar. Abu Hurayra Paygambar alayhissalomning shunday deganlarini rivoyat qiladi: Dozaxda kofirning tishi Uqud togicha, terisi uch kunlik masofa miqdorida boladi (Muslim rivoyati). Rasuli akram dedilar: Dozax ahlining pastki labi kokragigacha osilib tushgan, tepasi yuzlarini yopadigan da-rajada yuqoriga kotarilgandir (Termiziy rivoyati). Kofir Qiyomat kuni Sijjiynda tilini yerga sudrab yuradi, odamlar uni bosib otadi (Termiziy rivoyati). Jasad katta bolgani uchun jahannam olovi uni bir necha marta yoddiradi. Terilari kuyib bolgach, qaytadan qoplanadi. Qachonki terilari kuyib bitishi bilan haqiqiy azobni totib korishlari uchun orniga boshqa terilarni almashtiramiz (Niso, 56) oyati tafsirida Hasan Basriy shunday deydi: Dozax kofirlarni har kuni yetmish ming marta yeb tugatadi. Xar yeb tugatganida ularga: Oldingi holingizga qaytinglar deyiladi. Keyin ular oldin qanday bolsa, (yangi azob) uchun yana shunday holatta qaytishadi. Jahannam ahlining hongrab yiglashlari, bokirib olimni chorlashlarini ham bir xayolingga keltir. Bularning barchasi dastlab dozaxga otilgan paytdayoq, sodir boladi. Paygambar alayhissalom dedilar: U Kuni jahannam yetmish ming jilov bilan olib kelinadi. Xdr jilovni yetmish ming farishta ushlaydi (Muslim rivoyati). Anas ibn Molik Paygambar alayhissalomning shunday deganlarini rivoyat qiladi: Dozax ahliga shunday yigi beriladiki, ularning yuzida, tugagan koz yoshlar ornida chu-kurga oxshash yoriklar paydo boladi. Yoriqlar ichida kema suzadigan darajada qonga toladi. Hongrash, bokirish, dod-voylab olimni chorlashga izn berilganida goyo rohatlanadilar. Lekin ular bundan ham man qilinadilar (Ibn Moja rivoyati).
Muhammad ibn Kab deydi: Jahannam ahlining beshta sorovi bor, Alloh ulardan torttasiga javob beradi. Be-shinchi sorovlaridan keyin ular abadiy gapirmaydilar: 1) Ular dedilar: Parnardigoro, Sen bizlarni ikki bor oldirding va ikki bor tiriltirding (yani, avval ona qornida olik-jonsiz holda yaratib, songra Ozing bizlarga jonhayot ato etding. Keyin, ajalimiz yetganida Ozing jonimizni olib-oldirib, Qiyomat kunida yana tiriltirding). Bas, bizlar (Hayoti dunyoda qilib otgan barcha) gunohlarimizni etirof etdik. Endi (bu dozax azobidan chiqishning biron yoli bormi? (Gofir,11-oyat). Alloh taolo ularga javob beradi: (Yoq, sizlar mana shu azobda mangu qolursizlar). Bunga sabab, qachon (sizlarni) yolgiz Allohgagina (ibodat qilishga) davat qilinganida, kofir bolib, boyin-sunmay, agar U Zotga shirk keltirilsa (yani sizlardan kimdir turli butsanamlarga siginishga chorlaganida, iymon keltirishlaringizdir (Gofir, 12-oyat). 2) keyin aytishadi: Parvardigoro (vadang rost ekanini), kordik va eshitdik, bas, bizlarni (hayotga) qaytargin, bizlar yaxshi amal qilaylik. Endi bizlar (Qiyomat haq ekaniga) shak-shubhasiz ishonguvchidirmiz (Sajda, 12-oyat). Alloh taolo ularga javob beradi: ... (Qiyomatda) zolim kimsalar: Parvardigoro, bizlarga ozgina iuhlat bergan (yani, bizlarni dunyoga qaytarib, ozgina hayot bergin, albatta) Sening davatingni qabul qilurmiz va paygambarlarishta ergashurmiz deydilar. (Shunda ularga javob qilinur) : Ilgari (hayot paytlaringizda) hech qachon zavolga yuz tutmasligingiz (yani hech qachod olmasligingiz va Oxirat jazosiga du-chor bolmasligingiz) haqida qasam ichmagan edingizlarmi?! (Ibrohim, 44-oyat). 3) jahannam ahli deydi: ...Parvardigoro, bizlarni (bu azobdan) chiqargin, biz lar qilib otgan amallarimizdan boshqa yaxsh (amallar ) qilurmiz deb dod-voy qilurlar... (Fotir, 37-oyat). Alloh taolo deydi:...Axir Biz sizlarga eslatma oladigan kishi eslatma olgudek uzun umr bermaganmidik?! Bas, endi (azoblaringizni) totaveringlar! Endi zolim kimsalar uchun biron yordamchi bolmas! (Fotir, 37-oyat). 4) jahannam ahli deydi: Parvardigoro, badbaxtligimiz bizlardan golib kelib, adashgan qavm bolib qolgan ekanmiz. Parvardigo-ro, bizlarni (jahannamdan hayoti dunyoga) chiqargin. Bas, agar yana (kufr va tugyonga) qaytsak, u holda shak-shubhasiz (oz jonimizga) jabr qilguvchidirmiz (yani, jahan-nam azobiga loyiqdiriiz) (Mominun, 106-107-oyatlar). Alloh taolo javob beradi: (Jahannamda) xor bolingiz va Menga soz qotmangiz! (Mominun, 108oyat). Bu javobdan song jahannamiylar abadiy gapirmaydilar. Rasuli akram dedilar: Qiyomat kuni olim, bamisoli, kozlariga oq tushgan koy suvratida keltiriladi. Songra u jannat va dozax orasqda soyiladi. Keyin: Ey jannat ahli! Olimi yoq boqiy saodatga kelinglar. Ey dozax ahli! Olimi yoq mangu shaqovatga kelinglar (Buxoriy, Muslim rivoyati). Hasan Basriydan shunday rivoyat qilinadi: Odamlar ichida dozaxda ming yil qolib, keyin chiqadigani ham bor. Koshki, osha kishi bolsam! Alloh undan rozi bolsin, Hasan Basriyning bir burchakda yiglab otirganini korishdi. Undan: Nega yiglayapsiz? deya sorashdi. Jahannamga uloqtirilib, etiborsiz qolishimdan dahshatga tushyapman dedi Hasan Basriy, Jahannam ahliga mana shuiday nihoyasi yoq azob, sinov va hasratlar yuzlanadi. Azobning eng qattigi - jannatni, Alloh taoloning roziligini boy berib qoyganlari uchun
hasrat chekishlaridir. Allohning roziligi kabi eng oliy nematni dunyodek arzimas matohga sotganlarini anglagan paytda bu hasratning achchikligi chidab bolmas darajaga yetadi va ular buni butun vujudlari bilan toxtovsiz his qilib turadilar. Ha, ular oliy nematni otkinchi dunyoling arzimas, kir-chirkin istaklariga alishdilar. Keyin: Voy, bunchalik. hasrat! Rabbimizga isyon qilib, ozimizni halok qilibmiz! Nimaga shoshildik? Ozgina sabr qilsak, muddati koz ochib. yumishga teng kunlar allaqachon tugab, hozir olamlar Parvardigorining huzurida rizo mulkini qolga kiritgan bolmasmidik?! deb qolishadi. Qanday musibat! Ular borini boy berishdi.Endi ular uchun dunyoning birorta nematu lazzati qolmadi. Keyin ularga jannat nematlari korsatildi. Balki, shu nematlarga guvoh bolishmasa, hasratlari ziyoda bolmasmidi?! Rasuli akram shunday dedilar: Qiyomat kuni odamlar dozaxdan jannat tomon olib kelinadi. Ular jannatga shu darajada yaqin bolishadiki, hatto jannatning boyini hidlashadi, u yerdagi qasrlarni va Alloh jannat ahli uchun hozirlagan narsalarini korishadi. Shunda ularga bu yerdan jonab qolishlari, jannatda ular uchun nasiba yoqligi nido qilinadi. Ular shunday bir hasrat bilan qaytishadiki, na avvalgilarga va na oxirgilarga bunday hasratning misli korilgan. Keyin ular: Ey Parvardigoro! Koshkk, jannatingdagi savoblarni va u yerda dostlarishta hozirlagan narsalarni korsatmasdan bizni jahannamga kiritsang, bizga chandon yengil bolardi deyipgadi. Shunda Alloh taolo ularga aytadi: Sizlar yoningizda hech kim yok paytda katta gunohlarni qilib, men bilan kurashga choglandingiz. Qachon odamlarga yoliqqaningizda. itoatkor bolib qoldin-giz. Qalbingizda Menga nisbatan haqsizliklar sodir etgan holda, odamlarga buning xilofini korsatdingiz. Mendan emas, odamlardan qorqdingiz. Meni emas, odamlarni ulugladingiz. Odamlar uchun (eng aziz narsalaringizdan ham) kechdyangiz, Men uchun kecholmadingiz. Bas, bugun sizlar mahrum bolgan abadiy savob barobarida alamli azobni totingiz (Abu Hudba) rivoyati. Ahmad ibn Harb shunday deydi: Oramizda shundaylar borki, soyani quyoshdan afzal sanashadi-yu, jannatni dozaxdan ortiq kormaydi. Iso alayhissalom dedilar: Qancha soglom gavdalar, gozal! yuzlar, fasih tillar bor, ertaga jahannam eshiklari oldida dod-voy solib qolishadi. Dovud alayhissalom aytadi: Allohim! Quyoshingning taftiga sabrim yoq. Dozaxingning taftiga qanday chidar ekanman? Rahmating savtiga sabrim yoq, azobing ovoziga qanday toqat qilar ekanman?! Ey miskin! Bu aytilganlar jahannam dahshatlaridan bir tomchi. Bilginki, Alloh taolo dozaxni va uning dahshatlarini yaratdi, kopaymaydigan va kamaymaydigan dozax ahlini ham yaratdi, bu bitgan ishdir: (Ey Muhammad), siz ularni barcha ish bitirilib (yani, jannat ahli jannatga, dozaxilar dozaxga hukm qilinib), ular hasrat-nadomat qilib qoladigan Kundan - Qiyomatdan qorqiting! (Bugun) ular gaflatdadirlar (shu sababdan), iymon keltiriaydilar (Maryam, 39-oyat). Ajabo! Bu hukmdan song qanday qilib konglingga oyin-kulgu sigadi? Ozing hakda azaliy hukm qandayligini bilmaysan-u, yana nelar bilan mashgulsan?!... Jannat va jannat nematlari Mana, oxiratning gam va qayguga tola diyori bilan tanishding. Bilginki, buning muqobilida yana boshqa bir diyor ham bor. Bu diyorning nematlari, sururu quvonchlari xaqida fikr et. Bu ikki diyorning biridan uzoqlashgan kishi, shubhasiz, ikkinchisida qaror
topadi. Bas, lsahan-nam dahshatlari haqida uzoqrok oyla, qalbing xavfga tolsin. Jannat ahliga vada kilingan, abadiy nematlar haqida ham uzoq fikr et, qalbing umidga tolsin. Nafsingni xavf kamchisi bilan haydab, umid bilan jilovla va sirotul mustaqimga yolla. Ana shunda bukj mulkka yetasan, alamli azobdan xalos bolasan. Ahli jannat xususida, ularning yuzlarida aks etgan nematlar jilvasi, mushk bilan muhrlangan may ila qondirilishlari haqida oylaganmisan?! Jannat ahli oq durdan tikilgan chodirlar ichida, qizil yoqutdan bolgan minbarlarda, yashil bolishlar va gilamlar ustida, may va asal ohayottan daryolar boyida qurilgan sorilarda yastanib oti-rurlar. Ularning atrofida xizmatga hozir gulomlar va hech qachon qarimaydigan bolalar bolur. Jannat ohu kozli, xushxulq va gozal yuzli ayollar bilan ziynatlangan. Yoqut va marjondek nafis bu bokiralarga ilgari na bir ins va na bir jin tegingan... Ularning egnidagi" onpoq ipak kozlarni qamashtiradi. Boshlaridagi inju va marjonlar qadalgan tojlari undanda nurafshon. Ishvalari sokinlik va osudalik bilan bezangan yuzlar qarib qolish kabi noqisliklardan holi. Ular jannat bogchalarining ortasida yoqutdan bunyod etil-an chodirda yolgiz bolurlar. Ularning xuzurida borligi xayo bilan tosilgan musaffo ohu koz hurlar bor. Ustlarida esa mangu yosh bolalar oqar chashmadan qadahlarni, kozalarni va kosalarni aylan-tirib tururlar. Yana ular uchun xuddi sadaf ichida yashirib qoyilgan gavhar misoli ohu koz hurlar bordir. Bu hurlar jannat ahlining dunyo hayotida qilib otgan solih amallarining mukofotidir. Ular jannatning chashmalar, daryolar oqib turgan emin maqomida, Qodir Podshoh huzuridagi rozi bolingan orinda Malikul Karim Parvardigorining jamoliga boqadilar. Ularning yuzlarida nematlar jilvasi porlaydi. Ularga na bir zaiflik, na bir xorlik yetadi. Balki ular Parvardigori tomonidan yogdirilayotgan turli nematlardan baxtiyor, ozlari istagan maskanda abadiy qolguvchidirlar. Ularga u yerda na bir xavf, na bir hazinlik yetmas, balki baloyu falokatlardan omondadirlar. Ular jannat taomlaridan yeydilar. Sut, may, asal tola daryolardan ichadilar. U daryolarning yerlari kumushdan, toshlari marjon, tuprogi mushk, otlari zafarondir. Quyuq ko-fur aralashgan oq atirgul suvlariga tola bulutlardan yomgirlar yoadi. Jannat ahliga asli kumushdan bolgan, dur, yoqut, marjonlar bilan ziynatlangan kadahlar, shuningdek, ichida muhrlangan may, aralashmasi chuchuk salsabil bolgan may-kosalar keltiriladi. U maykosalardan nur porlaydi. Ularning sofligi shu darajadaki, mayning mayinligi va qir-mizi ranggi kosaning tashqari tomonidan bilinib turadi. Chunki, bu odamzodning sanati emas, u bunday gozallikdan ojiz. Maykosalar chehrasidan nur yogilayotgan xodimlar kaftida (jannat ahliga uzatilgan holda) turadi. Ha, xodimlarning nur porlayotgan yuzlari quyogaga oxshaydi, fakat, u yuzlardagi halovat, u kozlardagi xusnu malohat quyoshda ne qilsin! Ajabo! Oxirat diyorining bu sifatlariga, bu diyor ahlining olmasligiga va jannat ahlining kutilmagan ozgarish, ofatbalolardan omonda ekanligiga aniq igaongan kishi, qanday qilib, oxiri xarobalikka yuz tutuvchi bu otkinchi dunyoni oziga dost bilishi mumkin?! Qanday Kilib, u diyor lazzatini, bu dunyo lazzatiga almashtirish mum-kin?! Allohga qasamqi,agar jannatda sihatsalomatlik bilan birga olim, ochlik, tashnalik kabi ofatlardan omonlik bolsa-yu, boshqa hech narsa bolmasa, faqat shu sababning ozi ham bu dunyodan yuz ogirishga arziydi. Nega endi oxirat dshzri bu dunyodan ustun koyilmasin? Axir, jannat ahli har qanday xavfdan omon podshohlardir. Ular turli-tuman nematlar ichida shod-xurram, xohlagan nematlari oldida muhayyo! Ular xar kuni Arsh yonida hozir bolib, ALLOHNYNG diydoriga nazar soladilar... Abu Hurayra Rasuli akramning shunday deganlarini ri-voyat qiladi: Munodiy,-nido qiladi: Ey jannat ahli! Endi siz hamisha soglomsiz, hech qachon dardga chalinmaysiz, hamisha tirdkeiz, hech qachon olmaysiz. Doimo yoshsiz, hech qachon qarimaysiz.
Albatta, siz saodatli bolasiz, hech qachon baxtsizlikka yoliqmaysiz (Muslim rivoyati). Alloh taolo deydi: ...ularga: Qilib otgan (yaxshi) amallaringiz sababli sizlarga.lmeros qilib berilgan jannat mana shudir deb nido qilinur* (Arof surasi, 43). Jannat sifatlari bilan tanishmoqchi bolsang, Quron oqi. Jannat xaqida Alloh taoloning bayonidan ulugroq bayon bormi?! Parvardigori (huzurida) turishidan (yani, Parvardigor oldida turib, hayoti dunyoda qilib otgan barcha amallariga javob berishidan) qorqqan kishi uchun ikki jan-nat bordir (Rahmon, 46) oyatidan to sura oxirigacha, shuningdek, Voqea va boshqa suralarni ham oqi, jannat xaqida-gi xabarlarning tafsilotiga boq! Avvalo, jannatning soni bilan borliq jihatlarga etiboringni qarat. Rasuli akram Rahmon surasidagi Parvardigori (huzurida) turishidan korqqan kishi uchun ikki jannat bordir oyati xususida deydilar: Ikki jannat bor, u yerning idishlari va boshqa barcha narsalari kumushdan. Ikki jannat bor, u yerning idishlari va boshqa barcha narsalari oltindan. Adn deyilmish mangu jannatda ahli jannat va Parvardigorining orasida kibriyo ridosigina bolur (muttafaqun alayh). Keyin jannat eshiklarini tasavvur qil. Ularning soni toatingga yarasha. Yani, qaysi mominning Alloh taologa itoati kop bolsa, unga ochiladigan jannat eshiklari ham shunchalik kop boladi. Jahannam eshiklarining soni ham kishining masiyatiga muvofiq boladi. Yani, inson Alloh taologa qancha kop itoatsizlik qilsa, unga gauncha kop dozax eshiklari ochiladi. Abu Hurayra Rasuli akramning shunday deganlarini ri-voyat qiladi: Kimki Alloh yolida - bir juft narsani infoq qilsa, u jannatning barcha eshiklaridan chorlanadi. Jannatning sakkizta eshigi bor. Kimki ahli namoz bolsa, Bobus-solat (Namoz eshigi) dan, roza ahli Bobus-siyam (Roza eshigi) dan, ahli sadaqa bolsa, Bobussadaqa (Sadaqa eshigi) dan, ahli jihod bolsa, Bo-bul-jixod (Jixod eshigi) dan ichkariga chorlanadi. Shunda Abu Bakr roziyallohu anhu: Allohga qasamki, bu eshiklarning bittasidan chaqirilgan kishi najot topadi. Jannat eshiklarining barcha-sidan chorlanadigan kishi ham bormi? Ha, sen oshalardan biri bolishingni umid qilaman, dedilar Payvambar alayhissalom (muttafaqun alayh). Osim ibn Zamra Ali karramallohu vajxdhudan rivoyat qiladi: Xdzrati Ali dozaxni eslatdi. Shunday bir qorq-ivch bilan eslatdiki, uning dahshatidan xozir korqinchdan boshqasi xotirimdan kotarildi. Keyin shu oyatni oqidi: Parvardigorlaridan qorqqan zotlar esa top-top holda jannatga kiritiladilar. Qachonki ular darvozalari ochilgan holdagi (jannatga) kelib yetganlarida va uning qoriqchilari: Sizlarga tinchlik-omonlik bolsin! Xush keldingaz! Bas, unga mangu qolguvchi bolgan hollaringizda kiringiz deganlarida (ular behad shodlanurlar) (Zumar, 73-oyat). Songra keyingi chashmaga borib, u bilan poklanadilar. Ularga nematlar jilvasi yogiladi. Badandagi tuklardan mudom xush boylar taraladi. Sochlar goyo atirli moy surilgandek bir tekis, tartibli. Keyin ular jannatga yetib keladilar. Jannat qoriqchilari ularga: Sizlarga tinchlik-omonlik bolsin! Xush keldingiz! Bas, unga mangu qolguvchi bolgan hollaringizda kiringiz deyishadi. Song vildon - mangu yosh bolalar ularni qarshi olishib, atrofida aylanishadi, bamisoli, dunyo bolalari uzoq vaqt kormagan yaqinlarini soginch bilan kutib olib, atrofida aylanishganlari kabi. Ular ahli jannatga: Quvoning, shodlaning! Qarang, Alloh taolo sizga shunchalik nematni ato qilibdi! deya suyunchilashadi. Roviy deydi: Mangu yesh bolalardan biri jannat ahli zavjalaridan bolgan oxu koz
hurlardan biriga: Falonchi keldi! deb u jannatiyning dunyoda chaqirilgan ismini aytadi. Shunda ohu koz xur: Sen uni aniq kordingmi? deb soraydi. Ha, aniq kordim, mana u izimdan kelyapti, deydi u. Oshanda u xur sevinchdan shu darajada yengillashib ketadiki, bir zumda jannat eshigi bosagasida hozir boladi. Jannatiy banda oz maskaniga yetib, marjonlardan iborat soxil ustiga qurilgan qizil, sariq, yashil kabi turfa rangda tovlanayotgan koshkka nazari tushadi. Boshini kotarib, chaqmokdan chaqnayotgan koshkning shiftiga asta qaraydi. Agar Alloh taoloning takdiri bolmaganida bu yorqinlik uning kozini kor qilgan bolar edi. Kozini shiftdan olar ekan, qoshida zavjalarini, bulok boyiga qoyilgan qadahlarni, tizib qoyilgan yostiqlarni va toshalgan gilamlarni koradi. Songra ularga suyanib: ...Bizlarni bu (neiatlarga) yollagan Zot Allohga hamdu sano bolgay. Agar bizni Alloh xidoyat qilmaganida hargiz yol topa olmas edik... deydi (Arof, 43-oyat). Keyin munodiy nido qiladi: Mangu hayotsiz, hargiz olmaysiz. Doimo bunda muqimsiz, hech qachon ketmaysiz. Hamisha salomatsiz, hsch qachon xastalanmaysiz. Rasuli akram dedilar: Qiyomat kuni jannat eshigi oldida hozir bolaman, uning ochilishini sorayman Shunda jannat qoriqchilari: Kim u? deydi. Muhammad! deyman. Sizdan oldin birorta kishiga eshikni ochmaslikka bu-yurilgan edim, deydi u (Muslim rivoyati). Jannatdagi kotpklar, u yerda darajalarning farqlani-pti togrisida ham fikr et. Chunki, oxirat daraja jihatidan eng yuksak, afzalligi jihatidan eng ulug mezondir. Odamlar toatlarning zohiriy korinishida va botiniy xulqda bir-biridan farqlangani kabi amallariga kora takdirlanishda ham farqlanadilar. Agar yuksak darajalarni kozlayotgan bolsang, jiddu jaxd qil, toki Alloh taologa itoat qilishda hech kim sendan ozib ketolmasin. Axir, Alloh taolo ayni shu maydonda senga musobaqa va raqobatni buyurgan-ku! (Ey insonlar), Parvardigoringiz tomonidan boladigan magfiratga hamda Alloh va Uning paygambarlariga iymon keltirgan zotlar uchun tayyorlab qoyilgan, kengligi osmon va yer kengligi kabi bolgan jannatta shoshilingiz... (Hadid, 21-oyat). U (may) ning muhri mushk bolur. Bas, bahslashguvchi - musobaqa qilguvchi kishilar (iana shunday mangu nematga yetish yolida) bahslashsinlar - musobaqa qilsinlar (Mutaffifun, 26-oyat). Ajabo! Yaqinlaring yo qoshnilaringdan birortasi boyib ketsa yoki imoratini baland qilib kotarsa, siqilasan, qiy-nalasan. Hasad tufayli xayoting achchik zardobga aylanadi. Lekin eng oliy qarorgoxda, jannatda shunday yaqinlaring yoki koshnilar borki, ular oz fazilatlari bilan allaqa-chon sendan ozib ketdi. Bu fazilatlarga dunyo va undagi jamiki narsalar ham bas kelolmaydi. Abu Said Xudriy Paygambar alayhissalomning shunday deganlarini rivoyat qiladi: Ustma-ust, darajamadaraja joylashgan koshk ahli jannatiylarga, bamisoli uzoq ufqlarda magribu mashriqqa sochilib, bir-biri bilan musoba-qalashayotgan yulduzlardek bolib korinadi. Ey Allohning rasuli, ular paygambarlardan ozgasi yetolmaydigan manzilmi? deya sorashdi. Jonim izmida bolgan Zotga qasamki, u Allohga iy-mon keltirgan va mursallarni tasdiqlagan kishilarning manzillaridir (muttafaqun alayh) ;
Rasuli akram bu haqda yana shunday deganlar:-Jannatda-gi baland daraja egalarini ulardan quyidagilar xuddi os-mon ufqlarida porlagan yulduzlarni korganday koradilar. Abu Bakr va Umar shulardandir... (Termiziy rivoyati). Jobir Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan shunday rivoyat kiladilar: Paygambar alayhissalom bizga: Sizlarga jannat koshklarining xabarini beraymi? dedilar. Ota-onamiz Sizga fido bolsin, ey Allohning rayouli, xabarini bering, dedik. Jannatda hamma tomoni gavhardan bunyod qilingan koshklar bor. Bu koshklar shu darajada shaffofki, tashqa-risidan ichi, ichidan tashqarisi korinib turadi. Koshk ichkarisida na koz korgan, na kuloq eshitgan, na inson xotiriga kelgan bir nemat, tuganmas lazzat, adoqsiz surur bor, dedilar. Ey Allohning rasuli, bu koshklar kim uchun hozirlangan? soradim. Shunday bir kishi uchunki, u salomni yoyadi, taom yedi-radi, davomli roza tutadi, tunda odamlar uyquga gark pay-tda namoz oqiydi, dedilar. Ey Allohning rasuli, bularni kim bajara oladi? dedik. Ummatim bu ishlarni bajarishga qodir. Ular haqida sizlarga xabar berayinmi? Kim birodariga yoliqqan paytda salom bersa yo alik olsa, demak u salomni yoygan boladi. Kimki ahli oilasini toyguncha oziqlantirsa, taom yediruvchilar jumlasidan boladi. Kimki ramazon oyida va har oyning uch kunida rozador bolsa, davomli roza tutgan hisoblanadi. Kimkya xufton va bomdod namozini jamoat bilan ado qilsa, tunda odamlar yani, yahudiylar, nasoralar va majusiylar uyquda paytda namoz oqigan boladi, dedilar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam. (Abu Naim rivoyati). Alloh taoloning: ...abadiy jannatlardagi pokiza maskanlarga kiritur (Saf, 12) oyati haqida Rasulullohdan sorashdi. Rasuli akram dedilar: Pokiza maskanlar marjonlardan bunyod qilingan qasrlardir. Xar bir qasrda qirmizi yoqutdan bolgan yetmishta xovli, xar hovlida yashil zumraddan bolgan yetmishta uy, har uyda bir taxt, xar taxtda barcha ranglardan uygun yetmishta toshak, xar toshakda ohu kozli xurlardan bir jufti halol bor. Xar uyda yetmishta dasturxon, xar dasturxonda yetmish xil taom bor. Xar uyda yetmishta xodima bor. Momin kishiga xar kuni ertalab shunday bir quvvat beriladiki, kun davomida xodimlarning barchasi bilan qoshilishga kodir boladi (Abu Shayx rivoyati). Jannat suvratini xayolingda jonlantir. Jannat ahlining baxtiyorligi va bu dunyoning huzurhalovatini deb abadiy baxtiyorlikdan maxrumlarning hasrati haqida tafakkur et. Abu Hurayra Paygambar alayhissalomning shunday deganlarini rivoyat qiladi: Jannat devorining gishtlari kumush va oltindan, tuprogi zafaron, loyi mushkdir (Termiziy rivoyati). Abu Hurayra Rasuli akramdan rivoyat qiladi: Kimki ulug va qudratli Alloh tomonidan oxirat mayini totib, xushnud bolmoqchi ekan, dunyo mayini tark etsin. Kimki oxiratda Alloh kiydirgan ipak (kiyim) dan sururga tolmoqchi ekan, duyayo ipagidan voz kechsin (Tabaroniy rivoyati). Jannat daryolar tepaliklar yoxud mushk toglar ostidan toshib oqadi (Abu Hurayra rivoyati). Oxiratda jannat ahliga beriladigan eng korimsiz ziynat ham bu dunyoning barcha zeb-ziynatlaridan afzaldir. Abu Hurayra Paygambar alayhissalomning shunday deganlarini rivoyat qiladi: Jannatdagi daraxt soyasi bir otliq yuz yil yuradigan masofa qadardir. Ong tomon egalari yoyilgan soya (osti) dadirlar (Voqea, 30-oyat). Abu Umoma deydi: Paygambar alayhissalom sahobalari der edilar: Ulug va qudratli Alloh arobiylar va ularning savollari bilan bizga naf beradi. Bir arobiy kelib: Ey Allohning rasuli! Alloh Quronda aziyat beruv-chi bir daraxtni zikr qilibdi.
Jannatda oz ahliga aziyat yetkazuvchi daraxt ham boladimi? Nima ekan u? dedilar Rasuli akram. Sidr (buta), axir uning tikani boladi-ku? Ha, Alloh taolo: Fi sidrim maxzud (Ong tomon egalari tikansiz butazorlarda boladi) (Voqea, 28-oyat) deydi. Alloh taolo bu daraxtning tikanini olib, xar olingan tikan orniga bitta mevani ornashtiradi. Songra msva-si uzib olinadi va har mevasidan bir-biriga oxshamagan yetmiga ikki xil taom hozirlanadi, dedilar Rasuli akram (Ibn Muborak rivoyati). Jarir ibn Abdulloh hikoya qiladi: Saffoh degan joyda toxtadik. Daraxt ostida uxlab yotgan bir kishiga kozim tushdi, quyosh nurlari unga tushay deb qolgan ekan. Xizmatkor bolaga: Bor, teri toshamini keltir va mana bu yotgan odamga soyabon qilib qoy, dedim. U aytganimdek qildi. Uygongach qarasam, uxlab yotgan bu odam Salmon Forsiy ekan. Oldiga borib, salom berdim. Shunda u: Ey Jarir, Alloh uchun tavozuda bol. Chunki, kim bu dunyoda Alloh uchun tavozuda bolsa, qiyomatda Alloh uning darajasini baland qiladi. Qiemat kunining zulmatlari nima, bilasanmi? dedi. Yoq, bilmayman, dedim. Odamlarning bir-biriga yetkazgan zulmlari, dedi Sal-mon va koliga juda kichkina bir chopni olib, aytdi: - Ey Jarir, jannatda mana shu chopcha narsani ham izlab topmaysan. Ey Abu Abdulloh, u holda tarifu tavsif qilingan xurmo va shajar (daraxt) qaerda? dedim. Ularning ildizi inju va oltin, ustlarida esa mevalari bor, dedi Salmon. Jannat ahlining libosi, toshaklari, sorilari va chodirlari ...Ular u joyda oltindan bolgan bilakuzuklar va marvarid-marjonlar bilan bezanurlar, liboslari esa harir-ipak bolur (Haj, 23-oyat). Bu xususda oyatlar kop. Ularning tafsiloti hadislarda keladi. Abu Hurayra Paygambar alayhissalomdan rivoyat qiladi: Jannatga kirgan kipga nematlar ila baxti-yor, kulfatlardan uzoq boladi. Uning kiyimi hecham tozmaydi, yoshligi boqiy qoladi. Jannatda shunday nematlar borki, ularni na koz korgan, na quloq egaitgap, na inson xayolidan otgan (Muslim rivoyati). Bir kishi; Ey Allohning rasuli! Jannat ahlining kiyimi haqida bizga xabar bering. U (tayyor) yaratilgan narsami yoki toqilgan? deb soradi. Rasuli akram ozgina sukut kilib, ipdamay turdilar. Qavmdan bazisi kuldi. Shunda Rasuli akram: Nimaga kulyapsizlar? Bilmaganini bilgan kishidan soragan odam ustidanmi?! Jannat me-valari ikki marta hosil berib, jannat liboslarini chiqaradi (Nisoiy rivoyati). Abu Hurayra Paygambar alayhissalomniig igunday deganlarini rivoyat qiladi: Jannatga avval qadam qoyuvchilar yorug kechadagi tolin oydek bolib ichkari kiradilar. Ular u yerda tupurmaydi, burnini qoqmaydi, hojatga chiqmaydilar. Jannat ahlining idishlari, taroqlari oltip va kumushlan, terlari mushkdandir. Jannatga avval kiruvchilarning har birida ikkitadan jufti halol bolib, ular shu darajada nafiski, suyaklaridagi ilik etlari ustidan korinib turadi. (U ikkala jufti xalol ham) ozaro totuv. Bir-birini korolmaslik, nafrat degan narsalar ularga begona, qalblari goyo bir qalbdek. Ertayu kech Alloqga tasbeh aytadilar. Yana bir rivoyatda aytilishicha, zavjalarning har biri yettitadan xulla kiyib olgan (muttafaqun alayh).
Alloh taoloshshg ...Ular u joyda oltindai bolgan bilakuzuklar va marvarid -marjonlar bilan bezanurlar... oyati tafsirnda aytganlar: Ularning boshlarida tojlari bor. Tojlarga qadalgan eng kichik injulardan taralayotgan vur mashriq va magribni yoritadi (Termiziy rivoyati). Rasuli akram dedilar: Jannat chodiri ichi govak bir durdir. Uning samodagi uzunligi oltmish mil bolib, xar burchagida mominning ahli ayoli bor. Boshqalar uni korolmaydi (muttafaqun alayh). Ibn Abbos aytadi: Jannat chodiri kengligi ikki farsah kedadigan ichi govak durga oxshaydi. Uning oltindan bolgan tortta eshigi bor (Buxoriy rivoyati). Abu Said Xudriy deydi; Baland kotarilgan korpachalar (usti) dadirlar (Vokea, 34) oyati xususida Paygambar alayhissalom shunday dedilar: Ikki korpachaning orasi osmon bilan yer qadardir (Termiziy rivoyati). Jannat ahlining taomi Jannat ahlining taomi Quronda zikr qilingan. Qushlar, shirinliklar, asal, sut kabi turlituman noz-nematlar shular jumlasidan bolib, ularning hisobi yoq. Alloh taolo deydi: ...Qachon osha (jannat) larning biror mevasidan bahramand bolsalar: Ilgari tatib korgan narsamiz-ku! deyishadi. Zero, ularga (surati) bir-biriga oxshash me-valar beriladi... (Baqara, 25-oyat). Jannat ahlining sharobi haqida Alloh taolo kop eslatgan. Rasuli akramning mavlosi (qullikdan ozod qilingan kishi) Savbon hikoya qiladi: Paygambar alayhissaslom huzurlarida tikka turgan edim. Yahudiy olimlaridan biri Rasuli akramdan bir qancha narealarni soradi: Sirotdan kim avval otadi? Muxojirlarning faqirlari! Jannatga kirganlarga qanday tuhfalar qilinur? Nahang jigarining ziyodasi (jigarning eng totgi qismi) Undan song qanday taom bolur? Jannat atrofida otlab yurgan hokizlardan soyilur! Ahli jannatning sharobi nima? Ularning sharobi Salsabil deb nomlanmitsd buloqdan olinur! Togri aytding, dedi yaxudiy olimi (Rasuli akramning javoblariga tan berib) (Muslim rivoyati). Zayd ibn Arqam deydi: Yahudiylardan biri Paygambar alayhissalom oldlariga kelib: Ey Abu Qosim! Sen jannat ahliniig u yerda yeb-ichishlarini tasdiq etmaysanmi? deya soradi. Yaxudiy savol 6e-rishidan oldin dostlariga: Agar Muhammad sozlarimni tasdiqlasa, uni maglub etaman deb soz bergan edi. Rasuli akram yaxudiyning savoliga shunday javob berdilar: Ha, jonim izmida bolgan Zotga qasamki, jannat ahli-nint xar biriga yeyish-ichish, jimo qilishda yuz kishining quvvati berilur! Axir, ular yeb-ichsa, hojatlari nima boladi? Ularning hojatlari terilaridan toshib chiquvchi terdir. Bu terdan xushboy mushk taraladi. Jannat ahlining qorni juda ozgin boladi (Nasoiy rivoyati). Ibn Masud roziyallohu anhu Paygambar alayhissalomning shunday deganlarini rivoyat qiladi: Jannatdagi qush (parranda) larga boqib, ishtaxang ochiladi. Shunda ular qovurilgan holda oldingga tushadi (Bazzor rivoyati). Huzayfa rivoyat qiladi: Paygambar alayhissalom aytdilar:
Jannatda kattaligi tuyadek qushlar bolur. Ularning goshtlari yoqimli va mayin bolsa kerak, ey Allohning rasuli? soradi Abu Bakr Siddiq. U goshtdan yegai kishi undan ham yoqimli va mayin boladi. Sen, ey Abu Bakr, osha qushlardan totadiganlardan birisan, dedilar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam (Termiziy rivoyati). Abdulloh ibn Amr Alloh taoloning: Ularga oltindan bolgan laganlar (da taomlar) va qadahlar (da sharoblar) aylantirilur (Zuhruf surasi, 71) oyati xususida deydi: Ularga oltindan bolgan yetmishta laganda biri boshkd-siga oxshamagan taomlar aylantirilur. Ibn Masud: U mayshshg mizoji-aralashmasi Tasnimdandir (Mutaffifin, 27) oyati tafsirida dedi: Ashobi yamin-ong tomon egalari aralashtirilgan, muqarrabun-Alloh taologa yaqin qilinganlar toza, aralashmagan sha-robdan ichurlar. Abu Dardo roziyallohu anhu mazkur oyat tafsirida dedi: U sharob kumush kabi okdir, muhrlangan. Agar dunyo ahlidan birortasi u sharobga barmogini tiqib olsa, yer yuzida uning xush boylarini tuymagan bironta jonzot qolmasdi. Ohu koz hurlar va hech qachon qarimaydigan bolalar Huri iyn - oxu koz hurlar va vildon - hech qachon qarimaydigan, mangu yosh bolalar vasfi Quroni karimda takrortakror zikr qilingan. Anas roziyallohu anhu Paygambar alayhissalomdan shunday rivoyat qiladi: Bir kecha-kunduz Alloh yolida bolish dunyo va undagi narsalardan yaxshiroq. Sizlardan birortangiz jannatda yoy oraligicha yoki oyoq qadamlaricha joyni egallasa, bu dunyo va undagi barcha narsadan yaxshiroq. Agar jannat ayollaridan bittasi yer yuziga chiqsa, yeru kok orasi yorishib, butun atrofni xush. boylar tutgan bolardi. Jannat ayolining boshidagi yopinchigi duiyo va undagi barcha narsadan yaxshirokdir (Buxoriy rivoyati). Anas ibn Molik Paygambar alayhissalomning shunday deganlarini keltiradi: Meroj kechasida jannatning lal, kok zabarjad va kizil yoqutdan bolgan chodir bilan yopilgan Baydax degan joyiga kirdim. Chodir ichidagilar menga: Assalomu alayka yo Rasulalloh deyittsdi. Shunda men Jabroil alayhissalomdan: Ey Jibril, bu qanday nido boldi? deya soradim. "Ular chodirlarda asralgan hurlardir, Sizga salom berish uchun Parvardigoridan izn sorashdi, ularga izn boldi, dedi Jabroil alayhissalom. Keyin ular: Biz erlaridan rozi bolguvchi ayollarimiz, biz hech qachon gazablanmaymiz. Biz bu yerda abadiy qolguvchilarmiz, deyishdi (Termiziy rivoyati) va Paygambar alayhissalom ushbu oyatni oqidilar: (Ular) chodirlarda asralgan hurlardir (Rahmon, 72-oyat). Mujohid Oli-Imron surasi 15-oyatdagi Azvajun mu-tohxaroh - Pokiza juftlar iborasi tafsirida deydi: Yani, ular hayz, hojat, bavl, tupuk, balgam, maniy va farzand tugishdan ozod - pokdirlar. Shak-shubhasiz, jannat egalari bu Kunda (ozlari istagan-orzu qilgan) ish (lari) bilan shod-xurram bolguv-chidirlar (Yosin, 55) oyati tafsirida Avzoiy aytadi: Ularning mashguloti qizlarning bakarotini olmokdir. Bir kishi: Ey Allohning rasuli, jannat ahli ham jufti bilan qoshiladimi? deya soradi. Jannat ahliga sizdek yetmishtasidan koproq kishining quvvati berilur dedilar Rasuli akram. Abdulloh ibn Umar aytadi: Jannatning quyi dara-jalaridan orin olgan kishining mingta xodimi bolib, har bir xodim boshqasinikiga oxshamagan alohida ish bilan band
bolur. Rasuli akram dedilar: Har bir jannat ahli besh yuzta xurga, tort mingta bokira ayolga va sakkiz mingta beva ayolga uylanadi. Ularning xar birini dunyodagi umri miqdoricha bagrkga olur (Bayhaqiy rivoyati). Paygambar alayhissalom aytadilar: Jannat bozorida oldi-sotdi yoq. U yerda er va ayol suratlari bor. Erkak kishi kongli tusagan suratning ichiga kiradi. Uning ichida ohu koz xurlar jamlangan bolib, jonzot tinglamagan ovozla-rini kotarib: Biz jannatda abadiy qolguvchimiz, hech qachon olmaymiz. Bizning badanlarimiz latif, biz hech qachon hazin bolmaymiz. Biz erlarimizdan rozi bolganlarmiz, gazablanmaymiz. U bizniki va biz uniki bolgan jannatiy naqadar baxtli! deyishadi (Termiziy rivoyati). Anas roziyallohu anhu Rasuli akramning shunday deganlarini aytadi: Jannatdagi ohu koz hurlar shunday deb kuylashadi: Biz eng gozal hurlarmiz, javonmard erlar uchun saqlandik (Tabaroniy rivoyati). Abu Umoma Boqiliy deydi: Paygambar alayhissalom dedilar: Jannatga kirgan har bir bandaning boshi va oyogi uzra ikkita ohu koz hurlar otirur. Ular bu bandaga eng gozal tovushda kuylashadi. Uni insu jin tinglaydi. Bu tovush shaytonning nagmasi emas, balki Allohga hamd va takdisdir (Tabaroniy rivoyati). Jannat ahlining sifatlari haqida bazi xabarlar Usoma ibn Zayd rivoyat qiladi: Paygambar alayhissalom ashobiga: Jannatga shoshilayotganlar bormi, jannatda xatar yoq?! Kabaning Rabbiga qasamki, jannat porlagan nur, (xush ifor taratib) chayqalib turgan rayhon, mustahkam qala, toxtovsiz oqayotgan daryo, mol-kol va garq pishgan meva, yopinchiklar orangan chiroyli ayol, abadiy makomdagi nemat, salim, korkam, baland diyordagi bir jilvadir dedilar. Biz u joyga shoshyapmiz, ey Allohning rasuli, deyishdi sahobalar. Inshaalloh deng, dedilar Paygambar alayhissalom va Alloh yolida kurashni eslatdilar va unga undadilar- (Ibn Moja, Ibn Hibbon rivoyati). Bir kishi Rasululloh sollallohu alayhi vasallam huzurlariga kelib: Men otni yaxshi koraman, jannatda ham ot boladimi? deya soradi. Otni yaxshi korsang, senga qizil yoqutdan bolgan ot beriladi. U ot sen bilan jannatning istagan yeriga uchib boradi, deb javob berdilar Paygambar alayhissalom. Men tuyani yaxshi koraman, jannatda tuya boladimi? soradi boshqasi. Ey Allohning bandasi! Agar jannatga kirsang, kongling u yerda nimani tusasa, kozingni pima quvontirsa, u senikidir, dedilar Paygambar alayhissalom (Termiziy rivoyati). Abu Said Xudriydan rivoyat qilinadi: Jannat ahliga ozi xohlaganidek farzand tugiladi. Uning xomila dav-ri, tugilishi va yigit bolib voyaga yetishi bir soat ichida roy beradi (Ibn Moja, Termiziy rivoyati). Rasululloh sollallahu alayhi vasallam dedilar: Jan-nat ahli jannatda qaror topgach, birodar birodariga mushtoq bolur. Shunda birining taxti boshqasining taxtiga yurib borur va ikki birodar yonma-yon bolib qolur. Ular dunyoda bolgan kezlarini xotirlashib, bir-biriga aytur; Ey birodarim! Falon kuni, falon majlisda Alloh taologa yolborib duo qilganimiz esingdami! Mana, ulug va qudratli Alloh bizni magfirat qildi (Bazzor rivoyati). Paygambar alayhissalom dedilar: Jannat ahlining eng kuyi darajadagisi uchun sakson ming xodim va yetmish ikki zavjasi bolur. Uning uchun lal, zabarjad, yoqutdan iborat qubba tiqilur. Qubbaning ichi Jobiya va Sano orasi qadar kengdir. Jannat ahlining boshlarida tojlari bor. Tojdagi injuning eng kichigidan mashriq va mag-ribni yorutgudek ziyo taraladi (Termiziy rivoyati). Alloh rahmatiga olsin, Hasan Basriy jannat sifatla-rini shunday zikr qiladi: Jannat
anorlarining kattaligi chelakday. Daryolarida turib qolmagan musaffo suvlar, tami ozgarmaydigan totli sutlar, suzib olingan toza asallar oqadi. Bu asalning suzib oluvchilari inson emas. Jannat daryolarida ichganlarga lazzat beruvchi shunda maylar oqadiki, ular aqlni zoyil qilmaydi, boshni ogritmaydi. Jannatda koz kormagan, quloq eshitmagan, xotirga kelmagan nematlar bor. Jannat ahli shu nematlarga sa-zovor podshohlardir. Ularning barchasi ottiz uch yoshidadir. Boylari oltmish ziro, kozlari surmali, yuzlari va badanlari tuksiz, azobdan omonda, jannat diyorida xotir-jamdirlar. Jannat daryolari yoqut va zabarjadlar sochilgan yerlardan okar. Jannat xurmolari, boglari marjondan, mevalari nimadan ekanini bir Alloh biladi. Ularning boylari besh yuz yillik masofadan taraladi. Jannat ahli uchun jannatda otlar va tezyurar tuyalar bor. Tuyalarning egarlari yoqutdan. Jannat ahli bir-birini ziyorat qilishadi. Ularning zavjalari goyo yashirib qoyilgan (oppoq) tuxumdek (zahalanmagan) ohu koz hurlardir. Jan-nat ayoli yetmishta hullani ikki barmogi bilan ushlab kiyadi. Yetmish qavat xulla ostidal ham ularyaing suyagidagi iligi korinadi. Alloh taolo jannat ahlining ahloqini yomonlik, jasadlarni olim kabi nuqsondan poklagandir. Ular jannatda burun qoqmas, bavl qilmas, hojatga chiqmaslar. Balki ular kekiradi va terlaydilar. Terlari mushkdandir. Ular uchun jannatda ertayu kech rizq bor. Kunduz kechani, kecha kunduzni quvmaydi. Jannatga eng song kirgan va eng quyi darajani egallagan kishining mulki yuz yillik masofa qadar choziladi. U oltin va kumushdan bolgan qasrlarda, marjon chodirlarda karor topadi. Uning nazari kengayib, jannatning eng uzoq joylarini ham yaqinni korgandek koradi. Jannat ahliga oltindan bolgan stmshp ming laganda nonushta, kechqurun ham shuncha nonushta ato qilinur. Har bir laganning rangi ozgacha. Avvalgi yeganida totgan toti, keyin-gisida yoqolmaydi. Jannatda shunday bir yoqut borki, uning ichida yetmish ming xovli, har hovlida yetmish ming uy bolib, u uylarda na bir teshik va na bir yoriq bor. Mujohid aytadi: Jannat ahlining eng quyi darajasidagi kishi oziga berilgan mulkda ming yil yuradi. Mulkining eng chekka joylarini yaqin joylarini korgandek koradi. Jannat ahlining eng yuqori darajasiga yetgan kishi ertalab va kechqurun Parvardigoriniig jamoliga nazar soladi. Abu Hurayra roziyallohu anhu aytadi: Jannatda Al-iyna deb nomlanmish xurlar bor. Ular yursa, ong va chap tomonlarida yetmish ming xodima boladi. U hur: Yaxshilik-ka buyurib, yomonlikdan qaytarganlar qaerda? deya chaqiradi. Yahyo ibn Muoz deydi: Dunyoni tark qilish ogir, jannatni boy berish undanda ogir! Dunyoni tark qilish oxiratning mahridir. Yana aytadi: Dunyo talabida bolish-jonlarning zillati, oxirat talabida bolish jonlarning izzatidir. Ajab, voajab! Axir, yoqolib ketadigan otkinchi narsa talabida xorlikni ixtiyor qilgan, baqo talabida erigailadigan izzatni tark etgan kishiga qanday ajablanmaslik mumkin?! Alloh taoloni korish Alloh taolo dedi: Chiroyli amal qilgan zotlar uchun gozal oqibat va ziyoda (nematlar) bordir (Yunus, 26-oyat). Ziyoda nemat Alloh taoloning jamoliga boqmokdir. Bu shunday ulug lazzatki, jannat ahli bu lazzat oldida bo-shqa barcha nematlarni unutadi. Jarir ibn Abdulloh Bajliy deydi: Paygambar alayhissalom huzurlarida otirgan edik. Oy tolishgan kechasi oyga karab, shunday dedilar: Mana shu oyni qaqtsay korib turgan bolsangiz, albatta Rabbingizni ham shunday (aniq va tiniq) korursiz. Korishda
hech kim haqsizlikka uchra-mas. Agar quyosh chiqishidan va botishidan oldin namoz oqishga qodir bolsangizlar, uni ado qilinglar deya ushbu oyatni oqidilar: Bas, (Ey Muhammad) Siz ular aytayotgan sozlarga sabr-toqat qiling va quyosh chikishidan va botishidan avval Parvardigoringizga hamdu sano aytish bilan (U Zotni) poklang - namoz oqing... (Toho, 130-oyat). Imom Muslim Suhaybdan shunday rivoyat qiladi: Ra-sululloh sollallohu alayhi vasallam: Chiroyli amal qilgan zotlar uchun gozal oqibat va ziyoda (nematlar) bordir... (Yunus, 26) oyatini oqib, dedilar: Jannat ahli jannatga, dozax ahli dozaxga kirar ekan, munodiy nido qiladi; Ey jannat ahli! Alloh sizlarga vada qilgan narsasini ado qilmoqni xohlaydi. Qanday vada? Axir, Rabbimiz bizning mezonimizni ogir, yuzlarimizni urug qilib, jannatiga kirgizdi, dozaxdan qutqardi! deyishadi. Shunda parda kotarilib, ular ulug va qudratli Allohning jamoliga boqadilar. Ularga Allohning diydoriga yetishdan suyukliroq nemat berilmagan. Allohning jamolini kormoq xususida sahobalardan kop hadislar rivoyat qilingan. Bu eng gozal holat, eng gozal nematdir. Allohning diydoriga yetish sururi va saodati oldida biz yuqorida tarifu tavsif etgan jannatning barcha nsmatlari hechdir! Alloh taolo rahmatining kengligi Rasululloh, sollallahu alayhi vasallam har bir ishni yaxshilikka yoyishni suyar edilar. Biz ham Paygambarimizga ergashib, har qanday holatda yaxshi gumonda bolaylik. Chunki, biron amalimiz yokki, u tufayli magfiratni umid qilmasak. Kitobimizning songini Alloh taolo rahmatining kengligini zikr etish bilan nixoyalayapmiz. Umid qilamizki, Alloh. taolo bizning dunyo va oxiratimizni xayr bilan xotimalasin. Albatta Alloh taolo Oziga (biron narsaning) sherik qilinishini kechirmas. Shundan boshqa gunohlarni Ozi xohlagan kishilar uchun kechirur... (Niso, 48oyat). (Ey Muhammad), Mening (turli gunohlar qilish bilan) oz jonlariga jinoyat qilgan bandalarimga ayting: Allohning rahmat-marhamatidan nouiid bolmangiz! Albatta Alloh (Ozi xohlagan bandalarining) barcha gunohlarshvd magfirat qilur... (Zumar, 53-oyat). Nimaiki qadamimizni toydirgan bolsa yoki kitobimizda nimaiky qalamimizni tugyonga tortgan bolsa, Alloh taolodan magfirat tilaymiz. Amalimizga togri kelmagan sozlarimiz uchun Allohdan magfirat tilaymiz. Alloh taoloning dinini bilamiz deb davo qildik va bu jabhada nuk-sonli bolganimiz holda bilganimizni zohir etdik, Alloh bizni magfirat etsin. Ulug Zotning diydoriga yetiti yolida qilinib, keyin unga boshqa maqsadlar aralashib qolgan har qanday ilm va amalimiz uchun Allohdan magfirat tilaymiz. Ozimiz vada berib, keyin unga vafo qilishda kosirlik qilib qolgan har bir vadamiz uchun Allohdan magfirat tilaymiz. Bizga berilgan qaysi bir nematni masiyat yolida ishlatgan bolsak, Allohdan magfirat tilaymiz. Ozimiz nuqson va qusurlar bilan sifatlangan holda ampi pukson va qusurlar haqida ochiq, bazan kinoya bilan aytganlarimizni Alloh magfirat etsin. Bizni soxtalikka, takallufga undagan har bir lahza uchun Allohdan magfirat tilaymiz. Yozgan kitoblarimizda, tuzgan jumlala-rimizda berayotgan yoki olayotgan ilmimizda odamlarga ziynatli bolib korinishga sarflangan har bir daqiqa uchun Allohdan magfirat tilaymiz. Bu istigforlardan song bizni va ushbu kitobni oqigan yoki tinglagan kishilarni Alloh
Oz rahmati bilan mukarram etsin, zohiru botin gunohlardan bizni saqlasin. Alloh taolo karami barchaga barobar, rahmati keng, bandasiga sahovati cheksiz Zot. Bizni U Zotga eltuvchi yagona vosita Ozining fazli va karamidir. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday deydilar: Alloh taoloning yuzta rahmati bor. Shulardan bittasi jinlar, insonlar, qushlar, hayvonlar va xashoratlar orasiga nozil etilgan. Nuzul etilgan bittagina rahmat tufayli ular bir-biriga mehribon, ozaro rahmli. Qolgan toqson toq-qizta rahmati bilan Alloh taolo Qiyomat kuni bandalariga rahm qiladi (Muslim rivoyati). Rivoyat qilinadiki, Qiyomat kuni Alloh taolo Arshning tagidan bir yozuvni chiqaradi. Unda shunday sozlar bitilgan: Albatta Mening rahmatim gazabimdan ozguvchidir. Men raxm qilguvchilarning rahmlirogiman. Shunda dozaxdan jannat ahliga ikki barobar kop kishi chiqarilur (muttafaqun alayh). Rasululloh sollalohu alayhi vasallam dedilar: Ulug va qudratli Alloh Qiyomat kunida bizga tabassum bilan tajalli qilib: Musulmonlar jamoasiga xushxabar bering, ulardan har bittasining orniga jahannamda yahudiy yoki nasroniyga joy hozirladim deya marhamat qiladi (Muslim rivoyati). Paygambar alayhissalom aytadilar: Alloh taolo Qiyomat kunida mominlarga qarata: Men bilan uchrashishga intiqmidingiz? deydi. Ha, albatta, ey, Rabbimiz bolgan zot! deyishadi. Nega? Sening afv qilishingdan, magfiratingdan umidvormiz, deyishadi. Sizlarga magfiratimni vojib qildim, deydi Alloh taolo (Ahmad, Tabaroniy rivoyati). Paygambar alayhissalom aytadilar: Ulug va qudratli Alloh Qiyomat kunida: Falon kuni meni zikr etgan yoxud falon yerda Mendan qorqqan kishilarni dozaxdan chiqaring deydi (Termiziy rivoyati). Rasuli akram dedilar: Allohning xohishi bilan jahannamda dozax ahli va bazi qibla ahli jamlanadi. Shunda kofirlar qibla ahlidan; Sizlar musulmon emasmidinglar? deya soraydi. Ha, musulmon edik... Musulmonligingiz foyda bermadimi? Nega sizlar ham biz bilan birgasiz?! Gunohlarimiz bor, shuning uchun jahannamdamiz, deyishadi osiy musulmonlar. Ularning bu sozlarini eshitgan ulug va qudratli Zot osha zaxoti ahli qiblaning dozaxdan chiqarilishini amr etdi. Bas, ular jahannamdan xalos etildi. Buni korgan kofirlar: Biz ham musulmon bolsak, ularga oxshab biz ham dozaxdan chikarilar edik deb qolishadi. Keyip Pay-gambar alayhissalom ushbu oyatni oqidilar: Hali (Qnyomat kuni) kofir bolgan kimsalar musulion bolishni istab qolurlar (Hijr,2-oyat) (Nasaiy rivoyati). Paygambar alayhissalom dedilar: Mushfiq ona oz far-zandiga qanday mexribon bolsa, Alloh Ozining momin bandasiga undanda mehribonrokdir (muttafaqun alayh). Jobir ibn Abdulloh deydi: Qiyomat kunida kimning savob amallari gunohlaridan ziyoda kelsa, japnatga hisob-kitobsiz kiradi. Kimning savob amallari va gunohlari barobar kelsa, savol-javobi yengil otadi va jannatga kiradi. Rasuli akramning shafoatlari nafsini halokatga sudragai, gunohdar yukini yelkasiga ortib olgan odam uchundir. Rivoyat qilinishicha, Alloh taolo Muso alayhissalomga: Ey Muso! Qorun sendan yordam soradi, yordam bermading. Izzatim va ulugligimga qasamki, agar u mendan yordam soraganida, albatta yordam bergan va uni afv qilgan bolardim deydi. Sad ibn Bilol aytadi: Qiyomat kuni ikki kishini dozaxdan chiqarish buyuriladi. Shunda Alloh taolo: (Dozaxga tushishingiz) qollaringiz sodir etgan gunohlar tufaylidir, Men bandamga zulm qilguvchi emasman deydi va ikkalasini ham dozaxga qaytarishni
buyuradi. Bittasi zanjirlarini sudrab, buyurilgan joyga gaoshadi, dozax uni komiga chorlaydi. Ikkinchisi shoshmaydi. Alloh taolo yana qaytadan ularga dozaxdan chiqishni amr etadi. Savol-javob boshlanadi. Dozaxga shoshib kirib ketgani aytadi: Gunohning xalokatli oqibatidan qorkdim. Amringda sustkashlik qilmay, ikkinchi marotaba gazabingga yolikmay, dedim. Dozaxga shoshmasdan kirgan deydi: Sen hakdayaxshi gumonga bordim. Dozaxdan bir marta olib chiqqaningdan keyin kayta u yerga meni tashlamassan, degan oyga bordim. Alloh taolo u ikkisiga ham jannatga kirishni buyurdi. Rasuli akram aytadilar: Qiyomat kuni Arishing ostvda bir munodiy shunday nido qiladi: Ey Muhammad ummati! Mensizlarning ustingizdagi haqqimni ozingizga hadya qildim. Sizlar ham bir-biringizning xaqlaringizni ozaro hadya qilishing va Allohning rahmati bilai jannatga kiring (Abu Said Kushayriy rivoyati). Sunojiy deydi: Uboda ibn Somitning xuzuriga kirdim. U olim toshagida edi, yigladim. Shunda Uboda: Nega yiglayapsan, ozingni bos?! Allohshshg rasulidan eshitgan har bir xayrni sizga yetkizganman. Ammo bitta hadis bor, uni sizga stkizmagan edim. Bugun, jonim gargaraga kelgan bir paytda sizga uni aytay. Rasulullohning shunday deganlarini eshitganman: Kimki la ilaha illallohu va antsa Muhammadan rasululloh deb guvohlik bersa, Alloh unga dozax otini harom qiladi (Muslim rivoyati). U Abdulloh ibn Amr ibn Os.aytadi: Rasululloh shunday dedilar: Alloh taolo Qiyomat kuni ummatimdan bir kishini xaloyiq koz oldida qutqaradi. Keyin u kishining toqson toqqiz daftari ochiladi. Har daftar kozning nazari yetadigan joy kadar kattadir. Alloh taolo u kishidan: Bu daftarlarda bitilganlardan biron narsani inkor etasanmi? Amallarni yozib boruvchi farishtalardan norozi emasmisan? deb soraydi. Yoq, (yozilganlarning barchasi togri), ey Rabbim. deydi u kishi. Biron uzrlik ishing bormi? Uzrlik ishim yoq, ey Rabbim. Bale, huzurimizda senga atalgan bir yaxshilik bor, bugun senga zulm yoq, deydi Alloh taolo va bir parcha bitikni unga korsatadi: Ashhadu alla ilaha illallohu va ashhadu anna Muhammadan Rasululloh. Ey Rabbim, bu parchagina bitik shuncha daftarlar qoshida nima bolardi? Senga zulm qilinmas, deydi Alloh taolo. Songra daftarlar tarozining bir pallasiga, haligi parcha bitik tarozining boshqa pallasiga qoyiladi, parchagina bitik shuncha daftarlardan ogir keladi. Demak, hech narsa Allohning ismidan ogir kelolmaydi (Termiziy rivoyati). Qiyomat va Sirot vasf etilgan bir hadis songida aytiladi: Kimning qalbida dinor misqolicha yaxshilik topsangiz, uni dozaxdan chiqaring. Kop xalq dozaxdan chiqarilganidan song farishtalar aytishadi: Parvardigoro, dozaxdan chiqarishni buyurganlaringdan birortasini ichkarida qoldirmadik. Shunda Alloh taolo: Qalbida yarim dinor misqolicha yaxshiligi bor bandamii dozaxdan chiqaring! deb buyuradi. Kop xalq dozaxdan chiqadi va farishtalar: Parvardigoro, bizga dozaxdan chiqarishni buyurganlaringdan birortasini u yerda qoldirmadik, deyishadi. Shunda Alloh taolo: Qalbida zarra misqolicha yaxshilik bor bandamni dozaxdan chiqaring, deb amr qiladi. Kop xalq dozaxdan chiqadi. Song farishtalar: Parvardigoro, dozaxdan chiqarishni buyurganlaringdan birortasini u yerda
qoldirmadik, deyishadi. Abu Said aytadi: Kim bu hadisni tasdiq etmasa, ushbu oyatni oqisin: Shubhasiz, Alloh birovga bir zarra vaznicha zulm qilmas, Agar (zarracha) yaxshilik bolsa, uni bir necha barobar qilur, yana Oz huzuridan ulug ajr ato qilur (Niso, 40-oyat). Alloh taolo shunday deydi: Farishgalar shafoat qildilar, paygambarlar shafoat qildilar, mominlar shafoat qildilar. Arhamur Rohimin bolmish Zotdan ozgasi qolmadi. Shunda Alloh taolo umrida yaxshilik qilmagan, jahannam komiriga aylanib ketgan qavmni jannat eshigi oldidagi Hayot daryosiga otadi. Ular oqimning quyi qismidagi otolandek bolib daryodan chiqishadi. Tosh va daraxtlar yaqinidagi bu ot-olanlarga hech kozingiz tushtanmi? Ular quyosh nurida sariq va kokimtir bolib, soyalari oqish rangda koriiadi. Ey Allohning rasuli! Goyo barchasini hech tosiqsiz, yalang bir tekislikda korayotgandek tasvirlayapsiz-a! deyishdi. Ular marjondek bolib chiqishadi. Boyinlarida muhrlari bor, jaknat ahli ularni tanib, deyigaadi: Ana ular - Rahmonning dozaxdan xalos etgan bandalari! Alloh ularni biron (solih) amalsiz, savobsiz jannatga kiritgan. Keyin Alloh taolo: Jannatga kiringiz, nimaiki korsangiz, u siz uchundir, deydi. Ey Parvardigoro! Birorta kishiga bermagan nematingni bizga berding, deyishadi. Shunda Alloh taolo: Huzurimda siz uchun bundanda afzali bor, deydi. Parvardigoro! Bundan afzal nima bolishi mumkin?! Sizdan roziligim va bundan song hamisha gazabimdan omonda ekanligingiz, deydi Alloh taolo (Buxoriy va Muslim rivoyati). Ibn Abbosdan rivoyat qilinadi: Bir kuni Paygambar alayhissalom yonimizga kelib, dedilar: Menga ummatlar korsatildi. Bazi paygambarlar yonida bir kishi, bazisi ikki kishi bilan, qaysidir paygambar yolgiz, qaysi bir paigambar yonida jamoat bilan otdi, Keyin bir olomonga kozim tushdi. Mana shu mening ummatim bolsa kerak, deya umid qildim. Bu Muso va uning qavmi deyildi. Songra menga: (Anavi tomonga) karang deyildi. Ufqlarni toddirgan jamoatni kordim. Songra menga: Anavilarga... anavilarga qarang deyildi. Juda katta jamoatni kordim. Shunda menga: Ular sizning ummatingiz, anavi yetmish mingtasi jannatga hisob-kitobsiz kiradi deyildi. Keyii odamlar tarqalishdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam u qavmning kimlar ekanini bayon qilmadi. Saxobalar bu xakda ozaro munozaraga kirishishdi: Biz shirk ichida tugildik. Lekin Alloh va rasuliga iymon keltirmadik. U qavm bizning farzandlarimizdir. Bu sozlar Payg-ambar alayhissalomgacha borib yetgach, dedilar: Ular shunday kishilarki, badanlariga olov bosib, kuydirmaydilar, fol ochmaydilar, (yolgiz) Parvardigoriga tavakkul qiladilar. Shunda Ukkosha ornidan qalqib: Ey Allohning rasuli, duo qiling, Alloh meni osha qavm jumlasidan etsin! dedi. Sen u qavmdansan, dedilar Paygambar alayhissalom. Keyin yana biri ornidan turib, Ukkoshaning sozlarini takrorladi. Ukkosha sendan peshqadamlik qildi dedilar Rasululloh u kishiga (Buxoriy rivoyati). Umar ibn Hazm Ansoriydan shunday rivoyat qilinadi: Rasudulloh sollallahu alayhi vasallam uch kunlar oramizdan goyib boldilar. Faqat farz namozlaridagina hozir bolib, boshqa payt yana korinmay qolardilar. Tortinchi kun oldimizga chiqdilar, shunda biz soradik: Ey Allohning rasuli, bizni ozingizni chetga tortdingiz, biron korhol roy berdimikan?
degan gumonga bordik. Faqat yaxshilik roy berdi. Ulug va qudratli Rabbim ummatimdan yetmish ming kishini hisob-kitobsiz jannatga kiritishni vada qildi. Men esa bu uch kun davomida yanada koproq ummatimshshg jannatiy bolishini sorayverdim. Rabbim shu darajada karim, ulug sahovat egasi ediki, yetmish ming kishining har biri uchun yana yetmish ming kishini menga ato etdi. Shunda men: Ey Rabbim, ummatimning soni shunchaga yetadimi? deya soradim. Faqat arobiy ummatlaringiz hisobiga bu sanoqni sizga toldirib beraman, dedi Rabbim (Bayhaqiy rivoyati). Abu Zar Paygambar alayhissalomning shunday deganlarini rivoyat qiladi: Jabroil alayhissalom ulkan bir toshning yonida turib menga: Ummatingizga xushxabar bering. Qaysi kishiki, Allohga shirk qilmasdan dunyodan otsa, jannatga kiradi, dedi. Ey Jabroil, (umrida biror marta Allohga shirk qilmagan bolsayu, lekin) ogirlik va zino qilgan bolsa-chi? soradim. Ogirlik va zino qilgan bolsa ham! dedi Jabroil. Ogirlik va zino qilgan bolsa ham? yana soradim. Ogirlik va zino qilgan, hamr ichgan bolsa ham! dedi Jabroil alayhissalom (muttafaqun alayh). Abu Dardo aytadi: Paygambar alayhissalom: Parvardigori (huzurida) turishidan (yani, ozshpshg Parvardigor oldida turib xayoti dunyoda qilib otgan bar-cha amallariga javob berishidan) qorkqan kishi uchun ikki jannat bordir (Rahmon surasi) oyatini oqidilar. Shunda men: Ogirlik va zino qilgan kishi uchun hammi, ey Allohning rasuli? deb soradim. Paygambar alayhissalom Rahmon surasining osha oyatini qayta oqidilar. Ogirlik va zino qilgan kishi uchun hammi, ey Allohning rasuli? yana soradim. Paygambar alayhissalom mazkur oyatni yana takrorladilar. Ogirlik va zino qilgan kigai uchun hammi, ey Allohning rasuli? deya yana soradim. Ha, burning yerga ishqalangur, ey Abu Dardo, dedilar (Ahmad rivoyati). Imom Muslim Abu Burdadai keltiradi: Umar ibn Abdulaziz Paygambar alayhissalomning quyidagi sozlarini otasi Abu Musodan rivoyat qiladi : Paygambar alayhissalom shunday dedilar: Musulmon kishi vafot etar ekan, Alloh taolo uning orniga byar yahudiy yoki nasroniyni dozaxga kiryatadi. Shunda Umar ibn Abdulaziz bu hadis haqikdtan ham Paygambar alayhissalomdan rivoyat qilinganiga ishonch hosil qilish uchun otasidan Allohning nomiga uch marta qasam ichishni soradi. Otasi aytganlarini tasdiqlab, Alloh nomi bilai uch marta qasam ichdi Rivoyat qiliiishicha, gazotlardan birida asirlar ora-sida godak bola borligi malum boldi. Asirlar olja sifatida taqsimlandi. Lekin qancha nido qilinsa, ham bolani oluvchi topilmadi. Shunda asira ayollardan biri kun tigida qiynalayotgan godakka kozi tushib, bor kuchi bilan u tomon otildi, yaqinlari ham ayolniig orqasidan yura boshlashdi. Darhol ayol bolani qoliga olib, bagriga bosdi. Butun gavdasi bilan qaynoq qumga chalqancha yotib, bolam, bolam deya unga koksini tutdi, sahroiing otli hovuridan bolani tosdi. Bu holatga guvoh bolgan barcha yigladi, keyin ularni holi qoldirishdi. Paygambar alayhissalom bu voqeadan xabar topgach, ularning qoshiga keldilar va asxobining raxmdilligidan xursand bolib, shunday xushxabarni yetkazdilar: Bu ayolning bolasiga bolgan mehribonligidan xayratga tushyalsizmi? Ha, deyishdi.
Bu ayol ogliga qancha raxmdil bolsa, Alloh taolo sizga undanda rahmliroqdir! (Buxoriy rivoyati). Bu xabarlarning barchasi Alloh taolo raxmatishshg cheksizligiga dalolat qiladi. Najotga xaqlimiz, degan davodan yiroqmiz, holimiz malum. Hisob kunida bu holimizga muvofiq muomala qilinmasligini marhamati keng Parvardigorimizning fazlidan umid qilamiz. Ollohim! Xalqingni tafovutli qilib yaratding. Yaratishingdan oldin ularni tanlading. Kimnidir badbaxt etding, kimnidir saodatmand! Kimnidir adashgan qilding, kimnidir togri yolda! Gunohlarim tufayli meni badbaxtlar toifasidan qilma. Ollohim! Xar bir jonni yaratishdan oldin uning amallarini bilguvchi Zotsan. Sen bilgan narsadan hech bandang kochib kutula olmaydi! Meni ozingga itoat qiladiganlar jumlasidan ayla. Ollohim! Bandalaring harakatini Ozing taqdir etding. Biron narsa sening izningsiz xarakatdana olmas. Xarakatlarimga taqvoni asos qil. Ollohim! Yaxshilikni va yomonlikni yaratding. Yaxshilik va yomonlik qilguvchini ham yaratgan Ozing. Bas, meni yaxshilik qilguvchilar jumlasidan ayla. Ollohim! Jannat va dozaxni yaratding. Jannat va dozax ahlini yaratgan ham Ozing. Bas, meni jannat ahlidan qil. Ollohim! Qaysi bir qavmga zalolatni yor etding, kokragini tangu tor etding. Bas, mening koksimni iymon uchun och, qalbimni iymon bilan ziynatla. Ollohim! Ishlarning tadbirini etguvchi Ozingsaya. Natijani ham belgilovchi Ozing. Olimdan song meni gozal hayot bilan tiriltir va Ozingga yaqin et. Ollohim! Kimki kunduzi va kechasini Sendan ozgaga ishonch va umid boglab otkazsa, ziyondadir. Ollohim, Ozing mening ishonchim va umidimsan. Mutloq kuch va qudrat Ozinggagina xosdir.
www.ziyouz.com 2008
www.ziyouz.com kutubxonasi
48

Ihyo Ulimdan Sung Ziyouz Com

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Ihyo Ulimdan Sung Ziyouz Com

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ihyo Ulimdan Sung Ziyouz Com

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ihyou ulumid-din. Olimdan song.

Imom Gazzoliy IHYOU ULUMID-DIN

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

Ihyou ulumid-din. Olimdan song. Imom Gazzoliy

You might also like