Baãn quyïìn © 1998

Ngên haâng Taái thiïët vaâ Phaát triïín quöëc tïë, Ngên haâng Thïë giúái
1818 H. Street, N.W., Washington, D.C 20433
Giûä baãn quyïìn
In taåi Myä
ÊËn baãn lêìn àêìu tiïn thaáng Chñn 1998
Ngên haâng Thïë giúái khöng baão àaãm vïì sûå chñnh xaác cuãa söë liïåu trong êën
baãn naây vaâ khöng chõu traách nhiïåm vïì moåi hêåu quaã trong quaá trònh sûã duång.
Trong cuöën saách naây, nhûäng biïn giúái, mêìu sùæc, tïn goåi vaâ nhûäng thöng tin khaác
ghi trïn bêët kyâ baãn àöì naâo trong cuöën saách naây àïìu khöng mang haâm yá thïí hiïån
sûå àaánh giaá naâo cuãa nhoám Ngên haâng Thïë giúái àöëi vúái tònh traång húåp phaáp vïì
laänh thöí hoùåc sûå cöng böë hoùåc chêëp nhêån chñnh thûác vïì nhûäng àûúâng biïn giúái
àoá.
Taâi liïåu sûã duång trong êën phêím naây àûúåc giûä baãn quyïìn. Giêëy xin pheáp sûã
duång tûâng phêìn cuãa taâi liïåu naây xin gûãi vïì cú quan xuêët baãn theo àõa chó ghi úã
trïn. Ngên haâng Thïë giúái khuyïën khñch sûã duång êën phêím naây vaâ sùén saâng cho
pheáp nhûäng trûúâng húåp sûã duång laåi taâi liïåu khöng mang tñnh thûúng maåi vaâ
Ngên haâng khöng àoâi hoãi phñ sûã duång. Giêëy pheáp sûã duång möåt phêìn tû liïåu naây
cho caác lúáp àaâo taåo do Copyright Clearance Center, Inc., Suite 910, 222 Rosewood
Dr., Danvers, Massachusetts 01923, U.S.A cung cêëp.
Thiïët kïë bòa cuãa The Magazine Group
AÃnh bòa cuãa Curt Carnemark/ngên haâng Thïë giúái
ISBN 0-8213-4299-1
Àaä àùng kyá vúái Library of Congress Cataloging-in-publication Data
Lúâi nhaâ xuêët baãn

Cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh - tiïìn tïå Àöng AÁ - cuöåc khuãng
hoaãng lúán nhêët trong nhiïìu thêåp kyã qua - àaä keáo daâi hún möåt nùm,
gêy ra nhûäng hêåu quaã nùång nïì àöëi vúái caác nïìn kinh tïë Àöng AÁ vaâ taác
àöång tiïu cûåc àïën nïìn kinh tïë thïë giúái. Vêåy nhûäng nguyïn nhên naâo
dêîn àïën khuãng hoaãng? Taác àöång trûúác mùæt vaâ hêåu quaã lêu daâi cuãa
khuãng hoaãng àöëi vúái toaân khu vûåc vaâ tûâng nûúác ra sao? Bùçng caách
naâo caác nûúác trong khu vûåc coá thïí thoaát ra khoãi khuãng hoaãng vaâ
tûâng bûúác phuåc höìi nïìn kinh tïë Àêy laâ nhûäng vêën àïì àaä vaâ àang
àûúåc àùåt ra trong nhiïìu cöng trònh nghiïn cûáu, trong caác cuöåc höåi
thaão quöëc tïë vaâ khu vûåc, thu huát sûå tham gia àöng àaão cuãa caác nhaâ
nghiïn cûáu, caác hoåc giaã caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách... thuöåc nhiïìu
quöëc tõch vaâ töí chûác quöëc tïë khaác nhau.
Àïí cung cêëp cho baån àoåc taâi liïåu nghiïn cûáu vïì vêën àïì naây,
àöìng thúâi goáp phêìn àûa ra lúâi giaãi àaáp cho nhûäng vêën àïì nïu trïn,
Nhaâ xuêët baãn Chñnh trõ quöëc gia cho dõch vaâ xuêët baãn cuöën saách
Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi, möåt cöng trònh nghiïn
cûáu àûúåc dû luêån àaánh giaá cao, do Ngên haâng Thïë giúái êën haânh
nùm 1998.
Nöåi dung cuöën saách trònh baây khaái quaát vïì cuöåc khuãng hoaãng
taâi chñnh -tiïìn tïå úã Àöng AÁ, àöìng thúâi ài sêu phên tñch tûâng khña
caånh cuãa cuöåc khuãng hoaãng : thûúng maåi vaâ caånh tranh, taâi chñnh,
xaä höåi, möi trûúâng, v.v.. Trïn cú súã àoá, cuöën saách àïì xuêët vaâ kiïën
nghõ möåt söë giaãi phaáp nhùçm giuáp caác nûúác trong khu vûåc thoaát khoãi
khuãng hoaãng vaâ phuåc höìi sûå tùng trûúãng kinh tïë.
Mùåc duâ coá möåt söë àaánh giaá vaâ söë liïåu trong cuöën saách khaác vúái
àaánh giaá vaâ söë liïåu cuãa chuáng ta, nhêët laâ nhûäng söë liïåu vaâ tiïu chñ
àaánh giaá tònh traång ngheâo khöí úã caác nûúác khaác nhau trïn thïë giúái,
nhûng chuáng töi vêîn hy voång cuöën saách seä laâ taâi liïåu tham khaão böí
ñch àöëi vúái baån àoåc.
Xin giúái thiïåu cuöën saách cuâng baån àoåc.

Thaáng 1-1999
NHAÂ XUÊËT BAÃN CHÑNH TRÕ QUÖËC GIA

ii
Muåc luåc

Lúâi Nhaâ xuêët baãn

Baãng chuá giaãi nhûäng chûä viïët tùæt
Lúâi caãm ún
Lúâi tûåa
Toám tùæt
Chûúng 1 : Cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ:
Möåt caách nhòn khaái quaát
Liïåu àiïìu kyâ diïåu laâ coá thûåc khöng?
Taåi sao Àöng laåi ài xuöëng?
Sûå xuêët hiïån khaã nùng dïî bõ töín thûúng cú cêëu
Ngoâi nöí
Sûå lêy lan
Tûâ cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh-tiïìn tïå dêîn túái khuãng hoaãng kinh tïë-
xaä höåi
Kïët luêån vaâ töí chûác cuãa nghiïn cûáu naây
Chûúng 2: Thûúng maåi vaâ caånh tranh
Nhûäng nguyïn nhên suy giaãm xuêët khêíu nùm 1996
Chu kyâ hay cú cêëu
Caånh tranh giûäa Trung Quöëc vaâ caác nûúác xuêët khêíu coá chi phñ thêëp
khaác
Sûå chuyïn mön hoaá heåp trong ngaânh cöng nghiïåp àiïån tûã
Thûúng maåi trong khu vûåc chêu AÁ: Hiïåu ûáng Àöminö
Xuêët khêíu chêu AÁ sau hêåu quaã cuãa cuöåc khuâng hoaãng
Triïín voång vaâ chñnh saách
Chûúng 3: Khu vûåc taâi chñnh:
ÚÃ trung têm cuãa cuöåc khuãng hoaãng
Sûå buâng nöí vaâ taân luåi cuãa khu vûåc taâi chñnh
Xêy dûång laåi tûâ àöëng tro taân: Tiïën lïn vaâ taái thiïët
Chûúng trònh trûúác mùæt: khöi phuåc nguöìn tñn duång
Nhiïåm vuå khoá khùn vaâ töën keám cuãa cöng cuöåc cú cêëu laåi caác ngên

iii
haâng
Caác nguyïn tùæc cú cêëu laåi ngên haâng
Nhûäng biïån phaáp àaä àûúåc aáp duång cho àïën nay
Chûúng 4: Caác cöng ty trong caãnh khöën cuâng
Sûå hònh thaânh tònh traång dïî bõ töín thûúng trong khu vûåc cöng ty
Sau cún khuãng hoaãng: Àaánh giaá thiïåt haåi
Chûúng trònh haânh àöång khêín cêëp: CÚ cêëu laåi caác ngên haâng vaâ hïå
thöëng caác cöng ty
Caãi thiïån sûå àiïìu haânh cöng ty
Chûúng 5: Tûâ khuãng hoaãng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi
Tùng trûúãng vaâ nhûäng yïëu töë dïî bõ töín thûúng
Nhûäng thûã thaách trûúác khuãng hoaãng vaâ nhûäng yïëu töë
dïî bõ töín thûúng àang naãy sinh
Taác àöång xaä höåi cuãa cuöåc khuãng hoaãng
Coá thïí laâm gò?
Caác thïí chïë, naån tham nhuäng vaâ cú cêëu xaä höåi
Chûúng 6: Möi trûúâng trong cún khuâng hoaãng:
Möåt bûúác giêåt luâi hay con àûúâng múái úi lïn?
Caác khña caånh möi trûúâng cuãa cuöåc khuãng hoaãng
Chûúng 7: Nhûäng ûu tiïn cho sûå höìi phuåc bïìn vûäng
Giaãi quyïët vêën àïì mêët khaã nùng thanh toaán cuãa hïå thöëng ngên
haâng vaâ cuãa khu vûåc cöng ty
Sûå cêìn thiïët phaãi khöi phuåc tùng trûúãng vïì töíng cêìu
Baão vïå ngûúâi ngheâo vaâ chia seã sûå höìi phuåc
Tiïën böå trong caãi töí cú cêëu: Nêng cao chêët lûúång tùng trûúãng
Huy àöång caác nguöìn lûåc böí sung àïí höî trúå tùng trûúãng
Haânh trònh vïì phña trûúác
Taâi liïåu tham khaão

iv
Baãng chuá giaãi
nhûäng chûä viïët tùæt
AMC Cöng ty quaãn lyá taâi saãn
APEC Diïîn àaân húåp taác kinh tïë chêu AÁ - Thaái Bònh
Dûúng
ASEAN Hiïåp höåi caác quöëc gia Àöng Nam AÁ
BIBF Trung têm hoaåt àöång ngên haâng quöëc tïë Bùng
Cöëc
BIS Ngên haâng thanh toaán quöëc tïë
CAMELOT Vöën, Taâi saãn, Quaãn lyá, Khoaãn thu, Khaã nùng
thanh toaán, Möi trûúâng hoaåt àöång vaâ Tñnh minh
baåch
CD Chûáng chó tiïìn gûãi
CPI Chó söë giaá tiïu duâng
DIP Con núå thuöåc súã hûäu (hònh thûác cho vay)
East Asia 5 Nùm nûúác Àöng AÁ: Thaái Lan, Haân Quöëc,
Inàönïsia, Malaisia, Philippin
EU Liïn minh chêu Êu
FDI Àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâi
FIDF Quyä phaát triïín caác töí chûác taâi chñnh
FRA Cú quan taái cú cêëu taâi chñnh
GDP Töíng saãn phêím quöëc nöåi
GEP Triïín voång kinh tïë thïë giúái
GNP Töíng saãn phêím quöëc dên
IBRA Ban taái thiïët Ngên haâng Inàönïsia
IMF Quyä tiïìn tïå quöëc tïë
KAMCO Cú quan quaãn lyá taâi saãn Haân Quöëc
LPG Khñ hoaá loãng
NBFI Töí chûác taâi chñnh phi ngên haâng
NEP Chñnh saách kinh tïë múái
NGO Töí chûác phi chñnh phuã
NIE Caác nïìn kinh tïë múái cöng nghiïåp hoaá
OECD Töí chûác húåp taác vaâ phaát triïín kinh tïë
R&D Nghiïn cûáu vaâ triïín khai
SET Thõ trûúâng chûáng khoaán Thaái Lan
SITC Danh muåc phên loaåi thûúng maåi quöëc tïë tiïu
chuêín hai con söë
TFP Nùng suêët toaân böå caác yïëu töë saãn xuêët
TRIS Cöng ty cung cêëp thöng tin vaâ àaánh giaá mûác àöå
tñn nhiïåm cuãa Thaái Lan

v
Lúâi caãm ún

Àêy laâ nöî lûåc cuãa toaân nhoám nghiïn cûáu. Cöng trònh nghiïn
cûáu naây àûúåc khúãi xûúáng dûúái sûå chó àaåo cuãa Pieter Bottelier, cöë vêën
cao cêëp cuãa Phoá Chuã tõch Ngên haâng Thïë giúái phuå traách khu vûåc
Àöng AÁ, vaâ àûúåc hoaân thaânh dûúái sûå hûúáng dêîn cuãa Masahiro Kawai,
nhaâ kinh tïë trûúãng cuãa khu vûåc Àöng AÁ. Richard Newfarmer laâ
trûúãng nhoám nghiïn cûáu, cuâng phöëi húåp vúái Mong Haddad vaâ Ilker
Domac vúái tû caách laâ taác giaã chñnh cuãa cöng trònh nghiïn cûáu naây.
Stijn Claessens laâ taác giaã cuãa chûúng vïì khu vûåc taâi chñnh, dûåa trïn
caác nghiïn cûáu cuãa Pedro Alba, Amar Bhattacharya, Swati Ghosh,
Leonardo Hernandez, Peter Montiel vaâ Michael Pomerleano. Tamar
Manuelyan-Atinc vaâ Mike Walton laâ taác giaã cuãa chûúng vïì khu vûåc
xaä höåi. Gordon Hughes, cuâng vúái tû liïåu cuãa Magda Lovei vaâ Herman
Cesar, àaä àoáng goáp cho chûúng vïì möi trûúâng. Möåt söë thaânh viïn
cuãa nhoám nghiïn cûáu àaä cung cêëp nhûäng baâi phên tñch coá giaá trõ
àûúåc sûã duång trong cöng trònh nghiïn cûáu, àoá laâ Yuzuru Ozeki (phoá
trûúãng nhoám, phuå traách chuã àïì kinh tïë vô mö), Dipak Dasgupta vaâ
Kumiko Mai (thûúng maåi), Simeon Djankov (àiïìu haânh cöng ty),
Giovanni Ferri (taâi chñnh cöng ty), Bert Hofman (khu vûåc cöng ty),
Michael Pomerleano (taâi chñnh vaâ àiïìu haânh cöng ty). Dieter Ernst,
Kenichi Ohno, Takatoshi Ito, Warwick Mckibbin vaâ Will Martin, vaâ
Viïån nghiïn cûáu Nomura, àaä cung cêëp nhûäng nghiïn cûáu cú baãn rêët
hûäu ñch. David Bisbee àaä coá nhûäng höî trúå nghiïn cûáu quyá giaá. Möåt
söë ngûúâi khaác cuäng àaä àoáng goáp viïët nhûäng baâi phên tñch ngùæn vaâ
caác höåp. Àoá laâ Natasha Beschoner, Pieter Bottelier, Craig Burnside,
Elizazabeth Chiïn, Hilary Codippily vaâ Elizabeth C. Brouwer, Dipak
Dasgupta vaâ nhoám DEC, Larry Lang, Wei Ding, May Hallward-
Driemeier vaâ David Dollar, E.C. Hwa, Lloyd Kenward, Aart Kraay,
Kathie Krumm, Victoria Kwakwa, Felipe Larrain, Rolf Luders,
Behdad Nowroozi, Kyle Peters, Caroline Robb, Sergio Schmukler,
Richard Scobey, vaâ Vivek Suri. Coân Bonita Brindley àaä giuáp àúä chuáng
töi möåt caách nhiïåt tònh trong cöng taác biïn têåp.

Chuáng töi àùåc biïåt biïët ún Joseph Stiglitz, nhaâ kinh tïë trûúãng
cuãa Ngên haâng Thïë giúái vaâ nhûäng ngûúâi cuâng àoåc kiïím laåi baãn thaão
vúái öng laâ Amar Bhattacharya, Uri Dadush, Robert Holzmann,
Danny Leipziger, Jed Shilling vaâ John Williamson, nhûäng ngûúâi àaä

vi
coá nhûäng nhêån xeát sêu sùæc vaâ sùæc beán
trong quaá trònh chuáng töi viïët taác phêím
naây. Coân coá nhiïìu àöìng nghiïåp cuãa Ngên
haâng nûäa cuäng àaä cung cêëp tû liïåu vaâ bònh
luêån cho chuáng töi.
Chuáng töi trên troång caãm ún sûå höî
trúå taâi chñnh cuãa Chñnh phuã Nhêåt Baãn
thöng qua Quyä uyã thaác chuyïn gia tû vêën
Nhêåt Baãn vaâ Trung têm Nhêåt Baãn vïì taâi
chñnh quöëc tïë àaä höî trúå chuáng töi vúái tû
caách laâ Ban thû kyá cho cöng viïåc cuãa
chuyïn gia tû vêën Cöng trònh naây cuäng
têån duång cûá liïåu cuãa cöng trònh nghiïn
cûáu sùæp xuêët baãn cuãa Ngên haâng Phaát
triïín chêu AÁ vaâ Ngên haâng Thïë giúái, àoá
laâ “Managing Global Financial Integra-
tion in Asia: Emerging Lessons and Pro-
spective Challengeb” (Quaãn lyá sûå phöëi húåp
taâi chñnh toaân cêìu úã chêu AÁ: nhûäng baâi
hoåc múái àêy vaâ nhûäng thaách thûác tûúng
lai) (trong àoá coá möåt söë thaânh viïn cuãa
cöng trònh naây tham gia), vaâ cöng trònh
nghiïn cûáu sùæp xuêët baãn cuãa Ngên haâng
Thïë giúá i Global Economics Prospects
(Triïín voång kinh tïë toaân cêìu).
vii
Lúâi tûåa

Möåt nùm sau khi buâng nöí, cún baäo kinh tïë taåi Àöng AÁ vêîn coân
tiïëp tuåc hoaânh haânh. Cuöåc khuãng hoaãng àaä lan röång ra túái caác thõ
trûúâng taâi chñnh khùæp thïë giúái vaâ àùåt sûå tùng trûúãng kinh tïë toaân
cêìu vaâo cún hiïím nguy. Taåi khu vûåc Àöng AÁ, sûå suy thoaái àang àe
doåa laâm xoái moân nhûäng thaânh tûåu àaáng kïí maâ khu vûåc naây àaåt àûúåc
trong quaá trònh phaát triïín kinh tïë. Chó hai thêåp kyã sau nùm 1975,
khoaãng 370 triïåu ngûúâi àaä thoaát khoãi caãnh ngheâo khöí. Àêy chñnh laâ
möåt thaânh quaã maâ rêët coá thïí giuáp caác nûúác chöëng cûå vúái sûác cöng
phaá cuãa cún söët khuãng hoaãng, nhûng khöng coân nghi ngúâ gò nûäa, chó
möåt vaâi nùm túái, cuöåc söëng cuãa haâng chuåc triïåu ngûúâi seä hïët sûác khoá
khùn. Sûå suy thoaái trêìm troång àaä àêíy haâng triïåu treã em vaâo caãnh
àoái khaát, cûúáp ài tûâ cha meå chuáng nhûäng phûúng tiïån kiïëm söëng cho
gia àònh, vaâ thêåm chñ gêy ra caãnh xung àöåt sùæc töåc nhoã leã úã möåt vaâi
nûúác.
Àöå sêu cuãa cuöåc khuãng hoaãng baáo hiïåu trûúác möåt sûå mêët maát
dai dùèng vïì tiïìm nùng nhên lûåc maâ seä coân gêy chêën àöång trong
nhiïìu nùm sau khi cuöåc khuãng hoaãng àaä ài qua. Treã em àang boã hoåc
úã mûác baáo àöång. Chùèng haån, taåi Inàönïsia, theo baáo caáo cuãa caác
quan chûác chñnh phuã, tyã lïå hoåc sinh nhêåp trûúâng àaä giaãm tûâ 78%
xuöëng coân 54%. Sûác eáp vïì mùåt kinh tïë àaä buöåc vö söë gia àònh phaãi ly
hön, àêíy caác beá gaái vaâo con àûúâng maåi dêm vaâ àùåt cuöåc söëng cuãa
ngûúâi ngheâo lúán tuöíi trûúác sûå àe doaå cuãa caãnh tuáng quêîn.
Àöëi vúái caác nûúác chõu khuãng hoaãng, phaãi mêët möåt khoaãng thúâi
gian múái coá thïí khöi phuåc laåi àûúåc mûác thu nhêåp trûúác àêy maâ ngûúâi
dên àaä àûúåc hûúãng. Nhûng khoaãng bao lêu? Liïåu caác nûúác naây coá
phaãi traãi qua möåt “thêåp kyã mêët maát” nhû caác nûúác Myä Latinh hay
chó nùm sau noá seä höìi phuåc laåi? Mûác söëng cuãa caã möåt thïë hïå àang chúâ
àúåi vaâo sûå traã lúâi cho nhûäng cêu hoãi naây.
Trïn möåt vaâi khña caånh naâo àoá, sûå tuåt döëc cuãa Àöng AÁ laâ möåt
hiïån tûúång caá biïåt. Noá àaä chêm ngoâi cho möåt loaåt caác cuöåc khuãng
hoaãng tiïìn tïå, ngên haâng vaâ khiïën sûå hoaãng loaån taâi chñnh trong
khu vûåc trúã thaânh cùn bïånh kinh tïë trêìm troång. Chùæc chùæn chuáng ta
àaä biïët roä vïì nguyïn nhên cuãa sûå tuåt döëc naây: àoá laâ sûå buâng nöí vïì tñn
duång vaâ sûå tùng phöìng vïì giaá taâi saãn cuâng vúái quy chïë taâi chñnh yïëu
keám, hay caác cún hoaãng loaån taâi chñnh phêìn nhiïìu do nhûäng phaãn
ûáng baãn nùng coá tñnh bêìy àaân cuãa caác nhaâ àêìu tû trûúác nhûäng sûå
kiïån riïng biïåt vaâ ngêîu nhiïn hún laâ nhûäng vêën àïì mang tñnh baãn

viii
chêët. Thêåm chñ nhûäng nûúác phaát triïín
àûúåc àiïìu haânh töët cuäng àaä phaãi traãi qua
nhûäng vêën àïì naây. Àiïìu khiïën Àöng AÁ
trúã nïn caá biïåt chñnh laâ tñnh khùæc nghiïåt
vaâ àöå lúán cuãa têåp húåp nhûäng vêën àïì maâ
noá àang gùåp phaãi: möåt loaåt caác cuöåc têën
cöng mang tñnh àêìu cú vaâo möåt nhoám caác
nûúác trong khu vûåc àaä kñch àöång viïåc ruát
caác khoaãn vöën khöíng löì, caác cuöåc khuãng
hoaãng xaãy ra àöìng loaåt, vaâ sûå àònh àöën vïì
kinh tïë trong caã khu vûåc.
Coân quaá súám àïí coá àûúåc möåt sûå töíng
kïët chñnh xaác vïì têën thaãm kõch vêîn àang
tiïëp diïîn. Muåc àñch cuãa chuáng töi trong
baãn baáo caáo naây laâ hoaân toaân khiïm töën:
àoá laâ töíng kïët laåi nhûäng diïîn biïën trong
khu vûåc nïu lïn nhûäng yïëu töë xaác àõnh
tûúng lai cuãa Àöng AÁ vaâ kiïën nghõ nhûäng
chñnh saách mang tñnh àõnh hûúáng chung.
Thaách thûác chuã yïëu laâ viïåc khöi
phuåc àûúåc sûå tùng trûúãng kinh tïë möåt caách
bïìn vûäng vaâ bònh àùèng. Baãn baáo caáo têåp
trung vaâo möåt chiïën lûúåc vúái ba muäi nhoån:
· Phuåc höìi sûå tùng trûúãng dûåa trïn
caác caãi caách cú cêëu nhùçm taåo àiïìu kiïån
cho viïåc phuåc höìi kinh tïë nhanh hún
vaâ mang tñnh bïìn vûäng.
· Baão vïå ngûúâi ngheâo trong quaá
trònh khuãng hoaãng vaâ àaãm baão hoå seä
àûúåc hûúãng lúåi khi kinh tïë höìi phuåc; vaâ
· Huy àöång vöën àïí giuáp phuåc höìi
nhanh sûå tùng trûúãng kinh tïë.
Nhûäng cöng viïåc khoá khùn khi thûåc
hiïån chiïën lûúåc naây coân nùçm úã phña trûúác.
Sûå höî trúå cuãa Ngên haâng Thïë giúái
Ngên haâng Thïë giúái àang lêìn lûúåt
laâm viïåc vúái chñnh phuã tûâng nûúác trong
khu vûåc àïí giuáp hoå nhêån thûác àûúåc chiïën
lûúåc ba phêìn noái trïn. Ngên haâng Thïë giúái
àaä cam kïët höî trúå cho caác nûúác chõu khuãng
hoaãng úã Àöng AÁ gêìn 18 tyã àö la vaâ àaä giaãi
ngên hún 8 tyã àö la dûúái hònh thûác caác
khoaãn vay trong nùm kïí tûâ thaáng Baãy
1997.
Viïåc phuåc höìi laåi sûå tùng trûúãng dûåa
trïn caác caãi caách vïì mùåt cú cêëu luön àûúåc
ûu tiïn. Ngên haâng Thïë giúái àang giuáp
àúä caác chñnh phuã tùng caác khoaãn chi tiïu
theo caác caách thûác coá hiïåu quaã, àùåc biïåt laâ
khoaãn chi vïì xaä höåi. Ngên haâng Thïë giúái
àaä thöng qua 45 khoaãn vay lúán cho khu
vûåc Àöng AÁ ngay nùm àêìu sau cuöåc khuãng
hoaãng. Nhû vêåy, Ngên haâng Thïë giúái àaä
giuáp àúä bùçng caách höî trúå tùng chi tiïu
ngên saách, vaâ nhûäng nhu cêìu do chi tiïu
tùng mang laåi, vïì phêìn mònh, seä taåo ra
cöng ùn viïåc laâm vaâ thu nhêåp. Troång têm
cuãa chuáng töi khöng chó nhùçm vaâo söë
lûúång cuãa viïåc chi tiïu, maâ quan troång
hún, nhùçm vaâo chêët lûúång cuãa viïåc chi
tiïu. Trong quaá trònh chuêín bõ vaâ giaám
saát caác khoaãn vay naây, Ngên haâng Thïë
giúái àaä cöë vêën vïì chñnh saách vaâ trúå giuáp
vïì kyä thuêåt, tiïën haânh caác àöëi thoaåi coá sûå
böí trúå búãi möåt nguöìn bao göìm caác nghiïn
cûáu kinh tïë, caác töíng kïët vïì chi tiïu cöng
cöång, vaâ caác höåi nghõ coá sûå tham gia cuãa
caác àöëi taác tûâ khu vûåc tû nhên vaâ caác töí
chûác phi chñnh phuã (NGO). Vñ duå, thöng
qua caác chûúng trònh àiïìu chónh cú cêëu
trõ giaá haâ n g tó àö la taå i Thaá i Lan,
Inàönïsia, Haân Quöëc vaâ Philippin, Ngên
haâng Thïë giúái àang giuáp àúä caác chñnh phuã
tùng cûúâng viïåc àiïìu chónh vaâ giaám saát
khu vûåc taâi chñnh àöìng thúâi vúái viïåc höî
trúå cho caác chñnh phuã naây trong viïåc cú
cêëu laåi khu vûåc cöng ty vaâ khu vûåc ngên
haâng. Àiïìu naây coân coá nghôa laâ tiïën haânh
caãi thiïån viïåc cöng khai thöng tin vïì hoaåt
àöång cuãa cöng ty vaâ thöng tin vïì taâi chñnh,
quaãn lyá töët hún caác khoaãn núå vaâ caác khoaãn
núå dûå phoâng, cuâng vúái viïåc thûåc hiïån caãi
caách hïå thöëng quy chïë vaâ phaáp lyá. Thöng
qua viïåc cho caác dûå aán vay, àùåc biïåt laâ caác
dûå aán vïì cú súã haå têìng, Ngên haâng Thïë
giúái àang tùng cûúâng thaão luêån àïí àûa
vaâo caác biïån phaáp baão vïå möi trûúâng nhùçm
giaãi quyïët caác vêën àïì taâi nguyïn thiïn
nhiïn vaâ möi trûúâng àang bõ cuöåc khuãng
hoaãng laâm cho trúã nïn trêìm troång thïm.
Chñnh nhûäng nöî lûåc naây seä àoáng goáp vaâo
viïåc phuåc höìi tùng trûúãng kinh tïë, möåt sûå
tùng trûúãng maâ coá thïí duy trò àûúåc.
ix
 Àïí baão vïå ngûúâi ngheâo, ngûúâi thêët
nghiïåp vaâ ngûúâi giaâ caã trûúác taác àöång vïì
mùåt xaä höåi cuãa cuöåc khuãng hoaãng, Ngên
haâng Thïë giúái àaä höî trúå chûúng trònh sûác
khoeã, giaáo duåc cú súã, trúå cêëp thûåc phêím
theo muåc tiïu, caác hoaåt àöång cöng cöång
taåo cöng ùn viïåc laâm vaâ sûã duång nhiïìu
lao àöång. Caác dûå aán taåo quyä phuác lúåi vaâ
caác chûúng trònh trûúâng nöåi truá (stay-in-
school) àaä àûúåc giúái thiïåu taåi Inàönïsia
vaâ Thaái Lan, vaâ caác biïån phaáp caãi thiïån
maång lûúái an toaân xaä höåi (bao göìm caã thõ
trûúâng lao àöång, caãi caách hïå thöëng trúå cêëp
hûu trñ, cung cêëp caác dõch vuå xaä höåi, can
thiïåp coá àõnh hûúáng àïí giaãm àoái ngheâo)
àaä àûúåc aáp duång taåi caác nûúác khaác. Vïì daâi
haån, Ngên haâng Thïë giúái àang laâm viïåc
nhùçm tùng cûúâng tñnh bïìn vûäng vïì mùåt
xaä höåi vaâ nhên lûåc cuãa sûå phaát triïín àïí
giaãi quyïët nhûäng yïëu keám vïì mùåt xaä höåi
trong quaá trònh phaát triïín cuãa Àöng AÁ -
àoá laâ sûå bêët bònh àùèng gia tùng vaâ thiïëu
nhûäng maång lûúái an toaân xaä höåi chñnh
thûác nhû caác chïë àöå baão hiïím y tïë vaâ baão
hiïím thêët nghiïåp - àöìng thúâi baão vïå vaâ
cuãng cöë caác thaânh tûåu vïì mùåt xaä höåi cuãa
khu vûåc vïì giaáo duåc, y tïë vaâ caãi thiïån chêët
lûúång cuöåc söëng.
Ngên haâng Thïë giúái àang nhên röång
caác nöî lûåc cuãa mònh àïí huy àöång caác nguöìn
höî trúå tuâ bïn ngoaâi cho khu vûåc chõu
khuãng hoaãng. Àaáng lûu yá laâ sûå àoáng goáp
quan troång nhêët cuãa Ngên haâng Thïë giúái
khöng phaãi laâ hoaåt àöång cung cêëp vöën maâ
chñnh laâ sûå höî trúå cho khu vûåc naây khöi
phuåc laåi àûúåc niïìm tin trong caác nhaâ àêìu
tû trong vaâ ngoaâi nûúác bùçng nhûäng chñnh
saách laânh maånh. Viïåc khöi phuåc laåi niïìm
tin vaâo tûúng lai chñnh laâ bñ quyïët àïí thu
huá t àûúå c caá c nguöì n vöë n múá i . Thöng
thûúâng luön coá möåt khoaãng chïnh lïåch vïì
thúâi gian giûäa viïåc thöng qua caác chñnh
saách laânh maånh vaâ sûå lêëy laåi loâng tin cuãa
thõ trûúâng. Ngên haâng Thïë giúái dûå àõnh
àoáng vai troâ laänh àaåo trong viïåc huy àöång
vöën úã giai àoaån naây. Noá seä tùng nguöìn
cho vay àïën möåt mûác giúái haån dûåa trïn
caác quy chïë riïng cuãa mònh miïîn laâ phuâ
húåp vúái sûå cho pheáp cuãa chñnh saách caãi
x
caách trong nûúác. Hún nûäa, cuâng vúái caác
àöëi taác khaác Quyä tiïìn tïå quöëc tïë, Ngên
haâng Phaát triïín Chêu AÁ, caác chñnh phuã
vaâ khu vûåc tû nhên - Ngên haâng Thïë giúái
seä tòm kiïëm nhûäng caách thûác múái àïí huy
àöång vöën nhùçm höî trúå cho viïåc phuåc höìi
nhanh choáng nïìn kinh tïë.
Nhiïåm vuå trûúác mùæt coân rêët nhiïìu.
Cuöåc khuãng hoaãng xaãy ra úã Àöng AÁ cuäng
trêìm troång nhû cuöåc khuãng hoaãng núå úã
Myä Latinh vaâo nhûäng nùm 1980. Búãi vò
cuöåc khuãng hoaãng naây àaä laâm àaão löån caác
àõnh chïë chñnh trõ vaâ kinh tïë àûúng thúâi
nïn hêìu nhû toaân böå xaä höåi úã Àöng AÁ cuäng
àang biïën àöíi möåt caách ghï gúám theo
nhûäng caách thûác maâ trûúác àoá 18 thaáng
khöng möåt ai coá thïí àoaán biïët àûúåc. Roä
raâng laâ têët caã caác nûúác Àöng AÁ àang thay
àöíi nhûäng lïì löëi cuä trong viïåc quaãn lyá nïìn
kinh tïë vaâ chñnh trõ. Caác cöng ty àaä tûâng
vay mûúån dïî daäi vaâ thûúâng xuyïn duâng
sûå tùng trûúãng nhanh choáng laâm vêåt thïë
chêëp vay vöën àang dêìn dêìn tuên theo möåt
kyã luêåt múái. Caác ngên haâng trûúác àêy vay
àöìng yïn vaâ àö la àïí cho vay bùçng nöåi tïå
maâ chó cêìn möåt caái gêåt àêìu cuãa chñnh phuã
àïí laâm laá chùæn thò nay phaãi chõu sûå giaám
saát chùåt cheä hún. Caác doanh nghiïåp vaâ
caác ngên haâng àang tiïën haânh nhûäng thay
àöíi sêu sùæc vïì quyïín súã hûäu vaâ töí chûác
nhû caác nûúác Myä Latinh àaä tûâng laâm suöët
nhûäng nùm 1980 hay nûúác Myä trong
nhûäng nùm 1930. Mùåc duâ coân quaá súám àïí
khùèng àõnh rùçng caác cöng ty vaâ ngên haâng
coá thïí thoaát ra khoãi cuöåc khuãng hoaãng vúái
quyïìn súã hûäu ñt têåp trung hún, sûå àaåi diïån
röång raäi hún vaâ tñnh minh baåch nhiïìu hún
cho caác cöí àöng chiïëm thiïíu söë, bao göìm
caã ngûúâi nûúác ngoaâi, vaâ möåt kyã luêåt
nghiïm ngùåt hún do caånh tranh trïn caã
hai thõ trûúâng vöën vaâ haâng hoaá mang laåi.
Tûúng tûå, caác chñnh phuã vaâ viïåc àiïìu haânh
àêët nûúác cuäng àang coá nhûäng thay àöíi
maånh meä. Thêåm chñ khi àang coân phaãi
caáng àaáng möåt phêìn gaánh nùång tûâ caác baão
laänh ngêìm trûúác àêy cho khu vûåc tû nhên,
caác chñnh phuã àang tûå caãi töí àïí giaãm búát
nhûäng khoaãn núå dûå phoâng naây vaâ giaãm
vai troâ trûåc tiïëp cuãa mònh trong viïåc phên
böí nguöìn vöën. Àöìng thúâi, hoå àaãm nhêån
thïm nhûäng traách nhiïåm múái. Khi caác möëi
quan hïå gia àònh truyïìn thöëng taåi nöng
thön bõ phaá vúä búãi quaá trònh àö thõ hoaá,
thò toaân böå xaä höåi úã trong khu vûåc àïìu
tröng àúåi úã chñnh phuã sûå giuáp àúä nhùçm
àaãm baão phuác lúåi xaä höåi cho ngûúâi ngheâo,
ngûúâi thêët nghiïåp, ngûúâi öëm àau vaâ ngûúâi
lúán tuöíi. Xeát vïì mùåt hêåu trûúâng, nhûäng
xu hûúáng chñnh trõ múái trong hoaåt àöång
cêìm quyïìn - tûâ Haân Quöëc úã phña Bùæc cho
àïën Inàönïsia úã phña Nam - dûúâng nhû
àaä baáo trûúác möåt sûå cöng khai múái, sûå lo
ngaåi vïì naån tham nhuäng vaâ tinh thêìn
traách nhiïåm. Haânh trònh dêîn túái sûå höìi
phuåc, vúái àêìy sûå bêët öín, àang dêëy lïn möåt
cöng cuöåc lõch sûã nhùçm taåo nïn tûúng lai
cho treã em úã Àöng AÁ.
Jean - Michel Severino
Phoá chuã tõch Phuå traách Khu vûåc
Thaái Bònh Dûúng vaâ Àöng AÁ
xi
Toám tùæt

Ngên haâng Thïë giúái

Cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh úã Àöng AÁ àang nhanh choáng

chuyïín thaânh khuãng hoaãng vïì kinh tïë vaâ xaä höåi. Tiïìn cöng thûåc tïë
àang giaãm xuöëng, vaâ caác thaânh phöë lúán trong khu vûåc àang àêìy ùæp
ngûúâi lao àöång nhaân röîi tòm kiïëm viïåc laâm. ÚÃ nöng thön, caãnh nhûäng
maãnh àêët khö neã vaâ nguöìn tñn duång caån kiïåt cöång laåi vúái nhau àaä àe
doaå cuöåc söëng cuãa rêët nhiïìu ngûúâi. Kïí tûâ thúâi àiïím khi cuöåc khuãng
hoaãng xaãy ra sau ba thêåp kyã tùng trûúãng nhanh choáng, caã möåt thïë
hïå cöng nhên vaâ nöng dên chûa tûâng bao giúâ chûáng kiïën nhûäng tònh
caãnh khùæc nghiïåt nhû vêåy, vaâ xaä höåi àaä chó taåo dûång àûúåc möåt ñt cú
chïë chñnh thûác nhùçm giuáp cho hoå búát khöën khoá.
Nghiïn cûáu naây àûa ra möåt phên tñch vïì cuöåc khuãng hoaãng,
cung cêëp möåt baáo caáo liïn quan àïën tiïën trònh phaát triïín trong khu
vûåc, vaâ àïì ra caác àûúâng löëi chñnh saách coá aãnh hûúãng àïën töëc àöå cuãa
sûå phuåc höìi kinh tïë. Nhiïåm vuå cêëp baách haâng àêìu laâ khöi phuåc laåi
caác àiïìu kiïån cho viïåc khúãi àöång laåi sûå tùng trûúãng kinh tïë trong toaân
khu vûåc . Àiïìu naây àùåc biïåt àuáng àöëi vúái Thaái Lan, Haân Quöëc,
lnàönïxia vaâ Malaisia, núi maâ sûå suy thoaái kinh tïë khöng hïì giaãm
vaâ ngaây caâng sêu sùæc. Nhûäng nûúác khaác laâ nhûäng nûúác nhoã àang
phaát triïín, cuäng àang caãm nhêån thêëy nhûäng àúåt soáng cuãa cún khuãng
hoaãng vaâ àang phaãi chöëng cûå vúái sûå suy thoaái kinh tïë trêìm troång.
Nïìn kinh tïë cuãa Àaâi Loan (Trung Quöëc), Viïåt Nam vaâ Trung Quöëc
cho àïën nay àaä traánh khöng bõ rúi vaâo sûå àònh àöën, nhûng cuäng vêîn
àang bõ àêíy xuöëng dûúái tònh traång tùng trûúãng theo xu thïë bònh
thûúâng cuãa nhûäng nûúác naây.
Nguöìn göëc cuãa cuöåc khuãng hoaãng
Cho duâ sûå tùng trûúãng àaä caãi thiïån àûúåc cuöåc söëng cuãa nhûäng
ngûúâi ngheâo, nhûng noá cuäng taåo ra möåt söë nguöìn göëc dêîn àïën dïî bõ
töín thûúng vaâo giûäa nhûäng nùm 1990. Thaânh cöng cuãa khu vûåc - sûå
tùng trûúãng nhanh choáng, viïåc quaãn lyá kinh tïë thêån troång vaâ tyã lïå
núå thêëp - àaä khiïën khu vûåc naây trúã nïn hêëp dêîn trong viïåc thu huát
vöën tû nhên. Caác nguöìn vöën naây, trong khi thuác àêíy tùng trûúãng,
àûúåc truyïìn qua caác kïnh trung gian laâ hïå thöëng taâi chñnh nöåi àõa
khöng àûúåc quaãn lyá töët vaâ àaä giuáp tùng tñn duång trong nûúác. Töëc àöå
vaâ mö hònh cuãa sûå tùng trûúãng, cuâng vúái caác doâng vöën vaâo khöng

xii
àûúåc giaám saát thûúâng xuyïn, àaä dêîn àïën
ba àiïím yïëu trong nïìn taãng cuãa sûå tùng
trûúãng úã Àöng AÁ.
· Thêm huåt taâi khoaãn vaäng lai lúán,
àûúåc taâi trúå búãi caác nguöìn vöën ngùæn haån,
àûa nïìn kinh tïë Àöng AÁ vaâo tònh thïë
àaão löån bêët ngúâ.
· Tûå do hoaá thõ trûúâng taâi chñnh
trong nûúác thiïëu sûå àiïìu chónh vaâ giaám
saát thêån troång thñch húåp àaä taåo àiïìu
kiïån cho caác ngên haâng vaâ cöng ty nhêån
caác khoaãn vay khöng àûúåc baão hiïím tûâ
nûúác ngoaâi vaâ khiïën hoå dïî bõ töín thûúng
trûúác nhûäng biïën àöång bêët ngúâ vïì tiïìn
tïå.
· Caá c cöng ty, do thiïë u möå t thõ
trûúâng traái phiïëu vaâ cöí phiïëu phaát triïín
toaân diïån, àaä vay ngên haâng quaá nhiïìu
àïí nhùçm múã röång cöng viïåc kinh doanh
möåt caách nhanh choáng, vaâ trúã thaânh
caác cöng ty coá tyã lïå núå cao. Chñnh àiïìu
naây khiïën hoå bõ töín thûúng trûúác sûå
tùng laäi suêët.
Khi caác thõ trûúâng trúã nïn lo ngaåi
vïì khaã nùng bïìn vûäng cuãa tyã giaá höëi àoaái
cöë àõnh cuãa Thaái Lan, caác doâng vöën àêìu
tû vaâo àaä chaãy ngûúåc ra. Giaá trõ taâi saãn
tuåt xuöëng - àùåc biïåt laâ bêët àöång saãn vaâ
vöën cöí phêìn - vaâ bêët thêìn biïën voâng xoaáy
lïn thaânh voâng xoaáy xuöëng. Giaá trõ taâi saãn
suåt giaãm àaä laâm giaãm cuãa caãi vaâ taåo ra
nhûäng khoaãn löî trïn baãng cên àöëi taâi saãn
cuãa caác cöng ty taâi chñnh, nhu cêìu giaãm,
caác thõ trûúâng thu heåp laåi khiïën doâng vöën
ruát ra aâo aåt. Nhûäng khoaãn tiïìn chaåy toaán
loaån àïí tòm möåt núi êín naáu an toaân khiïën
tònh thïë caâng trúã nïn töìi tïå hún.
Thaách thûác chñnh: Phuåc höìi laåi sûå
tùng trûúãng
Ngaây nay, thaách thûác chñnh laâ khöi
phuåc laåi sûå tùng trûúãng bïìn vûäng vaâ cöng
bùçng trong khu vûåc. Coá ba yïëu töë hònh
thaânh nïn nïìn taãng cuãa chiïën lûúåc naây.
Thûåc hiïån caác cuöåc caãi caách vïì mùåt
cú cêëu àïí khöi phuåc sûã tùng trûúãng kinh
tïë’ àaåt chêët lûúång cao. Caách duy nhêët àïí
àaão ngûúåc tònh traång mêët thu nhêåp cuãa
ngûúâi ngheâo úã caác nûúác laâ phuåc höìi laåi sûå
tùng trûúãng kinh tïë. Nhûng chñnh chêët
lûúång cuãa sûå tùng trûúãng múái laâ quan
troång. Nïëu sûå tùng trûúãng naây khöng àaãm
baão sûå bïìn vûäng vïì möi trûúâng, khöng tñnh
àïën lúåi ñch cuãa ngûúâi ngheâo, hoùåc khöng
toaân diïån búãi vò thiïëu caác nïìn baãng vïì cú
cêëu thò sûå phuåc höìi seä khöng àaåt àûúåc
nhûäng kïët quaã nhû àaä hûáa heån. Àiïìu tiïn
quyïët laâ phaãi khúi dêåy laåi nhu cêìu. Caác
hoaåt àöång xuêët khêíu àang tùng chêåm búãi
caác nûúác laáng giïìng cuäng àang trong tònh
traång suy thoaái, àêìu tû thò khöng öín àõnh
do sûå mêët khaã nùng traã núå coá tñnh hïå thöëng
cuãa caác ngên haâng vaâ khu vûåc cöng ty, sûå
giaãm suát vïì thu nhêåp vaâ cuãa caãi àaä laâm
giaãm nhu cêìu tiïu duâng. Taåi Inàönïsia,
Haân Quöëc, vaâ Thaái Lan, ûúác tñnh coá àïën
20-65% caác cöng ty coá löî vûúåt quaá vöën cöí
phêìn. Caác cöng ty mêët khaã nùng traã núå,
núå nhiïìu khöng thïí traã àûúåc caác moán núå
cuãa mònh. Do vêåy, caác khoaãn cho vay
khöng sinh lúâi taåi nhûäng nûúác naây ûúác tñnh
lïn àïën 20-40% Tònh traång naây àaä taåo ra
möåt sûå tûå suy giaãm hïn tuåc theo voâng xoaáy
trön öëc: sûå suy thoaái buöåc caác cöng ty phaãi
trò hoaän hay vi phaåm nghôa vuå thanh toaán
àöëi vúái ngên haâng, vaâ, khi söë lûúång caác
khoaãn vay khöng hiïåu quaã tùng lïn, doâng
tiïìn mùåt cuãa caác ngên haâng bõ chùån laåi,
buöåc caác ngên haâng phaãi kyá kïët caác khoaãn
vay múái cho caác cöng ty mêët khaã nùng
thanh toaán vaâ thêåm chñ ài vay thïm àïí
tùng lûúång tiïìn mùåt, do àoá caâng laâm sûå
suy thoaái trúã nïn trêìm troång. Vò vêåy, baáo
caáo naây têåp trung vaâo caác caãi caách vïì mùåt
cú cêëu nhùçm phuåc höìi nhu cêìu möåt caách
bïìn vûäng: tùng cûúâng chi tiïu cho quaá
trònh cú cêëu laåi taâi chñnh vaâ cöng ty, thiïët
lêåp möåt khuön khöí töët hún cho viïåc àiïìu
haânh taâi chñnh vaâ cöng ty, nêng cao quaãn
lyá khu vûåc nhaâ nûúác vaâ caãi thiïån chñnh
saách vïì möi trûúâng. Chó coá tiïën triïín dûåa
trïn sûå kïët húåp cuãa nhûäng nöåi dung cöng
viïåc nïu trïn múái giuáp cho caác nûúác coá
thïí àaãm baão rùçng tùng trûúãng seä mang
tñnh bïìn vûäng vaâ vúái chêët lûúång cao.
Thûá hai, àaãm baão cho caác nhoám
ngûúâi coá thu nhêåp thêëp àûúåc baão vïå trong
xiii
suöët cuöåc khuãng hoaãng vaâ sau àoá hûúãng
lúåi tûâ sûå phuåc höìi kinh tïë. Giaã sûã trong ba
nùm túái, saãn lûúång giaãm liïn tuåc 10% vaâ
phên phöëi thu nhêåp giaãm 10%, thò söë
ngûúâi ngheâo taåi Inàönïsia, Thaái Lan,
Malaisia vaâ Philippin coá thïí tùng gêëp àöi
- tûâ khoaãng 40 triïåu lïn àïën hún 90 triïåu.
Àêy laâ möåt àiïìu khoá coá thïí xaãy ra, nhûng
vêîn laâ möåt phûúng aán coá thïí xaãy ra, vaâ
caâng nhêën maånh têìm quan troång cuãa viïåc
phuåc höìi sûå tùng trûúãng. Baáo caáo naây àûa
ra chûúng trònh nghõ sûå cho caác chñnh saách
taâi chñnh vò ngûúâi ngheâo, gúåi yá nhûäng caách
àïí duy trò thu nhêåp cuãa ngûúâi ngheâo vaâ
têåp trung vaâo viïåc nêng cao caác dõch vuå
xaä höåi giuáp giaãm nheå nhûäng hêåu quaã xêëu
nhêët cuãa cuöåc suy thoaái àöëi vúái ngûúâi
ngheâo. Caác caãi caách trong hïå thöëng trúå cêëp
hûu trñ, thõ trûúâng lao àöång vaâ giaáo duåc
coá thïí giuáp àûa caác nhoám ngûúâi coá thu
nhêåp thêëp vaâo con àûúâng phaát triïín kinh
tïë bïìn vûäng.
Cuöëi cuâng, cöång àöìng thïë giúái cêìn
phaãi laâm nhûäng gò coá thïí àïí khöi phuåc laåi
caác doâng vöën quöëc tïë. Caác nûúác trong khu
vûåc àang phaãi traãi qua möåt biïën àöíi lúán
vïì nguöìn vöën cuãa khu vûåc tû nhên. Caác
chñnh saách trong nûúác nhùçm lêëy laåi niïìm
tin cuãa caác nhaâ àêìu tû chñnh laâ àiïìu kiïån
cêìn thiïët àïí tùng cûúâng nguöìn vöën tûâ khu
vûåc tû nhên. Vúái caác chñnh saách phuâ húåp,
möåt nöî lûåc kõp thúâi nhùçm huy àöång thïm
nguöìn taâi chñnh seä laâm giaãm ài aáp lûåc àöëi
vúái mûác tiïu duâng trong khu vûåc vaâ thuác
àêíy tùng trûúãng. Nïëu huy àöång thïm àûúåc
10 tyã USD tûâ nguöìn vöën bïn ngoaâi vaâ
nguöìn vöën naây àûúåc sûã duång àïí taåo ra caác
khuyïën khñch vïì mùåt taâi chñnh, thò noá seä
àem laåi möåt àöång lûåc maånh meä cho sûå tùng
xiv
trûúãng. Nïëu möåt vaâi khoaãn chi àûúåc daânh
cho nhoám ngûúâi coá thu nhêåp thêëp thò noá
seä laâm nheå búát taác haåi cuãa cún söët khuãng
hoaãng. Baáo caáo naây khöng têåp trung vaâo
cú chïë huy àöång taâi chñnh cuå thïí möåt cuöåc
trao àöíi àaä àûúåc biïët àïën úã moåi núi, tuy
nhiïn, àiïìu thiïët yïëu laâ phaãi àöëi mùåt vúái
thaách thûác naây möåt caách thùèng thùæn.
Nhòn vïì tûúng lai
Sûå phuåc höìi úã Àöng AÁ coá veã lêu hún
so vúái Mïhicö vaâ aáchentina trong giai àoaån
1994-1995 do vêën àïì mêët khaã nùng thanh
toaán cuãa ngên haâng vaâ cöng ty vaâ vò tònh
traång suy thoaái cuãa toaân khu vûåc, kïí caã
Nhêåt Baãn. Mùåc duâ coá sûå höî trúå nhêët àõnh
cuãa nïìn kinh tïë toaân cêìu, nhûng nhûäng
sûå cöë úã Nga vaâ úã nhûäng thõ trûúâng taâi chñnh
thïë giúái vaâo nhûäng thaáng gêìn àêy àaä coá
biïíu hiïån àaáng ngaåi túái mûác nhûäng àiïím
àang saáng cuäng coá thïí múâ dêìn. Nhûäng
trêån luåt úã Trung Quöëc gêìn àêy coá aãnh
hûúãng àïën triïín voång cuãa khu vûåc. Möåt
nïìn kinh tïë toaân cêìu tùng trûúãng coá leä seä
laâ yïëu töë quan troång nhêët àöëi vúái sûå phuåc
höìi cuãa Àöng AÁ. Tuy nhiïn, ngûúâi ta coá
thïí dïî bi quan quaá mûác vïì tûúng lai cuãa
khu vûåc naây. Nhiïìu nûúác trong khu vûåc
àang chuyïín àöíi nhanh choáng nhùçm ban
haânh nhûäng chñnh saách múái vaâ chêëp nhêån
caác caách laâm ùn múái, minh baåch hún. Hoå
toã ra sùén saâng hoaåt àöång tñch cûåc vûúåt bêåc,
hy sinh quyïìn lúåi ngaây nay cho mai sau.
Haäy cûá xem tyã lïå tiïët kiïåm cao vêîn àang
tiïëp tuåc diïîn ra cuãa khu vûåc thò roä. Nïëu
töëc àöå caãi caách àûúåc àêíy nhanh vaâ nïëu
cöång àöìng thïë giúái àaáp ûáng möåt caách tñch
cûåc thò khu vûåc naây chùèng bao lêu seä tiïën
trïn con àûúâng phuåc höìi.
 Chûúngmöåt
Cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ:
Möåt caách nhòn khaái quaát

Giûäa thaáng Mûúâi, anh Sugiyanto, 21 tuöíi, coân àang lao àöång taåi
möåt cöng trûúâng úã Jakarta. Saáu thaáng trûúác àoá, anh tûâ laâng Banjarjo úã
trung Java àaä túái thuã àö trïn möåt chuyïën xe buyát chaåy suöët àïm. (Trïn
truyïìn hònh thêëy viïåc kiïëm tiïìn úã Jakarta khaá dïî daâng. Mùåc duâ, tûâ höìi àoá
tiïìn àaä trúã nïn khan hiïëm. Cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh úã Inàönïsia àaä
khiïën nhiïìu dûå aán xêy dûång phaãi taåm ngûâng. Do viïåc laâm múái khan
hiïëm, Sugiyanto phaãi trúã vïì nhaâ úã Banjarjo vaâo àêìu thaáng Mûúâi möåt vaâ
anh nhêån ra rùçng thoác luáa cuãa cha mònh cuäng àaä caån kiïåt. Thúâi tiïët khö
haån nhiïìu thaáng khiïën àöìng ruöång khö nûát khùæp núi. Khöng coá viïåc laâm,
khöng coá mûa, khöng coá löëi thoaát. Suöët ngaây, Sugiyanto khöng coá viïåc gò
ngoaâi viïåc ngöìi chúâ trïn chiïëc xe mö tö vúái hy voång coá ngûúâi thuï chúã àïí
kiïëm chuát ñt tiïìn. Nhûng ñt ngûúâi thuï. Dên laâng muöën daânh tiïìn àïí mua
nûúác duâng cho sinh hoaåt. - Margot Cohen, “Àêët nûúác khöng may mùæn”,
Taåp chñ Far Eastern Economic Review, ngaây 25 thaáng Mûúâi hai 1997.

Sau ba thêåp kyã phaát triïín vûúåt bêåc, kinh tïë caác nûúác Àöng AÁ
àaä rúi vaâo tònh traång àaáng lo ngaåi. Caác nïìn kinh tïë àaä möåt thúâi phaát
àaåt nhû Thaái Lan, Haân Quöëc, lnàönïsia vaâ Malaisia seä suy giaãm
trong nùm nay. Singapo, Höìng Cöng (Trung Quöëc) vaâ Àaâi Loan, vúái
hïå thöëng taâi chñnh maånh, coá lûúång dûå trûä ngoaåi tïå cao, cho àïën nay
àaä traánh àûúåc nhûäng hêåu quaã töìi tïå nhêët do aãnh hûúãng lêy lan cuãa
cuöåc khuãng hoaãng tûâ caác nûúác khaác, nhûng thõ trûúâng xuêët khêíu vaâ
hoaåt àöång kinh doanh àïìu bõ thu heåp. Caác nïìn kinh tïë chuyïín àöíi,
àûúåc baão höå cuåc böå nhúâ caác taâi khoaãn vöën nûãa àoáng nûãa múã vaâ tyã lïå

1
thêëp cuãa núå ngùæn haån trïn lûúång dûå trûä,
àaä phaãi àûúng àêìu vúái nhiïìu thaách thûác
liïn quan túái khaã nùng suy giaãm xuêët
khêíu vaâ suy giaãm doâng vöën tûâ ngoaâi vaâo.
Caác nïìn kinh tïë nhoã hún, tûâ Möng Cöí túái
Phigi, cuäng bõ taác àöång maånh cuãa cún baäo
taâi chñnh xung quanh. Nïìn kinh tïë quöëc
àaão Solomon coá thïí bõ suy giaãm 10% hoùåc
nhiïìu hún trong nùm 1998.
Cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh vaâ tiïìn
tïå àaä nhanh choáng chuyïín thaânh möåt cuöåc
khuãng hoaãng xaä höåi. Trûúác àêy, kinh tïë
phaát triïín öín àõnh àaä taåo nïìn taãng cho
cuöåc söëng cuãa ngûúâi ngheâo vaâ thay thïë cho
möåt hïå thöëng chñnh thöëng vïì baão trúå xaä
höåi. Ngaây nay, nhûäng àiïìu àoá àaä luâi vaâo
quaá khûá. Thêët nghiïåp gia tùng. Lûúng
thûåc tïë cuãa ngûúâi lao àöång coá thu nhêåp
thêëp úã thaânh thõ giaãm àaáng kïí, vaâ úã nhiïìu
thaânh phöë lúán trong khu vûåc, coá rêët nhiïìu
ngûúâi lao àöång mong kiïëm àûúåc viïåc laâm
àïí töìn taåi. Laåm phaát tùng coá thïí laâm cho
viïåc phên phöëi thu nhêåp trúã nïn töìi tïå hún
vaâ laâm giaãm hún nûäa tiïìn lûúng thûåc tïë
cuãa nhoám ngûúâi coá thu nhêåp thêëp. Haån
haán cuäng laâm cho tònh hònh thïm töìi tïå.
Phêìn lúán diïån tñch àêët àai maâu múä cuãa
khu vûåc bõ khö haån, nûát neã, khiïën cho nöng
dên khoá tranh thuã àûúåc lúåi thïë maâ giaá
lûúng thûåc cao taåo cho hoå. Phuå nûä vaâ treã
em ngheâo laâ nhûäng ngûúâi àêìu tiïn phaãi
àöëi àêìu vúái nhûäng gay go, thaách thûác cuãa
cuöåc söëng do taác àöång cuãa viïåc giaãm thu
nhêåp naây. Cuäng nhû vêåy, úã möåt söë nûúác,
aáp lûåc kinh tïë àaä thöíi buâng lïn nhûäng àõnh
kiïën xaä höåi tiïìm taâng àöëi vúái nhûäng ngûúâi
thiïíu söë vaâ nhûäng ngûúâi nhêåp cû. Nhûäng
taác àöång naây khöng chó giúái haån úã têìng
lúáp dên ngheâo. Àöìng tiïìn mêët giaá vaâ sûå
suåp àöí cuãa thõ trûúâng vöën cöí phêìn àaä laâm
tiïu biïën mêët caác khoaãn tiïìn tiïët kiïåm cuãa
têìng lúáp trung lûu vaâ nhûäng ngûúâi múái
phêët lïn. Giaá trõ vöën cöí phêìn trong khu
vûåc bõ giaãm hún 400 tyã USD, kïí tûâ ngaây 2
thaáng Baãy 1997. Trong khi àoá, nhûäng nöî
lûåc caãi thiïån chêët lûúång cuöåc söëng cuãa caác
têìng lúáp dên cû úã caác nûúác Àöng AÁ thöng
qua àêìu tû maånh meä hún vaâo caác lônh vûåc
nhû möi trûúâng vaâ xaä höåi phaãi taåm ngûâng
laåi.
2 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
Nhûäng dêëu hiïåu vïì sûå öín àõnh taâi
chñnh múái, coá thïí laâ mong manh, àang
xuêët hiïån úã böën trong nùm quöëc gia chêu
AÁ chõu taác àöång cuãa khuãng hoaãng (Haân
Quöëc, Philippin, Malaisia vaâ Thaái Lan).
Kinh tïë Philippin àaä àûáng vûäng trûúác cuöåc
khuãng hoaãng vaâ thïí hiïån sûác söëng àaáng
ngaåc nhiïn. Sau sûå suåp àöí hïå thöëng taâi
chñnh, Thaái Lan vaâ Haân Quöëc àaä dêìn khöi
phuåc giaá trõ àöìng tiïìn vaâ böí sung lûúång
dûå trûä ngoaåi tïå quöëc gia. Inàönïsia vêîn
coân àang nöî lûåc àïí thiïët lêåp sûå öín àõnh
tûâng phêìn. Tuy nhiïn, phuåc höìi kinh tïë
nhû ngûúâi ta hy voång súám àaåt àûúåc vêîn
coân laâ muåc tiïu xa vúâi. Trong khi triïín
voång phuåc höìi laâ chûa chùæc chùæn thò roä
raâng laâ nhûäng thay àöíi diïîn ra do sûå kiïån
nùm 1997 cuäng tûúng tûå nhû nhûäng àöíi
thay diïîn ra búãi cuöåc khuãng hoaãng núå úã
caác nûúác Myä Latinh trong nhûäng nùm
1980. Mùåc dêìu thêët nghiïåp úã Àöng AÁ
khöng trêìm troång túái mûác nhû úã möåt söë
nûúác Myä Latinh, nhûng nhûäng ngûúâi coá
mûác söëng chó trïn mûác ngheâo khöí laåi lúán
hún nhiïìu, vò vêåy bêët cûá möåt sûå suy thoaái
tiïëp theo naâo cuäng coá thïí laâm cho cuöåc söëng
cuãa hoå trúã nïn khoá khùn hún. Hún thïë nûäa,
cuá söëc suy thoaái àöëi vúái têìng lúáp trung lûu
àaä diïîn ra nhû noá àaä tûâng xaãy ra sau giai
àoaån hûng thõnh cuãa nïìn kinh tïë trong
lõch sûã loaâi ngûúâi, seä rêët sêu röång. Giai
àoaån cuöëi cuãa thïë kyã XX àöëi vúái Àöng AÁ
àang thay àöíi caách thûác tiïën haânh kinh
doanh, caách phên böí caác nguöìn lûåc vaâ caách
thûác àiïìu haânh kinh tïë, vaâ trong möåt söë
trûúâng húåp, àiïìu haânh chñnh trõ cuãa caác
quöëc gia.
Nghiïn cûáu naây seä xem xeát nhûäng
thay àöíi noái trïn vaâ têåp trung vaâo caác vêën
àïì liïn quan túái chñnh saách phuåc höìi kinh
tïë bïìn vûäng. Nghiïn cûáu naây seä phaãn aãnh
trung thûåc tònh hònh cuãa khu vûåc, baáo caáo
vïì tiïën àöå nhûäng thay àöíi lúán diïîn ra trong
nùm trûúác vaâ phên tñch nhûäng töìn taåi cêìn
khùæc phuåc àïí khöi phuåc nïìn kinh tïë phaát
triïín bïìn vûäng. Tuy nhiïn, caác nûúác trong
khu vûåc khöng thïí haâi loâng vúái töëc àöå tùng
trûúãng chó keáo daâi trong möåt thúâi gian
ngùæn maâ mong muöën tiïëp tuåc àaåt àûúåc töëc
àöå tùng trûúãng cao nhû àaä tûâng àaåt àûúåc
trong ba thêåp kyã qua. Caác chûúng tiïëp theo
seä ài vaâo nhûäng chñnh saách naây. Chûúng
naây xem xeát nhûäng thaânh tûåu àaä àaåt àûúåc
trong quaá khûá vaâ nguyïn nhên cuãa cuöåc
khuãng hoaãng.
Liïåu àiïìu kyâ diïåu laâ coá thûåc khöng?
Nhûäng thaânh tûåu to lúán vïì phuác lúåi
maâ caác nûúác Àöng AÁ àaåt àûúåc trong hai
thêåp kyã qua laâ àiïìu khöng phaãi baân caäi.
Tònh traång ngheâo khöí àaä giaãm xuöëng
khöng chó theo chiïìu röång (con söë ngûúâi
ngheâo) maâ coân theo chiïìu sêu (mûác àöå
ngheâo). Tuöíi thoå trung bònh khi múái sinh,
tyã lïå tûã vong cuãa treã sú sinh vaâ caác chó baáo
vïì ngûúâi biïët àoåc, biïët viïët àaä àûúåc caãi thiïån
qua tûâng nùm, taåo nïn nhûäng bûúác caãi
thiïån thûåc sûå trong àúâi söëng nhên dên.
Khu vûåc naây àaä thaânh cöng trong quaá
trònh chuyïín sûå tùng trûúãng cao vaâ öín
àõnh sang nêng cao mûác söëng cho ngûúâi
dên. Súã dô nhû vêåy laâ vò tùng trûúãng - àûúåc
höî trúå búãi caác dõch vuå xaä höåi trïn diïån röång
- àaä taåo ra cöng ùn viïåc laâm cho ngûúâi
ngheâo vaâ nhiïìu cú höåi tùng nùng suêët lao
àöång. Àiïìu kyâ diïåu laâ coá thûåc vaâ coá thïí caãm
nhêån àûúåc.
Söë ngûúâi söëng trong caãnh ngheâo khöí
úã khu vûåc naây àaä giaãm xuöëng möåt nûãa
trong voâng 20 nùm qua. Biïíu àöì 1.1. cho
chuáng ta thêëy söë lûúång ngûúâi ngheâo coá mûác
BIÏÍU ÀÖÌ 1.1
Nguöìn: Ngên haâng Thïë giúái 1997, Àiïìu kyâ diïåu cuãa moåi ngûúâi?
Cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ: Möåt caách nhòn khaái quaát
söëng thêëp hún mûác ngheâo khöí quöëc tïë
(1usd/ngaây)1 àaä giaãm tûâ 720 triïåu ngûúâi
xuöëng coân 350 triïåu ngûúâi. Hún thïë nûäa,
töëc àöå giaãm tyã lïå ngûúâi ngheâo àaä tùng
nhanh trong thêåp kyã qua: töíng söë ngûúâi
ngheâo giaãm 27% giai àoaån 1975-1985 vaâ
giaãm thïm 34% giai àoaån 1985-1995. Töëc
àöå giaãm ngheâo khöí àaä diïîn ra nhanh hún
úã bêët cûá khu vûåc àang phaát triïín naâo trïn
thïë giúái, vaâ kïët quaã laâ, tyã lïå ngûúâi ngheâo úã
khu vûåc Àöng AÁ trong töíng söë ngûúâi ngheâo
trïn thïë giúái àaä giaãm xuöëng. Nïëu vaâo thúâi
àiïím nùm 1975, coá saáu trong söë 10 nûúác
Àöng AÁ bõ xïëp vaâo caác nûúác ngheâo khöí
tuyïåt àöëi thò túái nùm 1995 chó coân hai trong
söë 10 nûúác noái trïn bõ xïëp vaâo diïån naây.
Ngay trong phaåm vi khu vûåc Àöng
AÁ, mûác àöå ngheâo vaâ tyã lïå giaãm àoái ngheâo úã
caác nûúác khaác nhau cuäng khaác nhau. Nùm
1975, chó tñnh riïng söë ngûúâi ngheâo úã
Trung Quöëc vaâ Inàönïsia àaä chiïëm 92%
töíng söë ngûúâi ngheâo trong khu vûåc, chuã
yïëu laâ do hai nûúác coá söë dên àöng nhêët.
Tuy nhiïn, tûâ nùm 1975 úã hai nûúác naây,
tònh traång ngheâo khöí àaä giaãm möåt tyã lïå
àaáng kïí, 82% úã Inàönïsia vaâ 63% úã Trung
Quöëc. Noái chñnh xaác hún, tñnh theo söë
tuyïåt àöëi thò söë ngûúâi ngheâo àaä giaãm xuöëng
möå t nûã a úã Trung Quöë c vaâ gêì n 3/4 úã
Inàönïsia (nïëu tñnh theo tyã lïå phêìn trùm
trïn àêìu ngûúâi thò tyã lïå naây laâ 64,3% nùm
1975 vaâ giaãm xuöëng 11,4% nùm 1995). Túái
nùm 1995, söë ngûúâi ngheâo úã hai nûúác naây
chiïëm 84% töíng söë ngûúâi ngheâo trong khu
vûåc. Mùåc dêìu nhûäng thaânh tûåu àaåt àûúåc
cuãa Inàönïsia laâ àaáng kïí nhûng Malaisia
laåi laâ nûúác coá tyã lïå giaãm cao nhêët trong
nhûäng nùm tûâ 1975 túái 1995 (giaãm 95%,
tûâ 17,4% xuöëng dûúái 1%) vaâ Thaái Lan laâ
nûúác àûáng thûá hai (giaãm 90%, tûâ 8,1%
xuöëng dûúái 1%).
Nhûäng thaânh tûåu naây àaåt àûúåc laâ
nhúâ sûå tùng trûúãng kinh tïë cao trong
nhûäng nùm vûâa qua. Möåt söë yïëu töë nùçm
phña sau sûå tùng trûúãng naây. Àoá laâ chñnh
phuã nhòn chung àaä:
ˆ Duy trò laåm phaát úã mûác thêëp vaâ tyã giaá
höëi àoaái coá sûác caånh tranh thöng qua
3
 möåt söë chñnh saách kinh tïë vô mö baão
thuã.
ˆ Àêìu tû vaâo nguöìn nhên lûåc thöng qua
caác khoaãn chi tiïu cöng cöång vïì giaáo
duåc.
ˆ Khuyïën khñch tiïët kiïåm úã mûác cao bùçng
caách duy trò tyã lïå laäi suêët thûåc dûúng
vaâ baão vïå coá hiïåu quaã caác khoaãn tiïìn
gûãi úã caác töí chûác taâi chñnh2.
ˆ Haån chïë nhûäng meáo moá vïì giaá caã.
ˆ Khuyïën khñch tiïëp thu cöng nghïå múái
vaâ hiïån àaåi tûâ nûúác ngoaâi.
ˆ Traá n h àaá n h thuïë ngêì m vaâ nhûä n g
thaânh kiïën khaác khöng coá lúåi cho nöng
nghiïåp.
Möåt söë nghiïn cûáu àaä khùèng àõnh
rùçng, tyã lïå tiïët kiïåm cao, àêìu tû vaâo nguöìn
nhên lûåc vaâ caác chñnh saách öín àõnh kinh
tïë vô mö laâ nhûäng yïëu töë quyïët àõnh cuãa
sûå tùng trûúãng3.
Taåi sao Àöng AÁ laåi ài xuöëng?
Vúái nhûäng thaânh tûåu kinh tïë vaâ xaä
höåi nöíi bêåt nhû thïë thò viïåc suy giaãm theo
voâng xoaáy ài xuöëng bêët ngúâ úã caã nùm nûúác
Àöng AÁ laâ rêët àaáng kinh ngaåc. Möåt vaâi vêën
àïì vïì cú cêëu àaä àûúåc chuá yá vaâ phên tñch
nhiïìu trûúác khi àöìng baåt (Thaái Lan) suåp
àöí vaâo thaáng Baãy 1997. Vêåy thò liïåu caác
vêën àïì vïì cú cêëu naây cuöëi cuâng coá dêîn àïën
sûå kiïåt quïå cuãa mö hònh Àöng AÁ giöëng nhû
mö hònh thay thïë nhêåp khêíu úã caác nûúác
Myä Latinh àaä hoaân toaân kiïåt quïå trong
thêåp kyã khuãng hoaãng cuãa nhûäng nùm
1980 hay khöng? Hay cuöåc khuãng hoaãng
úã Àöng AÁ laâ kïët quaã cuãa nhûäng sai lêìm
kinh tïë vô mö ngùæn haån vaâ cún hoaãng loaån
taâi chñnh - möåt daång cuãa tai naån taâi chñnh
- vô mö?
Tùng trûúãng nhanh, àö thõ hoaá vaâ
cöng nghiïåp hoaá àaä laâm xuêët hiïån nhiïìu
vêën àïì múái vaâ khoá khùn àöëi vúái phaát triïín
trûúác khi xaãy ra khuãng hoaãng. Nhûäng vêën
àïì naây nùçm trong ba khña caånh: Thûá nhêët,
tùng trûúãng nhanh trong àiïìu kiïån thiïëu
caác thõ trûúâng taâi chñnh vaâ thõ trûúâng vöën
4 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
àuã maånh vaâ coá sûå tham gia röång raäi cuãa
chñnh phuã, laâm cho caác khu vûåc taâi chñnh
vaâ caác têåp àoaân thûúâng phaãi àêìu tû daâi
haån bùçng nguöìn vöën vay núå ngùæn haån
(àiïìu naây seä àûúåc thaão luêån úã dûúái). Thûá
hai, tùng trûúãng kinh tïë huyã hoaåi caác cú
chïë baão vïå truyïìn thöëng àöëi vúái ngûúâi thêët
nghiïåp, ngûúâi öëm àau vaâ ngûúâi giaâ. Àöng
AÁ àaä dûåa vaâo tyã lïå tiïët kiïåm caá nhên úã mûác
cao vaâ caác möëi raâng buöåc gia àònh àïí chùm
lo cho cha meå, öng baâ cuãa hoå, àöìng thúâi
dûåa vaâo chñnh sûå tùng trûúãng àïí laâm caái
phao cho thõ trûúâng lao àöång. Tùng trûúãng
ngaây caâng àoâi hoãi lûåc lûúång lao àöång phaãi
lûu àöång, dêîn àïën tònh traång di cû, múã
röång quy mö tiïu duâng caá nhên, gêy ra aáp
lûåc cùng thùèng àöëi vúái nhûäng caách thûác
truyïìn thöëng trong quaá trònh giaãi quyïët
caác vêën àïì xaä höåi úã caác nûúác àang chuyïín
àöíi nhû Trung Quöëc vaâ Viïåt Nam, sûå múã
röång vaâ phaát triïín cuãa caác thõ trûúâng àaä
gêy ra aáp lûåc àöëi vúái hïå thöëng phuác lúåi cuãa
caác xaä vaâ cuãa caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác.
ÚÃ nhûäng nûúác giaâu coá nhêët, baão àaãm viïåc
laâm suöët àúâi trong khu vûåc cöng ty àang
ngaây caâng trúã nïn laåc hêåu do nhu cêìu cuãa
nïìn kinh tïë hiïån àaåi àoâi hoãi phaãi thay àöíi
nhanh choáng vaâ tñnh linh hoaåt cao. Thûá
ba, möåt sûå yïëu keám thuöåc loaåi khaác phaát
sinh tûâ viïåc khai thaác caác nguöìn lûåc quöëc
gia, àùåc biïåt laâ rûâng. Tùng trûúãng kinh tïë
úã Àöng Nam AÁ àûúåc thuác àêíy möåt phêìn
búãi viïåc khai thaác göî rûâng, caác nguöìn thuyã
saãn möåt caách quaá àaáng vaâ sûå laäng phñ
trong nöng nghiïåp. Mùåc dêìu viïåc tñnh toaán
thu nhêåp quöëc gia laâ rêët khoá khi tñnh túái
caác thiïåt haåi vïì möi trûúâng, nhûng möåt söë
ûúác tñnh cho rùçng mûác tùng trûúãng töíng
saãn phêím quöëc nöåi (GDP) cuãa Malaisia seä
coá thïí giaãm ài xêëp xó 20% nïëu chi àuã àïí
buâ àùæp laåi cho möi trûúâng.
Mùåc dêìu vêåy, chuáng ta khöng coá
nhiïìu bùçng chûáng àïí chûáng minh rùçng
chó riïng nhûäng vêën àïì phaát triïín daâi haån
kïí trïn àaä àuã àïí laâm chêåm laåi quaá trònh
tùng trûúãng, laåi caâng khöng thïí àöåt ngöåt
quay ngûúåc chiïìu quaá trònh tùng trûúãng.
Tùng nùng suêët lao àöång nhòn chung cuäng
chó trong giúái haån thöng thûúâng cuãa caác
nûúác àang phaát triïín4. Nïëu lêåp luêån nhû
vêåy thò “àiïìu kyâ diïåu” cuäng chùèng coá gò laâ àûúåc quaãn lyá keám trong nûúác àûúåc àûa vaâo
diïåu kyâ. Tùng trûúãng kinh tïë nhanh choáng caác nûúác naây àïí múã röång vöën tñn duång
úã Àöng AÁ so vúái caác nûúác khaác coá àûúåc laâ trong nûúác. Àiïìu naây, tûå thên noá àaä àûúåc
do nhûäng hy sinh - àûúåc thïí hiïån úã tyã lïå böåc löå trong viïåc giaá taâi saãn bõ thöíi phöìng
tiïët kiïåm rêët cao, laâm viïåc chùm chó - thïí lïn, àùåc biïåt úã Thaái Lan, vaâ àaä laâm tùng
hiïån úã sûå tùng voåt tyã lïå tham gia cuãa lûåc thïm söë núå quaá lúán cuãa caác haäng vöën àaä
lûúång lao àöång, vaâ àêìu tû vaâo giaáo duåc - coá möåt tyã lïå vöën vay quaá cao, laâm cho khu
thïí hiïån úã trònh àöå kyä nùng cuãa lûåc lûúång vûåc trúã nïn khöng àûúåc che chùæn trûúác
lao àöång. Nùng suêët lao àöång tûå baãn thên nhûäng cuá söëc tûâ bïn ngoaâi do caác nhaâ àêìu
noá khöng quan troång bùçng viïåc tùng thu tû thay àöíi kyâ voång cuãa hoå àöëi vúái viïåc àêìu
nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi, duâ bùçng bêët tû vaâo khu vûåc naây.
kyâ caách naâo, vaâ àún giaãn laâ Àöng AÁ àaä vûúåt
Vöën luön coá sùén
tröåi hún caác khu vûåc khaác trïn thïë giúái
bùçng biïån phaáp àêìy yá nghôa naây. Quaá trònh toaân cêìu hoaá caác thõ
trûúâng taâi chñnh àaä diïîn ra vúái töëc àöå
Thêåm chñ nïëu tyã suêët hoaân vöën trïn
choáng mùåt. Chó tñnh riïng giai àoaån 1990-
àêìu tû röët cuöåc giaãm thò cêu hoãi àùåt ra laâ
1997, vöën tû nhên àûúåc àûa vaâo caác nûúác
khi naâo vaâ liïåu rùçng nhû thïë coá àuã gêy
àang phaát triïín àaä tùng hún 5 lêìn, tûâ 42
nïn sûå suy thoaái maånh meä, thêåm chñ gêy
triïåu USD nùm 1990 túái 256 triïåu USD
nïn khuãng hoaãng hay khöng. Khi so saánh
nùm 1997. Trong khi thûúng maåi thïë giúái
vúái mö hònh Solow truyïìn thöëng thò thêëy
chó tùng gêìn 5%/nùm, thò doâng vöën tû nhên
rùçng sûå phaát triïín kinh tïë úã Àöng AÁ àaä
tùng gêìn 30%/nùm. Nhûäng hònh thûác huy
vûúåt quaá nhûäng dûå àoaán úã hêìu hïët caác
àöång vöën nhanh choáng nhêët nhû vay núå
quöëc gia (xem höåp 1.1). Hún thïë nûäa, bêët
tûâ caác ngên haâng thûúng maåi vaâ àêìu tû
cûá sûå suy giaãm tùng trûúãng naâo gùæn vúái
giaán tiïëp chñnh laâ nhûäng yïëu töë taåo nïn
tyã suêët hoaân vöën giaãm dêìn thò cuäng phaãi
töëc àöå tùng trûúãng cao trïn vïì luöìng vöën.
laâ khi àaä bûúác vaâo hùèn thïë kyã XXI, chûá
khöng phaã i úã giûä a nhûä n g nùm 1990. Khuyïën khñch múã röång thõ trûúâng
Nguöìn göëc chñnh cuãa cuöåc khuãng hoaãng vöën laâ sûå tòm kiïëm raáo riïët möåt tyã suêët
seä phaãi tòm úã àêu àoá. hoaân vöën trïn àêìu tû cao hún. “Nhûäng thõ
trûúâng múái nöíi lïn” àaä buâng nöí vaâ hûáa
Sûå xuêët hiïån khaã nùng dïî bõ töín
thûúng cú cêëu BIÏÍU ÀÖÌ 1.2
Nguöìn vöën tû nhên cho caác nûúác àang phaát triïín vay
Ba àöång lûåc taác àöång qua laåi àaä àûa àaä tùng voåt
möåt söë nûúác trong khu vûåc, trong àoá phaãi
kïí àïën Thaái Lan, Haân Quöëc vaâ Inàönïsia,
àïën chöî bõ töín thûúng búãi caác cuá söëc tûâ bïn
ngoaâi: khaã nùng thu huát vöën cuãa tû nhên
tùng, àùåc biïåt laâ vöën ngùæn haån. Söë vöën naây
luön tòm kiïëm nhûäng núi àêìu tû àïí coá lúåi
nhuêån cao hún; caác chñnh saách kinh tïë vô
mö àaä cho pheáp àûa vöën tûâ ngoaâi vaâo àïí
naåp nùng lûúång cho sûå buâng nöí vïì tñn
duång; vaâ thõ trûúâng taâi chñnh múái àûúåc tûå
do hoaá song chûa àûúåc àiïìu tiïët àuã àaä tùng
lïn nhanh choáng. Bûác tranh töíng thïí coá
thïí àûúåc hònh dung nhû sau: vöën tûâ thõ
trûúâ n g vöë n trïn toaâ n cêì u , thûúâ n g laâ
khöng liïn tuåc vaâ vûúåt quaá giúái haån húåp a. Sú böå
lyá, taác àöång qua laåi vúái hïå thöëng taâi chñnh Nguöìn: Hïå thöëng baáo caáo núå cuãa Ngên haâng Thïë giúái

Cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ: Möåt caách nhòn khaái quaát 5
heån möåt mûác lúåi nhuêån cao hún so vúái viïåc
àêìu tû vaâo caác nûúác phaát triïín. Caác ngên
haâng vaâ töí chûác tñn duång, thûúâng bõ vûúáng
vaâo nhûäng thõ trûúâng nöåi àõa coá tñnh caånh
tranh cao vaâ tùng trûúãng chêåm, àaä nhòn
ra thïë giúái bïn ngoaâi, saâng loåc àïí tòm kiïëm
cú höåi àêìu tû.
Chñnh sûå thaânh cöng cuãa Àöng AÁ
àaä khiïën cho noá trúã thaânh àõa àiïím lyá
tûúãng vaâ sûå kïët húåp cuãa caác yïëu töë nhû
mûác tùng trûúãng nhanh, tyã lïå núå thêëp vaâ
quaãn lyá tïët kinh tïë vô mö àaä thu huát vöën
àêìu tû nûúác ngoaâi tûåa nhû möåt thanh nam
chêm vêåy.
Tûâ vöën àêìu tû tûâ bïn ngoaâi túái sûå buâng nöí
tñn duång: Kinh tïë vô mö vaâ chñnh saách tyã
giaá höëi àoaái
Chñnh saách kinh tïë vô mö úã khu vûåc
Àöng AÁ duâ khöng chuã àõnh cuä n g àaä
khuyïën khñch caác töí chûác tû nhên nùæm lúåi
thïë cuãa viïåc dïî daâng tiïëp cêån vúái caác nguöìn
vöën tûâ bïn ngoaâi. Caác doâng vöën naây àaä
àûúåc duâng àïí taâi trúå cho cuöåc buâng nöí tñn
duå n g úã trong nûúá c . Caá c nûúá c nhû
Inàönïsia, Haân Quöëc, Malaisia vaâ Thaái
Lan àaä traãi qua sûå gia tùng nhanh choáng
nhu cêìu trong nûúác. Töíng húåp caác chñnh
saách kinh tïë vô mö àûúåc sûã duång àïí àöëi
phoá vúái nhûäng aáp lûåc quaá noáng vaâ caác doâng
vöën àöí vaâo trong nhûäng nùm 1990 laâm
tùng sûác huát àöëi vúái lûúång vöën àêìu tû hún
nûäa vaâo caác nûúác naây, àùåc biïåt laâ sûå tñch
tuå caác khoaãn núå ngùæn haån àöëi vúái nûúác
ngoaâi phaãi traã. Tuy nhiïn, chñnh saách thùæt
chùåt tiïìn tïå nhùçm loaåi boã aãnh hûúãng cuãa
doâng vöën vaâo vaâ múã röång tñn duång àaä laâm
tùng laäi suêët trong nûúác cuäng nhû taåo ra
sûå chïnh lïåch vïì laäi suêët giûäa trong vaâ
ngoaâi nûúác vaâ vò thïë àaä vö tònh khuyïën
khñch caác nhaâ àêìu tû vay vöën tûâ nûúác
ngoaâi àïí àêìu tû vaâo trong nûúác. Tûâ cuöëi
nhûäng nùm 1980, xeát vïì phûúng diïån taâi
chñnh, nhòn chung chñnh phuã cuãa caác nûúác
trong khu vûåc luön coá böåi thu ngên saách,
nhûng hoå cuäng chûa quen sûã duång coá hiïåu
quaã chñnh saách taâi chñnh nhû laâ möåt cöng
cuå kinh tïë vô mö. Trong khi chñnh saách taâi
chñnh úã phêìn lúán caác quöëc gia Àöng AÁ vêîn
6 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
coân rêët baão thuã xeát theo yá nghôa vïì cú cêëu
trung haån, taác àöång taâi chñnh tiïìn tïå (thay
àöíi cú cêëu taâi chñnh) trúã nïn tñch cûåc taåi
thúâi àiïím khi nhûäng aáp lûåc cêìu tùng lïn
àöëi vúái nïìn kinh tïë naây5.
Phêìn lúán caác nûúác thuöåc Hiïåp höåi
caác quöëc gia Àöng Nam A Á(ASEAN) àaä
aáp duång chñnh saách neo danh nghôa bùçng
caách “neo” loãng àöìng tiïìn cuãa mònh vaâo
àöìng àö la Myä trong thúâi gian dêîn àïën
khuãng hoaãng, vaâ thay àöíi tyã giaá höëi àoaái
thûåc cuãa thúâi kyâ trûúác. Neo khöng chñnh
thûác vaâo àöìng USD taåo ra sûå chïnh lïåch
lúán vïì laäi suêët àaä khuyïën khñch luöìng vöën
tûâ bïn ngoaâi vaâo. Laäi suêët danh nghôa roä
raâng àaä khuyïën khñch vay vöën bïn ngoaâi
maâ khöng cêìn coá biïån phaáp baão àaãm. Tyã
giaá höëi àoaái cên bùçng vaâ tyã giaá höëi àoaái
thûåc luön caách biïåt do möåt mùåt laâ khaã
nùng caånh tranh, lúåi nhuêån doanh nghiïåp
giaãm vaâ mùåt khaác laâ sûå tùng giaá bêët àöång
saãn. Tuy nhiïn, Singapo vaâ Höìng Cöng
(Trung Quöëc) laâ ngoaåi lïå vò coá thõ trûúâng
lao àöång rêët linh hoaåt vaâ nùng suêët lao
àöång cao. Vò thïë sûå gùæn kïët vúái àöìng USD
úã Höìng Cöng (Trung Quöëc) hay chñnh saách
tiïìn tïå maånh úã Singapo khöng dêîn àïën
chïnh lïåch tyã giaá höëi àoaái thûåc. Möåt yïëu
töë khaác laâm cho vêën àïì trúã nïn phûác taåp
hún laâ trong nùm 1996 àöìng yïn Nhêåt àaä
giaãm giaá so vúái àöìng USD, nghôa laâ nhûäng
àöìng tiïìn neo vaâo USD nay laåi mêët ài caã
khaã nùng caånh tranh taåi thõ trûúâng àöìng
yïn vöën rêët quan troång. Nhûng taác àöång
quan troång nhêët taåo ra búãi caác chñnh saách
naây chñnh laâ sûå khuyïën khñch viïåc vay vöën
tûâ bïn ngoaâi. Caác chñnh saách ngoaåi höëi
àoáng vai troâ rêët quan troång trong viïåc huy
àöång caác doâng vöën. Bùçng viïåc giaãm ài möëi
lo ngaåi vïì ruãi ro tyã giaá, ngûúâi ta thêëy
khöng cêìn thiïët phaãi coá nhûäng àöång thaái
baão hiïím cho caác khoaãn tiïìn vay àoá, vaâ
hún thïë nûäa, nhûäng biïën àöång trong phaåm
vi tûúng àöëi heåp cuãa tyã giaá höëi àoaái àaä taåo
nïn möåt khuynh hûúáng thiïn vïì caác khoaãn
vay ngùæn haån.
Tûâ nùm 1994 àïën 1997, luöìng vöën
tû nhên thûåc ài vaâo caác quöëc gia Àöng AÁ
àaä àoáng goáp möåt phêìn àaáng kïí vaâo mûác
HÖÅP 1.1
Vïì nhûäng con höí giêëy vaâ sûå tùng nùng suêët
Trong möåt baâi baáo rêët coá êën tûúång nùm 1994, Paul Mö hònh Solow seä noái gò?
Krugman àaä thu huát sûå chuá yá túái nhûäng phaát hiïån (sau àoá àûúåc (Giaá trõ GDP/ngûúâi lao àöång)
viïët thaânh saách) cuãa möåt söë nhaâ kinh tïë rùçng sûå tùng trûúãng úã
Àöng AÁ coá àûúåc phêìn lúán laâ nhúâ tùng caác yïëu töë àêìu vaâo hún
laâ tùng hiïåu suêët sûã duång caác yïëu töë àêìu vaâo àûúåc khai thaác.
Phaát hiïån naây laâ lyá do khiïën cho öng ta xem caác nïìn kinh tïë
Àöng AÁ nhû laâ têåp húåp cuãa “nhûäng con höí giêëy” maâ tyã lïå tùng
trûúãng cuãa nhûäng nûúác naây seä suy thoaái khi bùæt àêìu quaá trònh
giaãm dêìn tyã suêët hoaân vöën. Liïåu coá nhûäng sûå kiïån naâo chûáng
minh cho quan àiïím naây khöng?
Sûå tñch tuå nhanh caác yïëu töë tùng trûúãng khöng ài
keâm vúái sûå tùng nùng suêët lao àöång nhanh tûúng ûáng àaä lyá giaãi
möåt caách lögñch rùçng töëc àöå tùng trûúãng cuöëi cuâng röìi seä phaãi
suy giaãm khi tyã suêët hoaân vöën giaãm dêìn. Têët nhiïn, cêu hoãi
chuã chöët laâ khi naâo àiïìu naây seä xaãy ra vaâ giaãm bao nhiïu? Àïí cuäng cho thêëy, theo lyá thuyïët, tyã lïå tùng trûúãng coá thïí hy voång
traã lúâi cêu hoãi naây, biïíu àöì dûúái àêy cho thêëy mûác àöå tùng thu giaãm theo thúâi gian khi xuêët hiïån hiïån tûúång tyã suêët hoaân vöën
nhêåp tñnh trïn àêìu ngûúâi vaâ mûác thu nhêåp tñnh trïn àêìu ngûúâi giaãm dêìn. Tuy nhiïn, tyã lïå tùng trûúãng giaãm tûâ tûâ. Nhû àaä chó
nhû àaä dûå àoaán trong mö hònh tùng trûúãng Solow, vúái giaã àõnh roä àöëi vúái nhûäng nûúác trong baãng naây vaâ ba nûúác khuãng
rùçng tyã lïå tùng nùng suêët toaân böå caác yïëu töë saãn xuêët ào àûúåc hoaãng khaác thò tyã suêët hoaân vöën giaãm dêìn chó coá thïí laâm suy
(TFP) Òa 1%/nùm àöëi vúái lnàönïsia vaâ Haân Quöæc. Thïm vaâo giaãm tyã lïå tùng trûúãng khöng àaáng kïí trong khoaãng möåt vaâi
àoá mö hònh àûúåc sûã duång àïí tñnh toaán mûác thu nhêåp vúái giaã nùm túái so vúái mûác trung bònh tûâ trûúác àïën nay.
àõnh töëc àöå tùng trûúãng TFP, tyã lïå tiïët kiïåm vaâ tyã lïå tùng trûúãng Nhûäng tñnh toaán naây nguå yá gò àöëi vúái nhûäng sûå kiïån
lûåc lûúång lao àöång laâ khöng àöíi vaâ bùçng vúái mûác trung bònh gêìn àêy úã Àöng AÁ? Cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh, khöng coân
trong giai àoaån 1991 - 1995. Biïíu àöì bïn gúåi yá rùçng, phuâ húåp nghi ngúâ gò nûäa, àaä aãnh hûúãng túái triïín voång tùng trûúãng àöëi
vúái leä thûúâng tònh, möåt mö hònh tùng trûúãng àún giaãn, vêån vúái nhûäng nûúác naây trong möåt vaâi nùm túái. Tuy nhiïn, mûác àöå
haânh chuã yïëu búãi sûå tñch tuå yïëu töë saãn xuêët vaâ coá mûác àöå tùng suy giaãm tyã lïå tùng trûúãng lúán hún vaâ nghiïm troång hún nhiïìu
trûúãng nùng suêët lao àöång thêëp, chñnh laâ mö hònh tùng trûúãng so vúái dûå tñnh laâ kïët quaã cuãa quaá trònh giaãm àún thuêìn töëc àöå
tùng quaá khûá cuãa caác nûúác naây. tùng trûúãng nhanh choáng do tyã suêët hoaân vöën giaãm dêìn. Mùåc
Biïíu àöì àaä cho thêëy giaá trõ GDP thûåc tñnh trïn möîi dêìu nhû öng Krugman àaä àïì cêåp, àêy laâ möåt àùåc àiïím quan
ngûúâi lao àöång vaâ giaá trõ dûå tñnh theo mö hònh Solow, vúái giaã troång vïì daâi haån, nhûng noá rêët ñt liïn quan túái sûå suåp àöí vïì
àõnh rùçng tyã lïå tùng trûúãng TFP cöë àõnh laâ 1%/nùm. Biïíu àöì tùng trûúãng gêìn àêy.

Tyã suêët hoaân vöën giaãm dêìn vaâ caác thuã phaåm khaác
(Töëc àöå tùng trûúãng trung bònh GDP haâng nùm/ngûúâi lao àöång, %)
1960-1996 1997-2000 Sûå khaác biïåt
Dûå àoaán Dûå àoaán
búãi mö búãi mö
hònh Dûå àoaán hònh
Thûåc Solow cuãa GEP Solow GEP Solow
Inàönïsia 3,5 4,1 - 0,1 4,1 - 3,6 0,0
Haân quöëc 5,9 5,5 0,4 4,3 - 5,5 - 1,2
Malaysia 3,7 4,4 1,5 4,2 - 2,2 - 0,2
Philippin 0,7 2,9 1,2 2,1 0,5 - 0,8
Thaái Lan 4,0 4,1 - 1,8 3,9 - 5,8 - 0,2

Nhûäng dûå àoaán cuãa GEP lêëy tûâ Cêåp nhêåt Triïín voång kinh tïë thïë giúái
Nguöìn: Nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái

Cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ: Möåt caách nhòn khaái quaát 7
 BIÏÍU ÀÖÌ 1.3
Luöìng vöën tû nhên ngaây caâng trúã thaânh yïëu töë quan troång
àöëi vúái Àöng AÁ
Nguöìn: Baáo caáo Taâi chñnh Phaát triïín toaân cêìu cuãa Ngên haâng
Thïë giúái, 1998.
tùng töíng giaá trõ GDP nhanh choáng cuãa
nùm nûúác Àöng AÁ. Ngoaåi trûâ Thaái Lan,
núi maâ doâng vöën tû nhên thûåc ài vaâo nùm
1994 chiïëm 14,5% GDP (xem biïíu àöì 1.3).
Àöng AÁ nhòn chung àaä thu huát gêìn
60% töíng luöìng vöën ngùæn haån vaâo caác
nûúác àang phaát triïín. Túái giûäa nhûäng nùm
1990, phêìn lúán vöën tû nhên ngùæn haån
àûúåc caác ngên haâng Nhêåt Baãn, theo chên
caác cöng ty cuãa hoå àêìu tû ra nûúác ngoaâi,
àûa vaâo Haân Quöëc vaâ caác nûúác Àöng Nam
AÁ. Chêu Êu cuäng súám theo sau àïí tòm
kiïëm gùæt gao lúåi nhuêån úã caác nûúác naây.
Àïën nùm 1996, Ngên haâng Thanh toaán
Quöëc tïë (BIS) baáo caáo rùçng khoaãn cho vay
cuãa caác ngên haâng thuöåc EU laâ 318 tyã
USD, caác ngên haâng Nhêåt laâ 261 tyã USD
vaâ caác ngên haâng Myä laâ 46 tyã USD (Baáo
caáo triïín voång kinh tïë thïë giúái (WEO), 7)
Luöìng vöën ài vaâo naây àaä taåo nïn sûå
buâng nöí tñn duång úã hêìu hïët caác nûúác trong
khu vûåc. Taåi nùm nûúác Àöng AÁ, töíng lûúång
tiïìn (M2) àaä tùng túái töëc àöå gêìn 20%/nùm
trong giai àoaån 1996-1997. Tyã lïå naây gêìn
gêëp 2 lêìn tyã lïå úã Trung Quöëc, Àaâi Loan
(Trung Quöëc), Höìng Cöng (Trung Quöëc)
vaâ Singapo - caác quöëc gia vaâ laänh thöí sau
naây ñt bõ aãnh hûúãng búái nhûäng cuöåc têën
cöng coá tñnh chêët àêìu cú. Sûå buâng nöí tñn
duång, àïën lûúåt noá, laåi dêîn àïën viïåc tùng
giaá taâi saãn taåo ra hònh aãnh tyã suêët hoaân
8 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
vöën àêìu tû cao. Giaá bêët àöång saãn tùng úã
mûác hai con söë taåi Bangkok, Seoul vaâ
Jakarta trong nùm 1996. Giaá taâi saãn tùng
laâm tùng lûúång tiïìn kyá quyä taåi ngên haâng
vaâ tùng caác khoaãn cho vay. Àöìng thúâi, chuã
súã hûäu caác taâi saãn thuöåc têìng lúáp trung
lûu vaâ thûúång lûu àaä caãm thêëy chùæc chên
röìi vaâ tiïu duâng thoaãi maái hún. Tùng töíng
cêìu laåi khuyïën khñch vay núå nûúác ngoaâi
nhiïìu hún.
Hïå thöëng taâi chñnh yïëu keám dêîn túái àêìu tû
hiïåu quaã thêëp vaâ ruãi ro quaá cao
Khi doâng vöën ài vaâo tùng thò chêët
lûúång cuãa trung gian taâi chñnh quöëc tïë
ngaây caâng quan troång. Àêìu tû vaâo lônh
vûåc coá tyã suêët hoaân vöën cao àöëi vúái nhûäng
ngûúâi vay coá àöå tñn nhiïåm cao thò doâng vöën
àêìu tû naây seä coá tiïìm nùng thuác àêíy tùng
trûúãng kinh tïë úã Àöng AÁ. Tuy nhiïn,
phêìn vöën gia tùng cho àêìu tû dûúâng nhû
coá tyã suêët hoaân vöën thêëp hún. Kïí tûâ sau
nùm 1988, theo nhû àaä mö taã trong biïíu
àöì 1.4, tyã lïå gia tùng vöën trïn àêìu ra úã Thaái
Lan vaâ Haân Quöëc, sau nhûäng dao àöång
trong nhûäng thêåp kyã trûúác, àaä tùng haâng
nùm.
Caác quöëc gia Àöng AÁ tiïëp nhêån vöën
nûúác ngoaâi trûúác hïët thöng qua hïå thöëng
ngên haâng trong nûúác hoùåc thöng qua caác
khoaãn vay trûåc tiïëp cuãa caác cöng ty trúã
nïn dïî bõ taác àöång hún so vúái caác nûúác dûåa
chuã yïëu vaâo àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúác
ngoaâi6. Àiïìu naây àùåc biïåt àuáng àöëi vúái
trûúâng húåp cuãa Thaái Lan. Caác quyïët àõnh
tû nhên dêîn àïën viïåc tñch tuå quaá mûác caác
khoaãn núå trong baãng cên àöëi taâi saãn cuãa
caác töí chûác taâi chñnh vaâ caác têåp àoaân phi
taâi chñnh, àùåc biïåt laâ caác khoaãn núå ngoaåi
tïå ngùæn haån vûúåt quaá nguöìn ngoaåi tïå coá
thïí coá àûúåc sûã duång ngay. ÚÃ möåt vaâi nûúác
Àöng AÁ, vaâo cuöëi nhûäng nùm 1980, caác
khoaãn núå ngùæn haån trong töíng núå nûúác
ngoaâi àaä bùæt àêìu tùng nhanh choáng.
Luöìng vöën vaâo vaâ sûå buâng nöí tñn
duång àaä laâm tùng nhanh khaã nùng aãnh
hûúãng theo hai hûúáng. Möåt mùåt, tyã lïå núå
ngùæn haån trïn dûå trûä ngoaåi tïå, söë ào tûúng
àöëi vïì khaã nùng thûåc hiïån nghôa vuå traã
 BIÏÍU ÀÖÌ 1.4
Nguöìn: Baáo caáo Taâi chñnh Phaát triïín toaân cêìu cuãa Ngên haâng
Thïë giúái, 1998.
núå cuãa möåt quöëc gia tûâ caác nguöìn taâi saãn
coá thïí chuyïín àöíi ngay thaânh tiïìn, àaä tùng
nhanh choáng tûâ nùm 1994 túái 1997, ngoaåi
trûâ Inàönïsia, nûúác vêîn luön duy trò möåt
tyã lïå cao. Tñnh túái thaáng Baãy 1997, ba quöëc
gia bõ aãnh hûúãng nhiïìu nhêët laâ Haân Quöëc,
Inàönïsia vaâ Thaái Lan àaä coá tyã lïå núå ngùæn
haån trïn lûúång dûå trûä tùng trïn 150%.
Malaisia vaâ Philippin coá khaá hún àöi chuát,
vúái tyã lïå dûúái 100%. Tùng trûúãng tñn duång
àûúåc thïí hiïån úã tyã lïå tiïìn cung ûáng trïn
dûå trûä ngoaåi tïå cao vaâ hai yïëu töë naây liïn
quan vúái nhau, nhû thïí hiïån trong biïíu
Cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ: Möåt caách nhòn khaái quaát
àöì 1.5. Möåt pheáp tñnh röång hún vïì khaã nùng
bõ taác àöång laâ tyã lïå tiïìn M2 trïn dûå trûä
ngoaåi tïå àaä cho thêëy tiïìm nùng vïì möåt cuöåc
“chaåy àua mua” trûä ngoaåi tïå cuãa möåt nûúác
aáp duång chñnh saách tyã giaá höëi àoaái cöë àõnh
khi niïìm tin vaâo sûå öín àõnh cuãa àöìng nöåi
tïå mêët ài. Caác quöëc gia thûåc hiïån kiïím soaát
höëi àoaái vaâ caác taâi khoaãn vöën ñt múã hún seä
ñt bõ taác àöång hún do viïåc chuyïín tiïìn ra
nûúác ngoaâi khoá khùn hún.
Caác nûúác khaác nhau coá quy mö vaâ
hònh thûác núå khaác nhau. ÚÃ Thaái Lan, caác
cöng ty taâi chñnh vaâ ngên haâng àûúåc höî
trúå búãi laäi suêët cûåc thêëp, caác khoaãn vay
chuã yïëu àûúåc vay thöng qua caác kïnh
chñnh phuã àûúåc tñnh dûåa trïn àöìng yïn
Nhêåt àïí àêìu tû vaâo bêët àöång saãn. Khoaãn
núå ngoaåi tïå thûåc cuãa caác töí chûác taâi chñnh
tùng tûâ mûác tûúng àûúng 6% töíng tiïìn gûãi
trong nûúác nùm 1990 lïn 1/3 vaâo nùm
1996 (Triïín voång kinh tïë thïë giúái - GEP,
1998). Caác ngên haâng Haân Quöëc cuäng
tùng lûúång tiïìn vay tûâ nûúác ngoaâi. Tuy
nhiïn, úã Inàönïsia caác têåp àoaân laåi laâ
ngûúâi àêìu tiïn thûåc hiïån viïåc vay vöën tûâ
caác nguöìn nûúác ngoaâi, phêìn nhiïìu trong
söë vöën àoá àïën tûâ caác àõa chó “ngoaâi khúi”
vaâo
Coá ba yïëu töë kinh tïë vi mö coá taác
duång khuyïën khñch vay vöën tûâ nûúác ngoaâi.
Yïëu töë thûá nhêët phaãi kïí àïën laâ baão hiïím
ngêìm. Tyã giaá höëi àoaái cöë àõnh laâ möåt vñ
duå, àaä khiïën cho caác töí chûác taâi chñnh chêëp
nhêån ruãi ro úã mûác quaá àaáng, bao göìm caã
ruãi ro ngoaåi höëi lúán, röìi nhûäng ruãi ro naây
laåi àûúåc chuyïín qua cho caác phêìn coân laåi
cuãa nïìn kinh tïë trong nûúác. Thûá hai laâ chi
phñ taâi chñnh trong nûúác cao vaâ thõ trûúâng
bõ phên leã cuäng àaä taác àöång thïm vaâo
àöång cú vay tiïìn tûâ nûúác ngoaâi. Trong giai
àoaån 1991-1996, Thaái Lan laâ nûúác coá mûác
chi phñ cho caác trung gian taâi chñnh trong
nûúác chiïëm 28% töíng mûác laäi danh nghôa
cuãa àöìng baåt Thaái. Chi phñ vöën trong nûúác
cao hún rêët nhiïìu so vúái chi phñ ài vay tûâ
nûúác ngoaâi, thêåm chñ sau khi àaä tñnh àïën
ruãi ro ngoaåi höëi thò cuäng chó laâm tùng thïm
yá àõnh vay vöën tûâ nûúác ngoaâi. Do viïåc chó
caác têåp àoaân lúán nhêët vaâ coá àiïím xïëp haång
9
tñn nhiïåm cao nhêët múái thêm nhêåp àûúåc cêìu àaä khöng bùæt kõp vúái luöìng vöën vaâo.
vaâo thõ trûúâng nûúác ngoaâi cho nïn nhûäng Caác biïån phaáp caãi töí thiïëu tñnh nhêët quaán
têåp àoaân vaâ ngên haâng naây àaä coá àûúåc lúåi vaâ caác bûúác tûå do hoaá theo möåt trònh tûå
thïë thõ trûúâng vaâ, khöng nghi ngúâ gò nûäa, bêët húåp lyá àaä goáp phêìn laâm tùng thïm khaã
hoå àaä lúåi duång khaã nùng tiïëp cêån àûúåc vúái nùng dïî bõ töín thûúng cuãa nïìn kinh tïë úã
caác laänh tuå chñnh trõ àïí baão vïå võ trñ cuãa caác quöëc gia naây. Chùèng haån nhû quy chïë
mònh, laâm cho caác nhaâ quaãn lyá caâng thêëy giaám saát vaâ cêëp giêëy pheáp cuãa caác ngên
khoá khùn hún khi cöë gùæng haån chïë vay vöën haâng thûúng maåi úã Haân Quöëc àaä cho pheáp
tûâ nûúác ngoaâi xuöëng möåt mûác àöå thêåt thêån caác nhoám cöng ty àûúåc súã hûäu caã ngên
troång. Thûá ba, viïåc taåo ra caác thõ trûúâng haâng vaâ caác têåp àoaân maâ hoå àang cho vay
taâi chñnh vay vöën nûúác ngoaâi laâm cho caác tiïìn. ÚÃ Inàönïsia, söë lûúång caác ngên haâng
têåp àoaân trong nûúác coá thïí, do quy chïë vaâ tùng nhanh choáng vaâ caác cú quan giaám
lúåi thïë vïì thuïë, coá àûúåc caác khoaãn vay vúái saát daânh quaá ñt thúâi gian kiïím tra sûå trung
chi phñ thêëp hún so vúái thõ trûúâng trong thûåc cuãa giúái chuã súã hûäu vaâ caác giaám àöëc
nûúác. Tònh hònh naây cûåc kyâ nghiïm troång àïí loaåi trûâ nhûäng trûúâng húåp ngûúâi xin
úã Thaái Lan. vay khöng coá triïín voång hay coá àöå ruãi ro
gian lêån cao àûúåc vay vöën. ÚÃ Thaái Lan,
Luöìng vöën àöí vaâo hïå thöëng taâi
quy mö caác hoaåt àöång cuãa caác cöng ty taâi
chñnh cöng ty àaä laâm tùng àöå ruãi ro do
chñnh àaä tùng maånh vaâo nhûäng nùm 1990
nhûäng thay àöíi bêët ngúâ vïì laäi suêët hay tyã
maâ khöng coá nhûäng caãi thiïån tûúng xûáng
giaá höëi àoaái. Khu vûåc doanh nghiïåp àaä
trong viïåc quaãn lyá giaám saát caác cöng ty
tùng trûúãng nhanh choáng trong nhiïìu
àoá. ÚÃ möåt vaâi nûúác Àöng AÁ, taâi khoaãn vöën
thêåp kyã trûúác trong böëi caãnh thõ trûúâng
àûúåc tûå do hoaá. Viïåc gûãi vaâo vaâ ruát vöën ra
traái phiïëu chûa phaát triïín vaâ dûåa quaá
laâ khaá àún giaãn vaâ dïî daâng àöëi vúái caác nhaâ
nhiïìu vaâo caác khoaãn vay ngên haâng. Túái
àêìu tû nûúác ngoaâi. Tuy nhiïn, caác nhaâ
cuöëi nùm 1996, tyã lïå vöën vay trïn vöën goáp
àêìu tû trong nûúác khöng phaãi laâ luön coá
cuãa caác doanh nghiïåp Haân Quöëc àaä vûúåt
cú höåi àêìu tû ra nûúác ngoaâi vaâ vò thïë khöng
quaá 317%, gêëp 2 lêìn so vúái tyã lïå naây úã Myä
thïí phên taán ruãi ro cuãa hoå. Toám laåi, úã caác
vaâ gêëp 4 lêìn úã Àaâi Loan. 30 chaebol (siïu
nûúác trong khu vûåc caác quy chïë àúâi hoãi
cöng ty) haâng àêìu cuãa Haân Quöëc thêåm chñ
quaãn lyá thêån troång ruãi ro tiïìn lïå, àaánh giaá
coân coá tyã lïå cao hún nûäa, bònh quên khoaãng
tñn duång vaâ baáo caáo taâi chñnh cöng cöång
400% trong nùm 1996. Tûúng tûå nhû vêåy,
gaánh nùång laäi suêët cuãa caác quöëc gia Àöng
BIÏÍU ÀÖÌ 1.5
AÁ rêët cao. Nùm 1995, Haân Quöëc coá tyã lïå
laäi suêët trïn doanh söë cuãa têët caã caác têåp
àoaân hoaåt àöång trong lônh vûåc cöng nghiïåp
chïë taåo laâ khoaãng 6%, so vúái 2% cuãa Àaâi
Loan (Trung Quöëc) vaâ 1% cuãa Nhêåt Baãn.
Àêy coá thïí laâ vêën àïì hoác buáa àöëi vúái caác
nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách kinh tïë vô mö
khi khuãng hoaãng nöí ra: hoå coá thïí sûã duång
biïån phaáp àiïìu chónh laäi suêët àïí duy trò
öín àõnh tyã giaá höëi àoaái nhûng vúái caái giaá
laâ àêíy khu vûåc doanh nghiïåp vöën àaä coá tyã
lïå vöën vay trïn vöën goáp rêët cao vaâo tònh
traång hiïím ngheâo vaâ haån chïë khaã nùng
thanh khoaãn trong nûúác.
Xeát ngûúåc vïì quaá khûá, chuáng ta
cuäng thêëy roä raâng rùçng caác quy chïë cêìn
thiïët àïí quaãn lyá sûå hoaâ nhêåp taâi chñnh toaân Nguöìn: BIS, IMF vaâ GEF, 1998.

10 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi

àïìu khöng àuã àaáp ûáng yïu cêìu. Quaã bom
heån giúâ àaä àûúåc caâi. Viïåc tùng khaã nùng
lûu chuyïín vöën toaân cêìu àaä laâm cho möåt
lûúång tiïìn vöën khöíng löì àöí vaâo caác nûúác
coá töí chûác quaãn lyá taâi chñnh yïëu keám vaâ
tñnh minh baåch rêët haån chïë, cho vay theo
quen biïët vaâ ngûúâi cho vay nûúác ngoaâi
thiïëu thêån troång. Caác hònh thûác baão laänh
ngêìm hay baão laänh cöng khai cuãa chñnh
phuã àöëi vúái tyã giaá höëi àoaái vaâ möåt söë khoaãn
àêìu tû àûúåc choån lûåa àaä laâm tùng thïm
mûác àöå buâng nöí tñn duång taåi thõ trûúâng
nöåi àõa àïën mûác chñnh saách kñnh tïë vô mö
cuäng khöng thïí quaãn lyá àûúåc tònh hònh
nûäa. Caác nûúác Àöng AÁ àaä chuöëc lêëy ruãi ro,
tûå laâm cho mònh phaãi àöëi mùåt vúái nhûäng
cuá söëc theo möåt söë caách thûác sau:
ˆ Múã röång thêm huåt taâi khoaãn vaäng lai,
àûúåc taâi trúå búãi caác khoaãn vay ngùæn
haån, àaä àêíy nïìn kinh tïë àïën chöî phaãi
àöëi mùåt vúái sûå àaão doâng àöåt ngöåt cuãa
luöìng vöën ài vaâo.
ˆ Sûå yïëu keám trong khu vûåc taâi chñnh
àûúåc àiïìu tiïët yïëu keám àaä cho pheáp múã
röång viïåc cho vay túái caác dûå aán àêìu tû
coá mûác àöå ruãi ro cao vúái caác giaá trõ taâi
saãn àûúåc thöíi phöìng lïn, thûúâng laâ giûäa
àöìng tiïìn vay vúái kyâ àaáo haån caác khoaãn
vay khöng khúáp nhau, laâm cho caác töí
chûác naây phaãi àöëi mùåt vúái ruãi ro vïì tyã
giaá höëi àoaái.
ˆ Caác têåp àoaân, thûúâng laâ coá caác möëi quan
hïå bïn trong vúái caác ngên haâng vaâ ñt
àûúåc khuyïën khñch sûã duång vöën möåt
caách coá hiïåu quaã, àaä trúã nïn coá tyã lïå
vöën vay trïn vöën goáp lúán hún khi coá
àûúåc caác phûúng aán cêëp vöën böí sung
tûâ nûúác ngoaâi, vaâ vò thïë hoå ñt phaãi chõu
aãnh hûúãng búãi caác cuá söëc vïì laäi suêët.
Têët caã nhûäng àiïìu noái trïn àaä àùåt
caác nûúác naây vaâo tònh thïë khuãng hoaãng
tiïìm nùng coá thïí nöí bêët cûá luác naâo khi ngoâi
nöí àûúåc chêm lïn.
Ngoâi nöí
Sûå mêët cên bùçng kinh tïë vô mö vaâ
sûå yïëu keám cuãa khu vûåc taâi chñnh thïí hiïån
roä nhêët trong trûúâng húåp cuãa Thaái Lan:
Cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ: Möåt caách nhòn khaái quaát
thêm huåt taâi khoaãn vaäng lai lïn túái mûác
rêët cao, bùçng 8% trong töíng GDP vaâ mûác
thêm huåt àoá laåi àûúåc taâi trúå búãi luöìng tiïìn
vay ngùæn haån tûâ bïn ngoaâi. Möåt lûúång lúán
tiïìn tûâ bïn ngoaâi àöí vaâo vaâ sûå buâng nöí tñn
duång hûúáng àêìu tû chuã yïëu vaâo bêët àöång
saãn taåo ra möåt cún söët giaá vïì giaá bêët àöång
saãn. Khu vûåc tû nhên àaä vay möåt lûúång
lúán tiïìn tûâ nûúác ngoaâi, tranh thuã lúâi hûáa
laâ coá àaãm baão vïì tyã giaá höëi àoaái, àaä khöng
phoâng bõ vúái ruãi ro vïì ngoaåi höëi. Caác töí
chûác vay tiïìn cuãa Thaái Lan, maâ phêìn lúán
laâ caác cöng ty taâi chñnh àûúåc quaãn lyá yïëu
keám, àaä àêìu tû vaâo thõ trûúâng bêët àöång
saãn àang buâng nöí. Vaâo giûäa nhûäng nùm
1990, möåt nhaâ àêìu tû coá thïí vay àöìng yïn
Nhêåt vúái laäi suêët gêìn nhû bùçng khöng vaâ
àêì u tû vaâ o caá c toaâ nhaâ choå c trúâ i úã
Bangkok maâ hoå hy voång seä cho tyã suêët
hoaân vöën haâng nùm laâ 20%.
Nùm 1996, tùng trûúãng xuêët khêíu
bõ chûäng laåi. Sau thúâi kyâ tùng trûúãng 20qoã
vaâo nùm 1995, xuêët khêíu thûåc sûå àaä giaãm
búát 1% nùm 1996. Mùåc dêìu xuêët khêíu cuãa
têët caã caác nûúác Àöng AÁ àaä chûäng laåi phuâ
húåp vúái xu thïë giaãm dêìn cêìu cuãa thïë giúái,
nhûng Thaái Lan laâ nûúác bõ taác àöång maånh
nhêët. Taác àöång naây laâ kïët quaã cuãa ba yïëu
töë: mêët tñnh caånh tranh vïì tiïìn cöng lao
àöång cuâng vúái sûå lïn giaá cuãa àöìng tiïìn;
nhu cêìu àöëi vúái saãn phêím haâng hoaá cuãa
Thaái Lan, àùåc biïåt laâ haâng àiïån tûã, giaãm
maånh trïn thõ trûúâng thïë giúái; vaâ búãi vò sûå
tùng trûúãng trïn caác thõ trûúâng cuãa Thaái
Lan, àùåc biïåt laâ thõ trûúâng Nhêåt Baãn, àaä
giaãm maånh meä. Cuâng luác àoá, giaá bêët àöång
saãn àaä chûäng laåi. Tyã lïå vùn phoâng khöng
coá ngûúâi thuï tùng trong nùm 1996, khi
cung vùn phoâng laâm viïåc bùæt àêìu vûúåt quaá
cêìu. Caác cöng ty taâi chñnh bùæt àêìu vêëp phaãi
khoá khùn thûåc sûå vaâo àêìu nùm 1997.
Chñnh phuã àöëi phoá laåi bùçng caách cung cêëp
thïm vöën vaâo thõ trûúâng, chó laâm tùng
thïm lûúå n g tiïì n cung ûá n g trong thõ
trûúâng vöën àaä sùén saâng têën cöng vaâo hïå
thöëng neo tyã giaá.
Caác nhaâ àêìu tû coá vöën goáp laâ nhûäng
ngûúâi àêìu tiïn ruát tiïìn cuãa mònh. Chó söë
trïn thõ trûúâng chûáng khoaán àaåt àónh àiïím
11
 BIÏÍU ÀÖÌ 1.6
Bïånh dõch cuãa Àöng AÁ bùæt àêìu lêy lan
Nguöìn: Bloomberg.
trong nùm vaâo thaáng Hai vaâ giaãm hún
30% vaâo cuöëi nùm. Khi àûúâng cong laäi suêët
chûáng khoaán khöng coân coá lúåi cho nhûäng
ngûúâi ài vay Thaái Lan thò viïåc vay vöën
ngùæn haån ngaây caâng trúã nïn phöí biïën. Thõ
trûúâng bùæt àêìu nhêån thûác àûúåc rùçng giaá
bêët àöång saãn àang úã mûác cao quaá mûác vaâ
tyã giaá höëi àoaái laâ khöng phuâ húåp so vúái
thûåc tïë. Àêìu nùm 1997, töíng luöìng vöën
trong khu vûåc tû nhên àaä bùæt àêìu thu heåp
laåi. Vaâo nûãa àêìu nùm 1997, phaát haânh traái
phiïëu vaâ caác khoaãn cho vay húåp vöën giaãm
30% so vúái cuâng kyâ nùm trûúác. Niïìm tin
vaâo nïìn kinh tïë àaä bõ giaãm maånh khi
Somprasong Land khöng traã àûúåc núå
chûáng khoaán Eurobond.
12 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
Vaâo thaáng Hai 1997, khi àöìng baåt
Thaái Lan bõ têën cöng thò chñnh phuã àaä can
thiïåp maånh meä àïí giûä tyã giaá höëi àoaái neo.
Ngên haâng trung ûúng àaä phaát haânh 23
tyã USD theo caác húåp àöìng ngoaåi höëi kyâ haån
trong khi dûå trûä cuãa hoå chó coân khoaãng 25
tyã USD. Sûå höëët hoaãng, lo lùæng cuãa caác nhaâ
àêìu tû àaä laåi àùåt caác cöng ty taâi chñnh vaâo
möåt aáp lûåc múái buöåc chñnh phuã phaãi búm
möåt söë lûúång tiïìn lúán vaâo àïí höî trúå cho caác
nhaâ àêìu tû naây. Thêåm chñ vúái àiïìu kiïån
phaãi tiïu nhiïìu àöìng baåt hún àïí àöíi lêëy
möåt söë tiïìn àö la ñt hún. Ngay lêåp tûác ngûúâi
ta nhêån thêëy vöën cêìn àûúåc baão àaãm an
toaân hún vaâ lûúång dûå trûä nhû vêåy cuäng seä
giaãm ài. Cuöëi cuâng, vaâo ngaây 2 thaáng Baãy
1997, chñnh phuã àaä àêìu haâng caác lûåc lûúång
cuãa thõ trûúâng vaâ thaã nöíi tyã giaá. Cuöåc
khuãng hoaãng bùæt àêìu cöng phaá caác nûúác
Àöng AÁ vaâ taác àöång túái thõ trûúâng taâi
chñnh thïë giúái.
Khi caác cún hoaãng loaån taâi chñnh bùæt
àêìu xuêët hiïån, viïåc Thaái Lan phaá giaá àöìng
tiïìn cuãa mònh dêîn àïën möåt khöëi lûúång lúán
vöën àûúåc àûa ra khoãi khu vûåc. Diïîn biïën
tònh hònh úã Thaái Lan àaä buöåc caác nhaâ àêìu
tû phaãi xem xeát nghiïm tuác hún túái nhûäng
yïëu keám maâ trûúác àêy hoå àaä boã qua. Trong
quaá trònh àoá, hoå àaä phaát hiïån àûúåc nhûäng
thöng tin múái laâm tùng möëi lo ngaåi cuãa
hoå, àùåc biïåt laâ caác vêën àïì liïn quan túái sûác
maånh cuãa hïå thöëng taâi chñnh vaâ têìm quan
troång cuãa caác khoaãn núå ngùæn haån. Möëi
nghi ngaåi vïì thõ trûúâng àaä hònh thaânh do
sûå thiïëu tñnh minh baåch cuãa khu vûåc taâi
chñnh vaâ doanh nghiïåp, vaâ quy mö cuäng
nhû thúâi haån cuãa caác khoaãn núå phaãi traã.
Khi caác nhaâ àêìu tû àaä mêët ài niïìm tin rùçng
nguöìn dûå trûä coá thïí thanh toaán àuã cho caác
khoaãn núå ngùæn haån thò lêåp tûác caã caác nhaâ
àêìu tû trong nûúác cuäng nhû nûúác ngoaâi
àïìu höëi haã ruát vöën cuãa hoå ra khoãi khu vûåc8.
Thõ trûúâng vò thïë cuäng trúã nïn khöëc liïåt
hún. Khöng nghi ngúâ gò nûäa, sûå thiïëu vùæng
möåt cú cêëu àuã maånh àïí coá thïí xûã lyá khoaãn
núå cuãa ngên haâng vaâ cöng ty àaä goáp phêìn
vaâo cún hoaãng loaån taâi chñnh úã quy mö
röång, taân phaá caác nûúác nhû Thaái Lan, Haân
Quöëc, Inàönïsia vaâ, úã möåt mûác àöå thêëp
hún, caã Malaisia.
 Sûå lêy lan àoá àöìng thúâi cuäng dêîn
àïën sûå giaãm giaá caác taâi saãn vaâ gia tùng
luöìng vöën àöí ra nûúác ngoaâi9. Chó trong
voâng saáu thaáng, luöìng vöën ài ra tûâ khu
vûåc àaä lúán hún gêëp nhiïìu lêìn luöìng vöën
ài vaâo vaâ töíng luöìng vöën thûåc vaâo laâ êm
12 tyã USD. Nhû àûúåc thïí hiïån trong baãng
1.1 trong voâng möåt nùm, luöìng vöën thûåc
àûa ra khoãi khu vûåc laâ trïn 100 tyã USD.
Quy mö vaâ mûác àöå nghiïm troång cuãa
nhûäng tröìi suåt trïn thõ trûúâng chûáng
khoaán trûúác àêy úã Àöng AÁ vöën thêëp hún
nhiïìu so vúái úã caác thõ trûúâng àang nöíi lïn
úã Myä Latinh vaâ chó cao hún so vúái úã caác
nûúác G-7 möåt chuát maâ thöi (Kaminsky vaâ
Schmukler, 1998). Tuy nhiïn, sûå suåt giaá
chûáng khoaán kïí tûâ thaáng Baãy 1997 (caã
àöìng nöåi tïå vaâ àöìng àöla) àaä trúã nïn trêìm
troång hún nhiïìu lêìn so vúái bêët cûá àúåt suåt
giaá naâo úã Àöng AÁ trûúác àêy vaâ vûúåt xa so
vúái úã hêìu hïët caác nûúác Myä Latinh tiïëp theo
sau cuöåc khuãng hoaãng Tequila. Biïën àöång
tyã giaá höëi àoaái àaä lïn àïën mûác rêët cao giûäa
böën nûúác Àöng Nam AÁ tûâ thaáng Taám túái
thaáng Hai vaâ thêåm chñ coân cao hún nûäa
trong thúâi gian tûâ thaáng Mûúâi túái àêìu
thaáng Giïng 1998. Kïí tûâ giûäa thaáng
Giïng, sûå dõch chuyïín cuâng chiïìu vïì tyã
giaá höëi àoaái thûåc àaä giaãm ài chuát ñt khi
àöìng ringgñt (Malaisia), àöìng won (Haân
Quöëc) vaâ àöìng baåt (Thaái Lan) cuâng lïn giaá
trong khi àöìng rupi (Inàönïsia) tiïëp tuåc
giaãm giaá. Caác söë liïåu vïì cöí phiïëu vaâ caác
cöng cuå thõ trûúâng vöën khaác trong quyá IV
1997 vaâ nûãa àêìu nùm 1998 cho thêëy rùçng
luöìng vöën tû nhên àaä ngûng trïå úã têët caã
caác quöëc gia Àöng AÁ.
BAÃNG 1.1
Luöìng vöën tû nhên àaão chiïìu... úã mûác àöå lúán
Luöìng vöën tû nhên thûåc úã nùm nïìn kinh tïë Àöng AÁ
(tyã USD) 1996
Vöën tû nhên (thuêìn) 97,1
Caác nguöìn vöën khaác (ngoaâi khoaãn vay) 18,7
Àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâi 6,3
Àêìu tû cöí phiïëu chñnh phuã 12,4
Luöìng vöën (vay) 78,4
Ngên haâng 55,7
Phi ngên haâng 22,7
Nguöìn: IMF, luöìng vöën ài vaâo nïìn kinh tïë thõ trûúâng múái nöíi lïn
HÖÅP 1.2
Phaá giaá caånh tranh: khöng hùèn àaä laâ
nguyïn nhên cuãa phaãn ûáng dêy chuyïìn
Nïëu caác quöëc gia Àöng AÁ caånh tranh trïn
cuâng caác thõ trûúâng xuêët khêíu thò viïåc phaá giaá möåt
àöì n g tiïì n seä taå o möå t aá p lûå c caå n h tranh lïn caá c
àöìng tiïìn khaác vaâ nhûäng àöìng tiïìn naây coá thïí bõ
buöåc phaãi phaá giaá àïí duy trò khaã nùng caånh tranh
cuãa àöìng baãn tïå. Liïåu sûå phaá giaá caånh tranh liïn
tuåc naây coá thïí giaãi thñch sûå mêët giaá maånh meä cuãa
àöì n g tiïì n hay khöng? Cêu traã lúâ i dûúâ n g nhû laâ
khöng. Chuáng ta tñnh cên àöëi tyã giaá cuãa caác àöìng
tiïìn cuãa caác quöëc gia Àöng AÁ so vúái àöìng àöla, àïí
coá thïí duy trò tyã giaá höëi àoaái thûåc úã mûác tyã giaá nhû
höìi thaáng Saáu 1995 thò xaãy ra hai tònh huöëng nhû
sau: thûá nhêët, chó möåt quöëc gia phaá giaá àöìng tiïìn
baãn tïå vaâ tyã giaá höëi àoaái caånh tranh thûåc àöëi laåi vúái
àöìng àöla cuãa têët caã caác quöëc gia khaác vêîn khöng
thay àöí i ; thûá hai: têë t caã nùm nûúá c Àöng AÁ àöì n g
thúâi cuâng chõu taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng phaá
giaá. Biïíu àöì dûúái àêy thïí hiïån kïët quaã tñnh toaán
cuãa chuáng ta. Nïëu chó möåt quöëc gia phaá giaá àöìng
tiïìn baãn tïå thò mûác suåt giaá cêìn thiïët seä biïën àöíi tûâ
10% túái 20%. Nïëu têët caã nùm quöëc gia chõu aãnh
hûúãng phaá giaá àöìng tiïìn cuãa hoå cuâng möåt luác thò
mûác suåt giaá cêìn thiïët chó giaãm úã mûác 0,5 túái 1%.
Sûå khaác biïåt giûäa hai tònh huöëng naây laâ tûúng àöëi
nhoã vaâ sûå phaá giaá caånh tranh toã ra laâ khöng àuã àïí
giaãi thñch cho mûác suåt giaá thûåc tïë.
Sûå mêët giaá thûåc so vúái àöìng àöla vaâ sûå phaá giaá
cêìn thiïët àïí àûa tyã giaá höëi àoaái thûåc trúã vïì mûác
thaáng Saáu 1995 theo nhûäng giaã àõnh
1997
-11,9
2,1
6,4
-4,3
-14,0
-26,9
12,9
Nguöìn: Nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái
Cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ: Möåt caách nhòn khaái quaát 13
 HÖÅP 1.3

Àiïìu gò gêy ra nöîi lo súå cuãa thõ trûúâng?

Trong möåt möi trûúâng taâi chñnh höîn loaån úã Thöng tin vïì caác sûå kiïån trong vaâ ngoaâi nûúác taác àöång nhû
Àöng AÁ nùm ngoaái, thò nhûäng thay àöíi thûúâng nhêåt, thïë naâo túái thõ trûúâng chûáng khoaán
thûúâng laâ suåt giaãm vïì giaá, trïn thõ trûúâng cöí phiïëu (Phêìn trùm chuyïín àöång haâng ngaây trung bònh lïn hoùåc xuöëng)
töëi àa laâ 10% àaä trúã nïn phöí biïën. Möåt baâi viïët gêìn
àêy do Kaminsky vaâ Schmulkler àûa ra àaä phên
tñch 20 àúåt biïën àöång lúán nhêët trong ngaây vïì giaá cöí
phiïëu (àöìng àöla Myä) úã Höìng Cöng, Inàönïsia. Nhêåt
Baãn, Haân Quöëc, Malaisia, Philippin, Singapo, Àaâi
Loan (Trung Quöëc) vaâ Thaái Lan tûâ thaáng Giïng
1997 nghiïn cûáu xem nhûäng thöng tin naâo àaä taác
àöång àïën thõ trûúâng trong nhûäng ngaây thõ trûúâng bõ
hoaãng loaån cûåc àiïím. Möåt àiïìu àùåc biïåt lyá thuá laâ
liïåu tin tûác vïì möåt quöëc gia coá thïí aãnh hûúãng túái
thõ trûúâng úã nûúác khaác khöng vaâ nïëu coá thò àoá laâ
nhûäng tin tûác gò. Cuäng nhû vêåy, liïåu coá phaãi laâ tin
tûác coá taác àöång thay àöíi xu thïë lêu daâi hay noá chó
gêy nïn nhûäng biïën àöíi nhêët thúâi maâ thöi? Caác nhaâ Nhûäng thanh maâu saáng chó caác cöng cuå khöng coá yá nghôa.
nghiïn cûáu àaä phên loaåi tin tûác thaânh baãy daång
taác àöång àaáng kïí àïën thõ trûúâng chûáng khoaán. Thñ
sau: tin tûác coá liïn quan àïën caác hiïåp ûúác, thoaã
duå caác hiïåp àõnh kyá vúái caác töí chûác quöëc tïë - IMF,
thuêån, hiïåp àõnh vúái caác töí chûác nûúác ngoaâi, khu
Ngên haâng Thïë giúái vaâ caác töí chûác khaác - coá taác
vûåc taâi chñnh úã möîi nûúác, chñnh saách taâi chñnh vaâ
àöång àaáng kïí taåi caã nûúác kyá kïët lêîn caác nûúác laáng
tiïìn tïå, caác töí chûác tû nhên laâm cöng taác xïëp haång
giïìng. Thûåc tïë laâ nhûäng thöng tin tñch cûåc vïì möåt
mûác àöå tñn nhiïåm, khu vûåc kinh doanh bêët àöång
hiïåp ûúác hay hiïåp àõnh úã möåt nûúác naâo àoá trong
saãn vaâ caác tuyïn böë coá tñnh chñnh trõ.
khu vûåc thò tñnh trung bònh àïìu laâm thõ trûúâng chûáng
Kïët quaã laâ gò? Sûå suåt giaá chó söë thõ trûúâng khoaán úã nûúác khaác tùng 9%.
chûáng khoaán lúán nhêët trong ngaây khöng thïí lyá giaãi Trong khi caác phên tñch têåp trung vaâo caác
búãi bêët cûá möåt tin tûác quan troång roä raâng naâo, duâ laâ chuyïín àöång lúán nhêët thûúâng nhêåt thò kïët quaã khöng
tin tûác vïì chñnh trõ hay kinh tïë, maâ dûúâng nhû àûúåc nhêët thiïët phaãn aánh nhûäng cuá söëc taåo ra nhûäng taác
xuêët phaát búãi möåt baãn nùng cuãa baãn thên thõ trûúâng. àöång ngûúåc tûác thò. Trïn thûåc tïë, cöng trònh nghiïn
Thûá hai, phêìn lúán caác biïën àöång àïìu àûúåc chêm cûáu naây àaä cho thêëy rùçng, bònh quên, sûå höìi phuåc
ngoâi tûâ caác tin tûác àõa phûúng, khöng phaãi tin tûác trong möåt ngaây cuãa caác khöëi thõ trûúâng àûúåc duy trò
cuãa möåt quöëc gia lên cêån hay caác baån haâng lúán cuãa vaâ coá xu thïë thay àöíi. Àêy khöng phaãi laâ trûúâng húåp
Töí chûác húåp taác vaâ phaát triïín kinh tïë (OECD). Mùåc suy giaãm cuãa thõ trûúâng. Trong voâng möåt vaâi ngaây
dêìu vêåy, theo con mùæt cuãa thõ trûúâng thò nhûäng sûå caác khoaãn thua thiïåt lúán nhêët trong möåt ngaây seä
kiïån coá nhûäng taác àöång quan troång nhêët laâ nhûäng àûúåc buâ àùæp, àiïìu naây cho thêëy, noái chung, caác
thöng tin vïì hiïåp àõnh kyá kïët vúái caác töí chûác quöëc nhaâ àêìu tû thûúâng phaãn ûáng thaái quaá trûúác nhûäng
tïë, vïì kiïím soaát vöën, vïì caác cú quan xïëp haång mûác thöng tin xêëu.
àöå tñn nhiïåm, vïì khu vûåc taâi chñnh vaâ caác sûå kiïån Nguöìn: Graciela Kaminsky vaâ Sergio Schmukler, 1998, “Àiïìu
chñnh trõ cuäng nhû nhûäng tin àöìn khaác. Tuy nhiïn, gò khiïën thõ trûúâng hoaãng loaån? Biïn niïn sûã khuãng hoaãng
möåt söë loaåi tin tûác tûâ nûúác ngoaâi cuäng coá nhûäng chêu AÁ”, Ngên haâng Thïë giúái.

Sûå raâng buöåc thûúng maåi giûäa caác
quöëc gia coá nghôa laâ cêìu nhêåp khêíu giaãm
úã möåt nûúác seä dêîn túái giaãm xuêët khêíu úã
caác nûúác khaác. Tuy nhiïn, sûå liïn kïët
thûúng maåi naây chó giaãi thñch cho möåt
14 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
phêìn nhoã sûå biïën àöíi àöìng thúâi10. Xuêët
khêíu trong khu vûåc giûäa caác quöëc gia
Àöng AÁ chiïëm khoaãng 40% töíng giaá trõ
xuêët khêíu trong nùm 1996, tùng lïn tûâ
mûác 32% nùm 1990. Nïëu tñnh caã Nhêåt Baãn
thò con söë naây seä tùng úã mûác 50%. Mûác àöå
trao àöíi thûúng maåi cao trong khu vûåc àaä
phaãn aánh quaá trònh chuyïn mön hoaá vaâ
chuyïín möåt söë hoaåt àöång saãn xuêët kinh
doanh tûâ caác nûúác phaát triïín hún sang caác
quöëc gia coá thu nhêåp thêëp hún trong khu
vûåc. Khoaãng 3/4 giaá trõ thûúng maåi nöåi khu
vûåc laâ viïåc mua baán nguyïn liïåu thö, caác
yïëu töë àêìu vaâo trung gian vaâ thiïët bõ maáy
moác, chiïëm hún 50% töíng lûúång nhêåp
khêíu cuãa Àöng AÁ àöëi vúái caác saãn phêím naây.
Coá leä hònh thûác thûúng maåi naây àaä goáp
phêìn laâm tùng töëc àöå vaâ tñnh trûåc tiïëp cuãa
sûå lêy nhiïîm khuãng hoaãng. Nhû àaä thêëy
trong höåp 1.2, nhûäng möëi liïn kïët naây laâ
nhûäng cú chïë coá yá nghôa hún nhiïìu so vúái
viïåc phaá giaá àöìng tiïìn “àïí caånh tranh”.
Nhûäng hònh thaái lêy nhiïîm khaác
thêåm chñ coân khoá àõnh lûúång hún. Caác möëi
liïn hïå taâi chñnh trong khu vûåc, kïí caã viïåc
thöng qua àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâi,
cho vay cuãa ngên haâng vaâ caác hoaåt àöång
thõ trûúâng vöën coá thïí dêîn àïën viïåc nhûäng
sûå kiïån úã möåt nûúác coá thïí taác àöång tiïu
cûåc túái möåt nûúác khaác trong khu vûåc11. Caác
nhaâ àêìu tû tûâ bïn ngoaâi khu vûåc coá thïí bõ
buöåc phaãi baán taâi saãn úã möåt nûúác khi coá sûå
thua thiïåt úã caác nûúác khaác. Cêëu truác thõ
trûúâng ngoaåi höëi cuäng coá thïí àoáng vai troâ
quan troång. Cuäng nhû vêåy, nhûäng sûå kiïån
úã möåt nûúác coá thïí buöåc nhûäng ngûúâi tham
gia thõ trûúâng phaãi àiïìu chónh mö hònh
phaát triïín cuãa hoå úã Àöng AÁ möåt caách röång
raäi hún. Àiïìu naây coá thïí taåo ra nhûäng taác
àöång tiïu cûåc túái giaá taâi saãn úã rêët nhiïìu
caác quöëc gia khaác. Nhûäng cöng böë vïì hoaän
thûåc hiïån hay sûãa àöíi trong caác hiïåp àõnh
àa phûúng úã möåt nûúác àûúåc ài keâm vúái
nhûäng taác àöång tiïu cûåc vïì giaá caã úã nhûäng
nûúác khaác, àùåc biïåt trïn thõ trûúâng chûáng
khoaán. Phên tñch biïën àöång tyã giaá höëi àoaái
vaâ giaá chûáng khoaán khi caác nûúác phaãn ûáng
laåi trûúác nhûäng thöng baáo vaâ sûå kiïån úã caác
thõ trûúâng caác nûúác Àöng AÁ khaác cho thêëy
rùçng chuáng coá hiïåu ûáng lan toaã maånh meä.
Nhûäng taác àöång naây khöng chó giúái haån úã
Àöng AÁ, maâ coân túái möåt söë nûúác khaác úã
ngoaâi khu vûåc (xem höåp 1.3).
Cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ: Möåt caách nhòn khaái quaát
Tûâ cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh - tiïìn tïå
dêîn túái khuãng hoaãng kinh tïë - xaä höåi
Khi cuöåc khuãng hoaãng úã Thaái Lan
lan röång ra caác nûúác Àöng Nam AÁ vaâ sang
Haân Quöëc thò cuöåc khuãng hoaãng tiïìn tïå
àaä trúã thaânh khuãng hoaãng taâi chñnh. Cuöåc
khuãng hoaãng taâi chñnh naây, àïën lûúåt noá,
laåi biïën thaânh khuãng hoaãng kinh tïë vaâ
khuãng hoaãng xaä höåi. Nhûäng cuöåc khuãng
hoaãng naây àaä taác àöång maånh meä túái chñnh
trûúâng caác nûúác Haân Quöëc vaâ Thaái Lan,
núi maâ quaá trònh chuyïín àöíi hêìu nhû
khöng bõ giaán àoaån. Inàönïsia àaä phaãi traãi
qua möåt cuöåc khuãng hoaãng chñnh trõ coân
maånh meä hún nhiïìu.
Luöìng vöën ài ra trong nùm 1997 àoâi
hoãi nhûäng thay àöíi maånh meä trong caán
cên taâi khoaãn vaäng lai. Nhûäng khoaãn
thùång dû múái trong taâi khoaãn vaäng lai chuã
yïëu laâ do kòm haäm nhêåp khêíu vaâ giaãm thu
nhêåp chûá khöng phaãi nhúâ xuêët khêíu (xem
biïíu àöì 1.6). Khi xuêët khêíu àaä àaåt àûúåc
möåt mûác àöå tùng trûúãng thò baãn thên noá
vêîn khöng àuã àïí àiïìu chónh caán cên taâi
khoaãn vaäng lai maâ khöng phaãi cùæt giaãm
maånh caác hoaåt àöång kinh tïë. Cên bùçng
àêìu tû - tiïët kiïåm tû nhên cuäng phaãi àiïìu
chónh laåi vaâ nhû thïë àaä laâm giaãm cêìu.
Caác chñnh saách taâi chñnh vaâ tiïìn tïå
àaä àûúåc thùæt chùåt àïí giuáp caác nûúác naây
àöëi phoá vúái caác vuå hoaãng loaån taâi chñnh
dêîn àïën hiïån tûúång àöìng tiïìn cuãa caác nûúác
bõ mêët giaá maånh meä. Caác nûúác naây àaä dûå
àõnh tùng laäi suêët àïí tùng giaá taâi saãn trong
nûúác, khiïën cho caác taâi saãn naây trúã nïn
hêëp dêîn hún àöëi vúái ngûúâi súã hûäu caác quyä
ngoaåi tïå. Nhûng chñnh àiïìu naây laåi dêîn
àïën nhûäng àiïìu kiïån buöåc phaãi àaánh àöíi
rêët khoá khùn. Laäi suêët cao laâm tùng thïm
khoá khùn cho khu vûåc doanh nghiïåp vöën
àaä núå nêìn chöìng chêët. Laäi suêët tùng vaâo
àuáng thúâi àiïím lúåi nhuêån cuãa hoå giaãm
maånh trong thúâi kyâ suy thoaái tiïëp diïîn vaâ
rêët nhiïìu doanh nghiïåp khöng thïí traã
àûúåc núå laäi. Caác khoaãn cho vay khöng hiïåu
quaã trong baãng töíng kïët taâi saãn cuãa caác
ngên haâng tùng, buöåc hoå phaãi thu huát caác
15
 HÖÅP 1.4
“Tiïìn cuãa baån hay tyã giaá höëi àoaái cuãa baån”: Vêën àïì tiïìn tïå tiïën thoaái lûúäng nan cuãa
Inàönïsia cuöëi nùm 1997
Ngên haâng lnàönïsia àaä phaãi chõu töín thêët
lêu daâi tûâ sûå yïëu keám roä raâng cuãa mònh. Thêåm chñ
trûúác cuöåc khuãng hoaãng giai àoaån 1997 - 1998, rêët
nhiïìu ngên haâng àaä lêm vaâo tònh traång khöng traã
àûúåc núå hoùåc coá quaá ñt vöën. Nhûng ngên haâng trung
ûúng khöng coá àuã chûác nùng, quyïìn haån àïí laâm gò
àoá coá tñnh quyïët àõnh àöëi vúái caác chuã ngên haâng, vaâ
nhûäng nùm thaáng tùng trûúãng nhanh choáng àaä laâm
giaãm nheå búát nhûäng yïëu keám nghiïm troång naây.
Khi àöìng rupi (lnàönïsia) bùæt àêìu bõ suåt giaá vaâo
thaáng Baãy 1997 thò niïìm tin cuãa nhûäng ngûúâi gûãi
tiïìn àaä bõ lung lay. Vaâ cuöåc thaáo lui àaä bùæt àêìu tûâ
nhiïìu ngên haâng tû nhên cuãa nûúác naây vaâo thaáng
Taám 1997.
Tiïëp theo àoá, theo möåt phêìn cuãa chûúng
trònh àêìu tiïn cuãa Quyä tiïìn tïå quöëc tïë, ngaây 1 thaáng
Mûúâi möåt 1997, Böå trûúãng Taâi chñnh àaä thöng baáo
àoáng cûãa 16 ngên haâng tû nhên loaåi nhoã. Mùåc duâ
àaä àûa ra nhûäng hònh thûác baão hiïím cho ngûúâi gûãi
tiïìn vúái söë lûúång nhoã, nhûng ngûúâi gûãi tiïìn vêîn
hoaãng súå vaâ möåt vaâi ngên haâng tû (bao göìm möåt
söë ngên haâng tû lúán nhêët) àaä phaãi traãi qua nhûäng
khoá khùn trêìm troång. Lo súå vïì triïín voång phaãi àoáng
cûã a thïm nhiïì u ngên haâ n g nûä a , Ngên haâ n g
lnàönïsia bùæt àêìu àûa vaâo thõ trûúâng nhûäng khoaãn
tiïìn lúán àïí giûä cho caác ngên haâng hoaåt àöång vaâ
traánh möåt cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë vô mö.
khoaãn vay múái àïí cöë gùæng duy trò luöìng
tiïìn mùåt.
Chñnh saách taâi chñnh àaä àûúåc sûã
duång nhùçm buâ àùæp caác chi phñ àïí cú cêëu
laåi núå vaâ kiïìm chïë laåm phaát trong tûúng
lai. Taåi Thaái Lan, chûúng trònh kinh tïë
thaáng Taám 1997 àùåt ra muåc tiïu thùæt chùåt
chi tiïu taâi chñnh úã mûác 3% trong töíng
GDP vúái muåc tiïu taåo ra 1% thùång dû.
Chûúng trònh àêìu tiïn cuãa Inàönïsia àùåt
ra muåc tiïu thùæt chùåt úã mûác 1,2% töíng
GDP. Nhûäng muåc tiïu naây coá thïí khöng
coá taác duång cùæt giaãm quaá nhiïìu nïëu nhû
nhûäng giaã àõnh vïì tùng trûúãng kinh tïë
àûúåc thûåc hiïån. Chùèng haån, tùng trûúãng
úã Inàönïsia theo kïë hoaåch laâ 5% trong
nùm taâi chñnh 1997/1998 vaâ 3% nùm 1998/
16 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
Trong nhûäng thaáng cuöëi nùm 1997, höî trúå
khêín cêëp tùng cûúâng khaã nùng thanh toaán cho caác
ngên haâng cuãa Ngên haâng lnàönïsia àaä tùng nhanh
choáng, ûúác tñnh àaåt gêìn 1 50% so vúái töíng lûúång
tiïìn cú súã hay 5 lêìn so vúái töíng söë tiïìn trûúác khi
cuöåc khuãng hoaãng buâng nöí. Ngên haâng lnàönïsia
àaä triïåt tiïu taác àöång cuãa sûå thiïëu huåt tñn duång
khêín cêëp naây àöëi vúái töíng lûúång tiïìn cú súã trong
nùm 1997. Kïët quaã laâ àaåt àûúåc sûå tùng trûúãng öín
àõnh cuãa töíng lûúång tiïìn cú súã (khoaãng 35%) trong
nûãa cuöëi nùm 1997. Khoaãng 3/4 söë vöën tñn duång
khêín cêëp àaä àûúåc cung cêëp cho böën ngên haâng lúán
nhêët. Têët caã caác ngên haâng naây sau àoá àaä àûúåc
tiïëp quaãn búãi Ban Taái thiïët, Ngên haâng lnàönïsia.
Tuy nhiïn, àêìu nùm 1998, viïåc múã röång tñn duång
khêín cêëp àaä àaåt túái mûác baáo àöång. Àïën cuöëi thaáng
Hai, töíng lûúång tiïìn höî trúå khêín cêëp àaä tùng gêëp
àöi so vúái cuöëi nùm 1997 vaâ töíng lûúång tiïìn cú súã
àaä tùng àaáng kïí (túái 70% cuöëi thaáng Ba 1998 so
vúái chûa àïën 35% cuöëi nùm 1997). Hún nûäa, laåm
phaát tùng nhanh (àaåt mûác kyã luåc 1 3%/thaáng vaâo
thaáng Hai 1998) vaâ giaá trõ cuãa àöìng rupi cuäng giaãm
maånh nhû thïí hoân àaá àang chòm dêìn xuöëng àaáy
höì. lnàönïsia dûúâng nhû àaä úã bïn búâ vûåc thùèm, vaâ
rêët coá thïí lêm vaâo naån laåm phaát phi maä.
Nguöìn: Nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.
1999, nhûäng söë liïåu naây khöng coá gò mêu
thuêîn vúái ûúác tñnh riïng taåi thúâi àiïím àoá.
Do töëc àöå tùng trûúãng laâ khöng hiïån thûåc
nïn tònh hònh taâi chñnh sau àoá àaä bõ thu
heåp laåi. Thûåc vêåy, khi sûå suy thoaái bùæt àêìu
böåc löå roä thò chñnh saách laåi trúã nïn múã röång
nhiïìu hún (àiïím naây chuáng töi seä quay
laåi thaão luêån úã chûúng 7).
Trong nùm 1998, caác nûúác nhû Thaái
Lan, Haân Quöëc, Inàönïsia vaâ Malaisia àaä
rúát khoãi löå trònh tùng trûúãng, rúi vaâo tònh
traång suy thoaái maånh meä vaâ àöëi mùåt vúái
khaã nùng phaãi cùæt giaãm maånh meä kinh
tïë. Vúái cuöåc suy thoaái úã Nhêåt thò Höìng
Cöng (Trung Quöëc) cuäng dûúâng nhû bûúác
vaâo tònh traång naây trong nùm 1998. Àöëi
vúái Philippin vaâ Singapo tònh hònh coá khaá
BIÏÍU ÀÖÌ 1.7
Thûúng maåi vaâ saãn xuêët

Cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ: Möåt caách nhòn khaái quaát 17
 BIÏÍU ÀÖÌ 1.7
Thûúng maåi vaâ saãn xuêët
hún, nhûng nïìn kinh tïë cuãa caác nûúác naây
cuäng coá thïí seä phaãi traãi qua hiïån tûúång
“giaãm töëc àöå tùng trûúãng”, tûác laâ töëc àöå
tùng trûúãng kinh tïë quaá chêåm túái mûác
khöng thïí thu huát àûúåc söë lao àöång tùng
thïm trïn thõ trûúâng lao àöång.
Túái giûäa nùm 1998, caác chó söë liïn
quan túái hoaåt àöång cuãa khu vûåc saãn xuêët
cho thêëy ñt coá dêëu hiïåu phuåc höìi. Thaái Lan,
nûúác àêìu tiïn bõ lêm vaâo voâng suy thoaái,
coá thïí ài lïn nïëu chó söë baán leã vaâ chó söë
saãn xuêët vêîn giûä nguyïn khöng tuåt xuöëng.
Haân Quöëc dûúâng nhû cuäng àang ài lïn.
Malaisia vaâ Philippin vêîn chûa khaá lïn
àûúåc. Xuêët khêíu khöng tùng buöåc phaãi thu
18 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
heåp nhêåp khêíu vaâ giaãm saãn lûúång àêìu ra
(xem biïíu àöì l.6). Àiïìu naây àûúåc möåt phêìn
do khu vûåc taâi chñnh vaâ cöng ty úã nùm
nûúác Àöng AÁ àaä bõ tï liïåt trong cuöåc suy
thoaái. Do nhûäng gaánh nùång laäi suêët àeâ lïn
khöëi dõch vuå nïn caác cöng ty khöng coân
muöën àêìu tû ngay caã trong caác ngaânh xuêët
khêíu tiïìm taâng thu àûúåc nhiïìu lúåi nhuêån.
Caác cöng ty taâi chñnh àang chõu aáp lûåc cuãa
viïåc lûu chuyïín tiïìn mùåt, nhûng do caác
khoaãn tiïìn gûãi bõ ruát ra vaâ caác khoaãn vay
khöng àûa àûúåc vaâo saãn xuêët àaä khöng
taái taåo àûúåc vöën trong kinh doanh. Niïìm
tin vaâo nhûäng nhaâ àêìu tû ngoaâi nûúác vaâ
trong nûúác coá nhûäng nguöìn thu tûâ bïn
ngoaâi khöng coân nûäa.
Naån thêët nghiïåp tùng lïn do caác nïìn
kinh tïë bõ thu heåp laåi. Àûúng nhiïn, úã têët
caã caác nûúác trong khu vûåc, naån thêët nghiïåp
àaåt mûác cao nhêët trong voâng 20 nùm qua.
ÚÃ möåt vaâi nûúác àaä phaãi thêìm lùång gaánh
chõu; noái möåt caách khaác, sûå giaãm xuöëng
naây àaä dêîn àïën nhûäng phaãn khaáng cuãa
xaä höåi.
Nhûäng tia hy voång cuãa sûå öín àõnh
taâi chñnh trong nhûäng àaám mêy àen coá leä
àang àûúåc caác nûúác gùæng sûác giûä gòn. Trûâ
Inàönïsia, tyã giaá höëi àoaái àaä vuåt tùng
trong möåt thúâi gian rêët ngùæn, trong nûãa
nùm àêìu 1998 vaâ thêåm chñ tùng ngay tûâ
thaáng Giïng. Trong khi àoá, chñnh saách
kinh tïë vô mö phaãi thêån troång cên bùçng
viïåc thanh toaán núå cuãa caác cöng ty vaâ khu
vûåc taâi chñnh àang gùåp khoá khùn vúái duy
trò sûå öín àõnh úã mûác naâo àoá àöëi vúái tyã giaá
höëi àoaái. Inàönïsia àaä phaãn ûáng laåi vúái
tònh thïë tiïën thoaái lûúäng nan naây vaâo cuöëi
nùm 1997 bùçng caách tùng cêëp thïm tiïìn
cho ngên haâng. Kïët húåp vúái viïåc khöng thïí
theo saát hïët àûúåc caác hoaåt àöång chñnh saách,
àiïìu àoá àaä dêîn àïën kïët quaã laâ giaá àöìng
rupi àaä giaãm 50%, àêíy nïìn kinh tïë vaâo àïën
bïn búâ cuãa cuöåc laåm phaát phi maä (xem höåp
1.4). Phêìn lúán caác nûúác khaác àaä coá khaã
nùng giaãm laäi suêët vaâ hoå àaä laâm giaãm búát
àûúåc tònh hònh cùng thùèng úã Thaái Lan,
Malaisia, Haân Quöëæc vaâ caác thõ trûúâng lúán
khaác cuãa caác nûúác khöng bõ aãnh hûúãng.
Dêîu sao thò sûå hiïån diïån cuãa taâi khoaãn vöën
múã vaâ nguy cú tiïìm taâng cuãa möåt àúåt ruát
vöën maånh meä ra khoãi khu vûåc laâm giaãm
hiïåu quaã cuãa chñnh saách tiïìn tïå taåi bêët kyâ
möåt nûúác naâo
Kïët luêån vaâ töí chûác cuãa nghiïn cûáu
naây
Sûå suy thoaái úã Àöng AÁ àaä kïët húåp
caác cuöåc khuãng hoaãng ngên haâng vaâ tiïìn
tïå vúái caác cún hoaãng loaån taâi chñnh khu
vûåc thaânh möåt cuöåc khuãng hoaãng àùåc biïåt
nguy hiïím. Chuáng àe doaå sûå söëng coân cuãa
hïå thöëng ngên haâng vaâ khu vûåc doanh
nghiïåp cuãa caác quöëc gia naây vaâ chön vuâi
Cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ: Möåt caách nhòn khaái quaát
khaã nùng phuåc höìi nhanh choáng. Chùæc
chùæn laâ caác vêën àïì vïì cú cêëu coá göëc rïî sêu
xa àaä xuêët hiïån trûúác nùm 1997 - trong
khu vuåc taâi chñnh, maång lûúái baão trúå xaä
höåi vaâ möi trûúâng - cêìn àûúåc quan têm
nhiïìu hún nûäa, nïëu muöën àaåt àûúåc möåt
sûå tiïën böå. Tuy nhiïn, caác quöëc gia àang
giaãi quyïët nhûäng vêën àïì naây (mùåc duâ trûúác
àêy coân rêët chêåm chaåp) vaâ sûác phaá hoaåi
sêu röång bùæt nguöìn tûâ sûå suåp àöí kinh tïë
tûâ thaáng Baãy 1997 àaä vûúåt quaá nhûäng gò
coá thïí àûúåc coi laâ thuöåc vïì nhûäng xu hûúáng
coá tñnh cú cêëu naây.
Luöìng vöën ài vaâo, thûúâng khöng
àûúåc cên nhùæc cêín thêån vaâ thiïëu thêån
troång, àaä àûúåc chuyïín qua hïå thöëng taâi
chñnh trong nûúác khöng àûúåc quaãn lyá àiïìu
haânh têët vaâ tiïëp sûác cho cuöåc buâng nöí tñn
duång trong nûúác. Àêy laâ möåt sïri caác cuöåc
caá cûúåc maâ luác àêìu àûúåc hoaân laåi dûúái hònh
thûác tùng trûúãng maånh. Nhûng khi luöìng
vöën vaâo àêíy giaá caã taâi saãn lïn cao vaâ laâm
tùng tyã lïå núå (tyã lïå vöën vay trïn vöën goáp)
cuãa caác doanh nghiïåp, chuáng àaä laâm cho
khu vûåc phaãi àöëi mùåt vúái nhûäng cuá söëác vïì
thay àöíi kyâ voång cuãa caác nhaâ àêìu tû. Nhòn
laåi quaá khûá ta thêëy rùçng tùng trûúãng
nhanh choáng àaä àeã ra sûå yïëu keám vïì cú
cêëu trïn ba khña caånh sau:
ˆ Thêm huåt taâi khoaãn vaäng lai úã mûác cao
àûúåc taâi trúå búãi caác khoaãn vay ngùæn
haån àaä àöåt ngöåt àêíy nïìn kinh tïë Àöng
AÁ vaâo tònh thïë àaão ngûúåc hoaân toaân.
ˆ Tùng trûúãng thõ trûúâng taâi chñnh trong
nûúác vaâ sûå höåi nhêåp vúái caác thõ trûúâng
trïn toaân cêìu khiïën cho sûå àiïìu chónh
trong nûúác trúã nïn löîi thúâi, khöng phuâ
húåp vaâ àêíy caác ngên haâng vaâo tònh
traång mêët cên àöëi giûäa taâi saãn coá vaâ
núå. Viïåc thiïëu caác quy àõnh thñch húåp
àaä taåo àiïìu kiïån cho caác ngên haâng vaâ
têåp àoaân coá àûúåc khaã nùng vay vöën tûâ
bïn ngoaâi khöng haån chïë vaâ sûå mêët cên
àöëi trong thúâi haån àaáo haån cuãa caác
khoaãn vay àaä laâm cho caác töí chûác naây
dïî bõ töín thûúng búãi caác cún biïën àöång
tiïìn tïå bêët thûúâng
ˆ Caác cöng ty, khöng coá caác nguöìn taâi
19
 chñnh thay thïë naâo khaác, àaä vay möåt
khoaãn tiïìn lúán tûâ ngên haâng àïí taâi trúå
cho sûå phaát triïín nhanh choáng cuãa
mònh, vaâ vò thïë hoå àaä trúã nïn coá tyã lïå
vöën vay trïn vöën goáp quaá cao, laâm cho
hoå phaãi chõu gaánh nùång laäi suêët cao.
Àiïìu quan troång cêìn lûu yá laâ caác
thêët baåi chñnh saách trong nûúác chó giaãi
thñch àûúåc möåt phêìn cho sûå xuêët hiïån khaã
nùng dïî bõ töín thûúng naây cuãa nïìn kinh
tïë vaâ caác cuöåc khuãng hoaãng hïå quaã sau
àoá. Thêët baåi cuãa thõ trûúâng taâi chñnh quöëc
tïë trong luác àang lïn cuäng nhû trong quaá
trònh àöí vúä cuäng coá yá nghôa khöng keám
phêìn quan troång. Baãn nùng cuãa bêìy, àaân
trong thõ trûúâng taâi chñnh àaä khöng giuáp
àûúåc bao nhiïu cho Àöng AÁ. Möåt àiïìu coân
àang tranh caäi laâ kyâ voång cuãa caác nhaâ àêìu
tû àaä trúã nïn biïën àöång hún do sûå thiïëu
vùæng caác dûä liïåu àûúåc chûáng thûåc vïì taâi
chñnh cöng ty, höì sú ngên haâng vaâ thêåm
chñ tònh hònh dûå trûä cuãa caác ngên haâng
trung ûúng. Trong nhûäng nùm buâng nöí
vaâ phaát triïín, viïåc thiïëu dûä liïåu laâm haån
chïë yá nghôa nhûäng lúâi caãnh baáo cêìn thêån
troång, coân trong khi àöí vúä thò noá laåi laâm
tùng thïm tònh traång hoaãng loaån. Tûúng
tûå nhû vêåy, caác töí chûác tû nhên xïëp haång
mûác àöå tñn nhiïåm vaâ caác nhaâ laâm cöng taác
àiïìu tiïët cuãa khöëi OECD, àùåc biïåt laâ úã Nhêåt
Baãn vaâ chêu Êu, àaä khöng bêåt àeân àoã àïí
coá thïí ngùn chùån viïåc cho vay quaá mûác.
Cuäng nhû vêåy, cêu hoãi àûúåc àùåt ra vïì caác
khoaãn tiïìn cûáu trúå súám cuãa caác töí chûác àa
phûúng; vúái sûå nhêån thûác muöån maâng
rùçng phaãi chùng hoå àaä thu heåp laåi hay hoå
àaä vö tònh àêíy nïìn kinh tïë cuãa caác nûúác
naây luán sêu hún vaâo tònh traång suy thoaái?
Liïåu caác chûúng trònh naây laâ quaá toaân diïån
hay caác chûúng trònh naây àaä laâm quaá taãi
nùng lûåc hoaåch àõnh chñnh saách trong
nûúác cuãa caác quöëc gia naây? Cêu traã lúâi xaác
àaáng cho nhûäng vêën àïì naây vaâ nhûäng vêën
àïì khaác nûäa àoâi hoãi phaãi coá caác cuöåc nghiïn
cûáu khaác vaâ sêu hún. Nhûng dêîu sao, roä
raâng laâ caách xûã lyá vêën àïì khaác nhau cuãa
caác töí chûác tû nhên vaâ nhûäng chñnh saách
quöëc nöåi khaác nhau trong voâng möåt hoùåc
hai nùm trûúác cuöåc khuãng hoaãng rêët coá
20 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
thïí àaä chùån àûáng àûúåc cuöåc khuãng hoaãng
hoùåc kiïìm chïë chuáng úã nhûäng giai àoaån
àêìu. Cuöåc khuãng hoaãng khöng phaãi laâ do
àõnh mïånh àùåt ra tûâ trûúác.
Mùåc dêìu coân coá nhiïìu vêën àïì cêëp
thiïët cêìn àûúåc laâm saáng toã, nghiïn cûáu naây
chó têåp trung vaâo giaãi quyïët hai cêu hoãi:
Khu vûåc coá aáp duång nhûäng chñnh
saách naâo àïí khùæc phuåc nhûäng vêën àïì
nghiïm troång cuãa mònh vaâ thiïët lêåp sûå
phuåc höìi vûäng chùæc? Cuöåc khuãng hoaãng
Àöng AÁ àûúåc xem laâ cêu chuyïån vïì sûå tùng
trûúãng nhanh choáng àûúåc xêy dûång trïn
möåt nïìn moáng khöng vûäng chùæc maâ sau
àoá àaä phaãi àûúng àêìu vúái gioá baäo cuãa thõ
trûúâng vöën quöëc tïë. Giúâ àêy, trêån àöång àêët
taâi chñnh àaä xuêët hiïån, khu vûåc seä phaãi
xêy dûång sûå thaânh cöng trïn möåt nïìn taãng
múái, trïn sûå caånh tranh thûúng maåi, trïn
sûå vûäng maånh cuãa khu vûåc taâi chñnh vaâ
trïn cú súã kiïím soaát vaâ taâi trúå cho caác vûåc
doanh nghiïåp. Ba chûúng sau seä xem xeát
chi tiïët hún, daânh sûå quan têm àùåc biïåt
hún túái caác möëi liïn kïët giûäa caác chñnh saách
kinh tïë vô mö vaâ vi mö. ÚÃ möîi chûúng seä
tòm hiïíu caác yïëu töë cöët loäi cuãa vêën àïì, trònh
baây baáo caáo tiïën àöå cuãa caác haânh àöång àûúåc
aáp duång trong nhûäng nùm àêìu sau khi coá
cuöåc khuãng hoaãng vaâ àûa ra quan àiïím
vïì caác chñnh saách trong tûúng lai.
Khi àaä taåo àûúåc sûå höìi phuåc thò caác
nûúác seä laâm thïë naâo àïí duy trò phaát triïín
lêu bïìn? Thêåm chñ trûúác nùm 1997, caác
vêën àïì cêëu truác sêu xa - trong khu vûåc
cöng ty vaâ khu vûåc taâi chñnh, baão trúå xaä
höåi vaâ möi trûúâng - àaä àoâi hoãi coá sûå quan
têm nhiïìu hún nïëu nhû tiïën böå àûúåc duy
trò. Caác nhoám coá thu nhêåp thêëp vaâ möi
trûúâng roä raâng àaä bõ aãnh hûúãng maånh meä.
Trong khi chñnh phuã àaä nöî lûåc giaãi quyïët
vêën àïì naây trong nhiïìu nùm, viïåc khai
thaác bûâa baäi phuåc vuå phaát triïín kinh tïë
kïí tûâ thaáng Baãy 1997 àaä khiïën cho caác
giaãi phaáp naây caâng trúã nïn bûác xuác hún.
Chûúng 5 vaâ 6 têåp trung vaâo caác khu vûåc
xaä höåi vaâ möi trûúâng vaâ chûúng cuöëi cuâng
seä àïì cêåp chiïën lûúåc cuãa khu vûåc àöëi vúái
viïåc khöi phuåc vaâ phaát triïín kinh tïë.
Chuá thñch vúái nhiïìu nûúác khaác.

1. Ngûúä n g ngheâ o khöí theo tiïu 7. Caác yïëu töë khuãng hoaãng tiïìn tïå
chuêín quöëc tïë laâ mûác thu nhêåp 1 USD/ vaâ vô mö chiïëm 16% töíng laäi suêët danh
ngaây àûúåc tñnh dûåa trïn khaái niïåm ngang nghôa bònh quên khoaãng 16% trong suöët
bùçng sûác mua theo mûác giaá nùm 1985. giai àoaån naây, trong khi tyã lïå khöng bõ ruãi
ro àöëi vúái àöìng àö la chiïëm trung bònh
2. Caác yïëu töë khaác cuäng rêëët quan 28% chñ phñ laäi suêët danh nghôa.
troång: tyã lïå tiïët kiïåm cao cuãa chñnh phuã
vaâ doanh nghiïåp, sûå öín àõnh kinh tïë vô mö, 8. Ngoaåi trûâ Thaái Lan, caác nhaâ àêìu
chñnh saách dên söë vaâ caác chñnh saách khaác tû nûúác ngoaâi roä raâng laâ khöng àoáng vai
cuãa chñnh phuã troâ gêy ra cuöåc khuãng hoaãng. Söë liïåu vïì
caác quyä tûúng trúå vaâ quyä hûu trñ nùæm cöí
3. Trong àoá, xem Ngên haâng Thïë phêìn vöën goáp vaâ caác taâi saãn khaác úã caác nûúác
giúái. Pheáp maâu nhiïåm cuãa Àöng AÁ nùm Àöng AÁ khöng cho thêëy möåt doâng vöën lúán
1993, Ngên haâng phaát triïín chêu AÁ, Chêu ài ra khoãi caác nûúác naây trong giai àoaån
AÁ phaát triïín, 1997. thaáng Baãy - Mûúâi hai 1997. Caác nhaâ àêìu
4. Ûúác tñnh tùng trûúãng TFP úã chêu tû nûúác ngoaâi dûúâng nhû àaä giaãm lûúång
AÁ so vúái caác nghiïn cûáu gêìn àêy, àûúåc lûåa taâi saãn nùæm giûä trûúác khi coá cuöåc khuãng
choån theo phûúng phaáp tñnh, theo quöëc gia hoaãng, àùåc biïåt trong trûúâng húåp cuãa Thaái
vaâ khoaãng thúâi gian tñnh. Lan, vaâ tùng lûúång taâi saãn nùæm giûä, àùåc
biïåt trong möåt vaâi thaáng àêìu cuãa nùm
Ûúác tñnh vïì sûå tùng trûúãng TFP cuãa Àöng AÁ 1998. Caác quyä vaâ caác nhaâ àêìu tû ngùæn haån
Pheáp
maâu
àoáng vai troâ haån chïë trong viïåc chêm ngoâi
Bosworth & nhiïåm cho cuöåc khuãng hoaãng (xem Eichengreen
Collins Young cuãa Àöng Sarel vaâ Mathleson). Vöën àûúåc ruát öì aåt ra khoãi
(1996) (1995) AÁ (1993) (1997) khu vûåc chuã yïëu do: (a) caác nhaâ cho vay
Höìng Cöng 2,3 3,4
nûúác ngoaâi miïîn cûúäng quay voâng caác
Inàönïsia 0,8 1,5 1,2
khoaãn cho vay ngùæn haån sau thaáng Mûúâi
Haân Quöëc 1,5 1,7 2,2
Malaisia 0,9 0,5 2,0
hai 1997 (laâm cho khoaãng 50 tyã USD vöën
Philippin - 0,4 -0,8 ra khoãi khu vûåc àöëi vúái caác nûúác bõ aãnh
Singapo 1,5 0,2 2,1 2,2 hûúãng) vaâ (b) viïåc caác têåp àoaân trong nûúác
Àaâi Loan (TQ) 2,0 2,1 2,7 mua ngoaåi tïå àïí trang traãi caác khoaãn núå
Thaái Lan 1,8 1,3 2,0 vaâ trong trûúâng húåp cuãa lnàönïsia laâ viïåc
Àöng AÁ 1,1 ruát chaåy vöën ra nûúác ngoaâi.
Myä 0,3 0,3
Caác nûúác cöng 9. Viïåc phên àõnh taách biïåt aãnh
nghiïåp khaác 1,1 hûúãng lan toaã vúái nhûäng chuyïín dõch
àöìng thúâi do coá nhûäng àiïím àöìng nhêët
5. Phêìn naây dûåa vaâo baâi viïët cuãa
trong nhûäng biïën àöång úã nhûäng yïëu töë cú
P.Alba. A.Bhattacharya, S. Claessens.
baãn laâ àiïìu rêët quan troång. Tuy nhiïn,
S.Ghosh vaâ L.Hernandez, “Tñnh dïî biïën
trong thûåc tïë, àiïìu naây laâ rêët khoá khùn.
àöång vaâ dïî lêy lan trong möåt thïë giúái taâi
Vñ duå nhû giaá caác taâi saãn phaãn aánh kyâ
chñnh gùæn kïët chùåt cheä: nhûäng baâi hoåc ruát
voång cuãa thõ trûúâng vïì söë tiïìn thûåc thu vïì
ra tûâ kinh nghiïåm cuãa Àöng AÁ gêìn àêy”.
trong tûúng lai seä lïå thuöåc vaâo kyâ voång
Baáo caáo trònh baây taåi PAFTAD, Phiïn hoåp
àöëi vúái caác thöng söë kinh tïë cú baãn vaâ quan
lêìn thûá 24 “Tûå do hoaá vaâ caãi caách taâi chñnh
niïåm cuãa thõ trûúâng vïì mûác àöå ruãi ro vaâ
chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng”, ngaây 20-22
khaã nùng sùén saâng chêëp nhêån ruãi ro. Nïëu
thaáng Nùm 1998. Chiïìng Mai. Thaái Lan
nhûäng àiïìu kiïån cùn baãn vaâ mûác àöå ruãi ro
6. Kaminsky vaâ Richart. 1997 thay àöíi tûúng tûå nhau úã têët caã caác nûúác
khùèng àõnh rùçng phaát hiïån naây cuäng àuáng Àöng AÁ trong giai àoaån naây, thò nhûäng

Cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ: Möåt caách nhòn khaái quaát 21
chuyïín dõch àöìng thúâi coá thïí gia tùng nhû
laâ möåt phaãn ûáng húåp lyá, têët yïëu cuãa thõ
trûúâng. Tûúng tûå nhû vêåy, doâng vöën coá
thïí thïí hiïån caác dõch chuyïín àöìng thúâi do
coá nhûäng thay àöíi tûúng tûå àöëi vúái nhûäng
yïëu töë cú baãn.
10. Mc. Kibbon vaâ Martin. 1998, kïët
luêån tûâ caách lêåp mö hònh cuãa hoå rùçng “sûå
22 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
lan truyïìn khöng phaát sinh thöng qua
thûúng maåi trûåc tiïëp hoùåc thöng qua taâi
khoaãn vöën” (1998:43). Xem Hoekman vaâ
Martin. 1998.
11. Xem Calvo vaâ Reinhart àïí coá
bùçng chûáng vïì caác nûúác Myä Latinh sau
cuöåc khuãng hoaãng Mïhicö 1995.
 Chûúnghai
Thûúng maåi vaâ caånh tranh

“Hai taâu chúã göî cho töí húåp Weyerhaeuser úã khu vûåc Têy Bùæc Thaái Bònh Dûúng
thaã neo trïn vuâng biïín ngoaâi khúi Haân Quöëc, haâng hoaá chúã trïn taâu khöng àûúåc giao
chuyïín - coá thïí laâ khöng thïí giao chuyïín. Chó laâ vò khi caác taâu naây cêååp caãng, caác khaách
haâng Haân Quöëc tûâ chöëi thanh toaán söë göî maâ hoå khöng coân cêìn duâng àïí dûång nhaâ vaâ söë
àöì göî maâ hoå cuäng khöng thïí baán àûúåc khi cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh chêu AÁ lan ra

Cöng ty Tiffany, vöën kinh doanh phaát àaåt caác àöì trang sûác trïn Àaåi löå söë nùm (úã
New York - N.D), cuäng àang vêåt löåån vúái taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng úã Hawaii, khaách
du lõch Nhêåt Baãn vöën laâ nhûäng ngûúâi thûúâng àïën àêy vaâ mua nhûäng thûá haâng naây gêìn
àêy àaä khöng coân trúã laåi nûäa. Vaâ haäng kinh doanh giaây khöíng löì Reebok International
baáo caáo rùçng haâng hoaá baán cho caác khaách haâng chêu AÁ cuãa haäng àaä giaãm suát. Haäy gheá
qua cûãa haâng kinh doanh giaây Rockport möåt àaåi lyá cuãa haäng Reebok - nùçm caånh khu
buön baán sêìm uêët Myondong cuãa thuã àö Seoul. Do coá quaá ñt khaách haâng àïí phuåc vuå, caác
nhên viïn baán haâng núi àêy giïët thúâi gian bùçng caách lau boáng nhûäng àöi giaây baây baán “
- Louis Uchitelle , “Caác nïìn kinh tïë chêu AÁ gùåp khoá khùn àang gêy nhûäng maãng töëi lïn
nïìn kinh tïë Myä”, Túâ New York Times, ngaây 14 thaáng Mûúâi hai 1997.

Thûúng maåi àaä tûâng laâ àöång lûåc tùng trûúãng cuãa sûå phaát triïín
nhanh choáng cuãa Àöng AÁ trong suöët 30 nùm qua. Àïí thuác àêíy xuêët
khêíu phaát triïín, chñnh phuã caác nûúác Àöng AÁ luác àêìu àaä àûa ra caác
biïån phaáp khuyïën khñch khaác nhau nhû giaãm thuïë, höî trúå mua
nguyïn vêåt liïåu àêìu vaâo, cêëp tñn duång vúái laäi suêët cho vay ûu àaäi.
Nhûäng biïån phaáp chñnh saách naây àûúåc thuác àêíy búãi niïìm tin rùçng
khi chuyïín dõch cú cêëu kinh tïë cöng nghiïåp hûúáng vaâo caác ngaânh
kinh tïë múái vaâ hiïån àaåi hún seä laâm tùng caác cú höåi àaåt àûúåc möåt nïìn
kinh tïë nùng àöång coá mûác lúåi tûác cao nhúâ quy mö lúán. Sau àoá thò sûå
phuå thuöåc vaâo caác biïån phaáp chñnh saách coá tñnh bao quaát hún ngaây
caâng cao, àoá laâ caác caãi caách thûúng maåi vaâ chïë àöå àêìu tû, tyã giaá höëi
àoaái húåp lyá vaâ caác chñnh saách kinh tïë vô mö khaác. Do vêåy, phêìn àoáng
goáp cuãa thûúng maåi vaâo GDP (töíng saãn phêím quöëc nöåi) àaä tùng lïn
àaáng kïí, tûâ 15% nùm 1970 lïn hún 50% trong nùm 1995. Xuêët khêíu
tùng hún 10% hêìu nhû möîi quyá. Trong thúâi kyâ 1970-1995, giaá trõ
23
xuêët khêíu bònh quên àêìu ngûúâi tùng tûâ
100 lïn 400 USD úã Haân Quöëc vaâ tûâ 80 USD
lïn 850 USD úã Thaái Lan.
Nhûng sang nùm 1996, thûúng maåi
giaãm maånh vúái quy mö suy giaãm chûa
tûâng thêëy trong lõch sûã gêìn àêy. Tûâ quyá
I-1995, tùng trûúãng xuêët khêíu úã nùm nûúác
Àöng AÁ (Thaái Lan, Haân Quöëc, Inàönïsia,
Malaisia vaâ Philippin) vaâ caác nûúác Àöng
AÁ khaác tûâ mûác cao kyã luåc bùæt àêìu giaãm
maånh (xem biïíu àöì 2.1). Àïën hïët quyá I-
1996, tùng trûúãng xuêët khêíu giaãm xuöëng
bùçng 0 úã nùm nûúác Àöng AÁ noái trïn vaâ
xuöëng mûác êm úã caác nûúác Àöng AÁ khaác,
trong àoá coá caã Trung Quöëc vaâ caác nïìn kinh
tïë múái cöng nghiïåp hoaá (NIES). Nhû àaä
àïì cêåp trong chûúng I, nhûäng sûå kiïån naây
xaãy ra àöìng thúâi vúái nhûäng taác àöång xêëu
ngaây möåt gia tùng caã tûâ bïn trong lêîn bïn
ngoaâi úã caác quöëc gia naây. Khi maâ nhûäng
tin tûác vïì tònh hònh tùng trûúãng xuêët khêíu
àang giaãm ài úã têët caã caác nûúác Àöng AÁ -
möåt khu vûåc núi maâ thûúng maåi laâ möåt
àöång lûåc thuác àêíy tùng trûúãng quan troång
hún bêët cûá möåt núi naâo khaác trïn thïë giúái
- lan ra thò nhûäng möëi lo ngaåi vïì caác yïëu
töë taác àöång tûâ bïn ngoaâi vaâ caác vêën àïì
caånh tranh trúã nïn roä neát hún.
Chûúng naây àùåt ra nhûäng cêu hoãi:
sûå suy giaãm xuêët khêíu coá phaãi laâ möåt vêën
BIÏÍU ÀÖÌ 2.1
Nguöìn: IMF, IFS.
24 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
àïì mang tñnh chu kyâ coá thïí giaãi quyïët möåt
caách tûúng àöëi nhanh choáng thöng qua
àiïìu chónh tyã giaá hay àêy laâ möåt vêën àïì
coá tñnh cú cêëu sêu sùæc hún? Liïåu xuêët khêíu
coá dêîn túái sûå höìi phuåc nïëu nhû khu vûåc
vêîn chòm trong sûå suy thoaái?
Nhûäng nguyïn nhên suy giaãm xuêët
khêíu nùm 1996
Sûå suy giaãm tùng trûúãng xuêët khêíu
gêìn àêy phaãn aánh nhûäng yïëu töë coá tñnh
chu kyâ trong nïìn kinh tïë thïë giúái vaâ caã
trong phaåm vi nïìn kinh tïë khu vûåc. Àoá laâ:
ˆ Tùng trûúãng thûúng maåi thïë giúái giaãm
maånh
ˆ Àöìng yïn xuöëng giaá taåi Nhêåt Baãn
ˆ Sûå lïn giaá cuãa tyã giaá thûåc úã möåt söë nûúác
Àöng AÁ
ˆ Giaá möåt söë mùåt haâng xuêët khêíu chuã
yïëu úã möåt söë nûúác trong khu vûåc giaãm
àaáng kïí.
Tûâ mûác cao kyã luåc coá tñnh chu kyâ
trong nùm 1995, tùng trûúãng xuêët khêíu
thïë giúái giaãm maånh nhêët trong voâng 15
nùm qua, tûâ khoaã n g 20% xuöë n g coâ n
khoaãng 4% tñnh theo giaá trõ àöìng àö la
Myä trong voâng möåt nùm. ÚÃ khu vûåc Àöng
AÁ, tùng trûúãng xuêët khêíu giaãm àïìu, mùåc
duâ mûác àöå suy giaãm coá khaác nhau úã möîi
nûúác (xem baãng 2.1). Riïng úã nùm nûúác
Àöng AÁ, Thaái Lan bõ taác àöång nghiïm
troång nhêët, coá mûác tùng xuêët khêíu danh
nghôa êm trong nùm 1996, sau àoá àïën Haân
Quöëc. Kïí tûâ nùm 1996 trúã ài, mûác tùng
xuêët khêíu khu vûåc vêîn àaåt mûác thêëp,
ngoaåi trûâ Philippin vaâ Trung Quöëc.
Àöìng yïn mêët giaá maånh trong nùm
1995 àaä laâm trêìm troång thïm nhûäng taác
àöång tiïu cûåc cuãa suy giaãm xuêët khêíu thïë
giúái lïn nhiïìu nûúác Àöng AÁ. Nhêåt Baãn
vûâa laâ möåt thõ trûúâng chñnh cuãa caác nhaâ
saãn xuêët Àöng AÁ khaác, laåi vûâa laâ möåt àöëi
thuã caånh tranh trïn caác thõ trûúâng xuêët
khêíu. Mùåc duâ thúâi gian trûúác àoá, tûâ nùm
1992 àïën 1994, àöìng yïn lïn giaá àaä àêíy
nhêåp khêíu tùng nhanh, nhûng ngay sau
 BAÃNG 2.1 BIÏÍUUÀÖÌ
BIÏÍ ÀÖÌ2.2
2.2
Xuêët khêíu gêìn àêy cuãa Àöng AÁ giaãm
(Tñnh % theo giaá trõ àöìng USD)
1994 1995 1996 1997
Thaái Lan 19 20 -1 3
Haân Quöëc 14 23 4 5
Inàönïsia 8 12 9 7
Malaysia 20 21 6 1
Phillipin 17 24 14 21
Trung Quöëc 25 19 2 21
Höìng Cöng (Trung Quöëc) 11 13 4 4
Singapo 24 18 5 -1
Àaâi Loan (Trung Quöëc) 9 17 4 4
9 nûúác Àöng AÁ 19 21 4 8
Nhêåt Baãn 9 10 -8 2
Myä 9 12 7 10
Thïë giúái 14 20 4 4

Nguöìn: IMF, IFS, ûúác tñnh

àoá àöìng yïn àöåt ngöåt giaãm giaá àaä àêíy giaá Nguöìn: IMF, IFS.
trõ thûåc cuãa haâng hoaá nhêåp khêíu tuöåt döëc.
Àiïìu naây chuã yïëu àaä taác àöång àïën caác nûúác BIÏÍUUÀÖÌ
BIÏÍ ÀÖÌ2.3
2.3
vaâ laänh thöí trong khu vûåc coá cú cêëu xuêët
khêíu tûúng tûå vúái Nhêåt Baãn nhû Haân
Quöëc, Höìng Cöng vaâ Trung Quöëc. Nùm
1996, nhêåp khêíu cuãa Nhêåt Baãn tûâ Haân
Quöëc giaãm 8,5% vaâ tûâ Höìng Cöng giaãm
6,6%, trong khi àoá nhêåp khêíu tûâ Trung
Quöëc, núi sûã duång nhiïìu lao àöång hún, laåi
tùng 10% vaâ tûâ Philippin laâ hún 23%.
Àöìng yïn xuöëng giaá cuäng taác àöång maånh
àïën tònh hònh xuêët khêíu cuãa khu vûåc túái
caác thõ trûúâng cuãa caác nïìn kinh tïë chêåm
phaát triïín, nhûäng núi maâ caác quöëc gia vaâ
laänh thöí cöng nghiïåp hoaá cuãa Àöng AÁ -
Höìng Cöng, Àaâi Loan, Singapo vaâ Haân
Quöëc - caånh tranh vúái Nhêåt Baãn. Àiïìu naây
àùåc biïåt àuáng vúái Haân Quöëc laâ nûúác coá Ghi chuá: Tùng coá nghôa laâ lïn giaá
mûác tùng trûúãng xuêët khêíu thûåc luön coá Nguöìn: Quyä tiïìn tïå quöëc tïë.
xu hûúáng phaãn aánh nhûäng thay àöíi trong
tyã giaá giûäa àöìng yïn vaâ àö la Myä, tûác laâ Möåt söë nïìn kinh tïë chêu AÁ cuäng chõu
tùng khi àöìng yïn lïn giaá vaâ giaãm khi sûå taác àöång búãi sûå giaãm giaá maånh caác mùåt
àöìng yïn xuöëng giaá (xem biïíu àöì 2.2). haâng xuêët khêíu chñnh cuãa hoå. Tñnh dûåa
trïn giaá nhêåp khêíu cuãa Myä theo xuêët xûá
Mùåc duâ tònh hònh tyã giaá cuãa khu haâng hoaá, giaá nhêåp khêíu tûâ caác nûúác chêu
vûåc trong nhûäng nùm 1990 laâ öín àõnh, AÁ giaãm maånh nhêët, giaãm 25% so vúái giaá
song möåt söë nûúác Àöng AÁ àaä bùæt àêìu coá nhêåp khêíu cuãa caác nûúác cöng nghiïåp phaát
tònh traång tyã giaá thûåc tïë lïn giaá tûâ giûäa triïín (xem biïíu àöì 2.4). Riïng khu vûåc
nùm 1995 cho àïën quyá II-1997 (xem biïíu chêu AÁ, chó coá Philippin coá mûác giaá xuêët
àöì 2.3), kïí caã Philippin (15%), Thaái Lan khêíu tùng trong thúâi gian àêìu xaãy ra cuöåc
(12%) vaâ Inàönïsia (11%). Viïåc lïn giaá naây khuãng hoaãng.
coá thïí àaä gêy taác haåi àïën tònh hònh xuêët
khêíu cuãa nhûäng nûúác naây. Giaãm giaá nhiïìu nhêët xaãy ra vúái

Thûúng maåi vaâ caånh tranh 25

 BIÏÍUUÀÖÌ
ÀÖÌ2.4
2.4 ngaåch xuêët khêíu haâng àiïån tûã cuãa nûúác
BIÏÍ
naây - giaãm tûâ mûác cao nhêët khoaãng 150
USD/chiïëc nùm 1993 xuöëng dûúái 10 USD
chiïëc trong nùm 1997. Giaá caác mùåt haâng
saãn xuêët coá tyã lïå sûã duång nhiïìu nhên cöng,
nhû saãn phêím dïåt kim vaâ may mùåc, öín
àõnh hún - àêy laâ möåt lyá do quan troång àïí
Trung Quöëc, möåt nûúác vêîn chuã yïëu dûåa
vaâo phûúng thûác saãn xuêët coá sûã duång
nhiïìu nhên cöng hún, duy trò àûúåc mûác
tùng trûúãng xuêët khêíu cao (xem biïíu àöì
2.5).
Chu kyâ hay cú cêëu?
Mùåc duâ viïåc giaãm tùng trûúãng xuêët
khêíu cuãa Àöng AÁ trong nùm 1996 vaâ thúâi
gian sau àoá coá thïí phêìn nhiïìu laâ do sûå
höåi tuå bêët bònh thûúâng vaâ rêët khöng may
cuãa caác yïëu töë tiïu cûåc coá tñnh chu kyâ, song
BIÏÍU ÀÖÌ 2.5
BIÏÍU ÀÖÌ 2.5 coân coá nhûäng vêën àïì caånh tranh hay cú
cêëu taác àöång dêîn túái sûå suy giaãm naây. Möåt
söë yïëu töë khöng öín àõnh àaä àûúåc phaát hiïån
khi nghiïn cûáu tiïën trònh vaâ cú cêëu cuãa
hïå thöëng xuêët khêíu úã Àöng AÁ. Möåt trong
nhûäng khña caånh nöíi bêåt trong hoaåt àöång
xuêët khêíu cuãa Àöng AÁ laâ sûå chuyïín dõch
nhanh trong thaânh phêìn mùåt haâng xuêët
khêíu tûâ caác ngaânh coá tyã lïå sûã duång nhên
cöng vaâ taâi nguyïn cao sang nhûäng ngaânh
coá tyã lïå sûã duång vöën vaâ kyä thuêåt cao hún
(xem biïíu àöì 2.6). Nùm 1990, hêìu hïët caác
nûúác vaâ laänh thöí Àöng AÁ vêîn coân phuå
thuöåc nhiïìu vaâo caác mùåt haâng xuêët khêíu
dûåa trïn thïë maånh taâi nguyïn, chiïëm
khoaãng 40% töíng söë haâng xuêët khêíu úã
Trung Quöëc, Thaái Lan vaâ Singapo; 54% úã
Malaisia; 72% úã Inàönïsia. Höìng Cöng,
Haân Quöëc vaâ Àaâi Loan chuã yïëu phuå thuöåc
vaâo caác saãn phêím àûúåc saãn xuêët bùçng cöng
nghïå thêëp - khoaãng 60% caác saãn phêím
xuêët khêíu. Àöìng thúâi, khoaãng 30% haâng
xuêët khêíu cuãa Malaisia vaâ Singapo laâ caác
saãn phêím àûúåc saãn xuêët bùçng cöng nghïå
Nguöìn: Böå Lao àöång Myä cao, trong khi àoá Trung Quöëc laåi khöng
ngaânh cöng nghiïåp àiïån tûã, àùåc biïåt àöëi xuêët khêíu nhûäng mùåt haâng naây. Àïën nùm
vúái maáy vi tñnh, linh kiïån baán dêîn vaâ viïîn 1996, coá sûå thay àöíi lúán trong cú cêëu xuêët
thöng, nhûä n g mùå t haâ n g maâ Àöng AÁ khêíu cuãa Àöng AÁ. Singapo vaâ Malaisia
chuyïn saãn xuêët. Haân Quöëc bõ taác àöång àaä tùng gêëp àöi söë lûúång haâng xuêët khêíu
àùåc biïåt maånh khi chñp maáy tñnh DRAM àûúåc saãn xuêët bùçng cöng nghïå cao cuãa hoå.
16 MB - mùåt haâng chiïëm phêìn lúán kim Coâ n Thaá i Lan thò tùng gêë p 3 lêì n .

26 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi

Inàönïsia àaä giaãm xuêët khêíu caác mùåt lûåc bònh quên àêìu ngûúâi tùng nhanh hún
haâng àûúåc saãn xuêët dûåa vaâo thïë maånh taâi caác nûúác àang phaát triïín khaác song trong
nguyïn, nhûng hêìu hïët caác mùåt haâng xuêët nhûäng nùm gêìn àêy, caã hai yïëu töë “àêíy”,
khêíu vêîn laâ nhûäng haâng hoaá cêëp thêëp nïëu vaâ “keáo” àïìu àaä taác àöång àêíy nhanh viïåc
àem xïëp trïn nêëc thang so saánh mûác àöå chuyïín àöíi cú cêëu naây úã caác nûúác Àöng AÁ
sûã duång cöng nghïå. Coân nïëu so saánh vïì cú so vúái caác khu vûåc àang phaát triïín khaác.
cêëu, thò cú cêëu xuêët khêíu cuãa Mïhicö thay Trûúác hïët, sûå caånh tranh trïn thõ trûúâng
àöíi ñt hún trong cuâng thúâi gian naây. haâng hoaá àûúåc saãn xuêët vúái tyã lïå sûã duång
nhên cöng cao hún tûâ nhûäng nûúác saãn xuêët
Thûåc traång naây khöng phaãn aánh sûå coá mûác chi phñ thêëp nhû Trung Quöëc coá
suy giaãm vïì tñnh caånh tranh hay caác vêën thïí àaä laâ möåt yïëu töë “àêíy” quan troång,
àïì cú cêëu khaác, maâ phaãn aánh sûå giaânh àùåc biïåt trong nhûäng nùm gêìn àêy. Thûá
thïm thõ phêìn vaâ chuyïín àöíi nhanh choáng hai, àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâi tûâ
do thûúng maåi vaâ àêìu tû mang laåi, möåt caác nûúác phaát triïín laâ möåt àöång lûåc àùçng
àiïìu chùæc chùæn xaãy ra vïì mùåt lyá thuyïët. sau yïëu töë “keáo” ngay taåi caác nïìn kinh tïë
Coân àiïìu bêët bònh thûúâng úã àêy laâ töëc àöå múái cöng nghiïåp hoaá (NIEs) thïë hïå thûá
chuyïín àöíi cú cêëu xuêët khêíu. hai úã Àöng AÁ. Thûá ba, sûå phên böí laåi cú
Àiïìu gò êín sau hiïån tûúång naây? Mùåc súã saãn xuêët cuãa caác nïìn kinh tïë múái cöng
duâ sûå chuyïín àöíi cú cêëu nhanh úã Àöng AÁ nghiïåp hoaá thïë hïå möåt (Haân Quöëc, Höìng
coá gùæn vúái thûåc tïë laâ sûå tñch tuå vöën vaâ nhên Cöng, Àaâi Loan vaâ Singapo) sang caác nûúác
laáng giïìng vaâo cuöëi nhûäng nùm 1980 khi
maâ tiïìn lûúng vaâ chi phñ úã caác nûúác naây
BIÏÍ
BIÏÍUUÀÖÌ
ÀÖÌ2.6
2.6 tùng lïn cuäng laâm maånh thïm yïëu töë
“keáo”.
Chõu taác àöång cuãa caác yïëu töë naây,
cú cêëu xuêët khêíu Àöng AÁ coá nhûäng neát
àùåc trûng laâ: (a) súám thoaát khoãi cú cêëu
xuêët khêíu caác mùåt haâng àûúåc saãn xuêët
vúái tyã lïå sûã duång nhiïìu nhên cöng hún, sûã
duång tay nghïì thêëp; (b) chuyïn mön hoaá
vaâo caác mùåt haâng xuêët khêíu saãn xuêët bùçng
cöng nghïå cao, chuã yïëu laâ haâng àiïån tûã;
vaâ (c) coá caác möëi liïn kïët trong khu vûåc
chùåt cheä. Nhûäng neát àùåc trûng naây àaä laâm
caác nïìn kinh tïë Àöng AÁ ngaây caâng trúã nïn
phuå thuöåc lêîn nhau vaâ vaâo möåt söë ñt hún
caác saãn phêím xuêët khêíu cuãa mònh. Mùåc
duâ nhûäng nûúác naây àaä thïí hiïån khaã nùng
thñch ûáng vúái caác thay àöíi tûâ bïn ngoaâi
trong caác thêåp kyã qua, song cú cêëu xuêët
khêíu múái naây coá thïí àaä àùåt hoå trûúác ruãi ro
Ghi chuá: Caác saãn phêím sûåa vaâo taâi nguyïn (RB) tûác laâ caác àöì ùn qua chïë biïën lúán hún vïì bêët öín àõnh xuêët khêíu vaâ “nguy
vaâ thuöëc laá, caác saãn phêím göî àún giaãn, caác saãn phêím loåc dêìu, têíy nhuöåm, da
thuöåc (khöng phaãi laâ caác saãn phêím bùçng da), saãn phêím cao su vaâ hoaá hûäu cú;
cú lêy lan”.
caác saãn phêím sûã duång cöng nghïå thêëp (LT) nhû caác saãn phêím dïåt, may mùåc,
giaây deáp vaâ caác saãn phêím bùçng da khaác, àöì chúi, caác saãn phêím nhûåa, àöì nhûåa
Caånh tranh giûäa Trung Quöëc vaâ caác
vaâ kim loaåi àún giaãn, trang bõ nöåi thêët, thuyã tinh; caác saãn phêím sûã duång cöng nûúác xuêët khêíu coá chi phñ thêëpë khaác
nghïå trung bònh (MT) tûác laâ caác saãn phêím ö tö, hoaá chêët, maáy cöng nghiïåp vaâ
nhûäng saãn phêím àiïån tûã àún giaãm; vaâ nhûäng saãn phêím sûã duång cöng nghïå Sûå tham gia nhanh cuãa Trung Quöëc
cao (HT) tûác laâ caác hoaá phêím, dûúåc phêím, maáy moác àiïån tûã vaâ àiïån maáy phûác
taåp vaâ caác duång cuå chñnh xaác. Caác söë liïåu gêìn caác cöåt laâ tyã troång thûåc trong töíng vaâo caác thõ trûúâng thïë giúái coá thïí àaä thuác
kim ngaåch xuêët khêíu cuãa danh muåc mùåt haâng tûúng ûáng trong nùm 1996. àêíy caác nûúác chêu AÁ coá thu nhêåp thêëp hún

Thûúng maåi vaâ caånh tranh 27

súám thoaát nhanh ra khoãi tònh traång xuêët
khêíu nhûäng mùåt haâng àûúåc saãn xuêët vúái
tyã lïå sûã duång lao àöång cao. Caãi töí cú cêëu -
àiïìu maâ Trung Quöëc àaä thûåc hiïån trong
vaâi nùm gêìn àêy -cuâng vúái nhûäng taác àöång
tûå thên cuãa àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâi
vaâ xuêët khêíu, àaä caãi thiïån àaáng kïí khaã
nùng caånh tranh quöëc tïë cuãa Trung Quöëc.
Tuy nhiïn, caác chñnh saách tyã giaá laåi khöng
àem laåi möåt thuêån lúåi àaáng kïí naâo cho võ
thïë caånh tranh cuãa Trung Quöëc (xem höåp
2.1).
Biïíu àöì 2.7 cho thêëy thõ phêìn cuãa
Trung Quöëc trïn thõ trûúâng thïë giúái àöëi
vúái nhoám saãn phêím (àûúåc xaác àõnh trong
Danh muåc phên loaåi thûúng maåi quöëc tïë
tiïu chuêín hai con söë (SITC)) tûâng laâ
nhûäng haâng hoaá xuêët khêíu thuöåc 10 mùåt
haâng dêîn àêìu cuãa Inàönïsia, Malaisia vaâ
Thaá i Lan trong caá c nùm 1988-1990 .
Malaisia vaâ Thaái Lan tiïëp tuåc tùng thõ
phêìn thïë giúái àöëi vúái 10 mùåt haâng xuêët
khêíu àûáng àêìu cuãa hoå, nhûng vúái töëc àöå
thêë p hún nhiïì u so vúá i Trung Quöë c .
Inàönïsia àaä mêët thõ phêìn trïn thõ trûúâng
thïë giúái àöëi vúái nhûäng saãn phêím naây.
Gia tùng thõ phêìn àöëi vúái caác saãn
phêím àûáng àêìu cuãa Inàönïsia, Malaisia
vaâ Thaái Lan suy giaãm coá thïí laâ do möåt söë
yïëu töë. Àiïìu naây coá thïí phaãn aánh sûå
chuyïín dõch thöng thûúâng sang caác saãn
phêím cao cêëp hún, àiïìu naây hùèn àaä xaãy
ra möåt caách àöåc lêåp vúái caác haânh àöång cuãa
Trung Quöëc, hay coá thïí àaä thûåc sûå phaãn
aánh möåt sûå àöíi chöî trïn thõ trûúâng bùçng
caác àöëi thuã caånh tranh dûåa vaâo mûác chi
phñ thêëp hún. Trong khi rêët khoá phên biïåt
sûå khaác nhau giûäa caác taác àöång naây, phên
tñch caác söë liïåu thöëng kï àaä cho thêëy rùçng
trong thúâi kyâ 1989-1992, sûå tùng thõ phêìn
thïë giúái cuãa Trung Quöëc khöng liïn quan
nhiïìu àïën sûå suy giaãm thõ phêìn thïë giúái
cuã a caá c mùå t haâ n g naâ y úã Inàönïsia,
Malaisia vaâ Thaái Lan; tuy nhiïn, sûå gia
tùng thõ phêìn gêìn àêy cuãa Trung Quöëc
trong nhoám 10 mùåt haâng xuêët khêíu haâng
àêìu coá liïn quan àïën sûå suy giaãm chuát ñt
trong thõ phêìn cuãa nhûäng mùåt haâng naây
àöëi vúái Malaisia vaâ Thaái Lan (xem baãng 2.2)
28 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
BAÃNG 2.1
Àöng AÁ nhûúâng thõ phêìn cho Trung Quöëc
(Biïën àöång co giaän thõ phêìn cuãa Àöng AÁ so vúái thõ phêìn cuãa
Trung Quöëc)
1989-1992 1993-1996
Inàönïsia 0,167 (3,98) - 0,070 (- 1,01)
Malaysia - 0,041 (- 1,24) - 0,087 (- 2,99)*
Thaái Lan - 0, 091 (- 1,11) - 0,128 (- 2,57)*
Ghi chuá: t-söë liïåu thöëng kï trong ngoùåc àún
*: Kyá hiïåu biïën àöång àaáng kïí úã mûác 5%
Nguöìn: Bhattacharya, Ghosh vaâ Jensen, 1998.
Àùåc biïåt, Thaái Lan àang mêët dêìn
tñnh caånh tranh àöëi vúái caác mùåt haâng xuêët
khêíu coá chi phñ saãn xuêët thêëp. Hún 35%
haâng xuêët khêíu cuãa Thaái Lan vêîn laâ
nhûäng saãn phêím àûúåc saãn xuêët bùçng cöng
nghïå thêëp nhû haâng dïåt, may vaâ àöì chúi.
Àiïìu naây buöåc Thaái Lan phaãi chia seã phêìn
lúán thõ phêìn xuêët khêíu trûúác sûå caånh
tranh ngaây caâng tùng vúái giaá nhên cöng
thêëp cuãa caác nûúác nhû Trung Quöëc, núi
maâ hún 50% saãn phêím xuêët khêíu laâ saãn
phêím cöng nghïå thêëp. Chi phñ tñnh theo
àún võ thuï nhên cöng úã Thaái Lan cao hún
nhiïìu so vúái caác àöëi thuã caånh tranh laáng
giïìng, àoá laâ coân chûa tñnh àïën sûå gia tùng
nùng suêët tûúng ûáng (xem biïíu àöì 2.8).
Trong ngaânh saãn xuêët quêìn aáo chi phñ giúâ
cöng úã Trung Quöëc nùm 1995 laâ 0,25 USD,
trong khi àoá úã Thaái Lan laâ 1,11 USD.
Sûå chuyïn mön hoaá heåp trong ngaânh
cöng nghiïåp àiïån tûã
Möåt trong nhûäng neát nöíi bêåt trong
cú cêëu xuêët khêíu àang coá sûå dõch chuyïín
cuãa Àöng AÁ vaâ sûå gia tùng chuyïn mön
hoaá trong thúâi kyâ tûâ nùm 1990 àïën 1995
laâ sûå phaát triïín àêìy êën tûúång trong ngaânh
cöng nghiïåp àiïån tûã úã têët caã caác nûúác Àöng
AÁ, àùåc biïåt trong nhoám nùm nûúác Àöng AÁ.
Têët caã caác nûúác naây àïìu cho thêëy möåt sûå
nhaãy voåt àaáng kïí vïì tyã troång xuêët khêíu,
kïí caã caác mùåt haâng àiïån tûã: hún 50% xuêët
khêíu úã Malaisia, hún 45% úã Philippin, gêìn
40% úã Haân Quöëc vaâ gêìn 1/3 úã Thaái Lan
(xem biïí u àöì 2.9). Trung Quöë c vaâ
Inàönïsia coá tyã troång mùåt haâng naây trong
cú cêëu xuêët khêíu thêëp hún nhiïìu, nhûng
 HÖÅP 2.1 BIÏÍU ÀÖÌ 2.7
Sûå phaá giaá àöìng tiïìn cuãa Trung Quöëc nùm 1994 liïåu
coá thuác àêíy cuöåc khuãng hoaãng khöng?
Nhiïìu nhaâ phên tñch àaä lêåp luêån rùçng sûå
phaá giaá àöìng tiïìn cuãa Trung Quöëc nùm 1994 laâ möåt
nguyïn nhên sêu xa cho cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë
hiïån àang nhêën chòm Àöng AÁ. Lêåp luêån naây quaá
àún giaãn. Àêìu tiïn, sûå giaãm giaá cuãa tyã giaá höëi àoaái
danh nghôa nhoã hún nhiïì u tyã giaá höië àoaá i chñnh
thûác, cú baãn laâ do sûå thöëng nhêët nhûäng tyã giaá höëi
àoaái töìn taåi song song taåi thúâi àiïím àoá. Sûå phaá giaá
cuãa Trung Quöëc nùm 1994 laâ möåt phêìn trong chûúng
trònh caãi caách hïå thöëng höëi àoaái vaâ àiïìu chónh tiïìn
tïå nhùçm thöëng nhêët caác thõ trûúâng trao àöíi ngoaåi
höëi, cuãng cöë hïå thöëng tyã giaá höëi àoaái phûác taåp vaâ
huyã boã chñnh saách Chûáng nhênå trao àöíi ngoaåi höëi
(FEC) - möåt loaåi tiïìn àùåc biïåt cho du khaách vaâ cho
ngûúâi nûúác ngoaâi úã Trung Quöëc. Àaä thöëng nhêët àûúåc
möåt hïå thöëng tyã giaá löån xöån vaâ phûác taåp thaânh hïå
chuyïín àöíi SWAP hoùåc thõ trûúâng tûå do vúái tyã giaá
8,7 NDT ùn 1 àö la Myä. Tûâ giûäa nhûäng nùm 1980,
vúái caác chñnh saách giaãi phoáng dêìn thõ trûúâng cuãa
chñnh phuã, Trung Quöëc àaä taåo ra hún möåt 100 thõ
trûúâng ngoaåi höëi SWAP cuåc böå giuáp cho nhûäng cöng
ty coá vöën àêìu tû nûúác ngoaâi kinh doanh xuêët khêíu
mua baán ngoaåi tïå theo tyã giaá chuyïín àöíi SWAP quy
àõnh trïn thõ trûúâng. Hïå thöëng naây nhùçm cên àöëi
nhûä n g nhu cêì u chuyïí n àöí i ngoaå i tïå cho nhûä n g
doanh nghiïåp coá vöën àêìu tû nûúác ngoaâi trong nhoám
caá c doanh nghiïå p sao cho nhûä n g doanh nghiïå p
naây khöng àaão löån dûå trûä ngoaåi höëi chñnh thûác do
chñnh phuã quaãn lyá. Thõ trûúâng chuyïín àöíi SWAP
cuåc böå khöng coá tñnh thöëng nhêët cao vaâ tyã giaá höëi
àoaái giûäa caác thõ trûúâng cuäng khaác nhau. Trûúác àêy,
caác cöng ty trong nûúác (hêìu hïët laâ cöng ty nhaâ nûúác)
phaãi kïët höëi ngoaåi tïå thu àûúåc do xuêët khêíuí theo
möåt tyã giaá chñnh thûác cuãa chñnh phuã vaâ chó àûúåc
mua ngoaåi höëi theo tyã giaá naây àïí nhêåp nhûäng mùåt
haâng àûúåcå duyïåt. Trong möåt thêåp kyã, tûâ nùm 1984
àïë n thaá n g Giïng 1994 hai hïå thöë n g naâ y àaä dêì n
àûúåc thöëng nhêët do caác cöng ty trong nûúác àûúåc
pheá p tham gia vaâ o thõ trûúâ n g chuyïí n àöí i SWAP
theo tyã lïå tùng dêìn vïì xuêët khêíu. Vaâ thaáng Mûúâi hai
1993, nhûäng caái goåi laâ “quyïìn àûúåc giûä laåi lïn túái
80%”. Do àoá haâng loaåt haâng xuêët khêíu Trung Quöëc
àûúåc baán theo tyã giaá hoaán àöíi trïn thõ trûúâng SWAP
trûúác khi coá sûå thöëng nhêët tyã giaá höëi àoaái vaâo thaáng
Giïng 1994 ûúác tñnh nhûäng nhaâ xuêët khêíu giaãm laäi
thu àûúåc tûâ 7 àïën 8%. Nhûng, àöëi nghõch vúái nhûäng
àaánh giaá chung, tyã giaá höëi àoaái cuãa Trung Quöëc
giaãm theo tûâng quyá tûâ thaáng Giïng 1994. Theo Quyä
tiïìn tïå quöëc tïë (LMF) ûúác tñnh tûâ thaáng Giïng 1994
àïën thaáng Saáu 1997 tyã lïå hoaán àöíi coá hiïåu lûåc trïn
thûåc tïë cho àöìng nhên dên tïå (RMB) àaä tùng khoaãng
31 %, phaãn aánh mûác laåm phaát tùng nhanh vaâ sûå
mêët giaá danh nghôa trung bònh úã Trung Quöëc trong
giai àoaån vûâa qua. (Vaâo thaáng Giïng 1998 tyã giaá
höëi àoaái danh nghôa laâ 8.2 àöìng nhên dên tïå trïn 1
USD). Vò thïë khoá maâ coá thïí lêåp luêån laâ sûå mêët giaá
cuãa àöìng tiïìn Trung Quöëc coá aãnh hûúãng àaáng kïí
naâo àoá àïën nhûäng nïìn kinh tïë cuãa caác nûúác lên
cêån.
Nguöìn: Ngên haâng Thïë giúái.

Thûúng maåi vaâ caånh tranh 29

töëc àöå gia tùng nhanh cuãa caác mùåt haâng
naây úã hai nûúác cuäng rêët gêy êën tûúång. Sûå
toaân cêìu hoaá saãn xuêët - laâm giaãm chuöîi
giaá trõ thaânh caác khêu chuyïn mön hoaá
vaâ taách rúâi - àaä laâ möåt yïëu töë chñnh êín
àùçng sau sûå gia tùng nhanh choáng caác mùåt
haâng àiïån tûã xuêët khêíu cuãa Àöng AÁ. Do
vêåy maâ 64% lûúång öí àôa cûáng (HDD) hiïån
nay trïn thïë giúái àûúåc saãn xuêët úã Àöng
AÁ, têåp trung úã Singapo, Malaisia vaâ Thaái
Lan, 38% caác saãn phêím baán dêîn trïn toaân
cêìu àûúåc saãn xuêët úã Àöng AÁ.
Nhûäng cuöåc chiïën tranh giaá caã vaâ
caånh tranh dûä döåi laâ hai àùåc àiïím cuãa
ngaânh saãn xuêët àiïån tûã toaân cêìu, naãy sinh
tûâ (a) sûå tiïu chuêín hoaá vaâ saãn xuêët àaåi
traâ, laâm haån chïë khaã nùng àa daång hoaá
saãn phêím; (b) xu thïë luön úã vaâo tònh traång
thûâa nùng lûåc saãn xuêët. Caác nûúác Àöng AÁ
quaá tham voång trong viïåc tùng cöng suêët
vaâ múã röång thõ phêìn, nhûng chñnh trong
quaá trònh naây hoå cuäng trúã nïn dïî bõ taác
àöång hún búãi caác yïëu töë nhû caán cên
thûúng maåi giaãm suát vaâ vêën àïì thûâa cöng
suêët. Chiïën lûúåc cuãa Haân Quöëc (xem höåp
2.2) laâ möåt vñ duå àiïín hònh cho thêëy caác
haäng trong nûúác phaãi gaánh chõu nhûäng
ruãi ro tûâ chiïën lûúåc phaát triïín cöng nghiïåp.
BIÏÍUUÀÖÌ
BIÏÍ ÀÖÌ2.8
2.8
Ghi chuá: chó söë naây do chi phñ lûúng theo lao àöång tñnh bùçng
àöìng àö la trïn möîi àö la trõ giaá gia tùng cho möîi cöng nhên.
Nguöìn: Anderson vaâ nhûäng ngûúâi khaác, 1997.
30 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
Thaái Lan laâ möåt trûúâng húåp cuå thïí hún
Haân Quöëc, khi tiïìn cuãa vaâ vöën liïëng tûâ
bïn ngoaâi àöí vaâo möåt caách quaá dïî daâng
àaä khuyïën khñch caác haäng saãn xuêët trong
nûúác àêìu tû lúán vaâo ngaânh cöng nghiïåp
àiïån tûã nhû laâ caác nhaâ cung cêëp àöåc lêåp
cêëp hai cho caác têåp àoaân àa quöëc gia. Tuy
nhiïn, àiïìu naây laåi àaä àùåt hoå trûúác caác
vêën àïì thûâa cöng suêët, caånh tranh giaá caã
gay gùæt vaâ dïî bõ töín thûúng trûúác caác ruãi
ro lúán.
Haân Quöëc vaâ Thaái Lan àaä phaát triïín
caác cöng ty quöëc gia trong ngaânh cöng
nghiïå p àiïå n tûã , nhûng Malaisia vaâ
Philippin laåi coá möåt chiïën lûúåc an toaân hún:
laâ möåt phêìn trong möåt hïå thöëng saãn xuêët
quöëc tïë àa daång hún thöng qua caác möëi
liïn kïët trûåc tiïëp vúái caác haäng saãn xuêët àa
quöëc gia. Caác cöng ty quöëc gia coá maác haâng
hoaá nöíi tiïëng toaân cêìu, coá khaã nùng
nghiïn cûáu vaâ phaát triïín cho riïng mònh
vaâ tiïëp cêån àûúåc vúái caác nguöìn vöën trïn
thïë giúái, têët caã nhûäng àiïìu naây àaä phêìn
naâo giuáp hoå giaãm àûúåc nhûäng ruãi ro vïì
thõ trûúâng. Coân caác haäng saãn xuêët trong
nûúác cuãa Haân Quöëc vaâ Thaái Lan bõ àùåt
trûúác caác vêën àïì nhu cêìu vöën àêìu tû lúán
àïí coá thïí hoaâ nhêåp tònh traång thûâa cöng
BIÏÍ
BIÏÍUUÀÖÌ
ÀÖÌ2.9
2.9
Nguöìn: UN Comtrade.
 BIÏÍUUÀÖÌ
BIÏÍ ÀÖÌ2.10
2.10 suêët vaâ ruãi ro giaá caã. Coá thïí giaán tiïëp thêëy
roä nhûäng vêën àïì naây qua xu thïë (biïën
àöång) giaá thaânh àún võ saãn phêím àöëi vúái
töíng thïí caác mùåt haâng xuêët khêíu (xem
biïíu àöì 2.10). Tûâ nùm 1995, Haân Quöëc àaä
chõu mûác suy giaãm lúán nhêët trong giaá
thaânh àún võ saãn phêím caác mùåt haâng xuêët
khêíu, sau àoá àïën Thaái Lan. Ngûúåc laåi,
Philippin laåi thûåc sûå cho thêëy coá sûå caãi
thiïån roä rïåt trong giaá thaânh saãn phêím caác
mùåt haâng xuêët khêíu trûúác khi kinh tïë suy
giaãm gêìn àêy. Philippin àaä coá mûác thu
nhêåp tûâ xuêët khêíu tùng lïn vò nûúác naây
chuã yïëu dûåa vaâo àêìu tû nûúác ngoaâi tûâ caác
töí chûác àa phûúng, trong khi àoá Haân Quöëc
vaâ Thaái Lan laåi khöng lûåa choån laâm nhû
vêåy vaâ hêåu quaã laâ giúâ àêy hoå phaãi àöëi mùåt
vúái caác vêën àïì kinh tïë trêìm troång.
Thûúng maåi trong khu vûåc chêu AÁ:
Nguöìn: IMF, IFS, Datastream.

HÖÅP 2.2
Haân Quöëc: Baåc to, baåi lúán
Sûå thaânh cöng cuãa Haân Quöëc trong ngaânh
cöng nghiïåp àiïån tûã toaân cêìu phêìn lúán laâ do caác
cöng ty Haân Quöëc àêìu tû nhiïìu vaâ têåp trung phaát
triïín ngaânh cöng nghiïåp chïë taåo saãn phêím baán
dêîn, vai troâ cuãa caác chaebel (caác têåp àoaân kinh tïë
lúán) vaâ chñnh saách cöng nghiïåp saãn xuêët chïë taåo
saãn phêím baán dêîn cuãa Haân Quöëc phaát triïín maånh
meä, múã röång thõ phêìn cuãa nûúác naây tûâ chöî hêìu
nhû khöng coá gò lïn túái 1/3 thõ trûúâng saãn phêím
DRAM cuãa thïë giúái. Tuy nhiïn, sûå múã röång nhanh
choáng naây cuäng dêîn àïën möå söë nguy cú àöí vúä: (a)
80% quy trònh saãn xuêët thiïët bõ baán dêîn laåi têåp
trung quaá heåp vaâo saãn xuêët caác chñp àiïån tûã DRAM,
(b) ngaânh naây chuã yïëu dûåa vaâo nhêåp khêíu caác saãn
phêím trung gian vaâ thiïët bõ saãn xuêët tûâ bïn ngoaâi,
vaâ (c) ngaânh naây cuäng yã laåi quaá nhiïìu vaâo àêìu tû
vúái söë lûúång lúán túái caác nguöìn tñn duång sùén coá tûâ
hïå thöëng taâi chñnh trong nûúác.
Àïën nùm 1996, caác chip DRAM 4MB haå
giaá do caác haäng àêìu tû quaá nhiïìu vaâ rúi vaâo tònh Nguöìn: Phoâng àiïìu tra Myä, 1998.
traång thûâa cöng suêët, ngoaâi ra coân do nhiïìu tiïën böå àõnh, dêîn túái nhûäng chu kyâ phaát triïín lïn cao röìi
khoa hoåc cöng nghïå trong viïåc saãn xuêët caác chip coá xuöëng thêëp (boom-bust). Caác chaebol coá thïí aáp
khaã nùng lûu giûä söë liïåu cao hún. Trûúác khi xaãy ra duång möåt chiïën lûúåc nhû vêåy búãi vò hoå coá khaã nùng
sûå suåp àöí giaá caã naây, Haân Quöëc àaä quaá chuá troång tiïëp cêån vúái caác nguöìn vöën reã vaâ coá khaã nùng gaánh
tùng cöng suêët, boã qua möåt thûåc tïë laâ nhu cêìu chõu ruãi ro úã quy mö quöëc tïë, nhûng xeát cho cuâng,
àang giaãm ài, tònh traång dû thûâa cung cêëp haâng àaánh canh baåc lúán vaâo möåt cûãa heåp laâ saãn phêím
hoaá àang tùng lïn vaâ sûå xuêët hiïån cuãa caác chip thïë chip àiïån tûã DRAM àaä dêîn caác chaebol àïën nhûäng
hïå múái. Möåt neát nöíi bêåt trong chiïën lûúåc cuãa Haân thêët baåi lúán.
Quöëc laâ àaä gùæn caác thúâi àiïím àêìu tû cao vúái nhûäng
àúåt cùæt giaãm thu nhêåp vöën àaä thûúâng khöng öín Nguöìn: Kishimoto, Viïån nghiïn cûáu Nomura, 1998).

Thûúng maåi vaâ caånh tranh 31

Hiïåu ûáng àöminö
Trong nhiïìu thêåp kyã, thûúng maåi
àaä laâ möåt àöång lûåc thuác àêíy tùng trûúãng
úã Àöng AÁ vaâ, gêìn àêy hún, thûúng maåi
trong khu vûåc (giûäa caác nûúác trong khu
vûåc vúái nhau) àaä ngaây caâng goáp phêìn vaâo
sûå tùng trûúãng chung. Nùm 1996, thûúng
maåi giûäa caác nûúác trong khu vûåc chiïëm
khoaãng 40% töíng kim ngaåch xuêët khêíu,
tùng tûâ 32% nùm 1990 (xem baãng 2.3).
Nïëu nhû tñnh caã Nhêåt Baãn thò tyã lïå thûúng
maåi trong khu vûåc tùng túái 50%. Sûå têåp
trung vaâo thûúng maåi trong khu vûåc Àöng
AÁ àaä phaãn aánh àûúåc quaá trònh chuyïn mön
hoaá àang diïîn ra giûäa caác nûúác trong khu
vûåc. Àêët nûúác ñt phuå thuöåc vaâo thûúng maåi
vúái caác nûúác Àöng AÁ nhêët laâ Philippin,
chó coá 25% töíng haâng xuêët khêíu sang chñn
nûúác chêu AÁ, vò vêåy coá thïí lyá giaãi àûúåc
cho nhûäng hoaåt àöång xuêët khêíu maånh meä
hún cuãa Philippin sau cuöåc khuãng hoaãng.
Coân Singapo, Höìng Cöng (Trung Quöëc) vaâ
Malaisia laâ nhûäng nïìn kinh tïë phuå thuöåc
nhiïìu nhêët vaâo thûúng maåi (40 àïën 45%)
vúái caác nûúác Àöng AÁ khaác. Nhêåt Baãn laâ
möåt thõ trûúâng chñnh cuãa caác nïìn kinh tïë
Àöng AÁ, trûâ Höìng Cöng vaâ Singapo.
Têìm quan troång vaâ sûå phuå thuöåc
lêîn nhau cuãa nhûäng möëi liïn kïët thûúng
maåi naây laâ möåt trong nhûäng àùåc àiïím cuãa
“Sûå thêìn kyâ cuãa chêu AÁ”. Chñnh noá àaä thuác
àêíy sûå phaát triïín nhanh choáng trong khu
vûåc. Nhûng sau cuöåc khuãng hoaãng nùm
1997, cuäng chñnh nhûäng möëi liïn kïët naây
àaä trúã thaânh möåt àiïìu bêët lúåi, búãi leä chuáng
àaä taåo ra möåt con àûúâng lêy lan töëët nhêët
cho khuãng hoaãng lan ra khùæp Àöng AÁ.
Nhûng àiïìu quan troång laâ nhûäng quan
hïå thûúng maåi trong khu vûåc möåt lêìn nûäa
laåi trúã thaânh taâi saãn vaâ phûúng caách àïí
phuåc höìi kinh tïë
ÚÃ möåt chûâng mûåc naâo àoá nhûäng
haâng xuêët khêíu Àöng AÁ coá thïí caånh tranh
vúái nhau àûúåc khöng vaâ hoå böí sung cho
nhau àïën mûác naâo? Sûå tûúng höî trong tyã
lïå xuêët khêíu cho thêëy möåt caãnh khaá phûác
taåp (xem baãng 2.4). Sûå tûúng höî thêëp phaãn
aánh sûå khaác biïåt trong caác nguöìn taâi
32 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
nguyïn thiïn nhiïn vaâ caác hònh thûác
chuyïn mön hoaá, nhûng traái laåi sûå tûúng
höî cao laåi phaãn aánh nhûäng cú cêëu xuêët
khêíu giöëng nhau. Inàönïsia vaâ Trung
Quöëc coá caác möëi liïn hïå qua laåi ñt chùåt cheä
vúái caác nûúác khaác trong khu vûåc. Nhêåt Baãn
coá möëi quan hïå qua laåi chùåt cheä vúái Haân
Quöëc vò hai nûúác naây caånh tranh vúái nhau
trïn thõ trûúâng khu vûåc vaâ caã trïn thõ
trûúâng thïë giúái. Mùåt khaác, xuêët khêíu cuãa
Trung Quöëc vaâ Philippin coá möëi liïn hïå
qua laåi rêët ñt vúái haâng hoaá xuêët khêíu cuãa
Nhêåt Baãn vaâ do vêåy maâ chuáng coá tñnh chêët
böí trúå. Àiïìu naây lyá giaãi taåi sao Trung Quöëc
vaâ Philippin vêîn tiïëp tuåc xuêët khêíu sang
Nhêåt Baãn sau khi àöìng yïn xuöëng giaá,
trong khi xuêët khêíu cuãa Haân Quöëc sang
Nhêåt Baãn laåi giaãm.
Caác möëi quan hïå qua laåi khùng khñt
giûäa möåt söë nûúác vaâ laänh thöí nhû Höìng
Cöng - Trung Quöëc hay Singapo - Malaisia
- Philipin laåi coá xu hûúáng phaãn aánh trao
àöíi thûúng maåi trong nöåi böå ngaânh hún laâ
sûå caånh tranh. Khoaãng 3/4 khöëi lûúång
haâng hoaá trao àöíi trong khu vûåc laâ haâng
hoaá trung gian vaâ tû liïåu saãn xuêët, àiïìu
naây cho thêëy möåt phêìn àaáng kïí caác mùåt
haâng xuêët khêíu laâ nhûäng haâng hoaá böí trúå
cho nhau. Àêy laâ möåt sûå phaãn aánh giai
àoaån àêìu tiïn cuãa sûå phên böí laåi tûâ caác
NIEs sang caác nûúác laáng giïìng, àiïìu naây
hùèn seä laâm cho thûúng maåi trong khu vûåc
trúã nïn chõu àûång töët hún caác cuá söëc vïì
cêìu trong nûúác so vúái nïìn thûúng maåi àûúåc
àõnh hûúáng vaâo haâng hoaá thaânh phêím.
Nhûng cuäng vò vêåy maâ nhûäng àùåc àiïím
naây àaä laâm gia tùng tñnh nhaåy caãm cuãa
thûúng maåi trong khu vûåc chêu AÁ trûúác
caác biïën àöång vïì cêìu trïn thïë giúái. Vò sûå
tham gia thûúng maåi cuãa möîi nûúác cuäng
caånh tranh lêîn nhau trïn caác thõ trûúâng
thïë giúái nïn sûå suy giaãm tùng trûúãng xuêët
khêíu thïë giúái (gùæn vúái sûå xuöëng giaá maånh
gêìn àêy cuãa möåt söë àöìng tiïìn) caâng coá khaã
nùng gêy ra nhûäng töín thêët lúán vïì àiïìu
kiïån thûúng maåi.
Trong chûâng mûåc maâ thûúng maåi
khu vûåc àûúåc àõnh hûúáng chuã yïëu búãi möåt
quaá trònh xuêët khêíu chung gùæn vúái sûå
 BAÃNG 2.3
Haâng xuêët khêíu trong nöåi böå khu vûåc (tñnh theo tûâng nûúác)
(Tyã lïå phêìn trùm haâng xuêët khêíu)
Àaâi Loan
Trung Höìng Haân Thaái (Trung Nhêåt Àöng
Quöëc Cöng Inàönïsia Quöëc Malaysia Philippin Singapo Lan Quöëc) Baãn AÁ
Trung Quöëc 0 24 1 4 1 1 2 1 2 19 56
Höìng Cöng 27 0 1 1 1 1 5 1 3 5 47
Inàönïsia 4 4 0 6 2 1 8 2 4 27 58
Haân Quöëc 7 8 2 0 2 1 5 2 3 14 45
Malaysia 3 5 1 3 0 1 20 4 3 13 53
Philippin 1 5 1 2 2 0 5 5 3 16 40
Singapo 2 9 1 3 19 2 0 6 4 8 53
Thaái Lan 3 5 1 1 3 1 14 0 2 17 48
Àaâi Loan (Trung
Quöëc) 13 23 2 2 3 1 4 3 0 12 63
Nhêåt Baãn 5 6 2 7 4 2 5 4 7 0 42
Àöng AÁ 5 10 2 4 4 1 6 3 4 9 49

Nguöìn: UN Comtrade

BAÃNG 2.4
Tûúng quan trong tyã lïå haâng xuêët khêíu trong vaâ ngoaâi khu vûåc, 1996 (trïn àûúâng cheáo: möëi tûúng quan trong
thõ trûúâng thïë giúái, dûúái àûúâng cheáo: möëi tûúng quan trong thõ trûúâng khu vûåc)
Höìng Àaâi
Cöng Loan
Trung (Trung Haân (Trung Nhêåt
Quöëc Quöëc) Inàönïsia Quöëc Malaysia Philippin Singapo Quöëc) Baãn
Trung Quöëc 1,00 ,85 ,53 ,35 ,40 ,54 ,26 ,41 ,29
Höìng Cöng (Trung
Quöëc) ,81 1,00 ,72 ,23 ,31 ,58 ,16 ,25 ,63
Inàönïsia ,20 ,34 1,00 ,18 ,34 ,31 ,10 ,16 ,17
Haân Quöëc ,35 ,69 ,29 1,00 ,67 ,72 ,50 ,55 ,80
Malaysia ,36 ,69 ,37 ,78 1,00 ,82 ,76 ,74 ,77
Philippin ,32 ,64 ,14 ,76 ,92 1,00 ,64 ,65 ,73
Singapo ,36 ,66 ,32 ,69 ,91 ,88 1,00 ,94 ,79
Àaâi Loan (Trung Quöëc) ,43 ,70 ,32 ,90 ,77 ,72 ,76 1,00 ,81
Nhêåt Baãn ,15 ,06 ,01 ,78 ,38 ,38 ,44 ,48 1,00

Nguöìn: UN Comtrade (Teho SITC göìm 3 con söë, 174 nhoám haâng)

phên böí laåi caác ngaânh cöng nghiïåp coá sûã
duång nhiïìu nhên cöng chûá khöng phaãi búãi
möåt quaá trònh höåi nhêåp kinh tïë thûåc thuå,
sêu sùæc hún, thò nhûäng thaânh tûåu maâ
thûúng maåi trong khu vûåc àaåt àûúåc laâ ñt
hún tiïìm nùng maâ noá coá. Neát àùåc biïåt trong
nhûúåc àiïím cuãa thûúng maåi khu vûåc naây
laâ têët caã caác nïìn kinh tïë Àöng AÁ vêîn tiïëp
tuåc duy trò möåt söë choån loåc caác ngaânh saãn
xuêët àûúåc baão höå cao úã trong nûúác nhû caác
ngaânh hoáa dêìu, saãn xuêët theáp, vaâ chïë taåo
ö tö, vaâ àiïìu naây àaä haån chïë sûå höåi nhêåp
kinh tïë sêu hún. Nhûäng yïëu töë naây coá thïí
lyá giaãi sûå yïëu keám cuãa hoaåt àöång thûúng
maåi giûäa caác nûúác trong khu vûåc chêu AÁ,
àùåc biïåt laâ trong nùm 1996 vaâ gêìn àêy.
Xuêët khêíu Chêu AÁ sau hêåu quaã cuãa
cuöåc khuãng hoaãng
Tònh hònh xuêët khêíu úã Àöng AÁ, àùåc
biïåt laâ úã nhûäng nûúác chõu khuãng hoaãng,
àaä trúã nïn trò trïå, mùåc duâ àaä àûúåc kñch
thñch bùçng sûå mêët giaá thûåc tïë cuãa nöåi tïå -
khoaãng 40% úã Thaái Lan, 57% úã Haân Quöëc,
46% úã Philippin vaâ 55% úã Malaisia trong
khoaãng thúâi gian tûâ thaáng Baãy 1997 àïën
thaáng Baãy 1998 (vaâ tyã giaá tiïëp tuåc dao

Thûúng maåi vaâ caånh tranh 33

àöång úã Inàönïsia). Lyá giaãi phêìn naâo cho
sûå höìi phuåc khoá khùn naây nùçm trong cú
cêëu thûúng maåi giûäa caác nûúác trong khu
vûåc. Búãi vò caác nûúác Àöng AÁ vûâa caånh
tranh lêîn nhau laåi vûâa böí trúå cho nhau,
sûå phaá giaá cuãa caác àöìng tiïìn khöng mang
laåi hiïåu quaã nhû mong muöën
Taác àöång lïn khöëi lûúång xuêët khêíu.
Phaá giaá tiïìn tïå 40% seä tùng kim ngaåch
xuêët khêíu úã nhûäng nûúác khuãng hoaãng lïn
tûâ 20% àïën 30% dûåa trïn tñnh co giaän giaá
caã bònh thûúâng. Tñnh àïën thaáng Tû 1998,
chó coá Haân Quöëc àaåt mûác tùng kim ngaåch
xuêët khêíu àaä àûúåc dûå baáo naây, tùng
khoaãng 30% (tñnh theo tyã lïå haâng nùm).
Tùng kim ngaåch xuêët khêíu úã caã Philippin
vaâ Trung Quöëc àûúåc duy trò úã mûác trïn
20% (tñnh theo tyã lïå haâng nùm). Tuy nhiïn,
phaãn ûáng toaân diïån trong kim ngaåch xuêët
khêíu cuãa Thaái Lan laâ àaáng thêët voång, mùåc
duâ coá chuát ñt khúãi sùæc ban àêìu. Trong nûãa
àêìu nùm 1998, kim ngaåch xuêët khêíu Thaái
Lan àûúåc ûúác tñnh chó tùng úã mûác 7% túái
8%; Malaisia cuäng àûúåc ûúác tñnh úã mûác
tûúng tûå. Nïëu àem so saánh vúái möåt trûúâng
húåp tûúng tûå laâ Mïhicö thò khöëi lûúång xuêët

HÖÅP 2.3
Nhûäng yïëu töë haån chïë tònh hònh xuêët khêíu úã Thaái Lan
Nhûäng thaách thûác maâ caác cöng ty xuêët khêíu Hiïån taåi, hún 80% caác khoaãn vay àïën haån thanh toaán
Thaái Lan phaãi àöëi mùåt àûúåc nïu ra trong baãn àiïìu tra trong voâng möåt nùm. Àiïìu naây khöng chó taåo ra möåt sûå
àûúåc thûåc hiïån trong khoaãng thúâi gian tûâ thaáng Mûúâi bêët cêåp giûäa thúâi haån tñn duång vaâ caác dûå aán maâ caác
möåt 1997 àïën thaáng Tû 1998. Hún 1.200 cöng ty àûúåc cöng ty àaä tham gia vaâo, maâ coân haån chïë khaã nùng tûå
phoãng vêën vïì taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng àïën traánh àûúåc taác àöång do chi phñ vöën gêy ra cuãa caác
tònh hònh hoaåt àöång cuãa hoå, nhûäng khoá khùn maâ hoå cöng ty. Mùåc duâ sûå giaãm giaá àöìng baåt àaä àûúåc dûå
gùåp phaãi trong quaá trònh cú cêëu laåi vaâ nhûäng vêën àïì àoaán laâ laâm tùng khaã nùng caånh tranh cho Thaái Lan,
khoá khùn daâi haån trong viïåc caãi thiïån võ thïë caånh tranh song hêìu hïët caác cöng ty Thaái Lan qua àiïìu tra àïìu
cuãa hoå. Gêìn 70% caác cöng ty Thaái Lan àang hoaåt coi chi phñ thuï nhên cöng laâ möåt trúã ngaåi lúán trong
àöång úã mûác cöng suêët thêëp hún mûác höìi thaáng Giïng viïåc múã röång saãn xuêët.
1997 vaâ hún 50% àaä coá cùæt giaãm lûåc lûúång lao àöång.
Caác cöng ty xuêët khêíu àaä cöë gùæng duy trò hoaåt àöång úã
mûác khaá hún chuát ñt, song vêîn coá khoaãng hún 40% söë Nguöìn: Dollar vaâ Hallward-Driemeier, 1998.
cöng ty naây hiïån thuï ñt nhên cöng hún. Khoaãng 30%
caác cöng ty naây hiïån thuï ñt nhên cöng hún. Khoaãng
30% caác cöng ty xuêët khêíu tin rùçng hoå seä laåi tùng cöng
suêët trong voâng möåt nùm.
Hêìu hïët caác cöng ty Thaái Lan àïìu baáo caáo
rùçng cêìu giaãm laâ khoá khùn chuã yïëu maâ hoå àang gùåp
phaãi; tiïëp theo àoá laâ sûå mêët giaá cuãa àöìng baåt laâm gia
tùng chi phñ àêìu vaâo. Do vêåy, caác cöng ty àang gùåp
phaãi sûå thu heåp nguöìn tiïìn; taâi chñnh cuäng laâ möåt vêën
àïì khoá khùn vaâ laäi suêët cao hún laâm cho hoå khoá khùn
hún àïí traã núå caác khoaãn vay. Do cêìu giaãm vaâ laäi suêët
cao hún nïn hêìu hïët caác cöng ty àïìu khöng tòm kiïëm
caác nguöìn tñn duång böí sung, nhûng khoaãng 1/3 söë
cöng ty thûâa nhêån rùçng hoå khöng coá àuã nguöìn taâi
chñnh. Theo baãn àiïìu tra, thaách thûác to lúán nhêët laâ baán
haâng chûá khöng phaãi tòm vöën àïí saãn xuêët nhiïìu haâng
hoaá hún.
Vïì daâi haån, caác cöng ty xuêët khêíu cho biïët hoå
gùåp khoá khùn hún trong viïåc tùng nùng suêët lao àöång
so vúái caác cöng ty khöng hoaåt àöång trong lônh vûåc xuêët
khêíu (phi xuêët khêíu). Khöng coá gò àaáng ngaåc nhiïn
khi hoå cho rùçng caác vêën àïì nhû thuã tuåc haãi quan, tham
nhuäng vaâ tïå quan liïu haânh chñnh laâ nhûäng aách tùæc
nghiïm troång. Caác nhaâ kinh doanh nhòn nhêån taâi chñnh Ghi chuá: Söë liïåu dûåa trïn sûå àaánh giaá cuãa caác cöng ty khaão saát vïì
nhû laâ möåt haån chïë nghiïm troång úã mûác vûâa phaãi, vaâ nhûäng trúã ngaåi àöëi vúái viïåc saãn xuêët vaâ tùng saãn lûúång, xïëp loaåi
möåt trong nhûäng thaách thûác lúán nhêët laâ laâm sao coá theo mûác 1= khöng coá vêën àïì gò túái 5= coá vêën àïì nghiïm troång.
àûúåc khaã nùng tiïëp cêån vúái nguöìn tñn duång daâi haån. Nguöìn: Dollar vaâ Hallward - Driemeier, 1998

34 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi

khêíu cuãa Mïhicö àaåt trïn 30% sau khi
phaá giaá àöìng peso úã mûác tûúng àûúng.
Bûác tranh höîn húåp caác phaãn ûáng
xuêët khêíu thûåc traái ngûúåc vúái nhau coá thïí
àûúåc giaãi thñch chuã yïëu búãi caác möëi liïn
kïët phûác taåp trong khu vûåc. Nhû àaä thêëy
trong baãng 2.4, Thaái Lan vaâ Malaisia phuå
thuöåc nhiïìu vaâo thõ trûúâng Singapo nhû
möåt thõ trûúâng xuêët khêíu, Haân Quöëc caånh
tranh vúái Nhêåt Baãn, coân Philippin chó phuå
thuöåc úã mûác khiïm töën vaâo khu vûåc maâ
thöi. Vò gêìn 50% haâng hoaá xuêët khêíu qua
laåi laâ trong khu vûåc, nïn sûå suy suåp nhêët
thúâi trong tùng trûúãng úã khu vûåc Àöng AÁ
àaä gêy ra möåt töín thêët àaáng kïí trong kim
ngaåch xuêët khêíu caác nûúác. Nhu cêìu nhêåp
khêíu giaãm khoaãng 25% úã caác nûúác chõu
khuãng hoaãng, coân úã Nhêåt Baãn úã mûác êm
vaâ úã nhûäng nûúác khaác trong khu vûåc giaãm
maånh, thêåm chñ caã úã Trung Quöëc cuäng
giaãm. Do vêåy kim ngaåch xuêët khêíu trong
khu vûåc thûåc sûå giaãm suát khoaãng 5%.
Caác yïëu töë khaác cuäng taác àöång àïën
phaãn ûáng gêy trò trïå naây, möåt söë yïëu töë
phaát sinh trûåc tiïëp tûâ cuöåc khuãng hoaãng
vaâ söë khaác àaä manh nha, nhûng chó àïën
HÖÅP 2.4
Vai troâ quan troång cuãa Singapo trong cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ
Mùåc duâ Singapo àaä traánh àûúåc khuãng hoaãng
tiïìn tïå khu vûåc khaá töët, song sûå duy giaãm maånh caác
hoaåt àöång kinh tïë úã caác nûúác coân laåi trong khu vûåc
cuäng àaä bùæt àêìu taác àöång àïën nûúác naây. Mûác tùng
GDP cuãa Singapo dûå tñnh giaãm maånh trong nùm
1998 tûâ mûác cao 7,8% cuãa nùm 1997. Trong quyá I,
GDP thûåc giaãm 1,4% so vúái quyá IV nùm trûúác; àiïìu
naây phaãn aánh sûå suy giaãm maånh trong saãn xuêët vaâ
thûúng maåi. Vaâo cuöëi thaáng Saáu 1998 Chñnh phuã
Singapo àaä àiïìu chónh giaãm àaáng kïí mûác dûå baáo
chñnh thûác, tûâ -0,5% túái 1,5%. Àïí thuác àêíy nïìn
kinh tïë, chñnh phuã nûúác naây àaä thöng baáo giaãm
thuïë bêët àöång saãn vaâ tùng chi cho phaát triïín cú súã
haå têìng.
Tûúng lai cuãa Singapo gùæn chùåt vúái tûúng
lai cuãa caác nûúác laáng giïìng. Àoá laâ möåt nïìn kinh tïë
múã úã mûác àöå cao; quy mö thûúng maåi lúán gêëp 4 lêìn
GDP vaâ mûác tiïu duâng cuãa ngûúâi khöng thûúâng truá
chiïëm 20% töíng söë tiïu duâng cuãa khu vûåc tû nhên.
Singapo nhêån khoaãng 20% xuêët khêíu cuãa Malaisia,
14% cuãa Thaái lan vaâ 8% cuãa Inàönïsia. Möåt söë
luác naây múái trúã nïn roä raâng. Sûå khan hiïëm
tñn duång úã nhûäng nûúác chõu khuãng hoaãng
vaâ sûå mêët ài caác khoaãn tñn duång thûúng
maåi do khuãng hoaãng taâi chñnh gêy ra cuäng
àaä àûúåc truâ àõnh seä coá aãnh hûúãng àïën phaãn
ûáng vïì tònh hònh cung (vaâ caã cêìu nhêåp
khêíu) úã nhûäng nûúác chõu khuãng hoaãng.
Qua àiïìu tra, caác cöng ty xuêët khêíu úã Thaái
Lan àaä tòm ra thïm nhûäng yïëu töë haån chïë
khaác: caác haån chïë vïì cú súã haå têìng vaâ thiïëu
nhên cöng coá tay nghïì cao (xem höåp 2.3).
Giaá xuêët khêíu. Mûác tùng khöëi lûúång
(xuêët khêíu) cuãa Haân Quöëc àaä hêìu nhû bõ
triïåt tiïu búãi giaá thaânh àún võ saãn phêím
xuêët khêíu giaãm khoaãng 20% tñnh theo tyã
lïå haâng nùm. Hún nûäa, caác söë liïåu vïì nhêåp
khêíu cuãa Myä cho thêëy rùçng töëc àöå giaãm
giaá cuãa caác NIEs úã chêu AÁ àang tùng lïn -
tûâ 6% trong quyá III-1997 lïn túái 12% trong
quyá I-1998. Nguyïn nhên àaáng kïí cuãa sûå
suy giaãm naây laâ do àöìng àöla Myä lïn giaá
keáo theo giaá cuãa caác mùåt haâng xuêët khêíu
giaãm ài trong thûúng maåi thïë giúái, àiïìu
naây xaãy ra khöng chó vúái giaá caã xuêët khêíu
cuãa chêu AÁ. Ngûúåc laåi, àöìng yïn giaãm giaá
so vúái àöìng àöla cuäng taác àöång àïën giaá caã
haâng xuêët khêíu cuäng àûúåc tiïu thuå trong nûúác, nhûng
phêìn lúán àûúåc taái xuêët - khoaãng möåt nûãa töíng söë
haâng xuêët khêíu cuãa Singapo. Singapo nùçm trong
söë nhûäng nhaâ àau tû lúán nhêët vaâo Malaisia, Thaái
Lan vaâ Inàönïsia, trong nùm 1996, mûác àêìu tû trûåc
tiïëp ra nûúác ngoaâi (FDI) cuãa Singapo vaâo caác nûúác
naây ûúác tñnh laâ 14%. Àêìu tû cuãa Singapo vaâo
Malaisia ngang bùçng vúái Nhêåt Baãn. Do vêåy, kïí tûâ
khi cuöåc khuãng hoaãng nöí ra úã Thaái Lan vaâ traân
sang caác nûúác Malaisia vaâ Inàönïsia, Singapo àaä
nïu yá kiïën thaânh lêåp möåt diïîn àaân àa phûúng àïí
baão laänh thû tñn duång cuãa caác ngên haâng Inàönïsia.
Thaáng Tû 1998, Singapo àaä trònh baây chi tiïët möåt
kïë hoaåch cêëp khoaãn baão laänh tñn duång thûúng maåi
5 tyã USD cho Inàönïsia. Àïí tiïëp tuåc àoáng vai troâ
möåt trung têm cung cêëp caác dõch vuå thûúng maåi,
vêån taãi taâu thuyã vaâ caãng biïín cuãa khu vûåc, Singapo
coá thïí thêëy coá lúåi khi múã röång vai troâ phöëi húåp haânh
àöång cuãa mònh.
Nguöìn: Ngên haâng Thïë giúái.
Thûúng maåi vaâ caånh tranh 35
cuãa caác nûúác chêu AÁ vaâ chõu taác àöång trûåc
tiïëp nhêët laâ Haân Quöëc.
Giaãm giaá xuêët khêíu chêu AÁ cuäng
coá thïí laâ do caånh tranh vïì giaá caã tûúng
ûáng. Caác nûúác chêu AÁ coá xu thïë caånh tranh
maånh vúái nhau hún laâ vúái caác àöëi thuã xuêët
khêíu khaác trïn thïë giúái, phêìn lúán laâ vò
tñnh tûúng àöìng ngaây caâng cao hún trong
cú cêëu xuêët khêíu. Àiïìu naây chó ra rùçng
nïëu têët caã caác nûúác Àöng AÁ àïìu haå giaá
xuêët khêíu àöìng thúâi thò khöng coá möåt nûúác
naâo tùng àûúåc thõ phêìn hay tùng kim
ngaåch xuêët khêíu vaâ taác àöång chuã yïëu vêîn
seä laâ giaá xuêët khêíu giaãm ài. Àêy coá thïí laâ
möåt nguyïn nhên chñnh cuãa nhûäng nûúác
chõu khuãng hoaãng, àùåc biïåt laâ trong lônh
vûåc haâng àiïån tûã. Taác àöång tûúng tûå coá
thïí thêëy qua tònh hònh xuêët khêíu nöng
saãn (xem höåp 2.5).
Ngûúåc laåi, sau cuöåc khuãng hoaãng
àöìng peso nùm 1995, giaá thaânh àún võ saãn
phêím xuêët khêíu laåi khöng giaãm nhiïìu
trong giai àoaån khöëi lûúång xuêët khêíu cuãa
Mïhicö tùng. Coá ba àiïìu lyá giaãi cho vêën
àïì naây: (a) giaá trõ bùçng àöìng àöla cuãa
thûúng maåi quöëc tïë tùng nhanh trong nùm
1995, khöng giöëng nhû hiïån taåi; (b) phêìn
lúán sûå tùng trûúãng xuêët khêíu nhanh cuãa
Mïhicö laâ xuêët khêíu qua laåi giûäa caác haäng
sang Myä tûâ caác nhaâ maáy maquiladora
(khu chïë xuêët); (c) khöng coá khuãng hoaãng
khu vûåc lan röång nghiïm troång nhû úã
Àöng AÁ.
Triïín voång vaâ chñnh saách
Nhûäng vêën àïì vaâ triïín voång trûúác
mùæt. Do sûå trò trïå cuãa mûác tùng trûúãng
thûúng maåi thïë giúái tñnh theo giaá danh
nghôa cuãa àöìng àöla, sûå vûäng maånh cuãa
àöìng àöla Myä, sûå suy giaãm cuãa tùng
trûúãng vaâ nhêåp khêíu cuãa Nhêåt Baãn vaâ sûå
suåp àöí thûúng maåi trong nöåi böå khu vûåc
chêu AÁ nïn tònh hònh xuêët khêíu khöng
thïí höìi phuåc nhanh. Thûåc ra, rêët coá thïí
coân coá nhûäng cuá söëc tiïu cûåc gêy bêët öín
àõnh àöëi vúái nïìn kinh tïë khu vûåc. Ruãi ro
naây àoâi hoãi phaãi coá sûå chuá yá úã cêëp ra quyïët
àõnh chñnh saách cao nhêët. Xuêët khêíu chêu
AÁ phuå thuöåc trûåc tiïëp hoùåc giaán tiïëp vaâo
36 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
tùng trûúãng thûúng maåi thïë giúái. Bêët cûá
cuá söëc naâo nûäa túái giaá trõ àöìng àöla àöëi
vúái caác àöìng tiïìn khaác seä laâm tùng sûå bêët
öín àõnh. Moåi nöî lûåc cuãng cöë seä coá xu thïë
àêíy giaá àöìng àöla xuöëng thêëp nûäa. Tyã giaá
höëi àoaái yïn - àöla cuäng cêìn àûúåc àùåc biïåt
quan têm vò bêët kyâ cuá söëc naâo aãnh hûúãng
àïën noá àïìu taác àöång tiïu cûåc àïën caác khaã
nùng höìi phuåc cuãa khu vûåc.
Ngoaâi vêën àïì tyã giaá, cêìn coá caác biïån
phaáp àïí laâm söëng laåi nïìn thûúng maåi thïë
giúái vaâ nhu cêìu nhêåp khêíu úã caác nûúác cöng
nghiïåp phaát triïín. Àiïìu söëng coân laâ phaãi
ài theo chñnh saách múã cûãa caác thõ trûúâng
toaân cêìu thûá khöng phaãi laâ chuã nghôa baão
höå khu vûåc, àùåc biïåt laâ úã Têy Êu, núi maâ
sûå höìi phuåc tiïëp tuåc seä cuãng cöë cêìu cuãa
thïë giúái , song chó khi maâ khu vûåc naây múã
cûãa àöëi vúái têët caã caác thõ trûúâng trïn thïë
giúái Nûúác Myä àaä vaâ àang giuáp duy trò caác
thõ trûúâng múã vaâ giûä öín àõnh möåt khöëi
lûúång nhêåp khêíu lúán hún, àiïìu naây rêët
quan troång àöëi vúái sûå höìi phuåc úã chêu AÁ.
Nhêåt Baãn àaä thöng baáo biïån phaáp kñch
thñch taâi chñnh, nhûng nûúác naây phaãi àaãm
baão rùçng biïån phaáp kñch thñch naây coá hiïåu
quaã trong thuác àêíy tùng trûúãng vaâ nhêåp
khêíu. Töëc àöå vaâ thaânh cöng cuãa sûå höìi
phuåc úã Àöng AÁ phuå thuöåc rêët nhiïìu vaâo
khaã nùng cuãa chêu Êu, Myä vaâ Nhêåt Baãn
trong viïåc àiïìu chónh sûå mêët cên àöëi
thûúng maåi lúán.
Caác nguöìn tñn duång thûúng maåi
cuäng giuáp cho sûå höìi phuåc vaâ laâm tùng cêìu
trong khu vûåc chêu AÁ. Nhêåt Baãn vaâ caác
nûúác coá mûác thu nhêåp cao khaác trong khu
vûåc nhû Singapo (xem höåp 2.4), coá thïí seä
höî trúå cho viïåc thûåc hiïån nhûäng yá tûúãng
naây. Khuyïën khñch caác luöìng vöën àêìu tû
trûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâi (FDI) túái caác nûúác
chõu khuãng hoaãng, àùåc biïåt àöëi vúái caác
ngaânh kinh tïë coá thïí saãn xuêët caác haâng
hoaá trao àöíi àûúåc, seä laâ möåt cöng cuå chñnh
saách quöëc gia coá tñnh söëng coân àïí thuác àêíy
xuêët khêíu vaâ thûúng maåi. Giaãi quyïët caác
vêën àïì cuãa cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh
vaâ hïå thöëng ngên haâng laâ àiïìu cú baãn, àùåc
biïåt laâ àaãm baão cho caác haäng saãn xuêët
haâng xuêët khêíu coá tñn chó töët khaã nùng
 HÖÅP 2.5
Nöng nghiïåp Thaái Lan: Laâm nhiïìu, ùn ñt
Trûúác cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ nùm 1997,
caán cên thûúng maåi Thaái Lan noái chung laâ cên bùçng.
Tuy nhiïn, tûâ khi cuöåc khuãng hoaãng nöí ra, theo söë liïåu
tûâ caác nguöìn haån chïë, dûúâng nhû caán cên thûúng maåi
töíng thïí àaä bõ taác àöång maånh. Trong khi kim ngaåch
xuêët khêíu àûúåc ûúác tñnh tùng khoaãng 16,6% (theo
Ngên haâng Trung ûúng Thaái Lan, 1998). Sûå suy giaãm
trong caán cên thûúng maåi naây laâm cho Thaái Lan khoá
khùn hún trong viïåc àaåt àûúåc sûå höìi phuåc caán cên
thanh toaán vaäng lai, möåt sûå cêìn thiïët goáp phêìn àiïìu
chónh àöëi vúái cuöåc khuãng hoaãng.
Phêìn lúán lyá do giaãm giaá àöëi vúái caác mùåt haâng
xuêët khêíu khaác nhau coá thïí laâ do sûå cêìn thiïët àöëi vúái
caác nhaâ xuêët khêíu phaãi chêëp nhêån giaá thêëp nïëu hoå
muöën tùng thõ phêìn cuãa mònh trïn caác thõ trûúâng thïë
giúái. Caác nöng saãn khöëi lûúång lúán nhû gaåo, cao su vaâ
ngö àûúåc xem nhû laâ caác mùåt haâng thuêìn chuãng àûúåc
baán ñt hay nhiïìu úã mûác giaá nhû nhau trïn toaân thïë giúái,
trûâ sûå chïnh lïåch do chi phñ vêån chuyïín vaâ caác yïëu töë
khaác. Tuy nhiïn, cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ àaä laâ möåt
cuá söëc lïn toaân böå nïìn kinh tïë thïë giúái àïën mûác gêy
taác àöång maånh lïn giaá caã thïë giúái àöëi vúái rêët nhiïìu loaåi
haâng hoaá nhû cao su, mùåt haâng maâ caác nûúác chõu
khuãng hoaãng laâ nhûäng saãn xuêët quan troång. Hún nûäa,
thêåm chñ caác loaåi haâng hoaá coá veã thuêìn chuãng thûúâng
cuäng bao göìm nhiïìu àùåc tñnh dêîn àïën sûå khaác nhau
àaáng kïí vïì giaá haâng hoaá trïn caá thõ trûúâng thïë giúái.
Viïåc àiïìu chónh vïì söë lûúång trong hoaåt àöång
xuêët khêíu nöng saãn cuäng laâ möåt khña caånh quan troång
trong caán cên thûúng maåi Thaái Lan. Kïí tûâ khi cuöåc
khuãng hoaãng bùæt àêìu vaâo nûãa cuöëi nùm 1997, àaä coá
rêët ñt cú höåi àïí caác nhaâ saãn xuêët àiïìu chónh caác quyïët
àõnh vïì saãn lûúång cuãa hoå sao cho tûúng ûáng vúái caác
biïån phaáp khuyïën khñch giaá múái. Sûå gia tùng àaáng kïí
trong caác yïëu töë àêìu vaâo nhû phên boán vaâ nûúác àaä
xaãy ra trong vuå thu hoaåch luáa thûá hai vaâo cuöëi nùm
1997. Mùåc duâ Thaái Lan khöng bõ taác àöång cuãa El Nino
gêy haån haán nghiïm troång nhû Inàönïsia, nhûng caác
yïëu töë khñ hêåu khö hanh àaä laâm giaãm saãn lûúång cuãa
nhiïìu vuå thu hoaåch haâng nùm nhû nhaän vaâ sêìu riïng.
Têët nhiïn, ngay caã nïëu saãn lûúång thu àûúåc khöng
Nhûäng thay àöíi trong xuêët khêíu theo muâa vuå úã Thaái Lan tûâ quyá I - 1997 àïën quyá I - 1998
Tyã troång bònh quên (%) Saãn lûúång (% thay àöíi)
Gaåo 36,3 75,9
Cao su 38,2 15,5
Caác saãn phêím tinh böåt sùæn 12,9 8,3
Thõt gaâ àöng laånh 6,9 49,7
Hoa quaã tûúi 0,7 99,0
Caâ phï 3,8 8,2
Laá thuöëc laá 0,7 -24,9
Ngö 0,4 203,9
Töíng cöång 100,0 39,7*
* Bònh quên theo troång söë.
Nguöìn: Baãn tin haâng thaáng cuãa Ngên haâng Trung ûúng Thaái Lan; Söë liïåu haâng hoaá cuãa Ngên haâng Thïë giúái.
thay àöíi thò lûúång xuêët khêíu coá thïí tùng lïn àaáng kïí
do kïët quaã cuãa sûå suy giaãm cêìu trong nûúác sau khi giaá
tiïu duâng tùng maånh.
Möåt sûå lyá giaãi àún giaãn vïì baãn chêët cuãa nhûäng
thay àöíi vïì giaá caã vaâ saãn lûúång do cuöåc khuãng hoaãng
gêy ra coá thïí thêëy àûúåc qua viïåc kiïím chûáng nhûäng
thay àöíi vïì khöëi lûúång xuêët khêíu nöng saãn vaâ giaá caã
giûäa quyá I-1997 vaâ quyá I-1998. Caác kïët quaã (trong
baãng dûúái àêy) àaä cho thêëy möåt sûå gia tùng àaáng kïí
vïì khöëi lûúång xuêët khêíu theo muâa vuå cuãa Thaái Lan kïí
tûâ khi coá cuöåc khuãng hoaãng. Sûå gia tùng bònh quên
gêìn 40% laâ kïët quaã cuãa sûå gia tùng khöëi lûúång xuêët
khêíu cuãa têët caã caác haâng hoaá àûúåc quan têm, trûâ thuöëc
laá. Möåt söë trong nhûäng gia tùng naây - vñ duå, 76% àöëi
vúái gaåo, 99% àöëi vúái hoa quaã tûúi vaâ hún 200% àöëi vúái
ngö laâ rêët lúán. Sûå gia tùng khöëi lûúång bònh quên lúán
gêëp hai lêìn tùng trûúãng khöëi lûúång cuãa töíng thïí caác
mùåt haâng.
Tuy nhiïn, nhûäng gia tùng trong khöëi lûúång
xuêët khêíu naây laåi àûúåc buâ àùæp búãi sûå suy giaãm àaáng
kïí cuãa giaá caã tñnh theo giaá trõ àöìng àöla cuãa hêìu hïët
caác mùåt haâng naây. Sûå giaãm giaá quöëc tïë cuãa cuâng caác
mùåt haâng naây coá thïí lyá giaãi sûå suy giaãm giaá xuêët khêíu
caác mùåt haâng àoá. Tuy nhiïn, sûå giaãm giaá naây laâ àùåc
biïåt lúán so vúái giaá thïë giúái àöëi vúái caác haâng hoaá nhû
gaåo, hoa quaã vaâ ngö, nhûäng mùåt haâng maâ Thaái Lan
àaä tùng maånh khöëi lûúång xuêët khêíu. Mùåc duâ nhûäng
gia tùng nhúâ vaâo tùng khöëi lûúång xuêët khêíu naây laâ rêët
quan troång, song dûúâng nhû khoaãng 80% sûå giaãm giaá
caác mùåt haâng nöng saãn naây coá thïí àûúåc lyá giaãi búãi
nhûäng biïën àöång vïì giaá caã thïë giúái.
Tònh hònh xuêët khêíu nöng saãn trong thúâi gian
túái cuãa Thaái Lan seä hïët sûác quan troång. Giaá caã àûúåc
cuãng cöë nhúâ àöìng baåt vûäng, khöng coân nghi ngúâ gò
nûäa, seä laâm tùng saãn xuêët haâng hoaá nöng saãn, àem laåi
nhiïìu muâa vuå hún àïí xuêët khêíu. Tuy nhiïn, dûúâng
nhû laâ sûå caãi thiïån nhiïìu vïì giaá nöng saãn nhúâ phaá giaá
àöìng baåt seä khöng thïí duy trò àûúåc lêu daâi.
Nguöìn: Mc Kibbin vaâ Martin, 1998.
Giaá (% thay àöíi) Giaá thïë giúái (% thay àöíi)
- 23,4 - 14,1
- 39,3 - 39,0
- 15,6 - 10,7
- 25,5 - 8,3
- 31,6 - 7,0
33,9 11,7
- 23,0 - 17,9
- 57,3 - 6,9
- 26,7 - 21,8
Thûúng maåi vaâ caånh tranh 37
tiïëp cêån vúái caác khoaãn vay.
Vïì trung haån. Ngay caã khi caác yïëu
töë chu kyâ trong thûúng maåi thïë giúái àûúåc
caãi thiïån vaâ xuêët khêíu tûâ caác nûúác Àöng
AÁ höìi phuåc, caác vêën àïì chñnh saách cú baãn
vêîn cêìn phaãi àûúåc chuá yá. Thûá nhêët, cêìn
phaãi traánh caác chñnh saách cöng nghiïåp
khöng roä raâng vaâ caãi tiïën khöng chó kyã luêåt
trong khu vûåc taâi chñnh maâ coân caã quy
àõnh vïì kïë toaán vaâ àiïìu haânh cöng ty. Thûá
hai, chñnh saách trong nûúác nïn nöî lûåc thu
huát àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâi trúã laåi
vúái caác ngaânh nghïì xuêët khêíu, khöng chó
àïí àêìu tû trûåc tiïëp trûúác mùæt, maâ coân laâm
giaãm caác ruãi ro vaâ tùng khaã nùng hoaåt
àöång thaânh cöng trong möåt möi trûúâng
saãn xuêët toaân cêìu múái. Thûá ba, àïí khuyïën
khñch hoaåt àöång thûúng maåi trong khu
vûåc chêu AÁ ñt chõu taác àöång vaâ chùåt cheä
hún cêìn phaãi giaãm maånh caác raâo chùæn
thûúng maåi giûäa caác nûúác, àùåc biïåt trong
caác ngaânh saãn xuêët thay thïë haâng nhêåp
khêíu coá mûác àöå sûã duång vöën cao vaâ coá quy
mö lúán, maâ khöng chó dûåa trïn nïìn taãng
àõnh hûúáng xuêët khêíu. Cuöëi cuâng, chñnh
phuã caác nûúác phaãi tiïëp tuåc àêìu tû vaâo giaáo
duåc, àùåc biïåt giaáo duåc úã cêëp trung hoåc vaâ
nêng cêëp nguöìn nhên lûåc nhùçm caãi thiïån
khaã nùng caånh tranh vïì nhên cöng. Caác
thoaã thuêån phöëi húåp haânh àöång trong khu
vûåc àaä vaâ àang àûúåc thûåc hiïån khaá húåp lyá
cho àïën nay, song cêìn phaãi hûúáng xa hún
vaâo viïåc phên tñch vaâ àõnh hûúáng chñnh
saách so vúái nhûäng gò àang laâm hay àaä laâm
trong thúâi kyâ khuãng hoaãng.
Chuá thñch
1. Nhûäng kïët quaã naây àïìu dûåa trïn
ûúác lûúång maãng (nhûäng aãnh hûúãng cöë
àõnh) àöëi vúái möîi nûúác cho mûúâi mùåt haâng
chïë taåo xuêët khêíu àûáng àêìu trong nhûäng
nûúá c naâ y (Bhattacharya, Ghosh vaâ
38 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
Jansen, 1998).
AS(i ,t ) a  c(i )  d (t )  E 1D1 (t )' SC (i ,t )  E 2 D 2 (t )' SC (i ,t )  e(i ,t )
Vñ duå, trong trûúâng húåp S cho biïët
thõ phêìn trïn thïë giúái cuãa Malaisia, SC laâ
thõ phêìn tûúng ûáng cuãa Trung Quöëc. '
toaán tûã sai phên vaâ chó söë i vaâ t cho biïët
chuãng loaåi haâng vaâ thúâi gian tûúng ûáng.
Nhûäng biïën söë giaã c(i) laâ giaá trõ khaác cho
nhoám saãn phêím vúái maä söë coá hai chûä söë
SITC, trong khi söë d(t) tñnh möåt giaá trõ
khaác trong tûâng thúâi kyâ; c(i) loaåi boã sûå khaác
biïåt cöë àõnh giûäa caác nhoám saãn phêím, coân
d(t) loaåi boã nhûäng yïëu töë liïn quan túái thúâi
gian quen thuöåc cuãa têët caã caác thõ trûúâng.
D laâ möåt biïën söë 0 àûúåc duâng àïí chia giai
àoaån 1989-1996 thaânh hai giai àoaån nhoã:
1989-1992 vaâ 1993-1996. Hïå söë ??? E2
E1 vaâ ???
2 xaác àõnh nhûäng aãnh hûúãng thay thïë
cuãa 1% gia tùng thõ phêìn Trung Quöëc
trong giai àoaån hai. Quy mö cuãa mêîu hònh
naây göìm 80 quan saát.
2. Ernst. 1998.
3. Ernst, 1998.
4. Diwan vaâ Hoekman, 1998.
5. Nhûäng nghiïn cûáu ban àêìu cho
thêëy laâ nïëu giaá xuêët khêíu cuãa Àöng AÁ
tùng 10% thò khöëi lûúång haâng xuêët khêíu
tùng tûâ 4% àïën 6% (xem Dasgupta. Hulu
vaâ Das Gupta. 1995).
6. Giaá nhêåp khêíu cuäng seä giaãm
tûúng tûå hoùåc úã mûác àöå tûúng tûå vaâ vò vêåy
àiïìu naây khöng nhêët thiïët gêy ra mêët maát
thu nhêåp vïì àiïìu kiïån thûúng maåi mêåu
dõch. Chó khi giaá tûúng quan giaãm thò àiïìu
kiïån thûúng maåi múái bõ xêëu ài möåt caách
àaáng kïí.
7. Muscatelli vaâ nhûäng ngûúâi khaác
(1994).
 Chûúngba
Khu vûåc taâi chñnh: ÚÃ trung
têm cuãa cuöåc khuãng hoaãng

Lim Beng Poon àang phaãi gaánh chõu hêåu quaã cuãa... Öng Lim, möåt caán böå quaãn lyá cêëp phoâng cuãa möåt ngên
haâng thûúng maåi Malaisia, caãm thêëy vö cuâng àau loâng khi giaá trõ cuãa àöìng ringgit giaãm maånh so vúái àöìng àöla
Myä. Sûå giaãm giaá trõ naây àaánh vaâo àuáng chöî àau nhêët cuãa öng àoá laâ viïåc chùm lo cho hai àûáa con àang theo
hoåc àaåi hoåc taåi Myä, vaâ öng phaãi traã tiïìn hoåc cho caác con bùçng àöla Myä. Öng than vaän: “Bêy giúâ söë tiïìn töi phaãi
chi tùng hún 15%. Laåy Chuáa, hy voång rùçng nhûäng khoá khùn naây seä qua ài” (trñch trong “Cú höåi cuãa anh àaä
àïën” Alkman Granitsas vaâ nhûäng ngûúâi khaác, Far Eastern Economic Review, ngaây 11 thaáng Chñn 1997).
Indra Gunawan... àûáng nhû trúâi tröìng cuâng vúái àaám àöng tuå têåp bïn ngoaâi truå súã chñnh taåi Jakarta cuãa Ngên
haâng Harapan Santosa. Àêy laâ möåt trong 16 ngên haâng maâ Chñnh phuã Inàönïsia àaä phaãi ra lïånh àoáng cûãa
höìi àêìu thaáng Mûúâi möåt nhùçm cûáu vaän hïå thöëng taâi chñnh àang bõ khuãng hoaãng. Sûå kiïån naây àaä laâm àöng
kïët tiïìn gûãi tiïët kiïåm cuãa haâng ngaân ngûúâi vaâ cuäng aãnh hûúãng túái cuöåc söëng cuãa 6.000 nhên viïn ngên haâng.
Gunawan laâ möåt trong söë hoå. Anh noái: “Töi àïën àêy thay mùåt cho caác àöìng nghiïåp cuãa töi. Hoå laâ nhûäng ngûúâi
laâm cöng ùn lûúng bònh thûúâng nhû nhûäng ngûúâi laái xe hay nhûäng nhên viïn vùn phoâng khaá c, nhûng bêy
giúâ hoå àaä bõ lêm vaâo caãnh thêët nghiïåp. Möåt luác sau nhûäng caãnh saát àïën vaâ xua àuöíi anh ài trong khi cöí anh
vêîn àeo [têëm biïín phaãn àöëi] NAÅN NHÊN CUÃA SÛÅ THANH LYÁ - Suresh Unny, “Trêån chiïën tiïëp theo”, Taåp chñ
Far Eastern Economic Review, ngaây 20 thaáng Mûúâi möåt 1997.

Trong nhiïìu nùm, caác “con höí” chêu AÁ àaä duy trò àûúåc mûác laäi
suêët thûåc dûúng vaâ khöng ngûâng tûå do hoaá hïå thöëng taâi chñnh cuãa
hoå vaâ nöî lûåc xêy dûång möåt maång lûúái thïí chïë höî trúå cho caác hoaåt
àöång trïn(1). Khu vûåc taâi chñnh phaát triïín sêu röång hún do caác yïëu töë
cú baãn trïn àêy àaä khuyïën khñch hoaåt àöång gûãi tiïìn tiïët kiïåm cuãa
ngûúâi dên thöng qua hïå thöëng caác ngên haâng trong nûúác (xem biïíu
àöì 3.1). Hiïån tûúång naây traái ngûúåc vúái thûåc traång àaä diïîn ra úã caác
nûúác àang phaát triïín trong thúâi kyâ khuãng hoaãng taâi chñnh khi maâ
vai troâ trung gian taâi chñnh trong nûúác thûúâng yïëu. Vñ duå nhû úã
Mïhicö nùm 1994, tñn duång trong nûúác chó chiïëm dûúái 50% töíng saãn

39
phêím quöëc nöåi (GDP), vaâ úã AÁchentina, con Thêåm chñ ngay tûâ trûúác nùm 1997,
söë naây laâ dûúái 20% nùm 1995. Mùåc duâ hïå hïå thöëng taâi chñnh phaát triïín khêåp khiïîng
thöëng taâi chñnh úã caác nûúác Àöng AÁ àaä àaåt àaä laâ möåt thaách thûác àöëi vúái sûå phaát triïín.
àûúåc nhûäng tiïën böå nhêët àõnh song vêîn Taåi têët caã caác nûúác trong khu vûåc caác thõ
hoaåt àöång theo phûúng thûác khöng coá thõ trûúâng taâi chñnh phi ngên haâng àûúåc múã
trûúâng traái phiïëu, thiïëu sûå giaám saát an ra àïí huy àöång caác nguöìn vöën daâi haån
toaân vaâ, úã möåt söë nûúác, vai troâ can thiïåp nhùçm höî trúå taâi chñnh cho cú súã haå têìng -
cuãa chñnh phuã coân lúán. Nhûäng yïëu keám vúái nhu cêìu vöën àêìu tû haâng nùm lïn túái
naây àaä dêîn àïën caác sai lêìm nghiïm troång 150 tyã USD - cuäng nhû àêìu tû daâi haån cho
trong viïåc phên böí caác nguöìn lûåc, khu vûåc caác lônh vûåc khaác, kïí caã àêìu tû cho xêy
taâi chñnh ngêåp sêu vaâo caác lônh vûåc hoaåt dûång nhaâ úã. Hïå thöëng lûúng hûu hiïån taåi
àöång coá nhiïìu ruãi ro, cú cêëu taâi saãn núå cuäng cuãa nhiïìu nûúác cuäng rêët cêìn phaãi àûúåc caãi
mang nhiïìu ruãi ro vaâ sûå phaát triïín thïí töí, àùåc biïåt laâ viïåc quaãn lyá caác quyä àêìu tû
chïë keám. Cho maäi àïën gêìn àêy, caác yïëu vaâ àiïìu naây cuäng coá nghôa rùçng caác thõ
keám naây vêîn coân bõ “che àêåy” búãi töëc àöå trûúâng vöën cêìn phaãi àûúåc phaát triïín hún
tùng trûúãng cao, tyã lïå tiïët kiïåm lúán vaâ nûäa. Tuy hêìu hïët caác nûúác Àöng AÁ coá
nguöìn ngên saách döìi daâo. nguöìn nhên lûåc tûúng àöëi treã, song xeát
Xeát vïì khña caånh huy àöång vöën cöí BIÏÍU ÀÖÌ 3.1
phêìn, trong nùm 1996, khu vûåc chêu AÁ coá
tyã lïå huy àöång qua thõ trûúâng cöí phiïëu trïn
GDP cao nhêët trong söë caác nûúác phaát triïín
vaâ àang phaát triïín (xem biïíu àöì 3.1). Xeát
vïì sûå chu chuyïín cuãa caác nguöìn vöën múái,
hïå thöëng ngên haâng úã hêìu hïët caác nûúác
Àöng AÁ àaä àaãm àûúng vai troâ trung gian
taâi chñnh. Khi maâ thõ trûúâng cöí phiïëu phaát
triïín maånh trong nhûäng nùm 1990 thò thõ
trûúâng traái phiïëu vaâ caác loaåi chûáng khoaán
khaác laåi bõ tuåt hêåu. Taåi nhûäng nûúác maâ
thõ trûúâng traái phiïëu coá phaát triïín möåt
chuát, vñ duå nhû úã Haân Quöëc, thò ngên haâng
thûúâng àoáng vai troâ baão laänh cho caác loaåi
traái phiïëu vaâ caác loaåi chûáng khoaán cöng
ty khaác vaâ giao dõch trïn thõ trûúâng thûá
cêëp coân bõ haån chïë. Hún nûäa, nhûäng thay
àöíi nhanh vïì cú cêëu trong nïìn kinh tïë thûåc
laåi àoâi hoãi phaãi coá sûå caãi tiïën trong caách
thûác quaãn lyá hoaåt àöång saãn xuêët cuãa caác
cöng ty; vaâ àöëi vúái àiïìu naây thò caác thõ
trûúâng chûáng khoaán mang yá nghôa rêët
quan troång. Viïåc thiïëu caác thõ trûúâng vöën
phaát triïín coá nghôa laâ viïåc giaám saát caác
cöng ty vïì cú baãn laâ traách nhiïåm cuãa caác
ngên haâng vaâ viïåc giaám saát naây àaä khöng
àûúåc böí trúå búãi caác töí chûác taâi chñnh khaác.
Hïå thöëng taâi chñnh phaát triïín khêåp khiïîng
naây cuäng coá nghôa laâ coân thiïëu sûå phên
taán ruãi ro vaâ àiïìu naây àaä laâm gia tùng taác
àöång cuãa caác cuá xöëc túái hïå thöëng ngên
haâng.
40 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
trïn toaân khu vûåc (chêu AÁ) thò vêën àïì söë
ngûúâi cao tuöíi tùng nhanh àaä gêy sûác eáp
àoâi hoãi phaãi thuác àêíy caãi töí hïå thöëng lûúng
hûu. Khöng giöëng nhû caác xu thïë diïîn ra
úã caác khu vûåc àang phaát triïín khaác, viïåc
caác cöng ty nûúác ngoaâi àûúåc tham gia vaâo
lônh vûåc dõch vuå taâi chñnh úã caác nûúác Àöng
AÁ coân gùåp nhiïìu caãn trúã lúán.
Tuy nhiïn, nhûäng khoá khùn úã caác
nûúác Àöng AÁ laåi naãy sinh trong hïå thöëng
ngên haâng(2).Cuäng giöëng nhû caác nûúác
àang phaát triïín khaác, hïå thöëng ngên haâng
úã caác nûúác Àöng AÁ coá möåt söë yïëu keám nhû:
tyã lïå àuã vöën cuãa caác ngên haâng thêëp; haån
mûác cho vay àöëi vúái caác àöëi tûúång ài vay
laâ caác caá nhên hay nhoám ngûúâi vay liïn
quan àûúåc quy àõnh chûa húåp lyá vaâ viïåc
thûåc hiïån cuäng khöng nghiïm tuác; caác quy
trònh phên loaåi taâi saãn vaâ caác quy àõnh
(trñch lêåp quyä) phoâng ngûâa caác töín thêët
(coá thïí phaát sinh trong quaá trònh hoaåt
àöång) khöng àaåt tiïu chuêín quöëc tïë viïåc
cöng khai hoaá thöng tin vaâ sûå minh baåch
cuãa hoaåt àöång ngên haâng coân yïëu keám;
thiïëu nhûäng quy àõnh vïì möåt chñnh saách
giaãi thoaát cho caác töí chûác taâi chñnh gùåp
khoá khùn; vaâ cöng taác giaám saát hoaåt àöång
coân non yïëu.
Nhûäng yïëu keám trong cöng taác
quaãn lyá caác ngên haâng, cuâng vúái caác chñnh
saách cuãa chñnh phuã thûúâng coá aãnh hûúãng
hoùåc trûåc tiïëp hoùåc giaán tiïëp túái sûå yïëu keám
àoá, àaä dêîn àïën tònh hònh hoaåt àöång khöng
hiïåu quaã. Coá leä àiïím yïëu nhêët laâ viïåc phaát
triïín thïí chïë cuãa caác ngên haâng coân haån
chïë. Vñ duå, hêìu hïët viïåc cho vay tiïìn àïìu
dûåa trïn phûúng thûác thïë chêëp chûá khöng
phaãi dûåa trïn cú súã ngên lûu vaâ àiïìu naây
laâm cho viïåc phên tñch khaã nùng sinh lúåi
hoùåc ruãi ro cuãa dûå aán cho vay caâng thïm
röëi rùæm. Nguöìn tñn duång thûúâng coá xu
hûúáng àïën vúái caác caá nhên hoùåc töí chûác coá
quan hïå vúái chñnh phuã hoùåc vúái öng chuã
caác ngên haâng tû nhên vaâ àûúåc roát vaâo
caác ngaânh àûúåc ûu àaäi, chûá ñt dûåa trïn caác
doâng tiïìn luên chuyïín àûúåc dûå kiïën, kïët
quaã phên tñch khaã nùng thûåc tiïîn vaâ giaá
trõ cuãa caác taâi saãn thïë chêëp coá khaã nùng
thu höìi.
HÖÅP 3.1
Caác trung têm nûúác ngoaâi: Trûúâng húåp cuãa Thaái Lan
Cú cêëu töí chûác vaâ nhûäng chñnh saách khuyïën khñch àùåc
biïåt cuãa Trung têm hoaåt àöång ngên haâng quöëc tïë Bangkok
(BIBF) àaä goáp phêìn khöng nhoã dêîn àïën cuöåc khuãng hoaãng úã
Thaái Lan. Thaáng Ba 1993, 46 ngên haâng thûúng maåi trong
nûúác vaâ nûúác ngoaâi àaä àûúåc pheáp tham gia vaâo caác hoaåt àöång
ngên haâng quöëc tïë taåi Bangkok. Nùm 1994 caác ngên haâng
hoaåt àöång theo cú chïë BIBF àûúåc hûúãng nhiïìu àùåc quyïìn
hún, bao göìm caã quyïìn àûúåc múã caác chi nhaánh ngoaâi àõa
phêån Bangkok vaâ phaát haânh chûáng chó tiïìn gûãi theo thoaã
thuêån. Do coá nhûäng khuyïën khñch àùåc biïåt, BIBF àaä taåo ra
möåt kïnh quan troång cho khu vûåc taâi chñnh trong nûúác huy
àöång caác nguöìn vöën ngoaåi tïå ngùæn haån (hònh thûác cho vay
“ra-vaâo”). Do caác hiïåp ûúác thuïë song phûúng giûäa Thaái Lan
vaâ Nhêåt Baãn, caác ngên haâng Nhêåt Baãn coá thïí duâng caác nguöìn
thu nhêåp khaác cuãa caác cöng ty Thaái Lan taåi Nhêåt Baãn, chiïëm
khoaãng ¼ thõ phêìn cuãa BIBF, sùén saâng chõu thuïë gûãi tiïìn vaâ
tiïën haânh cho caác cöng ty cuãa Thaái Lan vay vúái laäi suêët rêët
thêëp. Viïåc cung cêëp vöën naây caâng àûúåc taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi
hún khi caác ngên haâng nûúác ngoaâi tham gia vaâo BIBF àûúåc
khuyïën khñch trúã thaânh caác chi nhaánh ngên haâng àêìy àuã, viïåc
phï duyïåt múã chi nhaánh naây chuã yïëu phuå thuöåc vaâo khöëi
lûúång caác khoaãn cho vay. Mûác laäi suêët cho vay quöëc tïë thêëp úã
mûác lõch sûã, àùåc biïåt àöëi vúái àöìng yïn Nhêåt Baãn, cuäng laâ möåt
yïëu töë khaác laâm cho nguöìn vöën trúã nïn döìi daâo vaâ chi phñ cho
vay thêëp. Chñnh vò vêåy, lûúång tiïìn cho vay “ra-vaâo” àaä tùng
maånh trong nhûäng nùm 1993-1996, tûâ 194 tyã baåt lïn túái 794
tyã baåt. Phaãn aánh sûå tùng trûúãng nhanh cuãa phûúng thûác cho
vay “ra-vaâo” cuãa BIBF naây, caác khoaãn cho vay bùçng ngoaåi tïå
cuãa caác ngên haâng thûúng maåi Thaái Lan àïën cuöëi nùm 1996
àaä tùng lïn túái 31,5 tyã USD, chiïëm 17% töíng söë tiïìn vay cuãa
khu vûåc tû nhên, trong khi àoá caác taâi saãn núå ngùæn haån nûúác
ngoaâi cuãa caác ngên haâng naây cuäng tùng maånh.
Nguöìn: Kawai vaâ Iwatsubo, 1998.
Àïí khùæc phuåc nhûäng yïëu keám naây,
trong vaâi nùm gêìn àêy, caác nûúác Àöng AÁ
àaä tùng cûúâng têåp trung vaâo viïåc phaát
triïín möåt hïå thöëng taâi chñnh hoaåt àöång
hiïåu quaã vaâ coá tñnh caånh tranh hún. Sûå
kiïím soaát gùæt gao cuãa nhaâ nûúác àöëi vúái hïå
thöëng taâi chñnh, mùåc duâ àaä coá taác àöång tñch
cûåc úã möåt söë nûúác trong khu vûåc, àaä vaâ
àang àûúåc boã dêìn úã nhiïìu nûúác. Caác nûúác
àaä nhêån thûác àûúåc sûå cêìn thiïët phaãi nêng
cêëp vaâ khùæc phuåc nhûäng yïëu keám vïì cú
cêëu trong hïå thöëng taâi chñnh cuãa mònh vaâ
phaát triïín àa daång hoaá theo nhiïìu chiïìu
hûúáng khaác nhau. Vñ duå, möåt uyã ban cuãa
Haân Quöëc àaä àïì xuêët möåt söë thay àöíi cú
baãn trong hïå thöëng taâi chñnh cuãa hoå ngay
tûâ àêìu nùm 1997. Chñnh phuã Philippin àaä
Khu vûåc taâi chñnh: ÚÃ trung têm cuãa cuöåc khuãng hoaãng 41
tùng cûúâng cöng taác kiïím soaát caác ngên
haâng. Tuy nhiïn, trong khi gùåp khoá khùn
trong viïåc kiïím soaát vïì söë lûúång, thò dûúâng
nhû nhûäng caãi tiïën vïì chêët lûúång cöng taác
giaám saát laåi khöng bùæt kõp vúái nhûäng bûúác
phaát triïín nhanh choáng cuãa khu vûåc taâi
chñnh, àùåc biïåt trûúác töëc àöå höåi nhêåp taâi
chñnh quöëc tïë hiïån nay. ÚÃ möåt söë nûúác
khaác, thûúâng laâ àïí giaãi quyïët cuöåc khuãng
hoaãng taâi chñnh trong nhûäng nùm gêìn
àêy, hoå àaä chuá troång túái cöng taác cuãng cöë
chêët lûúång giaám saát - cuâng vúái viïåc tùng
tyã lïå àuã vöën, caãi tiïën caác tiïu chñ cho vay,
núái röång quyïìn súã hûäu nûúác ngoaâi, nêng
cao hún nhûäng yïu cêìu vïì khaã nùng thanh
toaán vaâ tùng cûúâng tñnh minh baåch. Tuy
vêåy, úã caác nûúác Àöng AÁ, sûå khêín thiïët phaãi
caãi töí laåi coá veã úã mûác thêëp hún.
Do caác ngên haâng hoaåt àöång coá veã
laânh maånh nïn ñt coá yïu cêìu chñnh thûác
hoùåc cöng khai àùåt ra àöëi vúái chñnh phuã
trong viïåc caãi töí hún nûäa. Söë liïåu trong
baáo caáo thûúâng niïn cuãa caác ngên haâng
thûúng maåi cho thêëy rùçng khaã nùng sinh
lúâi xaác àõnh àûúåc cuãa nhiïìu ngên haâng
Àöng AÁ trong nhûäng nùm 1990 cao hún
so vúái úã caác nûúác khaác. Trong khi toaân böå
mûác chi phñ trung gian, àûúåc tñnh toaán
theo mûác chïnh lïåch roâng vïì laäi suêët (xem
biïíu àöì 3.2), cuãa caác nûúác Àöng AÁ úã mûác
cao, thò tyã lïå giûäa chi phñ thu nhêåp (xem
biïíu àöì 3.3) laåi khöng cho thêëy sûå keám hiïåu
quaã vïì töíng thïí.
Tuy vêåy, hoaåt àöång cuãa hïå thöëng taâi
chñnh úã möåt söë nûúác Àöng AÁ roä raâng toã ra
keám hiïåu quaã. Caác ngên haâng thuöåc súã
hûäu nhaâ nûúác cuãa Inàönïsia, caác cöng ty
taâi chñnh Thaái Lan vaâ caác ngên haâng àaåi
lyá Haân Quöëc cho thêëy caác dêëu hiïåu hoaåt
àöång ngaây caâng yïëu keám vaâ ruãi ro gia
tùng. Hïå thöëng taâi chñnh manh muán - (vñ
duå nhû caác ngên haâng thûúng maåi úã
Inàönïsia) vaâ caác quy àõnh hay caác caãn
trúã khaác àaä haån chïë sûå caånh tranh lêîn
nhau giûäa caác loaåi hònh dõch vuå taâi chñnh
(vñ duå, giûäa caác ngên haâng thûúng maåi vaâ
caác cöng ty taâi chñnh úã Thaái Lan) - caâng
laâm yïëu ài tñnh caånh tranh vaâ öín àõnh,
àöìng thúâi cuäng goáp phêìn laâm gia tùng ruãi
42 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
ro. Vñ duå, úã Thaái Lan, caác cöng ty taâi chñnh
khöng àûúåc huy àöång tiïìn gûãi ; vò thïë hoå
phaãi dûåa vaâo caác nguöìn vöën coá chi phñ cao
hún, vaâ àiïìu naây taåo ra àöång cú khuyïën
khñch cho vay vaâo caác dûå aán coá nhiïìu ruãi
ro hún. Möåt söë lúán caác cöng ty taâi chñnh coá
vöën ñt cuãa Thaái Lan vaâ caác ngên haâng cuãa
Inàönïsia, vñ duå, àaä giaãm giaá trõ àaåi lyá
(franchise value) cuãa caác töí chûác taâi chñnh,
vaâ do vêåy aãnh hûúãng túái caác khuyïën khñch
àïí hoaåt àöång thêån troång hún. Sûác caånh
tranh vaâ sûå phaát triïín thïí chïë cuãa caác hïå
thöëng ngên haâng noái chung caâng bõ caãn
trúã búãi sûå tham gia haån chïë cuãa caác ngên
haâng nûúác ngoaâi vaâo thõ trûúâng trong
nûúác.
Nhûäng haån chïë naây, cho duâ mang
tñnh àún leã hay töíng thïí ài nûäa, cuäng chûa
àuã àïí dêîn àïën sûå àöí vúä ngay cuãa hïå thöëng
taâi chñnh. Têët caã caác nûúác Àöng AÁ àaä phaát
triïín töët trong mêëy thêåp kyã qua bêët chêëp
nhûäng yïëu keám noái trïn. Trûúác àêy, töëc
àöå tùng trûúãng kinh tïë nhanh vaâ tyã lïå tiïìn
gûãi tiïët kiïåm trong nûúác cao àaä giuáp cho
hêìu hïët hïå thöëng ngên haâng cuãa caác nûúác
Àöng AÁ traánh àûúåc nhûäng hêåu quaã bêët
lúåi. Tiïìn gûãi tiïët kiïåm cuãa dên chuáng gia
tùng, dûúái daång tiïìn gûãi ngên haâng vaâ nhúâ
sûå vêån àöång cuãa caác nguöìn vöën vaâ mûác lúåi
nhuêån cuãa caác doanh nghiïåp noái chung
BIÏÍU ÀÖÌ 3.2
khaá cao àaä cho pheáp caác ngên haâng coá thïí nûúác Thaái Lan (giai àoaån 1983-1987),
giaän nhûäng khoaãn cho vay khöng sinh lúâi Malaisia (1985-1988) vaâ Inàönïsia (1994)
(NPLS) vaâ tiïëp tuåc haåch toaán caác taâi saãn àaä traãi qua nhûäng cuöåc khuãng hoaãng taâi
töìn trïn söí saách maâ khöng gùåp phaãi nhûäng chñnh vaâ khùæc phuåc bùçng möåt phêìn hay
truåc trùåc naâo vïì khaã nùng thanh toaán. Hún toaân böå caác khoaãn cûáu trúå tûâ cöng quyä. Caác
nûäa, võ thïë taâi khoaá maånh meä àaä giuáp cho khoaãn cûáu trúå naây laåi caâng cuãng cöë quan
chñnh phuã coá thïí cam kïët, laâm yïn loâng niïåm ngêìm àõnh vïì sûå baão àaãm cuãa chñnh
caác nhaâ àêìu tû vaâ nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn phuã àöëi vúái tiïìn gûãi, hoùåc thêåm chñ vúái caác
tiïët kiïåm rùçng chñnh phuã coá khaã nùng hêåu taâi saãn núå khaác cuãa ngên haâng, phaá vúä
thuêîn hïå thöëng ngên haâng. Tuy nhiïn, nguyïn lyá thõ trûúâ n g. Trong möå t vaâ i
nhûäng yïëu keám trong lônh vûåc taâi chñnh trûúâng húåp, viïåc quaãn lyá caác töí chûác taâi
àaä laâm tùng nguy cú xaãy ra möåt cuöåc khuãng chñnh àaä àûúåc cú cêëu laåi khöng àûúåc caãi
hoaãng taâi chñnh thiïån, vaâ àiïìu naây caâng laâm giaãm suát àöång
cú khuyïën khñch hoaåt àöång thêån troång
Quaá trònh giaãi phoáng taâi chñnh trong tûúng lai.
khöng song haânh vúái sûå giaám saát phuâ húåp
àaä goáp phêìn laâm tùng thïm ruãi ro. Tûå do Sûå buâng nöí vaâ taân luåi cuãa khu vûåc taâi
hoaá taâi chñnh trong vaâ ngoaâi nûúác àaä dêîn chñnh.
àïën viïåc caånh tranh ngaây caâng tùng àöëi
vúái nhûäng ngûúâi ài vay coá võ thïë tñn duång Nhû àaä trònh baây trong chûúng 1,
töët, laâm giaãm caác giaá trõ àùåc quyïìn cuãa caác töëc àöå tùng trûúãng kinh tïë cao trong khu
ngên haâng vaâ thuyïët phuåc caác ngên haâng vûåc, phêìn naâo nhúâ kïët quaã cuãa cöng cuöåc
naây theo àuöíi caác chiïën lûúåc àêìu tû coá caãi töí cú cêëu, àaä dêîn àïën nhûäng aáp lûåc àöëi
nhiïìu ruãi ro hún. Sûå ra àúâi nhanh choáng vúái yïëu töë cêìu chuã yïëu theo hûúáng àêìu tû.
cuãa caác töí chûác taâi chñnh phi ngên haâng Mùåc duâ tyã lïå laåm phaát úã möåt söë nûúác coá
(NBFIS), thûúâng thiïëu kyã luêåt nöåi böå, thiïëu tùng, nhûng aáp lûåc lïn cêìu chuã yïëu àûúåc
giaám saát vaâ thiïëu kyã luêåt thõ trûúâng, cuäng thïí hiïån úã sûå gia tùng thêm huåt taâi khoaãn
laâ möåt nguyïn nhên quan troång nûäa dêîn vaäng lai. Caác nguöìn vöën àêìu tû tû nhên
àïën sûå caånh tranh àöëi vúái caác ngên haâng, cuäng goáp phêìn vaâ laâm tùng aáp lûåc lïn cêìu.
àùåc biïåt laâ úã Haân Quöëc vaâ Thaái Lan. hún Caác nguöìn àêìu tû tû nhên laâm tùng aáp
nûäa, caác töí chûác taâi chñnh phi ngên haâng lûåc àöëi vúái caác yïëu töë kinh tïë vô mö trong
(NEIS) thûúâng ñt àûúåc kiïím soaát vaâ chõu
sûå quaãn lyá loãng leão hún so vúái caác ngên
haâng, nïn sûå phaát triïín cuãa caác töí chûác BAÃNG 3.1
naây (vïì söë lûúång vaâ toaân böå nguöìn vöën hoaåt Cú cêëu hïå thöëng ngên haâng trûúác cuöåc khuãng hoaãng
àöång) àaä trûåc tiïëp goáp phêìn laâm tùng khaã (Söë lûúång caác töí chûác taâi chñnh)
Caác
nùng àöí vúä cuãa hïå thöëng taâi chñnh. Söë liïåu ngên Caác Caác
vïì tûâng ngên haâng vaâ töí chûác phi ngên haâng cöng töí
haâng àaä chûáng minh cho kïët luêån naây: caác thûúng Caác Caác ty taâi chûác
maåi tû ngên ngên chñnh taâi
cöng ty taâi chñnh Thaái Lan vaâ caác ngên nhên haâng haâng hoùåc chñnh
haâng thûúng maåi Haân Quöëc àaä phaát triïín trong nhaâ àaåi chûáng nûúác Töíng
nûúác nûúác lyá khoaán ngoaâi söë
rêët nhanh vaâ dûåa nhiïìu vaâo caác nguöìn vöën
Inàönïsia 144 34a 0 0 44 222
vay ngoaåi tïå. Hoaåt àöång cuãa caác ngên
Haân quöëc 26 8 30 53 52 169
haâng nhaâ nûúác noái chung laâ keám hiïåu quaã Malaysia 23 1 12 40 14 90
nhêët vaâ coá tyã lïå cho vay khöng sinh lúâi Philippin 40 2 0 0 14 56b
(NPLS) cao nhêët. Thaái Lan 15 5 0 108 14 142

a. Göìm caã 27 ngên haâng quöëc doanh khu vûåc

Taác àöång keáo daâi cuãa caác chñnh saách b. Söë liïåu chûa tñnh àïën caác töí chûác tiïët kiïåm vaâ ngên haâng úã
trûúác àêy trong viïåc àöëi phoá vúái nïìn taâi nöng thön.
chñnh suy yïëu àaä laâm gia tùng aãnh hûúãng Nguöìn: Tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái dûåa
cuãa nhûäng yïëu töë bêët lúåi trïn àêy. Caác trïn caác nguöìn söë liïåu chñnh thûác

Khu vûåc taâi chñnh: ÚÃ trung têm cuãa cuöåc khuãng hoaãng 43
 BIÏÍU ÀÖÌ 3.3

44 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi

BIÏÍU ÀÖÌ 3.4
Nguöìn: Alba vaâ nhûäng ngûúâi khaác, 1998
nûúác vò ba lyá do. Thûá nhêët, do caác nûúác
àïìu thûåc hiïån tûå do hoaá taâi khoaãn vöën, viïåc
tòm àïën vúái caác khoaãn vay ngoaâi nûúác coá
thïí giuáp àiïìu tiïët aáp lûåc lïn cêìu dïî daâng
hún. Thûá hai, nhúâ coá töëc àöå tùng trûúãng
cao nïn caác nûúác Àöng AÁ trúã nïn hêëp dêîn
hún àöëi vúái caác nhaâ àêìu tû. Lyá do cuöëi cuâng
laâ laåm phaát giaá taâi saãn vöën àaä tiïìm êín laåi
àûúåc thöíi buâng thïm búãi caác nguöìn vöën
àêìu tû tû nhên. Kïët quaã laâ caác nguöìn vöën
àêìu tû àöí vaâo caác nûúác Àöng AÁ coá xu
hûúáng vêån àöång rêët lúán cuâng nhõp vúái caác
chu kyâ phaát triïín kinh tïë vô mö trong nûúác
- àùåc biïåt laâ úã Inàönïsia, Thaái Lan vaâ Haân
Quöëc. Sûå kïët húåp caác chñnh saách kinh tïë vô
mö àaä àûúåc sûã duång àïí àöëi phoá vúái caác aáp
lûåc gia tùng vaâ caác nguöìn vöën àêìu tû trong
nhûäng nùm 1990 àaä taåo thïm àöång lûåc cho
nhûäng nguöìn vöën àêìu tû gia tùng - àùåc
biïåt laâ àöëi vúái sûå tñch tuå caác khoaãn núå nûúác
ngoaâi ngùæn haån vaâ khöng àûúåc baão hiïím
vïì ruãi ro ngoaåi höëi. Chñnh saách vïì tyã giaá
höëi àoaái cuäng àoáng vai troâ quan troång
trong viïåc khuyïën khñch caác luöìng vöën
àêìu tû. Quan niïåm vïì ruãi ro tyã giaá thêëp
àaä haån chïë caác àöång cú phoâng ngûâa àöëi
vúái caác khoaãn vay nûúác ngoaâi vaâ, hún nûäa,
laåi taåo ra möåt xu hûúáng tòm àïën vúái caác
khoaãn vay ngùæn haån bùçng ngoaåi tïå.
Toám laåi, sûå kïët húåp caác chñnh saách
àaä thuác àêíy àöång cú vay núå nûúác ngoaâi maâ
khöng thûåc hiïån caác biïån phaáp baão hiïím
ruãi ro ngoaåi höëi. Trong nhûäng nùm 1994-
1996, chñnh saách naây àûúåc noái àïën nhiïìu
nhêët úã Thaái Lan vaâ Inàönïsia, vaâ hêåu quaã
laâ núå ngùæn haån úã hai nûúác naây tùng lïn
rêët nhanh. Cú chïë quaãn lyá cuäng coá aãnh
hûúãng rêët lúán àïën nhûäng khaác biïåt vïì àöång
cú vaâ khaã nùng ài vay úã möîi nûúác. Vñ duå, úã
Inàönïsia, caác ngên haâng bõ haån chïë söë
lûúång ngoaåi tïå hoå coá thïí vay vaâ chó caác
cöng ty múái àûúåc vay nhiïìu tiïìn tûâ caác
nguöìn bïn ngoaâi. Taåi Haân Quöëc vaâ Thaái
Lan, caác töí chûác taâi chñnh phi ngên haâng
(NBFIs) khaá tûå do trong viïåc vay nûúác
ngoaâi. Coân úã Malaisia, sau khi àaä coá
nhûäng khoaãn vay nûúác ngoaâi lúán vaâo àêìu
nhûäng nùm 1980, caã caác cöng ty vaâ caác töí
chûác taâi chñnh àïìu bõ haån chïë úã mûác àöå
maâ hoå coá thïí kiïím soaát àûúåc ruãi ro vïì ngoaåi
höëi, chñnh vò vêåy söë núå nûúác ngoaâi cuãa nûúác
naây vaâo thúâi àiïím giûäa nùm 1997 tûúng
àöëi thêëp.
HÖÅP 3.2
Coá phaãi tûå do hoaá laâ chúi vúái lûãa hay khöng?
Trong möåt baãn nghiïn cûáu gêìn àêy, Demirguc-Kunt vaâ
Detragachia (1998) àaä tiïën haânh phên tñch quan hïå nhên quaã
giûäa khuãng hoaãng ngên haâng vaâ quaá trònh tûå do hoaá taâi chñnh
úã 53 nûúác trong giai àoaån tûâ 1980 àïën 1995. Kïët quaã caác cuöåc
àiïìu tra cuãa hoå cho thêëy khuãng hoaãng ngên haâng thûúâng naãy
sinh trong caác hïå thöëng taâi chñnh àûúåc tûå do hoaá, àùåc biïåt
Höåcaápc 3.1
trong hïå thöëng coá möi trûúâng thïí chïë yïëu keám. Àùåc biïåt,
àöëi vúái viïåc tuên thuã luêåt phaáp, mûác àöå tham nhuäng vaâ nùng
lûåc thûåc hiïån caác cam kïët laâ caác àùåc àiïím liïn quan mang tñnh
thïí chïë. Xem xeát sûå vêån àöång cuãa caác giaá trõ àùåc quyïìn cuãa
ngên haâng sau khi àûúåc tûå do hoaá vaâ caác möëi quan hïå giûäa tûå
do hoaá taâi chñnh, khuãng hoaãng ngên haâng, phaát triïín taâi chñnh
vaâ tùng trûúãng àïìu khùèng àõnh quan àiïím cho rùçng tûå do hoaá
taâi chñnh cêìn phaãi àûúåc tiïën haânh möåt caách thêån troång, àùåc
biïåt khi maâ caác àõnh chïë, cêìn thiïët àïí baão àaãm viïåc tuên thuã
luêåt phaáp vaâ nghôa vuå thûåc hiïån caác cam kïët, caác quy àõnh vïì
hûúáng dêîn thûåc thi vaâ giaám saát hoaåt àöång chûa àûúåc phaát
triïín àêìy àuã, duâ rùçng àaä àûúåc sûå öín àõnh kinh tïë vô mö. Tuy
nhiïn, úã hêìu hïët caác nûúác coá caác mûác laäi suêët bõ taác àöång
nghiïm troång thò tûå do hoaá taâi chñnh àaä coá nhûäng taác àöång tñch
cûåc túái tùng trûúãng, song àïí tiïën haânh tûå do hoaá (hún nûäa) thò
cêìn phaãi ài cuâng vúái möåt möi trûúâng thïí chïë hoaá àaä àûúåc caãi
thiïån àïí coá thïí duy trò nhûäng thaânh quaã àaä àaåt àûúåc.
Khu vûåc taâi chñnh: ÚÃ trung têm cuãa cuöåc khuãng hoaãng 45
 Hïå thöëng taâi chñnh úã caác nûúác Àöng
AÁ noái chung àaä khöng laâm töët vai troâ trung
gian huy àöång caác nguöìn vöën. Trïn thûåc
tïë, caác nûúác naây, àùåc biïåt laâ Thaái Lan, àaä
phuå thuöåc quaá nhiïìu vaâo caác ngên haâng
chûá khöng phaãi vaâo àêìu tû nûúác ngoaâi nïn
laâ nûúác dïî bõ taác àöång nhêët Nhû àaä nïu
trong chûúng 1, sûå baão laänh ngêìm cuãa
chñnh phuã, chi phñ àêìu tû trong nûúác cao
vaâ viïåc thaânh lêåp caác trung têm taâi chñnh
nûúác ngoaâi, têët caã caác yïëu töë naây àaä taåo ra
àöång lûåc vay núå nûúác ngoaâi quaá nhiïìu. Caác
nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi cuäng phêìn naâo coá
löîi trong tònh traång vay quaá nhiïìu naây, vò
hoå khöng phaãi luác naâo cuäng coá thïí tñnh
toaán àûúåc chñnh xaác mûác àöå ruãi ro hoùåc
àaánh giaá àêìy àuã vïì caác nûúác hoùåc caá nhên
ngûúâi ài vay. Mûác phñ baão hiïím ruãi ro khaác
nhau giûäa nhûäng ngûúâi ài vay phi chñnh
phuã úã caác nûúác Àöng AÁ, mùåc duâ àaä thêëp
hún so vúái caác thõ trûúâng àang phaát triïín
khaác, coân giaãm nhanh hún so vúái caác àöëi
tûúång ài vay úã caác thõ trûúâng àang phaát
triïín khaác trong nhûäng nùm 1990, vaâ cho
àïën cuöëi nùm 1996 vaâ àêìu nùm 1997 thò
mûác naây chó cao hún möåt chuát so vúái mûác
tñnh toaán àöëi vúái caác khoaãn cho vay daâi
haån daânh cho caác cöng ty cuãa Myä. Thûåc tïë
chïnh lïåch laäi suêët cho vay giaãm naây
thûúâng ài cuâng vúái viïåc àaánh giaá khöng
àuáng vïì ruãi ro vaâ tònh hònh hoaåt àöång; vñ
duå, tñnh àïën cuöëi thaáng Nùm 1997 caác nhaâ
àêìu tû àaä mua möåt khöëi lûúång lúán caác traái
phiïëu ngùæn haån cuãa caác cöng ty Inàönïsia
chó sau vaâi ngaây nghiïn cûáu.
Nhûäng taác àöång ngaây caâng tùng cuãa
caác mûác àêìu tû cao vaâ khöng ngûâng gia
tùng, caác nguöìn àêìu tû tû nhên vaâ taâi saãn
tùng nhanh cuâng vúái nhûäng yïëu keám tiïìm
êín trong hïå thöëng taâi chñnh, àaä dêîn túái
chöî tñch tuå möåt loaåt khaã nùng dïî bõ töín
thûúng, kïí caã khaã nùng àöí vúä hoaåt àöång
ngên haâng gia tùng, aáp lûåc gia tùng àöëi
vúái caác khu vûåc coá nhiïìu ruãi ro, vaâ viïåc
vay ngùæn haån bùçng ngoaåi tïå vaâ cho vay
daâi haån bùçng nöåi tïå gia tùng. Nhû àaä thêëy
trong biïíu àöì 3.4, nhûäng taác àöång naây
khöng chó aãnh hûúãng túái chñnh saách vô mö,
maâ coân coá aãnh hûúãng qua laåi lêîn nhau.
Tuy nhiïn, coá sûå khaác nhau giûäa caác nûúác
46 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
vïì vai troâ quan troång maâ chuáng àoáng caã
trong viïåc chêm ngoâi khuãng hoaãng lêîn
trong tiïën trònh cuãa cuöåc khuãng hoaãng
möåt khi noá nöí ra.
Taåi têët caã caác nûúác Àöng AÁ, tûå do
hoaá taâi chñnh, tiïët kiïåm taâi chñnh tùng vaâ
sûå gia tùng caác luöìng chu chuyïín vöën àêìu
tû àaä dêîn àïën sûå gia tùng töíng khöëi lûúång
tiïìn tïå trong nûúác. Nhûng khi chñnh phuã
khöng thïí àaánh giaá àûúåc sûå tùng trûúãng
tiïìn tïå vaâ tñn duång, cuäng nhû caác luöìng
vöën àêìu tû quaá mûác, thò khaã nùng thanh
toaán bõ àêíy lïn vaâ sûå tiïìn tïå hoaá caác nïìn
kinh tïë naây àaä dêîn àïën kïët quaã laâ sûå gia
tùng trong hoaåt àöång cho vay cuãa caác ngên
haâng vaâ caác töí chûác taâi chñnh phi ngên
haâng, mùåc duâ biïn àöå vaâ thúâi haån cuãa caác
chu kyâ naây, cuâng vúái möëi quan hïå cuãa caác
töí chûác naây vúái sûå tûå do hoaá taâi chñnh vaâ
sûå gia tùng caác luöìng vöën àêìu tû, khaác
nhau giûäa caác nûúác. Vñ duå, úã Malaisia,
Philippin vaâ Thaái Lan, tñn duång ngên
haâng vaâ phi ngên haâng daânh cho khu vûåc
tû nhên bùæt àêìu tùng vúái töëc àöå nhanh
BIÏÍU ÀÖÌ 3.5
Ghi chuá: Thúâi kyâ luöìng vöën vaâo cao úã caác nûúác khaác nhau coá khaác
nhau: úã Trung Quöëc (1993-1996), ÊËn Àöå (1992-1996), Inàönïxia
(1990-1996), Haân Quöëc (1991-1996), Malaisia (1989-1996),
Pakistan (1992-1996), Philñppin (1990-1996), Thaái Lan (1988-
1996). Thúâi kyâ trûúác khi coá luöìng vöën vaâo cho túái nùm nùm trûúác
khi coá nhiïìu luöìng vöën vaâo.
Nguöìn: Thöëng kï cuãa Quyä tiïìn tïå quöëc tïë. Tyã lïå tùng trûúãng àûúåc
tñnh trïn cú súã haâng nùm theo mûác tùng thûåc.
hún vaâ trïn cú súã bïìn vûäng tiïëp theo sûå BIÏÍU ÀÖÌ 3.6
gia tùng àöåt ngöåt cuãa caác luöìng vöën àêìu
tû vaâo. Mûác tùng trûúãng cao naây àaä haån
chïë khaã nùng cuãa caác ngên haâng trong
viïåc àaánh giaá húåp lyá mûác àöå ruãi ro. Ngûúåc
laåi, úã Inàönïsia, tùng trûúãng tñn duång
ngên haâng vaâ phi ngên haâng daânh cho
khu vûåc tû nhên trung thúâi kyâ coá àêìu tû
vöën tûâ bïn ngoaâi vaâo trong nûúác thêëp hún
so vúái nhûäng nùm trûúác khi coá sûå gia tùng
vöën àêìu tû nûúác ngoaâi, coá leä möåt phêìn laâ
do nûúác naây àaä tiïën haânh möåt cuöåc caãi töí
taâi chñnh sêu röång trûúác thúâi kyâ coá nhiïìu
luöìng vöën vaâo (xem biïíu àöì 3.5).
Nguy cú àöí vúä ngaây caâng tùng cuãa
khu vûåc taâi chñnh àaä khöng àûúåc phaát hiïån
trong thúâi gian buâng nöí cho vay vò mûác
tùng trûúãng trong caác danh muåc cho vay
cuãa caác ngên haâng àaä àem laåi nhûäng
khoaãn lúåi nhuêån thêëy àûúåc ngaây caâng
tùng. Biïíu àöì 3.3 vaâ 3.5 cho thêëy úã nhûäng
nûúác coá töëc àöå tùng trûúãng tñn duång cao -
trûâ Philippin - thò khaã nùng sinh lúâi thêëy
àûúåc cuãa khu vûåc ngên haâng gia tùng àïìu
àùån qua têët caã caác chó söë. Ngûúåc laåi, úã
nhûäng nûúác coá mûác àöå buâng nöí cho vay
thêëp hún - so saánh vïì giaá trõ tuyïåt àöëi hoùåc
tyã lïå trong GDP - thò sûå gia tùng khaã nùng
sinh lúâi cuäng thêëp hún hoùåc khöng coá, tuyâ
thuöåc vaâo viïåc sûã duång caác chó söë vïì khaã
nùng sinh lúâi.
Cho vay àöëi vúái khu vûåc bêët àöång
saãn cuäng tùng nhanh, vaâ haån mûác cho vay *Söë liïåu cho nùm àêìu tiïn cuãa Inàönïxia laâ 1992 thay vò 1991.
Nguöìn: Goldman- Sachs, Nghiïn cûáu ngên haâng, thaáng Chñn
cuãa khu vûåc ngên haâng daânh cho khu vûåc 1997
naây, úã nhûäng nûúác coá tyã lïå tùng trûúãng
tñn duång trong GDP tùng cao hún, cuäng cuä n g coá veã thêë p ). Taå i Thaá i Lan vaâ
nhiïìu hún (xem biïíu àöì 3.6) (6). Àiïìu naây Inàönïsia, chïnh lïåch giaá bêët àöång saãn
àaä gêy ra nhûäng ruãi ro vò caã thõ trûúâng thêëp hún, vúái tyã lïå cao/thêëp úã hai nûúác naây
bêët àöång saãn vaâ thõ trûúâng chûáng khoaán laâ: 1,25 vaâ 1,32. Tuy nhiïn, tyã lïå nhaâ àêët
úã Àöng AÁ àïìu rêët bêët öín àõnh. Biïën àöång boã tröëng trong nùm 1996 laåi tûúng àöëi cao,
giaá bêët àöång saãn trong nhûäng nùm 1990 khoaãng 14% vaâ àang gia tùng. Taåi caác
úã hai nûúác Philippin vaâ Malaisia laâ cao nûúác Àöng Nam AÁ, àùåc biïåt laâ úã Thaái Lan,
nhêët, vúái tyã lïå giûäa giaá cao nhêët vaâ giaá khöëi lûúång cöng viïåc xêy dûång vaâo cuöëi
thêëp nhêët úã hai nûúác naây laâ 3 vaâ 2 kïí tûâ nùm 1996 àaä cho thêëy laâ mûác cung trong
khi caác luöìng vöën àêìu tû gia tùng. Song, úã lônh vûåc bêët àöång saãn àaä vûúåt quaá so vúái
caã hai nûúác naây, tyã lïå nhaâ àêët boã tröëng mûác cêìu cuãa hai nùm tiïëp theo (1997-
khaá thêëp, chó úã mûác 2% trong nùm 1996 1999).
(vaâ úã Philippin, haån mûác tñn duång cuãa khu
vûåc ngên haâng daânh cho bêët àöång saãn Song, tònh hònh úã caác nûúác cuäng

Khu vûåc taâi chñnh: ÚÃ trung têm cuãa cuöåc khuãng hoaãng 47
khaác nhau àaáng kïí. Vñ duå, úã Haân Quöëc, Biïí
UuÀÖÌàöì3.73.7
BIÏÍ
caác ngên haâng khöng tham gia nhiïìu vaâo
lônh vûåc bêët àöång saãn. Tuy nhiïn, caác
ngên haâng Haân Quöëc laåi tùng tyã lïå àêìu tû
vaâo mua traái phiïëu vaâ caác loaåi chûáng
khoaán lïn túái gêìn 20% (ngoaâi ra, caác ngên
haâng Haân Quöëc coân múã röång viïåc baão laänh
cho caác loaåi chûáng khoaán maâ caác cöng ty
phaát haânh). Ngoaåi trûâ Philippin, noái
chung têët caã caác nûúác àïìu tùng tyã lïå àêìu
tû vaâo traái phiïëu vaâ chûáng khoaán.
ÚÃ Thaái Lan, Malaisia vaâ Philippin,
haån mûác cho vay ngoaåi tïå cuãa caác ngên
haâng tùng maånh kïí tûâ cuöëi nhûäng nùm
1980 (xem biïíu àöì 3.7). Àöìng thúâi, àöëi vúái
Thaái Lan vaâ Philippin, khöëi lûúång caác taâi
saãn núå nûúác ngoaâi cuãa caác töí chûác taâi chñnh
phi ngên haâ n g cuä n g tùng nhanh. ÚÃ
Inàönïsia, haån mûác cho vay ngoaåi tïå cuãa
caác ngên haâng cuäng tùng àaáng kïí cho túái
nùm 1994 múái giaãm àöi chuát. Cuäng trong
thúâi gian naây, caác ngên haâng thûúng maåi
Haân Quöëc khöng cho thêëy coá sûå gia tùng
haån mûác cho vay ngoaåi tïå nhiïìu, khöng
nhû caác ngên haâng àaåi lyá vaâ caác doanh
nghiïåp àïìu àaä tùng maånh caác khoaãn àêìu
tû vaâ vay ngoaåi tïå.
Sûå khêåp khiïîng vïì thúâi haån thanh
toaán cuäng taåo nïn khaã nùng chõu aãnh Nguöìn: IMF, IFS.
hûúãng ruãi ro khaác, àùåc biïåt vïì khña caånh
taâi chñnh àöëi ngoaåi. Mûác núå nûúác ngoaâi cuãa cuãa quöëc gia vaâ caác chuêín mûåc quöëc tïë (cuãa
caác nûúác Àöng AÁ luác àêìu tûúng àöëi thêëp Ngên haâng thanh toaán quöëc tïë-BIS).
so vúái caác tiïu chuêín quöëc tïë (xem biïíu àöì
Biïíu hiïån roä neát nhêët cuãa khaã nùng
3.7), ngoaåi trûâ Inàönïsia. Tuy nhiïn,
bõ töín thûúng laâ tyã lïå giûäa núå nûúác ngoaâi
trong nhûäng nùm 1991-1996 núå nûúác
ngùæn haån vaâ nguöìn dûå trûä ngoaåi tïå trûúác
ngoaâi ngùæn haån bùæt àêìu tùng nhanh (xem
khi cuöåc khuãng hoaãng xaãy ra (xem biïíu
biïíu àöì 3.9) vaâ hêìu hïët caác khoaãn vay naây
àöì 3.10). Thaáng Baãy 1997, núå ngùæn haån
àïìu khöng àûúåc dûå phoâng ruãi ro biïën àöång
cuãa caác nûúác Haân Quöëc, Thaái Lan vaâ
ngoaåi höëi. Núå nûúác ngoaâi ngùæn haån úã caác
Inàönïsia nhiïìu hún mûác dûå trûä ngoaåi tïå
nûúác Thaái Lan, Philippin, Haân Quöëc vaâ
rêët nhiïìu - cao hún nhiïìu so vúái caác nûúác
Malaisia tùng cûåc nhanh. Núå nûúác ngoaâi
àang phaát triïín. Tyã lïå cao núå ngùæn haån
ngùæn haån cuãa caác ngên haâng Inàönïsia
trïn taâi saãn ngoaåi tïå coá khaã nùng chi ngay
khöng tùng nhanh, nhûng núå cuãa caác
àaä laâm cho caác nûúác dïî bõ töín thûúng hún
cöng ty laå i tùng nhanh. Cuöå c khuã n g
nhiïìu ngay caã àöëi vúái àöìng tiïìn cuãa nûúác
hoaãng nöí ra àaä cho ngûúâi ta thêëy roä rùçng
hoå vaâ àiïìu naây coá thïí xuêët hiïån do sûå giaãm
söë núå ngùæn haån naây thêåm chñ coân cao hún
loâng tin cuãa caác nhaâ àêìu tû.
rêët nhiïìu so vúái con söë dûå tñnh búãi vò rêët
nhiïìu moán núå vaâ khoaãn vay phi ngên Caác hoaåt àöång àêìu tû coá nhiïìu ruãi
haâng vûúåt ra khoãi khuön khöí caác quy àõnh ro hún, cuâng vúái khaã nùng dïî àöí vúä cuãa

48 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi

khu vûåc ngên haâng vaâ núå ngùæn haån nûúác
ngoaâi chöìng chêët, àaä laâm cho nïìn kinh tïë
vô mö vaâ taâi chñnh caâng thïm dïî bõ töín
thûúng. Quaá trònh töín thûúng naây coá thïí
diïîn ra ngay caã khi khöng coá caác luöìng
àêìu tû tû nhên. Tuy nhiïn, viïåc múã röång
höåi nhêåp quöëc tïë, sûå tiïëp cêån dïî daâng vúái
caác nguöìn vöën tû nhên laâ nhûäng chêët xuác
taác laâm tùng mûác àöå töín thûúng. Tuy vêåy,
caác nûúác khaác nhau bõ töín thûúng úã nhûäng
mûác àöå khaác nhau. Malaisia vaâ Philippin
bõ aãnh hûúãng ñt hún. ÚÃ Thaái Lan, caác cöng
ty taâi chñnh vaâ viïåc cho vay nhiïìu vaâo lônh
vûåc bêët àöång saãn laâm cho nûúác naây bõ ruãi
ro nhiïìu hún; úã Haân Quöëc, caác ngên haâng
àaåi lyá chõu núå nûúác ngoaâi ngùæn haån lúán
nhêët; vaâ úã Inàönïsia, vay núå cuãa caác cöng
ty rêët lúán.
Mûác àöå töín thûúng khaác nhau úã caác
nûúác chuã yïëu laâ do quy trònh tûå do hoaá taâi
chñnh úã caác nûúác coá khaác nhau. Vñ duå, úã
Haân Quöëc, caác cöng ty bõ haån chïë mûác àöå
huy àöång vöën tûâ nûúác ngoaâi hoùåc baán caác
cöí phiïëu bùçng nöåi tïå cho caác nhaâ àêìu tû
nûúác ngoaâi. Tuy nhiïn, caác ngên haâng àaåi
lyá coá toaân quyïìn vay nûúác ngoaâi vaâ laâ àöëi
tûúång cuãa sûå giaám saát haån chïë. Nhiïìu
ngên haâng àaåi lyá trïn thûåc tïë chõu sûå kiïím
soaát cuãa caác têåp àoaân lúán vaâ coá thïí khúi
thöng nguöìn vöën nûúác ngoaâi àïën vúái hoå.
Thûåc tïë laâ coá rêët ñt caác nhaâ quan saát
coá thïí àoaán trûúác àûúåc laâ cuöåc khuãng
hoaãng seä nöí ra vaâ àiïìu àoá chûáng minh
rùçng nguyïn nhên cuãa cuöåc khuãng hoaãng
khöng chó laâ sûå yïëu keám cuãa lônh vûåc taâi
chñnh, maâ quan troång hún, coân phuå thuöåc
vaâo mûác àöå dïî bõ töín thûúng cuãa cú cêëu
taâi chñnh (xem höåp 3.3).
Xêy dûång laåi tûâ àöëng tro taân: Tiïën lïn
vaâ taái thiïët
Caãi tiïën khuön khöí àiïìu tiïët
Ngay tûâ khi cuöåc khuãng hoaãng bùæt
àêìu nöí ra, caác nûúác trong khu vûåc àaä bùæt
àêìu tòm caách caãi töí khuön khöí àiïìu tiïët vaâ
giaám saát cuãa mònh àöëi vúái caác àõnh chïë taâi
chñnh. Caác nûúác àaä nhêån thêëy nhu cêìu
cêìn phaãi caãi töí caác chó tiïu vïì àuã vöën, tiïu
chñ phên loaåi caác khoaãn vay, vaâ viïåc trñch
lêåp dûå phoâng cho vay nhùçm tiïën gêìn túái
caác thöng lïå quöëc tïë hún. Khöng phaãi têët
caã nhûäng yïu cêìu naây àïìu mang tñnh cêëp
baách, vaâ möåt söë yïu cêìu naây seä àûúåc thûåc
hiïån qua tûâng giai àoaån àïí caác ngên haâng
coá thúâi gian àiïìu chónh vaâ tñch luyä nguöìn
vöë n . Möå t söë nûúá c àaä tùng cûúâ n g caá c
nguyïn tùæc vïì cöng khai hoaá thöng tin,
xaác àõnh roä traách nhiïåm vaâ nghôa vuå (phaáp
lyá) cuãa nhûäng ngûúâi quaãn lyá caác töí chûác
taâi chñnh, àöìng thúâi cuäng tùng cûúâng vai
troâ cuãa caác nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi. Caác
nûúác naây àaä àaåt àûúåc nhûäng tiïën böå nhêët
àõnh trong viïåc aáp duång àuáng chöî caác cöng
cuå àïí cú cêëu laåi khu vûåc taâi chñnh, bao göìm
viïåc phaát triïín caác maång lûúái thïí chïë vaâ
phaáp chïë àïí giaãi quyïët nhûäng vûúáng mùæc,
khoá khùn cuãa caác töí chûác taâi chñnh yïëu
keám vaâ nhûäng taâi saãn khöng sinh lúâi.
Têët caã caác nûúác àïìu múã röång thõ
trûúâng hún nûäa cho caác nhaâ àêìu tû nûúác
ngoaâi bùçng caác quy àõnh thöng thoaáng
hún trong viïåc trao àöíi taâi saãn trong nûúác
(caã bùçng hònh thûác thöng qua caác cöng cuå
thõ trûúâng vöën vaâ hònh thûác àêìu tû trûåc
tiïëp cuãa nûúác ngoaâi) vaâ caã bùçng hònh thûác
núái loãng nhûäng quy àõnh vïì thaânh lêåp cú
súã hoaåt àöång. Vñ duå, Haân Quöëc àaä hoaân
toaân tûå do hoaá viïåc ngûúâi nûúác ngoaâi mua
traái phiïëu trong nûúác vaâ huyã boã nhûäng
haån chïë trûúác àêy vïì quyïìn súã hûäu àöëi vúái
caác nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi. Hiïån Thaái Lan
àaä cho pheáp súã hûäu nûúác ngoaâi àöëi vúái caác
ngên haâng vaâ caác cöng ty (coá möåt söë haån
chïë nhêët àõnh) vaâ Inàönïsia àaä tûå do hoaá
súã hûäu nûúác ngoaâi àöëi vúái hêìu hïët caác töí
chûác vaâ cöng ty taâi chñnh, trûâ möåt vaâi
trûúâng húåp àùåc biïåt.
Cú cêëu laåi khu vûåc taâi chñnh
Àiïìu quan troång nhêët laâ caác nûúác
trong khu vûåc àaä thûåc hiïån möåt söë biïån
phaáp cú cêëu laåi khu vûåc taâi chñnh (xem
baãng 3.4). Thaái Lan àaä cho àoáng cûãa hún
möåt nûãa trong töíng söë 91 cöng ty taâi chñnh
cuãa nûúác naây trong khi Haân Quöëc àaä cho
àoáng cûãa khoaãng möåt nûãa söë ngên haâng
àaåi lyá. Inàönïsia àaä vaåch ra ngay möåt kïë
Khu vûåc taâi chñnh: ÚÃ trung têm cuãa cuöåc khuãng hoaãng 49
 BAÃNG 3.2
Caác chó söë vïì kïë toaán vaâ caác chuêín mûåc hoaåt àöång
Àõnh nghôa caác
khoaãn cho vay
khöng sinh lúâi
(NPL) Mûác trung bònh Mûác thêëp Tyã lïå vöën/taâi saãn
(Söë thaáng quaá
haån) (Phêìn trùm núå) (% NPL)* (%)
8 hiïån nay; 10 vaâo nùm
Malaysia 3 1,5 1,5, 20, 50, 100 1999
4 hiïån nay; 12 vaâo nùm
Inàönïsia 3 vaâo nùm 2001 1,0 5, 15, 50, 100 1999
Haân quöëc 3 0,5 2, 25, 75, 100 8
1,0 (tùng lïn àïën
2,0 vaâo thaáng 10-
Philippin 3 1999) 2, 25, 50, 100 10
Thaái Lan 3 vaâo nùm 2001 1,0 2, 25, 50, 100 8,5
* Nhêën maånh àùåc biïåt, tiïu chuêín phuå, coân nghi ngúâ, nhûäng tiïu chuêín vïì thua löî
Nguöìn: Nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái

BAÃNG 3.3 maåi cuãa nûúác naây àaä àûúåc nhêån thïm
nguöìn vöën múái thöng qua phaát haânh cöí
Tyã lïå súã hûäu nûúác ngoaâi àöëi vúái caác töí chûác hiïån haânh phiïëu múái vaâ coá túái böën ngên haâng thûúng
Inàönïsia Khöng giúái haån maåi Thaái Lan coá sûå tham gia cöí phêìn cuãa
Malaysia 30% cöí phêìn caác nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi. Malaisia àang
Philippin 60% cöí phêìn trong quaá trònh cú cêëu laåi hïå thöëng caác
Haân quöëc 10% cöí phêìn cöng ty taâi chñnh cuãa mònh thöng qua caác
25%-33% trong caác trûúâng húåp coá pheáp àùåc biïån phaáp nhû cho àoáng cûãa vaâ saáp nhêåp
biïåt - coá liïn quan túái 31 cöng ty taâi chñnh - vaâ
Thaái Lan 100% trong voâng 100 nùm àaä lêåp ra möåt cú quan chõu traách nhiïåm
Nguöìn: Caác êën phêím khaác nhau cuãa caác chñnh phuã
BIÏÍU ÀOÂ 3.8
hoaåch giaãi quyïët nhûäng ngên haâng àaä bõ
mêët khaã nùng thanh toaán: nûúác naây àaä
cho àoáng cûãa 16 töí chûác taâi chñnh vaâ àùåt
54 töí chûác khaác, bao göìm möåt söë ngên
haâng lúán, nùçm dûúái sûå kiïím soaát cuãa cú
quan cú cêëu laåi caác ngên haâng. Chñnh phuã
Haân Quöëc àaä trûåc tiïëp nùæm quyïìn giaám
saát hai ngên haâng thûúng maåi bõ mêët khaã
nùng thanh toaán, taái cú cêëu vöën cuãa caác
ngên haâng naây vaâ dûå àõnh trong tûúng
lai gêìn seä baán chuáng cho caác nhaâ àêìu tû
nûúác ngoaâi. Nûúác naây cuäng àaä cho àoáng
cûãa 16 trong töíng söë 30 ngên haâng àaåi lyá.
Chñnh phuã Haân Quöëc vaâ lnàönïxia àaä coá
biïån phaáp höî trúå caác ngên haâng thûúng
maåi bùçng caách tiïëp nhêån caác khoaãn cho
vay khoá àoâi vaâ cung cêëp baãng töíng kïët taâi
saãn. ÚÃ Thaái Lan, möåt söë ngên haâng thûúng Nguöìn: Hïå thöëng baáo caáo núå, Àêìu tû thïí chïë.

50 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi

 HÖÅP 3.3
Àaä coá ai àoaán trûúác àûúåc töíng khuãng hoaãng khöng? Ai laâ ngûúâi tiïn àoaán àuáng hún vïì cuöåc khuãng hoaãng
Àöng AÁ: thûúng nhên caác nûúác súã taåi, caác nhaâ phên tñch vaâ
nhaâ dûå àoaán, hay caác cú quan àõnh giaá? Möåt cuöåc nghiïn cûáu
gêìn àêy cuãa Kaufmann, Mehrez vaâ Schmukler (1998) àaä cho
thêëy nhûäng chó söë khaác nhau vïì nhûäng dûå àoaán cuãa thõ trûúâng
dûåa trïn Nghiïn cûáu tñnh caånh tranh toaân cêìu (GCS) cuãa töí
chûác Standards & Poor, Dõch vuå ruãi ro toaân cêìu cuãa Mc Graw-
hill, xïëp haång cuãa Moody vaâ Standards & Poor. Xem ra chó coá
thûúng nhên vaâ nhûäng nhaâ àêìu tû trong khu vûåc laâ àoaán trûúác
àûúåc cuöåc khuãng hoaãng úã Thaái Lan vaâ Haân Quöëc, vaâ trong
möåt chûâng mûåc ñt hún úã Malaisia. Khöng ai dûå àoaán trûúác
àûúåc cuöåc khuãng hoaãng úã Indonesia. Traái laåi, nhûäng nhaâ phên
tñch vaâ dûå àoaán quöëc tï vaâ nhûäng thõ trûúâng taâi chñnh quöëc tïë
àaä khöng tiïn àoaán àûúåc möåt caách roä raâng vïì möåt cuöåc khuãng
hoaãng trong bêët kyâ nûúác naâo úã böën nûúác naây.

Caác cú quan àaánh giaá àïìu àaánh giaá rêët cao vïì Àöng
AÁ... cho túái thaáng Baãy nùm 1997
Àaánh giaá xïëp haång tiïìn tïå cuãa töí chûác Standard &
Poor

Nguöìn: Kaufmann, Mehrez, vaâ Schmukler, 1998.

tiïëp nhêån caác khoaãn cho vay khöng sinh vò noá àïì cêåp têët caã caác khoaãn tiïìn gûãi vaâ
lúâi (NPLS) cuãa caác ngên haâng vaâ cöng ty caác bïn cho vay, bùçng caã àöìng rupi (tiïìn
taâi chñnh. Inàönïsia) vaâ ngoaåi tïå vaâ àöëi vúái caã caác
taâi saãn nùçm trong cuäng nhû nùçm ngoaâi
Mùåt khaác, caác nûúác cuäng àaä haån chïë
caác baãng kïët toaán taâi saãn (nhûäng khoaãn
söë lûúång caác biïån phaáp giaãi quyïët caác àõnh
núå cöí phêìn vaâ núå thûá cêëp vaâ nhiïìu loaåi núå
chïë taâi chñnh yïëu keám. Àiïìu quan troång
khaác khöng bao göìm trong àoá). Trong
nhêët laâ bùçng nhûäng nöî lûåc khöi phuåc niïìm
trûúâng húåp cuãa Haân Quöëc, chñnh phuã
tin cuãa caác nhaâ àêìu tû caã trong vaâ ngoaâi
cuäng àaä àûáng ra baão laänh möåt khöëi lûúång
nûúác, hêìu hïët caác chñnh phuã àaä ra caác baãn
lúán söë núå nûúác ngoaâi cuãa caác ngên haâng
baáo caáo vïì khaã nùng thanh toaán cuãa hïå
àaåi lyá vaâ caác töí chûác taâi chñnh khaác; nhûäng
thöëng taâi chñnh nûúác mònh. Thaái Lan, Haân
moán núå naây àûúåc cú cêëu laåi thaânh caác
Quöëc, Inàönïsia vaâ Malaisia àïìu àaä phaát
khoaãn cho vay vúái mûác laäi suêët cao hún
haânh caác baão laänh chñnh thûác Baão laänh
vaâ thúâi haån thanh toaán daâi hún túái 10 nùm.
cuãa Chñnh phuã Inàönïsia laâ àêìy àuã nhêët

Khu vûåc taâi chñnh: ÚÃ trung têm cuãa cuöåc khuãng hoaãng 51
BIÏÍU ÀÖÌ 3.9
Núå ngùæn haån thúâi kyâ 1989 - 1992 vaâ 1993 - 1996
Nguöìn: Cú súã dûä liïåu Triïín voång kinh tïë thïë giúái cuãa Quyä tiïìn tïå
quöëc tïë.
Nhúâ coá sûå baão laänh naây maâ chñnh phuã àaä
haån chïë àûúåc mûác àöå maâ caác chuã núå tû
nhên cuãa caác àõnh chïë taâi chñnh coá thïí phaãi
chia seã gaánh nùång taái cú cêëu vïì mùåt taâi
chñnh. Nhû vêåy, chñnh phuã trïn thûåc tïë
àaä trúã thaânh chuã súã hûäu cuãa rêët nhiïìu töí
chûác taâi chñnh bõ mêët khaã nùng thanh toaán
vaâ àiïìu naây coá nghôa laâ trúã thaânh möåt nhên
töë quan troång trong viïåc quyïët àõnh quy
mö cuãa caác lûåa choån taái cú cêëu khu vûåc taâi
chñnh. Hêìu hïët caác nûúác àïìu àang vaåch
ra kïë hoaåch sûã duång nhûäng hònh thûác baão
laänh naây thay cho caác hònh thûác baão hiïím
tiïìn gûãi chñnh thûác bõ haån chïë hún. Tuy
nhiïn, quaá trònh naây phaãi diïîn ra tûâ tûâ
nhùçm duy trò loâng tin cuãa cöng chuáng àöëi
vúái hïå thöëng taâi chñnh
Phaãn ûáng úã nhûäng núi khaác trong khu vûåc Àöng AÁ
Cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh úã caác
nûúác Àöng AÁ àaä laâm cho nhiïìu nûúác trïn
thïë giúái phaãi tùng cûúâng nöî lûåc toaân cêìu
àïí phaát triïín hïå thöëng taâi chñnh maånh meä
hún trong caác thõ trûúâng àang nöíi lïn vaâ
caác nûúác àang phaát triïín. Trung Quöëc
àang tiïën haânh nöî lûåc thuác àêíy quy trònh
cú cêëu laåi doanh nghiïåp vaâ caãi töí khu vûåc
taâi chñnh. Rêët nhiïìu doanh nghiïåp nhaâ
nûúác laâm ùn thua löî àaä phaãi àoáng cûãa vaâ
taâi saãn bõ thanh lyá. Caác hoaåt àöång theo
52 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
mêîu Resolution Trust Company seä tiïëp tuåc
quy trònh caãi töí phi têåp trung hoaá caác
doanh nghiïåp nhaâ nûúác vaâ thûåc hiïån
nhiïåm vuå tû nhên hoaá trûúác mùæt. Chñnh
phuã Trung Quöëc cöng böë rùçng hoå seä daânh
32 tyã USD cho ngên haâng trung ûúng
nêng vöën cuãa mònh àïí coá thïí hoaåt àöång
tuên thuã theo caác chuêín mûåc maâ Ngên
haâng thanh toaán quöëc tïë (Basle) àïì ra. Àêy
chó laâ möåt lûúång tiïìn nhoã so vúái töíng söë taâi
saãn khöng sinh lúâi trong hïå thöëng taâi
chñnh cuãa Trung Quöëc, vaâ nhiïìu nguöìn
taâi chñnh khaác cuãa àêët nûúác cuäng àûúåc huy
àöång àïí phuåc vuå cho cöng cuöåc caãi töí hiïån
nay. Chñnh phuã coá thïí thaânh lêåp möåt hoùåc
nhiïìu hún nûäa nhûäng töíng cöng ty quaãn
lyá taâi saãn àïí trúå giuáp cho viïåc kiïím kï taâi
saãn cuãa caác ngên haâng thûúng maåi quöëc
doanh coá hïn quan túái caác khoaãn cho vay
khöng sinh lúâi cuãa caác doanh nghiïåp nhaâ
nûúác. Tuy nhiïn, hiïån nay Trung Quöëc
àang phaãi àûúng àêìu vúái möåt sûå lûåa choån
khoá khùn giûäa viïåc duy trò sûå öín àõnh xaä
höåi vaâ khöi phuåc hïå thöëng taâi chñnh. Töëc
àöå cuãa cöng cuöåc caãi töí seä phuå thuöåc vaâo
sûå cên bùçng cuãa hai hoaåt àöång naây. Àïí coá
àûúåc tùng trûúãng kinh tïë vûäng maånh,
chñnh phuã phaãi quyïët têm, nhûng khöng
àûúåc noáng vöåi trong quaá trònh caãi töí.
Cho àïën nay, rêët ñt caác cöng ty cuãa
caác nûúác Àöng AÁ àaä àûúåc cú cêëu laåi. Têët caã
caác nûúác Àöng AÁ gêìn àêy àaä cöë gùæng thuác
àêíy quaá trònh cú cêëu laåi doanh nghiïåp
bùç n g viïå c xêy dûå n g möå t möi trûúâ n g
khuyïën khñch, trong àoá coá caác chuêín mûåc
töët hún vïì kïë toaán vaâ kï khai, caác quy àõnh
vïì phaá saãn, tõch biïn taâi saãn, àaánh thuïë
vaâ caác quy tùæc kïë toaán. Inàönïsia àaä aáp
duång luêåt phaá saãn múái vaâo thaáng Taám
1998, Thaái Lan xem xeát laåi luêåt phaá saãn
cuãa hoå vaâo thaáng Ba 1998, Haân Quöëc àaä
àûa thïm möåt söë àiïìu khoaãn múái trong quy
trònh töí chûác laåi doanh nghiïåp vaâo thaáng
Hai 1998. Tuy nhiïn, luêåt àònh cöng vêîn
thïí hiïån nhiïìu àiïím yïëu keám vaâ chûa àûúåc
thûã nghiïåm. Cöng taác àaâo taåo laåi tay nghïì
caán böå cöng nhên viïn coân bõ haån chïë vaâ
chûa mang laåi hiïåu quaã. ÚÃ caác nûúác Àöng
AÁ, viïåc tõch biïn caác taâi saãn thïë chêëp coân
rêët haån chïë - trûúác àêy viïåc naây thûúâng
phaãi mêët vaâi nùm múái hoaân têët. Hiïån nay, BIÏÍU ÀÖÌ 3.10
caác nûúác trong khu vûåc naây àang nhêån
àûúåc trúå giuáp vïì kyä thuêåt trïn quy mö lúán Núå ngùæn haån so vúái phêìn trùm töíng dûå trûä
nhû coá caác chuyïn viïn vaâ cöë vêën kiïím
toaán nûúác ngoaâi sang giuáp trong cöng taác
xaác àõnh giaá trõ taâi saãn vaâ caác kïë hoaåch
phuåc höìi caác töí chûác taâi chñnh cuãa nûúác
mònh.
Caác quöëc gia trong khu vûåc cuäng àaä
khuyïën khñch phaát triïín thõ trûúâng vöën
bùçng caách xoaá boã nhûäng caãn trúã vïì quy
àõnh vaâ nhûäng khoá khùn vïì thuïë, àöìng
thúâi xêy dûång möåt cú chïë thïí chïë cho caác
thõ trûúâng sú cêëp vaâ thûá cêëp. Nhu cêìu huy

BAÃNG 3.4
Caác chó söë thïí hiïån tiïën böå cuãa quaá trònh cuãng cöë cú cêëu
Söë lûúång
Söë lûúång àang Söë lûúång
bõ àoáng àûúåc baán cho caác
Nguöìn: BIS, IMF.
Söë lûúång cûãa hoùåc quöëc nhaâ àêìu tû
caác töí ngûâng hûäu hoaá nûúác ngoaâi
chûác taâi hoaåt àöång hoùåc Söë lûúånghoùåc chuyïín chuêín hoaá vaâ húåp lyá hoaá viïåc phaát haânh
chñnh kinh àang bõ seä bõ saáp thaânh liïn traái phiïëu chñnh phuã. Nhúâ coá nhûäng nöî
ban àêìu doanh giaám saát nhêåp doanh lûåc naây, chñnh phuã möåt söë nûúác àaä xêy
Inàönïsia 222 16 54 4 0
dûång àûúåc cú súã vûäng chùæc cho hïå thöëng
Haân quöëc 169 16 2 5 0
taâi chñnh cên bùçng hún, ñt dûåa vaâo nguöìn
Malaysia 90 0 4 31 0
vöën tûâ caác ngên haâng hún, coá khaã nùng
Thaái Lan 142 53 18 0 4
Philippin 56a 2 0 0 0
phên taán ruãi ro töët hún vaâ cho pheáp giaám
saát àûúåc hoaåt àöång cuãa caác cöng ty chùåt
Ghi chuá: a. Trûâ caác ngên haâng tiïët kiïåm vaâ ngên haâng úã nöng thön
cheä hún. Tuy nhiïn, vêîn coân nhiïìu trúã
Nguöìn: Theo caác taâi liïåu cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái thu ngaåi, àùåc biïåt laâ trúã ngaåi àöëi vúái viïåc phaát
thêåp tûâ caác êën phêím cuãa chñnh phuã
haânh traái phiïëu cöng ty.
àöång nguöìn vöën cöng cöång àïí cú cêëu laåi Chûúng trònh trûúác mùæt: khöi phuåc
hïå thöëng ngên haâng àaä taåo àiïìu kiïån thuác nguöìn tñn duång
àêíy sûå phaát triïín cuãa thõ trûúâng traái phiïëu.
Chñnh phuã Thaái Lan vaâ Haân Quöëc àaä cöng ÚÃÃ caác nûúác lnàönïxia, Haân Quöëc vaâ
böë hoå seä phaát haânh traái phiïëu bùçng 15% Malaisia tyã lïå tùng trûúãng tñn duång, do
GDP möîi nûúác. Ban àêìu nhûäng traái phiïëu phaãi àiïìu chónh àïí haån chïë laåm phaát, àaä
naây seä àûúåc baán cho caác töí chûác taâi chñnh giaãm maånh kïí tûâ sau cuöåc khuãng hoaãng
àïí giuáp tùng thu nhêåp vaâ phêìn àêìu tû taâi (xem biïíu àöì 3.11). Àiïìu naây àuáng nhû sûå
saãn cöë àõnh cuãa caác töí chûác naây, vaâ viïåc phaãn aánh cuãa caác cöng ty, àùåc biïåt laâ vaâo
buön baán nhûäng traái phiïëu naây trïn thõ àêìu nùm 1998, vïì viïåc thiïëu vöën cho saãn
trûúâng thûá cêëp seä bõ haån chïë. Trong tûúng xuêët vaâ xuêët khêíu. Vöën vay tùng úã Thaái
lai, traái phiïëu do chñnh phuã ban haânh seä Lan chó laâ sûå tùng giaã taåo vaâ coá thïí àûúåc
trúã thaânh thûúác ào chuêín cho caác loaåi traái giaãi thñch laâ do ngên haâng tùng haån mûác
phiïëu cöng ty vaâ nhû vêåy thûåc hiïån àûúåc tñn duång cho caác khaách haâng hiïån àang
chûác nùng maâ trûúác àoá noá khöng thûåc hiïån coá dû núå àïí giûä cho söë núå khöng sinh lúâi
àûúåc khi núå trong nûúác úã mûác rêët thêëp. khöng tùng lïn, mùåc duâ hoå àang gùåp phaãi
Ngoaâi ra, möåt söë nûúác nhû Haân Quöëc seä khoá khùn taâi chñnh. Cêìn phaãi thêån troång

Khu vûåc taâi chñnh: ÚÃ trung têm cuãa cuöåc khuãng hoaãng 53
 BIÏÍU ÀÖÌ 3.11
Tyã lïå tùng trûúãng nhûäng khoaãn vay thêåt

54 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi

tòm hiïíu sûå tiïën triïín cuãa töíng vöën vay
khi àaánh giaá caác àiïìu kiïån tñn duång. Khi
nïìn kinh tïë bõ khuãng hoaãng, thöng thûúâng
khöng thïí xaác àõnh àûúåc tñn duång ngên
haâng giaãm laâ do coá sûå thay àöíi vïì cung
hay cêìu. Möåt mùåt, caác cöng ty thûúâng vay
ñt tiïìn hún vò hoå àêìu tû ñt hún; mùåt khaác,
coá thïí laâ do caác ngên haâng khöng muöën
cho vay, vaâ vò thïë seä nêng laäi suêët lïn cao
hún hoùåc seä tûâ chöëi möåt söë àïì nghõ cho vay
tiïìn. Caác phên tñch vïì töíng söë vöën vay vaâ
laäi suêët cuãa caác khoaãn vay naây cho thêëy
laâ àiïìu kiïån cho vay úã Inàönïsia, Haân Quöëc
vaâ Malaisia rêët chùåt cheä trong quyá àêìu
nùm 1998, coân úã Thaái Lan vaâ Philippin
thò núái loãng hún (xem höåp 3.4).
Trong tònh traång hïët sûác khöng öín
àõnh, rêët nhiïìu ngên haâng coá xu hûúáng
cùæt giaãm tñn duång vaâ àêìu tû nhûäng taâi saãn
coá khaã nùng thanh toaán cao naây vaâo nhûäng
lônh vûåc ñt ruãi ro hún nhû chûáng khoaán
nhaâ nûúác. Vò töíng cêìu nöåi àõa àaä thu heåp
laåi vaâ giaá trõ xuêët khêíu khöng tùng, nïn
tyã lïå tùng vïì cêìu tñn duång àaä giaãm xuöëng.
Àöìng thúâi, taâi saãn vaâ lúåi nhuêån cuãa caác
cöng ty àïìu giaãm, vaâ giaá trõ taâi saãn giaãm
àaä keáo theo giaá trõ cuãa àöì thïë chêëp cuäng bõ
mêët giaá. Hêåu quaã laâ caác ngên haâng khöng
coân hûáng thuá vúái nhûäng húåp àöìng vay múái.
Thêåm chñ caác ngên haâng coân miïîn cûúäng
khi phaãi cho vay tiïìn; võ thïë taâi chñnh cuãa
hoå bõ giaãm àaáng kïí do nhûäng thua thiïåt

HÖÅP 3.4

Suy giaãm tñn duång úã Àöng AÁ

Vêën àïì suy giaãm tñn duång sau cuöåc khuãng hoaãng chêu AÁ Ding, Domac vaâ Ferri (1998) àaä aáp duång phûúng phaáp
àaä àûúåc baân luêån rêët nhiïìu. Trïn thûåc tïë, möåt söë àùåc thuâ cuãa naây àïí nghiïn cûáu cuöåc khuãng hoaãng úã caác nûúác vaâ cho thêëy
caác nïìn kinh tïë Àöng AÁ nhû hïå thöëng taâi chñnh dûåa vaâo ngên rùçng trong mêëy thaáng àêìu sau khuãng hoaãng, tñn duång tùng öì
haâng vaâ tyã lïå vöën vay cao àaä laâm cho caác nûúác naây àùåc biïåt dïî aåt, trong khi taác àöång tiïu cûåc cuãa noá àùåc biïåt aãnh hûúãng xêëu
bõ söëc tiïìn tïå/taâi chñnh. Trong hoaân caãnh nhû vêåy, kïnh tñn túái caác doanh nghiïåp vaâ ngên haâng nhoã.
duång àöìng thúâi cuäng laâ kïnh truyïìn söëc seä dêîn àïën suy giaãm Cuâng vúái sûå suy giaãm töíng tñn duång, viïåc tùng hai loaåi
tñn duång. Àùåc biïåt, kïnh tñn duång naây cho thêëy rùçng möåt cuá chïnh lïåch lúåi nhuêån kïí trïn úã Haân Quöëc cho thêëy caã phêìn lúåi
söëc tiïìn tïå/taâi chñnh thûúâng aãnh hûúãng xêëu àïën lûu chuyïín nhuêån coá ruãi ro vaâ chïnh lïåch lúåi nhuêån cuå thïí cuãa nhûäng
caác luöìng vöën vay tûâ ngên haâng àïën caác khaách haâng - nghôa ngûúâi ài vay phuå thuöåc vaâo ngên haâng àaä tùng roä rïåt sau khi
laâ, caác höå gia àònh hoùåc caác doanh nghiïåp vûâa vaâ nhoã maâ àöìng won àöåt ngöåt bõ mêët giaá vaâ laäi suêët tùng. ÚÃ Haân Quöëc
ngoaâi vöën vay ngên haâng ra khöng coân nguöìn vay naâo khaác ngûúâi ta thêëy rùçng viïåc tùng chïnh lïåch lúåi nhuêån kïí trïn àaä
thay thïë. Vò vêåy, viïåc ngûâng cho caác àún võ vay - vöën phuå thuöåc gêy ra hêåu quaã mang tñnh hïå thöëng laâ saãn xuêët cöng nghiïåp
vaâo nguöìn vay tûâ ngên haâng - coá thïí seä aãnh hûúãng túái sûå phaát giaãm (theo Domac vaâ Ferri, 1998).
triïín cuãa nïìn kinh tïë.
Tuy nhiïn, trïn thûåc tïë khoá coá thïí xaác àõnh àûúåc nhûäng
aãnh hûúãng cuãa kïnh tñn duång àöëi vúái suy giaãm tñn duång. Nïëu
chó dûåa vaâo töíng tñn duång khöng thò khöng àuã àïí kïët luêån rùçng
àaä coá sûå chuyïín dõch lúán vïì cung vöën vay: thêåm chñ viïåc tñn
duång giaãm coá thïí laâ do cêìu giaãm hoùåc ngûng. Phûúng phaáp
thûúâng sûã duång àïí khùæc phuåc àiïìu naây têåp trung vaâo caã hai
khña caånh: töíng tñn duång vaâ sûå chïnh lïåch lúåi nhuêån giûäa
khoaãn vay cuãa ngên haâng vaâ caác taâi saãn khöng ruãi ro khaác nhû
traái phiïëu cuãa chñnh phuã. Nïëu chïnh lïåch naây tùng lïn maâ
töíng tñn duång laåi giaãm ài thò coá thïí xaác àõnh rùçng cung vöën vay
hoùåc àang giaãm hoùåc tùng chêåm hún so vúái cêìu. Tuy nhiïn,
cêìn phaãi coá nhûäng xaác minh khaác nûäa. Chïnh lïåch lúåi nhuêån
tùng coá thïí chó phaãn aánh möåt thûåc tïë laâ lúåi nhuêån coá ruãi ro tùng
do bõ aãnh hûúãng cuãa nhûäng cuá söëc tiïu cûåc laâm giaãm giaá trõ
thuêìn cuãa caác àún võ kinh tïë do phaãi chi tiïu taâi chñnh nhiïìu
hún. Vò vêåy, sûå chïnh lïåch lúåi nhuêån taåo ra suy giaãm tñn duång,
aãnh hûúãng àïën nhûäng ngûúâi chó biïët vay tiïìn ngên haâng chñnh
laâ sûå chïnh lïåch lúåi nhuêån giûäa laäi suêët ngên haâng cho vay vaâ
traái phiïëu cuãa cöng ty. Chïnh lïåch lúåi nhuêån giûäa traái phiïëu
cöng ty vaâ traái phiïëu chñnh phuã laâ thûúác ào phêìn thûúãng cho
ruãi ro chung. Nguöìn: Ding, Domac vaâ Ferri, 1998.

Khu vûåc taâi chñnh: ÚÃ trung têm cuãa cuöåc khuãng hoaãng 55
trong giao dõch ngoaåi tïå vaâ phêìn àêìu tû
taâi saãn cöë àõnh àang ngaây caâng giaãm giaá,
vaâ caác quy àõnh hoaåt àöång bõ thùæt chùåt hún.
Nhûäng yïëu töë vi mö êín sau sûå suy
giaãm tñn duång naây cuäng àaä tûâng xaãy ra
nhiïìu lêìn. Vaâo giûäa vaâ cuöëi nhûäng nùm
1980, taâi saãn cuãa caác ngên haâng thûúng
maåi cuãa caác nûúác cöng nghiïåp phaát triïín
phõu sûác eáp lúán do caác hoaåt àöång laâm ùn
vúái caác nûúác àang phaát triïín luác àoá àang
gùåp khoá khùn vïì traã núå vaâ giaá thõ trûúâng
bêët àöång saãn giaãm maånh. Sûå suy giaãm àoá
chó qua ài khi nhûäng hoaåt àöång laâm ùn
trïn àûúåc giaãi quyïët. Viïåc thaáo gúä nhûäng
khoá khùn àoá phêìn naâo àûúåc thûåc hiïån
thöng qua kïë hoaåch Brady, àûúåc lêåp ra àïí
giaãi quyïët nhûäng khoaãn núå cuãa caác nûúác
àang phaát triïín, khöi phuåc thõ trûúâng sú
cêëp, vaâ tùng vöën tûâ lúåi nhuêån àïí laåi. ÚÃ Nhêåt
Baãn nhûäng aãnh hûúãng cuãa caác vêën àïì hiïån
nay àöëi vúái khu vûåc taâi chñnh cuãa nïìn kinh
tïë cuäng coá nguyïn nhên tûúng tûå tûâ nhûäng
yïëu töë vi mö, do caác quy àõnh vïì tiïìn tïå
loãng leão vaâ tyã lïå laäi suêët rêët thêëp. Vò vêåy,
cêìn phaãi coá nhûäng chñnh saách caãi thiïån cú
cêëu trong lônh vûåc taâi chñnh thò múái hy
voång hoaân toaân khöi phuåc àûúåc caác luöìng
tñn duång.
Tuy vêåy, cuäng coá möåt söë biïån phaáp
ngùæn haån coá thïí giuáp laâm tùng tñn duång.
Trûúác hïët, cêìn phaãi coá sûå trúå giuáp cho
nhûäng ngên haâng naâo sùén saâng cho vay
tiïìn àöëi vúái nhûäng cöng ty coá nùng lûåc hoaåt
àöång thûåc sûå, nhûng lûúång vöën hoå cêìn vay
laåi vûúåt quaá khaã nùng cuãa ngên haâng àoá.
Hònh thûác cho vay “con núå thuöåc súã hûäu”
hay “DIP” naây laâ möåt trong nhûäng phûúng
thûác cêëp vöën tiïu biïíu cuãa caác nïìn kinh tïë
thõ trûúâng àöëi vúái caác cöng ty àang trong
thúâi kyâ cú cêëu laåi töí chûác cuãa mònh. Àêy
coá thïí laâ möåt biïån phaáp cêëp baách coá thïí
tiïën haânh vúái nhiïìu cöng ty. Tuy nhiïn,
caác ngên haâng phaãi hïët sûác thêån troång vò
trong caác nïìn kinh tïë naây, nhûäng khoá
khùn thûúâng rêët lúán vaâ nùng lûåc töí chûác
àïí caãi töí laåi cöng ty thûúâng rêët yïëu. Nhûäng
quy àõnh vïì traã moán núå cuä cêìn phaãi àûúåc
duy trò àöëi vúái nhûäng con núå coá khaã nùng
traã.
56 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
ÚÃ möåt söë nûúác, chñnh saách naây chó
coá thïí coá hiïåu lûåc nïëu chñnh phuã nhanh
choáng choån ra àûúåc nhûäng töí chûác coá khaã
nùng laâ caác ngên haâng vaâ caác cöng ty. Vñ
duå, úã Inàönïsia, àïí khöi phuåc tñn duång hoå
àaä phaãi lêåp ra möåt cú chïë nhanh choáng
trúå giuáp cho möåt söë ngên haâng coá nùng
lûåc töí chûác töët hún, vaâ nguöìn vöën vay seä
àûúåc chuyïín cho caác cöng ty thöng qua
ngên haâng àoá. Mùåc duâ möåt söë ngên haâng
hiïån nay àang coá caác danh muåc àêìu tû taâi
saãn yïëu keám, vêîn coá möåt söë biïån phaáp àïí
giuáp àúä ngay möåt vaâi ngên haâng trong söë
naây; nhûäng ngên haâng maånh vïì mùåt thïí
chïë cêìn phaãi laâm noâng cöët cho hïå thöëng
ngên haâng àaä àûúåc cú cêëu laåi.
Ngoaâi ra, möåt söë khoaãn taâi trúå àùåc
biïåt cuäng seä rêët cêìn thiïët. Vïì taâi trúå thûúng
maåi, Haân Quöëc, Inàönïsia vaâ Thaái Lan àaä
thiïët lêåp caác chûúng trònh höî trúå nhaâ nûúác.
Caác ngên haâng trung ûúng mua taâi saãn
thïë chêëp bùçng hoaá àún xuêët khêíu, àöìng
thúâi chñnh phuã höî trúå caác ngên haâng
thûúng maåi phaát haânh thû tñn duång (LC).
Möåt söë nûúác coá thïí yïu cêìu höî trúå nhiïìu
hún nûäa àöëi vúái taâi trúå thûúng maåi vaâ vöën
hoaåt àöång. Sûå höî trúå naây coá thïí dûúái daång
baão laänh cho hoaåt àöång cuãa ngên haâng töët
hún ngay taåi nûúác hoå chûá khöng nhêët thiïët
phaãi laâ baão laänh tñn duång trûåc tiïëp, àêìy
àuã cho caác khoaãn vay hay caác khoaãn tñn
duång àùåc biïåt. Àöìng thúâi, caác baão laänh naây
cêìn coá sûå giuáp àúä cuãa möåt töí chûác thûá ba,
nhû Inàönïsia vaâ Thaái Lan àaä nhêån àûúåc
baão laänh dûå phoâng cuãa Ngên haâng phaát
triïín chêu AÁ vaâ möåt söë töí chûác cho vay
song phûúng khaác.
Trûúác mùæt, caác biïån phaáp cuå thïí trûåc
tiïëp àïí giuáp caác cöng ty thuác àêíy lûu thöng
tiïìn tïå vaâ do vêåy seä thuác àêíy àûúåc tñn duång
laâ nhûäng biïån phaáp coá hiïåu quaã nhêët. Caác
cöng ty Àöng AÁ khaá maånh nïn caác biïån
phaáp cêìn mang tñnh tûå lûåa choån vaâ traánh
caác biïån phaáp gêy hêåu quaã nghiïm troång
thûúâng liïn quan àïën caác kïë hoaåch do
chñnh phuã chó àaåo. Nhûäng kïë hoaåch àoá coá
thïí bao göìm viïåc giaãm thuïë, cêëp vöën cho
caác giao dõch àûúåc thïë chêëp, vaâ thuác àêíy
luên chuyïín vöën thöng qua àiïìu chónh
 HÖÅP 3.5
Chi phñ taâi chñnh àïí cú cêëu laåi ngên haâng: Ba phûúng aán
Do söë lûúång lúán vaâ sûå khöng chùæc chùæn cuãa caác chñnh saách
hiïån nay nïn ta chó coá thïí àûa ra möåt söë phûúng aán minh hoaå
cho töíng chi phñ taâi chñnh cuãa cöng taác cú cêëu laåi caác ngên
haâng nhû trònh baây trong baãng dûúái àêy. Nhûäng phûúng aán àoá
thïí hiïån chi phñ taâi chñnh thûåc, àoá cuäng laâ söë tiïìn thûåc àïí phuåc
höìi laåi danh muåc àêìu tû taâi saãn yïëu keám maâ chñnh phuã phaãi chi.
Caã ba phûúng aán naây cho thêëy rùçng (a) 1/3 söë núå khoá àoâi àûúåc
chuyïín cho chñnh phuã dûúái daång taái cú cêëu vöën seä àûúåc phuåc
höìi vaâ (b) nhûäng moán núå khoá àoâi khöng àûúåc chuyïín giao cho
chñnh phuã seä àûúåc xoaá vaâ tñnh vaâo lúåi nhuêån thu àûúåc trong
tûúng lai. Söë naây seä àûúåc cöång vúái chi phñ taâi chñnh bùçng thuïë
suêët nhên vúái lûúång àoång caác khoaãn núå khoá àoâi. Chi phñ taâi
chñnh haâng nùm seä laâ gaánh nùång vïì laäi suêët àöëi vúái caác khoaãn
dûå trûä cöng cöång àûúåc cêìn àïën.
Phûúng aán thêëp. Theo phûúng aán naây, coá ñt töí chûác chia
seã nhûäng moán núå khoá àoâi vaâ khöng coá quaá trònh taái cú cêëu vöën.
Chi phñ taâi chñnh duy nhêët laâ khoaãn núå bõ xoaá trûâ vaâo lúåi nhuêån.
Phûúng aán trung bònh. Theo phûúng aán naây, söë lûúång töí Chi phñ cho viïåc cú cêëu laåi nguöìn vöën (söë núå göëc)
chûác cuâng chia seã nhûäng moán núå khoá àoâi cuäng ñt, nhûng seä Núå khoá àoâi so vúái phêìn trùm taâi saãn chñnh.
thûåc hiïån quy trònh cú cêëu laåi vöën túái àöå caác ngên haâng khöng Thêëp vaâ trung bònh:
coân phaãi chõu nhûäng khoá khùn lúán vïì nguöìn vöën. Nhûäng moán
20,0 20,0 30,0 20,0 10,0 10,0 5,0 20,0 5,0
núå khoá àoâi khaác coân laåi sau taái cú cêëu vöën seä àûúåc xoaá vaâ khêëu
trûâ vaâo lúåi nhuêån. Cao:
35,0 35,0 20,0 20,0 30,0 20,0 10,0 10,0 5,0 20,0
Phûúng aán cao. Trong phûúng aán naây, nhûäng moán núå khoá
àoâi seä àûúåc nhiïìu àún võ chia seã vaâ tyã lïå taái cú cêëu vöën laâ 4% Nguöì n : ûúá c tñnh cuã a caá c nhên viïn Ngên haâ n g Thïë
töíng söë taâi saãn coân laåi. Bêët kyâ moán núå khoá àoâi naâo coân laåi seä giúái,Demirguc, Kunt vaâ Huizinga (1998); Ngên haâng Deutsche,
àûúåc xoaá vaâ khêëu trûâ vaâo lúåi nhuêån. JP Morgan, IFS.

lûúng. Sûå trúå giuáp cuäng coá thïí thöng qua
möåt söë biïån phaáp liïn quan àïën thuïë, vñ
duå, Thaái Lan àaä xoaá boã thuïë thu nhêåp àöëi
vúái nhûäng khoaãn laäi göåp chûa àûúåc traã. Viïåc
xêy dûång cêín thêån caác biïån phaáp trûúác mùæt
naây rêët cêìn thiïët, tuy nhiïn, khöng khöng
nïn àoáng vai troâ laâ caác biïån phaáp lêu daâi,
cöë àõnh. Giaãi quyïët triïåt àïí vêën àïì thu heåp
tñn duång àoâi hoãi phaãi coá caác chûúng trònh
cú cêëu laåi caác ngên haâng.
Nhiïåm vuå khoá khùn vaâ töën keám cuãa
cöng cuöåc cú cêëu laåi caác ngên haâng
Nhûä n g khoá khùn mang tñnh hïå
thöëng cuãa ngên haâng àaä xuêët hiïån úã caác
nûúác Àöng AÁ. Quaá trònh àoáng cûãa caác ngên
haâng vaâ töí chûác taâi chñnh khaác vaâ cú cêëu
laåi hïå thöëng ngên haâng seä rêët khoá khùn
vaâ töën keám. Ûúác tñnh cuãa khu vûåc tû nhên
cho thêëy tyã lïå giûäa núå khoá àoâi vaâ töíng dû
núå cuãa caác nûúác Àöng AÁ (trûâ Höìng Cöng
(Trung Quöëc) vaâ Singapo) úã khoaãng giûäa
10% vaâ 60%. Tyã lïå giûäa núå khoá àoâi vaâ GDP
laâ 10% àïën 40%. Con söë ûúác tñnh chñnh
thûác chûa àûa ra àûúåc nhûäng tyã lïå naây,
tuy nhiïn, úã möåt söë nûúác ngûúâi ta àaä àûa
ra àûúåc tyã lïå giûäa núå khoá àoâi trïn töíng dû
núå laâ trïn 20%. Nïëu tñnh thïm danh muåc
àêìu tû taâi saãn yïëu keám cuãa caác töí chûác taâi
chñnh khaác nhû caác cöng ty baão hiïím vaâ
caác quyä àêìu tû thò töíng söë núå khoá àoâi coân
lúán hún nhiïìu, àùåc biïåt úã hai nûúác Haân
Quöëc vaâ Inàönïsia. Chó söë baão àaãm vöën
cuãa caác ngên haâng cuäng rêët thêëp; tyã lïå vöën/
töíng taâi saãn sau khi àaä trûâ caác khoaãn núå
khoá àoâi ûúác tñnh chó coân vaâo khoaãng tûâ -
17% (úã Inàönïsia) àïën -4% (úã Malaisia). Tyã
lïå naây úã caác ngên haâng Singapo, Höìng
Cöng (Trung Quöëc) vaâ Philippin dao àöång
trong khoaãng 10% àïën 16%.

Khu vûåc taâi chñnh: ÚÃ trung têm cuãa cuöåc khuãng hoaãng 57
 Do chñnh phuã caác nûúác àaä baão laänh
cho nghôa vuå núå cuãa caác töí chûác taâi chñnh,
vaâ chñnh lúåi ñch quöëc gia cuäng àoâi hoãi phaãi
súám giaãi quyïët nhûäng khoá khùn naây nïn
hêìu hïët caác chi phñ cú cêëu laåi hïå thöëng taâi
chñnh àûúåc chuyïín sang daång núå taâi chñnh.
Trûâ möåt söë khoaãn núå coá thïí do khu vûåc tû
nhên chõu traách nhiïåm, ngûúâi ta dûå tñnh
rùçng caác chi phñ maâ chñnh phuã phaãi gaánh
chõu chiïë m túá i 30%GDP. Theo kinh
nghiïåm quöëc tïë thò àêy laâ con söë quaá cao.
Cuöåc khuãng hoaãng ngên haâng cuãa Chilï
nùm 1982 laâ cuöåc khuãng hoaãng “àùæt giaá”
nhêët tûâ trûúác túái nay, theo àoá chñnh phuã
phaãi daânh túái 41% GDP àïí khùæc phuåc, tuy
nhiïn, con söë naây cuäng khöng cao hún
nhiïìu lùæm so vúái dûå tñnh chi phñ cuãa khu
vûåc tû nhên hiïån nay cuãa möåt söë nûúác
Àöng AÁ. Tuy nhiïn, nhûäng àêìu tû lúán trûåc
tiïëp cuãa chñnh phuã coá thïí giuáp giaãm àûúåc
töíng chi phñ noái trïn bùçng caách traánh àûúåc
khuãng hoaãng tinh thêìn do phaãi liïn tuåc
trúå cêëp vaâ bùçng caách thu àûúåc lúåi nhuêån
tûâ caác luöìng tñn duång. Nhûng àöëi vúái
nhûäng nguöìn vöën lúán, àoâi hoãi chñnh phuã
phaãi coá khaã nùng hún nûäa àïí huy àöång vaâ
thanh toaán caác nguöìn vöën khöng bõ laåm
phaát vaâ tùng nùng lûåc quaãn lyá taâi chñnh.
ÚÃ möåt söë nûúác nhû Inàönïsia khöng cho
pheáp aáp duång phûúng thûác naây cho caác
khoaãn vay cuãa chñnh phuã.
Caác nguyïn tùæc cú cêëu laåi ngên haâng
ÚÃ caác nûúác Àöng AÁ, thaách thûác lúán
àùåt ra laâ laâm sao phaãi duy trò àûúåc loâng
tin trong khi giaãi quyïët vúái caác cöng ty taâi
chñnh khöng coân khaã nùng traã núå. Rêët
nhiïì u ngên haâ n g trong khu vûå c naâ y
muöën coá vöën vaâ muöën àûúåc cuãng cöë àïí khöi
phuåc khaã nùng lûu thöng tñn duång. Muåc
tiïu àùåt ra àöëi vúái viïåc taåo vöën cho caác
ngên haâng úã Àöng AÁ laâ 8% hoùåc cao hún.
Thúâi haån àïí àaåt àûúåc muåc tiïu naây khaác
nhau úã möîi nûúác, nhûng caác nhaâ giaám saát
ngên haâng thûúâng àùåt thúâi haån 1 àïën 2
nùm. Nhûäng ngên haâng naâo khöng khöi
phuåc àûúåc tiïìm nùng vöën trong thúâi haån
trïn cêìn phaãi tòm kiïëm sûå giuáp àúä tûâ bïn
ngoaâi.
58 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
Kinh nghiïåm quöëc tïë cho thêëy möåt
söë nguyïn tùæc cú cêëu laåi ngên haâng nhû
sau. Thûá nhêët, chó nhûäng töí chûác coá thïí
hoaåt àöång hiïåu quaã múái àûúåc tiïëp tuåc hoaåt
àöång, vaâ khi cú cêëu laåi thò thiïåt haåi phaãi
àûúåc phên böí möåt caách minh baåch vaâ haån
chïë töëi àa chi phñ cho nhûäng ngûúâi àoáng
thuïë. Thûá hai, viïåc cú cêëu laåi phaãi cuãng cöë
caác nguyïn tùæc taâi chñnh bùçng viïåc chia
seã thiïåt haåi trûúác hïët cho caác cöí àöng, sau
àoá múái àïën caác chuã núå vaâ coá thïí, möåt söë
ngûúâi gûãi tiïìn nhiïìu. Thûá ba, phaãi coá caác
Baãng 3.5
BAÃNG 3.5
Ghi chuá: Caâng nhiïìu chêëm caâng töët (nghôa laâ taác duång töët)
Nguöìn: Àaánh giaá cuãa caác nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.
biïån phaáp duy trò nguyïn tùæc tñn duång àöëi
vúái ngûúâi vay vöën cuãa ngên haâng vaâ coá
nhûäng biïån phaáp khuyïën khñch tùng vöën
tûâ nguöìn tû nhên múái. Thûá tû, töëc àöå cú
cêëu laåi phaãi nhanh àïí coá thïí àaãm baão khöi
phuåc àûúåc tñn duång, àöìng thúâi duy trò àûúåc
loâng tin cuãa quêìn chuáng àöëi vúái hïå thöëng
ngên haâng. Vúái nhûäng nguyïn tùæc naây,
chñnh phuã coá thïí àaánh giaá nhûäng lûåa choån
chñnh saách coá sùén. Baãng 3.5 trònh baây khaái
quaát nhûäng lûåa choån cho viïåc cú cêëu laåi
ngên haâng.
Viïåc lûåa choån bêët kyâ möåt phûúng aán
naâo cuäng àïìu coá caái àûúåc caái mêët (xem
baãng 3.5). Vñ duå, nïëu chñnh phuã coá yá àõnh
“cûáu giuáp” ngên haâng àang gùåp khoá khùn
bùçng caách lêëy tiïìn cuãa chñnh phuã àïí tùng
nguöìn vöën cuãa ngên haâng àoá, phûúng aán
naây seä coá ûu àiïím laâ nhanh, nhûng chi
phñ cho viïåc buâ löî àoá cuäng seä cao vaâ khöng
khuyïën khñch àûúåc caác nhaâ quaãn lyá cuãa
HÖÅP 3.6
Nhûäng nöî lûåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái trúå giuáp khu
vûåc taâi chñnh
Ngên haâng Thïë giúái àaä phöëi húåp chùåt cheä vúái chñnh phuã
caác nûúác gùåp khuãng hoaãng nhùçm cú cêëu laåi hïå thöëng taâi chñnh
cuãa hoå. Thaáng Chñn 1997, Thaái Lan àaä àûúåc trúå giuáp möåt
khoaãn viïån trúå taâi chñnh trõ giaá 15 triïåu USD nhùçm cuãng cöë khaã
nùng höìi phuåc vaâ tñnh hiïåu quaã cuãa hïå thöëng taâi chñnh nûúác
naây. Tiïëp ngay sau àoá laâ khoaãn viïån trúå trõ giaá 350 triïåu USD
vaâo thaáng Mûúâi hai 1998 tûâ nguöìn Vöën vay höî trúå quaãn lyá kinh
tïë. Thaái Lan coân nhêån àûúåc möåt khoaãn vay khaác vaâo thaáng
Saáu 1998 tûâ Vöën vay àiïìu chñnh taâi chñnh vaâ kinh tïë. Ngên
haâng Thïë giúái àaä giuáp Thaái Lan thaânh lêåp möåt cú quan taái cú
cêëu taâi chñnh coá chûác nùng quaãn lyá cöng cuöåc caãi töí cuãa caác
cöng ty taâi chñnh vaâ möåt cöng ty quaãn lyá taâi saãn cuäng àaä àûúåc
thaânh lêåp chõu traách nhiïåm giaãi quyïët taâi saãn núå khï àoång.
Inàönïsia cuäng àaä nhêån àûúåc möåt khoaãn vay trõ giaá 20
triïåu USD tûâ nguöìn vöën vay trúå giuáp caãi töí ngên haâng àïí giuáp
cho Cú quan cú cêëu laåi ngên haâng Inàönïsia múái àûúåc thaânh
lêåp giaãi quyïët nhûäng khoá khùn cho caác cöng ty taâi chñnh. Töí
chûác naây cuäng àaä höî trúå caác nöî lûåc cuãa chñnh phuã trong viïåc taái
cú cêëu caác moán núå cuãa caác cöng ty. Nguöìn Vöën vay höî trúå caãi
töí chñnh saách vaâo thaáng Baãy 1998 cuäng àaä cam kïët cho chñnh
phuã nûúác naây vay 1 tyã USD àïí hoå thûåc hiïån muåc tiïu öín àõnh
hïå thöëng ngên haâng, cuãng cöë loâng tin cuãa ngûúâi gûãi tiïìn vaâ
àaãm baão duy trò caác hoaåt àöång dõch vuå töët cuãa khu vûåc naây
trong nïìn kinh tïë. Khoaãn vay trõ giaá 3 tyã USD cuãa nguöìn Vöën
vay taái xêy dûång nïìn kinh tïë (ERL) cho Haân Quöëc vaâo thaáng
Mûúâi hai 1997 àaä giuáp cho cöng taác khöi phuåc laåi hoaåt àöång
cuãa hïå thöëng taâi chñnh. Hiïån nay, chñnh phuã nûúác naây àaä coá
chûúng trònh taåm ngûng hoaåt àöång cuãa caác töí chûác taâi chñnh
laâm ùn thua löî, trúå giuáp tùng vöën cuãa caác ngên haâng, caãi tiïën
cöng taác giaám saát, chêëm dûát moåi hiïån tûúång cho vay trûåc tiïëp,
cuãng cöë caác dõch vuå baão hiïím tiïìn gûãi vaâ tùng cûúâng hiïåu quaã
hoaåt àöång cuãa caác töí chûác taâi chñnh. Tiïëp theo khoaãn vay tûâ
ERL, thaáng Ba 1998 möåt khoaãn vay khaác trõ giaá 2 tyã USD tûâ
nguöìn Vöën vay àiïìu chónh cú cêëu àaä àûúåc cêëp cho nûúác naây
àïí höî trúå cho cöng taác phaát triïín vaâ cú cêëu laåi khu vûåc taâi
chñnh, caãi töí khu vûåc caác cöng ty vaâ phaát triïín thõ trûúâng vöën.
Ngên haâng Thïë giúái hiïån àang laâm viïåc vúái Chñnh phuã Haân
Quöëc àïí giuáp xêy dûång möåt hïå thöëng taâi chñnh hoaåt àöång coá
hiïåu quaã, mang tñnh àa daång vaâ caånh tranh cao, bao göìm caã
caác ngaânh baão hiïím vaâ chûáng khoaán.
Àöëi vúái Malaisia, Ngên haâng Thïë giúái àaä cho nûúác naây vay
möåt khoaãn vaâo thaáng Saáu 1998 lêëy tûâ nguöìn Vöën vay phuåc höìi
cho khu vûåc xaä höåi vaâ kinh tïë. Khoaãn vay naây nhùçm cuãng cöë
khu vûåc taâi chñnh thöng qua viïåc cuãng cöë caác cöng ty taâi chñnh,
tiïën haânh saát nhêåp, cú cêëu laåi nguöìn vöën cuãa caác töí chûác ngên
haâng, caãi thiïån cöng taác baão vïå quyïìn lúåi nhaâ àêìu tû vaâ giaãm
ruãi ro quyïët toaán, vaâ tûå do hoaá nhanh mûác àöå súã hûäu nûúác
ngoaâi. Nïëu caác chûúng trònh naây àûúåc thûåc hiïån thaânh cöng,
chuáng seä goáp phêìn cuãng cöë loâng tin cuãa xaä höåi àöëi vúái thõ
trûúâng vöën vaâ nêng cao tñnh minh baåch cuãa thõ trûúâng naây.
Nguöìn: Taâi liïåu vay núå cuãa Ngên haâng Thïë giúái.
ngên haâng tòm caách caãi tiïën hoaåt àöång cuãa
ngên haâng mònh. Mùåt khaác, nïëu chñnh phuã
àõnh tiïën haânh taái cêëp vöën cho ngên haâng
àang gùåp khoá khùn vaâ sau àoá baán ài thò
chi phñ taâi chñnh seä thêëp, khuyïën khñch
ngên haâng àoá nêng cao chêët lûúång hoaåt
àöång vaâ laâm tùng àûúåc loâng tin cuãa xaä höåi
àöëi vúái hïå thöëng ngên haâng àoá, song laåi
mêët nhiïìu thúâi gian hún. Biïån phaáp thanh
lyá vaâ traã hïët núå cho chuã núå vaâ ngûúâi gûãi
tiïìn laâ caách laâm nhanh, khuyïën khñch
àûúåc hoaåt àöång cuãa ngên haâng vaâ àoâi hoãi
chi phñ taâi chñnh tûúng àöëi thêëp, nhûng
laåi laâm aãnh hûúãng nghiïm troång àïën uy
tñn cuãa xaä höåi àöëi vúái hïå thöëng ngên haâng.
Caác nûúác khaác nhau phaãi tòm ra giaãi phaáp
cên àöëi nhûäng lûåa choån àaánh àöíi naây cho
nûúác mònh vaâ phaãi cùn cûá vaâo nguöìn göëc
gêy ra khoá khùn mang tñnh hïå thöëng naây.
Nhûäng biïån phaáp àaä àûúåc aáp duång
cho àïën nay
Cú cêëu laåi khu vûåc taâi chñnh khöng
chó dûâng úã viïåc chia seã traách nhiïåm àöëi
vúái nhûäng thêët thoaát hiïån taåi, maâ coân
phên böí quyïìn súã hûäu vaâ kiïím soaát nïìn
kinh tïë trong tûúng lai. Möîi nûúác àïìu phaãi
traãi qua quaá trònh ài àïën quyïët àõnh vïì
kinh tïë vaâ chñnh trõ àïí giaãi quyïët nhûäng
vêën àïì trïn. Chñnh phuã Haân Quöëc àaä aáp
duång möåt chûúng trònh höîn húåp kïët húåp
caã giaãi phaáp phi têåp trung vaâ têåp trung.
Caác ngên haâng àûúåc cêëp thïm möåt phêìn
vöën vaâ möåt söë khoaãn núå khoá àoâi àaä àûúåc
chuyïín cho Cöng ty quaãn lyá taâi saãn Haân
Quöëc cuãa chñnh phuã (KAMCO). Cöng ty
naây coá traách nhiïåm cú cêëu laåi nhûäng
khoaãn núå trïn. Thaái Lan àaä cho thaânh lêåp
cú quan taái cú cêëu taâi chñnh chõu traách
nhiïåm giuáp caác cöng ty taâi chñnh vaâ ngên
haâng thûúng maåi phuåc höìi hoaåt àöång cuãa
mònh. Cöng ty quaãn lyá taâi saãn thuöåc súã
hûäu nhaâ nûúác Thaái Lan coá thïí caånh tranh
vúái khu vûåc tû nhên àïí mua laåi taâi saãn
cuãa caác cöng ty taâi chñnh bõ phaá saãn vaâ
sau àoá töí chûác baán caác taâi saãn àoá, bao göìm
caã hònh thûác baán àêëu giaá trong khi caác
ngên haâng úã Thaái hêìu hïët àïìu duy trò àûúåc
hoaåt àöång cuãa hoå nhúâ coá sûå trúå giuáp cho
Khu vûåc taâi chñnh: ÚÃ trung têm cuãa cuöåc khuãng hoaãng 59
khaã nùng thanh toaán ngùæn haån cuãa Ngên
haâng Trung ûúng Thaái Lan. Cú quan cú
cêëu laåi ngên haâng Inàönïsia àaä tiïëp nhêån
54 ngên haâng vaâ bùæt àêìu cú cêëu laåi caác
danh muåc àêìu tû cuãa caác ngên haâng naây.
Trong quaá trònh cú cêëu laåi khu vûåc taâi
chñnh, hiïån nay Thaái Lan àang tiïën triïín
nhanh nhêët, àùåc biïåt laâ cú cêëu laåi hoaåt
àöång cuãa caác cöng ty taâi chñnh. Tuy nhiïn,
ngay caã nhû vêåy cöng viïåc vêîn chûa àûúåc
hoaân têët.
Quaá trònh taái cú cêëu naây àoâi hoãi phaãi
coá chñnh saách cêín troång xaác àõnh ngên
haâng naâo hoùåc cöng ty naâo cêìn cú cêëu laåi.
Vñ duå, úã Inàönïsia, viïåc khöi phuåc laåi tñn
duång àïí laâm vöën hoaåt àöång vaâ taâi trúå
thûúng maåi seä phuå thuöåc vaâo viïåc coá tòm
ra àûúåc möåt cú chïë höî trúå cho caác ngên
haâng àaä phuåc höìi töí chûác cuãa mònh hay
khöng, vaâ qua àoá höî trúå cho caác cöng ty.
Hiïån nay, caác ngên haâng naây coá thïí vêîn
coân caác danh muåc àêìu tû taâi saãn yïëu keám,
nhûng nhûäng ngên haâng maånh vïì töí chûác
vaâ coá thïí laâm noâng cöët cho möåt hïå thöëng
ngên haâng àûúåc cú cêëu laåi - do khöng thïí
àoáng cûãa àûúåc toaân böå hïå thöëng ngên
haâng nïn khoá coá thïí tòm àûúåc biïån phaáp
thay thïë naâo töët hún. ÚÃ Haân Quöëc, nhûäng
möëi liïn kïët sêu röång giûäa cöng taác cú cêëu
laåi caác ngên haâng vaâ doanh nghiïåp cuâng
vúái sûå phaát triïín vïì mùåt thïí chïë coá haån
cuãa caác ngên haâng àoâi hoãi chñnh phuã phaãi
coá möåt vai troâ lúán hún trong viïåc cú cêëu laåi
doanh nghiïåp. Nïëu khöng, caác ngên haâng
seä bõ rúi vaâo tònh traång khöng öín àõnh do
söë lûúång vöën khoá àoâi quaá lúán vaâ phaãi
chuyïín chuáng sang daång cöí phêìn, maâ
lûúång cöí phêìn naây khöng thïí xûã lyá nhanh
àûúåc. Ngoaâi ra, nhûäng hêåu quaã xaä höåi vaâ
chñnh trõ to lúán ài keâm vúái viïåc cú cêëu laåi
caác doanh nghiïåp coá thïí ngùn caãn caác
ngên haâng buöåc caác doanh nghiïåp tiïën
haânh cú cêëu laåi.
Biïån phaáp kïët húåp giûäa phi têåp
trung vaâ têåp trung aáp duång úã Haân Quöëc
coá thïí laâ biïån phaáp thñch húåp. Cöng ty quaãn
lyá taâi saãn, KAMCO, hoùåc möåt töí chûác múái
àûúåc thaânh lêåp naâo àoá coá thïí tiïëp nhêån
caác danh muåc àêìu tû taâi saãn yïëu keám tûâ
60 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
caác töí chûác taâi chñnh. Möåt khi caác cöng ty
àaä tiïën haânh cú cêëu laåi hoaåt àöång möåt caách
thñch húåp, hoå seä àûúåc trúå cêëp taâi chñnh
thöng qua hònh thûác chuyïín caác moán núå
thaânh cöí phêìn. Möåt phûúng thûác khaác coá
thïí aáp duång àïí khuyïën khñch caác cöng ty
tiïën haânh cú cêëu laåi hoaåt àöång cuãa hoå laâ
phûúng thûác nûúác Anh àaä aáp duång àïí caãi
töí caác cöng ty cuãa hoå trong nhûäng nùm
1990. Quy tùæc Luên àön naây àang àûúåc
ûáng duång úã Haân Quöëc vaâ caác nûúác Àöng AÁ
khaác. Cöí phêìn do caác cöng ty naây giûä coá
thïí laâ cú súã cho möåt hïå thöëng lûúng hûu
tû nhên àûúåc taâi trúå vaâ möåt cú cêëu phuå
thuöåc nhiïìu vaâo thõ trûúâng vöën, qua àoá coá
thïí caãi thiïån cú cêëu laåi cöng ty. Biïån phaáp
naây coá thïí laâm giaãm àûúåc tyã lïå núå/cöí phêìn
vaâ taåo ra möåt lúáp cöí àöng múái bïn ngoaâi
nhûäng ngûúâi seä giaám saát caác cöng ty vaâ
taåo sûå cên bùçng trong vai troâ giûäa nhûäng
ngûúâi saáng lêåp cöng ty vaâ nhûäng “ngûúâi
trong cuöåc” trong viïåc quaãn lyá hoaåt àöång
cuãa cöng ty.
Nhiïåm vuå trung haån cuãa khu vûåc
taâi chñnh vaâ khu vûåc cöng ty laâ caãi thiïån
cöng taác quaãn lyá caác töí chûác taâi chñnh vaâ
phi taâi chñnh; phaát triïín thõ trûúâng vöën;
thuác àêíy cú chïë khuyïën khñch hoaåt àöång
chung cho caác töí chûác taâi chñnh vaâ xêy
dûång caác hïå thöëng taâi chñnh cên bùçng hún
thöng qua viïåc khuyïën khñch thõ trûúâng
vöën. Cuäng giöëng nhû caác nûúác àaä tûâng bõ
khuãng hoaãng taâi chñnh, cöng taác cú cêëu
laåi khu vûåc taâi chñnh cuãa caác nûúác Àöng AÁ
seä laâ möåt quaá trònh lêu daâi. Möëi quan têm
chñnh laâ laâm thïë naâo àïí ngùn chùån àûúåc
nhûäng yïëu töë múái naãy sinh coá thïí laâm
phûúng haåi àïën sûå phaát triïín cuãa khu vûåc
taâi chñnh trong tûúng lai.
Nhûäng khoá khùn cuãa caác nûúác Àöng
AÁ khöng thïí àûúåc giaãi quyïët chó trong hïå
thöëng ngên haâng. Nhûäng khoá khùn cuãa
caác ngên haâng hiïån nay coá liïn quan mêåt
thiïët àïën nhûäng khoá khùn cuãa caác cöng
ty. Do vêåy, àïí tòm ra àûúåc möåt giaãi phaáp
cho khu vûåc taâi chñnh àang gùåp khuãng
hoaãng hiïån nay, cêìn phaãi hiïíu roä àûúåc
nhûäng khoá khùn cuãa caác cöng ty. Chuáng
ta seä àïì cêåp vêën àïì naây trong chûúng sau.
Chuá thñch
1 . Xem “Pheáp mêìu nhiïåm cuãa Àöng
AÁ”. 994 vaâ Stiglitz vaâ Uy, 1996.
2. Classens vaâ Glaessner. 1997.
3. Töíng chi phñ trung gian laâ möåt
chûác nùng cuãa nhiïìu yïëu töë bao göìm hiïåu
quaã hoaåt àöång vaâ tñnh caånh tranh cuãa khu
vûåc taâi chñnh. Sûã duång dûä liïåu trong baáo
caáo haâng nùm cuãa caác ngên haâng thûúng
maåi, caác chi phñ hoaåt àöång cuãa caác ngên
haâng úã Àöng AÁ chûa thïí hiïån hïët töíng thïí
mûác àöå keám hiïåu quaã so vúái caác nûúác phaát
triïín. Ngoaâi ra. so vúái ngay caã caác nûúác
àang phaát triïín thò caác ngên haâng úã Àöng
AÁ dûúâng nhû coá chi phñ khöng cao hún
nhiïìu. Nhûng theo tñnh toaán thò lúåi nhuêån
cuãa caác ngên haâng Àöng AÁ trong thúâi kyâ
naây laåi cao hún so vúái caác nûúác khaác (trûâ
Haân Quöëc).
4. Classens vaâ Glaessner. 1998.
5. Kaminsky vaâ Reinhart nùm 1997
àaä khùèng àõnh kïët quaã naây taåi nhiïìu nûúác.
6. Lûu yá rùçng söë liïåu vïì cho vay àêìu
tû bêët àöång saãn trong möåt nûúác coá thïí khaác
nhau vaâ möåt söë nûúác khöng tñnh àûúåc hïët
mûác àöå hoaåt àöång cuãa hïå thöëng ngên haâng
trong lônh vûåc bêët àöång saãn (vñ duå khoaãn
vay cho nhûäng ngûúâi xêy dûång bêët àöång
saãn laåi khöng àûúåc tñnh laâ khoaãn vay cho
lônh vûåc bïët àöång saãn).
7. Möåt uyã ban tû nhên úã lnàönïxia
thaão luêån vúái möåt nhoám chuã núå vïì kïë
hoaåch khöng coá baão laänh chuã quyïìn trõ giaá
70 tyã USD. Thoaã thuêån vïì kïë hoaåch naây
àaä àaåt àûúåc trïn nguyïn tùæc vaâo ngaây 4
thaáng Saáu 1998.
Khu vûåc taâi chñnh: ÚÃ trung têm cuãa cuöåc khuãng hoaãng 61
 Chûúngböën
Caác cöng ty trong caãnh
khöën cuâng

Taåi möåt vuâng ngoaåi ö buåi bùåm cuãa Surabaya, thaânh phöë lúán
thûá nhò cuãa Inàönïsia, möåt nhaâ maáy chïë biïën töm àang hoaåt àöång
nhöån nhõp. Haâng trùm phuå nûä treã gêåp ngûúâi trïn töm àöng laånh,
phên loaåi àïí àûa xuöëng taâu gûãi ài Nhêåt Baãn vaâ chêu Êu. Hoå nùçm
trong söë haâng nghòn ngûúâi àang laâm viïåc cho haäng Sekar, möåt trong
söë nhûäng têåp àoaân kinh doanh nöíi tiïëng úã Surabaya, do nùm anh em
nhaâ Harry laâm chuã. Cho àïën nùm 1994, caác cöng ty Sekar theo àuöíi
möåt chiïën lûúåc coá leä laâ khön ngoan nhêët àöëi vúái giúái doanh nghiïåp
Inàönïsia noái chung. Hoå boân ruát taâi nguyïn thiïn nhiïn phong phuá
cuãa àêët nûúác àïí kiïëm lêëy nhûäng àöìng ngoaåi tïå quyá giaá. Sau àoá, nhaâ
Harry àaä àöíi hûúáng vaâ bùæt àêìu kiïëm àûúåc nhûäng taâi saãn hêëp dêîn
hún nhûng ñt tñnh chêët saãn xuêët hún, ài chïåch xa khoãi nghïì nghiïåp
göëc cuãa mònh. Lúåi nhuêån cuãa Sekar túái trïn 13 triïåu USD nùm 1996,
nhûng Sekar laåi coá thïí vay àûúåc gêëp 30-40 lêìn söë tiïìn àoá tûâ caác nhaâ
àêìu tû quöëc tïë trong vaâi thaáng cuãa nùm sau, yïn trñ rùçng seä àaão àûúåc
núå khi àïën haån traã. Bêìu trúâi àaä sêåp xuöëng Sekar vaâo ngaây 14 thaáng
Taám 1997, caái ngaây maâ Inàönïsia tûâ boã hïå thöëng tyã giaá höëi àoaái neo
coá àiïìu chónh. Sekar, cuäng nhû nhiïìu cöng ty Inàönïsia khaác, àaä
àaánh cuöåc rùçng àöìng rupi seä duy trò tònh traång mêët giaá tûâ tûâ so vúái
àöìng àöla nhû àaä keáo daâi caã thêåp kyã. Nhûng àöìng rupi àaä chòm xuöëng
nhû möåt hoân àaá keáo theo caã söë phêån cuãa Sekar. Hiïån nay Sekar -
cuäng giöëng nhû nhûäng ngûúâi chuyïn phên loaåi töm cuãa noá - àang
ngêåp trong vuäng nûúác lêìy buân. Caác cuöåc àaâm phaán vúái caác ngên haâng
vaâ caác töí chûác àêìu tû àang àûúåc tiïën haânh àïí cú cêëu laåi caác khoaãn núå
cuãa Sekar. - Heuny Sender, “Cuöåc chúi àaä kïët thuác, Taåp chñ Far Eastem
Economic Review, ngaây 22 thaáng Giïng 1998.

Nhûäng vïët nûát tûâ nïìn moáng trong viïåc laâm ùn cuãa caác cöng ty
úã Àöng AÁ bùæt àêìu xuêët hiïån roä rïåt tûâ trûúác thaáng Baãy 1997, nhûng
cuöåc khuãng hoaãng àaä dòm caác cöng ty xuöëng vûåc thùèm. Sûå kiïåt quïå
vïì taâi chñnh trong khu vûåc caác cöng ty àaä trúã nïn coá tñnh hïå thöëng.

62
Ngûúâi ta ûúác tñnh rùçng 2/3 söë haäng cuãa
Inàönïsia àaä phaãi chõu caác khoaãn löî vûúåt
quaá vöën cöí phêìn; con söë naây laâ 2/5 úã Haân
Quöëc vaâ 1/4 úã Thaái Lan. Laäi suêët àaä tùng
5 àïën 10%, tyã giaá höëi àoaái àaä giaãm khoaãng
30 àïën 40%, caác khoaãn vay cuãa ngên haâng
nöåi àõa thò khan hiïëm, coân vöën nûúác ngoaâi
thò caån kiïåt. Tyã lïå núå trïn vöën goáp (goåi tùæt
laâ tyã lïå núå) cao, nhûäng khoaãn vay ngùæn
haån, vaâ caác khoaãn vay nûúác ngoaâi khöng
àûúåc baão hiïím laâm naãy sinh möåt loaåt ruãi
ro toã ra thûåc sûå nguy haåi trong àiïìu kiïån
mûác giaá cuãa vöën trong nûúác vaâ nûúác ngoaâi
thay àöíi. Chûâng naâo maâ tyã lïå tùng trûúãng
coân cao thò nhûäng ruãi ro tûâ viïåc vay quaá
nhiïìu tiïìn trïn cú súã àöìng vöën haån heåp
vêîn coân coá thïí quaãn lyá àûúåc. Vaâo giûäa
nhûäng nùm 1990, nhiïìu cöng ty vêîn tiïëp
tuåc vay tiïìn duâ àûáng trûúác tònh traång mûác
sinh lúåi ngaây möåt giaãm.
Hiïån tûúång suåt giaá àöìng tiïìn vaâ
tùng voåt laäi suêët möåt caách àöåt ngöåt cöång
vúái sûå suåt giaãm vïì cêìu àaä biïën nhûäng yïëu
keám trúã thaânh sai lêìm chïët ngûúâi. Caác
cöng ty àang laâm ùn phaát àaåt, àûúåc quaãn
lyá töët böîng nhiïn cuäng nùçm trïn búâ vûåc
phaá saãn cuâng vúái caác cöng ty laâm ùn keám
coãi. Hiïån nay, nhiïåm vuå khoá khùn nhêët
cuãa caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách laâ laâm
sao àûa ra àûúåc möåt khuön khöí chñnh saách
àuáng àïí taách caác cöng ty coá khaã nùng traã
núå ra khoãi caác cöng ty khöng coá khaã nùng
traã núå, laâm öín àõnh vaâ höìi sinh nhûäng cöng
ty coá khaã nùng duy trò hoaåt àöång kinh
doanh. Vïì mùåt ngùæn haån, àiïìu naây àoâi hoãi
caác biïån phaáp chñnh saách àïí cú cêëu laåi khu
vûåc cöng ty, vaâ vïì mùåt trung haån, àoâi hoãi
nhûäng thay àöíi àöëi vúái sûå quaãn lyá caác cöng
ty vaâ möëi liïn hïå giûäa khu vûåc cöng ty vaâ
khu vûåc taâi chñnh. Sûå laänh àaåo maånh meä
cuãa chñnh phuã àaä vaâ àang trúã nïn hïët sûác
quan troång
Sûå hònh thaânh tònh traång dïî bõ töín
thûúng trong khu vûåc cöng ty
Àùçng sau àiïìu kyâ diïåu. Nhûäng tyã lïå
núå cao khiïën khu vûåc cöng ty dïî bõ töín
thûúng trûúác nhûäng cún söët laâ kïët quaã
lögñch cuãa chiïën lûúåc tùng trûúãng vaâ hïå
thöëng taâi chñnh cöng ty cuãa Àöng AÁ.
Nhiïìu thêåp kyã qua, caác chñnh phuã Àöng
AÁ àaä theo àuöíi möåt chiïën lûúåc hûúáng vaâo
xuêët khêíu rêët nùng nöí. Hoå khuyïën khñch
caác nhaâ xuêët khêíu bùçng caác hònh thûác
nhû cêëp tñn duång trûåc tiïëp, roát caác khoaãn
vay vaâ cho miïîn thuïë. Caác cöng ty naây àoâi
hoãi phaãi coá nhûäng nguöìn lûåc to lúán àïí liïn
tuåc nêng cêëp cöng nghïå vaâ duy trò àûúåc
tñnh caånh tranh trïn thõ trûúâng quöëc tïë.
Khoaãn lúåi nhuêån sau thuïë khöng àuã àïí
duy trò möåt chiïën lûúåc àêìy tham voång nhû
vêåy trong khi thõ trûúâng vöën laåi chûa àûúåc
phaát triïín àêìy àuã; kïët quaã laâ caác cöng ty
phaãi vay quaá nhiïìu. Möåt àöång lûåc àaä àûúåc
hònh thaânh - töëc àöå tùng trûúãng tùng
nhanh hún vaâ tyã lïå tiïët kiïåm cuäng lúán hún
- laâm tùng thïm doâng chaãy nhûäng khoaãn
vay tûâ caác ngên haâng vaâo caác haäng. Cú
cêëu taâi chñnh àoâi hoãi phaãi coá sûå húåp taác
giûäa caác cöng ty, ngên haâng vaâ chñnh phuã.
Chiïën lûúåc naây taåo ra möåt tyã lïå núå cao,
nhûng chñnh phuã àaä taåo ra möåt bûúác àïåm
àïí chöëng laåi nhûäng cún söët mang tñnh hïå
thöëng àoá. Chiïën lûúåc naây cuäng àaä àêíy
Àöng AÁ ài lïn nhû sao bùng vïì mùåt cöng
nghïå, nùng suêët, vaâ mûác söëng maâ trïn
thûåc tïë àaä vûúåt quaá têët caã caác nûúác khaác.
Vaâo nhûäng nùm 1980, caác chñnh
phuã Àöng AÁ bùæt àêìu tûâ tûâ ruát boã nhûäng
quyïët àõnh vïì taâi chñnh coá aãnh hûúãng túái
chñnh saách cöng nghiïåp. Chiïën lûúåc naây
coá lúåi cho caác nïìn kinh tïë trong quaá trònh
toaân cêìu hoaá, nhûng noá cuäng taåo ra möåt
khoaãng tröëng trong nhûäng höî trúå vïì thïí
chïë vaâ àiïìu tiïët. Trong nhûäng nùm 1990,
caác chñnh phuã úã chêu AÁ thûåc hiïån thaáo boã
möåt caách cùn baãn viïåc àiïìu tiïët vïì mùåt taâi
chñnh: hoå thaáo boã hoùåc núái loãng sûå kiïím
soaát vïì vay nûúác ngoaâi cuãa caác cöng ty vaâ
tûâ boã sûå àiïìu phöëi trong viïåc ài vay vaâ àêìu
tû, nhûng àaä thêët baåi trong viïåc tùng
cûúâng giaám saát ngên haâng (xem höåp 4.1).
Sau khi nhûäng haån chïë vïì vay nûúác ngoaâi
àûúåc núái loãng, caác cöng ty trong nûúác phaát
hiïån ra rùçng caác nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi
cuäng rêët nhiïåt tònh trong viïåc cho caác cöng
ty chêu AÁ vay vúái chi phñ thêëp. Ngûúâi cho
vay vaâ ngûúâi ài vay àïìu cho rùçng nhõp àöå
tùng trûúãng kinh tïë nhanh seä àûúåc duy
Caác cöng ty trong caãnh khöën cuâng 63
 HÖÅP 4.1
Nhûäng dêëu hiïåu caãnh baáo súám úã Haân Quöëc
Chñnh saách can thiïåp cuãa Chñnh phuã Haân Quöëc, àaáng chuá
yá nhêët laâ chñnh saách àêíy maånh cöng nghiïåp nùång vaâ cöng
nghiïåp hoaá chêët (HCI), thûúâng àûúåc àaánh giaá bùçng mûác àöå
thaânh cöng hay thêët baåi cuãa chñnh saách cöng nghiïåp. Tuy
nhiïn, coá möåt caách tiïëp cêån quan troång khaác àïí àaánh giaá chñnh
saách can thiïåp cuãa chñnh phuã àoá laâ ûúác tñnh caái giaá phaãi traã vïì
mùåt taâi chñnh gùæn vúái sûå can thiïåp àoá. Sûå can thiïåp cuãa chñnh
phuã àaä laâm naãy sinh nhûäng chi phñ trûåc tiïëp dûúái daång trúå giaá
cho nhûäng khu vûåc coá tñnh chiïën lûúåc thöng qua nhûäng khoaãn
vay coá tñnh chñnh saách vaâ miïîn thuïë, àùåc biïåt laâ trong giai àoaån
àêíy maånh HCI nhûäng nùm 1973-1979. Sûå can thiïåp cuäng laâm
phaát sinh nhûäng chi phñ giaán tiïëp dûúái daång nhûäng khoaãn cho
vay khöng sinh lúâi cöång döìn laåi vaâ nhûäng khoá khùn naãy sinh
trong danh saách vöën àêìu tû cuãa caác ngên haâng thûúng maåi.
Viïåc thuác àêíy khu vûåc HCI phaát triïín àûúåc höî trúå bùçng möåt
loaåt nhûäng cöng cuå thuïë vaâ taâi chñnh. Trong giai àoaån àêíy
maånh HCI, ngên saách cuãa chñnh phuã daânh cho HCI lïn túái 5%
töíng ngên saách. Hún nûäa, viïåc giaãm thuïë lúåi tûác túái 10% cho ba
nùm àêìu vaâ 50% cho hai nùm tiïëp theo àaä taåo ra nhûäng thuïë
suêët thûåc aáp duång cho caác ngaânh chiïën lûúåc chó bùçng 1/3 thuïë
suêët bònh thûúâng maâ thöi; vaâo luác cao àiïím cuãa giai àoaån àêíy
maånh HCI laâ nùm 1997, khoaãn thuïë thêët thu laâ khoaãng 82 tyã
won (tûúng àûúng 3% töíng thu tûâ thuïë). Nguöìn taâi chñnh chuã
yïëu àöí vaâo HCI laâ nhûäng khoaãn vay chñnh saách àûúåc ûu tiïn
cho caác ngaânh cöng nghiïåp chuã chöët. Vñ duå, nùm 1997, 45%
töíng tñn duång nöåi àõa cuãa hïå thöëng ngên haâng àûúåc böë trñ àïí
cêëp trûåc tiïëp cho lônh vûåc HCI. Nhûäng trúå cêëp ngêìm vïì laäi suêët
cho lônh vûåc HCI chó riïng nùm 1977 ûúác tñnh bùçng 75 tyã won,
chiïëm 0,4% töíng saãn phêím quöëc dên (GNP) (àûúåc tñnh bùçng
caách aáp duång möåt tyã lïå chïnh lïåch laäi suêët laâ 3 àïën 4% so vúái
laäi suêët caác khoaãn vay cuãa ngên haâng noái chung). Tuy nhiïn,
sûå ûúác tñnh naây cêìn àûúåc xem xeát úã mûác thêëp hún nûäa. Nhûäng
trò vaâ tyã giaá höëi àoaái seä öín àõnh; nhûäng
ngûúâi cho vay nûúác ngoaâi cuäng phúát lúâ
nhûäng giúái haån caãnh baáo cuãa chñnh hoå
trong viïåc cho nhûng cöng ty coá tyã lïå núå
cao vay vúái lyá do Àöng AÁ chó laâ möåt phêìn
nhoã trong danh muåc àêìu tû cuãa hoå vaâ hoå
cêìn phaãi laâm ùn. Núå nûúác ngoaâi, chuã yïëu
laâ cuãa tû nhên vaâ núå ngùæn haån, tùng lïn
vaâ nhûäng löî höíng lúán khöng àûúåc che chùæn
àaä hònh thaânh.
Trong khi àoá thò mö hònh vïì àêìu tû
àaä qua nhiïìu thay àöíi. Vaâo nhûäng nùm
1980, sûå tùng voåt vïì àêìu tû chuã yïëu àûúåc
hûúáng vaâo caác haâng hoaá coá thïí xuêët khêíu
àûúåc, nhûng vaâo nhûäng nùm 1990, hêìu
hïët vöën àêìu tû àûúåc chuyïín sang caác haâng
hoaá khöng thïí xuêët khêíu àûúåc, àùåc biïåt laâ
bêët àöång saãn vaâ kïët cêëu haå têìng. Trong
möåt nïìn kinh tïë múã vúái chñnh saách tyã giaá
64 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
ngaânh cöng nghiïåp maâ nguöìn tñn duång bõ xiïët laåi thò buöåc phaãi
ài vay tiïìn theo laäi suêët cuãa thõ trûúâng tûå do. Khoaãn trúå giaá thûåc
tïë cho HCI vò vêåy lïn àïën 3% GNP.
Vaâo giûäa nhûäng nùm 1980, Chñnh phuã Haân Quöëc àaä choån
baão laänh cho caác ngaânh cöng nghiïåp àoáng taâu vaâ chïë taåo maáy
àang gùåp phaãi khoá khùn nïn caác khoaãn cho vay khöng sinh lúâi
cuãa caác ngên haâng thûúng maåi àaä tñch tuå rêët nhanh vaâ khaã
nùng sinh lúåi cuãa ngên haâng bõ töín haåi nùång nïì. Chùèng haån,
trong khoaãng nhûäng nùm 1986-1987, tyã troång cuãa caác khoaãn
cho vay khöng sinh lúâi trong töíng taâi saãn àaä àaåt túái gêìn 10%.
Giûäa nhûäng nùm 1985 vaâ 1988, 78 cöng ty àaä àûúåc àaão núå.
Trong quaá trònh naây, chó riïng khoaãn núå göëc àûúåc xoaá àaä lïn
túái 1 nghòn tyã won, chiïëm 1% GNP vaâo nùm 1985. Gêy taác haåi
hún nûäa laâ viïåc cêëp phaát thïm vöën trúå giaá cho caác cöng ty àûúåc
àaão núå cuâng vúái viïåc cho hûúãng chiïët khêëu àùåc biïåt cuãa Ngên
haâng trung ûúng àaä aãnh hûúãng xêëu túái baãng cên àöëi taâi saãn.
Trong thúâi kyâ àiïìu chónh kinh tïë khoá khùn nhûäng nùm
1979-1981, Chñnh phuã Haân Quöëc àaä tûâ boã nhûäng ûu tiïn àöëi
vúái HCI, nhûäng chi phñ trûåc tiïëp do trúå cêëp vïì laäi suêët hêìu nhû
biïën mêët hïët. Ngûúåc laåi, phaãi mêët hún möåt thêåp kyã àïí bùæt àêìu
xûã lyá nhûäng chi phñ giaán tiïëp dûúái daång nhûäng khoaãn cho vay
khöng sinh lúâi tñch tuå laåi vaâ khaã nùng sinh lúâi bõ boáp ngheåt cuãa
ngên haâng. Maäi àïën nùm 1993, Chñnh phuã Haân Quöëc múái cöng
böë möåt kïë hoaåch trung haån àïí chuyïín giao nhûäng khoaãn núå
theo chñnh saách - vêîn coân lïn túái trïn 40% töíng tñn duång nöåi
àõa - sang nhûäng taâi khoaãn riïng biïåt vaâ thûåc hiïån viïåc cung
cêëp caác khoaãn vay thöng qua ngên saách vúái nhûäng chi phñ coân
chûa àûúåc xaác àõnh.
Nguöìn: Ngên haâng Thïë giúái, Pheáp maâu nhiïåm cuãa Àöng AÁ,
1993.
höëi àoaái cöë àõnh, giaá caã cuãa nhûäng haâng
hoaá coá thïí xuêët khêíu àûúåc khöng tùng lïn
do coá sûå caånh tranh cuãa haâng nhêåp khêíu.
Hêåu quaã laâ, àùåc biïåt úã Thaái Lan vaâ úã caã
nhûäng nûúác bõ taác àöång cuãa khuãng hoaãng
khaác, núi tyã giaá höëi àoaái danh nghôa thò
àûúåc cöë àõnh vaâ giaá caã trong nûúác thò tùng,
khoaãng caách giûäa giaá cuãa haâng coá thïí xuêët
khêíu àûúåc vaâ khöng thïí xuêët khêíu àûúåc
laâ rêët àaáng kïí. Bûúác biïën àöíi naây trong
àêìu tû àaä laâm tùng khaã nùng dïî bõ töín
thûúng cuãa caác cöng ty vaâ caác töí chûác taâi
chñnh trûúác caác àúåt suy thoaái coá tñnh chu
kyâ.
Möåt cú súã taâi chñnh mong manh cho quaá
trònh toaân cêìu hoaá caác nïìn kinh tïë
Nùm nùm trûúác khi xaãy ra khuãng
hoaãng, caác hoaåt àöång taâi chñnh cuãa khu
vûåc cöng ty úã tûâng nûúác Àöng AÁ cuäng khaác
nhau. Roä raâng laâ trong khi möåt cuöåc
khuãng hoaãng àang dêëy lïn nhanh choáng
úã Thaái Lan, vaâ chûâng naâo àoá úã Haân Quöëc,
thò caác nûúác khaác - Malaisia, Inàönïsia vaâ
Philippin - coá veã nhû àaä chõu taác àöång cuãa
cuöåc khuãng hoaãng thöng qua sûå lêy lan.
Hoaåt àöång kinh doanh cuãa caác cöng ty
Thaái trúã nïn töìi tïå ài möåt caách nhanh
choáng, àùåc biïåt laâ tûâ nùm 1995. Chiïën lûúåc
taâi chñnh cöng ty cuãa Haân Quöëc - tyã lïå núå
cao, khaã nùng sinh lúâi thêëp - mang tñnh
ruãi ro, nhûng vêîn coân àûúåc duy trò cho àïën
nùm 1995, thúâi àiïím maâ tyã lïå caác cöng ty
laäi khöng traã àuã laäi suêët tùng lïn. Ngûúåc
laåi, caác chó söë taâi chñnh cuãa khu vûåc cöng
ty úã Malaisia, Inàönïsia vaâ Philippin vêîn
öín àõnh vaâo nhûäng nùm trûúác cún khuãng
hoaãng.
Trûúác nùm 1997, tyã lïå núå tùng maånh
taåi caác nûúác chõu aãnh hûúãng cuãa khuãng
hoaãng1 (xem biïíu àöì 4.1). Trong thúâi kyâ
1991-1996, tyã lïå naây àaä tùng gêëp àöi úã
Thaái Lan vaâ Malaisia, tùng thïm 1/3 úã Haân
Quöëc. Tònh traång naây àùåc biïåt ruãi ro cho
caác cöng ty Haân Quöëc, trong àiïìu kiïån caác
cöng ty àoá àaä coá tyã lïå núå vöën cao so vúái caác
nûúác Àöng AÁ khaác. Àïën nùm 1996, tyã lïå
núå úã möåt haäng cúä trung bònh lïn túái 340%
taåi Thaái Lan vaâ 620% taåi Haân Quöëc; tyã lïå
núå thêëp nhêët úã Philippin, núi maâ caã quy
mö vaâ àöå daâi thúâi gian cuãa cuöåc buâng nöí
caác khoaãn cho vay coân nhoã hún so vúái taåi
caác nûúác laáng giïìng (ngûúåc laåi, tyã lïå núå
trung bònh laâ 80% úã Anh, 100% úã Myä, vaâ
160% úã Nhêåt Baãn). Trong khi àoá, khaã nùng
sinh lúâi laåi giaãm dêìn. Tûâ nùm 1991 àïën
1996, lúåi nhuêån trïn taâi saãn giaãm tûâ 8
xuöëng coân 1% úã Thaái Lan (xem biïíu àöì
4.2); nhõp àöå naây giaãm dêìn úã Inàönïsia,
Philippin vaâ Haân Quöëc. Chó coá Malaisia
laâ khaã nùng sinh lúâi tùng lïn.
Tyã lïå núå khöng laânh maånh vaâ khaã
nùng sinh lúâi giaãm dêìn nïëu xeát riïng chó
coá thïí gêy ra tònh traång röëi ren, nhûng
khi chuáng kïët húåp laåi vúái nhau thò trúã nïn
nguy hiïím. Möëi tûúng quan2 giûäa hoaåt
àöång kinh doanh vaâ tyã lïå núå trong têët caã
chñn nûúác vaâ laänh thöí Àöng AÁ chó ra rùçng
tyã lïå núå cao hún àaä dêîn àïën hoaåt àöång kinh
doanh keám hún (xem biïíu àöì 4.3). Möëi
tûúng quan naây thïí hiïån maånh meä úã Thaái
Lan vaâ yïëu hún úã Philippin, nhûng noá cho
thêëy rùçng ngay trûúác cún khuãng hoaãng,
viïåc quaãn lyá khu vûåc cöng ty vaâ khu vûåc
taâi chñnh àaä taåo àiïìu kiïån cho caác haäng
kinh doanh keám coãi nhêån àûúåc nhiïìu hún
so vúái khoaãn taâi chñnh thûåc maâ hoå àaáng
àûúåc hûúãng. Àiïìu naây coá leä àaä laâm cho cuöåc
khuãng hoaãng trêìm troång thïm. Tuy nhiïn,
khöng phaãi têët caã caác haäng coá tyã lïå núå cao
àïìu laâm ùn khöng coá hiïåu quaã, möåt söë
haäng tùng trûúãng nhanh, vaâ tùng trûúãng
nhanh hún thûúâng gùæn vúái nhûäng khoaãn
lúåi nhuêån cao hún (xem biïíu àöì 4.4).
Viïåc caác cöng ty ài vay quaá nhiïìu
so vúái tiïìn thu àûúåc cuäng coá nghôa laâ möåt
phêìn lúán lúåi nhuêån seä àûúåc duâng àïí chi
traã tiïìn laäi (xem biïíu àöì 4.5). Thaái Lan laâ
möåt àiïín hònh tiïu biïíu cho hiïån tûúång
naây. Nùm 1991, khaã nùng traã laäi cuãa Thaái
Lan cuäng giöëng nhû cuãa caác nûúác laáng
giïì n g trong khu vûå c , trûâ Haâ n Quöë c ;
nhûng àïën nùm 1997, chi phñ vïì laäi tiïìn
vay cuãa Thaái Lan so vúái lúåi nhuêån àaä tùng
voåt - hún 2/3 töíng lúåi nhuêån cuãa caác cöng
ty Thaái coá tïn trïn thõ trûúâng chûáng khoaán
àûúåc duâng àïí thanh toaán tiïìn laäi. Traái laåi,
mûác tiïìn àïí traã laäi cuãa caác nûúác laáng giïìng
vêîn tûúng àöëi öín àõnh. Tûâ nùm 1995, tyã lïå
caác haäng àang gùåp khoá khùn - nhûäng haäng
maâ khoaãn tiïìn traã laäi vûúåt quaá lúåi nhuêån
- àaä tùng lïn ghï gúám úã Thaái Lan vaâ Haân
Quöëc (xem biïíu àöì 4.6). Àïën nùm 1997,
trïn 1/3 töíng söë caác haäng trong caã hai nûúác
naây àïìu úã trong tònh traång trïn. Mùåc duâ
àiïìu naây cho thêëy tñn hiïåu cuãa möåt thúâi
kyâ khoá khùn, nhûng noá cuäng khöng baáo
trûúác möåt cuöåc khuãng hoaãng. Tònh hònh
vêî n tiïë p tuå c öí n àõnh úã Malaisia vaâ
Philippin, vaâ úã Inàönïsia caác haäng gùåp
khoá khùn chiïëm tyã troång thêëp nhêët.
Caác hoaåt àöång taâi chñnh àaä biïën àöíi
trong möîi lônh vûåc vaâ phaãn aánh nhûäng
nöîi lo ngaåi ngaây caâng hiïån roä trong hoaåt
àöång úã têìm vô mö vaâ khaã nùng caånh tranh.
Chùèng haån, úã Thaái Lan, àêìu tû vaâo lônh
vûåc xêy dûång àûúåc khuyïën khñch búãi sûå
Caác cöng ty trong caãnh khöën cuâng 65
 BIÏÍU ÀÖÌ 4.1
Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái
BIÏÍU ÀÖÌ 4.3
Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái
tùng giaá thûåc vaâ cêìn nhûäng khoaãn vay lúán.
Kïët quaã laâ, xêy dûång trúã thaânh ngaânh coá
tyã lïå núå cao nhêët trong têët caã caác ngaânh -
406% nùm 1996 (xem biïíu àöì 4.7). ÚÃ Haân
Quöëc vaâ Thaái Lan, ngaânh àiïån tûã àûúåc ghi
nhêån laâ ngaânh coá khaã nùng sinh lúåi thêëp
nhêët vaâo nùm 1996 (xem biïíu àöì 4.8), vaâ
úã Haân Quöëc, ngaânh cöng nghiïåp àiïån tûã
66 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
BIÏÍU ÀÖÌ 4.2
Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái
BIÏÍU ÀÖÌ 4.4
Ghi chuá: Nhûäng phên loaåi cao thêëp dûåa theo mûác trung bònh cuãa
söë bònh quên trong nùm 1993-1996. ROA laâ tyã suêët lúåi nhuêån trïn
taâi saãn.
Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.
cuäng laâ ngaânh àûáng àêìu vïì tyã troång caác
haäng khöng coá khaã nùng traã tiïìn laäi cuãa
caác khoaãn vay (xem biïíu àöì 4.9). Àiïìu naây
phaãn aánh chiïën lûúåc “nhûäng cuöåc caá cûúåc
lúán” cuãa caác cöng ty Haân Quöëc nhùçm caånh
tranh vúái caác têåp àoaân àa quöëc gia àïí giaânh
thõ phêìn bùçng caách phaát triïín nhûäng saãn
phêím cuãa chñnh mònh. Àiïìu naây àaä dêîn
àïën sûå giaãm giaá aâo aåt àöëi vúái caác haâng àiïån
tûã cuãa Haân Quöëc nùm 1996 vaâ giaãm khaã
nùng sinh lúâi cuãa ngaânh naây (xem chûúng
2). Ngûúåc laåi, Malaisia vaâ Philippin vêîn
hûúãng khaã nùng sinh lúåi cao trong ngaânh
àiïån tûã vaâo nùm 1996 vò hoå laâ möåt phêìn
cuãa maång lûúái saãn xuêët àa daång hún thöng
qua nhûäng möëi liïn hïå trûåc tiïëp vúái caác
têåp àoaân àa quöëc gia.
Sûå àiïìu haânh keám úã caác cöng ty: Miïëng àêët
maâu múä cho tyã lïå núå cao
Cuöåc khuãng hoaãng úã Àöng AÁ àaä cho
thêëy roä têìm quan troång cuãa caác quy tùæc,
tiïu chuêín vaâ caác töí chûác coá chûác nùng
àiïìu chónh haânh vi cuãa caác cöng ty vaâ xaác
àõnh tinh thêìn traách nhiïåm cuãa hoå àöëi vúái
caác nhaâ àêìu tû. Thõ trûúâng taâi chñnh Àöng
AÁ laâ thõ trûúâng thöëng trõ búãi caác ngên
haâng. Vò thõ trûúâng chûáng khoaán àoâi hoãi
möåt khuön khöí luêåt lïå vaâ àõnh chïë phûác
taåp hún nïn vai troâ chuã àaåo cuãa ngên haâng
trong taâi chñnh cöng ty coá leä laâ con àûúâng
töët nhêët àïí caác nûúác àang phaát triïín ài
lïn, vúái àiïìu kiïån laâ khöng phaãi chõu sûå
can thiïåp quaá mûác cuãa nhaâ nûúác, chõu sûå
caånh tranh vaâ àûúåc àiïìu tiïët möåt caách thêån
troång. Nhûäng nûúác Àöng AÁ àaä khöng àaáp
ûáng àûúåc nhûäng tiïu chuêín naây vaâ àaä thêët
baåi trong viïåc àiïìu chónh khi quaá trònh
toaân cêìu hoaá diïîn ra (xem höåp 4.2).
Nhûäng khuyïën khñch yïëu úát àöëi vúái
caãi thiïån quaãn lyá. Khu vûåc taâi chñnh vêån
haânh keám úã Àöng AÁ Trong möåt thõ trûúâng
coá dû thûâa taâi saãn lûu àöång, sûå thiïëu kyã
luêåt thõ trûúâng, cöång thïm möëi quan hïå
thoaãi maái giûäa caác chuã ngên haâng vaâ caác
khaách haâng laâ caác cöng ty, àaä dêîn àïën caác
khoaãn cho caác cöng ty vay tùng lïn vúái tyã
lïå núå cao vaâ khaã nùng sinh lúâi thêëp. Trong
möi trûúâng àoá, viïåc tùng tñnh cöng khai
vaâ àiïìu haânh cöng ty àaä khöng àem laåi
nhiïìu hiïåu quaã. Thiïëu kyã luêåt thõ trûúâng
möåt phêìn laâ do nhûäng sai lêìm vïì mùåt
chñnh saách vaâ chuã nghôa laåc quan vïì sûå
tùng trûúãng trong tûúng lai, nhû àûúåc
nhêën maånh qua nùm àiïím dûúái àêy:Möåt
laâ, nhûäng möëi liïn hïå khöng laânh maånh
giûäa chñnh phuã vaâ caác ngên haâng, giûäa
ngên haâng vaâ khaách haâng do caác chñnh
saách trûúác àêy taåo ra. ÚÃ caác nûúác Àöng AÁ,
coá möåt aáp lûåc chñnh trõ nhùçm cung cêëp
khoaãn vay cho caác haäng àûúåc ûu aái, vaâ caác
baão laänh ngêìm cuãa chñnh phuã laâm chöî
dûåa cho caác khoaãn vay ngên haâng àöëi vúái
caác khu vûåc àûúåc ûu tiïn àaä àûúåc taåo ra
àïí àaãm baão’cho ngûúâi gûãi tiïìn ngên haâng
khöng phaãi chõu ruãi ro. Nhûäng biïån phaáp
àoá khiïën cho caác ngên haâng xao nhaäng
trong viïåc thêím àõnh caác khoaãn cho vay.
Caác ngên haâng tiïëp tuåc phaãi chõu àûång
sûå can thiïåp nùång nïì cuãa nhaâ nûúác. Chùèng
haån, úã Haân Quöëc, nhaâ nûúác àaä nùæm viïåc
kiïím soaát hïå thöëng ngên haâng tûâ àêìu
nhûäng nùm 1960. Mùåc duâ trong 20 nùm
qua, chñnh phuã àaä tû nhên hoaá vaâ baán
nhûäng cöí phêìn chuã yïëu trong hêìu hïët caác
ngên haâng, nhûng aãnh hûúãng cuãa nhaâ
nûúác àöëi vúái caác hoaåt àöång cuãa ngên haâng
vêîn rêët lúán. Hún nûäa, coá thïí chñnh nhûäng
quyïìn súã hûäu àan xen vaâ nhûäng möëi quan
hïå tûúng taác khaác giûäa caác ngên haâng vaâ
caác cöng ty laâm suy giaãm kyã luêåt thõ
trûúâng.
Hai laâ, caác töí chûác àêìu tû trong nûúác
coân thiïëu vaâ chûa phaát triïín. Caác töí chûác
àêìu tû giuáp hònh thaânh nïn nhûäng biïån
phaáp khuyïën khñch cuãa thõ trûúâng tû nhên
àïí tiïëp thu kinh nghiïåm àiïìu haânh cöng
ty töët, nhû quaãn lyá quyä hûu trñ. ÚÃ Thaái
Lan, ngaânh cöng nghiïåp quyä àêìu tû tûúng
höî chó chiïëm 7% töíng khöëi lûúång giao dõch
cuãa thõ trûúâng chûáng khoaán Thaái Lan
(SET) nùm 1996. Caác quyä hûu trñ úã hêìu
hïët caác nûúác Àöng AÁ àïìu khöng phaát triïín.
Maäi cho túái gêìn àêy, nhûäng quyä naây vêîn
bõ haån chïë do thiïëu nhûäng thoaã thuêån
hûu trñ chñnh thûác vïì thïí chïë vaâ nhûäng
quy chïë vïì sûå phên böí söë vöën coân haån heåp.
Caác quyä dûå phoâng cho ngûúâi laâm cöng ùn
lûúng caã úã caác cöng ty nhaâ nûúác vaâ cöng
ty cöng cöång múái chó àûúåc thaânh lêåp gêìn
àêy vaâ chuã yïëu cuäng múái chó giúái haån úã
chûáng khoaán vaâ tiïìn mùåt cuãa chñnh phuã
maâ thöi.
Ba laâ, vai troâ cuãa caác ngên haâng
nûúác ngoaâi trong viïåc taâi trúå cho cöng ty
cuãa Àöng AÁ vaâ trong viïåc aáp àùåt nhûäng
nguyïn tùæc quaãn lyá quöëc tïë vêîn coân rêët
Caác cöng ty trong caãnh khöën cuâng 67
 BIÏÍU ÀÖÌ 4.5
Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.
BIÏÍU ÀÖÌ 4.7
Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.
haån chïë. Caác nûúác chêu AÁ nöíi bêåt so vúái
caác thõ trûúâng àang nöíi lïn khaác búãi möåt
tyã lïå thõ phêìn tûúng àöëi thêëp do caác ngên
haâng nûúác ngoaâi nùæm giûä. Àiïìu naây möåt
phêìn do viïåc gia nhêåp thõ trûúâng nöåi àõa
cuãa caác ngên haâng nûúác ngoaâi bõ haån chïë;
hêìu hïët caác nûúác Àöng AÁ àïìu coá chñnh saách
baão höå caác ngên haâng nöåi àõa cuãa hoå trûúác
sûå caånh tranh cuãa caác ngên haâng nûúác
ngoaâi bùçng caách haån chïë ngùåt ngheâo söë
giêëy pheáp cêëp múái cho caác ngên haâng nûúác
ngoaâi. Bïn caånh àoá, nhûäng ngên haâng
68 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
BIÏÍU ÀÖÌ 4.6
Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.
BIÏÍU ÀÖÌ 4.8
Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.
nûúác ngoaâi àaä coá mùåt úã caác nûúác Àöng AÁ
thûúâng cuäng chó giúái haån cho vay àöëi vúái
caác cöng ty töët nhêët vaâ vò nhûäng muåc tiïu
an toaân nhêët nhû taâi chñnh thûúng maåi
maâ thöi. ÚÃ möåt söë nûúác nhû Inàönïsia,
möåt phêìn lúán nguöìn vöën nûúác ngoaâi laâ tûâ
nûúác ngoaâi àöí vaâo vaâ vò thïë khöng àûúåc
giaám saát nhû laâ caác ngên haâng nûúác ngoaâi
àoáng ngay taåi thõ trûúâng àoá.
Böën laâ, caác töí chûác àêìu tû nûúác
ngoaâi khöng cûúng quyïët trong viïåc laâm
cöng khai caác thöng tin vïì cöng ty cuäng
BIÏÍU ÀÖÌ 4.7
Thaái ÊËn
Thay àöíi Mö taã/Aãnh hûúãng Inàönïxia Malaisia Philippin Mïhicö Pakistan
Lan Àöå
Quyïìn triïåu têåp hoåp
khêín cêëp caác cöí
Taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho coá coá coá coá coá coá coá
àöng (theo % vöën
caác cöí àöng kiïím soaát 10 10 10 10 10 10 10
cöíã phiïëu àïí triïåu
têåp hoåp)

Taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho

Quyïììn àûa ra caác cöí àöng kiïím soaát;
nhûäng àïí xuêët taåi thïm nhiïìu cú höåi ngùn
coá coá coá NA NA
caác cuöåc hoåp cöí chùån caác quyïët àõnh thiïn
àöng võ búãi nhûäng ngûúâi úã bïn
trong cöng ty

Yïu cêìu bùæt buöåc

phaãi coá sûå àöìng yá Ngùn chùån sûå löång quyïìn
cuãa caác cöí àöng vïì vaâ hoang phñ cuãa nhûäng coá coá coá coá NA NA
caác giao dõch cöí ngûúâi úã bïn trong cöng ty
phiïëu

Nhûäng quyïìn ûu Baão vïå quyïìn cuãa caác cöí

tiïn trûúác trong àúåt àöng nhoã vaâ ngùn khöng
coá coá coá NA NA
phaát haânh cöí phiïëu cho nöåi böå thay àöíi cú cêëu
múái súã hûäu

Biïíu quyïët uyã Taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho

khöng coá coá coá khöng coá coá
quyïììn caác cöí àöng kiïím soaát

Cú chïë giaãi quyïët Taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho

coá
tranh chêëp thay thï caác cöí àöng kiïím soaát
Taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho
caác cöí àöng kiïím soaát
Bùæt buöåc caác cöí
thöng baáo giao dõch cuãa
àöng lúán phaãi baáo coá coá coá coá coá
caác cöí àöng lúán traánh sûå
caáo
löång quyïìn cuãa nhûäng
ngûúâi úã bïn trong cöng ty
Têåp trung quyïìn súã
hûäu vaâo 10 cöng ty
tû nhên lúán nhêët
62 na 64 43 49
(phêìn trùm súã hûäu
bùçng 3 cöí àöng lúán
nhêët)
Baão vïå viïåc sûã duång thöng
Phaåt nhûäng vuå giao
tin khöng àûúåc pheáp tiïët löå coá coá coá coá
dõch nöåi böå
chi tiïët vaâ caác cöí àöng lúán

Àûa ra quy àõnh vïì Baão vïå viïåc vi phaåm quyïìn

coá coá coá
thön tñnh cuãa caác cöí àöng nhoã

Caã thöng tin taâi chñnh lêîn

Bùæt buöåc tiïët löå
phi taâi chñnh àïìu quan
thöng tin phi taâi coá coá coá
troång àöëi vúái viïåc àaánh giaá
chñnh
triïín voång möåt cöng ty

Bùæt buöåc thöng baáo Ngùn chùån sûå löång quyïìn

nhûäng quyïìn lúåi vaâ hoang phñ cuãa nhûäng coá coá
gùæn chùåt ngûúâi úã bïn trong cöng ty

Caác cöng ty trong caãnh khöën cuâng 69

 Nïëu göìm caác giaám àöëc,
Bùæt buöåc lêåp caác uyã caác ban kiïím toaán, tiïìn
ban höåi àöìng àöåc lûúng thò coá thïí ngùn àûúåc coá coá
lêåp sûå löång quyïìn cuãa nhûäng
ngûúâi trong cöng ty

Ngùn chùån sûå löång quyïìn

Bùæt buöåc coá sûå vaâ hoang phñ cuãa nhûäng
thöng qua cuãa caác ngûúâi úã nöåi böå cöng ty. Coá
coá coá coá coá coá coá
cöí àöng trong thïí tiïën haânh baão vïå thöng
nhûäng giao dõch lúán qua biïíu quyïët àa söë trûúác
àêy
Quyïìn cú baãn; möåt söë cöí
àöng coá thïë khûúác tûâ
Möåt cöí phiïëu-möåt
quyïìn boã phiïëu cho nhûäng khöng coá khöng khöng coá khöng khöng
phiïëu bêìu
quyïìn lúåi khaác nhû cöí tûác
cao
Cho pheáp uyã quyïìn Taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho
khöng khöng khöng khöng khöng khöng khöng
bùçng thû caác cöí àöng kiïím soaát
Bùæt buöåc àùåt coåc cöí phiïëu
Caác cöí phiïëu khöng trûúác phiïn hoåp cöí àöng
àûúåc àoáng trûúác seä laâm cho viïåc kiïím soaát coá coá coá coá coá coá coá
phiïn hoåp cöí àöng cuãa caác cöí àöng khoá khùn
hún
Nïëu caác cöí àöng coá thïí
Cho pheáp tñnh döìn bêìu cho möåt ûáng cûã viïn
söë phiïëu bêìu giaám seä tùng khaã nùng coá khöng khöng coá coá coá khöng khöng
àöëc nhûäng giaám àöëc tûâ bïn
ngoaâi
Tûå àöång àûúác giûä
Baão vïå caác cöí àöng khoãi
taâi saãn trong trûúâng khöng khöng coá khöng khöng coá khöng
caác chuã núå
húåp phaá saãn
Quyïìn cuãa caác cöí àöng
trûúác toaâ khöng thûâa nhêån
nhûäng quyïët àõnh nöåi böå
Cú chïë cho caác cöí
hoùåc yïu cêìu cuãa cöng ty khöng coá coá coá coá khöng khöng
àöng nhoã bõ eáp
mua cöí phiïëu cuãa hoå nïëu
hoå khöng chêëp nhêån
nhûäng thay àöíi cú baãn

nhû trong cöng taác àiïìu haânh cöng ty Caác
nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi coá thïí laâ àaä tin,
nhû rêët nhiïìu nhûäng ngûúâi àõa phûúng
àaä tham gia vaâo thõ trûúâng taâi chñnh Àöng
AÁ, rùçng nhaâ nûúác úã caác nûúác naây coá möåt
chñnh saách “quaá lúán àïí khöng thïí àöí vúä
àûúåc”, cho têët caã caác cöng ty lúán trong nûúác
vaâ vò thïë hoå caâng tin tûúãng rùçng hoå khöng
thïí mêët tiïìn àûúåc. Bïn caånh àoá, tyã lïå tùng
trûúãng nhanh möåt caách thûåc sûå vaâ giaá cöí
phiïëu tùng lïn nhanh choáng trong caác
nûúác Àöng AÁ coá thïí àaä taåo ra möåt têm lyá
thoaãi maái cho caác nhaâ àêìu tû quöëc tïë khiïën
hoå boã soát hoùåc phúát lúâ nhûäng thiïëu huåt
trong thûåc tiïîn quaãn lyá úã nhûäng nûúác naây.
Nùm laâ, nhûäng thïí chïë vïì luêåt lïå
vaâ thõ trûúâng - coá vai troâ quan troång úã caác
nûúác cöng nghiïåp trong viïåc taåo àiïìu kiïån
vaâ àûa ra nhûäng khuyïën khñch cho kyã luêåt
thõ trûúâng - vêîn chûa àûúåc xêy dûång àêìy
àuã. Chùèng haån nhû cú quan duy nhêët cung
cêëp thöng tin vaâ àaánh giaá mûác àöå tñn
nhiïåm cuãa Thaái Lan -TRIS - àûúåc thaânh
lêåp nùm 1990 vaâ vêîn coân bõ thõ trûúâng coi
laâ àang trong bûúác phaát triïín chuyïn mön.
Möåt khuön khöí àiïìu tiïët non keám àaä laâm
trêìm troång thïm sûå thiïëu huåt caác thïí chïë
thõ trûúâng. Möåt khuön khöí phaáp lyá hiïån
àaåi cuãa Thaái Lan vûâa múái àûúåc ban haânh
nùm 1992, vaâo cuâng thúâi àiïím thaânh lêåp
uyã ban chûáng khoaán (SEC). Nùm 1997,
Thaái Lan xêy dûång cú súã phaáp lyá vaâ quy

70 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi

chïë cho caác thõ trûúâng vöën hiïån àaåi, nhûng BIÏÍU ÀÖÌ 4.7
quaá trònh naây diïîn ra chêåm chaåp. Trong
giai àoaån quaá àöå, caác thõ trûúâng vöën àaä
khöng thûåc hiïån àûúåc möåt caách àêìy àuã
chûác nùng àiïìu tiïët vaâ dûå baáo cuãa noá(3).
Cú cêëu quyïìn súã hûäu cuäng dêîn àïën
tyã lïå núå cao. Hònh thûác töí chûác thöng
thûúâng nhêët cuãa caác cöng ty Àöng AÁ laâ
nhûäng biïën thïí cuãa daång caác têåp àoaân siïu
cöng ty bõ thêu toám, kiïím soaát vaâ quaãn lyá
chùåt cheä búãi möåt gia àònh. ÚÃ Haân Quöëc,

BAÃNG 4.1
Quyïìn súã hûäu cuãa caác têåp àoaân kinh doanh
Haân Quöëc phên theo caác thaânh viïn trong nöåi böå
(phêìn trùm so vúái caác cöí phêìn chung hiïån coá)
Têåp àoaân Cöí àöng Cöí àöng Caác cöng ty Töíng
Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.
kinh doanh saáng lêåp liïn àúái thaânh viïn söë
Hyundai 3,7 12,1 44,6 60,4 Vïì mùåt lúåi ñch, noá gùæn liïìn vúái haäng naâo
Samsung 1,5 1,3 46,3 49,3
nêng cao àûúåc hiïåu quaã hoaåt àöång vaâ àêìu
LG 1,0 5,6 33,0 39,7
Daewoo 3,9 2,8 34,6 41,4
tû cuãa mònh. Nhûng caái giaá phaãi traã, àoá laâ
Sunkyong 10,9 6,5 33,5 51,2 noá coá thïí khiïën cho nhûäng chuã súã hûäu
Sangyong 2,9 1,3 28,9 33,1 àang nùæm quyïìn àiïìu haânh tûúác àoaåt cuãa
Hanjin 7,5 12,6 18,2 40,3 caác nhaâ àêìu tû vaâ caác nhaâ huân vöën khaác
Kia 17,1 0,4 4,2 21,9 vaâ theo àuöíi nhûäng muåc tiïu töëi àa hoaá
phi lúåi nhuêån cuãa caá nhên. Noá coá thïí caãn
Nguöìn: Lae H.Chung, Hak Chong Lee, vaâ Ku Hyun Jung, 1996.
trúã sûå phaát triïín cuãa caác nhaâ quaãn lyá
“chaebol” laâ möåt têåp àoaân trong àoá caác gia chuyïn nghiïåp, nhûäng ngûúâi rêët cêìn thiïët
àònh chó súã hûäu thêëp hún rêët nhiïìu so vúái möåt khi cöng ty cuäng nhû toaân böå nïìn kinh
mûác 50% cuãa caác cöng ty thaânh viïn thuöåc tïë trûúãng thaânh vaâ trúã nïn phûác taåp hún.
chaebol, nhûng hoå laåi quaãn lyá hêìu nhû Nhûäng bùçng chûáng thûåc tiïîn cho thêëy möëi
toaân böå têåp àoaân kinh doanh. Quyïìn súã quan hïå kiïíu chûä U ngûúåc giûäa mûác àöå
hûäu àan xen cho pheáp hoå kiïím soaát caác têåp trung quyïìn súã hûäu vaâ khaã nùng sinh
cöng ty thaânh viïn maâ chó cêìn súã hûäu möåt lúâi(4).
mûác cöí phêìn riïng rêët nhoã beá: vúái hònh
Möëi tûúng quan giûäa tyã lïå núå so vúái
thûác möîi cöng ty thaânh viïn nùæm giûä cöí
mûác têåp trung ban àêìu vïì quyïìn súã hûäu
phêìn cuãa têët caã cöng ty khaác trong têåp
cuãa caác cöng ty Thaái vaâo nùm 1992 vaâ
àoaân, tyã lïå phêìn trùm quyïìn súã hûäu cuãa
1996 àaä cho thêëy nhûäng hêåu quaã trong
möåt gia àònh chaebol (so vúái töíng vöën hiïån
caã hai nùm (xem baãng 4.2): caác haäng coá
coá) tùng lïn. Mùåc duâ ngûúâi saáng lêåp cöng
quyïìn súã hûäu têåp trung hún thò coá tyã lïå núå
ty vaâ nhûäng ngûúâi thên trûåc tiïëp cuãa hoå
cao hún, ngay caã sau khi àaä hiïåu chónh
coá thïí nùæm möåt tyã lïå phêìn trùm nhoã cuãa
theo ngaânh vaâ theo quy mö doanh nghiïåp.
caác cöí phêìn hiïån coá (tûâ 3 àïën 15%) cuãa têåp
Hïå söë naây gêìn nhû tùng lïn gêëp àöi vïì àöå
àoaân kinh doanh chaebol, nhûng quyïìn
lúán trong khoaãng thúâi gian tûâ nùm 1992
súã hûäu liïn cöng ty cuãa caác cöng ty thaânh
àïën 1996, cho thêëy laâ caác cöng ty coá sûå têåp
viïn chaebol laâm tùng töíng súã hûäu nöåi böå
trung ban àêìu cao vïì quyïìn súã hûäu àaä loaåi
túái 30 àïën 60% (xem baãng 4.1).
boã nhûäng haäng ñt coá möëi quan hïå hún. Möëi
Viïåc têåp trung quyïìn súã hûäu àem tûúng quan vïì quyïìn súã hûäu têåp trung vúái
laåi lúåi ñch, nhûng cuäng coá caái giaá phaãi traã. khaã nùng sinh lúâi àaåt trõ söë dûúng nùm

Caác cöng ty trong caãnh khöën cuâng 71

 BAÃNG 4.2 thïm chöìng chêët vaâ taåo ra caác khoaãn löî
quaá lúán. Núå nûúác ngoaâi cuãa cöng ty phêìn
Têåp trung quyïìn súã hûäu coá möëi quan hïå nghõch vúái
lúán khöng àûúåc baão hiïím vò caác haäng tin
khaã nùng sinh lúâi vaâ tyã lïå núå úã Thaái Lan
rùçng tyã giaá höëi àoaái vêîn àûúåc öín àõnh nhû
(hïå söë tûúng quan)
àaä tûâng coá trong suöët thêåp kyã qua (xem
Lúåi Lúåi Tyã lïå Tyã lïå
höåp 4.3). Ba laâ, nhûäng chñnh saách tiïìn tïå
nhuêån nhuêån vöën núå vöën núå
1992 1996 1992 1996
chùåt cheä, àûúåc ban haânh àïí ngùn chùån sûå
Têåp trung suåt giaá liïn tuåc vaâ traánh siïu laåm phaát àaä
quyïìn súã 0,202* -0,063 0,151* 0,287* taåo ra möåt sûå tùng àöåt xuêët chûa tûâng coá,
hûäu, 1992 (0,084) (0,090) (0,044) (0,072) bùçng 5 àïën 10% vïì laäi suêët. Àiïìu naây àaä
R-bònh 0,176 0,163 0,265 0,322 àùåc biïåt gêy töín haåi cho khu vûåc cöng ty
phûúng
coá tyã lïå núå cao.
Ghi chuá: (1) khaã nùng sinh lúåi EBIT (lúåi nhuêån trûúác laäi vaâ thuïë) trïn
doanh söë; têåp trung quyïìn súã hûäu laâ cöí phêìn cuãa nùm öng chuã Bao nhiïu haäng seä bõ loaåi khoãi lônh
àûáng àêìu, tyã lïå vöën núå laâ tyã lïå trïn vöën; (2) Nhûäng dummy khöëi göìm vûåc kinh doanh úã caác nûúác chõu khuãng
caã nhûäng möëi liïn hïå túái lúåi nhuêån, nhûäng dummy lúán vaâ cuãa khöëi hoaãng? Hïå quaã cuãa nhûäng cún söët vïì laäi
bao göìm caã nhûäng vöën liïn quan túái tyã lïå vöën vay; (3) söë quan saát
laâ 236; (4) nhûäng löîi tiïu biïíu trong dêëu (.) (5)* coá yá nghôa úã mûác
suêët vaâ tyã giaá höëi àoaái laâ viïåc caác cöng ty úã
5%. khùæp Àöng AÁ ngaây nay phaãi àöëi mùåt vúái
Nguöìn: Alba, Claessens, vaâ Djankov, 1998. möåt tyã lïå núå vaâ phêìn núå nûúác ngoaâi cao
hún nhiïìu. Möåt sûå mö phoãng taác àöång cuãa
1992, nhûng trúã thaânh trõ söë êm nùm 1996 nhûäng cún söët naây cho thêëy tyã lïå núå cao
(mùåc duâ con söë naây khöng àaáng kïí). Caái hún 50% vaâ phêìn núå nûúác ngoaâi lúán hún
giaá phaãi traã boã quyïìn súã hûäu têåp trung úã 30% vúái cú cêëu taâi chñnh cuãa cöng ty khöng
Àöng AÁ coân tùng cao hún búãi möëi quan hïå thay àöíi. Trung bònh, caác haäng bõ mêët
giûäa caác cöng ty vaâ ngên haâng, àùåc biïåt laâ khoaãng möåt nûãa vöën cöí phêìn cuãa mònh do
caác cöng ty thuöåc súã hûäu cuãa caác gia àònh kïët quaã cuãa nhûäng cún söët àoá, vaâ khoaãng
coá laäi khöëng chïë trong ngên haâng. Möëi 1/3 caác cöng ty coá khoaãn löî àaä vûúåt quaá
quan hïå naây laâm tùng khaã nùng àûúåc vay vöën cöí phêìn cuãa hoå. Tyã lïå lúåi nhuêån trïn
tiïìn dïî daâng, do àoá dêîn àïën tyã lïå núå cao taâi saãn àaä giaãm tûâ 3 xuöëng -4% (xem biïíu
khöng gùæn trûåc tiïëp vúái kïët quaã hoaåt àöång àöì 4.10) vaâ 2/3 söë cöng ty àoá nay coá tyã lïå
kinh doanh vaâ dêîn àïën phaãn ûáng chêåm lúåi nhuêån trïn taâi saãn vúái trõ söë êm - lúán
chaåp trûúác nhûäng thay àöíi cuãa thõ trûúâng
coá thïí laâm tùng ruãi ro bõ tõch thu taâi saãn. BIÏÍU ÀÖÌ 4.10
Sau cún khuãng hoaãng: Àaánh giaá thiïåt haåi Khaã nùng sinh lúâi trûúác vaâ sau cún löëc àaä xêëu ài nhiïìu
Sau cún khuãng hoaãng, sûå phaá saãn
àaä lan röång khùæp khu vûåc. Inàönïsia bõ
taác àöång nùång nïì nhêët, tiïëp theo laâ Haân
Quöëc; Malaisia vaâ Philippin phaãi chõu
àûång ñt hún, coân Thaái Lan thò nùçm úã
khoaãng giûäa. Möåt vaâi cún söët àaä aãnh
hûúãng àïën khaã nùng cuãa caác cöng ty Àöng
AÁ trong viïåc thanh toaán núå vaâ nhêån àûúåc
nhûäng khoaãn taâi chñnh múái. Trûúác hïët, caác
nhaâ àêìu tû quöëc tïë àaä mêët loâng tin vaâ ruát
vöën cuãa hoå ra; nïëu nùm 1996, doâng vöën
roâng àöí vaâo laâ 97 tyã USD thò nùm 1997,
doâng vöën roâng ruát khoãi laâ 12 tyã USD. Hai
laâ, tyã giaá höëi àoaái xuöëng chûa tûâng thêëy Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái, xem
bùçng khoaãng 40%, laâm gaánh nùång traã núå chuá thñch 5.

72 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi

gêëp 4 lêìn so vúái trûúác khuãng hoaãng. àûång ñt hún vò nhûäng àiïìu kiïån ban àêìu
töët hún. Thaái Lan vaâ Philippin nùçm úã
Phaåm vi cuãa nhûäng thiïåt haåi lïn túái khoaãng giûäa.
mûác trúã thaânh hïå thöëng úã taåi hêìu hïët caác
nûúác chõu khuãng hoaãng. Inàönïsia phaãi Chûúng trònh haânh àöång khêín cêëp: Cú
chõu àûång nhiïìu nhêët vúái khoaãng gêìn 2/3 cêëu laåi caác ngên haâng vaâ hïå thöëng caác
caác cöng ty tuyïn böë phaá saãn (xem biïíu àöì
4.11). Àiïìu naây xaãy ra chuã yïëu do quy mö cöng ty
cuãa cún söët vïì tyã giaá höëi àoaái chûá khöng Bïì röång vaâ àöå sêu cuãa caãnh khöën
phaãi chó do hoaåt àöång taâi chñnh cuãa khu cuâng maâ caác cöng ty úã Àöng AÁ àang chõu
vûåc cöng ty trûúác cún khuãng hoaãng. Haân àûång laâ chûa tûâng thêëy trong lõch sûã kinh
Quöëc àûáng thûá nhò vïì thiïåt haåi. Trûúác cún tïë gêìn àêy. Mûác àöå vaâ cú cêëu cuãa nhûäng
khuãng hoaãng, caác cöng ty Haân Quöëc àaä moán núå cöng ty, söë lûúång caác con núå vaâ
àûáng trûúác nhûäng ruãi ro do tyã lïå núå cao vaâ nhûäng chuã núå liïn quan, vaâ möi trûúâng
khaã nùng sinh lúâi thêëp. Malaisia chõu phaáp lyá yïëu keám khiïën cho viïåc cú cêëu laåi
cöng ty trúã thaânh möåt thaách thûác àïën mûác
HÖÅP 4.3 naãn loâng. Trong khi àoá, caác nguöìn lûåc taâi
Nhûäng haäng naâo vay tiïìn bùçng ngoaåi tïå? chñnh thò khan hiïëm: hïå thöëng ngên haâng
Möåt cuöåc khaão saát nùm 1997 àöëi vúái 840 haäng úã Thaái Lan
bõ kiïåt quïå, thõ trûúâng chûáng khoaán suy
cho thêëy dûúái 4% söë haäng coá núå bùçng ngoaåi tïå àûúåc àaãm baão yïëu, do vêåy khoá maâ àûa ra àûúåc möåt hy
hoaân toaân vaâ chó coá 17% àûúåc àaãm baão möåt phêìn. Tuy nhiïn, voång moãng manh cho viïåc taái cung cêëp
nhûäng kïët quaã cuãa cuöåc khaão saát laåi cho thêëy rùçng nhûäng nhanh choáng caác khoaãn taâi chñnh túái caác
khoaãn tiïìn vay khöng àûúåc àaãm baão khöng àïën mûác töën keám doanh nghiïåp. Viïåc giaãi quyïët cuöåc khuãng
nhû ngûúâi ta súå. Àa söë caác haäng vay bùçng tiïìn baåt, vaâ nhûäng hoaãng mang tñnh hïå thöëng naây àoâi hoãi
haäng khöng vay tiïìn bùçng ngoaåi tïå noái chung laâ nhûäng haäng möåt chiïën lûúåc àöìng böå trong àoá caác doanh
coá hiïåu quaã hún (hoå chuã yïëu laâ nhûäng haäng xuêët khêíu lúán coá nghiïåp, caác töí chûác taâi chñnh vaâ caác chñnh
nhûäng möëi quan hïå gùæn boá vúái caác haäng nûúác ngoaâi vaâ hoå phuã cêìn cuâng nhau húåp taác.
àûúåc àiïìu chónh töët hún theo tònh hònh cuöåc khuãng hoaãng vúái
viïåc nêng cao cöng suêët vaâ cùæt giaãm lao àöång). So vúái khu vûåc Viïåc cú cêëu laåi vïì taâi chñnh seä quyïët
saãn xuêët, vêën àïì trúã nïn nghiïm troång hún trong khu vûåc ngên àõnh khöng chó viïåc phên böí caác khoaãn löî
haâng tû nhên, àùåc biïåt laâ caác töí chûác taâi chñnh vay tiïìn cuãa caác hiïån taåi, maâ coân phên phöëi laåi quyïìn súã
nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi röìi cho caác cöng ty nöåi àõa vay laåi vaâ tûå hûäu vaâ quyïìn kiïím soaát nïìn kinh tïë trong
gaánh chõu ruãi ro vïì höëi àoaái.
Sú lûúåc tiïíu sû caác cöng ty Thaái Lan
BIÏÍU ÀÖÌ 4.11
vay tiïìn bùçng ngoaåi tïå
Caác cöng
Caác cöng
ty khöng
ty ài vay
vay
Têìn suêët 25% 75%
Caác chó söë taâi chñnh
Núå ngùæn haån/töíng núå 77% 85%
Núå daâi haån/töíng taâi saãn 15% 10%
Tyã suêët núå trïn vöën 312% 236%
Nhûäng neát àùåc trûng cuãa cöng ty
Söë nhên cöng 818 139
Tyã troång xuêët khêíu 88% 46%
Tyã troång liïn doanh 60% 6%
Phaãn ûáng vúái cuöåc khuãng hoaãng
Sûã duång khaã nùng hiïån coá 70% 61%
Chia seã vúái möåt söë ñt cöng
nhên 48% 57%
Laåc quan trong phaát triïín
tûúng lai 37% 19%

Nguöìn: Dollar vaâ Hallward-Dremeier, 1998. Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.

Caác cöng ty trong caãnh khöën cuâng 73

 HÖÅP 4.4
Cú cêëu laåi cöng ty úã Chilï trong nhûäng nùm 1980
Nùm 1973, khoaãng 600 haäng, bao göìm têët caã caác haäng
trong ngaânh taâi chñnh úã Chilï, laâ do nhaâ nûúác quaãn lyá. Vaâo thúâi
àoá, caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác (SOE) coá tyã lïå núå trïn taâi saãn
bùçng khoaãng 40%, tyã lïå naây khöng phaãi laâ quaá lúán vaâ tûúng
àûúng vúái tyã lïå cuãa khu vûåc tû nhên. Vaâo nùm 1974, nùm maâ
chûúng trònh tû nhên hoaá aâo aåt úã Chilï bùæt àêìu, laäi suêët thûåc coá
trõ söë êm trïn 38% àaä goáp phêìn tiïëp tuåc laâm giaãm tyã lïå núå trïn
taâi saãn. Sau àoá, chñnh saách cuãa chñnh phuã nhùçm haån chïë chùåt
cheä têët caã nhûäng àêìu tû múái vaâo SOE cuäng coá hiïåu quaã nhû
trïn.
Göëc gaác cuãa chuyïån núå nêìn. Viïåc tû nhên hoaá do vêën àïì
núå cuãa hún 550 SOE vaâo nhûäng nùm 1970 àaä taåo ra möåt söë
lûúång lúán caác cöng ty vaâ cöng ty cöí phêìn mùæc núå cao, vò nhûäng
ngûúâi mua SOE khöng coá nhûäng taâi saãn taâi chñnh àaáng kïí.
Trïn thûåc tïë, tyã lïå trung bònh núå trïn taâi saãn cuãa möåt cöng ty àaä
tû nhên hoaá àûúåc lêëy laâm àiïín hònh àaä tùng tûâ 40% vaâo àêìu
nhûäng nùm 1970 túái khoaãng 70% vaâo àêìu nhûäng nùm 1980.
Hún thïë nûäa, khoaãng 40% núå àûúåc tñnh bùçng USD, do Chilï
àang trong thúâi kyâ coá luöìng vöën àöí vaâo cao vúái laäi suêët tûúng
àöëi thêëp. Möåt cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh vaâ kinh tïë àaä buâng
nöí úã Chilï vaâo nhûäng nùm 1982-1983. Chñnh phuã phaá giaá
àöìng tiïìn trong khi laäi suêët thûåc cho caác khoaãn vay, vöën àaä
giaãm xuöëng coân khoaãng 10%, laåi tùng lïn trong nhûäng nùm
1981-1982 túái trïn 35%. Viïåc phaá giaá àöìng tiïìn cuâng vúái laäi
suêët thûåc tùng quaá cao àaä laâm tùng thïm nûäa tyã lïå mùæc núå.
Àiïìu naây coá hïå quaã sêu sùæc àïën khaã nùng traã núå cuãa möåt tyã lïå
lúán caác haäng Chilï vaâ vò vêåy túái khaã nùng thanh toaán cuãa hïå
thöëng taâi chñnh. Chñnh phuã ûúác tñnh rùçng nhûäng thiïåt haåi àöëi
vúái hïå thöëng taâi chñnh àaä lïn túái 2,5 àïën 4,0 tyã USD, vûúåt quaá
xa söë vöën khoaãng 1,1 tyã USD. Trong tònh huöëng àoá, chñnh phuã
àaä quyïët àõnh can thiïåp vaâo hoaåt àöång cuãa möåt söë lúán töí chûác
taâi chñnh vaâo àêìu nùm 1983, bao göìm caã nhûäng ngên haâng
thûúng maåi lúán nhêët. Bùçng caách àoá, chñnh phuã àaä nùæm quyïìn
quaãn lyá nhûäng töí chûác taâi chñnh chuã chöët cuãa àêët nûúác, vaâ möåt
caách giaán tiïëp, tiïëp quaãn laåi möåt loaåt caác SOE àaä àûúåc tû nhên
hoaá trûúác àêy.
tûúng lai. Trong khi tòm kiïëm giaãi phaáp,
caác bïn liïn quan phaãi giaãi quyïët möåt loaåt
caác cêu hoãi: Ai seä chõu chi phñ cho viïåc cú
cêëu laåi? Möåt giaãi phaáp coá thïí àûúåc thûåc
thi vúái töëc àöå nhû thïë naâo? Bùçng caách naâo
coá thïí huy àöång töëi àa nhûäng cú höåi söëng
soát cho caác cöng ty coân khaã nùng töìn taåi?
Cêu traã lúâi cho caác cêu hoãi àoá xaác àõnh mûác
àöå tham gia cuãa chñnh phuã vaâo quaá trònh
cú cêëu laåi. Theo bêët kyâ caách tiïëp cêån naâo,
chñnh phuã cuäng phaãi àaãm baão sao cho giaãi
phaáp naâo cuäng àoáng goáp àûúåc vaâo sûå hoaân
thiïån viïåc quaãn lyá doanh nghiïåp, nhúâ àoá
giaãm ài cú höåi lùåp laåi tònh traång loãng leão
cuãa khu vûåc taâi chñnh. Möîi nûúác úã Àöng AÁ
74 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
Giaãi phaáp. Àïí giaãi quyïët vêën àïì, möåt loaåt caác biïån phaáp àaä
àûúåc aáp duång. Trûúác hïët, sûå can thiïåp cuãa chñnh phuã vaâo möåt
böå phêån lúán caác töí chûác taâi chñnh vúái giaá trõ thûåc àûúåc ûúác tñnh
laâ coá trõ söë êm àaä laâm giaãm nhûäng ruãi ro cuãa ngûúâi gûãi tiïìn vaâ
gia haån caác khoaãn vay, do àoá àaä laâm giaãm laäi suêët thûåc àang úã
mûác cao vaâ giaãm nheå gaánh nùång vïì núå cho caác cöng ty. Ngoaâi
ra, viïåc àoáng cûãa möåt söë töí chûác taâi chñnh coá giaá trõ thûåc tûúng
àöëi úã mûác thêëp nhêët àaä haån chïë mûác thiïåt haåi cuãa ngûúâi gûãi tiïìn
xuöëng 30% vaâ nhûäng töín thêët khaác cuäng do chñnh phuã gaánh
chõu. Hai laâ, Ngên haâng Trung ûúng àaä chuyïín caác khoaãn vay
khöng sinh laäi cuãa caác töí chûác taâi chñnh coân laåi thaânh traái phiïëu
daâi haån vaâ coá laäi. Bùçng caách naây nhaâ nûúác laâm húåp lyá cú cêëu
cuãa baãng cên àöëi taâi saãn cuãa ngên haâng. Tuy nhiïn, caác töí
chûác taâi chñnh, trong khi gaánh lêëy traách nhiïåm mua laåi caác
khoaãn vay núå khoá àoâi, thò coá nghôa laâ àaä àöìng thúâi cam kïët mua
laåi haâng nùm nhûäng khoaãn núå khoá àoâi lïn túái möåt tyã lïå nhêët
àõnh cuãa mûác lúåi nhuêån (trong hêìu hïët caác trûúâng húåp, trïn
70%). Ngên haâng Trung ûúng cuäng roát vöën cho caác töí chûác taâi
chñnh àïí cho pheáp hoå taái cêëp taâi chñnh dûúái hònh thûác caác
khoaãn cho nhûäng nhaâ saãn xuêët haâng hoaá vaâ dõch vuå cúä trung
vaâ cúä nhoã vaâ caác nhaâ cho vay cêìm cöë àûúåc vay. Muåc tiïu cuãa
chûúng trònh naây nhùçm caãi thiïån chêët lûúång cuãa caác khoaãn vay
àoá cuäng nhû laâm cên àöëi baãng cên àöëi taâi saãn cuãa hêìu hïët
nhûäng nhaâ saãn xuêët noái trïn. Cuöëi cuâng, sau khi àaä caãi thiïån
chêët lûúång caác khoaãn cho vay, caác töí chûác taâi chñnh phaãi àûúåc
taái cêëp vöën möåt caách thñch húåp. Àiïìu naây àûúåc thûåc hiïån bùçng
caách phaát haânh nhûäng cöí phiïëu ngên haâng múái cho caác nhoám
cöí àöng múái coá khaã nùng chêëp nhêån mûác laäi khöëng chïë. Tuy
nhiïn, trong trûúâng húåp cuãa hai ngên haâng thûúng maåi lúán
nhêët, chñnh phuã àaä sûã duång “chuã nghôa tû baãn àaåi chuáng” àïí
taái cêëp vöën: ngên haâng phaát haânh caác cöí phiïëu coá thïí àûúåc
thanh toaán sau 10-20 nùm vúái laäi suêët thûåc bùçng 0. Hún nûäa,
giaá trõ cuãa khoaãn mua coá thïí àûúåc trûâ vaâo mûác thuïë thu nhêåp
phaãi àoáng haâng nùm cho túái khi khoaãn vay àûúåc thanh toaán,
vúái àiïìu kiïån laâ ngûúâi mua vêîn súã hûäu cöí phêìn àoá.
Nguöìn: Hachette D. vaâ Luders R (1992); Luders R. (1998).
àang traãi qua möåt quaá trònh lûåa choån vïì
chñnh trõ vaâ kinh tïë àïí nhùçm àaåt àûúåc caác
kïët quaã àoá.
Lõch sûã laâ möåt ngûúâi dêîn àûúâng keám
coãi trong tiïën trònh tòm kiïëm möåt giaãi
phaáp, nhûng noá cuäng àûa ra àûúåc nhûäng
baâi hoåc böí ñch. Kinh nghiïåm úã caác nûúác Myä
Latinh vaâo nhûäng nùm 1980 (xem höåp
4.4) vaâ nhûäng nïìn kinh tïë chuyïín àöíi
trong nhûäng nùm 1990 cho thêëy xûã lyá möåt
cuöåc khuãng hoaãng vúái möåt quy mö nhû
cuöåc khuãng hoaãng maâ nùm nûúác Àöng AÁ
àang phaãi àöëi mùåt vúái àêìy rêîy nhûäng vêën
àïì phaãi giaãi quyïët, thûúâng laâ gaánh nùång
cho nhûäng ngûúâi phaãi àoáng thuïë vaâ rêët
dïî dêîn àïën tònh traång caác vêën àïì laåi naãy
sinh chó sau vaâi nùm. Kinh nghiïåm cuãa
caác nûúác Bùæc Êu cho ta möåt mö hònh khaác.
Nhûäng nûúác naây àaä tûúng àöëi nhanh
choáng giaãi quyïët àûúåc cuöåc khuãng hoaãng
cuãa hoå sau khi hïå thöëng taâi chñnh bõ suy
yïëu vaâo àêìu nhûäng nùm 1990. Nhûäng vêën
àïì cuãa hoå chó giúái haån trong möåt phêìn cuãa
hïå thöëng ngên haâng, trong khi khu vûåc
cöng ty vêîn coân coá nhiïìu sûác söëng, trûâ möåt
vaâi ngoaåi lïå. Tuy nhiïn, Thuyå Àiïín cuäng
töën mêët 5% GDP vaâ Phêìn Lan khoaãng
10% GDP àïí höî trúå cho caác ngên haâng cuãa
hoå.(6)
Nhûäng phûúng aán taái cú cêëu
Noái chung, caác giaãi phaáp seä àaåt àûúåc
hiïåu quaã cao nhêët, nïëu nhûäng chi phñ maâ
ngûúâi nöåp thuïë phaãi chõu laâ thêëp nhêët, caác
cöí àöng bõ aãnh hûúãng nùång nhêët, caác ngên
haâng thûåc hiïån hêìu hïët viïåc cú cêëu laåi vaâ
chñnh phuã khöng tûâ boã tû caách laâ chuã súã
hûäu cuãa möåt söë lúán caác ngên haâng vaâ doanh
nghiïåp. Coá ba caách tiïëp cêån maâ chñnh phuã
coá thïí xem xeát: caách tiïëp cêån trïn cú súã thõ
trûúâng, caách tiïëp cêån taái cú cêëu vöën vúái
ngên haâng laâ chuã àaåo (àêìu tû laåi vöën cho
ngên haâng - ND) vaâ caách tiïëp cêån vúái
chñnh phuã laâ chuã àaåo.
Caách tiïëp cêån trïn cú súã thõ trûúâng.
Caách tiïëp cêån trïn cú súã thõ trûúâng nhùçm
sûã duång chuã yïëu laâ sûác maånh cuãa thõ
trûúâng àïí khöi phuåc khaã nùng sinh lúâi cuãa
caác doanh nghiïåp vaâ vöën cuãa ngên haâng.
Caác biïån phaáp bao göìm cú cêëu laåi caác doanh
nghiïåp vïì mùåt taác nghiïåp, dêîn àïën khaã
nùng sinh lúâi vaâ hiïåu quaã cao hún; doâng
vöën tûâ nûúác ngoaâi seä àöí vaâo nhûäng dûå aán
àêìu tû múái; baán taâi saãn cho caác nhaâ àêìu
tû trong nûúác vaâ nûúác ngoaâi; phaát haânh
caác cöí phiïëu trong vaâ ngoaâi nûúác vaâ cú cêëu
laåi caác khoaãn núå. Hêìu hïët caác caách tiïëp cêån
naây àang àûúåc aáp duång tûâng trûúâng húåp
möåt taåi caác nûúác Àöng AÁ. Caác chñnh phuã
cuäng àaä thûåc hiïån nhiïìu bûúác àïí tùng
cûúâng möi trûúâng thuêån lúåi, bao göìm viïåc
bùæt buöåc saáp nhêåp vaâ mua laåi caác cöng ty,
núái loãng caác quy tùæc liïn quan àïën àêìu tû
nûúác ngoaâi. Hún nûäa, caác chñnh phuã Àöng
AÁ àaä xuác tiïën phaát triïín thõ trûúâng vöën,
chùèng haån nhû thöng qua luêåt vïì caác quyä
tûúng höî úã Haân Quöëc.
Giaãi phaáp dûåa trïn thõ trûúâng haån
chïë gaánh nùång cuãa nhûäng ngûúâi nöåp thuïë,
giaãm khaã nùng xaãy ra tònh traång chñnh
phuã cuöëi cuâng laåi trúã thaânh ngûúâi chuã súã
hûäu chñnh cuãa caác ngên haâng vaâ doanh
nghiïåp, vaâ giuáp phaát triïín sêu thïm caác
thõ trûúâng vöën. Nhûng àöëi vúái nhiïìu nûúác
Àöng AÁ, giaãi phaáp dûåa trïn thõ trûúâng coá
thïí khöng giaãm àûúåc tyã lïå núå xuöëng àïën
mûác öín àõnh àöëi vúái nhiïìu cöng ty trong
möåt vaâi nùm túái. Taåi Haân Quöëc, chùèng haån,
möåt giaãi phaáp thuêìn tuyá dûåa vaâo thõ
trûúâng seä dêîn àïën kïët quaã laâ tyã lïå trung
bònh vöën vay trïn vöën goáp cuãa caác chaebol
lúán nhêët lïn àïën trïn 400% vaâo nùm 2000.
Mùåc dêìu caác haäng Haân Quöëc vöën àaä coá tyã
lïå núå trïn vöën cao, tyã lïå 400% naây cao hún
caác mûác àaä tûâng coá trong lõch sûã vaâ cao
hún nhiïìu so vúái mûác chung trong caác nïìn
kinh tïë thõ trûúâng. Sûå phên tñch tûúng tûå
nhû vêåy cuäng àûúåc aáp duång cho caác nûúác
Àöng AÁ khaác.
Gaánh nùång lúán vïì núå naây laâm cho
caác doanh nghiïåp dïî bõ töín thûúng búãi sûå
dao àöång cuãa laäi suêët vaâ caác àiïìu kiïån thõ
trûúâng. Cuäng nhû vêåy, giaãi phaáp dûåa trïn
thõ trûúâng khöng thïí giaãi quyïët möåt caách
troån veån caác khoaãn cho vay khöng sinh
lúâi cuãa caác hïå thöëng ngên haâng trong vaâi
nùm túái. Àiïìu naây coá thïí laâm tùng thïm
sûå thiïëu loâng tin cuãa caác nhaâ àêìu tû cuâng
vúái sûå suåt giaãm mûác àöå tñn nhiïåm maâ caác
haäng caãm thêëy. Giaãi phaáp dûåa trïn thõ
trûúâng cuäng khöng chùæc seä dêîn túái möåt cú
cêëu taâi chñnh cöng ty cên àöëi vöën phuå
thuöåc nhiïìu hún vaâo caác thõ trûúâng vöën
vaâ sûå caãi thiïån viïåc quaãn lyá cöng ty. Caác
chñnh saách bao göìm viïåc cú cêëu laåi möåt
caách khêín trûúng caác chûáng khoaán àang
luên chuyïín, tûác laâ cú cêëu laåi caác khoaãn
núå phaãi traã, coá leä laâ cêìn thiïët úã nhiïìu nûúác
Àöng AÁ.
Caách tiïëp cêån taái cú cêëu vöën vúái ngên
haâng laâ chuã àaåo. Caách tiïëp cêån naây taái cú
cêëu vöën cho caác ngên haâng maâ sau àoá seä
àoáng vai troâ chuã àaåo trong viïåc cú cêëu laåi
Caác cöng ty trong caãnh khöën cuâng 75
cöng ty, bao göìm caã cú cêëu laåi vïì taâi chñnh.
Theo caách tiïëp cêån naây, chñnh phuã taái cú
cêëu vöën cho caác ngên haâng dûåa trïn cú súã
àaánh giaá taåi luác thanh toaán núå nhûäng
khoaãn thiïåt haåi cuãa caác ngên haâng àoá. Sau
àoá, tûâng ngên haâng riïng biïåt hoùåc nhoám
ngên haâng tòm ra nhûäng khoaãn núå àang
coá vêën àïì vaâ chõu traách nhiïåm viïåc cú cêëu
laåi vïì mùåt taác nghiïåp, coá thïí cêëp vöën lûu
àöång trong quaá trònh cú cêëu laåi. Chñnh
phuã khöng can thiïåp trûåc tiïëp vaâo viïåc cú
cêëu laåi khu vûåc cöng ty. Hêìu hïët caác nïìn
kinh tïë chuyïín àöíi sûã duång caách tiïëp cêån
naây, vúái thaânh tûåu àaáng chuá yá nhêët úã Ba
Lan.
Caách tiïëp cêån taái cú cêëu vöën vúái
ngên haâng laâ chuã àaåo coá möåt söë lúåi ñch. Noá
coá thïí àûúåc tiïën haânh tûúng àöëi nhanh vaâ
coá thïí ra tñn hiïåu cho thõ trûúâng vïì caác
vêën àïì cêìn àûúåc giaãi quyïët (sûå khöng haâi
loâng vïì sûå chêåm trïî cuãa caách tiïëp cêån hiïån
haânh àang laâ möåt möëi quan têm lúán cuãa
caác nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi). Khi möåt söë
chñnh phuã Àöng AÁ àaä baão laänh cho caác
khoaãn núå cuãa ngên haâng vaâ caác töí chûác
taâi chñnh khaác thò viïåc taái cú cêëu vöën do
chñnh phuã tiïën haânh chó laâ àïí chñnh thûác
hoaá quaá trònh naây maâ khöng töën keám thïm
chi phñ böí sung. Miïîn laâ viïåc taái cú cêëu
vöën ài liïìn vúái nhûäng thay àöíi cú baãn trong
cöng taác quaãn lyá caác cöng ty vaâ hoaåt àöång
cuãa caác ngên haâng, noá àûúåc coi laâ möåt sûå
àêìu tû ban àêìu maâ coá thïí cuöëi cuâng seä dêîn
àïën viïåc giaãm caác chi phñ.
Caách tiïëp cêån taái cú cêëu vöën vúái
ngên haâng laâ chuã àaåo tuy thïë vêîn coá
nhûäng ruãi ro. Kinh nghiïåm cho thêëy rùçng
chñnh phuã thûúâng roát vöën vaâo nhûäng töí
chûác khöng coá khaã nùng traã núå maâ khöng
taåo ra àûúåc àêìy àuã nhûäng thay àöíi trong
viïåc quaãn lyá vaâ vêån haânh ngên haâng. Cho
àïën nay, hêìu hïët caác chûúng trònh taái cú
cêëu vöën ngên haâng do chñnh phuã àûa ra
noái chung àïìu khöng thaânh cöng. Trong
khi phaãi lûåa choån giûäa viïåc duy trò loâng
tin vaâ tiïëp tuåc caác khuyïën khñch hoaåt àöång
kinh doanh ngên haâng töët (coá nghôa laâ
giaãm thiïíu nhûäng möëi nguy vïì àaåo àûác),
thò hêìu hïët caác nûúác thiïn vïì duy trò loâng
76 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
tin bùçng caách cung cêëp nhûäng khoaãn baão
laänh lúán hoùåc tiïëp tuåc taái cú cêëu vöën ngên
haâng. ÚÃ Àöng AÁ, vai troâ trûúác àêy cuãa
chñnh phuã trong khu vûåc taâi chñnh vaâ bêët
àöång saãn vaâ caác vêën àïì lúán trong khu vûåc
cöng ty khoá maâ àaãm baão àûúåc rùçng viïåc
taái cú cêëu vöën seä hoùåc laâ àuã hoùåc chó diïîn
ra möåt lêìn maâ thöi.
Caách tiïëp cêån taái cú cêëu vöën vúái
ngên haâng laâ chuã àaåo laåi böåc löå thïm
nhûäng bêët lúåi àöëi vúái nhûäng nûúác Àöng AÁ
àang khuãng hoaãng. Möåt laâ, tyã lïå núå trïn
vöën quaá cao àoâi hoãi möåt sûå chuyïín àöíi thûåc
chêët giûäa núå laâ vöën. Nhûng nïëu ngên
haâng thöi nùæm giûä nhûäng khoaãn tiïìn vöën
lúán thò seä trúã nïn dïî bõ aãnh hûúãng hún
trûúác nhûäng dao àöång cuãa thõ trûúâng
chûáng khoaán. Hai laâ, nhiïìu ngên haâng
Àöng AÁ cuäng thiïëu khaã nùng vaâ kyä nùng
àïí taái cú cêëu möåt söë lûúång lúán cöng ty. Mùåc
duâ sûå trúå giuáp kyä thuêåt àang caãi thiïån
nhanh choáng khaã nùng taái cú cêëu cuãa caác
ngên haâng, vêîn phaãi coá möåt thúâi gian nhêët
àõnh trûúác khi nhûäng ngên haâng àoá coá thïí
cú cêëu laåi caác doanh nghiïåp möåt caách coá
hiïåu quaã. Ba laâ caác ngên haâng coá thïí laâ
quaá yïëu khi àöëi mùåt vúái caác cöng ty trong
caác cuöåc àaâm phaán àïí taái cú cêëu. Möåt söë
doanh nghiïåp, nhû caác chaebol úã Haân
Quöëc, coá thïí quaá lúán àïën mûác khöng thïí
thêët baåi àûúåc do viïåc taái cú cêëu coá thïí seä
àïí laåi nhiïìu hêåu quaã chñnh trõ vaâ xaä höåi.
Àiïìu naây coá thïí dêîn àïën nhûäng kïë hoaåch
yïëu keám vïì taái cú cêëu caác cöng ty vaâ chi
phñ taâi chñnh seä töën keám hún.
Caách tiïëp cêån vúái chñnh phuã laâ chuã
àaåo. Theo caách tiïëp cêån vúái chñnh phuã laâ
chuã àaåo thò chñnh phuã hoùåc möåt cú quan
cuãa chñnh phuã seä nhêån tûâ ngên haâng möåt
phêìn lúán nhûäng taâi saãn bõ mêët giaá vaâ thay
chuáng bùçng traái phiïëu chñnh phuã hoùåc caác
loaåi taâi saãn an toaân khaác, bùçng caách àoá taái
cú cêëu vöën hïå thöëng ngên haâng. Sau àoá
chñnh phuã cöë gùæng sùæp xïëp laåi caác yïu saách
vaâ buöåc cöng ty phaãi tiïën haânh taái cú cêëu.
Lúåi thïë chñnh cuãa giaãi phaáp vúái chñnh phuã
laâ chuã àaåo úã chöî noá coá thïí àûúåc thûåc hiïån
nhanh vaâ taåo ra sûå raânh maåch vò noá taách
riïng caác khoaãn vay khöng sinh lúâi úã ngên
haâng vaâo möåt cú quan múái. Noá cuäng coá thïí
chuyïín quyïìn lûåc sang cho chuã núå trong
trûúâng húåp caác cöng ty lúán.
Caách tiïëp cêån vúái chñnh phuã laâ chuã
àaåo cuäng coá nhûäng ruãi ro. Möåt laâ, viïåc
chuyïín giao caác khoaãn vay phaá vúä nhûäng
möëi liïn hïå giûäa ngên haâng vaâ cöng ty,
nhûäng möëi liïn hïå maâ coá thïí coá giaá trõ tñch
cûåc vò khaã nùng àûúåc ûu tiïn tiïëp cêån
thöng tin cuãa ngên haâng. Nhû vêåy, nhûäng
chuyïín giao lúán khöng coá sûå tham gia cuãa
ngên haâng trong quaá trònh cú cêëu laåi coá
thïí gêy ra nhûäng mêët maát vïì giaá trõ taâi
saãn. Hai laâ, möåt àún võ khöng phaãi laâ ngên
haâng, nhû möåt cöng ty quaãn lyá taâi saãn
(AMC), coá thïí khöng coá khaã nùng cho vay
vöën lûu àöång, maâ àiïìu naây thûúâng phaãi
laâm trong khi cú cêëu laåi caác khoaãn núå. Ba
laâ, vaâ laâ àiïìu quan troång nhêët, möåt cú quan
do chñnh phuã quaãn lyá coá thïí chó coá nhûäng
khuyïën khñch ngheâo naân àöëi vúái viïåc cú
cêëu laåi caác cöng ty. Mùåc dêìu nhûäng nhaâ
quaãn lyá tû nhên coá thïí quaãn lyá caác AMC
vúái caác chûúng trònh khuyïën khñch khaác
nhau, thò nhûäng ruãi ro do quaãn lyá yïëu keám
vêîn töìn taåi. Kinh nghiïåm trong quaá khûá,
àùåc biïåt úã nhûäng nûúác maâ caác thïí chïë coân
yïëu keám, gúåi ra hònh aãnh möåt cú quan
nhiïìu lêìn “ngöìi yïn” trïn nhûäng khoaãn
vay cuãa mònh, thûúâng laâ do súå phaãi àöëi àêìu
vúái “quyïìn lûåc tiïìm êín”, chñnh caái quyïìn
lûåc maâ àaä goáp phêìn taåo nïn nhûäng khoaãn
vay khöng sinh lúâi trûúác àêy.
Tiïën triïín cuãa viïåc cú cêëu laåi núå cöng ty
trong söë caác nûúác Àöng AÁ
Hêìu hïët caác nûúác Àöng AÁ vêîn àang
phaãi hoaân chónh möåt ....cöng thûác cho viïåc
taåo nïn möåt khuön khöí àöìng böå cuãa viïåc
cú cêëu laåi cöng ty. Möåt khuön khöí nhû vêåy
phuå thuöåc khöng nhûäng vaâo àöå lúán maâ coân
vaâo àùåc tñnh cuãa sûå mùæc núå cuãa cöng ty -
núå caác ngên haâng trong nûúác vaâ núå àöëi vúái
chuã núå nûúác ngoaâi, chuã yïëu laâ ngên haâng
nûúác ngoaâi. Tyã troång caác thaânh phêìn cuãa
khoaãn núå thay àöíi khaá nhiïìu theo tûâng
nûúác. Taåi Inàönïsia, khöëi lûúång lúán khoaãn
tiïìn vay nûúác ngoaâi cuãa khu vûåc tû nhên
laâ do khu vûåc cöng ty phi taâi chñnh thûåc
hiïån trûåc tiïëp. Taåi Haân Quöëc, núi maâ caác
quy chïë cöng ty caãn trúã viïåc vay tiïìn nhû
vêåy, möåt tyã troång lúán hún cuãa núå nûúác
ngoaâi àûúåc caác ngên haâng nöåi àõa thûåc
hiïån bùçng caách cho caác cöng ty trong nûúác
vay laåi. Taåi Thaái Lan, caã caác ngên haâng
vaâ caác cöng ty àïìu laâ nhûäng nhaâ vay tiïìn
nûúác ngoaâi àaáng kïí, trong khi úã Malaisia,
núå nûúác ngoaâi tûúng àöëi thêëp.
So vúái caác cuöåc caãi caách cuãa khu vûåc
ngên haâng, viïåc cú cêëu laåi cöng ty àûúåc
tiïën haânh röång raäi vaâo giai àoaån bùæt àêìu.
Thaá i Lan, Haâ n Quöë c , Inàönïsia vaâ
Malaisia àaä chêëp nhêån nhûäng khuön khöí
coá tñnh nùng àöång hún àïí xûã lyá núå cöng
ty, vûúåt ra ngoaâi caác biïån phaáp dûåa trïn
cú súã thõ trûúâng, lêåp ra caác uyã ban (hoùåc
troång taâi) cú cêëu laåi núå cöng ty dûåa trïn
“quy tùæc Luênàön” nhùçm taåo cho caác chuã
núå vaâ con núå caác khuyïën khñch thñch àaáng
àïí thûåc hiïån viïåc xûã lyá núå möåt caách tûå
nguyïån. Tuy nhiïn, quaá trònh thûåc tïë cuãa
viïåc xûã lyá núå cöng ty múái àang bùæt àêìu.
Nhûäng nöåi dung cuãa caách tiïëp cêån àïí cú
cêëu laåi vúái vai troâ chuã àaåo laâ ngên haâng
vaâ chñnh phuã cuäng àaä àûúåc xêy dûång. Taåi
Haân Quöëc, möåt böå phêån cuãa nhûäng khoaãn
vay nöåi àõa khöng sinh lúâi cuãa ngên haâng
àaä àûúåc chuyïín cho Cöng ty quaãn lyá taâi
saãn Haân Quöëc (KAMCO) do chñnh phuã
quaãn lyá àïí àûúåc cú cêëu laåi. Möåt ngên haâng
cêìu nöëi àaä tiïëp nhêån nhûäng taâi saãn àaä mêët
giaá cuãa möåt vaâi ngên haâng thûúng maåi.
Taåi Thaái Lan, Cú quan taái cú cêëu taâi chñnh
(FRA) do nhaâ nûúác quaãn lyá, trong caånh
tranh vúái khu vûåc tû nhên, àaä thu àûúåc
taâi saãn cuãa nhûäng cöng ty taâi chñnh àaä chïët
vaâ àaä àem möåt söë taâi saãn naây ra baán àêëu
giaá. Möåt AMC àaä àûúåc thaânh lêåp àïí mua
nhûäng taâi saãn bõ giaãm giaá. Taåi Malaisia
vaâ Inàönïsia, möåt cöng ty quaãn lyá taâi saãn
(AMC) cuäng àaä àûúåc thaânh lêåp. Túái nay,
caác AMC vêîn chûa hoaåt àöång röång raäi
trong viïåc thuác àêíy viïåc cú cêëu laåi úã khùæp
Àöng AÁ.
Bûúác tiïën triïín trong viïåc xûã lyá cú
cêëu laåi núå nûúác ngoaâi àaä àaåt àûúåc taåi möåt
vaâi nûúác Àöng AÁ. Haân Quöëc laâ nûúác chõu
khuãng hoaãng àêìu tiïn àaä cú cêëu laåi núå nûúác
ngoaâi bùçng viïåc têåp trung giaãi quyïët caác
Caác cöng ty trong caãnh khöën cuâng 77
vêën àïì núå cuãa tû nhên. Caác ngên haâng
Haân Quöëc àaä chuyïín àöíi 24 tyã USD núå phi
thûúng maåi ngùæn haån cuãa caác ngên haâng
thûúng maåi thaânh nhûäng khoaãn vay múái
vúái kyâ haån thanh toaán tûâ möåt àïën ba nùm
do Chñnh phuã Haân Quöëc baão laänh. Àöång
cú chñnh cuãa sûå can thiïåp tûâ phña chñnh
phuã laâ nhùçm traánh tònh traång àònh àöën
trêìm troång maâ nhûäng àöí bïí coá thïí gêy ra,
vò caác ngên haâng thûúng maåi chiïëm möåt
tyã troång lúán trong hïå thöëng thanh toaán
nöåi àõa. Hún nûäa, chñnh phuã sùén saâng can
thiïåp vò chó coá möåt söë lûúång haån chïë caác
chuã núå vaâ möåt ñt con núå. Möåt söë àùåc àiïím
chuã yïëu cuãa kïë hoaåch cú cêëu laåi úã Haân Quöëc
laâ: a) caác khoaãn vay múái chõu laäi suêët cho
vay bùçng 225, 250 vaâ 275 àiïím cú súã tñnh
trïn mûá c laä i suêë t Liïn ngên haâ n g
Luênàön (LIBOR) saáu thaáng; b) möîi ngên
haâng àûúåc chuyïín àöíi túái 20% caác khoaãn
vay húåp thûác thaânh caác khoaãn vay möåt
nùm múái, vaâ caác khoaãn vay hai vaâ ba nùm
múái dûúái daång húåp àöìng Call Options àûúåc
hoaân traã khöng chõu phaåt theo möîi kyâ saáu
thaáng; c) caác khoaãn vay múái àïìu thuöåc
daång caác chûáng chó chuyïín nhûúång àûúåc.
Taåi Inàönïsia thoaã thuêån àïí cú cêëu
laåi núå nûúác ngoaâi cuäng giöëng caách tiïëp cêån
cuãa Haân Quöëc, theo caách naây núå ngên
haâng seä àûúåc keáo daâi vúái sûå baão laänh cuãa
chñnh phuã. Thoaã thuêån àoá bao göìm ba nöåi
dung: möåt khuön khöí àïí taái cú cêëu núå nûúác
ngoaâi cuãa cöng ty, möåt kïë hoaåch hoaân traã
núå liïn ngên haâng vaâ möåt sûå sùæp xïëp àïí
duy trò caác phûúng tiïån taâi chñnh thûúng
maåi. Ngoaâi ra, noá cuäng àûa ra nhûäng
hûúáng dêîn cuãa cú quan cú cêëu laåi núå cuãa
Inàönïsia (INDRA) nhùçm thûåc hiïån möåt
chûúng trònh tûå nguyïån àïí cung cêëp ngoaåi
höëi cho caác cöng ty con núå cuãa Inàönïsia
vaâ caác chuã núå nûúác ngoaâi cuãa caác cöng ty
àoá. Sûå baão laänh cuãa chñnh phuã àöëi vúái caác
ruãi ro vïì höëi àoaái seä taåo thaânh khuön khöí
cöët loäi cho viïåc cú cêëu laåi núå cöng ty. Sûå
tham gia vaâo thoaã thuêån naây laâ tûå nguyïån
vaâ àûúåc caã con núå vaâ chuã núå cuâng quyïët
àõnh. INDRA seä cung cêëp baão laänh vïì tyã
giaá höëi àoaái thûåc vaâ sûå àaãm baão rùçng viïåc
chuyïín àöíi ngoaåi höëi seä giuáp giaãi quyïët
caác moán núå maâ khöng gêy ra caác ruãi ro
78 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
thûúng maåi. Tûâng con núå vaâ chuã núå dûå
kiïën seä àaâm phaán laåi caác khoaãn núå, thoaã
thuêån vïì viïåc giaãm thuïë, hoaán chuyïín núå
cöí phêìn hoùåc caác kyä thuêåt giaãm núå khaác,
giaãm söë tiïìn phaãi traã cuäng nùçm trong
khuön khöí naây. Àïí tham gia àûúåc thò caác
khoaãn vay àaä àaâm phaán laåi phaãi coá thúâi
haån hoaân traã töëi thiïíu laâ taám nùm vúái ba
nùm ên haån. Thoaã thuêån naây cuäng coá thïí
bao göìm nhûäng nhûúång böå khaác tûâ phña
ngûúâi cho vay àöëi vúái khoaãn núå coân töìn taåi
vaâ nhûäng nöî lûåc cuãa ngûúâi vay àïí hoaân
traã laåi, bao göìm caã viïåc baán taâi saãn.
Ngûúåc laåi, chñnh quyïìn Thaái Lan
lûåa choån viïåc khuyïën khñch con núå vaâ chuã
núå àaâm phaán caác nghôa vuå thöng qua caác
sùæp xïëp tûå nguyïån. Cú cêëu núå nûúác ngoaâi
cuãa khu vûåc taâi chñnh Thaái Lan chuã yïëu
thiïn vïì caác khoaãn vay ngên haâng thûúng
maåi ài cuâng vúái caác khoaãn vay coá àûúåc
thöng qua cú quan Ngên haâng quöëc tïë
Bangkok (BIBF). Möåt böå phêån lúán cuãa caác
khoaãn vay BIBF àûúåc cho caác cöng ty taâi
chñnh vay laåi thöng qua caác ngên haâng
nöåi àõa. Nhûäng nöî lûåc nhùçm giaãi quyïët caác
vêën àïì bao göìm viïåc àoáng cûãa 56 cöng ty
taâi chñnh cöång vúái saáng kiïën cú cêëu laåi hïå
thöëng ngên haâng cuãa chñnh phuã. Cho túái
nay quaá trònh cú cêëu laåi coá khaác nhau tuyâ
theo loaåi hònh caác töí chûác taâi chñnh: àöëi
vúái caác cöng ty taâi chñnh khöng coá khaã
nùng traã núå thò àoáng cûãa vaâ baán laåi taâi
saãn; àöëi vúái caác ngên haâng àaä suy yïëu möåt
caách trêìm troång thò quöëc hûäu hoaá vaâ coá
thïí tû nhên hoaá. Àöëi vúái khu vûåc caác cöng
ty, chñnh phuã àaä tuyïn böë khöng coá sûå höî
trúå cöng cöång naâo àöëi vúái caác khoaãn núå cuãa
hoå. Tuy nhiïn, cuäng coá nhiïìu caãn trúã coá
tñnh quy chïë àöëi vúái viïåc cú cêëu laåi möåt
caách tûå nguyïån úã Thaái Lan maâ hiïån nay
àang phaãi giaãi quyïët (xem höåp 4.5)
Möåt caách tiïëp cêån khaã thi cho Àöng AÁ:
phûúng aán höîn húåp
Nhûäng caách tiïëp cêån hiïån nay àïí
giaãi quyïët cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë trong
hêìu hïët caác nûúác Àöng AÁ àïìu dûåa trïn caác
caách lêëy thõ trûúâng laâ chuã àaåo, ngên haâng
laâ chuã àaåo vaâ chñnh phuã laâ chuã àaåo. Ngên
haâng àûúåc taái cú cêëu vöën möåt phêìn vaâ àûúåc
giao xûã lyá caác taâi saãn àaä bõ mêët giaá, àùåc
biïåt laâ caác khoaãn vay cúä vûâa vaâ cúä nhoã,
trong khi möåt vaâi khoaãn vay lúán hún àûúåc
giao cho caác AMC vaâ caác cú quan khaác,
vúái AMC laâ chuã àaåo trong viïåc cú cêëu laåi.
Caách tiïëp cêån naây coá thïí coá taác duång úã caác
nûúác, núi caác vêën àïì àang phaãi giaãi quyïët
chuã yïëu laâ vúái caác cöng ty nhoã hún maâ caác
ngên haâng àûúåc tröng àúåi laâ coá thïí cú cêëu
laåi àûúåc, hoùåc giaã laâ caác vêën àïì vúái möåt söë
ñt xñ nghiïåp lúán, khoá cú cêëu laåi vaâ àoâi hoãi
phaãi coá sûå can thiïåp cuãa chñnh phuã. Tuy
nhiïn, àöëi vúái hêìu hïët caác nûúác Àöng AÁ,
khöng coá möåt àiïìu kiïån naâo trong söë
nhûäng àiïìu kiïån àoá coá thïí vêån duång àûúåc.
Möåt àiïìu cuäng khöng thêåt roä laâ liïåu caác
caách tiïëp cêån àoá nïëu aáp duång riïng reä coá
thïí àaåt àûúåc nhûäng thay àöíi cêìn thiïët
trong viïåc kiïím soaát caác cöng ty hay khöng.
Àùåc biïåt, viïåc thiïëu tiïìn vöën cöí phêìn coá
nghôa laâ trong khi cú cêëu laåi vïì taâi chñnh
àöëi vúái caác doanh nghiïåp, khöng thïí tûâ boã
hïët caác cöí àöng hiïån coá, nïëu khöng thò ngên
haâng hoùåc chñnh phuã hêìu nhû seä phaãi súã
hûäu phêìn lúán khu vûåc cöng ty. Möåt sûå
tham gia naâo àoá cuãa caác chuã súã hûäu hiïån
nay thûåc ra coá thïí giuáp vaâo viïåc giaãi quyïët
cuöåc khuãng hoaãng, vò hoå coá nhûäng thöng
tin àöåc quyïìn cuãa hoå. Nhûng àïí cho nhûäng
cöí àöng hiïån nay tham gia vaâo quaãn lyá coá
thïí seä laåi duy trò sûå quaãn lyá yïëu keám maâ
àêìu tiïn àaä laâm naãy sinh caác vêën àïì.
Sûå phöëi húåp giûäa chñnh phuã, ngên
haâng vaâ cöng ty úã nhûäng nûúác Àöng AÁ
BAÃNG 4.3
Taác àöång cuãa caác phûúng aán cú cêëu laåi
1. Giaã sûã giûäa caác ngên haâng vaâ cöng ty coá quan hïå gêìn guäi.
2. Cho laâ sûå khñch lïå àuã àöëi vúái viïåc thûåc hiïån cuãa caác ngên haâng.
Ghi chuá: Caâng nhiïìu dêëu chêëm thò caâng töët.
Nguöìn: Àaánh giaá cuãa nhên viïn.
àang khuãng hoaãng thò vïì mùåt thïí chïë, caác
cöng ty maånh hún caác ngên haâng vaâ thïí
hiïån möåt sûå quaãn lyá töët hún. Hoå àûúåc
khuyïën khñch hún so vúái caác ngên haâng
trong cú cêëu laåi viïåc kinh doanh cuãa hoå.
Vò vêåy, hoå coá thïí àoáng möåt vai troâ quan
troång. Möåt caách tiïëp cêån àöëi vúái nhûäng
trûúâng húåp cú cêëu laåi vúái phaåm vi röång vaâ
coá nhiïìu khoá khùn coá thïí àûúåc xêy dûång
trïn sûác maånh cuãa ngên haâng, cöng ty vaâ
chñnh phuã trong möåt quaá trònh giaãi quyïët
núå. Caác cöng ty coá thïí bõ bùæt buöåc phaãi
thñch ûáng vúái quaá trònh naây bùçng viïåc
chñnh phuã haån chïë caác khoaãn cho vay múái
àöëi vúái nhûäng doanh nghiïåp àang phaãi
giaãi quyïët vêën àïì traã núå. Trong quaá trònh
naây, möåt doanh nghiïåp seä àûúåc coá caác
khoaãn núå àûúåc cú cêëu laåi, vúái àiïìu kiïån laâ
noá àaä thûåc hiïån viïåc cú cêëu laåi vïì mùåt taác
nghiïåp cêìn thiïët.
Quaá trònh giaãi quyïët núå cêìn àïën möåt
kïë hoaåch cú cêëu laåi doanh nghiïåp vïì mùåt
taác nghiïåp, kïë hoaåch naây seä àûúåc trònh lïn
möåt Uyã ban bao göìm caác ngên haâng chuã
núå, möåt AMC àaåi diïån cho chñnh phuã, vaâ
caác thaânh viïn àöåc lêåp khaác (vúái caác nhên
viïn vaâ chuyïn gia tû vêën höî trúå khaác àïí
höî trúå cho möåt Uyã ban nhû vêåy). Kïë hoaåch
phaãi chó ra nhûäng khoaãn tiïët kiïåm àaåt
àûúåc thöng qua viïåc cú cêëu laåi vïì mùåt taác
nghiïåp, baán taâi saãn, àoáng goáp vaâo nhûäng
cöí phêìn múái búãi nhûäng cöí àöng hiïån coá,
vaâ mûác àöå cuäng nhû phûúng thûác cuãa caác
giaãm nheå vïì mùåt taâi chñnh àaä tòm kiïëm.
Nïëu kïë hoaåch khöng thïí chêëp nhêån àûúåc,
Caác cöng ty trong caãnh khöën cuâng 79
cöng ty seä laâ àöëi tûúång cuãa möåt quaá trònh
phaá saãn chuêín mûåc.
Hònh thûác cuãa nhûäng giaãm nheå vïì
taâi chñnh do caác ngên haâng chuã núå àïì ra
coá thïí bao göìm keáo daâi kyâ haån thanh toaán
vaâ giaãm laäi, nhûng chó nïn chûáa àûång
nhûäng hoaán àöíi vïì núå lêëy cöí phêìn haån chïë.
Ngên haâng coá thïí cung cêëp vöën lûu àöång,
nhûng theo nhûäng àiïìu kiïån rêët chùåt cheä
(vñ duå, chó vúái nhûäng khoaãn vöën àûúåc thïë
chêëp cao). AMC hoùåc caác quyä khaác coá thïí
àûúåc pheáp tiïëp nhêån möåt söë caác khoaãn vay
tûâ caác ngên haâng chuã núå vaâ àöíi möåt söë
khoaãn naây thaânh cöí phêìn. Bùçng caách àöíi
núå lêëy cöí phêìn, chñnh phuã seä coá thïí cho
cöng ty coá thúâi gian khùæc phuåc nhûäng vêën
àïì vïì taâi chñnh cuãa hoå.
AMC, vúái tû caách möåt cöí àöng, coá leä
laâ cöí àöng àöåc nhêët lúán nhêët, seä coá traách
nhiïåm àaãm baão laâ caác cöng ty àûúåc quaãn
lyá thoaã àaáng. Tuy nhiïn, möåt àiïìu khöng
nïn laâm laâ àïí chñnh phuã trúã thaânh ngûúâi
chuã lêu daâi cuãa caác doanh nghiïåp. Xûã lyá
caác chûáng khoaán àaä coá àûúåc - thöng qua
viïåc baán cho caác nhaâ àêìu tû chiïën lûúåc
hoùåc àêìu tû àa ngaânh - caâng nhanh caâng
töët laâ àiïìu rêët nïn laâm, nhûng àiïìu naây
khoá khùn vò lûúång vöën cöí phêìn àûúåc àûa
ra baán laâ haån chïë. Coá nhiïìu phûúng aán
khaác nhau. Cöí phêìn coá thïí àûúåc chuyïín
nhûúång cho nhûäng ngûúâi nöåp thuïë àïí böìi
hoaân nhûäng khoaãn thuïë cêìn coá nhùçm
cung cêëp taâi chñnh cho viïåc cú cêëu laåi ngên
haâng vaâ cöng ty, hoùåc cöí phêìn coá thïí àûúåc
chuyïín cho möåt töí chûác laâm tùng thïm caác
lúåi ñch cöng cöång. Vñ duå, cöí phêìn coá thïí trúã
thaânh cú súã cho nhûäng chûúng trònh hûu
trñ do tû nhên cêëp vöën vaâ quaãn lyá. Caác
chûúng trònh khaác coá thïí bao göìm viïåc
cöng dên àûúåc khuyïën khñch àïí mua cöí
phêìn, thöng qua caác kïë hoaåch cung cêëp
taâi chñnh coá lúåi.
Caách tiïëp cêån höîn húåp vïì caác vêën
àïì gùæn kïët cuãa viïåc cú cêëu laåi cöng ty vaâ
ngên haâng coá nhiïìu ûu àiïím tiïìm taâng
(xem baãng 4.3). Möåt laâ, noá seä xûã lyá vêën àïì
chûáng khoaán trong khuön khöí vaâ böëi caãnh
cuãa viïåc cú cêëu laåi khu vûåc taâi chñnh, trong
80 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
àoá chñnh phuã àaä coá caác nguöìn lûåc sùén saâng
sûã duång àûúåc. Cuå thïí laâ, noá seä thiïët lêåp
caác cú chïë àaä àûúåc caãi thiïån àïí chõu caác
khoaãn löî maâ ngay caã trong caách tiïëp cêån
trïn cú súã caác quy tùæc Luênàön cuäng khöng
coá àêìy àuã. Hai laâ, noá khöng phaá vúä möëi
liïn hïå giûäa ngên haâng vaâ xñ nghiïåp, vò
ngên haâng vêîn laâ nhûäng ngûúâi cho vay
coá vai troâ lúán àöëi vúái caác cöng ty coân coá thïí
cho vay àûúåc, àiïìu naây seä coá thïí coá möåt
giaá trõ tñch cûåc, nïëu tñnh àïën khaã nùng àûúåc
ûu tiïn tiïëp cêån thöng tin cuãa ngên haâng.
Ba laâ, noá cuâng möåt luác bao göìm têët caã caác
bïn hûäu quan (caác ngên haâng, chñnh phuã,
AMC vaâ cöng ty) vaâ caác khuyïën khñch àûúåc
cên àöëi vúái viïåc chuá yá túái caác cöng ty nhùçm
taåo ra caác kïë hoaåch àaáng tin cêåy àïí cú cêëu
laåi hoaåt àöång. Böën laâ, nhúâ thûåc hiïån giaãm
núå vaâ caác hoaán àöíi núå lêëy cöí phêìn do AMC
hoùåc caác quyä khaác tiïën haânh vaâ nhúâ viïåc
cú cêëu laåi núå vaâ nguöìn tiïìn múái do ngên
haâng cung cêëp, sûác maånh cuãa chuã núå àöëi
vúái caác cöng ty àûúåc nêng cao. Sau hïët,
nïëu viïåc hoaán àöíi núå lêëy cöí phêìn àûúåc gùæn
liïìn vúái viïåc lêåp ra caác quyä vöën chuã súã hûäu
(quyä hûu trñ, quyä tûúng höî, v.v...), vaâ nïëu
àêìu tû nûúác ngoaâi àûúåc khuyïën khñch, thò
viïåc taåo àûúåc möåt loaåt lúán caác chuã súã hûäu
tñch cûåc, tûâ bïn ngoaâi seä cuãng cöë sûå àiïìu
haânh cöng ty.
Caãi thiïån sûå àiïìu haânh cöng ty
Baâi hoåc chñnh tûâ cuöåc khuãng hoaãng
Àöng AÁ chó ra rùçng àiïìu quan troång laâ
phaãi coá caách tiïëp cêån àöìng böå àöëi vúái caác
vêën àïì vïì àiïìu haânh vaâ cung cêëp taâi chñnh
cöng ty. Hïå thöëng àiïìu haânh cöng ty yïëu
keám àaä goáp phêìn taåo ra cuöåc khuãng hoaãng
taâi chñnh hiïån nay bùçng viïåc che chùæn caác
ngên haâng, cöng ty taâi chñnh vaâ cöng ty
khoãi tuên theo kyã luêåt thõ trûúâng. Thay
vò àaãm baão möåt sûå giaám saát nöåi böå vaâ cho
pheáp möåt sûå theo doäi tûâ bïn ngoaâi, thò viïåc
àiïìu haânh cöng ty laåi thïí hiïån àùåc thuâ qua
caác ban giaám àöëc hoaåt àöång khöng coá hiïåu
quaã, sûå kiïím tra nöåi böå yïëu, viïåc baáo caáo
taâi chñnh khöng àaáng tin cêåy, thiïëu sûå
cöng khai thoaã àaáng, sûå bùæt buöåc tuên thuã
caác quy àõnh thò loãng leão vaâ viïåc kiïím toaán
thò keám coãi. Caác vêën àïì naây àûúåc minh
 HÖÅP 4.5
Thaáo gúä nhûäng caãn trúã vïì luêåt lïå àöëi vúái viïåc cú cêëu laåi möåt caách tûå nguyïån: Baâi hoåc tûâ Thaái Lan
vaâ caác nûúác chõu khuãng hoaãng khaác
Nhûäng chñnh saách àiïìu chónh quan troång nhêët laâ múã röång tñnh àïën tñnh chêët cuãa nhûäng kinh doanh khaác nhau (tñnh tuêìn
vai troâ cuãa àêìu tû nûúác ngoaâi úã khu vûåc cöng ty; xem xeát laåi caác hoaân) vaâ khaã nùng thanh toaán. Nhûäng ngûúäng cho caác khoaãn
qui àõnh vïì thuïë maâ coá thïí caãn trúã viïåc cú cêëu laåi núå hoaán àöíi khöng cho giaãm chi phñ laäi coá thïí boã dêìn theo tûâng giai àoaån
núå - cöí phêìn, saáp nhêåp, mua laåi; vaâ xem xeát laåi luêåt lïå vïì phaá (luyä tiïën theo chiïìu giaãm) cho möåt thúâi kyâ tûâ hai àïën ba nùm.
saãn sao cho khöng laâm giaãm nhûäng khoaãn tiïìn múái coá thïí àöí
Cho pheáp àöíi núå ra vöën cöí phêìn. Phûúng thûác naây hiïån
vïì caác cöng ty àang bõ keåt vïì taâi chñnh. Caác caãi caách veâ luêåt lïå
nay àaä bõ cêëm úã caác nûúác Àöng AÁ nhû Thaái Lan vaâ Inàönïsia,
cêìn thiïët àïí xuác tiïën nhûäng cuöåc caãi töí tûå nguyïån cuãa nhûäng
coá thïí aáp duång cho caác trûúâng húåp khöng nùçm trong phaåm vi
cöng ty khöng coân khaã nùng thanh toaán nhûng vêîn coân sûác
töí chûác laåi hoùåc giaãi thïí do toaâ aán giaám saát. Àïí cho pheáp viïåc
söëng, bao göìm nhûäng bûúác sau:
àoá trúã thaânh möåt phêìn cuãa viïåc töí chûác laåi möåt caách tûå nguyïån,
Loaåi boã nhûäng caãn trúã vïì thuïë àöëi vúái viïåc cú cêëu laåi cöí cêìn sûãa àöíi luêåt cöng ty àïí cho pheáp àöíi núå lêëy cöí phêìn cho caã
phêìn (coá nghôa laâ saáp nhêåp vaâ mua laåi). Möåt sûå chuyïín nhûúång caác cöng ty traách nhiïåm hûäu haån tû nhên vaâ cöng cöång.
taâi saãn hoùåc mua laåi cöí phêìn trong quaá trònh caãi töí cöng ty
Núái loãng khuön khöí phaáp lyá cho àêìu tû nûúác ngoaâi. ÚÃ Thaái
khöng nïn xûã lyá nhû möåt sûå kiïån phaãi àaánh thuïë, nïëu cöng ty
Lan, luêåt kinh doanh cho ngûúâi nûúác ngoaâi laâ möåt caãn trúã àöëi
bïn baán (hoùåc caác cöí àöng cuãa noá) nhêån àûúåc khöng phaãi tiïìn
vúái nhûäng àêìu tû nûúác ngoaâi coá tñnh chiïën lûúåc vaâ coá thïí taåo
mùåt, maâ chó laâ caác cöí phêìn àûúåc phaát haânh múái, hoùåc cöí phêìn
àiïìu kiïån cho viïåc cú cêëu laåi caác cöng ty Thaái Lan. Trong khi àoá
hiïån coá cuãa bïn mua. Tûúng tûå nhû vêåy, möåt sûå saáp nhêåp
nhaâ àêìu tû coá thïí laách qua luêåt naây bùçng caách àöåi danh nhûäng
khöng nïn tñnh laâ möåt sûå kiïån phaãi àaánh thuïë. Thuïë chó àûúåc
ngûúâi khaác hoùåc caác cöng ty bònh phong, àiïìu àoá laâm tùng
àaánh vaâo viïåc baán caác cöí phêìn àaä mau àûúåc. Àöìng thúâi vúái
thïm chi phñ vaâ ruãi ro àöëi vúái nhaâ àêìu tû trong khi vêîn khöng
viïåc giaãi phoáng thuïë cho caác vuå caãi töí cöng ty maâ khöng sûã
baão vïå àûúåc nhûäng lúåi ñch maâ vò chuáng luêåt naây àûúåc thiïët kïë.
duång tiïìn mùåt, seä laâ coá ñch cho chñnh phuã nïëu xem xeát cho
Tûâ àoá, chñnh phuã coá thïí xem xeát viïåc caãi caách nhùçm xuác tiïën
pheáp chuyïín nhûäng khoaãn núå thuïë cêìn àûúåc tiïëp tuåc traã sang
nhûäng àêìu tû nûúác ngoaâi coá tñnh chiïën lûúåc, baão vïå quyïìn lúåi
cho ngûúâi mua laåi cöng ty hoùåc phaáp nhên hònh thaânh sau saáp
dên töåc cuãa Thaái Lan, taåo ra möåt sûå minh baåch trong àêìu tû trûåc
nhêåp.
tiïëp cuãa nûúác ngoaâi. Tûúng tûå nhû vêåy, úã Inàönïsia möåt danh
Taåm giaãm hoùåc xoaá boã nhûäng caãn trúã vïì thuïë àöëi vúái viïåc saách cêëm ngùæn hún vïì caác àêìu tû nûúác ngoaâi coá thïí lêåp ra.
cú cêëu laåi núå: Hiïån nay, úã Thaái Lan, chuã núå khöng thïí boã àûúåc
Núái loãng khuön khöí phaáp lyá vïì quyïìn súã hûäu bêët àöång saãn.
núå (nghôa laâ miïîn núå) maâ laåi khöng taåo ra möåt thu nhêåp chõu
Nhûäng haån chïë vïì quyïìn súã hûäu nûúác ngoaâi àöëi vúái àêët phi
thuïë cho con núå. Àiïìu naây laâm giaãm kñch thñch traã núå. Kk roä laâ
nöng nghiïåp laâ möåt caãn trúã àöëi vúái quyïìn súã hûäu nûúác ngoaâi vïì
luêåt thuïë hiïån haânh seä xûã lyá nhûäng kyä thuêåt khaác cuãa viïåc cú
bêët àöång saãn thûúng maåi, àõa öëc cû nguå vaâ nhaâ xûúãng saãn
cêëu laåi núå nhû thïë naâo (vñ duå, keáo daâi thúâi haån hoùåc giaãm laäi
xuêët. Vúái ruãi ro vaâ chi phñ cao hún, nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi coá
suêët). Vò cú cêëu laåi núå coá leä laâ möåt thaânh phêìn cöët yïëu cuãa viïåc
thïí laách luêåt súã hûäu bêët àöång saãn thöng qua viïåc sûã duång
cú cêëu laåi cöng ty, chñnh phuã cêìn tòm ra àûúåc nhûäng quy chïë
nhûäng ngûúâi cho mûúån tïn vaâ viïåc thuï lêu daâi chõu thuïë
liïn quan àïën caác ngùn caãn vïì thuïë coá thïí gùåp phaãi vaâ loaåi boã
nùång. Nx vêën àïì hiïån àang xaãy ra trong khu vûåc taâi chñnh úã
aáp duång chuáng, ñt ra laâ taåm thúâi. Chñnh phuã cuäng cêìn àõnh ra
Thaái Lan phêìn lúán bùæt nguöìn tûâ nguyïn nhên coá quaá nhiïìu
nhûäng tiïu chñ nhùçm giaãm nheå thuïë àöëi vúái viïåc cú cêëu laåi núå,
cung vïì àõa öëc cû nguå vaâ àõa öëc thûúng maåi. Nhûäng cú höåi böí
nhùçm ngùn caãn viïåc tröën thuïë vaâ traánh khöng àïí xaãy ra tònh
sung vïì quyïìn súã hûäu nûúác ngoaâi seä laâm giaãm mûác cung quaá
traång giaãm thuïë cho nhûäng cöng ty khöng cêìn àûúåc giaãm nhû
thûâa naây. Vò vêåy, möåt sûå núái loãng nhêët àõnh vïì luêåt àõa öëc coá
vêåy, hoùåc caác cöng ty àang laâ àöëi tûúång cuãa viïåc caãi töí do toaân
thïí àaåt àûúåc sûå cên bùçng hún giûäa cung vaâ cêìu vïì bêët àöång
aán giaám saát, hoùåc àöëi tûúång phaá saãn (nghôa laâ sùæp phaãi giaãi
saãn àaä xêy dûång xong vaâ xuác tiïën caác àêìu tû nûúác ngoaâi coá
thïí).
tñnh chiïën lûúåc, trong khi vêîn baão vïå àûúåc caác quyïìn lúåi dên
Xoaá boã khaã nùng giaãm laäi cho nhûäng núå quaá mûác. Vò luêåt töåc cuãa Thaái Lan vaâ taåo ra möåt sûå minh baåch hún trong caác giao
thuïë hiïån haânh coá thïí khuyïën khñch cöng ty vay quaá nhiïìu, dõch bêët àöång saãn.
nïn seä coá lúåi cho chñnh phuã nïëu àûa ra àûúåc möåt quy tùæc “cêëp
vöën moãng manh”. Möåt qui tùæc nhû vêåy seä cêëm viïåc giaãm chi phñ Nguöìn: Ngên haâng Thïë giúái.
laäi cho khoaãn vay vûúåt trïn möåt ngûúäng nhêët àõnh (vñ duå, möåt
tyã lïå núå - vöën chuã súã hûäu bùçng 200%). Caái ngûúäng naây phaãi

chûáng búãi nhûäng khoaãn löî khöng àûúåc baáo
caáo vaâ nhûäng khoaãn núå bõ noái giaãm ài.
Nhûäng nhaâ quaãn lyá coá traách nhiïåm theo
doäi vaâ giaám saát thûåc tiïîn àoá àaä khöng phaát
hiïån àûúåc nhûäng mùåt yïëu keám vaâ khöng
sûãa chûäa kõp thúâi.
Caãi thiïån khuön khöí cuãa viïåc àiïìu
haânh vaâ cung cêëp taâi chñnh cho cöng ty seä
àoâi hoãi thúâi gian vaâ thay àöíi àaáng kïí vïì
phong caách. Chó coá nhûäng nûúác àaä tûâng
traãi qua caác cuöåc khuãng hoaãng cûåc kyâ sêu
sùæc múái coá thïí nhanh choáng thay àöíi sûå
àiïìu haânh vaâ phên chia sûå kiïím soaát khu

Caác cöng ty trong caãnh khöën cuâng 81

 HÖÅP 4.6
Höî trúå cuãa Ngên haâng Thïë giúái àïí thay àöíi viïåc quaãn lyá cöng ty
Cuâng vúái caác khoaãn cho vay cuãa mònh, Ngên haâng Thïë giúái
cung cêëp nhûäng lúâi khuyïn mang tñnh chêët kyä thuêåt vïì chñnh
saách, thûúâng àûúåc thïí hiïån dûúái daång caác àiïìu kiïån àûúåc thoaã
thuêån trong khoaãn vay. Sau àêy laâ möåt vñ duå:
Taåi Thaái Lan, möåt khoaãn 350 triïåu USD taâi trúå cho Khoaãn
vay cú cêëu laåi caác cöng ty taâi chñnh vaâo thaáng Mûúâi hai 1997 àaä
giuáp tiïën haânh àaánh giaá sêu sùæc àiïìu kiïån taâi chñnh cuãa caác
cöng ty taâi chñnh khöng bõ dûâng hoaåt àöång vaâ giuáp phuåc höìi
nhûäng töí chûác naây. Khoaãn vay cuäng giuáp cuãng cöë caác quy chïë
thêån troång vaâ chïë àöå giaám saát. Khoaãn vay àiïìu chónh kinh tïë vaâ
taâi chñnh thò trúå giuáp trong viïåc caãi caách khu vûåc taâi chñnh vaâ
phuåc höìi cöng ty.
ÚÃ Inàönïsia, Ngên haâng Thïë giúái cung cêëp Khoaãn vay höî
trúå caãi caách chñnh saách trõ giaá 1 tyã USD vaâo thaáng Baãy 1998 àïí
giuáp xaác àõnh roä viïåc àiïìu haânh vaâ giaám saát cuãa ngên haâng vaâ
lêåp nïn Cú quan cú cêëu laåi ngên haâng Inàönïsia.
Thaáng Ba 1998, Khoaãn vay àiïìu chónh laåi cú cêëu trõ giaá 2
tyã USD cho Haân Quöëc, tiïëp sau nhûäng haânh àöång àûúåc hûáa
vûåc taâi chñnh vaâ bêët àöång saãn. Mùåc duâ caác
nhaâ àêìu tû àaä tûâng thúâ ú vúái viïåc quaãn lyá
cöng ty, tûâ khi bùæt àêìu cuöåc khuãng hoaãng,
hoå àaä trúã nïn hiïíu biïët vaâ nhaåy beán vúái
nhu cêìu caãi caách. Hêìu hïët caác nûúác Àöng
AÁ àaä bùæt àêìu ài vaâo caãi caách viïåc àiïìu haânh
cöng ty cuãa hoå (xem höåp 4.6). Coá saáu lônh
vûåc coá têìm quan troång àùåc thuâ nhùçm thay
àöíi viïåc quaãn lyá cöng ty úã Àöng AÁ àûúåc mö
taã sau àêy:
Tùng cûúâng giaám saát xñ nghiïåp. Vai
troâ cuãa caác ngên haâng thûúng maåi trong
viïåc theo doäi xñ nghiïåp vaâ àiïìu haânh cöng
ty seä phaãi àûúåc tùng cûúâng, thöng qua möåt
chûúng trònh toaân diïån vïì cú cêëu laåi vaâ
phaát triïín àõnh chïë ngên haâng. Ngên
haâng, trong thúâi gian trûúác mùæt seä giûä vai
troâ chuã àaåo trong khu vûåc taâi chñnh úã Àöng
AÁ, cêìn phaãi trúã thaânh ngûúâi theo doäi coá
hiïåu quaã hún trong viïåc quaãn lyá caác cöng
ty theo caái nghôa ngay taåi àoaån trûúác,
trong quaá trònh vaâ ngay taåi àoaån sau
(exante, interim, and expost). Àöìng thúâi,
ngên haâng phaãi taåo ra möëi quan hïå mêåt
thiïët vúái caác cöng ty. Àiïìu naây àoâi hoãi möåt
sûå thûåc hiïån nghiïm khùæc hún caác giúái haån
vïì caác khoaãn vay cho caác cöng ty coá liïn
quan vaâ nhûäng ngûúâi trong nöåi böå, viïåc vi
82 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
trong khuön khöí cuãa Khoaãn vay taái thiïët kinh tïë trõ giaá 3 tyã USD
thaáng Mûúâi hai 1997, àaä höî trúå cho nhûäng caãi tiïën vïì cú cêëu
àiïìu haânh cuãa ngên haâng. Khoaãn vay cuäng àûúåc thiïët kïë àïí
giuáp chñnh phuã hoaân thiïån àöå tin cêåy cuãa nhûäng thöng tin taâi
chñnh chuã yïëu do ngên haâng vaâ caác cöng ty cung cêëp cho caác
nhaâ quaãn lyá, cöí àöng vaâ cöng chuáng noái chung; xuác tiïën sûå
theo doäi coá hiïåu quaã àöëi vúái viïåc thûåc hiïån kinh doanh cuãa
cöng ty úã ban giaám àöëc vaâ caác cöí àöng; vaâ taåo àiïìu kiïån thuêån
lúåi àïí giaãi thïí möåt caách coá hiïåu quaã nhûäng cöng ty khöng coá
khaã nùng traã núå.
Taåi Malaisia, Khoaãn vay phuåc höìi kinh tïë vaâ khu vûåc xaä höåi
bùçng 300 triïåu USD vaâo thaáng Saáu 1998 coá muåc tiïu laâ caãi
thiïån caác tiïu chuêín kïë toaán cuãa uyã ban tiïu chuêín kïë toaán
quöëc tïë vaâ àònh chó hoaåt àöång caác cöng ty möi giúái chûáng
khoaán vò àaä khöng tuên thuã nhûäng tiïu chuêín vïì àuã vöën kinh
doanh.
Nguöìn: Taâi liïåu vïì caác khoaãn vay cuãa Ngên haâng Thïë giúái.
phaåm àiïìu naây àaä goáp phêìn gêy ra cuöåc
khuãng hoaãng taâi chñnh vûâa qua vaâ viïåc
thu xïëp töìi trong xûã lyá. Trong nhûäng
trûúâng húåp maâ caác ngên haâng vaâ caác cöng
ty àûúåc quaãn lyá möåt caách coá hiïåu quaã búãi
cuâng möåt söë cöí àöng, thò àoâi hoãi phaãi coá
möåt sûå minh baåch hún nûäa, noá coá thïí dûúái
hònh thûác möåt sûå cöng khai cúãi múã hún,
hoùåc sûå àoâi hoãi phaãi coá möåt möëi quan hïå
chñnh thûác vïì súã hûäu, nhû kiïíu cöng ty
meå nùæm cöí phêìn khöëng chïë. Nhûäng töí chûác
vaâ cú quan taâi chñnh khaác tham gia vaâo
viïåc àûa caác cöng ty vaâo nïì nïëp cêìn àûúåc
khuyïën khñch àïí tùng cûúâng vai troâ cuãa
hoå. Vñ duå, caác nhaâ àêìu tû traái phiïëu coá thïí
àoáng möåt vai troâ quan troång trong viïåc
kheáp caác caán böå àiïìu haânh vaâo kyã luêåt,
nhûng àiïìu naây àoâi hoãi möåt söë thay àöíi
trong caác luêåt lïå thûúng maåi coá liïn quan.
Caãi thiïån caác thöng lïå cöng khai vaâ
kïë toaán. Mùåc duâ úã caác nûúác Àöng AÁ caác quy
tùæc vïì cöng khai vaâ kïë toaán caâng ngaây caâng
phuâ húåp vúái caác tiïu chuêín quöëc tïë, viïåc
aáp duång caác quy tùæc naây bõ caãn trúã búãi vai
troâ haån chïë cuãa caác cú quan tûå quaãn (SRO)
trong viïåc xêy dûång tiïu chuêín vaâ têåp
quaán vaâ phaåt caác trûúâng húåp coá haânh vi
thiïëu chuêín mûåc. Möåt vai troâ röång hún cho
SRO, àûúåc höî trúå búãi caác quyïìn lûåc phaáp
lyá àûúåc tùng cûúâng, coá thïí laâ cêìn thiïët
nhùçm trûâng phaåt nhûäng ngûúâi vi phaåm
kyã luêåt. Hún nûäa, cêëu truác thõ trûúâng cuãa
ngaânh kïë toaán, vúái sûå tham gia haån chïë
cuãa ngûúâi nûúác ngoaâi, coá thïí àaä laâ möåt caãn
trúã àöëi vúái viïåc nêng cêëp caác têåp quaán. Àöå
tin cêåy vaâ tñnh minh baåch cuãa baáo caáo àûúåc
nêng cao hún vaâ sûå cöng khai vïì taâi chñnh
laâ àiïìu kiïån tiïn quyïët cho viïåc caãi caách
khu vûåc cöng lyá vaâ phuåc höìi loâng tin cuãa
thõ trûúâng. Ban laänh àaåo cöng ty phaãi
thûåc thi traách nhiïåm cuãa mònh nhùçm
chuêín bõ caác baáo caáo taâi chñnh minh baåch,
theo àuáng tiïu chuêín, dïî hiïíu chùèng
nhûäng àöëi vúái ban laänh àaåo, maâ caã vúái
nhûäng ngûúâi quaãn lyá vaâ cöng chuáng noái
chung. Àûa vaâo aáp duång hïå thöëng kïë toaán
vaâ kiïím toaán thûåc sûå minh baåch, thöëng
nhêët vúái thöng lïå quöëc tïë töët nhêët, seä àoâi
hoãi: a) giaãm vai troâ cuãa chñnh phuã trong
viïåc àiïìu chónh vaâ kiïím soaát caác têåp quaán
kïë toaán vaâ kiïím soaát, cuäng nhû giaám saát
viïåc haânh nghïì kïë toaán vaâ kiïím toaán; b)
thiïët lêåp möåt cú quan chuyïn nghiïåp quöëc
gia, àöåc lêåp vaâ tûå quaãn àïí thiïët lêåp caác tiïu
chuêín kïë toaán; c) tùng cûúâng chûác nùng
kiïím soaát taâi chñnh cuãa ban giaám àöëc vaâ
hoaân thiïån tñnh hiïåu quaã cuãa viïåc kiïím
toaán trong caác cöng ty àûúåc niïm yïët trïn
thõ trûúâng chûáng khoaán, bùçng caách lêåp caác
ban kiïím toaán thuöåc ban giaám àöëc.
Tùng cûúâng sûå bùæt buöåc aáp duång caác
quy chïë àiïìu haânh cöng ty. Khuön khöí
chñnh thûác vïì àiïìu haânh cöng ty úã hêìu hïët
caác nûúác Àöng AÁ àïìu khöng khaác so vúái
caác tiïu chuêín àang àûúåc sûã duång úã caác
nûúác àang phaát triïín vúái mûác thu nhêåp
tûúng tûå. Nhûng viïåc thûåc haânh vaâ viïåc
buöåc phaãi tuên theo sûå àiïìu haânh cöng ty
úã caác nûúác Àöng AÁ laâ yïëu keám. Nhûäng thay
àöíi quan troång trong thõ trûúâng vöën cuäng
nhû trong hïå thöëng phaáp lyá laâ cêìn thiïët,
sao cho quyïìn lúåi cuãa caác cöí àöng thiïíu söë
àûúåc baão vïå töët hún. Ài àêìu chuã yïëu trong
viïåc khúãi xûúáng caác caãi thiïån naây phaãi laâ
nhûäng ngûúâi theo doäi thõ trûúâng chûáng
khoaán. Coá thïí cêìn phaãi coá thïm nhûäng
cöng cuå àïí buöåc phaãi tuên thuã quy chïë vaâ
caác thaânh viïn giaám saát kyã luêåt seä laâ cêìn
thiïët àïí nhûäng caãi thiïån naây coá hiïåu quaã
hún. Viïåc xem xeát laåi quy trònh böí nhiïåm
nhûäng ngûúâi àaåi diïån vaâ thaânh viïn ban
laänh àaåo caác cú quan theo doäi thõ trûúâng
chûáng khoaán coá thïí laâ coá ñch.
Hoaân thiïån khuön khöí àiïìu haânh
cöng ty. Vïì mùåt lêu daâi, nïn thûåc hiïån möåt
loaåt caác caãi tiïën trong khuön khöí àiïìu
haânh cöng ty. Vñ duå, àïì xuêët nùm 1997,
do Thõ trûúâng chñnh khoaán Thaái Lan àûa
ra nhùçm àûúåc tûå quaãn viïåc àiïìu haânh cöng
ty àöëi vúái nhûäng cöng ty àaä niïm yïët, coá
thïí àûúåc biïën thaânh yïu cêìu bùæt buöåc (àïì
xuêët naây nhùçm chêëp nhêån nhûäng tiïu
chuêín vïì vai troâ, nhiïåm vuå vaâ traách nhiïåm
cuãa giaám àöëc caác cöng ty àûúåc niïm yïët)
Noái chung, caác nûúác seä coá lúåi tûâ nhûäng cuöåc
thaão luêån cöng cöång röång raäi vïì chuã àïì
àiïìu haânh cöng ty, giöëng nhû àaä xaãy ra úã
Vûúng quöëc Anh vaâ caác nûúác phaát triïín
khaác trong nhûäng nùm gêìn àêy. Röët cuöåc,
vêën àïì àiïìu haânh cöng ty coá liïn quan àïën
sûå phên cöng quaãn lyá trong nïìn kinh tïë
àöëi vúái khu vûåc bêët àöång saãn. Möåt cuöåc thaão
luêån vïì sûå tiïën triïín nïn coá cuãa ngaânh
cöng nghiïåp hoùåc bêët àöång saãn seä laâm cú
súã cho sûå tiïën triïín cêìn coá cuãa khuön khöí
àiïìu haânh cöng ty. Quy trònh tham vêën
cho viïåc chuêín bõ baáo caáo nùm 1998 cuãa
Töí chûác húåp taác vaâ phaát triïín kinh tïë
(OECD) vïì àiïìu haânh cöng ty laâ möåt xuêët
phaát àiïím töët àïí chó ra xem cuöåc thaão luêån
naây nïn tiïën haânh nhû thïë naâo.
Taåo thuêån lúåi cho caác töí chûác vöën
chuã súã hûäu. Vò nhu cêìu vïì nguöìn taâi chñnh
tûâ bïn ngoaâi laâ cao, nhêët laâ àöëi vúái vöën cöí
phêìn múái, viïåc thu huát caác nhaâ àêìu tû múái
laâ quan troång. Àïí taåo thuêån lúåi cho quaá
trònh àûa caác caác cöí phêìn múái vaâo, cêìn phaãi
daânh cho nhûäng nhaâ àêìu tû múái vai troâ
trûåc tiïëp hún trong viïåc theo doäi vaâ kheáp
caác caán böå àiïìu haânh vaâo kyã luêåt. Viïåc naây
seä àoâi hoãi möåt sûå àaåi diïån cuãa nhûäng cöí
àöng thiïíu söë trong ban giaám àöëc, laâ caái
Caác cöng ty trong caãnh khöën cuâng 83
maâ, àïën lûúåt noá, laåi àaãm baão möåt sûå aáp
duång röång raäi hún nguyïn tùæc möåt cöí àöng
möåt phiïëu vaâ viïåc bêìu cûã theo kiïíu cöång
döìn phiïëu (cumulative voting) àïí cûã ra caác
giaám àöëc. Cuäng seä coá lúåi nïëu àûa vaâo aáp
duång nguyïn tùæc biïíu quyïët theo àa söë
tuyïåt àöëi (supermajority voting) àöëi vúái
nhûäng quyïët àõnh coá tñnh cêët yïëu cuãa cöng
ty, nhû mua laåi caác cöng ty khaác hay thûåc
hiïån nhûäng vuå àêìu tû lúán. Möåt söë nhaâ
phên tñch vaâ nhaâ àêìu tû trong thõ trûúâng
chûáng khoaán thêåm chñ coân àïì nghõ rùçng
viïåc böí sung vöën tûâ caác cöí phêìn múái coá thïí
àoâi hoãi khöng chó möåt sûå àaåi diïån theo tyã
lïå trong ban giaám àöëc, cho nhûäng chuã súã
hûäu cöí phêìn múái, ñt nhêët laâ cho túái khi cú
chïë múái àïí baão vïå nhaâ àêìu tû àûúåc tùng
cûúâng. Caãi thiïån caác quy àõnh cuãa cöng ty
seä àoâi hoãi viïåc cuãng cöë vai troâ cuãa caác töí
chûác àêìu tû trong viïåc theo doäi caác cöng
ty, viïåc naây seä phaãi bùæt àêìu vúái viïåc hoaân
thiïån quy chïë vïì caác nhaâ àêìu tû.
Tùng cûúâng thïí chïë. Vïì mùåt xêy
dûång thïí chïë, roä raâng laâ viïåc coá àûúåc dûä
liïåu vaâ phên tñch dûä liïåu vïì cung cêëp taâi
chñnh vaâ àiïìu haânh cöng ty laâ möåt yïëu keám
chuã yïëu úã caác nûúác Àöng AÁ. Chùèng riïng
gò hiïån tûúång caác dûä liïåu vïì cöng ty, àùåc
biïåt laâ àöëi vúái caác xñ nghiïåp vûâa vaâ nhoã
(SME), khöng àêìy àuã vaâ chêët lûúång thêëp
keám, coân coá nhûäng löî höíng vïì thïí chïë, vò
traách nhiïåm theo doäi viïåc thûåc hiïån kinh
doanh vaâ haânh vi kinh doanh cuãa cöng ty
bõ phên taán. Cöng viïåc tiïëp theo cêìn nhùçm
vaâo viïåc hïå thöëng hoaá sûå thu thêåp dûä liïåu
vïì cöng ty vaâ viïåc thûåc hiïån nhiïìu hún vaâ
àïìu àùån hún nhûäng cuöåc khaão saát, viïåc naây
nïn laâ möåt nöî lûåc phöëi húåp giûäa caác töí chûác
tû nhên, baán cöng cöång vaâ cöng cöång.
Chuá thñch
1. Têët caã nhûäng tñnh toaán trong muåc
naây, trûâ khi coá giaãi thñch khaác. laâ àaåi diïån
cho haäng cúä trung bònh dûåa trïn cú súã dûä
liïå u cuã a Financial Times Extel vaâ
Worldscope, bao göìm têët caã caác haäng àûúåc
niïm yïët trïn thõ trûúâng chûáng khoaán úã
caác nûúác tûúng ûáng.
2. Trïn cú súã nhûäng trùæc nghiïåm
àún giaãn vïì möëi tûúng quan Pearson.
84 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
3. Möåt khña caånh àùåc biïåt cuãa möëi
quan têm laâ caác quy tùæc cöng khai. Liïn
quan àïën vêën àïì cêìn cöng khai gò trong
caác nûúác àang phaát triïín trong khi caác thõ
trûúâng phaát triïín nhêët dûåa vaâo têåp quaán
thõ trûúâng vaâ nhûäng böín phêån têån tuyå àïí
àaãm baão tñnh cöng khai cuãa têët caã caác
thöng tin dûä liïåu thò úã caác nûúác àang phaát
triïín, àöëi vúái caác nhaâ chûác traách, laåi phaãi
thêån troång àïí khöng quaá tñch cûåc. Tuy
nhiïn, taåi nhiïìu nûúác Àöng AÁ, thõ trûúâng
vêîn coân phaãi vêët vaã àïí xaác àõnh möåt caách
chñnh xaác viïåc naây laâ thïë naâo, xeát vïì thûåc
tïë. Hïå thöëng cöng khai cuäng yïëu trong viïåc
laâm thïë naâo àïí thöng tin àûúåc truyïìn baá
thöng qua nhûäng ngûúâi àûúåc kyá thaác cöng
cöång vaâ nhûäng yïu cêìu bùæt buöåc àöëi vúái
caác cöng ty cöí phêìn cöng cöång. Àiïìu naây
laâm yïëu ài caác khuyïën khñch thõ trûúâng,
àùåc biïåt laâ àöëi vúái nhûäng ngûúâi möi giúái
vïì taâi chñnh vaâ caác haäng phaát haânh caác
chûáng khoaán ngùæn haån.
4. Morck, Shleifer vaâ Vishny, 1988.
5. Taác àöång cuãa hai cún söæc taâi chñnh
maâ caác cöng ty phaãi àöëi mùåt úã möîi nûúác
trong söë nùm nûúác khuãng hoaãng àûúåc xem
xeát: a) sûå gia tùng caác nghôa vuå taâi chñnh
ngêìm trong viïåc giaãm suát tyã giaá höëi àoaái
vaâ b) sûå gia tùng caác chi phñ taâi chñnh do
laäi suêët vay tùng lïn gêy ra. Àöëi vúái möîi
nûúác, cún söët thûá nhêët àûúåc ûúác tñnh bùçng
sûå gia tùng trong giaá trõ núå nûúác ngoaâi tñnh
ra baãn tïå, àûúåc xaác àõnh búãi viïåc phaá giaá
trung bònh ghi nhêån àûúåc trong hai tuêìn
lïî àêìu cuãa thaáng Chñn 1998 vúái trõ giaá cuãa
àöìng àö la Myä (trong viïåc khöi phuåc tyã lïå
hoaân vöën, chó 1/3 söë cöí phêìn naây bõ khêëu
trûâ tûâ thu nhêåp thûåc tïë) trûúác cuöåc khuãng
hoaãng (thaáng Ba 1997). Cuá söëc thûá hai gêìn
nhû laâ do viïåc tùng tyã lïå laäi cho vay trong
möåt vaâi thaáng àêìu nùm 1998 theo mûác maâ
hoå àaä xem xeát vúái cuâng kyâ nùm 1997. Taåi
thúâi àiïím àoá nhûäng cuá söëc naây àûúåc aáp
duång cho nhûäng baãn quyïët toaán taâi saãn
cuãa tûâng cöng ty vaâo cuöëi nùm 1996. Vò
thïë ngûúâi ta cöng nhêån möåt “nùm 1996
àêìy choaáng vaáng” vaâ àûúåc so vúái “nùm
1996 thûåc tïë”. Do nhiïìu giaã àõnh ceteris
paribus (tûúng tûå nhû vêåy) àûúåc àûa ra
nhùçm àún giaãn hoaá àaä thay àöíi, “nùm 1996
àêìy choaáng vaáng” roä raâng cuäng chó laâ möåt
dêëu hiïåu àêìu tiïn cuãa nhûäng gò coá thïí seä
xaãy ra tiïëp theo. Nhûäng kïët quaã àûúåc àûa
ra cho cöng ty theo chó söë bònh quên dûåa
trïn möåt mêîu hònh caác cöng ty phi taâi
chñnh trïn thõ trûúâng chûáng khoaán cuãa caác
nûúác. Xem thïm chi tiïët cuãa Claessens,
Djankov vaâ Ferri (1998).
6. Dress, B. vaâ C Pazarbasioglu,
Cuöåc khuãng hoaãng ngên haâng Bùæc Êu,
nhûäng caái bêîy trong tûå do hoaá taâi chñnh?
Taâi liïåu àõnh kyâ cuãa IMF 161, thaáng Tû
1998.
7. Kïë hoaåch àûúåc laâm theo mö hònh
kïë hoaå c h cuã a Fideicomiso Parala
Cobertura de Riesgos Camiarios (FICOR-
CA) nhùçm khuyïën khñch viïåc taái cú cêëu
núå nûúác ngoaâi cuãa caác cöng ty tû nhên do
hêåu quaã cuöåc khuãng hoaãng núå 1982.
8. Chilï laâ möåt nûúác àiïín hònh àaä
àaåt àûúåc quyïìn súã hûäu khaá quan troång vaâ
sûå chuyïín àöíi quaãn lyá nïìn kinh tïë theo
cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh àêìu nhûäng
nùm 1980. Cuöåc chuyïín àöíi naây keáo theo
vai troâ giaãm suát cuãa caác têåp àoaân cöng t,
sûå tû nhên hoaá caác doanh nghiïåp quöëc
doanh, möåt hïå thöëng lûúng hûu àûúåc cêëp
vöën àêìy àuã vaâ nhûäng cöng cuå quaãn lyá khaác.
Nhiïìu nïìn kinh tïë chuyïín àöíi cuäng coá thïí
àaåt àûúåc möåt quaá trònh chuyïín àöíi nhanh.
9. Vñ duå, Cadbury (1992) vaâ baáo caáo
cuãa Hamel (Anh, 1998), baãn baáo caáo cuãa
thõ trûúâng chûáng khoaán Toronto (Canaàa,
1994). baãn baáo caáo cuãa Peters (Haâ Lan,
1997). Diïîn àaân quaãn lyá cöng ty (Nhêåt
Baãn, 1997). Tuyïn böë vïì quaãn lyá cöng ty
(Myä, 1997) vaâ nhûäng nöî lûåc úã möåt söë nûúác
khaác.
Caác cöng ty trong caãnh khöën cuâng 85
 Chûúngnùm
Tûâ khuãng hoaãng kinh tïë
túái khuãng hoaãng xaä höåi

Khun Bunjan, ngûúâi àûáng àêìu cöång àöìng ngûúâi sinh söëng taåi
caác khu nhaâ öí chuöåt úã Khon Kaen, phña àöng bùæc Thaái Lan, vaâ chöìng
chõ, anh Khun Wichai cho biïët: “Khi kinh tïë phaát triïín, thò chñnh
nhûäng ngûúâi giaâu múái coá lúåi... coân nhûäng ngûúâi ngheâo nhû chuáng töi
laåi chõu hêåu quaã cuãa cuöåc khuãng hoaãng. Thêåm chñ, khaã nùng àûúåc
chùm soác y tïë vaâ giaáo duåc, vöën haån chï ëcuãa chuáng töi, nay cuäng bùæt
àêìu mêët dêìn. Chuáng töi rêët lo ngaåi cho tûúng lai con chaáu mai sau.
Khun Wichai múái bõ mêët viïåc úã nhaâ maáy àõa phûúng, coân cöng viïåc
buön baán cuãa vúå anh úã chúå àõa phûúng cuäng sa suát nhiïìu. Chñnh vò
thïë maâ hoå phaãi cho hai àûáa con thöi hoåc vaâ àïí chuáng ài laâm kiïëm
söëng. Khun Bunjan àûa ra cêu hoãi: “Cöng bùçng laâ úã chöî naâo khi
haâng ngaây phaãi àïí caác con túái caác baäi raác kiïëm ùn àïí nuöi söëng gia
àònh?”. Nhûng Khun Wichai nghô rùçng anh ta vêîn coân may mùæn.
Mêëy gia àònh haâng xoám coân phaãi àïí con ài ùn xin vaâ möåt söë beá gaái thò
phaãi ài laâm gaái àiïëm. Vúái nhûäng àûáa con trai lúán hún thò buön baán
ma tuyá trúã thaânh möåt nguöìn thu nhêåp ngaây caâng hêëp dêîn. Trong
quaá trònh caånh tranh tòm kïë sinh nhai, thò nhûäng cùng thùèng vïì têm
lyá vaâ do thêët baåi vïì nghïì nghiïåp seä dêîn túái nhûäng cùng thùèng trong
gia àònh vaâ ngoaâi xaä höåi. Cùng thùèng naây dêîn túái nhûäng bêët öín nöåi
taåi tùng lïn vaâ vúái viïåc laâm ngaây caâng ñt ài, nhûäng ngûúâi haâng xoám
trûúác àêy vöën cuâng thuêån hoaâ húåp taác thò nay quay sang caånh tranh
vúái nhau. Tröåm cùæp, töåi phaåm vaâ baåo lûåc ngaây möåt tùng. Moåi ngûúâi
àïìu caãm thêëy khöng an toaân vaâ bêëp bïnh. “Sûå suy suåp nhû vêåy cuãa
cöång àöìng chuáng töi têët yïëu seä aãnh hûúãng xêëu túái öín àõnh chung”,
Khun Bunjan böí sung - Theo baâi phoãng vêën cuãa nhên viïn Ngên
haâng Thïë giúái.

86
 Cú cêëu kinh tïë vaâ xaä höåi cuãa caác
nûúác Àöng AÁ coá nhiïìu bêët öín vaâ nhûäng
tiïën böå xaä höåi chûa tûâng coá cuãa mêëy thêåp
kyã qua àang coá nguy cú bõ phaá huyã. ÚÃ
nhiïìu nûúác tyã lïå tùng trûúãng àang giaãm,
tûâ thu nhêåp àêìu ngûúâi bònh quên trûúác
kia àaåt trïn 5%/nùm xuöëng dûúái con söë
khöng trong nùm túái - dûå tñnh tyã lïå tùng
trûúãng naây giaãm àùåc biïåt maånh úã caác nûúác
Inàönïsia, Thaái Lan vaâ Haân Quöëc. Ngûúâi
ngheâo laâ àöëi tûúång chõu taác àöång cuãa cuöåc
khuãng hoaãng nùång nhêët do nhu cêìu àöëi
vúái lao àöång cuãa hoå giaãm, giaá nhu yïëu
phêím tùng. Dõch vuå xaä höåi bõ cùæt giaãm,
mêët muâa xaãy ra úã nhûäng nûúác bõ naån haån
haán hoaânh haânh. Àöåt biïën xêëu trong kinh
tïë vô mö vaâ trong lônh vûåc nöng nghiïåp àaä
laâm lay chuyïín maånh cú chïë quaãn lyá vöën
yïëu úát cuãa caác nûúác naây, àùåc biïåt laâ úã
Inàönïsia, vaâ àiïìu naây coá thïí trúã nïn hïët
sûác nguy hiïím nïëu mûác tiïu thuå giaãm
maånh. Nhûäng khoá khùn vïì kinh tïë lan
röång àang laâm àaão löån cú cêëu xaä höåi möîi
nûúác: baåo loaån cûúáp lûúng thûåc cuâng vúái
sûå cùng thùèng vïì sùæc töåc xaãy úã Inàönïsia,
nöng dên àûáng lïn phaãn khaáng chñnh
quyïìn úã Thaái Lan, coân úã Haân Quöëc, ngûúâi
lao àöång àang lïn tiïëng baây toã sûå bêët àöìng
cuãa mònh. Àûáng trïn goác àöå chñnh trõ,
nhûäng dêëu hiïåu vïì cùng thùèng trong hïå
thöëng xaä höåi cuäng gêy nhiïìu möëi lo ngaåi.
Hún thïë nûäa, nhûäng cùng thùèng tùng dêìn
xaãy ra trong gia àònh vaâ ngoaâi xaä höåi àïìu
gêy ra nhûäng thiïåt haåi lúán cho ngûúâi dên,
àùåc biïåt laâ phuå nûä vaâ treã em. Treã em bõ
cho thöi hoåc vaâ phaãi ài laâm kiïëm söëng;
trong möîi gia àònh thûác ùn àûúåc sûã duång
hïët sûác tiïët kiïåm, vaâ phuå nûä vaâ nhûäng beá
gaái trong gia àònh thûúâng laâ nhûäng ngûúâi
àêìu tiïn phaãi hy sinh khêíu phêìn cuãa
mònh; naån baåo lûåc, naån maåi dêm vaâ söë
lûúång treã em lang thang ngoaâi àûúâng phöë
ngaây möåt gia tùng. Àêy chñnh laâ cuöåc
khuãng hoaãng con ngûúâi.
Viïåc ban haânh caác chñnh saách àiïìu
chónh phuâ húåp vïì mùåt phên phöëi nhùçm
phuåc höìi sûå öín àõnh vaâ tùng trûúãng kinh
tïë vô mö nhanh choáng laâ caách thûác duy
nhêët àïí bûúác àêìu chùån àûáng sûå suy giaãm
thu nhêåp cuãa ngûúâi ngheâo trong giai àoaån
Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi
hiïån nay. Trong khi àoá, caác biïån phaáp cuãa
chñnh phuã trûúác mùæt coá thïí haån chïë sûå suy
giaãm phuác lúåi cuãa ngûúâi ngheâo vaâ goáp
phêìn baão vïå caác khoaãn àêìu tû vaâo nguöìn
nhên lûåc. Àiïìu quan troång laâ phaãi àaãm
baão àûúåc rùçng thõ trûúâng lûúng thûåc hoaåt
àöång, phaãi tùng sûác mua cuãa caác höå gia
àònh ngheâo, haån chïë aãnh hûúãng xêëu cuãa
viïåc tùng giaá vaâ duy trò khaã nùng àûúåc
chùm soác sûác khoeã vaâ giaáo duåc àöëi vúái
ngûúâi ngheâo. Tùng cûúâng phaát triïín caác
töí chûác cöng cöång vaâ tû nhên àaãm traách
viïåc cung ûáng caác dõch vuå àoá laâ hïët sûác
cêìn thiïët trong thúâi gian trûúác mùæt cuäng
nhû lêu daâi.
Caác nûúác Àöng AÁ àaä phaãi àöëi mùåt
vúái nhûäng thaách thûác vïì mùåt xaä höåi rêët
lúán trûúác khi cuöåc khuãng hoaãng naây diïîn
ra. ÚÃ hêìu hïët caác nûúác Àöng AÁ, caác chñnh
saách xaä höåi phaát triïín trong böëi caãnh chñnh
trõ öín àõnh, viïåc laâm àêìy àuã, tiïìn tiïët kiïåm
dên cû úã mûác cao vaâ caác möëi quan hïå cöång
àöìng chùåt cheä khiïën caác chñnh phuã hêìu
nhû khöng coá lyá do gò phaãi lêåp kïë hoaåch
phoâ n g ngûâ a nhûä n g ruã i ro suy thoaá i .
Nhûng kïí caã trong thúâi kyâ kinh tïë phaát
triïín, caác chñnh saách xaä höåi vêîn phaãi àöëi
phoá vúái ba vêën àïì bûác xuác: möåt söë nhoám
ngûúâi vêîn bõ ngheâo àoái dai dùèng vaâ sûå mêët
cöng bùçng ngaây caâng lúán, chñnh saách thõ
trûúâng lao àöång vaâ caác möëi quan hïå ngaânh
nghïì löîi thúâi, vaâ nhu cêìu ngaây caâng tùng
àöëi vúái möåt cú chïë chñnh thûác nhùçm baão
àaãm an toaân cho caác höå gia àònh. Sûå tùng
trûúãng che lêëp nhûäng vêën àïì trïn, nhûng
khi cuöåc khuãng hoaãng diïîn ra, tñnh chêët
bêët öín vïì mùåt xaä höåi trong khu vûåc àaä böåc
löå roä
Tùng trûúãng vaâ nhûäng yïëu töë dïî bõ töín
thûúng
Trong hai thêåp kyã qua, caác quöëc gia
Àöng AÁ àaä àaåt àûúåc nhûäng thaânh tûåu rêët
to lúán vïì phuác lúåi1. Tyã lïå tùng trûúãng cao
liïn tuåc àaä àem laåi nhûäng caãi thiïån àaáng
kïí vïì phuác lúåi xaä höåi, cú baãn laâ vò sûå phaát
triïín naây àaä mang laåi lúåi ñch cho têët caã
moåi ngûúâi. Viïåc cung cêëp cöng cöång caác
dõch vuå xaä höåi àaä lan röång vaâ sûác saãn xuêët
87
cuãHÖÅ
a Ptêì4.1
ng lúáp ngheâo cuäng nhû cú höåi viïåc
laâm cuãa hoå khöng ngûâng tùng lïn. Söë
ngûúâi ngheâo giaãm vaâ mûác àöå nghiïm troång
cuãa sûå ngheâo àoái cuäng giaãm ài. Tuöíi thoå
vaâ tyã lïå tûã vong sú sinh vaâ tònh traång giaáo
duåc àïìu àûúåc caãi thiïån. Nhûäng thaânh tûåu
naây coân gêy êën tûúång hún khi so saánh vúái
sûå phaát triïín xaä höåi úã caác khu vûåc khaác
hay caác nûúác phaát triïín khaác trong nhûäng
thêåp kyã cöng nghiïåp hoaá cuãa hoå.
Nhûäng biïån phaáp phaát triïín xaä höåi àêìy êën
tûúång
Tûâ nùm 1975 àïën 1995, tyã lïå ngheâo
àoái úã khu vûåc Àöng AÁ àaä giaãm 2/3 theo chó
söë tyã lïå àêìu ngûúâi cuãa khu vûåc nïëu sûã duång
ngûúäng àoái ngheâo cöë àõnh laâ 1usd/ngaây
(theo sûác mua ngang giaá cuãa nùm 1985).
Töëc àöå giaãm tyã lïå ngûúâi ngheâo naây nhanh
hún bêët kyâ khu vûåc àang phaát triïín naâo
khaác. Nùm 1975, theo tiïu chuêín naây, thò
cûá saáu trong söë mûúâi ngûúâi Àöng AÁ söëng
trong caãnh ngheâo àoái khöën cuâng; vaâo nùm
1995, tyã lïå naây àaä giaãm xuöëng coân hai trïn
mûúâi ngûúâi (xem baãng 5.1). Àiïìu àoá coá
nghôa laâ söë ngûúâi ngheâo trong khu vûåc àaä
giaãm hún möåt nûãa, tûâ 720 triïåu ngûúâi
xuöëng coân 345 triïåu. Hún nûäa, tyã lïå suy
giaãm naây laåi gia tùng sau nùm 1985. Söë
ngûúâi söëng trong ngheâo àoái giaãm khoaãng
27% trong nhûäng nùm 1975-1985, vaâ 34%
trong thúâi gian tûâ nùm 1985 àïën 1995.
Nhûäng thay àöíi vïì mûác àöå vaâ tyã lïå
ngheâo diïîn ra trong toaân khu vûåc. Nùm

BAÃNG 5.1
Tònh traång ngheâo úã Àöng AÁ, nhûäng thöëng kï toám tùæt: 1975-1995
Chó söë tñnh theo àêìu ngûúâi
Söë ngûúâi ngheâo (triïåu) (%) Khoaãng caách ngheâo (%)
Kinh tïë 1975 1985 1995 1975 1985 1995 1975 1985 1995
Àöng AÁa 716,8 524,2 345,7 57,6 37,3 21,2 n.a. 10,9 6,4
Àöng AÁ (trûâ Trung
Quöëc) 147,9 125,9 76,4 51,4 35,6 18,2 n.a. 11,1 4,6
Malaisia 2,1 1,7 0,9 17,4 10,8 4,3 5,4 2,5 <1,0
Thaái Lan 3,4 5,1 <0,5 8,1 10,0 <1,0 1,2 1,5 <1,0
Inàönïsia 87,2 52,8 21,9 64,3 32,2 11,4 23,7 8,5 1,7
Trung Quöëc 568,9 398,3 269,3 59,5b 37,9 22,2 n.a. 10,9 7,0
Philippin 15,4 17,7 17,6 35,7 32,4 25,5 10,6 9,2 6,5
Papua Niu Ghinï n.a. 0,5 1,0c n.a. 15,7 21,7c n.a. 3,7 5,6c
CHDCND Laâo n.a. 2,2 2,0 n.a. 61,1 41,4 n.a. 18,0 9,5
Viïåt Nam1 n.a. 44,3e 31,3 n.a. 74,0e 42,2 n.a. 28,0e 11,9
Möng Cöí n.a. 1,6 1,9 n.a. 85,0 81,4 n.a. 42,5 38,6

n.a: hiïån chûa coá söë liïåu.

Ghi chuá: têët caã nhûäng söë trong baãng naây (trûâ Cöång hoaâ dên chuã nhên dên Laâo) àïìu dûåa trïn ngûúäng àoái ngheâo trïn thïë giúái tñnh 1USD/
ngaây/ngûúâi theo giaá nùm 1985.
a. Bao göìm nhûäng nûúác trònh baây trong baãng.
b. Dûä liïåu liïn quan nùm 1978 vaâ chó aáp duång cho nöng thön Trung Quöëc (Ngên haâng Thïë giúái 1996d)
c. Dûä liïåu nùm 1996.
d. Dûä liïåu sùén coá theo tyã giaá höëi àoaái PPP vaâ nhûäng chïnh lïåch vïì giaá caã cuãa Cöång hoaâ dên chuã nhên dên Laâo trong baãng naây dûåa theo
ngûúäng àoái ngheâo quöëc gia trïn cú súã sûå tiïu thuå thûåc phêím àïí thu àûúåc mûác nùng lûúång 2.100 calo/ngûúâi/ngaây vaâ yïëu töë phi thûåc phêím
tûúng àûúng theo sûå chi tiïu cuãa caác höå gia àinh coá khaã nùng àaáp ûáng cho nhu cêìu cuãa hoå. Ngûúäng àoái ngheâo 1USD/ngaây àïìu dûåa trïn
mûác ngheâo trong nhûäng nûúác coá thu nhêåp thêëp maâ coá nïìn taãng tûúng quan vïì nhu cêìu tiïu thuå thûåc phêím vaâ phi thûåc phêím. Vò vêåy. söë
ngûúâi ngheâo cuãa Laâo khöng coá khaã nùng so saánh chñnh xaác vúái söë lûúång cuãa caác nûúác khaác.
e. Caác con söë naây cho riïng nùm 1984. “Phuác lúåi cho caác höå gia àònh trong thúâi kyâ quaá àöå cuãa Viïåt Nam” trong Cöng cuöåc caãi caách kinh
tïë vaâ xoaá àoái giaãm ngheâo do D.Dollar, J.Linack, vaâ P.Glewwe biïn têåp, trong baãn nghiïn cûáu cuãa Ngên haâng Thïë giúái vïì caác thaânh phêìn
kinh tïë vaâ khu vûåc nùm 1998.
Nguöìn: Pheáp mêìu nhiïåm cuãa moåi ngûúâi? Ngên haâng Thïë giúái, 1997.

1. Àêy laâ söë liïåu theo caách tñnh cuãa Ngên haâng Thïë giúái (B.T).

88 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi

 BAÃNG 5.2
Caác chó söë xaä höåi úã Àöng AÁ: 1985-1995
Tyã lïå tûã vong cuãa treã Tyã lïå nhêåp hoåc
sú sinh (trïn 1000 treã Tyã lïå nhêåp hoåc tiïíu trung hoåc thuêìn
Tuöíi thoå sinh ra) hoåc thuêìn (%) (%)
Nûúác 1970 1995 1970 1995 1970 1995 1970 1995
Àöng AÁ 59,4 68,8 76 34 na na na na
Àaâi Loan (Trung Quöëc) 69 74,8 69 6 na >99 75 87,4
Haân Quöëc 60,6 72 46 10 >99 >99 45,4 93,4
Malaisia 61,6 71,8 45 12 84,1 88,7 25,5 55,9
Thaái Lan 58,4 69 73 35 7836 88,2 18,2 34,9
Inàönïsia 47,9 63,7 118 51 75,6 >99 13 55
Trung Quöëc 61,7 69,4 69 34 75,9 >99 34,7 50,7
Philippin 57,2 66,5 71 39 >99 >99 40,4 75,5
Papua Niu Ghinï 46,7 58,5 112 68 30,8 70 3,7 13,3
CHDCND Laâo 40,4 52,8 146 104 na 60,0b na 15,0b,c
Viïåt Nam 49,36 67,5 111 42 na 91,0d na 45,0c,d
Möng Cöí 52,7 66,4 102 55 na na na na

na: Hiïån chûa coá

Ghi chuá a: Nguöìn: ROC, caác nùm.
b: 1993. Nguöìn: Ngên haâng Thïë giúái. 1995a.
c: Trung hoåc cú súã.
d: Nguöìn: Ngên haâng Thïë giúái. 1996.
Nguöìn: Ahuja vaâ Filmer 1996, vïì tyã lïå nhêåp hoåc thuêìn; Dûä liïåu Ngên haâng Thïë giúái vïì tuöíi thoå vaâ tûã vong cuãa treã sú sinh.

1975, 92% dên ngheâo trong khu vûåc söëng
taåi Trung Quöëc vaâ lnàönïxia, chuã yïëu laâ
vò àêy laâ hai nûúác àöng dên nhêët. Tuy
nhiïn, kïí tûâ àoá caã hai nûúác naây àïìu giaãm
àûúåc àaáng kïí söë ngûúâi ngheâo: giaãm 82% úã
Inàönïsia vaâ 68% úã Trung Quöëc. Theo con
söë tuyïåt àöëi thò söë ngûúâi ngheâo chiïëm
khoaãng hún nûãa söë dên Trung Quöëc vaâ
khoaãng 3/4 söë dên Inàönïsia. Vò thïë, nùm
1995, tyã lïå dên ngheâo cuãa hai nûúác naây
cöång laåi àaä giaãm xuöëng coân bùçng 84% söë
ngûúâi ngheâo trong khu vûåc. Mùåc duâ kyã luåc
cuãa Inàönïsia laâ tûúng àöëi cao - vúái tyã lïå
söë ngûúâi ngheâo giaãm tûâ 64% nùm 1975
xuöëng 11% nùm 1995 - nhûng Thaái Lan
laåi laâ nûúác coá tyã lïå ngûúâi ngheâo giaãm nhiïìu
nhêët trong thúâi gian tûâ nùm 1975 àïën
1995, tûâ 8% xuöëng coân dûúái 1%.
Tûâ nùm 1973 àïën nùm 1990, khu
vûåc naây àaåt àûúåc tuöíi thoå cao vaâ giaãm tyã
lïå tûã vong treã sú sinh (xem baãng 5.2).
Tûúng tûå nhû vêåy, viïåc phöí cêåp giaáo duåc
àûúåc múã röång, Trung Quöëc vaâ Inàönïsia
thöng baá o àaä cuâ n g vúá i Haâ n Quöë c vaâ
Philippin hoaân thaânh viïåc phöí cêåp tiïíu
hoåc. Taåi böën nûúác trïn, kïí caã Malaisia, tyã
lïå nhêåp hoåc trung hoåc cú súã cuäng vûúåt quaá
50% söë treã em úã trong àöå tuöíi.
Coá nùm nhên töë chñnh goáp phêìn vaâo
sûå tiïën böå xaä höåi trong khu vûåc vaâ sûå phaát
triïín töíng thïí2 . Möåt söë nhên töë coá thïí chõu
aãnh hûúãng cuãa cuöåc khuãng hoaãng naây.
ˆ Sûå phaát triïín nöng thön trïn cú súã höå
gia àònh nhoã. ÚÃ hêìu hïët caác nûúác Àöng
AÁ, viïåc canh taác cuãa caác höå gia àònh úã
quy mö nhoã àaä chiïëm lônh phêìn lúán sûác
saãn xuêët nöng nghiïåp, vaâ caác chñnh
saách cuãa chñnh phuã àaä goáp phêìn vaâo
quaá trònh phaát triïín cên àöëi bùçng caác
biïån phaáp höî trúå phaát triïín sûác saãn xuêët
trïn caác khu vûåc canh taác cuãa höå gia
àònh thöng qua àêìu tû vaâo haå têìng cú
súã (àùåc biïåt laâ thuyã lúåi vaâ àûúâng saá),
chñnh saách giaá caã phuâ húåp vaâ caác chñnh
saách thõ trûúâng khaác vaâ caác cöng nghïå
múái.
ˆ Sûå gia tùng nhanh choáng cuãa nhu cêìu
vïì lao àöång phi nöng nghiïåp. Trong
toaân böå caác nïìn kinh tïë lúán trong khu

Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi 89
 vûåc, trûâ Philippin, mêëy thêåp kyã vûâa
qua àaä chûáng kiïën möåt sûå chuyïín àöíi
to lúán vïì lao àöång - tûâ nöng nghiïåp
chuyïín sang caác cöng viïåc khaác coá sûác
saãn xuêët lúán hún nhû nhûäng hoaåt àöång
phi nöng nghiïåp úã nöng thön, cöng
nghiïåp àö thõ vaâ dõch vuå. Sûå chuyïín
àöíi naây laâ kïët quaã taác àöång cuãa nhiïìu
yïëu töë: thu nhêåp nöng nghiïåp gia tùng,
lûúång cêìu tùng maånh àöëi vúái lao àöång
phi nöng nghiïåp úã nöng thön, sûå hoaâ
nhêåp kinh tïë trong nöåi taåi caác quöëc gia
tùng lïn, àêìu tû töíng thïí ài vaâo chiïìu
sêu vaâ lao àöå n g cöng nghiïå p tùng
maånh. Taåi Malaisia, tyã lïå ngûúâi laâm
cöng ùn lûúng trong ngaâ n h cöng
nghiïåp vaâ dõch vuå tùng tûâ 30% nùm
1960 lïn trïn 60% trong nhûäng nùm
19903. Tûâ àêìu nhûäng nùm 1980, cöng
viïåc úã nöng thön röìi àïën cöng nghiïåp
àö thõ vaâ dõch vuå tùng lïn àaáng kïí úã
Trung Quöëc. Nhûäng thay àöíi naây diïîn
.ra cuâng vúái sûå tùng maånh cuãa mûác
lûúng thûåc tïë vaâ sûå gia tùng thu nhêåp
cuãa nhûäng ngûúâi lao àöång tûå do.
ˆ Nhaâ nûúác cung cêëp röång raäi giaáo duåc
cú súã vaâ dõch vuå y tïë. Sûå gia tùng nhanh
choáng cuãa viïåc nhaâ nûúác cung cêëp giaáo
duåc laâ yïëu töë chñnh trong chiïën lûúåc vïì
nguöìn nhên lûåc cuãa khu vûåc. Giaáo duåc
tiïíu hoåc tùng nhanh, tiïëp theo laâ sûå gia
tùng cuãa giaáo duåc trung hoåc vaâ giaáo duåc
àaåi hoåc. Nhûäng nöî lûåc naây àaä goáp phêìn
vaâo thaânh tûåu ban àêìu cuãa viïåc phöí
cêåp giaáo duåc cêëp tiïíu hoåc, àûúåc böí trúå
bùçng viïåc múã röång àaáng kïí dõch vuå y
tïë cú baãn, bao göìm caã caác chûúng trònh
phoâng bïånh chuã yïëu nhû tiïm chuãng
vaâ chûäa bïånh cú baãn.
ˆ Thõ trûúâng lao àöång linh hoaåt vaâ tñnh
àöëi àêìu thêëp cuãa thõ trûúâng lao àöång.
Thõ trûúâng lao àöång taåi khu vûåc Àöng
AÁ tûúng àöëi linh hoaåt, ñt cûáng nhùæc vïì
chñnh saách vaâ thïí chïë hún so vúái caác
thõ trûúâng chêu Êu hay Myä Latinh -
caác chñnh saách lûúng töëi thiïíu àûúåc haån
chïë, mûác lûúng aáp duång möåt caách linh
hoaåt, mûác lûúng vaâ mûác gia tùng saãn
xuêët gùæn liïìn vúái nhau. Kïët quaã laâ coá
90 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
BIÏÍñt àöë4.2
U ÀÖÌ i khaáng giûäa cöng nhên chñnh
thûác vaâ àûúåc ûu tiïn vúái cöng nhên
khöng chñnh thûác úã nöng thön.
ˆ Tay nghïì cuãa àöåi nguä lao àöång àûúåc
nêng cao vaâ viïåc àêìu tû vaâo giaáo duåc
àaä vûúåt so vúái yïu cêìu. Taåi Haân Quöëc,
viïåc múã röång giaáo duåc àaä dûå baáo trûúác
möåt caách hûäu hiïåu nhu cêìu àang thay
àöíi cuãa caác ngaânh cöng nghiïåp vaâ dõch
vuå hiïån àaåi. Nhûäng thanh niïn vúái
trònh àöå tiïíu hoåc laâ noâng cöët cuãa lûåc
lûúång lao àöång trong giai àoaån àêìu cuãa
quaá trònh cöng nghiïåp hoaá cêìn nhiïìu
lao àöång. Khi nùng suêët vaâ mûác lûúng
tùng - do lûúång vöën àêìu tû vaâ cöng nghïå
tiïn tiïën úã mûác àöå cao-nhu cêìu giaáo duåc
luác àêìu tûâ cêëp tiïíu hoåc seä chuyïín lïn
trung hoåc vaâ àaåi hoåc. Trong khi àoá,
cöng taác giaáo duåc phaát triïín nhanh
BIÏÍchoá
U ÀÖÌn4.4
g àuã khaã nùng àaáp ûáng lao àöång
coá tay nghïì cao vûúåt lïn trïn nhu cêìu
cuãa xaä höåi. Tûâ giûäa nhûäng nùm 1970
àïën cuöëi nhûäng nùm 1980, àiïìu naây
dêîn àïën viïåc suy giaãm vïì chïnh lïåch
mûác lûúng giûäa caác cöng nhên coá trònh
àöå tiïíu hoåc, trung hoåc cú súã vaâ cao
àùèng4. Trong khi nhûäng hoåc viïn treã
tuöíi sau khi töët nghiïåp dûå àõnh tham
gia vaâ cöëng hiïën cho lônh vûåc cöng
nghiïåp thò nhûäng cöng nhên nhiïìu tuöíi
hún àang tòm caách thoaát ra khoãi lônh
vûåc nöng nghiïåp vaâ chuyïín sang laâm
dõch vuå. Nùng suêët nöng nghiïåp tùng
nhanh vaâ thõ trûúâng lao àöång khöng
coá tay nghïì bõ thu heåp khiïën cho mûác
thu nhêåp giûäa nöng thön vaâ thaânh thõ
nhû nhau5.
Coá thïí seä dïî phoáng àaåi caác yïëu töë
höî trúå cho sûå phaát triïín xaä höåi vaâ kinh tïë.
Vñ duå, úã Thaái Lan, sûå bêët bònh àùèng tùng
cao àöåt ngöåt dûúâng nhû phêìn naâo liïn
quan àïën sûå phaát triïín chêåm cuãa hïå thöëng
giaáo duåc trung hoåc. Hïå thöëng giaáo duåc àaåi
hoåc nhoã beá úã Trung Quöëc coá thïí gêy ra
nhûä n g vêë n àïì trong tûúng lai. Taå i
Inàönïsia vaâ Philippin, coá möåt söë lo ngaåi
vïì chêët lûúång giaáo duåc. Möåt söë nûúác Àöng
AÁ àaä thûåc hiïån rêët töët cöng taác nêng cao
sûác khoeã cho nhên dên, nhûng bïn caånh
àoá, tyã lïå tûã vong treã sú sinh cao vêîn coân úã
Inàönïsia, Haâ n Quöë c , vaâ Philippin 6.
Trong möåt söë trûúâng húåp, chñnh saách thõ
trûúâng lao àöång quaá haån chïë, àùåc biïåt laâ
taåi Haân Quöëc vaâ Trung Quöëc, núi maâ lao
àöång trong nûúác àûúåc baão vïå chùåt cheä vaâ
nhaâ nûúác can thiïåp nhiïìu trong viïåc tuyïín
duång lao àöång. Möåt söë nûúác cöë gùæng àaãm
baão an toaân cho ngûúâi lao àöång - úã Haân
Quöëc, giöëng nhû Nhêåt Baãn, vúái phong caách
chêu Êu, phuác lúåi nhaâ nûúác traã theo mûác
àoáng goáp; Trung Quöëc trúå cêëp suöët àúâi cho
ngûúâi lao àöång trong khu vûåc nhaâ nûúác
vaâ gia àònh hoå; Malaisia vaâ Singapo àang
aáp duång quyä dûå phoâng quy mö lúán do nhaâ
nûúác quaãn lyá.
Nhûäng thûã thaách trûúác khuãng hoaãng
vaâ nhûäng yïëu töë dïî bõ töín thûúng àang
naãy sinh
Thêåm chñ kïí caã trûúác khi cuöåc
khuãng hoaãng àûúåc nhen nhoám, caác chñnh
saách xaä höåi vêîn phaãi àöëi phoá vúái ba vêën
àïì bûác xuác: sûå ngheâo àoái keáo daâi vaâ sûå bêët
bònh àùèng àang gia tùng; vêën àïì vïì quyïìn
lao àöång; vaâ nhu cêìu ngaây caâng tùng àöëi
vúái möåt cú chïë chñnh thûác àïí xoaá boã sûå “bêëp
bïnh” cuãa caác höå gia àònh. Cuöåc khuãng
hoaãng àaä laâm mêët ài nhûäng àiïìu kiïån höî
trúå cho möîi vêën àïì trïn.
Sûå ngheâo àoái dai dùèng vaâ tònh traång dïî bõ
töín thûúng
Mùåc duâ àaä coá nhûäng thaânh tûåu to
lúán, sûå ngheâo àoái dai dùèng vêîn coân phöí
biïën úã Àöng AÁ. ÚÃ Àöng Dûúng vaâ Möng
Cöí, söë lûúång ngûúâi ngheâo vêîn coân cao,
phaãn aánh möåt sûå tùng trûúãng chêåm hún
vaâ sûå chuyïín àöíi nöåi taåi gêìn àêy. Taåi caác
nûúác coá mûác tùng trûúãng cao, tònh traång
dïî bõ töín thûúng cuäng coân khaá phöí biïën
trong àiïìu kiïån laâ rêët nhiïìu höå gia àònh
àang söëng úã mûác ngheâo khöí. Taåi Inàönïsia,
viïåc nêng ngûúäng ngheâo àoái lïn 25% laâm
tùng gêëp àöi tyã lïå ngheâo àoái tñnh theo àêìu
ngûúâi, tûâ 11 lïn 25% nùm 1996. Hún nûäa,
tònh traång ngheâo àoái kiïåt quïå àang keáo daâi
dai dùèng úã möåt söë vuâng hoùåc úã möåt söë nhoám
ngûúâi. Nhûäng ngûúâi ngheâo coá xu hûúáng
Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi
söëng úã nöng thön, trònh àöå giaáo duåc thêëp
hún vaâ caác höå gia àònh naây dûåa vaâo kinh
tïë nöng nghiïåp laâ chuã yïëu. Thïm nûäa, möåt
söë dên töåc thiïíu söë ngheâo quaá mûác vaâ con
gaái khöng àûúåc chia taâi saãn, àùåc biïåt laâ úã
nhûäng höå gia àònh ngheâo7.
Mûác giaãm tyã lïå ngheâo àoái khöng
BAÃNG 5.3
So saánh sûå mêët cên àöëi trïn phaåm vi quöëc tï
(caác hïå söë tûúng quan Gini trung bònh)ë
Nhûäng nùm Nhûäng nùm
Khu vûåc 1980 1990
Àöng Êu 25,0 25,0
Caác nûúác thu nhêåp cao 33,2 33,2
Nam AÁ 35,0 35,0
Àöng AÁ vaâ Thaái Bònh
Dûúng 38,7 38,7
Trung Àöng vaâ Bùæc Phi
Nam Sahara vaâ chêu Phi
40,5
43,7
40,5
43,7
Myä Latinh vaâ vuâng Caribï 49,8 49,8
Ghi chuá: Toaân böå vñ duå trïn bao göìm 108 nûúác, mùåc duâ hïå söë Gini
lêëy tûâ cuöåc khaão saát taåi caác höå gia àinh thoaã maän caác tiïu chuêín
vïì àõa lyá vaâ nguöìn thu nhêåp, nhûng àoá chó laâ nhûäng söë liïåu chûa
àûúåc àiïìu chónh caã vïì phên böí chi tiïu vaâ thu nhêåp. Tyã lïå hïå söë
thu nhêåp Gini thay àöíi tûâ vuâng naây sang vuâng khaác, nïn rêët khoá so
saánh. Söë trung bònh trong vuâng khöng thïí tñnh àûúåc vaâ nhûäng
thay àöíi trong voâng hai thêåp kyã qua coá thïí laâ nguyïn nhên cuãa
nhûäng biïån phaáp nhùçm tòm ra möåt khuön mêîu chung. Caác con söë
naây chó àûa ra caác trêåt tûå khaái quaát vïì mûác àöå quy mö.
Nguöìn: Deininger and Squire (1996).
àöìng nhêët giûäa caác nûúác vaâ naån ngheâo àoái
vêîn coân gay gùæt úã möåt söë vuâng. Vñ duå, nùm
1990, tyã lïå ngûúâi ngheâo úã Inàönïsia thay
àöíi tûâ 1,3% úã Jakarta túái 46% úã Têy Nusa
Tenggara. Taåi tónh Quaãng Têy, Trung
Quöëc, tyã lïå ngûúâi ngheâo nùm 1992 gêëp 20
lêìn so vúái tónh ven biïín àang phaát triïín
Quaãng Àöng. Taåi Thaái Lan, vuâng àöng bùæc
coá tyã lïå ngheâo àoái cao nhêët vaâ ngûúâi ngheâo
têåp trung cao nhêët. Thêåm chñ taåi Viïåt
Nam vaâ Laâo, núi maâ naån ngheâo àoái coân
rêët phöí biïën, vêîn coá sûå khaác biïåt cú baãn
giûäa caác vuâng. Taåi Viïåt Nam, tyã lïå ngûúâi
ngheâo thay àöíi tûâ 34% úã khu vûåc àöng
Nam böå lïn 77% úã vuâng bùæc Trung böå
Möåt söë vuâng ngheâo àoái liïåu coá phaãi
do úã àoá têåp trung nhiïìu höå gia àònh coá möåt
söë àùåc àiïím laâ nhûäng chó baáo cuãa ngheâo
àoái hay khöng? Hay noá chó àún thuêìn laâ
91
BAÃNG 5.4 bònh, viïå
BIÏÍU ÀÖÌ 4.6c phên phöëi thu nhêåp úã khu vûåc
Sûå bêët bònh àùèng taåi khu vûåc Àöng AÁ Àöng AÁ so vúái caác khu vûåc khaác hêìu nhû
Hïå söë Gini (%) vêîn khöng thay àöíi trong voâng 15 nùm
Nïìn kinh tïë Giai àoaån Biïën söë Nùm àêìu Nùm cuöëi qua xeát caã vïì thöng söë tûúng àöëi vaâ thöng
Höìng Cöng (TQ) 1971-91 I/H 40,9 45
Singapo 1973-89 I/H 41 39 söë tuyïåt àöëi. Möåt chó söë töíng kïët cuãa sûå
Àaâi Loan (TQ) 1985-95 I/P 29 31,7 mêët cên àöëi cho thêëy rùçng Àöng AÁ bònh
Haân Quöëc 1970-88 I/P 33,3 33,6
Malaisia 1973-95 I/P 50,1 48,5 àùèng hún so vúái Myä Latinh hay Nam Sa-
Thaái Lan 1975-92 E/P 36,4 46,2 hara chêu Phi, nhûng keám bònh àùèng hún
Inàönïsia 1970-95 E/P 34,9 34,2
Trung Quöëc 1985-95 I/P 29,9 38,8 so vúái caác nûúác xaä höåi chuã nghôa trûúác àêy
Philippin 1985-94 E/P 41 42,9 úã Àöng Êu, caác nûúác coá thu nhêåp cao, vaâ
Papua Niu Ghinï 1996 E/P 50,9
CHDCND Laâo 1993 E/P 30,4 khu vûåc Nam AÁ (xem baãng 5.3).
Viïåt Nam 1993 E/P 35,4
Möng Cöí 1995 E/P 33,2 Trong khu vûåc Àöng AÁ coá nhûäng
Ghi chuá: I/P laâ thu nhêåp tñnh theo àêìu ngûúâi, E/P laâ mûác chi tiïu thay àöíi àaáng kïí giûäa caác quöëc gia (xem
tñnh theo àêìu ngûúâi. I/H laâ mûác thu nhêåp tñnh theo höå gia àònh. baãng 5.4)9. sûå bêët bònh àùèng àaä böåc löå rêët
Nhûäng con söë trong baãng naây coá thïí khaác so vúái nhûng con söë roä raâ n g taå i Trung Quöë c , Höì n g Cöng
trong caác baáo caáo khaác cuãa Ngên haâng Thïë giúái dûåa trïn nhûäng (Trung Quöëc) vaâ Thaái Lan. Noá dûúâng nhû
söë liïåu àûúåc ghi nhêån theo tûâng àún võ. Àïí coá sûå nhêët quaán giûäa
cuäng àang nhñch dêìn lïn úã Philippin vaâo
caác nûúác. chuáng töi chó xin baáo caáo caác hïå söë Gini dûåa trïn söë liïåu
cuãa caác nhoám àiïìu tra, ngoaåi trûâ àöëi vúái Haân Quöëc, Singapo vaâ giûäa nhûäng nùm 1985 vaâ 1994 vaâ nhûäng
Höìng Cöng, Trung Quöëc, nhûäng nïìn kinh tïë àûúåc lêëy tûâ Deininger con söë gêìn àêy cuãa nùm 1997 cho thêëy
and Squire, 1996. rùçng coá möåt sûå gia tùng maånh hún nhiïìu10.
a. Thaái Lan laâ nûúác duy nhêët maâ ta coá thïí baáo caáo caác hïå söë Gini Chó duy nhêët Malaisia coá sûå giaãm nheå vïì
dûåa trïn caã viïåc phên phöëi chi tiïu vaâ thu nhêåp. Hïå söë Gini trïn cú
tònh traång bêët bònh àùèng naây mùåc duâ àiïìu
súã thu nhêåp tñnh theo àêìu ngûúâi (I/P) laâ 42.6% nùm 1975 vaâ laâ
54.6% nùm 1992. naây phaãn aánh nhûäng thaânh tûåu múái àêy,
b. Do diïån tñch cuãa Trung Quöëc cuäng nhû viïåc àaánh giaá khaã nùng chuáng phêìn naâo bõ àaão löån búãi sûå gia tùng
saãn xuêët nguä cöëc àïí àaáp ûáng nhu cêìu nöåi àõa, kiïím soaát sûå biïën àaáng kïí tònh traång bêët bònh àùèng trong
àöång cuãa giaá caã trïn thõ trûúâng, caác chuyïín giao bùçng hiïån vêåt, nhûäng nùm 1990. Trûâ Trung Quöëc, caã böën
cuâng vúái hïå söë Gini cuãa Trung Quöëc thêåm chñ coá thïí lúán hún so vúái
nûúác hiïån nay àïìu coá tyã lïå bêët bònh àùèng
hïå söë cuãa caác nûúác khaác (xem baáo caáo cuãa Ngên haâng Thïë giúái
nhûäng nùm 1970 àïí xem thaão luêån chi tiïët) cao hún hùèn so vúái tyã lïå trung bònh trong
Nguöìn: Deininger and Squire (1996), vaâ söë liïåu tñnh toaán cuãa khu vûåc.
Ngên haâng Thïë giúái.
Nghiïn cûáu vïì Trung Quöëc vaâ Thaái
Lan àûa ra hai caách giaãi thñch cho sûå bêët
taác àöång cuãa yïëu töë àõa lyá? Jalan vaâ bònh àùèng gia tùng. Thûá nhêët, lúåi ñch thu
Ravallion (nùm 1997) giaã àõnh rùçng aãnh àûúåc tûâ àêìu tû vaâo giaáo duåc àaåi hoåc tùng
hûúãng vïì àõa lyá úã Trung Quöëc vêîn coân rêët lïn dêîn àïën sûå caách biïåt giûäa cöng nhên
maånh ngay caã sau khi àaä kiïím soaát àùåc coá tay nghïì cao vaâ nhûäng cöng nhên chó
àiïím cuãa caác höå gia àònh: caác höå gia àònh coá trònh àöå giaáo duåc tiïíu hoåc hay giaáo duåc
vúái nhûäng àùåc àiïím giöëng nhau coá mûác trung hoåc cú súã. Thûá hai, sûå chïnh lïåch vïì
tiïu thuå khöng giöëng nhau maâ thêåm chñ khöng gian trong sûå thõnh vûúång cuãa caác
khaác hùèn nhau, mûác gia tùng naây laåi phuå quöëc gia àang gia tùng vò caác hoaåt àöång
thuöåc vaâo tûâng võ trñ àõa lyá khaác nhau8. chó àûúåc têåp trung taåi möåt söë vuâng. Cuöåc
Phaát hiïån naây giaã àõnh rùçng caác chñnh khuãng hoaãng hiïån nay coá thïí laâm tùng sûå
saách àïí tùng vöën taâi trúå theo võ trñ àõa lyá bêët bònh àùèng trong tiïëp cêån giaáo duåc vaâ
vaâ khu vûåc cöång àöìng laâ rêët cêìn thiïët àïí àöìng thúâi gêy aãnh hûúãng khaác nhau àïën
trúå giuáp cöng taác xoaá àoái giaãm ngheâo. caác khu vûåc trong vuâng, laâm tùng thïm
Sûå bêët bònh àùèng ngaây caâng tùng sûå khaác biïåt vïì àõa lyá vaâ vïì tay nghïì.

Khu vûåc Àöng AÁÁ àûúåc cöng nhêån laâ Sûå bêët bònh àùèng cao gêy aãnh hûúãng
àaä àaåt àûúåc “sûå tùng trûúãng bònh àùèèng”, tiïu cûåc àïën xaä höåi trïn ba khña caånh: caãn
nhûng thûåc tïë thò khaác hùèn. Tñnh trung trúã quaá trònh xoaá àoái giaãm ngheâo, kòm haäm

92 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi

HÖÅP 5.1
Chñnh saách kinh tïë múái cuãa Malaixia vaâ sûå bêët bònh
àùèng xaä höåi
Sûå bêët öín dên töåc àaä lïn túái àónh àiïím taåi Kuala Lumpua
vaâo thaáng Nùm 1969 sau khi àaãng àöëi lêåp do Hoa kiïìu chiïëm
àa söë giaânh àûúåc nhiïìu ghïë trong quöëc höåi maâ trûúác àêy thuöåc
vïì liïn minh cêìm quyïìn do Maälai kiïím soaát. Hêìu hïët ngûúâi dên
Maälai bõ bêìn cuâng hoáa àaä phaãn khaáng laåi bùçng baåo àöång vò nöîi
lo bõ mêët aãnh hûúãng chñnh trõ cuãa mònh. Àïí àöëi phoá vaâ trêën aáp
caác cuöåc baåo àöång naây, chñnh phuã àaä àïì ra Chñnh saách kinh tïë
múái (NEP), möåt sûå aán haânh àöång mang tñnh quyïët àõnh àûúåc
lêåp ra àïí àûa nhûäng ngûúâi Maälai ngheâo hoaâ nhêåp vaâo tiïën
trònh chung cuãa hïå thöëng kinh tïë quöëc gia.
Chñnh saách kinh tïë múái àaä àûa ra möåt loaåt caác quy àõnh cuãa
chñnh phuã, cöta, hoåc böíng vaâ caác ûu tiïn khaác nhùçm höî trúå cho
ngûúâi dên Maälai. Caác kïët quaã thu àûúåc rêët gêy êën tûúång: Cöí
phêìn cuãa ngûúâi dên Maälai trong taâi saãn quöëc gia tûâ 2,3% nùm
1970 tùng voåt Iïn 20,6% nùm 1995. Rêët nhiïìu thaânh tûåu cuãa
Chñnh saách kinh tïë múái laâ do sûå àoáng goáp cuãa lônh vûåc giaáo
duåc, khi söë lûúång baác sô, luêåt sû vaâ kyä sû ngûúâi Maälai tùng
maånh. Caác chñnh saách haânh àöång mang tñnh quyïët àõnh cuãa
Malaisia khöng phaãi laâ khöng gêy nhiïìu tranh caäi. Möåt söë ngûúâi
àaä nhêån xeát rùçng caác chñnh saách àoá khuyïën khñch sûå thiïn võ
vaâ khöng hiïåu quaã. Tuy vêåy, toaân böå chûúng trònh naây thûåc sûå
àaä thaânh cöng trong viïåc höî trúå viïåc àêìu tû úã mûác àöå cao, giaãm
ài nhûäng xung àöåt nöåi böå vaâ goáp phêìn vaâo sûå phaát triïín nhanh
choáng cuãa toaân dên Malaisia, àùåc biïåt laâ cuãa dên töåc. Bumiputra
trong hún hai thêåp kyã rûúäi qua.
Nguöìn: Murray Heibert. “Nhûäng baâi hoåc ruát ra úã Malasia”. Taåp
chñ Far Eastern Economic Review, ngaây 28 thaáng Nùm 1998.
tùng troång vaâ gêy thïm cùng thùèng trong
xaä höåi. Àöëi vúái möåt tyã lïå tùng trûúãng nhêët
àõnh, sûå mêët cên àöëi gia tùng coá xu hûúáng
laâm chêåm laåi quaá trònh xoaá àoái giaãm
ngheâo11. Sûå bêët bònh àùèng gia tùng ban
àêìu coá thïí laâm giaãm töëc àöå tùng trûúãng
kinh tïë vò thõ trûúâng tñn duång khöng hoaân
haão hay vò caác kïnh kinh tïë chñnh trõ khaác
nhau. Tònh traång cùng thùèng trong xaä höåi
coá thïí naãy sinh khi lúåi nhuêån tñch luyä trong
quaá trònh tùng trûúãng khöng àöìng àïìu
giûäa caác nhoám dïî xaác àõnh - vñ duå, möåt söë
vuâng, möåt söë dên töåc hay àöëi vúái ngûúâi lúán
vaâ treã em - duâ cho àoá khöng phaãi laâ nhûäng
yïëu töë chñnh trong sûå bêët bònh àùèng töíng
thïí. Nhêåt Baãn, Haân Quöëc vaâ Trung Quöëc
laâ nhûäng xaä höåi tûúng àöëi àöìng àïìu, coân
Inàönïsia vaâ Malaisia laåi coá nhûäng phên
chia rêët lúán theo ranh giúái giûäa caác dên
töåc, sûå phên chia naây àaä dêîn àïën nhûäng
xung àöåt lúán trûúác àêy, àoá laâ cuöåc xung
Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi
àöåt àêîm maáu nùm 1965 taåi Inàönïsia vaâ
naån baåo lûåc liïn tiïëp nhùçm vaâo Hoa kiïìu
úã Inàönïsia höìi àoá. Duâ sao, caã hai nûúác àaä
àaåt àûúåc sûå hiïíu biïët àêìy àuã vïì xaä höåi vaâ
sûå öín àõnh àïí khuyïën khñch caác nguöìn àêìu
tû lúán àaáng kïí laâ cuãa cöång àöìng ngûúâi Hoa.
Trong trûúâng húåp cuãa Malaisia, moåi hoaåt
àöång vò lúåi ñch cuãa ngûúâi dên thiïíu söë Maä
lai hay Bumiputra àïìu àûúåc quaãn lyá möåt
caách hûäu hiïåu nhêët (xem höåp 5.1). Viïåc
chêën chónh sûå bêët bònh àùèng laâ möåt thûã
thaách àöëi vúái caã caác nûúác giaâu vaâ nûúác
ngheâo, búãi vò hoå cöë gùæng taåo sûå cên bùçng
giûäa nhûäng khuyïën khñch vêåt chêët vúái
nhûäng nöî lûåc vûúåt bêåc cuãa caác caá nhên
vúái caác mûác àöå coá thïí chêëp nhêån àûúåc cuãa
tònh traång bêët bònh àùèng nhùçm mang laåi
tùng trûúãng vaâ giaãm tyã lïå àoái ngheâo.
Caác möëi quan hïå cuãa ngûúâi lao àöång
Hêìu hïët caác nûúác trong khu vûåc tòm
caách duy trò caác thõ trûúâng lao àöång tûúng
àöëi tûå do trong giai àoaån àêìu cuãa quaá trònh
phaát triïín kinh tïë bùçng viïåc cöng nhêån
quyïìn cuãa ngûúâi lao àöång àûúåc thoãa thuêån
têåp thïí. Cho àïën têån nhûäng nùm cuöëi thêåp
kyã 1980, àiïìu kiïån lao àöång úã Haân Quöëc,
Malaisia, Philippin, Àaâi Loan, Trung
Quöëc vaâ Thaái Lan laâ do phña chuã àún
phûúng quyïët àõnh cho duâ coá hay khöng
coá sûå höî trúå cuãa chñnh phuã12. Tuy nhiïn,
trong nhûäng nùm cuöëi thêåp kyã 1980,
nhûäng sûå thay àöíi bùæt àêìu aãnh hûúãng àïën
caác nghiïåp àoaân vúái sûå chuyïín hûúáng vïì
phña caác chñnh phuã dên chuã hún, caác thõ
trûúâng lao àöång cùng thùèng hún vaâ nhûäng
quy trònh saãn xuêët phûác taåp hún àaä gêy
ra nhûäng aáp lûåc àöëi vúái caác möëi quan hïå
chuã - thúå hiïån taåi. Sûå thêët baåi trong hiïån
àaåi hoaá caác möëi quan hïå giûäa cöng nhên
vaâ ban laänh àaåo trong caác nûúác coá cú cêëu
chñnh trõ vaâ kinh tïë phûác taåp coá thïí trúã
nïn rêët töën keám nhû trûúâng húåp cuãa Haân
Quöëc vaâo cuöëi nhûäng nùm 1980. Nïëu
khöng coá hïå thöëng caác möëi quan hïå chuã
thúå cho pheáp cöng nhên àûa ra caác khiïëu
naåi cuãa hoå vaâ giaãi quyïët caác tranh chêëp,
thò àònh cöng vaâ caác hònh thûác khaác liïn
quan àïën cöng viïåc, àöi khi mang tñnh chêët
baåo lûåc, coá thïí trúã nïn phöí biïën. Möåt trong
93
BIÏÍU ÀÖÌ 5.1
Nguöìn: Liïn húåp quöëc (1995), Ngên haâng Thïë giúái (1994), (1995)
nhûäng thûã thaách maâ caác nïìn kinh tïë coá bïì
daây hoaåt àöång trong khu vûåc Àöng AÁ phaãi
àöëi mùåt laâ viïåc quaãn lyá caác möëi quan hïå
chuã thúå àïí baão vïå caác quyïìn lúåi chñnh àaáng
cuãa ngûúâi lao àöång, àöìng thúâi traánh daânh
cho hoå quaá nhiïìu quyïìn lúåi dêîn àïën tònh
traång khöng hiïåu quaã trong viïåc khai thaác
nguöìn lûåc.
Caác nguy cú àöëi vúái höå gia àònh
Àöëi vúái phêìn lúán caác höå gia àònh úã
Àöng AÁ hêìu nhû coá rêët ñt cú chïë chñnh thûác
nhùçm baão vïå hoå khoãi caác nguy cú thêët
nghiïåp, taân têåt, vaâ tuöíi giaâ. Thay vaâo àoá
hoå chuã yïëu phaãi dûåa hoaân toaân vaâo caác
khoaãn tiïìn tiïët kiïåm caá nhên vaâ caác möëi
quan hïå khöng chñnh thûác vúái gia àònh vaâ
cöång àöìng. Möåt söë ñt caác nûúác trong khu
vûåc àaä xêy dûång nhûäng kïë hoaåch chñnh
thûác nhùçm baão vïå lúåi ñch cho caác höå gia
àònh, tuy nhiïn, nhûäng höå naây chó chiïëm
tyã lïå nhoã trong dên söë (caác cöng nhên nhaâ
nûúác úã Trung Quöëc, caác doanh nghiïåp lúán
úã Haân Quöëc, caác thaânh viïn tham gia vaâo
caác quyä tiïët kiïåm cuãa nhaâ nûúác úã Malaisia
vaâ Singapo). Cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë
hiïån nay laâm roä sûå thiïëu vùæng cuãa caác cú
chïë chñnh thûác àïí baão trúå cho caác höå gia
àònh.
Àûáng trïn phûúng diïån cuãa khuãng
hoaãng, nhûäng nhu cêìu àoâi hoãi phaãi coá
nhûäng maång lûúái an toaân trúã nïn cêëp
thiïët, nhûng trong voâng 25 nùm túái, caác
nhu cêìu àoá seä trúã nïn bûác xuác hún vò úã caác
nûúác Àöng AÁ àang traãi qua möåt sûå chuyïín
àöíi dên söë nhanh choáng. Ngûúâi dên Àöng
AÁ àang giaâ ài, hoå àang chuyïín dêìn vaâo
caác thaânh phöë vaâ ngaây caâng coá xu hûúáng
chuyïín sang laâm viïåc trong caác lônh vûåc
chñnh thûác (xem biïíu àöì 5.1). Taåi Phaáp
phaãi mêët 140 nùm múái tùng àûúåc tyã lïå
ngûúâi thoå trïn 60 tuöíi lïn gêëp àöi - tûâ 9
lïn 18%. Ngûúåc laåi, taåi Haân Quöëc, tyã lïå söë
dên trïn 60 tuöíi trong dên söë seä tùng gêëp
àöi chó trong 30 nùm - tûâ nùm 1990 àïën
nùm 2020 - vaâ taåi Trung Quöëc, tyã lïå ngûúâi
trïn 60 tuöíi tùng tûâ 9 lïn 16% trong cuâng
möåt giai àoaån13. Nhûäng thay àöíi naây phaãn
aánh sûå chuyïín tiïëp nhanh choáng hún vïì
mùåt dên söë, vaâ taåi Trung Quöëc, chuáng biïíu

94 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi

thõ nhûäng aãnh hûúãng mang tñnh kïët húåp BIÏÍU ÀÖÌ 5.2
cuãa caác thaânh tûåu ban àêìu vïì tònh traång
y tïë úã nöng thön vaâ chñnh saách dên söë tñch
cûåc. Caã ba xu hûúáng àïìu seä laâm aãnh
hûúãng àïën caác cú chïë khöng chñnh thûác
dûåa trïn cú súã gia àònh nhùçm baão vïå caác
höå gia àònh vaâ seä laâm cho nhûäng yïu cêìu
àöëi vúái nhûäng kïë hoaåch höî trúå chñnh thûác
cuãa chñnh phuã tùng lïn.
Taác àöång xaä höåi cuãa cuöåc khuãng hoaãng
Sûå thu heåp vïì kinh tïë àang aãnh
hûúãng àïën cuöåc söëng cuãa haâng triïåu ngûúâi
vaâ laâm tùng tònh traång dïî bõ töín thûúng
vïì mùåt xaä höåi. Chùæc chùæn seä coá nhiïìu
khuynh hûúáng khaác nhau nhû: thu nhêåp
giaãm, tònh traång suy dinh dûúäng vaâ ngheâo
tuyïåt àöëi gia tùng, dõch vuå xaä höåi giaãm,
caác nguy cú gêy aãnh hûúãng àïën giaáo duåc
vaâ y tïë, aáp lûåc àöëi vúái phuå nûä tùng lïn, töåi
phaåm vaâ baåo lûåc gia tùng. Taåi Inàönïsia,
coá möåt sûå xaáo tröån cùn baãn vïì trêåt tûå xaä
höåi vò sûå cên bùçng xaä höåi ngaây caâng moãng
manh àaä phaãi chõu nhûäng sûác eáp khuãng
khiïëp búãi sûå khuãng hoaãng loâng tin vaâo nïìn
kinh tïë vaâ sûå suy giaãm thu nhêåp.
Caác aãnh hûúãng cuãa cuöåc khuãng
hoaãng rêët sêu sùæc taåi Inàönïsia vaâ nghiïm
troå n g taå i Thaá i Lan, Haâ n Quöë c , vaâ
Malaisia. Philippin chõu aãnh hûúãng ñt hún,
nhûng cuäng coá nhûäng dêëu hiïåu cho thêëy
àiïìu kiïån xaä höåi àang xêëu ài. Sau nùm
nùm giaãm liïn tiïëp, thaáng Chñn 1997, àaä
coá sûå gia tùng tyã lïå tûå cho laâ ngheâo14. Viïåc
buön baán, lûúång tiïìn àêìu tû vaâ caác möëi
quan hïå cuãa dên nhêåp cû giûäa caác nûúác
àang àêíy nhanh sûå lan truyïìn cuãa caác aãnh
hûúãng xaä höåi vaâ kinh tïë ra toaân vuâng. Nguöìn: Caác nhaâ chûác traách Haân Quöëc vaâ Philñppin.
Trong khi Trung Quöëc hêìu nhû vêîn coân úã
ngoaâi voâng aãnh hûúãng, nhu cêìu trong khu
vûåc giaãm vaâ àêìu tû nûúác ngoaâi vaâo trong nhêët laâ àaão Sölömöng, núi maâ GDP àûúåc
khu vûåc chêåm àang laâm tùng nhûäng khoá dûå àoaán laâ giaãm xuöëng khoaãng 10-12%,
khùn trong nûúác. Caác nûúác Àöng Dûúng do sûå sa suát cuãa thõ trûúâng göî xuêët khêíu
àang traãi qua tònh traång giaãm suát vïì mûác búãi giaá xuêët khêíu bõ giaãm xuöëng coân möåt
tùng trûúãng vaâ nhûäng khoá khùn vïì taâi nûãa.
chñnh do taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng AÃnh hûúãng àöëi vúái caác höå gia àònh
khu vûåc böåc löå chiïìu sêu vaâ cûúâng àöå cuãa
noá maånh hún rêët nhiïìu so vúái dûå àoaán trûúác Cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë àaä gêy
àêy. Caác quêìn àaão úã Thaái Bònh Dûúng böën aãnh hûúãng nghiïm troång àöëi vúái caác
cuäng bõ aãnh hûúãng; núi bõ aãnh hûúãng nùång höå gia àònh: cêìu lao àöång giaãm, giaá tùng

Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi 95
maånh, chi tiïu cöng cöång giaãm vaâ sûå suy
thoaái cuãa caác kïët cêëu xaä höåi. Thïm nûäa,
möåt söë nûúác vêîn àang chõu aãnh hûúãng
nùång nïì cuãa naån haån haán
Cêìu vïì lao àöång giaãm. Kinh tïë suy
thoaái, khuãng hoaãng úã caác cöng ty cöång vúái
sûå thùæt chùåt tñn duång (thiïëu vöën) àang gêy
ra tònh traång sa thaãi lao àöång, mûác lûúng
thûåc tïë giaãm, cêìu àöëi vúái thõ trûúâng lao
àöång múái giaãm, vaâ lúåi nhuêån cuãa khu vûåc
khöng chñnh thûác cuäng giaãm. Sûå taác àöång
túái möåt quöëc gia naâo àoá chuã yïëu thöng qua
tònh traång thêët nghiïåp gia tùng hay mûác
lûúng giaãm, àiïìu àoá phuå thuöåc vaâo cú cêëu
kinh tïë vaâ xaä höåi. Taåi Thaái Lan, tònh traång
thêët nghiïåp àaä tùng khoaãng 50% kïí tûâ khi
bùæt àêìu cuöåc khuãng hoaãng, lïn túái 1,5 triïåu
ngûúâi vaâo thúâi àiïím thaáng Hai 1998 vaâ
ngûúâi ta ûúác tñnh rùçng noá seä vûúåt quaá 6%
vaâo cuöëi nùm nay. Taåi Haân Quöëc, tònh
traång thêët nghiïåp chiïëm 7% vaâo thaáng
Saáu 1998 vaâ coá thïí aãnh hûúãng àïën khoaãng
2 triïåu ngûúâi trong nùm 1998, tyã lïå maâ
trong nùm 1997 noá chó töëi àa laâ 0,5 triïåu
ngûúâi (xem biïíu àöì 5.2). Taåi Philippin, coá
thïm möåt triïåu ngûúâi tham gia vaâo haâng
nguä nhûäng ngûúâi thêët nghiïåp tûâ thaáng Tû
1997 àïën thaáng Tû 1998, tùng tyã lïå ngûúâi
thêët nghiïåp lïn 13,3%. Taåi Inàönïsia, núi
maâ 4,5 triïåu ngûúâi (4,9% dên söë) àaä bõ thêët
nghiïåp nùm 1996, nhûäng ûúác tñnh chñnh
thûác àaä cho rùçng seä coá thïm khoaãng 10
triïåu ngûúâi nûäa thêët nghiïåp vaâo àêìu nùm
1999, mùåc duâ coá khaã nùng laâ nhiïìu ngûúâi
trong söë hoå seä chuyïín sang caác lônh vûåc
cöng viïåc khaác taåi caác khu àö thõ vúái mûác
lûúng thêëp hún vaâ caác lônh vûåc cöng viïåc
khöng chñnh thûác úã nöng thön.
Thûåc chêët àêy khöng hùèn laâ möåt cuá
söëc àö thõ, mùåc duâ caác con söë thêët nghiïåp úã
àö thõ rêët cao. Caác vuâng nöng thön cuäng
seä bõ aãnh hûúãng nùång nïì búãi sûå chuyïín
dõch lao àöång, caác möëi liïn kïët trong saãn
xuêët vaâ búãi möëi quan hïå bïn trong caác höå
gia àònh do baãn chêët böí sung nhau thaânh
möåt thïí thöëng nhêët cao cuãa caác nïìn kinh
tïë àö thõ vaâ nöng thön vaâ sûå suy giaãm vïì
cêìu cuãa caác vuâng àö thõ. Naån thiïëu viïåc
laâm gia tùng vaâ mûác lûúng giaãm coá thïí seä
96 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
lan röång, vaâ laâ nhûäng thöng söë coá giaá trõ
cho thêëy sûå suy giaãm phuác lúåi lúán hún so
vúái nhûäng con söë thêët nghiïåp. ÚÃ Haân Quöëc,
tònh traång thêët nghiïåp àang tùng maånh;
tuy nhiïn, coá sûå gia tùng vïì söë lûúång
nhûäng ngûúâi lao àöång nöng nghiïåp vaâ gia
àònh vaâ söë lûúång lûåc lûúång lao àöång boã viïåc,
àiïìu àoá cho thêëy con söë nhûäng ngûúâi àang
chúâ viïåc tùng lïn. Söë liïåu cuãa vuâng têy
Java thuöåc Inàönïsia phaãn aánh sûå suy
giaãm vïì mûác lûúng thûåc tïë úã nöng thön
khoaãng 10% tûâ thaáng Taám àïën thaáng
Mûúâi hai 1997. Thöng tin thu àûúåc úã hai
nûúác Inàönïsia vaâ Thaái Lan cho thêëy caác
cöng nhên àang quay trúã laåi quï hûúng
hoå tûâ nhûäng trung têm àö thõ nhû Jakarta
vaâ Bangkok. Àöìng thúâi, cuäng coá möåt
khuynh hûúáng mang tñnh quöëc tïë: cöng
nhên nûúác ngoaâi nguå cû úã Malaisia, àùåc
biïåt laâ nhûäng ngûúâi àïën tûâ Inàönïsia, cuäng
àang mêët viïåc hoùåc àang phaãi chêëp nhêån
mûác lûúng thêëp hún. Philippin cuäng bõ
aãnh hûúãng do coá söë lûúång lúán cöng nhên
lao àöång úã nûúác ngoaâi. Cuöëi cuâng, coá bùçng
chûáng cho thêëy rùçng phuå nûä laâ muåc tiïu
HÖÅP 5.2
Trong giai àoaån khoá khùn thò phuå nûä laâ ngûúâi gaánh
chõu nhiïìu nhêët
Nhû úã hêìu hïët caác nûúác trïn thïë giúái, úã Àöng AÁ cuäng coá
khuynh hûúáng lêu àúâi àöëi xûã khöng cöng bùçng vúái phuå nûä:
nhòn chung phuå nûä keám quyïìn lûåc hún so vúái àaân öng trong gia
àònh trong cöng viïåc cuäng nhû trong chñnh trõ. Tuy nhiïn phuå
nûä cuäng àaä goáp phêìn vaâo nhûäng thaânh tûåu kinh tïë vaâ xaä höåi to
lúán trong nhûäng thêåp kyã tùng trûúãng vûâa qua, hún nûäa, sûå
chïnh lïåch àaä tûúng àöëi giaãm, vñ duå nhû trong thõ trûúâng lao
àöång (xem Agrawal and Walton). Nhûng phuå nûä vaâ con gaái hoå
coá thïí bõ aãnh hûúãng möåt caách khöng cöng bùçng búãi cuöåc
khuãng hoaãng taâi chñnh. Àêìu tiïn laâ ngûúâi phuå nûä mêët viïåc vaâ röìi
hoå àaânh cho con gaái nghó hoåc súám hún con trai. Nhûäng gia
àònh àùåc biïåt khoá khùn coá thïí baán con gaái hoå cho caác nhaâ
chûáa. Ngay caã trûúác cuöåc khuãng hoaãng naây, söë treã em gaái úã
Inàönïsia phaãi nghó hoåc trûúác khi lïn lúáp 4 nhiïìu gêëp 6 lêìn so
vúái con trai. Möåt khi con gaái àaä ra khoãi trûúâng hoåc thò hiïëm khi
hoå coá cú höåi quay trúã laåi.
Caác töí chûác xaä höåi cuäng chó ra sûå gia tùng cuãa baåo lûåc
trong gia àònh vaâ naån gaái maåi dêm. Mùåc duâ sûå bêët bònh àùèng
nam-nûä khöng phaãi laâ möåt vêën àïì múái meã trong khu vûåc, nhûng
tònh hònh cuãa cuöåc khuãng hoaãng àaä laâm cho nhûäng khoá khùn
maâ ngûúâi phuå nûä vaâ con gaái nhaâ ngheâo Àöng AÁ àang phaãi àöëi
mùåt trúã nïn töìi tïå hún.
Nguöìn: Nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.
bõ sa thaãi vúái mûác àöå khöng cên xûáng (xem
höåp 5.2).
Giaá caã tùng voåt. Giaá caã, àùåc biïåt laâ
giaá cuãa nhûäng loaåi haâng thiïët yïëu nhû
thûåc phêím vaâ thuöëc men, àaä tùng ghï gúám
do sûå mêët giaá cuãa tyã giaá höëi àoaái. Taåi
Inàönïsia, núi maâ tyã giaá höëi àoaái giaãm
xuöëng 80% kïí tûâ thaáng Baãy 1997, giaá cuãa
thuöëc khaáng sinh tùng gêëp àöi tûâ thaáng
Mûúâi 1997 àïën thaáng Ba 1998 vaâ chó söë
giaá haâng tiïu duâng (CPI) cuãa lûúng thûåc
tùng hún 50% tûâ thaáng Saáu 1997 àïën
thaáng Ba 1998, so vúái chó söë chung cuãa
giaá haâng tiïu duâng tùng úã mûác 38%. Trong
toaân khu vûåc, giaá caác loaåi thuöëc tùng rêët
nhanh, maånh nhêët laâ úã Inàönïsia, núi maâ
àaä coá nhûäng baáo caáo vïì caác höå gia àònh trò
hoaän trong viïåc tiïm phoâng hay viïåc sûã
duång caác loaåi thuöëc khaác. Chi phñ thuöëc
men cao cuäng laâm cho caác bïånh nhên
nhiïîm HIV/AIDS trong khu vûåc lêm vaâo
tònh traång àùåc biïåt dïî bõ töín thûúng. Rêët
khoá maâ àoaán trûúác àûúåc aãnh hûúãng lêu
daâi cuãa nhûäng thay àöíi vïì giaá caã naây vò úã
hêìu hïët caác quöëc gia, tyã giaá höëi àoaái dûúâng
nhû àaä ài quaá xa so vúái mûác cên bùçng, vaâ
rêët khoá khùn biïët àûúåc rùçng mûác laåm phaát
seä laâ bao nhiïu hay seä thuåt luâi bao nhiïu
do cêìu àöëi vúái taâi saãn taåi àõa phûúng tùng
lïn möåt khi lêëy laåi àûúåc loâng tin. Nhûng
roä raâng laâ seä coá nhûäng aãnh hûúãng vïì giaá
caã trong ngùæn haån. Nhûäng aãnh hûúãng naây
seä laâm giaãm lúåi nhuêån cuãa khu vûåc khöng
chñnh thûác, khu vûåc maâ nhòn chung àang
phaãi àöëi mùåt vúái cêìu yïëu keám trïn thõ
trûúâng trong nûúác.
Thùæt chùåt chi tiïu cöng cöång. Chi
tiïu cöng cöång àang bõ haån chïë do doanh
thu giaãm, do nhûäng aãnh hûúãng cuãa tyã giaá
höëi àoaái àöëi vúái nhûäng höëi phiïëu vaâ nhu
cêìu cung cêëp taâi chñnh àïí trang traãi nhûäng
khoaãn núå ngaây caâng tùng cuãa chñnh phuã
trong khu vûåc taâi chñnh vaâ viïåc cú cêëu laåi
caác doanh nghiïåp. Ngên saách bûúác àêìu bõ
cùæt giaãm úã têët caã caác quöëc gia bõ aãnh hûúãng
cuãa cuöåc khuãng hoaãng nhû laâ möåt phêìn
cuãa quaá trònh àiïìu chónh kinh tïë vô mö.
Trong khi caác muåc tiïu taâi chñnh àaä àûúåc
àiïìu chónh úã möåt söë quöëc gia thò caác dõch
Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi
vuå cöng cöång vêîn bõ cùæt giaãm, taåo ra nhûäng
aãnh hûúãng trûúác mùæt vaâ caã nhûäng aãnh
hûúãng lêu daâi túái caác höå gia àònh. Nhûäng
aãnh hûúãng tiïìm taâng khöng thïí naâo àaão
ngûúåc cuãa viïåc cùæt giaãm àêìu tû vaâo nguöìn
nhên lûåc laâ möëi quan têm àùåc biïåt. Caác
biïån phaáp thùæt chùåt ngên saách cuäng coá
nghôa laâ viïåc taâi trúå cho caác höå ngheâo bõ
cùæt giaãm úã möåt söë khu vûåc cuå thïí maâ coá lúåi
cho caác höå tûúng àöëi ngheâo (vñ duå nhû viïåc
àêìu tû vaâo cêy tröìng theo muâa vuå cuãa möåt
söë höå gia àònh nhoã).
Sûå xoái moân cuãa cú cêëu xaä höåi. Caác
cùng thùèng vïì kinh tïë dêîn àïën caác vêën àïì
xaä höåi vaâ chñnh trõ. Sûå phaát triïín nhanh
choáng, nguyïn nhên cuãa sûå gia tùng thu
nhêåp úã hêìu hïët caác höå gia àònh trong khu
vûåc Àöng AÁ trong vaâi thêåp kyã qua, cuäng
dêîn àïën sûå thay àöíi xaä höåi nhanh choáng,
quaá trònh àö thõ hoaá, vêën àïì nhêåp cû vaâ
múã röång hïå thöëng giaáo duåc. Viïåc àöåt ngöåt
ngûâng laåi cuãa sûå tùng trûúãng nhanh choáng
naây theo dûå àoaán seä gêy xaáo tröån sûå cên
bùçng xaä höåi. Sûå bêët an xaä höåi úã Inàönïsia
àaä chó ra möåt caách sinh àöång rùçng sûå cên
bùçng naây moãng manh nhû thïë naâo vaâ caác
nûúác chõu sûác eáp vïì mùåt xaä höåi coá thïí bõ
àêíy vaâo sûå thay àöíi àöåt ngöåt nhanh nhû
thïë naâo möåt khi xaä höåi dên sûå bùæt àêìu àùåt
cêu hoãi nghi ngúâ tñnh húåp phaáp chñnh trõ
cuãa trung ûúng, khaã nùng cuãa àöåi nguä
laänh àaåo trong viïåc mang laåi sûå caãi thiïån
hïn tuåc cho quyä phuác lúåi kinh tïë. Trïn möåt
phûúng diïån ñt nghiïm troång hún, nhûng
cuäng rêët quan troång, caác sûác eáp xaä höåi àang
tùng lïn úã caã möîi höå gia àònh vaâ caác cöång
àöìng cuãa toaân böå nhûäng nûúác àang khuãng
hoaãng. Caác cuöåc thaão luêån nhoám troång
têm cho rùçng caác höå gia àònh coá thu nhêåp
giaãm àang gùåp phaãi vêën àïì laâ nhûäng ngûúâi
meå phaãi laâm viïåc nhiïìu hún vaâ con caái buöåc
phaãi nghó hoåc àïí ài laâm15. Cùng thùèng kinh
tïë tûâ cuöåc khuãng hoaãng cuäng coá thïí dêîn
àïën sûå gia tùng cuãa baåo lûåc trong cöång
àöìng vaâ gia àònh vaâ nhûäng hoaåt àöång bêët
húåp phaáp nhû maåi dêm vaâ buön baán ma
tuyá.
Haå n haá n . Nhiïì u vuâ n g cuã a
Inàönïsia, Philippin vaâ Thaái Lan àang bõ
97
 HÖÅP 5.3
Con ngûúâi àang vêåt löån àïí vûúåt qua cuöåc khuãng hoaãng bùçng nhûäng caách sau
Tham gia vaâo thõ trûúâng lao àöång khöng chñnh thûác. Thu
nhêåp cuãa höå gia àònh giaãm úã têët caã caác quöëc gia àaä buöåc nhiïìu
gia àònh phaãi àûa thïm phuå nûä, treã em vaâ ngûúâi giaâ vaâo thõ
trûúâng lao àöång. Taåi Thaái Lan, theo baáo caáo cuãa caác NGO thò
söë treã em lao àöång, treã em maåi dêm vaâ treã em ùn xin àang gia
tùng. Trong khu nhaâ öí chuöåt úã Teparak. Khon Kaen phña àöng
bùæc Thaái Lan, nhiïìu chõ em phuå nûä phaãi rûát ruöåt cho con caái
cuãa mònh haâng ngaây àïën caác baäi raác àïí giuáp àúä gia àònh. Taåi
lnàönïxia àaä coá baáo caáo vïì viïåc treã em boã hoåc tham gia vaâo
caác chûúng trònh “padat karya” (caác cöng trònh lao àöång nùång).
Di cû. Taåi Thaái Lan, con söë thêët nghiïåp taåi àö thõ gia tùng
coá khaã nùng döìn eáp lao àöång trong lônh vûåc cöng nghiïåp quay
trúã vïì quï hûúng cuãa hoå: Möåt àaåi diïån úã Tambon, möåt laâng quï
nöng thön úã Sap Poo Pan phña àöng bùæc Thaái Lan, àaä ûúác
tñnh rùçng trong söë 260 dên laâng thò coá 40 ngûúâi trúã vïì laâng do
cuöåc khuãng hoaãng vaâ 70 ngûúâi vêîn coân àang laâm viïåc bïn
ngoaâi, chuã yïëu laâ úã Bangkok. Nhûäng cöng nhên quay trúã vïì seä
laâm tùng tñnh caånh tranh vïì cöng ùn viïåc laâm vaâ laâm cho thõ
trûúâng lao àöång nöng nghiïåp bõ thu heåp laåi. Taác àöång cuãa viïåc
di cû tûâ caác nûúác laáng giïìng rêët khoá xaác àõnh. Taåi möåt tónh phña
àöng bùæc Campuchia, toaân böå cöång àöìng úã àêy söëng nhúâ vaâo
nhûäng cöng viïåc úã Thaái Lan. Caác nhoám muåc tiïu àaä cho biïët
trong voâng ba thaáng vûâa qua, hêìu hïët nhûäng cöng nhên naây
aãnh hûúãng búãi caác trêån haån haán do hiïån
tûúång El Nino keáo daâi.
Trong khi caác aãnh hûúãng dûúâng
nhû ñt nghiïm troång hún so vúái nhûäng lo
súå ban àêìu thò úã möåt söë khu vûåc, cuá söëc
cuãa nöng nghiïåp vaâ cuãa kinh tïë vô mö kïët
húåp laâm cho viïåc àöëi àêìu vúái caác trêån haån
haán cuãa caác khu vûåc naây trúã nïn àùåc biïåt
khoá khùn. Sûå suy giaãm cuãa mûác tiïu thuå
coá thïí laâ möëi àe doaå àúâi söëng àùåc biïåt laâ úã
Inàönïsia, núi maâ caác kïnh phên phöëi vaâ
caác thõ trûúâng àang bõ thiïåt haåi vaâ kho dûå
trûä lûúng thûå c bõ thu nhoã laå i . Taå i
Philippin, sûå gia tùng maånh cuãa söë ngûúâi
thêët nghiïåp tûâ thaáng Tû 1997 àïën thaáng
Tû 1998 xuêët phaát tûâ sûå suy giaãm àöåt ngöåt
cuãa lûåc lûúång lao àöång nöng nghiïåp do
hiïån tûúång El Nino, àùåc biïåt laâ nhûäng lao
àöång gia àònh khöng àûúåc traã cöng vaâ
nhûäng nöng dên tûå do. Nhûäng höå gia àònh
chõu aãnh hûúãng nùång nïì cuãa naån haån haán
liïn tuåc trong vaâi nùm qua -nhû úã caác àaão
phña àöng cuãa Inàönïsia - àang úã trong
tònh traång hïët sûác bêëp bïnh vò dûúâng nhû
hoå àaä duâng caån nguöìn taâi saãn dûå trûä àïí
duy trò mûác tiïu duâng thöng thûúâng. Sûå
98 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
àang trúã vïì vò hoå àaä bõ thêët nghiïåp maâ rêët nhiïìu ngûúâi trong söë
hoå àang trong tònh traång núå nêìn
Cùæt giaãm chi tiïu cuãa höå gia àònh. Taåi khu nhaâ öí chuöåt,
ngûúâi ta thöng baáo rùçng hoå àaä giaãm tûâ ba bûäa ùn möåt ngaây
xuöëng coân hai, thêåm chñ chó coân möåt. ÚÃ Maluku vaâ Nam Sulawesi
cuãa lnàönïxia, hiïåu trûúãng trûúâng hoåc phaân naân rùçng phuå
huynh hoåc sinh khöng thïí àoáng hoåc phñ àuáng haån nhû quy
àõnh àûúåc. ÚÃ caã lnàönïxia vaâ Philippin, caác giaáo viïn thöng
baáo rùçng trûúác khi vaâo lúáp buöíi saáng, hoåc sinh àûúåc ùn ñt hún,
chuáng mua àöì ñt hún vaâ àiïìu àoá laâm cho hoåc sinh keám têåp
trung.
Caác hoaåt àöång bêët húåp phaáp. Taåi möåt söë khu öí chuöåt úã
Philippin vaâ Thaái La, ngûúâi ta àang thöng baáo vïì sûå gia tùng
cuãa töåi phaåm. Nhûäng ngûúâi dên trong khu nhaâ öí chuöåt úã
Bangkok noái vúái nhoám troång têm rùçng caác ‘thanh niïn thêët
nghiïåp àang quay sang baán ma tuyá àïí giuáp àúä gia àònh hoå. Vaâ
taåi Campucia cuäng coá thöng baáo vïì sûå gia tùng cuãa viïåc buön
baán phuå nûä vaâ treã em.
Nguöìn: Robb. Caroline (1988), “Taác àöång xaä höåi cuãa cuöåc
khuãng hoaãng Àöng AÁ: nhêån thûác cuãa caác cöång àöìng ngheâo”.
Chuêín bõ cho cuöåc höåi thaão vïì khuãng hoaãng úã Àöng AÁ, thaáng
Baãy 1998, IDS, University of Sussex, Anh.
mêët muâa liïn tiïëp vaâ sûå tùng giaá lûúng
thûåc gêy nhûäng aãnh hûúãng àaáng kïí àöëi
vúái viïåc phên phöëi. Trong khi giaá caã lïn
cao giuáp cho nhûäng höå gia àònh nöng dên
coá thïí daânh thïm nguöìn lûúng thûåc dû
thûâa àïí baán, thò àöìng thúâi chuáng cuäng gêy
khöng ñt khoá khùn lêu daâi cho nhûäng höå
gia àònh thiïëu huåt lûúng thûåc vaâ nhûäng
höå gia àònh nöng dên khaác taåm thúâi khöng
coá lûúng thûåc do naån haån haán.
Nhûäng cuá söëc naây aãnh hûúãng àïën
thu nhêåp, phuác lúåi viïåc tiïëp cêån caác dõch
vuå vaâ caác chiïën lûúåc maâ caác höå gia àònh
aáp duång àïí baão vïå mûác tiïu thuå cuãa hoå
(xem höåp 5.3). Nhûäng aãnh hûúãng àöëi vúái
dên ngheâo seä phuå thuöåc vaâo chiïìu sêu vaâ
àöå daâi cuãa sûå suy thoaái kinh tïë vô mö vaâ
phuå thuöåc vaâo viïåc phên phöëi ngaây caâng
keám ài hay àûúåc caãi thiïån trong thúâi gian
khuãng hoaãng. Caã hai xu hûúáng naây àïìu
khöng chùæc chùæn. Caác tònh tiïët khaác cuãa
sûå thu nhoã vïì kinh tïë cho ta caái nhòn haån
chïë àöëi vúái caác xu hûúáng àûúåc dûå àoaán vïì
quaá trònh phên phöëi. Taåi nhiïìu nûúác Myä
Latinh, viïåc phên phöëi trúã nïn keám hiïåu
quaã ài trong giai àoaån khoá khùn cuãa nïìn
kinh tïë thêåp kyã 1980, nhûng trong giai
àoaån thùæt chùåt kinh tïë múái àêy úã Malaisia
tûâ nùm 1984 àïën 1987, viïåc phên phöëi àaä
caãi thiïån àuã àïí ngùn ngûâa sûå gia tùng tyã
lïå ngûúâi ngheâo16.
Caác aãnh hûúãng trong tûúng lai cuãa cuöåc khuãng
hoaãng àöëi vúái sûå ngheâo àoái
Khoá coá thïí dûå àoaán àûúåc möåt caách
chùæc chùæn mûác àöå ngheâo àoái trong àiïìu
kiïån öín àõnh; vò thïë lêåp luêån sau àêy chó
tòm caách àïí minh hoaå cho nhûäng hêåu quaã
tiïìm taâng àöëi vúái ngûúâi ngheâo thöng qua
viïåc tñnh toaán mûác tùng trûúãng vaâ phên
phöëi cuãa böën nûúác chõu aãnh hûúãng úã Àöng
Nam AÁ17. Caác kïët quaã dûåa trïn hai ngûúäng
ngheâo khöí phöí biïën àaä àûúåc aáp duång:
1USD/ngaây/ngûúâi (vúái giaá sûác mua nùm
1985), mûác naây gêìn vúái mûác ngheâo àoái àûúåc
aáp duång cho caác nûúác ngheâo hún (vaâ gêìn
vúái mûác ngheâo àoái cuãa Inàönïsia) vaâ 2
USD/ngaây/ngûúâi, mûác naây gêìn vúái mûác
quöëc gia àûúåc sûã duång cho caác nûúác coá mûác
thu nhêåp trung bònh. Taåi Malaisia vaâ Thaái
Lan, ñt coá ngûúâi söëng dûúái mûác dûúái 1 USD/
ngaây, nhûng coá khoaãng tûâ 15 àïën 20%
söëng dûúái 2 USD/ngaây. Ngûúåc laåi, möåt nûãa
dên söë Inàönïsia vaâ Philippin vêîn söëng
dûúái mûác 2 USD/ngaây.
Trûúâng húåp thûá nhêët xeát aãnh hûúãng
túái mûác ngheâo àoái khi töíng mûác tiïu thuå
hay thu nhêåp giûäa nhûäng nùm 1997 vaâ

BIÏÍU ÀÖÌ 5.3

Ghi chuá: Giaãm ài 10% töíng thïí cuãa GDP trong voâng caác nùm 1998 àïën nùm 2000 seä àûa thïm haâng triïåu ngûúâi xuöëng haâng ngheâo khoá.
Ngoaâi sûå tùng trûúãng, nhûäng thay àöíi trong phên phöëi cuäng aãnh hûúãng maånh túái nhûäng yïëu töë ngoaåi vi cuãa naån àoái ngheâo. Nhûng khöng
coá thay àöíi trong sûå bêët bònh àùèng thò viïîn caãnh tùng trûúãng giöëng nhû vêåy cuäng cho thêëy möåt tònh traång bïë tùæc hoùåc àaão ngûúåc tònh traång
giaãm ngheâo trong suöët 20 nùm (1980-2000).
Nguöìn: Ravallion vaâ Chen 1998.

Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi 99
2000 giaãm 10% bùçng caách sûã duång mûác
ngheâo àoái 1 USD/ngaây àöëi vúái Inàönïsia
vaâ Philippin vaâ mûác 2 USD/ngaây àöëi vúái
Malaisia vaâ Thaái Lan. Trong khi viïåc phên
phöëi khöng coá bêët kyâ thay àöíi naâo, mûác
ngheâ o àoá i laå i tùng lïn gêë p àöi taå i
Inàönïsia vaâ tùng 35 àïë n 50% taå i
Philippin, Thaái Lan vaâ Malaisia. Nhûäng
thay àöíi cuãa sûå bêët bònh àùèng coá khaã nùng
gêy ra nhûäng aãnh hûúãng phuå àöëi vúái tònh
traång ngheâo àoái. Hïå söë Gini tùng hay giaãm
10% trong phên phöëi thu nhêåp - möåt thay
àöíi àaáng kïí so vúái tiïu chuêín trûúác àêy -
minh hoaå cho nhûäng mûác àöå quan troång
khaác nhau vaâ seä coá nhûäng aãnh hûúãng lúán
àïën nhûäng hêåu quaã do naån ngheâo àoái gêy
ra (xem biïíu àöì 5.3). Vñ duå, taåi lnàönïxia,
sûå bêët bònh àùèng tùng thïm 10% seä gêy
ra sûå tùng voåt cuãa tònh traång àoái ngheâo
lïn gêëp 3 lêìn - tûâ dûúái 7% (theo ûúác tñnh)
nùm 1997 lïn gêìn 20% nùm 2000. Tuy
nhiïn, nïëu sûå bêët bònh àùèng àûúåc caãi thiïån
10% thò tònh traång àoái ngheâo coá thïí hêìu
nhû khöng àöíi.
Trûúâng húåp tiïëp theo minh hoaå taác
àöång túái mûác àoái ngheâo cuãa nhûäng khu
vûåc tùng trûúãng nhêët cuãa möîi quöëc gia
trong giai àoaån 1998-2000 (dûåa trïn dûå
baáo thöëng nhêët) maâ khöng hïì coá thay àöíi
naâo trong sûå mêët cên bùçng. Tyã lïå tùng
trûúãng haâng nùm cuãa möîi quöëc gia àûúåc
sûã duång àïí tñnh mûác àoái ngheâo vaâo nùm
2000. Taåi Inàönïsia, theo dûå àoaán, mûác
suy thoaái lúán trong sûå tùng trûúãng töíng
thïí seä àêíy thïm 10% dên söë vaâo caãnh àoái
ngheâo vaâo nùm 2000. Thaái Lan cuäng àûúåc
dûå àoaán laâ seä bõ aãnh hûúãng nùång nïì vúái
viïåc tùng thïm 20% tñnh theo àêìu ngûúâi.
Malaisia vaâ Philippin seä chõu aãnh hûúãng
nheå hún duâ nhûäng giaã àõnh chó ra sûå giaãm
suát lúåi nhuêån úã Philippin vaâ sûå àaão löån
cuãa caác xu hûúáng lêu daâi nhùçm laâm dõu
búát sûå àoái ngheâo úã Malaisia. Moåi hoaåt àöång
keám hiïåu quaã trong phên phöëi àïìu laâm
cho caác hêåu quaã cuãa sûå àoái ngheâo trêìm
troång thïm.
Caác trûúâng húåp trïn nïu lïn aãnh
hûúãng maånh meä cuãa caác hoaåt àöång trong
toaân böå nïìn kinh tïë àöëi vúái sûå àoái ngheâo
100 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
thöng qua taác àöång cuãa noá lïn caã hai mùåt
thu nhêåp bònh quên vaâ sûå bêët bònh àùèng.
Nhûng ta coá thïí noái gò vïì nhûäng hêåu quaã
trûúác mùæt cuãa viïåc phên phöëi?
Rêët khoá ruát ra caác baâi hoåc chung tûâ
caác giai àoaån trûúác. Nhûng coá thïí khaám
phaá ra möëi quan hïå giûäa nhûäng dûå tñnh
phaát triïín ngùæn haån trong tûâng khu vûåc
kinh tïë vaâ cú cêëu cuãa sûå ngheâo àoái. Viïåc
naây àaä àûúåc tiïën haânh àöëi vúái Inàönïsia
bùçng caách aáp duång tyã lïå tùng trûúãng àûúåc
dûå tñnh cho tûâng khu vûåc kinh tïë vaâo cú
cêëu thu nhêåp cuãa höå gia àònh thöng qua
cuöåc àiïìu tra vïì mûác tiïu duâng18. Nhûäng
giaã àõnh trïn cho rùçng nhûäng suy thoaái
chuã yïëu laâ trong lônh vûåc xêy dûång (-35%),
thûúng maåi (-18%) vaâ dõch vuå taâi chñnh (-
18%) vaâ sûå tiïu thuå chêåm laåi cuãa caác mùåt
haâng ïë thûâa trong nöng nghiïåp (1%), têët
caã keáo theo sûå suy thoaái 12% cuãa töíng GDP.
Hoå chó xem xeát caác aãnh hûúãng mang tñnh
taác àöång maâ khöng tñnh àïën phaãn ûáng cuãa
caác höå gia àònh hay nhûäng aãnh hûúãng sau
àoá, àùåc biïåt laâ trong thõ trûúâng lao àöång.
BAÃNG 5.5
AÃnh hûúãng taác àöång túái naån àoái úã Inàönïsia
(theo tyã lïå % dên söë)
Ngûúäng ranh Dûå àoaán giaãm
giúái thaáng Giïng 12% thaáng Ba
1996 1999
Nöng thön 15.0 17.6
Thaânh thõ 5.0 8.3
Töíng söë 11.3 14.1
ÚÃ Inàönïsia töíng GDP ûúác tñnh
giaãm 12% nùm 1998 seä khiïën tyã lïå àoái
ngheâo tùng tûâ 11% nùm 1996 lïn túái 14%
nùm 1999. Àiïìu naây àaä aãnh hûúãng túái caã
dên úã thaânh thõ lêîn nöng thön. Ngay caã
nïëu khöng tñnh àïën aãnh hûúãng hai lêìn thò
hêìu hïët dên ngheâo úã Inàönïsia vêîn laâ dên
nöng thön. Nhûng nhûäng aãnh hûúãng tûác
thúâi cuãa cuöåc khuãng hoaãng seä laåi giaáng
xuöëng chñnh nhûäng khu àö thõ, taåo ra möåt
thang bêåc roä rïåt trong sûå àoái ngheâo thaânh
thõ - 8% nùm 1999 - lêìn àêìu tiïn trong
nhiïìu nùm (xem baãng 5.5). Möåt vaâi nhoám
phaãi chõu aãnh hûúãng àùåc biïåt nùång nïì: sûå
suåp àöí cuãa ngaânh xêy dûång seä àêíy caác gia
àònh cöng nhên vaâo tònh traång àoái ngheâo
tûâ 8% lïn túái gêìn 81%; tuy nhiïn, söë ngûúâi
thûåc tïë phaãi gaánh chõu laâ khaá ñt. Ngûúâi
cöng nhên vaâ gia àònh hoå àûúng nhiïn
phaãi àöëi phoá vaâ tòm caách chuyïín vaâo
nhûäng thõ trûúâng lao àöång khaác. Àùåc biïåt,
Java coá sûå kïët nöëi mûác àöå cao giûäa caác khu
vûåc thaânh thõ vaâ nöng thön. Nïëu thu nhêåp
trong nöng nghiïåp öín àõnh nhû baáo caáo
àaä chó ra, thò coá thïí sûå bêët bònh àùèng úã
nöng thön seä gia tùng: nhûäng ngûúâi súã hûäu
àêët seä thu àûúåc lúåi nhuêån dûåa vaâo caác àiïìu
khoaãn coá liïn quan, trong khi nhûäng ngûúâi
khöng súã hûäu àêët phaãi chõu aãnh hûúãng tûâ
sûå suy giaãm chung cuãa cêìu lao àöång
HÖÅP 5.2
Chi phñ cho nhûäng cuöåc chuyïín giao coá choån loåc àïí
loaåi boã naån àoái ngheâo do cuöåc khuãng hoaãng gêy ra
taåi Inàönïsia
(tñnh bùçng àöìng rupi)
Chïnh lïåch ngheâo àoái gia tùng giûäa nhûäng
nùm 1996 vaâ 1998-1999
Chi phñ àïí xoaá boã sûå chïnh lïåch naây thöng
qua viïåc chuyïín giao tiïìn tïå toaân böåa
Caác chûúng trònh kiïíu padat karya
Ghi chuá: Giaã sûã khöng coá chi phñ haânh chñnh
Caái giaá phaãi traã cuãa viïåc haån chïë
sûå gia tùng cuãa mûác ngheâo àoái do khuãng
hoaãng gêy ra thöng qua caác chuyïín giao
cöng cöång laâ bao nhiïu? Inàönïsia laâ möåt
vñ duå àiïín hònh19. Taåi Inàönïsia, khoaãng
caách ngheâo àoái gia tùng giûäa nhûäng nùm
1996 vaâ 1988 - 1989 àûúåc ûúác tñnh laâ 1,2
nghòn tyã rupi, hay khoaãng 1% thu nhêåp
ngên saách nùm 1988 - 1989 (xem baãng
5.6). Viïåc phuåc höìi laåi mûác tiïu duâng cuãa
ngûúâi ngheâo theo nhû mûác nùm 1996 seä
àoâi hoãi phaãi coá trúå cêëp vúái möåt khoaãng
tûúng àûúng nhû vêåy. Coá nhiïìu caách àïí
thûåc hiïån viïåc naây, tûâ viïåc chuyïín tiïìn
toaân böå (hònh thûác naây khöng nùçm trong
muåc tiïu vaåch ra) àïën caác cú cêëu coá muåc
tiïu khaác nhau, bao göìm caã caác chûúng
trònh höî trúå vêåt chêët vaâ caác chûúng trònh
viïåc laâm. Viïåc chuyïín tiïìn khöng nùçm
trong muåc tiïu, khöng bao göìm caác chi phñ
haânh chñnh, seä lïn túái khoaãng 8 nghòn tyã
rupi, chi phñ gia tùng phaãn aánh sûå thiïëu
huåt thiïët yïëu àöëi vúái nhûäng ngûúâi khöng
ngheâo. Tuy nhiïn, viïåc naây cuäng coá thïí
àûúåc thûåc hiïån töët hún. Nhûäng phên tñch
àûúåc tiïën haânh taåi Inàönïsia àaä chó ra
rùçng chi phñ àïí chuyïín trúå cêëp 1 USD cho
ngûúâi dên thöng qua caác chûúng trònh viïåc
laâm cöng cöång (padat karya) laâ tûâ 3,8 USD
àïën 5,3 USD; viïåc chuyïín trúå cêëp thöng
qua caác chûúng trònh nhû vêåy àoâi hoãi
khoaãng 4,6 àïën 6,5 tyã rupi, tûúng àûúng
vúái 3,5 àïën 5% thu nhêåp ngên saách. Àêy
chó laâ nhûä n g con söë nhoã (nhû chuá n g
thûúâng laâ nhû vêåy), nhêët laâ khi àem so
saánh vúái chi phñ cho viïåc taái cú cêëu lônh
vûåc taâi chñnh. Nhûng nhûäng khoá khùn vïì
kinh tïë vêîn àang laâ möëi àe doaå
Coá thïí laâm gò?
Nhu cêìu bûác xuác laâ laâm sao haån chïë
àûúåc sûå suy giaãm phuác lúåi xaä höåi do cuöåc
khuãng hoaãng gêy ra. Coá thïí ruát ra rêët
nhiïìu kinh nghiïåm quyá baáu tûâ nhûäng
thaânh cöng vaâ thêët baåi trong viïåc àöëi phoá
1,2 nghòn tyã vúái nhûäng cuöåc khuãng hoaãng trûúác àêy,
nhêët laâ nhûäng cuöåc khuãng hoaãng úã Myä
8 nghòn tyã
4,6-6,5 nghòn tyã
Latinh (xem höåp 5.4). Haânh àöång cuãa cöng
chuáng àoáng möåt vai troâ vö cuâng quan
troång trong saáu lônh vûåc:
ˆ Viïåc lêåp ra nhûäng chñnh saách kinh tïë
töíng thïí.
ˆ Caác chñnh saách vaâ khung àõnh chïë cho
caác thõ trûúâng lao àöång vaâ sûå an toaân
thu nhêåp.
ˆ Mûác àöå vaâ hònh thûác cuãa dõch vuå xaä
höåi vaâ kinh tïë.
ˆ Möëi quan hïå qua laåi giûäa tham nhuäng,
àõnh chïë vaâ cú cêëu xaä höåi.
ˆ Vai troâ trung têm cuãa caác thöng tin
cöng cöång.
Caác chñnh saách kinh tïë aãnh hûúãng àïën
ngûúâi ngheâo nhû thïë naâo
Têët caã caác nûúác Àöng AÁ bõ khuãng
hoaãng àang chõu nhûäng suy giaãm nùång
nïì trong lûúång cêìu trong nûúác. Mûác àêìu
tû thûåc àûúåc dûå àoaán laâ seä giaãm khoaãng
10% GDP haâng nùm hoùåc hún thïë nûäa.
Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi 101
Viïåc naây laâm naãy sinh hai vêën àïì: liïåu viïåc
laâm giaãm mûác ngheâo àoái trong tûúng lai
coá bõ aãnh hûúãng búãi nhûäng thua löî trong
àêìu tû saãn xuêët vaâ caác chñnh saách böìi
thûúâng röång raäi coá giuáp gò àûúåc cho ngûúâi
ngheâo khöng?
Baão vïå nhûäng khoaãn àêìu tû giuáp
cho ngûúâi ngheâo. “Taåm dûâng àêìu tû” laâ
möåt phaãn ûáng phuâ húåp àöëi vúái cuá söëc naây.
Vaâo caác thúâi àiïím mûác thu nhêåp giaãm
maånh, maâ mûác tiïu duâng vêîn àïìu àùån, cho
pheáp àaåt àûúåc möåt mûác tiïu duâng hiïån nay
cao hún vúái chi phñ thêëp hún trong tûúng
lai laâ möåt àiïìu rêët coá yá nghôa. Àoá laâ nhûäng
biïån phaáp hûäu hiïåu àïí giuáp nhûäng ngûúâi
ngheâo, hay nhûäng ngûúâi maâ mûác thu nhêåp
àang coá nguy cú giaãm xuöëng trêìm troång.
Quaã thûåc, sûå taåm dûâng trong àêìu tû giuáp
cho viïåc giaãi thñch vò sao nhûäng sûå giaãm
suát úã Inàönïsia vaâ Malaisia nhûäng nùm
1984 - 1987 àaä xaãy ra maâ khöng coá bêët cûá
sûå gia tùng naâo trong mûác tiïu thuå cuãa
têìng lúáp ngheâo20. Tuy nhiïn, sûå suy giaãm
cuãa thu nhêåp trong tûúng lai cuäng coá giaá
cuãa noá - mûác àöå àêìu tû cao vaâo trung têm
cuãa quaá trònh tùng trûúãng àaä dêîn túái viïåc
laâm giaãm maånh tyã lïå ngheâo àoái trûúác àêy.
Trong khi möåt söë àêìu tû nhû àêìu tû vaâo
bêët àöång saãn khöng coá hiïåu quaã, thò nhòn
töíng thïí caác nûúác Àöng AÁ àaä sûã duång töët
àêìu tû cuãa mònh21.
Caác loaåi hònh àêìu tû khaác nhau coá
nhûäng aãnh hûúãng khaác nhau àïën dên
ngheâo. Àïí giaãm búát mûác ngheâo àoái, àiïìu
quan troång àùåc biïåt laâ cêìn àêìu tû vaâo viïåc
phaát huy nùng lûåc cuãa treã em ngheâo,
nhûäng loaåi hònh àêìu tû maâ trûúác àêy
dûúâng nhû khöng thïí thay àöíi àûúåc, àêìu
tû vaâo haå têìng cú súã kinh tïë úã nöng thön
vaâ caác vuâng ngoaåi ö, vaâ nhûäng àêìu tû caá
nhên vaâo caác hoaåt àöång lao àöång chiïìu sêu.
Ngûúâi ngheâo coá lúåi lúán trong caác chñnh saách
töíng thïí, caác chñnh saách naây taåo cho hoå
loâng tin vaâ caác tiïìn àïì cho lônh vûåc taâi
chñnh trong viïåc àêìu tû, àùåc biïåt laâ caác
dõch vuå vaâ caác ngaânh saãn xuêët sûã duång
nhiïìu lao àöång. Hoå cuäng àûúåc lúåi tûâ sûå höî
trúå cuãa viïåc chi tiïu cöng cöång cho caác dõch
vuå xaä höåi vaâ kinh tïë àïën vúái hoå möåt caách
102 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
trûåc tiïëp nhû nhûäng ngûúâi àûúåc hûúãng lúåi,
hay giaán tiïëp thöng qua nhûäng aãnh hûúãng
àïën nhu cêìu vïì lao àöång trong quaá trònh
xêy dûång.
Chñnh saách kinh tïë vô mö múã röång
hún coá thïí giuáp ngûúâi ngheâo, song cuäng
cêìn coá sûå cên bùçng. Mong muöën giaãm búát
tònh traång àoái ngheâo chñnh laâ cú súã vûäng
chùæc àïí tùng chi tiïu. Tuy nhiïn, viïåc
quyïët àõnh tùng chi ngên saách laâ mong
muöën, àoâi hoãi phaãi coá sûå àaánh giaá vïì
nhûäng caái àûúåc caái mêët taåm thúâi khaác, búãi
leä, viïåc tùng chi ngên saách lïn seä coá thïí
laâm suy giaãm loâng tin cuãa caác nhaâ àêìu tû
hay dêîn àïën nguy cú laåm phaát cao hún vaâ
caác triïín voång tùng trûúãng thêëp hún trong
tûúng lai. Viïåc àiïìu hoaâ mûác thu heåp nïìn
kinh tïë rêët quan troång àöëi vúái ngûúâi ngheâo
vaâ coá leä coá lúåi vïì mùåt phên phöëi22. Song,
viïåc tùng chi ngên saách àûúåc thûåc hiïån
nhû thïë naâo cuäng quan troång khöng keám.
Thêm huåt taâi chñnh seä gêy thiïåt haåi
nghiïm troång nhû trûúâng húåp trûúác àêy
cuãa Philippin vaâ Braxin cho thêëy rùçng
chñnh nhûäng ngûúâi ngheâo phaãi chõu taác
àöång nùång nïì nhêët cuãa laåm phaát cao23.
Caác chñnh saách vïì laäi suêët cuäng coá
nhûäng taác àöång töíng húåp àöëi vúái ngûúâi
ngheâo. Laäi suêët cao coá thïí bònh öín laåm
phaát, phuåc höìi caác luöìng vöën àêìu tû vaâ
khuyïën khñch àêìu tû múái vaâo lao àöång
chuyïn sêu maâ têët caã nhûäng àiïìu naây tiïìm
taâng àïìu coá lúåi cho ngûúâi ngheâo. Nhûng úã
khu vûåc Àöng AÁ, trong nùm 1998 nhûäng
hêåu quaã ngùæn haån cuãa laäi suêët cao àöëi vúái
saãn lûúång vaâ, tiïëp theo, àöëi vúái cêìu vïì lao
àöång, àang laâ nhûäng vêën àïì trung têm àöëi
vúái chñnh saách phuác lúåi daânh cho ngûúâi
ngheâo.
Vïì lêu daâi, sûå suy giaãm cuãa tyã giaá
höëi àoaái thûåc tïë coá thïí coá lúåi cho ngûúâi
ngheâo, nhûng àïí giaãm búát nhûäng taác àöång
cuãa viïåc giaá caã gia tùng, caác biïån phaáp
ngùæn haån laâ rêët quan troång. Möåt baâi phên
tñch chñnh thöëng cho thêëy viïåc giaãm tyã giaá
höëi àoaái thûåc giuáp ñch cho ngûúâi ngheâo búãi
noá coá lúåi cho nöng nghiïåp - nhûäng núi
ngheâo nhêët àïìu laâ caác vuâng nöng thön -
 HÖÅP 5.4
Khu vûåc Àöng AÁ coá thïí hoåc têåp àûúåc gò tûâ kinh nghiïåm cuãa khu vûåc Myä Latinh?
Trong voâng 15 nùm qua, khu vûåc Myä Latinh àaä traãi qua hai
cuöåc khuãng hoaãng lúán; caã hai àïìu bùæt àêìu tûâ Mïhicö vaâ àïìu
dêîn túái nhûäng thiïåt haåi nghiïm troång vïì mùåt xaä höåi. Trong
nhûäng nùm 1980, khuãng hoaãng núå cuãa Mïhicö xuêët phaát tûâ
nhûäng “cuá söëc thûúng maåi” vaâ hïå thöëng taâi chñnh cöng yïëu keám
àaä lan röång khùæp khu vûåc Myä Latinh. Nhûng nùm 1995, khuãng
hoaãng núå úã nûúác naây, vöën bùæt nguöìn tûâ viïåc cho tû nhên vay
quaá mûác, laåi chó lan sang Aáchentina.
Hai cuöåc khuãng hoaãng naây úã khu vûåc Myä Latinh àaä àaánh
maånh vaâo caác höå gia àònh. Trong nhûäng nùm 1980, tiïìn lûúng
thûåc tïë úã AÁchentina vaâ Mïhicö àaä giaãm túái gêìn 40% trong khi
söë ngûúâi coá mûác söëng ngheâo khöí àaä tùng hún 30%. Coân úã
Chilï, trong voâng möåt nùm, tiïìn lûúng thûåc tïë àaä giaãm khoaãng
15% vaâ tyã lïå thêët nghiïåp thò tùng thïm 9%. Trong cuöåc khuãng
hoaãng 1995-1996 tiïìn lûúng thûåc tïë úã Mïhicö giaãm hún 30%.
ÚÃ AËchentina, tyã lïå thêët nghiïåp tùng thïm 6% vaâ chiïëm khoaãng
18% lûåc lûúång lao àöång trong suöët hún hai nùm. Kïët quaã laâ söë
ngûúâi coá mûác söëng ngheâo khöí àaä tùng thïm hún 50%. Chñnh
phuã caác nûúác Myä Latinh àöëi phoá bùçng nhiïìu chûúng trònh khaác
nhau, song ngoaåi trûâ Chilï úã mûác àöå naâo àoá, phaãn ûáng noái
chung cuãa hoå àïìu laâ quaá ñt oãi vaâ quaá muöån maâng. Vêåy nhûäng
baâi hoåc úã àêy laâ gò?
Giaãi quyïët caác vêën àïì xaä höåi àöìng nghôa vúái viïåc àùåt caác
vêën àïì àoá lïn àêìu chûúng trònh nghõ sûå. Thöng thûúâng, trong
caác cuöåc khuãng hoaãng úã khu vûåc Myä Latinh, caác nhaâ hoaåch
àõnh chñnh saách thûúâng döìn hïët sûác lûåc vaâo viïåc khöi phuåc sûå
öín àõnh kinh tïë vô mö vaâ thûåc hiïån caãi töí cú cêëu. Caác nûúác Àöng
AÁ coá cú höåi àïí traánh khöng mùæc phaãi sai lêìm naây nïëu hoå biïët
àùåt caác vêën àïì xaä höåi lïn haâng àêìu. Suåt giaãm vïì thu nhêåp, viïåc
laâm vaâ caác dõch vuå cöng cöång àaä lan röång, keáo theo nhûäng hêåu
quaã vïì mùåt xaä höåi rêët phûác taåp. Búãi vêåy, haânh àöång trïn nhiïìu
lônh vûåc vaâ nöî lûåc töëi àa àïí dûå àoaán nhûäng hêåu quaã naây laâ rêët
quan troång.
Viïåc àõnh hûúáng laâ rêët hïå troång. Caác quyä àùåc biïåt àûúåc
lêåp nïn úã khu vûåc Myä Latinh nhùçm giaãm búát caác töín thêët vïì mùåt
xaä höåi do caác biïån phaáp àiïìu chónh kinh tïë gêy nïn àaä khöng
mêëy thaânh cöng, chuã yïëu do àõnh hûúáng keám. Chûúng trònh
lúán vïì viïåc laâm cöng cöång cuãa Chilï àaä thaânh cöng, möåt phêìn
do chûúng trònh naây àaä àùåt ra mûác lûúng thêëp àïí baão àaãm
vaâ sau möåt giai àoaån àiïìu chónh, noá seä
khuyïën khñch tùng lûåa choån àêìu tû sûã
duång lao àöång chuyïn sêu. Bùçng chûáng
laâ trûúâng húåp cuãa Philippin trong àêìu
thêåp kyã 1980, sûå suåt giaãm tyã giaá höëi àoaái
thûåc coá xu hûúáng coá lúåi cho ngûúâi ngheâo.
Tuy nhiïn, khoá coá thïí khaái quaát têët caã caác
taác àöång cuãa sûå mêët giaá, vaâ caác taác àöång
cuãa giaá caã àöëi vúái nhûäng nhoám dên cû khaác
nhau cuäng rêët àa daång. Möåt vaâi ngûúâi
trong söë hoå seä àûúåc lúåi, vñ duå nhû nhûäng
ngûúâi tröìng luáa úã Thaái Lan, nhûäng nhaâ
Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi
rùçng nhûäng àöëi tûúång chñnh tham gia chûúng trònh laâ nhûäng
ngûúâi tuáng thiïëu nhêët.
Cùæt giaãm bao cêëp, àùåc biïåt laâ nhûäng bao cêëp vïì caác mùåt
haâng thiïët yïëu cho ngûúâi ngheâo, coá thïí kñch thñch sûå phaãn
khaáng àöëi vúái caác caãi caách cêìn thiïët, trûâ phi coá caác biïån phaáp
thay thïë àûúåc àïì ra coá hiïåu quaã. Àêy chñnh laâ trûúâng húåp cuãa
cuöåc khuãng hoaãng úã Mïhicö.
Duy trò sûå höî trúå cho caác dõch vuå y tïë vaâ giaáo duåc cùn
baãn, nïëu khöng seä phaãi gaánh chõu nhûäng töín thêët khöng thïí
traánh khoãi trong vêën àïì àêìu tû cho nguöìn nhên lûåc.
Caác quyä phuác lúåi xaä höåi cuäng coá thïí laâ nhûäng giaãi phaáp
thay thïë hûäu ñch cho caác chûúng trònh baão trúå cuãa chñnh
phuã, song chó khi chñnh phuã thûåc sûå khöng coá àuã sûå gùæn kïët xaä
höåi hay caác nguöìn lûåc àïí thûåc hiïån caác chûúng trònh naây. Viïåc
hoaåch àõnh muåc tiïu coân nhiïìu bêët cêåp, thiïëu vùæng sûå tham gia
thûåc sûå cuãa cöång àöìng vaâ thúâi gian khúãi àöång quaá lêu laâ nhûäng
nguyïn nhên laâm cho caác quyä naây cuãa caác nûúác Myä Latinh
khöng coá hiïåu quaã. Giúâ àêy àaä coá thïm kiïën thûác vïì caách xêy
dûång thaânh cöng nhûäng quyä phuác lúåi xaä höåi nhû vêåy. Nhûng
nïëu caác töí chûác chñnh phuã vaâ phi chñnh phuã àûúåc lêåp ra hoaåt
àöång töët nhû hêìu hïët caác nûúác Àöng AÁ trûúác àêy thò hoaåt àöång
trong khuön khöí hïå thöëng àoá thûúâng vêîn töët hún.
Caác hïå thöëng dên chuã hún khöng ngùn trúã caãi caách.
Cuöåc khuãng hoaãng núå cuãa khu vûåc Myä Latinh àaä xuêët hiïån khi
maâ chñnh phuã dên chuã àang àûúåc phuåc höìi úã nhiïìu nûúác vaâ àaä
coá nhûäng lo ngaåi rùçng dên chuã hoùåc seä caãn trúã nhûäng caãi caách
ngùåt ngheâo nhûng cêìn thiïët, hoùåc sûå raån nûát cuãa xaä höåi vaâ baåo
lûåc gùæn liïìn vúái cuöåc khuãng hoaãng seä àêíy nhanh sûå quay trúã laåi
cuãa nïìn thöëng trõ chuyïn quyïìn. Caã hai möëi lo ngaåi naây àïìu toã
ra khöng coá cú súã. Mùåc duâ quaá trònh àiïìu chónh bõ chêåm laåi úã
möåt söë nûúác do cho pheáp cöng àoaân, caác nhaâ lêåp phaáp vaâ caác
nhaâ haânh phaáp khaác coá tiïëng noái àöåc lêåp nhûng caác biïån phaáp
chñnh saách maâ cuöëi cuâng cuäng àûúåc thûåc hiïån àaä àem laåi kïët
quaã, búãi chuáng àaä nhêån àûúåc sûå uãng höå cuãa möåt xaä höåi vùn
minh cúãi múã hún.
Nguöìn: lnternational Herald Tribune. ngaây 29 thaáng nùm
1998, “Àöng AÁ coá thïí hoåc têåp àûúåc gò tûâ cöng viïåc cuãa Myä
Latinh”, Nora Lustig vaâ Michael Walton.
xuêët khêíu hoa maâu nhoã úã Philippin vaâ
Inàönïsia. Nhûng rêët nhiïìu gia àònh
ngheâo vaâ caã khu vûåc kinh tïë khöng chñnh
thûác röång lúán laâ nhûäng ngûúâi tiïu duâng
cuöëi cuâng caác haâng hoaá thûúng maåi vaâ seä
bõ thiïåt haåi búãi sûå mêët giaá. Nhûäng nhoám
dên cû ngheâ o nhêë t úã Inàönïsia vaâ
Philippin àïìu laâ nhûäng ngûúâi laâm cöng
ùn lûúng úã nöng thön. ÚÃ nhûäng núi bõ haån
haán vaâ thu nhêåp giaãm suát, coá nhiïìu nöng
dên tiïu thuå lûúng thûåc hún so vúái caác nùm
khaác. Têët caã nhûäng nhoám dên cû naây àïìu
103
dïî bõ taác àöång búãi cuá söëc giaá caã: phêìn tiïëp
theo seä baân vïì vai troâ cuãa caác biïån phaáp
xûã lyá vêën àïì giaá caã vaâ cêìu lao àöång àïí khùæc
phuåc nhûäng taác àöång naây.
Cûáu trúå daânh cho khu vûåc taâi chñnh
khöng nïn loaåi trûâ nhûäng ngûúâi coá cöí
phêìn. Chñnh saách àöëi vúái khu vûåc taâi
chñnh trïn thûåc tïë rêët quan troång àöëi vúái
ngûúâi ngheâo; àùåc biïåt trïn phûúng diïån
quaãn lyá caác khoaãn cûáu trúå vaâ caác taác àöång
coá thïí coá àöëi vúái viïåc cung cêëp tñn duång
nhoã. Viïåc àöëi phoá möåt caách coá hiïåu quaã vúái
möåt hïå thöëng taâi chñnh yïëu keám seä àoâi hoãi
phaãi roác nhûäng khoaãn lúán tûâ caác quyä cöng
cöång - coá leä phaãi túái 30% GDP. Trong khi
àiïìu naây coá thïí kiïím soaát àûúåc trong caác
giúái haån thêån troång vïì núå, do caác khoaãn
núå cöng cöång ban àêìu úã mûác thêëp, thò noá
laåi laâm phên taán nhûäng nguöìn taâi nguyïn
lúán khoãi viïåc sûã duång thay thïë sûå taâi trúå
cho caác khoaãn vay khöng húåp lïå gùæn liïìn
vúái tònh traång nûúác àoá hoùåc thêåm chñ tham
nhuäng. Khoaãn tiïìn àùçng sau caác khoaãn
núå hêìu hïët àaä tiïu tan -hoùåc vaâo nhûäng
cöng trònh bêët àöång saãn phñ phaåm hoùåc
caác taâi khoaãn úã ngên haâng nûúác ngoaâi -
vaâ trong khi cêìn phaãi baão vïå nhûäng ngûúâi
gûãi tiïët kiïåm nhoã maâ chuã yïëu laâ nhûäng
ngûúâi coá thu nhêåp trung bònh, rêët ñt ngûúâi
ngheâo coá àûúåc caác khoaãn tiïìn gûãi lúán. Tuy
nhiïn, viïåc baão vïå nhûäng ngûúâi gûãi tiïët
kiïåm lúán hún àïí traánh möåt sûå àöí vúä loâng
tin laâ rêët töën keám. ÚÃ mûác töëi thiïíu, nhûäng
tñnh toaán kinh tïë vïì chñnh trõ vaâ phên phöëi
àoâi hoãi nhûäng ngûúâi nùæm cöí phêìn trong
khu vûåc taâi chñnh phaãi gaánh vaác nhûäng
thiïåt haåi trûúác nhûäng ngûúâi nöåp thuïë.
Àiïìu naây cuäng toã ra coá hiïåu quaã hún búãi leä
noá laâm giaãm nhûäng àöång cú lêåp chiïën lûúåc
cho vay vúái àöå ruãi ro cao trong tûúng lai.
Caác nûúác Àöng AÁ coá rêët nhiïìu caác
töí chûác taâi chñnh hoaåt àöång úã hêìu hïët caác
laâng xaä. BRI Kupedes cuãa Inàönïsia laâ
möåt trong nhûäng chûúng trònh tñn duång
vaâ tiïët kiïåm vi mö nöng thön lúán nhêët trïn
thïë giúái. Philippin cuäng coá haâng loaåt caác
chûúng trònh quy mö nhoã, vaâ úã Malaisia,
Thaái Lan cuäng coá nhûäng khu vûåc nhû vêåy
tuy quy mö nhoã hún. Trong khi rêët nhiïìu
104 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
chûúng trònh trong söë naây phuåc vuå nhûäng
ngûúâi dên khaá giaã úã nöng thön, nhiïìu khi
chuáng cuäng taåo thaânh möåt böå phêån khöng
thïí taách rúâi cuãa kinh tï ëlaâng xaä. Àaä coá
nhûäng lo ngaåi vïì caác hêåu quaã cuãa cuöåc
khuãng hoaãng àöëi vúái tiïën triïín cuãa hïå
thöëng taâi chñnh vi mö. Möåt cuöåc thùm doâ
gêìn àêy vïì caác töí chûác taâi chñnh vi mö àaä
khaám phaá ra rùçng trong nhiïìu trûúâng húåp,
caác khoaãn gûãi tiïët kiïåm vêîn tiïëp tuåc tùng
lïn, coá leä do nhûäng töí chûác àoá öín àõnh vaâ
àûúåc hûúãng lúåi tûâ viïåc nhûäng ngûúâi gûãi
tiïët kiïåm úã nöng thön ruát tiïìn ra khoãi
nhûäng ngên haâng nöng thön nhoã hún24.
Trong khi möåt töí chûác hûúãng tyã lïå thanh
toaán cao àûúåc duy trò lêu daâi, thò nhûäng
töí chûác khaác laåi phaãi chõu caãnh vúä núå tùng
voåt. Cêìn phaãi nöî lûåc àïí traánh nhûäng taác
àöång xêëu cuãa caác baão àaãm khoaãn baão laänh
tiïìn gûãi choån loåc àöëi vúái caác dõch vuå taâi
chñnh úã nöng thön. Trong khi cêìn phaãi coá
caác biïån phaáp ngùæn haån àïí traánh sûå suåp
àöí cuãa caác töí chûác taâi chñnh vi mö, cuäng
cêìn phaãi duy trò möåt muåc tiïu trung haån
quan troång laâ sûå phaát triïín bïìn vûäng.
Àêìu tû àïí laâm tùng tñnh minh baåch
vaâ tinh thêìn traách nhiïåm vïì thïí chïë cuäng
nhû àêìu tû àïí phaát triïín kyä nùng cuãa
ngûúâi lao àöång ngheâo nhùçm tùng lúåi
nhuêån do toaân cêìu hoaá mang laåi vaâ giaãm
búát sûå bêët bònh àùèng vïì lêu daâi. Cuöåc
khuãng hoaãng àaä laâm bung ra nhûäng cuöåc
àêëu tranh vïì phên phöëi. Àïí giaãi quyïët
nhûäng vêën àïì phên phöëi lêu daâi hún, viïåc
thûåc hiïån ba àiïím sau laâ rêët quan troång.
Trûúác hïët, möëi quan têm chuã yïëu cuãa xaä
höåi laâ caác khoaãn thu nhêåp bêët chñnh hay
do tham nhuäng cuãa nhûäng ngûúâi giaâu coá
vaâ nhûäng keã liïn quan. Phaát triïín caác cú
cêëu quaãn lyá húåp nhêët vaâ vûäng chùæc, caác
thïí chïë cöng cöång cöng khai vaâ coá traách
nhiïåm, khuyïën khñch viïåc tòm kiïëm lúåi
nhuêån tûâ caånh tranh cuäng nhû caác thöng
lïå vïì àêëu thêìu àïìu coá ñch, song àêy laâ möåt
lônh vûåc maâ caác vêën àïì thûúâng gùæn chùåt
vúái caác cú cêëu chñnh trõ vaâ khöng tuên
theo caác giaãi phaáp kyä trõ. Thûá hai, coá bùçng
chûáng nhêët àõnh cho thêëy sûác maånh cuãa
quaá trònh höåi nhêåp toaân cêìu vaâ caác tiïën
böå vïì cöng nghïå hûúáng vaâo nhûäng ngûúâi
lao àöång coá tay nghïì cao, dêîn àïën sûå khaác
biïåt ngaây caâng lúán vïì thu nhêåp giûäa
nhûäng ngûúâi àûúåc vaâ nhûäng ngûúâi khöng
àûúåc àaâo taåo25. Cêu traã lúâi àuáng àùæn khöng
phaãi laâ ruát lui khoãi quaá trònh hoaâ nhêåp
quöëc tïë nhûäng nûúác laâm nhû vêåy seä laâm
töín thûúng chñnh hoå, àùåc biïåt laâ nhûäng
ngûúâi dên ngheâo úã nûúác hoå - maâ laâ höî trúå
caác hïå thöëng giaáo duåc múã röång cho moåi
ngûúâi tham gia vaâ coá chêët lûúång cao. Thûá
ba, trûúác àêy tùng trûúãng thûúâng boã qua
nhûäng böå phêån dên cû sinh söëng taåi nhûäng
khu vûåc ngheâo khöí. Nhûäng chñnh saách
khöng chi tùng thïm vöën nhên lûåc maâ caã
vöën cöång àöìng cho nhûäng khu vûåc naây, coá
thïí cuäng hûäu ñch, nhûng trong möåt söë
trûúâng húåp, di dên coá leä laâ giaãi phaáp hiïåu
quaã duy nhêët - cuäng giöëng nhû möåt loaåt
dûå aán úã Trung Quöëc àang àûúåc taâi trúå búái
Ngên haâng Thïë giúái26.
An toaân lûúng thûåc, viïåc laâm, vaâ thu nhêåp
Cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë àaä àe
doaå sinh kïë cuãa nhûäng ngûúâi ngheâo. Khi
tùng trûúãng àûúåc phuåc höìi, caác cú höåi tùng
thu nhêåp vaâ viïåc laâm seä nhiïìu hún, song
àïí laâm àûúåc àiïìu àoá coá thïí seä mêët vaâi nùm
vaâ coân coá thïí coá nhûäng sûå giaán àoaån taåm
thúâi khaác vïì tùng trûúãng trong tûúng lai.
Trong giai àoaån ngùæn haån, ngûúâi ngheâo
cêìn àûúåc baão vïå trûúác nhûäng àúåt giaãm suát
tiïu duâng maånh meä. Caác biïån phaáp chñnh
saách cêìn hûúáng vaâo baão àaãm an toaân
lûúng thûåc vaâ duy trò sûác mua cuãa nhûäng
höå gia àònh bõ aãnh hûúãng. Vïì lêu daâi caác
höå gia àònh seä cêìn àûúåc trúå giuáp àïí àûúåc
an toaân vïì thu nhêåp luác vïì giaâ vaâ chöëng
laåi caác cuá söëc vïì viïåc laâm vaâ sûác khoeã. Cuäng
cêìn phaãi caãi caách caác chñnh saách vïì thõ
trûúâng lao àöång
Baão àaãm an toaân lûúng thûåc
Giaá lûúng thûåc àaä tùng voåt úã hêìu
hïët caác nûúác vaâ coá bùçng chûáng cho thêëy
rùçng nhiïìu vuâng cuãa Inàönïsia bõ thiïëu
lûúng thûåc. Giaá gaåo gia tùng aãnh hûúãng
trûúác tiïn àïën nhûäng ngûúâi ngheâo. ÚÃ
Inàönïsia vaâ Philippin, gaåo chiïëm túái gêìn
20% chi tiïu cuãa 1/4 söë höå gia àònh ngheâo
Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi
nhêët. Coân úã Inàönïsia, gaåo àaä chiïëm túái
30% chi tiïu cuãa nhûäng gia àònh ngheâo
nhêët. Giaá gaåo tùng tûúng àöëi coá thïí gêy
aãnh hûúãng trûúác mùæt vaâ lêu daâi àöëi vúái
ngûúâi ngheâo vaâ caã nhûäng ngûúâi khöng
ngheâo bõ taác àöång búãi sûå giaãm cêìu vïì lao
àöång. Tuy nhiïn, noá cuäng seä baão vïå caác höå
gia àònh vaâ caác laâng xaä coân coá lûúng thûåc
thûâa.
Trong giai àoaån ngùæn haån, viïåc
quaãn lyá caác nguöìn cung cêëp gaåo nhùçm
àiïìu chónh giaá gaåo húåp lyá, traánh nhûäng
àúåt giaá tùng maånh coá thïí laâ àiïìu mong
muöën - àùåc biïåt khi xaãy ra sûå biïën àöång
vïì tyã giaá höëi àoaái. Àiïìu naây coá thïí laâm bònh
öín caác cuá söëc ngùæn haån vïì chñnh trõ vaâ laåm
phaát, vaâ seä giuáp àiïìu chónh húåp lyá tiïu
duâng cuãa ngûúâi ngheâo vaâ caác höå bõ thiïëu
lûúng thûåc úã caác khu vûåc nöng thön vaâ
thaânh thõ. Song viïåc naây cuäng töën keám. ÚÃ
Inàönïsia, chi phñ vêån chuyïín 1 àö la túái
15% söë höå gia àònh ngheâo nhêët thöng qua
trúå cêëp gaåo ûúác tñnh laâ 8,2 àö la - khöng
keám gò cûúác chuyïín tiïìn quöëc tïë27. Nïëu caác
nguöìn trúå cêëp chó giúái haån úã nhûäng loaåi
lûúng thûåc chêët lûúång thêëp, ngûúâi ngheâo
seä hûúãng lúåi vaâ caác chi phñ vêån chuyïín gaåo
seä giaã m xuöë n g chó coâ n 3,6 USD úã
Inàönïsia. Sau giai àoaån ngùæn haån, cêìn
phaãi kiïím tra nhûäng cú cêëu phuå trúå nhùçm
phên phöëi trúå cêëp lûúng thûåc - vñ duå, thöng
qua tem phiïëu lûúng thûåc. Noái chung, viïåc
chuyïín sang trúå cêëp coá muåc tiïu laâ möåt
chñnh saách töët, nhûng kinh nghiïåm tûâ caác
nûúác Myä Latinh cho thêëy töët nhêët laâ
khöng nïn aáp duång chñnh saách naây trong
nhûäng thúâi kyâ khuãng hoaãng.
Caác chñnh saách baão àaãm lûúng thûåc
chó coá taác duång nïëu coá àuã lûúng thûåc. Viïåc
baão àaãm chûác nùng cuãa caác thõ trûúâng
lûúng thûåc laâ nïìn taãng cuãa viïåc giaãi quyïët
caác taác àöång cuãa àúåt haån haán. Song, úã
nhûäng núi maâ thõ trûúâng àang bõ phaá vúä -
nhû nhiïìu núi úã Inàönïsia - khöng coá caách
lûåa choån naâo khaác àïí àõnh hûúáng viïåc
phên phöëi lûúng thûåc. Cêìn phaãi kïët húåp
phên phöëi trûåc tiïëp àïën caác laâng xaä vúái
caác töí chûác phi chñnh phuã, caác töí chûác tön
giaáo, caác chûúng trònh viïåc laâm àöíi lêëy
105
lûúng thûåc, vaâ cêëp lûúng thûåc cho caác
nhoám dên cû dïî bõ töín thûúng.
Duy trò sûác mua cuãa caác höå gia àònh dïî bõ
töín thûúng
Sûác mua cuãa caác höå gia àònh ngheâo
àang giaãm ài do nhu cêìu lao àöång giaãm
vaâ giaá caã tûúng àöëi cuãa möåt söë mùåt haâng
tùng lïn. Trûúâng húåp vïì trúå cêëp gaåo àaä
àûúåc baân túái úã phña trïn. Coân úã àêy, dêìu laâ
möåt loaåi haâng hoaá quan troång khaác, möåt
loaåi nhiïn liïåu àûúåc bao cêëp phuâ húåp nhêët
àöëi vúái caác höå ngheâo vaâ cêån ngheâo úã hêìu
hïët caác nûúác trong khu vûåc. Caác söë liïåu
nùm 1990 cuãa Inàönïsia cho thêëy rùçng trúå
cêëp dêìu hoaã daânh cho ngûúâi ngheâo àaä
khöng àûúåc thûåc hiïån töët vúái mûác àöå hûúãng
tûúng ûáng vúái sûå phên böë thu nhêåp chung.
Tùng giaá caã coá thïí dêìn dêìn àûúåc àûa ra
thûåc hiïån búãi lyá do chñnh trõ, song chuáng
khöng àûúåc caånh tranh vúái caác chûúng
trònh daânh cho ngûúâi ngheâo.
Coá hai caách tiïëp cêån khaã dô àïí giaãi
quyïët vêën àïì viïåc laâm vaâ thêm huåt thu
nhêåp do sûå giaãm cêìu vïì lao àöång gêy nïn:
khuyïën khñch cêìu vïì lao àöång thöng qua
caác chûúng trònh viïåc laâm múã röång, hay
höî trúå vïì thu nhêåp cho nhûäng ngûúâi thêët
nghiïåp. Vêën àïì laâ laâm thïë naâo àïí phên
phöëi nhûäng taâi nguyïn khan hiïëm vaâ
giaãm sûå thêët thoaát do sûå quaãn lyá yïëu keám,
tïå ùn höëi löå, vaâ sûå laåm duång cuãa nhûäng
nhoám ngûúâi khöng thuöåc diïån ûu tiïn gêy
nïn28. Cuäng cêìn phaãi sûã duång kïët húåp caác
kyä thuêåt àõnh hûúáng, bao göìm tûå àõnh
hûúáng, àõnh hûúáng dûåa trïn höå gia àònh
vaâ yïëu töë àõa lyá.
Xuác tiïën caác viïåc laâm cöng cöång. Nïëu
àûúåc hoaåch àõnh àuáng àùæn caác chûúng
trònh viïåc laâm coá thïí giuáp duy trò sûác mua
cuãa caác höå gia àònh trong giai àoaån ngùæn
haån vaâ giaãi quyïët nhûäng vêën àïì daâi haån
vïì sûå giaãm suát cuãa nhu cêìu lao àöång theo
thúâi vuå nhû àaä thêëy úã möåt söë vuâng thuöåc
Inàönïsia. Inàönïsia àang múã röång caác dûå
aán padat karya vaâ caác chûúng trònh múái
cuäng àang àûúåc xuác tiïën úã Thaái Lan; coân
úã Philippin cuäng coá truyïìn thöëng tùng
cûúâng viïåc laâm cöng cöång.
106 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
Àõnh hûúáng coá hiïåu quaã phuå thuöåc
vaâo tiïìn lûúng. Àïí baão àaãm rùçng nhûäng
ngûúâi thiïëu thöën nhêët seä quyïët àõnh tham
gia vaâ tòm hiïíu thöng tin trong nhûäng khu
vûåc maâ nhu cêìu viïåc laâm duâ vúái mûác lûúng
thêëp laâ lúán nhêët, cêìn phaãi sûã duång thõ
trûúâng àõa phûúng hoùåc nhûäng mûác lûúng
thêëp hún29. Chùèng haån, úã Inàönïsia caác
chûúng trònh viïåc laâm cöng cöång àang àûúåc
triïín khai àùåt mûác lûúng chuêín laâ 7500
Rp (vaâo àêìu nùm 1998), mûác naây thûúâng
cao hún mûá c lûúng úã thõ trûúâ n g àõa
phûúng, àùåc biïåt laâ úã nhûäng thõ trûúâng lao
àöång trò trïå. Trong nhûäng àiïìu kiïån naây
nguy cú lúán hún laâ caác chûúng trònh ûu
tiïn cho caác höå ngheâo seä bõ giaãm. Cuöëi
cuâng, cuäng khöng roä laâ trong nhûäng dûå
aán viïåc laâm cöng cöång cuãa caác nûúác Àöng
AÁ, phuå nûä coá àûúåc tiïëp cêån àêìy àuã vúái lao
àöång chên tay hay khöng. Àiïìu naây laåi
tûúng phaãn vúái caác dûå aán cuãa nhiïìu nûúác
Nam AÁ maâ trong àoá tyã lïå phuå nûä tham gia
khaá cao. Nhûäng möëi lo ngaåi naây caâng
khùèng àõnh nhu cêìu cêìn coá möåt hïå thöëng
giaám saát vaâ àaánh giaá toaân diïån cuäng nhû
cêìn thûåc hiïån viïåc àaánh giaá liïn tuåc sûå trúå
cêë p ngùæ n haå n vaâ caá c muå c tiïu àõnh
hûúánngên haâng
Caác chûúng trònh viïåc laâm cöng cöång
luön coá hai muåc àñch - chuyïín giao thu
nhêåp vaâ caãi thiïån cú súã haå têìng. Chilï àêìu
nhûäng nùm 1980, Haân Quöëc cuöëi nhûäng
nùm 1980 laâ nhûäng vñ duå vïì caác chûúng
trònh viïåc laâm cöng cöång àaä àûúåc pheáp
ngûng laåi khi cêìu giaãm30. Inàönïsia cuäng
coá tiïìn sûã traã lûúng bùçng lûúng thûåc vaâ
tiïìn mùåt trong nhûäng giai àoaån khuãng
hoaãng töìi tïå vaâ sau àoá laåi boã ài dêìn. Kinh
nghiïåm ruát ra tûâ nhûäng chûúng trònh naây
vaâ nhiïìu chûúng trònh khaác àaä cho pheáp
hiïíu sêu hún nhûäng vêën àïì thiïët kïë thñch
húåp:
ˆ Cên àöëi giûäa caác chûúng trònh nöng
thön vaâ thaânh thõ. Caã hai loaåi chûúng
trònh naây àïìu coá hiïåu quaã nhûng nïëu
chó thiïn vïì loaåi thûá hai thò seä boã qua
àa söë ngûúâi ngheâo vaâ cuäng coá thïí laâm
tùng sûå di cû ra thaânh thõ hay laâm
giaãm sûå taái di cû vïì caác vuâng nöng
 thön, do àoá laâm chêåm laåi nhûäng phaãn
ûáng coá hiïåu quaã trûúác cuá söëc.
ˆ Cên àöëi giûäa viïåc chuyïín giao tiïìn mùåt
vaâ saãn xuêët. Trong giai àoaån ngùæn haån,
viïåc giao tiïìn mùåt coá thïí àaåt àûúåc muåc
àñch chuã yïëu laâ tùng cûúâng an ninh.
Nhûng dêìn dêìn, caác chûúng trònh coá
thïí seä trúã nïn têåp trung hún vaâo viïåc
xêy dûång vaâ duy trò caác cú súã haå têìng.
ˆ Cên àöëi tyã lïå nam nûä trong söë ngûúâi
àûúåc hûúãng phuác lúåi. Caác chûúng trònh
naây phaãi múã ra cho phuå nûä tham gia
song cêìn phaãi coá nöî lûåc àùåc biïåt àïí
quaãng caáo caác chûúng trònh viïåc laâm
cöng cöång, xem xeát laåi caác thuã tuåc kyá
kïët húåp àöìng vaâ giaám saát söë lûúång viïåc
laâm àaä cung cêëp cho hoå. Ngoaâi ra,
nhûäng àùåc àiïím hoaåch àõnh khaác - vñ
duå, traã lûúng tûâng phêìn thay vò traã
lûúng haâng ngaây, nhúâ àoá phuå nûä coá thïí
vûâa tham gia laâm viïåc theo nhoám vûâa
tröng nom con caái - coá thïí khuyïën khñch
nhiïìu phuå nûä tham gia hún.
ˆ Trúå cêëp viïåc laâm cho nhûäng ngûúâi
khöng phaãi laâ ngheâo khöng laâm giaãm
àûúåc ngheâo àoái. Caác chûúng trònh trúå
cêëp viïåc laâm daânh cho nhûäng cöng
nhên nhaâ maáy bõ sa thaãi taåm thúâi hoùåc
nhûäng ngûúâi vûâa bûúác vaâo lûåc lûúång
lao àöång, coá trònh àöå cêëp trung hoåc cú
súã hoùåc cao hún àïí coá thïí lûåa choån
khöng laâm nhûäng cöng viïåc chên tay
quen thuöåc, ài ngûúåc laåi muåc àñch cuãa
caác chûúng trònh trúå cêëp viïåc laâm vaâ
khöng laâm giaãm ngheâo àoái.
Möåt söë caá nhên vaâ höå gia àònh, nhêët
laâ nhûäng ngûúâi taân têåt vaâ nhûäng gia àònh
khöng coá lao àöång thaânh niïn, seä rúi ra
khoãi maång lûúái an toaân cuãa nhûäng chûúng
trònh viïåc laâm cöng cöång. Trong giai àoaån
ngùæn haån, caác kïnh cöång àöìng vöën coá, bao
göìm caác töí chûác tön giaáo hoùåc caác töí chûác
phi chñnh phuã, coá thïí laâ nguöìn höî trúå tïët
nhêët cho nhûäng nhoám ngûúâi naây.
Phuác lúåi vïì thêët nghiïåp. Trûâ trûúâng
húåp Haân Quöëc, caác nûúác trong khu vûåc àïìu
khöng coá caác chûúng trònh baão hiïím thêët
Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi
nghiïåp àïí giuáp àúä nhûäng ngûúâi bõ thêët
nghiïåp taåm thúâi. Àêy khöng phaãi laâ thúâi
àiïím thñch húåp àïí àûa ra caác chûúng trònh
trúå cêëp thêët nghiïåp dûúái hònh thûác baão
hiïím úã nhûäng nûúác bõ taác àöång búãi khuãng
hoaãng: trúå cêëp khöng thïí phaát ngay lêåp
tûác, vò caác chûúng trònh baão hiïím noái
chung àoâi hoãi coá nhûäng giai àoaån àoáng goáp
trûúác töëi thiïíu vaâ möåt giai àoaån chúâ àúåi àïí
àûúåc nhêån trúå cêëp. Hún nûäa, viïåc aáp duång
thuïë thu trïn lûúng, caác khoaãn àoáng goáp
caá nhên hay caã hai seä laâm tùng chi phñ lao
àöång (hay lûúng dûå phoâng) vaâ sau àoá laâm
giaãm cêìu (hoùåc cung) lao àöång. Nhûäng
ngûúâi múái tham gia vaâo thõ trûúâng lao
àöång bõ thêët nghiïåp seä khöng àuã àiïìu kiïån
àïí nhêån trúå cêëp. Cuöëi cuâng, chûúng trònh
naây seä chó coá lúåi cho nhûäng ngûúâi ùn lûúng
cuãa khu vûåc nhaâ nûúác. Nhûäng chûúng
trònh nhû vêåy coá thïí àûúåc aáp duång trúã laåi
khi coá caác àiïìu kiïån kinh tïë öín àõnh hún,
nhûng khi àoá cêìn phaãi chuá yá àïí xaác àõnh
nhûäng àùåc àiïím maâ coá thïí laâm giaãm sûå
mêët cên àöëi cuãa thõ trûúâng lao àöång (xem
höåp 5.5).
Trong giai àoaån ngùæn haån, möåt hïå
thöëng trúå cêëp thêët nghiïåp coá leä seä phuâ húåp
hún. Hïå thöëng àoá nhùçm laâm giaãm mûác
ngheâo àoái cuãa nhûäng ngûúâi thêët nghiïåp
bùçng caách cung cêëp, trong möåt thúâi gian
nhêët àõnh, nhûäng khoaãn chuyïín giao thu
nhêåp giúái haån dûúái hònh thûác trúå cêëp thuêìn
tuyá úã hoùåc gêìn mûác ngheâo khöí. Chûúng
trònh naây seä coá taác àöång vïì phên phöëi töët
hún so vúái möåt dûå aán baão hiïím vaâ cuäng seä
coá hiïåu quaã tùng dêìn, búãi leä mûác trúå cêëp
thêëp seä thuác àêíy ngûúâi ta súám quay laåi
thõ trûúâng lao àöång vaâ seä coá ñt taác àöång
hún àöëi vúái lûúng dûå phoâng. Trûúác hïët,
khoaãn trúå cêëp naây phaãi àûúåc cêëp cho
nhûäng ngûúâi thêët nghiïåp maâ khöng cêìn
phaãi àiïìu tra thu nhêåp cuãa hoå. Sau àoá,
àiïím naây coá thïí àûúåc àiïìu chónh hoùåc böí
sung bùçng caác khoaãn trúå cêëp vïì giaáo duåc,
y tïë vaâ gia àònh dûåa trïn kïët quaã àiïìu tra
thu nhêåp. Trúå cêëp höî trúå thêët nghiïåp coá
thïí àûúåc phaát ngay khi àûúåc aáp duång vaâ
seä ñt àoâi hoãi phaãi giaám saát hún laâ möåt dûå
aán baão hiïím. Mùåc dêìu vêåy, coân coá möëi quan
têm vïì ûu tiïn, àùåc biïåt nïëu kïí túái caã
107
nhûäng ngûúâi lao àöång thuöåc caác khu vûåc
phi chñnh thûác vaâ caác cú cêëu àiïìu haânh
phi têåp trung, bao göìm caã viïåc huy àöång
caác töí chûác phi chñnh phuã, cuäng seä cêìn àûúåc
xem xeát.
Caác chûúng trònh àaâo taåo cuäng cung
cêëp höî trúå thu nhêåp nhêët àõnh trong giai
àoaån taái àõnh hûúáng nghïì nghiïåp vaâ àaâo
taåo tay nghïì, mùåc dêìu àêy khöng phaãi laâ
muåc àñch trung têm cuãa caác chûúng trònh
naây. Song àêy laâ möåt caách phên phöëi thu
nhêåp khaá töën keám maâ chûa chùæc àaä àaåt
hiïåu quaã phên phöëi.
Caãi caách caác chñnh saách vïì thõ trûúâng lao
àöång
Sau nhûäng àúåt tyã giaá höëi àoaái giaãm
maånh, vêën àïì vïì khaã nùng caånh tranh
trïn thõ trûúâng quöëc tïë dûúâng nhû àaä gêy
tranh caäi. Song nhûäng biïën àöång vïì tyã giaá
naây àaä bõ chi phöëi búãi caác nguöìn vöën vaâ
nhêët àõnh seä àaão ngûúåc àûúåc tònh thïë möåt
khi loâng tin àûúåc phuåc höìi. Vêën àïì cùn baãn
hún laâ sûå tùng nùng suêët gùæn liïìn vúái trònh
àöå chuyïn mön cuãa lûåc lûúång saãn xuêët.
Àïí coá thïí nêng cao trònh àöå tay nghïì, hïå
thöëng giaáo duåc phaãi múã röång hún cho giaáo
duåc trung hoåc, song caác chñnh saách vïì thõ
trûúâng lao àöång cuäng rêët quan troång:
ˆ Khuyïën khñch caác dõch vuå viïåc laâm tû
nhên àïí böí sung khaã nùng cung ûáng
viïåc laâm coân thiïëu trong khu vûåc nhaâ
nûúác. Caác vùn phoâng viïåc laâm cöng
cöång àaä múã röång nhanh choáng tûâ con
söë 53 vaâo nùm 1997 lïn 113 vaâo nùm
1998, vaâ coá kïë hoaåch lïn àïën 162 vaâo
nùm 1999. Àiïìu naây dêîn àïën nguy cú
vai troâ cuãa caác dõch vuå viïåc laâm tû nhên
bõ xoái moân. Nùm 1997, caác dõch vuå viïåc
laâm tû nhên àaä sùæp xïëp viïåc laâm cho
1,8 triïåu cöng nhên so vúái 0,8 triïåu viïåc
laâm àûúåc cung cêëp búãi caác vùn phoâng
viïåc laâm nhaâ nûúác.
ˆ Thêån troång trong viïåc àûa ra hay múã
röång caác chûúng trònh vïì thõ trûúâng lao
àöång tñch cûåc. Kinh nghiïåm quöëc tïë cho
thêëy nhûäng chûúng trònh naây ñt coá hiïåu
quaã trong viïåc taåo ra viïåc laâm vaâ àöëi
108 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
vúái tiïìn lûúng sau naây. Möåt söë chûúng
trònh coá thïí coá hiïåu quaã àöëi vúái nhûäng
loaåi cöng nhên àùåc biïåt. Song, têët caã
caác chûúng trònh cêìn àûúåc giaám saát vaâ
àaánh giaá nghiïm khùæc, àöìng thúâi phaãi
àaáp ûáng àûúåc yïu cêìu vïì hiïåu quaã.
ˆ Thay àöíi vai troâ cuãa chñnh phuã trong
giaáo duåc vaâ àaâo taåo nghïì nghiïåp. Khu
vûåc tû nhên cuäng coá thïí cung cêëp dõch
vuå àaâo taåo chñnh quy vaâ taåi chûác. Sûå
caånh tranh tùng lïn giûäa nhûäng àún
võ àaâo taåo dêîn àïën chêët lûúång cao hún,
vaâ chñnh phuã coá thïí baão àaãm viïåc giaám
saát thûúâng xuyïn cuäng nhû tùng khaã
nùng lûåa choån cho ngûúâi tiïu duâng,
chùèng haån, thöng qua hònh thûác cêëp
phiïëu àïí mua dõch vuå (Ngûúâi àûúåc cêëp
phiïëu coá thïí duâng noá àïí trang traãi hoåc
phñ cho hoåc nghïì vaâ coá thïí lûåa choån
trûúâng tû hay trûúâng cöng - N.D).
Möåt trong nhûäng vêën àïì gêy nhiïìu
tranh caäi nhêët trïn thõ trûúâng lao àöång laâ
vai troâ cuãa cöng àoaân. Nguyïn nhên laâ hêìu
hïët caác nûúác Àöng AÁ àïìu coá nhûäng chñnh
saách giúái haån àöëi vúái caác cöng àoaân, vaâ
chñnh phuã tham gia àaáng kïí vaâo caác möëi
quan hïå lao àöång chuã - thúå. Haân Quöëc àaä
bõ kiïìm chïë àùåc biïåt trong giai àoaån tiïìn
dên chuã, vaâ vò vêåy àaä phaãi gaánh chõu
nhûäng möëi quan hïå lao àöång töìi tïå hún.
Kinh nghiïåm naây chûáa àûång nhûäng baâi
hoåc cho caác nûúác khaác trong khu vûåc.
Möåt thûã thaách quan troång àöëi vúái
hêìu hïët caác xaä höåi Àöng AÁ laâ viïåc thiïët
lêåp möåt khung thiïët chïë vaâ àiïìu chónh maâ
coá thïí àaãm baão quyïìn tûå do lêåp àoaân thïí,
vaâ traánh trao caác böíng löåc maâ coá thïí dêîn
àïën phung phñ caác nguöìn lûåc hay caác
khuön pheáp cûáng nhùæc. Khuön khöí naây
seä phaãi àem laåi möåt vai troâ trung lêåp hún
cho chñnh phuã - taåo nïn nhûäng luêåt chúi
cú baãn. Noá cuäng phaãi tùng cûúâng têìm quan
troång cuãa hoaåt àöång cöng àoaân trong
nhûäng doanh nghiïåp maâ úã àoá hoaåt àöång
têåp thïí coá khaã nùng giuáp tùng nùng suêët
vaâ seä ñt àoâi hoãi viïåc tùng lûúng àöåc quyïìn31.
Cöng àoaân coá vai troâ nhêët àõnh trong
nhûäng hoaân caãnh cêìn coá thöng tin hoùåc
àöëi thoaåi úã phaåm vi ngaânh hoùåc phaåm vi
quöëc gia. Viïåc phaát triïín caác cú cêëu àiïìu
chónh hiïåu quaã àöëi vúái caác quan hïå chuã -
thúå laâ rêët phûác taåp; búãi vêåy, ngûúâi laâm cöng
vaâ ngûúâi sûã duång lao àöång phaãi húåp taác
vúái nhau, thûúâng laâ vúái sûå höî trúå cuãa nhaâ
nûúác, àïí lêåp ra möåt khuön khöí àiïìu chónh
mang tñnh trung lêåp vaâ vûäng chùæc.
Kiïím soaát tònh traång bêëp bïnh cuãa caác höå
gia àònh trong daâi haån
Khi xaãy ra cuöåc khuãng hoaãng taâi
chñnh, nhûäng suy thoaái nhêët thúâi trong
hoaåt àöång kinh tïë coá thïí laâm giaãm mûác
söëng cuãa hêìu hïët caác höå gia àònh. Thêët
nghiïåp, bïånh têåt vaâ tuöíi giaâ àïìu goáp phêìn
vaâo sûå ngheâo khöí úã caã caác nûúác àang phaát
triïín vaâ caác nûúác cöng nghiïåp, vaâ laâm tùng
thïm mûác ngheâo khöí cuãa nhûäng ngûúâi vöën
àaä ngheâo. Trong hêìu hïët caác xaä höåi, àöëi
phoá vúái tònh traång bêëp bïnh àoâi hoãi sûå kïët
húåp giûäa tiïët kiïåm caá nhên, sûå höî trúå
khöng chñnh thûác vaâ caác nghôa vuå cuãa
ngûúâi sûã duång lao àöång. Chñnh phuã seä ra
tay khi nhûäng yïëu töë naây khöng àuã. Caác
höå gia àònh coá thïí thêëy khoá khùn khi vay
mûúån àïí trang traãi sûå giaãm suát thu nhêåp
taåm thúâi; sûå höî trúå cuãa cöång àöìng seä khöng
coá hiïåu quaã khi coá möåt cuá söëc kinh tïë lúán;
caác thõ trûúâng tû nhên daânh cho thêët
nghiïåp, baão hiïím bïånh têåt vaâ lûúng hûu
cho ngûúâi giaâ thûúâng bõ haån chïë hoùåc
khöng coá.
Caác nûúác Àöng AÁ àaä dûåa vaâo hïå
thöëng baão àaãm thu nhêåp khöng chñnh thûác
cho hêìu hïët caác höå gia àònh àùåc biïåt laâ
nhûäng höå ngheâo nhêët. Caác phên phöëi tû
nhên coá thïí giuáp laâm giaãm sûå bêët bònh
àùèng bùçng viïåc höî trúå ngûúâi giaâ, laâm giaãm
taác àöång cuãa bïånh têåt, taân têåt vaâ thêët
nghiïåp. Song quaá trònh àö thõ hoaá vaâ têìm
quan troång ngaây caâng tùng cuãa viïåc laâm
chñnh thûác àaä laâm xoái moân caác cú cêëu höî
trúå khöng chñnh thûác. Ngoaâi ra, coân coá nhu
cêìu ngaây caâng tùng vïì baão hiïím xaä höåi
nhùçm giaãi quyïët tònh traång bêëp bïnh cuãa
caác höå gia àònh. Dên söë laäo hoaá nhanh
choáng cuäng laâm giaãm ài sûå höî trúå trïn cú
súã gia àònh. Nhûäng xu hûúáng naây, cöång
Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi
HÖÅP 5.5
Nhûäng baâi hoåc kinh nghiïåm quöëc tïë vïì baão hiïím thêët
nghiïåp: Haån chïë töëi àa sûå mêët cên àöëi cuãa thõ trûúâng
lao àöång
Caác chûúng trònh baão hiïím thêët nghiïåp khöng coá hiïåu quaã
trong viïåc giaãi quyïët caác vêën àïì thêët nghiïåp cú cêëu hay nhûäng
cuá söëc lúán vïì cêìu lao àöång. Chuáng toã ra phuâ húåp hún trong
àiïìu kiïån thêët nghiïåp theo chu kyâ hoùåc do bêët àöìng giûäa chuã
vaâ thúå maâ taåo ra chia seã ruãi ro giûäa caác caá nhên vïì thúâi gian.
Tuy nhiïn, viïåc haån chïë töëi àa sûå mêët cên àöëi cuãa thõ trûúâng laâ
rêët quan troång:
ˆ Cêìn giaám saát chùåt cheä caác tiïu chuêín nghïì nghiïåp - höì
sú cöng traång, sa thaãi ngoaâi yá muöën, sùén saâng laâm viïåc, chêëp
nhêån laâm thïm giúâ vaâ sûå huy àöång cuãa khu vûåc, v.v...
ˆ Cêìn taåo ra möåt cú cêëu àiïìu haânh nhùçm ngùn caãn loâng
haâo hiïåp mang àöång cú chñnh trõ trong viïåc xaác àõnh caác mûác
phuác lúåi vaâ xêm phaåm quyä dûå phoâng trong thúâi kyâ öín àõnh.
ˆ Cêìn haån chïë thúâi haån hûúãng lúåi (chùèng haån, töëi àa laâ 6
thaáng) vaâ sau àoá xem xeát thïm caác dûå aán höî trúå xaä höåi.
ˆ Cêìn phên loaåi ruãi ro caác khoaãn àoáng goáp baão hiïím thêët
nghiïåp theo khu vûåc kinh tïë, doanh nghiïåp hoùåc caã hai, tûâ àoá
cho pheáp àoáng goáp vúái caác tyã lïå khaác nhau tuyâ theo tyã lïå thêët
nghiïåp trûúác àoá.
Nguöìn: Nhên viïn Ngên haâng thïë giúái.
vúái thu nhêåp tùng lïn, seä dêîn àïën möåt vai
troâ lúán hún trong tûúng lai cuãa hònh thûác
baão hiïím chñnh thûác.
Xaä höåi Àöng AÁ nïn ài theo mö hònh
naâo àïí cên àöëi giûäa viïåc cung cêëp phuác lúåi
vaâ khaã nùng caånh tranh? Nhaâ nûúác phuác
lúåi, àûúåc lêåp nïn úã chêu Êu, giúâ àêy àang
bõ àe doaå búãi nhûäng khoaãn trúå cêëp haâo hiïåp
vaâ mûác thuïë cao gùæn hïën vúái sûå thiïëu tñnh
caånh tranh, viïåc laâm tùng chêåm, nhûäng
biïån phaáp khuyïën khñch taåo cöng ùn viïåc
laâm quaá múâ nhaåt vaâ tyã lïå thêët nghiïåp cao.
Trong nhûäng nïìn kònh tïë chuyïín àöíi úã
chêu Êu vaâ Trung AÁ, hïå thöëng baão àaãm
phuác lúåi troån àúâi àang úã mûác baáo àöång,
trong khi úã Trung Quöëc, hïå thöëng baão àaãm
phuác lúåi cuãa caác cöng nhên nhaâ nûúác laåi
àang rêët cêìn caãi caách kõp thúâi. ÚÃ nhiïìu
nûúác àang phaát triïín úã Myä Latinh vaâ Nam
AÁ, mö hònh baão àaãm cöng ùn viïåc laâm cho
cöng nhên trong biïn chïë cuäng àang bõ àe
doaå búãi leä caác quy àõnh baão àaãm viïåc laâm
dûúâng nhû chó nhùçm baão vïå nhûäng cöng
nhên trong biïn chïë maâ coi nheå baão hiïím
109
thêët nghiïåp toaân diïån, àöång lûåc cuãa sûå
tùng trûúãng viïåc laâm khöng chñnh thûác.
Caác nûúác úã khu vûåc Àöng AÁ coá cú
höåi àïí phaát triïín caác dûå aán nhùçm traánh
sûå sú cûáng cuãa thõ trûúâng lao àöång, sûå bêët
bònh àùèng vaâ caác vêën àïì taâi chñnh liïn
quan vúái möåt söë mö hònh an ninh xaä höåi.
Hoå cuäng coá thïí hoåc têåp tûâ haâng loaåt nhûäng
caãi caách àa daång àang àûúåc tiïën haânh trïn
toaân thïë giúái. Nguyïn tùæc chuã yïëu laâ phaãi
giaãm töëi àa nhûäng taác àöång xêëu vïì taâi
chñnh vaâ thõ trûúâng lao àöång bùçng caách
gùæn àoáng goáp vúái trúå cêëp. Phêìn lúán caác
khoaãn lûúng hûu, nhûäng nguy cú bïånh têåt
vaâ tònh traång thêët nghiïåp ngùæn haån coá thïí
àûúåc giaãi quyïët trong khuön khöí baão hiïím
àûúåc nhaâ nûúác uyã thaác vaâ caác chûúng trònh
tiïët kiïåm mang àùåc trûng naây. Tuy nhiïn,
viïåc gùæn àoáng goáp trûåc tiïëp vúái trúå cêëp
khöng phaãi luác naâo cuäng àûúåc mong muöën
hay dïî thûåc hiïån. Vñ duå, hêìu hïët caác xaä
höåi àïìu choån caách cêëp cho nhûäng ngûúâi
ngheâo nhêët caác khoaãn trúå cêëp vûúåt xa khaã
nùng àoáng goáp cuãa hoå. Vêåy laâ caác chûúng
trònh baão hiïím àaä húåp nhêët yïëu töë taái phên
phöëi thu nhêåp. Cuäng coá thïí xem xeát viïåc
haânh àöång trïn phaåm vi xaä höåi àïí cung
cêëp nhûäng khoaãn hûu trò quan troång cho
nhûäng ngûúâi vöën dô ngheâo, àïí khùæc phuåc
nhûäng nguy cú àe doaå sûác khoeã nghiïm
troång vaâ àïí cung cêëp höî trúå xaä höåi cho
nhûäng ngûúâi cuâng cûåc.
Duy trò caác dõch vuå kinh tïë - xaä höåi cho
ngûúâi ngheâo
Trong thúâi kyâ khuãng hoaãng, ngûúâi
ngheâo phaãi hûáng chõu nhiïìu nhêët, àùåc biïåt
do nhûäng töín thêët khöng traánh khoãi vïì
giaáo duåc vaâ y tïë trong tûúng lai, vaâ àiïìu
naây seä ngùn caãn hoå tham gia vaâo quaá trònh
phuåc höìi tûúng lai. Caác nöî lûåc nhùçm duy
trò sûác mua seä coá ñch, nhûng nhûäng biïån
phaáp phuå trúå têåp trung vaâo viïåc duy trò
caác trûúâng hoåc vaâ dõch vuå y tïë daânh cho
nhûäng gia àònh ngheâo cuäng nhû chêët
lûúång cuãa nhûäng dõch vuå naây laâ rêët cêìn
thiïët.
Giaáo duåc. Caác cöng trònh nghiïn
110 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
cûáu cho thêëy rùçng ngûúâi ngheâo àûúåc
hûúãng lúåi tûâ chi tiïu cuãa chñnh phuã daânh
cho giaáo duåc tiïíu hoåc. Sau giaáo duåc tiïíu
hoåc, mûác àöå naây tuyâ thuöåc vaâo sûå phöí cêåp
cuãa hïå thöëng giaáo duåc. ÚÃ nhûäng nûúác coá
thu nhêåp thêëp hoùåc trung bònh, chi tiïu
cuãa chñnh phuã daânh cho caác trûúâng tiïíu
hoåc thûúâng àûúåc phên phöëi tûúng ûáng vúái
thu nhêåp. Chi tiïu cuãa chñnh phuã daânh
cho giaáo duåc trung hoåc vaâ àaåi hoåc coá
khuynh hûúáng àûúåc phên phöëi khöng cöng
bùçng vaâ thêåm chñ coân khöng cöng bùçng
hún so vúái thu nhêåp, giöëng nhû trûúâng húåp
cuãa Inàönïsia. Tuy nhiïn, nhûäng thay àöíi
ñt oãi trong chi tiïu daânh cho caác trûúâng
tiïíu hoåc - vaâ caác trûúâng trung hoåc úã caác
nûúác giaâu hún -chùæc chùæn seä coá lúåi cho
ngûúâi ngheâo. Hún nûäa, qua phên tñch coá
thïí thêëy rùçng vaâo cuöëi nhûäng nùm 1980,
viïåc cùæt giaãm chi tiïu daânh cho giaáo duåc
àaä keáo theo sûå giaãm suát nghiïm troång söë
lûúång hoåc sinh àùng kyá vaâo caác trûúâng
trung hoåc. Tuy nhiïn, àùng kyá vaâo caác
trûúâng tiïíu hoåc roä raâng vêîn coân rêët phöí
biïën. Do cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë hiïån
nay coá veã nghiïm troång hún cuöåc suy thoaái
vaâo cuöëi nhûäng nùm 1980, coá nhiïìu khaã
nùng treã em cuãa caác nûúác trong khu vûåc
seä phaãi boã hoåc do mûác hoåc phñ vaâ chi phñ
cú höåi cao. Caác kïët quaã àiïìu tra têåp trung
àaä chó ra rùçng tònh traång naây àaä xaãy ra úã
Inàönïsia vaâ Philippin. Cuäng vêåy, àöëi vúái
möåt söë treã em, àùåc biïåt con caái cuãa nhûäng
gia àònh ngheâo hún, lêìn boã hoåc naây coá nguy
cú seä laâ vônh viïîn. Nhûäng nhên töë naây cho
thêëy cêìn phaãi:
ˆ Duy trò chi tiïu thûåc daânh cho caác
trûúâng tiïíu hoåc, vaâ tòm caách duy trò caã
chi tiïu daânh cho nhûäng ngûúâi khöng
ùn lûúng. Trong nhûäng giai àoaån àiïìu
chónh vûâa qua, úã möåt söë nûúác, cùæt giaãm
chi tiïu daânh cho nhûäng ngûúâi khöng
ùn lûúng theo chñnh saách thùæt chùåt tiïìn
tïå àaä laâ vêën àïì nhaåy caãm nhêët, tiïìm
taâng coá thïí dêîn àïën phaãi traã giaá vïì mùåt
chêët lûúång.
ˆ Tùng caác khoaãn trúå cêëp ûu tiïn caâng
gùæn liïìn vúái mûác thu nhêåp caâng chùåt
cheä caâng töët, àïí khuyïën khñch hoåc sinh
 tiïëp tuåc theo hoåc trung hoåc. Caác khoaãn
trúå cêëp coá thïí àûúåc cú cêëu nhû nhûäng
khoaãn hoåc böíng daânh cho ngûúâi ngheâo
- coá thïí sûã duång cú chïë cêëp laâng xaä àïí
xaác àõnh mûác àöå ngheâo khöí - àûúåc höî
trúå búãi nhûäng chûúng trònh cho vay
röång raäi hún nhùçm trang traãi hoåc phñ
cho nhûäng ngûúâi khöng ngheâo (xem höåp
5.6).
Sau thúâi kyâ khuãng hoaãng, hïå thöëng
giaáo duåc seä àõnh hònh lûåc lûúång lao àöång
vaâ khaã nùng caånh tranh vïì kinh tïë cuãa
khu vûåc trong tûúng lai. Nêng cao chêët
lûúång vaâ àêíy maånh viïåc phöí cêåp giaáo duåc
laâ yïëu töë trung têm àïí trang bõ cho ngûúâi
cöng nhên nhûäng kyä nùng lao àöång trong
caác ngaânh cöng nghiïåp vaâ dõch vuå vúái
nùng suêët cao, vaâ àaâo taåo hoå trong suöët
quaá trònh lao àöång.
Nhû àaä nïu úã trïn, Haân Quöëc laâm
rêët töët viïåc naây, mùåc duâ gêìn àêy nûúác naây
àang àaánh giaá laåi chiïën lûúåc giaáo duåc cuãa
mònh vúái muåc tiïu phaát triïín nhûäng kyä
nùng lao àöång linh hoaåt vaâ saáng taåo hún.
Nhûäng vêën àïì gêy aáp lûåc trong khu vûåc
coá leä laâ úã chöî khaác, chùèng haån, úã sûå thúâ ú
tûúng àöëi vúái giaáo duåc trung hoåc cú súã úã
Thaái Lan, vúái giaáo duåc trung hoåc phöí
thöng vaâ àaåi hoåc úã Trung Quöëc, hay úã chêët
lûúå n g giaá o duå c keá m úã Inàönïsia vaâ
Philippin. Nhûäng vêën àïì naây chó laâ möåt
phêìn cuãa vêën àïì ûu tiïn chi tiïu cuãa chñnh
phuã. Trûúâng húåp Haân Quöëc àaä chûáng minh
rùçng giaáo duåc trung hoåc vaâ, àùåc biïåt, giaáo
duåc àaåi hoåc do tû nhên taâi trúå laâ chuã yïëu.
Vò vêåy phaãi coá caác caãi caách vïì chñnh saách
vaâ thïí chïë àïí nêng cao chêët lûúång giaáo
duåc, bao haâm caã caác kyä nùng maâ seä thuác
àêíy caác nûúác Àöng AÁ bûúác vaâo nïìn kinh
tïë cuãa tri thûác trong thïë kyã túái.
Giaáo duåc chêët lûúång cao àoâi hoãi phaãi
caãi caách chûúng trònh hoåc úã bêåc tiïíu hoåc
vaâ trung hoåc àïí nhêën maånh viïåc xêy dûång
àöåi nguä, tñnh linh hoaåt vaâ tñnh thñch ûáng,
dûåa trïn nïìn taãng caác kyä nùng hoåc vêën vaâ
giao tiïëp, cöång vúái caác kyä nùng phên tñch
vaâ tñnh toaán. Àïí àûa nïìn kinh tïë nûúác nhaâ
tiïën lïn vaâo àêìu thïë kyã XXI, thanh niïn úã
Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi
caác nûúác Àöng AÁ seä phaãi laâm chuã rêët nhiïìu
nguöìn thöng tin toaân cêìu vaâ coá khaã nùng
têåp húåp nhûäng tri thûác naây àïí phên tñch
vaâ giaãi quyïët nhûäng vêën àïì kinh tïë vaâ xaä
höåi cuãa nûúác mònh. Thaái Lan vaâ Malaisia
àang tiïën haânh caãi caách hïå thöëng giaáo duåc
àïí àaåt àûúåc nhûäng kyä nùng àoá, vaâ Trung
Quöëc cuäng àang tiïën lïn theo hûúáng naây.
Y tïë. Caác phên tñch tûâ Inàönïsia vaâ
Malaisia chó ra rùçng chi tiïu cuãa chñnh
phuã daânh cho caác trung têm y tïë, àùåc biïåt
nhûäng trung têm nhoã, thò coá lúåi cho ngûúâi
ngheâo, song chi tiïu cho caác bïånh viïån laåi
khöng àûúåc phên böí möåt caách bònh àùèng.
Coá nhiïìu lo ngaåi rùçng viïåc giaá thuöëc men
nhêåp khêíu tùng lïn seä dêîn àïën trò hoaän
hoùåc cùæt xeán viïåc sûã duång thuöëc, bao göìm
caã caác vùæc xin vaâ caác thuöëc chûáa HI/AIDS,
vaâ rùçng viïåc caác dõch vuå y tïë tû nhên tùng
giaá maånh àang dêîn àïën nhu cêìu lúán hún
àöëi vúái caác dõch vuå y tïë cöng cöång (xem höåp
5.7). Àiïìu naây cho thêëy cêìn phaãi thûåc hiïån
ba biïån phaáp sau:
ˆ Duy trò chi tiïu thûåc tïë cho caác hoaåt
àöång y tïë vaâ haâng hoaá cöng cöång coá taác
àöång ngoaåi biïn cao, nhû caác vùæc xin
phoâng bïånh vaâ kiïím soaát muöîi gêy
bïånh.
ˆ Duy trò chi tiïu daânh cho caác trung
têm vaâ caác tiïíu trung têm y tïë, àùåc biïåt
daânh cho nhûäng khoaãn chi khaác ngoaâi
lûúng.
ˆ Cêëp trúå cêëp taåm thúâi àïí mua caác thuöëc
men thiïët yïëu trong giai àoaån chuyïín
àöíi khi tyã giaá mêët cên bùçng. Nhûäng trúå
cêëp àoá chùæc seä ñt àïën àûúåc túái ngûúâi
ngheâo, song chuáng vêîn coá thïí àaáng laâm
xeát trïn giaác àöå baão vïå toaân böå nguöìn
nhên lûåc.
Caác thïí chïë, naån tham nhuäng vaâ cú
cêëu xaä höåi
Tiïëng tùm cuãa caác nûúác Àöng AÁ coá
möåt mö hònh caác thïí chïë hoaåt àöång khaá
hiïåu quaã vaâ öín àõnh xaä höåi giúâ àêy àaä bõ
cuöåc khuãng hoaãng laâm tiïu tan. Tûâ àoá àaä
naãy sinh nhûäng vêën àïì quan troång sau:
111
 HÖÅP 5.6
Baão vïå nguöìn vöën nhên lûåc daânh cho ngûúâi ngheâo trong khuãng hoaãng kinh tïë: Chiïën dõch “trúã laåi trûúâng hoåc”
cuãa Inàönïsia
Taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng: Thaáng Tû 1998, caác
cuöåc thaão Iuêån theo nhoám troång têm vaâ caác cuöåc viïëng thùm
trûúâng hoåc cho thêëy rùçng nhûäng treã em vaâ nhûäng trûúâng hoåc
ngheâo àang phaãi chõu taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng. Ngûúâi
ta dûå àoaán rùçng chi tiïu chñnh phuã daânh cho giaáo duåc giaãm,
hoåc phñ tùng lïn trong khi thu nhêåp gia àònh giaãm ài seä dêîn àïën
tyã lïå treã em ngheâo hoåc tiïíu hoåc vaâ trung hoåc cú súã giaãm suát.
Ûúác àoaán taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë àöëi vúái viïåc
xin hoåc thêåt khoá, búiã leä àêy laâ möåt cuöåc khuãng hoaãng vö tiïìn
khoaáng hêåu xeát vïì caã bïì röång vaâ chiïìu sêu. Caác kyä thuêåt àiïìu
tra kinh tïë àaä thu àûúåc nhûäng kïë quaã bõ taác àöång úã mûác tûúng
àöëi thêëp, coá thïm tûâ 115.000-260.000 treã em trong àöå tuöíi tûâ 7-
12, vaâ tûâ 173.000-270.000 treã em trong àöå tuöíi tûâ 13-15 àaä boã
hoåc do thu nhêåp tñnh theo àêìu ngûúâi giaãm 10%. Chñnh phuã
lnàönïxia àaä coá nhûäng ûúác àoaán vïì taác àöång lúán hún nhiïìu -
coá thïm 890.000 treã em boã hoåc tiïíu hoåc vaâ 640.000 treã em boã
hoåc trung hoåc cú súã trong voâng chó coá möåt nùm.
Nhûäng con söë naây coá chñnh xaác hay khöng thò cuäng vêîn
coân do sûå thöëng nhêët chung rùçng taác àöång cuãa cuöåc khuãng
hoaãng àöëi vúái treã em ngheâo seä rêët sêu sùæc. Möåt bùçng chûáng roä
raâng laâ cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë nhoã hún nhiïìu trong giai
àoaån 1986-1987, khi chi tiïu cuãa chñnh phuã daânh cho giaáo duåc
giaãm vaâ khöng coá nöî lûåc àùåc biïåt naâo àïí giuáp treã em tiïëp tuåc ài
hoåc; tyã lïå àùng kyá vaâo caác trûúâng trung hoåc cú súã àaä giaãm tûâ
62% xuöëng coân 52% vaâ phaãi gêìn möåt thêåp kyã sau múái khöi
phuåc laåi àûúåc. Roä raâng nguyïn nhên àïën tûâ nhûäng gia àònh
ngheâo. Cuäng nhû vêåy, chi tiïu daânh cho nhûäng ngûúâi khöng
ùn lûúng tñnh theo hoåc sinh àaä giaãm maånh tûâ 23000 Rp (18USD)
xuöëng coân 8000Rp (3USD).
Phaãn ûáng. Ngaây 20 thaáng Baãy chñnh phuã àaä phaát àöång
möåt chûúng trònh quöëc gia nùm nùm nhùçm cung cêëp hoåc böíng
giaáo duåc cú baãn cho nhûäng treã em ngheâo vaâ nhûäng khoaãn trúå
cêëp lúán cho caác trûúâng hoåc phuåc vuå nhûäng cöång àöìng dên cû
ngheâo. Möåt liïn minh caác böå trûúãng àaä àûúåc thaânh lêåp àïí höî
trúå chûúng trònh naây. Ngên haâng Thïë giúái àang töí chûác taâi trúå
àa biïn, bao göìm Ngên haâng Phaát triïín chêu AÁ (ADB), UNICEF
vaâ caác cú quan song phûúng nhû AusAID vaâ Höåi nghõ thûúång
àónh AÁ - Êu (ASEM) àïí höî trúå chûúng trònh naây. Töíng chi phñ
cuãa chûúng trònh nùm nùm naây khoaãng 382 triïåu USD vúái àoáng
goáp cuãa ADB laâ 86 triïåu USD vaâ Ngên haâng Thïë giúái àoáng goáp
phêìn coân laåi.
17% nhûäng hoåc sinh ngheâo nhêët seä nhêån àûúåc möåt khoaãn
hoåc böíng 240.000Rp(30USD) dûúái àang phiïëu phaát vaâo àêìu
nùm hoåc. Dûå àõnh khoaãn hoåc phñ naây seä giuáp trang traãi caác chi
ˆ Phaãi chùng naån tham nhuäng vaâ naån
beâ phaái àaä traân ngêåp trong caác cú quan
nhaâ nûúác laâm cho caác cú quan naây
khöng coân hoaåt àöång hiïåu quaã?
ˆ Phaãi chùng coá möåt sûå àöí vúä tiïìm taâng
khöng traánh khoãi vïì mùåt xaä höåi, bao
112 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
phñ vïì hoåc têåp nhû saách vúã, àöìng phuåc, tiïìn ài laåi vaâ hoåc phñ.
Trong toaân quöëc coá 2,6 triïåu hoåc sinh trung hoåc cú súã (khoaãng
17% söë hoåc sinh àùng kyá) seä àûúåc hûúãng hoåc böíng naây. 40%
söë trûúâng tiïíu hoåc vaâ trung hoåc cú súã phuåc vuå caác cöång àöìng
ngheâo nhêët seä lêìn lûúåt nhêån àûúåc nhûäng khoaãn taâi trúå trõ giaá 2
triïåu Rp (250USD) vaâ 4 triïåu Rp (500USD). Töíng söë coá 82.000
trûúâng tiïíu hoåc vaâ trung hoåc cú súã seä nhêån àûúåc khoaãn naây
möîi nùm. Caác trûúâng naây coá thïí sûã duång khoaãn taâi trúå àïí mua
duång cuå hoåc têåp vaâ caác thiïët bõ giaãng daåy khaác, tiïën haânh sûãa
chûäa nhoã vaâ giuáp àúä nhûäng hoåc sinh ngheâo bùçng caách miïîn
nhûäng khoaãn lïå phñ chñnh thûác vaâ khöng chñnh thûác.
Nöî lûåc huy àöång xaä höåi vaâ caác phûúng tiïån thöng tin àaåi
chuáng. Möåt chiïën dõch truyïìn hònh, phaát thanh vaâ baáo chñ àaä
àûúåc phaát àöång trïn toaân quöëc àïí àaãm baão rùçng caác bêåc phuå
huynh vaâ moåi ngûúâi dên àïìu biïët vïì chûúng trònh naây, àöìng
thúâi àïí nhêën maånh têìm quan troång cuãa viïåc tiïëp tuåc hoåc vaâ taåo
àiïìu kiïån àïí sûã duång minh baåch caác quyä cuäng nhû choån ra
nhûäng ngûúâi àûúåc nhêån hoåc böíng.
Ûu tiïn vaâ choån lûåa. Caác khoaãn hoåc böíng vaâ taâi trúå seä
àûúåc phên böí dûåa trïn àiïìu tra vïì mûác àöå ngheâo khöí úã möîi
quêån huyïån. Do coá sûå haån chïë vïì söë liïåu khöëi lûúång, thöng tin
naây cêìn àûúåc phöí biïën úã àõa phûúng vaâ vúái sûå tham gia cuãa
caác töí chûác phi chñnh phuã vaâ caác thaânh viïn khaác cuãa xaä höåi
dên sûå trong quaá trònh choån lûåa úã phaåm vi àõa phûúng. Nhûän
ngûúâi àûúåc nhêån hoåc böíng seä àûúåc lûåa choån búãi caác uyã ban
cêëp quêån, phûúâng vaâ trûúâng hoåc vúái caác thaânh viïn laâ caác phuå
huynh, caác töí chûác phi chñnh phuã, àaåi diïån cuãa chñnh phuã vaâ
caác töí chûác xaä höåi khaác.
Baão àaãm caác khoaãn taâi trúå naây seä àïën tay nhûäng ngûúâi
àûúåc nhêån. Àïí àaãm baão caác khoaãn hoåc böíng vaâ taâi trúå seä àïën
tay nhûäng ngûúâi nhêån àaä àûúåc lûåa choån, chûúng trònh naây bao
göìm coá nhûäng àiïím sau: (i) caác khoaãn naây seä àûúåc chuyïín trûåc
tiïëp tûâ ngên haâng (àõa phûúng) àïën hoåc sinh - trûúâng hoåc -
khöng qua trung gian; (ii) chiïën dõch truyïìn thöng àaåi chuáng úã
cêëp laâng xaä seä thöng baáo cho caác cöång àöìng dên cû vaâ phuå
huynh hoåc sinh vïì chûúng trònh vaâ caác thuã tuåc cêìn thiïët; (iii) möåt
cú quan àöåc lêåp seä thûåc hiïån viïåc kiïím tra haâng quyá; (iv) caác
thaânh viï cuãa caác töí chûác phi chñnh phuã vaâ xaä höåi seä giaám saát
chûúng trònh; (v) chñnh phuã, Ngên haâng Thïë giúái vaâ ADB seä
àaánh giaá taác àöång cuãa chûúng trònh àöëi vúái viïåc hoåc sinh ghi
tïn vaâo trûúâng hoåc vaâ viïåc chuyïín tiïëp thöng qua caác cuöåc
khaão saát têåp trung vaâ sûã duång SUSENAS (Survey Economi
Nasional).
Nguöìn: Nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.
göìm caã baåo lûåc sùæc töåc vaâ phe phaái àang
tùng lïn cuäng nhû sûå phaá hoaåi caác
chuêín mûåc àaåo àûác gia àònh vaâ xaä höåi?
Thuác àêíy nhûäng thïí chïë coá hiïåu
quaã. Naån tham nhuäng vaâ hoaåt àöång keám
hiïåu quaã cuãa caác thïí chïë chñnh laâ nguyïn
nhên dêîn àïën cuöåc khuãng hoaãng naây.
Tham nhuäng laâ möåt àùåc àiïím lêu àúâi úã hêìu
hïët caác nûúác Àöng AÁ, song vêën àïì naây
ngaây caâng àûúåc dû luêån quan têm trûúác
nhûäng vuå tham nhuäng quöëc tïë vaâ nhûäng
xòcùngàan nöíi àònh àaám tûâ Nhêåt Baãn cho
túái Viïåt Nam. Trong nhûäng thêåp kyã tùng
trûúãng vûúåt bêåc, naån tham nhuäng àaä töìn
taåi song song vúái nhûäng thïí chïë hoaåt àöång
tûúng àöëi hiïåu quaã, tûâ caác cú quan quaãn
lyá kinh tïë vô mö chuã chöët cho àïën ngaânh
giaáo duåc. Ngaây nay, hêìu hïët nhûäng nhaâ
quan saát àïìu lo ngaåi rùçng caác cú quan nhaâ
nûúác phêìn lúán khöng coá hiïåu quaã vaâ bõ chi
phöëi búãi lúåi ñch caá nhên hún laâ lúåi ñch cöng
cöång, àùåc biïåt úã Inàönïsia. Khaã nùng phên
phöëi möåt caách hiïåu quaã caác nguöìn lûåc vaâ
dõch vuå cuãa caác cú quan naây gùæn liïìn vúái
nhûäng möëi lo ngaåi lúán hún vïì chñnh quyïìn.
Inàönïsia vöën nöíi tiïëng vïì naån tham
nhuäng àûúåc thïí chïë hoaá. Bùçng chûáng vïì
sûå yïëu keám vïì mùåt thïí chïë tuy raãi raác,
song noá bao göìm tûâ chêët lûúång thêëp cuãa
giaáo duåc, dõch vuå y tïë vaâ caác dõch vuå khaác
cho àïën nhûäng vêën àïì hïët sûác phöí biïën vïì
tïå ùn höëi löå vaâ caã quan àiïím cho rùçng viïåc
phên böí caác nguöìn lûåc àõa phûúng bõ quyïët
àõnh búãi quyïìn lûåc chñnh trõ hún laâ búãi caác
nhu cêìu phaát triïín vaâ xaä höåi. Tuy nhiïn,
Àöng AÁ àaä khöng thïí coá àûúåc nhûäng tiïën
böå lúán vïì mùåt xaä höåi nïëu caác dõch vuå cuãa
chñnh phuã -phêìn chuã yïëu cuãa cöë gùæng naây
- hoaân toaân vö duång. Caác khaão saát vi mö
chùåt cheä coân ñt, song cuäng cho thêëy möåt
bûác tranh höîn àöån. Möåt so saánh giûäa caác
cöng nhên tûúái tiïu cöng cöång úã Haân Quöëc
vaâ êën Àöå àaä cho thêëy ûu thïë roä raâng cuãa
Haân Quöëc34. Möåt nghiïn cûáu gêìn àêy vïì
caác cú quan àõa phûúng úã Inàönïsia àaä chó
ra rùçng caác cú quan nhaâ nûúác úã cêëp laâng
xaä hoaåt àöång khaá hiïåu quaã - mùåc dêìu chuáng
cuäng vêîn töìi tïå hún nhiïìu so vúái nhûäng töí
chûác xaä höåi thûåc sûå35.
Caãi caách thïí chïë laâ phi têåp trung
hoaá vaâ laâ möåt quaá trònh phûác taåp vaâ lêu
daâi, tuy rêët cêìn, song khöng phaãi laâ thêìn
dûúåc, àùåc biïåt trong giai àoaån khuãng
hoaãng khi maâ viïåc phên phöëi coá hiïåu quaã
trúã nïn cêëp baách möåt caách khaác thûúâng.
Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi
HÖÅP 5.7
Khuãng hoaãng vaâ y tïë: Cùåp vïë àïì phöí biïën
Chi phñ Y tïë àang tùng lïn. Viïåc tyã giaá höëi àoaái giaãm àöìng
nghôa vúái chi phñ y tïë tùng lïn, do viïåc nhêåp khêíu nhiïìu loaåi
dûúåc phêím, bao göìm caác loaåi vùæcxin vaâ thuöëc ngûâa thai. ÚÃ
Inàönïxia, nhêåp khêíu thuöëc men chiïëm túái 60% hoùåc hún söë
dûúåc phêím àûúåc duâng trong nûúác, vêåy maâ giaá thuöëc men àaä
tùng lïn gêëp 2 hoùåc 3 lêìn. Sûå thay àöíi naây trong giaá caã tûúng
àöëi seä hoaân toaân khöng thïí àaão ngûúåc àûúåc, do àoá àoâi hoãi
phaãi coá nhûäng àiïìu chónh daâi haån trong viïåc sûã duång thuöëc
men.
Chi tiïu cho tiïu duâng tû nhên àang giaãm xuöëng, àùåc biïåt
àöëi vúái söë ngûúâi bõ thêët nghiïåp àang ngaây caâng tùng. Nhiïìu gia
àònh ñt coân khaã nùng thanh toaán nhûäng dõch vuå y tïë àùæt àoã
àûúåc cung cêëp búãi caác cú súã dõch vuå tû nhên hoùåc nhaâ nûúác;
caác cú súã naây thûúâng aáp àùåt caác mûác phñ sûã duång. Àiïìu naây rêët
quan troång búãi leä, chi tiïu tû nhên chiïëm khoaãng 50% töíng chi
tiïu vïì y tïë úã caác nûúác Àöng AÁ. Àêy laâ bùçng chûáng cho thêëy
nhûäng ngûúâi sûã duång dõch vuå tû nhên seä chuyïín sang caác dõch
vuå àûúåc bao cêëp cuãa nhaâ nûúác, trong khi möåt söë ngûúâi sûã duång
tiïìm taâng, àùåc biïåt nhûäng ngûúâi ngheâo, coá thïí seä phaãi chuyïín
sang duâng nhûäng dõch vuå chêët lûúång thêëp hún, hoùåc thêåm chñ
hoaân toaân khöng sûã duång túái nhûäng dõch vuå y tïë nûäa.
Chi tiïu y tïë cöng cöång àang giaãm suát. Sûác eáp vïì ngên
saách coá thïí laâm giaãm caác khoaãn chi bao cêëp cuãa nhaâ nûúác maâ
nhúâ àoá ngûúâi ngheâo coá thïí àûúåc baão vïå khoãi nhûäng nguy cú
chi phñ dõch vuå y tïë àang tùng. Àiïìu naây, hoùåc seä laâm tùng
thïm khoá khùn taâi chñnh hoùåc seä laâm giaãm viïåc sûã duång caác
dõch vuå y tïë. Thïm vaâo àoá, nhu cêìu tùng lïn cuãa àöëi vúái caác
dõch vuå cöng cöång cuãa nhûäng ngûúâi vöën trûúác kia sûã duång caác
dõch vuå tû nhên coá thïí laâm giaãm caác khoaãn trúå cêëp daânh cho
ngûúâi ngheâo cuãa nhaâ nûúác. Vïì lêu daâi, cùæt giaãm chi tiïu cho
viïåc vêån haânh vaâ duy trò caác dõch vuå naây cuäng seä laâm giaãm
nùng suêët úã khu vûåc cú súã haå têìng cöng cöång. Chi tiïu cöng
cöång giaãm cuäng àe doaå nhûäng chûúng tònh y tïë cöng cöång
àûúåc ûu tiïn, nhû chûúng trònh miïîn dõch àöëi vúái caác bïånh úã treã
em vaâ phoâng chöëng lao. Kinh nghiïåm vûâa qua cuãa Inàönïxia
khi tiïën haânh àiïìu chónh taâi chñnh vaâo giûäa nhûäng nùm 1980
àaä cho thêëy sûå nhaåy caãm cuãa caác chûúng trònh y tïë cöng cöång
trûúác viïåc cùæt giaãm chi tiïu cöng cöång.
Nguöìn: Nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái
Trïn thûåc tïë, quaá trònh phên quyïìn vïì àõa
phûúng coá thïí laâm cho moåi viïåc töìi tïå hún,
phêìn naâo vò caác àõa phûúng noái chung coá
nhûäng nguöìn lûåc kyä thuêåt yïëu keám hún36.
Caác bùçng chûáng tûâ caãi caách úã Myä
Latinh vaâ nhûäng núi khaác àaä khùèng àõnh
yïu cêìu phaãi trao cho caác cöång àöìng dên
cû, nhûäng ngûúâi sûã duång caác dõch vuå naây,
nhiïìu quyïìn lûåa choån vaâ tiïëng noái lúán
hún37. Àùåc biïåt, möåt caách tiïëp cêån àa daång
113
hoaá àöëi vúái viïåc phên phöëi caác chuyïín giao
thu nhêåp, liïn quan àïën chñnh phuã, caác töí
chûác xaä höåi vaâ tön giaáo, coá thïí giuáp laâm
giaãm nhûäng ruãi ro do chó dûåa vaâo hoaân
toaân möåt kïnh phên phöëi. Nhûäng haån chïë
àöëi vúái viïåc thaânh lêåp caác töí chûác úã àõa
phûúng cuäng cêìn àûúåc dúä boã àïí khuyïën
khñch sûå tham gia vaâ caånh tranh. Àiïìu naây
coá thïí àûúåc böí sung bùçng caác biïån phaáp
nhùçm thuác àêíy sûå tham gia thûåc sûå cuãa
caác cöång àöìng dên cû trong quaá trònh choån
lûåa, töí chûác, thûåc hiïån vaâ àaánh giaá caác dûå
aán. Caác quyä phuác lúåi xaä höåi àaä àûúåc sûã duång
rêët nhiïìu úã khu vûåa Myä Latinh vaâ khu
vûåc Nam Xahara chêu Phi àïí àöëi phoá vúái
viïåc àiïìu chónh. Ngaây caâng nhiïìu bùçng
chûáng cho thêëy caác quyä naây hoaåt àöång töët
nhêët khi caác cöång àöìng àõa phûúng thûåc
sûå tham gia38. Cuöëi cuâng, nguöìn thöng tin
àöåc lêåp vaâ phöí biïën, bao göìm caã viïåc giaám
saát cuãa caác töí chûác xaä höåi, laâ möåt àöång lûåc
tiïìm taâng rêët quan troång àïí nêng cao yá
thûác traách nhiïåm.
Àöëi phoá vúái möåt cú cêëu xaä höåi àang
xuöëng cêëp. Coá nhiïìu caách khaác nhau àïí
àöëi phoá vúái aáp lûåc tùng thïm àöëi vúái caác
quan hïå xaä höåi trong phaåm vi gia àònh vaâ
cöång àöìng úã nhûäng xaä höåi khaác nhau (xem
höåp 5.8). Coân quaá súám àïí àaánh giaá nhûäng
hêåu quaã cuãa caác thay àöíi vïì mùåt xaä höåi,
nhûng cuäng coá nhûäng hêåu quaã töìn taåi
song song trong nhûäng cöång àöìng chõu
hêåu quaã cuãa cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë
khaác. Suy thoaái kinh tïë àaä goáp phêìn laâm
tùng baåo lûåc úã thaânh thõ taåi caác nûúác Myä
Latinh vaâo nhûäng nùm 1980. Mùåc duâ phêìn
lúán caác nûúác trong khu vûåc àaä phuåc höìi
kinh tïë vaâo nhûäng nùm 1990, baåo lûåc vêîn
coân rêët phöí biïën, dêîn àïën nhûäng caái giaá
phaãi traã vïì mùåt kinh tïë - xaä höåi lan röång.
Caác nghiïn cûáu úã caác cöång àöìng dên cû
ngheâo khöí úã Ecuaào, Hunggary, Dùmbia,
vaâ Philippin àaä cho thêëy39.
ˆ Lao àöång cuãa treã em vaâ phuå nûä gia
tùng.
ˆ Caác aáp lûåc àöëi vúái phuå nûä vaâ con gaái
lúán cuãa hoå gia tùng - caác baâ meå phaãi laâm
viïåc nhiïìu hún, vêåy laâ caác cö chõ phaãi
thay meå tröng nom caác em.
114 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
ˆ Viïåc thay thïë caác dõch vuå cöng cöång
bùçng caác dõch vuå tû nhên tùng lïn - bao
göìm caã caác dõch vuå y tïë vaâ giaáo duåc.
ˆ Baåo lûåc àûúâng phöë tùng lïn, àùåc biïåt
trong söë caác em trai võ thaânh niïn.
ˆ Baåo lûåc gia àònh tùng lïn, àùåc biïåt
trong nhûäng gia àònh bõ giaãm viïåc laâm
hoùåc thu nhêåp.
Nghiïn cûáu àaä chó ra caác taác àöång
rêët khaác nhau àöëi vúái hoaåt àöång khöng
chñnh thûác cuãa cöång àöìng. AÁp lûåc vûâa phaãi
coá thïí dêîn àïën sûå giuáp àúä lêîn nhau àûúåc
àïì cao - viïåc sûã duång nhiïìu hún nguöìn vöën
xaä höåi - trong khi nhûäng aáp lûåc maånh seä
coá khaã nùng laâm àöí vúä caác cú cêëu àöëi phoá
vúái khuãng hoaãng dûåa trïn cú súã cöång àöìng.
Nhûäng caái giaá àùæt phaãi traã naây caâng
nhêën maånh têìm quan troång cuãa viïåc phuåc
höìi möi trûúâng kinh tïë úã àõa phûúng vaâ
quöëc gia, rêët quan troång àïí thûåc hiïån chûác
nùng xaä höåi. Caác biïån phaáp cuå thïí coá thïí
bao göìm:
ˆ Xaác àõnh nhûäng nhoám dên cû dïî bõ
taác àöång vaâ têåp trung haânh àöång àïí àaáp
ûáng caác nhu cêìu cuãa hoå. Chùèng haån,
caác aáp lûåc tùng lïn àöëi vúái phuå nûä coá
thïí àûúåc giaãi quyïët bùçng caách giaãm yïu
cêìu vïì giúâ giêëc àöëi vúái hoå, nhû caãi thiïån
viïåc cung cêëp nûúác hoùåc caác dõch vuå
chùm soác treã em.
ˆ Höî trúå caác quaá trònh tham gia do chñnh
phuã, caác töí chûác phi chñnh phuã hoùåc caác
töí chûác tön giaáo laâm trung gian - vûâa
àïí àùåt ra nhûäng ûu tiïn cho àõa phûúng
vûâa àïí höî trúå caác maång lûúái khöng
chñnh thûác.
ˆ Höî trúå hoaåt àöång caãi töí àïí tiïëp cêån vúái
nhûäng nhoám dên cû bõ nguy cú lúán.
Chùèng haån, hoaåt àöång phöëi húåp cuãa caác
töí chûác xaä höåi thûúâng laâ caách duy nhêët
àïí àïën vúái nhûäng treã em bõ boác löåt lao
àöång. ÚÃ Braxin, caác nhoám cöng taác xaä
höåi úã àõa phûúng àaä sûã duång kõch, êm
nhaåc vaâ nhûäng loaåi hònh tham gia cöång
àöìng khaác àïí àïën vúái nhûäng treã em lang
thang, keáo chuáng ra khoãi nhûäng bùng
 nhoám töåi phaåm àïí tham gia vaâo nhûäng
hoaåt àöång saãn xuêët coá ñch cho xaä höåi.
Tùng cûúâng giaám saát, chêín àoaán vaâ thöng
tin cöng cöång
Àaánh giaá caác hoaåt àöång cöng cöång
seä àem laåi nhûäng thöng tin àïí sûã duång vaâo
viïåc taái thiïët caác chûúng trònh àang àûúåc
thûåc hiïån. Thöng tin cöng cöång seä phuåc
vuå cho cöng taác kiïím tra àöëi vúái viïåc
chuyïín giao vaâ phuåc vuå cho sûå tranh luêån
coá thöng tin cöng cöång vïì caác diïîn biïën,
taác àöång cuãa caác chûúng trònh vaâ caác möëi
quan hïå lûåa choån àaánh àöíi. Caác chûúng
trònh giaám saát phuác lúåi xaä höåi toaân diïån
nïn sûã duång höîn húåp nhiïìu phûúng tiïån.
ˆ Thûåc hiïån khaão saát àõnh kyâ àiïìu kiïån
söëng vaâ khaã nùng bõ taác àöång vïì caác mùåt
tiïìn lûúng, thêët nghiïåp, giaá caã tûúng
àöëi, giaá caã lûúng thûåc, hêåu quaã cuãa haån
haán, caác chó söë xaä höåi vaâ mûác dinh
dûúäng. ÚÃ nhiïìu nûúác Àöng AÁ, nhûäng
thöng tin ngùæn haån nhû vêåy khöng àêìy
àuã . Philippin coá hïå thöë n g Social
Weather Station chuã yïëu dûåa trïn
nhûäng àaánh giaá chuã quan. Inàönïsia
HÖÅP 5.8
Sûå xoái moân nguöìn vöën xaä höåi
Hêìu hïët ngûúâi dên àïìu nhêån thêëy cuöåc khuãng hoaãng
àang laâm xoái moân nhûäng giaá trõ xaä höåi - loâng tin, sûå tûúng trúå lêîn
nhau cuäng nhû caác maång lûúái höî trúå. Mùåc dêìu vêåy, úã möåt söë
cöång àöìng dên cû, sûå gùæn kïët xaä höåi, trïn thûåc tïë, coá thïí àûúåc
cuãng cöë khi nhûäng cöång àöìng dên ngheâo tòm àûúåc giaãi phaáp
töëi ûu nhùçm thaáo dúä nhûäng khoá khùn cuãa hoå. Chùèng haån, úã
Davao, trïn àaão Mindanao úã Philippin, cöång àöìng dên cû úã
àêy àaä lêåp quyä tiïët kiïåm àïí trang traãi chi phñ cuãa caác lïî höåi vaâ
möåt chûúng trònh tûå àõnh hûúáng (ronda) cuäng àaä àûúåc phaát
triïín àïí àöëi phoá vúái tònh traång töåi phaåm gia tùng.
Xung àöåt. ÚÃ têët caã caác nûúác, caác töí chûác phi chñnh phuã àaä
xaác nhêån xung àöåt gia tùng trong phaåm vi gia àònh, cöång àöìng
vaâ toaân böå xaä höåi. AÁp lûåc tùng lïn àaä dêîn àïën xung àöåt nöåi böå
gia tùng, vaâ nhûäng keã cho vay nùång laäi úã Bangkok àaä sûã duång
caã vuä lûåc àöëi vúái nhûäng khöng traã àûúåc núå. Caác töí chûác phi
chñnh phuã cuäng àaä baây toã möëi lo ngaåi vïì khaã nùng coá baåo loaån
xaä höåi, möåt möëi lo ngaåi àaä böåc löå úã Inàönïxia, núi maâ naån baåo
lûåc sùæc töåc rêët phöí biïën, kïí caã hiïëp dêm, chöëng laåi cöång àöìng
ngûúâi Hoa úã àêy...
Tñnh dïî bõ töín thûúng vaâ tònh traång bêët an. ÚÃ Teparak,
möåt khu öí chuöåt úã Khon Kaen, vuâng àöng bùæc Thaái Lan, möåt
nhoám nghiïn cûáu àaä xaác nhêån möåt sûå àöí vúä loâng tin trong cöång
àöìng saáu thaáng qua. Caånh tranh khi tòm viïåc tùng lïn àöìng
Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi
gêìn àêy àaä huyã boã viïåc khaão saát haâng
quyá vïì lûåc lûúång lao àöång do coá ñt biïën
àöíi theo muâa. Thaái Lan vêîn coân hïå
thöëng khaão saát lao àöång haâng quyá, coân
khaão saát lao àöång cuãa Haân Quöëc hiïån
nay àûúåc tiïën haânh haâng thaáng.
ˆ Thûåc hiïån àaánh giaá böí sung vïì höå gia
àònh vaâ caác àiïìu kiïån söëng sûã duång caác
kyä thuêåt tham gia, maâ àiïìu naây seä giuáp
laâm nêng cao hiïíu biïët vïì caác chiïën lûúåc
àöëi phoá vúái khuãng hoaãng. Nhûäng àaánh
giaá naây phaãi taåo nïn möåt phêìn möëi liïn
hïå hiïån coá giûäa caác giaã thuyïët vaâ söë liïåu
vaâ coá khaã nùng gêy aãnh hûúãng àöëi vúái
viïåc lêåp caác cêu hoãi khaão saát.
ˆ Sûã duång caác dûä liïåu hiïån coá àïí kïët
húåp caác xu thïë kinh tïë phöí biïën vúái cú
cêëu thu nhêåp vaâ chi tiïu, àöìng thúâi phên
tñch nhûäng phaãn ûáng trûúác àêy cuãa caác
höå gia àònh àöëi vúái nhûäng thay àöíi cuãa
nhûäng thöng söë cuå thïí, chùèng haån, àöå
co daän vïì giaá caã cuãa hoåc phñ. ÚÃ hêìu hïët
caác nûúác, caác dûä liïåu hiïån coá bao göìm
caã kïët quaã khaão saát vïì thu nhêåp vaâ tiïu
duâng.
nghôa vúái viïåc nhûäng ngûúâi haâng xoám möåt thúâi tûâng húåp taác vúái
nhau, giúâ àêy laåi caånh tranh vúái nhau. Vêåy laâ tröåm cùæp, baåo lûåc
vaâ nhûäng tïå naån khaác àaä tùng lïn. Möåt söë treã em àaä bõ böë meå
chuáng buöåc phaãi thöi hoåc àïí úã nhaâ tröng nhaâ vò giúâ àêy hoå àïìu
phaãi laâm viïåc úã ngoaâi, trong khi naån tröåm cùæp gia tùng rêët
nhanh.
Cö lêåp. Têët caã caác nhoám àiïìu tra àïìu phaãn aánh möåt caãm
giaác chung vïì sûå bêët öín vaâ cö lêåp. Nhiïìu ngûúâi noái rùçng, cho
duâ ngûúâi ngheâo tûâng àûúåc hûúãng lúåi tûâ phuác lúåi xaä höåi àûúåc caãi
thiïån, hoå vêîn caãm thêëy bõ àûáng ngoaâi lïì vaâ chûa nhêån àûúåc
phêìn chñnh àaáng cuãa mònh trong sûå tùng trûúãng kinh tïë. Nhiïìu
ngûúâi àaä àöí löîi cho ngûúâi giaâu vïì cuöåc khuãng hoaãng hiïån nay
vaâ khöng hiïíu nöíi taåi sao ngûúâi ngheâo laåi phaãi chõu gaánh nùång
naây. ÚÃ Teparak, möåt ngûúâi àûáng àêìu cöång àöìng dên cû úã àêy
àaä noái thïm: “Cuöåc khuãng hoaãng àaä xaãy ra quaá nhanh khiïën
chuáng töi quaá böëi röëi, kinh hoaâng vaâ bi quan. Chuáng töi àaä bõ
loaåi ra maâ khöng nhêån àûúåc lúâi giaãi thñch naâo caã.”
Nguöìn: Robb, Caroline (1998), “Nhûäng hêåu quaã xaä höåi cuãa
cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ: Suy nghô cuãa nhûäng cöång àöìng
dên cû ngheâo”. Taâi liïåu chuêín bõ cho cuöåc höåi thaão vïì cuöåc
khuãng hoaãng Àöng AÁ, thaáng Baãy 1998, IDS, Àaåi hoåc Sussex,
Anh.
115
 HÖÅP 5.9
Caác nöî lûåc giuáp àúä ngûúâi ngheâo cuãa Ngên haâng Thïë giúái
Ngên haâng Thïë giúái àang giuáp caác chñnh phuã khöi phuåc sûå
tùng trûúãng àïí giaãi quyïët nhûäng hêåu quaã xaä höåi cuãa cuöåc
khuãng hoaãng; baão vïå nhûäng chi tiïu cöng cöång ûu tiïn cho
ngûúâi ngheâo; tùng cûúâng chêët lûúång cuãa caác dõch vuå xaä höåi;
caãi tiïën viïåc töí chûác vaâ taâi trúå cuãa caác quyä xaä höåi; cuãng cöë caác
hïå thöëng an toaân xaä höåi daânh cho ngûúâi thêët nghiïåp vaâ ngûúâi
cao tuöíi; giaãi quyïët nhûäng vêën àïì thïí chïë cöët loäi. Nhûäng hoaåt
àöång cuãa Ngên haâng Thïë giúái göìm coá:
ÚÃ Thaái Lan, möåt khoaãn vay trõ giaá 300 triïåu USD cho möåt
dûå aán àêìu tû xaä höåi seä taâi trúå àïí taåo viïåc laâm cho ngûúâi ngheâo
vaâ ngûúâi thêët nghiïåp thöng qua caác chûúng trònh tùng cûúâng
lao àöång hiïån coá cuãa chñnh phuã; múã röång àaâo taåo cho ngûúâi
thêët nghiïåp; höî trúå caác dûå aán baão hiïím y tïë daânh cho ngûúâi coá
thu nhêåp thêëp, caác dûå aán cöång àöìng quy mö nhoã vaâ caác dûå aán
chñnh phuã cêëp lúán hún; thiïët lêåp möåt hïå thöëng giaám saát àïí
àaánh giaá taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng vaâ cuãa hoaåt àöång
cöng cöång àöëi vúái ngûúâi ngheâo. Dûå tñnh khoaãn vay naây seä taåo
ra khoaãng 1 triïåu thaáng viïåc laâm vaâ möåt khöëi lûúång àaâo taåo
tûúng àûúng. Ngoaâi ra, möåt baãn àöì àõnh võ nhûäng vuâng ngheâo
àoái trong caã nûúác seä àûúåc veä dûåa trïn caác söë liïåu thöëng kï àaä
coá vaâ möåt àaánh giaá tham gia coá hïå thöëng trïn phaåm vi toaân
quöëc, àêy seä laâ möåt àêìu vaâo quan troång àïí quyïët àõnh chñnh
saách vïì caác cú cêëu baão àaãm an toaân.
ÚÃ Inàönïxia, Ngên haâng Thïë giúái àaä cú cêëu laåi möåt söë aán
àang coá àïí taái àõnh hûúáng tiïët kiïåm nhùçm höî trúå vïì thu nhêåp vaâ
àaáp ûáng nhûäng nhu cêìu thiïët yïëu (khoaãng 320 triïåu USD). Möåt
khoaãn vay àïí àiïìu chónh cú cêëu (SAL) trõ giaá 1 tyã USD seä bao
göìm 1 phêìn àïí höî trúå ngûúâi ngheâo qua caác chûúng trònh viïåc
laâm cöng cöång múã röång sûã duång nhiïìu lao àöång; caác hoaåt
àöång àïí àaãm baão cung cêëp liïn tuåc nhûäng haâng hoaá thiïët yïëu
vúái giaá caã tùng khöng nhiïìu; caác saáng kiïën àïí duy trò caác dõch
vuå y tïë vaâ giaáo duåc cú baãn coá chêët lûúång. Àùåc biïåt, àïí àaãm baão
tyã lïå treã em àïën trûúâng hoåc trong 9 nùm àêìu tiïn luön úã mûác
cao, chñnh phuã seä cêëp caác quyä hoåc böíng cho 2,6 triïåu hoåc sinh
trung hoåc cú súã khoá khùn nhêët. Möåt dûå aán giaãm ngheâo trõ giaá
275 triïåu USD cho caác vuâng nöng thön (Dûå aán phaát triïín
Kecamatan) àaä àûúåc thöng qua vaâ möåt dûå aán tûúng tûå cuäng
àang àûúåc chuêín bõ àïí giuáp àúä nhûäng ngûúâi ngheâo úã thaânh
thõ. Àïí höî trúå caãi caách, caác cuöåc thaão luêån àang àûúåc tiïën haânh
àïí nhùçm xem xeát möåt khoaãn vay àïí àiïìu chónh nöng nghiïåp.
Ngên haâng Thïë giúái cuäng àaä tùng cûúâng hoaåt àöång tham gia
vaâ phên tñch vïì vêën àïì ngheâo àoái àïí höî trúå hai hoaåt àöång naây
vaâ seä giuáp taâi trúå bûúác tiïëp theo cuãa cuöåc khaão saát vïì àúâi söëng
gia àònh úã Inàönïxia (IFLS). Àiïìu naây seä cho pheáp giaám saát
àiïìu kiïån söëng cuãa nhûäng höå gia àònh àiïín hònh àaä àûúåc khaão
saát vaâo nùm 1993 vaâ 1997, qua àoá giuáp àaánh giaá caác chiïën
lûúåc àöëi phoá vúái khuãng hoaãng úã cêëp àöå gia àònh.
ÚÃ Haân quöëc, khoaãn tiïìn trõ giaá 2 tyã USD maâ SAL àaä thöng
qua vaâo thaáng Ba 1998 bao göìm möåt chûúng trònh quan troång
vïì thõ trûúâng lao àöång vaâ hïå thöëng àaãm baão an toaân xaä höåi.
Chûúng trònh naây sûã duång nhûäng biïån phaáp àïí tùng cûúâng
tñnh linh hoaåt cuãa thõ trûúâng lao àöång trong khi múã röång phaåm
vi baão hiïím thêët nghiïåp cho cöng nhên úã nhûäng xñ nghiïåp quy
mö nhoã; caãi tiïën viïåc giaám saát ngheâo àoái vaâ baão àaãm nhûäng chi
116 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
tiïu cuãa chñnh phuã liïn quan àïën ngûúâi ngheâo; vaâ caãi caách hïå
thöëng hûu trñ. Möåt cuöåc höåi nghõ hoåp vaâo thaáng Baãy 1998 àaä
têåp trung thaão luêån nhûäng baâi hoåc vïì kinh nghiïåm quöëc tïë
trong caác chñnh saách vïì thõ trûúâng lao àöång. Möåt höåi nghõ khaác
seä têåp trung vaâo caác chñnh saách àêìu tû quyä hûu trñ. Möåt SAL
thûá hai trõ giaá 2 tyã USD seä giuáp thuác àêíy nhûäng caãi caách naây vaâ
bùæt àêìu giaãi quyïët thùèng vêën àïì liïn quan àïën dõch vuå y tïë vaâ
bao cêëp y tïë
ÚÃ Philippin, ba khoaãn vay múái (trõ giaá 79 triïåu USD) àaä àûúåc
thöng qua thaáng Ba 1998 àïí tùng cûúâng thu nhêåp cuãa ngûúâi
ngheâo vaâ cung cêëp cho hoå nhûäng dõch vuå cú baãn. Hai khoaãn
vay khaác vúái töíng trõ giaá 130 triïåu USD dûå tñnh seä àûúåc thöng
qua nûãa cuöëi nùm 1998; nhûäng dûå aán naây taâi trúå cho phaát triïín
cú súã haå têìng vaâ seä tùng cûúâng caác cú höåi viïåc laâm cuäng nhû
khaã nùng sûã duång caác dõch vuå cú baãn àöëi vúái nhûäng àún võ
haânh chñnh tûúng àöëi ngheâo cuãa nhaâ nûúác. Ngên haâng Thïë
giúái àaä tiïën haânh möåt àúåt àaánh giaá xaä höåi khêín trûúng àïí xem
xeát taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng, tûâ àoá tòm hiïíu caác chiïën
lûúåc àöëi phoá vúái khuãng hoaãng. Àiïìu tra vïì àoái ngheâo trong nùm
taâi chñnh 1999 seä dûåa trïn kïët quaã cuãa cuöåc Àiïìu tra vïì thu
nhêåp vaâ chi tiïu nùm 1999 (FLES - àûúåc tiïën haânh ba nùm möåt
lêìn) vaâ seä goáp phêìn vaâo viïåc thûåc hiïån súám cuöåc Àiïìu tra vïì
ngheâo àoái haâng nùm. Àiïìu naây seä cung cêëp möåt phên tñch böí
ñch vïì taác àöång ngùæn haån cuãa cuöåc khuãng hoaãng, àaánh giaá
hiïåu quaã cuãa caác chñnh saách giaãm àoái ngheâo cuãa chñnh phuã vaâ
àûa ra àõnh hûúáng chñnh saách cho tûúng lai.
ÚÃã Malaixia. möåt khoaãn vay trõ giaá 300 triïåu USD daânh cho
khu vûåc kinh tïë vaâ xaä höåi àûúåc duyïåt vaâo thaáng saáu 1998 seä höî
trúå viïåc giaãm thùång dû taâi khoaá tûâ 2,5% xuöëng coân 0,5% GDP
bùçng caách tùng cûúâng chi tiïu chñnh phuã daânh cho caác khu
vûåc xaä höåi. Khoaãn vay naây nhùçm baão àaãm chi tiïu ngên saách
daânh cho giaáo duåc, y tïë, cú súã haå têìng úã nöng thön, vaâ tùng
cûúâng caác khoaãn chi cho caác chûúng trònh baão àaãm an toaân xaä
höåi nhùçm höî trúå trûåc tiïëp cho ngûúâi ngheâo (böí sung chöî úã vaâ
lûúng thûåc miïîn phñ) vaâ viïåc phên phöëi thu nhêåp thöng qua
nhûäng khoaãn taâi trúå nhoã. Nhûäng vêën àïì daâi haån hún vïì viïåc
baão àaãm àuã caác maång lûúái an toaân chñnh thûác vaâ cú cêëu chñnh
phuã cuãa Quyä tiïët kiïåm cuãa cöng nhên seä àûúåc giaãi quyïët thöng
qua möåt khoaãn Vay höî trúå kyä thuêåt vaâ hoaåt àöång cuãa khu vûåc
kinh tïë vaâ xaä höåi. Ngoaâi ra. möåt CEM cuäng àang sùæp hoaân
thaânh - caái àêìu tiïn laâ tûâ nùm 1993. Noá bao göìm àaánh giaá töíng
quan vïì tònh traång ngheâo khöí vaâ hïå thöëng baão àaãm an toaân xaä
höåi úã Malaixia, phên tñch xem ngûúâi ngheâo bõ taác àöång nhû thïë
naâo búãi suy thoaái vaâ gúåi yá giaãi phaáp àïí giaãm búát taác àöång cuãa
cuöåc khuãng hoaãng àöëi vúái ngûúâi ngheâo.
ÚÃ Trung Quöëc, cöng viïåc àang tiïën haânh àïí àiïìu chónh thõ
trûúâng lao àöång têåp trung vaâo caác chñnh saách cêìn thiïët àïí giaãi
quyïët vêën àïì thêët nghiïåp. Trong khi vêën àïì naây àang trúã nïn
hïët sûác nhûác nhöëi do caãi caách àûúåc tùng cûúâng trong khu vûåc
doanh nghiïåp nhaâ nûúác, sûå suy giaãm cuãa töíng cêìu - seä trúã nïn
töìi tïå hún do taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng khu vûåc - cuäng
seä coá aãnh hûúãng. Möåt cuöåc höåi thaão seä baân vïì hiïåu quaã cuãa
caác chñnh saách thõ trûúâng lao àöång chuã àöång vaâ thuå àöång trong
viïåc giaãi quyïët caác vêën àïì viïåc laâm.
 ÚÃ Campuchia, möåt nghiïn cûáu àang àûúåc tiïën haânh àïí
xem xeát taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng khu vûåc àöëi vúái
Campuchia vaâ Cöång hoaâ dên chuã nhên dên Laâo, trong àoá coá
caã möåt phên tñch vïì aãnh hûúãng xaä höåi, àùåc biïåt thöng qua caác
àaánh giaá nhanh vïì xaä höåi.
Möåt saáng kiïën trong toaân khu vûåc seä àûúåc tiïën haânh àïí
phên tñch caác vêën àïì vïì chñnh saách hûu trñ vaâ quaãn lyá. Thaáng
Giaám saát vaâ àaánh giaá hoaåt àöång
cöng cöång laâ nhûäng muåc tiïu ngùæn haån
rêët quan troång àïí baão àaãm rùçng nhûäng
hiïåu quaã dûå tñnh seä àïën vúái nhûäng nhoám
àûúåc ûu tiïn vaâ àïí taái thiïët caác chûúng
trònh. Trong giai àoaån trung haån àïën daâi
haån, viïåc giaám saát vaâ àaánh giaá naây seä giuáp
àûa caác khu vûåc vaâ caác nhoám dên ngheâo
hoaâ nhêåp vaâo quaá trònh phaát triïín. Têët caã
caác chûúng trònh àïìu coá thïí thu lúåi tûâ viïåc
giaám saát kïët húåp giûäa àõnh lûúång vaâ tham
gia. Giaám saát tham gia àùåc biïåt hûäu ñch
trong viïåc laâm tùng tñnh hiïåu quaã nhúâ
tùng cûúâng sûå tham gia cuãa caã cöång àöìng
vaâ laâm tùng tñnh hiïåu quaã thöng qua xem
xeát kyä lûúäng viïåc sûã duång vaâ phên phöëi
caác khoaãn trúå cêëp. Thöng tin cöng cöång
cuäng giuáp nêng cao yá thûác traách nhiïåm.
Àöëi vúái nhûäng chûúng trònh quan troång,
àùåc biïåt nhûäng chûúng trònh chûa chùæc
chùæn vïì hiïåu quaã taác àöång, viïåc àaánh giaá
cêëu truác sûã duång caác höå gia àònh tham gia
vaâ caác mêîu hònh quaãn lyá cuäng rêët quan
troång àïí töëi àa hoaá lúåi ñch cuãa nhûäng
nguöìn taâi nguyïn khan hiïëm. Chùèng haån,
viïåc àaánh giaá cú cêëu coá khaã nùng giaãi quyïët
vêën àïì hiïåu quaã ûu tiïn cuãa caác chûúng
trònh cöng cöång, cung cêëp nhûäng khoaãn
trúå cêëp múái cho giaáo duåc vaâ hiïåu quaã cuãa
viïåc ûu tiïn theo khu vûåc àõa lyá nhùçm laâm
giaãm àoái ngheâo.
Chuá thñch
1. Phêìn naây do Ahuja vaâ nhûäng
ngûúâi khaác ruát ra (1997).
2. Ngên haâng Thïë giúái (1993a),
Birdsall vaâ Sabot (1993); Teranishi úã Aoki,
vaâ nhûäng ngûúâi khaác (1996).
3. Ngên haâng Thïë giúái (1995), Baáo
caáo phaát triïín thïë giúái; Ngên haâng Thïë
giúái (1996a), Sûå tham gia cuãa cöng nhên
Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi
Mûúâi möåt 1998, coá möåt cuöåc höåi thaão cuãa caác nûúác trong khu
vûåc àïí xem xeát nhûäng vêën àïì chung vaâ lêåp ra chûúng trònh
nghõ sûå cho thúâi gian túái. Tiïëp theo àoá seä laâ möåt cuöåc höåi thaão
vaâo muâa xuên nùm 1999 vïì àiïìu haânh caác quyä hûu trñ úã Àöng
AÁ.
Nguöìn: Taâi liïåu cuãa Ngên haâng Thïë giúái.
trong sûå tùng trûúãng Àöng AÁ.
4. Xem Kim vaâ Topel (1995).
5. Xem Ranis (1995).
6. Sau khi kiïím soaát àûúåc thu nhêåp
vaâ caác yïëu töë khaác (mùåc duâ úã lnàönïxia
àiïìu naây thûúâng phaãn aánh phêìn naâo sûå
tùng trûúãng thu nhêåp nhanh vaâ sûå phaãn
ûáng chêåm àöëi vúái tyã lïå tûã vong. Xem Filmer
vaâ Pritchett (1997): lnàönïxia vêîn laâ möåt
nûúác ngoaåi lïå (coá tyã lïå tûã vong cuãa treã em
cao) sau khi kiïím soaát àûúåc thu nhêåp;
Philippin vaâ Haân Quöëc laâ nhûäng nûúác
ngoaåi lïå tiïu cûåc sau khi kiïím soaát àûúåc
thu nhêåp vaâ nhûäng yïëu töë khaác, göìm caã
giaáo duåc cho phuå nûä vaâ sûå bêët bònh àùèng.
7. Vinod vaâ nhûä n g ngûúâ i khaá c
(1997). Coá phaãi pheáp maâu nhiïåm cuãa moåi
ngûúâi? Sûå trúã laåi cuãa àoái ngheâo vaâ bêët bònh
àùèng úã Àöng AÁ.
8. Jalan vaâ Ravallion (1998), “Spa-
tial Poverty Trap?”.
9. Nhûäng so saánh naây cuäng khöng
tñnh àïën nhûäng vêën àïì nhû nhûäng mûác
àöå tûúng àûúng vaâ nhûäng caách biïåt trong
giaá sinh hoaåt cuãa khu vûåc. Ngoaâi ra, cuöåc
thaão luêån coân xeát túái hïå söë Gini caã vïì mùåt
phên phöëi thu chi. Nhòn chung, do phên
phöëi thu nhêåp thûúâng thiïëu cöng bùçng hún
laâ phên phöëi chi, nhûäng so saánh naây chó
coá giaá trõ vïì trõ söë cuãa cuâng möåt khaái niïåm
(vñ duå, theo thúâi gian). Tûúng tûå nhû vêåy.
chuáng ta cuäng tñnh àïën nhûäng sûå phên
phöëi trong möîi höå gia àònh vaâ àêìu ngûúâi,
maâ möåt lêìn nûäa laåi hoaân toaân khöng tûúng
ûáng. Nhûäng con söë naây chó nïu ra nhûäng
xu thïë.
10. Sûå phên tñch tiïìn àïì cho cuöåc
àiïìu tra nùm 1997 àaä tùng tûâ 45,1 nùm
117
1994 túái 49,6 nùm 1997 theo hïå söë Gini
àöëi vúái thu nhêåp theo höå gia àònh. Nhûäng
söë tuyïåt àöëi khöng àïí so saánh vúái nhûäng
dûä liïåu àûa ra trong baãng 5.4; àêy laâ
nhûäng hïå söë Gini vïì chi tiïu theo àêìu
ngûúâi, nhûng nhûäng xu thïë vaâ têìm quan
troång cuãa thay àöíi àïìu gêìn nhû nhau.
11. Khöng thïí xem xeát nhûäng sûå gia
tùng bêët bònh àùèng maâ boã qua sûå àoái ngheâo
dai dùèng trong möåt mûác thu nhêåp bònh
quên àaä êën àõnh. Quaá trònh cên àöëi thu
nhêåp trung bònh tûâ möåt khoaãn chuyïín
khoaãn tûâ möåt caá nhên nùçm trïn mûác
ngheâo seä laâm tùng sûå bêët bònh àùèng chûá
khöng aãnh hûúãng túái tònh traång ngheâo.
12. Galenson (1992).
13. Ngên haâng Thïë giúái (1996a). Sûå
tham gia cuãa cöng nhên vaâo sûå tùng
trûúãng Àöng AÁ.
14. Dûåa trïn caác baãn àiïìu tra cuãa
Traåm dûå baáo biïën chuyïín xaä höåi cuãa Fili-
pino àaánh giaá vïì tònh traång àoái ngheâo.
15. Robb, Caroline M. “Nhûäng aãnh
hûúãng xaä höåi cuãa cuöåc khuãng hoaãng Àöng
AÁ: Nhûäng sûå àaánh giaá vïì caác cöång àöìng
ngheâo”. Baâi phaát biïíu cho höåi thaão vïì cuöåc
khuãng hoaãng Àöng A,Á IDS, Trûúâng àaåi hoåc
Sussex, Anh, thaáng Saáu 1998.
16. Xem Ngên haâng Thïë giúái (1990).
Baáo caáo phaát triïín thïë giúái 1990.
17. Sûå dûå àoaán cuãa Ravallion vaâ
Chen (1998). Phûúng phaáp naây àoâi hoãi
phaãi cêåp nhêåt dûä liïåu cuãa höå gia àònh cho
nùm 1995 bùçng caách sûã duång mûác tùng
trûúãng thûåc tïë hoùåc ûúác tñnh trong tiïu
duâng bònh quên hoùåc thu nhêåp bònh quên
àêìu ngûúâi, song giaã sûã khöng coá sûå thay
àöíi vïì phên phöëi kïí tûâ cuöåc àiïìu tra gêìn
àêy nhêët. Àoá laâ caác cuöåc àiïìu tra gêìn àêy
nhû: lnàönïxia (1996), Malaisia (1995),
Philippin (1994), vaâ Thaái Lan (1992). Tiïëp
theo laâ möåt loaåt caác dûå toaán vïì sûå phên
phöëi töíng thïí àûúåc triïín khai bùçng caách
giaã duå rùçng nhûäng giaá trõ thay thïë cho
tùng trûúãng trong mûác tiïu duâng hoùåc thu
nhêåp trung bònh vaâ mûác àöå bêët bònh àùèng.
118 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
Ûúác tñnh sûå thay àöíi bêët bònh àùèng theo
nhûäng chuyïín àöíi trong tham söë phên
phöëi Lorens àaåt àûúåc sûå thay àöíi phêìn
trùm naâo àoá trong tham söë Gini.
18. Kõch baãn naây àûúåc Benu Bidani
xêy dûång nhû möåt phêìn cuãa cöng viïåc
àang àûúå c thûå c hiïå n vïì àoá i ngheâ o úã
lnàönïxia. Ngûúäng àoái ngheâo duâng trong
kõch baãn naây khaác hoaân toaân vúái ngûúäng
ngheâo trïn thïë giúái vúái 1USD/ngaây theo
thúâi giaá nùm 1985. Àïí hiïíu chi tiïët hún.
xem “Ngûúâ i ngheâ o trong cuöå c khuã n g
hoaãng úã lnàönïxia”, Mimeo, Ngên haâng
Thïë giúái, 1998.
19. Ngûúâi ngheâo trong cuöåc khuãng
hoaãng lnàönïxia, Ngên haâng Thïë giúái,
thaáng Taám 1998.
20. Xem Ngên haâng Thïë giúái (1990),
Baáo caáo phaát triïín thïë giúái 1990, chûúng
7.
21. Xem Sarel: Thûåc tïë cho thêëy
hiïåu quaã àêìu tû tùng úã lnàönïxia trong
mêëy thêåp kyã qua.
22. Cöng trònh nghiïn cûáu vïì Myä
phaá t hiïå n thêë y naå n thêë t nghiïå p àaä
phûúng haåi khöng àïìu túái ngûúâi ngheâo
(Blinder vaâ Blank). Nhûäng aãnh hûúãng
tûúng tûå coá thïí giaãi thñch sûå gia tùng bêët
bònh àùèng coá liïn quan túái suy thoaái kinh
tïë úã Myä Latinh.
23. Blejer vaâ Guerrero (1991):
Ferreira vaâ Litchfield (1997).
24. Baáo Banking with the Poor Net-
work Newsletter, söë 11, thaáng Saáu 1998,
trang 1-8. Nïìn taãng cho sûå húåp taác phaát
triïín, Brisbane.
25. Xem Wood, Pissarides vaâ Tan vaâ
nhûäng baâi trong têåp saách cuãa WBER.
26. Xem Baáo caáo phï chuêín vïì dûå
aán giaãm àoái ngheâo úã Têy Nam (thaáng Nùm
1995) vaâ Dûå aán giaãm àoái ngheâo úã vuâng nuái
Qinba (thaáng Nùm 1997).
27. Àiïìu naây do mûác tiïu thuå gaåo
trïn àêìu ngûúâi khöng thay àöíi nhiïìu
trong caác mûác chi tiïu (15% dên söë ngheâo
nhêët tiïu thuå khöëi lûúång 13% gaåo). Vò thïë
phêìn gaåo bao cêëp àoá daânh cho ngûúâi ngheâo
(vaâ sûå roâ ró sang nhûäng ngûúâi khöng phaãi
ngheâo) khöng khaác vúái phêìn chuyïín thaânh
tiïìn mùåt.
28. Trong chûúng trònh nhùçm vaâo
ngûúâi ÊËn Àöå ngheâo àaä daânh 6-7 rupi àïí
chuyïín 1 rupi cho möåt höå gia àònh ngheâo.
Radhakrishna vaâ Subbarao (1997).
29. Xem Ravallion (1998), “Apprais-
ing Workfare Progams”.
30. Xem Subbarao, vaâ nhûäng taác giaã
khaác, 1997.
31. Pencavel (1995) vaâ Ngên haâng
Thïë giúái (1996a), Sûå tham gia cuãa cöng
nhên vaâo sûå tùng trûúãng Àöng AÁ.
32. Ngên haâng Thïë giúái (1996a); Sûå
tham gia cuãa cöng nhên vaâo sûå tùng
trûúãng Àöng AÁ.
33. Xem Ngên haâng Thïë giúái (1993).
lnàönïxia; Chi tiïu cöng cöång, giaá caã vaâ
ngûúâi ngheâo.
Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi
34. Robert Wade, 1994. “Àiïìu haânh
cú súã haå têìng: Nhûäng vêën àïì töí chûác trong
vêån haânh vaâ baão dûúäng caác kïnh tûúái
tiïu”, Ngên haâng Thïë giúái.
35. Caác cöng viïåc ban àêìu trong
nghiïn cûáu thïí chïë trong vuâng cuãa caác
nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái vaâ nhoám
nghiïn cûáu.
36. Baáo caáo phaát triïín thïë giúái, 1997.
37. Carol Graham, Nhûä n g thõ
trûúâng tû nhên cho caác haâng hoaá cöng
cöång: Nêng cao cöí phêìn trong caác cuöåc caãi
caách kinh tïë, Baáo cuãa Viïån Brookings,
Washington D.C., 1998.
38. Xem Narayan vaâ Ebbe, 1998.
39. “Àûúng àêìu vúái cuöåc khuãng
hoaãng. Baãn toám lûúåc vïì nhûäng sûå thñch
ûáng vúái naån àoái ngheâo vaâ sûå bêët an trong
böën cöång àöìng ngheâo àö thõ”. Nghiïn cûáu
ESD vaâ Monograph söë 7, 1996.
119
 Chûúngsaáu
Möi trûúâng trong cún khuãng
hoaãng: Möåt bûúác giêåt luâi hay
con àûúâng múái ài lïn?

Bill Wong biïët rùçng öng laâ ngûúâi ài tiïn phong khi öng múã möåt
nhaâ maáy kyä thuêåt cao úã Borne thuöåc tónh Sarawak xa xöi cuãa Malaisia
vaâo àêìu nùm 1996. Öng khöng bao giúâ àoaán trûúác àûúåc rùçng 18 thaáng
sau, nhaâ maáy trõ giaá 115 triïåu àö la cuãa öng seä ngêåp chòm trong maân
khoái tûâ nhûäng àaám chaáy rûâng lúán nhêët trong lõch sûã. Chó söë ö nhiïîm
khöng khñ ào àûúåc laâ hún 500 - úã möåt thang àöå maâ söë ào hún 301 bõ
coi laâ nguy hiïím - laâm cho möåt nûãa trong söë 800 cöng nhên viïn ngûúâi
àõa phûúng cuãa Wong phaãi nghó viïåc. Duâ sao ngûúâi ta cuäng chùèng
cêìn hoå nûäa; khoái muâ daây àùåc laâm sên bay vaâ caãng úã vuâng Kuching
gêìn àêëy bõ àoáng cûãa, khiïën Wong khöng thïí naâo àûa àûúåc haâng cuãa
mònh túái khaách haâng. Nhaâ maáy cùæt giaãm xuöëng coân möåt ca, vaâ cöng
nhên naâo àïën ài laâm seä nhêån àûúåc tiïìn thûúãng vaâ bûäa ùn miïîn phñ vò
giaá thûåc phêím tùng voåt lïn 500%. Vêën àïì cuãa öng Wong chó laâ möåt
phêìn nhoã trong sûå thiïåt haåi àang tùng lïn maâ Àöng Nam AÁ phaãi àöëi
mùåt tûâ thaãm hoaå möi trûúâng do nhûäng cún chaáy rûâng lúán úã Inàönïsia
gêy nïn. Toaân böå hêåu quaã coá leä seä khöng lûúâng hïët àûúåc trong möåt
thêåp kyã túái hay lêu hún nûäa. - Murray Hiebert vaâ caác taác giaã khaác,
“Lûãa trïn trúâi”, Taåp chñ Far Eastern Economic Review, ngaây 9 thaáng
Mûúâi 1997.

Trong nhûäng nùm trûúác khuãng hoaãng, ngûúâi dên vuâng Àöng
AÁ bùæt àêìu nhêån thêëy rùçng chñnh saách “cûá tùng trûúãng bêy giúâ, coân
doån deåp sau” àaä dêîn àïën viïåc phaãi traã giaá cao vïì möi trûúâng. Nhiïìu
ngûúâi dên thaânh phöë àaä mùæc caác bïånh àûúâng hö hêëp vaâ caác bïånh liïn
quan àïën àûúâng hö hêëp hay chïët yïíu do hêåu quaã cuãa chêët lûúång
khöng khñ keám. Viïåc mêët rûâng àaä phaá huyã möi trûúâng söëng tûå nhiïn,

120
goáp phêìn laâm àêët bõ xoái moân vaâ laâm tùng
mûác taân phaá cuãa nhûäng cún luä luåt. Sûå ö
nhiïîm vïì nûúác àe doaå nùng suêët ngaânh
nöng nghiïåp àûúåc tûúái tiïu vaâ ngaânh thuyã
saãn, laâm tùng chi phñ cuãa caác nhaâ maáy cöng
nghiïåp, gêy nguy hiïím cho con ngûúâi, àùåc
biïåt laâ treã sú sinh vaâ thiïëu nhi. Vêën àïì möi
trûúâng caâng trúã nïn xêëu ài vaâo nùm 1997
do möåt cún haån haán nùång nïì vaâ nhûäng vuå
chaáy rûâng nghiïm troång úã Inàönïsia. Nïëu
khöng coá nhûäng thay àöíi vïì cú baãn, dûúâng
nhû chùæc chùæn laâ caác vêën àïì möi trûúâng
seä ngaây caâng trêìm troång do hêåu quaã cuãa
tùng trûúãng kinh tïë liïn tuåc vaâ àö thõ hoaá.
Sûå nhêå n biïë t naâ y àaä thuá c àêí y
nhûäng cöë gùæng trong toaân khu vûåc nhùçm
caãi thiïån viïåc quaãn lyá möi trûúâng. Hiïån
giúâ, vêën àïì laâ liïåu cuöåc khuãng hoaãng taâi
chñnh úã Àöng AÁ coá laâm giaãm nhûäng cöë gùæng
àoá khöng, hay noá seä mang laåi möåt cú höåi
àïí khu vûåc ài theo möåt con àûúâng töët hún
trong tûúng lai. Chûúng naây seä nhêën
maånh àïën nhûäng khaã nùng maâ caác nûúác
Àöng AÁ gùåp phaãi vaâ gúåi yá nhûäng caách àaão
ngûúåc nhûäng xu hûúáng trûúác àêy maâ
khöng laâm töín haåi àïën triïín voång phuåc
höìi kinh tïë vaâ tùng trûúãng trong tûúng lai.
Nhûäng hêåu quaã trûúác mùæt cuãa cuöåc
khuãng hoaãng laâ coá lúåi cho möi trûúâng. Viïåc
giaãm maånh vïì thu nhêåp vaâ saãn phêím cöng
nghiïåp àaä laâm giaãm àaáng kïí sûå ö nhiïîm
nûúác vaâ khöng khñ do xe cöå vaâ cöng nghiïåp
gêy nïn. Giaá caã göî vaâ nhiïìu taâi nguyïn
thiïn nhiïn khaác àaä haå nhiïìu trïn thõ
trûúâng thïë giúái, laâm giaãm lúåi nhuêån tûâ saãn
xuêët hiïån taåi vaâ laâm tùng phêìn tiïìn lúâi coá
thïí kiïëm àûúåc nïëu lui viïåc saãn xuêët vaâo
tûúng lai. Caác àiïìu chónh ngùæn haån naây
àuáng vúái nhûäng gò maâ ngûúâi ta àaä biïët vïì
taác àöång möi trûúâng cuãa caác cuöåc khuãng
hoaãng kinh tïë trûúác àoá (vñ duå, cuöåc khuãng
hoaãng núå cuãa Myä Latinh vaâo nhûäng nùm
1980, sûå suåp àöí cuãa chuã nghôa xaä höåi Àöng
Êu vaâ Trung AÁ vaâo àêìu nhûäng nùm 1990,
vaâ cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh Mïhicö
nùm 1995).
Tuy nhiïn, nhiïìu nhaâ quan saát
àang lo ngaåi rùçng sûå suy thoaái keáo daâi coá
Möi trûúâng trong cún khuãng hoaãng: Möåt bûúác giêåt luâi hay con àûúâng múái ài lïn?
thïí seä laâm tùng sûác eáp àöëi vúái nguöìn taâi
nguyïn thiïn nhiïn. Viïåc laâm giaãm vaâ thu
nhêåp thêëp ài úã thaânh thõ seä buöåc nhûäng
ngûúâi söëng úã vuâng ven àö quay trúã vïì vuâng
nöng thön, vaâ àiïìu naây seä laâm tùng voåt sûå
chuyïín àöíi tûâ àêët rûâng thaânh àêët tröìng
troåt, àöìng thúâi tùng thïm sûå cùng thùèng
àöëi vúái nhûäng taâi nguyïn quan troång nhû
àaân caá vaâ nguöìn nûúác. Hêåu quaã cuãa ngheâo
àoái vaâ tuyïåt voång seä trêìm troång thïm qua
nhûäng thay àöíi vïì giaá tûúng ûáng nïëu cuöåc
khuãng hoaãng dêîn àïën viïåc suåt giaá maånh
cuãa tyã giaá höëi àoaái. Sûå suåt giaá coá thïí laâm
tùng thu nhêåp coá àûúåc tûâ viïåc khai thaác
nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn nhû rûâng
vaâ khoaáng saãn àïí traã núå vaâ duy trò tiïu
duâng. Cuöëi cuâng, ngên saách cöng cöång
daânh cho quaãn lyá möi trûúâng coá thïí bõ cùæt
giaãm maånh vò möëi quan têm vïì möi trûúâng
seä bõ nhûäng àoâi hoãi chi tiïu khaác vaâ chi
ngên saách cho viïåc taái cú cêëu taâi chñnh lêën
aát.
Nhûäng nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách
phaãi ûu tiïn viïåc phuåc höìi tùng trûúãng.
Chó khi phaãi traã möåt giaá àùæt ngûúâi ta múái
nhêån ra cêìn caãi thiïån möi trûúâng do hêåu
quaã cuãa cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë vaâ viïåc
giaãm tùng trûúãng. Viïåc höìi phuåc laåi sûå
tùng trûúãng kinh tïë laâ rêët quan troång
nhùçm laâm àaão ngûúåc laåi sûå suy giaãm thu
nhêåp, giaãm àoái ngheâo vaâ thiïët lêåp möåt sûå
thùng bùçng thñch húåp giûäa con ngûúâi vaâ
möi trûúâng. Tuy nhiïn, sûå ûu tiïn naây àöëi
vúái tùng trûúãng khöng hùèn laâ khöng tûúng
húåp vúái caác kïë hoaåch baão vïå möi trûúâng.
Caác khña caånh möi trûúâng cuãa cuöåc khuãng
hoaãng.
Cuöåc khuãng hoaãng vïì kinh tïë vaâ taâi
chñnh úã Àöng AÁ coá möåt taác àöång möi trûúâng
lúán hún so vúái caác cuöåc khuãng hoaãng tûúng
tûå àaä tûâng xaãy ra trïn thïë giúái vò nhûäng
hêåu quaã tñch tuå tûâ viïåc quaãn lyá yïëu keám
nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn trong quaá
khûá vaâ möåt cún haån haán nùång nïì trïn
nhiïìu vuâng trong khu vûåc. Hêåu quaã cuãa
àúå t haå n haá n nghiïm troå n g nhêë t úã
Inàönïsia, vuâng kinh tïë nöng nghiïåp lúán
nhêët úã Àöng Nam AÁ. Taåi àêy, muâa maâng
121
thêët baát vaâ têm lyá khuãng hoaãng nùång nïì
trong nhiïìu cöång àöìng vuâng nöng thön àaä
laâm trêìm troång thïm sûå suy giaãm viïåc laâm
vaâ thu nhêåp úã vuâng thaânh phöë. Hún thïë
nûäa, cún haån haán kïët húåp vúái viïåc quaãn lyá
rûâng töìi tïå úã Kalimantan vaâ Sumatra àaä
dêîn àïën nhûäng vuå chaáy rûâng lan röång vaâ
keáo daâi. Nhûäng àaám chaáy naây khöng
nhûäng phaá huyã rûâng maâ coân laâm lan röång
khöng khñ ö nhiïîm ra nhiïìu vuâng úã Àöng
Nam AÁ, coá khaã nùng laâm chïët nhiïìu ngûúâi
vaâ gêy thïm nhiïìu ca nhiïîm bïånh hö hêëp
(xem höåp 6.1).
Viïåc khuãng hoaãng kinh tïë vaâ taâi
chñnh nöí ra vaâ ngaây caâng trúã nïn trêìm
troång laâ do nhûäng sai lêìm sêu xa trong
chñnh saách kinh tïë cuãa caác nûúác trong khu
vûåc hay khöng vêîn àang coân laâ vêën àïì gêy
tranh caäi. Tuy nhiïn, sûå kïët húåp giûäa
khuãng hoaãng kinh tïë, haån haán vaâ chaáy
rûâng àaä laâm nöíi bêåt sûå yïëu keám cuãa caác
thiïët chïë vaâ chñnh saách àûúng thúâi vïì viïåc
quaãn lyá nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn vaâ
vêën àïì möi trûúâng. Nhûäng vñ duå dûúái àêy
seä minh hoaå vêën àïì naây.
ˆ Möåt söë vuâng cuãa Inàönïsia, àùåc
biïåt laâ vuâng àöng àaão Java vaâ caác àaão bïn
ngoaâi, luön luön úã trong tònh traång bõ haån
haán. Nhiïìu hïå thöëng tûúái tiïu, khu dûå trûä
nguä cöëc vaâ maång lûúái phên phöëi, chûúng
trònh taåo viïåc laâm vaâ caác cú chïë khaác àaä
àûúåc phaát triïín àïí haån chïë hêåu quaã haån
haán vaâ trúå giuáp nhûäng núi bõ aãnh hûúãng.
Tuy nhiïn, viïåc laåm duång caác nguöìn nûúác
kïët húåp vúái viïåc àöí bûâa baäi nûúác thaãi cöng
nghiïåp vaâ sinh hoaåt coá nghôa laâ saãn xuêët
cöng nghiïåp vaâ nöng nghiïåp trúã nïn dïî coá
nguy cú bõ thiïëu nûúác. Caác chûúng trònh
vaâ chñnh saách giaãm ngheâo khöí bõ giaán àoaån
búãi sûå eo heåp vïì kinh tïë vaâ taâi chñnh cuäng
nhû sûå thiïëu huåt vïì nùng lûåc thïí chïë.
ˆ Quaãn lyá yïëu keám nguöìn nûúác àaä
trúã thaânh möåt vêën àïì ngaây caâng nghiïm
troång úã Thaái Lan. ÚÃ caác vuâng nûúác àêìu
nguöìn chñnh, viïåc chùåt phaá rûâng àaä laâm
thay àöíi mö hònh doâng chaãy theo tûâng
muâa vaâ hïå thöëng tûúái tiïu àûúåc múã röång
quaá khaã nùng caác nguöìn nûúác söng coá thïí
122 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
HÖÅP 6.1
Chaáy rûâng: Möåt triïåu chûáng cuãa caác vêën àïì sêu xa
hún
Àöng Nam AÁ bõ hai cuá àêëm trong muâa Heâ 1997. Cuöåc
khuãng hoaãng taâi chñnh lan traân nhanh choáng cuâng vúái khuãng
hoaãng möi trûúâng khi nhûäng vuå chaáy rûâng buâng lïn khöng kiïím
soaát nöíi, nhêån chòm trong ngoån lûãa hún 330.000 heác ta rûâng úã
lnàönïxia, vaâ phuã möåt maân khoái daây àùåc úã nhiïìu vuâng röång lúán
úã Àöng Nam AÁ. Khoái tröån lêîn vúái khöng khñ ö nhiïîm tûâ xe cöå vaâ
caác nguöìn khaác, gêy nïn sûå huyã hoaåi nghiïm troång vïì sûác
khoeã, xaä höåi vaâ kinh tïë
Caác dûå àoaán cho rùçng hún 7 triïåu ngûúâi dên àaä bõ aãnh
hûúãng búãi lúáp khoái muâ ö nhiïîm, gêy nïn caác vuå chïët non vaâ caác
bïånh nùång vïì àûúâng hö hêëp nhû hen, viïm phïë quaãn cuäng
nhû caác vêën àïì sûác khoeã khaác, kïí caã bïånh àau mùæt vaâ bïånh
phaát ban ngoaâi da. Àöìng thúâi cuäng phaãi traã giaá nhiïìu vïì mùåt
kinh tïë; mêët maát lúán vïì ngaânh göî úã Kalimantan, sûå suy giaãm
àïën 30% vïì du lõch úã Singapo vaâ Malaysia vaâ úã lnàönïxia thò
coân hún thïë nûäa. Hún 1.100 chuyïën bay phaãi huyã boã do sên
bay bõ àoáng cûãa vò khoái.
Caác vuå chaáy laâ triïåu chûáng cuãa sûå yïëu keám trong quaãn lyá vaâ
chñnh saách vïì rûâng cuäng nhû caác quy àõnh vïì chuyïín àöíi àêët
àai thaânh àêët sûã duång cho caác muåc tiïu thûúng maåi khaác.
Nhûäng cún chaáy rûâng múái àêìu chó laâ nhûäng vuå àöët rûâng coá kiïím
soaát, möåt viïåc laâm phöí biïën cuãa nöng dên àïí phaát quang àêët
canh taác. Cún haån haán khùæc nghiïåt do El Nino gêy ra àaä laâm
cho vuå chaáy lan röång túái khu vûåc rûâng tröìng vaâ vuâng rûâng
nguyïn sinh, àöìng coã vaâ vuâng moã
Caác vuå chaáy rûâng cho thêëy roä nhûäng vêën àïì cú baãn vïì cú
cêëu cuãa nïìn kinh tïë chêu AÁ. Chuáng buöåc caác nhaâ laänh àaåo
chñnh trõ phaãi nhòn nhêån caái giaá phaãi traã cho caách laâm ùn hiïån
nay cuãa caác cöng ty göî vaâ caác nöng trûúâng. Hún nûäa, chuáng
coân taåo àiïìu kiïån àïí tiïën haânh nhûäng caãi caách trong viïåc sûã
duång àêët, biïën àêët rûâng thaânh àêët canh taác, biïån phaáp phaát
quang diïån tñch vaâ tùng thïm nöî lûåc cûúäng chïë nhûäng quy
àõnh haån chïë hiïån nay vïì möi trûúâng.
Mùåc duâ viïåc duâng lûãa àïí phaát quang àêët nöng nghiïåp laâ
traái vúái luêåt phaáp, úã lnàönïxia nùm 1995, caác nhaâ chûác traách
ngaânh lêm nghiïåp vaâ nöng nghiïåp khöng àûúåc chñnh phuã cam
kïët vaâ cêëp ngên saách àïí thûåc hiïån viïåc nghiïm cêëm vaâ ngùn
chùån möåt caách coá hiïåu quaã hoùåc xûã phaåt nhûäng ngûúâi vi phaåm.
Nguöìn: Nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.
cung cêëp. Caác khu àö thõ àöng àuác àaä laâm
ö nhiïîm nguöìn nûúác cêìn cho nhûäng ngûúâi
úã cuöëi nguöìn. ÚÃ caác vuâng ven biïín, rûâng
àûúác bõ mêët ài vaâ thuöëc trûâ sêu sûã duång
sai quy tùæc àe doaå tûúng lai cuãa ngaânh
nuöi töm àaä möåt thúâi rêët phaát triïín. Haån
haán vaâ cún söët kinh tïë nùång nïì àaä laâm caác
vêën àïì naây trúã nïn nghiïm troång hún àuáng
vaâo luác chñnh phuã vaâ ngûúâi dên Thaái Lan
hy voång dûåa hún nûäa vaâo nöng nghiïåp àïí
tùng thu nhêåp vaâ xuêët khêíu.
ˆ Nhiïìu thaânh phöë úã Àöng Nam AÁ
àang phaãi chõu àûång naån Ö nhiïîm khöng
khñ nùång nïì. Nguöìn thaãi buåi höîn húåp chuã
yïëu laâ caác xe taãi, xe buyát chaåy dêìu àiïden,
mötö chaåy àöång cú hai kyâ vaâ viïåc àöët dêìu
hoaã trong sinh hoaåt. Viïåc giaãm ö nhiïîm
khöng khñ àoâi hoãi nöî lûåc triïåt àïí nhùçm thûåc
hiïån biïån phaáp xûã phaåt nhûäng ngûúâi gêy
ra ö nhiïîm, ngoaâi ra phaãi baão àaãm rùçng
giaá xùng dêìu vaâ caác biïån phaáp kinh tïë khaác
taåo ra möåt caách chñnh xaác nhûäng chi phñ
xaä höåi vïì möi trûúâng. Trûúác mùæt cuöåc
khuãng hoaãng àaä laâm giaãm nheå mêåt àöå xe
cöå vaâ ö nhiïîm, do caác hoaåt àöång kinh tïë
giaãm xuöëng. Tuy nhiïn, nhûäng biïån phaáp
lêu daâi bõ ngùn caãn do chñnh phuã khöng
muöën àiïìu chónh giaá caã xùng dêìu vaâ yïu
cêìu caác chuã phûúng tiïån giao thöng thay
àöíi haânh vi cuãa mònh, mùåc duâ nhûäng thay
àöíi naây coá thïí tiïët kiïåm taâi chñnh àaáng kïí
vïì mùåt trung haån vaâ daâi haån.
ˆ Coá nhûäng möëi lo ngaåi lúán laâ sûå
mêët giaá tiïìn tïå àaáng kïí seä àêíy nhanh töëc
àöå chùåt phaá rûâng nhiïåt àúái lêu nùm nhùçm
thu lúåi trûúác mùæt vaâ tröìng nhûäng loaåi cêy
thay thïë coá giaá trõ kinh tïë cao hún. Sûå yïëu
keám ngay trong caác cú quan coá traách
nhiïåm vïì taâi nguyïn rûâng kïët húåp vúái mûác
cûúác phñ vaâ thuïë thêëp trûúác àêy trong khai
BIÏÍU ÀÖÌ 6.1
Nhûäng nguyïn nhên chung dêîn àïën khuãng hoaãng
kinh tïë úã Àöng AÁ vaâ caác vêën àïì möi trûúâng
Nguöìn: Nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.
Möi trûúâng trong cún khuãng hoaãng: Möåt bûúác giêåt luâi hay con àûúâng múái ài lïn?
thaác nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn naây
àaä dêîn túái viïåc quaãn lyá sai lïåch trïn quy
mö lúán. Vêën àïì naây coá thïí coân trúã nïn töìi
tïå hún do nhûäng aáp lûåc nhêët thúâi àöëi vúái
nhûäng nguöìn thu trûúác mùæt.
Cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh Àöng
AÁ vaâ vêën àïì möi trûúâng coá cuâng nhûäng
nguyïn nhên giöëng nhau. Àoá laâ tùng
trûúãng nhanh maâ khöng coá sûå baão vïå caác
chñnh saách vaâ sûå quaãn lyá thñch húåp (xem
biïíu àöì 6.1). Trong khu vûåc taâi chñnh,
nùng lûåc cuãa caác cú quan quaãn lyá vaâ chñnh
saách khöng theo kõp sûå tùng trûúãng cuãa
lûu chuyïín vöën vaâ caác khoaãn cho vay.
Trong cuöåc chiïën baão vïå möi trûúâng, sûå
tùng trûúãng vûúåt quaá caã khaã nùng hêëp
thuå cuãa möi trûúâng lêîn töëc àöå maâ caác chñnh
saách vaâ thïí chïë coá thïí ûáng phoá vúái caác thûã
thaách múái. Sûå thöng àöìng giûäa möåt söë cú
quan chñnh phuã vaâ caác böå phêån cuãa khu
vûåc tû nhên gêy sûác eáp àöëi vúái caác cú quan
coá traách nhiïåm cung cêëp ngên saách bao
cêëp, tñn duång chó àõnh vaâ miïîn tuên thuã
theo quy àõnh, vaâ laâm giaãm nùng lûåc thûåc
thi nhûäng tiïu chuêín thêån troång thñch húåp
vaâ hoaåt àöång töët.
Nhû trong vñ duå dûúá i àêy, lêm
nghiïåp Àöng AÁ phaát triïín rêët keám xeát theo
mûác àöå hoaâ nhêåp vúái caác nïìn kinh tïë quöëc
gia, trònh àöå kyä thuêåt vaâ hiïåu quaã kinh
BIÏÍU ÀÖÌ 6.2
Àöng AÁ àang chùåt phaá rûâng nhanh hún
bêët cûá núi naâo khaác
Tyã lïå % rûângnhiïåt àúái bõ chùåt phaá trong khu vûåc, 1960 - 1990
Nguöìn: WRI, 1998
123
tïë, caác hoaåt àöång vïì möi trûúâng vaâ chêët
lûúång quaãn lyá1. Söë diïån tñch rûâng maâ chêu
AÁ àaä mêët ài trong 30 nùm vûâa qua nhiïìu
hún bêët cûá khu vûåc naâo trïn thïë giúái (xem
biïíu àöì 6.2). Chñnh saách lêm nghiïåp trong
khu vûåc àaä khöng àaánh giaá hïët àûúåc sûå
quyá hiïëm vïì taâi nguyïn rûâng vaâ, vò thïë,
àaä àûa ra caác biïån phaáp khuyïën khñch
khöng àuã thñch húåp àïí baão vïå rûâng. Mûác
lïå phñ thêëp àaánh vaâo möîi göëc cêy àaáng ra
phaãi tñnh vaâo tiïìn thu trong viïåc khai thaác
göî. Àoá laâ vêën àïì nghiïm troång nhêët vò
chuáng khuyïën khñch chùåt phaá rûâng vaâ dêîn
àïën viïåc laâm ngheâo ài nhûäng cöång àöìng
söëng dûåa vaâo rûâng. ÚÃ Inàönïsia, lûúång göî
thu hoaåch haâng nùm coá thïí duy trò lêu daâi
ûúác tñnh vaâo khoaãng 22 triïåu meát khöëi,
nhûng saãn lûúång thûåc tïë rûâng haâng nùm
àaä vûúåt quaá 40 triïåu meát khöëi. Hún thïë
nûäa, nhûäng quy àõnh quaãn lyá àêët, àùåc biïåt
laâ nhûäng quy àõnh coá liïn quan àïën viïåc
chuyïín àöíi rûâng thaânh nhûäng muåc tiïu
HÖÅP 6.2
Thiïåt haåi do haån haán vaâ chaáy rûâng gêy ra
Ngûúâi ta àaä thûã ûúác àoaán phaåm vi thiïåt haåi vïì möi trûúâng
do sûå kïát húåp cuãa haån haán vaâ chaáy rûâng gêy ra trong nhûäng
nùm 1997-1998. Nhiïìu con söë trñch dêîn dûúái àêy laâ dûåa trïn
nhûäng bùçng chûáng àûúåc kïí laåi hoùåc dûåa trïn nhûäng giaã àõnh
kinh tïë khöng chùæc chùæn. Chñnh vò vêåy cho àïën nay chó coá thïí
àaánh giaá àûúåc phêìn naâo thiïåt haåi.
Thiïåt haåi vïì sûå che phuã cuãa rûâng. Coá nhiïìu ûúác tñnh khaác
nhau vïì diïån tñch rûâng bõ chaáy trong nhûäng nùm 1997-1998.
Chñnh phuã lnàönïxia ûúác tñnh söë thiïåt haåi lïn túái gêìn 300.000
heác ta rûâng, mùåc duâ nhûäng con söë khaác cao gêëp 10 lêìn. Thiïåt
haåi do chaáy rûâng àûúåc tñnh theo chïnh lïåch giûäa giaá trõ cuãa
diïån tñch àêët khi chaáy laâ rûâng vaâ giaá trõ cuãa noá vúái tñnh chêët laâ
àêët nöng nghiïåp hay tröìng troåt vaâ àûúåc àiïìu chónh theo giaá trõ
coân laåi cuãa phêìn göî coá thïí khöi phuåc àûúåc. Giaá trõ trung bònh
cuãa rûâng laâ khoaãng 1.500 USD möåt heác ta, trong àoá lúåi nhuêån
mang laåi tûâ nhûäng saãn phêím khöng phaãi laâ göî chiïëm túái 20%.
Cûá cho rùçng töín thêët trung bònh vïì giaá trõ göî laâ 50%, cuäng nhû
cuãa têët caã caác lúåi ñch ngoaâi göî laâ 50%, thò töíng giaá trõ thiïåt haåi
bõ chaáy lïn túái 270 triïåu USD theo ûúác àoaán thêëp hoùåc 3 tyã
USD theo ûúác àoaán cao.
Thiïåt haåi vïì àöìn àiïìn vaâ vûúân cêy lêu nùm cuãa caác chuã àêët
nhoã. Ngûúâi ta cho rùçng chaáy rûâng àaä aãnh hûúãng àïën 1.7 triïåu
heác ta cêy tröìng lêu nùm, àùåc biïåt laâ àöìn àiïìn tröìng cêy coå lêëy
dêìu vaâ caác cêy lêu nùm cuãa caác chuã àêët nhoã khaác. Sûå khaác
nhau giûäa giaá trõ cuãa àêët coá cêy àaä lúán vaâ àêët sûã duång cho caác
muåc tiïu nöng nghiïåp khaác laâ tûâ 2.000 àïën 3.000 USD möåt heác
ta. Khöng phaãi têët caã caác vuå cêy àïìu mêët hïët. Àêët àaä bõ chaáy coá
thïí àûúåc tröìng laåi vaâ cêy seä trûúãng thaânh trong nùm àïën taám
nùm, tuyâ thuöåc vaâo loaåi cêy vaâ chïë àöå quaãn lyá. Vò vêåy, thiïåt haåi
124 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
sûã duång khaác nhû thaânh àöìn àiïìn tröìng
cêy vaâ hoa mêìu, phêìn lúán laâ keám hiïåu quaã.
Vò thïë, nhûäng hêåu quaã kïët húåp cuãa
haån haán vaâ khuãng hoaãng kinh tïë àaä laâm
löå roä nhûäng yïëu keám töìn taåi trûúác àêy
trong chñnh saách möi trûúâng vaâ thïí chïë,
cuäng nhû con bïånh lêy lan vïì taâi chñnh
àaä àïí löå sûå yïëu keám cú baãn cuãa caác hïå thöëng
taâi chñnh Àöng AÁ. Sûå khöng öín àõnh vïì
taâi chñnh àaä taác àöång lúán trûåc tiïëp vaâ dïî
thêëy àïën caác hoaåt àöång kinh tïë vaâ thu
nhêåp. Khi so saánh, hêåu quaã cuãa viïåc khöng
quan têm túái möi trûúâng khöng hiïån roä,
nhûng sau möåt thúâi gian seä trúã nïn roä neát
hún, mùåc duâ xeát vïì töíng thïí noá cuäng khöng
keám phêìn quan troång. Tuy vêåy, nhûäng töín
thêët ngùæn haån vïì haån haán vaâ chaáy rûâng
cuäng khaá lúán. (xem höåp 6.2).
Nhûäng nhûúåc àiïím cuãa caác quy àõnh
vïì möi trûúâng úã Àöng AÁ àaä àûúåc nhêån roä
trung bònh coá thïí trïn 1.000 USD/1 heác ta hoùåc töíng cöång laâ
1,7 triïåu USD.
Thiïåt haåi vïì cêy tröìng ngùæn haån. Haån haán vaâ khoái muâ do
chaáy rûâng gêy ra taác àöång maånh vaâo saãn xuêët nöng nghiïåp
nhiïìu vuâng úã lnàönïxia vaâ Philippin, coân Thaái Lan vaâ Malayxia
chõu hêåu quaã nheå hún. Cûá cho rùçng trõ giaá gia tùng vïì thiïåt haåi
töëi àa trong nöng nghiïåp úã lnàönïxia vaâ Philippin laâ 5% cuâng
vúái 2% úã Thaái Lan vaâ Malayxia, töíng trõ giaá gia tùng seä vaâo
khoaãng 2.6 tyã USD. Phêìn lúán thiïåt haåi laâ do hêåu quaã cuãa haån
haán hún laâ do chaáy rûâng.
Thiïåt haåi vïì sûác khoeã. Nhiïìu ngûúâi úã Àöng Nam AÁ phaãi
söëng trong bêìu khöng khñ coá mûác àöå buåi vaâ caác chêët ö nhiïîm
cao trong möåt khoaãng thúâi gian tûâ ba àïën saáu thaáng vò àaám
khoái daây àùåc do chaáy rûâng gêy ra. Coá baáo CBO cho biïët nöìng
àöå khoái cao nhêët vûúåt quaá 6.000 microgram möåt meát khöëi. Dûåa
vaâo söë liïåu ûúác tñnh vïì thiïåt haåi do cún muâ ö nhiïîm nùång nïì tûâ
trûúác vaâ khöng khñ ö nhiïîm úã Trung Quöëc, ûúác tñnh húåp lyá thêëp
nhêët vïì chi phñ do naån ö nhiïîm khöng khñ gêy ra coá thïí lïn túái
2% GNP cuãa lnàönïxia, Malayxia vaâ Singapo, coân àöëi vúái
Philippin laâ 1%. Con söë naây lïn túái 6,7 tyã USD, nhûng sûå thiïåt
haåi thûåc tïë coá thïí gêëp hai hay gêëp ba con söë naây.
Nhòn chung, thiïåt haåi do sûå kïët húåp giûäa chaáy rûâng vaâ haån
haán coá thïí túái 12 tyã USD àïën 14 tyã USD, trong àoá möåt nûãa laâ chi
phñ liïn quan àïën sûác khoeã vò bõ ö nhiïîm khöng khñ do chaáy
gêy nïn. Con söë naây chiïëm túái 2,5% töíng GNP cuãa caác nûúác bõ
aãnh hûúãng chñnh.
Nguöìn: Nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.
tûâ ñt lêu nay, nhûng quaá trònh giaãi quyïët
vêën àïì chêåm chaåp möåt caách khoá chõu. Tuy
nhiïn, coá möåt khña caånh khaác vïì möi
trûúâng trong cuöåc khuãng hoaãng coá thïí gêy
caãn trúã nghiïm troång hún nhiïìu àöëi vúái
sûå höìi phuåc kinh tïë vaâ tùng trûúãng trong
tûúng lai.
Vïì mùåt lõch sûã têët caã caác nûúác Àöng
Nam AÁ àïìu phuå thuöåc nùång nïì vaâo viïåc
xuêët khêíu vêåt liïåu thö hoùåc nguyïn liïåu
àaä chïë biïën àïí nhêåp tû liïåu saãn xuêët vaâ
trúå giuáp cho sûå tùng trûúãng kinh tïë. Gaåo,
dêìu coå, göî, kim loaåi, dêìu moã vaâ khñ àöët vêîn
àang laâ nguöìn thu ngoaåi tïå quan troång
hoùåc thêåm chñ laâ nhûäng nguöìn thu ngoaåi
tïå chuã yïëu. Sûå tùng trûúãng nöng nghiïåp
coá àûúåc laâ nhúâ viïåc múã röång àêët canh taác -
tûâ 15% àïën 23% töíng diïån tñch àêët úã
Malaisia tûâ nùm 1980 àïën 1994 hoùåc tûâ
36% àïën 41% úã Thaái Lan trong cuâng kyâ.
Coá thïí laâ viïåc phaát triïín kinh tïë chêåm laåi
gùæn liïìn vúái viïåc thu heåp phaåm vi tùng
trûúãng röång vaâ thêët baåi trong viïåc sûã duång
nguöìn taâi nguyïn möåt caách hiïåu quaã hún.
Nïëu trong trûúâng húåp naây, sûå höìi phuåc vaâ
phaát triïín vïì kinh tïë coá thïí phuå thuöåc vaâo
viïåc con ngûúâi mong muöën khai thaác taâi
nguyïn thiïn nhiïn nhiïìu hún, mùåc duâ chó
laâ taåm thúâi.
Bùçng chûáng vïì mûác àöå maâ sûå tùng
trûúãng kinh tïë úã Àöng AÁ àûúåc taâi trúå do bõ
kiïåt quïå nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn
khöng roä raâng lùæm (xem höåp 6.3). Phñ sûã
duång taâi nguyïn thiïn nhiïn chiïëm möåt
phêìn nhoã trong GDP cuãa caác nûúác trong
khu vûåc - con söë trung bònh laâ hún 5% tûâ

HÖÅP 6.3
Tùng trûúãng kinh tïë hay laâm caån kiïåt nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn
Nhiïìu nûúác úã Àöng Nam AÁ may mùæn coá àûúåc nguöìn taâi
nguyïn thiïn nhiïn tûúng àöëi döìi daâo. Caác nguöìn taâi nguyïn
naây taåo nïn möåt phêìn àaáng kïí trong töíng lûúång haâng xuêët
khêíu hoùåc thöng qua viïåc xuêët khêíu trûåc tiïëp khoaáng saãn,
nhiïn liïåu, thûåc phêím, nguyïn liïåu hoùåc giaán tiïëp thöng qua
caác ngaânh cöng nghiïåp chïë biïën àïí xuêët möåt lûúång thaânh
phêím tûúng àöëi lúán.
Tyã lïå xuêët khêíu möåt söë lûúång taâi nguyïn thiïn nhiïn
tûúng àöëi lúán àûúåc xem xeát theo hai caách. Con söë àoá cho biïët
caác ûúác tñnh vïì lûúång tiïìn “tiïët kiïåm thûåc” nhû möåt tyã troång cuãa
GNP. Lûúång tiïìn tiïët kiïåm thûåc laâ hiïåu söë cuãa töíng tiïìn tiïët
kiïåm göåp laåi trûâ ài tiïu duâng nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn,
hay noái caách khaác, àoá laâ söë ào lûúång tiïìn tiïët kiïåm roâng cuãa
nïìn kinh tïë sau khi àaä àûúåc pheáp sûã duång nguöìn taâi nguyïn
khöng phuåc höìi àûúåc. Kïët quaã cho thêëy tiïìn tiïët kiïåm thûåc
àûúåc coi nhû möåt tyã troång cuãa GNP úã caác nûúác Àöng Nam AÁ
vaâ Àöng AÁ cao hún roä rïåt so vúái caác nûúác coá mûác thu nhêåp
trung bònh khaác. Àöëi vúái caác nûúác Àöng Nam AÁ, tyã troång tiïët
traã möåt phêìn thu nhêåp trong tûúng lai, do vêåy laâm giaãm thu
kiïåm thûåc trong GNP tûâ sau nhûäng nùm 1980-1984 àaä tùng
nhêåp roâng daânh cho chi tiïu trong nûúác.
lïn, chiïëm àïën 15% GNP vaâo giûäa thêåp niïn 1990.
Khoaãng “thiïëu huåt vïì tiïìn tiïët kiïåm” chó ra rùçng hai nhoám
Chó söë thûá hai laâ “khoaãng thiïëu huåt vïì tiïìn tiïët kiïåm”, möåt
caác nûúác chêu AÁ coá khoaãng caách tiïët kiïåm thêëp hún so vúái mûác
phêìn cuãa GNP, tûác laâ sûå chïnh lïåch giûäa töíng àêìu tû vaâ
trung bònh cuãa têët caã caác nhoám nûúác coá mûác thu nhêåp trïn
lûúång tiïìn tiïët kiïåm thûåc (xem biïíu àöì 6.3). Khoaãng thiïëu huåt
trung bònh vaâ dûúái trung bònh. Sûå khaác biïåt giûäa caác nûúác
vïì tiïìn tiïët kiïåm ào mûác àöå maâ viïåc àêìu tû phaãi àûúåc taâi trúå
Àöng Nam AÁ vaâ caác nûúác coá mûác thu nhêåp trïn trung bònh laâ
hoùåc bùçng caách vay nûúác ngoaâi hoùåc bùçng caách huyã hoaåi
khöng lúán, nhûng giûäa caác nûúác Àöng Nam AÁ vaâ nhoám nûúác coá
nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn àïí àùæp vaâo. Caã hai coá thïí àûúåc
mûác thu nhêåp dûúái trung bònh laåi lúán hún nhiïìu. Àiïìu naây phaãn
coi laâ nhûäng haânh àöång coá thïí thay thïë cho nhau, búãi àïìu
aánh möåt thûåc tïë laâ mûác àöå maâ caác nûúác coá thu nhêåp trung bònh
tûúng ûáng vúái nhûäng giaá phaãi tñnh àöëi vúái thu nhêåp tûúng lai
phaãi vûún túái chuã yïëu dûåa vaâo nguöìn vöën vay cuãa nûúác ngoaâi
nhùçm taâi trúå cho caác àêìu tû hiïån taåi. Sûå vùæt kiïåt caác nguöìn tûå
hoùåc phaãi huyã hoaåi nguöìn vöën tûå nhiïn àïí cêëp vöën cho viïåc
nhiïn coá nghôa laâ tiïìn thuï caác nguöìn taâi nguyïn seä ngaây möåt
àêìu tû úã cêëp àöå cao.
thêëp hún trong tûúng lai, vò vêåy thu nhêåp àûúåc tñnh theo caách
thöng thûúâng seä ñt ài . Vay vöën nûúác ngoaâi laâ sûå cam kïët phaãi Nguöìn. Mc Morran vaâ Hamilton, 1996.

Möi trûúâng trong cún khuãng hoaãng: Möåt bûúác giêåt luâi hay con àûúâng múái ài lïn? 125
nùm 1990 àïën 1994 - thêëp hún so vúái caác
nûúác coá thu nhêåp trung bònh. Tûúng tûå
nhû vêåy, tiïìn tiïët kiïåm thûåc so vúái GDP
cao hún nhiïìu so vúái caác nûúác coá thu nhêåp
trung bònh, mùåc duâ vïì mùåt naây, caác nûúác
Àöng Nam AÁ coá phêìn húi thêëp hún so vúái
caác nûúác Àöng AÁ.
Caác nûúác Àöng AÁ luön luön cöë gùæng
daânh tiïìn àêìu tû úã mûác àöå rêët cao. Viïåc
naây taåo möåt khoaãng thiïëu huåt vïì tiïìn tiïët
kiïåm maâ chó coá thïí buâ àûúåc tûâ vay nûúác
ngoaâi hoùåc khai thaác kiïåt quïå nguöìn taâi
nguyïn thiïn nhiïn (xem biïíu àöì 6.3). Rêët
coá lyá nïëu ta giaã àõnh rùçng cuöåc khuãng
hoaãng seä laâm haån chïë nguöìn vöën nûúác
ngoaâi roát vaâo, ñt nhêët laâ taåm thúâi taåi thúâi
àiïím hiïån taåi, vaâ rùçng coá ñt khaã nùng tùng
tyã lïå tiïët kiïåm trong nûúác vöën àaä luön luön
tûúng àöëi cao. Vò thïë àïí duy trò àûúåc cên
bùçng kinh tïë vô mö cêìn coá sûå kïët húåp cuãa
hai khaã nùng:
ˆ Cùæt giaãm mûác àöå àêìu tû, àiïìu àoá
coá nghôa laâ hoùåc chêëp nhêån mûác àöå tùng
trûúãng thêëp hún hoùåc àaãm baão laâ nguöìn
àêìu tû àûúåc sûã duång coá hiïåu quaã hún trong
tûúng lai.
ˆ Tùng mûác àöå khai thaác caån kiïåt
nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn.
Àêy laâ nhûäng vêën àïì kinh tïë vô mö
chuã yïëu àùçng sau nhûäng möëi lo ngaåi vïì
àiïìu gò seä xaãy ra vúái nguöìn taâi nguyïn
thiïn nhiïn trong giai àoaån khöi phuåc
kinh tïë.
Phaãn ûáng àöëi vúái khuãng hoaãng
Ö nhiïîm möi trûúâng vaâ tùng trûúãng
kinh tïë. Do aãnh hûúãng cuãa cuöåc khuãng
hoaãng taâi chñnh, úã nhiïìu nûúác Àöng AÁ mûác
tùng trûúãng GNP bõ giaãm trong nùm 1998
vaâ chó coá thïí khöi phuåc mûác tùng trûúãng
dêìn dêìn sau hai hoùåc ba nùm nûäa. Caác
hoaåt àöång kinh tïë diïîn ra úã mûác àöå thêëp
àaä laâm giaãm ö nhiïîm möi trûúâng do cöng
nghiïåp vaâ xe cöå gêy ra, vaâ àiïìu àoá phêìn
naâo àaä caãi thiïån àûúåc àiïìu kiïån möi trûúâng
úã caác khu cöng nghiïåp vaâ àö thõ. Mùåt khaác,
caác hoaåt àöång àêìu tû múái, phêìn lúán gùæn
vúái cöng nghïå ñt gêy ö nhiïîm, cuäng bõ
126 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
BIÏÍU ÀÖÌ 6.3
Khoaãng “thiïëu huåt vïì tiïët kiïåm” so vúái GNP
Nguöìn: WRI, 1998
chûäng laåi hoùåc ngûâng hùèn, gêy ra viïåc keáo
daâi tuöíi thoå cuãa caác nhaâ maáy cöng nghiïåp
àang gêy ö nhiïîm möi trûúâng.
Àïí xaác àõnh nhûäng aãnh hûúãng naây,
ngûúâi ta àang tiïën haânh ûúác àoaán töíng
lûúång chêët thaãi coá chûáa caác thaânh phêìn
gêy ö nhiïîm chuã yïëu trong böëi caãnh “trûúác
khuãng hoaãng” vaâ “sau khuãng hoaãng” bùçng
caách sûã duång möåt mö hònh bao quaát àûúåc
toaân böå nhûäng aãnh hûúãng cuãa tùng trûúãng
kinh tïë vaâ sûå thay àöíi saãn phêím cöng
nghiïåp vaâ lûúång chêët thaãi. Chêët thaãi tûâ
caác nguöìn nhoã nhû caác nhaâ maáy cöng
nghiïåp quy mö nhoã vaâ vûâa, tûâ xe cöå, höå
gia àònh, v.v., coá aãnh hûúãng trûåc tiïëp nhêët
àïën chó söë trung bònh cuãa caác chêët gêy ö
nhiïîm. Vò vêåy, chuáng töi seä têåp trung
phên tñch caác khuynh hûúáng vïì chêët thaãi
tûâ caác nguöìn nhoã.
Ngûúâ i ta cho rùç n g cuöå c khuã n g
hoaãng seä coá aãnh hûúãng khaá lúán àïën lûúång
chêët thaãi cuãa caác chêët chuã yïëu gêy ö nhiïîm
khöng khñ tûâ caác nguöìn nhoã. Biïíu àöì 6.4
chó ra caác dûå àoaán cuãa thúâi kyâ hêåu khuãng
hoaãng àöëi vúái hai chêët gêy ö nhiïîm vaâ coá
taác haåi nghiïm troång nhêët àöëi vúái sûác khoeã
con ngûúâi: àoá laâ buåi haåt vaâ chò. Ngoaâi ra,
biïíu àöì 6.4 coân chó ra sûå thay àöíi ûúác tñnh
cuãa lûúång chêët thaãi do khuãng hoaãng gêy
ra. Nhiïìu nguöìn nhoã àaä thaãi ra caác buåi
haåt, chuã yïëu laâ do àöët nhiïìu loaåi nhiïn liïåu
BIÏÍU ÀÖÌ 6.4
Chêët thaãi tûâ caác nguöìn nhoã coá chûáa caác chêët
gêy ö nhiïîm chuã yïëu
Inönïsia 1995-2020
Nguöìn: WRI, 1998
khaác nhau. Viïåc naây cuäng cung cêëp chó söë
roä nhêët vïì ö nhiïîm khöng khñ noái chung.
Chò chuã yïëu do caác loaåi xe cöå sûã duång loaåi
xùng coá chûáa chò thaãi ra, cho nïn nöìng àöå
buåi chò coá thïí àûúåc sûã duång nhû chó söë
chung àïí ào àöå ö nhiïîm trong giao thöng.
AÃnh hûúãng tûác thúâi cuãa cuöåc khuãng hoaãng
laâ giaãm viïåc thaãi buåi haåt vaâo nùm 2000
khoaãng 17% so vúái mûác maâ ngûúâi ta dûå
àoaán nïëu nhû cuöåc khuãng hoaãng khöng
xaãy ra, vaâ giaãm caác haåt buåi chò khoaãng
20%. Sûå giaãm lûúång buåi haåt vaâ chò naây
chuã yïëu dûåa trïn cú súã dûå àoaán rùçng sûå
tùng trûúãng kinh tïë àaä bõ mêët ài trong giai
Möi trûúâng trong cún khuãng hoaãng: Möåt bûúác giêåt luâi hay con àûúâng múái ài lïn?
àoaån khuãng hoaãng seä khöng phuåc höìi laåi
àûúåc.
Vêën àïì seä húi khaác ài àöëi vúái töíng
lûúång caác chêët rùæn lú lûãng (TSS), laâ chó söë
töíng quaát àïí ào mûác àöå ö nhiïîm nûúác. Nhúâ
nhûäng nöî lûåc nhùçm giaãm búát lûúång chêët
gêy ö nhiïîm nûúác cuãa caác nhaâ maáy cöng
nghiïåp vaâ caác nguöìn àêìu tû àïí caãi thiïån
viïåc tiïëp cêån vúái nguöìn nûúác vaâ vïå sinh
phoâng bïånh, mûác àöå thaãi chêët ö nhiïîm àûúåc
ûúác tñnh seä giaãm hùèn vaâo nùm 2000 vaâ
nhûäng nùm tiïëp theo. Cuöåc khuãng hoaãng
roä raâng coá mùåt tiïu cûåc vaâ mùåt tñch cûåc
cuãa noá vò chñnh cuöåc khuãng hoaãng seä laâm
chêåm laåi nhûäng caãi tiïën trong hoaåt àöång
möi trûúâng. Vaâo nùm 2000 lûúång chêët thaãi
seä giaãm khoaãng 5% so vúái dûå àoaán àûúåc
àûa ra trûúác khi cuöåc khuãng hoaãng xaãy
ra, song tûâ nùm 2005 àïën nùm 2015 lûúång
chêët thaãi seä tùng lïn chuát ñt.
Sûå phuåc höìi kinh tïë sau nùm 2000
seä coá nghôa laâ viïåc thaãi caác chêët gêy ö
nhiïîm khöng khñ seä vûúåt tröåi so vúái nùm
1995 trûâ khi chuáng ta aáp duång nhûäng biïån
phaáp hûäu hiïåu nhùçm caãi thiïån àõnh mûác
chêët thaãi trung bònh trïn 1 àún võ GDP.
Vïì phûúng diïån naây, aãnh hûúãng trung
haån cuãa cuöåc khuãng hoaãng coá thïí noái laâ
xêëu vò khuãng hoaãng seä laâm chêåm tiïën àöå
àêìu tû, vaâ ngûúåc laåi, àêìu tû seä laâm tùng
lûúång chêët thaãi trung bònh trïn 1 àún võ
GDP khoaãng tûâ 5% àïën 10% vaâo nùm
2005. Möåt möëi lo ngaåi tûúng tûå cuäng àûúåc
àùåt ra vïì aãnh hûúãng cuãa cuöåc khuãng hoaãng
àöëi vúái caác àêìu tû cho möi trûúâng liïn quan
àïën caác vêën àïì tiïëp cêån nguöìn nûúác vaâ vïå
sinh phoâng bïånh, vêën àïì möi trûúâng àûúåc
ûu tiïn haâng àêìu àöëi vúái hêìu hïët caác nûúác
trong khu vûåc. Tuöíi thoå trung bònh cuãa
ngûúâi dên khu vûåc chêu AÁ - Thaái Bònh
Dûúng àaä bõ giaãm àïën gêìn hai nùm vò lyá
do thiïëu nûúác saåch cho sinh hoaåt vaâ thiïëu
caác dõch vuå vïå sinh3. Vò vêåy, baão vïå nguöìn
chi cöng cöång cho muåc àñch naây laâ hïët sûác
quan troång, coân vïì lêu daâi cêìn phaãi coá caác
nguöìn taâi chñnh thay thïë khaác gùæn vúái viïåc
caãi thiïån nùng lûåc dõch vuå vaâ tùng mûác àöå
thu höìi chi phñ.
127
 BIÏÍU ÀÖÌ 6.5
Giaá göî giaãm do nhu cêìu cuãa Àöng AÁ giaãm
Giaá göî quöëc tïë 1995-1998
USD/m3
Nguöìn: WRI, 1998
Sûå chuyïín dõch giaá caã cuãa caác nguöìn
taâi nguyïn thiïn nhiïn. Bêët chêëp caác möëi
quan têm mang tñnh möi trûúâng vïì aãnh
hûúãng cuãa sûå mêët giaá tiïìn tïå àöëi vúái ngaânh
khai thaác göî, cho àïën nay hiïåu ûáng vïì mùåt
cêìu cuãa cuöåc khuãng hoaãng àaä nhêën chòm
bêët cûá phaãn ûáng naâo àöëi vúái giaá caã tûúng
ûáng. Haân Quöëc vaâ Nhêåt Baãn laâ hai nûúác
nhêåp khêíu lêm saãn lúán nhêët khu vûåc nay
àaä giaãm lûúång cêìu àöëi vúái göî eáp àïën 30%.
Böå trûúãng Lêm nghiïåp Inàönïsia dûå àoaán
rùçng xuêët khêíu haâng hoaá coá liïn quan àïën
göî cuãa nûúác naây seä giaãm 25% trong nùm
1998, tûâ 8,3 tyã USD xuöëng coân 6,2 tyã4.
Nhiïìu cöng ty khai thaác vaâ chïë biïën göî
àang gùåp khoá khùn nghiïm troång vïì mùåt
taâi chñnh. Túâ Jakarta Post5 cho biïët “coá ñt
nhêët 5,9 triïåu meát khöëi göî àaä àöën vêîn coân
nùçm laåi trong rûâng vò caác xûúãng göî àaä
ngûâng hoaåt àöång”.
Sûå giaãm cêìu àaä khùèng àõnh sûå giaãm
giaá lêu daâi cuãa göî vaâ vaán eáp trïn thïë giúái
(xem biïíu àöì 6.5). Giaá göî chó coá thïí tùng
khi coá sûå chuyïín dõch àaáng kïí trong caán
cên giûäa saãn lûúång vaâ nhu cêìu vïì göî. Caác
thõ trûúâng múái cuãa saãn phêím tûâ göî coá thïí
àûúåc múã ra nhû möåt phaãn ûáng trûúác
nhûäng thay àöíi vïì chñnh saách hay giaá
thêëp. Thêåm chñ, nïëu viïåc khai thaác göî vaâ
viïåc saãn xuêët caác saãn phêím tûâ göî trong
128 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
vuâng vêîn coá khaã nùng tiïëp tuåc thu heåp vò
tñn duång bõ xiïët chùåt hún vaâ caác nguöìn vöën
àêìu tû ñt hún.
AÃnh hûúãng lêu daâi cuãa cuöåc khuãng
hoaãng seä phuå thuöåc vaâo baãn chêët vaâ mûác
àöå thay àöíi cuãa giaá caã tûúng quan. Viïåc
quaãn lyá rûâng vaâ caác quyïët àõnh vïì viïåc sûã
duång àêët àïìu dûåa trïn giaá trõ tûúng quan
cuãa vöën àêìu tû vaâ doâng thu nhêåp theo thúâi
gian. Möåt sûå gia tùng vïì giaá trõ tuyïåt àöëi
cuãa nguöìn göî khöng nhêët thiïët seä thay àöíi
thu nhêåp tûúng ûáng tûâ viïåc phaãi àöën göî
ngay bêy giúâ chûá khöng phaãi vaâo möåt luác
naâo àoá trong tûúng lai. Àiïìu naây chó àuáng
nïëu giaá thûåc cuãa göî àûúåc dûå tñnh laâ seä haå.
Tûúng tûå nhû vêåy, lúåi ñch cuãa viïåc chuyïín
àêët tûâ rûâng sang àêët àöìn àiïìn hay àêët
nöng nghiïåp seä phuå thuöåc vaâo sûå chuyïín
dõch giaá tûúng quan cuãa göî, cuãa cêy tröìng
lûu niïn vaâ caác nöng saãn. Têët caã àïìu laâ
haâng hoaá àïí baán, mua; vò vêåy sûå thay àöíi
tyã giaá höëi àoaái khöng àûúåc taåo cú höåi cho
möåt hònh thûác sûã duång àêët naây coá thïí lúâi
hún caác hònh thûác sûã duång àêët khaác.
Mùåc duâ vêåy, mûác àöå vaâ cú cêëu cuãa
lïå phñ sûã duång àöëi vúái viïåc khai thaác caác
nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn cêìn phaãi
àûúåc àiïìu chónh. Caác lïå phñ naây tûâ trûúác
àïën nay àïìu thêëp hún hùèn mûác àûúåc coi
BIÏÍU ÀÖÌ 6.5
Giaá khñ àöët reã úã caác nûúác chêu AÁ àang phaát triïín
Giaá nhiïn liïåu ö tö tûúng àöëi reã úã chêu AÁ
Chó söë theo giaá xùng Tokyo = 100
Nguöìn: Mc Morran vaâ Hamilton, 1996
laâ thoaã àaáng do sûã duång caác nguöìn àoá.
Tùng lïå phñ sûã duång seä giuáp caác chñnh phuã
úã Àöng AÁ lêëy thïm àûúåc möåt phêìn húåp lyá
tûâ nguöìn thu nhêåp maâ ngûúâi thuï coá àûúåc
nhúâ khai thaác göî, àaánh bùæt caá, khai thaác
moã hay caác hoaåt àöång khai thaác taâi nguyïn
thiïn nhiïn khaác. Àiïìu quan troång hún laâ
viïåc àiïìu chónh àoá coá thïí taåo cú höåi àïí thiïët
lêåp möåt cú chïë phuâ húåp hún nhùçm khuyïën
khñch viïåc sûã duång àuáng àùæn caác nguöìn
taâi nguyïn thiïn nhiïn.
Phñ sûã duång tùng àaáng kïí seä laâm
naãn loâng moåi khuynh hûúáng nhêët thúâi
nhùçm thu veát saãn phêím tûâ caác nguöìn taâi
nguyïn thiïn nhiïn àïí àaáp laåi sûå dao àöång
taåm thúâi cuãa giaá caã theo hûúáng coá lúåi cho
haâng nöåi àõa, do hêåu quaã cuãa sûå thay àöíi
tyã giaá höëi àoaái Mùåc duâ vêåy, ngay úã mûác
rêët thêëp nhû hiïån nay, mûác àöå tuên thuã
nöåp nhûäng khoaãn phñ sûã duång nhû vêåy
cuäng àûúåc thûåc hiïån rêët yïëu keám. Tùng
phñ sûã duång maâ khöng ài àöëi vúái nöî lûåc
buöåc ngûúâi ta thûåc hiïån thò chó laâm tùng
thïm ngúâ vûåc vaâ mêët thïm sûå tin tûúãng
vaâo toaân böå hïå thöëng quaãn lyá taâi nguyïn
thiïn nhiïn. Coá thïí laâ phuâ húåp nïëu chñnh
phuã triïín khai viïåc tùng phñ sûã duång trong
möåt giai àoaån keáo daâi khoaãng hai nùm
miïîn laâ nöî lûåc cêìn thiïët àûúåc hûúáng vaâo
viïåc caãi thiïån caác mûác thu. Àöìng thúâi,
nhûäng quy chïë vïì lêåp kïë hoaåch thu hoaåch
vaâ giaám saát nhûäng ngûúâi àûúåc nhûúång
quyïìn khai thaác vaâ nhûäng ngûúâi sûã duång
khaác phaãi àûúåc thûåc thi àöìng böå hún.
Xoaá boã bao cêëp. Coá nhûäng khuyïën
khñch vïì giaá khaác khöng phaãn aánh àuáng
thûåc chêët cuãa thõ trûúâng àaä taåo ra nhûäng
chi phñ möi trûúâng lúán vaâ phaãi àûúåc xoaá
boã caâng nhanh caâng töët. ÚÃ Inàönïsia àiïìu
quan troång nhêët laâ phaãi xoaá boã bao cêëp
vaâ xoaá ngay caác phêìn thuïë mang tñnh phên
biïåt quaá cao nhùçm khuyïën khñch viïåc sûã
duång dêìu hoaã vaâ dêìu àiïzen hún laâ sûã
duång caác nguyïn liïåu khaác. ÚÃ caác nûúác
Àöng Nam AÁ khaác, nhiïn liïåu duâng trong
giao thöng vêån taãi laåi reã hún rêët nhiïìu so
vúái caác núi khaác (xem biïíu àöì 6.6). Àaä coá
bùçng chûáng roä raâng cho thêëy taác àöång taâi
chñnh cuãa nhûäng chñnh saách giaá caã naây laâ
Möi trûúâng trong cún khuãng hoaãng: Möåt bûúác giêåt luâi hay con àûúâng múái ài lïn?
tiïu cûåc theo quan àiïím phên phöëi, vò caác
chñnh saách naây khuyïën khñch viïåc sûã duång
nhûäng loaåi nhiïn liïåu, goáp phêìn gêy ra
naån gêy ö nhiïîm khöng khñ cuåc böå.
Cuäng coá yá kiïën phaãn baác cho rùçng
caác nöî lûåc nhùçm xoaá boã bao cêëp trûúác àêy
àaä chêm ngoâi cho sûå bêët öín vïì chñnh trõ.
Tuy nhiïn, nïn xem xeát sûå phaãn khaáng
cuãa dên chuáng trong möåt böëi caãnh röång
hún cuãa chñnh saách taâi chñnh vaâ phên phöëi
thu nhêåp. Tùng giaá hoùåc tùng thuïë nhiïn
liïåu úã mûác àöå lúán coá thïí khoá thûåc hiïån möåt
caách riïng biïåt, song chuáng coá thïí àûúåc
moåi ngûúâi chêëp thuêån nïëu chuáng ài àöëi
vúái nhûäng thay àöíi khaác vïì thuïë maâ aãnh
hûúãng töíng thïí cuãa noá àûúåc nhòn nhêån laâ
cöng bùçng vaâ àuáng àùæn. Sau àêy laâ möåt
söë vêën àïì maâ chuáng ta cêìn quan têm:
ˆ Nïëu phaãi tùng thuïë hoùåc giaãm chi
tiïu cöng cöång thò phaãi chùng biïån phaáp
töët nhêët laâ tùng thuïë nhiïn liïåu hoùåc
giaãm caác khoaãn bao cêëp chûá khöng nïn
giaãm caác chi tiïu trûåc tiïëp mang laåi lúåi
ñch cho ngûúâi ngheâo vaâ nhûäng ngûúâi
chõu aãnh hûúãng nùång nïì nhêët cuãa cuöåc
khuãng hoaãng? Àiïìu quan troång úã àêy
laâ cêìn phên biïåt giûäa (a) sûå phaãn àöëi
viïåc thay àöíi thuïë nhiïn liïåu nhû laâ sûå
phaãn khaáng cuãa dên chuáng trûúác chñnh
saách kinh tïë keám hiïåu quaã, tham nhuäng
hoùåc bêët bònh àùèng vaâ (b) lúåi ñch cuãa
nhûäng ngûúâi àûúåc hûúãng lúåi trûåc tiïëp
tûâ caác giaá caã bõ boáp meáo êëy. Àöëi vúái
Inàönïsia khoaãn bao cêëp cuãa chñnh phuã
trong giai àoaån 1998-1999 vaâo khoaãng
7,4 nghòn tyã rupi (bùçng 1,5 tyã USD).
Thêåt khoá baác boã àûúåc luêån àiïím cho
rùçng caác nguöìn êëy leä ra coá thïí àûúåc sûã
duång coá hiïåu quaã hún theo caác caách
khaác nhùçm laâm giaãm ngheâo àoái vaâ laâm
giaãm búát aãnh hûúãng cuãa cuöåc khuãng
hoaãng.
ˆ Cöë gùæng thay àöíi thuïë nhiïn liïåu vaâ
sûå bao cêëp cuãa chñnh phuã möåt caách
nhanh choáng thò chùæc chùæn seä dêîn àïën
thêët baåi. Sûå àiïìu chónh dêìn tûâng quyá
hay saáu thaáng möåt lêìn seä dïî chõu hún
vúái àiïìu kiïån nïëu thay àöíi phaãi coá
129
 nhûäng tñn hiïåu baáo trûúác àïí dên chuáng
coá thúâi gian àiïìu chónh.
ˆ Xeát tûâ goác àöå möi trûúâng, khöng nhêët
thiïët phaãi nhanh choáng àiïìu chónh giaá.
Nhûäng thay àöíi ngùæn haån vïì mûác àöå
vaâ cú cêëu nhiïn liïåu sûã duång àïí àaáp laåi
viïåc thay àöíi giaá caã laâ khöng àaáng kïí.
Àöå co giaän ngùæn haån vïì giaá cuãa cêìu vïì
nhiïn liïåu theo ûúác tñnh maånh nhêët seä
giaãm tûâ -0,10 àïën -0,20. Trong giai àoaån
möåt nùm, sûå thay àöíi mûác thu nhêåp seä
coá aãnh hûúãng lúán hún àöëi vúái tiïu duâng
chûá khöng phaãi sûå thay àöíi giaá. Tuy
nhiïn, phaãn ûáng trung haån vaâ daâi haån
àöëi vúái sûå thay àöíi giaá caã seä maånh hún
nhiïìu, àiïín hònh laâ lúán gêëp böën hoùåc
nùm lêìn àöå co giaän ngùæn haån khi ngûúâi
ta thay àöíi thoái quen, mua nhiïìu xe cöå
vaâ trang thiïët bõ sûã duång nhiïn liïåu, vò
vêåy laâm cho caác nguöìn àêìu tû phaãi
chuyïín sang saãn xuêët vaâ kinh doanh
caác loaåi nhiïn liïåu khaác nhau. Tùng
maånh giaá tûúng quan seä àêíy nhanh sûå
cêìn thiïët phaãi thay àöíi cuäng coá thïí trúã
nïn phaãn taác duång nïëu sau àoá giaá tûúng
quan giaãm. Vò vêåy, aáp duång àiïìu chónh
tûâ tûâ coá sûå cam kïët àêìy àuã cuãa chñnh
phuã coá leä laâ giaãi phaáp hûäu hiïåu hún.
Thay àöíi vïì chi tiïu cöng cöång. Cho
àïën nay chûa coá bùçng chûáng naâo cho thêëy
viïåc chi tiïu cho vêën àïì möi trûúâng laåi bõ
coi laâ muåc tiïu cùæt giaãm möåt caách mêët cên
àöëi. Vñ duå, úã Philippin, ngên saách daânh cho
Cuåc Möi trûúâng vaâ taâi nguyïn thiïn nhiïn
(DENR) bõ aãnh hûúãng búái caác biïån phaáp
chung, trong àoá coá 25% dûå trûä bùæt buöåc
trïn toaân böå chi tiïu khöng kïí chi tiïu cho
nguöìn nhên lûåc vaâ traã núå, 10% giûä laåi
trong khoaãng phên böë tûâ thu nhêåp cho caác
àún võ chñnh quyïìn àõa phûúng vaâ khoaãn
luên thu bao cêëp vïì thuïë cho caác cú quan
cuãa chñnh phuã. Nhiïìu chûúng trònh vaâ dûå
aán múái bõ àònh hoaän, nhûng lûúång phên
böí ngên saách töíng thïí, trûúác khi coá caác yïu
cêìu dûå trûä bùæt buöåc, àaä tùng trong nùm
1998.
Kyã luêåt taâi chñnh chùåt cheä seä laâm
phûác taåp thïm quaá trònh chuyïín hoaá
mang tñnh chêët söëng coân. Àiïìu cöët yïëu laâ
130 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
phaãi phi têåp trung hoaá phêìn lúán traách
nhiïåm thiïët lêåp caác quy àõnh vïì möi
trûúâng, àùåc biïåt laâ úã caác nûúác lúán vaâ àa
daång nhû Inàönïsia vaâ Trung Quöëc. Caác
haån chïë vïì ngên saách coá thïí khuyïën khñch
chñnh quyïìn trung ûúng phên giao traách
nhiïåm cho caác cêëp àõa phûúng vaâ khu vûåc,
àiïìu naây seä mang laåi ñt hiïåu quaã trûâ khi
caác cêëp chñnh quyïìn àõa phûúng àûúåc cêëp
thïm caác nguöìn lûåc, ñt nhêët laâ trong giai
àoaån chuyïín àöíi, nhùçm xêy dûång vaâ duy
trò khaã nùng quaãn lyá cuãa hoå. Vò vêåy, cú
cêëu chi tiïu cuãa chñnh phuã trong viïåc baão
vïå möi trûúâng phaãi thay àöíi àïí phaãn aánh
àûúåc caã nhûäng ûu tiïn múái cuäng nhû
nhûäng caách tiïëp cêån múái trong quaãn lyá möi
trûúâng.
Tòm kiïëm caác nguöìn lûåc sao cho viïåc
thiïët lêåp vaâ thûåc thi caác quy àõnh vïì möi
trûúâng coá thïí àûúåc phi têåp trung hoaá möåt
caách coá hiïåu quaã phaãi àûúåc coi laâ muåc tiïu
quan troång nhêët nhùçm baão àaãm laâ caác
nûúác seä ra khoãi cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë
vúái nùng lûåc töët hún vïì quaãn lyá möi trûúâng.
Möi trûúâng vaâ caác chûúng trònh
giaãm ngheâo khöí. Tyã lïå thêët nghiïåp tùng
lïn vaâ àöìng lûúng thûåc tïë giaãm ài úã caác
khu vûåc àö thõ àaä laâm giaãm búát lûúång
ngûúâi di cû tûâ nöng thön àöí vïì thaânh phöë
hoùåc laâm cho luöìng di cû àoá taåm thúâi àaão
ngûúåc. Nïëu quaá trònh naây keáo daâi thò aáp
lûåc àöëi vúái caác nguöìn lûåc úã nöng thön, àùåc
biïåt laâ àêët nöng nghiïåp vaâ nûúác, seä khuyïën
khñch àêët bòa rûâng vaâ àêët rûâng chuyïín
thaânh àêët nöng nghiïåp, vaâ àiïìu naây coá thïí
seä khñch lïå doâng ngûúâi di cû tûâ nöng thön
ra caác vuâng cêån lêm6. Caác chûúng trònh
taåo cú höåi coá cöng ùn viïåc laâm, àùåc biïåt úã
caác vuâng nöng thön, seä giaãm búát nguy cú
maâ sûå àiïìu chónh nhû vêåy seä laâm suy yïëu
nöî lûåc quaãn lyá töët hún nguöìn taâi nguyïn
thiïn nhiïn.
Caác chûúng trònh nhû vêåy àem laåi
lúåi ñch tñch cûåc vïì mùåt möi trûúâng nïëu tiïìn
àûúåc phên böí àïí caãi thiïån cú súã haå têìng úã
nöng thön hay nhùçm baão vïå möi trûúâng.
Vñ duå, chi tiïu cöng cöång cho viïåc cêëp nûúác
úã nöng thön vaâ cho cöng taác vïå sinh, tröìng
cêy, giûä àêët coá thïí taåo thïm rêët nhiïìu cöng
ùn viïåc laâm, àöìng thúâi caãi thiïån chêët lûúång
söëng hoùåc nêng cao nùng suêët lao àöång
nöng thön. Tûúng tûå nhû vêåy, chi phñ cho
caãi taåo viïåc cung cêëp nûúác, vïå sinh phoâng
bïånh, quaãn lyá chêët thaãi àö thõ seä giuáp giaãm
ngheâo khöí do cuöåc khuãng hoaãng gêy ra
vaâ seä taåo ra lúåi ñch möi trûúâng lêu daâi cho
ngûúâi dên thaânh thõ.
Con àûúâng múái cho tûúng lai
Trong caác giai àoaån cuãa khuãng
hoaãng kinh tïë, dïî cho rùçng möëi quan têm
àöëi vúái nhûäng vêën àïì möi trûúâng laâ möåt
sûå chïåch hûúáng khoãi nhûäng nöî lûåc khöi
phuåc sûå öín àõnh vaâ tùng trûúãng kinh tïë.
Nhêån àõnh naây àaä khùèng àõnh thïm möåt
quan niïåm phöí biïën úã khu vûåc chêu AÁ -
Thaái Bònh Dûúng rùçng möëi quan têm àöëi
vúái vêën àïì möi trûúâng laâ möåt caái gò àoá coá
thïí chúâ àúåi túái khi naâo mûác thu nhêåp gêìn
àaåt àûúåc mûác cuãa caác nïìn kinh tïë phaát
triïín thò haäy tñnh àïën. Thñ duå cuãa hêìu hïët
caác nûúác cöng nghiïåp, bao göìm caác nûúác
maâ rêët nhiïìu nûúác khaác àang tòm caách
caånh tranh, nhû Nhêåt Baãn, dûúâng nhû
cuäng uãng höå quan àiïím naây.
Tuy vêåy, caác nïìn kinh tïë phaát triïín
àaä coá chuá yá àïën möåt söë vêën àïì möi trûúâng
naãy sinh trong quaá trònh àö thõ hoaá vaâ
tùng trûúãng cöng nghiïåp. Caác nûúác àoá àaä
àêìu tû nhiïìu vaâo viïåc phaát triïín cú súã haå
têìng, viïåc cung cêëp nûúác vaâ vïå sinh phoâng
bïånh. Trong khuön khöí cuãa cöng nghïå vaâ
kyä thuêåt maâ hoå coá, hoå cuäng àaä cöë gùæng laâm
giaãm ö nhiïîm cöng nghiïåp. Trïn möåt söë
phûúng diïån caác nûúác chêu AÁ hiïån nay coân
laåc hêåu hún nhiïìu so vúái caác thaânh tûåu
maâ caác nïìn kinh tïë phaát triïín úã mûác cao
àaä àaåt àûúåc caách àêy 80 hay 100 nùm.
Nhûäng tiïën böå trong kiïën thûác vaâ
cöng nghïå àaä chó ra rùçng quan hïå àûúåc
mêët giûäa sûå tùng trûúãng vaâ chêët lûúång möi
trûúâng cuäng coân rêët khaác nhau. Thûúâng
thûúâng chi phñ laâm giaãm ö nhiïîm laâ thêëp
hoùåc khöng àaáng kïí, vò kyä thuêåt saãn xuêët
vaâ maáy moác hiïån nay saåch seä hún vïì mùåt
möi trûúâng vaâ hiïåu quaã hún nhiïìu. Têët caã
nhûäng söë liïåu naây cêìn àaãm baão rùçng caác
Möi trûúâng trong cún khuãng hoaãng: Möåt bûúác giêåt luâi hay con àûúâng múái ài lïn?
nhaâ maáy vaâ trang thiïët bõ phaãi àûúåc vêån
haânh vaâ baão dûúäng möåt caách húåp lyá. Àêy
laâ vêën àïì söëng coân nïëu caác cöng ty Àöng
AÁ muöën tham gia caånh tranh trïn thõ
trûúâng thïë giúái.
Chó tiïëp tuåc thûåc hiïån caác chñnh
saách trûúác àêy trong voâng 25 nùm túái úã
caác nûúác seä:
ˆ Laâm nhiïìu höå gia àònh seä phaãi chõu
caãnh khöng coá nûúác saåch àïí duâng vaâ
khöng coá tiïån nghi vïå sinh töëi thiïíu.
ˆ Laâm xêëu ài chêët lûúång khöng khñ àö
thõ úã caác thaânh phöë vûâa vaâ nhoã cuãa
Trung Quöëc cuäng nhû àöëi vúái caác thaânh
phöë khaá c nhû Bangkok, Jakarta,
Manila.
ˆ Tùng nguy cú ö nhiïîm úã caác nguöìn
cung cêëp nûúác vaâ söng ngoâi do lûúång
kim loaåi nùång vaâ hoaá chêët hûäu cú bïìn
trong chêët thaãi gêy nïn, song laåi caãi
thiïån àûúåc caác chó söë khaác cuãa chêët
lûúång nûúác nhû lûúång chêët rùæn tröi nöíi
trong nûúác vaâ lûúång öxy hoaâ tan.
Caác biïån phaáp àoâi hoãi phaãi àêìu tû
dûúái 1% GDP vúái chi phñ phên böí haâng
nùm tûâ 1 àïën 1,5% cuãa GDP vaâo nùm 2020
seä laâ khaá àuã àïí àaão ngûúåc laåi xu thïë trïn
vaâ caãi thiïån nhûäng xu thïë coá lúåi7. Caác chi
tiïu chuã yïëu Iiïn quan túái muåc tiïu nhùçm
àaåt àûúåc viïåc cêëp nûúác àêìy àuã trong voâng
10 nùm túái vaâ vïå sinh phoâng bïånh àö thõ
töët trong voâng 20 hoùåc 25 nùm túái, mùåc duâ
úã Trung Quöëc muåc tiïu chuã yïëu laåi laâ giaãi
quyïët vêën àïì ö nhiïîm khöng khñ úã àö thõ
do àêët than vúái muåc àñch sûúãi êëm vaâ àun
nêëu gêy ra. Lúåi ñch maâ caác biïån phaáp naây
mang laåi lúán gêëp tûâ 5 àïën 10 lêìn nhûäng
chi phñ liïn quan àïën vêën àïì àêìu tû cho cú
súã haå têìng cuãa viïåc cêëp nûúác vaâ gêëp 2 hoùåc
3 lêìn nhûäng chi phñ nhùçm laâm giaãm ö
nhiïîm khöng khñ.
Theo àuöíi àûúâng hûúáng múái naây seä
keáo theo möåt loaåt sûå kïët húåp caác biïån phaáp
khuyïën khñch vêåt chêët, quy àõnh vaâ caác
thay àöíi vïì mùåt thïí chïë. Tuy nhiïn, kinh
nghiïåm cuãa khuãng hoaãng kinh tïë úã moåi
131
núi àïìu cho rùçng seä khoá coá thïí àaåt àûúåc
möåt sûå cên bùçng thoaã àaáng khi caác chñnh
phuã vaâ dên chuáng àang bêån àöëi àêìu vúái
nhûäng vêën àïì trûúác mùæt laâ laâm giaãm nheå
hêåu quaã hay àiïìu chónh nhûäng thay àöíi
kinh tïë úã diïån röång. Vêåy nïn vêën àïì then
chöët úã àêy laâ laâm thïë naâo àïí xaác àõnh àûúåc
möåt caách roä raâng caác bûúác cêìn xuác tiïën
ngay bêy giúâ àïí vaåch ra möåt chûúng trònh
khung töët hún cho viïåc quaãn lyá möi trûúâng
trong tûúng lai.
Àïí àaåt àûúåc muåc àñch naây, töët hún
hïët nïn ruát kinh nghiïåm tûâ nhûäng thay
àöíi coá tñnh chêët khuãng hoaãng vïì kinh tïë
ài keâm vúái sûå chuyïín àöíi úã caác nûúác Àöng
Êu vaâ Liïn Xö cuä. Viïåc chuyïín àöíi naây cuöëi
cuâng seä dêîn àïën viïåc àûa ra caác chñnh saách
vaâ caác àiïìu kiïån möi trûúâng têët hún. Tuy
nhiïn, úã nhiïìu nûúác, nhûäng chi phñ kinh
tïë trûúác mùæt quaá lúán àïën mûác ngûúâi ta àaä
chûáng minh rùçng viïåc thûåc hiïån caác biïån
phaáp hûäu hiïåu nhùçm chónh àöën laåi nhûäng
yïëu keám, sai lïåch cuãa chïë àöå cuä laâ vö cuâng
khoá khùn vaâ thêåm chñ khöng thïí thûåc hiïån
àûúåc. Nhûäng tiïën böå nhanh choáng nhêët
trïn mùåt trêån baão vïå möi trûúâng àaä àaåt
àûúåc úã möåt söë nûúác nhû Ba Lan, Cöång hoaâ
Seác, Hunggari - nhûäng nûúác àaä chó chõu
sûå taân phaá kinh tïë ñt nhêët vaâ thiïët lêåp laåi
sûå öín àõnh kinh tïë nhanh nhêët. Sau àêy
laâ böën baâi hoåc kinh nghiïåm chñnh àûúåc ruát
ra tûâ thûåc tïë cuãa caác nûúác trïn.
ˆ Taái thiïët lêåp sûå öín àõnh kinh tïë laâ
vêën àïì phaãi àûúåc ûu tiïn tuyïåt àöëi, thêåm
chñ ngay caã àöëi vúái caác nïìn kinh tïë quan
têm àïën hoaåt àöång caãi thiïån möi trûúâng.
Khöng coá öín àõnh kinh tïë thò khöng thïí coá
àûúåc sûå uãng höå cuãa cöng chuáng vaâ caác
doanh nghiïåp, àiïìu cêìn phaãi coá àïí aáp duång
àûúåc caác biïån phaáp hûäu hiïåu nhùçm giaãi
quyïët caác ûu tiïn cuãa möi trûúâng.
ˆ Sûå cam kïët raåch roâi cuãa dên chuáng
trong viïåc thûåc hiïån caác muåc tiïu baão vïå
möi trûúâng cuäng nhû caác muåc tiïu khaác
phuâ húåp vúái thûåc tiïîn taåi caác nûúác khaác,
hoùåc caác hiïåp höåi phaãi àûa ra àûúåc möåt
mö hònh khung cho têët caã caác àún võ liïn
quan àïën hoaåt àöång quaãn lyá möi trûúâng.
132 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
Àiïìu naây khöng coá nghôa laâ caác nûúác nïn
aáp duång rêåp khuön caác chuêín mûåc cuãa caác
nûúác thuöåc Liïn minh chêu Êu hay cuãa
Myä. Töët hún laâ ASEAN vaâ caác nûúác thaânh
viïn cam kïët vúái nhau vïì muåc tiïu phaát
triïín caác thïí chïë vaâ chñnh saách möi trûúâng
cho thêåp kyã sau, nhûäng chñnh saách vaâ thïí
chïë àoá phaãi nhêët quaán vaâ ñt nhiïìu phaãi
tûúng àûúng vúái caác chñnh saách, thïí chïë
cuãa caác nûúác OECD (cho pheáp caác nûúác coá
nhûäng chñnh saách, thïí chïë khaác nhau tuyâ
thuöåc tûâng trûúâng húåp cuå thïí vaâ caác nguöìn
cuå thïí). Vêën àïì úã àêy khöng phaãi laâ viïåc
chêëp nhêån nhûäng chuêín mûåc tûúng tûå,
maâ laâ viïåc phaát triïín möåt cú chïë húåp lyá àïí
cuâng taán thaânh vaâ thûåc thi caác chñnh saách.
ˆ Sûå múã röång buön baán vúái caác nûúác
vaâ múã cûãa àoán nhêån caác nguöìn àêìu tû tûâ
caác nûúác, núi maâ ngûúâi ta luön luön àïí têm
àïën viïåc baão vïå möi trûúâng, laâ möåt àöång
cú maånh meä cho viïåc chuyïín giao kinh
nghiïåm töët hún vïì baão vïå möi trûúâng maâ
khöng laâm phûúng haåi àïën triïín voång
tùng trûúãng kinh tïë, vaâ tùng mûác söëng cuãa
nhên dên. Nhûäng yá kiïën cho rùçng tûå do
hoaá thûúng maåi vaâ àêìu tû seä gêy aáp lûåc
laâm giaãm caác chuêín mûåc baão vïå möi
trûúâng, trong hêìu hïët caác trûúâng húåp, àïìu
khöng àuáng. Coá rêët nhiïìu baâi hoåc maâ
chuáng ta coá thïí hoåc àûúåc tûâ phña àöëi taác
àêìu tû vaâ buön baán vïì viïåc sao cho vûâa
nêng cao àûúåc hiïåu quaã kinh tïë, vûâa àöìng
thúâi caãi thiïån àûúåc caác hoaåt àöång möi
trûúâng.
ˆ Phaãi kiïìm chïë sûå noáng vöåi. Àêíy
maånh caác hoaåt àöång baão vïå möi trûúâng seä
bao göìm möåt söë cam kïët roä raâng vïì tñnh
minh baåch vaâ viïåc phên cêëp quy àõnh vaâ
thûåc hiïån caác chñnh saách möi trûúâng,
chùèng haån trong lônh vûåc ngên haâng,
cöng ty vaâ quaãn lyá khu vûåc cöng cöång.
Àiïìu naây àoâi hoãi phaãi coá möåt sûå thay àöíi
cùn baãn trong quaãn lyá vaâ chó coá thïí thaânh
cöng trong möåt khung thúâi gian mang
tñnh thûåc tïë. Chuáng ta dïî daâng cho rùçng
muåc tiïu chuã yïëu seä laâ thay àöíi kiïën thûác
thûúång têìng chñnh thöëng - nhûäng chuêín
mûåc kyä thuêåt, phaáp chïë, cú cêëu àiïìu haânh
- cuãa chñnh saách möi trûúâng. Tuy nhiïn,
nhûäng tiïën böå thûåc sûå vïì chêët lûúång möi
trûúâng laâ kïët quaã cuãa sûå nhêët trñ röång raäi
vïì viïåc caác vêën àïì möi trûúâng cêìn ûu tiïn
vaâ biïån phaáp cêìn thiïët phaãi thûåc hiïån àïí
caãi thiïån tònh hònh. Rêët tiïëc laâ úã hêìu hïët
caác nûúác chêu AÁ àaä khöng coá sûå nhêët trñ
àoá. Vò vêåy caác chñnh phuã múái phaãi xêy
dûång cho àûúåc sûå uãng höå cuãa cöng chuáng
àöëi vúái viïåc xûã lyá haån chïë möåt söë vêën àïì
ûu tiïn trûúác khi àûa ra vaâ thûåc hiïån caác
biïån phaáp phuâ húåp.
Khuãng hoaãng taâi chñnh chó laâ möåt
sûå kiïån nhêët thúâi. Vêën àïì cöët yïëu àöëi vúái
möi trûúâng laâ sûå tùng trûúãng trúã laåi seä laåi
diïîn ra “nhû thûúâng lïå” hoùåc seä phaãn aánh
nhûäng caãi caách cú baãn trong caã lônh vûåc
kinh tïë lêîn möi trûúâng. Möëi liïn quan mêåt
thiïët giûäa kinh tïë vaâ möi trûúâng khöng
thïí àûúåc quaãn lyá möåt caách trûåc tiïëp nhû
caác vêën àïì taâi chñnh àûúåc. Caác giaãi phaáp
àoâi hoãi phaãi tùng cûúâng sûác maånh töíng húåp
vïì luêåt phaáp, thïí chïë, kyä thuêåt cöng nghïå
vaâ quaãn lyá ài àöi vúái viïåc phöëi húåp haânh
àöång nhêët trñ cao giûäa caác khu vûåc kinh
tïë. Xêy dûång àûúåc möåt sûác maånh töíng húåp
nhû vêåy vaâ xuác tiïën nhûäng thay àöíi cêìn
coá möåt nöî lûåc lêu daâi bïìn bó vaâ khuyïën
khñch vêåt chêët thoaã àaáng.
Viïåc caãi thiïån möi trûúâng trong khu
vûåc khöng thïí do chñnh phuã taâi trúå. Nhiïåm
vuå cuãa chñnh phuã laâ lêåp ra caác quy tùæc vaâ
vaåch ra möåt khuön khöí phaáp lyá roä raâng
khuyïën khñch caác doanh nghiïåp vaâ cú
quan khaác múã röång töëi àa phaåm vi hoaåt
àöång nhùçm àaåt àûúåc nhûäng muåc tiïu vïì
möi trûúâng. Àiïìu naây coá nghôa laâ baãn chêët
caác chñnh saách möi trûúâng, àïën lûúåt chuáng,
cuäng phaãi thay àöíi. Caác chñnh saách naây
nïn búát chuá yá àïën chuêín mûåc vïì viïåc xaã
chêët thaãi, dêîn àïën sûå chêëp nhêån viïåc kiïím
tra ö nhiïîm úã àêìu öëng xaã vaâ nïn têåp trung
hún vaâo viïåc ngùn ngûâa ö nhiïîm kïët húåp
vúái viïåc chêëp nhêån caác kyä thuêåt saãn xuêët
saåch hún vaâ coá hiïåu quaã cao hún.
Trong tûúng lai trûúác mùæt, cöng ty
cêìn phaãi àûúåc khuyïën khñch nhùçm àaåt
àûúåc caác kïët quaã töët nhêët bùçng caách thay
àöíi caác trang thiïët bõ hiïån àaåi àang àûúåc
Möi trûúâng trong cún khuãng hoaãng: Möåt bûúác giêåt luâi hay con àûúâng múái ài lïn?
sûã duång. Chuáng ta coá hai têåp húåp caác yïëu
töë khuyïën khñch nhûäng viïåc naây. Sûå àiïìu
chónh lúán vïì tyã giaá höëi àoaái coá nghôa laâ chi
phñ cho caác hïå thöëng kiïím soaát múái seä àùæt
hún nhiïìu so vúái trûúác cuöåc khuãng hoaãng,
cho nïn caác cöng ty coá khuynh hûúáng
muöën giaãm chêët thaãi bùçng caách àiïìu chónh
quy trònh vêån haânh saãn xuêët, àaâo taåo àöåi
nguä caán böå cöng nhên viïn vaâ àaãm baão
rùçng nhaâ maáy vaâ trang thiïët bõ cuãa hoå
àûúåc duy trò vêån haânh àuáng àùæn. Hún thïë
nûäa, ö nhiïîm thïí hiïån sûå laäng phñ nguyïn
liïåu vaâ caác nguöìn nguyïn liïåu àêìu vaâo
khaác, cho nïn seä coá caác nguyïn nhên kinh
tïë maånh meä nhùçm giaãm thiïíu sûå laäng phñ
àoá.
ÚÃ nhûäng nûúác naâo chñnh phuã nùæm
quyïìn kiïím soaát ngaânh nùng lûúång coá
nghôa laâ vêën àïì giaá caã àang àûúåc phên hoaá
gay gùæt, thò úã àoá seä coá sûå phaãn àöëi kõch liïåt
àöëi vúái viïåc àiïìu chónh giaá nhiïn liïåu theo
caác thay àöíi tyã giaá höëi àoaái. Laåm phaát
khöng phaãi laâ quaá nhaåy caãm àöëi vúái nhûäng
thay àöíi trong giaá caã chung cuãa nùng
lûúång, trong khi caác bao cêëp nhùçm giûä giaá
têët caã hoùåc möåt söë loaåi nhiïn liïåu àùåc biïåt
thò àang liïn tuåc giaãm ài. Thûåc tïë laâ caác
khoaãn bao cêëp êëy àún giaãn chó laâ viïåc möåt
söë ngaânh àùåc biïåt cöë gùæng baão vïå àùåc quyïìn
beáo búã cuãa hoå maâ thöi.
Quan troång nhêët trong söë nhûäng
ngaânh àoá laâ caác ngaânh cöng nghiïåp sûã
duång nhiïìu nùng lûúång, maâ viïåc sûã duång
nùng lûúång möåt caách hoang phñ gêìn nhû
bao giúâ cuäng gùæn liïìn vúái viïåc ö nhiïîm trêìm
troång. Mùåc duâ coá thïí coá nhûäng haån chïë
nhêët àõnh vïì chñnh trõ àöëi vúái viïåc àiïìu
chónh nhanh choáng caác mûác giaá maâ höå gia
àònh phaãi traã cho möåt söë loaåi nhiïn liïåu
àûúåc sûã duång röång raäi, song hoaân toaân
khöng coá bêët kyâ lyá do gò àïí baão vïå cho caác
àöëi tûúång sûã duång nhiïn liïåu trong cöng
nghiïåp vaâ thûúng maåi. Vò vêåy, ñt nhêët thò
mûác giaá baán buön cuãa dêìu àiïzen, dêìu
nhiïn liïåu nùång, xùng, than phaãi àûúåc
àiïìu chónh sao cho tûúng ûáng vúái mûác giaá
chung trïn thõ trûúâng thïë giúái trong voâng
möåt nùm.
133
 Chi tiïu cöng cöång cho viïåc xêy dûång
cú súã haå têìng àïí cêëp nûúác vaâ cöng taác vïå
sinh seä mang laåi möåt hiïåu quaã nhanh
choáng liïn quan àïën phuác lúåi cuãa têìng lúáp
nhên dên lao àöång coá mûác thu nhêåp thêëp,
àöìng thúâi laâm giaãm búát aãnh hûúãng cuãa cuá
söëc kinh tïë àöëi vúái cöng ùn viïåc laâm. Caái
giaá phaãi traã cho viïåc khöng àûúåc cêëp nûúác
saåch úã caác khu vûåc nöng thön àang biïíu
hiïån ra úã möåt phêìn suy giaãm lúán vïì sûác
khoeã liïn quan àïën caác yïëu töë möi trûúâng.
Vò vêåy, giaãi phaáp töët nhêët laâ phaãi têåp trung
chi tiïu cho vêën àïì giaãi quyïët cöng ùn viïåc
laâm úã nöng thön, cho caác chûúng trònh höî
trúå xaä höåi, cho àêìu tû xêy dûång cú súã haå
têìng àïí cêëp nûúác saåch. Ngûúâi dên seä sùén
saâng traã tiïìn miïîn sao coá nûúác saåch àïí
duâng, vò vêåy seä chùèng khoá khùn gò khi thiïët
lêåp möåt cú chïë nhùçm baão àaãm rùçng caác chi
phñ vêån haânh cuãa hïå thöëng cung cêëp nûúác
múái seä àûúåc thu höìi àêìy àuã bùçng caách thu
tiïìn nûúác sûã duång vúái möåt caái giaá khiïm
töën.
Chuá thñch
1. Ngên haâng Thïë giúái, 1992.
2. Mö hònh dûåa trïn khuön mêîu àêìu
vaâo - àêìu ra vúái nhûäng ma trêån coá hïå söë
taách biïåt vïì vöën cuä vaâ múái (hïå söë vïì vöën cuä
134 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
dêìn thay àöíi theo thúâi gian). Möåt giaã àõnh
cú baãn vïì mö hònh naây laâ trong hún hai
thêåp kyã túái nhûäng nïìn kinh tïë keám phaát
triïín úã chêu AÁ seä theo hûúáng thûåc hiïån
kinh tïë vaâ cú cêëu cöng nghiïåp giöëng nhû
nhûäng nûúác coá thu nhêåp trung bònh. Giaã
àõnh laâ nhûäng nûúác Àöng AÁ seä dêìn dêìn
aáp duång nhûäng cöng nghïå coá hiïåu quaã vaâ
kïët quaã laâ nùng lûúång vaâ nguyïn liïåu àêìu
vaâo cho möîi àún võ saãn phêím àêìu ra giaãrn
xuöëng.
3. Ngên haâng Thïë giúái, 1997.
4. Jakarta Post, ngaây 30 thaáng
Mûúâi hai 1997.
5. Jakarta Post. ngaây 15 thaáng
Giïng 1998.
6. Cruz vaâ Repetto (1992) àaä cho
rùçng nhûäng sûå di cû nhû vêåy chó laâ hêåu
quaã cuãa naån thêët nghiïåp do caác chûúng
trònh öín àõnh cuãa IMF úã Philippin vaâo àêìu
nhûäng nùm 1980. Sûå suy diïîn naây àaä gêy
ra tranh luêån do trûúác àêy coá quaá nhiïìu
khuyïën khñch sai lïåch thuác àêíy viïåc múã
röång nöng nghiïåp úã vuâng cao vaâ xu thïë
naây àaä beán rïî chùåt trûúác khi naån thêët
nghiïåp tùng lïn.
7. Ngên haâng Thïë giúái 1997.
 Chûúngbaãy
Taâi liïåu tham khaão

Chûúng 1
Alba, P.A Bhattacharya, S.Claessens, S.Ghosh, vaâ L.Hernandez.
“Tñnh chêët bêët öín vaâ sûå lêy lan trong möåt thïë giúái hoaâ nhêåp vïì
mùåt taâi chñnh: Baâi hoåc ruát ra tûâ nhûäng kinh nghiïåm gêìn àêy
cuãa Àöng AÁ”, Baâi phaát biïíu “Caãi caách vaâ tûå do taâi chñnh chêu
AÁ - Thaái Bònh Dûúng” trònh baây taåi Höåi nghõ lêìn thûá 24 PAF-
TAD, ngaây 20 àïën 22 thaáng Nùm 1998 taåi Chiangmai, Thaái
Lan.
Ngên haâng Phaát triïín chêu AÁ, Chêu AÁ àang nöíi lïn (Emerging Asia),
1997.
Bosworth, B vaâ S. Collins. 1996. “Sûå phaát triïín kinh tïë úã Àöng AÁ -
Tñch luyä vaâ àöìng hoaá” (Economic Growth in East Asia - Accu-
mulation Versus Assimilation), Brookings Papers on Economic
Activity 2, 135 - 204.
Hsieh, C. 1997. “Nhûäng gò lyá giaãi cho cuöåc caách maång cöng nghiïåp úã
Àöng AÁ? Nhûäng bùçng chûáng cuãa caác thõ trûúâng” (What Ex-
plain the Industrial Revolution in East Asia? Evidence from
Factor Markets), baãn thaão, UC Berkeley.
Kaminsky, Graciela, vaâ Carmen Reinhard, 1997. “Cuöåc khuãng hoaãng
àöìng thúâi trïn hai bònh diïån: Nhûäng nguyïn nhên cuãa nhûäng
khoá khùn vïì ngên haâng vaâ caán cên thanh toaán” (The Twill
Crises: The Causes of Banking and Balance of Payments Prob-
lems).
Kim, J. vaâ L.Lau. 1994. “Caác nguöìn tùng trûúãng cuãa caác nûúác cöng
nghiïåp múái úã Àöng AÁ” (The Sources of Growth of the East Asia
Newly-industrialized Countries), Journal of the Japanese and
International Economies 8(3), 235-71.
Krugman, Paul. 1994. “Bñ êín trong pheáp maâu nhiïåm cuãa chêu AÁ”
(The Myth of Asia’s Miracle), Foreign Affairs 73(6), 62-78.
Mckibbon, Warwick. 1998. “Cuöåc khuãng hoaãng chêu AÁ: Àaánh giaá
theo kinh nghiïåm” (The Crisis in Asia: an Empirical Assess-

159
 ment).
Nehru, V. vaâ A. Dareshwar. 1993. “Dûä liïåu
múái vïì nguöìn vöën: Nguöìn, phûúng
phaáp vaâ kïët quaã” (A New Database
on Physical Capital Stock: Sources,
Methodology and Results), Revista
de Analisis Economico 8(1), 37-59.
Rodrik, D. 1997. “Nhûäng àiïím coân thaão
luêån, thïí chïë vaâ hoaåt àöång kinh tïë
cuãa TFPG úã Àöng AÁ” (TFPG Con-
troversies, Institutions and Eco-
nomic Performance in East Asia),
National Bureau of Economic Re-
search Working Paper söë 1587.
Sarel, M.1997. “Tùng trûúãng vaâ nùng suêët
úã caác nûúác ASEAN” (Growth and
Productivity in ASEAN Countries),
IMF Working Paper söë 97/97.
“Pheáp maâu nhiïåm cuãa Àöng AÁ: Tùng
trûúãng kinh tïë vaâ nhûäng chñnh saách
cuãa nhaâ nûúác” (The East Asian
Miracle: Economic growth and pub-
lic policy), New York, N.Y: Nhaâ xuêët
baãn Oxford University xuêët baãn cho
Ngên haâng thïë giúái, 1993.
Ngên haâng Thïë giúái. Triïín voång kinh tïë
thïë giúái 1998. Baãn thaão.
Young, A. 1992. “Cêu chuyïån vïì hai thaânh
phöë: Tñch luyä nhên töë vaâ nhûäng
thay àöíi kyä thuêåt úã Höìng Cöng vaâ
Singapo” (A Tale of Two Cities: Fac-
tor Accumulation and Technical
Change in Hong Hong and
Singapore), trong O. Blanchard and
S. Fischer, eds., NBER Macroeco-
nomics Annual. Cambridge: MIT
Press.
Young, A. 1994. “Baâi hoåc ruát ra tûâ caác NICs
Àöng AÁ: Möåt quan àiïím àöëi lêåp”
(Lessons from the East Asian NICs:
A Contrarian View), European Eco-
nomic Review 38 (3-4), 964-73.
Young, A. 1995. “Sûå chuyïn chïë cuãa caác
con söë. Àûúng àêìu vúái nhûäng thûåc
tïë thöëng kï vïì kinh nghiïåm tùng
160 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
trûúãng Àöng AÁ” (The Tyranny of
Numbers: Confronting the Statisti-
cal Realities of the East Growth
Experience), Quarterly Journal of
Economics 110 (3), 641-80.
Chûúng 2
Andersen, Lykke, Amit Dar, Martin
Godfrey, Chris Manning, Dipak
Mazumdar vaâ Zafiris Tzannatos.
1997. “Tùng trûúãng vaâ bêët bònh
àùèng úã Thaái Lan: Töíng quan vïì
nhûäng vêën àïì cuãa thõ trûúâng lao
àöång” (Growth and Inequality in
Thailand: An Overview of Labor
Market Issues), Mimeo. Ngaây 5
thaáng Mûúâi hai.
Bhattacharya, Amar, Swati Ghosh vaâ
Jansen. 1997. “Neát àaáng chuá yá vïì
hoaåt àöång xuêët khêíu cuãa Àöng AÁ”
(Note on East Asia’s Export Perfor-
mance), Mimeo. Ngên haâng Thïë
giúái.
Dasgupta, Dipak, vaâ Kumiko Mai. 1997.
“Sûå suy giaãm töëc àöå xuêët khêíu cuãa
Àöng AÁ nùm 1996: Caác yïëu töë tuêìn
hoaân hay cú cêëu?” (The 1996 Slow-
down in East Asia’s Exports: Struc-
tural or Cyclical Factors?”, Taâi liïåu
lûu cuãa Höåi nghõ, Hiïåp höåi phûúng
Àöng AEA.
Dasgupta, Dipak, Bejoy Dasgupta vaâ
Edison Hulu. 1995. “Nhûäng nhên
töë quyïët àõnh haâng xuêët khêíu phi
dêì u hoaã cuã a Inàönïsia” (The
Detenninants of Indonesia’s Non-
oil Exports), Baâi phaát biïíu taåi höåi
nghõ vïì baäi boã quy tùæc. EDI/Ngên
haâng Thïë giúái.
Dasgupta, Bejoy. 1989. “Xuêët khêíu vaâ
chñnh saách tyã giaá höëi àoaái: ÊËn Àöå”
(Exports and Exchange Rate
Policy: The Case of India), D. Phin
Thesis, Àaåi hoåc Oxford.
Diwan, Ishac vaâ Bernard Hoekman. 1998.
“Caånh tranh, böí sung vaâ lêy lan úã
Àöng AÁ ” (Competition,
 Complementarity and Contagion in
East Asia). Baâi phaát biïíu trong höåi
nghõ vïì khuãng hoaãng taâi chñnh
CEPR/EDI, Ngên haâng Thïë giúái.
Dollar, David vaâ May Hallward-
Driemeier. 1998. “Khuãng hoaãng,
àiïìu chónh vaâ caãi töí: Nhûäng kïët quaã
ruát ra tûâ cuöåc àiïìu tra cöng nghiïåp
Thaái Lan” (Crisis, Adjustment and
Reform: Results from the Thailand
Industrial Survey), Mimeo. Ngên
haâng Thïë giúái.
Ernst, Dietr. 1998. “Phaá huyã hay thuác àêíy
àöång lûåc tùng trûúãng? Taái hònh
thaânh ngaânh àiïån tûã úã Àöng AÁ sau
khuãng hoaãng” (Destroying or Up-
grading the engine of growth? The
reshaping of the electronics indus-
try in East Asia after the Crisis),
Baâi cú súã trong cuöåc nghiïn cûáu naây.
Mimeo. Ngên haâng Thïë giúái.
Faini, Riccardo, Fernando Clavijo, vaâ
Abdel Senhadji Semlali. 1990. “YÁ
kiïën sai lêìm cuãa cuöåc tranh luêån
nhiïìu phe phaái: Lûúång cêìu coá gêy
rùæc röëi cho xuêët khêíu cuãa LDC
khöng” (The Fallacy of Composition
Argument: Does Demand Matter for
LDC Manufactured Exports?), Baâi
viïët trong cuöåc thaão luêån cuãa Trung
têm nghiïn cûáu chñnh saách kinh tïë
söë 4998.
Feenstra, Robert. 1994. “Nhûäng daång saãn
phêím múái vaâ caách xaác àõnh giaá caã
trïn thïë giúái” (New Product Variet-
ies and the Measurement of Inter-
national Prices), Thúâi baáo kinh tïë
Myä 84 (1), Thaáng Tû 157-177.
Feenstra, Robert, vaâ Andrew K. Rose.
1997. “Sùæp xïëp laåi trêåt tûå: Khuön
mêîu cuãa cú chïë thûúng maåi vaâ tùng
trûúãng” (Putting Things in Order:
Patterns of Trade Dynamics and
Growth), NBER Working Paper söë
5975.
Goldberg, P.K., vaâ M.M. Knetter. 1995.
“Xaác àõnh sûác caånh tranh trong
nhûäng thõ trûúâng xuêët khêíu” (Mea-
suring the Intensity of Competition
in Export Markets), NBER Work-
ing Paper söë 5226.
Goldstein, Morris, vaâ Mohsin Khan. 1985.
“Thu nhêåp vaâ nhûäng aãnh hûúãng cuãa
giaá caã àöëi vúái ngoaåi thûúng” (Income
and Price Effects in Foreign Trade),
Ronald Jones and Peter B.Kenen,
ed. Handbook of International Eco-
nomics. Têåp 2. Amsterdam vaâ New
York: North-holland vaâ Elsevier.
Grossman, Gene M. 1982. “Caånh tranh
nhêåp khêíu cuãa caác nûúác àaä vaâ àang
phaát triïín (Import Competition
From Developed and Developing
Countries), The Review of Econom-
ics and Statistics, 64(2), thaáng Nùm,
271-281.
Grubel, H.G. vaâ P.J.Lloyd. 1975. Thûúng
maåi trong nöåi böå ngaânh: lyá thuyïët
vaâ sûå xaác àõnh mêåu dõch quöëc tïë cho
nhûäng saãn phêím khaác nhau. (Intra
- Industry Trade: The Theory and
Measurement of International
Trade in Differentiated Products),
New York: Halstead Press.
Helpman, Elehanan. 1986. “Cuöåc caånh
tranh khöng hoaân haão vaâ mêåu dõch
quöëc tïë: Bùçng chûáng cuãa 14 nûúác
cöng nghiïåp” (Imperfect Competi-
tion and International Trade: Evi-
dence From Fourteen Industrial
Countries) Journal of the Japanese
and International Economics, têåp
1.62-81.
Hoekman, Bernard, vaâ Simeon Djankov.
1996. “Mêå u dõch trong nöå i böå
ngaânh, àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúác
ngoaâi vaâ taái àõnh hûúáng haâng xuêët
khêíu Àöng Êu.” (Intra - Industry
Trade, Foreign Direct Investment,
and the Reorientation of East Eu-
ropean Exports), World Bank
Policy Research Working Paper No.
1652, thaáng Chñn.
Kawai, Masahiro. 1997. “Mêåu dõch vaâ àêìu
Taâi liïåu tham khaão 161
 tû cuã a Nhêå t Baã n vaâ o Àöng AÁ ”
(Japan’s Trade and Investment in
East Asia. “Trong David Robertson,
ed., East Asian Trade after the
Urugoay Round. Nhaâ xuêët baãn Àaåi
hoåc Cambridge, 209-226. [Möåt caách
hiïíu chi tiïët hún: Kawai, Masahiro.
“Sûå tûúng höî giûäa mêåu dõch vaâ àêìu
tû cuãa Nhêåt Baãn: Chuá troång àùåc
biïåt àïën Àöng AÁ”. University of To-
kyo Discussion Paper, söë F-39,
thaáng Mûúâi 1994.]
Kawai, Masahiro. 1997. “Sûå bêët öín àõnh
tiïìn tïå cuãa Àöng AÁ: Nhûäng möëi liïn
kïët moãng manh cuãa hïå thöëng taâi
chñnh” (East Asia Currency Turbu-
lence: Implications of Financial
System Fragility), Mimeo. Ngên
haâng Thïë giúái.
Kawai, Masahiro. 1998. “Cuöåc khuãng
hoaãng tiïìn tïå Àöng AÁ: nguyïn nhên
vaâ nhûä n g baâ i hoå c ” (East Asian
Cunency Crisis: Causes and Les-
sons). Contemporary Economic
Policy, söë 16, thaáng Tû, 157-172.
Kawai, Masahiro, vaâ Shujiro Urata. 1996.
“Bêët cên bùçng mêåu dõch vaâ àêìu tû
trûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâi cuãa Nhêåt
Baãn: Nhûäng vêën àïì tay ba vaâ tay
àöi” (Trade Imbalances and Japa-
nese Foreign Direct Investment:
Bilateral and Triangular Issues.)
trong Ku-hyun Jung and Jang-Hee
Yoo, eds., Asia Pacific Economic
Cooperation: Current Issues and
Agenda for the Future, Nhûä n g
nghiïn cûá u phûúng Àöng vaâ
phûúng Têy, 39, Institute of East
and West Studies, Yonsei Univer-
sity, thaáng Mûúâi, 61-87.
Kawai, Masahiro, vaâ Shujiro Urata. 1998.
“Mêåu dõch vaâ àêìu tû coá phaãi laâ thay
thïë hoùåc böí sung khöng? Phên tñch
theo kinh nghiïå m cuã a nhûä n g
ngaânh saãn xuêët cuãa Nhêåt Baãn” (Are
Trade and Investment Substitutes
or Complements? An Empirical
162 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
Analysis of Japanese Manufactur-
ing Industries) trong Hiro Lee and
David W Roland-holst, eds., Phaát
triïín vaâ húåp taác kinh tïë úã võnh Thaái
Bònh Dûúng. Thûúng maåi àêìu tû vaâ
nhûäng vêën àïì möi trûúâng (Eco-
nomic Development and Coopera-
tion in the Pacific Basin: Trade, In-
vestment and Environmental Is-
sues), Cambridge: Cambrigde Uni-
versity Press.
Kishimoto, T.1998. “Ngaânh baán dêîn Haân
Quöë c vaâ khuã n g hoaã n g tiïì n tïå ”
(Korea’s Semiconductor Industry
and the Currency Crisis), Nomura
Research Institute. Draft.
Noland, Marcus. 1997. “Hoaåt àöång xuêët
khêíu chêu AÁ coá phaãi laâ àöåc nhêët
khöng?” (Has Asian Export Perfor-
mance Ben Unique?) Journal of in-
ternational Economics, têåp. 43, 79-
101.
Lee, thaáng Giïng. 1997. “Nhûäng mö hònh
mêåu dõch àang thay àöíi úã chêu AÁ”
(Changing Trade Patterns in Asia),
HSBC.
Li, Yangyang. 1998. “Chñnh saách tyã giaá
höëi àoaái cuãa Trung Quöëc” (China’s
Exchange Rate Policy), Mimeo.
Ngên haâng Thïë giúái.
Lipsey, Robert E. 1994. “ Nhûäng thay àöíi
vïì chêët lûúång vaâ nhûäng aãnh hûúãng
khaác àöëi vúái viïåc xaác àõnh giaá xuêët
caác mùåt haâng thiïët yïëu” (Quality
Change and Other Influences on
Measures of Export Prices of Manu-
factured Goods and Primary Prod-
ucts and Manufactures), NBER
Working Paper No. 4671.
Muscatelli, V.A., vaâ C. Montaglla. 1994.
“Cuöåc caånh tranh trong caác NIE vïì
xuêët khêíu cuãa nhûäng nhaâ saãn xuêët”
(Intra-NIE Competition in Exports
of Manufactures), Journal of Inter-
national Economics, söë 37.29-47.
Chûúng 3
Akerlof, George vaâ Paul Romer. 1993. “Sûå
taân phaá àõa nguåc kinh tïë cuãa phaá
saãn àïí kiïëm lúâi” (Looting the Eco-
nomic Underworld of Bankruptcy
for Profit) Brookings Papers on Eco-
nomic Activity, 2:1-73,1993.
Ngên haâng Phaát triïín chêu AÁ vaâ Ngên
haâng Thïë giúái. 1998. “Quaãn lyá sûå höåi
nhêåp taâi chñnh toaân cêìu úã chêu AÁ:
Nhûäng baâi hoåc múái vaâ nhûäng thaách
thûác trong tûúng lai” (Managing
Global Financial Integration In
Asia: Emerging Lessons and Pro-
spective Challenges), ngaây 10-12
thaáng Ba 1998.
Bernanke, Ben S. vaâ Alan S.Blinder.
1988. “Tñn duång, tiïìn tïå vaâ nhu cêìu”
(Credit, money, and aggregate de-
mand). American Economic Review,
Papers and Proceedings, 78: 435-45
thaáng Nùm.
Bhatacharya, Amar, Swati Ghosh vaâ Jos
Jansen. 1998. “Sûå tröîi dêåy cuãa
Trung Quöëc coá laâm töín thûúng
haâng xuêët khêíu chêu AÁ khöng?”
(Has the Emergence of China Hurt
Asian Exports?), Mimeo. Ngên
haâng Thïë giúái.
Blanchard, Olivier vaâ Mark Watson.
1982. “Nhûäng àiïìu aão tûúãng, hy
voång duy lyá vaâ thõ trûúâng taâi chñnh”
(Bubbles, Rational Expectations
and Financial Markets), Paul
Wachtel, ed., Crises in the Economic
and Financial Structure (Lexington
Books).
Calvo, Sara, vaâ Carmen Reihart. 1995.
“Nguöìn vöën vaâo Myä Latinh: Liïåu coá
bùçng chûáng vïì nhûäng aãnh hûúãng
lêy lan khöng?” (Capital Flows to
Latin America: Is There Evidence
of Contagion Effects?), Baãn thaão
chûa xuêët baãn. Ngên haâng Thïë giúái
- quyä tiïìn tïå quöëc tïë.
Claessens, Stijn vaâ Thomas Glaessner.
1997. “Nhûäng khiïëm khuyïët cuãa
khu vûåc taâi chñnh àang ngêëm ngêìm
phaá hoaåi àiïìu kyâ diïåu cuãa Àöng AÁ”
(Are Financial Sector Weaknesses
Undermining the East Asian
Miracle), Hûúáng dêîn phaát triïín,
Ngên haâng Thïë giúái thaáng Chñn.
Claessens, Stijn vaâ Thomas Glaessner.
1998. “Quöëc tïë hoaá dõch vuå taâi chñnh
úã chêu AÁ” (Internationalization of
Financial Services in Asia). Work-
ing paper, söë 1991, Ngên haâng Thïë
giúái.
Corsetti, Giancarlo, Paolo Pesenti vaâ
Nouriel Roubini. 1998. “Nhûä n g
nguyïn nhên gò gêy ra cuöåc khuãng
hoaãng taâi chñnh tiïìn tïå chêu AÁ?”
(What Caused the Asian Currency
and Financial Crisis?) Mimeo. New
York University.
Demirguc-Kunt, Asli, vaâ E. Detragiache.
1998. “Tûå do taâi chñnh vaâ nhûäng yïëu
keám trong taâi chñnh” (Financial Lib-
eralization and Financial Fragility),
Baâ i phaá t biïí u trong höå i nghõ
thûúâng niïn Ngên haâng Thïë giúái vïì
kinh tïë phaát triïín, ngaây 21-22 thaáng
Tû, 1998. Washington DC.
Demirguc-kunt, Asli, vaâ H. Huizinga.
1998. “Nhûäng nhên töë quyïët àõnh
caác mûác laäi ngên haâng thûúng maåi
vaâ khaã nùng hoaân vöën: Möåt vaâi bùçng
chûáng quöëc tïë” (Determinants of
Commercial Bank Interest Margins
and Refutability: So me Interna-
tional Evidence), Policy Research
Working Paper Series söë 1900.
Ngên haâng Thïë giúái, thaáng Nùm.
Diamond, Douglas W., vaâ Philip H.
Dybvig. 1983. “Nhûäng hoaåt àöång
cuãa ngên haâng, baão hiïím tiïìn gûãi
vaâ khaã nùng thanh toaán” (Bank
runs, deposit insurance, and liquid-
ity,” Journal of Political Economy,
91: 401-19 thaáng Saáu.
Ding, Wei, Ilker Domac vaâ Giovanni Ferri.
1998. “Liïåu coá sûå tan vúä tñn duång úã
Taâi liïåu tham khaão 163
 Àöng AÁ?” (Is there a Credit Crunch
in East Asia?) Policy Research
Working Paper Series. Ngên haâng
Thïë giúái, thaáng Saáu.
Domac, Ilker vaâ Giovanni Ferri. 1998.
“AÃnh hûúãng thûåc sûå cuãa nhûäng cún
sùæc taâi chñnh: Bùçng chûáng cuãa Haân
Quöëc”. (The Real Impact of Finan-
cial Shocks: Evidence from Korea).
Mimeo. Ngên haâng Thïë giúái.
Eiehengreen, Barry, vaâ Ashoka Mody.
1998. “Àiïìu gò lyá giaãi cho nhûäng lêy
lan àang biïën àöíi vïì núå thõ trûúâng
múái nöíi lïn: Nhûäng àiïìu cú baãn hay
nhûäng nhaåy caãm cuãa thõ trûúâng”
(What Explains Changing Spreads
on Emerging Market Debt: Funda-
mentals or Market sentiment?),
Mimeo. IMF vaâ Ngên haâng Thïë
giúái, taâi liïåu chuêín bõ cho cuöåc höåi
thaão cuãa NBER Capital Inflows to
Emerging Markets.
Feldstein, Martin. 1998. “Taái têåp trung
Quyä tiïìn tïå quöëc tïë”, (Refocusing the
IMF), Forbign Aaffairsrs, 77: 20-33,
thaáng Ba/tû 1998.
Quyä tiïìn tïå quöëc tïë, 1997. World Economic
Outlook. Thaáng 12, Washington
DC.
Kaminsky, Graciela, vaâ Carmen Reinhart.
1996. “Nhûäng cuöåc khuãng hoaãng
àöìng thúâi trïn hai bònh diïån: nhûäng
nguyïn nhên cuãa vêën àïì ngên haâng
vaâ nhûäng vêën àïì trong caán cên
thanh toaán” (The Tin Crises: The
Causes of Banking and Balance of
Payments Problems). Taâi liïåu chûa
xuêët baãn, Cuåc dûå trûä liïn bang.
Kaminsky, Graciela vaâ Sergio Schmukler.
1998. “Buâng nöí vaâ tan vúä: Chêu AÁ
khaác gò?” (On Booms and Crashes:
Is Asia Different?) Mimeo. Ngên
haâng Thïë giúái vaâ Höåi àöìng thöëng àöëc
cuãa Hïå thöëng dûå trûä liïn bang.
Kaufman, Daniel, Gil Mehrez, vaâ Sergio
Schmukler. 1998. “Cuöå c khuã n g
164 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
hoaãng Àöng AÁ: “Coá àoaán trûúác àûúåc
khöng?” (The East Asian Crisis:
Was It Expected?) Mimeo. Ngên
haâng Thïë giúái.
Kawai, Masahiro vaâ Kentaro Iwatsubo.
1998. “Cuöåc khuãng hoaãng àöìng baåt
vaâ hïå thöëng taâi chñnh Thaái Lan: tiïën
trònh, nguyïn nhên vaâ baâi hoåc” (The
Thai Financial System and the
Baht Crisis: Processes, Causes and
Lessons). Mimeo. Viïån Khoa hoåc xaä
höåi, Àaåi hoåc Tokyo.
Krugman, Paul. 1979. “Möåt daång cuãa
khuãng hoaãng caán cên thanh toaán”.
(A Model of Balance of Payments
Crises). Journal of Money, Credit
and Banking, IV.11.pp.311-325.
1998. “Fire-sale FDI.” Mimeo. MIT, Baâi
chuêín bõ cho höåi nghõ NBER vïì
Doâ n g lûu chuyïí n vöë n àïë n thõ
trûúâ n g múá i (Capital Inflows to
Emerging Markets).
La Porta, Rafael, Florencio Lopez-de-si-
lanes, Andrei Shleifer, vaâ Robert W.
Vishny. 1997. “Nhûä n g nhên töë
quyïët àõnh vïì phaáp lyá cuãa taâi chñnh
bïn ngoaâi” (Legal Determinants of
External Finance.) Journal of Fi-
nance, têåp III, söë 3, thaáng Baãy.
La Porta, Rafael, Florencio Lopez-de-si-
lanes, Andrei Shleifer, vaâ Robert
W.Vishny. 1998. “luêå t vaâ Taâ i
chñnh”, Journal of political
Economy.
Miller, Marcus, vaâ Zhang. 1997. “Cuöåc
khuãng hoaãng vïì khaã nùng thanh
toaán cuãa chñnh phuã: Biïån phaáp
chiïën lûúåc àöëi vúái tònh traång bïë tùæc
cuãa thanh toaán” (Sovereign Liquid-
ity Crises: The Strategic Case for a
Payments Standstill.” Mimeo. Àaåi
hoåc Warwick.
Mckinnon, Ronald I. vaâ Huw Pill. 1997.
“Sûå tûå do hoaá àaáng tin cêåy vaâ lûu
chuyïín vöën quöëc tïë: Höåi chûáng vay
traân lan” (Credible Liberalization
 and International Capital Flows:
The Over Borrowing Syndrome),
American Economic Review. Papers
and Proceedings, 87. Söë 2: 189-93,
thaáng Nùm.
Montes, Manuel F., 1998. “Cuöåc khuãng
hoaãng tiïìn tïå úã Àöng Nam AÁ” (The
Currency Crisis in South East Asia)
do Hoåc viïån nghiïn cûáu Àöng Nam
AÁ vaâ Hoåc viïån nghiïn cûáu Nomura
xuêët baãn, 1998.
Obstfeld, Maurice. 1986. “Cuöåc khuãng
hoaãng caán cên thanh toaán tûå buâ trûâ
vaâ húåp lyá” (Rational and Self-Ful-
filling Balance of Payments Crises),
American Economic Review,
IV.76.pp.72-81.
Obstfeld, Maurice. 1996. “Caác mö hònh
khuãng hoaãng tiïìn tïå coá nhûäng àùåc
àiïím tûå hoaân thiïån” (Models of Cur-
rency Crises with Self-fulfilling
Features”). European Economic
Review.
Ramos, Roy. 1997. “Ruãi ro cuãa ngên haâng
chêu AÁ: Tònh traång öín àõnh vaâ bêët
öín àõnh” (Asian Banks at Risk: So-
lidity, Fragility). Thaá n g Chñn,
Nghiïn cûáu ngên haâng, Goldman
Sachs.
1997. “1998: Vêën àïì vaâ sûå àaánh giaá:
Nhûäng trò trïå theo chu kyâ, nhûäng
yïëu keám vïì cú cêëu vaâ nhûäng hiïån
tûúång trong höìi phuåc” (1998: Issues
and Outlook: Cyclical Slowdowns,
Structural Ills and the Odds for
Recovery). Thaá n g Mûúâ i hai,
Goldman Sachs: Nghiïn cûáu ngên
haâng.
Radelet, Steven vaâ Jeffrey Sachs. 1998a.
“AÃnh hûúãng cuãa cuöåc khuãng hoaãng
taâi chñnh chêu AÁ” (The Onset of the
East Asian Financial Crisis). (cêåp
nhêåt: 30 thaáng Ba 1998).
Radelet, Steven vaâ Jeffrey Sachs. 1998b.
“Khuãng hoaãng taâi chñnh Àöng AÁ:
Chêín àoaán, sûãa chûäa vaâ triïín voång”
(The East Asian Financial Crisis:
Diagnosis, Remedies, Prospects).
Brookings Papers on Economic Ac-
tivity. Panel. Washington, D.C., 26-
27 thaáng Ba 1998.
Sachs, Jeffrey. 1994a. “Cuöåc àêëu tranh
cuãa Nga vúái sûå öín àõnh: Nhûäng vêën
àïì vïì nhêån thûác vaâ bùçng chûáng”
(Russia’s Strllggle with Stabiliza-
tion: Conceptual Issues and Evi-
dence.” trong Michael Bruno and
Boris Pleskovic, edc., Tiïën trònh höåi
nghõ thûúâng niïn vïì kinh tïë phaát
triïín, 57-80. Ngên haâng ‘Thïë giúái.
Washington, DC.
Sachs, Jeffrey. 1994b. “Vûúåt ra ngoaâi
Bretton Woods: Möåt kïë hoaåch múái”
(Beyond Bretton Woods: A New
Blueprint) trong The Economist
(U.K.); 333:23, 25, 27 ngaâ y 1-2
thaáng Mûúâi.
Sachs, Jeffrey, Aaron Tornell, vaâ Andres
Velasco. 1996. “Khuãng hoaãng taâi
chñnh úã caác thõ trûúâng múái nöíi lïn:
Nhûäng baâi hoåc tûâ nùm 1995” (Fi-
nancial Crises in Emerging Mar-
kets: The Lessons from 1995).
Brookings Papers in Economic Ac-
tivity, pp. 147-215.
Sarel, Michael. 1997. “Tùng trûúãng vaâ
nùng suêë t úã caá c nûúá c ASEAN”
(Growth and Productivity in
ASEAN Countries), IMF Working
Paper, WP/97/97.
Stiglitz, Joseph vaâ Matilou Uy. 1996. “Thõ
trûúâng taâi chñnh, chñnh saách nhaâ
nûúác vaâ àiïìu kyâ diïåu cuãa Àöng AÁ”
(Financial Markets, Public Policy
and the East Asian Miracle), The
World Bank Research Observer
11(2): 249-76.
Valdeás, Rodrigo. 1996. “Sûå lêy lan cuãa thõ
trûúâng múái nöíi lïn: Bùçng chûáng vaâ
lyá thuyïët” (Emerging Markets Con-
tagion: Evidence and Theory). Baãn
thaão chûa xuêët baãn, Viïån kyä thuêåt
Massachusetts.
Taâi liïåu tham khaão 165
Ngên haâng Thïë giúái. 1997. Doâng vöën tû
nhên lûu chuyïín túái caác nûúác àang
phaát triïín (Private Capital Flows to
Developing Countries), Washing-
ton, DC.
Ngên haâng Thïë giúái. 1998. Taâi chñnh phaát
triïín toaân cêìu (Global Development
Finance), Washington, DC.
Chûúng 4
Ngên haâng Phaát triïín chêu AÁ vaâ Ngên
haâng Thïë giúái. 1998 . “Quaãn lyá sûå
hoaâ nhêåp taâi chñnh úã chêu AÁ: Nhûäng
baâi hoåc múái vaâ nhûäng thaách thûác
trong tûúng lai” (Managing Global
Financial Integration In Asia:
Emerging Lessons and Prospective
Challenges), ngaây 10-12 thaáng Ba
1998.
Aoki, Masahiko vaâ Hugh Patrick. 1994. Hïå
thöëng ngên haâng lúán cuãa Nhêåt Baãn:
sûå thñch húåp vúái nhûäng nïìn kinh tïë
àang chuyïín àöíi vaâ phaát triïín (The
Japanese main bank system: Its
relevance for developing and trans-
forming economies) - Oxford: Oxford
University Press.
Allen, Flanklin vaâ Douglas Gale. 1995. “So
saánh phuác lúåi cuãa nhûäng trung gian
vaâ thõ trûúâng taâi chñnh úã Àûác vaâ Myä”
(A welfare comparison of interme-
diaries and financial markets in
Germany and the US), European
Economic Review, 39: 179-209.
Baird, Douglas. 1993. Nhûäng nhên töë cuãa
sûå phaá saãn (The Elements of Bank-
ruptcy), Westbury Press, chûúng 5.
Caprio, Jerry vaâ Demirguc-kunt, Asli.
1997. “Vai troâ cuãa taâi chñnh daâi haån:
Lyá thuyïët vaâ bùçng chûáng” (The Role
of Long-term Finance: Theory and
Evidence), Working Paper, Ngên
haâng Thïë giúái 1746.
Claessens, Stijn, Simeon Djankov, vaâ
Giovanni Ferri. 1998. “Sûå khuãng
hoaãng cuãa caác cöng ty cuãa Àöng AÁ:
166 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
Àaánh giaá thiïåt haåi laäi suêët vaâ cún
söëc cuãa tyã giaá höëi àoaái” (Corporate
Distress in East Asia: Assessing the
Damage of Interest and Exchange
Rate Shock). Mimeo. Ngên haâng
Thïë giúái.
Demirguc-kunt, Asli, vaâ Ross Levine.
1996. “Sûå phaát triïín cuãa thõ trûúâng
chûá n g khoaá n vaâ trung gian taâ i
chñnh: Nhûäng sûå kiïån àaä àûúåc phên
loaåi hoaá” (Stock Market Develop-
ment and Financial Intermediaries:
Stylized Facts”. World Bank Eco-
nomic Review. 10:2, 291-321, Wash-
ington, DC.
Demirguc-kunt, Asli, vaâ vojislav
Maksimovic. 1994. “Cú cêëu vöën úã
nhûäng nûúác àang phaát triïín: Bùçng
chûáng cuãa 10 nûúác” (Capital Struc-
tures in Developing ‘ Countries:
Evidence from Ten Countries),
World Bank Working Paper 1320.
Demirguc-kunt, Asli, vaâ Vojislav
Maksimovic. 1996. “Nhûä n g khoá
khùn vïì taâi chñnh, sûã duång vöën vaâ
tùng trûúãng cuãa cöng ty: Möåt sûå so
saá n h quöë c tïë ” . (Financial Con-
straints, Uses of Funds and Firm
Growth: An International Com-
parison), World Bank Working Pa-
per 1671.
Dollar, David, vaâ May Hallward-
driemeier. 1998. “Khuãng hoaãng,
àiïìu chónh vaâ caãi caách: Nhûäng kïët
quaã tûâ cuöåc àiïìu tra cöng nghiïåp
Thaái Lan” (Crisis, Adjustment, and
Reform: Results from the Thailand
Industrial Survey), Baâi phaát biïíu
ngaây 20-23 thaáng Nùm 1998, Höåi
nghõ vïì caånh tranh taåi Bangkok,
Thaái Lan.
Joseph vaâ Larry Lang. 1998. “Baãn chêët
cuãa sûå àa daång hoaá” (The Nature of
Diversification). Mimeo. Ngên haâng
Thïë giúái.
Fukao, Mitsuhiro. 1998. “Sûå bêët öín àõnh
taâi chñnh cuãa Nhêåt Baãn vaâ nhûäng
 yïëu keám trong cú cêëu quaãn lyá cöng
ty (Japanese Financial Instability
and Weaknesses in the Corporate
Governance Structure). Mimeo. Àaåi
hoåc Keio.
Ghen, Jack vaâ Brian Pinto. 1994, “Núå hay
vöën? Caác cöng ty trong caác nûúác
àang phaát triïín choån lûåa nhû thïë
naâo” (Dept of equity? How firms in
developing countries choose). Baâi
thaão luêån, Cöng ty taâi chñnh quöëc
tïë, söë 22, Washington, DC.
Harris, Milton vaâ Arthur Raviv. 1991. “Lyá
thuyïët vïì cú cêëu vöën” (Theory of
capital structure). Journal of Fi-
nance, 46: 297-355, thaáng Ba, 1991.
Hoshi T., Kashyap A. vaâ Scharfstein D.
1994. “Cú cêëu cöng ty, giaãi thïí vaâ
àêìu tû: bùçng chûáng tûâ nhûäng têåp
àoaân cöng nghiïåp Nhêåt Baãn” (Cor-
porate Structure, Liquidity, and
Investment: evidence from Japa-
nese Industrial Groups). Quarterly
Journal of economics. têåp 6.
Hoshi T., Kashyap A. vaâ Scharfstein D.
1990. “Quaãn lyá ngên haâng vaâ àêìu
tû: Bùçng chûáng tûâ viïåc thay àöíi cú
cêëu cuãa möëi quan hïå ngên haâng vaâ
cöng ty cuãa Nhêåt Baãn” (Bank Moni-
toring and Investment: Evidence
from the Changing Structure of
Japanese Corporate Banking Rela-
tionship). University of Chicago
Press.
Jensen, Michael. 1986. “Chi phñ cuãa caác
àaåi lyá vïì nguöìn vöën lûu chuyïín tûå
do, taâi chñnh cöng ty vaâ sûå thön tñnh”
(Agency Costs of Free Cash Flow,
Corporate Finance and Takeovers),
American Economic Review, Papers
and Proceedings, 76:323-29, thaáng
Nùm.
Jensen, Michael vaâ Meckling. 1976. “Lyá
thuyïët vïì cöng ty: Caách quaãn lyá,
nhûäng chi phñ cuãa àaåi lyá vaâ cú cêëu
súã hûäu” (Theory of the Firm: Mana-
gerial Behavior, Agency Costs and
Ownership Structure), Journal of
Financial Economics, têåp 3(4), 305-
60.
Johnson, Bruce, Robert Magee, Nandu
Nagarajan, vaâ Harry Newman.
1985. “Phên tñch vïì phaãn ûáng cuãa
giaá chûáng khoaán àöëi vúái sûå luåi taân
àöåt ngöåt: AÃnh hûúãng àöëi vúái thõ
trûúâng lao àöång” (An Analysis of the
Stock Price Reaction to Sudden
Fjxecutive Deaths: Implications for
the Management Labor Market),
Journal accounting and Econom-
ics, 7: 151-174.
Khanna, Tarun vaâ Palepu, Krishna. 1996.
“Phaåm vi cuãa cöng ty vaâ nhûäng sûå
khöng hoaân haão cuãa thõ trûúâng:
Phên tñch theo kinh nghiïåm cuãa
nhûäng têåp àoaân kinh doanh àa
daång hoaá trong möåt nïìn kinh tïë múái
nöíi lïn” (Corporate Scope and (se-
vere) Market Imperfections: An
Empirical Analysis of Diversified
Business Groups in an Emerging
Economy). Trûúâng Quaãn trõ kinh
doanh, Àaåi hoåc Harvard, Boston,
MA. Thaáng Ba, 1996.
Lang, Larry vaâ Rene Stulz. 1994. “Tobin’s
q, Àa daång hoaá vaâ hoaåt àöång cuãa
cöng ty” (Tobin’s q, Corporate Di-
versification and Finn Perfor-
mance), Journal of Political
Economy, 102,p. 1248-1280.
Lang, Larry vaâ J. Doukas. 1998. “Hoaåt
àöång cuãa cöng ty, àêìu tû trûåc tiïëp
vaâ àa daång hoaá quöëc tïë” (Corporate
Performance, Direct Investments
and International Diversification).
Mimeo. Ngên haâng Thïë giúái.
La Porta, Rafael, Florencio Lopez-de-si-
lanes, Andrei Shleifer, vaâ Robert W.
Vishny. 1997. “Nhûä n g nhên töë
quyïët àõnh vïì phaáp lyá cuãa taâi chñnh
bïn ngoaâi” (Legal Determinants of
External Finance), Journal of Fi-
nance, 52: 1131-1150.
La Porta, Rafael, Florencio Lopez-de-si-
Taâi liïåu tham khaão 167
 lanes, Andrei Shleifer, vaâ Robert W.
Vishny. 1998. “Luêåt vaâ taâi chñnh”
(Law and Finance), Journal of Po-
litical Economy, sùæp xuêët baãn.
Luders, Rolf. 1998. “Sûå phaát hiïån vaâ giaãi
phaáp àöëi vúái vêën àïì thanh toaán cuãa
khu vûåc taâi chñnh trong cuöåc khuãng
hoaãng 1982-1983 úã Chilï” (Identi-
fication of, and Solution to, the Sol-
vency Problem ofthe Financial Sec-
tor during the 1982-83 Crisis in
Chile). Mimeo, Ngên haâng Thïë giúái.
Morck, Randall, Andrei- Shleifer, vaâ Rob-
ert W. Vishny. 1988. “Súã hûäu quaãn
lyá vaâ àaánh giaá thõ trûúâng: phên tñch
theo kinh nghiïåm” (Management
Ownership and Market Valuation:
An Empirical Analysis), Journal of
Financial Economics, 20, 237-265.
OECD. 1998. Quaãn lyá cöng ty: tùng cûúâng
tñnh caånh tranh vaâ àaánh giaá thõ
trûúâng vöën thïë giúái, ngaây 2 thaáng
Tû, Paris.
Posner, Richard A. 1998. “Thiïët lêåp khuön
khöí phaáp lyá vïì phaát triïín kinh tïë”
(Creating a Legal Framework for
Economic Development), World
Bank Research Obberver, 13:1,1-11.
Cöng ty tû vêën quaãn lyá giaá caã Waterhouse.
1997. “Quaãn lyá cöng ty úã Thaái Lan:
Nghiïn cûáu giaá caã cuãa Waterhouse”
(Corporate Governance in Thai-
land: A Price Waterhouse Study),
àûúåc höî trúå búãi Thõ trûúâng chûáng
khoaán Thaái Lan, thaáng Giïng.
Prowse, Stephen. 1994. “Quaãn lyá cöng ty
theo triïí n voå n g liïn quöë c gia:
Nghiïn cûáu vïì cú cêëu quaãn lyá cöng
ty trong nhûäng cöng ty lúán úã Myä,
Anh, Nhêåt, vaâ Àûác” (Corporate gov-
ernance in an international
perspec-tive: A survey of corporate
mechanisms among large firms in
the United States, the United King-
dom, Japan and Germany), Ngên
haâng thanh toaán quöëc tïë, Economic
papers, 1021-2515, no.41.
168 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
Prowse, Stephen. 1998. “Quaãn lyá cöng ty
úã Àöng AÁ: Khuön khöí àïí phên tñch”
(Corporate Governance in East
Asia: A Framework for Analysis).
Mimeo. Ngên haâng Thïë giúái.
Rajan, Raghuram, vaâ Luigi Zingales.
1997. “Cöng ty - caác têìng bêåc traách
nhiïåm” (The Firm am a Dedicated
Hierarchy). Mimeo. Àaåi hoåc Chi-
cago.
Rajan, Raghuram, Hen ri Servaes, vaâ
Luigi Zingales. 1997 . “Nhûäng chi
phñ cuãa sûå àa daång: Sûå khêëu trûâ cuãa
àa daång hoaá vaâ àêìu tû khöng hiïåu
quaã” (The Costs of Diversity: The
Diversification Discount and
Inefflcient Investment). Mimeo, Àaåi
hoåc Chicago.
Saunders, Anthony, vaâ Ingo Walter. 1994.
Nghiïåp vuå ngên haâng thïë giúái úã Myä
(Universal Banking in the United
States), Oxford University Press:
New York.
Scharfstein, David vaâ Jeremy Stein. 1997.
“Mùåt traái cuãa nhûäng thõ trûúâng vöën
quöëc nöåi: viïåc tòm kiïëm khu vûåc vaâ
sûå àêìu tû khöng hiïåu quaã” (The
Dark Side of Internal Capital Mar-
kets: Divisional Rent-seeking and
Inefflcient Investment), NBER
Working Paper söë 5969.
Scharfstein, David. 1997. “Mùåt traái cuãa
nhûäng thõ trûúâng vöën quöëc nöåi II:
Nhûäng bùçng chûáng cuãa têåp àoaân àaä
àûúåc àa daång hoaá” (The Dark Side
of Internal Capital Markets II: Evi-
dence from Diversified Conglomer-
ates). Mimeo. MIT.
Thöng tin kinh doanh cuãa cöng ty Siam.
1996. “Nhûäng àùåc àiïìm cuãa khu vûåc
tû nhên Thaái Lan vaâ nhûäng àùåc thuâ
cuãa caác cöng ty Thaái Lan” (Features
of the Thai Private Sector and
Characteristics of Thai Companies),
Bangkok, Thaái Lan.
Singh, Ajit, vaâ Hamid, J. 1992. “Mö hònh
 taâi chñnh cöng ty úã caác nûúác àang
phaát triïín” (Corporate financial
patterns in developing countries).
Technical Paper 1, Washington
DC.: Ngên haâng Thïë giúái vaâ Cöng
ty Taâi chñnh quöëc tïë.
Singh, Ajit. 1995. “Mö hònh taâi chñnh cöng
ty trong nhûäng nïìn kinh tïë cöng
nghiïåp hoaá: Nghiïn cûáu so saánh”
(Corporate financial patterns in in-
dustrializing economies: A com-
parative study), Technical Paper 2,
thaáng Tû, Washington DC.: Ngên
haâng Thïë giúái vaâ Cöng ty Taâi chñnh
quöëc tïë.
Shleifer, Andrei vaâ Robert W. Vishny.
1997. “Àiïìu tra vïì quaãn lyá cöng ty”
(A Survey of Corporate Gover-
nance), Journal of finance, 52: 737-
83.
Stein, Jeremy. 1997. “Thõ trûúâng vöën quöëc
nöåi vaâ cuöåc caånh tranh giaânh nguöìn
lûåc cuãa caác cöng ty” (Internal Capi-
tal Markets and the Competition for
Corporate Resourees), Journal or
Finance, têåp 52, trang 111-134.
Thõ trûúâng chûáng khoaán Thaái Lan. 1997.
“Vai troâ, nhiïåm vuå vaâ traách nhiïåm
cuãa giaám àöëc trong nhûäng cöng ty
àûúåc niïm yïët” (The roles, duties
and responsibilities of the directors
of listed companies), ngaây 4 thaáng
Saáu
Anh. Baáo caáo cuãa Uyã ban vïì bònh diïån
quaãn lyá cöng ty (Report of the Com-
mittee on the Financial Aspects of
Corporate Governance), Cadbury
Report, ngaây 1 thaáng Mûúâi hai,
1992.
Walter, Ingo. 1993. “Trêån chiïën cuãa caác
hïå thöëng: Kiïím soaát caác doanh
nghiïåp vaâ nïìn kinh tïë thïë giúái” (The
Battle of the Systems : Control of
Enterprises and the Global
Economy.” Kieler Vortrage, söë 122,
Institut fur Weltwirtschafl an der
Universitat, Kiel.
Ngên haâng Thïë giúái. 1996. Baáo caáo phaát
triïín thïë giúái. Tûâ kïë hoaåch àïën thõ
trûúâ n g (From Plan to Market),
Washington DC. Ngên haâng Thïë
giúái.
Chûúng 5
Ahuja, Vinod vaâ Deon Filmer. 1996.
“Thaânh tûåu giaáo duåc trong caác nûúác
àang phaát triïín: Nhûäng dûå kiïën vaâ
dûå baáo” (Educational Attainment in
Developing Countries: New Esti-
mates and Projections
Disagglegated by Gender), Tuêìn
baáo Kïë hoaåch hoaá giaáo duåc vaâ quaãn
lyá. 3: 229-54.
Ahuja, Vinod, Benu Bidani, Francisco
Ferreira vaâ Michael Walton. 1997.
“Àiïìu kyâ diïåu cuãa moåi ngûúâi? Giaãm
àoái ngheâo vaâ bêët bònh àùèng úã Àöng
AÁ ” . Hûúá n g dêî n phaá t triïí n
(Everyone’s Miracle? Revisiting
Poverty and Inequa]ity in East
Asia). Directions in Development.
Ngên haâng Thïë giúái. Washington
DC.
Aoki, Masahiko, Hyung-ki Kim, vaâ
Masahiro Okuno Fujiwara, eds.
1996. Vai troâ cuãa chñnh phuã trong
sûå phaát triïín kinh tïë Àöng AÁ: Phên
tñch so saánh vïì thïí chïë (The Ro le of
Government in East Asian Eco-
nomic Development: Comparative
Institutional Analysis). New York:
Oxford University Press.
Birdsall, Nancy vaâ Richard H. Sabot.
1993. “Phaåm truâ àaåo àûác: Sûå tùng
trûúãng nguöìn nhên lûåc vaâ sûå cöng
bùçng úã Àöng AÁ” (Virtuous Circles:
Human Capital Growth and Equity
in East Asia). Background paper
East Asia Miracle, Ngên haâng Thïë
giúái, Washington DC.
Blejer, Mario I. vaâ Isabel Guerrero. 1991.
“AÃnh hûúãng cuãa chñnh saách kinh tïë
vô mö àöëi vúái sûå phên böí thu nhêåp:
Nghiïn cûáu theo kinh nghiïåm cuãa
Taâi liïåu tham khaão 169
 Philippines” (The Impact of Macro-
economic Policies on Income Distri-
bution: An Empirical Study of the
Philippines). Review of Economics
and Statistics.
Deininger, Klaus vaâ Lyn Squire. 1996. “Böå
dûä liïåu múái vïì viïåc xaác àõnh sûå bêët
bònh àùèng trong thu nhêåp” (A New
Data Set Measuring Income In-
equality). The World Bank Eco-
nomic Review 10(3): 565-91.
Diwan, Ishac vaâ Michael Walton. 1997.
“Thõ trûúâ n g chûá n g khoaá n , cöng
nghïå vaâ thïí chïë coá aãnh hûúãng nhû
thïë naâo àïën ngûúâi lao àöång: Lúâi giúái
thiïå u ” (How International Ex-
change, Technology, and Institu-
tions Affect Workers: An Introduc-
tion). The World Bank Economic
Review 11(1): 1-15.
Ferreira, Francisco H. G. vaâ Julie A.
Litchfield. Saách sùæp xuêët baãn, “Giaáo
duåc hoùåc laåm phaát? Vai troâ cuãa
nhûäng yïëu töë cú cêëu vaâ sûå bêët öín
àõnh kinh tïë vi mö trong viïåc lyá giaãi
sûå bêë t öí n àõnh úã Braxin trong
nhûäng nùm 1980”, (Education or
Innation? The Roles of Structural
Factors and Macroeconomic Insta-
bility in Explaining Brazilian In-
equality in the 1980s). LSES-
TICERD Discussion Paper. London
School of Economics.
Filmer, Deon vaâ Lant Pritchett. 1997. “Tyã
lïå tûã vong cuãa treã sú sinh vaâ nhûäng
chi tiïu cuãa chñnh phuã cho y tïë”
(Child Mortality and Public Spend-
ing on Health). Poliey Research
Working Paper 1864, Nhoá m
Nghiïn cûáu phaát triïín Ngên haâng
Thïë giúái, Washington DC.
Hammer, Jeffrey S., James Cercone vaâ
Ijaz Nabi. 1995. “Hiïåu quaã phên
phöëi cuãa nhûäng chi tiïu xaä höåi úã
Malaisia tûâ 1974 àïën 1989” (Distri-
butional Effeets of Social Sector
Expenditures in Malaysia, 1974 to
1989) trong Dominique van de
170 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
Walle and Kimberly Nead, eds.,
Nhûäng chi tiïu cöng cöång vaâ ngûúâi
ngheâo: Lyá thuyïët vaâ bùçng chûáng.
Battimore, Md.: The Johns Hopkins
University Press.
Jalan, Jyotsna vaâ Martin Ravallion. 1997.
“Nhûäng bêîy ngheâo àoái?” (Spatial
Poverty Traps?), Policy Research
Working Paper 1862. Nhoá m
Nghiïn cûáu phaát triïín, Ngên haâng
Thïë giúái, Washington DC.
Kim, Dae-Il vaâ Robert H. Topel. 1995. “Thõ
trûúâng lao àöång vaâ tùng trûúãng
kinh tïë: nhûäng baâi hoåc cuãa cöng
cuöåc cöng nghiïåp hoaá Haân Quöëc
1970-1990” (Labor Markets and
Economic Growth: Lessons from
Korea’s Industrialization, 1970-
1990) trong Nhûäng sûå khaác biïåt vaâ
thay àöíi trong cú cêëu lûúng cuãa Ri-
chard B. Freeman vaâ Lawrence
F.Katz, eds., Chicago: University of
Chicago Press.
Pencavel, John H. 1995. “Vai troâ cuãa cöng
àoaân trong thuác àêíy phaát triïín kinh
tïë” (The Role of Labor Unions in
Fostering Economic Development).
Policy Research Working Paper,
1469. Ngên haâng Thïë giúái, Wash-
ington DC.
Radhakrishna, R. vaâ K. Subbarao. 1997.
Hïå thöëng phên phöëi cöng cöång úã ÊËn
Àöå: Triïín voång quöëc tïë vaâ quöëc nöåi
(India’s Public Distribution System:
A National and International Per-
spective). World Bank Discussion
Paper 380. Ngên haâng Thïë giúái,
Washington DC.
Ranis, Gustav. 1995. “Möåt caách àaánh giaá
khaác vïì sûå kyâ diïåu cuãa Àöng AÁ” (An-
other Look at the East Asian
Miracle). The World Bank Economic
Review (Internationai) 9: 509-34.
Ravallion, Martin, 1998. “Àaá n h giaá
chûúng trònh laâm viïåc” (Appraising
Workfare Programs), Nhoám Nghiïn
cûáu phaát triïín Ngên haâng Thïë giúái.
 Washington DC.
Ravallion, Martin vaâ Shaohua Chen.
1997. “Àaánh giaá sûå bêët bònh àùèng
sau caãi caách nöng thön úã Trung
Quöëc” (A Note on the Measurement
of Income Inequality in Post-reform
Rural China). Nhoám nghiïn cûáu
phaát triïín Ngên haâng Thïë giúái,
Washington DC, tiïën haânh.
1998. “Tyã lïå àoái ngheâo úã Àöng AÁ do tyã lïå
tùng trûúãng bùçng 0” (Poverty Rates
in East Asia with Zero Growth)
Mimeo.
Subbarao, K., vaâ nhûäng ngûúâi khaác. 1997.
Nhûäng chûúng trònh taåo hïå thöëng
an toaân vaâ giaãm àoái ngheâo: Nhûäng
baâi hoåc ruát ra tûâ kinh nghiïåm cuãa
caác nûúác (Safety Net Programs and
Poverty Reduction: Lessons from
Cross-country Experience). Àõnh
hûúáng phaát triïín. Ngên haâng Thïë
giúái, Washington DC.
Teranishi, Juro. 1996. “Chuyïí n giao
nguöìn lûåc, xung àöåt vaâ sûå öín àõnh
vô mö trong phaát triïín kinh tïë: baãn
phên tñch so saánh” (Sectoral Re-
source Transfer, Conflict and
Macrostability in Economic Devel-
opment: A Comparative Analysis),
trong Aoki vaâ nhûäng ngûúâi khaác,
1996.
UNESCO. 1997. Saách thöëng kï thûúâng
niïn cuãa UNESCO. Paris: Nhaâ xuêët
baãn UNESCO.
Liïn húåp quöëc. 1995. Triïín voång àö thõ hoaá
trïn thïë giúái: Àiïím laåi nùm 1994
(World Urbanization Prospects:
The 1994 Revision). Liïn húp quöëc,
New York.
Van de Walle, Dominique. 1995. “Phên
phöëi bao cêëp cho dõch vuå y tïë cöng
cöång úã Inàönïsia, 1978-1987” (The
Distribution of Subsidies through
Public Health Services in Indone-
sia, 1978-87) trong Dominique Van
de Walle and Kimberly Nead, eds.,
Chi tiïu cöng cöång vaâ ngûúâi ngheâo:
Lyá thuyïët vaâ bùçng chûáng (Theory
and Evidence). Baltimore, Md.: The
Johns Hopkins University Press.
Ngên haâng Thïë giúái. 1990. Baáo caáo phaát
triïín thïë giúái 1990: sûå àoái ngheâo
(World Development Report 1990:
Poverty), New York: Oxford Univer-
sity Press.
1993a. Sûå kyâ diïåu cuãa Àöng AÁ: Tùng
trûúãng kinh tïë vaâ chñnh saách cöng
cöång (The East Asian Miracle: Eco-
nomic Growth and Public Policy).
New York: Oxford University Press.
1993b. Inàönïsia: Chi tiïu cöng cöång, giaá
caã vaâ ngûúâi ngheâo (Indonesia: Pub-
lic Expenditures, Prices and the
Poor). Baáo caáo 11293-IND. Wash-
ington DC.
1994. Ngùn chùån cuöåc khuãng hoaãng cuãa
tuöíi giaâ: Chñnh saách baão vïå ngûúâi
giaâ vaâ thuác àêíy tùng trûúãng (Avert-
ing the Old Age Crisis: Policies to
Protect the Old and Promote
Growth). Nghiïn cûáu chñnh saách
cuãa Ngên haâng Thïë giúái. Oxford
Umversity Press for the World
Bank. Washington, DC.
1995. Baáo caáo phaát triïín thïë giúái 1995.
Ngûúâi lao àöång trong thïë giúái höåi
nhêåp (World Development Report
1995: Workers in an Integlating
World). New York: Oxford Univer-
sity Press.
1996a. Nhûäng ngûúâi lao àöång tham gia
vaâo sûå tùng trûúãng Àöng AÁ (Involv-
ing Workers in East Asia’s Growth).
Viïîn caãnh khu vûåc trong Baáo caáo
phaát triïín thïë giúái 1995. Ngên haâng
Thïë giúái, Washington DC.
1996b. Baáo caáo phaát triïín thïë giúái 1996:
Tûâ kïë hoaåch àïën thõ trûúâng (World
Development Report 1996: From
Plan to Market), New York: Oxford
University Press.
Taâi liïåu tham khaão 171
1997a. Trung Quöëc nùm 2020: Nhûäng
thaách thûác phaát triïín trong thïë kyã
múá i (China 2020: Development
Challenges in the New Century).
China 2020 Series. Washington DC.
1997b. Chia seã nhûäng thu nhêåp ngaây caâng
tùng. Sûå chïnh lïåch úã Trung Quöëc
(Sharing Rising Incomes : Dispari-
ties in China). China 2020 Series.
Washington, DC.
Chûúng 6
Cruz, W. vaâ Repetto, R. 1992. Nhûäng aãnh
hûúãng cuãa möi trûúâng àöëi vúái sûå öín
àõnh hoaá vaâ nhûäng chûúng trònh
àiïìu chónh cú cêëu: Philippin (The
Environmental Effects of Stabiliza-
tion and Structural Adjustment
Programs: The Philippines Case).
World Resources Institute: Wash-
ington DC.
Mcmorran, R.T. vaâ Hamilton, K. 1996.
Philippin: Phaåm vi hoaâ nhêåp kinh
tïë vô mö vaâ möi trûúâng - Möåt söë gúåi yá
(Scope for Integrating Macroeco-
nomics and the Environment-some
Suggestions). Baãn thaão, Quyä tiïìn tïå
quöëc tïë vaâ Ngên haâng Thïë giúái,
Washington DC.
Ngên haâng Thïë giúái. 1992. Chiïën lûúåc
phaát triïín ngaânh lêm nghiïåp chêu
AÁ (Strategy for Forest Sector Devel-
opment in Asia), World Bank Tech-
nical Paper söë 182; Ngên haâng Thïë
giúái, Washington, DC.
Ngên haâng Thïë giúái, 1997. Möi trûúâng coá
chúâ àúåi chuáng ta khöng? Nhûäng ûu
tiïn cho Àöng AÁ (Can the Environ-
172 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi
ment Wait? Priorities for East
Asia). Ngên haâng Thïë giúái, Wash-
ington, DC.
WRI. 1998. Nguöìn lûåc cuãa thïë giúái: Hûúáng
dêîn vïì möi trûúâng thïë giúái (World
Resources: A Guide to the Global
Environment). World Resources
Institute, Washington DC.
Chûúng 7
Quyä tiïìn tïå quöëc tïë. 1998. Àaánh giaá kinh
tïë thïë giúái, thaáng Nùm.
Cú cêëu laåi ngên haâng möåt caách coá hïå thöëng
vaâ chñnh saách kinh tïë vô mö (Sys-
temic Bank Restructuring and Mac-
roeconomic Policy). William
Alexander vaâ nhûäng ngûúâi khaác,
eds., Washington DC: Quyä tiïìn tïå
quöëc tïë, 1997.
Robb, Caroline. 1998. AÃnh hûúãng xaä höåi
trong cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ:
Nhêån thûác cuãa caác cöång àöìng ngheâo
(Social Impacts of the East Asian
Crisis: Perceptions from Poor Com-
munities). Baâi chuêín bõ cho Höåi
thaão vïì khuãng hoaãng Àöng AÁ,
thaáng Baãy 1998. Viïån Nghiïën cûáu
phaát triïín, Àaåi hoåc Sussex, Anh.
Ngên haâng Thïë giúái. 1996. Quaãn lyá lûu
chuyïín vöën úã Àöng AÁ (Managing
Capital Flows in East Asia), Wash-
ington, DC.
Ngên haâng Thïë giúái. 1997. Nhûäng thaách
thûá c phaá t triïí n nùm 2020 cuã a
Trung Quöë c trong thïë kyã múá i
(China 2020 Development Chal-
lenges in the New Century), Wash-
ington DC.