REPUBLIKA E SHQIPRIS BANKA E SHQIPRIS KSHILLI MBIKQYRS VENDIM Nr. 44, dat 10.06.

2009

PR MIRATIMIN E RREGULLORES PR PARANDALIMIN E PASTRIMIT T PARAVE DHE FINANCIMIT T TERRORIZMIT Kshilli Mbikqyrs i Banks s Shqipris, pasi shqyrtoi propozimin e Departamentit t Mbikqyrjes, n baz t nenit 9 t ligjit nr.9662, dat 18.12.2006 Pr bankat n Republikn e Shqipris, t neneve 7, 11, 24 dhe 26 pika 2 t ligjit nr. 9917, dat 19.05.2008 Pr parandalimin e pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit, t nenit 27 t ligjit nr.9258, dat 15.07.2004 Pr masat kundr financimit t terrorizmit dhe t nenit12, shkronja a dhe 43, grma c t ligjit nr. 8269, dat 23.12.1997 Pr Bankn e Shqipris V e n d o s i: 1. T miratoj rregulloren Pr parandalimin e pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit, sipas tekstit bashklidhur ktij vendimi. 2. Ngarkohet Departamenti i Mbikqyrjes n Bankn e Shqipris pr zbatimin e ktij vendimi. 3. Ngarkohet Departamenti i Marrdhnieve me Jasht, Integrimit Evropian dhe Komunikimit, pr publikimin e ksaj rregulloreje n Buletinin Zyrtar t Banks s Shqipris dhe n Fletoren Zyrtare t Republiks s Shqipris. 4. Me hyrjen n fuqi t ksaj rregulloreje shfuqizohet rregullorja Pr parandalimin e pastrimit t parave, miratuar me vendimin e Kshillit Mbikqyrs nr.10, dat 25.02.2004. Kjo rregullore hyn n fuqi 15 dit pas botimit n Fletoren Zyrtare t Republiks s Shqipris

SEKRETARI Ylli Memisha

KRYETARI Ardian Fullani

BANKA E SHQIPRIS KSHILLI MBIKQYRS RREGULLORE PR PARANDALIMIN E PASTRIMIT T PARAVE DHE FINANCIMIT T TERRORIZMIT (Miratuar me vendimin nr.44, dat 10.06.2009, ndryshuar me vendim nr. 55, dat 28.08.2013 t Kshillit Mbikqyrs t Banks s Shqipris.)

Kreu I T prgjithshme Neni 1 Objekti Objekti i ksaj rregulloreje sht prcaktimi i procedurave dhe dokumentacionit pr identifikimin e klientit, i rregullave pr regjistrimin, ruajtjen e t dhnave dhe raportimin e tyre tek autoriteti prgjegjs nga subjektet e ksaj rregulloreje.

Neni 2 Qllimi Kjo rregullore ka pr qllim parandalimin e prdorimit t subjekteve pr pastrimin e parave dhe/ose financimin e terrorizimit. Neni 3 Subjektet Subjekte t ksaj rregulloreje jan subjektet e ligjit nr.9917, dat 19.05.2008 Pr parandalimin e pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit dhe t akteve nnligjore t nxjerra n zbatim t tij, t cilat licencohen dhe mbikqyren nga Banka e Shqipris. Neni 4 Baza juridike Kjo rregullore nxirret n baz e pr zbatim t nenit 12, shkronja a dhe 43 shkronja c t ligjit 8269, dat 23.12.1997 Pr Bankn e Shqipris, t nenit 9 t ligjit nr.9662, dat 18.12.2006 Pr bankat n Republikn e Shqipris, t nenet 7, 11, 24 dhe 26 pika 2 t ligjit nr. 9917, dat 19.05.2008 Pr parandalimin e pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit dhe t nenit 27 t ligjit nr. 9258, dat 15.07.2004 Pr masat kundr financimit t terrorizmit. Neni 5 Prkufizime 1. Termat e prdorur n kt rregullore kan t njjtin kuptim me termat e prdorur n ligjin nr.9917, dat 19.5.2008 Pr parandalimin e pastrimit t parave dhe financimit

t terrorizmit, n aktet nnligjore t nxjerra n zbatim t tij, si dhe n ligjin nr.9662, dat 18.12.2006 Pr bankat n Republikn e Shqipris. 2. Termi Ligji pr parandalimin e pastrimit t parave do t nnkuptoj ligjin nr. 9917, dat 19.5.2008 Pr parandalimin e pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit, i ndryshuar1.

Kreu II Vigjilenca e duhur Neni 6 Masat parandaluese t ndrmarra nga subjektet2 1. Subjektet marrin masat e vigjilencs s duhur dhe vigjilencs s zgjeruar n rastet e prcaktuara n ligjin pr parandalimin e pastrimit t parave dhe akteve nnligjore t nxjerra n zbatim t tij, si dhe zbatojn masat e identifikimit dhe verifikimit t klientve sipas krkesave t parashikuara n kt ligj dhe n dispozitat e ksaj rregulloreje.3 2. Subjektet hartojn politika, udhzime apo procedura t brendshme pr pranimin, identifikimin, regjistrimin, monitorimin, administrimin e rrezikut si dhe raportimin e transaksioneve t klientve, n prputhje me nenin 2, pika 21 si dhe nenin 11 t ligjit pr parandalimin e pastrimit t parave.4 3. Subjektet identifikojn n mnyr t plot dhe t sakt klientt e tyre dhe pronart prfitues, si dhe krkojn informacione shtes n rastet kur e gjykojn t arsyeshme. 4. Subjektet bjn verifikimin e identitetit t klientit nprmjet dokumenteve ligjrisht t vlefshme. Dokumentet q paraqiten nga klienti pran subjektit duhet t jen origjinale ose fotokopje e noteruar. Subjektet, n momentin e vendosjes s marrdhnieve t biznesit ose kryerjes s transaksionit/eve, mbajn n dosjen e klientit kopje t dokumenteve t paraqitura nga ky i fundit. Kopjet e ktyre dokumenteve duhet t jen t vulosura me vuln e subjektit, brenda afatit t vlefshmris s tyre. 5. Hapja e nj llogarie bankare, edhe n rastet kur ajo do t prdoret pr kryerjen e transaksioneve n rrug elektronike (e-banking account), kryhet vetm me pranin fizike t klientit. 5 Subjektet miratojn dhe zbatojn procedura specifike t administrimit t rrezikut, n rastet e transaksioneve apo marrdhniet e biznesit, t kryera pa pranin fizike t klientit.
1 2

Shtuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013. Ndryshuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013. 3 Ndryshuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013. 4 Ndryshuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013. 5 Shtuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013.

6. N rastin e prfaqsimit t klientit nga nj person i tret nprmjet nj akti prfaqsimi, subjektet krkojn t dhna pr identifikimin e klientit dhe t prfaqsuesit t tij, si dhe mbajn n dosjen e klientit t gjith dokumentacionin e paraqitur prej personit t tret, duke prfshir dhe origjinalin ose kopjen e noteruar t aktit t prfaqsimit. N raste t tilla, subjektet nuk hapin llogarin pa pranin fizike t klientit, ndrkoh q veprimet e tjera pas hapjes s llogaris mund t kryhen nga prfaqsuesi i tij. 7. Subjektet, prpara se t vendosin marrdhnie biznesi dhe/ose t kryejn transaksione n emr dhe pr llogari t klientit, konsultojn listn e prditsuar t personave t shpallur si financues t terrorizmit, t miratuar me vendim t Kshillit t Ministrave sipas ligjit nr. 9258, dat 15.07.2004 Pr masat kundr financimit t terrorizmit dhe6 akteve ligjore t nxjerra n zbatim t tij.

8. Subjektet refuzojn hapjen e llogaris s klientit, kryerjen e transaksioneve dhe nuk hyjn n marrdhnie biznesi me t, n rast se nuk plotsohen krkesat pr identifikimin e tij dhe krkesat e vigjilencs s duhur t parashikuar n kreun III t ligjit pr parandalimin e pastrimit t parave7. 9. N rast se subjektet n do koh dyshojn pr identitetin e klientit, ato pezullojn menjher do veprim me t si dhe njoftojn autoritetin prgjegjs, n prputhje me krkesat pr raportim t prcaktuara n nenin 9 t ksaj rregulloreje.

10. N rastin e klientve q kan marrdhnie biznesi me bankat dhe degt e bankave t huaja, transaksionet pr llogari t tyre kryhen n do rast nprmjet llogaris s vet klientit/ve.

Neni 7 Regjistrimi dhe ruajtja e t dhnave Subjektet regjistrojn n bazn e tyre t t dhnave do informacion q ka lidhje me identifikimin e klientit dhe pr do transaksion financiar t kryer n emr ose pr llogari t tij. Ruajtja e ktij informacioni, s bashku me dokumentacioin mbshtets, kryhet sipas krkesave dhe afateve t prcaktuara n nenin 16, t ligjit pr parandalimin e pastrimit t parave.

Neni 8 Strukturat prgjegjse t subjekteve 1. Subjektet krijojn strukturn/at dhe infrastrukturn e nevojshme n funksion t parandalimit t pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit.

6 7

Shtuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013. Ndryshuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013.

2.

Subjektet caktojn nj person prgjegjs, n nivele administrimi/drejtimi n zyrn qendrore dhe n do zyr prfaqsimi, filial, deg ose agjenci, pr prmbushjen e detyrimeve q rrjedhin nga ligji pr parandalimin e pastrimit t parave dhe akteve nnligjore t nxjerra n zbatim t tij. Personat prgjegjs kan akses t vazhdueshm ndaj t gjitha t dhnave, dhe n do lloj informacioni q disponohet nga subjekti, i cili sht i nevojshm pr prmbushjen e detyrave.

3. Strukturat prkatse t subjektit vn n dispozicion t personit prgjegjs, t caktuar sipas piks 2 t ktij neni, mjetet dhe burimet e mjaftueshme pr prmbushjen e funksionit t tij (si pr shembull teknikn e prshtatshme, personelin e mjaftueshm, nj buxhet t arsyeshm etj.). 4. Subjektet njoftojn Bankn e Shqipris pr emrin e personit prgjegjs t caktuar sipas piks 2 t ktij neni, si dhe n t gjitha rastet q ka ndryshime t ktij personi. 5.
9

Subjektet i vn n dispozicion Banks s Shqipris, menjher pas miratimit t tyre, kopje t procedurave t brendshme pr parandalimin e pastrimit t parave dhe financimin e terrorizmit, t parashikuara n dispozitat e ksaj rregulloreje
10

6.

Subjektet hartojn dhe miratojn rregullore/procedura pr vlersimin dhe kategorizimin e klientve apo transaksioneve sipas shkalls s rrezikut q ato paraqesin, n prputhje me nenet 8 dhe 9 t ligjit pr parandalimin e pastrimit t parave. Prve kategorive t parashikuara n nenet 8 dhe 9 t ligjit pr parandalimin e pastrimit t parave, subjektet mund t prcaktojn edhe kategori t tjera rreziku duke iu referuar udhzuesit Pr vlersimin e rrezikut mbi pastrimin e parave dhe financimin e terrorizmit bashklidhur ksaj rregulloreje.

7. Degt dhe agjencit e subjekteve q veprojn n Republikn e Shqipris regjistrojn t gjitha veprimet bankare dhe financiare t do klienti pr shumat e prcaktuara n kt rregullore dhe n ligjin pr parandalimin e pastrimit t parave, ose kundrvlern e tyre n monedha t tjera t huaja. Drejtoria e prgjithshme e subjektit ruan dhe mban t gjitha raportimet e bra nga degt dhe agjencit e subjektit, si dhe t dhna t prmbledhura pr t gjith rrjetin e saj n Shqipri. 8. 11Subjektet sigurohen se filialet, degt, si dhe agjencit e tyre, jasht territorit t Republiks s Shqipris dhe n veanti n vendet, dhe territoret, t cilat nuk zbatojn apo zbatojn pjesrisht standardet ndrkombtare, veprojn n prputhje me masat parandaluese t parashikuara n ligjin pr parandalimin e pastrimit t parave. N qoft se masat parandaluese n vendet ku jan kto filiale, deg, si dhe agjencit e tyre ndryshojn, ather subjektet duhet t sigurohen q kan prparsi detyrimet m t larta. Nse ligjet e vendit, ku jan vendosur filialet, degt, ose agjencit, parashikojn pengesa pr zbatimin e
8 9

Ndryshuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013. Ndryshuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013. 10 Ndryshuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013. 11 Shtuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013.

detyrimeve, subjekti duhet t raportoj pr kto pengesa tek autoriteti prgjegjs dhe sipas rastit dhe n Bankn e Shqipris. 9. Personat prgjegjs t subjekteve, t caktuar sipas piks 2 t ktij neni, hartojn dhe zbatojn nj program vjetor t trainimit t punonjsve t subjekteve, lidhur me rregulloret dhe procedurat e brendshme t miratuara pr qllim t parandalimit t pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit. 10. Personat prgjegjs t subjekteve, t caktuar sipas piks 2 t ktij neni, informojn periodikisht punonjsit e ktyre t fundit lidhur me ndryshimin e dispozitave ligjore n fuqi pr parandalimin dhe dnimin e veprave penale t pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit, si dhe pr detyrimet e tyre lidhur me zbatimin e ktyre ndryshimeve. 11. Subjektet marrin masa pr zbatimin e vigjilencs s zgjeruar ndaj klientit, bazuar n kreun III t ligjit Pr parandalimin e pastrimit t parave. 12. Subjektet kryejn monitorime t vazhdueshme t marrdhnieve t biznesit me klientt e tyre, pr tu siguruar se ato jan n prputhje me njohurit e subjektit pr klientin, pr objektin e veprimtaris s tij etj.. 13. Punonjsit e subjekteve ruajn konfidencialitetin pr procesin e raportimit lidhur me parandalimin e pastrimit t parave dhe financimin e terrorizmit dhe ndalohen t njoftojn klientin pr procedurat e verifikimit t dyshimeve dhe pr raportimin e br tek autoriteti prgjegjs.

Neni 9 Raportimi tek autoriteti prgjegjs 1. Subjektet i raportojn autoritetit prgjegjs sipas formularve t raportimit dhe afateve t prcaktuara me akt nnligjor nga autoriteti prgjegjs pr: a. gjitha transaksionet n para fizike, n nj vler t barabart ose m t madhe se 1 000 000 (nj milion) lek ose kundrvlern n monedha t huaja, t kryera si nj transaksion i vetm ose si transaksione t lidhura me njra-tjetrn brenda 24 orve12; b. shfuqizohet13. 2. Subjektet, kur kan arsye t besojn ose t dyshojn se transaksioni i krkuar pr tu kryer nga nj klient apo nj person tjetr pr llogari t klientit, mund t prfshij pastrim t produkteve t veprs penale, financim terrorizmi apo fonde q rrjedhin nga veprimtari kriminale14, ia raportojn menjher shtjen autoritetit prgjegjs. N kto raste, subjektet presin deri n 48 (dyzet e tet) or pas raportimit n autoritetin prgjegjs pr udhzimet e ktij t fundit, nse duhet ta kryejn apo jo transaksionin.

12 13

Ndryshuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013. Ndryshuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013. 14 Ndryshuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013.

3. Subjektet, veprimtarit e t cilave prfshijn transferta parash ose vlerash, n rastin e transfertave n mbrritje krkojn informacione lidhur me drguesin e parave sipas ligjit Pr parandalimin e pastrimit t parave. N rast se ky informacion nuk paraqitet i plot, subjektet refuzojn kryerjen e transaksionit dhe njoftojn autoritetin prgjegjs. Informacioni i plot identifikues shoqron transfertn n fazat e lvizjes s saj nga drguesi i par tek prfituesi i fundit. 4.
15

Subjektet, veprimtarit e t cilave prfshijn transferta parash ose vlerash, duhet t mbajn nj list t agjentve q operojn pr llogari t tyre. Kta agjent do t konsiderohen si pjes e subjektit, i cili duhet ti trajnoj pr parandalimin e pastrimit t parave dhe financimin e terrorizmit dhe t sigurohet q ata zbatojn t njjtat masa t vigjilencs s duhur ndaj klientit, mbajtjes s t dhnave dhe raportimit.
16

5.

Subjektet i paraqesin nj raport autoritetit prgjegjs, ku parashtrojn dyshimet q kan pr rastet kur e din apo dyshojn se po kryhet, sht kryer apo tentohet t kryhet pastrimi i produkteve t veprs penale, financimi i terrorizmit apo fondet e prfshira rrjedhin nga veprimtari kriminale. Raportimi bhet menjher dhe jo m von se 72 or.

Kreu III Dispozita t fundit Neni 10 Krkesa mbikqyrse 1. Banka e Shqipris, mbikqyr zbatimin e dispozitave t ligjit Pr parandalimin e pastrimit t parave, t akteve nnligjore t nxjerra n zbatim t tij dhe krkesave t ksaj rregulloreje. 2. Banka e Shqiperis raporton tek autoriteti prgjegjs do dyshim, do informacion ose t dhn q vlerson se mund t lidhet me pastrimin e parave ose financimin e terrorizmit, t cilat i konstaton gjat procesit t mbikqyrjes. 3. Banka e Shqipris vlerson mjaftueshmrin e programeve dhe t sistemit t kontrollit t brendshm t subjektit, n funksion t parandalimit t pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit. 4. Banka e Shqipris, pr t gjitha shkeljet e evidentuara t cilat mund t klasifikohen si kundravajtje administrative, n baz t nenit 27 t ligjit Pr parandalimin e pastrimit t parave, informon autoritetin prgjegjs duke i vn n dispozicion dokumentacionin e plot q ka lidhje me konstatimin e shkeljes.

15 16

Shtuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013. Shtuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013.

5. Banka e Shqipris merr masa mbikqyrse ndaj subjekteve t ksaj rregulloreje nse konstaton se kto t fundit nuk zbatojn kuadrin ligjor dhe rregullativ n fuqi pr parandalimin e pastrimit t parave dhe financimin e terrorizmit. 6.
17

Banka e Shqipris mund t krkoj nga subjektet akses dhe vnien n dispozicion t do lloj informacioni dhe dokumenti q lidhet me prputhshmrin e detyrimeve t subjekteve n zbatim t ligjit pr parandalimin e pastrimit t parave.

Neni 11 Dispozit kalimtare Subjektet e ksaj rregulloreje, jo m von se 3 (tre) muaj pas hyrjes n fuqi t saj, jan t detyruara t kryejn n prputhje me krkesat e ksaj rregulloreje rishikimin dhe/ose miratimin, e rregulloreve dhe procedurave t brendshme pr parandalimin e pastrimit t parave dhe financimin e terrorizmit.

KRYETAR I KSHILLIT MBIKQYRS ARDIAN FULLANI

17

Shtuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013.

18

ANEKS I

UDHZUES PR MATJEN E RREZIKUT NGA PASTRIMI I PARAVE DHE FINANCIMI I TERRORIZMIT Qllimi i ktij udhzuesi sht t ndihmoj subjektet e rregullores Pr parandalimin e pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit (n vijim referuar si PPP/LFT), n administrimin e rrezikut t pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit. Udhzuesi nuk zvendson detyrimet ligjore t subjekteve, por synon ti ndihmoj ato pr t kuptuar dhe administruar rreziqet q mund t lindin gjat ushtrimit t veprimtaris s tyre. Banka e Shqipris, nprmjet ktij udhzuesi, ofron nj qasje t bazuar n rrezik n baz t standardeve m t mira ndrkombtare pr administrimin efektiv t rreziqeve q vijn nga pastrimi i parave dhe financimi i terrorizmit. N kt kuadr, Banka e Shqipris inkurajon subjektet q t zhvillojn praktika apo procedura pr t vlersuar dhe parandaluar kryerjen e veprimeve t cilat prdoren pr pastrimin e parave apo financimin e terrorizmit. Pr kt qllim, udhzuesi dhe matrica n aneksin bashklidhur, do t shrbejn si nj mjet ndihms n procesin e vlersimit t rreziqeve q vijn nga aktiviteti n fushn e parandalimit t pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit.

I.

Prshkrim i prgjithshm mbi matjen e rrezikut

Subjektet, s pari, identifikojn rreziqet e mundshme t pastrimit t parave, me qllim zbatimin e nj sistemi efikas t matjes s rrezikut. Kto rreziqe mund t identifikohen n forma nga m t ndryshmet, por kryesisht ato identifikohen n baz t faktorve t rrezikut. Me faktor rreziku do t kuptojm bashksin/grupin e kategorive t klientve, produkteve dhe shrbimeve/transaksioneve, marrdhnieve t biznesit, si dhe zons gjeografike t prcaktuar nga burime t besueshme informacioni si grup kategorish gjersisht t pranuara pr t vlersuar rrezikun. Me burime t besueshme informacioni n kt udhzues, i referohemi informacionit publik, t vn gjersisht n dispozicion nga organe t njohura dhe me reputacion, si pr shembull Organizata e Kombeve t Bashkuara, FATF, Banka Botrore, Fondi Monetar Ndrkombtar, Kshilli i Evrops, OFAC, Grupi Egmont etj. Drejtuesit e lart t subjektit financiar duhet t sigurojn q vlersimi i rrezikut dhe proceset pr zbutjen e tij t kryhen n mnyr profesionale, me qllim prmbushjen e t gjitha detyrimeve ligjore n fushn e parandalimit t pastrimit t parave dhe parandalimin e do veprimi t paligjshm, i cili synon pastrimin e parave dhe financimin e terrorizmit. Identifikimi i nivelit t rreziqeve t mundshme ndihmon subjektet pr t marr masat e duhura pr Parandalimin e Pastrimit t Parave dhe Financimit t Terrorizmit. Identifikimi i
18

Ndryshuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013.

rreziqeve fillon q n momentin e par q klienti krkon t hyj n marrdhnie biznesi me subjektin. N vazhdim, identifikimi dhe vlersimi i rreziqeve do t bhet m evident gjat zhvillimit t marrdhnies s biznesit. Subjekti, pasi ka prcaktuar faktort e rrezikut, bn faktorve t rrezikut. prcaktimin e kategorive t

Me kategori t faktorit t rrezikut do t kuptojm llojet e klientve, me t cilt subjekti ka hyr n marrdhnie biznesi, llojet e produkteve dhe t shrbimeve q subjekti u ofron klientve, llojet e transaksioneve dhe marrdhnieve t biznesit si dhe zona gjeografike prej t cils klientt jan (prejardhja/vendndodhja) ose kan marrdhnie biznesi. N vazhdim t procesit t identifikimit t rreziqeve t mundshme, pasi subjekti ka krijuar kategorit e faktorve, realizohet procesi i monitorimit t ktyre kategorive, i cili shrben si nj nga proceset m t rndsishme n matjen e rrezikut. N vijim t procesit t monitorimit realizohet procesi i analizs19. Megjithat, vlersohet se nuk ekziston nj ndarje racionale e mirfillt midis procesit t monitorimit dhe procesit t analizs. T dyja kto procese, pr shum subjekte mund t nnkuptojn ndrmarrjen e masave t njjta, por pr efekt t ktij udhzimi do t pranojm se analiza sht pjes e procesit t monitorimit dhe prfshin masat m t prforcuara t tij, duke ruajtur t dhna / konkluzione me shkrim, t cilat i paraqiten autoriteteve kompetente. Analizimi i transaksioneve prbn bazn e ngritjes s sistemit t PPP/LFT nga subjektet sepse sht produkti (output-i) i t gjith ktij procesi. Analizimi i kategorive t faktorve t rrezikut do t kryhet n baz t variablave t kategorive. Me variabl kategorie do t kuptojm at element baz t kategoris s faktorit, i cili shrben pr t gjykuar rreth prputhshmris s profilit t klientit me profilin e transaksioneve, si dhe destinacionin e fondeve n mbrritje dhe n nisje. Identifikimi i faktorve t rrezikut si dhe kategorive t faktorve lejon zbatimin e nj prqasje t bazuar n rrezik. Kjo qasje e bazuar n rrezik, mundson strukturat e subjektit financiar t prqendrohen n shtje, t cilat mbartin ekspozim m t madh ndaj rrezikut. Subjekti financiar duhet t vlersoj kapacitetet e tij pr t ndrtuar nj prqasje t till, duke identifikuar dhe vlersuar mundsit, dobsit, rreziqet, si dhe fuqit e tij pr t prfituar nga kjo metodologji. Subjektet duhet t ndrtojn procese pr identifikimin, matjen, monitorimin dhe zbutjen e rreziqeve q vijn nga pastrimi i parave dhe financimi i terrorizmit, me qllim zbatimin e nj qasje t bazuar n rrezik. Kto procese duhet t mbshteten nga politika, procedura, struktura t dedikuara, trajnime si dhe sisteme kontrolli t cilat realizojn identifikimin dhe administrimin n mnyr efektive t ekspozimit ndaj rrezikut. Kontrolli i brendshm i subjektit vlerson, n mnyr t vazhdueshme, trsin e funksionimit t ktyre proceseve. Strukturat m t larta drejtuese t subjektit, aprovojn sistemin e ndrtuar. N rastet kur subjektet identifikojn ekspozim t lart ndaj rrezikut, aplikojn masa t prforcuara pr administrimin dhe zbutjen e ekspozimit ndaj rreziqeve.
19

Analiza - Identifikimi, vlersimi, matja si dhe nxjerrja e konkluzioneve lidhur me rrezikun q shoqron situatn.

10

II. Niveli i rrezikut Subjektet identifikojn rrezikun, duke kryer vlersime ose matje n dy drejtime kryesore:

n ndikimin (dmin) q mund t shkaktohet, n rast se ndodh nj ngjarje, e cila sht shoqruar ose ka shkaktuar pastrim parash apo financim t terrorizmit; dhe n mundsin e realizimit t ngjarjes, e cila mund t shoqrohet ose shkaktoj pastrim parash apo financim t terrorizmit.

Subjektet vlersojn ndikimin (dmin) e nj rreziku t pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit n varsi t rrethanave individuale, por disa nga pikat kryesore ku subjektet duhet t bazohen n vlersimin e ndikimit (dmit) jan: ndikimi n veprimtarin e subjektit financiar, n rastet kur nj ngjarje e cila mund t konsiderohet vepr penale, mund t shkaktoj humbje financiare ose n rastin kur subjekti ndshkohet me gjob nga autoritetet kompetente; ndikimi kur nj transaksion i veant mund t rezultoj se sht prdorur pr korrupsion, ryshfet, kontraband mallrash, emigrim t paligjshm, trafikim substancash narkotike, trafik armsh, terrorizm, vjedhje, prvetsim, mashtrim apo vepra t tjera penale; ndikimi kur nj transaksion i veant mund t shkaktoj vuajtje pr shkak t financimit t armve t shkatrrimit n mas, drogave t paligjshme, etj.; ndikimi n reputacionin e subjektit financiar, i cili lidhet me dmin q mund ti shkaktohet subjektit nga prfshirja (qoft edhe pa qllim) n nj marrdhnie biznesi apo transaksion, si rezultat i veprimtarive t paligjshme, q mund t oj n vendosjen e sanksioneve nga organet kompetente ose n largimin e klientve nga subjekti.

Subjektet, n varsi t vlersimit t mundsis apo pasojave q mund t sjell kryerja e nj ngjarjeje, e cila on n pastrim parash apo financim t terrorizmit, mund t kryejn vlersimin e rrezikut n kndvshtrime t ndryshme. Pavarsisht ksaj, gjykohet se n prputhje me kuadrin ligjor, dy jan nivelet e kategorizimit t rrezikut: Niveli i ult dhe niveli i mesm ose i moderuar i rrezikut - kur mundsia q t ndodh pastrim parash dhe financim terrorizmi sht e vogl dhe/ose t ket pasoja t vogla ose t paprfillshme pr subjektin. N kto raste, zbatohen gjithmon masat e vigjilencs s duhur t parashikuar n ligj apo aktet nnligjore. Niveli i lart i rrezikut kur ekziston mundsia q t ndodh pastrim parash dhe financim terrorizmi dhe/ose t ket pasoja, t cilat mund t konsiderohen t dmshme ose shum serioze pr subjektin. N kto raste, zbatohen gjithmon masat e vigjilencs s zgjeruar t parashikuar n ligj apo aktet nnligjore.

Megjithat, subjektet nga ana e tyre mund t prdorin nj prqasje t till, e cila e kategorizon rrezikun n tre nivele: niveli i ult, i mesm dhe i lart, por niveli me rrezik t

11

ult dhe niveli me rrezik t mesm duhet t kanalizohen n kategorin e vigjilencs s duhur. III. Faktort e rrezikut Subjektet konsiderojn faktor gjersisht t pranuar (m t prdorur) t identifikimit dhe matjes s rrezikut, t cilt jan: rreziku gjeografik, rreziku i klientit, si dhe rreziku i produktit dhe shrbimeve/transaksioneve dhe marrdhnieve t biznesit. Subjektet bazohen n kta tre faktor, t cilt prbjn minimalisht faktort q shrbejn pr matjen e rrezikut. Subjekte t ndryshme mund t aplikojn pesha ponderimit ndryshme pr kta faktor (individualisht apo n kombinim) n vlersimin e rrezikut, n varsi t aktivitetit dhe rrethanave prkatse. Rrjedhimisht, subjektet do t duhet t bjn prcaktimin e ktyre peshave dhe arsyetimin prkats pr madhsin e peshave t zgjedhura / aplikuara. Kto pesha jan subjekt i vlersimit gjat kontrolleve n vend, n prputhje me profilin, strategjin si dhe vizionin e subjektit. N vijim peshat e ponderimit q prfton do faktor rreziku, do ti prkufizojm si koeficientt e ponderimit t faktorit t rrezikut. T gjitha kategorit e prcaktuara n kuadrin ligjor dhe udhzimet prkatse, t cilat kanalizohen n procesin e vigjilencs s zgjeruar, mbartin vlern e rrezikut m t lart pra koeficientt e ponderimit m t lart. Kjo nnkupton q rezultati i sistemit t ndrtuar nga subjekti duhet t kanalizoj automatikisht marrdhnien e biznesit me klientin n kategorin e Vigjilencs s Zgjeruar. Pr shembull, n rastin q nj PEP kryen nj transaksion, marrdhnia kanalizohet automatikisht n procesin e vigjilencs s zgjeruar dhe si rrjedhim, subjekti duhet t marr t gjitha masat n prputhje me kuadrin ligjor dhe rregullativ n fuqi. Nuk ka nj metodologji t vetme pr t zbatuar faktort e rrezikut. Aplikimi i tyre (faktorve) ka pr qllim t ofroj nj strategji pr administrimin e rreziqeve t mundshme dhe kta faktor konsiderohen t jen tregues t dobishm, por jo domosdoshmrisht, pr t gjitha rastet apo rrethanat. Subjektet ndrtojn sistemet e tyre, n mnyr t till q identifikojn minimalisht faktort dhe kategorit e prcaktuara n kt udhzim, t cilat mbartin nivelin m t lart t rrezikut. Subjektet mund t prcaktojn edhe kategori ose faktor t tjer n prputhje me profilin e tyre t segmentimit n tregjet financiare. 1. Faktori Rreziku gjeografik sht rreziku i prcaktuar nga pozicioni gjeografik i vendit t origjins s klientit (pronarit prfitues) dhe / ose vendndodhjes s personit t prfshir n nj transaksion me klientin. Kategorit e rrezikut gjeografik t cilat mund t rezultojn n konstatimin se nj vend paraqet nj rrezik m t lart prfshijn: - vende q i nnshtrohen sanksioneve, embargove ose masave t ngjashme, si pr shembull vende/entitete/persona t cilt jan t prfshir n rezolutat e Kshillit t Sigurimit t Kombeve t Bashkuara;

12

- vende q identifikohen nga burime t besueshme se kan mungesa t kuadrit ligjor dhe rregullativ t PPP/LFT t tilla si vende t cilat jan identifikuar nga FATF, Fondi Monetar Ndrkombtar, Moneyval, Banka Botrore, Egmont Group etj.; - vende t identifikuara nga burime t besueshme informacioni si ofrues t fondeve apo prkrahs pr aktivitetet terroriste q kan krijuar organizata terroriste q veprojn brenda tyre; - vende t identifikuara nga burime t besueshme, q kan nivele t konsiderueshme korrupsioni ose ndonj aktivitet tjetr kriminal si vende t identifikuara nga Banka Botrore, FMN ose FATF. Vlersimi dhe matja e rrezikut varen gjithashtu edhe nga vendndodhja e subjektit ose vendndodhja e njsive organizative t tij, duke nnkuptuar nivel t ndryshm t rrezikut t subjekteve t vendosura n nj zon q vizitohet nga shum turist, krahasuar me ato t nj zone rurale, ku t gjith klientt njihen personalisht. Rreziku mund t jet n nivel m t lart n pikat kufitare, aeroporte, n vendet me prqendrim t lart t t huajve ose n rastet e transaksioneve q prfshijn t huajt (pr shembull panaire), n vendet ku jan vendosur ambasadat apo zyrat konsullore, n vendet me rrezik t lart t korrupsionit dhe krimit etj.. Rrezik t lart paraqesin gjithashtu edhe transaksionet e ekzekutuara n destinacionet off-shore. 2. Faktori Rreziku i kl ientit / entitetit Klasifikimi i klientve sipas rrezikut bhet, duke u bazuar mbi mundsin q subjekti t prdoret nga klienti me qllimin e pastrimit t parave dhe/ose financimit t terrorizmit, ose q klienti t prdor biznesin e tij me qllim q t prziej parat e paligjshme me t ardhurat e ligjshme. Subjektet ndrmarrin masa shtes pr ato klient t klasifikur me rrezik t lart. Natyra dhe trsia e masave t marra, varet nga rrethana t caktuara konkrete (pr shembull, nse nj klient sht vlersuar me rrezik t lart pr shkak t strukturs s pronsis s tij, subjektet duhet t prfshijn nj dispozit n procedurat e tyre, q t prcaktoj nevojn e marrjes s t dhnave shtes dhe verifikimin e mtejshm t dokumenteve t paraqitura). N zbatimin e parimeve gjersisht t pranuara, si dhe mbshtetur n prvojn e tyre, subjektet jan t pavarura n prcaktimin e prqasjes s tyre ndaj rrezikut t klientit. Kategorit e klientve, veprimtarit e t cilve mund t jene tregues i nivelit t rrezikut m t lart, listohen si m posht: a) klient q kryejn marrdhnien e tyre t biznesit n rrethana t pazakonta t tilla si: - distanc e konsiderueshme dhe e pashpjegueshme gjeografike midis subjektit dhe vendndodhjes s klientit,

13

- lvizje t shpeshta dhe t pashpjegueshme t llogarive n institucione t ndryshme dhe lvizje e shpesht dhe e pashpjegueshme e fondeve ndrmjet institucioneve n vende t ndryshme gjeografike, - klient t cilt kan nj struktur, natyr apo marrdhnie biznesi komplekse, q e bn t vshtir identifikimin e pronarit t vrtet dhe strukturave kontrolluese; b) organizata jofitimprurse; c) persona t ekspozuar politikisht (PEP); d) transaksione me klientt jorezident; e) marrdhnie biznesi dhe transaksione me klient, t cilt banojn ose e ushtrojn veprimtarin n vende q nuk zbatojn ose q zbatojn pjesrisht standardet ndrkombtare t PPP/LFT; f) transaksione n emr t nj personi tjetr; g) klient q kryejn lvizje n shuma t mdha cash; h) struktura e pronsis s kompanis duket e pazakont ose tepr komplekse, duke pasur parasysh natyrn e biznesit t kompanis; i) krijimi i shpesht dhe i papritur i marrdhnieve t ngjashme t biznesit me disa banka, pa marr parasysh vlersimet ekonomike. Nj shembull i veprimtarive t tilla mund t jet hapja e llogarive n disa banka, hyrja n disa marrveshje t antarsimit n fondet vullnetare t pensioneve brenda nj periudhe t shkurtr kohe (me nj ose m shum kompani administrimi), ose nnshkrimi i disa marrveshjeve t leasing-ut financiar me disa ofrues t ndryshm t leasing-ut financiar etj.; j) transferime t shpeshta dhe t papritura t fondeve nga llogarit n nj bank n ato t nj banke tjetr, pa nj arsyetim t qart ekonomik, veanrisht kur bankat jan vendosur n vende t ndryshme gjeografike; k) klient q kryejn veprimtari t biznesit q karakterizohen nga nj qarkullim i madh i paras dhe pagesave cash, n nivele t konsiderueshme, t tilla si: restorante, pika karburanti, zyrat e kmbimit valutor, kazino, dyqanet e lavazhit t makinave, dyqanet e luleve, tregtart e mallrave me vler t lart (metale t muar, gur t muar, automjete, objekte arti etj.), transportuesit e mallrave dhe t pasagjerve, kompani bastesh sportive; l) tregtart dhe prodhuesit e armve; m) prfaqsuesit e palve, biznesi i t cilve prfshin prfaqsimin (avokatt, kontabilistt ose prfaqsues t tjer profesional), veanrisht kur subjekti sht n kontakt vetm me prfaqsuesit; n) kompanit e ndrtimit; o) kompanit me nj numr t vogl punonjsish q nuk jan n proporcion t drejt me fushn e tyre t biznesit, kompanit pa infrastruktur ose pa mjedise biznesi etj.; p) personat t cilve iu sht refuzuar oferta e biznesit nga nj tjetr subjekt, pavarsisht nga mnyra si sht marr nj informacion i till, dhe / ose personat me reputacion jo t mir;

14

q) r) s) t)

klient t cilt kan fonde nga burime t t paqarta ose t paidentifikuara, dhe / ose klient me fonde nga burime t paverifikueshme; klientt e dyshuar q nuk veprojn pr llogari t tyre dhe / ose q zbatojn udhzimet e nj personi t tret; trustet dhe shoqrit q kan aksione t mbajtsit/shoqrit q merren me import/eksport; npuns n nivel t lart administrimi.

Subjektet, pasi kan kryer identifikimin dhe verifikimin e klientit/pronarit prfitues (vendosjes s marrdhnies s biznesit), strukturat prgjegjse, klasifikojn klientin n kategorin e duhur n baz t profilit t tij, si dhe prcaktojn nivelin e rrezikut. Subjekti sht i detyruar t kryej kt proces edhe pr klientt ekzistues. N kt udhzim, jan prcaktuar vetm kategorit t cilat klasifikohen si kategori me rrezik t lart. Subjektet, krahas kategorive t prcaktuara n kt udhzim, prcaktojn kategori t tjera marrdhniesh biznesi, klientsh dhe transaksionesh, t vlersuara me rrezik t lart dhe ndaj t cilve duhet t zbatohen masat e vigjilencs s zgjeruar. T gjitha kategorit t cilat nuk prfshihen n nivelin me rrezik t lart, kategorizohen n nivelin e rrezikut t ult dhe t mesm ose t moderuar. Subjektet (strukturat prgjegjse), nse gjat vazhdimit t marrdhnies s biznesit ose gjat procesit t monitorimit, evidentojn se klienti kryen nj aktivitet jo n prputhje me profilin e tij, jan t detyruara t analizojn arsyet q kan sjell kt ndryshim n profilin e klientit. Nse gjykohet e arsyeshme, strukturat prgjegjse marrin vendim pr t riklasifikuar kategorin e klientit n nj nivel m t lart rreziku, si dhe e kanalizojn n nj proces m t thell monitorimi. Subjektet rekomandohen t prcaktojn procedura t brendshme lidhur me prditsimin e profilit t rrezikut t klientve edhe nse klientt nuk shfaqin nj profil aktiviteti ndryshe nga ai fillestar. Nse klienti nuk sht i klasifikuar n nivelin me rrezik t lart, por prdor produkte t klasifikuara si produkte me rrezik t lart ose kryen marrdhnie biznesi me destinacione t prfshira n rrezikun gjeografik, rasti prsri kanalizohet n nj proces m t thell monitorimi dhe analizimi-vigjilenc t zgjeruar. Pra, prsri, rezultati i ponderimit t faktorve t rrezikut duhet t rezultoj n nivelin e lart t rrezikut. Subjektet analizojn me prparsi rastet kur klienti, njkohsisht, kategorizohet si klient me rrezik t lart, prdor produkte me rrezik t lart apo plotson kushtet e rrezikut gjeografik, dhe kanalizojn n nj proces m t thell prditsimi informacioni, duke kryer monitorim n mnyr t vazhdueshme. Gjithashtu, subjekti duhet t ruaj t dhnat e klientit, t cilat i paraqiten autoriteteve kompetente t filloj menjher t shqyrtoj procedurat pr raportim n autoritetin prgjegjs, nse nga analiza e mirfillt rezulton nj rrezik potencial. Vlersimi i rrezikut duhet konsideruar si nj funksion i tre faktorve t rrezikut. Faktorve u bashkngjiten koeficientt e ponderimit t faktorit t rrezikut. N baz t koeficientve t ponderimit, subjektet mund t vendosin t ponderojn m shum nj faktor rreziku. Si rezultat, funksioni do t mbivlersoj nj faktor dhe do t nnvlersoj nj faktor tjetr. Mbivlersimi apo nnvlersimi duhet t jet n prputhje me profilin e strategjis t ndrtuar nga subjekti lidhur me masat kundr pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit. Nj shtje tjetr q duhet konsideruar sht se t tre kta "faktor" mund t jen t lidhur pozitivisht me njri-tjetrin, q nnkupton se, n rastin e nj klienti, jo

15

rezident nga destinacioni off-shore, ai sht n t njjtn koh kategori me rrezik t lart si n baz t kriterit t rrezikut t klientit ashtu edhe n baz t kriterit t rrezikut gjeografik (nse ka kryer transaksione n destinacione off-shore). Analiza cilsore q do ti kryhet rastit do t konsiderohet thelbsore, ndrsa analiza sasiore shrben si tregues potencial i ekspozimit ndaj rrezikut.

3. Rreziku i produkteve dhe shrbimeve/kategorit e transaksioneve dhe marrdhnieve t biznesit. Subjektet, kryejn klasifikimin sipas produkteve/transaksioneve dhe shrbimeve, duke gjykuar mbi mundsin q kto t fundit t prdoren nga klienti, me qllimin e pastrimit t parave dhe/ose financimit t terrorizmit ose me qllim q t prziej parat e paligjshme me t ardhurat e ligjshme. Kategorit t cilat paraqesin nj nivel t lart rreziku jan: a) shrbimet e identifikuara nga ana e autoriteteve kompetente ose burime t tjera t besueshme si potencialisht me rrezik t lart: shrbimet bankare korrespondente ndrkufitare, shrbimet bankare korrespondente me banka, llogarit e t cilave prdoren nga bankat guask, transaksionet komplekse, me vlera t larta dhe t pazakonta, t cilat nuk kan qllim t dukshm ekonomik ose ligjor, transaksione nprmjet zhvillimeve t reja teknologjike; b) shrbime t reja n treg, pra shrbime q nuk jan ofruar m par n sektorin financiar, t cilat duhet t monitorohen posarisht n mnyr q t prcaktohet shkalla reale e rrezikut q shoqron ato (shrbimet); c) bankingu privat ndrkombtar, pra sigurimi i bankingut privat dhe shrbimet e administrimit t fondeve pr shtetas t huaj (Bankingu privat potencialisht prfshin rreziqe t konsiderueshme pr shkak se nj klient i cili mund t ket shuma t mdha parash n dispozicion, shrbehet nga nj punonjs i vetm banke ose nj grup i vogl punonjsish t banks, t cilt mund t jen udhzuar nga drejtuesit e tyre pr t plotsuar t gjitha krkesat e klientit dhe/ose pavarsisht abuzimeve dhe mashtrimeve me detyrn q drejtuesit mund t bjn); d) e-banking n rastet e parashikuara nga subjekti n procedurat e tij; e) dorzimi elektronik i urdhrave t tregtimit t titujve, n rastet e parashikuara nga subjekti n procedurat e tij; f) ofrimi i shrbimit pr t hapur llogari t prbashkta, t cilat mobilizojn fonde nga burime dhe klient t ndryshm, t depozituar n nj llogari t regjistruar n nj emr; g) riblerje ose pagesa e eqeve ose nj instrumenti tjetr barts ose t letrs me vler; h) prdorimi i teknologjive moderne q ofrojn anonimitet (pr shembull ATM, internet banking , mobile banking, prepaid card , etj..).

16

IV. Variablat e kategoris Subjektet, pr t vlersuar kategorit e faktorit duhet t ken parasysh minimalisht variablat e mposhtm, t cilt mund t vlersohen individualisht ose t kombinuar midis tyre: a) Qllimi i hapjes s nj llogarie ose t nj marrdhnieje biznesi Informacioni q subjektet mbledhin pr hapjen e llogaris tregon qllimin dhe natyrn e marrdhnies s biznesit dhe zhvillon profilin e rrezikut. Diferenca e mundshme midis profilit t klientit (rrezikut t klientit) dhe profilit t produkteve (rrezikut t produkteve) q ai prdor, tregon nj anomali t mundshme t qllimit t hapjes s llogaris. Hapja e nj llogarie, pr t kryer transaksione rutin, me vlera jo shum t larta nga nj klient i njohur mund t paraqes nj rrezik t ult krahasuar me nj llogari t hapur pr t kryer transaksione me vlera t larta nga nj klient i panjohur ose i rastsishm. b) Niveli i aktiveve ose madhsia e transaksioneve ekzistenca e pasurive, apo kryerja e transaksioneve me vlera shum m t larta n krahasim me at q mund t pritet nga profili i klientit, shrben si sinjal q nj klient t vlersohet potencialisht si me rrezik t lart dhe duhet t trajtohet si i till. c) Niveli i rregullimit ose regjime t tjera ligjore t kontrollit ose t qeverisjes ku klienti sht subjekt - nj institucion financiar q rregullohet n nj vend me nj regjim ligjor, i cili nuk zbaton ose zbaton pjesrisht standardet prkatse ndrkombtare, pr t parandaluar e luftuar pastrimin e parave dhe financimin e terrorizmit, paraqet m shum rrezik se nj subjekt q i nnshtrohet vetm rregullave minimale kundr pastrimit t parave. Kompanit dhe filialet (trsisht n pronsi t tyre) q jan n pronsi publike dhe q tregtojn n burs, paraqesin n prgjithsi rreziqe minimale t pastrimit t parave. Pr shembull, nj kompani e cila e ka qendrn n destinacione off-shore paraqet rrezik m t lart se nj kompani me qendr n nj vend me regjim ligjor, n prputhje me standardet ndrkombtare. d) Kohzgjatja e marrdhnieve t biznesit marrdhniet afatgjata gjat s cilave prfshihen kontakte t shpeshta t klientit, mund t paraqesin rrezik m t ult nga pikpamja e pastrimit t parave. e) Burimi i fondeve. f) Dokumentacioni justifikues pr transaksionet.

V. Hapat e matjes s rrezikut Subjektet ndjekin hapat e mposhtme pr matjen e ekspozimit ndaj rrezikut t pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit: a) Monitorimi n mnyr t vazhdueshme i marrdhnieve t biznesit me klientin, bazuar n profilin e transaksioneve, profilin e klientit dhe profilin e ekspozimit

17

ndaj rrezikut gjeografik, gjat gjith kohzgjatjes s ksaj marrdhnieje, pr tu siguruar se ato jan n prputhje me njohurit q subjekti ka pr trsin e variablave t kategorive. N kt hap, klientt, produktet dhe shrbimet q ata prdorin si dhe destinacionet e produkteve jan t klasifikuar n kategori t vigjilencs s duhur dhe t zgjeruar. N do ndryshim t mundshm t variablave t kategorive, subjektet vlersojn rrezikun. Subjekti, pasi sht identifikuar nj ndryshim potencial i variablave, vlerson rezultatin pr t tre kriteret e rrezikut, duke zhvilluar analizn sasiore t rastit. Analiza sasiore nnkupton shumn e faktorve t rrezikut, ku secili faktor sht ponderuar me koeficientt e ponderimit t faktorit t rrezikut. b) Subjektet, n rast se rezultati (analiza sasiore) tregon pr nj rrezik t mundshm , e mbshtesin analizn n trsin e ekspozimit ndaj kritereve t rrezikut (analiza cilsore), si dhe mbi variablat e kategoris s faktorit. Disa prej masave shtes pr t administruar kt ekspozim jan: informacion shtes pr profilin e klientit (Internet, baza t dhnash publike); rritje e frekuencs s prditsimit t t dhnave pr klientin; Informacion shtes pr natyrn e synuar t marrdhnieve t biznesit, duke krkuar dokumentacion justifikues; marrjen e informacionit shtes pr burimin e fondeve; marrjen e informacionit shtes pr arsyet dhe qllimin e ktij transaksioni ose grupit t transaksioneve; marrja e miratimit nga drejtuesit e lart pr nisjen dhe vazhdimin e marrdhnies s biznesit, n rastet kur marrdhnia e biznesit me klientin sht vendosur dhe subjekti konstaton se klienti apo pronari prfitues ka ndryshuar kategori; monitorim i zgjeruar. Subjektet mund t prcaktojn masa t tjera shtes pr administrimin kundrejt ktij ekspozimi. N kt hap, subjekti duhet t ket nxjerr prfundime sasiore dhe cilsore, duke ruajtur t dhna vrtetuese. Mund t rezultoj q nj rast i veant t mos identifikohet nga treguesit sasior por kjo nuk sht e mjaftueshme q subjekti t mos ket identifikuar n baz t variablave cilsore. Metodologjia e matjes s rrezikut t pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit q sht ofruar n kt udhzim, prfaqson nj metod mikse sasiore dhe cilsore, ku analiza sasiore nuk do t kishte kuptim pa analizn cilsore. c) Strukturat prgjegjse t subjektit, pasi kan identifikuar nj rast, i cili prfaqson materialitet, ndjekin hapat pr materializimin e dyshimit t arsyeshm, si dhe marrin t gjitha masat e nevojshme nse shtja krkon adresim n Autoritetin Prgjegjs. N aneksin bashkngjitur ktij udhzimi, paraqitet nj model i thjesht pr t mundsuar materializimin e krkesave t vlersimit sasior dhe cilsor.

18

VI. Treguesit e dyshimt Subjektet konsiderojn tregues t dyshimt, veprimet t cilat pr nga natyra mund t konsiderohen t pazakont pr marrdhnien e biznesit dhe shrbejn si shenja pr t filluar nj procedur vlersimi t rrezikut, n do rast kur evidentohen kto tregues. Treguesit e dyshimt kan pr qllim t ndihmojn subjektet pr vlersimin/matjen pr shenja t mundshme t pastrimit t parave apo financimit t terrorizmit dhe t reduktojn kufijt e pasiguris lidhur me vlersimet subjektive apo sjelljet diskrete, si dhe t kontribuojn n sigurimin e prmbushjes s sakt dhe homogjene t detyrimeve t raportimit t transaksioneve t dyshimta. Lista e treguesve t anomalis nuk sht shteruese, duke marr parasysh, ndr t tjera, evoluimin e vazhdueshm t procedurave pr kryerjen e transaksioneve. Subjektet duhet t vlersojn me vmendje modele t tjera t sjelljes, t cilat edhe pse nuk jan prshkruar n treguesit e dyshimt, mund t prbjn anomali. Treguesit e dyshimt, t cilt renditen m posht, prfshihen n nivelin e lart t rrezikut dhe ndaj tyre duhet t zbatohen masat e vigjilencs s zgjeruar t parashikuara n ligj apo aktet nnligjore: 1. Tregues t dyshimt q lidhen me klientin: a) klienti refuzon ose nuk jep leht informacionin e krkuar ose jep informacion t rrem ose ndryshon informacion shpesh dhe pa ndonj justifikim t qart; b) klienti jep informacion prgjithsisht t ndryshm nga ai i dhn nga burime t pavarura, si pr shembull informacion i marr nga arkivat, listat dhe regjistrat ose t dhna t publikuara n faqet zyrtare t internetit t autoriteteve kombtare dhe ndrkombtare; c) klienti, nisur nga krkesa e institucionit financiar pr informacion t mtejshm, zgjedh q t mos kryej transaksionin, ose t mos vendos marrdhnie biznesi apo t krkoj ndrprerjen e marrdhnies ekzistuese; d) klienti sillet n nj mnyr t pazakont, krahasuar me standardet normale t sjelljes s klientve, pa dhn ndonj justifikim t qensishm; e) klienti shmang kontaktet direkt me institucionin financiar, duke autorizuar dhe dhn fuqi veprimi n mnyr t shpesht dhe jo konsistente me aktivitetin q kryen; f) klienti i drejtohet nj institucioni financiar ose nj dege t tij q sht larg zons s tij t rezidencs ose n t ciln kryen aktivitetin dhe ndryshon shpesh degn q prdor.

g) klienti pyet n mnyr t prsritur n lidhje me procedurat mbi aplikimin e rregullave kundr parandalimit t pastrimit t parave dhe financimit t terrorizmit,

19

si dhe prpiqet t shtyj stafin ti anashkaloj kto rregulla, duke u prpjekur njkohsisht t vendos marrdhnie konfidenciale me punonjsit; h) klienti tregon se nuk ka njohuri t prshtatshme mbi natyrn, objektin, shumn apo qllimin e transaksionit apo marrdhnies, ose jep shpjegime jo realiste, konfuze ose jo konsistente, t cilat t bjn t dyshosh se mund t jet duke vepruar pr nj person t tret; i) klienti gjat kryerjes s procedurave pr t kryer transaksione, paraqitet gjithnj i shoqruar nga persona t tjer, t cilt duken trsisht t interesuar ndaj transaksionit; klientt t cilt jan shtetas t huaj, veanrisht persona t ekspozuar politikisht, prdorin marrdhnien e vendosur n Shqipri, ekskluzivisht pr transferta n hyrje ose n dalje, pa justifikime ekonomike, edhe pse kto transaksione mund t kryhen n vendin e klientit me kosto m t ult dhe n nj koh m t t shkurtr; ;

j)

k) klienti kryen transaksione t mdha n cash, ose nprmjet procedurave t pazakonta kur sht br e njohur se sht subjekt i procedimit penal, masave parandaluese ose sekuestrimit t mallit, ose sht n kontakt t ngusht (pr shembull pjestar i familjes) me njerz ndaj t cilve jan marr kto masa ose kur pala tjetr e transaksionit sht subjekt i ktyre masave; l) aplikimet pr kredi nga personat t cilt dyshohen se mund t bhen pjestar t organizatave kriminale pr qllime t riinvestimit t t ardhurave t krimit n prona;

m) klienti ka rezidencn, ose kryen transaksione me pal t cilat jan t vendosura n vende ose territore me rrezik t lart dhe kryejn transaksione t mdha me procedura t pazakonta, pa justifikime t qensishme; n) klienti nuk paraqet detaje n lidhje me palt e treta pr t cilat po vepron; o) klienti kryen transaksione t shpeshta dhe t mdha t cilat nuk jan konsistente me profilin e tij ekonomik apo t transaksionit; p) klienti prfiton transferta n llogarin e tij nga pal t treta t ndryshme, t cilat nuk jan t justifikuara nga natyra e biznesit t tij; q) urdhruesi, n nj transfert i bn rezistenc ose prpiqet t anashkaloj krkesat e prputhshmris t banks marrse me qllim identifikimin e detajeve dhe t dhnave t transaksionit; r) klienti, person fizik ose juridik, megjithse sht kshilluar mbi krkesat e identifikimit, refuzon ose nxjerr penges n dhnien e tyre pr t prcaktuar identitetin e tij ose prpiqet t nxis punonjsin e banks pr t mos i regjistruar kto t dhna, ose refuzon t plotsoj dokumentacionin e nevojshm pr transaksionin ose krkon prjashtime nga krkesat pr t ruajtur t dhnat e tij.

20

2. Tregues t dyshimt q lidhen me transaksionet: a) krkesa pr transaksione t cilat kryhen pa marr parasysh vlersimin pr rrezikun e investimit, komisionet e vendosura ose kosto t tjera; b) urdhra t prsritura pr transaksione nga kompani q rezultojn rregullisht me humbje ose n vshtirsi financiare, t cilat vazhdojn t ken t njjtin administrim pavarsisht ndryshimeve t herpashershme t pronarve; c) marrje t shpeshta t fondeve nga subjekte t ndryshme t shoqruara me transferta t urdhruara nga klient n lidhje me llogari t cilat jan pron e trusteve; d) transaksione t mdha n mnyr t prsritur me pal t cilat jan kompani t sapokrijuara dhe q kan objekt t veprimtaris s tyre veprimtari q nuk prputhet me aktivitetin e klientit ose q kan qllim t prgjithshm. e) transaksione t pazakonta me praktikat aktuale t tregut ose q ndikohen nga procedura dhe instrumente veanrisht t ndryshm nga ato t operatorve t tjer aktiv n at fush, veanrisht nse jan shum komplekse ose kan t bjn me transferta t shumave t mdha, q nuk justifikohen nga nevoja t caktuara; f) transaksione t papritura, t realizuara brenda periudhave t caktuara, t kryera n lidhje me marrdhnie t cilat funksionojn rregullisht, nprmjet eqeve pr shuma t mdha ose depozitimin e eqeve, shumat e t cilave jan transferuar ndaj palve t treta;

g) fonde nga jasht, n shuma t mdha dhe t shpeshta n drejtim t llogarive ose marrdhnieve t vendosura n Shqipri nga kompani q kan pronar persona me qendr n vende me rrezik t lart ose q tregojn transaksione jo tipike t biznesit apo aktivitetit dhe q shoqrohen nga trheqje t mdha cash nga kto vende; h) transaksione q nuk prputhen me instrumentet e prdorur me aktivitetin ekonomik ose profilin ekonomik apo financiar ose n rast t personave juridik, apo t nj grupi, kto transaksione nuk jan t justifikuara si duhet nga klienti; i) prdorimi i llogarive t shoqrive ose ndrmarrjeve nga ana e aksionerve, drejtorve ose punonjsve pr transaksione t cilat nuk jan pjes e biznesit t shoqrive/ndrmarrjeve, veanrisht transaksione n cash ose pr shuma t mdha; prdorimi i llogarive n emr t individve (aksionerve, drejtorve punonjsve ose klientve apo t afrmve t tyre) pr transaksione n interes t shoqris ose ndrmarrjes, veanrisht transaksione n cash ose pr shuma t mdha;

j)

k) transaksione t mdha nga persona t cilt nuk merren me aktivitet ekonomik ose jan n vshtirsi ekonomike;

21

l)

transaksione t shpeshta ose t mdha nga klient n emr ose n favor t personave t tret ose nga persona t tret n emr apo n favor t nj klienti, kur marrdhniet personale, tregtare ose financiare midis palve jan t pashpjegueshme, veanrisht nse kto transaksione duket se jan ndrtuar pr t mos stimuluar nj lidhje me transaksionet e tjera;

m) transaksione t autorizuara nga nj ose m shum persona me prokur, karakteristikat dhe qllimet e t cilve nuk lidhen me aktivitetin ekonomik t klientit; n) transaksione t prsritura, veanrisht pr shuma t konsiderueshme, t autorizuara n lidhje me marrdhnie ku jan t prfshir t mitur, persona n mosh ose me aftsi t kufizuar. 3. Transaksionet Cash: a) depozitat dhe trheqjet n shuma t mdha parash (cash) t pa justifikuara nga profili ekonomik i transaksioneve t klientit; b) kur n nj llogari sht kredituar nj sasi e e madhe parash (cash) nga pal t treta, pa dijenin e mbajtsit t llogaris; c) ekzistenca e nj numri t madh veprimesh n nj llogari, me depozita dhe trheqje t shumta nprmjet lshimit t eqeve, ndrkoh q balanca e llogaris mbahet n nivele t ulta; d) riaktivizimi i llogarive t fjetura (jo aktive), sidomos duke prdorur depozitat cash nprmjet degve t ndryshme nga dega n t ciln sht hapur llogaria; e) sasi t mdha t kartmonedhave me prerje t vogla q shkmbehen me kartmonedha me prerje m t mdha; f) kreditime t shpeshta t llogaris nprmjet kartmonedhave n prerje t mdha;

g) kreditime t shpeshta t llogaris nprmjet valuts s huaj, n rast se ky veprim sht jo tipik pr siprmarrje n sektorin e caktuar t aktivitetit; h) kreditime t shpeshta t llogaris me vler t vogl n nj llogari t vetme, totali i t cilave arrin nj vler t konsiderueshme; i) rritje e pashpjegueshme n vllimin e transaksioneve cash n deg t caktuara t banks; klient, i cili ka nj histori t paraqitjes s kartmonedhave t falsifikuara, eqeve t papaguara ose eqeve t paraqitura pr tu paguar n nj dat m t largt se data e lshimit;

j)

k) klient, i cili lshon eqe bankare kundrejt cash-it ose blen eqe udhtimi me vler t madhe;

22

l)

klient, i cili mban disa llogari n t njjtn bank dhe kryen depozita n cash n seciln prej ktyre llogarive, totali i t cilave arrin nj vler t konsiderueshme;

m) disa persona bjn pagesa n t njjtn llogari t mbajtur nga nj person fizik, pa ndonj qllim t dukshm ekonomik; n) trheqje t mdha n cash nga nj llogari jo aktive m par ose nga nj llogari e cila sapo sht kredituar n nj vler t konsiderueshme nga jasht vendit; o) pagesa e nj sasie t madhe parash me qllim pr t marr pjes n rritjen/shtimin e kapitalit t nj kompanie; p) klient, i cili prdor kartn e tij t kreditit pr t kryer transaksione me vler t madhe dhe m pas e shlyen kredin n cash, pa ndonj shpjegim t qensishm prsa i prket prejardhjes s fondeve; q) klient, i cili nuk arrin t siguroj dokumentet mbshtetse pr depozitat e mdha dhe t shpjegoj prejardhjen dhe prdorimin e fondeve; r) klient, i cili ushtron profesionin e avokatis dhe prdor llogarit e tij, pr t kryer transaksione n emr dhe pr llogari t personave fizik dhe juridik t cilt ai prfaqson. 4. Transaksionet n instrumentet financiare: a) transaksionet nprmjet prdorimit t instrumenteve financare q nuk prputhen me profilin financiar dhe ekonomik t klientit ose t cilat kryhen nprmjet procedurave jo t zakonshme, veanrisht pr shuma t mdha parash t pajustifikuara nga procedura t veanta; b) blerja e instrumenteve financiare (veanrisht t njsive t investimeve t pronave t paluajtshme) me mime dukshm m t larta se ato t tregut; c) transaksione t shpeshta n instrumente financiare, duke prfshir ndarje transaksionesh, pr shuma t mdha q shlyhen n cash ose q nuk kalojn n llogarin apo nprmjet marrdhnies s klientit; d) investime t shpeshta dhe t mdha n instrumente financiare, t cilat paguhen nga subjekte/ndrmjets q ndodhen n vende me rrezik t lart; e) investime t shpeshta afatgjata n instrumente financiare q ndiqen nga krkesa t menjhershme pr likuidimin e pozicionit dhe transferimin e t ardhurave; f) blerja n nj mas t konsiderueshme e nj instrumenti financiar shum likuid q ndiqet nga krkesa pr kredi t garantuar nga kto instrumente;

g) blerje dhe shitje t herpashershme t instrumenteve financiare, nga dy ose m tepr persona, veprim i cili nnkupton nj bashkpunim n transferimin e fondeve, veanrisht nse transaksionet kryhen me mime t ndryshme nga ato

23

t tregut dhe q fillojn dhe prfundojn n koh t shkurtra dhe prshijn instrumente q tregtohen pak; h) transaksione me instrumente financiare q karakterizohen nga regjistrimi n emr t personave t tret ose nga ndrhyrje e personave, t cilt nuk jan t justifikuar n ndonj mnyr nga marrdhnia ndrmjet palve; i) klienti ka pr qllim t blej tituj t tregtueshem normalisht n treg dhe refuzon t plotsoj kriteret e identifikimit si dhe t paraqes dokumentet e duhura t verifikimit; blerja e sasive t mdha t instrumenteve financiare me krkesa pr regjistrim n emr t personave t tret t lidhur ose jo;

j)

k) transaksione t shumta dhe t shpeshta q lidhen me marrjen dhe shlyerjen e instrumenteve financiare, t cilat i prkasin personave t ndryshm dhe q shlyhen n t njjtn llogari n emr t nj trusti; l) blerje t shpeshta dhe t mdha t instrumenteve financiare t kryera n emr dhe pr llogari t rezidentve t vendeve me rrezik t lart;

m) blerje t shpeshta dhe t mdha q lidhen me instrumente financiare t pa materializuara, sidomos me instrumente titujsh, n munges t nj justifikimi t pranueshm; n) blerja e instrumenteve financiare t pamaterializuar t shoqruar n t njjtn koh me krkesn pr drges fizike ose pr transferim tek pal t treta jasht vendit; o) paraqitja e instrumenteve financiare t pamaterializuara pr tu kthyer n cash ose pr blerjen e instrumenteve t tjera pa kryer transaksionin nprmjet llogaris s klientit ose paraqitja e tyre pr tu depozituar me krkesn pr t dhn nj fatur. p) klienti paraqet vshtirsi pr t sjelle dokumentacionin e nevojshm pr t prcaktuar profilin e tij ekonomik ose t transaksionit; q) nj prfaqsues i shoqris, i cili prpiqet t prfundoj nj marrveshje n emr t shoqris, refuzon t jap informacion ose jep informacion t pamjaftueshm n lidhje me natyrn dhe qllimin e aktivitetit t shoqris, selin, pronsin ose kontrollin, identitetin e personave fizik q jan prfituesit real, vllimit t pritshm t aktivitetit n llogari ose informacion tjetr t krkuar, ose edhe pse i krkohet nga institucioni financiar refuzon t pajis kt t fundit me dokuemntacionin verifikues. r) depozitat e prsritura ose trheqjet e shumave, t cilat jan n mnyr t vazhdueshme pak m t ulta se kufiri i identifikimit t raportuar; s) tranferta t shpeshta t aksioneve t shoqrive off-shore ose kompanive q emetojn aksione, t cilat jan pronar t paidentifikueshm dhe q ojn n pamundsin pr t identifikuar pronarin prfitues.

24

t)

aktivizimi i papritur i nj biznesi joaktiv, veanrisht n rastet e kompanive offshore ose kompanive q emetojn aksione, t cilat kan pronar t paidentifikueshem (bearer shares).

5. Transferimi i fondeve: a) depozitime t shpeshta t klientit n llogari t ndryshme, konsolidohen n nj t vetme dhe transferohen jasht vendit, veanrisht n drejtim t dhe nga nj vend q vlersohet si nj vend favorizues n drejtim t sistemit tatimor ose q nuk aplikon sa duhet rekomandimet e FAFT, ose konsiderohet si nj vend me rrezik t lart pr pastrimin e parave dhe financimin e terrorizmit; b) llogarit jan hapur nn emra t personave fizik ose juridik dhe nuk tregojn aktivitet normal t vazhdueshm me profilin ekonomik dhe profilin e transaksioneve t llogaris, por jan prdorur ekskluzivisht pr transferimin e fondeve jasht vendit; c) transferta fondesh t vazhdueshme pr shuma t mdha nga/pr vende me taksa t ulta dhe q nuk zbatojn ose q zbatojn pjesrisht standardet prkatse ndrkombtare q lidhen me sekretin ose nga/pr territore me rrezik t lart, pa pasur nj qllim t dukshm biznesi lidhur me aktivitetin ekonomik dhe profilin e transaksioneve t klientit; d) urdhr transferta fondesh ose depozita pr vlera jo t mdha q trhiqen n formn e eqeve dhe drafteve bankare ose drgesave, gati menjher, t gjitha ose pjesa m e madhe e ktyre fondeve transferohen n qytete ose shtete t tjera n mnyra q nuk prputhen me aktivitetin ose historikun e klientit; e) urdhr transferta fondesh pr vlera t mdha t ardhurash mblidhen nga pal t treta, t cilat nuk kan asnj lidhje t dukshme familjare, biznesi ose profesionale me prfituesin n urdhr pages; f) nj llogari klienti tregon sistematikisht lvizje kreditimi dhe debitimi, t cilat nuk kan lidhje t dukshme me transaksione t ligjshme, pr mallra ose shrbime;

g) fondet drgohen ose priten (merren) nga i njjti person drejt dhe nga llogari t ndryshme pa asnj qllim t dukshm ekonomik; h) transferta fondesh t njpasnjshme, pas asnj qllim t dukshm, t cilat mund t nnkuptojn nj prpjekje pr t ndaluar gjurmimin e pronarve prfitues; i) transferta fondesh jo t zakonshme midis llogarive t zotruara n emr t personave juridik nn t njjtn pronsi (pr shembull korporatat off-shore q i prkasin nj pronari prfitues); transferta fondesh t prsritura drejt nj prfituesi, i cili sht vendosur jasht vendit dhe nuk zotron nj llogari n nj bank pritse t huaj;

j)

k) transferta fondesh nga jasht vendit drejt nj klienti n Shqipri, i cili vazhdimisht i transferon fondet tek nj pal e tret;

25

l)

transferta fondesh t vazhdueshme n vlera t ulta drejt nj klienti, i cili n vazhdimsi jep udhzime pr kryerje transfertash;

m) fondeve drgohen nga nj bank n tjetrn dhe prfundimisht kthehen n bankn drguese; n) aktivitet i madh i transfertave t fondeve drejt dhe nga shtete t huaja nga nj ndrmarrje e paangazhuar n tregtin me jasht; o) transferta t mdha vlerash t ardhura nga jasht vendit nga nj person fizik ose juridik pa nj arsye ekonomike t dukshme; p) nj llogari korrespondente kreditohet me shuma t mdha, t cilat jan jo tipike pr kt llogari.

6. Tregues t dyshimt q lidhen me marrdhniet e biznesit: a) blerje ose shitje t mdha me mime jo proporcionale, n lidhje me vlern aktuale t tregut ose vlern e llogaritur (pr shembull pasuri t patundshme dhe tituj, punime arti, bizhuteri, ar, mallra t tjera lluksi, kompani, kontrata, patenta, aksione, licenca ose autorizime pr aktivitete tregtare); b) ndrprerje e menjhershme e marrdhnieve kontraktore (veanrisht nse ndodh menjher pasi sht vendosur), e shoqruar me urdhra pr likuidimin e shumave t mdha n cash ose tranferta n favor t palve t treta jasht vendit; c) mbajtja e llogarive t ndryshme nga i njjti klient n t njjtin institucion financiar, veanrisht nse mbahen n deg t cilat jan t vendosura n zona afr njra tjetrs, ose prokura t shumta pr t kryer veprime n t njjtin institucion financiar nga i njjti klient; d) marrdhnie t vendosura pr t kryer transaksione brenda nj kohe t shkurtr t cilat m pas prfundohen; e) marrdhnie n emr t individve ose firmave t cilat kryejn veprime modeste, ndaj t cilave depozitohen shuma t mdha t prsritura, ose kredi nga pal t treta dhe q pasohen me urdhra pagesash pr afrsisht t njjtat shuma dhe veanrisht nse transferohen jasht; f) marrja e garancive, veanrisht nga jasht, pr shuma t konsiderueshme nga pal t treta t panjohura pr t cilt klienti nuk jep informacion t mjaftueshm;

g) nnshkrimi i marrveshjeve kontraktuale me kufizime apo lnia si garanci e pasurive t luajtshme apo t paluajtshme pr pal t treta, t cilt duken se nuk kan lidhje me klientin; h) paraqitja e prsritur e garancive nga pal, t cilt nuk jan pal fillestare kontraktuale;

26

i)

krkesa q lidhen me llogari apo marrdhnie t kualifikuara si t fjetura n prputhje me ligjet aktuale t paraqitura nga pal t treta, t cilt nuk jan t lidhur me pronarin origjinal t llogaris; prdorimi i shpesht i kasave ose shrbimeve t ujdestaris/mirmbjatjes ose depozita t shpeshta dhe trheqje t pakove t vulosura, veanrisht nse bhen n emr t nj personi tjetr ose duke prdorur procedura q sugjerojn veprimet q jan kryer pr nj pal t tret;

j)

k) ndrhyrje t papritura nga pal t treta jasht marrdhnies s biznesit, me qllim shlyerjen e detyrimit ose mbulimin e ekspozimit t klientit ndaj kredis; l) dhnia e prokurs pr akses ndaj kasafortave pr personat e tret q nuk kan lidhje me klientin pr t justifikuar nj gj t till.

7. Tregues t dyshimt q lidhen me mnyrat dhe procedurat e pagesave: a) prdorim i prsritur dhe i pajustifikuar i cash-it, veanrisht n shuma t mdha dhe prerje t mdha; b) depozitme n cash t cilat nuk shpjegohen nga aktiviteti ekonomik i klientit, veanrisht kur prfshijn para t vjetruara apo prerje t mdha; c) trheqja e shumave t mdha n cash, prve rasteve kur klienti specifikon nevoj t veant pr kt qellim; d) kmbim i parave, sidomos pr shuma t mdha, duke prdorur para t vendeve t ndryshme t shumave t mdha, veanrisht nse klienti krkon prerje t mdha ose llogaria nuk sht e mjaftueshme pr transaksionin; e) krkesa pr informacion mbi procedurat pr konvertimin n euro/dollar apo monedha t tjera, veanrisht nse veprimi prsritet ose prbn shuma t mdha; f) depozita cash t shoqruara me krkesa t shpeshta, ose pr shuma t mdha, pr instrumente mbajtse, si eqet e udhtarve etj.;

g) pagesa t konsiderueshme n cash pr karta krediti, veanrisht nse klienti ka kryer trheqje t shpeshta ose n shuma t mdha; h) depozita t shpeshta cash t shoqruara me trheqje n ATM apo POS-e, veanrisht nse kryhen n t njjtn dit; i) prdorimi i transaksioneve t ndara pr t shmangur krkesat e identifikimit dhe regjistrimit, n munges t justifikimeve t dhna nga klienti, me qllim fshehjen me transaksione t tjera; transaksione t shpeshta pr shuma pak m t ulta se kufijt e lejuar pr raportim, veanrisht q lidhen me cash-in ose q kryhen n deg t ndryshme;

j)

27

k) depozitime t shpeshta eqesh n vlera pak m t ulta se kufijt e lejuar, sidomos nse jan nnshkruar nga disa pal t treta; l) trheqje pr shuma t mdha t urdhruara nga eqe t shumta, secila pr shuma n vler pak m t ult se ajo e lejuar;

m) krkesa t shpeshta pr eqe t cilat nuk prmbajn klauzoln e pa transferueshme, veanrisht nse prdoren pr cash/thyhen jasht vendit; n) prdorimi i instrumenteve t pagesave (kartave t debitit, t kreditit, t kartave t parapaguara, t paras elektronike, n forma fizike dhe virtuale) procedurat e t cilave, prsritja ose rndsia ekonomike nuk prputhet me aktivitetin financiar t klientve ose me biznesin e distributorve apo t tregtarve; o) prdorimin e shpesht t instrumenteve t pagesave t cilat lidhen me anomali n vllime t shitjes nga nj tregtar i caktuar, sidomos nse procedura dhe shuma sugjeron anomali n dhnien e cash ndaj klientit; p) krkesa pr marrjen e instrumenteve t pagess q jan t tepruara n shuma dhe frekuenc, ose krkesa pr rimbursime t shumave t papaguara nga nj distributor i vetm; q) krkesa pr rimbursime t shpeshta ose n shuma t mdha ose pagesa pr llogari t instrumenteve t pagess s klientit; r) krkesa pr transferim t pagesave, nprmjet instrumenteve t pagesave pr pal t treta t cilat duket se nuk kan lidhje me klientin; s) kredi t shpeshta pr instrumentet e pagesave t cilat shoqrohen nga trheqje t menjhershme t shumave t kredituara ose ndryshimi i menjhershm i procedurave t klientit pr prdorimin e instrumentit; t) prdorimi i herpashershm i shumave t mdha t parave, i shrbimeve t pagesave pr qllime t mbledhjeve apo transferimit t parave, n rastet kur vrehet se transaksionet nuk prputhen me gjendjen ekonomike t klientit dhe nuk jan t justifikuara plotsisht;

u) transferta apo marrje t prsritura t shumave t konsiderueshme t parave nga nj klient n nj koh t shkurtr; v) transferta apo marrje t prsritura t shumave t konsiderueshme t parave nga ose n favor t kundrpartive t ndryshme jasht vendit, sidomos nse kto vende nuk jan vendi i origjins t klientit; w) transferta apo marrje parash nga ose n favor t kundrpartive n zona jo larg njra tjetrs; x) transferta t prsritura parash n nisje apo n mbrritje n drejtim dhe nga n zona t ndryshme;

28

y) transferta apo marrje t prsritura parash nprmjet nj ose m shum agjentve financiar n zona t ndryshme nga rezidenca apo vendi i lindjes; z) tranferta apo marrje t prsritura parash nga agjent financiar n emrin e tyre ose t personave t lidhur (pr shembull. t afrm ose bashkjetues); aa) tranferta t prsritura parash pr shuma pak m t ulta se kufiri i raportuar n favor t nj prfituesi t urdhruar nga persona t ndryshm, veanrisht nse kryhet n nj koh t shkurtr, nprmjet procedurave q tregojn ndarjen e ktyre shumave ose caktimin e prfaqsuesve; bb) depozita t prsritura, veanrisht depozita cash, t cilat justifikohen si t ardhura nga kumari, donacione ose trashgimi; cc) parapagesa, prfshir ato nga qiraja financiare, t cilat jan dukshm m t mdha se ato q krkohen zakonisht; dd) shuma t mdha fondesh t ardhura, veanrisht nga jasht, nprmjet llogarive q prdoren pak dhe q shoqrohen me trheqje t mdha ose transferta nprmjet procedurave apo drejt destinacioneve ose prfituesve q nuk lidhen me aktivitetin e klientit; ee) pagesa t prsritura pr shuma t mdha t akumuluara, duke prfshir prdorimin e ekut, n favor t personave juridik ose individ t cilt nuk duket se kan ndonj marrdhnie me mbajtsin e marrdhnies; ff) blerja apo shitja e shumave t mdha t monedhave, arit ose metaleve t tjera t muara ose t vlerave t tjera, veprime t cilat prsriten.

8. Aktivitete t papajtueshme me aktivitetin e biznesit t klientit dhe profilin e prgjithshm ekonomik t transaksioneve: a) nj rritje e konsiderueshme e depozitave t nj siprmarrje, e pajustifikuar nga nj rritje prkatse n aktivitetin e saj; b) shuma t mdha parash (cash) jan depozituar n nj llogari, pa justifikuar profilin ekonomik t transaksioneve t klientit; c) transaksionet e nj firme tregtare kryhen zakonisht n cash m shpesh se n tituj dhe n instrumente t tjera pagesash, t cilat zakonisht prdoren pr transaksionet tregtare; d) nj llogari bankare e mbajtur nga nj person fizik apo juridik sht debituar apo kredituar me shuma t mdha, t cilat nuk justifikojn profilin ekonomik t transaksioneve t klientit; e) nj numr i madh eqesh ose urdhr pagesash jan depozituar n nj llogari ose trhequr cash prej saj, edhe pse nj aktivitet i till nuk sht i justifikuar nga natyra e aktivitetit t biznesit t mbajtsit t llogaris;

29

f)

eqet n shuma t konsiderueshme jan depozituar n nj llogari pa ekzistuar nj lidhje e dukshme familjare apo biznesi midis mbajtsit t llogaris dhe xhiruesit t sa;.

g) nj siprmarrje depoziton cash n shuma q jan m t larta n krahasim me siprmarrjet e nj madhsie t ngjashme n t njjtin sektor; h) prdorim t gjer t lehtsirave t kreditimit dhe llojeve t tjera t tregut financiar, duke uar n flukse t mdha t kapitalit ndrmjet vendeve pr t cilat nuk jan t zakonshme transaksione t tilla tregtare, duke marr parasysh aktivitetin normal t biznesit t klientit; i) shuma t mdha jan akumuluar n llogari depozitash dhe jan transferuar m pas n llogarit jasht vendit, transaksione komplekse t pajustifikuar nga aktiviteti i biznesit t klientit; nj klient aplikon pr shrbime t administrimit t aseteve t tij n monedh t huaj ose t titujve dhe burimi i fondeve sht i panjohur ose n kundrshtim me gjendjen financiare dhe veprimtarin e biznesit;

j)

k) depozita cash t konsiderueshme (n numr dhe n vler) nga persona fizik ose juridik pa asnj qllim t dukshm ekonomik, sidomos nse brenda nj afati t shkurtr kohor shumat e depozituara jan transferuar nga llogaria e klientit n nj destinacion q nuk duket t ket lidhje me aktivitetin e tij; l) pronar t anijeve ose kompanit e transportit t mallrave angazhohen n transaksione ose veprimtari, t cilat nuk kan lidhje me aktivitete transporti; m) transaksionet n lidhje me blerje n vlera t mdha pr llogari t t miturve, t personave me aftsi t kufizuar ose personave me kapacitet t kufizuar ekonomik ose ligjor pr t kryer blerje t tilla; n) subjekte jo-fitimprurse kryejn transaksione t cilat nuk jan tipike pr qllimin ose aktivitetin normal t tyre; o) transaksionet e kryera midis palve q nuk veprojn n emr t tyre por bjn prpjekje pr t fshehur identitetin e prfituesit t vrtet.

9. Transaksione ose sjellje t tjera t dyshimta t klientit: a) ndryshime t shpeshta dhe t pashpjegueshme n numrat e telefonit fiks apo celular, si dhe adresa jo aktive t e-mailit t kompanis; b) sjellje anormale nervoziteti nga klienti gjat kryerjes s transaskionit; c) llogari t mbyllura brenda n nj kohe t shkurtr nga hapja e tyre, n veanti pasi banka krkon dorzimin e dokumenteve t nevojshme, si dhe n rast kur fondet prkatse jan transferuar; d) nj rritje e konsiderueshme n drgesat e parave cash pr/nga nj ose disa deg t caktuara bankare t nj rajoni t caktuar;

30

e) transaksionet q prfshijn persona juridik t krijuar koht e fundit, kur shuma sht e madhe n krahasim me aktivitetin e tyre; f) transaksionet q prfshijn persona juridik q kan ndrprer veprimtarin ose prballen me vshtirsi financiare;

g) nj person fizik ose juridik q vendos t mbyll llogarit e tij si rezultat i publicitetit negativ; h) ekzistojn zra n komunitetin lokal q klienti mund t jet prfshir n veprimtari t paligjshme; i) j) nj klient evidenton fitime tepr t larta nga lojrat e fatit ose bastet; klientt mbajn llogari pran disa bankave q operojn n t njjtin rajon, pa nj qllim t dukshm ekonomik;

k) klienti kmbngul n kryerjen e veprimeve vetm nprmjet nj punonjsi specifik t banks, madje edhe pr transaksione rutin, apo pezullon/ndrpret kryerjen e tyre gjat mungess s ktij punonjsi ; l) transferta t shpeshta t fondeve n nj llogari t mbajtur nga nj individ me t ardhura t ulta;

m) eqet n emr t bartsit jan lshuar dhe arktohen pasi jan nnshkruar disa her; n) nj llogari bankare sht kredituar vazhdimisht me an t eqeve t udhtimit n valut t huaj; o) titujt jan bler ose shitur n mnyr t prsritur pa asnj dallim t dukshm ekonomik (pr shembull me humbje pr investitorin). 10. Transaksionet e organizatave jo-fitimprurse ose bamirse: a) burimet e fondeve nuk jan n prputhje me madhsin e fondeve t mbledhura, pr shembull shuma t mdha mblidhen nga komunitete, antart e t cilve kan standard t ult jetese; b) nj rritje e papritur n frekuencn dhe madhsin e transaksioneve ose e kundrta, pr shembull fondet qndrojn n llogarin e organizats pr nj koh t gjat; c) donacionet burojn ekskluzivisht nga jo-rezidentt e vendit ku organizata sht regjistruar; d) transfertat e fondeve n vende t ndryshme, veanrisht n vendet me rrezikshmri t lart, kur kjo nuk justifikohet nga qllimi i organizats ashtu si sht specifikuar n statutin e saj;

31

e) organizatat pa staf, zyra, numra telefoni etj..

11. Prdorimi i kasave t siguris (safe-deposit box): a) prdorimi i shpesht i lehtsirave pr ruajtjen e depozitave nga qiramarrsit e prbashkt ose prfaqsuesit e tyre, sidomos kur prfshijn pako masive, t cilat mund t prdoren pr t transportuar shuma t mdha parash (cash) ose objekte t tjera; b) vizita gjithnj e m t shpeshta pr n kasat e siguris (safe-deposit box) t nj dege t caktuar banke, n veanti nga individ t cilt nuk punojn ose jetojn n zonn pran asaj dege, pavarsisht se shrbime t ngjashme ofrohen nga nj deg q ndodhet m afr shtpis ose biznesit t tyre; c) ndryshime t shpeshta t qiramarrsve t prbashkt t kasave t siguris (safe-deposit box).

12. Kredit: a) shlyerje e plot ose e pjesshme e ktredis s marr nga kredimarrsi, n rast kur origjina e fondeve sht e panjohur; b) garancia pr nj kredi sigurohet nga nj garantues i panjohur pr bankn (institucionin financiar) dhe q nuk ka lidhje t dukshme me kredimarrsin; c) nj klient krkon t marr kredi pa ndonj qllim t deklaruar dhe sht i gatshm t ofroj cash pr garanci; d) aplikimi pr nj kredi mbshtetur n asete, t cilat kan origjin t paqart ose nuk prputhen me pozicionin financiar t aplikuesit; e) nj klient krkon t prfitoj kredi, n rast kur origjina e pjesmarrjes s tij sht e panjohur ose e pashpjegueshme; f) nj klient merr nj kredi dhe nuk e prdor at, por e depoziton shumn n nj llogari pr nj far kohe dhe m pas kryen trheqjen cash t ksaj shume;

g) klienti siguron asete lehtsisht t likuidueshme si kolateral pr nj kredi pr t bler ose ristrukturuar nj pron; h) klienti transferon fonde jasht vendit n mnyr q t prdoren si kolateral pr nj kredi dhe pastaj transferon shumn n vendin e tij (kthen fondet mbrapsht), duke e paraqitur at si nj kredi t dhn pr at ose biznesin e tij; i) krkesa pr kredi t mdha t mbshtetura nga kolaterali ose garanci personale nga persona me zyra t regjistruara n vende apo territore me rrezik t lart ose me kolaterale t vendosur n kto vende;

32

j)

krkesa t her pas hershme pr kredi t bra nga nj person i vetm ose persona t lidhur, t cilt len peng si kolateral mallra t paprcaktuara n origjin;

k) regjistrimi n besim (fiduciary) i aseteve ose instrumenteve financiare q ndiqen menjher nga transferimi i tyre tek t tret ose prapa tek krijuesi i trustit; l) pagesa t prsritura jasht vendit nga firma q pretendohet se kryejn biznes ndrkombtar, por q nuk kryejn lvizje fondesh n lidhje me transaksionet monetare;

m) kredi pr tregti ndrkombtare, n letr kredit e t cilave nuk prputhen shuma ose lloj i shrbimeve dhe mallrave me ato t cilat kta klient kryejn/prodhojn, veanrisht kur nuk ka lidhje midis ktyre shrbimeve dhe vendit t specifikuar n letr kredi; n) cedimi i kredive, veanrisht brenda nj grupi, n munges t ndonj marrdhnieje tregtare apo financiare, bazuar n marrdhnie q nuk jan konsistente me biznesin apo me personat e prfshir; a) paraqitja e titujve/letrave me vler pr shuma t konsiderueshme, veanrisht nse nuk jan gjersisht t prdorura , t shoqruara me krkesn pr tu likuiduar n cash ose si depozit kolaterali pr nj kredi. 13. Sjellje e dyshimt e punonjsve: a) nj punonjs q bn jetes luksoze e cila nuk justifikohet me t ardhurat e tij; b) nj punonjs nuk zbaton (me dashje) politikat dhe procedurat e vendosura nga institucioni financiar, n veanti kur ai sht angazhuar n administrimin e aseteve pr klient t rndsishm; c) nj punonjs nuk preferon t marr leje pr pushime; d) nj punonjs bisedon/krijon afrimitet me klientt m shum se zakonisht. 14. Tregtia e mallrave: a) Mbifaturimi apo nnfaturimi i mallrave ose shrbimeve, duke prdorur teknika t ndryshme; b) faturime t shumta t mallrave dhe shrbimeve; c) mosprputhje t konsiderueshme midis prshkrimit t artikullit n faturn e transportit dhe faturs; d) madhsia e drgess duket n kundrshtim me shkalln e aktivitetit normal t biznesit t eksportuesit ose importuesit;

33

e) lloji i mallit q po transportohet mund t jet me vler t madhe dhe vllim t vogl (pr shembull stoli t muara) t cilat kan shkall t lart qarkullimi dhe paraqesin vshtirsi vlersimi; f) lloji i mallit q po transportohet duket i papajtueshm me aktivitetin normal t biznesit t eksportuesit ose importuesit;

g) malli sht drguar pr n ose prej nj vendi me jurisdiksion t prcaktuar si me rrezik t lart pr aktivitetet e pastrimit t parave; h) mnyra e pagess duket e papajtueshme me karakteristikat e rrezikut t transaksionit, pr shembull parapagimi ndaj nj furnitori t ri q ndodhet n nj vend me rrezik t lart. 15. Sektori i pasurive t patundshme: a) shitja e nj prone kundrejt pagess duke prdorur eqe t nnshkruara n favor t njrs pal ose ndaj nj pale t tret q nuk ka lidhje me transaksionin e shitjes; b) shitja e nj prone kundrejt pagess n disa eqe t lshuara brenda nj dite dhe n favor t nj shitsi t vetm (t prons). c) shitja e nj prone kundrejt pagess me para n dor (cash) me prejardhje nga llogaria e nj pale t tret e cila nuk ka asnj lidhje me personin e prcaktuar si blers n marrveshjen e shitjes; d) shitja e nj prone pa ndjekur formalitetet ligjore t detyrueshme; e) sipas marrveshjes s shitjes, prona duket q sht bler nga shitsi koht e fundit; f) transaksionet e pasurive t patundshme me nj mim shum m t lart ose shum m t ult se vlera reale e tregut.

16. Pastrimi i parave nprmjet metodave t reja t pagesave/produkteve elektronike: a) nj klient kryen transaksione me vler t madhe duke prdorur nj kart t parapaguar, duke prfituar nga mundsia e mbushjes s karts pa pranin fizike n bank, pr shembull nprmjet ATM-ve, internet banking etj.; b) nj klient blen nj numr t madh t kartave t parapaguara nga i njjti institucion financiar; c) balanca t mdha t kartave t debitit dhe kreditit shlyhen n cash, pa patur informacion pr burimin e fondeve; d) nj klient krediton llogarin e tij me shuma t mdha pothuajse ekskluzivisht nprmjet nj ATM-je, ndoshta duke treguar qllimin e tij pr t shmangur shfaqjen personale n institucionin financiar.

34

17. Tregues t dyshimt q lidhen me personat juridik: a) llogarit jan hapur pran nj banke nga disa korporata jasht vendit, t cilat kan t njjtin pronar prfitues dhe flukse fondesh komplekse ose t pazakonta ndodhin ndrmjet llogarive t tilla; b) prpjekje pr t fshehur identitetin e pronarit prfitues nprmjet strukturave komplekse t personave juridik; c) nj llogari e nj personi juridik merr nj transfert krediti nga nj tjetr person juridik dhe q jan n pronsi t t njjtit prfitues, duke prdorur si dokument mbshtets nj kontrat kredie, duke prcaktuar kushte dhe terma t pazakont, pr shembull kredi pa interes ose t pakolateralizuar/pasiguruar. 18. Tregues t dyshimt t lidhur specifikisht me leasing dhe factoring: a) shlyerje e papritur dhe prfundim i marrdhnies kontraktore sapo kontrata ka hyr n fuqi sidomos pr sa i takon leasing-ut t makinave; b) nj shlyerje e papritur e detyrimeve t prapambetura pr nj periudh t gjat; c) nj garanci sht dhn nga nj person q nuk ka lidhje t dukshme biznesi apo personale t qiramarrsit / faktorit; d) klienti refuzon t ofroj informacion shtes pr t dhnat e aktivitetit kur i krkohet apo gjat shqyrtimit t dosjes; e) kur nj kompani off-shore krkon t hyj n nj marrdhnie subjekti ka dyshime pr pronarin prfitues; f) leasing-u dhe

subjekti prballet me nj aplikim pr krijimin e marrdhnieve t biznesit me nj mim shum m t lart se mesatarja e tregut;

g) detyrimet e klientit jan paguar me eqe n shuma t mdha, nga nj pal e tret miratuar n favor t klientit pa t dhna pr nj lidhje familjare apo biznesi; h) raste kur klienti kryen mbifaturim ose nnfaturim.

35

20

Aneks 2

a) Tabela e analizs sasiore t faktorve t rrezikut

Koeficientt e ponderimit t faktorit t rrezikut21 0.33 0.34 0.33 1

Faktort e rrezikut Rreziku gjeografik Rreziku i klientit Rreziku i produkteve Rezultati: Analiza sasiore

Analiza Sasiore

b) Hapat e matjes s rrezikut22 Hapat e matjes s rrezikut a a+b

Analiza sasiore23 0.5 0.665

Masat Vigjilenc e duhur Vigjilenc e zgjeruar Vigjilenc e Zgjeruar Vigjilenc e Zgjeruar

Analiza cilsore

Niveli I rrezikut Niveli i moderuar Nivel i lart Gjykim pr raportim potencial Vendimmarrje pr raportim potencial

Analiz cilesore Analiz cilsore Analiz cilsore

a+b+c

0.835

Nivel i lart Raportim n DPPPP

C1

20 21

Ndryshuar me Vendim t Kshillit Mbikqyrs nr.55, dat 28.08.2013. Kujdes, kta koeficient jan konsideruar vetm pr ilustrim. 22 Referoju piks V. Hapat e matjes s rrezikut. 23 Kujdes, kto rezultate kan dal n baz t koeficentve t ponderimit t faktorve t rrezikut q jan prdorur n tabeln e matjes s rrezikut. N do rast t prdorimit t koeficientve t tjer, institucioni duhet t ndrtoj nj analiz n prputhje me filozofin e kuadrit ligjor pr kanalizimin e shtjes n vigjilenc t duhur apo t zgjeruar.

36

c) Matrica e vlersimit t kriterit

Analiza cilsore
Kriteri rrezikut i Analiza sasiore Variablat
Qllimi i hapjes s nj llogarie ose t nj marrdhnieje biznesi

Variablat
Niveli i aktiveve ose madhsia e transaksione ve

Variablat
Niveli i rregullimit ose regjime t tjera t kontrollit ose t qeverisjes/drejtimi t ku klienti sht subjekt

Variablat

Variablat
Prdorimi i mjeteve t ndrmjet me

Variablat

Variablat
Dokument acioni justifikues pr transaksio net

EDD=1 CDD=0.524

Kategorit e Faktorit

Kohzgjatja e marrdhniev e t biznesit

Burimi i fondeve

Vigjilenc e zgjeruar

Vigjilenc e duhur

Kategori e prcaktuar nga institucioni Kategori e prcaktuar nga institucioni Kategori e prcaktuar nga institucioni Kategori e prcaktuar nga institucioni

24

Kujdes EDD=Vigjilenc Zgjeruar; CDD=Vigjilenc e Duhur si; EDD do t marr vlern 1 ndrsa CDD vlern 0.5.

d) Shembuj ilustrues pr matricn25 Rasti I. Nj klient rezident me profesion doktor, ka hapur llogari n bankn X. Llogaria ka 6 muaj q kreditohet do muaj me 2000 Euro nga kompania Z, ku klienti sht i punsuar. N vazhdim, me krkes t klientit, institucioni debiton gjysmn e fondeve duke ia drguar ato familjes. 1. Analiza sasiore Vlersim i ekspozimit ndaj rrezikut Rreziku gjeografik Rreziku i klientit Rreziku i produkteve Rezultati: Analiza Sasiore 0.5 0.5 0.5 0.5

Koeficientt 33% 34% 33% 100%

N baz t tabels Analiza sasiore e kritereve t rrezikut , shikojm q rezultati i analizs sasiore, bazuar n tabeln Hapat e matjes s rrezikut, tregon se institucioni financiar duhet t aplikoj masat e parashikuara n shkronjn a t tabels. Rasti II. Ndodhemi n t njjtat kushte si n rastin e par por tashm klienti sht me shtetsi gjermane, paga 6000 Euro si dhe gjysma e fondeve shkojn n Gjermani. 1. Analiza sasiore Vlersim i ekspozimit ndaj rrezikut Rreziku gjeografik Rreziku i klientit Rreziku i produkteve Rezultati: Analiza Sasiore
0.5 1 0.5 0.665

Peshat 33% 34% 33% 100%

25

Shembujt jan trsisht hipotetik dhe jan vetm pr t ilustruar funksionimin e analizs sasiore. N do rast institucionet financiare duhet t kryejn nj analiz shum m cilsore se ajo e prmendur n udhzim.

38

N baz t tabels Analiza sasiore e kritereve t rrezikut , shikojm q rezultati i analizs sasiore, bazuar n tabeln Hapat e matjes s rrezikut tregon q institucioni financiar duhet t aplikoj masat e parashikuara n shkronjat (a+b), sepse klienti sht jorezident. Si rrjedhim, analiza sasiore ka identifikuar rrezikun potencial q vjen nga jo-rezidentt. N baz t tabels Hapat e matjes s rrezikut, institucioni duhet t aplikoj analizn cilsore . N baz t tabels Matrica e vlersimit t kriterit, gjykojm pr t tre kriteret e rrezikut n prputhje me kategorit dhe variablat e tyre.

Analiza Cilsore Analiza sasiore

Kategorit q mund t rezultojn n konstatimin se nj vend paraqet nj rrezik m t lart prfshijn

Variablat

Variablat

Variablat
Niveli i rregullimit ose regjime t tjera t kontrollit ose t qeverisjes/drejtimit ku klienti sht subjekt

Variablat

Variablat

Variablat

Variablat

EDD=1 CDD=0.5

Qllimi i hapjes s nj llogarie ose t nj marrdhnieje biznesi

Niveli i aktiveve ose madhsia e transaksioneve

Kohzgjatja e marrdhnieve t biznesit

Prdorimi i mjeteve t ndrmjetme

Burimi fondeve

Dokumentacioni justifikues pr transaksionet

Rreziku gjeografik

0.5

Nuk ekziston ndonj list e nxjerr nga burime t besueshme informacioni q Gjermania mbart rrezik t lart Llogari page.. Jan kryer transferta. Klientit i kreditohet llogaria nga paga. Gjysmn e fondeve e drgon tek familja n Gjermani

Reziku I produkteve

0.5

Rrezikun e klientit/entitetit

Jo rezident

Llogaria kreditohet vetm nga kompania Z pr 6000/Muaj

I lart

6 muaj

Jo

Punsimi n kompanin Z

T ardhurat nga paga

39

Nga analiza cilsore, kuptojm se treguesit e analizs sasiore kan identifikuar nj kategori (jo rezident), q n prputhje me kuadrin ligjor, institucioni e ka kanalizuar n vigjilenc t zgjeruar. Qllimi i hapjes s llogaris sht kryer pr kreditimin e pags nga kompania Z. Lvizja e fondeve kryhet n destinacion plotsisht n prputhje me standardet ndrkombtare. Niveli i aktivitetit sht n prputhje me profilin e klientit si dhe burimin e fondeve. Kohzgjatja e marrdhnieve t biznesit sht e shkurtr por aktiviteti i llogaris paraqet nj zhvillim normal t lvizjeve n llogari. Analiza cilsore tregon pr materialitet t ult.

Rasti III: Ndodhemi n t njjtat kushte si n rastin e par por tashm klienti sht m shtetsi gjermane, paga 10 000 Euro si dhe dyfishi i fondeve shkojn n destinacione me rrezik gjeografik.

Peshat 0,33 0,34 0,33 100%

Vlersim i ekspozimit ndaj rrezikut Rreziku gjeografik Rreziku i klientit Rreziku i produkteve Rezultati:

Analiza Sasiore 1 1 0.5 0.835

N baz t tabels Analiza sasiore e kritereve t rrezikut, vrejm q rezultati i analizs sasiore, bazuar n tabeln Hapat e matjes s rrezikut tregon q institucioni financiar duhet t aplikoj masat e parashikuara n shkronjat (a+b+"c"), sepse klienti sht jorezident si dhe drgon fonde n destinacion off-shore. Si rrjedhim, analiza sasiore ka identifikuar rrezikun potencial q vjen nga jorezidentt si dhe rrezikun q vjen nga destinacione gjeografike/juridiksione jo bashkpunuese me standartet e FATF. N baz t tabels Hapat e matjes s rrezikut, institucioni duhet t aplikoj analizn cilsore si dhe t gjykoj pr nj raportim t mundshm.

40

Analiza sasiore
Kategorit q mund t rezultojn n konstatimin se nj vend paraqet nj rrezik m t lart prfshijn

Analiza Cilsore Variablat Variablat

Qllimi i hapjes s nj llogarie ose t nj marrdhnieje biznesi

Variablat
Niveli i rregullimit ose regjime t tjera t kontrollit ose t qeverisjes/drejtimi t ku klienti sht subjekt

Variablat
Kohzgjatja e marrdhnieve t biznesit

Variablat
Prdorimi i mjeteve t ndrmjetme

Variablat
Burimi i fondeve

Variablat
Dokumentaci oni justifikues pr transaksionet

EDD=1 CDD=0.5

Niveli i aktiveve ose madhsia e transaksione ve

Rreziku gjeografik Reziku I produktev e

Destinacioni perfshihet n listn e FATF si juridiksion jo bashkpunues

Klienti drgon fonde n Ekuador vend i cili gjykohet si jo bashkpunues

0.5

Llogari page. Jan kryer transferta.

transferta mbart rrezik Llogaria kreditohet nga kompania Z pr 10000/muaj Megjithat sht identifikuar se ka shum kreditime cash

Rrezikun e klientit/enti tetit

1
Jo rezident

Qllimi i hapjes s llogaris sht kreditmi I pags. nga kompania Z.

6 muaj

Jo

Punsimi n kompanin Z pr 10000 Euro. Ndrsa pr pjesn tjetr mungon.

Kreditmi I llogaris nga kompania "Z" dhe derdhje cash

41

Nga analiza cilsore, kuptojm se treguesit e analizs sasiore kan identifikuar nj kategori (jo rezident), si dhe nj destinacion q n prputhje me kuadrin ligjor, institucioni e ka kanalizuar n vigjilenc t zgjeruar. Qllimi i hapjes s llogaris sht kryer pr kreditimin e pags nga kompania Z. Lvizja e fondeve kryhet n destinacion/juridiksion jo bashkpunues n prputhje me standardet ndrkombtare. Niveli i aktivitetit nuk sht n prputhje me profilin e klientit si dhe burimin e fondeve. Kohzgjatja e marrdhnieve t biznesit sht e shkurtr. Aktiviteti i llogaris paraqet nj zhvillim jo normal t lvizjeve n llogari krahasuar me kreditimin e justifikuar nga kompania Z. Si rrjedhim, pas grumbullimit t informacionit dhe analizs cilsore dhe faktit se personi prgjegjs n deg konstaton se klienti premton se do ta sjell dokumentacion justifikues, por ende nuk e ka paraqitur at, strukturat drejtuese gjykojn ta raportojn rastin n autoritetin prgjegjs.

42