Voynich elyazmas, iinde

yazlanlar henz anlalamam

gizemli bir resimli kitap.
Yaklak 400 yl kadar nce
bilinmeyen bir yazar tarafndan,
bilinmeyen bir alfabeyle ve bugne
dek anlalamayan bir dilde
yazlm.
VOYNICH ELYAZMASI
NEYN NES?
oynich Elyazmas zerine 1912 ylnda gn na
karldndan bu yana bir ok profesyonel ve
amatr kriptolog youn bir mesai harcad. Bunlar
arasnda kinci Dnya Sava'nn nl Amerikal ve
ngiliz ifre krclar da bulunuyor.
Ama btn bu abalara ramen elyazmasnn tek
bir kelimesi bile hala deifre edilemedi. Bu
baarszlklar dizisi Voynich Elyazmasn tarihsel kriptoloji alannda
epey nlendirdi. Ama bir teoriye gre de kitap incelikli bir
aldatmacadan baka bir ey deil - rasgele sembollerin anlamsz
bir ekilde ardarda dizilmesinden oluuyor
Elyazmas 1912 ylnda Polonya kkenli bir satcs olan Wilfrid M.
Voynich tarafndan ele geirilerek gn na karld. Kitap bugn
Yale niversitesi Beinecke Nadir Kitaplar Ktphanesi'nde
bulunuyor. Kitabn ilk tpk basm 2005'te yaynland.
Yaplan incelemeler, kitabn orijinalinin 272 sayfa olduunu
gsteriyor. Ne var ki gnmze yalnzca kitabn 240 parmen
sayfas ulam bulunuyor. Kitaba sonradan eklendii anlalan
sayfa numaralar arasndaki boluklar, bu sayfalarn, kitap
Voynich'in eline gemeden nce kayp olduuna iaret ediyor.
Metin ve figr hatlar iin ty kalem kullanlm ve figrler,
muhtemelen sonraki bir tarihte biraz kabaca renklendirilmi.
V
**Elyazmasnda bulunan resimler kitabn
ieriine pek fazla k tutmuyor, ama bu
resimlerden kitabn alt blmden
olutuunu karsamak mmkn. Yalnzca
metinden oluan son blm dnda hemen
her sayfa en az bir resim ieriyor. Bu
resimlerden hareketle kitabn u
blmlerden olutuu dnlyor:
ifal bitkiler
bu blmdeki her sayfada bir ve bazen de
iki bitki yer alyor. Bunlar zamann tipik
ifal otlar. Bu izimlerin baz ksmlar,
eczaclk blmnde grnen resimlerin
daha byk ve daha temiz kopyalar.
Astronomi
Bu blm, bazlarnda gne, ay ve
yldzlarn yer ald dairesel diagramlar
ieriyor. 12 diagramlk bir dizi oniki burcun
geleneksel sembollerini tasvir ediyor.
rnein, Balk burcu iin iki balk, Boa
burcu iin bir boa ve Yay burcu iin elinde
tatar yay olan bir asker izilmi. Her
sembol tam olarak 30 kk kadn
figryle evrelenmi. ou plak olarak
resmedilmi bu kadnlarn herbiri birer
yldz tutuyor. Bu blmn son iki sayfas
(Kova ve Olak burlar) eksik. te yandan
Ko ve Boa burlar herbirinde onbeer
yldz bulunan drt ift diyagrama ayrlm.
Bu diyagramlardan bazlar kitabn eninden
byk sayfalara yaplp ie doru
katlanm.
Biyoloji
Bu blmde youn ve sreen metnin
arasna figrler serpitirilmi. Bu figrlerin
ou, birbiriyle ince kanallarla birbirine
balanm havuzlarda veya kvetlerde
ykanan plak kadnlardan oluuyor ve
kadnlardan bazlar ak bir ekilde vcut
organlar eklinde resmedilmi.
Kadnlardan bazlar ta giyiyor.
Kitaptaki resimlerin zellikleri
Kozmoloji
Bu blmde ne olduu belli olmayan
dairesel diagramlar bulunuyor. Bu blmde
ayn zamanda katlama sayfalar da
bulunuyor. Bunlardan birinin eni alt sayfa
uzunluunda ve zerinde bir harita veya bir
diagram var - birbirine "yollar"la balanm
dokuz "ada", kaleler ve muhtemelen bir
yanarda izilmi.
Eczaclk
Bu blmde kkler, yapraklar gibi bitkilerin
baz ksmlarnn birok izimleri; eczac
kavanozlarna benzeyen ve marjinler
boyunca izilmi nesneler ve az sayda
metin paragraflar yer alyor.
Reeteler
Resimlenmemi olan bu son blmde ise
herbirinin banda iee veya yldza
benzeyen iaretler bulunan birok ksa
paragraf bulunuyor.
Metin ak bir ekilde soldan saa yazlm
ve sa marjin hafife girintili-kntll. Uzun
blmler paragraflara blnm. Belli bir
noktalama yok. Duktus (yani yaznn
yazld hz, itina ve kvrmsallk, sanki
yazc yazd eyi anlyormuasna
yumuak bir aka sahip. Elyazmas, herbir
karakterin kada geirilmeden nce
hesaplanm olduu izlenimini vermiyor.
Metin, birbirleri arasnda kk aralklar
bulunan 170 bin ayr gliften veya harften
oluuyor. Gliflerin ou bir ya da ili basit
kalem vuruuyla yazlm. Grne
baklrsa btn metin boyunca 20-30
gliften oluan bir alfabe kullanlm. Ama
bunun yansra metin boyunca sadece bir
ya da iki kez kullanlm birka dzine
"tuhaf" karakter de var.
Daha geni boluklar metni farkl
uzunluklarda 35 bin "kelime"ye ayryor.
Bunlar grne baklrsa, kendince fonetik
veya ortografik kurallara uyuyor. Bu
kurallara gre baz karakterlerin her kelime
ierisinde mutlaka yer almas gerekir
(rnein, Trke'de sesli harfler byledir);
baz karakterler asla bir dieriyle birlikte
kullanlmaz; baz karakterler ikilenebilirken
bazlar da ikilenmeyebilir.
Elyazmas metnin istatistik analizi doal
dillere benzer rntler ortaya koyuyor.
rnein, kelime sklklar Zipf'in yasasna
uyuyor ve kelime entropisi (kelime bana
yaklak 10 birim) ngilizce veya Latince
metinlerinkine benziyor. Baz kelimeler
yalnzca belli baz blmlerde veya sadece
birka sayfada, dierleri ise btn
elyazmas boyunca geiyor. Resimlere
ilitirilmi olan bin kadar "etiket"lerde ise
pek az tekrarlar szkonusu. ifal bitki
blmnde, her sayfadaki ilk kelime sadece
o sayfada geiyor ve bunun bitkinin ad
olabilecei dnlyor.
te yandan, Voynich Elyazmas'nn "dili"
baz bakmlardan Avrupa dillerinden
olduka farkl. rnein, on "harf"ten daha
uzun hibir kelimeye rastlanmyor. Bununla
birlikte bir ya da iki harften oluan ok az
kelime var. Harflerin kelime ierisinde
dalm da olduka garip: Baz karakterler
sadece kelimenin banda, bazlar sadece
sonunda ve bazlar da her zaman ortada
geiyor. Bu Arapa'da rastlanan ama Roma,
Yunan veya Kril alfabelerinde rastlanmayan
bir dzenleni.
Grne baklrsa metin tipik Avrupa
dillerinden daha tekrarc; ayn ortak
kelimenin bir satrda kez yer ald
durumlar var. Sadece bir harfin deitii
kelimeler de allmadk bir sksklkla
tekrarlanyor.
Elyazmasnda, Latin yaz dzeniyle
yazlma benzeyen sadece birka kelime
bulunuyor. Son sayfada epeyce deitirilmi
Latin harfleriyle yazlm drt satrlk bir yaz
yer alyor. Bu yazda sadece iki kelime
kitapta kullanlan ana alfabeyle yazlm.
Harfler 15. yzyldaki Avrupa alfabelerine
benziyor, ama kelimeler hibir dilde bir
anlam ifade etmiyora benziyor. Ayn
zamanda "astronomi" blmnde Mart'tan
Aralk'a kadar on ayn isimlerinin Latin
harfleriyle yazld bir dizi diagram
bulunuyor. Bu yazlar Fransa veya ber
yarmadasnn ortaa dillerini andryor.
Ne var ki, bu Latin harfleriyle yazlm olan
yaz paralarnn orijinal metnin bir paras
m olduu, yoksa sonradan m metne
eklendii bilinmiyor.
Kitabn Metin zellikleri
Elyazmasnn tarihi hala soru iaretleriyle
dolu, zellikle de yazld dnem
bakmndan. Elyazmasnn alfabesi bilinen
herhangi bir yazya benzemedii ve metin
hala deifre edilemedii iin kitabn ya ve
orijini hakkndaki tek kullanl delil
resimler; zellikle de insan figrlerinin giysi
ve sa stilleri ve diagramlarda grlen bir
ift kale. Bunlar tipik bir ekilde Avrupa'ya
zg ve bu delile dayanarak uzmanlarn
ou kitabn 1450 ile 1520 yllar arasnda
yazlm olduunu sylyor. Bu tahmin
dier ikincil ipularyla destekleniyor.
Elyazmasnn en eski teyid edilmi sahibi
17. yzyln balarnda Prag'da yaam
Georg Baresch isimli pek tannmayan bir
simyac. Yllarca "ktphanesinde gereksiz
yere yer tutan" bu "muamma" grne
baklrsa tpk bizim bugn olduu gibi o
zamanda Baresch'in kafasn kurcalyordu.
Collegio Romano'da bir cizvit alimi olan
Athanasius Kircher'in bir Koptik szlk
yaynladn ve Msr hierogliflerini "deifre
ettiini" renince, yazdan rnek bir
kopyay Roma'ya Kircher'e gndererek
ipular istedi. Kircher'e yazd 1639 tarihli
mektup, elyazmasndan sz eden bugne
kadar bulunmu en eski tarihli kayt.
Kircher'in kitab elde etmek istemesinden
konuyla ilgilendii anlalyor. Ne var ki
Baresch kitab vermeyi kabul etmedi. Ama
Baresch'in lm zerine elyazmas o
srada Prag'daki Charles niversitesi'nin
rektr olan Jan Marek Marci'ye geti. O
da kitab hemen ok eski arkada olan
Kircher'e gnderdi. Marci'nin 1666 tarihli
nyazs hala elyazmasna iliik bulunuyor.
Sonraki 200 yl boyunca kitaba ait herhangi
bir kayda rastlanmyor. Ama kitap
muhtemelen, Victor Emmanuel II'nin
birliklerinin ehri 1870'de ele geirip Papal
Devletleri ilhak etmesine kadar Collegio
Romano'nun ktphanesinde kald. Yeni
talyan hkmeti Kilise'nin birok malna el
koydu ve bunlar arasnda Collegio
Ktphanesi de bulunuyordu. Ama bu
olmadan hemen nce niversite
ktphanesinde bulunan ve el koymadan
muaf tutulan birok kitap alelacele
niversitenin retim yelerinin zel
ktphanelerine aktarld. Bu nedenledir ki,
Voynich elyazmas, o zamanlar Cizvit
tarikatnn ba ve niversite'nin rektr
olan Petrus Beckx'in mhrn hala tayor.
Beckx'in "zel" ktphanesi, 1866'da
Cizvitler tarafndan satn alnan ve Roma
yaknlarndaki byk bir kr saray olan Villa
Mondragone'ye tand. 1912'de, para
sknts eken Collegio Romano
Marci'nin 1665'de Kircher'e gnderdii mektup.
Mektuba gre kitabn yazar Fransisken rahip ve
okynl bilimadam Roger Bacon'd.
Kitabn tarihi
kitaplarndan bazlarn satmaya karar
verdi. Wilfrid Voynich buradan 30
elyazmas satn ald ve bunlar arasnda
sonradan kendi ad verilen elyazmas da
bulunuyordu. 1930'da ldnde
elyazmas, The Gadfly romannn yazar
Ethen Lilian Voynich'e geti. O da 1960'da
ldnde elyazmasn yakn arkada
Anne Nill'e brakt. Anne Nill 1961 ylnda
kitab bir dier eski kitap satcs Hans P.
Kraus'a satt. Bir alc bulamayan Kraus
elyazmasn 1969 ylnda Yale
niversitesi'ne balad.
Voynich Elyazmasn gn na karan ve ona
adn veren kii: Ethen Lilian Voynich
Srr hala zlememi bulunan bu kitab
kimin yazd bilinmiyor. Ama elyazmasnn
muhtemel yazar olarak baz isimler
geiyor. Bu isimlerden en nlleri unlar:
Roger Bacon
Marci'nin 1665'de Kircher'e gnderdii
nyazda, merhum arkada Raphael
Mnishovsky'ye gre kitap Bohemya Kral II.
Rudolf (1552-1612) tarafndan 600 dka'ya
(bugnn parasyla 31 bin dolar kadar)
satn alnmt. Mektuba gre, kitabn yazar
Fransisken rahip ve okynl bilimadam
Roger Bacon'd (1214-1294). Marci "bu
konuda bir yorumda bulunmak
istemediini" sylese de Voynich bu iddiay
olduka ciddiye ald ve bunu teyid etmek
iin epey aba harcad. Onun bu kannati
80 yl boyunca ou deifre giriimlerini
gl bir ekilde etkiledi. Ne var ki, Voynich
elyazmasn inceleyen ve Bacon'n
kitaplarn bilen bilim adamlar bu olasl
kesin bir ekilde reddettiler.
Jacobus Sinapius
1921 ylndan nce Voynich tarafndan
Voynich elyazmasnn birinci sayfasndan
alnan bir fotostatik reprodksiyon silinmi
olan soluk bir yaznn varln ortaya
kard. Kimyasallarn yardmyla bu yazda
"Jacobj a Tepenece" ismi okunabildi. Bunun
Latince adyla Jacobus Sinapius olarak
bilinen Tepenecli Jakup Horcicky olduu
dnld. Bitkisel tp uzman olan Jacobus
Sinapius Rudolf II'nin zel hekimi botanik
bahelerinin bakcsyd. Voynich ve ondan
sonra gelen birok kii bu "imza"dan
Jacobus'un kendisinin elyazmasnn yazar
olabileceini dnd. Ne var ki Jacobus'un
imzasnn sonradan bir belgede bulunan
imzayla uyumad grld.
Birden ok yazar
Bir ABD Donanma kriptograf olan Prescott
Currier 1970'lerde elyazmas zerinde
altnda "ifal bitkiler" blmnn farkl
istatistiksel ve grne gre farkl
elyazlarna sahip iki ksma ayrlabileceini
gzlemledi. Buradan Voynich elyazmasnn
ayn alfabeyi kullanan iki yada daha fazla
yazar tarafndan kaleme alnm olduu
sonucuna vard. Ne var ki, daha sonraki
almalar bu sonucun doru olmadn
gsterdi. Kitab inceleyen bir elyazs
uzman btn elyazmasnn sadece tek bir
el tarafndan yazldn ortaya koydu. Bu
da, "ifal bitkiler" blmndeki szkonusu
farklln, yaznn basite iki geni zaman
aralnda yazlm olmasndan
kaynaklanabileceini gsteriyor.
Kitabn yazar kim?
Elyazmasnn gnmze kalan sayfalarnn
verdii genel izlenim, bunun bir bitkisel
ilalar hazrlama kitab olduu veya ortaa
ya da erken modern dnem tbbna ilikin
konular ierdii ynnde. Ne var ki
resimlerin kafa kartran ayrntlar kitabn
kkenine, metninin ieriine ve yazlma
amacna ilikin bir ok teorinin ortaya
atlmasna sebip olmu durumda.
Bunlardan bazlar yle:
Bitkiler
Kitabn ilk blm hemen tmyle bitkiler
hakknda. Ama bitkileri tanlama yolundaki
abalar byk lde baarsz olmu
durumda. Bu bitkiler ne gerek bitki
rnekleriyle, ne de varolan bitkilerin stilize
izimleriyle bir benzerlik tamyor. Biri
yabani meneke ve dieri de baldrkara
olmak zere yalnzca iki bitki belli bir
lde tanlanabilmi durumda.
Farmakolojik taslaklara uyan bitki resimleri
bunlarn temiz kopyalarym gibi
grnmekle birlikte, eksik ksmlar aykr
grnmde ayrntlarla tamamlanm.
Gerekte bitkilerin ou bileik bir grnm
sergiliyor: rnein, bir trn kklerinin bir
dierinin yapraklarna balanm olduu
grlebiliyor.
Simya
"Biyoloji" blmndeki havuzlar veya
borular simya ile bir ilikiye iaret ediyor
olabilir. Ne var ki dnemin simya kitaplar
ortak bir resim diline sahip; bu kitaplarda
sreler ve materyaller belli imgelerle
(kartal, karakurbaas, mezarda bir adam,
yatakta bir ift v.s.) ya da standart metinsel
sembollerle (ortasnda ha olan bir daire
v.s.) temsil ediliyor. Ve bunlarn hibirine
Voynich elyazmasnda rastlanmyor.
Kitabn ieriine ilikin teoriler
Simyacl bitki kitab
Antik ifal bitkiler uzman olan Sergio
Toresella Voynich elyazmasnn bir simyacl
bitki kitab olabileceini sylyor. Buna
gre kitap arlatan bir doktorun
mterilerini etkilemek iin hazrlad ve
gerekte olmayan bitkilerle ssledii
dzmece bir kitap. Grne baklrsa
Kuzey talya'da tam da bu dnemde bylesi
kitaplarn retildii grlyor. Ne var ki bu
trden kitaplar stil ve format olarak Voynich
elyazmasndan olduka farkl ve bunlarn
hepsinin ak bir dille yazld grlyor.
Astrolojik bitki kitab
Astrolojik yaklamlar bitki toplamada
elyazmasnn yazld tarihlerde yaygn
olan dier tbbi prosedrlerde olduka
nemli bir rol oynuyordu. Ne var ki,
muhtemelen klasik gezegenleri gsteren
aikar Bur sembolleri bir kenara
braklacak olursa, hi kimse, bilinen
astroloji gelenekleri ierisinde bu resimleri
yorumlamay baaramad.
Mikroskoplar ve teleskoplar
"Astronomi" blmndeki dairesel bir izim
drt kavisli kolu olan arpk biimli bir
nesneyi gsteriyor. Bazlar bunun ancak bir
teleskop yoluyla elde edilebilecek bir
galaksi resmi olabilecei yorumunda
bulunuyor. Dier izimler de bir mikroskop
yoluyla grlebilecek hcreler olarak
yorumlanyor. Bu da kitabn kkeninin
ortaadan ziyade erken modern dneme
dayandna iaret ediyor. Ne var ki kurulan
bu benzerlikler olduka kukulu: yakndan
bakldnda, "galaksi"nin orta ksm daha
ok bir su havuzunu andryor.
Bugne dek Voynich elyazmasnn "dili"nin
ne olduuna ilikin saysz teoriler ortaya
atld. Bunlardan bazlar unlar:
Harf-tabanl ifre
Bu teori, Voynich elyazmasnn Avrupa
dillerinden birinde yazlm anlaml bir
metin ierdiini ve metnin Voynich
"alfabesi"yle ve harfler zerinde bir
algoritmann kullanld bir tr ifre yoluyla
bilinli bir ekilde anlalmaz klnd
grne dayanyor. Bu, 20. yzyldaki
deifre etme giriimlerinin ou iin bir
hipotez tekil etti. Bunlarn arasnda
1950'lerin balarnda William F. Friedman'n
ban ektii Amerikan Ulusal Gvenlik
Ajans kriptograflarnn oluturduu bir ekip
de bulunuyor. Harflerin yerine baka harfler
konduu basit ifreler, zlmesi ok kolay
olduu iin bir kenara braklabilirdi;
bylece deifre abalar genellikle,
1460'larda Alberti tarafndan icat edilen
ok-alfabeli ifreler zerine younlat. Bu
snf, boluklar ve/ya da denk sembollerin,
harflerin yeniden dzenleniin, yanl
kelime ayrmlarnn kullanmyla
glendirilmi olabilecek popler Vigenere
ifresini ieriyordu. Bazlar ifrelemeden
nce sesli harflerin kaldrldn ne srd.
Bu minval zere eitli ifreleme iddialar
ortaya kondu; ne var ki bunlardan hibiri
yaygn bir kabul grmedi. Bunun balca
sebebi ne srlen deifre algoritmalarnn
kullancnn birok tahminine dayanyor
olmas ve bu ekilde herhangi bir rasgele
semboller dizisinden anlaml bir metin
ortaya karlabilir olmasyd.
Bu teori iin temel argman Avrupal bir
yazar tarafndan tuhaf bir alfabenin
kullanmnn ancak enformasyonu gizleme
abasyla aklanabilir olmasyd. Kitabn
yazar olabilecei ne srlen Roger Bacon
ifreler hakknda bilgi sahibiydi ve
elyazmasnn tahmin yazlma tarihi bir
sistematik disiplin olarak kriptografinin
doumuna kabaca denk dmektedir. Ne
var ki bu teoriye kar, ok-alfabeli ifrenin
Voynich elyazmasnda grlen Zipf yasas
gibi "doal" istatistiksel ynleri normalde
bozmas gerektii yolunda bir gzlem
bulunuyor. Ayn zamanda, ok-alfabeli
ifrelerin 1467'de icad edilmi olmasna
ramen, bunlarn eitlemeleri ancak 16.
yzylda popler hale geldi; bu da Voynich
elyazmasnn yazlm olabilecei tarihten
ok sonrasna tekabl ediyor.
Kod kitab ifresi
Bu teoriye gre, Voynich elyazmasndaki
"kelimeler" gerekte bir szlk veya kod
Kitabn diline ilikin teoriler
kitabna bakldnda anlalabilecek
ifreler. Bu teorinin temel kant bu
kelimelerin i yaps ve uzunluk dalmnn
ifreleme iin o dnemde doal bir seim
olabilecek Romen rakamlarndakine benzer
olmas. Ne var ki kitap-tabanl
ifrelersadece ksa mesajlar iin elverilidir
nk bunlar yazmak da okumak da ok
zaman alcdr.
Grsel ifre
James Finn 2004 ylnda yaynlanan
Pandora'nn Umudu (Pandora's Hope) adl
kitabnda Voynich elyazmasnn gerekte
grsel olarak kodlanm branice olduunu
ne srd. Bir kez Voynich harfleri "Avrupa
Voynich Alfabesi" (EVA) klavuz olarak
kullanlarak doru olarak transkipt
edildiinde, birok Voynich kelimesinin
okuyucuyu artmak iin farkl
bozunumlarla tekrarlanan branice
kelimeler olduu grlebilirdi.
Buna gre, rnein elyazmasndaki "ain"
kelimesi "gz" anlamna gelen branice
kelimenin yerine kullanlmtr. Bu kelime
ayn zamanda "aiin" veya "aiiin" olarak
farkl bozunmu versiyonlarda karmza
kmakla birlikte bunlar aslnda ayn
kelimelerdir. Bunun gibi grsel ifrelemenin
dier yntemleri de kullanlmtr. Bu
grn ana argman, bu grn deifre
etme konusunda daha matematiksel
yaklamlara dayanan dier aratrmaclarn
elyazmasn deifre etmedeki baarszln
aklayabilmesidir.
Bu gre kar ana argman ise ayn
metnin olas alternatif grsel
yorumlamalarn okluu gz nne
alndnda bylesi bir niteliksel
ifrelemenin ifre zcnn yeteneklerine
ar bir yk yklyor olmasdr. Byle
olunca ne kadarnn ifreleyicinin yorumunu
ve ne kadarnn ifre zcnn yorumunu
yansttn ayrmak olduka zordur.
Mikrografi
1912 ylnda yeniden kefedilmesinden
sonra kitabn srlarn ortaya karma
ynndeki ilk abalardan biri 1921 ylnda
Pensilvanya niversitesi'nden William
Newbold'un almasyd. Newbold'un
hipotezi, grnr metnin anlamsz olduu
ama herbir "harf"in gerekte ancak byte
altnda farkedilebilecek bir dizi kk
iaretler dizisinden olutuunu ne
sryordu. Buna gre, antik Yunan
stenosuna dayanan bu iaretler yaznn
gerek ieriini oluturan ikinci bir yaz
dzlemini oluturuyordu. Bu bilgiyi
kullanarak, Newbold btn paragraflar
zdn iddia etti. Newbold'a gre
kitabn yazar Bacon'du ve Leeuwenhoek'ten
drtyz yl nce bir bileik mikroskop
kullanmt. Ne var ki, Chicago
niversitesi'nden John Manly bu teoride
ciddi kusurlar olduunu gsterdi. Her steno
karakterin bir ok ekilde
yorumlanabilecei varsaylyordu ve
bunlardan hangisinin doru olduunu
belirlemenin gvenilir bir yolu yoktu.
Newbold'un yntemi ayn zamanda anlalr
bir Latince retilinceye kadar yeniden
dzenlenmesini gerektiriyordu. Sadece bu
faktrler bile sistemin mikroskobik
iaretlerden neredeyse her eyin
"okunabilecei" kadar esnek olduunu
gsteriyordu.
Bir brani mikrografi gelenei olmasna
ramen, hibir yerde Newbold'un ortaya
kard kadar karmak ekiller
bulunmuyor. Yakndan baklnca bunlarn
prtkl parmen zerinde kuruyan
mrekkebin oluturduu atlaklar olduu
grlyor. Manly'nin bu itirazlaryla
mikrografi teorisi bugn terkedilmi
bulunuyor.
Steganografi
Bu teoriye gre Voynich elyazmasnn metni
byk lde anlamsz, ama gze
arpmayan ayrntlarda anlaml bir
enformasyon ieriyor. Bu rnein, her
kelimenin ikinci harfi veya herbir satrdaki
harflerin says olabilir. Steganografi ad
verilen bu teknik ok eski ve 1499 ylnda
Johannes Trithemius tarafndan betimlendi.
Ama bu argmana ynelik eletiriler zaten
batanbaa ifreli yazlm bir metnin, gizli
bir ifrenin varolduunu saklama amacn
tayan steganografi'nin temel amacna
aykr dtn savunuyor.
Egzotik doal dil
Dilbilimci Jacques Guy Voynich elyazmas
metninin deitirilmi bir alfabeyle dz
olarak yazlm bir egzotik doal dilden
olutuunu ne sryor. Kelime yaps
gerekte birok Dou ve Orta Asya dil
ailesininkine benziyor. Bu dillerin ounda
kelimeler tek bir heceden oluur ve heceler
tonal rntler de dahil olmak zere
olduka zengin bir yapya sahiptir.
Bu teori tarihsel adan belli bir lde
makul grnyor. Genellikle kendi
alfabelerine sahip bu diller Batllar iin
olduka zordu ve bu da ou kez Latin
harfleriyle ve bazen de uydurma harfler
kullanlarak baz fonetik alfabelerin icad
edilmesine yol at. Bilinen rneklerin
Voynich elyazmasndan ok sonra olmasna
ramen, tarih Marco Polo'nun 13.
yzyldaki yolculuundan bile nce bunu
yapm olabilecek yzlerce kaif ve
misyonerin varln kaydediyor. Voynich
elyazmasnn yazar bu adan bakldnda
Avrupa'da yaayan veya bir Avrupa
misyonunda eitim grm bir Dou Asyal
da olabilir.
Bu teoriyi destekleyen ana argman bunun
imdiye dek test edildii kadaryla Voynich
elyazmas metninin btn istatistik
zellikleriyle uyumlu olmasdr. rnein,
ince ve Vietnamca metinlerde bulunan
ikilenmi ve lenmi kelimeler Voynich
elyazmasnda kabaca ayn sklkla karmza
kmaktadr. Bu teori ayn zamanda
grnte rakamlarn ve artikel ve balayc
fiiller gibi Bat sentaktik zelliklerinin
olmayn ve resimlerdeki genel
anlalmazl da aklyor. Bir dier
muhtemel ipucu da birinci sayfada yer alan
ve yukardan aa yazlm ve kt bir
ekilde kopyalanm in tarz bir kitap
balna benzeyen iki byk krmz
sembol. te yandan yln grnte 365
gne deil de 360 dereceye blnm
olmas in tarm takviminin zellikleri
arasnda yer alyor. Bu teoriye kar ana
argman, Pekin'deki Bilimler
Akademisi'ndeki bilimadamlar da dahil
olmak zere hi kimsenin resimlerde Asya
sembolizmi ve Asya bilimine ilikin
herhangi bir ak rnek bulamam
olmalar.
te yandan 2003 ylnda Polonya'dan
Zbigniew Banasik elyazmasnn Manu
dilinde kaleme alndn ne srerek
elyazmasnn birinci sayfasnn eksik bir
evirisini yapt.
Birden fazla dilin karmndan
oluan bir dil
Leo Levitov 1987 ylnda yaynlanan
Solution of the Voynich Manuscript: A
liturgical Manual for the Endura Rite of the
Cathari Heresy, the Cult of Isis adl
kitabnda elyazmasnn bir "okdilli szl
dilin" transkripsiyonu olduunu ne srd.
ne srd deifre ynteminde
Voynich harfi bir heceyi oluturuyor ve
bunlar da birok Eski Franszca ve Eski
Yukar Almanca kelimeleri dn alnm
ortaa Flamancasndan oluan bir karm
meydana getiriyor.
Levitov'a gre, Endura ayini lmn
eiinde olduuna inanlan kiilere tenazi
uygulanmas ritelinden baka bir ey
deil. Levitov, Voynich elyazmasndaki hayal
rn bitkilerin herhangi bir bitki trn
temsil etmeyip, inancn gizli simgeleri
olduunu belirtiyor. Levitov'a gre incelikli
su tesisatyla birbirine balanm
havuzlardaki kadnlar kann lk suya
aktld tenazi ritelinin kendisini temsil
ediyor. Gksel olanla benzerlii olmayan
burlar ise sis'in kanatlarndaki yldzlar
temsil ediyor.
Bu teori baz bakmlardan sorguland.
ncelikle, Hristiyan gnostisizminin bir
paras olan Cathar inancnn herhangi bir
ekilde sis'le bir ilgisi yok. kinci olarak bu
teori kitabn yazld tarihi 12. veya 13.
yzyla kadar gtryor. Bu da Roger Bacon
teorisini savunanlarn inandndan bile
eski bir tarih. nc olarak Endura riteli
kann aktlmas deil, oru tutularak
gerekletirilen bir ritel.
Yapay dil
Voynich elyazmasndaki kelimelerin tuhaf
isel yaps William F. Friedman ve John
Tiltman', metnin ifresiz olarak yapay bir
felsef dilde yazlm olabilecei sonucuna
gtrd. Bu tr yapay dillerde kelime
daarc bir kategori sistemi ierisinde
dzenlenir. Bu ekilde, bir kelimenin anlam
harflerin ardklndan karlabilir.
rnein, modern yapay dillerden biri olan
Ro dilinde "bofo-" renklerin kategorisidir ve
bu harflerle balayan herhangi bir kelime
bir rengi adlandrr. Bu ekilde rnein
bofoc krmz ve bofof sar anlamna gelir.
Felsef dil kavram olduka eski. Bu ilk kez
John Wilkins'in 1668 ylnda yaynlad
Philosophical Language adl kitabnda ifade
edildi. En bilinen rneklerde kategoriler
soneklerle alt blmlere ayrlyor. Bunun
sonucu olarak, belli bir konudaki metin
benzer neklere sahip birok kelimeden
oluuyor. rnein, btn bitkiler veya
hastalklar ayn harflerle balyor. Bu durum
Voynich metninin tekrarl bir yapya sahip
olmasn aklayabilir. Ne var ki, imdiye
kadar hi kimse Voynich elyazmasnda
herhangi bir nek veya soneke makul bir
anlam verebilmi deil. Ve bunun da
tesinde felsef dillerin bilinen rnekleri
daha ge bir tarihe, 17. yzyla ait.
Aldatmaca
Voynich elyazmas metninin ikilenmi veya
lenmi kelimeler gibi tuhaf zellikleri,
hayal bitkiler gibi resimlerinin pheli
ierii, tarihsel referansnn olmay ve
deifre edilmeye ok direnli oluu bir ok
kiiyi elyazmasnn gerekte bir
aldatmacadan baka bir ey olmad
sonucuna gtrd.
2003'de bilgisayar uzman Gordon Rugg
Voynich elyazmasna benzer zellikleri olan
bir metnin bir nekler, kkler ve sonekler
tablosu kullanlarak retilebileceini
gsterdi. Amabazlar Gordon Rugg'un
deneylerinde retilen szde-metinlerin
Voynich elyazmasndaki kelimelere ve
sklklara sahip olmamasndan dolay,
bunlarn "Voynich" diline benzerliinin
yzeysel olduunu ne sryor.
Elyazmasnn otantik olduunu
savunanlarn temel gr kitabn basit bir
aldatmaca olmak iin gereinden ok fazla
incelikli olmas. Birok ciddi dilbilimci ve
tarihi elyazmasn ok karmak ve
dndrtc buluyor. Elyazmasnn
yazld tahmin edilen dnemdeki
aldatmacalar batansavma ve kaba olma
eiliminde. Eer elyazmas bir aldatmaca
ise bunun ok incelikli bir aldatmaca
olduunu kabullenmek gerekiyor. Ve bu
durumda bile metnin niye yazlm olduu
belirsizliini srdryor.
Dil uzmanlar elyazmasnn doal dillerde
bulunan ve uydurma metinlerde genellikle
olmayan belli kelime istatistiklerine (Zipf
yasas) sahip olduunu belirtiyorlar. te
yandan, baz aratrmalar uydurma
metinlerin bu trden zellikler
gsterebildiine iaret ediyor. Rugg'un
kendisi de eski teknikler kullanlarak
Voynich'in bir aldatma olarak yazlmasnn
mmkn olduunu belirtirken, bunun illaki
Voynich'in bir aldatmaca olmas anlamna
gelmediini kabul ediyor. Her ikisinin
olmas da mmkn. Ve Voynich elyazmas
hala gizemini btn ihtiamyla korumay
srdryor.
Voynich elyazmas popler kltr etkilemi
grnyor.
- Necronimicon adndaki by kitab H.P.
Lovecraft'n Cthulhu Miti fantazisinde yer
alyor. Lovecraft Necronomicon'u
muhtemelen Voynich elyazmasndan
habersiz olarak yaratt. Ama Colin Wilson
1969'da Cthulhu Miti Hikayeleri'nde yer
alan "Lloigor'un Dn" adl ksa bir
hikaye yaynlad ve bu hikayede hikayenin
kahraman Voynich elyazmasnn by
kitabnn eksik bir nshas olduunu
kefediyordu.
Bundan sonra, hayal bir kitap olan
Necronomicon dier yazarlar tarafndan sk
sk Voynich elyazmasyla zdeletirildi.
- Voynich elyazmas Brad Strickland'in The
Wrath of the Grinning Ghost adl kitabnn
ana olay rgsdr. Bu kitap John Bellairs
tarafndan yazlmaya balayan Jonny Dixon
serisinin bir parasdr.
- Codex Seraphinianus Voynich elyazmas
stilinde yaratlm bir sanat yaptdr.
ada besteci Hanspeter Kyburz Voynich
elyazmasna dayanan bir orkestra paras
yazd.
- Valerio Evangelistinin Romanzo di
Nostradamus adl yaptnda Voynich
Elyazmas, nl Fransz Astrolog
Nostradamusun btn mr boyunca
karsnda savat bir kara by kitab
olarak gsterilir.
Broken Sword adl bilgisayar oyununda
Voynich Elyazmas, Yeni Tapnak valyeleri
ile ilgili bir entrikann merkezini oluturur.
Elyazmas, yakn bir gelecekte Dnyada
vuku bulacak sel ve byk depremler gibi
byk felaketler hakknda kehanette
bulunur.
- Radiata Stories adl bilgisayar oyununda,
Voynich elyazmas Vareth Enstitsnde
bulunan kitaplardan biridir.
-Ilium ve Olympos adl kitaplarnda, Dan
Simmons voynix olarak adlandrlan
basz siborg benzeri yaratklar betimler.
- Popco adl romannda Scarlett Thomas
ana karakterinin Voynich Elyazmasn
deifre etme giriimleri yoluyla temel
kriptografiyi ortaya koyar.
- m1dy adl Japon tekno arkcs son
albmlerinden birine Voynich Tracks adn
verdi.
Popler kltrde Voynich
talyan mimar ve endstri tasarmcs Luigi
Serafininin Voynich Elyazmasndan esinlenerek
1976 to 1978 yllar arasnda hazrlad Codex
Seraphinianus adl ilgin kitaptan bir sayfa.