MS DOS

Doc.dr.sc. Tono Marui Asistent Tomislav Volari Ml. asistent Marijana Bandi Glava

DOS
IO.SYS MSDOS.SYS
COMMAND.COM

Podizanje
Provjerava sve ulazne izlazne ureaje. Pokree jezgru DOS operativnog sustava

Komandni interpreter, suelje prema korisniku, u njemu su definirane neke osnovne instukcije kao CD, MD, DEL, itd.
Sistemska datoteka sa postavkama za hardware

CONFIG.SYS
AUTOEXEC.BAT

Sistemska izvrna datoteka sa postavkama za software

Binarna datoteka

Tekstualna datoteka

DOS

config.sys
program (programski driver) za upravljanje produenom i visokom memorijom

DEVICE=C:\DOS\HIMEM.SYS COUNTRY=038,852,C:\COUNTRY.SYS Priprema kodnu stranicu sa DOS=HIGH,UMB specifinim znakovima za nae FILES=40 pismo. BUFFERS=16 Omoguava da se operacijski sustav
MS-DOS svojim veim djelom uita u zonu visoke memorije

rezervira radnu memoriju za navedeni broj posebnih disk-buffer-a

postavlja najvei broj datoteka koje mogu biti istovremeno otvorene.

DOS

autoexec.bat
Ne ispisuje instrukcije za vrijeme njihovog izvrenja.

ECHO OFF PROMPT=$p$g Nain ispisa prompt-a PATH=c:\;c:\dos;c:\util\bat mode con codepage prepare=((852)C:\WINDOWS\COMMAND\ega.cpi) mode con codepage select=852 LOADHIGH C:\DOS\DOSKEY Definira sve putanje po kojima e se traiti
izvrne datoteke (COM, EXE i BAT). Pripremanje kodne stranice Uitava program doskey.com u visoku memoriju.

DOS
Pokreni program Command Prompt

Pokrenut e se emulator DOS operativnog sustava Pritisni tipku Alt+Enter da bi prikazao prozor preko cijelog ekrana

Rad iz instrukcijske linije

Komunikacija izmeu korisnika i operacijskog sustava odvija se preko instrukcijske linije koja se sastoji od dva dijela:

PROMPT-a na lijevoj strani koji oznaava spremnost MSDOS-a da prihvati sljedeu instrukciju praznog prostora desno od prompt-a u koji korisnik upisuje tekst instrukcije

Nakon upisa svake instrukcije obvezan je ENTER/RETURN. U ispisu instrukcija MS-DOS ne pravi razliku izmeu malih i velikih znakova.

Dijelovi instrukcije

Svaka instrukcija operacijskom sustavu openito se sastoji od sljedea tri dijela:

imena instrukcije (uvijek se pie na prvom mjestu i opisuje akciju

koja se zahtjeva od operacijskog sustava) parametara instrukcije (daje detaljnije informacije MS-DOS-u na to se instrukcija odnosi) prekidaa (za odreivanje jednog od moguih naina rada neke instrukcije; navode se nakon parametara ako ovi postoje i odvajaju znakom /; mogu biti slova ili brojevi)

Ponitavanje ili blokiranje instrukcije

CTRL+C CTRL+BREAK PAUSE

HELP

Omoguava ispis osnovnih informacija o nainu uporabe izabrane MS-DOS instrukcije.

help <instrukcija> <instrukcija> / ?

Izmjena aktivnog diska

Svakom od logikih diskova u sustavu moe se pristupiti preko jedinstvene oznake diska. Diskovi su oznaeni slovima A, B, C, do Z. Izmjena aktivnog diska iz komandne linije vri se navoenjem oznake diska iza koje slijedi dvotoka.
a:

DOS
A B ASSOC, AT, ATTRIB BREAK

Instrukcije

C
D E F

CACLS, CALL, CD, CHCP, CHDIR, CHKDSK, CHKNTFS, CLS, CMD, COLOR, COMP, COMPACT, CONVERT, COPY
DATE, DEFRAG, DEL, DIR, DISKCOMP, DISKCOPY, DOSKEY ECHO, ENDLOCAL, ERASE, EXIT FC, FIND, FINDSTR, FOR, FORMAT, FTYPE

G
H I L M P R S T V X

GOTO, GRAFTABL
HELP IF LABEL MD, MEM, MKDIR, MODE, MORE, MOVE PATH, PAUSE, POPD, PRINT, PROMPT, PUSHD RD, RECOVER, REM, REN, RENAME, REPLACE, RMDIR SET, SETLOCAL, SHIFT, SORT, START, SUBST TIME, TITLE, TREE, TYPE VER, VERIFY, VOL XCOPY

Command

Program

DOS
09.10.2003 09.10.2003 24.10.2003 13:43 13:43 17:56 <DIR> <DIR> <DIR> . .. My Documents C:\Documents and Settings\student>

direktorij
. oznaava trenutni direktorij .. oznaava prethodni direktorij My Documents je poddirektorij

\ korijenski direktorij .. prethodni direktorij . trenutni direktorij

My Documents poddirektorij
pomou naredbe CD se mijenja direktorij

DOS
Unesi CD \

naredba MD
C:\>
Md stvara novi direktorij

Unesi MD evropa

C:\>md evropa

Unesi CD evropa

C:\evropa>

Unesi MD hrvatska

C:evropa\>md hrvatska C:evropa\>md italija

Unesi MD italija

Unesi CD \

C:\> C:\>tree evropa Folder PATH listing Volume serial number is 71FAE346 5C69:86A3 C:\EVROPA hrvatska italija

Unesi TREE evropa

DOS
Unesi CD evropa

naredba RD i REN
C:\evropa>
Ren mijenja naziv direktorija C:\evropa>ren italija engleska Directory of C:\evropa

Unesi Ren italija engleska

Unesi DIR 27.10.2003 27.10.2003 27.10.2003 27.10.2003 11:19 <DIR> . 11:19 <DIR> .. 11:01 <DIR> engleska 11:01 <DIR> hrvatska 0 File(s) 0 bytes 4 Dir(s) 19.659.988.992 bytes free Rd brie direktorij

Unesi RD hrvatska

C:\evropa>rd hrvatska C:. engleska

Unesi tree

DOS
Pomou naredbe CD pozicioniraj se u My Documents
Unesi CD .. C:\Documents and Settings\student>

naredba CD
C:\Documents and Settings\student\My Documents>

Unesi CD \

C:\> Volume in drive C has no label. Volume Serial Number is 94E7-6294 Directory of C:\

Unesi DIR T*

26.10.2003 03.07.2003

12:06 <DIR> temp 18:56 44.910 tQuestions.cls 1 File(s) 44.910 bytes 1 Dir(s) 4.511.084.544 bytes free

Unesi CD TEMP\FAKULTET Unesi CD \WINDOWS\SYSTEM32

C:\Temp\Fakultet> C:\WINDOWS\system32>

DOS
Microsoft Windows XP [Version 5.1.2600] (C) Copyright 1985-2001 Microsoft Corp. C:\Documents and Settings\student>

naredba Dir
DOS prompt pokazuje u kojem se direktoriju trenutno nalazi

C:\Documents and Settings\student>dir

unesi DIR naredbu za prikaz sadraja trenutnog direktorija i pritisni Enter

DOS
Microsoft Windows XP [Version 5.1.2600] (C) Copyright 1985-2001 Microsoft Corp.
C:\Documents and Settings\student>dir Volume in drive C has no label. Volume Serial Number is 94E7-6294

naredba Dir

<DIR> oznaava da je rije o direktoriju Directory of C:\Documents and Settings\student 09.10.2003 09.10.2003 16.09.2003 26.10.2003 20.10.2003 09.10.2003 24.10.2003 26.10.2003 02.10.2003 09.09.2003 09.09.2003 13:43 <DIR> . 13:43 <DIR> .. datoteka pokraj naziva ima 19:02 0 AdobeWeb.log ispisanu veliinu u byte-ovima 11:42 <DIR> Desktop 17:13 <DIR> Favorites 15:47 59 JavaScriptPkg.log 17:56 <DIR> My Documents 13:16 <DIR> Recent 13:56 <DIR> Start Menu U ovom direktoriju ima 2 datoteke i 9 16:27 <DIR> VSWebCache direktorija, datoteke zauzimaju 59 14:46 <DIR> WINDOWS byte-ova, a na disku ima oko 4 GB 2 File(s) 59 bytes slobodnog prostora 9 Dir(s) 4.486.057.984 bytes free

C:\Documents and Settings\student>

DOS
ime [parametar1] .. [parametarN] [prekida1] .. [prekidaN]

naredba TREE
Instrukcija obavezno ima ime, a parametri i prekidai u uglatim zagradama nisu obvezni. Instrukcija tree ime: tree Parametar1: drive: Parametar2: path Prekida1: /F Prekida2: /A

TREE [drive:][path] [/F] [/A]

Da bi se upoznao s parametrima i prekidaima naredbe unesi HELP [instrukcija] (ili [instrukcija] /?)

C:\EVROPA>help tree Graphically displays the folder structure of a drive or path. TREE [drive:][path] [/F] [/A] /F /A Display the names of the files in each folder. Use ASCII instead of extended characters.

DOS

zadaci

Npr. pretpostavimo da imamo direktorij koji sadri sljedee datoteke:

A.DOC AA.DOC AAA.DOC B.DOC A.TXT B.TXT

Sljedee naredbe odgovaraju nekim ili svim datotekama nabrojenima iznad: DIR *.DOC DIR *.* DIR ?.DOC DIR ?.* DIR A*.DOC

DOS

zadaci

Nainite direktorij c:\nastava\vjezba2 Uvjerite se da je direktorij nainjen Nainite direktorij c:\nastava\vjezba2\fizika Uvjerite se da je direktorij nainjen Nainite direktorij c:\nastava\vjezba2\kemija Nainite direktorij c:\nastava\vjezba2\fizika\optika Izbriite direktorij optika Izbriite direktorij fizika Izbriite direktorij kemija Izbriite direktorij vjezba2

DOS
1.

zadaci

Nadopuni postojeu strukturu direktorija do ovakve strukture direktorija

C:\EVROPA engleska london francuska pariz hrvatska zagreb

2.

Promjeni postojeu strukturu direktorija u ovakvu strukturu direktorija

C:\EVROPA engleska london italija rim hrvatska zagreb

DOS

naredba TYPE

Sadraj neke datoteke moe se vidjeti na monitoru izdavanjem instrukcije TYPE.

TYPE AUTOEXEC.BAT

DOS
Unesi CD \temp\fakultet Unesi copy student.rtf c:\evropa

naredbe COPY i MOVE

datoteka student.rtf e se kopirat iz C:\>cd \temp\fakultet trenutnog direktorija u c:\evropa C:\temp\fakultet>copy student.rtf c:\evropa 27.10.2003 27.10.2003 27.10.2003 27.10.2003 27.10.2003 27.10.2003 11:47 <DIR> . 11:47 <DIR> .. 11:29 <DIR> engleska 11:29 <DIR> francuska 11:29 <DIR> hrvatska datoteka student.rtf e promijeniti 11:46 30 student.rtf naziv u ucenik.txt 30 bytes 1 File(s) 5 Dir(s) 19.660.091.392 bytes free

Unesi DIR \evropa

Unesi ren student.rtf ucenik.txt

C:\temp\fakultet>ren student.rtf ucenik.txt Kopira datoteku ucenik.txt iz c:\temp\fakultet u trenutni direktorij

Unesi CD \evropa

C:\evropa>

Unesi copy \temp\fakultet\ucenik.txt .

C:\evropa>copy \temp\fakultet\ucenik.txt .

DOS
Unesi DIR

naredbe COPY i MOVE

27.10.2003 27.10.2003 27.10.2003 27.10.2003 27.10.2003 27.10.2003 27.10.2003 12:10 12:10 11:29 11:29 11:29 11:46 11:46 <DIR> . <DIR> .. <DIR> engleska Move naredba pomie datoteke iz <DIR> francuska jednog direktorija u drugi <DIR> hrvatska 30 student.rtf 30 ucenik.txt

Unesi MOVE *.* hrvatska\zagreb

C:\evropa>move *.* hrvatska\zagreb

Unesi CD hrvatska\zagreb Unesi MOVE *.rtf ..

C:\evropa\hrvatska\zagreb> C:\evropa\hrvatska\zagreb>move *.rtf ..

C:\EVROPA engleska london francuska pariz hrvatska student.rtf zagreb ucenik.txt

Unesi TREE \evropa /f

DOS

naredba

RENAME

RENAME(REN) - Promjena imena jedne ili vie datoteka.

REN [disk:][putanja] datoteka1 datoteka2 REN <datoteka> <novo ime> REN MOJA.DAT MOJA.WRI

DOS
Unesi cd \evropa C:\evropa> Unesi del *.* Unesi del engleska\london\*.bmp

naredba DELETE
Del brie datoteke (direktorije ne brie) C:\evropa>del *.* C:\evropa>del engleska\london\*.bmp

1. 2.

Izbrii direktorij c:\evropa i sve u njemu Izbrii folder c:\temp\fakultet i sve u njemu

DOS
1.

2. 3.

4.

U WordPad-u snimi dokument u c:\evropa\knjiga.rtf U Paint-u snimi sliku u c:\evropa\slika.bmp Datoteke iz c:\evropa kopiraj u c:\evropa\engleska\london Datoteke koje imaju ekstenziju bmp pomakni iz c:\evropa u c:\evropa\francuska

Jo instrukcija

CHKDSK provjera ispravnosti specificiranog diska (Check disk)

> CHKDSK disk /F/V C:\>CHKDSK A:

LABEL dodjeljivanje, brisanje i promjena imena diska

(Volume label) > LABEL disk: ime C:\>LABEL A:PROBA

ATTRIB mijenjanje atributa datoteke

> ATTRIB atribut datoteka C:\>ATTRIB +R (read only)

TREE prikazuje sve direktorije i putove kojima se do njih stie i po potrebi prikazuje datoteke u svakom subdirektoriju
>TREE disk: C:\>TREE A:

DATE postavlja vaei datum

>DATE datum C:\>DATE 05-03-91

PROMPT mijenja postojei odzivni znak DOS-a. String se sastoji od alfanumerikih znakova i specijalnih sekvenci koje poinju znakom $
>PROMPT string C:\>PROMPT $p$g

TIME postavlja vaee vrijeme. Vrijeme vrijeme se iskazuje u obliku hh:mm:ss:xx

>TIME C:\>TIME 22:10:15.00

VER ispisuje verziju DOS-a sa kojom se trenutno radi (Version)

>VER C:\>VER

Odgovorite na sljedea pitanja

1. 2. 3. 4.

5.
6. 7. 8. 9. 10. 11.

to je to datoteka, a to direktorij? Koji je direktorij na vrhu stabla direktorija? to, osim imena, odreuje datoteku? Po emu razlikujemo dvije datoteke jednakog imena? Po emu razlikujemo dva direktorija jednakog imena? Koje informacije nam daje prompt? Kako se mijenja radni disk? Kako se mijenja radni direktorij? Kako se stvara novi direktorij? Kako se brie direktorij? Koji je preduvjet za to? O kojem direktoriju emo dobiti informacije ako napiemo naredbu dir bez parametra?

DOS
C:\EVROPA>edit student.txt U DOS-u doi u direktorij c:\evropa i pokreni program edit.exe s parametrom student.txt

Edit
Datoteku snimi kao profesor.txt u direktorij c:\evropa\hrvatska\zagreb i zatvori program edit.exe

U File meni (pritiskom na tipku Alt) izaberi Save As...

Unesi ime svog profesora

DOS

Zadatak

Pokrenite program Edit (program pokrenite tako da otipkate ime i ime budue datoteke (edit prvi.txt ) i pritisnete tipku ENTER. Napiite slijedei tekst. Spremite napisani tekst na disk (Alt, File/Save) pod imenom prvi.txt u direktorij nastava.

DOS

Zadatak

Tekst koji se pie unosi se u radnu memoriju raunala. Prije nego to zavrimo rad s programom Edit, tekst moramo zapisati na disk. Taj zapis naziva se datoteka. Svaka datoteka ima svoje ime i pripada nekom direktoriju. Prilikom spremanja datoteke na disk, moramo datoteci odrediti ime i odrediti direktorij kome e pripadati. Operacija spremanja datoteke izvodi se zadavanjem naredbe File/Save As ili File/Save. U ovom drugom sluaju ime datoteke i direktorij u koji se sprema unaprijed su odreeni.

DOS

Zadatak

Nainite direktorij c:\nastava\vjezba4 Neka c:\nastava\vjezba4 bude radni direktorij Programom Edit nainite est datoteka u radnom direktoriju: test1.txt, test2.txt, proba1.doc, proba2.doc, pero.abc i pero.ttt . Svaka datoteka treba sadravati jednu reenicu - reenice moraju biti razliite. Upotrebom zamjenskih znakova i naredbe dir prikaite na ekranu: imena svih datoteka iz radnog direktorija imena datoteka iz radnog direktorija sa ekstenzijom doc imena datoteka iz radnog direktorija koja poinju slovom p

DOS

batch datoteka

BATCH DATOTEKE datoteke koje se sastoje od postojeih naredbi DOS-a, a kreiraju se pomou nekog od editora Mogu se izvoditi kao naredbe. To su nizovi DOS naredbi koje se nakon startanja izvravaju potpuno automatski.

DOS
Pokreni program edit i unesi sljedei sadraj

Zadatak

Datoteku snimi kao run.bat u c:\ direktorij

CALL poziva BAT potprogram ECHO omoguava ispisivanje teksta na ekranu za vrijeme izvoenja batch datoteka . >ECHO ON/OFF poruka FOR ... IN ... DO omoguava viestruko ponavljanje naredbe DOS-a. >FOR %% varijabla IN (skup) DO naredba GOTO bezuvjetni skok prilikom izvoenja batch datoteka. Oznaka (labela) se mora pojaviti barem jo jednom, a svaki put kad se navodi poinje sa dvotokom (:) >GOTO oznaka

IF provjerava ispunjavanje nekog uvjeta. Mogui uvjeti : EXIST disk:put ime.ext; string1 = string2; ERRORLEVEL broj >IF \NOT\ uvjet naredba PAUSE privremeni prekid izvravanja >PAUSE poruka REM komentar >REM tekst SHIFT omoguuje koritenje vie od 10 parametara pomicanjem istih za jedno mjesto ulijevo (% 0 se gubi, % 1 postaje % 0, ... ) >SHIFT

DOS

Zadatak

U Editoru napravite Batch datoteku koja e raditi sljedee: Prikazati sadraj datoteke test1.txt na ekranu Prikazati sadraj direktorija \nastava\vjezba4 na ekranu Nainiti direktorij d:\nastava\vjezba4\doc Preimenovati datoteku pero.ttt u pero.txt Preimenovati datoteku pero.abc u pero.doc Kopirati datoteku pero.doc u direktorij doc Kopirati datoteke proba1.doc i proba2.doc u direktorij doc. Upotrijebite odgovarajui zamjenski znak Prikazati sadraj direktorija vjezba4 Prikazati sadraj direktorija doc

DOS
C:\>run C:\>echo batch datoteka batch datoteka C:\>cd\
Sve instrukcije iz batch datoteke e se izvrit po redoslijedu kako su unesene

Zadatak
Pokreni batch datoteku run.bat

C:\>echo direktorij evropa direktorij evropa

C:\>md evropa C:\>echo direktorij hrvatska direktorij hrvatska C:\>md \evropa\hrvatska C:\>echo direktorij engleska direktorij engleska C:\>md \evropa\engleska

Izbrii direktorij evropa

DOS
1.

Zadatak

Napravi batch datoteku start.bat u c:\ direktoriju koja radi sljedee

1. 2.

formatira disketu na brzi nain stvori sljedeu strukturu na disketi

A:\STUDENT ftk itk

3.

ispie strukturu na ekran pomou instrukcije tree

2. 3.

Pokreni start.bat Izbrii start.bat datoteku

DOS

Zadaci

Proui sljedee instrukcije (primjer i objanjenje parametara i prekidaa na hrvatskom) i zadatak snimi u datoteku a:\[ime studenta].txt
1 2 3 Dir Defrag Label Tree Path Prompt 7 8 9 Xcopy Mem Move Cls Type Chkdsk

4
5 6

Format
Ren Cd

Del
Recover Path

10
11 12

Date
Copy Attrib

Diskcopy
Type Find

DOS
Unesi instrukciju mem C:\>mem

radna memorija

Koliina osnovne memorije 655360 bytes total conventional memory 655360 bytes available to MS-DOS 627664 largest executable program size Maksimalna veliina zauzea jednog pokrenutog programa

Koliina susjedne proirene 1048576 bytes total contiguous extended memory 0 bytes available contiguous extended memory memorije 941056 bytes available XMS memory MS-DOS resident in High Memory Area Koliina slobodne proirene memorije MS-DOS se nalazi u visokoj memoriji

DOS
C:\>mem /c Conventional Memory : Name ------------MSDOS KBD HIMEM COMMAND KB16 FREE FREE FREE Total FREE : Size in Decimal --------------------12048 ( 11.8K) 3296 ( 3.2K) 1248 ( 1.2K) 3744 ( 3.7K) 6096 ( 6.0K) 112 ( 0.1K) 944 ( 0.9K) 627664 (613.0K) 628720 (614.0K)

radna memorija
Unesi instrukciju mem /c
Size in Hex ------------2F10 CE0 4E0 EA0 17D0 70 3B0 993D0

Programi u osnovnoj memoriji

Upper Memory : Name ------------SYSTEM MOUSE MSCDEXNT REDIR DOSX FREE FREE Total FREE : Size in Decimal --------------------180208 (176.0K) 12528 ( 12.2K) 464 ( 0.5K) 2672 ( 2.6K) 34848 ( 34.0K) 928 ( 0.9K) 95888 ( 93.6K) 96816 ( 94.5K) Size in Hex ------------2BFF0 30F0 1D0 A70 8820 3A0 17690

Programi u vioj memoriji