Termodinamika Zbirka Zadaci - Ciganovic

zbirka zadataka iz termodinamike strana 1
dipl.ing. @eqko Ciganovi} zelko@euheI.yu

KVAZISTATI^KE (RAVNOTE@NE)
PROMENE STAWA IDEALNIH GASOVA
1.1. Vazduh (idealan gas), 1(p
1
=2 bar, v
1
=0.4305 m
3
/kg) kvazistati~ki (ravnote`no) mewa stawe do
2(p
2
=6 bar, v
2
=v
1
). Odrediti:
a) temperaturu vazduha u karakteristi~nim ta~kama procesa
b) razmewenu toplotu (q
12
) i zapreminski rad (w
12
)
c) promenu unutra{we energije (u), entalpije (h) i entropije (s) vazduha
d) skicirati proces na pv i Ts dijagramu
a)
g
1 1
1
R
v p
T

= =
287
4305 . 0 10 2
5

=300 K,
g
2 2
2
R
v p
T

= =
287
4305 . 0 10 6
5

=900 K
b)
( )
1 2 v 12
T T c q = = ( ) 300 900 72 . 0 = 432
kg
kJ
w
12
= 0
kg
kJ
c)
( )
1 2 v 12
T T c u = = ( ) 300 900 72 . 0 = 432
kg
kJ
( )
1 2 p 12
T T c h = = ( ) 300 900 00 . 1 = 600
kg
kJ
( )
1
2
p
1
2
v 12
v
v
lh c
p
p
lh c v , p f s = = =
2
6
lh 72 . 0 =0.791
kgK
kJ
d)
p
v
1
2
T
s
1
2
1.2. Dva kilograma kiseonika (idealan gas) po~etnog stawa 1(p=1 bar, T=373 K), usled interakcije sa
toplotnim ponorom stalne temperature, mewa svoje toplotno stawe kvazistati~ki (ravnote`no)
politropski (h=0.8) do stawa 2( v
2
=
1
v 5 . 0 ). Skicirati proces u pv i Ts koordinatnom sistemu i
odrediti:
a) mehani~ke veli~ine stawa kiseonika (p, v, T) u karakteristi~nim ta~kama
b) koli~inu toplote (kJ) koju radno telo preda toplotnom ponoru kao i zapreminski rad koji pri tom
izvr{i nad radni telom (kJ)
c) promenu entropije izolovanog termodinami~kog sistema u najpovoqnijem slu~aju
a)
5
1
1 g
1
10 1
373 260
p
T R
v

= = =0.9698
kg
m
3
, 0.9698 0.5 v
2
= =0.4849
kg
m
3
h
1
2
2
1
v
v
p
p
|
|
.
|
\
|
=
8 . 0 5
h
2
1
1 2
2 10 1
v
v
p p =
|
|
.
|
\
|
= = a F 10 1.74
5
260
4849 . 0 10 74 . 1
R
v p
T
5
g
2 2
2

=
= =324.51 K
b)
( )
1 2 v 12
T T
1 h
h
c q

= = ( ) 373 51 . 324
1 8 . 0
4 . 1 8 . 0
65 . 0
=94.55
kg
kJ
( ) 55 . 94 2 q m O
12 12
= = =189.1 kJ
w
12
= ( )
2 1 g
T T
1 h
1
R
= ( ) 51 . 324 373
1 8 . 0
1
26 . 0
= 63.04
kg
kJ
( ) 04 . 63 2 w m W
12 12
= = =126.08 kJ
p
v
1
2
T
s
1
2
T
TF
h=0.8 h=0.8
c)
S
sisIem
= S
radho Ielo
+ S
IoploIhi pohor
= ... = 0.54 + 0.58 = 0.04
K
kJ
S
radho Ielo
= S
12
=
|
|
.
|
\
|

1
2
g
1
2
p
p
p
lh R
T
T
lh c m =
= |
.
|
\
|

1
74 . 1
lh 26 . 0
373
51 . 324
lh 91 . 0 2 =0.54
K
kJ
S
IoploIhi pohor
=
TF
12
T
O
=
51 . 324
1 . 189
=0.58
K
kJ
1.3. Kiseonik (idealan gas) m=10 kg, mewa stawe kvazistati~ki izobarski i pri tom se zagreva od
temperature T
1
=300 K do T
2
=900 K. Kiseonik dobija toplotu od dva toplotna izvora stalnih
temperatura. Odrediti:
a) promenu entropije izolovanog termodinami~kog sistema ako su temperature toplotnih izvora
T
Tl1
=600 K i T
Tl2
=900
b) temperaturu toplotnog izvora 1 (T
Tl1
) tako da promena entropije sistema bude minimalna kao i
minimalnu promenu entropije sitema u tom slu~aju
a)
S
sisIem
= S
RT
+ S
Tl1
+ S
Tl1
= ... = 10 4.55 3.03 = 2.42
K
kJ
S
RT
=
|
|
.
|
\
|

1
2
g
1
2
p
p
p
lh R
T
T
lh c m =
300
900
lh 91 . 0 10 =10
K
kJ
S
Tl1
=
1 Tl
A 1
T
O
=...=
600
2730
= 4.55
K
kJ
S
Tl2
=
2 Tl
2 A
T
O
=...=
900
2730
= 3.03
K
kJ
T
s
1
2
Tl
1
Tl
2
A
( )
1 A p A 1
T T c q = = ( ) 300 600 91 . 0 =273
kg
kJ
273 10 q m O
A 1 A 1
= = =2730 kJ
( )
A 2 p 2 A
T T c q = = ( ) 600 900 91 . 0 =273
kg
kJ
273 10 q m O
2 A 2 A
= = =2730 kJ
b)
S
sisIem
= f ( T
A
)=
( ) ( )
(

2
A 2 p
A
1 A p
1
2
g
1
2
p
T
T T c
T
T T c
p
p
lh R
T
T
lh c m
|
|
.
|
\
|
=

2
2
A
1
p
A
sisIem
T
1
T
T
c m
) T (
) S (
0
) T (
) S (
A
sisIem
=

0
T
1
T
T
2
2
A
1
=
2
T
1
T
A
T =
= 300 900 =519.61 K
Pri temperaturi toplotnog izvora T
A
= 519.61 K promena entropije sistema ima minimalnu
vrednost i ona iznosi:
S
mih
=
( ) ( )
(
+
2
2 p 1 p
1
2
g
1
2
p
T
519.61 T c
519.61
T 519.61 c
p
p
lh R
T
T
lh c m
S
mih
=
( ) ( )
(

+

+
900
519.61 900 0.91
519.61
300 519.61 0.91
300
900
lh 0.91 10 =17.69
K
kJ
1.4. Tokom kvazistati~ke (ravnote`ne) politropske ekspanzije m=2 kg idealnog gasa, do tri puta ve}e
zapremine od po~etne, temperatura gasa opadne sa T
1
= 600 K na T
2
=333 K i izvr{i se zapreminski rad
100 kJ. Da bi se proces obavio na opisani na~in, radnom telu se dovodi 20 kJ toplote. Skicirati promene
stawa idealnog gasa na pv i Ts dijagramu i odredite specifi~ne toplotne kapacitete pri stalnom
pritisku (c
p
) i pri stalnoj zapremini (c
v
) datog gasa.
prvi zakon termodinamike za proces od 1 do 2
O
12
= U
12
+ W
12
O
12
= m
.
c
v
.
( T
2
T
1
) + W
12
( )
1 2
12 12
v
T T m
W O
c

= =
( ) 600 333 2
100 20

= 0.150
kgK
kJ
1 h
1
2
2
1
v
v
T
T

|
|
.
|
\
|
= 1
3 lh
333
600
lh
1
v
v
lh
T
T
lh
h
1
2
2
1
+ = + = =1.535
W
12
= m
.
w
12
= ( )
1 2 g
T T
1 h
1
R m

( )
( )
=

=
1 2
12
g
T T m
1 h W
R
R
g
=
( )
( )
=

600 333 2
1 535 . 1 100
0.100
kgK
kJ
c
p
= c
v
+ R
g
= 0.250
kgK
kJ
1
h=1.535
2
p
v
1
h=1.535
2
T
s
1.5. Dvoatomni idealan gas (h=2 kmol) ekspandira kvazistati~ki adijabatski od T
1
=600 K do T
2
=300 K a
zatim se od wega izobarski odvodi toplota dok mu temperatura ne dostigne T
3
=250 K. Odrediti koliko se
zapreminskog rada dobije za vreme ekspazije (kJ) i kolika se toplota odvede od gasa za vreme izobarskog
hla|ewa (kJ).
( ) ( )
1 2 v 2 1 v 12 12
T T ) (Mc h T T c m w m W = = =
( ) 600 300 8 . 20 2 W
12
= =12480 kJ
23 23
q m O = ( ) ( )
2 3 p 2 3 p
T T ) (Mc h T T c m = =
( ) 300 250 1 . 29 2 O
23
= = 2910 kJ
1.6. Termodinami~ki sistem ~ine 10 kg kiseonika (idealan gas) kao radna materija i okolina stalne
temperature T
o
=0
o
C kao toplotni ponor. Kiseonik mewa svoje stawe od 1(p=1 MFa, T=450
o
C) do 2(p=1
MFa, T=27
o
C) na povratan na~in (povratnim promenama stawa).Skicirati promene stawa idealnog gasa u
Ts koordinatnom sistemu i odrediti razmewenu toplotu izvr{eni zapreminski rad.
drugi zakon termodinamike za proces 12:
S
sisIem
= S
radho Ielo
+ S
okoliha
S
radho Ielo
= S
okoliha

=
|
|
.
|
\
|

1
2
g
1
2
p
p
p
lh R
T
T
lh c m
O
12
T
O
O
12
=T
o
.

|
|
.
|
\
|

1
2
g
1
2
p
p
p
lh R
T
T
lh c m
O
12
= 273
723
300
lh 91 . 0 10 = 2185.26 kJ
B A
2
1
s
T
T
o
prvi zakon termodinamike za proces 12
O
12
= U
12
+ W
12
W
12
= O
12
m
.
c
v

.
(T
2
-T
1
)
W
12
= ( ) 723 300 65 . 0 10 26 . 2185 =565.24 kJ
1.7. Sedam kilograma azota (idealan gas) mewa svoje stawe, na povratan na~in, od stawa 1(p=5 bar, I=1
o
C)
do stawa 2, pri ~emu se dobija zapreminski rad W=1146 kJ. Od okoline (toplotnog izvora) stalne
temperature T
o
=21
o
C, azotu se dovodi O=1400 kJ toplote. Odrediti temperaturu i pritisak radne
materije (azot) na kraju procesa i skicirati promene stawa radnog tela na Ts dijagramu
prvi zakon termodinamike za proces od 1 do 2
O
12
= U
12
+ W
12

v
12 12
1 2
c m
W O
T T
+ =
74 . 0 7
1146 1400
274 T
2

+ = = 323.03 K
drugi zakon termodinamike za proces od 1 do 2
S
si
= S
rI
+ S
o
0 =
|
|
.
|
\
|

1
2
g
1
2
p
p
p
lh R
T
T
lh c m
O
12
T
O
=
(
(
|
|
.
|
\
|
+
=
1
2
p
O
12
g
1 2
T
T
lh c
T m
O
R
1
exp p p
=
(
|
.
|
\
|
+
=
274
323.08
lh 04 . 1
294 7
1400
0.297
1
exp 10 5 p
5
2
0.9 bar
2
s
A
B
1
T
T
o
zadaci za ve`bawe: (1.8. 1.10.)
1.8. 3 mola troatomnog idealnog gasa stawa (p=9 bar, T=373 K) kvazistati~ki (ravnote`no) politropski
ekspandira do stawa (v
2
=4
.
v
1
, p=1.9 bar). Skicirati proces na pv i Ts dijagramu i odrediti:
a) eksponent politrope, h
b) promene unutra{nje energije (kJ), entalipje (kJ) i entropije radnog tela (kJ/K)
c) koli~inu toplote koja se preda radnom telu (kJ), u ovom procesu
a) h=1.12
b) U
12
=-5 kJ, H
12
=-6.4 kJ, S
12
=20.12 J/K
c) O
12
= 6.64 KJ
1.9. Idealan gas (helijum) mase m=2.5 kg izobarski (ravnote`no) mewa svoje toplotno stawe pri ~emu
mu se entropija smawi za 6.5 kJ/K. Po~etna temperatura gasa iznosi 200
o
C. Temperatura toplotnog
rezervoara koji u~estvuje u ovom procesu je konstantna i jednaka je ili po~etnoj ili krajwoj
temperaturi radnog tela. Odrediti promenu entropije toplotnog rezervoara.
S
TR
=8.43 kJ/K
1.10. Termodinami~ki sistem ~ine 3 kg vazduha (idealan gas) kao radna materija i okolina stalne
temperature T
o
=25
o
C kao toplotni ponor. Radna materija mewa svoje toplotno stawe od stawa 1(p=0.1
MFa, I=50
o
C) do stawa 2(I=5
o
C) na povratan na~in (povratnim promenama stawa). Pri tome se okolini
predaje 550 kJ toplote. Odrediti:
a) pritisak radne materije na kraju procesa
b) utro{eni zapreminski rad (kJ) u procesu 12
c) skicirati promene stawa radnog tela na Ts dijagramu
a) p
2
=5.05 bar
b) W
12
= 452.8 KJ
1.11. Idealan gas (m=1 kg) mewa svoje toplotno stawe od 1(p=9 bar, v=0.1 m
3
/kg) do 2(p=1 bar). Prvi put
promena se obavwa kvazistati~ki po liniji 1A2 (vidi sliku) pri ~emu je zavisnost pritiska od zapremine
linearna. Drugi put promena se obavqa kvazistati~ki linijom 1B2 po zakonu pv
2
=cohsI, pri ~emu se
radnom telu dovodi 20 kJ toplote. Odrediti:
a) dobijeni zapreminski rad (W
12
) du` promena 1A2 i 1B2
b) koli~inu toplote (O
12
) dovedenu gasu du` promena 1A2
a)
2
2
2
1
1 2
1
9
1 . 0
p
p
v v |
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
= = 0.3
kg
m
3
( )
1 2
2
v
1
v
2 1
A 12
v v
2
p p
m p(v)dv m ) (W
+
= =
) 1 . 0 3 . 0 (
2
10 1 10 9
1 ) (W
5 5
A 12

+
= =100
.
10
3
kJ
|
|
.
|
\
|
= = = =

1
2
2
v
1
v
1 2
2
v
1
v
B 12
v
1
v
1
K m v K m dv v K m p(v)dv m ) (W
|
.
|
\
|
=
0.1
1
0.3
1
10 9 1 ) (W
3
B 12
=60
.
10
3
kJ
napomena:
2 5 2
1 1
1 . 0 10 9 v p K = = =9
.
10
3

2
3
kg
m J
p
B
A
2
1
v
b)
prvi zakon termodinamike za proces 1B2:
B 12 12 B 12
) (W U ) (O + = (1)
prvi zakon termodinamike za proces 1A2:
A 12 12 A 12
) W ( U ) O ( + = (2)
oduzimawem prethodne dve jedna~ine (1) i (2) dobija se:
B 12 A 12 A 12
) (W ) (W ) (O = +
B 12
) (O =100 60 + 20 = 60 kJ
1.12. Jedan kilogram vazduha (idealan gas) stawa 1(p=14 bar, T=323 K) kvazistati~ki ekspandira do
stawa 2. Tokom ekspanzije zavisnost pritiska od zapremine je linearna. U toku procesa vazduhu se dovede
O
12
=105 kJ toplote i pri tom se dobije W
12
=100 kJ zapreminskog rada. Odrediti temperaturu i pritisak
vazduha stawa 2.
prvi zakon termodinamike za proces 12:
12 12 12
W U O + =
12 1 2 v 12
W ) T T ( c m O + =
72 . 0 1
100 105
323
c m
W O
T T
v
12 12
1 2

+ =
+ = =330 K
( )
|
|
.
|
\
|

+
=
+
= =
1
1
2
2
g
2 1
1 2
2 1
1
v
2
v
12
p
T
p
T
R
2
p p
m v v
2
p p
m dv ) v ( p m W
0 p p T R p ) p T R p T R p
m
W
2 ( p T R m
1 1 2 g 2 1 2 g 1 1 g 1
12 2
2 1 g
=
(
+ +
c p b p a
2
2
2
+ + =0
a= 323 287 1 =92701
b=
|
|
.
|
\
|
+

5 5 5
3
10 14 330 287 10 14 323 287 10 14
1
10 100
2 1 =
11
10 77 . 2
c=
5 5
10 14 10 14 330 287 1 =
17
10 86 . 1
0 10 86 . 1 p 10 77 . 2 p 92701
17
2
11 2
2
= +
( )
92701 2
10 86 . 1 92701 4 10 77 . 2 10 77 . 2
p
17
2
11 11
2
+
= = 5.65 bar
1.13. Dvoatomni idealan gas u koli~ini h=20 mol sabija se ravnote`no od po~etne zapremine V
1
=0.9
m
3
do krajwe zapremine V
2
=0.2 m
3
. Promena stawa gasa odvija se po jedna~ini: ( )
2
V
3857
V
40710
V p + = ,
pri ~emu je pritisak izraèn u Fa a zapremina u m
3
. Odrediti:
a) pritisak i temperaturu gasa na po~etku i kraju procesa
b) izvr{eni nad radnim telom kao i razmewenu toplotu tokom ovog procesa
a)
( )
2
1
1
1
V
3857
V
40710
p + = =
2
9 . 0
3857
9 . 0
40710
+ = 49359 Fa
( )
2
2
2
2
V
3857
V
40710
p + = =
2
2 . 0
3857
2 . 0
40710
+ = 297275 Fa
( )
1 g 1 1
T MR h V p =
( ) 8315 02 . 0
9 . 0 49359
MR h
V p
T
g
1 1
1

= =267.13 K
( )
2 g 2 2
T MR h V p =
( ) 8315 02 . 0
2 . 0 297275
MR h
V p
T
g
2 2
2

= =357.52 K
b)
=
2
V
1
V
12
dV ) V ( p W =
|
.
|
\
|
+
2
V
1
V
2
dV
V
3857
V
40710
=
2
V
1
V
V
3857
V lh 40170 |
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
+
1 2 1
2
V
3857
V
3857
V
V
lh 40170 = |
.
|
\
|
+
9 . 0
3857
2 . 0
3857
9 . 0
2 . 0
lh 40170 = 75418.2 J
12 12 12
W U O + =
( ) ( )
12 1 2 v 12
W T T c M h O + =
O
12
= ( ) 42 . 75 13 . 267 52 . 357 8 . 20 02 . 0 =38.25 kJ
1.14. Dvoatomnan idealna gas (h=2 kmol) kvazistati~ki mewa stawe od 1(T=300 K, p=1 bar) do
2(T=900 K) po zakonu prave linije u Ts koordinatnom sistemu. Pri tome se radnom telu saop{tava 600
kJ rada. Odrediti pritisak radne materije stawa 2 i skicirati proces na Ts djagramu.
12 12 12
W U O + =
( ) ( )
12 1 2 v 12
W T T c M h O + =
O
12
= ( ) 600 300 900 8 . 20 2 = 24360 kJ
12
2 1
12
S
2
T T
O
+
=
900 300
24360 2
T T
O 2
S
2 1
12
12
+
=
+
= = 40.6
K
kJ
( ) ( )
(
=
1
2
g
1
2
p 12
p
p
lh MR
T
T
lh c M h S
( )
( )
(
(
(
(

=
g
12
1
2
p
1 2
MR
h
S
T
T
lh c M
exp p p =
(
(
(
(

315 . 8
2
6 . 40
300
900
lh 1 . 29
exp 10 1
5
p
2
=4.07
.
10
5
Fa = 4.07 bar
1
2
T
s
1.15. Idealan gas sabija se kvazistati~ki od temperature T
1
=273 K do temperature T
2
=873 K po zakonu:
C
T
T
lh K S
1
+ = ( K=104 kJ/K=cohsI i C=cohsI). Odrediti nepovratnost ove promene stawa , (S
si
,
kJ/K), ako se toplota predaje izotermnom
toplotnom ponoru temperature T
TF
=T
1
i grafi~ki je predstaviti na Ts dijagramu
S
sisIem
= S
RT
+ S
TF
= ... = 120.9 + 228.6 =107.7
K
kJ
S
RT
=S
2
S
1
=...= 120.9
K
kJ
C
T
T
lh K S
1
2
2
+ = (2) C
T
T
lh K S
1
1
1
+ = (1)
Oduzimawem pretnodne dve jedna~ine dobija se:
273
873
lh 104
T
T
lh K S S
1
2
1 2
= = =120.9
K
kJ
S
TF
=
273
273 873
104
T
T T
K ...
T
dS ) S ( T
T
O
Ip
1 2
Ip
2
S
S
Ip
12

=
= = =

=228.6
K
kJ
napomena:
) T T ( K ) 1 e ( K T ) e e ( K T
e K T dS e T ... dS ) S ( T
1 2
1
T
2
T
lh
1
K
C
1
S
K
C
2
S
1
2
S
1
S
K
C S
1
K
C S
1
2
S
1
S
2
S
1
S
= =
= = = =

Postupak grafi~kiog predstavqawa promene entropije sistema zasnovan je na jednakosti
povr{ina ispod:
1. linije kojom predstavqamo promenu stawa radnog tela
2. linije kojom predstavqamo promene stawa toplotnog ponora
Obe ove povr{ine predstavqaju razmewenu toplotu izme|u
radno tela i toplotnog ponora.
1.16. Vazduh (idealan gas) kvazistati~ki mewa toplotno stawe od stawa 1(T=300 K) do stawa 2(T=600 K) i
pri tome je v
1
=2
.
v
2
. Prvi put se promena vr{i po zakonu prave linije u Ts kordinatnom sistemu, a drugi
put se od stawa 1 do stawa 2 dolazi kvazisati~kom politropskom promenom stawa. Odrediti koliko se
toplote (kJ/kg) dovede vazduhu u oba slu~aja .
kg
kJ
6 . 129 ) q ( ,
kg
kJ
1 . 135 ) q (
poliIropa 12 prava 12
= =
1.17. Neki gas koji se pona{a saglasno jedna~ini stawa:
2
g
v
a
b v
T R
) v ( p
= ,
(a=71.76 Nm
4
/kg
2
, b=
4
10 027 . 8

m
3
/kg i R
g
=68.8 J/(kgK)), kvazisIaIiki izotermski ekspandira pri
temperaturi od 0
o
C od v
1
=0.05 m
3
/kg do v
2
=0.2 m
3
/kg. Odrediti:
a) po~etni i krajwi pritisak gasa kao i dobijeni zapreminski rad tokom ekspanzije
b) po~etni i krajwi pritisak gasa kao i dobijeni zapreminski rad tokom ekspanzije kada bi navedeni
gas posmatrali kao idealan gas iste gasne konstante (R
g
)
a) p
1
=3.53 bar, p
2
=0.92 bar, w
12
=25.19 kJ/kg
b) p
1
=3.76 bar, p
2
=0.94 bar, w
12
=26.04 kJ/kg
T
TF
1
2
s
T
S
RT
S
TF
S
Sl
NEKVAZISTATI^KE (NERAVNOTE@NE)
PROMENE STAWA IDEALNIH GASOVA
1.18. Vazduh (idealan gas) stawa 1(p
1
=12 bar, T
1
=255
o
C) ekspandira nekvazistati~ki adijabatski sa
stepenom dobrote
ex
d
=0.8 do stawa 2(p
2
=1 bar). Odrediti:
a) temperaturu vazduha nakon ekspanzije
b) prira{taj entropije radnog tela usled mehani~ke neravnoteè
c) zakon nekvazistati~ke promene stawa u obliku pv
m
=idem
a)
1.4
1.4
1 -
1 -
1
2K
1 2K
12
1
528
p
p
T T |
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
= =259.6 K
k 2 1
2 1 ex
d
T T
T T
= , ( ) ( ) 528 6 . 259 8 . 0 528 T T T T

1 K 2
ex
D 1 2
+ = + = =313.3 K
b)
Fa 10 1.93
528
313.3
10 12
T
T
p p
5
1.4
1 - 1.4
5
1 -
1
A
1 A
= |
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
=

93 . 1
1
lh 287
A
p
2
p
lh
g
R
A
T
2
T
lh
p
c s s
2 A meh
= = = =188.71
kgK
J
2k
A
p
2
p
1
2
1
T
s
c)

5
1
1 g
1
10 12
528 287
p
T R
v
= = 0.1263
kg
m
3
5
2
2 g
2
10 1
3 . 313 287
p
T R
v
= = 0.8992
kg
m
3
idem pv
m
=
m
2 2
m
1 1
v p v p =
1263 . 0
8992 . 0
lh
1
12
lh
v
v
lh
p
p
lh
m
1
2
2
1
= = =1.26 idem pv
26 . 1
=
1.19. Kompresor proizvo|a~a A radi izme|u pritisaka p
mih
=1 bar i p
max
= 9 bar. Kompresor
proizvo|a~a B radi izme|u pritisaka p
mih
=1.5 bar i p
max
= 10 bar. U oba slu~aja radni fluid je
vazduh (idealan gas) po~etne temperature T
1
=30
o
C. Temperature vazduha na izlazu iz oba kompresora
su jednake. Odrediti koji je kompresor kvalitetniji sa termodinami~kog aspekta, predpostavqaju}i da
su kompresije adijabatske
Sa termodinami~kog aspekta kvalitetniji je ona kompresija kod koje je
1. na~in: ve}i stepen dobrote adijabatske kompresije
2. na~in: mawa promena entropije sistema
1. na~in:
2
T
1
T
1
p
K 2
p
1
1
T
2
T
1
T
1
p
K 2
p
1
T
1
T
2
T
1
T
KA 2
T
1
T
A
d
k
1
A
k
1
A
(
(
(
(
|
|
.
|
\
|

=
|
|
.
|
\
|

=
=

(1)
2
T
1
T
1
p
K 2
p
1
1
T
2
T
1
T
1
p
K 2
p
1
T
1
T
2
T
1
T
KB 2
T
1
T
B
d
k
1
B
k
1
B
(
(
(
(
(
|
|
.
|
\
|

=
|
|
.
|
\
|

=
=

(2)
Deqewem prethodne jedna~ina (1) i (2) dobija se:
=

|
|
.
|
\
|

|
|
.
|
\
|
1
B
1
p
K 2
p
1
1
A
1
p
K 2
p
1
B
d
A
d
21 . 1
4 . 1
1 4 . 1
5 . 1
10
1
4 . 1
1 4 . 1
1
9
1
=
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
Po{to je koli~nik stepena dobrote ve}i od 1 to zna~i da je stepen dobrote

kompresora proizvo|a~a A ve}i od stepena dobrote kompresora proizvo|a~a
B, pa je kompresor proizvo|a~a A kvalitetniji sa termodinami~kog aspekta.
Uo~iti da je zadatak mogao biti re{en i bez zadate temperature T
1
.
2. na~in:
( )
o
A 1
A 2
g
A 1
A 2
p A si
s
p
p
lh R
T
T
lh c s = (3)
( )
o
B 1
B 2
g
B 1
B 2
p B si
s
p
p
lh R
T
T
lh c s = (4)
Oduzimawem jedna~ina (3) i (4) dobija se:
( ) ( )
|
|
.
|
\
|
=
B 1
B 2
A 1
A 2
g B si A si
p
p
lh
p
p
lh R s s = |
.
|
\
|

5 . 1
10
lh
1
9
lh 287 =86.13
kgK
J
( ) ( )
B si A si
s s < kompresor proizvo|a~a A je kvalitetniji
sa termodinami~kog aspekta.
2k
A
p
2
p
1
2
1
T
s
1.20. Pet kilograma kiseonika (idealan gas) ekspandira nekvazistati~ki politropski po zakonu
pv
1.1
=idem, od stawa 1(p
1
=7 bar, v
1
=0.12 m
3
/kg) do stawa 2(T
2
=1
o
C). Specifi~na toplota ove promene
stawa iznosi c
12
=650 J/kgK. Skicirati proces na Ts dijagramu i odrediti:
a) prira{taj entropije radnog tela usled mehani~ke i usled toplotne neravnoteè
b) promenu entropije izolovanog termodinami~kog sistema ako je temperatura toplotnog izvora 373 K
a)
K 323
260
0.12
5
10 7
g
R
1
v
1
p
1
T =

=
=
Zakoh promehe pv
m
=idem, Irahsformisemo u oblik: idem
m 1
p
m
T =
m 1
1
p
m
1
T
m 1
2
p
m
2
T

m 1
m
2
T
1
T
1
p
2
p

|
|
.
|
\
|
=
1 . 1 1
1 . 1
272
323
10 7
2
p
5
|
.
|
\
|
= =1.06 bar
c
hkv
= c
kv

1 h
h
c c
v 12

=
v 12
v 12
c c
c c
h

=
720 650
4 . 1 720 650
h

= =1.21
2k
A
p
2
p
1
2
1
T
s
m h
1 21 . 1
21 . 1
5
323
272
10 7
1 h
h
1
T
A
T
1
p
A
p

|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
= =
5
10 6 . 2 Fa
S
meh.her.
= S
A2
=
|
|
.
|
\
|

A
2
g
A
2
p
p
p
lh R
T
T
lh c m = |
.
|
\
|

6 . 2
06 . 1
lh 287 . 0 5 =1.29
K
kJ
S
Iop.her.
= S
1A
=
|
|
.
|
\
|

1
A
g
1
A
p
p
p
lh R
T
T
lh c m = |
.
|
\
|

6 . 2
06 . 1
lh 287 . 0
323
272
lh 1 5 =0.43
K
kJ
S
radho Ielo
= S
meh.her.
+ S
Iop.her.
=1.29+0.43=1.72
K
kJ
b)
S
sisIem
= S
radho Ielo
+ S
IoploIhi pohor
= ... = 1.72 0.44 =1.28
K
kJ
S
IoploIhi izvor
=
K
kJ
44 . 0
373
11 . 166
T
O
Tl
12
= =
2 A A 1 12
O O O + = =...=
( )
1 A v A 1
T T
1 h
h
c m O

= = ( ) 323 272
1 21 . 1
4 . 1 21 . 1
72 . 0 5
=166.11 kJ
1.21. Termodinami~ki sistem sa~iwava m=5 kg azota (idealan gas) i okolina temperature T
o
=27
o
C.
Azot nekvazistati~ki politropski mewa toplotno stawe od stawa 1(p=10 bar, T=455
o
C) do stawa
2(T=87
o
C). Specifi~ni toplotni kapacitet promene stawa 12 iznosi c
12
=370 J/kgK a nepovratnost
procesa 12 iznosi S
si
=1.45 kJ/K. Skicirati proces na Ts dijagramu i odrediti stepen dobrote ove
promene stawa.
1
A
2k
2
T
s
p
1
p
2
m
h
c
hkv
= c
kv

1 h
h
c c
v 12

=
v 12
v 12
c c
c c
h

=
740 370
4 . 1 740 370
h

= =1.8
2 A A 1 12
O O O + = =...=
( )
1 A v A 1
T T
1 h
h
c m O

= = ( ) 728 360
1 8 . 1
4 . 1 8 . 1
74 . 0 5
= 680.8 kJ
S
Sl
= S
RT
+ S
o

0
12
1
2
g
1
2
p Sl
T
O
p
p
lh R
T
T
lh c m S
|
|
.
|
\
|
=
=
(
(
|
|
.
|
\
|
=
1
2
p
O
12 Sl
g
1 2
T
T
lh c
T m
O
m
S
R
1
exp p p
=
(
|
.
|
\
|

=
728
360
lh 04 . 1
300 5
8 . 680
5
45 . 1
297 . 0
1
exp 10 10 p
5
2
1.48 bar
h
1 h
k 2
1
k 2
1
p
p
T
T
|
|
.
|
\
|
=
h
1 h
1
k 2
1 k 2
p
p
T T
|
|
.
|
\
|
= = = |
.
|
\
|

8 . 1
1 8 . 1
10
48 . 1
728 311.4 K
p
2k
= p
2

4 . 311 728
360 728
T T
T T
k 2 1
2 1 EX
D
= =0.88
1.22. Kiseonik (idealan gas) sabija se nekvazistati~ki politropski od stawa
1(p=1 bar, T=273 K) do stawa 2(p=6 bar, T=443 K). U toku procesa sabijawa od kiseonika se odvodi
320 kJ/kg toplote. Skicirati proces na Ts dijagramu i odrediti stepene dobrote ove promene stawa.
2 A A 1 12
q q q + = = 320
kg
kJ
( )
1 A v A 1
T T
1 h
h
c q

=
v
1 A
A 1
v
1 A
A 1
c
T T
q
c
T T
q
h
=
65 . 0
273 443
320
4 . 1 65 . 0
273 443
320
h
= =1.1
h
1 h
k 2
1
k 2
1
p
p
T
T
|
|
.
|
\
|
=
h
1 h
1
k 2
1 k 2
p
p
T T
|
|
.
|
\
|
= =
1 . 1
1 1 . 1
1
6
273
|
.
|
\
|
=321.3 K
443 273
3 . 321 273
T T
T T
2 1
k 2 1 kp
D
= =0.28
1
A
2k
2
T
s
p
1
p
2
m
h
1.23. Tokom nekvazistati~kog sabijawa m=3 kg butana (idealan gas) od stawa 1(p
1
=1 bar, T
1
=20
o
C) do
stawa 2(p
2
=30 bar, S
2
=S
1
), spoqa{wa mehani~ka sila izvr{i rad od 850 kJ. Tokom procesa radna
materija predaje toplotu toplotnom ponoru stalne temperature T
p
=0
o
C. Skicirati proces u na Ts
dijagramu i odrediti:
a) promenu entropije termodinami~kog sistema tokom posmatrane promene stawa
b) stepen dobrote nekvazistati~ke kompresije
zakon nkv. promene stawa 12:

|
|
.
|
\
|
=
1
2
1
2
1
p
p
T
T
|
|
.
|
\
|
=
1
1
p
2
p
1
T
2
T
28 . 1
1
1
30
293
2
T
|
.
|
\
|
=
1.28
= 616.6 K
prvi zakon termodinamike za proces 12: O
12
=U
12
+W
12
( )
12 1 2 v 12
W T T c m O + = = ( ) 850 293 6 . 616 5 . 0 3 =364.6 KJ
drugi zakon termodinamike za proces 12: S
Sl
= S
RT
+ S
TF
S
RT
= 0
K
kJ
273
6 . 364
T
O
S
TF
12
TF
= = =1.34
K
kJ
S
Sl
= 1.34 + 0 = 1.34
K
kJ
1
A
2k
2
T
s
p
1
p
2
m=
h
b)
2 A A 1 12
O O O + = = 364.6 kJ
( )
1 A v A 1
T T
1 h
h
c m O

=
( )
( )
v
1 A
A 1
v
1 A
A 1
c
T T m
O
c
T T m
O
h

=
( )
( )
5 . 0
293 6 . 616 3
6 . 364
28 . 1 5 . 0
293 6 . 616 3
6 . 364
h

= =1.16
h
1 h
k 2
1
k 2
1
p
p
T
T
|
|
.
|
\
|
=
h
1 h
1
k 2
1 k 2
p
p
T T
|
|
.
|
\
|
= =
16 . 1
1 16 . 1
1
30
293
|
.
|
\
|
=468.4 K
6 . 616 293
4 . 468 293
T T
T T
2 1
k 2 1 kp
D
= =0.54
1.24. [est kilograma troatomnog idealnog gasa mewa toplotno stawe nekvazistati~ki po zakonu
pv
m
=idem (m=) (tj. nekvazistati~ki izentropski) od stawa 1(p
1
=30 bar, T
1
=616.6 K) do stawa 2(p
2
=1
bar). Tokom ove promene stawa specifi~na zapremina gasa se pove}a za 0.38 m
3
/kg i pri tome se dobije
700 kJ mehani~kog rada. Skicirati promenu stawa idealnog gasa na Ts dijagramu i odrediti:
a) koli~inu razmewene toplote tokom ove promene stawa
b) stepen dobrote ove nekvazistati~ke promene
c) porast entropije radnog tela usled mehani~ke neravnoteè (kJ/K)
1
A
2k
2
T
s
p
1
p
2
m=
h
a)
zakon nkv. promene stawa 12:

|
|
.
|
\
|
=
1
2
1
2
1
p
p
T
T
|
|
.
|
\
|
=
1
1
p
2
p
1
T
2
T
28 . 1
1
30
1
6 . 616
2
T
|
.
|
\
|
=
1.28
= 293 K
jedna~ina stawa idealnog gasa za po~etak procesa:
1
T
g
R
1
v
1
p = (1)
jedna~ina stawa idealnog gasa za kraj procesa:
2
T
g
R
2
v
2
p = (2)
uslov zadatka:
kg
m
0.38 v v
3
1 2
= (3)
Re{avawem prethodnog sistema tri jedna~ine sa 3 nepoznate dobija se:
kgK
J
58 . 138 R ,
kg
m
406 . 0 v ,
kg
m
0285 . 0 v
g
3
2
3
1
= = =
kmol
kg
60
58 . 138
8315
R
R
M
g
U
= = =
60
6
M
m
h = = =0.1 kmol
12 12 12
W U O + =
( ) ( ) 700 6 . 616 293 1 . 29 1 . 0 W T T ) (Mc h O
12 1 2 v 12
+ = + = =241.68 kJ
b)
2 A A 1 12
O O O + = = 241.68 kJ
( )
1 A v A 1
T T
1 h
h
c m O

=
( )
( )
( )
( )
M
Mc
T T m
O
M
Mc
T T m
O
h
v
1 A
A 1
v
1 A
A 1

=
( )
( ) 60
1 . 29
6 . 616 293 6
68 . 241
28 . 1
60
1 . 29
6 . 616 293 6
68 . 241
h

= =1.38
h
1 h
k 2
1
k 2
1
p
p
T
T
|
|
.
|
\
|
=
h
1 h
1
k 2
1 k 2
p
p
T T
|
|
.
|
\
|
= =
38 . 1
1 38 . 1
30
1
6 . 616
|
.
|
\
|
=241.7 K
7 . 241 6 . 616
293 6 . 616
T T
T T
k 2 1
2 1 ex
D
= =0.86
c)
|
|
.
|
\
|
= =
A
2
g
A
2
p 2 A . her . meh
p
p
lh R
T
T
lh c m s m S = ( )
2
1
lh 58 . 138 6 =0.58
K
kJ
Zakon kvazistati~ke promene stawa 1A:
h
1 h
A
1
A
1
p
p
T
T
|
|
.
|
\
|
=
1 38 . 1
38 . 1
5
1 h
h
1
A
1 A
6 . 616
293
10 30
T
T
p p

|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
= = 2 bar
1.25. Tri kilograma vazduha (idealan gas) stawa 1(p
1
=2 bar, T
1
=150
o
C) mewa svoje toplotno stawe
nekvazistati~ki (neravnote`no) izotermski do stawa 2(p
2
=8 bar). Promena entropije radne materije
usled mehani~ke neravnoteè iznosi
s
meh
=238 J/kgK. Odrediti:
a) dovedeni rad i odvedenu toplotu tokom ove promene stawa (W
12
, O
12
)
b) stepen dobrote izotermske kompresije (
d
kp
)
s
1
2=2k
A
p
A
p
2
p
1
T
a)
A
2
g
A
2
p 2 A meh
p
p
lh R
T
T
lh c s s = =
|
|
.
|
\
|

=
g
meh
2 A
R
s
exp p p
|
.
|
\
|
=
287
238
exp 10 8 p
5
A
=
5
10 3 . 18 Fa
kJ 06.3.3 8 ... O O O
A2 1A 12
= = + =
3 . 18
2
lh 287 423 3 =
p
p
lh R T m = O
A
1
g 1 1A
=806.3 kJ
12 12 12
W U O + =
W
12
= O
12
=806.3 kJ
b)
63 . 0
3 . 806
9 . 504
...
W
W
12
K 12 kp
D
=
= = =
8
2
lh 423 287 3
p
p
lh T R m W
2K
1
g 12K
= = =504.9 kJ
1
=9 bar, T
1
=150
o
C) mewa svoje toplotno stawe nekvazistati~ki
(neravnote`no) izotermski do stawa 2(p
2
=1 bar). Promena entropije radne materije usled mehani~ke
neravnoteè (s
meh
) i promena entropije radne materije usled toplotne neravnoteè (s
Iop
) su jednake.
Odrediti stepen dobrote ove nekvazistati~ke izotermske ekspanzije (
d
ex
).
s
1
2=2k A
p
A
p
2
p
1
T
s
Iop
= s
meh
s
1A
= s
A2
1
A
g
1
A
p
p
p
lh R
T
T
lh c =
A
2
g
A
2
p
p
p
lh R
T
T
lh c
2 1 A
p p p =
5 5
A
10 1 10 9 p = =
5
10 3 Fa
1
9
lh 423 287 1
p
p
lh T R m W
2K
1
g 12K
= = =266.75 kJ
kJ 06.3.3 8 ... O O O
A2 1A 12
= = + =
3
9
lh 287 423 1 =
p
p
lh R T m = O
A
1
g 1 1A
=133.37 kJ
12 12 12
W U O + =
W
12
= O
12
=133.37 kJ
k 12
12 ex
d
W
W
= =
75 . 266
37 . 133
=0.5
zadaci za ve`bawe: (1.27.1.28.)
1.27. Vazduh (idealan gas) po~etnog stawa 1(p=5 bar, v=0.226 m
3
/kg) ekspandira nekvazistati~ki
politropski do stawa 2(p=1 bar, T=293 K). Tokom ove promene stawa od radne materije ka okolini se
odvede 16 kJ/kg toplote. Odrediti stepen dobrote ove promene stawa kao i promenu entropije vazduha
samo usled mehani~ke neravnoteè.
ex
d
=0.62, s
meh
=0.26
kgK
kJ
1
=0.2 MFa, I
1
) mewa svoje toplotno stawe nekvazistati~ki
(neravnote`no) izotermski do stawa 2(p
2
>p
1
). Promena entropije radne materije usled mehani~ke
neravnoteè iznosi 238 J/kgK. Stepen dobrote ove nekvazistati~ke promene stawa iznosi
d
=0.84.
Odrediti pritisak vazduha na kraju procesa (p
2
). bar 5 . 155 p
2
=
z=500
+O
12
z=300 mm
PRVI I DRUGI ZAKON TERMODINAMIKE
(ZATVOREN TERMODINAMI^KI SISTEM)
1.29. U vertikalno postavqenom cilindru, od okoline
adijabatski izolovanom, (slika), unutra{weg pre~nika d=600
mm, nalazi se vazduh (idealan gas) temperature 20
o
C. Sud je
zatvoren klipom zanemarqive mase, koji se moè kretati bez
trewa. Na klipu se nalazi teg mase m
I
=2000 kg. U polaznom
poloàju ~elo klipa se nalazi na visini z=500 mm u odnosu na
dowu bazu cilindra. U cilindru se nalazi elektri~ni greja~
pomo}u kojeg se vazduhu dovodi toplota. Pritisak okoline
iznosi p
o
=1 bar. Odrediti:
a) koli~inu toplote koju greja~ treba da preda gasu tako da se
klip u procesu pomeri za z=300 mm
b) vreme trajawa procesa ako snaga elektri~nog greja~a
iznosi 1.66 kW
c) rad koji bi izvr{io gas u cilndru ako bi se u trenutku dostizawa stawa 2 istovremeno iskqu~io
greja~ i skino teg sa klipa
d) skicirati sve procese sa radnim telom na pv i Ts dijagramu
a)
3
2 2
1
m 0.1414 0.5
4
6 . 0
z
4
d
V =

=

=
( ) ( )
3
2 2
2
m 0.2262 0.3 0.5
4
6 . 0
z z
4
d
V = +

= +

=
jedna~ina stati~ke ravnoteè za proizvoqan poloàj klipa:
Fa 10 1.7
4
0.6
9.81 2000
10 1
4
d
g m
p p
5
2
5
2
I
o
=

+ =

+ =
jedna~ina stawa idealnog gasa na po~etku procesa:
1 g 1
T R m V p =
kg 0.29
293 287
1414 . 0 10 7 . 1
T R
V p
m
5
1 g
1
=
=
jedna~ina stawa idealnog gasa na kraju procesa:
2 g 2
T R m V p =
K 462
287 0.29
2262 . 0 10 7 . 1
R m
V p
T
5
g
2
2
=
=
12 12 12
W U O + =
O
12
= ( ) ( )
1 2 1 2 v
V V p T T c m + =
O
12
= ( ) ( ) 1414 . 0 2262 . 0 10 10 7 . 1 293 462 72 . 0 29 . 0
3 5
+

=49.8 kJ
b)
s 30
66 . 1
8 . 49
O
O
12
12
= = =

c)
napomena: proces 23 je kvazistati~ki adijabatski, p
3
=p
o
= 1 bar

|
|
.
|
\
|
=
1
3
2
3
2
p
p
T
T
4 . 1
1 4 . 1
5
5
1
2
3
2 3
10 7 . 1
10 1
462
p
p
T T

|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
= =397 K
23 23 23
W U O + =
W
23
= ( )
2 3 v
T T c m = ( ) 462 397 72 . 0 29 . 0 =13.57 kJ
1
T
s
3
2
1 3
2
v
p
1.30. Cilindar je napravqen prema navedenoj skici. Klip je optere}en tegom nepoznate mase i leì na
osloncu A. U cilindru se nalazi azot stawa 1(p=2.5 bar, T=293 K). Dovo|ewem 12.5 kJ toplote
zapremina azota se udvostru~i. Pritisak okoline iznosi p
o
= 1 bar, masa klipa je zanemarqiva a klip
se kre}e bez trewa. Odrediti:
a) masu tega
b) pri kojoj temperaturi azota u cilindru |e se pokrenuti klip
c) promenu potencijalne energije tega
a)
12 proces u cilindru do pokretawa klipa (v=cohsI)
23 proces u cilndru nakon pokretawa klipa (p=cohsI)
3
2 2
1
m 0.0089 0.35
4
18 . 0
z
4
d
V =

=

=
1 g 1 1
T R m V p =
kg 0.0256
293 297
0089 . 0 10 5 . 2
T R
V p
m
5
1 g
1 1
=
=
V
2
= V
1
=0.0089 m
3
1 3
V 2 V = = 0089 . 0 2 =0.0178 m
3
3 g 3 3
T R m V p =
3
3 g
3
V
T R m
p

= (1)
m
D
z
d
m
d=180 mm
D=200 mm
z=350 mm
23 12 23 12 23 12
W W U U O O + + + = + = ( ) ( )
2 3 3 1 3 v
V V p T T c m + (2)
kada jedna~inu (1) uvrstimo u jedna~inu (2) dobija se:
23 12
O O + = ( ) ( )
2 3
3
3 g
1 3 v
V V
V
T R m
T T c m

+
3
2 3
g v
1 v 23 12
3
V
V V
R m c m
T c m O O
T
+
+ +
= =
0178 . 0
0089 . 0 0178 . 0
297 . 0 0256 . 0 74 . 0 0256 . 0
293 74 . 0 0256 . 0 5 . 12
+
+
T
3
=793.6 K
0.0178
6 . 793 297 0.0256
p
3

= =
5
10 4 . 3 Fa
jedna~ina stati~ke ravnoteè za proizvoqan poloàj za proces 23
4
D
g m
p p
2
I
o 3

+ =
g
D
4
p p
m
2
o 3
I

=
81 . 9
2 . 0
4
10 1 10 4 . 3
m
2 5 5
I

= =768.6 kg
b)
jedna~ina stawa idealnog gasa za stawe 2:
2 g 2 2
T R m V p =
K 398
297 0.0256
0089 . 0 10 4 . 3
R m
V p
T
5
g
2 2
2
=
=
c)
E
p
= z g m
I
=
4
D
V V
g m
2
2 3
I

=
4
2 . 0
0089 . 0 0178 . 0
81 . 9 6 . 768
2

=2136 J
1.31. Vertikalni cilindar zatvoren je klipom mase m
k
=9 kg, ~iji je hod ograni~en na kraju cilindra
(slika). U cilindru se nalazi dvoatoman idealan gas stawa 1(p=1.5 bar, T=450
o
C). Odrediti:
a) za koliko }e se spustiti klip (zanemariti trewe) dovo|ewem vazduha u mehani~ku i toplotnu
ravnoteù sa okolinom stawa O(p=1 bar, T=20
o
C)
b) koliko se toplote pri tome preda okolini do trenutka pokretawa klipa a koliko nakon
pokrtetawa klipa do trenutka dostizawa ravnoteè sa okolinom
Skicirati procese na pv i Ts dijagramu
12 proces u cilindru do pokretawa klipa (v=cohsI)
23 proces u cilndru nakon pokretawa klipa (p=cohsI)
d
z
d=100 mm
z=800 mm
m
k
1
T
s
3
2
1
3
2
v
p
a)
3
2 2
1
m 0.0063 0.8
4
1 . 0
z
4
d
V =

=

=
jedna~ina stawa idealnog gasa na po~etku procesa: ( )
1 g 1 1
T R M h V p =
( )
kmol 10 .57 1
723 8315
0063 . 0 10 5 . 1
T MR
V p
h
4 -
5
1 g
1 1
=
=
jedna~ina stati~ke ravnoteè za poloàj klipa u stawu 2
4
1 . 0
81 . 9 9
10 1
4
D
g m
p p
2
5
2
k
o 2

+ =

+ = =
5
10 1 . 1 Fa
V
2
= V
1
=0.0063 m
3
, p
3
=p
2
, T
3
=T
o
jedna~ina stawa idealnog gasa na kraju procesa: ( )
3 g 3 3
T R M h V p =
( )
5
4
3
3 g
3
10 1
293 8315 10 57 . 1
p
T R M h
V

=

=

=0.0038 m
3
z
4
d
V V
2
3 2

=
4
1 . 0
0038 . 0 0063 . 0
4
d
V V
z
2 2
3 2

= =0.318 m
b)
jedna~ina stawa idealnog gasa za stawe 2: ( )
2 g 2 2
T R M h V p =
( )
8315 10 57 1
0063 . 0 10 1 . 1
R M h
V p
T
4 -
5
g
2 2
2

=

= =530.85 K
12 12 12
W U O + =
12
O = ( ) ( )
1 2 v
T T Mc h = ( ) 723 85 . 530 8 . 20 10 57 . 1
4

=0.63 kJ
23 23 23
W U O + =
23
O = ( ) ( ) ( )
2 3 3 2 3 v
V V p T T Mc h +
23
O = ( ) ( ) 0063 . 0 0038 . 0 10 10 1 . 1 85 . 530 293 8 . 20 10 57 . 1
3 5 4
+

23
O = 1.05 kJ
1.32. Dvoatoman idealan gas stawa 1(p=1.2 MFa, T=300 K, V=0.1 m
3
), nalazi se u vertikalno
postavqenom nepokretnom adijabatski izolovanom cilindru sa (bez trewa) pokretnim adijabatskim
klipom zanemarqive mase. Preostali prostor cilindra (iznad klipa) ispuwen je nekom te~nosti
(slika). Usled predaje toplote gasu (od greja~a), on se {iri do stawa 2(p=0.6 MFa, V=0.22 m
3
), ~ime
izaziva prelivawe odgovaraju}e koli~ine te~nosti preko ivica cilindra.
a) izvesti zakon promene stawa gasa u obliku p = f(V)
b) prikazati promenu stawa gasa u pV koordinatnom sistemu
c) odrediti zapreminski rad koji izvr{i gas pri ovoj promeni stawa kao i koli~inu toplote koja se u
ovom procesu preda gasu
a)
jedna~ina stati~ke ravnoteè za proizvoqan poloàj klipa u cilindru:
h g p p
o
+ =
4
d
V g
p p
2
hosI Ie
o

+ =

( )
4
d
V V g
p p
2
cilihdar
o

+ =

V
4
d
g
4
d
V g
p p
2 2
cilihdar
o

+ =

a
4
d
V g
p
2
cilihdar
o
=

+

=cohsI
4
d
g
2

=b=cohsI
V b a p = , zavisnost pritiska od zapremine je linearna, a konstante a i
b odre|ujemo iz grani~nih uslova:
1 1
V b a p = (1)
2 2
V b a p = (2)
1 . 0 22 . 0
10 6 . 0 10 2 . 1
V V
p p
b
6 6
1 2
2 1
= =
6
10 5
3
m
Fa
1 . 0 10 5 10 2 . 1 V b p a
6 6
1 1
+ = + = =
6
10 7 . 1 Fa
V 10 5 10 1.7 p
6 6
= analiti~ki oblik zavisnosti pritiska od zapremine
b)
c)
( ) 0.1 - 0.22
2
10 6 . 0 10 2 . 1
) V (V
2
p p
p(V)dV W
6 6
1 2
V
v
2 1
12
2
V1
+
=
+
= =

=108 kJ
1 g 1 1
T R M h V p =
( )
kmol 10 .8 4
300 8315
22 . 0 10 2 . 1
T MR
V p
h
2 -
6
1 g
1 1
=
=
2 g 2 2
T R M h V p =
( )
8315 10 4.8
22 . 0 10 6 . 0
R M h
V p
T
2 -
6
g
2 2
2

=

= =330.7 K
12 12 12
W U O + =
12
O = ( ) ( )
12 1 2 v
W T T Mc h + = ( ) 108 300 7 . 330 8 . 20 10 8 . 4
2
+

=138.6 kJ
1
2
v
p
1.33. Dvoatoman idealan gas, stawa 1(p
1
=0.6MFa, T
1
=300 K, V
1
=0.2 m
3
), nalazi se u horizontalno
postavqenom nepokretnom cilindru sa (bez trewa) pokretnim klipom. Klip je preko opruge, linearne
karakteristike k, povezan sa nepokretnim zidom (slika). Predajom toplote gasu, on se dovodi do stawa
2(p
2
=1 MFa, V
2
=0.4 m
3
). U po~etnom poloàju opruga je rastere}ena.
a) izvesti zakon promene stawa gasa u obliku p=f(V)
b) prikazati promenu stawa idealnog gasa na pv dijagramu
c) odrediti zapreminski rad koji izvr{i gas pri ovoj promeni stawa kao i koli~inu toplote koja se u
ovom procesu preda gasu
a)
jedna~ina stati~ke ravnoteè za proizvoqan poloàj klipa u cilindru:
4
d
x
p p
2
o

+ =
k
( )
2
2
1
o
4
d
V V
p p
|
|
.
|
\
|

+ =
k
V
4
d
4
d
V
p p
2
2
2
2
1
o

|
|
.
|
\
|

+
|
|
.
|
\
|

=
k k
a
4
d
V
p
2
2
1
o
=
|
|
.
|
\
|

k
=cohsI
2
2
4
d
|
|
.
|
\
|

k
=b=cohsI
V b a p + = , zavisnost pritiska od zapremine je linearna, a konstante a i
b odre|ujemo iz grani~nih uslova:
1 1
V b a p + = (1)
2 2
V b a p + = (2)
x
1 2
2 . 0 4 . 0
10 6 . 0 10 1
V V
p p
b
6 6
1 2
1 2
= =
6
10 2
3
m
Fa
2 . 0 10 2 10 6 . 0 V b p a
6 6
1 1
= = =
6
10 2 . 0 Fa
V 10 2 10 0.2 p
6 6
+ = analiti~ki oblik zavisnosti pritiska od zapremine
b)
c)
( ) 0.2 - 0.4
2
10 1 10 6 . 0
) V (V
2
p p
p(V)dV W
6 6
1 2
V
v
2 1
12
2
V1
+
=
+
= =

=160 kJ
1 g 1 1
T R M h V p =
( )
kmol 10 .8 4
300 8315
2 . 0 10 6 . 0
T MR
V p
h
2 -
6
1 g
1 1
=
=
2 g 2 2
T R M h V p =
( )
8315 10 4.8
4 . 0 10 1
R M h
V p
T
2 -
6
g
2 2
2

=

= =1002.2 K
12 12 12
W U O + =
12
O = ( ) ( )
12 1 2 v
W T T Mc h + = ( ) 160 300 2 . 1002 8 . 20 10 8 . 4
2
+

=861.1 kJ
1
2
v
p
1.34. U vertikalnom cilindru (slika) unutra{weg pre~nika d=200 mm,
nalazi se h= 0.5 mol dvoatomnog idealanog gasa. Masa klipa je m
k
=40
kg. Klip je poduprt oprugom linearne karakteristike k. Po~etni
pritisak gasa je p
1
=1.05 bar, a pritisak okoline iznosi p
o
=1 bar. Plin
se hladi tako da u momentu rastere}ewa opruge postigne temperatura od
T
2
=253 K, pri ~emu se od gasa odvede 1.5 kJ toplote. Zanemaruju}i trewe
klipa odrediti:
a) po~etnu temperaturu gasa
b) za koliko se podigao gas do momenta rastere}ewa opruge
a)
jedna~ina stati~ke ravnoteè za klip u trenutku rastere}ewa
opruge:
o
2
k
2
p
4
d
g m
p =

+
4
2 . 0
81 . 9 40
10 1
4
d
g m
p p
2
5
2
k
o 2

= = 87 . 0 bar
2 g 2 2
T R M h V p =
( )
5
3
2
2 g
2
10 0.87
253 8315 10 5 . 0
p
T R M h
V

=

=

=0.0121 m
3
12 12 12
W U O + =
12
O = ( ) ( ) ( )
1 2
2 1
1 2 v
V V
2
p p
T T Mc h
+
+ (1)
1 g 1 1
T R M h V p = (2)
kombinovawem jedna~ina (1) i (2) dobija se: V
1
=0.0148 m
3
, T
1
=373 K
napomena: ) V (V
2
p p
p(V)dV W
1 2
2
V
V1
v
2 1
12

+
= =
, kao u prethodnom zadatku

b)
z
4
d
V V
2
2 1

=

=
2 2
2 1
2 . 0
0121 . 0 0148 . 0
4
d
V V
4 z =86 mm
z
2
1
O
12
1.35. U vertikalnom, toplotno izolovanom cilindru pre~nika d=200 mm sme{tena je opruga
zanemarqive zapremine (slika). Na oprugu je naslowen adijabatski klip mase m
k
=25 kg. U cilindru se
nalazi azot stawa 1(p
1
=1.05 bar T
1
=303 K). U po~etnom trenutku udaqenost klipa od dna cilindra
iznosi z
1
=500 mm. Duìna opruge (linearne karakteristike) u neoptere}enom stawu iznosi z
o
=600
mm. Dolivawem ìve (=13600 kg/m
3
) iznad klipa, klip se spusti za z=100 mm (zanemariti trewe).
Pritisak okoline iznosi p
o
=1 bar. Odrediti:
a) koliko je ìve doliveno (kg)
b) za koliko se pove}ala unutra{wa energija gasa
c) do koje bi temperature trebalo zagrejati azot tako da se klip vrati u po~etno stawe
(pretpostaviti da ne dolazi do isticawa ìve) i koliko bi toplote pri tom trebalo dovesti
a)
jedna~ina stati~ke ravnoteè za poloàj klipa u trenutku 1:
( )
4
d
g m
p
4
d
z z k
p
2
k
o
2
1 o
1

+ =

+
( )
1 o
2
2
k
1 o
z z 4
d
4
d
g m
p p k

|
|
|
|
.
|
\
|

+ =
( ) 5 . 0 6 . 0 4
2 . 0
4
2 . 0
81 . 9 25
10 05 . 1 10 1 k
2
2
5 5

|
|
|
|
.
|
\
|

+ = =881.7
m
N
3
2
1
2
1
m 0.0157 0.5
4
2 . 0
z
4
d
V =

=

=
( ) ( )
3
2
1
2
2
m .0126 0 0.1 - 0.5
4
2 . 0
z z
4
d
V =

=

=
|
|
.
|
\
|
=
1
2
2
1
V
V
p
p
4 . 1
5
2
1
1 2
0126 . 0
0157 . 0
10 05 . 1
V
V
p p |
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
=

=
5
10 43 . 1 Fa
z
1
d
z
2
z
y
z
0
d
jedna~ina stati~ke ravnoteè za poloàj klipa u trenutku 2:
( )
y g
4
d
g m
p
4
d
z z z k
p
Hg
2
k
o
2
1 o
2
+

+ =

+
+
( )
g
1
p p
4
d
g m
4
d
z z z k
y
Hg
o 2
2
k
2
1 o

|
|
|
|
.
|
\
|
+

+
=
y=
81 . 9 13600
1
10 05 . 1 10 43 . 1
4
2 . 0
81 . 9 25
4
2 . 0
2 . 0 2 . 1372
5 5
2 2
|
|
|
|
.
|
\
|
+

=292 mm
292 . 0
4
2 . 0
13600 y
4
d
m
2 2
Hg Hg

=

= =124.76 kg
b)
1 g 1 1
T R m V p =
kg 0.018
303 297
0157 . 0 10 05 . 1
T R
V p
m
5
1 g
1 1
=
=
2 g 2 2
T R m V p =
K 1 . 337
297 0.018
0126 . 0 10 43 . 1
R m
V p
T
5
g
2 2
2
=
=
( )
1 2 v 12
T T c m U = = ( ) 303 1 . 337 74 . 0 018 . 0 = 0.45 kJ
c)
uo~iti da je: V
3
= V
1
, p
3
=p
2
3 g 3 3
T R m V p =
K 420
297 0.018
0157 . 0 10 43 . 1
R m
V p
T
5
g
3 3
3
=
=
23 23 23
W U O + =
O
23
= ( ) ( )
2 3 2 2 3 v
V V p T T c m + =
O
23
= ( ) ( ) 0126 . 0 0157 . 0 10 10 43 . 1 1 . 337 420 74 . 0 018 . 0
3 5
+

=1.55 kJ
1.36. Toplotno izolovan cilindar, sa pokretnim toplotno izolovanim klipom, podeqen je nepokretnom,
toplotno propustqivom (dijatermijskom) pregradom na dva dela (slika). U delu A nalazi se troatomni
idealan gas po~etnog staqa A(p
A1
=0.15 MFa, V
A1
=0.5 m
3
, T
A1
=800 K), a u delu B dvoatomni idealan gas
po~etnog stawa B(p
B1
=0.5 MFa, V
B1
=0.2 m
3
, T
B1
=300 K). Odrediti zapreminu u delu A i pritisak u delu B
u trenutku uspostavqawa termodinami~ke ravnoteè.
jedna~ina stawa idealnog gasa A na po~etku procesa:
( )
A g A A1 A1
T R M h V p =
( )
A g
A1 A1
A
T MR
V p
h
=
800 8315
5 . 0 10 0.15
h
6
A

= = kmol 10 1.13
2
jedna~ina stawa idealnog gasa B ha po~etku procesa:

( )
B g B B1 B1
T R M h V p =
( )
B g
B1 B1
B
T MR
V p
h
=
300 8315
2 . 0 10 0.5
h
6
B

= = kmol 10 4.01
2
prvi zakon za promenu stawa radnih tela A i B u celom cilindru

O
12
= U
12
+W
12
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 A 2 A A 1 B 2 B B v B 1 A 2 A A v A
V V p T T Mc h T T Mc h 0 + + = (1)
jedna~ina stawa ideal. gasa A u trenutku uspostavqawa toplotne ravnoteè:
( )
A2 g A A2 A2
T R M h V p =
( )
g
A2 A2
A2
R M h
V p
T

= (2)
A
B
uo~iti da je:
p
A1
=p
A2
V
B1
=V
B2
T
A2
=T
B2
kada se jedna~ina (2) stavi u jedna~inu (1) dobija se:
( )
( )
( )
( )
( )
1 A 2 A A 1 B
g A
2 A 2 A
B v B 1 A
g A
2 A 2 A
A v A
V V p T
MR h
V p
Mc h T
MR h
V p
Mc h 0 +
|
|
.
|
\
|

+
|
|
.
|
\
|

=
( ) ( )
( )
( )
( )
( )
A 2 B
g
B v
2 A
g
A v
1 A A 1 B B v B 1 A A v A
2 A
p p
MR
Mc
p
MR
Mc
V p T Mc h T Mc h
V
+ +
+ +
=
A
6 6
3
6
3
6 3 2 3 2
2 A
p 10 15 . 0 10 5 . 0
8315
10 8 . 20
10 15 . 0
8315
10 1 . 29
5 . 0 10 15 . 0 300 10 8 . 20 10 01 . 4 800 10 1 . 29 10 13 . 1
V
+
+ +
=

odavde se dobija: V
A2
=0.305 m
3
vra}awem u jedna~inu (2):
8315 10 1.13
305 . 0 10 0.15
T
-2
6
A2

= =487 K = T
B2
napomena: ( )
A v
Mc =29.1
kmolK
kJ
troatoman idealan gas
( )
B v
Mc =20.8
kmolK
kJ
dvoatoman idealan gas
jedna~ina stawa ideal. gasa B u trenutku uspostavqawa toplotne ravnoteè:
( )
B2 g B B2 B2
T R M h V p =
( )
B2
B2 g B
B2
V
T R M h
p

=
0.2
487 8315 10 4.01
p
-2
B2

= =
5
10 1 . 8 Fa
1.37. Vertikalan, toplotno izolovan cilindar, zatvoren i sa gorwe i sa
dowe strane pokretnim klipovima (toplotno izolovanim, zanemarqivih
masa, koji se kre}u bez trewa), podeqen je nepropusnom, krutom i
nepokretnom pregradom na deo A i deo B (slika). Pregrada je zanemarqivog
toplotnog kapaciteta i pruà zanemarqiv otpor kretawu toplote. U delu
A nalazi se dvoatoman idealan gas, a u delu B troatoman idealan gas. U
po~etnom poloàju gas u delu A ima stawe A
1
(V
A1
=0.5 m
3
, p
A1
=0.4 MFa,
T
A1
=300 K) gas u delu B u stawe B
1
(V
B1
=0.4 m
3
, p
B1
=0.05 MFa, T
B1
=300 K).
Odrediti zapreminski rad koji treba obaviti pri sabijawu gasa u delu A,
da bi zapremina gasa u delu B bila dva puta ve}a.
( )
A g A A1 A1
T R M h V p =
( )
A g
A1 A1
A
T MR
V p
h
=
300 8315
5 . 0 10 0.4
h
6
A

= = kmol 10 8.02
2
jedna~ina stawa idealnog gasa B na po~etku procesa:

( )
B g B B1 B1
T R M h V p =
( )
B g
B1 B1
B
T MR
V p
h
=
300 8315
2 . 0 10 0.05
h
6
B

= = kmol 10 8.02
3
uslov zadatka: V
B2
= 2
.
V
B1
= 0.8 m
3
,
dijatermijska pregrada: T
A2
=T
B2
prvi zakon termodinamike za proces u cilindru:
O
12
= U
12
+( W
12
)
A
+ ( W
12
)
B
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 B 2 B B A 12 1 B 2 B B v B 1 A 2 A A v A
V V p W T T Mc h T T Mc h 0 + + + = (1)
jedna~ina stawa idealnog gasa B na kraju procesa:
( )
B2 g B B2 B2
T R M h V p = (2)
kombinovawem jedna~ina (1) i (2), sistem dve jedna~ine sa dve nepoznate,
dobija se: T
A2
=601 K, (W
12
)
A
=590.3 kJ
(W
12
)
A
B
A
1.38. U izolovanom i sa obe strane zatvorenom cilindru nalaze se dva idealna gasa me|usobno odeqena
bez trewa pomi~nim i toplotno propusnim klipom. Po~etni pritisak oba gasa iznosi p
A1
=p
A2
=3 bar.
U delu nalazi se kiseonik stawa A(T
A1
=293 K, m
A
=0.1 kg), a u delu B nalazi se metan stawa B(T
B1
=523
K, m
B
=0.1 kg). Odrediti:
a) pritisak i temperaturu oba gasa trenutku uspostavqawa termodinami~ke ravnoteè
b) promenu entropije sitema koja nastaje u procesu koji po~iwe od zadatog po~etnog stawa i traje do
trenutka uspostavqawa termodinami~ke ravnoteè
a)
jedna~ina stawa idealnog gasa A (po~etak procesa) :
A1 gA A A1 A1
T R m V p =
5
A1
A1 g A
A1
10 3
293 260 1 . 0
p
T R m
V

=

= =0.0254 m
3
jedna~ina stawa idealnog gasa B (kraj procesa):
B1 gB B B1 B1
T R m V p =
5
B1
B1 gB B
B1
10 3
523 520 1 . 0
p
T R m
V

=

= =0.0906 m
3
12 12 12
W U O + =
U
12
=0
2 1
U U =
B vB B A vA A 1
T c m T c m U + =
vB B
vA A 2
T c m T c m U + =
82 . 1 1 . 0 65 . 0 1 . 0
523 82 . 1 1 . 0 293 65 . 0 1 . 0
c m c m
T c m T c m
T
vB B vA A
1 B vB B 1 A vA A
+
+
=
+
+
=
=462.5 K
jedna~ina stawa idealnog gasa A na kraju procesa:
gA A A2 A2
T R m V p =
A2
gA A
A2
p
T R m
V

= (1)
gB B B2 B2
T R m V p =
B2
gB B
B2
p
T R m
V

= (2)
A B
deqewem jedna~ina (1) i (2) dobija se:
gB B
gA A
2 B A2
R m
R m
V V
= (3)
jednake zapremine cilindra pre i posle procesa: V
A1
+V
B1
=V
A2
+V
B2
(4)
kada se jedna~ina (3) uvrsti u jedna~inu (4) dobija se i re{i po V
B2
dobija se:
V
B2
=
1
520 1 . 0
260 1 . 0
0906 . 0 0254 . 0
1
R m
R m
V V
gB B
gA A
1 B 1 A
+
+
=
+
+
=0.0773 m
3
vra}awem u jedna~inu (3) dobija se:
520 0.1
260 0.1
0773 . 0 V
A2
= =0.0387 m
3
0387 . 0
5 . 462 260 1 . 0
V
T R m
p
A2
gA A
A2

=

= =
5
10 1 . 3 Fa = p
B2
b)
S
Sl
= S
RT
+ S
okoliha
= ... = 22.9
K
J
S
okoliha
= 0
K
J
(adijabatski procesi u oba cilindra)
S
RT
=
B A
S S + = ...= 40.7 30.7 = 22.9
K
J
S
A
=f ( p, T) =
|
|
.
|
\
|

A1
A2
g
A1
A2
p A
p
p
lh R
T
T
lh c m =
S
A
=
|
|
.
|
\
|

5
5
10 3
10 3.1
lh 260 . 0
293
462.5
lh 0.91 1 . 0 =40.7
K
J
S
B
= f ( p, T) =
|
|
.
|
\
|

BA1
B2
g
B1
B2
p B
p
p
lh R
T
T
lh c m =
S
B
=
|
|
.
|
\
|

5
5
10 3
10 3.1
lh 520 . 0
523
462.2
lh 2.34 1 . 0 =30.78
K
kJ
1.39. U zatvorenom, delimi~no adijabatski izolovanom (vidi sliku), horizontalnom cilindru nalazi se
h=2 kmol dvoatomnog idealnog gasa. Pokretna adijabatska povr{ina (klip) deli cilindar na dva jednaka
dela (V
A
=V
B
). Po~etno stawe idealnog gasa (u oba dela) odre|eno je istim veli~inama stawa p=1 bar,
T=288 K. Dovo|ewem toplote kroz neizolovani deo cilindra (leva ~eona povr{ina) dolazi do kretawa
klipa (bez trewa) dok pritisak u delu B ne dostigne 4 bar ( pri tome se usled kvazistati~nosti ne
naru{ava mehani~ka ravnoteà tj. i pritsak u delu A iznosi
4 bar). Odrediti:
a) zapreminski rad koji izvr{i radno telo u delu A (levi deo cilindra)
b) koli~inu toplote koja se preda radnom telu u istom delu cilindra
a)
jedna~ina stawa idealnog gasa u delu A na po~etku procesa:
( )
A g A A1 A1
T R M h V p =
( )
A g
A1 A1
A
T MR
V p
h
= (1)
( )
B g B B1 B1
T R M h V p =
( )
B g
B1 B1
B
T MR
V p
h
= (2)
iz jedna~ina (1) i (2) se dobija: h
A
= h
B
(3)
uslov zadatka: h=h
A
+ h
B
(4)
kombinovawem jedna~ina (3) i (4) dobija se: h
A
= 1 kmol, h
B
=1 kmol
promena stawa idealnog gasa u delu B je kvazistati~ka i adijabatska:
K 428
10 1
10 4
288
p
p
T T
4 . 1
1 4 . 1
5
5
1
B1
B2
1 B B2
=
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
=

prvi zakon termodinamike za proces u delu B: ( ) ( ) ( )
B 12 B 12 B 12
W U O + =
( ) ( ) ( ) ( )
1 B 2 B v B B 12 B 12
T T Mc h U W = = = ( ) 288 428 8 . 20 1 =2912 kJ
( ) ( )
B 12 A 12
W W = =2912 kJ
A
O
12
B
b)
jedna~ina stawa idealnog gasa u delu A na po~etku procesa: ( )
A1 g A A1 A1
T R M h V p =
( )
A1
A1 g A
A1
p
T R M h
V

= (5)
jedna~ina stawa idealnog gasa u delu A na kraju procesa: ( )
A2 g A A2 A2
T R M h V p =
( )
A2
A2 g A
A2
p
T R M h
V

= (6)
oduzimawem (6) (5) dobija se: ( )
|
|
.
|
\
|
=
A1
A1
A2
A2
g A1 A2
p
T
p
T
R M h V V (7)
jedna~ina stawa idealnog gasa u delu B na po~etku procesa: ( )
B1 g B B1 B1
T R M h V p =
( )
B1
B1 g B
B1
p
T R M h
V

= (8)
jedna~ina stawa idealnog gasa u delu B na kraju procesa: ( )
B2 g B B2 B2
T R M h V p =
( )
B2
B2 g V
B2
p
T R M h
V

= (9)
|
|
.
|
\
|
=
B2
B2
B1
B1
g B2 B1
p
T
p
T
R M h V V (10)
iz ~iwenice da su leve strane jedna~ina (7) i (10) jednake dobija se:
A1
A1
A2
A2
p
T
p
T
=
B2
B2
B1
B1
p
T
p
T

|
|
.
|
\
|
+ =
B2
B2
b1
B1
A1
A1
A2 A2
p
T
p
T
p
T
p T
|
.
|
\
|
=
5 5 5
5
A2
10 4
428
10 1
288
10 1
288
10 4 T =1876 K
prvi zakon termodinamike za proces u delu A: ( ) ( ) ( )
A 12 A 12 A 12
W U O + =
( ) ( ) ( )
12 1 A 2 A v A A 12
W T T Mc h O + = = ( ) 2912 288 1876 8 . 20 1 + = 35942 kJ
1.40. U hermeti~ki zatvorenim i toplotno izolovanim cilindrima A i B , koji su razdvojeni
slavinom (vidi sliku) nalazi se po m=4 kg vazduha (idealan gas) stawa 1A(p=10 bar, T=400 K),
odnosno 1B(p=1 bar, T=400 K). U krajwem levom delu cilindra B nalazi se adijabatski klip koji moè
da se kre}e u cilindru, ali uz savladavawe sila trewa. Otvarawem slavine, klip se usled razlike
pritisaka kre}e i sa stepenom dobrote
kp
d
=0.8 sabija vazduh u cilindru B dok se ne uspostavi
mehani~ka ravnoteà. Skicirati procese sa radnim telom na zajedni~kom
Ts dijagramu i odrediti:
a) pritisak i temperaturu u cilindrima A i B u stawu mehani~ke ravnoteè
b) promenu entropije izolovanog termodinami~kog sistema od zadatog po~etnog stawa do stawa
mehani~ke ravnoteè izme|u vazduha u cilindrima A i B
a)
A 12 A 12 A 12
W U O + = (1)
B 12 B 12 B 12
W U O + = (2)
sabirawem jedna~ina (1) + (2) dobija se: ( ) ( )
B 12 A 12
U U =
2 B 1 B 1 A 2 A
T T T T = ili
2 B 1 A 1 B 1 A
T T T T + = + (3)
napomena: po{to su oba cilindra adijabatski izolovana od okoline
( ) ( )
B 12 A 12
O O = =0.
zapreminski rad koji izvr{i radno telo A i zapreminski rad
koji se izvr{i nad radnim telom B su jednaki, ali suprotni
po znaku ( ) ( )
B 12 A 12
W W =
A
B
jedna~ina stawa idealnog gasa u delu A na po~etku procesa: ( )
A1 g A A1 A1
T R M h V p =
( )
A1
A1 g A
A1
p
T R M h
V

= (4)
jedna~ina stawa idealnog gasa u delu A na kraju procesa: ( )
A2 g A A2 A2
T R M h V p =
( )
A2
A2 g A
A2
p
T R M h
V

= (5)
|
|
.
|
\
|
=
A1
A1
A2
A2
g A1 A2
p
T
p
T
R M h V V (6)
jedna~ina stawa idealnog gasa u delu B na po~etku procesa: ( )
B1 g B B1 B1
T R M h V p =
( )
B1
B1 g B
B1
p
T R M h
V

= (7)
jedna~ina stawa idealnog gasa u delu B na kraju procesa: ( )
B2 g B B2 B2
T R M h V p =
( )
B2
B2 g V
B2
p
T R M h
V

= (8)
|
|
.
|
\
|
=
B2
B2
B1
B1
g B2 B1
p
T
p
T
R M h V V (9)
iz ~iwenice da su leve strane jedna~ina (6) i (9) jednake dobija se:
A1
A1
A2
A2
p
T
p
T
=
B2
B2
B1
B1
p
T
p
T

B2
B2
A2
A2
p
T
p
T
+ =
B1
B1
A1
A1
p
T
p
T
+
x
B2 A2
p
T T +
=
B1
B1
A1
A1
p
T
p
T
+ (10)
kada se u jedna~inu (10) uvrsti jedna~ina (3) dobija se:
x
B1 A1
p
T T +
=
B1
B1
A1
A1
p
T
p
T
+ p
x
=
5 5
B1
B1
A1
A1
1 B 1 A
10 1
400
10 10
400
400 400
p
T
p
T
T T
+
=
+
+
p
x
=
5
10 82 . 1 Fa
napomena: p
A2
= p
B2
= p
x
(uslov mehani~ke ravnoteè na kraju procesa)
4 . 1
1 4 . 1
5
5
1
B1
B2k
B1 B2k
10 1
10 1.82
400
p
p
T T

|
|
.
|
\
|

=
|
|
.
|
\
|
= =474.6 K
B1 B2
B1 B2k kp
d
T T
T T
=
kp
d
B1 B2k
B1 B2
T T
T T
+ =
T
B2
=
8 . 0
400 474.6
400

+ =493.3 K
iz jedna~ine (3) K 306.7 3 . 493 400 400 T T T T
B2 B1 A1 A2
= + = + =
b)
S
Sl
= S
RT
+ S
okoliha
= ... = 1.04
K
kJ
S
okoliha
= 0
K
kJ
(adijabatski procesi u oba cilindra)
S
RT
=
B A
S S + = ...= 0.89 + 0.15 = 1.04
K
kJ
S
A
=
|
|
.
|
\
|

A1
A2
g
A1
A2
p A
p
p
lh R
T
T
lh c m =
|
|
.
|
\
|

5
5
10 10
10 1.82
lh 287 . 0
400
306.7
lh 1 4 =0.89
K
kJ
S
B
=
|
|
.
|
\
|

BA1
B2
g
B1
B2
p B
p
p
lh R
T
T
lh c m =
|
|
.
|
\
|

5
5
10 1
10 1.82
lh 287 . 0
400
493.3
lh 1 4 =0.15
K
kJ
p
B1
s
T
p
A1
p
x
1
B
2k
B
1
A
2k
A
2
B
2
A
T
A1
=T
B1
1.41. Geometrijski identi~ni, adijabatski i bez trewa poktretni klipovi hermeti~ki zaptivaju dva
horizontalno postavqena, toplotno izolovana, nepokretna cilindra. Klipovi su me|usobno spregnuti
preko sistema zup~astih letvi, odnosno preko fiksnog i bez trewa pokretnog zup~anika (slika). U
levom cilindru (A), nalazi se 0.8 kg sumpor dioksida (idealan gas), a u desnom cilindru (B) 0.8 kg
kiseonika (idealan gas). U polaznom poloàju, sumpor-dioksid se nalazi u stawu A1(p
A1
=0.12 MFa,
T
A1
=300 K), a kiseonik u stawu B1 (p
B1
=0.08 MFa, T
B1
=300 K). Odrediti koli~inu elektri~ne
energije koju bi elektri~ni greja~ G trebao da preda sumpor-dioksidu, da bi se temperatura kiseonika
snizila do T
B2
=282 K.
jedna~ina stawa idealnog gasa B na po~etku procesa:
1 B gB B 1 B 1 B
T R m V p =
6
1 B
1 B gB B
1 B
10 08 . 0
300 260 8 . 0
p
T R m
V

=

= =0.78 m
3
zakon kvazistati~ke adijabatske promene stawa gasa B:
1
2 B
1 B
2 B
1 B
T
T
p
p
|
|
.
|
\
|
=
1 4 . 1
4 . 1
6
1
1 B
2 B
1 B 2 B
300
282
10 08 . 0
T
T
p p

|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
= =
5
10 64 . 0 Fa
2 B gB B 2 B 2 B
T R m V p =
5
2 B
2 B gB B
2 B
10 644 . 0
282 260 8 . 0
p
T R m
V

=

= =0.91 m
3
B 12 B 12 B 12
W U O + =
( )
B 12
W = ( )
1 B 2 B vB B
T T c m = ( ) 300 282 65 . 0 8 . 0 = 9.36 kW
G
p
amb
A
B
F
B
p
A
( )
A 12
W = ( )
B 12
W = 9.36 kW
1 A gA A 1 A 1 A
T R m V p =
6
1 A
1 A gA A
1 A
10 12 . 0
300 130 8 . 0
p
T R m
V

=

= =0.26 m
3
uslov jednakih promena zapremina: V
A2
V
A1
= V
B2
V
B1

V
A2
= V
A1
+ V
B2
V
B1
V
A2
=0.26 + 0.91 0.78 = 0.39 m
3
jedna~ina stati~ke ravnoteè za idealan gas B na kraju procesa:
p
B2
= p
amb
p
zupahik
p
zupahik
= p
amb
p
B2
= 1 0.64 = 0.36 bar
jedna~ina stati~ke ravnoteè za idealan gas A na kraju procesa:
p
A2
= p
amb
+ p
zupahik
p
A2
= 1 + 0.36 = 1.36 bar
jedna~ina stawa idealnog gasa A na kraju procesa:
2 A gA A 2 A 2 A
T R m V p =
130 8 . 0
39 . 0 10 36 . 1
R m
V p
T
5
gA A
2 A 2 A
2 A
= =510 K
A 12 A 12 A 12
W U O + =
( )
A 12
O = ( ) ( ) ( ) 36 . 9 300 510 45 . 0 8 . 0 W T T c m
A 12 1 A 2 A vA A
+ = + =84.96 kW
1.42. U toplotno izolovanom spremniku zapremine V=0.3 m
3
, nalazi se idealan gas A(R
g
=283 J/kgK,
c
v
=710 J/kgK, p=1 bar, T=293 K). Gre{kom je u ovaj spremnik pu{tena izvesna koli~ina idealnog gasa
B tako da je nastala me{avina idealni gasova stawa 1(p=1.38 bar, T=320 K). Da bi se saznalo koji je
gas u{ao u spremnik izmerena je ukupna masa me{avine m
A
+m
B
=0.462 kg, a zatim je me{avina
zagrejana to temperature od T
2
=353 K. Za ovo zagrevawe je utro{eno O
12
=10.3 kJ toplote. Odrediti
koli~inu (m
B
) i vrstu (R
g
, c
v
) dodatog gasa B.
jedna~ina stawa idealnog gasa A pre me{awa:
A gA A A A
T R m V p =
kg 362 . 0
293 283
3 . 0 10 1
T R
V p
m
5
A gA
A
A
=
=
koli~ina dodatog gasa: m
B
=(m
A
+ m
B
) m
A
= 0.462 0.362 =0.1 kg
jedna~ina stawa me{avine idealnih gasova A+B pre zagrevawa, stawe (1):
( )
1 gB B gA A A 1
T R m R m V p + =
|
|
.
|
\
|

=
gA A
1
1
B
gB
R m
T
V p
m
1
R
|
|
.
|
\
|

= 283 362 . 0
320
3 . 0 10 38 . 1
1 . 0
1
R
5
gB
=269.3
kgK
J
prvi zakon termodinamike za proces zagrevawa me{avine:
12 12 12
W U O + =
( ) ( )
1 2 vB B vA A 12
T T c m c m O + =
|
|
.
|
\
|

=
vA A
1 2
12
B
vB
c m
T T
O
m
1
c
|
|
.
|
\
|

= 710 362 . 0
320 353
10 3 . 10
1 . 0
1
c
3
vB
=551
kgK
J
1.43 U adijabatski izolovanom sudu sa nepropusnim i adijabatskim pregradnim zidom odvojeno je A(N
2
,
V=7 m
3
, p=4 bar, T=283 K) od B(CO
2
, V= 4 m
3
, p=8 bar, T=573 K). Izvla~ewem pregradnog zida gasovi }e
se izme{ati. Odrediti:
a) temperaturu (T
) i pritisak (p
) dobijene me{avine
b) dokazati da je proces me{awa N
2
i CO
2
nepovratan
a)
A gA A A A
T R m V p =
kg 31 . 33
283 297
7 10 4
T R
V p
m
5
A gA
A A
A
=
=
jedna~ina stawa idealnog gasa B pre me{awa:
B gB B B B
T R m V p =
kg 55 . 29
573 189
4 10 8
T R
V p
m
5
B gB
B B
B
=
=
prvi zakon termodinamike za proces me{awa:
12 12 12
W U O + =
U
12
=0
2 1
U U =
B vB B A vA A 1
T c m T c m U + =
vB B
vA A 2
T c m T c m U + =
66 . 0 55 . 29 74 . 0 31 . 33
573 66 . 0 55 . 29 283 74 . 0 31 . 33
c m c m
T c m T c m
T
vB B vA A
B vB B A vA A
+
+
=
+
+
=
=411 K
jedna~ina stawa me{avine idealnih gasova u trenutku uspostavqawa
toplotne ravnoteè: ( ) ( )

gB B gA A B A
T R m R m V V p + = +
( )
( )
4 7
411 189 55 . 29 297 31 . 33
V V
T R m R m
p
B A
gB B gA A
+
+
=
+
+
=

=
5
10 78 . 5 Fa
A B
napomena: pritisak gasne me{avine p
se moè odrediti i primenom

Daltonovog zakona p =
A
p +
B
p pri ~emu
A
p i
B
p imaju
slede}a zna~ewa:
A
p pritisak gasa A u gasnoj me{avini u trenutku
dostizawa toplotne ravnoteè
B
p pritisak gasa B u gasnoj me{avini u trenutku
dostizawa toplotne ravnoteè
jedna~ina stawa idealnog gasa A u trenutku uspostavqawa toplotne
ravnoteè: ( )

gA A B A
A
T R m V V p = +
=
+

=
+

=
4 7
411 297 31 . 33
V V
T R m
p
B A
gA A
A
5
10 70 . 3 Fa
jedna~ina stawa idealnog gasa B u trenutku uspostavqawa toplotne
ravnoteè: ( )

gB B B A
B
T R m V V p = +
=
+

=
+

=
4 7
411 189 55 . 29
V V
T R m
p
B A
gB B
B
5
10 08 . 2 Fa
b)
S
Sl
= S
RT
+ S
okoliha
= ... =12.84
K
kJ
>0
S
okoliha
= =
o
12
T
O
0
K
kJ
(sud izolovan od okoline)
S
RT
=S
A
+ S
B
= ...= 13.67 0.83 =12 .84
K
kJ
S
A
= ( ) v , T f m
A
=
|
|
.
|
\
|
+
+

A
B A
gA
A
vA A
V
V V
lh R
T
T
lh c m =
S
A
= |
.
|
\
| +
+
7
4 7
lh 297 . 0
283
411
lh 74 . 0 31 . 33 =13.67
K
kJ
S
B
= ( ) v , T f m
B
=
|
|
.
|
\
|
+
+

B
B A
gB
B
vB B
V
V V
lh R
T
T
lh c m =
S
B
= |
.
|
\
| +
+
4
4 7
lh 189 . 0
573
411
lh 66 . 0 55 . 29 = 0.83
K
kJ
1.44. Toplotno izolovan sud podeqen je izolovanom pregradom na dva dela (slika). U delu A zapremine
V
A
=1.5 m
3
nalazi se vodonik (idealan gas) stawa A(p
A
=0.2 MFa, T
A
=293 K). U delu B zapremine
V
B
=0.4 m
3
, nalazi se azot stawa B(p
B
=0.3 MFa, m
B
=1 kg). U jednom trenutku sa pregrade se uklawa
izolacioni nepropusni sloj sa pregrade, ~ime ona postaje toplotno ne izolovana polupropustqiva
membrana, kroz koju mogu da prolaze samo molekuli vodonika. Odrediti
a) promenu entropije sistema tokom procesa koji po~iwe uklawawem sloja pregrade i traje do
uspostavqawa toplotne ravnoteè u sudu
b) pritisak u delu suda A i delu suda B na kraju ovog procesa
a)
A gA A A A
T R m V p =
kg 25 . 0
293 4157
5 . 1 10 2 . 0
T R
V p
m
6
A gA
A A
A
=
=
B gB B B B
T R m V p =
1 297
4 . 0 10 3 . 0
m R
V p
T
6
B gB
B B
B
= =404 K
12 12 12
W U O + =
U
12
=0
2 1
U U =
B vB B A vA A 1
T c m T c m U + =
vB B
vA A 2
T c m T c m U + =
74 . 0 1 4 . 10 25 . 0
404 74 . 0 1 293 4 . 10 25 . 0
c m c m
T c m T c m
T
vB B vA A
B vB B A vA A
+
+
=
+
+
=
=317.6 K
S
Sl
= S
RT
+ S
okoliha
= ... =0.28
K
kJ
>0
S
okoliha
= =
o
12
T
O
0
K
kJ
(sud izolovan od okoline)
S
RT
=S
A
+ S
B
= ...= 0.46 0.18 =0.28
K
kJ
A B
S
A
= ( ) v , T f m
A
=
|
|
.
|
\
|
+
+

A
B A
gA
A
vA A
V
V V
lh R
T
T
lh c m =
S
A
= |
.
|
\
| +
+
5 . 1
4 . 0 5 . 1
lh 157 . 4
293
6 . 317
lh 4 . 10 25 . 0 =0.46
K
kJ
S
B
= ( ) v , T f m
B
=
|
|
.
|
\
|
+

B
B
gB
B
vB B
V
V
lh R
T
T
lh c m =
S
B
= |
.
|
\
|

404
6 . 317
lh 74 . 0 1 = 0.18
K
kJ
b)
jedna~ina stawa idealnog gasa A u trenutku uspostavqawa toplotne
ravnoteè: ( )

gA A B A
A
T R m V V p = +
=
+

=
+

=
4 . 0 5 . 1
6 . 317 4157 25 . 0
V V
T R m
p
B A
gA A
A
5
10 74 . 1 Fa
A
p pritisak vodonika u sudu A i istovremeno parcijalni pritisak
vodonika gasa ugasnoj me{avini (vodonik +azot) u delu suda B u
trenutku dostizawa toplotne ravnoteè
jedna~ina stawa idealnog gasa B u trenutku uspostavqawa toplotne
ravnoteè:

gB B B
B
T R m V p =
=

=

=
4 . 0
6 . 317 297 1
V
T R m
p
B
gB B
B
5
10 36 . 2 Fa
B
p parcijalni pritisak azota gasnoj me{avini (vodonik +azot) u delu
suda B u trenutku dostizawa toplotne ravnoteè
( )
2 B
p =

A
p +
B
p =
5
10 74 . 1 +
5
10 36 . 2 =
5
10 1 . 4 Fa
( )
2 B
p pritisak u sudu B u trenutku dostizawa toplotne ravnoteè
1.45. Adijabatski izolovan termodinami~ki sistem prikazan na slici ~ine:
zatvoren rezervoar (A) stalne zapremine V
A
=0.3 m
3
, u kojem se nalazi
kiseonik (idealan gas) stawa A(p
A
=2.6 bar, T
A
=300 K)
zatvoren vertikalni cilindar (B) sa bez trewa pokretnim klipom, u kojem se
nalazi m
B
= 1 kg metana (idealan gas) stawa B(p
B
=2 bar, T
B
=400 K).
(pokretni klip svojom teìnom obezbe|uje stalan pritisak gasa)
Otvarawem ventila dolazi do me{awa gasova. Smatraju}i da pri me{awu gasova ne}e do}i do hemijske
reakcije (eksplozija) odrediti:
a) rad koji izvr{i klip za vreme procesa me{awa
b) promenu entropije ovog adijabatski izolovanog sistema za vreme procesa me{awa
a)
A gA A A A
T R m V p =
kg 1
300 260
3 . 0 10 6 . 2
T R
V p
m
5
A gA
A A
A
=
=
B gB B B B
T R m V p =
5
B
B gB B
B
10 2
400 520 1
p
T R m
V

=

= =1.04 m
3
prvi zakon termodinamike za proces me{awa: O
12
= U
12
+ W
12
0=| | | |
12 B vB B A vA A
vB B
vA A
W T c m T c m T c m T c m + + + (1)
izra~unavawe zapreminskog rada: W
12
= |
.
|
\
|

B
V V
V p
A B
(2)
jedna~ina stawa dobijene me{avine idealnih gasova:
( )

gB B gA A
B
T R m R m V p + = (3)
B A
(3)
( )
B
gB B gA A
p
T R m R m
V
+
=
ovu jedna~inu uvrstimo u jedna~inu (2):
( )
(
(

+
=
B A
B
gB B gA A
B 12
V V
p
T R m R m
p W
ovu jedna~inu uvrstimo u jedna~inu (1) odakle se nakon sre|ivawa dobija:
( )
gB
B
gA A vB
B
vA A
B A B B vB
B
A vA A
R m R m c m c m
V V p T c m T c m
T
+ + +
+ + +
=
( )
52 . 0 1 26 . 0 1 82 . 1 1 65 . 0 1
04 . 1 3 . 0 10 10 2 400 82 . 1 1 300 65 . 0 1
T
3 5
+ + +
+ + +
=

=366.5 K
(3)
( )
5
10 2
5 . 366 520 1 260 1
V
+
= =1.43 m
3
(2) | | 04 . 1 3 . 0 43 . 1 10 10 2 W
3 5
12
=

=18 kJ
b)
S
Sl
= S
RT
+ S
okoliha
= ... =0.543
K
kJ
S
okoliha
= =
o
12
T
O
0
K
kJ
(sud i cilidar izolovani od okoline)
S
RT
=S
A
+ S
B
= ...= 0.536 + 0.007 =0.543
K
kJ
S
A
=
|
|
.
|
\
|
+
A
gA
A
vA A
V
V
lh R
T
T
lh c m = |
.
|
\
|
+
0.3
1.43
lh 26 . 0
300
366.5
lh 0.65 1 =0.536
K
kJ
S
B
= =
|
|
.
|
\
|
+

B
gB
B
vB B
V
V
lh R
T
T
lh c m |
.
|
\
|
+
1.04
1.43
lh 52 . 0
400
366.5
lh 1.82 1 =0.007
K
kJ
1.46. Termodinami~ki sistem prikazan na slici ~ine:
zatvoren rezervoar (A) stalne zapremine V
A
=0.26 m
3
, u kojem se nalazi
kiseonik (idealan gas) stawa A(p
A
=4 bar, T
A
=400 K)
zatvoren rezervoar (B) stalne zapremine V
B
=0.26 m
3
u kojem vlada apsolutni
vakum
okolina stalne temperature T
o
=288 K
Otvarawem ventila kiseonik se {iri i u toku procesa {irewa okolini preda
14.4 kJ toplote.
a) odrediti pritisak kiseonika nakon {irewa
b) dokazati da je proces {irewa kiseonika nepovratan.
a)
jedna~ina stawa idealnog gasa A pre {irewa:
1 A g A A A
T R m V p =
kg 1
400 260
26 . 0 10 4
T R
V p
m
5
1 A gA
A A
A
=
=
prvi zakon termodinamike za proces {irewa:
12 12 12
W U O + =
( )
1 A 2 A v 12
T T c m O =
72 . 0 1
4 . 14
400
c m
O
T T
v
12
1 A 2 A
+ = =380 K
jedna~ina stawa idealnog gasa A nakon {irewa: ( )
2 A g A B A 2 A
T R m V V p = +
26 . 0 26 . 0
380 260 1
V V
T R m
p
B A
2 A g A
2 A
+

=
+

= =
5
10 9 . 1 Fa
b)
S
Sl
= S
RT
+ S
okoliha
= ... =0.147+0.05 = 0.197
K
kJ
> 0
S
okoliha
=
288
4 . 14
T
O
o
12

= =0.050
K
kJ
S
RT
=
|
|
.
|
\
|

A1
A2
g
A1
A2
p A
F
p
lh R
T
T
lh c m = |
.
|
\
|

4
1.9
lh 26 . 0
400
380
lh 0.91 1 =0.147
K
kJ
A B
1.47. Adijabatski izolovan sud podeqen je nepropusnom i adijabatskom membranom na dva dela V
A
=0.3 m
3
i V
B
=0.5 m
3
(slika). U delu A nalazi se m
A
=0.5 kg kiseonika (idealan gas) temperature T
A
=300 K, a u
delu B m
B
=1 kg sumpor-dioksida (idealan gas) temperature T
B
=530 K. U delu A kiseonik po~iwe da se
me{a ventilatorom snage
30 W. Membrana je projektovana da pukne kada razlika pritisaka prema{i p=62 kFa i u tom trenutku se
iskqu~uje ventilator. Odrediti:
a) vreme do pucawa membrane
b) temperaturu i pritisak nastale me{avine posle pucawa membrane, a po uspostavqawu
termodinami~ke ravnoteè
a)
jedna~ina stawa idealnog gasa B:
B gB B B B
T R m V p =
5 . 0
530 130 1
V
T R m
p
B
B gB B
B

=

= =
5
10 38 . 1 Fa
uslov pucawa membrane:
B 2 A
p p p =
p p p
B 2 A
+ = =
3 5
10 62 . 0 10 38 . 1 + =
5
10 2 Fa
jedna~ina stawa idealnog gasa A neposredno pred pucawe membrane:
2 A gA A A 2 A
T R m V p =
260 5 . 0
3 . 0 10 2
R m
V p
T
5
gA A
A 2 A
2 A
= =461.5 K
prvi zakon termodinamike za proces u delu A (za vreme rada ventilatora)
12 T 12 12
W U O + =
12 12 T
U W =
( ) ( ) 300 5 . 461 65 . 0 5 . 0 T T c m W
1 A 2 A vA A 12 T
= = =52.5 kJ
3 -
T12
T12
10 30 -
5 . 52
W
W
= =

= 1750 s
A B
W
12
b)
12 12 12
W U O + =
U
12
=0
2 1
U U =
B vB B 2 A vA A 1
T c m T c m U + =
vB B
vA A 2
T c m T c m U + =
45 . 0 1 65 . 0 5 . 0
530 45 . 0 1 5 . 461 65 . 0 5 . 0
c m c m
T c m T c m
T
vB B vA A
B vB B 2 A vA A
+
+
=
+
+
=
=501.3 K

gB B gA A B A
T R m R m V V p + = +
( )
( )
5 . 0 0.3
3 . 501 130 1 260 5 . 0
V V
T R m R m
p
B A
gB B gA A
+
+
=
+
+
=

=
5
10 63 . 1 Fa
1.48. Adijabatski izolovan sud podeqen je nepropustqivom i adijabatskom membranom na dva dela V
A
=0.3
m
3
i V
B
=0.5 m
3
(vidi sliku). U delu A nalazi se m
A
=0.5 kg kiseonika (idealan gas) temperature T
A
=300
K, a u delu B m
B
=1 kg sumpor-dioksida (idealan gas) temperature T
B
=350 K. Me{awe kiseonika se obavqa
ventilatorom pogonske snage 30 W, sumpor-dioksida ventilatorom pogonske snage 45 W. Membrana je
projektovana tako da pukne kada razlika pritisaka prema{i p64.2 kFa i u tom trenutku se iskqu~uju
oba ventilatora. Odrediti:
a) vreme do pucawa membrane
b) temperaturu i pritisak nastale me{avine posle pucawa membrane, a po uspostavqawu
termodinami~ke ravnoteè
A
(W
T12
)
A
(W
T12
)
A
B
a)
prvi zakon termodinamike za proces u delu A: ( ) ( )
A
12 T
A 12 A 12
W U O
|
|
.
|
\
|
+ =

( )
A
12 T
1 A 2 A vA A
W T T c m
|
|
.
|
\
|
=

(1)
prvi zakon termodinamike za proces u delu B: ( ) ( )
B
12 T
B 12 B 12
W U O
|
|
.
|
\
|
+ =

( )
B
12 T
1 B 2 B vB B
W T T c m
|
|
.
|
\
|
=

(2)
B
12 T
A
12 T
W
W
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
=
( )
( )
1 B 2 B vB B
1 A 2 A vA A
T T c m
T T c m

(3)
jedna~ina stawa idealnog gasa B neposredno pred pucawa membrane:
2 B gB B B 2 B
T R m V p =
B
2 B gB B
2 B
V
T R m
p

= (4)
jedna~ina stawa idealnog gasa A neposredno pred pucawa membrane:
2 A gA A A 2 A
T R m V p =
A
2 A gA A
2 A
V
T R m
p

= (5)
oduzimawem jedna~ina (5) i (4) dobija se:
B
2 B gB B
A
2 A gA A
2 B 2 A
V
T R m
V
T R m
p p

= (6)
uslov pucawa membrane:
2 B 2 A
p p p = (7)
kombinovawem jedna~ina (3), (6) i (7) dobija se:
T
A2
= 466.15 K T
B2
= 530 K
vra}awem T
A2
u jedna~inu (1) ili T
B2
u jedna~inu (2) dobija se:
( ) ( )
30
300 15 . 466 65 . 0 5 . 0
W
T T c m
12 T
1 A 2 A vA A

=

=

=1800 s
b)
12 12 12
W U O + =
U
12
=0
2 1
U U =
2 B vB B 2 A vA A 1
T c m T c m U + =
vB B
vA A 2
T c m T c m U + =
45 . 0 1 65 . 0 5 . 0
530 45 . 0 1 15 . 466 65 . 0 5 . 0
c m c m
T c m T c m
T
vB B vA A
2 B vB B 2 A vA A
+
+
=
+
+
=
=503.2 K

gB B gA A B A
T R m R m V V p + = +
( )
( )
5 . 0 0.3
2 . 503 130 1 260 5 . 0
V V
T R m R m
p
B A
gB B gA A
+
+
=
+
+
=

=
5
10 64 . 1 Fa
1.49. Verikalni cilindar unutra{weg pre~nika d=250 mm,
adijabatski izolovan od okoline, zatvoren je sa gorwe strane bez
trewa pokretnim adijabatskim klipom mase m
k
=50 kg. Klip na sebi
nosi oprugu zanemarqive teìne, linearne karakteristike k=120
N/cm
2
i u po~etnom poloàju udaqen je od dna cilindra z=400 mm
(slika). Pritisak okoline iznosi p
o
=1 bar. U cilindru se nalazi
vazduh (idealan gas) temperature T
1
=293 K. Na oprugu se odozgo
po~iwe spu{tati teg mase m
T
=300 kg. Od trenutka kada teg dodirne
opruga , on po~inwe oprugu sa klipom potiskivati na dole,
istovremeno sabijaju}i oprugu i gas u cilindru. Odrediti
a) za koliko se spusti klip (z) a koliko sabije opruga (l) do
trenutka kada sila u uètu postane jednaka nuli (stawe 2)
b) do koje temperature bi trebalo zagrejati vazduh stawa 2 da bi
klip vratili u prvobitni poloàj i koliko toplote je za to
potrebno dovesti
a) z=109 mm, l=245 mm
b) T=452.8 K, O=3.1 kJ
1.50. Cilindar je napravqen prema slici. Slobodno
pomi~ni klip zanemarqive mase, optere}en tegom mase
m
T
=200 kg, nalazi se u po~etnom poloàju na kao na
slici. U cilndru se nalazi vazduh po~etne temperature
T
1
=523 K koji se hladi predaju}i kroz zidove cilindra
toplotu okolini stawa O(p
o
=1 bar, T
o
=293 K) sve do
uspostavqawa toplotne ravnoteè sa okolinom.
Odrediti:
a) pri kojoj temperaturi vazduha u cilindru }e klip
dodirnuti oslonac (stawe 2)
b) pritisak gasa na po~etku i kraju procesa
c) koli~inu toplote koju vazduh preda okolini tokom
procesa 123
a) T
2
=345.6 K
b) p
1
=1.62 bar, p
3
=1.37 bar
c) O
13
= 3.16 kJ
m
I
z
l
d
d=180 mm
D=200 mm
z=350 mm
m
I
D
z
d
z
z=150 mm
(OTVOREN TERMODINAMI^KI SISTEM)
1.51. Vazduh (idealan gas) struji stacionarno kroz vertikalnu
cev visine 3.6 m, konstantnog popre~nog preseka, masenim
protokom od
m=300 kg/h (slika). Cev je toplotno izolovana

od okoline, a u cevi je instaliran greja~ koji vazduhu predaje
toplotu. Stawe vazduha na ulazu u cev odre|eno je veli~inama
stawa 1(p
1
=1.2 bar, T
1
=293 K, w=4.5 m/s), a na izlazu 2(p
2
=1
bar T
2
=361 K). Odrediti:
a) brzinu vazduha na izlazu iz cevi
b) toplotni protok koji greja~ saop{tava vazduhu
a)
jedna~ina stawa idealnog gasa na ulazu u cev:
1 g 1 1
T R v p =
5
1
1 g
1
10 2 . 1
293 287
p
T R
v
= =0.7007
kg
m
3
jedna~ina stawa idealnog gasa na izazu iz cevi:
2 g 2 2
T R v p =
5
2
2 g
2
10 1
361 287
p
T R
v
= =1.0361
kg
m
3
jedna~ina kontinuiteta:
2
2
2
2
1
2
1
1
v
4
d
w
v
4
d
w

7007 . 0
0361 . 1
5 . 4
v
v
w w
1
2
1 2
= = =6.65
s
m
b)
prvi zakon termodinamike za proces u cevi:
12 p 12 k
12 T 12 12 E E W H O + + + =

( ) ( )
1 2
2
1
2
2
1 2 p
12 z z m
2
w w
m T T c m O +
+ =

( ) 6 . 3
3600
300
2
5 . 4 65 . 6
3600
300
293 361 10 1
3600
300
O
2 2
3
12 +
+ =
=5668 W
2
1
z
2
z
1
1.52. U toplotno izolovanoj komori me{aju se tri struje idealnih gasova: kiseonik A(
m=6 kg/s, p=0.18

MFa, I=250
o
C), azot B(
m=3 kg/s, p=0.33 MFa, I=590

o
C) i ugqenmonoksid C(
m=2 kg/s, p=0.38 MFa,

I=440
o
C). Pritisak dobijene sme{e na izlazu iz komore p
=0.1 MFa. Zanemaruju}i promenu kineti~ke

energije kao i potencijalne energije, odrediti:
a) temperaturu (T
) i zapreminski protok (

V ) dobijene sme{e
b) promenu entropije sistema za proces me{awa
a)
prvi zakon termodinamike za proces u me{noj komori:
12 p 12 k
12 T 12 12 E E W H O + + + =

2 1 H H

=
C pC
C
B pB
B
A pA
A 1 T c m T c m T c m H + + =

pC
C
pB
B
pA
A 2 T c m T c m T c m H + + =

pC
C
pB
B
pA
A
C pC
C
B pB
B
A pA
A
c m c m c m
T c m T c m T c m
T
+ +
+ +
=

=
+ +
+ +
=
04 . 1 2 04 . 1 3 91 . 0 6
713 04 . 1 2 863 04 . 1 3 523 91 . 0 6
T
659.6 K
jedna~ina stawa idealne gasne me{avine na izlazu iz komore za me{awe:
gC
C
gB
B
gA
A

T R m R m R m V p
|
|
.
|
\
|
+ + =

( )
5
gC
C
gB
B
gA
A
10 1
6 . 659 297 2 297 3 260 6
p
T R m R m R m
V
+ +
=
|
|
.
|
\
|
+ +
=

20 V
=
s
m
3
A
B
C
me{avina
b)
jedna~ina stawa idealnog gasa A u nastaloj me{avini:

gA
A

A
T R m V p =

20
6 . 659 260 6
V
T R m
p
gA
A
A

=

=

=0.51
5
10 Fa
jedna~ina stawa idealnog gasa B u nastaloj me{avini:

gB
B

B
T R m V p =

20
6 . 659 297 3
V
T R m
p
gB
B
B

=

=

=0.29
5
10 Fa
jedna~ina stawa idealnog gasa C u nastaloj me{avini:

gC
C

C
T R m V p =

20
6 . 659 297 2
V
T R m
p
gC
C
C

=

=

=0.20
5
10 Fa
si
S
=
RT
S
+
o
S
= ... =6.15
K
kW
RT
S
=
A
S
+
B
S
+
C
S
= ...=3.23 + 1.33 + 1.59 = 6.15

K
kW
o
12
o
T
O
S
= =0
K
kW
(adijabatski izolovana komora za me{awe)
A
S
= ( ) T , p f = A m
.

|
|
.
|
\
|
A
gA
A
pA
p
p
lh R
T
T
lh c =
A
S
= =
|
|
.
|
\
|

6
5
10 18 . 0
10 51 . 0
lh 26 . 0
523
6 . 659
lh 91 . 0 6 3.23
K
kW
B
S
= ( ) T , p f = B m
.

|
|
.
|
\
|
B
gB
B
pB
p
p
lh R
T
T
lh c =
B
S
=
|
|
.
|
\
|

6
5
10 33 . 0
10 29 . 0
lh 297 . 0
863
6 . 659
lh 04 . 1 3 =1.33
K
kW
C
S
= ( ) T , p f = C m
.

|
|
.
|
\
|
C
gB
C
pC
p
p
lh R
T
T
lh c =
C
S
=
|
|
.
|
\
|

6
5
10 38 . 0
10 20 . 0
lh 297 . 0
713
6 . 659
lh 04 . 1 2 =1.59
K
kW
1.53. Ludi nau~nik tvrdi da je mogu}e, bez izmene toplote i/ili rada sa okolinom, struju vazduha stawa
1(
m=1 kg/s, p=3 bar, T=293 K) razdvojiti na dve struje. Struju 2 stawa 2(p=2.7 bar, T=333 K) i struju 3
stawa 3(p=2.7 bar, T=273 K). Dokazati da je ludi nau~nik u pravu. Zanemariti promene kineti~ke i
potencijalne energije vazduha.
prvi zakon termodinamike za proces u razdelnoj komori:
12 p 12 k
12 T 12 12 E E W H O + + + =

2 1 H H

=
1 p
1 T c m
=
3 p
3
2 p
2 T c m T c m +

(1)
jedna~ina kontinuiteta: 3 2 1 m m m

+ = (2)
kombinovawem jedna~ina (1) i (2) dobija se: 2 m
=0.33
s
kg
, 3 m
=0.67
s
kg
drugi zakon termodinamike za proces u razdelnoj komori:
si
S
=
RT
S
+
o
S
= ... =25.6
K
W
RT
S
=
2
S
+
3
S
= ...=52.74 27.14 = 25.6

K
W
o
12
o
T
O
S
= =0
K
W
(adijabatski izolovana komora za me{awe)
2
S
= ( ) T , p f = 2 m
.

|
|
.
|
\
|
1
2
g
1
2
p
p
p
lh R
T
T
lh c
2
S
= = |
.
|
\
|

3
7 . 2
lh 287 . 0
293
333
lh 1 33 . 0 52.74
K
W
3
S
= ( ) T , p f = 3 m
.

|
|
.
|
\
|
1
3
g
1
3
p
p
p
lh R
T
T
lh c =
3
S
= = |
.
|
\
|

3
7 . 2
lh 287 . 0
293
273
lh 1 66 . 0 27.14
K
W
Kako je
si
S
> 0, ovaj proces je mogu} pa je ludi nau~nik u pravu.

1.54. [ire}i se u gasnoj turbini, tok vazduha (idealan gas), mewa
svoje toplotno stawe od stawa 1(
V
1
=0.2 m
3
/s, p=10 bar, T=580 K) ,
na ulazu u turbinu, do stawa 2(
V
2
=1.2 m
3
/s, p=1 bar), na izlazu iz
we. Tokom {irewa usled neidealnog toplotnog izolovawa turbine,
toplotni protok sa vazdu{nog toka na okolni vazduh iznosi 18 kW.
Zanemaruju}i promene kineti~ke i potencijalne energije vazdha ,
odrediti:
a) snagu turbine
b) dokazati da je proces u turbini nepovratan (temperatura okoline
iznosi T
o
=293 K)
a)
jedna~ina stawa idealnog gasa na ulazu u turbinu:
1 g
1
1
T R m V p =

580 287
2 . 0 10 10
T R
V p
m
5
1 g
1
1
=1.2
s
kg
jedna~ina stawa idealnog gasa na izlazu iz turbine:
2 g
2
2
T R m V p =

2 . 1 287
2 . 1 10 1
m R
V p
T
5
g
2
2
2
=348.4 K
prvi zakon termodinamike za proces u turbini:
12 p 12 k
12 T 12 12 E E W H O + + + =

( )
1 2 p
12 12 12 12 T T T c m O H O W = =

= ( ) 580 4 . 348 1 2 . 1 18 =260 kW
b)
si
S
=
RT
S
+
o
S
= ... =61.4 + 181.4 =242.8

K
W
> 0
293
18
T
O
S
o
12
o
= =

=61.4
K
W
RT
S
=
12
S
= ( ) T , p f =

m
.

|
|
.
|
\
|
1
2
g
1
2
p
p
p
lh R
T
T
lh c
RT
S
= = |
.
|
\
|

10
1
lh 287 . 0
580
4 . 348
lh 1 2 . 1 181.4
K
W
W
T12
O
12
1
2
1.55. U dvostepenoj gasnoj turbini ekspandira
m=2 kg/s vazduha (idealan gas) od po~etnog pritiska

p
1
=60 bar do krajweg pritiska p
4
=10 bar. Nakon ekspanzije u prvom stepenu turbine vazduh se uvodi u
me|uzagreja~ u kome se izobarski zagreva do temperature T
1
=T
3
=800 K. Ekspanzije u oba stepena su
adijabatske i kvazistati~ke. Zanemariti promene potencijalne i kineti~ke energije. Skicirati
proces u pv i Ts koordinatnim sistemima i odrediti:
a) pritisak u me|uzagreja~u tako da snaga dvostepene turbine bude maksimalna
b) snagu dvostepene turbine u tom slu~aju
a)
( )
4 3 2 1 p
34 T 12 T T T T T c m W W F + = + =

= ...
1
2
1
2
1
T
T
p
p

|
|
.
|
\
|
=
1
1
2
1 2
T
T
p p

|
|
.
|
\
|
= =p
x
(1)
1
4
3
4
3
T
T
p
p

|
|
.
|
\
|
=
1
4
3
4 3
T
T
p p

|
|
.
|
\
|
= =p
x
(2)
1
3 2
4
W
T12
O
23
W
T34
T
s
p
v
1
2 3
4
1
4
3
2
kombinovawem jedna~ina (1) i (2) dobija se:
1
1
2
1
T
T
p

|
|
.
|
\
|
=
1
4
3
4
T
T
p

|
|
.
|
\
|

1
2 4
1 3
4
1
T T
T T
p
p

|
|
.
|
\
|
=
2 4
1 3
1
4
1
T T
T T
p
p
=
|
|
.
|
\
|

|
|
.
|
\
|
=
1
4
1
4
1 3
2
p
p
T
T T
T
|
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
4 3
1
4
1
4
1 3
1 p
T T
p
p
T
T T
T c m F
|
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
1
p
p
T
T T
c m
T
F
1
4
1
2
4
1 3
p
4
0
T
F
4
=
0 1
p
p
T
T T
1
4
1
2
4
1 3
=
|
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|

|
|
.
|
\
|
=
1
4
1
1 3 4
p
p
T T T

|
|
.
|
\
|
=
1
4
1
1 3 4
p
p
T T T =
4 . 1
4 . 1 1
5
5
10 10
10 60
800 800
|
|
.
|
\
|
=619.33 K
4 . 1
4 . 1 1
5
5
2
10 10
10 60
33 . 619
800 800
T
|
|
.
|
\
|
= =619.33 K,
1
1
2
1 2
T
T
p p

|
|
.
|
\
|
= =
1 4 . 1
4 . 1
5
800
33 . 619
10 60

|
.
|
\
|
=24.5 bar
b)
( ) 33 . 619 800 33 . 619 800 1 2 F
max
+ = =722.68 kW
1.56. Kopresor, snage 2 kW, usisava okolni vazduh (idealan gas) stawa 1(p=1 bar, T=293 K,
m=0.05
kg/s) i adijabatski ga sabija do stawa 2. Nakon toga se vazduh adijabatski prigu{uje do po~etnog
pritiska (p
3
=p
1
). Prira{taj entropije vazduha za vreme adijabatske kompresije i adijabatskog
prigu{ivawa je jednak. Odrediti stepen dobrote adijabatske kompresije. Zanemariti promene
kineti~ke i potencijalne energije vazduha.
prvi zakon termodinamike za proces u otvorenom termodinami~kom sistemu
ograni~enom isprekidanom linijom:
13 p 13 k
13 T 13 13 E E W H O + + + =

( ) 12 T
1 3 p
W T T c m 0

+ =
1 05 . 0
2
293
c m
W
T T
p
12 T
1 3
+ =
=333 K
prvi zakon termodinamike za proces u prigu{nom ventilu :
23 p 23 k
23 T 23 23 E E W H O + + + =

3 2 H H

= T
2
=T
3
23 12
s s =
2
3
g
2
3
p
1
2
g
1
2
p
p
p
lh R
T
T
lh c
p
p
lh R
T
T
lh c =
287 . 0 2
1
5
g
R 2
p
c
1
2
1 2
293
333
10 1
T
T
p p

|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
= =
5
10 25 . 1 Fa p
2k
=p
2

|
|
.
|
\
|
=
1
k 2
1
k 2
1
p
p
T
T
4 . 1
1 4 . 1
1
1
k 2
1 k 2
1
25 . 1
293
p
p
T T

|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
= =312.3 K
333 293
3 . 312 293
T T
T T
2 1
k 2 1 kp
d
= =0.48
1 3 2
W
T12
1.57. U turbo kompresorskoj stanici se vr{i dvostepena kvazistati~ka adijabatska kompresija.
Kompresor usisava 5 kmol/h okolnog vazduha (idelan gas) stawa 1(p=1 bar, T=293 K) i sabija ga na
neki me|u pritisak pri kojem se daqe hladi do temperature okoline. Nakon toga se vazduh sabija na
kona~ni pritisak 4(p=9 bar). Zanemaruju}i promene potencijalne i kineti~ke energije, odrediti:
a) vrednost me|u pritiska (p
2
=p
3
) pri kojem su snage potrebne za oba stepena sabijawa jednake
b) u{tedu u snazi u ovom procesu u odnosu na kompresiju bez me|uhla|ewa, tj. kada bi se kvazistati~ka
adijabatska kompresija od stawa 1(p=1 bar, T=293 K) do pritiska od 9 bar vr{ila u jednom stepenu
a)
prvi zakon termodinamike za proces u kompresoru niskog pritiska:
12 p 12 k
12 T 12 12 E E W H O + + + =

( )
2 1 p
12 T T T c m W =

(1)
prvi zakon termodinamike za proces u kompresoru visokog pritiska:
34 p 34 k
34 T 34 34 E E W H O + + + =

( )
4 3 p
34 T T T c m W =

(2)
Kombinovawem uslova zadatka 34 T 12 T W W

= i T
1
=T
3
sa jedna~inama (1) i (2)
dobija se T
2
=T
4
.
1
2
1
2
1
T
T
p
p

|
|
.
|
\
|
=
1
1
2
1 2
T
T
p p

|
|
.
|
\
|
= (3)
1
4
3
4
3
T
T
p
p

|
|
.
|
\
|
=
1
4
3
4 3
T
T
p p

|
|
.
|
\
|
= (4)
1
2
3
4
W
T12
W
T34
O
23

|
|
.
|
\
|
=
2
1
1
4
1 4
p
p
T T
4 . 1 2
1 4 . 1
4
1
9
293 T

|
.
|
\
|
= =401.04 K = T
2
iz jedna~ine (3)
1 4 . 1
4 . 1
5
2
293
04 . 401
10 1 p

|
.
|
\
|
= =
5
10 3 Fa = p
3
b)

|
|
.
|
\
|
=
1
1
4
1
'
4
p
p
T T =
4 . 1
1 4 . 1
1
9
293
|
.
|
\
|
=548.92 K
potrebna snaga u prvom slu~aju: 34 T 12 T T W W W

+ =
T W
= ( ) ( ) ( ) 04 . 401 293 1 . 29
3600
5
T T T T Mc h
4 3 2 1 p
= +
= 4.37 KW
potrebna snaga u drugom slu~aju: ' 14 T
,
T W W

=
,
T W
= ( ) ( ) ( ) 92 . 548 293 1 . 29
3600
5
T T Mc h
' 4 1 p
=
= 10.34 KW
u{teda u snazi:
,
T T T W W W

= =4.37+10.34 = 5.97 kW
zatvorena povr{ina (23442) predstavqa u{tedu u
snazi ( T W
) koja je ostvarena dvostepenom

kompresijom (u odnosu na jednostepenu kompresiju)
1
4
3
4
2
T
s
1.58. U dvostepenom kompresoru sa me|uhla|ewem, pri ustaqenim uslovima, sabija se neravnote`no
(nekvazistati~ki) i adijabatski 0.3 kg/s azota (idealan gas), od polaznog stawa 1(p
1
=0.1 MFa, T
1
=293 K)
do stawa 4(p
4
=0.6 MFa, T
4
=450 K). Stepeni dobrote prilikom sabijawa u oba stepena su jednaki i iznose
8 . 0
ll
d
l
d
= = . Odrediti ukupnu snagu za pogon kompresora i toplotnu snagu koja se odvodi pri hla|ewu
(izme|u dve kompresije), ako se proces me|uhla|ewa odvija pri stalnom pritisku p
2
=p
3
= 0.3 MFa.
Zanemariti promene kineti~ke i potencijalne energije vazduha i prikazati sve procese na Ts dijagramu.

|
|
.
|
\
|
=
1
k 2
1
k 2
1
p
p
T
T
=
|
|
.
|
\
|
=

1
1
k 2
1 k 2
p
p
T T
4 . 1
1 4 . 1
1
3
293
|
.
|
\
|
=401 K
2 1
k 2 1 l
d
T T
T T
= =
=
l
d
k 2 1
1 2
T T
T T =
8 . 0
401 293
293 428 K

|
|
.
|
\
|
=
1
k 4
3
k 4
3
p
p
T
T

|
|
.
|
\
|
=
1
3
k 4
3 k 4
p
p
T T (1)
4 3
k 4 3 ll
d
T T
T T
= ( )
4 3
ll
d 3 k 4
T T T T = (2)
kombinovawem jedna~ina (1) i (2) dobija se: T
3
=354 K, T
4k
=431 K
1
O
23
3
4
2
W
T34
W
T12
odvedena toplota u fazi me|uhla|ewa (23): ( )
cohsI p 23
23 q m O
=

=
( ) ( ) 428 354 04 . 1 3 . 0 T T c m O
2 3 p
23 = =

= 23.1 kW
14 p 14 k
14 T 14 23 E E W H O + + + =

( )
1 4 p
23 14 23 14 T T T c m O H O W = =

= ( ) 293 450 04 . 1 3 . 0 1 . 23
14 T W
=72.1 kW
napomena: ukupna snaga za pogon oba kompresora jednaka je zbiru snaga
potrebnih za pogon kompresora niskog pritiska i kompresora
visokog pritiska tj: 34 T 12 T 14 T W W W

+ =
(PUWEWE I PRA@WEWE REZERVOARA)
1.59. Vazduh (idealan gas) stawa (p=1 bar, T=290 K) nalazi se u toplotno izolovanom rezervoaru
zapremine V=0.6 m
3
. Toplotno izolovanim cevovodom u rezervoar se uvodi vazduh (idealan gas) stawa
(p=10 bar, T=400 K). Tokom procesa u rezervoaru je stalno ukqu~en greja~ snage 2.5 kW. Kada vazduh u
rezervoaru dostigne stawe (p=4 bar, T=500 K) prekida se dotok vazduha i iskqu~uje greja~. Odrediti
vreme trajawa procesa puwewa rezervoara kao i maseni protok vazduha koji se uvodi u rezervoar.
po~etak: p=1 bar, T=290 K
kraj: p=4 bar, T=500 K
ulaz: p=10 bar, T=400 K
jedna~ina stawa idealnog gasa za po~etak:
poc g poc poc
T R m V p =
290 287
6 . 0 10 1
T R
V p
m
5
poc g
poc
poc

= =0.72 kg
jedna~ina stawa idealnog gasa za kraj:
kr g kr kr
T R m V p =
500 287
6 . 0 10 4
T R
V p
m
5
kr g
kr
kr
= =1.67 kg
materijalni bilans procesa puwewa:
iz kr ul po
m m m m + = +
po kr ul
m m m = =1.67 0.72 = 0.95 kg
prvi zakon termodinamike za proces puwewa:
ul iz po kr 12 12
H H U U W O + =
ul p ul po v po kr v kr 12
T c m T c m T c m O =
400 1 95 . 0 290 72 . 0 72 . 0 500 72 . 0 67 . 1 O
12
= =70.86 kJ
5 . 2
86 . 70
O
O
12
12
= =

=28.3 s
3 . 28
95 . 0 m
m
ul
ul =
=33.6
s
g
1.60. U verikalnom toplotno izolovanom cilindru, povr{ine popre~nog preseka A=0.1 m
2
, nalazi se
vazduh (idealan gas) stawa (T=180
o
C, m=0.05 kg), ispod toplotno izolovanog klipa mase koja odgovara
teìni od 20 kN, a na koji spoqa deluje atmosferski pritisak od 0.1 MFa (slika). U cilindar se, kroz
toplotno izolovan cevovod, naknadno uvede vazduh stawa (p=0.4 MFa, T=540
o
C, m=0.1 kg) {to dovede
do pomerawa klipa (bez trewa). Zanemaruju}i promene kineti~ke i potencijalne energije uvedenog
vazduha odrediti koliki rad izvr{i vazduh nad okolinom kao i temperaturu vazduha u cilindru na
kraju procesa.
po~etak: T=453 K, p=
1 . 0
10 20
10 1
A
F
p
3
5
Ieg
o
+ = + =3 bar, m=0.05 kg
kraj: p=3 bar
ulaz: p=4 bar, T=813 K, m=0.1 kg
poc g poc poc poc
T R m V p =
5
poc
poc g poc
poc
10 3
453 287 05 . 0
p
T R m
V

=

= =0.0217 m
3
materijalni bilans procesa puwewa:
iz kr ul po
m m m m + = +
ul po kr
m m m + = =0.05 + 0.1 = 0.15 kg
kr g kr kr kr
T R m V p = (1)
ul iz po kr 12 12
H H U U W O + =
ul p ul po v po kr v kr 12
T c m T c m T c m W =
(2)
( ) ( )
poc kr poc
kr
V
poc
V
12
V V p dV V p W = =
(3)
y
kraj
ulaz
po~etak
kada se jedna~ine (1) i (3) uvrste u jedna~inu (2) dobija se:
( )
ul p ul po v po
g kr
kr kr
v kr poc kr poc
T c m T c m
R m
V p
c m V V p
=
kraj
g
v
poc
poc poc ul p ul po v po
kr
p
R
c
p
V p T c m T c m
V
+
+ +
=
5 3 5
3 5
kr
10 3
287
72 . 0
10 10 3
0217 . 0 10 10 3 813 1 1 . 0 453 72 . 0 05 . 0
V
+
+ +
=
=0.0989 m
3
(1)
287 15 . 0
0989 . 0 10 3
R m
V p
T
5
g kr
kr kr
kr
= =689.2 K
(3) ( ) ( ) 0217 . 0 0989 . 0 10 10 3 V V p W
3 5
poc kr poc 12
= =

=23.16 kJ
1.61. Kroz toplotno izolovan cevovod, unutra{weg pre~nika d=10 mm), biva uveden azot (N
2
, idealan
gas) stawa (T=305 K, p=0.6 MFa, w=10 m/s) u toplotno izolovan rezervoar zapremine V=0.6 m
3
u
kojem se ve} nalazi ugqendioksid (CO
2
, idealan gas) stawa (p=0.1 MFa, T=293 K). Ako se proces
puwewa prekida kada pritisak sme{e u rezevoaru dostigne 0.5 MFa, odrediti:
a) temperaturu me{avine idealnih gasova u rezervoaru na kraju procesa puwewa
b) promenu entropije sistema za vreme procesa puwewa
c) vreme trajawa procesa puwewa rezervoara
po~etak: p=1 bar, T=293 K, CO
2
kraj: p=5 bar, CO
2
+ N
2
ulaz: p=6 bar, T=305 K, w=10 m/s, N
2
a)
ul iz po kr 12 12
H H U U W O + =
( )
|
|
.
|
\
|
+ + =
2
w
T c m T c m T c m c m 0
2
ul
2
pN
2
N po
2
vCO
2
CO kr
2
vN
2
N
2
vCO
2
CO
(1)
jedna~ina stawa me{avine idealnih gasova za zavr{etak puwewa:
kr
2
gN
2
N
2
gCO
2
CO kr
T ) R m R (m V p + = (2)
jedna~ina stawa idealnog gasa za (CO
2
) po~etak:
poc
2
gCO
2
CO poc
T R m V p =
(3)
(3)
293 189
6 . 0 10 1
T R
V p
m
5
poc
2
gCO
poc
2
CO
= =1.08 kg
kombinovawem jedna~ina (1) i (2) dobija se: T
kr
=383.6 K,
2
N
m =1.94 kg
b)
S
sisIem
= S
Iadho Ielo
+ S
okoliha
= ... =936.3
K
J
S
okoliha
=0
K
J
(sud adijabatski izolovan od okoline)
S
radho Ielo
=
2
N
2
CO
S S + = ...= 192 + 744.3 = 936.3
K
J
2
CO
S =f(T, V)= =
|
|
.
|
\
|
+
V
V
lh R
T
T
lh c m
2
gCO
po
kr
2
vCO
2
CO
293
383.6
lh 0.66 1.08 =192
K
J
2
N
S =f(T, F)=
|
|
|
.
|
\
|

ul
2
N
kraj
2
gN
ul
kr
2
pN
2
N
p
p
lh R
T
T
lh c m =
2
N
S = |
.
|
\
|

6
3.68
lh 297 . 0
305
383.6
lh 1.04 1.94 =...= 744.3
K
J
jedna~ina stawa idealnog gasa (N
2
) za kraj:
kr
2
gN
2
N
2
N
kr
T R m V p =
6 . 0
6 . 383 297 94 . 1
V
T R m
p
kr
2
gN
2
N
2
N
kr

=

= =
5
10 68 . 3 Fa
c)
2
N
2
N
m
m
= =...=
3
10 2 . 5
94 . 1
=373.1 s
4
d
w m
2
ulaz 2
N
=...=
4
01 . 0
10 62 . 6
2
=
3
10 2 . 5

s
kg
305 297
10 6
T R
p
5
ulaz
2
gN
ulaz
ulaz
= =6.62
3
m
kg
1.62. U rezervoaru zapremine V=0.3 m
3
nalazi se azot stawa (p=120 bar, T=300 K). Ventil na rezervoaru
se brzo otvori, ispusti se izvesna koli~ina azota u atmosferu a zatim se ventil ponovo zatvori, tako da
se moè smatrati da pri takvim uslovima nema razmene toplote izme|u rezervoara i okoline. Ne
posredno po zatvarawu ventila pritisak azota u rezervoaru iznosi p=60 bar. Odrediti:
a) koli~inu azota koja je istekla iz rezervoara (kg) kao i temperaturu azota u rezervoaru neposredno
posle zatvarawa ventila
b) koli~inu toplote koju bi trebalo dovesti preostalom vazduhu u sudu da bi dostigao pritisak koji je je
imao pre pra`wewa (MJ)
a)
Promena stawa azota koji se za vreme procesa pra`wewa nalazi u sudu je
kvazistai~ka adijabatska promena, pa se temperatura azota u sudu na kraju
procesa praèwa moè odrediti iz zakona kvazistati~ke adijabatske promene:

|
|
.
|
\
|
=
1
po
kr
po
kr
p
p
T
T
4 . 1
1 4 . 1
1
po
kr
po kr
120
60
300
p
p
T T

|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
= =246.1 K
poc g poc poc
T R m V p =
300 297
3 . 0 10 120
T R
V p
m
5
poc g
poc
poc

= =40.4 kg
kr g kr kr
T R m V p =
1 . 246 297
3 . 0 10 60
T R
V p
m
5
kr g
kr
kr

= =24.63 kg
materijalni bilans procesa pra`wewa:
iz kr ul po
m m m m + = +
kr po iz
m m m = =40.4 24.63 = 15.77 kg
b)
1 = kraj (m=24.63 kg, p=60 bar, T=246.1 K)
2 (m=24.63 kg, p=120 bar, T=?)
2 g 2
T R m V p =
297 63 . 24
3 . 0 10 120
R m
V p
T
5
g
2
2
= =492.1 K
( ) ( )
1 2 v cohsI v 12 12
T T c m q m O = =
=
= ( ) 1 . 246 1 . 492 74 . 0 63 . 24 =4.48 MJ
ME[AVINE IDEALNIH GASOVA
1.63. Za me{avinu idealnih gasova, kiseonika (A) i azota (B), odredititi molsku masu (M
m
), gasnu
konstantu (R
gm
), specifi~ne toplotne kapacitete pri stalnom pritisku (c
pm
) i pri stalnoj zapremini
(c
vm
), eksponent izentropske promene stawa (
m
) kao i parcijalne pritiske komponenata A i B ako se
me{avina nalazi na
p
m
=1 bar i ako je sastav me{avine zadat na slede}i na~in:
a) g
A
=0.6, g
B
=0.4
b) r
A
=0.2, r
B
=0.8
a)
28
4 . 0
32
6 . 0
1
M
g
M
g
1
M
B
B
A
A
gM
+
=
+
= =30.27
kmol
kg
( )
27 . 30
8315
M
MR
R
m
g
gm
= = =274.69
kgK
J
3 3
FB B FA A Fm
10 04 . 1 4 . 0 10 91 . 0 6 . 0 c g c g c + = + = =962
kgK
J
69 . 274 962 R c c
gm pm vm
= = =687.31
kgK
J
31 . 687
962
c
c
vm
ps
m
= = =1.4
1
32
27 . 30
6 . 0 p
M
M
g p
m
A
M
A A
= = =0.57 bar
57 . 0 1 p p p
A m B
= = =0.43 bar
b)
= + = + = 28 8 . 0 32 2 . 0 M r M r M
B B A A m
28.8
kmol
kg
( )
8 . 28
8315
M
MR
R
m
g
gm
= = =288.72
kgK
J
04 . 1
8 . 28
28
8 . 0 91 . 0
8 . 28
32
2 . 0 c
M
M
r c
M
M
r c
pB
M
B
B pA
M
A
A pm
+ = + = =1011.11
kgK
J
72 . 288 11 . 1011 R c c
gm pm vm
= = =722.39
kgK
J
39 . 722
11 . 1011
c
c
vm
ps
m
= = =1.4
1 2 . 0 p r p
m A A
= = =0.2 bar
2 . 0 1 p p p
A m B
= = =0.8 bar
1.64. Me{avina idealnih gasova, m=1 kg, sastoji se od azota (A), zapreminskog udela 40 i metana (B),
zapreminskog udela (60%). Me{avina se zagreva od temperature T
1
2
=600 K na
dva na~ina. Prvi put je promena stawa kvazistati~ki izohorska, a drugi put se odvija kvazistati~ki po
zakonu prave linije u Ts koordinatnom sistemu. U oba slu~aja po~etna i krajwa stawa radnog tela su
jednaka. Skicirati promene stawa na Ts dijagramu i odrediti:
a) zapreminski rad (kJ) du` promene 12 koja se odvija po zakonu prave linije
b) promenu entropije izolovanog sistema (kJ/K) koji ~ine radna materija i toplotni izvor stalne
temperature T
Tl
=T
2
za slu~aj izohorske promene stawa
= + = + = 16 6 . 0 28 4 . 0 M r M r M
B B A A m
20.8
kmol
kg
82 . 1
8 . 20
16
6 . 0 74 . 0
8 . 20
28
4 . 0 c
M
M
r c
M
M
r c
pB
M
B
B vA
M
A
A vm
+ = + = =1.24
kgK
kJ
a)
( )
|
|
.
|
\
|
+
+
=
+
= =
1
2
gm
1
2
vm
2 1
12
2 1
2
s
1
s
12
v
v
lh R
T
T
lh c
2
T T
m s
2
T T
m ds s T m O
300
600
lh 24 . 1
2
300 600
1 O
12

+
= =386.78 kJ
( ) ( ) 300 600 24 . 1 1 T T c m u m U
1 2 vsm 12 12
= = = =372 kJ
prvi zakon termodinamike za proces 12 koji se odvija po pravoj liniji:
O
12
= U
12
+ W
12
W
12
= O
12
U
12
= 386.78372=14.78 kJ
1
T
2
s
b)
S
Sl
= S
RT
+ S
Tl
= ...= 859.5 620 =239.5
K
J
S
RT
=m
.
s
12
=
300
600
lh 24 . 1 1
T
T
lh c m
1
2
vsm
= =859.5
K
J
S
Tl
=
Tl
12
T
O
=...=
600
372
= 620
K
J
( ) ( ) ( ) 300 600 24 . 1 1 T T c m q m O
1 2 vm cohsI v 12 12
= = =
=
=372 kJ
1.65. [upqa kugla zanemarqive mase unutra{weg pre~nika d=1 m sastavqena je od dve polovine koje
su tesno priqubqene (slika). U kugli se nalazi me{avina idealnih gasova vodonika (A),
ugqendioksida (B) i azota (C) sastava r
A
=0.35, r
B
=0.4 i r
C
=0.25 stawa 1(p=0.2 bar, T=293 K). Na dowoj
polovini kugle obe{en je teret mase m
T
=4000 kg. Pritisak okoline iznosi p
o
=1 bar. Odrediti
koliko toplote treba dovesti me{avini idealnih gasova u kugli da bi se polovine mogle razdvojiti.
= + + = + + = 28 25 . 0 44 4 . 0 2 35 . 0 M r M r M r M
C C B B A A m
25.3
kmol
kg
( )
3 . 25
8315
M
MR
R
m
g
gm
= = =328.66
kgK
J
pC
M
C
C pB
M
B
B vA
M
A
A vm
c
M
M
r c
M
M
r c
M
M
r c + + =
74 . 0
3 . 25
28
25 . 0 66 . 0
3 . 25
44
4 . 0 4 . 10
3 . 25
2
35 . 0 c
vm
+ + = =0.95
kgK
kJ
zapremina lopte: V=
6
1
6
d
3 3

=
=0.5236 m
3
jedna~ina stawa me{avine idealnih gasova stawa (1):
1 gm 1
T R m V p =
293 66 . 328
5236 . 0 10 2 . 0
T R
V p
m
5
1 gm
1
= =0.11 kg
jedna~ina stati~ke ravnoteè neposredno pred odvajawe dowe polovine
(stawe 2):
4
d
g m
p
2
I
2

+ =
o
p
p
2
=
4
1
81 . 9 10 4
10 1
4
d
g m
p
2
3
5
2
I
o

=

=
5
10 5 . 0 Fa
jedna~ina stawa me{avine idealnih gasova stawa (2):
2 gm 2
T R m V p =
66 . 328 11 . 0
5236 . 0 10 5 . 0
R m
V p
T
5
gm
2
2

= =724.15 K
( ) ( ) ( ) 293 15 . 724 95 . 0 22 . 0 T T 95 . 0 11 . 0 q m O
1 2 cohsI v 12 12
= = =
=
=45.3 kJ
1.66. Za situaciju u proto~nom ure|aju za me{awe (prikazanu na slici) koji radi pri stacionarnim
uslovima, odrediti da li se u sistem dovodi mehani~ka snaga ili se iz sistema mehani~ka snaga odvodi
i izra~unati wenu vrednost (kW).
kW 10 O12 =
? W 12 T =
struja 1:
w
1
=200 m/s
T
1
=500
o
C
m
1
=10 I/h
molski sastav:
A: CO
2
=50
B: N
2
=50
struja 2:
w
2
=0 m/s
T
2
=420
o
C
m
2
=6 I/h
molski sastav:
C: N
2
=60
D: O
2
=40
me{avina:
w
=30 m/s
T
=500
o
C
struja 1:
= + = + = 28 5 . 0 44 5 . 0 M r M r M
B B A A 1 m
36
kmol
kg
36
10 10
M
m
h
3
1 m
1
1
= =

=277.78
( )
h
B A kmol +
78 . 277 5 . 0 h r h 1
A
A = =

=138.89
h
kmolA
74 . 271 3 . 0 h r h 1
B
B = =

=138.89
h
kmolB
struja 2:
32 4 . 0 28 6 . 0 M r M r M
D D C C 2 m
+ = + = =29.6
kmol
kg
6 . 29
10 6
M
m
h
3
2 m
2
2
= =

=202.70
( )
h
D C kmol +
70 . 202 6 . 0 h r h 2
C
C = =

=121.62
h
kmolC
70 . 202 4 . 0 h r h 2
D
D = =

=81.08
h
kmolD
prvi zakon termodinamike za proces me{awa fluidnih struja:
12 p 12 k
12 T 12 12 E E W H O + + + =

12 k
12 12 12 T E H O W =

1 2 12 H H H

= =...=3249.77 3118.69 = 131.08 kW
1 H
= ( ) ( ) ( ) ( )
2
D
p
D
C
p
C
1
B
p
B
A
p
A T Mc h Mc h T Mc h Mc h
(
+ +
(
+

1 H
= 693 1 . 29
3600
08 . 81
1 . 29
3600
62 . 121
773 1 . 29
3600
89 . 138
4 . 37
3600
89 . 138
+ +
(
+
1 H
=3118.69 kW
2 H
= ( ) ( ) ( ) ( )

D
p
D
C
p
C
B
p
B
A
p
A T Mc h Mc h T Mc h Mc h
(
+ +
(
+

2 H
= 773 1 . 29
3600
08 . 81
1 . 29
3600
62 . 121
773 1 . 29
3600
89 . 138
4 . 37
3600
89 . 138
+ +
(
+
2 H
=3249.77 kW
2 sIruja
12 k
1 sIruja
12 k 12 k
E E E + = =...=54.31 + 0.75 =53.56 kW
( ) ( )
2
w w
M h M h E
2
1
2
B
B
A
A
1 sIruja
12 k
|
|
.
|
\
|
+ =

2
200 30
28
3600
89 . 138
44
3600
89 . 138
E
2 2
1 sIruja
12 k
|
.
|
\
|
+ = =54.31 kW
( ) ( )
2
w w
M h M h E
2
2
2
D
D
C
C
2 sIruja
12 k
|
|
.
|
\
|
+ =

2
0 30
32
3600
08 . 81
28
3600
62 . 121
E
2 2
2 sIruja
12 k
|
.
|
\
|
+ = =+0.75 kW
12 T W
= 10 131.08 + 54.31 = 86.77 kW

Po{to je vrednost za 12 T W
negativan broj to zna~i da se u sistem dovodi mehani~ka snaga.

1.67. Vazduh (idealna gas) po~etne temperature T
v1
=50
o
C, masenog protoka
m
v
=2 kg/s zagreva se u
rekuperativnom razmewiva~u toplote na ra~un hla|ewa me{avine idealnih gasova CO
2
i SO
2
od
T
m1
=400
o
C do T
m2
=240
o
C. Maseni protok me{avine idealnih gasova je
m
m
=3 kg/s, a maseni udeo CO
2
u
me{avini je 80. Razmewiva~ toplote je toplotno izolovan od okoline. Pokazati da je proces razmene
toplote u razmewiva~u toplote nepovratan. Zanemariti promene kineti~ke i potencijalne energije
gasnih struja kao i padove pritiska gasnih struja pri strujawu kroz razmewiva~ toplote.
CO
2
+ SO
2
vazduh
0.2 g 1 g 0.8 g
2
CO
2
SO
2
CO
= = =
58 . 0 2 . 0 85 . 0 8 . 0 c g c g c
2
pSO
2
SO
2
pCO
2
CO pm
+ = + = =0.8
kgK
kJ
prvi zakon termodinamike za proces u razmewiva~u toplote:
12 p 12 k
12 T 12 12 E E W H O + + + =

1 H
= 2 H
2 m pm
m
2 v pv
v
1 m pm
m
1 v pv
v T c m T c m T c m T c m + = +

pv
v
2 m pm
m
1 m pm
m
1 v pv
v
2 v
c m
T c m T c m T c m
T
+
=

1 2
513 8 . 0 3 673 8 . 0 3 323 1 2
T
2 v
+
= =515 K
okoliha RT Sl S S S

+ = =.. .=0.28
K
kW
K
kW
0
T
O
S
o
12
okoliha =
=

(razmewiva~ toplote je izolovan od okoline)
... S S S m v RT = + =

=0.93 0.65 = 0.28
K
kW

( )
|
|
.
|
\
|
= =

1 v
2 v
gv
1 v
2 v
pv
v v v
p
p
lh R
T
T
lh c
.
m T , p f
.
m S =
323
515
lh 1 2 =0.93
K
kW
( )
|
|
.
|
\
|
= =

1 m
2 m
gm
1 m
2 m
pm
m m m
p
p
lh R
T
T
lh c
.
m T , p f
.
m S =
673
513
lh 8 . 0 3 =0.65
K
kW
napomena: po{to je promena entropije sistema pozitivan broj
( 0 SSl >

) to zna~i da je proces razmene toplote u
razmewiva~u toplote nepovratan
1.68. Me{avina idealnih gasova (kiseonik i ugqendioksid), pogowena kompresorom snage 19 kW,
struji kroz kanal. Usled neidealnog izolovawa kanala i kompresora okolini se predaje 1.28 kW
toplote. Zapreminski protok i temperatura me{avine na ulazu u kanal iznose
V
1
=0.15 m
3
/s i
T
1
=375 K. Na izlazu iz kanala, pri pritisku p=2 bar, zapreminski protok i temperatura me{avine
iznose
V
2
=0.11 m
3
/s i T
2
=475 K. Zanemaruju}i promene kineti~ke i potencijalne energije me{avine
idealnih gasova, odrediti:
a) masene udele komponenata u me{avini
b) promeu entropije sistema u navedenom procesu, ako temperatura okoline iznosi T
o
=293 K
a)
jednan~ina stawa me{avine idealnih gasova na izlazu iz kanala:
( )
2 g
2
2
T MR h V p =

( ) 475 8315
11 . 0 10 2
T MR
V p
h
5
2 g
2
2
= 5.57
.
10
3

s
kmol
prvi zakon termodinamike za proces u kanalu:
12 p 12 k
12 T 12 12 E E W H O + + + =

( ) ( ) 12 T
1 2
m
p
12 W T T Mc h O

+ =
( )
( )
( ) 375 475 10 57 . 5
19 28 . 1
T T h
W O
Mc
3
1 2
12 T 12
m
p

+
=

=

=31.81
kmolK
kJ
( ) ( ) ( )
2
CO
p
2
CO
2
O
p 2 O
m
p
Mc r Mc r Mc + = (1)
1 r r
2
CO
2
O
= + (2)
Kombinovawem jedna~ina (1) i (2) dobija se:
2
O
r =0.69,
2
CO
r =0.31
44 31 . 0 32 69 . 0
32 69 . 0
M r M r
M r
g
2 CO 2 CO 2 O 2 O
2 O 2 O
2
O
+

=
+

= =0.6
6 . 0 1 g 1 g
2
O
2
CO
= = = 0.4
1 2 W
T12
O
12
b)
jedna~ina stawa me{avine idealnih gasova na ulazu u kanal:
( )
1 g
1
1
T MR h V p =

( )
1
1 g
1
V
T MR h
p

=
15 . 0
375 8315 10 57 . 5
p
3
1

=

=
5
10 16 . 1 Fa
okoliha RT Sl S S S

+ = =.. .=4.37 + 16.65 =21.02
K
W
293
28 . 1
T
O
S
o
12
okoliha
= =

=4.37
K
W
m RT S S

= = ( ) ( ) ( )
|
|
.
|
\
|
=
1
2
gm
1
2
pm
p
p
lh MR
T
T
lh Mc
.
h T , p f
.
h
m S
= |
.
|
\
|

16 . 1
2
lh 315 . 8
375
475
lh 81 . 31 10 57 . 5
3
= 65 . 16
K
W
zadatak za ve`bawe: (1.69)
1.69. U ~eli~noj boci zapremine V=0.1 m
3
nalazi se vazduh (
2
O
r =0.21,
2
N
r =0.79) okolnog stawa
O(p
o
=1 bar, T
o
=293 K). Boca se puni ugqendioksidom. Odrediti:
a) koliko se kg CO
2
treba ubaciti u bocu, da bi molski udeo kiseonika u novonastaloj me{avini bio
5 i koliki je tada pritisak me{avine u boci pri temperaturi od 293 K
b) koliko toplote treba dovesti da se me{avina u boci zagreje na 453 K
a)
2
CO
m =
3
10 5 . 9

kg, p=1.05 bar
b) O
12
=14.65 kJ
POLUIDEALNI GASOVI
1.70. Tokom kvazistati~ke promene stawa 12 kiseoniku (poluidealan gas) mase m=0.3 kg, po~etnog
stawa 1(T
1
=373 K, p
1
) predaje se toplota pri ~emu se kisonik zagreje do T
2
=673 K. Specifi~ni
toplotni kapacitet kiseonika tokom ove promene stawa mewa se po zakonu:
| | | | K
T
10 1 9 . 0
kgK /( kJ
c
3 12
+ =
Od stawa 2 kiseonik kvazistati~ki izotermski mewa stawe do stawa 3 (p
3
=p
1
). Odrediti koli~inu
toplote (kJ) koja se kisoniku preda:
a) tokom procesa 12
b) tokom procesa 23
a)
( )

|
.
|
\
|
+ = =
2
T
1
T
2
T
1
T
12
dT T
3
10 1 9 . 0 m dT T c m O
( ) ( )
(
+ =
12
2
2 2 12
T T
4
10 5
1
T T 9 . 0 m O
( ) ( )
(
+ =
2 2
12
373 673
4
10 5 373 673 9 . 0 3 . 0 O =128.07 kJ
b)
( ) ( )
( )
1 2
3
1
2
2
T
1
T
3
2
T
1
T
12
T T 10 1
T
T
lh 9 . 0
T
dT T 10 1 9 . 0
T
dT T c
s + =
+
=

( ) 373 673 10 1
373
673
lh 9 . 0 s
3
12
+ =

=0.83
kgK
kJ
( ) 373 9218 . 0 673 9646 . 0
373 673
1
T c T c
T T
1
c
1
1
T
1
T
p 2
2
T
1
0
p
1 2
2
T
1
T
p

=
|
|
.
|
\
|

= =
2
T
1
T
p
c =1.018
kgK
kJ
|
|
.
|
\
|
=
1
2
1
2
2
T
1
T
p 12
p
p
lh
g
R
T
T
lh c s
12
1
2
2
T
1
T
p
1
2
g
s
T
T
lh c
p
p
lh R =
83 . 0
373
673
lh 018 . 1
p
p
lh R
1
2
g
= =0.23
kgK
kJ
( )
|
|
.
|
\
|
= = =
2
3
g
3
T
2
T
p 2 23 2
3
s
2
s
23
p
p
lh R
2
T
3
T
lh c T m s T m ds s T m O
( ) 23 . 0 673 3 . 0
p
p
lh R T m O
1
2
g 2 23
= = =46.44 kJ
1.71. Zavisnost molarnog toplotnog kapaciteta od temperature za neki poluidealan gas, pri stalnom
pritisku, data je izrazom:
| | | |
|
|
.
|
\
|
+ =

273
K
T
10 07 . 4 2 . 29
molK / J
C
3
pM
a) odrediti koli~inu toplote koju treba predati gasu da bi se on zagrejao od polazne temperature
T
1
2
=573 K, ako se predaja toplote vr{i pri stalnom pritisku p=1.5 MFa, a
posle izobarskog {irewa gas zauzima zapreminu V
2
=0.8 m
3
b) odrediti koli~inu toplote koju je potrebno predati istoj koli~ini istog gasa, da bi se on zagrejao od
iste polazne temperature T
1
do iste temperature T
2
, ako gas biva zagrevan pri stalnoj zapremini
a)
jedna~ina stawa idealnog gasa stawa 2: ( )
2 g 2 2
T MR h V p =
( ) 573 8315
8 . 0 10 5 . 1
T MR
V p
h
6
2 g
2 2
= =0.25 kmol
( ) ( ) ( ) | | dT 273 T 10 07 . 4 2 . 29 h dT T C h O
2
T
1
T
3
2
T
1
T
pM cohsI p 12
+ = =

=
( ) ( ) ( )
(
(

|
|
.
|
\
|

+ =

= 1 2
3
2
1
2
2 3
1 2 cohsI p 12
T T 273 10 07 . 4
2
T T
10 07 . 4 T T 2 . 29 h O
( ) ( ) ( )
(
(

|
|
.
|
\
|

+ =

=
290 573 11 . 1
2
290 573
10 07 . 4 290 573 2 . 29 25 . 0 O
2 2
3
cohsI p 12
( )
cohsI p 12
O
=
=2.11 MJ
b)
( ) ( ) ( ) ( ) | | dT MR T C h dT T C h O
2
T
1
T
g pM
2
T
1
T
vM cohsI v 12
= =

=
( ) ( ) ( ) | | ( ) ( ) ( )
1 2 g cohsI p 12
2
T
1
T
g pM cohsI v 12
T T MR h O dT MR T C h O = =
= =
( ) ( ) MJ 52 . 1 290 573 8315 25 . 0 10 11 . 2 O

6
cohsI v 12
= =
=
1.72. Vazduh (poluidealan gas), masenog protoka
m
v
=0.2 kg/s, po~etne temperature T
v
=600
o
C, pri
konstantnom pritisku, struji kroz adijabatski izolovanu cev u kojoj se hladi kiseonikom (poluidealan
gas) koji struji kroz cevnu zmiju, a zatim se i me{a sa jednim delom ovog kiseonika (slika).
Temperatura tako nastale me{avine iznosi T
M
=300
o
C, a maseni udeo kiseonika u toj sme{i je g
B
=0.5.
Temperatura kiseonika na ulazu u cev je T
K1
=20
o
C, a na izlazu iz cevi T
K2
=200
o
C. Pritisak
kiseonika je stalan. Odrediti maseni protok kiseonika kojim se vr{i hla|ewe vazduha (m
A
+m
B
).
Zanemariti promene potencijalne i kineti~ke energije poluidealnih gasova.
vazduh, m
v
, 873 K
kiseonik, m
A
+m
B
, 293 K
kiseonik, m
A
, 473 K
me{avina, m
B
+m
v
, 573 K
B v
B
B
m m
m
g

+
=
5 . 0 1
2 . 0 5 . 0
g 1
m g
m
B
v
B
B
=0.2
s
kg
C
o
600
1 v
T
0
pv
c
=
=1.050
kgK
kJ
,
C
o
300
m
T
0
pv
c
=
=1.020
kgK
kJ
C
o
20
1 k
T
0
pk
c
=
=0.9111
kgK
kJ
,
C
o
200
2 k
T
0
pk
c
=
=0.9355
kgK
kJ
C
o
300
m
T
0
pk
c
=
=0.95
kgK
kJ
12 p 12 k
12 T 12 12 E E W H O + + + =

2 1 H H

=
1 k
1 k
T
0
pk
B A
1 v
1 v
T
0
pv
v 1 T c m m T c m H
|
|
.
|
\
|
+ + =

m
Tm
0
pk
B
2 k
2 k
T
0
pk
A
m
m
T
0
pv
v 2 T c m T c m T c m H + + =

2 k
2 k
T
0
pk 1 k
1 k
T
0
pk
1 k
1 Tk
0
pk m
Tm
0
pk
B
1 v
1 v
T
0
pv m
m
T
0
pv
v
A
T c T c
T c T c m T c T c m
m

|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|

=

( ) ( )
473 9355 . 0 293 9111 . 0
293 9111 . 0 573 95 . 0 2 . 0 873 05 . 1 573 02 . 1 2 . 0
mA

+
=
=0.06
s
kg
06 . 0 2 . 0 m m B A + = +

=0.26
s
kg
zbi r ka zadat aka i z t er modi nami ke st r ana 1
di pl .i ng. @eqko Ci ganovi } zelko@eunet.yu

VELI Î NE STAWA REALNI H F LUI DA
2.1. Odr edi ti speci f i ~nu ental pi ju, speci f i ~nu entr opi ju, speci f i ~nu zapr emi nu kao
i speci f i ~nu unutr a{ wu ener gi ju vode stawa (p=1 bar, t=20
o
C).
h
w
= 83.9
kg
kJ
, s
w
= 0.296
kgK
kJ
, v
w
= 0.001001
kg
m
3

pr i r u~ni k za t er modi nami ku (t abel a 4.2.6. i znad cr t e) str ana 4155
u
w
= h
w
p
.
v
w
= 83.9 1
.
10
5 .
10
2.
0.001001 = 83.8
kg
kJ

2.2. Odr edi ti speci f i f ~nu ental pi ju, speci f i ~nu entr opi ju, speci f i ~nu zapr emi nu
i speci f i ~nu unutr a{ wu ener gi ju pr egr ejane vodene par e stawa (p=25 bar, t=360
o
C).
h
pp
= 3146
kg
kJ
, s
pp
= 6.870
kgK
kJ
, v
pp
= 0.1117
kg
m
3

pr i r u~ni k za t er modi nami ku (t abel a 4.2.6. i spod crt e) str ana 4155
u
pp
= h
pp
p
.
v
pp
= 314625
.
10
5 .
10
2 .
0.1117 = 2866.75
kg
kJ

2.3. Odr edi ti speci f i ~nu unutr a{ wu ener gi ju, speci f i ~nu entr opi ju i temper atur u
a) kqu~al e vode pr i ti ska p=10 bar
b) suvozasi }ene vodene par e pr i ti ska p=10 bar

a)
u = 761.6
kg
kJ
, s= 2.138
kgK
kJ
, t
K
= 179.88
o
C
pr i r u~ni k za t er modi nami ku (t abel a 4.2.4.) str ana 3638

b)
u= 2583
kg
kJ
, s = 6.587
kgK
kJ
, t
K
= 179.88
o
C

2.4. Odr edi ti speci f i ~nu ental pi ju i temper atur u vl a` ne vodene par e stawa (x=0.95,
p=15 bar).
( ) ( ) 6 . 844 2792 95 . 0 6 . 844 ... ' h " h x ' h h
x
+ + =2694
kg
kJ

h= 844.6
kg
kJ
, h= 2792
kg
kJ

t
x
= t
K
= 198.28
o
C



2.5. Odr edi ti speci f i ~nu entr opi ju i pr i ti sak vl a` ne vodene par e stawa (x=0.6,
t=200
o
C).
( ) ( ) 3308 . 2 4318 . 6 6 . 0 3308 . 2 ... ' s " s x ' s s
x
+ + =4.7806
kgK
kJ

s = 2.3308
kgK
kJ
s= 6.4318
kgK
kJ

p
x
= p
K
= 15.551 bar


2.6. P r i mewuju}i postupak l i near ne i nter pol aci jeodr edi ti :
a) speci f i ~nu ental pi ju pr egr ejane vodene par e stawa (p=1 bar, t=250
o
C)
b) speci f i ~nu entr opi ju pr egr ejane vodene par e stawa (p=7 bar, t=300
o
C)
c) speci f i ~nu ental pi ju pr egr ejane vodene par e stawa (p=5 bar, t=350
o
C)

a)
y
1
= h
pp
= 2954
kg
kJ
tabel a 4.2.6. str ana 4155, za p=1 bar i t=240
o
C=x
1

y
2
= h
pp
= 2993
kg
kJ
tabel a 4.2.6. str ana 4155, za p=1 bar i t=260
o
C=x
2

h
pp
= +
1 1
1 2
1 2
y ) x (x
x x
y y
+
2954 ) 240 (250

240 260
2954 2993
2973.5
kg
kJ

b)
y
1
= s
pp
= 7.366
kgK
kJ
tabel a 4.2.6. str ana 4155, za p=6 bar=x
1
i t=300
o
C
y
2
= s
pp
= 7.226
kgK
kJ
tabel a 4.2.6. str ana 4155, za p=8 bar=x
2
i t=300
o
C
s
pp
= +
1 1
1 2
1 2
y ) x (x
x x
y y
+
366 . 7 ) 6 (7
6 8
366 . 7 7.226
7.296
kgK
kJ

c)
1.kor ak
y
1
= h
pp
= 3148
kg
kJ
tabel a 4.2.6. str ana 4155, za p
1
=4 bar i t=340
o
C=x
1
.
y
2
= h
pp
= 3190
kg
kJ
1
=4 bar i t=360
o
C=x
2
.
h
1
= h
pp
= +
1 1
2 2
1 2
y ) x (x
x x
y y
+
3148 ) 340 (350

340 360
3148 3190
3169
kg
kJ


2.kor ak
y
1
= h
pp
= 3143
kg
kJ
2
=6 bar i t=340
o
C=x
1
.
y
2
= h
pp
= 3185
kg
kJ
2
=6 bar i t=360
o
C=x
2
.
h
2
= h
pp
= +
1 1
2 2
1 2
y ) x (x
x x
y y
+
3143 ) 340 (350

340 360
3143 3185
3164
kg
kJ

3.kor ak
h= ( )
1 1
1 2
1 2
h p p
p p
h h
+
= ( ) 3169 4 - 5
4 6
3169 3164
+
=3166.5
kg
kJ

2.7. Odr edi t i speci f i ~nu ent al pi ju i speci f i ~nu ent r opi ju:
a) l eda t emper at ur e t=5
o
C
b) me{ avi ne l eda i vode (m
w
=2 kg, m
l
=3 kg) u st awu t opl ot ne r avnot e` e (t=0
o
C)

a)
( )
l l l l
r 273 T c h = ( ) 4 . 332 5 2 = 342.4
kg
kJ

273
4 . 332
273
5
ln 2
273
r
273
273 T
ln c s
l l
l l

=1.25
kgK
kJ

b)

3 2
2
m m
m
y
l w
w
+
+
=0.4 (maseni udeo vode u me{ avi ni vode i l eda)

( ) ( ) 4 . 332 0 4 . 0 0 ... h h y h h
l w l y
+ + + =199.4
kg
kJ

h
w
= 0
kg
kJ

h
L
= 332.4
kg
kJ

( ) ( ) 22 . 1 0 4 . 0 0 ... s s y s s
l w l y
+ + + =0.732
kgK
kJ

s
w
= 0
kgK
kJ

s
L
=
273
4 . 332
273
r
l
1.22
kgK
kJ


2.8. Odr edi ti speci f i ~nu ental pi ju i speci f i ~nu entr opi ju:
a) pr egr ejane vodene par e stawa (t=600
o
C, v=1 m
3
/kg)
b) vl a` ne vodene par e stawa (x=0.9, v=20 m
3
/kg)

a)
h
pp
= 3705
kg
kJ
(upot r ebomhs di jagr ama za vodenu par u)
s
pp
= 8.46
kgK
kJ
b)
h
x
= 2325
kg
kJ
s
x
= 7.54
kgK
kJ
s
t=600
o
C
v=1 m
3
/kg
h
h=3705 kJ /kg
s=8.46 kJ /kgK
s
x=0.9
v=20 m
3
/kg
h
h=2325 kJ /kg
s=7.54 kJ /kgK

2.9. Odr edi ti speci f i ~nu ental pi ju pr egr ejane vodene par e stawa (u=2654 kJ /kg,
v=1.08 m
3
/kg).

pr et ost avi mo p= 4 bar:

,
_

kg
m
08 . 1 v , bar 4 p f h
3
pp
=3846.35
kg
kJ
tabel a 4.2.6. str ana 4155
pr over a pr et post avke:

08 . 1
2654 35 . 3846
v
u h
p

=11.04 bar (pr et post avka ni je t a~na)


,
_

kg
m
08 . 1 v , bar 3 p f h
3
pp
=3340.03
kg
kJ

08 . 1
2654 03 . 3340
v
u h
p

=6.35 bar (pr et post avka ni je t a~na)


,
_

kg
m
08 . 1 v , bar 2 p f h
3
pp
=2870
kg
kJ

08 . 1
2654 2870
v
u h
p

=2 bar (pr et post avka je t a~na)

ta~na vr ednost i znosi : h
pp
=2870
kg
kJ

2.10. Odr edi ti speci f i ~nu ental pi ju i speci f i ~nu entr opi ju suvozasi }ene par e
amoni jaka na T=300 K.
h= 2246
kg
kJ
s = 9.993
kgK
kJ

tabel a 4.4.1. str ana 62, za T=300 K

2.11. Odr edi ti speci f i ~nu ental pi ju i speci f i ~nu entr opi ju pr egr ejane par e f r eona
12 stawa (p=6 bar, t=200
o
C).
h
pp
=789
kg
kJ
s
pp
= 1.889
kgK
kJ

tabel a 4.6.2. str ana 7981, za p=6 bar, t=200
o
C


P ROMENE STAWA REALNI H F LUI DA
2.12. Vl a` na par a stawa 1(x=0.3, p=0.2 bar) i zohor ski se { i r i do stawa 2(p=1.5 bar),
a zati mr avnote` no i zentr opski ekspandi r a do stawa 3(p
3
=p
1
). Ski ci r ati pr omene
stawa vodene par e na Ts i pv di jagr amu i odr edi ti r azmewenu t opl otu (kJ /kg) za
pr omenu stawa 12 i zapr emi nski r ad (kJ /kg) za pr omenu stawa 23.

t a~ka 1:
u
1
= u
x
=u + x
1
.
(u- u) = ...= ( ) 38 . 251 2456 3 . 0 38 . 251 + =912.8
kg
kJ

u =251.38
kg
kJ
u=2456
kg
kJ

v
1
= v
x
= v + x
1
.
(v- v ) = ( ) 0010171 . 0 647 . 7 3 . 0 0010171 . 0 + =2.29
kg
m
3

v=0.0010171
kg
m
3
v =7.647
kg
m
3

t a~ka 2:
v
2
= v
1
=2.29
kg
m
3
p
2
=1.5 bar
pr over a pol o` aja ta~ke 2: v=0.0010527
kg
m
3
v =1.159
kg
m
3

v
2
> v t a~ka 2 nal azi se u obl ast i pr egr ejane par e

h
2
= h
pp
=3448.1
kg
kJ
, s
2
= s
pp
=8.5
kgK
kJ

u
2
= u
pp
= h
pp
p
.
v
pp
= 29 . 2 10 10 5 . 1 1 . 3448
3 5

=3104.6
kg
kJ

s
1
3
2 T
1
2
3
p
v

t a~ka 3:
s
3
= s
2
=8.5
kgK
kJ
p
3
= p
1
= 0.2 bar
provera poloàja ta~ke 3: s=08321
kgK
kJ
s=6.822
kgK
kJ

s
3
> s t a~ka 3 nal azi se u obl asti u pr egr ejane par e

h
3
= h
pp
= 2797.6
kg
kJ
, v
3
= v
pp
=14.61
kg
m
3

u
3
= u
pp
= h
pp
p
.
v
pp
= 61 . 14 10 10 2 . 0 6 . 2797
3 5

=2505.4
kg
kJ

( ) 8 . 912 6 . 3104 u u q
1 2 const v 12

=2191.8
kg
kJ

( ) 4 . 2505 6 . 3104 u u w
3 2
const s
23

= 599.2
kg
kJ

2.13. P r egr ejana vodena par a stawa 1(m=1 kg, p=0.05 MPa, t=270
o
C) pr edaje topl otu
i zoter mnomtopl otnomponor u, usl ed ~ega r avnote` no mewa svoje topl otno stawe: pr vo
i zohor ski (12) do temper atur e 60
o
C, potomi zoter mski (23) do pr i ti ska 0.1 MPa i
kona~no i zobar ski (34) do temper atur e 20
o
C. Odr edi ti pr omenu entr opi je i zol ovanog
si stema za sl u~aj ter modi nmi ~ki najpovoqni jeg temper atur skog ni voa topl otnog
ponor a. Ski ci r ati pr oces u Ts i pv koor di natnomsi stemu.

3
T
s
4
2
1
1
2
3
p
v
4

S
SI
=S
RT
+ S
TP
= ...

S
RT
=S
14
= ( )
1 4
s s m =...

( ) ( ) ( )
tp
const p
34
const T
23
const v
12
TP
T
q q q
m S

+ +

( )
TP
3 4 2 3 2 1 2
TP
T
h h s s T u u
m S
+ +
= ...

t a~ka 1:

p
1
=0.5 bar, t
1
=270
o
C

t
k
=81.35
o
C t
1
> t
k
t a~ka 1 nal azi se u obl ast i pr egr ejane par e

v
1
= v
pp
= 5
kg
m
3
, h
1
=h
pp
= 3015
kg
kJ

s
1
=s
pp
= 8.423
kgK
kJ
, u
1
= u
pp
=h
1
p
1

.
v
1
= 2765
kg
kJ

t a~ka 2:
t
2
=60
o
C v
2
=v
1
=5
kg
m
3

v= 0.0010171
kg
m
3
, v =7.678
kg
m
3

v < v
2
< v t a~ka 2 nal azi se u obl ast i vl a` ne par e

v' v"
v' v
x
2
2
0.6512
u
2
= u
x
=u + x
2
.
(u u) =...= ( ) 1 . 251 2456 6512 . 0 1 . 251 + = 1684.29
kg
kJ

u =251.1
kg
kJ
u=2456
kg
kJ

s
2
= s
x
=s + x
2
.
(s s) =...= ( ) 8311 . 0 9084 . 7 6512 . 0 8311 . 0 + =5.43
kgK
kJ

s =0.8311
kgK
kJ
, s=7.9084
kgK
kJ


t a~ka 3:

p
3
=1 bar t
3
=60
o
C

t
k
=99.64
o
C t
3
< t
k
t a~ka 3 nal azi se u obl ast i t e~nost i

h
3
= h
w
=251.1
kg
kJ
, s
3
= s
w
= 0.83
kgK
kJ

ta~ka 4:

p
4
=1 bar t
4
=60
o
C

t
k
=99.64
o
C t
4
< t
k

h
4
=h
w
= 83.9
kg
kJ
, s
4
= s
w
=0.296
kgK
kJ

topl otni ponor :

T
TP
=T
4
=293 K (najpovoqni ji ter modi nami ~ki sl u~aj)

S
RT
=S
14
= ( ) 423 . 8 296 . 0 1 =...=8.127
K
kJ

( )
293
1 . 251 9 . 83 43 . 5 83 . 0 333 2765 29 . 1684
1 S
TP
+ +
= 9.487
K
kJ

S
SI
=S
RT
+ S
TP
= 8.127 + 9.487 =1.36
K
kJ

2.14. Vodi (m=10 kg) stawa 1(p=0.1 MPa, t=20
o
C) dovodi se topl ota od i zoter mnog
topl otnog i zvor a, usl ed ~ega voda mewa svoje topl otno stawe: pr vo i zobar ski (12) do
temper atur e 60
o
C, potomi zoter mski (23) do speci f i ~ne zapr emi ne 5 m
3
/kg i na kr aju
i zohor ski (34) do pr i ti ska 0.05 MPa. Ski ci r ati pr oces u Ts koor di natnomsi stemu i
odr edi ti pr omenu entr opi je adi jabatski i zol ovanog si stema za sl u~aj ter modi nmi ~ki
najpovoqni jeg temper atur skog ni voa topl ot nog i zvor a.

S
SI
= S
RT
+ S
TI
= ...

S
RT
= S
14
=

m ( )
1 4
s s =...

( ) ( ) ( )
TI
const v 34 const T 23 const p 12
TI
T
q q q
m S

+ +

( )
TI
3 4 2 3 2 1 2
TI
T
u u s s T h h
m S
+ +
=...

t a~ka 1:

p
1
=1 bar, t
1
=20
o
C

t
k
=99.64
o
C t
1
< t
k

h
1
=h
w
= 83.9
kg
kJ
, s
1
= s
w
=0.296
kgK
kJ

t a~ka 2: p
2
=1 bar t
2
= 60
o
C

t
k
=99.64
o
C t
2
< t
klj

h
2
=h
w
= 251.1
kg
kJ
s
2
=s
w
= 0.83
kgK
kJ

t a~ka 3:
t
3
= 60
o
C v
3
= 5
kg
m
3

v= 0.0010171
kg
m
3
, v =7.678
kg
m
3

v < v
3
< v t a~ka 3 nal azi se u obl ast i vl a` ne par e

v' v"
v' v
x
3
3

0010171 . 0 7.678
0010171 . 0 5
0.6512
u
3
=u
x
= ( ) ' u " u x ' u
3
+ = ( ) 1 . 251 2456 6512 . 0 1 . 251 + =1684.29
kg
kJ

s
3
= s
x
= ( ) ' s " s x ' s
3
+ = ( ) 8311 . 0 9084 . 7 6512 . 0 8311 . 0 + =5.43
kgK
kJ


t a~ka 4:
p
4
= 0.5 bar, v
4
= v
3
= 5
kg
m
3

v= 0.0010299
kg
m
3
v =3.239
kg
m
3

v
4
> v t a~ka 4 nal azi se u obl ast i pr egr ejane par e

v
1
= v
pp
= 5
kg
m
3
, h
1
=h
pp
= 3015
kg
kJ

s
1
=s
pp
= 8.42
kgK
kJ
, u
1
= u
pp
=h
1
p
1

.
v
1
= 2765
kg
kJ

T
4
=T
pp
= 270
o
C = 543 K

topl otni i zvor :

T
TI
=T
4
= 543 K (najpovoqni ji ter modi nami ~ki sl u~aj)

S
RT
= S
14
=10 ( ) 296 . 0 42 . 8 =81.24
K
kJ

( )
542.5
36 . 1689 85 . 2782 83 . 0 5.45 333 83.9 251.1
10 S
TIi
+ +
=51.6
K
kJ

S
SI
= 81.24 51.6 = 29.64
K
kJ

2
T
s
1
3
4
TI

2.15. J ednomki l ogr amu l eda st awa 1(p=1 bar T=5
o
C) dovodi se t opl ot a od
t opl ot nog i zvor a konst ant ne t emper at ur e T
TI
=300
o
C t ako da se na kr aju i zobar ske
pr omene st awa (12) dobi je suvozasi }ena vodena par a (st awe 2). Odr edi t i pr omenu
ent r opi je i zol ovanog si st ema pr i ovoj pr omeni st awa i gr af i ~ki je pr edst avi t i na
Ts di jagr amu.

S
SI
=S
RT
+ S
TI
= ...= 8.61 5.27 = 3.34
K
kJ

S
RT
=m
.
s
12
=m
.
( s
2
s
1
)=...= 8.61
K
kJ

( )
( )
5.27 ...
T
h h
m
T
q
m S
ti
1 2
ti
const p 12
TI

K
kJ

t a~ka 1:
h
1
= ( ) ( ) 4 . 332 5 2 r 273 T c h
l L l l
= 342.4
kg
kJ

s
1
=
273
r
273
T
ln c s
l L
l l

+
273
332.4
273
273 -5
ln 2 1.25
kgK
kJ

t a~ka 2:
h
2
= h = 2675
kg
kJ
, s
2
= s=7.36
kgK
kJ

1
TI
T
s
2
S
RT
S
TI
S
SI
jednake povr { i ne

2.16. Te~an CO
2
, stawa 1(p=5 MPa, t=0
o
C), adi jabatski se pr i gu{ uje (h=idem) do
stawa 2(p=0.6 MPa). Gr af i ~ki pr edstavi ti po~etno i kr ajwe stawe CO
2
u Ts i hs
koor di natnomsi stemu i odr edi ti pr i r a{ taj entr opi je CO
2
t okompr ocesa 12 (
kgK
kJ
).
t a~ka 1:

p
1
=50 bar, t
1
=0
o
C t a~ka 1 nal azi se u obl ast i t e~nost i

h
1
= 94
kg
kJ
, s
1
= 3.1133
kgK
kJ

t a~ka 2:
p
2
=6 bar, h
2
=h
1
= 94
kg
kJ

h= 200
kg
kJ
, h=142.7
kg
kJ
h <h
2
< h t a~ka 2 nal azi se u obl ast i vl a` ne par e

200 7 . 142
200 94
h' h"
h' h
x
2
2
+
+
=0.3093
s
2
= s
x
= ( ) ' s " s x ' s
2
+ = ( ) 702 . 2 260 . 4 3093 . 0 702 . 2 + =3.184
kgK
kJ

s =2.702
kgK
kJ
, s =4.260
kgK
kJ

s
12
= s
2
s
1
=...=3.184 3.1133 = 0.0707
kgK
kJ

2
T
1
s
p
1
p
2
s
h p
1
p
2
1

2


2.17. F r eon 22 st awa 1(T=30
o
C, x=1) nekvazi st at i ~ki (ner avnot e` no) adi jabat ski
se kompr i muje do st awa 2(p=6 bar). P r i r a{ t aj ent r opi je f r eona t okompr ocesa
i znosi s
12
=51
kgK
J
. P r edst avi t i pr oces sa f r eonomna Ts i hs di jagr amu i
odr edi t i st epen dobr ot e ove nekvazi st at i ~ke adi jabat ske kompr esi je.

t a~ka 1:
h
1
= h = 691.92
kg
kJ
, s
1
= s= 1.7985
kgK
kJ

t a~ka 2k:
p
2k
=6 bar, s
2k
= s
1
=1.7985
kgK
kJ

s = 1.024
kgK
kJ
, s = 1.74
kgK
kJ
s
2k
> s t a~ka 2k nal azi se u obl ast i pr egr ejane par e
h
2k
= h
pp
= 720.78
kg
kJ

t a~ka 2:
p
2
=6 bar, s
2
= s
1
+s
12
=1.7895+0.051=1.8495
kgK
kJ

h
2
= h
pp
= 739.36
kg
kJ

36 . 739 92 . 691
78 . 720 92 . 691
h h
h h
2 1
k 2 1 kp
d

=0.61

2
T
1
s s
h
1

2

2k
2k


zadaci za ve` bawe: (2.18. 2.19.)

2.18. Kqu~al a voda temper atur e T
1
= 250
o
C mewa stawe r avnote` no:
i zoter mski (12) do p
2
= 4.5 bar
zati mi zohor ski (23) do p= 2.2 bara
i na kr aju i zobar ski (34) do stawa 4(s
4
=s
1
)
Ski ci r ati pr omene stawa vodene par e na pv i Ts di jagr amu i odr edi ti r azmewene
topl ote (
kg
kJ
) tokompr ocesa 12, 23 i 34.
r e{ ewe: q
12
=2368.5
kg
kJ
, q
23
=846.7
kg
kJ
, q
34
=991.2
kg
kJ

2.19. Vodenoj par i st awa 1(T
2
=100
o
C, x=0) r avnot e` no se dovodi se t opl ot a pr i
~emi vodenu par u pr evodi mo u st awe 2(T=120
o
C, x=1). U pr ocesu (12) t emper at ur a
par e r aste l i ner ano u Ts kor di nat nomsi st emu. Nakon t oga se vr { i ner avnot e` na
adi jabat ska ekspanzi ja (23) vodene par e (st epen dobr ot e nekvazi st at i ~ke
adi jabat ske ekspanzi je:
eks
d
=0.9) do st awa 3(p=0.1 bar). Ski ci r at i pr ocese sa
vodenompar omna Ts di jagr amu i odr edi t i dovedenu t opl ot u za pr oces 12 i dobi jeni
t ehni ~ki r ad za pr oces 23.

r e{ ewe: q
12
=2316.2
kg
kJ
, w
T23
=402.4
kg
kJ


P RVI I DRUGI ZAKON TERMODI NAMI KE
(ZATVOREN TERMODI NAMI ^KI SI STEM)

2.20. U zatvor enom, adi jabatski i zol ovanom, sudu zapr emi ne V=7.264 m
3
, nal azi se
me{ avi na m=311 kg kqu~al e vode i m =? suvozasi }ene vodene par e u stawu
ter modi nami ~ke r avnote` e na p
1
=0.95 bar. Vodenoj par i u sudu se dovodi topl ota, od
topl otnog i zvor a stal ne temper atur e T
TI
=300
o
C, tako da joj pr i ti sak por aste na
p
2
=68 bar. Ski ci r ati pr ocese sa vodenompar omna Ts i pv di jagr amu i odr edi ti :
a) kol i ko je topl ote dovedeno u pr ocesu (MJ )
b) pr omenu entr opi je i zol ovanog ter modi nami ~kog si stema za pr oces 12 (kJ /K)

a)
pr vi zakon t er modi nami ke za pr oces u zat vor enomt er modi nami ~komsi st emu

Q
12
= U
12
+ W
12
Q
12
= (m + m)
.
(u
2
u
1
)=...

t a~ka 1:

p
1
=0.95 bar, x
1
=?
v = 0.00104205
kg
m
3
v=1.7815
kg
m
3

00104205 . 0 311 v' m' V' =0.3241 m
3

V= V V =7.264 0.3241 = 6.9399 m
3

7815 . 1
9399 . 6
v"
V"
m" =3.9 kg
311 9 . 3
9 . 3
m' m"
m"
x
1
+
+
=0.0124

u
1
= u
x
=u + x
1
.
(u- u) = ( ) 23 . 411 2504 0124 . 0 23 . 411 + =437.21
kg
kJ

u = 411.23
kg
kJ
, u = 2504
kg
kJ

v
1
=v
x
=v+ x
1
.
(v v )= ( ) 00104205 . 0 7815 . 1 0124 . 0 00104205 . 0 + =0.0231
kg
m
3

s
1
= s
x
=s + x
1
.
(s s ) = ( ) 2861 . 1 377 . 7 0124 . 0 2861 . 1 + =1.362
kgK
kJ

s = 1.2861
kgK
kJ
, s = 7.377
kgK
kJ


ta~ka 2
p
2
=68 bar, v
2
= v
1
= 0.0231
kg
m
3

v= 0.0013445
kg
m
3
, v=0.028382
kg
m
3

v< v
2
< v t a~ka 2 se nal azi u obl ast i vl a` ne par e

0013445 . 0 0.028382
0013445 . 0 0231 . 0
v' v"
v' v
x
2
2
=0.8046
u
2
= u
x
=u + x
2
.
(u u)= ...= ( ) 52 . 1247 2582 8046 . 0 52 . 1247 + =2321.24
kg
kJ

u = 1247.52
kg
kJ
u= 2582
kg
kJ

s
2
= s
x
=s + x
1
.
(s s) = ...= ( ) 103 . 3 829 . 5 8046 . 0 103 . 3 + =5.2963
kgK
kJ

s = 3.103
kgK
kJ
, s = 5.829
kgK
kJ

( ) ( ) 21 . 437 24 . 2321 9 . 3 311 Q
12
+ =593.3 MJ

b)
S
SI
=S
RT
+ S
TI
= ...=216.2
K
kJ

S
RT
=( ) ( ) ( ) ( ) 362 . 1 2963 . 5 9 . 3 311 s s ' ' m ' m
1 2
+ + =1239.1
K
kJ

573
10 593.3
T
Q
S
3
TI
12
TI

=1035.43
K
kJ

T
s
2
1
2
1
p
v

2.21. I zol ovan zat vor en sud zapr emi ne V=120 l i t ar a i spuwen je kqu~al omvodomi
suvozasi }enompar omu st awu t er modi nami ~ke r avnot e` e na pr i t i sku p
1
=1 bar. U
posudi se nal azi gr eja~snage 5 kW. Dovo| ewemt opl ot e ni vo vode u sudu r ast e i kada
pr i t i sak dost i gne 50 bara, posuda je u cel ost i i spuwena t e~nomf azom. Ski ci r at i
pr oces na pv di jagr amu i odr edi t i kol i ko dugo je t r ajal o dovo| ewe t opl ot e.

t a~ka 2:

p
2
= 50 bar, x
2
=0

v
2
= v= 0.0012857
kg
m
3
, u
2
=u= 1148
kg
kJ

0012857 . 0
10 120
v
V
m
3
2
=93.33 kg

t a~ka 1:
p
1
=1 bar, v
1
=v
2
=0.0012857
kg
m
3

v= 0.0010432
kg
m
3
, v =1.694
kg
m
3

v< v
1
< v t a~ka 1 se nal azi u obl ast i vl a` ne par e

0010432 . 0 1.694
0010432 . 0 0012857 . 0
v' v"
v' v
x
1
1
=0.0001
u
1
= u
x
=u + x
1
.
(u u) = ( ) 3 . 417 2506 0001 . 0 3 . 417 + =417.51
kg
kJ

u = 417.3
kg
kJ
, u = 2506
kg
kJ

2
1
p
v
K
v
k


Q
12
= U
12
+ W
12
Q
12
=m
.
(u
2
u
1
)

Q
12
= ( ) 51 . 417 1148 33 . 93 =68.18 MJ

5
10 18 . 68
Q
Q
3
12
12

=13636 s

Uo~i t i da se u ovomzadat ku pojavquje f enomen podkr i t i ~ni h zapr emi na , tj.
i zohor ski mdovo| ewemt opl ot e vl a` noj par i v<v
k
ne dol azi do st var awa
suvozasi }ene par e ve} kqu~al e t e~nost i . U t akvomsl u~aju pr i l i kom
dovo| ewa t opl ot e vl a` noj par i st epen suvo}e vodene par e ne r ast e monot ono
do x=1, ve} r ast e do neke vr ednost i x>x
1
pa zat i mmonot ono opada do x=0.

2.22. U ver ti kal no postavqenomci l i ndr u povr { i ne
popr e~nog pr eseka A=0.1 m
2
koji je po omot a~u
i zol ovan nal azi se m=0.92 kg vode na t emper at ur i
od 10
o
C. I znad vode je kl i p zanemar qi ve mase koji
ost var uje st al ni pr i t i sak. P r i t i sak okol i ne
i znosi p
o
=1 bar. U ci l i ndr u se nal azi gr eja~
t opl ot ne snage 0.5 kJ /s. Zanemar uju}i t r ewe kl i pa o
zi dove ci l i ndr a odr edi t i vr eme pot rebno da se
kl i p podi gne za ?z=1.3 m. P r edstavi ti pr oces
dovo| ewa topl ote na Ts di jagr amu.

12
12
Q
Q
=...


Q
12
= U
12
+ W
12
Q
12
=m
.
(u
2
u
1
)+ ( )
1 2
V V p = ...

t a~ka 1:

p
1
=1 bar, t
1
=10
o
C
h
1
= h
w
= 42
kg
kJ
, v
1
= v
w
= 0.0010005
kg
m
3

u
1
= u
w
= 0010005 . 0 10 10 1 42 v p h
3 5
1 1 1

=41.9
kg
kJ

V
1
= m
.
v
1
= 0010005 . 0 92 . 0 =0.0009 m
3

z

t a~ka 2:

p
2
=1 bar v
2
=?

V
2
= V
1
+ A
.
z = 0.0009 + 0.1
.
1.3 = 0.1309 m
3

92 . 0
1309 . 0
m
V
v
2
2
=0.1423
kg
m
3

v= 0.0010432
kg
m
3
, v =1.694
kg
m
3

v> v
2
> v t a~ka 2 se nal azi u obl ast i vl a` ne par e

0.0010432 - 1.694
0.0010432 - 0.1423
v' v"
v' v
x
2
2

=0.0834

u
2
= u
x
=u+ x
2
.
(u u) = = ( ) 3 . 417 2506 0834 . 0 3 . 417 + =591.5
kg
kJ

u = 417.3
kg
kJ
, u = 2506
kg
kJ

Q
12
= ( ) ( ) 0009 . 0 1423 . 0 10 10 1 9 . 41 5 . 591 92 . 0
3 5
+

=519.77 kJ

5 . 0
519.77
=1039.5 s

T
s
2
1
p=const

2.23. Ver t i kal an ci l i ndar (od okol i ne t opl ot no i zol ovan) unut r a{ weg pr e~ni ka
d=250 mm zat vor en je sa gor we st r ane pomi ~ni m(bez t r ewa) i od okol i ne
i zol ovani mkl i pom(zanemar qi ve mase) opt er e}eni msa dva t ega masa: m
T1
=210 kg i
m
T2
=1800 kg. P o~et na udaqenost kl i pa od dna ci l i ndr a je z
1
=300 mm. U ci l i ndr u
se nal azi 5 l i t ar a kqu~al e vode, a ost at ak zapr emi ne zauzi ma suvozasi }ena vodena
par a. P r i t i sak okol i ne i znosi p
o
=1 bar. Dovo| ewemt opl ot e kl i p se podi gne za
z=200 mm. Zat i mse i st ovr emeno t e` i t eg podi gne di zal i comi ski ne sa kl i pa
({ t o dovodi do daqeg podi zawa kl i pa) i i skqu~i gr eja~. Odr edi t i :
a) kol i ~i nu t opl ot e dovedenu u pr vomdel u pr ocesa
b) i zvr { eni zapr emi nski r ad u dr ugomdel u pr ocesa

t a~ka 1:

( ) ( )
4
25 . 0
81 . 9 1800 210
10 1
4
d
g m m
p p
2
5
2
2 T 1 T
o 1
+
+
+
+ =5 bar
3 . 0
4
25 . 0
z
4
d
V
2
1
2
1

=0.0147 m
3

V = V V =0.0147 0.0050 =0.0097 m
3

v =0.0010927 m
3
, v=0.3747 m
3

0010927 . 0
0050 . 0
' v
' V
' m =4.576 kg,
3747 . 0
0097 . 0
' ' v
' ' V
' ' m =0.026 kg
026 . 0 576 . 4
026 . 0
' ' m ' m
' ' m
x
1
+
+
=0.0056

u
1
= u
x
=u + x
1
.
(u u) = ( ) 4 . 639 2562 0056 . 0 4 . 639 + =650.17
kg
kJ

u = 639.4
kg
kJ
, u = 2562
kg
kJ

T2 T1
z
1
T2 T1
z

T1
z


t a~ka 2:
p
2
= p
1
= 5 bar, V
2
= z
4
d
V
2
1

+ = 2 . 0
4
25 . 0
0147 . 0
2
+ =0.0245 m
3

602 . 4
0245 . 0
m
V
v
2
2
=0.0053
kg
m
3

v> v
2
> v t a~ka 2 se nal azi u obl ast i vl a` ne par e

0.0010927 - 0.3747
0.0010927 - 0.0053
v' v"
v' v
x
2
2

=0.0113
u
2
= u
x
=u + x
2
.
(u u) = ( ) 4 . 639 2562 0113 . 0 4 . 639 + =661.13
kg
kJ

s
2
= s
x
=s + x
2
.
(s s) = ...= ( ) 86 . 1 822 . 6 0113 . 0 86 . 1 + =1.916
kgK
kJ

s = 1.86
kgK
kJ
, s = 6.822
kgK
kJ

t a~ka 3:

4
25 . 0
81 . 9 210
10 1
4
d
g m
p p
2
5
2
1 T
o 3
+ =1.42 bar, s
3
= s
2
= 1.916
kgK
kJ

s = 1.4184
kgK
kJ
, s = 7.2387
kgK
kJ

s> s
3
> s t a~ka 3 se nal azi u obl ast i vl a` ne par e

1.4184 - 7.2387
1.4184 - 1.916
' s s"
' s s
x
3
3

=0.0855

u
3
= u
x
=u + x
3
.
(u u) = ( ) 1 . 461 2518 0855 . 0 1 . 461 + =636.96
kg
kJ

u = 461.1
kg
kJ
, u = 2518
kg
kJ


a)

Q
12
= U
12
+ W
12
Q
12
=m
.
(u
2
u
1
)+ ( )
1 2
V V p
( ) ( ) 0147 . 0 0245 . 0 10 10 5 17 . 650 13 . 661 602 . 4 Q
3 5
12
+

=55.34 kJ

b)

Q
23
= U
23
+ W
23
W
23
=m
.
(u
3
u
2
)

( ) 13 . 661 96 . 636 602 . 4 W
23
=111.23 kJ

2.24. Vl a` na vodena par a st awa A(p
A
=0.11 MPa, x=0.443), koja se nal azi u t opl ot no
i zol ovanomsudu A, zapr emi ne V
A
=0.55 m
3
, r azdvojena je vent i l omod suvozasi }ene
vodene par e koja se pr i i st ompr i t i sku (p
B
=p
A
) nal azi u t opl ot no i zol ovanom
ci l i ndr u B, zapr emi ne V
B
=0.31 m
3
(sl i ka). P r i zako~enom(nepokr et nom) kl i pu K
ot var a se vent i l i uspost avqa st awe t er modi nami ~ke r avnot e` e par e u oba suda
(stawe C). P o dost i zawu t og r avnot e` nog st awa, pokr e}e se kl i p K, koji pr i i daqe
ot vor enomvent i l u, kvazi st at i ~ki sabi ja par u na pr i t i sak p=2.4 MPa (st awe D).
Odr edi t i i zvr { eni zapr emi nski r ad ( za pr oces CD) i pr i kazat i sve pr omene u Ts
koor di nat nomsi st emu.

T
s
2
1
p
1
=p
2
p
3
3
A
B
K

t a~ka A: p
A
=1.1 bar x
A
=0.443
u
A
= u
x
=u + x
A
.
(u- u) = ...= ( ) 79 . 428 2509 443 . 0 79 . 428 + =1350.32
kg
kJ

u =428.79
kg
kJ
, u = 2509
kg
kJ

v
A
= v
x
= v+ x
A
.
(v v )= ...= ( ) 0010452 . 0 555 . 1 443 . 0 0010452 . 0 + =0.6894
kg
m
3

v = 0.0010452
kg
m
3
v =1.555
kg
m
3

6894 . 0
55 . 0
v
V
m
A
A
A
= 0.8 kg

t a~ka B: p
B
=1.1 bar x
B
=1
u
B
=u= 2509
kg
kJ
, v
B
= v =1.555
kg
m
3

555 . 1
31 . 0
v
V
m
B
B
B
0.2 kg

t a~ka C: p
C
=1.1 bar u
C
=?

pr vi zakon t er modi nami ke za pr oces me{ awa u zajedni ~komsudu:

Q
12
= U
12
+ W
12
U
1
= U
2

U
1
= m
A
.
u
A
+ m
B
.
u
B

U
2
= m
A
.
u
C
+ m
B
.
u
C

2 . 0 8 . 0
2509 2 . 0 32 . 1350 8 . 0
m m
u m u m
u
B A
B B A A
C
+
+
+
+
=1582.06
kg
kJ

u = 428.79
kg
kJ
, u = 2509
kg
kJ

u< u
C
< u t a~ka 2 se nal azi u obl ast i vl a` ne par e

79 . 428 2509
79 . 428 06 . 1582
u' u"
u' u
x
C
C
=0.5544
s
C
= s
x
=s + x
C
.
(s- s) = ...= ( ) 3327 . 1 238 . 7 5544 . 0 3327 . 1 + =4.606
kgK
kJ

s = 1.3327
kgK
kJ
s = 7.328
kgK
kJ


t a~ka D: p
D
=24 bar s
D
=s
C
= 4.606
kgK
kJ

s = 2.534
kgK
kJ
s = 6.272
kgK
kJ

s< s
D
< s t a~ka D se nal azi u obl ast i vl a` ne par e

534 . 2 272 . 6
534 . 2 606 . 4
s' s"
s' s
x
D
D
=0.55543
u
D
= u
x
=u + x
D
.
(u- u) = ...= ( ) 9 . 948 2602 5543 . 0 9 . 948 + =1865.21
kg
kJ

u = 948.9
kg
kJ
, u = 2602
kg
kJ

pr vi zakon t er modi nami ke za pr oces adi jabat ske kompr esi je (CD):

Q
CD
= U
CD
+ W
CD
W
CD
= U
C
U
D

W
CD
= ( ) ( ) ( ) ( ) 21 . 1865 06 . 1582 2 . 0 8 . 0 u u m m
D C B A
+ + = 283.15 kJ

T
s
B C
p
A
=p
B
=p
C
p
D
A
D

2.25. U zat vor enomsudu zapr emi ne V=2 m
3
, nal azi se suvozasi }ena vodena par a
stawa 1(p=10 bar). Tokomhl a| ewa do st awa 2 od vodene par e odvede se 14.3 MJ
t opl ot e. Odr edi t i pr omenu ent r opi je si st ema u najpovoqni jemsl u~aju t okom
pr ocesa hl a| ewa par e.

t a~ka 1: p= 10 bar, x=1
u
1
= u = 2583
kg
kJ
, s
1
= s= 6.587
kgK
kJ

v
1
= v=0.1946
kg
m
3
, m=
1946 . 0
2
v
V
1
=10.28 kg

t a~ka 2: v
2
= v
1
=0.1946
kg
m
3
, u
2
=?
pr vi zakon t er modi nami ke za pr oces hl a| ewa par e:

Q
12
= U
12
+ W
12
Q
12
= m
.
( u
2
u
1
)
28 . 10
10 3 . 14
2583
m
Q
u u
3
12
1 2

+ =1191.95
kg
kJ

pr et post avi mo p
2
=2.6 bar:
v = 0.0010685
kg
m
3
v=0.6925
kg
m
3

0010685 . 0 6925 . 0
0010685 . 0 1946 . 0
' v v"
' v v
x
2
2
=0.28
u = 540.63
kg
kJ
, u = 2539
kg
kJ

u
2
=u
x
= u + x
2
.
( u - u )= ( ) 63 . 540 2539 28 . 0 63 . 540 + =1100.17
kg
kJ

pr etpostavka ni je ta~na

pr et post avi mo p
2
=2.8 bar:
v = 0.0010709
kg
m
3
v=0.6461
kg
m
3

0010709 . 0 6461 . 0
0010709 . 0 1946 . 0
' v v"
' v v
x
2
2
=0.3
u = 551.1
kg
kJ
, u = 2541
kg
kJ

u
2
=u
x
= u + x
2
.
( u - u )= ( ) 1 . 551 2541 3 . 0 1 . 551 + =1148.07
kg
kJ

pr etpostavka ni je ta~na


pr et post avi mo p
2
=3.0 bar:
v = 0.0010733
kg
m
3
v=0.6057
kg
m
3

0010733 . 0 6057 . 0
0010733 . 0 1946 . 0
' v v"
' v v
x
2
2
=0.32
u = 561.1
kg
kJ
, u = 2543
kg
kJ

u
2
=u
x
= u + x
2
.
( u - u )= ( ) 1 . 561 2543 32 . 0 1 . 561 + = 1195.3
kg
kJ

pr etpostavka ta~na

Obzi r omda je pr et post avka t a~na t o zna~i da je p
2
=3 bar. Na osnovu
vr ednosti pr i ti ska p
2
odr e| uje se t emper at ur a T
2
=133.54
o
C.

s = 1.672
kgK
kJ
, s = 6.992
kgK
kJ

s
2
= s
x
=s + x
2
.
(s s) = ( ) 672 . 1 992 . 6 32 . 0 672 . 1 + =3.374
kgK
kJ

dr ugi zakon t er modi nami ke za pr oces hl a| ewa par e:

S
SI
= S
RT
+ S
TP
= ...= 3.97
K
kJ

S
RT
= m
.
s
12
= m
.
( s
2
s
1
) = ( ) 587 . 6 374 . 3 28 . 10 = 33.03
K
kJ

S
TP
=
273 54 . 133
10 3 . 14
T
Q
3
TP
12
+

=35.17
K
kJ

zadat ak za ve` bawe: (2.26.)

2.26. U zatvor enomsudu nal azi se 5 kg pr egr ejane vodene par e stawa 1(p
1
=0.1 MPa, t
1
).
a) kol i ko i znosi temper atur a pr egr ejane par e (t
1
) ako od we hl a| ewemnastaje suva
vodena par a speci f i ~ne ental pi je h=2653 kJ /kg (stawe 2)
b) kol i ki }e bi ti stepen suvo}e (x
3
) vl a` ne par e kada usl ed daqeg odvo| ewa topl ote
temper atur a vodene par e dosti gne 50
o
C (stawe 3)
c) odr edi ti masu (kg) kqu~al e te~nosti (m ) i suvozasi }ene par e (m ) stawa 3

a) t
1
= 320
o
C
b) x
3
= 0.227
c) m =3.87 kg, m=1.13 kg

(OTVOREN TERMODI NAMI ^KI SI STEM)

2.27. U adi jabatski i zol ovanomur e| aju me{ aju se suvozasi }ena vodena par a stawa
1(p=0.4 MPa) i voda stawa 2(p=0.4 MPa, t=20
o
C,
m
w
=1 kg/s ). I z ur e| aja i zl azi voda
st awa 3(p=0.4 MPa, t=80
o
C). Zanemar uju}i pr omene ki neti ~ke i potenci jal ne ener gi je
vodene par e, odr edi ti :
a) potr ebnu kol i ~i nu par e (kg/s)
b) pr omenu entr opi je si stema za pr oces me{ awa (kW/K)

a)
t a~ka 1: p
1
=4 bar x=1
h
1
=h = 2738
kg
kJ
, s
1
=s = 6.897
kgK
kJ

t a~ka 2: p
2
=4 bar t
2
=20
o
C
h
2
=h
w
= 84.1
kg
kJ
, s
2
=s
w
=0.296
kgK
kJ

t a~ka 3: p
2
=4 bar t
2
=80
o
C
h
3
=h
w
= 335.1
kg
kJ
, s
3
=s
w
=1.074
kgK
kJ

pr vi zakon ter modi nami ke za pr oces u otvor enomter modi nami ~komsi stemu:

12 T 12 12 W H Q

+ 2 1 H H

3
w p
2
w
1
p
h m m h m h m
,
_
+ +

( ) ( )
2738 1 . 335
1 . 84 1 . 335 1
h h
h h m
m
3 1
2 3
w
p
= 1 . 0 mp
s
kg

1 par a
voda 2
3

b)

S
SI
=
S
RT
+
S
o
= ... = 0.196 + 0 = 0.196
K
kW

S
o
=
O
12
T
Q
= 0
K
kW

S
RT
=

S
izlaz

S
ulaz
=
2
w
1
p
3
w p
s m s m s m m
,
_
S
RT
=( ) 296 . 0 1 897 . 6 1 . 0 074 . 1 1 1 . 0 + =0.196
K
kW

2.28. Kot ao pr oi zvodi
m=7
h
t
suvozasi }ene par e st awa 1(p=13 bar). Deo t e par e se
kor i st i za pot r ebe nekog t ehnol o{ kog pr ocesa, dok se dr ugi deo par e, nakon
pr i gu{ i vawa do p
2
, me{ a u napojnomr ezer voar u sa vodomst awa 2(p=2 bar, t=20
o
C).
Voda se i z napojnog r ezer voar a uvodi u t opl ot no i zol ovanu pumpu gde joj se pr i t i sak
kvazi stati ~i povi si do pr i t i ska u kot l u. Ako je t opl ot na snaga kot l a 4.56 MW,
odr edi t i maseni pr ot ok par e koja se kor i st i u t ehnol o{ kompr ocesu (

m
w
) kao i
snagu pumpe.

ka t ehnol o{ kompr ocesu
napojna voda
1 4
3 2
W
T34
Q
12

t a~ka 1: p=13 bar, x=1
h
1
= h = 2787
kg
kJ

t a~ka 2: p=2 bar, t=20
o
C
h
2
= h
w
= 84.0
kg
kJ

t a~ka 4: p=13 bar, h
4
=?

pr vi zakon t er modi nami ke za pr oces u kot l u: 12 T 12 12 W H Q

+

( )
4 1
12 h h m Q

p
12
1 4
m
Q
h h

3600
10
7
10 56 . 4
2787 h
3
3
4
=441.86
kg
kJ
s
4
= s
w
= 1.363
kgK
kJ

t a~ka 3: p= 2 bar, s
3
= s
4
= 1.363
kgK
kJ

h
3
= h
w
= 440.95
kg
kJ

pr vi zakon t er modi nami ke za pr oces me{ awa:
12 T 12 12 W H Q

+ 2 1 H H

3
p
1
w p
2
w
h m h m m h m
,
_
+

1 2
1 3
p w
h h
h h
m m

2787 84
2787 95 . 440
7 mw
= 6.08
h
t

pr vi zakon t er modi nami ke za pr oces u pumpi :
12 T 12 12 W H Q

+ 12 12 T H W

( ) ( ) 95 . 440 86 . 441
3600
10
08 . 6 h h m W
3
3 4
w 12 T

=1.54 kW


2.29. Voda st awa 1(p=2 bar, t=80
o
C) dost r ujava kr oz cev unut r a{ weg pr e~ni ka d=40
mm br zi nom0.5 m/s. P r ol askomkr oz del i mi ~no ot vor en vent i l se pr i gu{ uje na
p
2
=0.4 bar i ul azi u odvaja~t e~nost i (od okol i ne t opl ot no i zol ovan). Odr edi t i :
a) pr omenu ent r opi je si st ema za pr oces pr i gu{ i vawa
b) snagu kompr esor a koji i zbacuje par nu f azu i z suda u okol i nu pr i t i ska p
4
=1 bar
c) snagu pumpe koja t e~nu f azu i z suda pr ebacuje u par ni kot ao koji r adi na
pr i t i sku p
4
=4 bar

napomena: kompr esi je u kompr esor u i pumpi su kvazi st at i ~ke i adi jabat ske

ta~ka 1: p
1
=1 bar, t
1
=80
o
C
h
1
= h
w
=334.9
kg
kJ
, s
1
=s
w
=1.074
kgK
kJ
, v
1
=v
w
= 0.001028
kg
m
3

4
d
w
v
1
m
2
1
=
( )
4
10 40
5 . 0
001028 . 0
1
2
3

=0.61
s
kg

4
3
2 1
kompr esor
pumpa
1
4
2
T
s
3
2 2

t a~ka 2: p
2
=0.4 bar, h
2
=h
1
= 334.9
kg
kJ

h=317.7
kg
kJ
, h = 2636
kg
kJ

7 . 317 2636
7 . 317 9 . 334
' h h"
' h h
x
2
2
=0.0074
s
2
= s
x
= ( ) ' s ' ' s x ' s
2
+ = ( ) 0261 . 1 67 . 7 0074 . 0 0261 . 1 + =1.075
kgK
kJ

s =1.0261
kgK
kJ
, s = 7.67
kgK
kJ

t a~ka 3: p
3
=4 bar, s
3
=s= 1.0261
kgK
kJ

h
3
= h
w
= 318.5
kg
kJ

t a~ka 4: p
4
=1 bar, s
3
=s= 7.67
kgK
kJ

h
4
= h
pp
= 3129.7
kg
kJ

a)
O RT SI S S S

+ =0.61
K
W

( ) ( ) 074 . 1 075 . 1 61 . 0 s s m S S S
1 2
ulaz izlaz RT

=0.61
K
W

b)
pr vi zakon t er modi nami ke za pr oces u kompr esor u:
12 T 12 12 W H Q

+ 12 12 T H W

( ) ( ) 2636 7 . 3129 0074 . 0 61 . 0 ' ' h h x m W
4 2
12 T

=2.23 kW

c)
pr vi zakon t er modi nami ke za pr oces u pumpi :
12 T 12 12 W H Q

+ 12 12 T H W

( ) ( ) ( ) ( ) 7 . 317 5 . 318 0074 . 0 1 61 . 0 ' h h x 1 m W
3 2
12 T

=0.48 kW

2.30. U topl otno i zol ovan kompr esor ul azi f r eon 12 (R12) stawa 1(p=1 bar, t=20
o
C,
m=60 kg/h). Stawe f r eona 12 na i zl azu i z kompr esor a je 2(p=8 bar), a snaga
kompr esor a i znosi 1 kW. Nakon kompr esi je f r eon se hl adi i potpuno kondenzuje u
r azmewi va~u topl ote. Kao r ashl adni f l ui d u r azmewi va~u topl ote kor i sti se voda
stawa 4(p=1bar, t=10
o
C) koja se pr ol askomkr oz r azmewi va~topl ote zagr eje do stawa
5(p=1 bar, t=30
o
C). Ski ci r ati pr omene stawa f r eona 12 na hs di jagr amu i odr edi ti :
a) stepen dobr ote adi jabatske kompr esi je u kompr esor u
b) potr o{ wu vode u r azmewi va~u topl ote (kg/h)

t a~ka 1: p=1 bar, t=20
o
C
h
1
=h
pp
=647.4
kg
kJ
s
1
=s
pp
=1.612
kgK
kJ

t a~ka 2k: p
2K
=8 bar, s
2K
=s
1
=1.612
kgK
kJ

h
2K
=h
pp
=686.1
kg
kJ

1
5

4

3 2
W
T12

f r eon

voda

1
s
2k
2
h
3

t a~ka 2: p
2
=1 bar, h
2
=?

pr vi zakon t er modi nami ke za pr oces u kompr esor u:
12 T 12 12 W H Q

+ 12 12 T H W

( )
1 2
f 12 T h h m W

f
T12
1 2
m
W
h h

3600
60
1
4 . 647 h
2

=707.4
kg
kJ

t a~ka 3: p=8 bar, x=0
h
1
=h =531.45
kg
kJ

a)

4 . 707 4 . 647
1 . 686 4 . 647
h h
h h
2 1
2K 1 kp
d

=0.645
b)
t a~ka 4: p=1 bar, t=10
o
C
h
1
=h
w
=42
kg
kJ
(t abel e za vodu)

t a~ka 5: p=1 bar, t=30
o
C
h
1
=h
w
=125.7
kg
kJ
(t abel e za vodu)

pr vi zakon t er modi nami ke za pr oces u r azmewi va~u t opl ot e:
12 T 12 12 W H Q

+ 2 1 H H

5
w
3
f
4
w
2
f h m h m h m h m + +

4 5
3 2
f w
h h
h h
m m

42 7 . 125
45 . 531 4 . 707
60 mw
=12.61
h
kg


2.31. P r egr ejana vodena par a stawa 1(p=7 bar, t=450
o
C) ekspandi r a adi jabatski u
par noj tur bi ni sa stepenomdobr ote
eks
d
=0.6 do stawa 2(p=1 bar). P o i zl asku i z
tur bi ne par a se u topl otno i zol ovanoj me{ noj komor i me{ a sa vodom, masenog pr otoka
w m
=2.3 kg/s stawa 3(p=1bar, t=14

o
C). Stawe voda na i zl azu i z komor e za me{ awe je
4(p=1 bar, t=47
o
C). Ski ci r ati pr ocese u tur bi ni i me{ noj komor i na Ts di jagr amu i :
a) odr edi ti snagu tur bi ne (kW)
b) dokazati da je pr oces me{ awa par e i vode nepovr atan

1 2 pr omena stawa par e u tur bi ni
2 4 pr omena stawa par e u me{ noj komor i
3 4 pr omena stawa vode u me{ noj komor i

1
2k
2
T
s
3
4
2
T
s
3
voda
4
1
2
par a
W
T12

a)
t a~ka 1: p=7 bar, t=450
o
C
h
1
= h
pp
= 3374.75
kg
kJ
s
1
=s
pp
=7.789
kgK
kJ

t a~ka 2k: p=1 bar, s
2k
= s
1
=7.789
kgK
kJ

h=417.4
kg
kJ
, h= 2675
kg
kJ

h
2k
>h t a~ka 2k se nal azi u obl ast i pr egr ejane par e
h
2k
= h
pp
= 2854.3
kg
kJ

t a~ka 2: p=1 bar,
eks
d
0.6

2k 1
2 1 eks
d
h h
h h
( )
k 2 1
eks
d 1 2
h h h h
( ) 3 . 2854 75 . 3374 6 . 0 75 . 3374 h
2
= 3062.48
kg
kJ

s
2
= s
pp
= 8.19
kgK
kJ

t a~ka 3: p=1 bar, t=14
o
C
h
3
= h
w
= 58.6
kg
kJ
s
3
= s
w
= 0.21
kgK
kJ

t a~ka 4: p= 1 bar, t=47
o
C
h
4
= h
w
= 196.74
kg
kJ
s
4
= s
w
= 0.66
kgK
kJ

pr vi zakon t er modi nami ke za pr oces u me{ noj komor i :
12 T 12 12 W H Q

+ 2 1 H H

4
p w
2
p
3
w h m m h m h m
,
_
+ +

4 2
3 4
w p
h h
h h
m m

74 . 196 48 . 3062
6 . 58 74 . 196
3 . 2 mp
= 0.11
s
kg


pr vi zakon t er modi nami ke za pr oces u t ur bi ni :
12 T 12 12 W H Q

+ ( )
1 2
p 12 12 T h h m H W

( ) 75 . 3374 48 . 3062 11 . 0 W 12 T
=34.35 kW

b)

S
SI
=
S
RT
+
S
o
= ... = 0.196 + 0 = 0.196
K
kW

S
o
=
O
12
T
Q
= 0
K
kW

S
RT
=

S
izlaz

S
ulaz
=
3
w
2
p
4
w p s m s m s m m
,
_
S
RT
=( ) 21 . 0 3 . 2 19 . 8 11 . 0 66 . 0 3 . 2 11 . 0 + =0.207
K
kW

2.32. P r egr ejana vodena par a stawa 1(p
1
=70 bar, t
1
=450
o
C) adi jabatski ekspandi r a u
par noj tur bi ni do stawa 2(p
2
=1 bar). Snaga tur bi ne je 200 kW. Nakon ekspanzi je par a
se uvodi u kondenzator u kome se i zobar ski potpuno kondenzuje (stawe 3=kqu~al a voda).
P r otok vode za hl a| ewe kondenzator a je m
w
=5 kg/s, stawe vode na ul azu u kondenzator
je (p=1 bar, t
w1
=20
o
C), a na i zl azu i z kondenzator a je (p=1 bar, t
w2
=45
o
C). Ski ci r ati
pr omene stawa par e (123) na hs di jagr amu i odr edi ti :
a) maseni pr otok vodene par e (kg/s)
b) stepen suvo}e vodene par e na i zl azu i z tur bi ne
c) stepen dobr ote ekspanzi je par e u tur bi ni

W
T12
1
voda
para
5 4
3
2

a)
t a~ka 4: p
4
=1 bar, t
4
=20
o
C
h
4
= h
w
=83.9
kg
kJ

t a~ka 5: p
5
=1 bar, t
5
=45
o
C
h
4
= h
w
=188.4
kg
kJ

t a~ka 1: p
1
=70 bar, t
1
=450
o
C
h
1
= h
pp
=3284.75
kg
kJ
, s
1
=s
pp
= 6.634
kgK
kJ

t a~ka 3: p= 1 bar, x=0
h
1
=h =417.4
kg
kJ

pr vi zakon ter modi nami ke za pr oces u otvor enomter modi nami ~komsi st emu
ogr ani ~enomi spr eki danoml i ni jom: 12 T 12 12 W H Q

+

12 T 1 2 W H H 0

+ 12 T
4
w
1
p
5
w
3
p W h m h m h m h m 0

+
1
]
1
+
1
]
1
+

( )
3 1
12 T
4 5
w
p
h h
W h h m
m
=
( )
4 . 417 75 . 3284
200 9 . 83 4 . 188 5
+
=0.25
s
kg

b)
t a~ka 2K: p
2K
=1 bar, s
2K
=s
1
= 6.634
kgK
kJ

s=1.3026
kgK
kJ
, s=7.36
kgK
kJ

s> s
2K
> s t a~ka 2K se nal azi u obl ast i vl a` ne par e

1.3026 - 7.36
3026 . 1 634 . 6
s' s"
s' s
x
2k
2K

=0.88
h
2K
= h
x
= ( ) ' h ' ' h x ' h
k 2
+ = ( ) 4 . 417 2675 88 . 0 4 . 417 + = 2404.09
kg
kJ

h=417.4
kgK
kJ
, h=2675
kgK
kJ


c)
t a~ka 2: p
2
=1 bar, h
2
=?

pr vi zakon t er modi nami ke za pr oces u t ur bi ni :
12 T 12 12 W H Q

+ ( )
1 2
p 12 12 T h h m H W

25 . 0
200
75 . 3284
m
W
h h
p
12 T
1 2

=2484.75
kg
kJ

1 . 2404 75 . 3284
75 . 2484 75 . 3284
h h
h h
2k 1
2 1 ex
d
=0.91

2K
2
3
1
s
h

2.33. U sekundar nomkr ugu at omskog r eakt or a pr oi zvodi se q
m
=4000 t/h
suvozasi }ene vodene par e st awa 1(p=70bar). P r oi zvedena par a se, pr ema ski ci , del i
na dve st r uje q
m1
i q
m2
. P ar a masenog pr ot oka q
m1
kvazi st at i ~ki adi jabat ski
ekspandi r a u t ur bi ni do st awa 2(p=8 bar). Vl a` na par a st awa 2 se u odvaja~u
t e~nost i (t opl ot no i zol ovan od okol i ne) del i na dve st r uje q
m3
(suvozasi }ena par a
stawe 3) i q
m4
(kqu~al a voda, st awe 4). P ar a stawa 3 se daqe pr egr eva (p=const) u
r azmewi va~u t opl ot e do st awa 5(T=250
o
C) na r a~un t opl ot e koju osl obodi i par a
qm1 kondenzaci jom (p=const) do st awa 6(x=0). Ski ci r at i st awa par e na Ts
di jagr amu i odr edi t i :
a) masene pr ot oke f l ui dni h st r uja, q
m1
, q
m2
, q
m3
i q
m4

b) snagu tur bi ne

t a~ka 1: p
1
=70 bar, x=1
h
1
= h =2772
kg
kJ
, s
1
=s = 5.814
kgK
kJ

t a~ka 2: p
1
=8 bar, s
2
=s
1
=5.814
kgK
kJ

s=2.046
kgK
kJ
, s=6.663
kgK
kJ

2.046 - 6.663
046 . 2 814 . 5
s' s"
s' s
x
2
2

=0.8161

1
2
3
4 5
6
q
m

q
m1

odvaja~
t e~nost i
q
m4

q
m3

q
m2

pr egr eja~
par e
q
m3

q
m2

W
T12


t a~ka 3: p
1
=8 bar, x=1
h
3
= h =2769
kg
kJ

t a~ka 4: p
1
=8 bar, x=0
h
4
= h =720.9
kg
kJ

t a~ka 5: p
1
=8 bar, T=250
o
C0
h
5
= h
pp
=2947.5
kg
kJ

t a~ka 6: p
1
=70 bar, x=0
h
6
= h =1267.4
kg
kJ

mat er i jal ni bi l ans r a~ve: q
m
= q
m1
+ q
m2
(1)
par a koja napu{ t a odvaja~t e~nost i : q
m3
= q
m1

.
x
2
(2)

pr vi zakon t er modi nami ke za pr oces u r azmewi va~u t opl ot e:
12 T 12 12 W H Q

+ 2 1 H H

5 3 m 6 2 m 3 3 m 1 2 m
h q h q h q h q + + (3)

Kombi novawemjedna~i na (1), (2) i (3) dobi ja se:
q
m1
=3646.9
h
t
, q
m2
=353.1
h
t
, q
m3
= 2976.2
h
t

mat er i jal ni bi l ans odvaja~a t e~nost i : q
m1
= q
m3
+ q
m4

q
m4
= q
m1
q
m3
= 670.7
h
t

pr vi zakon ter modi nami ke za pr oces u otvor enomter modi nami ~komsi stemu
ogr ani ~enomi spr eki danoml i ni jom: 12 T 12 12 W H Q

+

12 T 1 2 W H H 0

+ [ ] [ ]
4 4 m 5 3 m 6 2 m 1 m
12 T h q h q h q h q W + +

[ ] [ ] [ ]
3600
10
9 . 720 7 . 670 5 . 2947 2 . 2976 4 . 1267 1 . 353 2772 4000 W
3
12 T + +

12 T W
=384.6 MW


2.34. U par no-tur bi nskompostr ojewu (sl i ka) vodena par a masenog pr otoka m=1.2 kg/s
ekspandi r a u tur bi ni vi sokog pr i ti ska (TVP ) od stawa 1(p=1 MPa, t=440
o
C) do stawa
2(p=0.5 MPa). P o i zl asku i z tur bi ne deo par e masenog pr otoka m
A
=0.4 kg/s me{ a se
adi jabatski sa vodomstawa (p= 5 bar, t
w
=20
o
C). Stawe vode na i zl asku i z komor e za
me{ awe je (p= 5 bar, t
w
=45
o
C). P r eostal i deo par e se po i zl asku i z tur bi ne vi sokog
pr i ti ska i zobar ski zagr eva do stawa 3(t=400
o
C), a zati mekspandi r a u tur bi ni ni skog
pr i ti ska (TNP ) do stawa 4(p=5 kPa). Ekspanzi je u tur bi nama su adi jabatske sa i sti m
stepenomdobr ote (
d
ex
=0.9). Odr edi ti :
a) snagu tur bi na vi sokog i ni skog pr i ti ska (kW)
b) maseni pr otok vode u komor i za me{ awe (kg/s)

a) T W
12
=230.5 kW, T W
34
=642.4 kW
b) w m
=11.35
s
kg

3
W
T12
TNP
m
A
voda
1
4
2
5
6
W
T34
TVP
par a

(P UWEWE I P RA@WEWE REZERVOARA)

2.35. U adi jabatski i zol ovan r ezer voar zapr emi ne V=30 m
3
, u kojemse nal azi vl a` na
vodena par a stawa (p=1.2 bar, x=0.95), uvodi se jedni mi zol ovani mcevovodomvoda
stawa (p=8 bar, t=15
o
C), a dr ugi mi zol ovani mcevovodomsuva vodena par a stawa (p=30
bar). Stawe r adne mater i je u r ezer voar u na kr aju pr ocesa puwewa je (p=6 bar, x=0,1).
Odr edi ti masu vode i masu suve par e uvedene u r ezer voar .

po~etak: p=1.2 bar, x=0.95
u
po~etak
= u
x
=u + x
p
.
(u u) = ( ) 28 . 439 2512 95 . 0 28 . 439 + =2408.4
kg
kJ

u = 439.28
kg
kJ
, u =2512
kg
kJ

v
po~etak
= v
x
= v + x
p
.
(v v)= ( ) 0010472 . 0 429 . 1 95 . 0 0010472 . 0 + =1.3576
kg
m
3

v = 0.0010472
kg
m
3
, v =1.429
kg
m
3

m
po~etak
=
3576 . 1
30
v
V
etak ~ po
=22.1 kg

ul az: p=30 bar, x=1 h = h=2804
kg
kJ

p=8 bar, t=15
o
C h = h
w
= 62.8
kg
kJ

kr aj: p = 6 bar, x=0.1
u
kraj
= u
x
=u + x
k
.
(u u) = ( ) 8 . 669 2568 1 . 0 8 . 669 + =859.6
kg
kJ

u = 669.8
kg
kJ
, u =2568
kg
kJ

v
kraj
= v
x
= v + x
k
.
(v v)= ( ) 0011007 . 0 3156 . 0 1 . 0 0011007 . 0 + =0.0326
kg
m
3

v = 0.0011007
kg
m
3
, v=0.3156
kg
m
3

m
kraj
=
0326 . 0
30
v
V
kraj
=920.25 kg

pr vi zakon ter modi nami ke za pr oces puwewa suda:

ulaz izlaz etak ~ po kraj 12 12
H H U U W Q

0 = m
kraj
.
u
kraj
m
po~etak
.
u
po~etak
m
w
.
h
w
m

.
h (1)

zakon odr ` awa mase za pr oces puwewa suda:

m
po~etak
+ m
w
+ m = m
kraj
+ m
izlaz
(2)

kombi novawemjedna~i na (1) i (2) dobi ja se:

( ) ( )
' ' h h
' ' h u m ' ' h u m
m
w
p p kraj k
w

=

( ) ( )
2804 8 . 62
2804 4 . 2408 21 . 22 2804 6 . 859 25 . 920
m
w

= 649.55 kg

m = m
kraj
m
po~etak
+ m
w
= 920.25 22.21 649.55 = 248.49 kg

2.36. U ver i kal nomt opl ot no i zol ovanomci l i ndr u, povr { i ne popr e~nog pr eseka
A=0.1 m
2
, nal azi se 0.05 kg vodene par e t emper at ur e 180
o
C, i spod t opl ot no
i zol ovanog kl i pa mase koja odgovar a t e` i ni od 20 kN, a na koji spoqa del uje
atmosf er ski pr i ti sak od 0.1 MPa. U ci l i ndar se, kr oz t opl ot no i zol ovan cevovod,
naknadno uvede 0.1 kg vodene par e pr i ti ska 0.4 MPa i t emper at ur e 540
o
C.
Zanemar i t i t r ewe kl i pa i odr edi t i :
a) speci f i ~nu ent al pi ju i t emper at ur u vodene par e u ci l i ndr u na kr aju pr ocesa
b) za kol i ko se podi gao kl i p t okomekspanzi je

y
kr aj
ul az
po~et ak

a)
po~etak:
A
g m
p p
T
atm p

+ =
1 . 0
10 20
10 1
3
5

+ =
5
10 3 Pa, t=180
o
C (pr egr ejana par a)
u
p
= h
p
p
p
.
v
p
=...= 6838 . 0 10 10 3 2824
3 5

=2618.86
kg
kJ

h
p
= h
pp
= 2824
kg
kJ
, v
p
=v
pp
= 0.6838
kg
m
3

m
p
=0.05 kg V
p
=
p p
v m = 6838 . 0 05 . 0 =0.03419 m
3

ul az: p=4 bar, t=540
o
h
ul
= h
pp
=3572
kg
kJ
, m
ul
=0.1 kg

kr aj: p
k
= p
p
= 3 bar, m
k
= m
p
+ m
ul
=0.15 kg

pr vi zakon t er modi nami ke za pr oces puwewa:
ul iz p k 12 12
H H U U W Q +

( )
ul ul p p k k k p
h m u m u m V V p
ul ul p p k k p
h m u m h m V p

k
ul ul p p p
k
m
h m u m V p
h
+ +
=
15 . 0
3572 1 . 0 86 . 2618 05 . 0 03419 . 0 10 10 3
3 5
+ +

=
h
k
=3322.67
kg
kJ

h=561.4
kg
kJ
, h = 2725
kg
kJ

h < h
k
< h (st awe kr aj je u pr egr ejanoj par i )
t
k
= t
pp
= 422.7
o
C, v
k
= v
pp
=1.067
kg
m
3

V
k
=
k k
v m = 067 . 1 15 . 0 =0.16005 m
3

b)
A
V V
y
p k

=
1 . 0
03419 . 0 16005 . 0
=1.26 m


2.37. P omi ~ni mkl i pomsa tegomkoji se kr e}e bez tr ewa odr ` ava se konstantan
pr i ti sak p=4 bar u ver ti kal nomci l i ndr u u kojemse nal azi V=500 dm
3
vode po~etne
temper atur e t=20
o
C (sl i ka kao u pr ethodnomzadatku). P ar ovodomse u ci l i ndar
postepeno uvodi m
p
=53 kg suvozasi }ene vodene par e pr i ti ska p=6 bar, koja se pr e
me{ awa pr i gu{ uje do pr i ti ska od p=4 bara. Temper atur a me{ avi ne (voda) na kr aju
pr ocesa me{ awa i znosi t=80
o
C. U toku me{ awa usl ed nei deal nog topl otnog i zol ovawa
okol i ni se pr edaje 1.5 kW toplote. Odr edi ti vr eme tr ajawa pr ocesa me{ awa.

po~etak: p= 4 bar, t=20
o
C (voda)
v
p
= v
w
= 0.001001
kg
m
3
, h
p
= h
w
= 84.1
kg
kJ

p p p w p
v p h u u = 001001 . 0 10 10 4 1 . 84
3 5

=83.7
kg
kJ

m
p
=
001001 . 0
5 . 0
v
V
p
p
=499.5 kg

ul az: p= 6 bar, x=1
h
u
= h =2757
kg
kJ
m
u
= 53 kg

kr aj: p= 4 bar, t=80
o
C
u
k
= h
k
p
k
.
v
k
=...= 001028 . 0 10 10 4 1 . 335
3 5

=334.7
kg
kJ

h
k
= h
w
= 335.1
kg
kJ
, v
kraj
= v
w
= 0.001028
kg
m
3

m
k
= m
p
+ m
u
= 499.5 + 53 = 552.5 kg,

V
k
= m
k

.
v
k
= 001028 . 0 5 . 552 =0.568 m
3

pr vi zakon ter modi nami ke za pr oces puwewa r ezer voar a:

ul iz p k 12 12
H H U U W Q + ( )
p k ul ul p p k k 12
V V p h m u m u m Q +

( ) 5 . 0 568 . 0 10 10 4 2757 53 7 . 83 5 . 499 7 . 334 5 . 552 Q
3 5
12
+

=2980.2 kJ

12
12
Q
Q
=
5 . 1
2 . 2980
=1987 s


2.38. U otvor en sud (sl i ka) koji sadr ` i sme{ u m
l
=15 kg l eda i m
w
=20 kg vode u st awu
ter modi nami ~ke r avnte` e, uvedeno je m
p
=0.8 kg pr egr ejane vodene par e stawa (p=3
bar, t=340
o
C). Okol ni vazduh stawa O(p=1bar, t
o
=7
o
C), tokomovog pr ocesa sme{ i u
sudu pr eda Q
12
=320 kJ topl ote. Zanemar uju}i pr omenu zapr emi ne (tj. r ad koji r adno
tel o vr { i nad okol i nom), odr edi ti pr omenu entr opi je si stema tokomovog pr ocesa.

po~etak: t=0
o
C, y=
+
l w
w
m m
m
15 20
20
+
=0.5714
u
p
= u
y
h
y
= ( )
l w l
h h y h + = 4 . 332 5714 . 0 4 . 332 + = 142.47
kg
kJ

s
p
= s
l
= ( )
l w l
s s y s + =
273
4 . 332
5714 . 0
273
4 . 332
+
= 0.522
kgK
kJ

m
p
= m
l
+ m
w
=20 + 15 =35 kg

ul az: p=3 bar, t=340
o
h
u
= h
pp
= 3150
kg
kJ
, s
u
= s
pp
= 7.835
kgK
kJ
, m
u
= 0.8 kg

kr aj: p=1 bar, m
k
= m
p
+ m
u
= 35 + 0.8 =35.8 kg

pr vi zakon ter modi nami ke za pr oces puwewa r ezer voar a:

ul iz p k 12 12
H H U U W Q +
ul ul p p k k 12
h m u m u m Q

k
ul ul p p 12
k
m
h m u m Q
u
+ +
=
( )
8 . 35
3150 8 . 0 57 . 142 35 320 + +
=60.05
kg
kJ

u
l
< u
k
< u
w
(stawe kraj je me{ avi na vode i l eda)

4 . 332 0
4 . 332 05 . 60
u u
u u
y
l w
l k
k
+
+
=0.82
s
k
= s
y
= ( )
l w l
s s y s + =
273
4 . 332
82 . 0
273
4 . 332
+
= 0.219
kgK
kJ


S
SI
= S
RT
+ S
O
= ...=4.162 1.143 =3.019
K
kJ

S
O
=
280
320
T
Q
o
12
= 1.143
K
kJ

S
RT
= ( ) ( )
u k u p k p
s s m s s m + =
S
RT
= ( ) ( ) 835 . 7 219 . 0 8 . 0 522 . 0 219 . 0 35 + + =4.162
K
kJ


2.39. Zatvor eni r ezer voar zapr emi ne V=10 m
3
sadr ` i kqu~al u vodu i suvu vodenu par u
u stawu ter modi nami ~ke r avnote` e na p=20 bar. Te~nost zauzi ma pol ovi nu zapr emi ne
r ezer voar a. I z r ezer voar a f l ui d mo` e i sti cati kr oz venti l na vr hu i kr oz venti l na
dnu r ezer voar a. Dovo| ewemtopl ote za vr eme i sti cawa temper atur a vl a` ne par e u
r ezer voar u se odr ` ava stal nom. Odr edi ti kol i ~i nu dovedene topl ote ako je i z
r ezervoar a i stekl o 300 kg f l ui da kr oz:
a) dowi venti l
b) gor wi venti l

a)
po~etak: p=20 bar, u
p
=?
v
p
=
p
m
V
=...=
74 . 4299
10
=0.0023
kg
m
3

m
p
= m + m = ... = 4249.53 + 50.21=4299.74 kg

v'
V'
m' =...=
0011766 . 0
5
= 4249.53 kg

' v'
' V'
' m' =...=
09958 . 0
5
= 50.21 kg
v = 0.0011766
kg
m
3
, v=0.09958
kg
m
3

u
p
= u
x
=u + x
p
.
(u u)=...= ( ) 1 . 906 2600 0117 . 0 1 . 906 + =925.92
kg
kJ

u = 906.1
kg
kJ
, u =2600
kg
kJ

0.0117
21 . 50 53 . 4249
21 . 50
' m' m'
' m'
x
p

+
+

T
p
= 212.37
o
C (temper atur a kqu~awa za pr i ti sak od p=20 bar)

a) b)

kr aj: T
k
=T
p
=212.37
o
C, u
k
=?

m
k
=m
p
m
iz
= 4299.74 300 = 3999.74 kg
v
k
=
k
m
V
=
74 . 3999
10
= 0.0025
kg
m
3

v< v
k
< v (st awe kr aj se nal azi u obl ast i vl a` ne par e)

0.0011766 09958 . 0
0011766 . 0 0025 . 0
v' ' v'
v' v
x
kj
k
=0.0134
u
k
= u
x
= =u + x
p
.
(u u)= ( ) 1 . 906 2600 0134 . 0 1 . 906 + = 928.8
kg
kJ

i zl az: m
izlaz
= 300 kg, h
iz
= h= 908.5
kg
kJ

napomena: zbog pol o` aja venti l a i z suda i sti ~e kqu~al a voda

pr vi zakon t er modi nami ke za sl u~aj pr a` wewa suda:

ul iz p k 12 12
H H U U W Q +
iz iz p p k k 12
h m u m u m Q +

Q
12
= 5 . 908 300 92 . 925 74 . 4299 8 . 928 74 . 3999 + =6293.25 kJ

b)

po~etak: nema pr omena u odnosu na pod a)

kr aj: nema pr omena u odnosu na pod a)

i zl az: m
iz
= 300 kg, h
iz
= h =2799
kg
kJ

napomena: zbog pol o` aja venti l a i z suda i sti ~e suva par a

pr vi zakon t er modi nami ke za sl u~aj pr a` wewa suda:

ul iz p k 12 12
H H U U W Q +
iz iz p p k k 12
h m u m u m Q +

Q
12
= 2799 300 92 . 925 74 . 4299 8 . 928 74 . 3999 + =573443.25 kJ

2.40. U zatvor enom, topl otno i zol ovanomr ezer voar u, zapr emi ne
V=0.5 m
3
nal azi se 30 kg vl a` ne vodene par e. Kada, pr i zagr evawu,
pr i ti sak par e u r ezer voar u dosti gne vr ednost p=5 MPa, bi va
i skqu~en el ektr i ~ni gr eja~stal ne snage i i stovr emeno otvor en
si gur nosni venti l na r ezer voar u tako da jedan deo vodene par e
nagl o i stekne u okol i nu. P o zatvar awu venti l a pr i ti sak vodene
par e u r ezer voar u i znosi 3 MPa. P r eostal a vl a` na par a bi va potom
dogr evana i sti mel ektr i ~ni mgr eja~em, stal ne snage od 800 W.
Ski ci r ati pr omene stawa vodene par e na Ts di jagr amu i odr edi ti :
a) masu vl a` ne par e u r ezer voar u nakon zatvar awa si gur nosnog venti l a
b) vr eme nakon kojeg }e se si gur nosni venti l ponovo otvor i ti

a)
po~etak: p= 50 bar,
30
5 . 0
m
V
v
p
p
= 0.0167
kg
m
3

v' ' v'
v' v
x
p
p
=
0012857 . 0 03944 . 0
0012857 . 0 0167 . 0
=0.404
v = 0.0012857
kg
m
3
, v=0.03944
kg
m
3

s
p
= s
x
=s + x
p
.
(s s) = ...= ( ) 921 . 2 973 . 5 404 . 0 921 . 2 + =4.154
kgK
kJ

s = 2.921
kgK
kJ
s = 5.973
kgK
kJ

kr aj: p=30 bar, s
k
=s
p
=4.154
kgK
kJ

s' ' s'
s' s
x
k
k
=...=
646 . 2 186 . 6
646 . 2 154 . 4
=0.426
s = 2.646
kgK
kJ
s = 6.186
kgK
kJ

v
k
= v
x
=v + x
k
.
(v v)= ( ) 0012163 . 0 06665 . 0 426 . 0 0012163 . 0 + =0.0291
kg
m
3

v = 0.0012163
kg
m
3
, v=0.06665
kg
m
3

0291 . 0
5 . 0
v
V
m
k
k
=17.18 kg
u
k
= u
x
=u + x
k
.
(u u)=...= ( ) 7 . 1004 2604 426 . 0 7 . 1004 + =1686
kg
kJ

u = 1004.7
kg
kJ
, u =2604
kg
kJ


b)
t a~ka 1=kr aj p
1
=30 bar, v
1
=0.0291
kg
m
3
, u
2
= 1686
kg
kJ

t a~ka 2: p
2
=50 bar, v
2
= v
1
=0.0291
kg
m
3

v = 0.0012857
kg
m
3
, v=0.03944
kg
m
3

v < v
2
< v (t a~ka 2 je vl a` na par a)

' v " v
' v v
x
2
2
0012857 . 0 03944 . 0
0012857 . 0 0291 . 0
=0.729
u
2
= u
x
=u + x
2
.
(u u)=...= ( ) 1148 2597 729 . 0 1148 + =2204.32
kg
kJ

u = 1148
kg
kJ
, u =2597
kg
kJ


Q
12
= U
12
+ W
12
Q
12
= m
k

.
(u
2
- u
1
)

( ) 1686 32 . 2204 18 . 17 Q
12
=8904.74 kW

8 . 0
74 . 8904
Q
Q
12
12

=11131 s 3 h

T
s
0 2
1
0 = po~et ak
1 = kr aj

2.41. Topl otno i zol ovan r ezer voar zapr emi ne V=20 m
3
, sadr ` i vodenu par u po~etnog
stawa P(p=2 MPa, T=553 K). Rezer voar je povezan sa topl otno i zol ovanompar nom
tur bi nom, u kojoj se odvi ja r avnote` no (kvazi stati ~ko) { i r ewe par e (sl i ka). P r i ti sak
par e na i zl azu i z tur bi ne je stal an i i znosi p
iz
=0.15 MPa, a pr oces se odvi ja dok
pr i ti sak par e u r ezer voar u ne opadne na p
k
=0.3 MPa. Zanemar uju}i pr i gu{ ewe paar e u
venti l u, odr edi ti koji i zvr { i par a tokomovog pr ocesa.

po~etak: p=20 bar, t=280
o
u
p
=h
p
p
p
.
v
p
= ...= 12 . 0 10 10 20 2972
3 5

=2732
kg
kJ

h
p
= h
pp
= 2972
kg
kJ
, v
p
= v
pp
= 0.12
kg
m
3
, s
p
= s
pp
= 6.674
kgK
kJ

m
p
=
12 . 0
20
v
V
p
= 166.67 kg

kr aj: p=3 bar, s
k
= s
p
= 6.674
kgK
kJ

s = 1.672
kgK
kJ
s = 6.992
kgK
kJ

s < s
k
< s (vl a` na par a)

s' ' s'
s' s
x
k
k
=...=
672 . 1 992 . 6
672 . 1 674 . 6
=0.9402
v
k
= v
x
= 0.5694
kg
m
3
, u
k
= u
x
= 2424.09
kg
kJ

m
k
=
5694 . 0
20
v
V
k
= 35.12 kg

W
T
p
iz

i zl az: p=1.5 bar, s
iz
= s
p
= 6.674
kgK
kJ

s = 1.4336
kgK
kJ
, s = 7.223
kgK
kJ

s < s
iz
< s (vl a` na par a)

s' ' s'
s' s
x
iz
iz
=
4336 . 1 223 . 7
4336 . 1 674 . 6
=0.905
h
iz
= h + x
iz

.
(h h) =...= ( ) 2 . 467 2693 905 . 0 2 . 467 + =2481.55
kg
kJ

h = 467.2
kgK
kJ
, h = 2693
kgK
kJ

m
iz
= m
p
m
k
= 166.67 35.12 = 131.55 kg

pr vi zakon t ermodi nami ke za sl u~aj pr a` wewa suda:

ul iz p k 12 12
H H U U W Q +
iz iz p p k k 12
h m u m u m W +

W
12
= 55 . 2481 55 . 131 2732 67 . 166 09 . 2424 12 . 35 + =43.76 MJ

2.42. U i spar i va~u zapr emi ne V=2 m
3
, u kome se odvi ja pr oces i spar avawa vode na
pr i ti sku p=1 MPa, konti nual no se uvodi ul m
=10 kg/s kqu~al e vode pr i ti ska p=1

MPa, a i z wega i zvodi nastal a suva par a i stog pr i ti ska. Gr eja~i ma, ur oweni mu
kqu~al u vodu u i spar i va~u, vodi se pr edaje
12 Q 19.26 MW topl ote. Ako se u po~etnom

tr enutku u i spar i va~u na pr i ti sku p=1 MPa nal azi l a me{ avi na kqu~al e vode i suve
par e u stawu ter modi nami ~ke r avnote` e, a kqu~al a voda pr i tomzauzi mal a 1/10
zapr emi ne i spar i va~a, i zr a~unati vr eme potr ebno da kqu~al a voda i spuni ceo
i spar i va~. Zanemar i ti r azmenu topl ot e sa okol i nom.

suva par a
kqu~al a voda
vl a` na par a
+Q
12

po~etak: p=10 bar, x=?

v = 0.0011273
kg
m
3
, v=0.1946
kg
m
3

v'
V'
m' =
0011273 . 0
2 . 0
=177.42 kg,
' v'
' V'
' m' =
1946 . 0
8 . 1
= 9.25 kg

m
p
= m + m =177.42 + 9.25 =186.67 kg

25 . 9 42 . 177
25 . 9
' m' m'
' m'
x
p
+
+
=0.0496
u
p
= u
x
=u + x
p
.
(u u)=...= ( ) 6 . 761 2583 0496 . 0 6 . 761 + =851.94
kg
kJ

u = 761.6
kg
kJ
, u =2583
kg
kJ

kr aj: p = 10 bar, x=0
v
k
= v = 0.0011273
kg
m
3
, u
k
= u= 761.6
kg
kJ

m
k
=
0011273 . 0
2
v
V
k
= 1774.15 kg

ul az: p = 10 bar, x=0
h
ul
= h=762.7
kg
kJ
,

ul
ul
m m

i zl az: p = 10 bar, x=1
h
iz
= h= 2778
kg
kJ

pr vi zakon t er modi nami ke za sl u~aj i st ovr emenog puwewa i pr a` wewa suda:

ul iz p k 12 12
H H U U W Q +
ul ul iz iz p p k k 12
h m h m u m u m Q +

ul
ul
iz iz p p k k
12 h m h m u m u m Q +

t (1)

zakon o odr ` awu mase: m
p
+ m
ul
= m
k
+ m
iz

m
p
+
ul m = m
k
+ m
iz
(2)


kombi novawemjedna~i na (1) i (2) dobi ja se

ul
ul
iz k
ul
p p p k k
12 h m h m m m u m u m Q
,
_
+ +

t

( )
ul
ul
iz
ul 12
iz k p p p k k
h m h m Q
h m m u m u m
+
+

( )
7 . 762 10 2778 10 10 26 . 19
2778 15 . 1774 67 . 186 94 . 851 67 . 186 6 . 761 1774.15
3
+
+
=3603 s


2.43. Kondenzaci ja par e vr { i se u pr ost or u zapr emi ne V=2 m
3
pr i pr i ti sku od 0.1
MPa. U posudu se kont i nual no uvodi 100 kg/h suvozasi }ene vodene par e, a i z we
i zvodi nast al a kqu~al a voda i st og pr i t i ska p
iz
=0.1 MPa. Ako se u po~et nom
t r enut ku u posudi na pr i t i sku p
p
=0.1 MPa nal azi l a kqu~al a voda i suvozasi }ena
par a u st awu t er modi nami ~ke r avnot e` e, pr i ~emu je t e~nost zauzi mal a 1/8
zapr emi ne suda, odr edi t i vr eme pot r ebno da t e~nost i spuni 1/2 zapr emi ne posude.
Topl ot na snaga koja se r azmewuje sa hl adwakomi znosi 250 kW. Zanemar i t i pr edaju
topl ote okol i ni .

r e{ ewe: =5.43 s

suva par a
kqu~al a voda
vl a` na par a
Q
12
3. MAKSIMALAN RAD, EKSERGIJA
3.1.U zatvorenom rezervoaru nalazi se m=10kg vazduha (idealan gas) stawa 1(p=1.6bar,T=523K).
Stawe okoline odre|eno je sa O(p=1bar,T=298K). Odrediti koliko se najvi{e zapreminskog rada moè
dobiti dovo|ewem vazduha stawa 1 u ravnoteù sa okolinom stawa O (maksimalan rad, eksergija
zatvorenog termodinami~kog sistema). Dobijeni rad predstaviti na pv dijagramu.
1
1 g
1
p
T R
v
= =
5
10 6 . 1
523 287
=0.9381
kg
m
3
,
o
o g
o
p
T R
v
= =
5
10 1
298 287

=0.8553
kg
m
3
W
max
= | |
o 1 o o 1 o o 1
v p s T u m +
W
max
= ( ) ( )
(
(

|
|
.
|
\
|
+
1 o o
1
o
g
1
o
p o 1 o v
v v p
p
p
lh R
T
T
lh c T T T c m
W
max
= ( ) ( )
(
|
.
|
\
|
+ 9381 . 0 8553 . 0 10 1
6 . 1
1
lh 287 . 0
523
298
lh 1 293 523 298 72 . 0 10
2
W
max
=16201253+83=450kJ
p
O
A
1
v
+
p
O
A
1
v
p
O
A
1
v
+

=
p
O
A
1
v
3.2. Termodinami~ki sistem se sastoji od zatvorenog suda u kojem se nalazi kiseonik (idealan gas) stawa
1(p=1bar,I=400
o
C,m=1kg) i okoline stawa O(p=1bar,I=20
o
C). Zapreminski udeo kiseonika u
okolnom vazduhu (idealan gas) iznosi
2
O
r =0.21. Odrediti:
a) da li se navedeni termodinami~ki sistem moè upotrebiti za dobijawe W=150kJrada
b) koliko bi trebalo da iznosi pritisak u sudu (p
1
), uz ostale nepromewene uslove, da bi od sistema
mogli dobiti W=150kJ rada povratnim promenama stawa
a)
1
1 g
1
p
T R
v
= =
5
10 1
673 260

=1.75
kg
m
3
,
( )
o
2
O
2
O o
p r p = = 1 21 . 0 =0.21bar
( )
2
O o
o g
o
p
T R
v
= =
5
10 21 . 0
293 260
=3.63
kg
m
3
W
max
= ( ) | |
o 1
2
O o o 1 o o 1
v p s T u m +
W
max
= ( )
( )
( ) ( )
(
(

|
|
.
|
\
|
+
1 o
2
O o
1
2
O o
g
1
o
p o 1 o v
v v p
p
p
lh R
T
T
lh c T T T c m
W
max
= ( ) ( )
(
|
.
|
\
|
+ 63 . 3 75 . 1 10 21 . 0
1
21 . 0
lh 26 . 0
673
293
lh 91 . 0 293 673 293 65 . 0 1
2
W
max
=247103.239.5=104.3kJ
W>W
max
sistem se ne moè upotrebiti za dobijawe 150kJ rada,
jer najve}i mogu}i rad koji moèmo dobiti (Eksergija
zatvorenog termodinami~kog sistema) iznosi 104.3kJ
b)
za povratne promene stawa vaì: W=W
max
=150kJ
( ) ( ) ( )
|
|
.
|
\
|
)
`
+ + =
o
1 o o 1 o v
max
1
o
p
g
2
O o 1
T
1
v v p T T c
m
W
T
T
lh c
R
1
exp p p
( ) ( )
|
|
.
|
\
|
)
`
+ + =
293
1
75 . 1 63 . 3 10 21 . 0 673 293 65 . 0
1
150
673
293
lh 91 . 0
26 . 0
1
exp 21 . 0 p
2
1
p
1
=1.81bar
3.3. U toplotno izolovanom rezervoaru zapremine V=20m
3
nalazi se vazduh (idealan gas) po~etnog
stawa 1(p=20bar,I=270
o
C). Rezervoar je povezan sa gasnom turbinom (slika) u kojoj se vazduh {iri
kvazistati~ki adijabatski. Pritisak na izlazu iz turbine je stalan i iznosi 3bar. Proces traje sve
dok pritisak u rezervoaru ne opadne na 8bar.
a) odrediti radnu sposobnost vazduha u rezervoaru (maksimalan rad) pre otvarawa ventila i
predstaviti je grafi~ki u pv i Ts koordinatnim sistemima ako je stawe okoline O(p=1bar,
I=20
o
C)
b) odrediti mehani~ki rad izvr{en u toku procesa (pri tome zanemariti proces prig{ivawa u
ventilu)
a)
1
T
g
R
V
1
p
m
1
= =
543 287
20 10 20
5

=256.67kg
5
1
1 g
1
10 20
543 287
p
T R
v
= = =0.078
kg
m
3
,
5
O
O g
O
10 1
293 287
p
T R
v

= = =0.841
kg
m
3
W
max
= ( ) | |
o 1
2
O o o 1 o o 1
v p s T u m +
(
+ = ) v v ( p )
p
p
lh R
T
To
lh c ( T ) T T ( c m W
o 1 o
1
o
g
1
p o o 1 v 1 max
W
max
= ( ) ( )
(
|
.
|
\
|
+ 078 . 0 841 . 0 10 1
20
1
lh 287 . 0
543
298
lh 1 293 543 298 72 . 0 67 . 256
2
W
max
=45.27+19.5319.58=45.22MJ
W
12
p
izlaz
b)
K 316
20
3
543
p
p
T T
4 . 1
1 4 . 1
1
poceIak
izlaz
poceIak izlaz
= |
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
=

K 418
20
8
543
p
p
T T
4 . 1
1 4 . 1
1
poceIak
kraj
poceIak kraj
= |
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
=

kraj g
kraj
kraj
T R
V p
m

= =
418 287
20 10 8
5

=133.37kg, m
izlaz
=m
poeIak
m
kraj
=123.3kg
prvi zakon termodinamike za proces pra`wewa:
ulaz izlaz eIak po kraj 12 12
H H U U W O + =
izlaz p izlaz eIak po v eIak po kraj v kraj 12
T c m T c m T c m W + =
316 1 3 . 123 543 72 . 0 67 . 256 418 72 . 0 37 . 133 W
12
+ = =21.25MJ
1
O
A
p
v
1
A
O
B
B
T
s
3.4.Klipni kompresor ravnote`no (kvazistati~ki) i politropski, sa eksponentom politrope h=1.3,
sabija okolni vazduh (idealan gas) stawa 1(p=1bar,T=291K),na pritisak p
2
=4bar, i puni toplotno
izolovan rezervoar zapremine V=10m
3
. Toplotno stawe vazduha u rezervoaru na po~etku procesa puwewa
isto je kao i stawe okolnog vazduha 1. Odrediti:
a) masu vazduha koju je potrebno ubaciti u rezervoar da bi pritisak vazduha u rezervoaru dostigao
vrednost od 3bara
b) eksergiju vazduha (maksimalan rad) u rezervoaru u tom trenutku
a)
h
1 h
2
1
2
1
p
p
T
T
|
|
.
|
\
|
=
h
1 h
1
2
1 2
p
p
T T
|
|
.
|
\
|
= =
3 . 1
1 3 . 1
1
4
291
|
.
|
\
|
=400.71K
eIak po g
eIak po
eIak po
T R
V p
m

= =
291 287
10 10 1
5

=11.97kg
prvi zakon termodiamike za proces puwewa rezervoara:
1= po~etak, 2 = ulaz, 3=kraj
ulaz izlaz eIak po kraj 12 12
H H U U W O + =
ulaz p ulaz eIak po v eIak po kraj v kraj
T c m T c m T c m 0 = (1)
zakon odràwa mase za proces puwewa rezervoara:
izlaz kraj ulaz eIak po
m m m m + = + (2)
1 2
13
W
12
jedna~ina stawa idealnog gasa za zavr{etak puwewa:
kraj g kraj kraj
T R m V p = (3)
kombinovawem jedna~ina (1) i (2) dobija se:
( )
ulaz p eIak po kraj eIak po v eIak po kraj v kraj
T c m m T c m T c m 0 = (4)
kombinovawem jedna~ina (3)i(4) dobija se:
( )
ulaz p eIak po kraj eIak po v eIak po
kraj g
kraj
v kraj
T c m m T c m
m R
V p
c m 0

=
ulaz p
eIak po v eIak po
g
kraj
v
eIak po kraj
T c
T c m
R
V p
c
m m
+ =
71 . 400 1
291 72 . 0 97 . 11
287
10 10 3
72 . 0
97 . 11 m
5
kraj
+ = =24.49kg
m
ulaz
=m
kraj
m
poeIak
=24.4911.97=12.52kg
napomena: T
kraj
=
kraj g
kraj
m R
V p

=
49 . 24 287
10 10 3
5

=426.83K
b)
okolina (ta~ka O) = ta~ka 1 kraj (ta~ka kraj) = ta~ka 3
1
3 g
3
p
T R
v
= =
5
10 3
83 . 426 287
=0.408
kg
m
3
,
o
o g
o
p
T R
v
= =
5
10 1
291 287

=0.835
kg
m
3
W
max
= | |
o 3 o o 3 o o 3 kraj
v p s T u m +
W
max
= ( ) ( )
(
(

|
|
.
|
\
|
+
3 o o
3
o
g
3
o
p o 3 o v
v v p
p
p
lh R
T
T
lh c T T T c m
W
max
= ( ) ( )
(
|
.
|
\
|
+ 408 . 0 835 . 0 10 1
3
1
lh 287 . 0
83 . 426
291
lh 1 291 83 . 426 291 72 . 0 49 . 24
2
W
max
=239548642.7=1866.3kJ
3.5.Odrediti eksergiju struje vazduha (idealan gas) stawa 1(p
1
=1.6bar,I
1
=250
o
C,
m=1kg/s) i predstaviti je grafi~ki na pv dijagramu. Pod okolinom smatrati vazduh (idealan gas) stawa
O(p
o
=1bar,I
o
=25
o
C).
( )
o 1 o o 1
1 s T h m Ex + =

=...
(
(
+ =

)
1
p
o
p
lh
g
R
1
T
o
T
lh
p
c (
o
T )
1
T
o
T (
p
c m
1
Ex
(
+ =

)
6 . 1
1
lh 287 . 0
523
298
lh 1 ( 298 ) 523 298 ( 1 1
1
Ex
1
Ex
=225127.4=97.6kW
p
v
1
+ O
p
v
1
O
=
p
v
1
O
+

3.6. Eksergija toka vazduha (idealan gas), masenog protoka
m=0.5kg/s, koji struji sredwom brzinom

w=28m/s, pri stawu vazduha u okolini O(p
o
=1bar,T
o
=293K), iznosi 1 Ex
=83kW. Promena
entropije okoline, koja bi nastala povratnim (reverzibilnim) promenama stawa vazduha (bez promene
brzine) na pritisak i temperaturu okoline iznosila bi

S
okolihe
=0.1kW/K.
a) odredti pritisak i temperaturu vazduha stawa 1
b) grafi~ki prikazati u pv, koordinatnom sistemu eksergiju vazdu{nog toka, ne uzimaju}i u obzir
deo koji se odnosi na brzinu
a)
drugi zakon termodinamike za proces od stawa 1 do stawa O
okoliha Ielo _ radho sisIem S S S

+ = okoliha o 1 S S 0

+ =
okoliha o 1 S S

= =0.1
K
kW

=
m
S
s
o 1
o 1 =0.2
kgK
kJ
( )
1 k o 1 o o 1
1 e s T h m Ex + + =

=
(
(
+ +
2
w
s
o
T )
1
T
o
T (
p
c m
2
o 1
p
2
O 1 O
1
O 1
c
2
w
s T
m
Ex
T T

+ =

=
1
10
2
28
2 . 0 293
5 . 0
83
293
3
2

+ =400K

S
10
= )
1
p
o
p
lh
g
R
1
T
o
T
lh
p
c ( m
|
|
|
|
|
|
|
.
|
\
|

g
R
m
o 1
S
1
T
o
T
lh
p
c
exp
o
p
1
p =5.96bar
1
O
v
p
Ex
1
3.7. U horizontalnoj cevi pre~nika d=200mm ugra|en je greja~ stalne temperature T
Tl
=600K. Stawe
vazduha u preseku 1 odre|eno je sa 1(p=2bar,T=300K,w=20m/s) a u preseku 2 sa 2(p=2bar,T=400K).
Stawe okoline odre|eno je veli~iama stawa O(p
o
=1bar,T
o
=290K). Cev je toplotno izolovana od
okoline. Odrediti:
a) snagu ugra|enog greja~a
b) eksergiju vazduha u preseku 1 i preseku 2
c) eksergijski stepen korisnosti procesa u cevi
a)
1
1 g
1
p
T R
v
= =
5
10 2
300 287

=0.4305
kg
m
3
2
2 g
2
p
T R
v
= =
5
10 2
400 287

=0.574
kg
m
3
jedna~ina kontinuiteta: 2 1 m m

=
2
2 2
1
1 1
v
A w
v
A w
=
1
2
1 2
v
v
w w = =
4305 . 0
574 . 0
20 =26.67
s
m
4305 . 0
4
2 . 0
20
v
4
d
w
m
2
1
2
1

=1.46
s
kg
prvi zakon termodinamike za proces u otvorenom termodinami~kom sistemu:
12 p 12 k
12 T 12 12 E E W H O + + + =

= ( )
2
w w
m T T c m
2
2
2
1
1 2 p
+

=
( )
3
2 2
12 10
2
67 . 26 20
46 . 1 300 400 1 46 . 1 O

+ = =145.77kW
1 2
12 O
+
b)
( )
1 k o 1 o o 1
1 e s T h m Ex + + =

=
1 Ex
=
(
(
+
|
|
.
|
\
|
+
2
w
p
p
lh R
T
T
lh c
o
T )
1
T
o
T (
p
c m
2
1
1
o
g
1
o
p
1 Ex
=
(
(
+ |
.
|
\
|
+
3
2
10
2
20
2
1
lh 287 . 0
300
290
lh 1 290 ) 300 290 ( 1 46 . 1 =84.77kW
( )
2 k o 2 o o 2
2 e s T h m Ex + + =

=
2 Ex
=
(
(
+
|
|
.
|
\
|
+
2
w
p
p
lh R
T
T
lh c
o
T )
2
T
o
T (
p
c m
2
2
2
o
g
2
o
p
2 Ex
=
(
(
+ |
.
|
\
|
+
3
2
10
2
20
2
1
lh 287 . 0
400
290
lh 1 290 ) 400 290 ( 1 46 . 1 =108.97kW
c)
Tl
o Tl
12 O
T
T T
O Ex

=

=
600
290 600
77 . 145

=75.31kW
drugi zakon termodinamike za proces u otvorenom termodinami~kom sistemu:
Tl Ielo _ radho sisIem S S S

+ = =.. .
12 Ielo _ radho S S

= =
|
|
.
|
\
|

1
2
g
1
2
p
p
p
lh R
T
T
lh c m =
300
400
lh 1 46 . 1 =0.42
K
kW
Tl
12
Tl
T
O
S
= =
600
77 . 145
=0.24
K
kW
24 . 0 42 . 0 SsisIem =

=0.18
K
kW
sisIem
o
g S T Ex

= = 18 . 0 290 =52.2kW
O 1
g O 1
Ex
Ex Ex
Ex Ex Ex

+
+
= =
31 . 75 77 . 84
2 . 52 31 . 75 77 . 84
+
+
=0.67
3.8. U neizolovanoj komori me{aju se, pri stacionarnim uslovima, dve struje idealnih gasova: kiseonika
A(
m
A
=6kg/s,p
A
=0.18MFa,T
A
=523K)i azotaB(
m
B
=3kg/s,p
B
=0.33MFa,T
B
=863K). U toku procesa
me{awa toplotni protok u okolni vazduh stawa (p
o
=0.1MFa,T
o
=293K,r
O2
=0.21,r
N2
=0.79) iznosi 400
kW. Pritisak me{avine na izlazu iz komore je p=0.15MFa. Odrediti brzinu gubitka eksergije u toku
procesa me{awa kao i eksergijski stepen korisnosti procesa u me{noj komori. Zanemariti promene
makroskopske potencijalne i kineti~ke energije.
prvi zadatak termodinamike za proces u otvorenom termodinami~kom sistemu:
12 T 12 12 W H O

+ = 1 2 12 H H O

=
B pB
B
A pA
A
pB
B
pA
A 12 T c m T c m T c m c m O
|
|
.
|
\
|
+ =

pB
B
pA
A
B pB
B
A pA
A 12
c m c m
T c m T c m O
T
+
+ +
=

=
04 . 1 3 91 . 0 6
863 04 . 1 3 523 91 . 0 6 400
+
+ +
=600K
jedna~ina stawa me{avine idealnih gasova na izlazu iz me{ne komore:
gB
B
gA
A

T R m R m V p
|
|
.
|
\
|
+ =

gB
B
gA
A
p
T R m R m
V
|
|
.
|
\
|
+
=

( )
5
10 5 . 1
600 297 3 260 6
V
+
= =9.804
s
m
3
jedna~ina stawa idealnog gasa za kiseonik (A) na izlazu iz me{ne komore:
gA
A

A
T R m V p =

gA
A
A
V
T R m
p

=

=
804 . 9
600 260 6
=
5
10 95 . 0 Fa
jedna~ina stawa idealnog gasa za azot (B) na izlazu iz me{ne komore:
gB
B

B
T R m V p =

gB
B
B
V
T R m
p

=

=
2
10 804 . 9
600 287 3

=
5
10 55 . 0 Fa
pritisak kiseonika (A) u okolnom vazduhu:
o
2
O
O
A
p r p = =
5
10 1 21 . 0 =
5
10 21 . 0 Fa
pritisak azota (B) u okolnom vazduhu:
o
2
O
O
A
p r p = =
5
10 1 79 . 0 =
5
10 79 . 0 Fa
drugi zakon termodinamike za proces me{awa gasova AiB :
okoliha Ielo _ radho sisIem S S S

+ = =.. .
B A Ielo _ radho S S S

+ = =...=1.75+0.46=2.21
K
kW
|
|
.
|
\
|
=

A
A
gA
A
pA
A A
p
p
lh R
T
T
lh c m S = |
.
|
\
|

8 . 1
95 . 0
lh 26 . 0
523
600
lh 91 . 0 6 =1.75
K
kW
|
|
.
|
\
|
=

B
B
gB
B
pB
B B
p
p
lh R
T
T
lh c m S = |
.
|
\
|

3 . 3
55 . 0
lh 297 . 0
863
600
lh 04 . 1 3 =0.46
K
kW
o
12
okoliha
T
O
S
= =
293
400
=1.37
K
kW
37 . 1 21 . 2 SsisIem + =

=3.58
K
kW
sisIem
o
g S T Ex

= = 58 . 3 293 =1049kW
B A 1 Ex Ex Ex

+ = = ...
( )
(
(
|
|
.
|
\
|
+ =

A
o
A
gA
A
o
pA o A o pA
A A
p
p
lh R
T
T
lh c T T T c m Ex
( )
(
|
.
|
\
|
+ =
8 . 1
21 . 0
lh 26 . 0
523
293
lh 91 . 0 293 523 293 91 . 0 6 ExA =1311kW
( )
(
(
|
|
.
|
\
|
+ =

B
o
B
gB
B
o
pB o B o pB
B B
p
p
lh R
T
T
lh c T T T c m Ex
( )
(
|
.
|
\
|
+ =
3 . 3
79 . 0
lh 297 . 0
863
293
lh 04 . 1 293 863 293 04 . 1 3 ExB =1164kW
1164 1311 Ex1 + =
=2475kW
1
g 1
Ex
Ex
Ex Ex
= =
2475
1049 2475
=0.57
3.9. U suprotnosmernom razmewiva~u toplote pri p
v
=2bar, biva izobarski zagrevan tok vazduha (idealan
gas), od temperature T
v1
=413K do temperature T
v2
=543K, a tok vrelih gasova (sme{a idealnih gasova)
biva hla|ena od polaznog stawa G1(p
g1
=1.5bar,T
g1
=613K) do stawa G2(p
g2
=1.3bar,T
g2
=?). Ako su
maseni protoci vazduha i vrelih gasova isti, a vreli gasovi imaju iste termofizi~ke osobine kao i vazduh
odrediti eksergijski stepen korisnosti procesa u ovom razmewiva~u toplote pri uslovima okoline
O(p
o
=1bar,T
o
=293K). Zanemariti promene makroskopske potencijalne i kineti~ke energije kao i
prisustvo hemijske neravnoteè.
prvi zadatak termodinamike za proces u otvorenom termodinami~kom sistemu:
12 T 12 12 W H O

+ = 2 1 H H

=
2 g p 2 v p 1 g p 1 v p
T c m T c m T c m T c m + = +

2 v 1 g 1 v 2 g
T T T T + = = 543 613 413 + =483K
= + =

1 g 1 v ulaz Ex Ex Ex ...
( )
(
(
|
|
.
|
\
|
+ =

v
o
g
1 v
o
p o 1 v o p
1 v
p
p
lh R
T
T
lh c T T T c m Ex
( ) 71 . 77 m
2
1
lh 287 . 0
413
293
lh 1 293 413 293 1 m Ex 1 v =
(
|
.
|
\
|
+ =

kW
( )
(
(
|
|
.
|
\
|
+ =

1 g
o
g
1 g
o
p o 1 g o p
1 g
p
p
lh R
T
T
lh c T T T c m Ex
( )
(
|
.
|
\
|
+ =

5 . 1
1
lh 287 . 0
613
293
lh 1 293 613 293 1 m Ex 1 g =
m 137.81kW
( ) 81 . 137 71 . 77 m Exulaz + =

=
m 215.52kW
T
g1
T
v1
T
v2
T
g2
si
o
gubiIak S T Ex

= = ...
si S
= rI S
+ o S
=
rI S
= v S
+ g S
=
v S
m
.
= )
p
p
lh R
T
T
lh c (
v
v
g
1 v
2 v
p
=
413
543
lh 1 m
m 0.274
K
kW
g S
m
.
= )
p
p
lh R
T
T
lh c (
1 g
2 g
g
1 g
2 g
p
|
.
|
\
|

5 . 1
3 . 1
lh 287 . 0
613
483
lh 1 m =
m 0.197
K
kW
rI S
m 0.274
m 0.197=
m 0.077
K
kW
si S
= rI S
+ o S
m 0.077
K
kW
077 . 0 m 293 ExgubiIak =

=22.56kW
Ex
=
52 . 215
56 . 22 52 . 215
Ex
Ex Ex
ulaz
g ulaz
=

=0.89
3.10. Klipni kompresor kvazistati~ki politropski sabija
m=0.5kg/s vazduha (idealan gas) od stawa

1(p=100kFa,T=288K)do stawa 2(p=500kFa,T=402K). Stawe okoline zadato je sa O(p
o
=100kFa,
T
o
=288kFa). Odrediti:
a) snagu kompresora
b) eksergijski stepen korisnosti procesa
c) ako bi se kompresor hladio vodom koja bi pri tom mewala stawe pri stalnom pritisku p=100kFa
odT
w1
=288KdoT
w2
=303K
a)
h
1 h
2
1
2
1
p
p
T
T
|
|
.
|
\
|
= h=
2
1
2
1
2
1
T
T
lh
p
p
lh
p
p
lh
=
402
288
lh
500
100
lh
500
100
lh
=1.26
( )
2 1 g
12 T T T R
1 h
h
m W
=

= ( ) 402 288 287 . 0
1 26 . 1
26 . 1
5 . 0
=79.3kW
b)
( )
o 1 o o 1
1 s T h m Ex + =

=
(
(
)
1
p
o
p
lh
g
R
1
T
o
T
lh
p
c (
o
T )
1
T
o
T (
p
c m =0kW
napomena:p
1
=p
o
,T
1
=T
p
si
o
gubiIak S T Ex

= = ...
si S
= rI S
+ o S
=
|
|
.
|
\
|
=

1
2
g
1
2
p
rI
p
p
lh R
T
T
lh c m S = |
.
|
\
|

100
500
lh 287 . 0
288
402
lh 1 5 . 0 =64.21
K
W
o
12
o
T
O
S
= =...=
288
1 . 22
=76.74
K
W
( )
1 2 v
12 T T
1 h
h
c m O

=

= ( ) 288 402
1 26 . 1
4 . 1 26 . 1
72 . 0 5 . 0
=22.1kW
si S
=64.21+76.74=12.53
K
W
53 . 12 288 ExgubiIak =
=3.6kW
12 T 1 ulaz W Ex Ex

+ = =79.3kW
Ex
=
3 . 79
6 . 3 3 . 79
Ex
Ex Ex
ulaz
g ulaz
=

=0.95
c)
( )
2 w 1 w w
12 h h m O =

2 w 1 w
12
w
h h
O
m
=

=
7 . 125 95 . 62
1 . 22
=0.35
s
kg
h
w1
=62.95
kg
kJ
(vodap=100kFa,T=288K)
h
w2
=125.7
kg
kJ
(vodap=100kFa,T=288K)
3.11.U vertikalnom cilindru sa grani~nikom (slika) moè se kretati (bez
trewa) klip sa tegom. U po~etnom trenutku zapremina cilindra V=0.6
m
3
(ograni~ena klipom sa tegom), ispuwena je kqu~alom vodom i wenom
makroskopski razvijenom parom u stawu termodinami~ke ravnoteè na
pritisku p=3bar(vla`na para). Kqu~ala voda zauzima 1% od po~etne
zapremine cilindra. Maksimalna zapremina cilindra ispod klipa iznosi
V
max
=2m
3
. Odrediti termodinami~ki gubitak rada (gubitak eksergije) pri
predaji toplote, od izotermnog toplotnog izvora, temperature T
Tl
=623K,
radnoj materiji u cilindru, ako je wena temperatura na kraju procesa
zagrevawa 573K. Temperatura okoline iznosi T
o
=300K. Predstaviti
proces zagrevawa na Ts dijagramu. [rafirati na Ts dijagramu povr{inu koja
predstavqa gubitak eksergije.
ta~ka 1: p
1
=3bar x
1
=?
...
' m " m
" m
x
1
=
+
=
v"
V"
m" = =...=
6057 . 0
594 . 0
=0.98kg
...
v'
V'
m' = = =
0010733 . 0
006 . 0
=5.59kg
v=0.0010733
kg
m
3
v=0.6057
kg
m
3
V=0.01
.
V=0.006m
3
V=0.99
.
V=0.594m
3
15 . 0
59 . 5 98 . 0
98 . 0
' m " m
" m
x
1
=
+
=
+
=
h
1
=885.94
kg
kJ
s
1
=2.47
kgK
kJ
napomena: m=m+m=6.57kg
ta~ka 2: p
2
=p
1
=3bar, v
2
=v
max
=
kg
m
0.303
m
V
3
max
=
v>v
2
>v (ta~ka 2 se nalazi u oblasti vla`ne pare)
' v " v
' v v
x
2
2
= =
0010733 . 0 6057 . 0
0010733 . 0 303 . 0
=0.5
h
2
=h
x
=1643.2
kg
kJ
, u
2
=u
x
=1552.2
kg
kJ
, I
2
=I
klj
=133.54
o
C
ta~ka 3: I=300
o
C v
3
=v
2
=0.303
kg
m
3
v=0.0014036
kg
m
3
, v=0.02164
kg
m
3
v
3
>v (ta~ka 3 se nalazi u oblasti pregrejane pare)
h
3
=h
pp
=3050
kg
kJ
s
3
=s
pp
=7.18
kgK
kJ
p
3
=p
pp
=8.5bar
napomena: vrednosti h
3
,s
3
i p
3
se moraju pro~itati sa hs dijagrama za
vodenu paru
u
3
=u
pp
=h
3
p
3
.
v
3
=30508.5
.
10
5.
10
2.
0.303=2792.5
kg
kJ
Ex
gubiIak
=T
okoliha
.
S
sisIem
=...=300
.
9.86=2958kJ
S
sisIem
=S
radhoIelo
+S
IoploIhiizvor
=...=30.9521.09=9.86
K
kJ
S
radhoIelo
=
13
s m = ( )
1 3
s s m = ( ) 47 . 2 18 . 7 57 . 6 =30.95
K
kJ
Tl
2 3 1 2
Tl
cohsI v 23 cohsI p 12
Tl
23 12
Tl
T
u u h h
m
T
) (q ) (q
m
T
O O +
=
+

+
=
= =
S
S
Tl
=
623
2 . 1552 5 . 2792 94 . 885 1643.2
57 . 6
+
=21.09
K
kJ
T
2
3
1
s
s
rI
s
Tl
s
Sl
T
o
Ex
g
3.12.U razmewiva~u toplote vr{i se atmosfersko (p=1bar), potpuno isparavawe kqu~ale vode i
istovremena potpuna kondenzacija suvozasi}ene vodene pare pri
p=3bar. Ukoliko toplotna snaga razmewiva~a toplote (interno razmewena toplota izme|u pare i
vode) iznosi 2.5kW, izra~unati eksergijski stepen korisnosti procesa u ovom razmewiva~u toplote
pri stawu okoline O(p
o
=1bar,I
o
=20
o
C).
ta~ka 1: p=3bar x=1
h
1
=h=2725
kg
kJ
s
1
=s=6.992
kgK
kJ
ta~ka 2: p=3bar x=0
h
2
=h=561.4
kg
kJ
s
2
=s=1.672
kgK
kJ
ta~ka 3: p=1bar x=0
h
3
=h=417.4
kg
kJ
s
3
=s=1.3026
kgK
kJ
ta~ka 4: p=1bar
h
4
=h=2675
kg
kJ
s
4
=s=7.360
kgK
kJ
1
4 3
2
T
s
suva para, p=3bar
kqu~ala voda,p=1bar
1
4 3
2
K1
K2
ta~ka O: p
o
=1bar I
o
=20
o
C
h
o
=h
w
=83.9
kg
kJ
s
o
=s
w
=0.296
kgK
kJ
ograni~enom konturom 1 (K1): 12 T 12 12 W H O

+ = ( )
1 2
p 12 h h m O =

1 2
12
p
h h
O
m
=
2725 4 . 561
5 . 2
=1.15
s
kg
ograni~enom konturom 2 (K2): 134 T 34 34 W H O

+ = ( )
3 4
w 34 h h m O =

3 4
34
w
h h
O
m
=
4 . 417 2675
5 . 2
=1.11
s
kg
ulaz
gubiIak ulaz
Ex
Ex
Ex Ex
= =
05 . 781
8 . 175 05 . 781
=0.77
si
o
gubiIak S T Ex

= =...= 6 . 0 293 =175.8kW

S
sisIem
=

S
radhoIelo
+

S
okoliha
=...=0.6
K
kW

S
radhoIelo
=
S
izlaz
S
ulaz
=...=10.099.49=0.6
K
kW
S
izlaz
=
4
w
2
p s m s m +

= 36 . 7 11 . 1 672 . 1 15 . 1 + =10.09
K
kW
S
ulaz
=
3
w
1
p s m s m +

= 3026 . 1 11 . 1 992 . 6 15 . 1 + =9.49
K
kW
Ex
ulaz
=
Ex
1
+
Ex
3
=...=781.05+42.81=823.86kW
Ex
1
= ( )
o 1 o o 1
p s T h m +
= ( ) | |
1 o o o 1
p s s T h h m +
Ex
1
= ( ) | | 992 . 6 296 . 0 293 9 . 83 2725 15 . 1 + =781.05kW
Ex
3
= ( )
o 3 o o 3
w s T h m +
= ( ) | |
3 o o o 3
w s s T h h m +
Ex
3
= ( ) | | 3026 . 1 296 . 0 293 9 . 83 4 . 417 11 . 1 + =42.81kW
3.13.U ure|aj za pripremu kqu~ale vode (slika) uti~e suva para 1(p=12bar), masenog protoka
m
1
=0.1
kg/s i voda stawa 2(p=4bar,I=60
o
C)masenog protoka
m
2
=?. Prolaskom kroz razmewiva~ toplote suva
para se potpuno kondenzuje (stawe 3). Nastali kondenzat se prigu{uje na pritisak p
2
(stawe 4), a zatim
izobarski me{a sa vodom (stawe 2). Toplotni gubici razmewiva~a toplote iznose 112kW. Prestaviti
prosese u pojedina~nim ure|ajima (razmewiva~ toplote, prigu{ni ventil, me{na komora) na zasebnim Ts
dijagramima i odrediti:
a) maseni protok vode (

m
2
) da bi iz ure|aja isticala kqu~ala voda pritiska p
2
(stawe 6)
b) temperaturu vode stawa 5(I
5
)
c) eksergijski stepen korisnosti ure|aja ako se okolina defini{e kao voda stawa O(p
o
=1bar,I=20
o
C)
13 : promena stawa pare pri proticawu kroz razmewiva~ toplote (RT)
34 : promena stawa pare pri proticawu kroz prigu{ni ventil
4+2=5 : proces me{awa pare i vode u me{noj komori
56 : promena stawa me{avine pare i vode pri proticawu kroz RT
4
3
T
s
p=12bar
p=4bar
4
2
T
s
p=12bar
p=4bar
5
me{na komora prigu{ni ventil
1
6 5
2
4 3
1 m
2 m
1
5
6
3
T
s
p=12bar
p=4bar
razmewiva~ toplote
a)
Prvi zakon termodinamike za proces u otvorenom termodinami~kom sistemu
ograni~enom isprekidanom linijom: 12 T 12 12 W H O

+ =
1 2 12 H H O

= =
2
2
1
1
6 2
1 h m h m h m m
|
|
.
|
\
|
+

( )
2 6
6 1
1 12
2
h h
h h m O
m
+
=

=...=
( )
3 . 251 7 . 604
7 . 604 2785 1 . 0 112
+
=0.3
s
kg
ta~ka 1: p
1
=12bar x=1
h
1
=h=2785
kg
kJ
s
1
=s=6.523
kgK
kJ
ta~ka 2: p
2
=4bar I
2
=60
o
C
h
2
=h
w
=251.3
kg
kJ
s
2
=s
w
=0.83
kgK
kJ
ta~ka 6: p
6
=4bar x=0
h
6
=h=604.7
kg
kJ
s
1
=s=1.777
kgK
kJ
b)
Prvi zakon termodinamike za proces me{awa: 12 T 12 12 W H O

+ =
2 1 H H

=
5
2 1
2
2
4
1 h m m h m h m
|
|
.
|
\
|
+ = +

2 1
2
2
4
1
5
m m
h m h m
h

+
+
= =...=
3 . 0 1 . 0
3 . 251 3 . 0 3 . 798 1 . 0
+
+
=388.05
kg
kJ
ta~ka 4: p
6
=4bar x=0
h
4
=h=798.3
kg
kJ
ta~ka 3: h
4
=h
3
=798.3
kg
kJ
ta~ka 5: p=4bar h=388.05
kg
kJ
I
5
=I
w
=93
o
C
c)
ta~ka O: p
o
=1bar I
o
=20
o
C
h
o
=h
w
=83.9
kg
kJ
s
o
=s
w
=0.296
kgK
kJ
Ex
1
= ( )
o 1 o o 1
1 s T h m +
= ( ) | |
1 o o o 1
1 s s T h h m +
Ex
1
= ( ) | | 523 . 6 296 . 0 293 9 . 83 2785 1 . 0 + =87.66kW
Ex
2
= ( )
o 2 o o 2
2 s T h m +
= ( ) | |
2 o o o 2
2 s s T h h m +
Ex
2
= ( ) | | 83 . 0 296 . 0 293 9 . 83 3 . 251 3 . 0 + =3.28kW
Ex
ulaz
=
Ex
1
+
Ex
2
=87.66+3.28=90.94kW
si
o
gubiIak S T Ex

= =...= 19 . 0 293 =55.67kW

S
sisIem
=

S
radhoIelo
+

S
okoliha
=...=0.19+0.38=0.19
K
kW

S
radhoIelo
=
S
izlaz
S
ulaz
=...=0.710.9=0.19
K
kW
S
izlaz
=
6
2 1 s m m
|
|
.
|
\
|
+

=( ) 777 . 1 3 . 0 1 . 0 + =0.71
K
kW
S
ulaz
=
2
2
1
1 s m s m +

= 83 . 0 3 . 0 523 . 6 1 . 0 + =0.90
K
kW

S
okoliha
=
o
12
T
O
=
293
112
=0.38
K
kW
ulaz
gubiIak ulaz
Ex
Ex
Ex Ex
= =
94 . 90
67 . 55 94 . 90
=0.39
3.14.U parnu turbinu ulazi
m=10kg/s vodene pare stawa 1(p=2MFa,I=360

o
C). Iz turbine se na
pritisku p
2
=0.4MFa izdvaja, za potrebe nekog tehnolo{kog procesa,
m
2
=2kg/spare a preostali deo
nastavqa ekspanziju do stawa 3(p=0.16MFa,x=1). Stepen dobrote adijabatske ekspanzije do izdvajawa
pare iznosi
12
d
=1. Pod okolinom smatrati vodu stawa O(p=0.1MFa,I=20
o
C). Skicirati promene
stawa vodene pare na Ts dijagramu i odrediti:
a) snagu turbine
b) eksergiju parnih tokova na ulazu u turbinu i oba izlaza iz turbine
c) eksergijski stepen korisnosti procesa u turbini
ta~ka 1: p
1
=20bar I=360
o
C (pregrejana para)
h
1
=h
pp
3156
kg
kJ
s
1
=s
pp
=6.985
kgK
kJ
ta~ka 2: p
2
=4bar s
2
=s
1
=6.985
kgK
kJ
(pregrejana para)
h
2
=h
pp
=2778.16
kg
kJ
ta~ka 3: p
3
=1.6bar x=1 (suvozasi}ena para)
h
3
=h=2696
kg
kJ
s
3
=s=7.202
kgK
kJ
ta~ka O: p
o
=1bar I
o
=20
o
C (voda)
h
o
=h
w
=83.9
kg
kJ
s
o
=s
w
=0.296
kgK
kJ
1
2
3
Iurbiha W
1
3k
3
2
T
s
a)
Prvi zakon termodinamike za proces u turbini: 12 T 12 12 W H O

+ =
2 1 Iurbiha H H W

= =
3
2
2
2
1
h m m h m h m
|
|
.
|
\
|

Iurbiha W
= ( ) 2696 2 10 16 . 2778 2 3156 10 =4.44MW

b)
Ex
1
= ( )
o 1 o o 1
s T h m +
= ( ) | |
1 o o o 1
s s T h h m +
Ex
1
= ( ) | | 985 . 6 296 . 0 293 9 . 83 3156 10 + =11.12MW
Ex
2
= ( )
o 2 o o 2
2 s T h m +
= ( ) | |
2 o o o 2
2 s s T h h m +
Ex
2
= ( ) | | 985 . 6 296 . 0 293 9 . 83 16 . 2778 2 + =1.47MW
Ex
3
= ( )
o 3 o o 3
2 s T h m m +
|
|
|
.
|
\
|
= ( ) | |
3 o o o 3
2 s s T h h m m +
|
|
|
.
|
\
|
Ex
3
=( ) ( ) | | 202 . 7 296 . 0 293 9 . 83 2696 2 10 + =4.71MW
c)
Bilans eksergije za proces u turbini: gubiIak Iurbiha 3 2 1 Ex W Ex Ex Ex

+ + + =
Iurbiha 3 2 1 gubiIak W Ex Ex Ex Ex

= =11.121.474.714.44=0.5MW
ulaz
gubiIak ulaz
Ex
Ex
Ex Ex
= =
12 . 11
5 . 0 12 . 11
=0.96
Ex
ulaz
=
Ex
1
=11.12MW
napomena: Do gubitka eksergije se moglo do}i i na uobi~ajen na~in
primenom GouySIodolihog zakona: sisIem
o
g S T Ex

=
3.15.Pregrejana vodena para stawa 1(p=6MFa,T=733K,
m=1kg/s ) {iri se adijabatski u

dvostepenoj turbini sa me|uprigu{ivawem (slika), do krajweg stawa 4(T=313K, vla`na para).
Stepeni dobrote u turbinama su: 1
TVF
D
= i 88 . 0
TNF
D
= . Deo pare, masenog protoka
m
A
=0.3kg/s, po
izlasku iz turbine visokog pritiska, pri pritisku p
2
=0.8MFa odvodi se iz turbine, a preostala para
prolaskom kroz prigu{ni ventil adijabatski prigu{uje na pritisak p
3
=0.3MFa. Prikazati procese u
hs koordinatnom sistemu i odrediti snagu dobijenu na zajedni~kom vratilu kao i eksergijski stepen
korisnosti procesa u ovoj dvostepenoj turbini. Pod okolinom smatrati vodu stawa O(p=0.1MFa,
T=293K).
TVF
1
4 m
A
m TNF
W
3 2
2 3
4K
1
4
h
s
ta~ka 1: p
1
=60bar I
1
=460
o
C
h
1
=h
pp
=3324
kg
kJ
s
1
=s
pp
=6.75
kgK
kJ
ta~ka 2: p
2
=8bar s
2
=s
1
=6.75
kgK
kJ
h
2
=h
pp
=2808.6
kg
kJ
ta~ka 3: p
3
=3bar h
3
=h
2
=2808.6
kg
kJ
s
3
=s
pp
=7.178
kgK
kJ
ta~ka 4K: T
4K
=40
o
C s
4K
=s
3
=7.178
kgK
kJ
s>s
4K
>s (ta~ka 4K se nalazi u oblasti vla`ne pare)
88 . 0
' s " s
' s s
x
C
o
40 T
K 4
K 4
= |
.
|
\
|
=
=
h
4K
=h
x
=2285
kg
kJ
ta~ka 4: T
4
=40
o
C 88 . 0
TNF
D
=
K 4 3
4 3 TVF
D
h h
h h
= = = ) i h ( h h
K 4 3
TVF
D 3 4
= = ) 2285 6 . 2808 ( 88 . 0 6 . 2808 h
4
2348
kg
kJ
906 . 0
' h " h
' h h
x
C
o
40 T
4
4
= |
.
|
\
|
=
=
s
4
=s
x
=7.54
kgK
kJ
ta~ka O: p
o
=1bar I
o
=20
o
C
h
o
=h
w
=83.9
kg
kJ
s
o
=s
w
=0.296
kgK
kJ
Prvi zakon termodinamike za proces u otvorenom termodinami~kom sistemu
ograni~enom isprekidanom linijom: 12 T 12 12 W H O

+ =
2 1 H H W

= =
4
A
2
A
1
h m m h m h m
|
|
.
|
\
|

W = ( ) 2378 3 . 0 1 6 . 2806 3 . 0 3324 1 =837.8kW
Ex
1
= ( )
o 1 o o 1
s T h m +
= ( ) | |
1 o o o 1
s s T h h m +
Ex
1
= ( ) | | 75 . 6 296 . 0 293 9 . 83 3324 1 + =1349.1KW
si
o
gubiIak S T Ex

= =...= 55 . 0 293 =161.15kW

S
sisIem
=

S
radhoIelo
+

S
okoliha
=...=0.46
K
kW

S
radhoIelo
=
S
izlaz
S
ulaz
=...=7.306.75=0.55
K
kW
S
ulaz
=
1
s m
= 75 . 6 1 =6.75
K
kW
S
izlaz
=
4
A
2
A s m m s m
|
|
.
|
\
|
+

= ( ) 54 . 7 3 . 0 1 75 . 6 3 . 0 + =7.30
K
kW
ulaz
gubiIak ulaz
Ex
Ex
Ex Ex
= =
1 . 1349
15 . 161 1 . 1349
=0.88
Ex
ulaz
=
Ex
1
=1349.1MW
3.16. Pregrejana vodena para (0.1kg/s) stawa 1(p=80bar,I=460
o
C) ulazi u parno turbisnki blok gde se
najpre kvazistati~ki adijabatski {iri u turbini visokog pritiska do stawa 2(p=10bar). Zatim se
vodenoj pari stawa 2 u dogreja~u izobarski dovodi toplota od toplotnog izvora stalne temperature
T
Tl
=460
o
C sve do uspostavqawa toplotne ravnoteè (stawe 3). Nakon toga se para kvazistati~ki
adijabatski {iri u turbini niskog pritiska do stawa 4(p=1bar). Pod okolinom smatrati vodu stawa
O(p=0.1MFa,T=293K).Skicirati procese sa vodenom parom na hs dijagramu i odrediti:
a) mehani~ku snagu parno turbinskog bloka kao i toplotnu snagu dogreja~a pare
b) ireverzibilnost procesa (gubitak eksergije) u parno turbinskom bloku
c) eksergijski stepen korisnosti procesa u parnoturbinsom bloku
1
2
3
4
12 T W
34 T W
23 O
1
h
s
2
3
4
ta~ka 1: p
1
=80bar I
1
=460
o
C
h
1
=h
pp
=3296
kg
kJ
s
1
=s
pp
=6.588
kgK
kJ
ta~ka 2: p
2
=10bar s
2
=s
1
=6.588
kgK
kJ
h
2
=h=2778
kg
kJ
ta~ka 3: p
3
=10bar I
3
=460
o
C
h
3
=h
pp
=3392
kg
kJ
s
3
=s
pp
=7.645
kgK
kJ
ta~ka 4: p
4
=1bar s
4
=s
3
=7.645
kgK
kJ
h
4
=h
pp
=2792.2
kg
kJ
ta~ka O: p
o
=1bar I
o
=20
o
C
h
o
=h
w
=83.9
kg
kJ
s
o
=s
w
=0.296
kgK
kJ
a)
Prvi zakon termodinamike za proces u turbini visokog pritiska: 12 T 12 12 W H O

+ =
( )
2 1
12 T h h m W =

( ) 2778 3296 1 . 0 W 12 T =
=51.8kW
Prvi zakon termodinamike za proces u turbini niskog pritiska: 34 T 34 34 W H O

+ =
( )
4 3
34 T h h m W =

( ) 2 . 2792 3392 1 . 0 W 34 T =
=60kW
34 T 12 T W W W

+ = =111.8kW
Prvi zakon termodinamike za proces u dogreja~u pare: 23 T 23 23 W H O

+ =
( )
2 3
23 h h m O =

( ) 2778 3392 1 . 0 O23 =
=61.4kW
b)
lr = si
o
gubiIak S T Ex

= =...= 22 293 =6.45kW

S
sisIem
=

S
radhoIelo
+

S
IoploIhiizvor
=...=83.7+105.7=22
K
W

S
radhoIelo
=
S
izlaz
S
ulaz
=...=764.5658.8=105.7
K
W
S
izlaz
=
4
s m
= 645 . 7 1 . 0 =764.5
K
W
S
ulaz
=
1
s m
= 588 . 6 1 . 0 =658.8
K
W

S
IoploIhiizvor
=
Ti
23
T
O
=
733
10 4 . 61
3
=83.7
K
W
c)
Ex
1
= ( )
o 1 o o 1
s T h m +
= ( ) | |
1 o o o 1
s s T h h m +
Ex
1
= ( ) | | 588 . 6 296 . 0 293 9 . 83 3296 1 . 0 + =136.85KW
Tl
o Tl
23 O
T
T T
O Ex

=

=
733
293 733
4 . 61

=36.86kW
O 1
g O 1
Ex
Ex Ex
Ex Ex Ex

+
+
= =
86 . 36 85 . 136
45 . 6 86 . 36 85 . 136
+
+
=0.96
zadatak za ve`bawe: (3.17.)
3.17. Kompresor usisava
m=72kg/h pare amonijaka stawa 1(p=255.9kFa,x=1) i sabija je adijabatski do

stawa 2(p=10bar,T=400K). Ako za okolinu smatramo amonijak stawa O(T=220K,x=0) odrediti
eksergijski stepen korisnosti procesa u kompresoru.
re{ewe:
Ex
=0.88 (
W =6.02kW, 34 . 4 Ex1 =
kW, g Ex
=1.27kW)
(KOMBINOVANI PROBLEMI)
4.1. U toplotno izolovanom rezervoaru nalazi se 100 kg vode (c
w
=4.18 kJ/(kgK)) po~etne temperature
T
w
=293 K. Komad bakra (c
Cu
=0.38 kJ/(kgK)) mase 40 kg, po~etne temperature T
Cu
=358 K i komad
gvo`|a (c
Fe
=0.46 kJ/(kgK)) mase 20 kg, po~etne temperature T
Fe
=343 K, naglo se unesu u rezervoar sa
vodom. U momentu uno{ewa u rezervoaru se ukqu~uje me{alica vode snage 600 W, koja radi dok se ne
uspostavi stawe termi~ke ravnoteè T
=299 K. Odrediti:
a) vreme rada me{alice
b) promenu entropije izolovanog sistema tokom navedenog procesa
a)
prvi zakon termodinamike za proces u zatvorenom termodinami~kom
sistemu: O
12
= U
12
+ W
T12
W
T12
=U
1

U
2
Fe Fe Fe Cu Cu Cu w w w 1
T c m T c m T c m U + + =
343 46 . 0 20 358 38 . 0 40 293 18 . 4 100 U
1
+ + = =131071.2 kJ
Fe Fe
Cu Cu
w w 2
299 46 . 0 20 299 38 . 0 40 299 18 . 4 100 U
2
+ + = =132277.6 kJ
W
T12
= 131071.2 132277.6 = 1206.4 kJ
3
12 T
12 T
10 600
4 . 1206
W
W
= =2010.67 s
Cu
Fe
H
2
O
b)
S
Sl
= S
RT
+ S
O
=... =4.47
K
kJ
S
RT
= S
w
+ S
Cu
+ S
Fe
=...=8.47 2.74 1.26 = 4.47
K
kJ
293
299
lh 18 . 4 100
T
T
lh c m
T
dT c
m S
w
w w
T
w
T
w
w w
= =
=8.47
K
kJ
358
299
lh 38 . 0 40
T
T
lh c m
T
dT c
m S
Cu
Cu Cu
T
Cu
T
Cu
Cu Cu
= =
=2.74
K
kJ
343
299
lh 46 . 0 20
T
T
lh c m
T
dT c
m S
Fe
Fe Fe
T
Fe
T
Fe
Fe Fe
= =
=1.26
K
kJ
4.2. U kalorimetarskom sudu, zanemarqivog toplotnog kapaciteta, nalazi se te~nost polazne
temperature T
T
=290 K (stalnog toplotnog kapaciteta C=1.25 kJ/K). U sud je unet bakarni uzorak mase
m
B
=0.15 kg i polazne temperature T
B
=373 K. Zavisnost specifi~nog toplotnog kapaciteta za bakar
od temperature data je izrazom:
( ) | | | | K
T
10 659 . 0 387 . 0
) kgK / kJ
c
4 B
+ =

.Tokom uspostavqawa
toplotne ravnoteè u kalorimetru, okolini stalne temperature T
o
=283 K, predato je 5% od koli~ine
toplote koju je predao bakarni uzorak. Odrediti:
a) temperaturu u kalorimetarskom sudu u trenutku uspostavqawa toplotne ravnoteè
b) promenu entropije izolovanog sistema od polaznog stawa do stawa uspostavqawa toplotne
ravnoteè u kalorimetru.
a)
oznake koje se koriste u daqem tekstu re{ewa:
( )
B 12
O koli~ina toplote koju bakar predaje te~nosti u sudu
( )
o 12
O
koli~ina toplote koju bakar predaje okolini
( )
T 12
O
koli~ina toplote koju te~nost prima od bakra
T
R
temperatura u kalorimetarskom sudu u trenutku
uspostavqawa toplotne ravnoteè
prvi zakon termodinamike za proces sa bakrom:
( )
B 12
O +( )
o 12
O = | |
+

R
T
B
T
4
B
dT T 10 659 . 0 387 . 0 m
( )
B 12
O +( )
o 12
O = ( )
(
(

+

2
T T
10 659 . 0 T T 387 . 0 m
2
B
2
R 4
B R B
(1)
prvi zakon termodinamike za proces sa te~no{}u
( )
T 12
O =

R
T
T
T
T
dT C = ( )
T R T
T T C (2)
interno razmewena toplota izme|u bakra i te~nosti:
( )
B 12
O = ( )
T 12
O (3)
uslov zadatka: ( )
o 12
O = ( ) ( ) | |
o 12 B 12
O O 05 . 0 + (4)
kombinovawem jedna~ina (1), (2), (3) i (4) dobija se:
T
R
=293.7 K, ( )
T 12
O =4625 J, ( )
B 12
O =4625 J, ( )
o 12
O =243 J
b)
S
Sl
= S
RT
+ S
O
= ...= 1.19 + 0.86 = 2.05
K
J
S
RT
= S
T
+ S
B
= ...= 15.85 14.66 = 1.19
K
J
( )
290
7 . 293
lh 25 . 1
T
T
lh C
T
dT T C
S
T
R
T
R
T
T
T
T
= =
=15.85
K
J
( ) ( )
( )
K
J
66 . 14 ... T T 10 0.659
T
T
lh 0.387 m
T
dT T 10 0.659 0.387
m
T
dT T c
m S
B R
4
B
R
R
T
B
T
4 -
B
R
T
B
T
B B
= =
(
+
=
+
=

( )
283
243
T
O
S
O
o 12
O
= = =0.86
K
J
4.3. Meteor temperature T=3000 K, brzinom w=10 km/s ule}e u ledeni breg temperature T=273 K.
Masa meteora je m
m
=10 kg, a specifi~ni toplotni kapacitet c
m
=0.8 kJ/kgK. Odrediti:
a) koli~inu toplote koju meteor preda ledenom bregu
b) promenu entropije izolovanog sistema koji ~ine meteor i ledeni breg
c) masu otopqenog leda (toplota topqewa leda iznosi r=332.4 kJ/kg)
a)
prvi zakon termodinamike za proces koji se de{ava sa meteorom:
O
12
= U
12
+ W
12
+ E
k12
( )
2
w w
m T T c m O
2
1
2
2
1 m 2 m m m 12
+ =
( )
( )
3
2
3
12
10
2
10 10
10 3000 273 8 . 0 10 O

= =
8
10 218 . 5 kJ
b)
led meIeor sisIem
S S S + = =...=19.175 +1911.355=1898.18
K
kJ
1 m
2 m
m m meIeor
T
T
lh c m S = =
3000
273
lh 8 . 0 10 = 19.175
K
kJ
l
12
led
T
O
S = =
273
10 218 . 5
5
=1911.35
K
kJ
c)
l l 12
r m O =
l
12
l
r
O
m = =
4 . 332
10 218 . 5
5
=1570 kg
ledeni breg
w=10 km/s meteor
4.4. U rezervoar sa m
w
=50 kg vode (c
w
=4.19 kJ/kgK), temperature T
w
=283 K, uroni se zatvorena boca,
na~iwena od ~elika(c
=0.48 kJ/kgK), sa V
k
=10 litara kiseonika (idealan gas). Masa ~eli~ne boce
zajedno sa kiseonikom je m
+ m
B
= 20 kg. Pre urawawa temperatura kiseonika i boce je T
k
=T
=363
K, a pritisak kiseonika u boci je p
k
=15 MFa. Sistem koji se sastoji od vode i boce sa kiseonikom
moè se smatrati izolovanim. Temperatura okolnog vazduha je T
o
=293 K, pritisak p
o
=1 bar, a
zapreminski (molarni) udeo kiseonika u okolnom vazduhu je 21. Zanemaruju}i razmenu toplote sa
okolinom odrediti:
a) temperaturu u sudu u trenutku uspostavqawa toplotne ravnoteè
b) radnu sposobnost kiseonika u boci u trenutku postizawa toplotne ravnoteè
a)
prvi zakon termodinamike za proces koji po~iwe urawawem boce a zavr{ava
se uspostavqawem toplotne ravnoteè:
O
12
= U
12
+ W
12
U
1
= U
2
K vK k w w w 1
vK k
w w 2
vK k w w
K vK k w w w
c m c m c m
T c m T c m T c m
T
+ +
+ +
= =...
jedna~ina stawa idealnog gasa za kiseonik u boci na po~etku procesa:
k gk k k k
T R m V p =
363 260
10 10 10 15
T R
V p
m
3 6
k gk
k
k
=

=1.59 kg
m
= ( )
k
m m + m
k
= 20 1.59 =18.41 kg
65 . 0 59 . 1 48 . 0 41 . 18 19 . 4 50
363 65 . 0 59 . 1 363 48 . 0 41 . 18 283 19 . 4 50
T
+ +
+ +
= =286.6 K
napomena:
T
temperatura u boci u trenutku uspostavqawa toplotne ravnoteè

b)
jedna~ina stawa idealnog gasa za kiseonik u boci u trenutku uspostavqawa
toplotne ravnoteè:
1 gk k k 1
T R m V p =
3
1 gK k
1
10 10
6 . 286 260 59 . 1
V
T R m
p

=

= =11.85 MFa
odre|ivawe pritiska kiseonika u okolnom vazduhu:
o K
o
k
p r p = =0.021 MFa
odre|ivawe radne sposobnosti kiseonika u boci u trenutku uspostavqawa
toplotne ravnoteè: ( )
o 1 o o 1 o 10 max
v p s T u m W + =
( ) ( ) kJ 650 v v p
p
p
lh R
T
T
lh c T T T c m W
o 1
o
K
1
o
K
g
1
O
p O O 1 kv K max
=
(
(
+
|
|
.
|
\
|
+ =
6
1
1 gk
1
10 85 . 11
6 . 286 260
p
T R
v
= = 0.0063
kg
m
3
6 o
k
o gk
o
10 021 . 0
293 260
p
T R
v
= = 3.6276
kg
m
3
napomena:
U delu zadatka pod b) radi lak{e preglednosti veli~ine stawa kiseonika u
boci u trenutku uspostavqawa toplotne ravnoteè obeleène su indeksom 1
4.5. Radna materija u zatvorenom sistemu vr{i neki proces pri ~emu joj se u svakoj sekundi dovodi
O=3
kJ/s toplote i odvodi zapreminski rad
W (kJ/s), koji se u toku vremena mewa po zakonu:

| | | | h
4 . 2
kW
W01
=
(za 0 h 1 < )
| | kW
W12
=+2.4 (za > 1 h)

a) odrediti brzinu promene unutra{we energije sistema, 12 U
(kW), u trenutku vremena =0.6 h

b) odrediti promene unutra{we energije sistema, U
12
(kJ), u toku prva dva ~asa
a)
kW 56 . 1 6 . 0 4 . 2 3 4 . 2 3 W O U 12 12 12 = = = =

b)
( ) kWh 2 . 1
2
4 . 2 d 4 . 2 d W W
1
0
2
1
0
1
0
01
=
= = =

( ) kWh 4 . 2 4 . 2 d W W
2
1
2
1
12
= = =
W
o2
= W
01
+ W
12
= 3.6 kWh = 12960 kJ
( ) kJ 21600 kWh 6 2 3 d O O
2
0
02
= = = =

U
02
= O
02
W
02
= 8640 kJ
1 2
, | | h
| | kW , W

4.6. Toplotne karakteristike neke radne materije zadate su zavisnostima:
p
.
v = A
.
T
u = B
.
T + C
.
T
2
+ D
gde je A= 297 J/(kgK), B=697 J/(kgK), C= 0.085 J/(kgK
2
), D = cohsI, a p, v, T i u su veli~ine stawa u
osnovnim jedinicama Sl. Radna materija mewa svoje toplotno stawe kvazistati~ki adijabatski od stawa
1(p
1
= 0.1 MFa, T
1
=400 K) do stawa 2 (T
2
=1340 K).
a) izvesti jedna~inu kvazistati~ke adijabatske promene stawa radne materije u obliku: p=f(T)
b) odrediti pritisak radne materije u stawu 2
a)
prvi zakon termodinamike za proces sa radnim telom (diferencijalni oblik)
dv p du q + = (1)
diferencijal proizvoda: ( ) dp v dv p v p d + = (2)
kombinovawem jedna~ina (1) i (2) sa toplotnim karakteristikama radne
materije dobija se:
0 = du + ( ) dp v v p d du + ( ) v p d = dp v
( ) ( )
p
dp
T A T A d D T C T B d
2
= + + +
( )
p
dp
T A D T C T B T A d
2
= + + +
=
+ +
T
dT
A
T C 2 B A
p
dp
( )
1
1
1
p
p
lh T T
A
C 2
T
T
lh
A
B A
= +
+
( )
1
T T
A
C 2
1
T
T
lh
A
B A
1
e p p
+
+
=
( ) 400 T
297
085 . 0 2
400
T
lh
297
697 297
6
e 10 1 . 0 p

+
+
=
( ) 400 T
297
085 . 0 2
400
T
lh
297
697 297
6
e 10 1 . 0 p

+
+
=
b)
ako u izvedenu jedna~inu stavimo T=T
2
=1340 K, kao i vrednosti za navedene
konstante (A, B i C) dobija se:
( ) 400 1340
297
085 . 0 2
400
1340
lh
297
697 297
6
2
e 10 1 . 0 p

+
+
= =9.8 MFa
5. DESNOKRETNI KRU@NI PROCESI
5.1. Koliko se korisnog (neto) rada moè najvi{e dobiti ako toplotni izvor temperature (T
Tl
=450 K)
predaje toplotnom ponoru temperature (T
TF
=300 K) O=800 kJ toplote, ako se izme|u toplotnog izvora
i toplotnog ponora ukqu~i desnokretna toplotna ma{ina.
Najvi{e korisnog rada se moè dobiti ako desnokretna tolotna ma{ina
radi po Karnoovom desnokretnom ciklusu.
=
K

DOV
ODV DOV
O
O O +
=
Tl
TF Tl
T
T T

O
dov
= O
odv

TF
Tl
T
T
= 800
300
450
= 1200kJ
W
heIo
=O
dov
+O
odv
=1200800=400kJ
Tl TF
O
odv
O
dov
Radno
telo
W
pokreIahja
W
dobijeh
T
Tl
T
TF
s
T
5.2. Radna supstanca vr{i potpuno povratni proces izme|u toplotnog izvora stalne temperature
T
Tl
=1000K i toplotnog ponora promenqive temperature. Toplotni kapacitet toplotnog ponora
iznosi C
TF
=200kJ/K, a temperatura toplotnog ponora se mewa od T
TF1
=300K do T
TF2
=? U toku
obavqawa kru`nog proces toplotni izvor je radnoj supstanci predao 100MJ toplote. Odrediti:
a) koristan rad kru`nog procesa
b) termodinami~ki stepen korisnosti kru`nog procesa
a)
( )
Tl
dov
12 12 sisIem
T
O
S S = (1)
( )
( )
lh TF
odv
34 34 sisIem
T
O
S S = (2)
sabirawem jedna~ina (1) i (2) dobija se:
( )
lh TF
odv
Tl
dov
T
O
T
O
0 =
( )
2 TF
1 TF
2 TF 1 TF
2 TF 1 TF TF
Tl
dov
T
T
lh
T T
T T C
T
O
0

=
|
|
.
|
\
|
=
Tl
dov
TF
1 TF 2 TF
T
O
C
1
exp T T =
|
|
.
|
\
|

1000
10 100
200
1
exp 300
3
=494.6K
( )
2 TF 1 TF TF odv
T T C O = = ( ) 6 . 494 300 200 =38.9MW
W
kor
=O
dov
+O
odv
=10038.9=61.1kW
b)
DOV
kor
B
O
W
= =
100
1 . 61
=0.61
5.3. Proveriti koji od dva prikazana kru`na procesa A i B ima ve}i stepen korisnog dejstva, ako je s
(vidi sliku) jednako za oba procesa. Pri kojoj temperaturi toplotnog ponora T
TF
, a pri nepromeqenoj
temperaturi toplotnog izvora T
Tl
=600 K, bi stepen korisnog dejstva kru`nog procesa B bio dva puta
ve}i od stepena korisnog dejstva kru`nog procesa A. Svi procesi sa radnom telom su ravnote`ni.
ciklus A: 600 T
Ti
= K, 100 T
TF
= K
S T O O
Tl 12 dov
= =
( ) S
2
T T
2
S
2
T T
2
S
2
T T
O O O
TF Tl TF Tl TF Tl
34 23 odv

+
=

+
+

+
= + =
DOV
ODV DOV
A
O
O O +
= =
( )
S T
S
2
T T
S T
Tl
TF Tl
Tl

+
+
=
600
2
100 600
600
+
=0.42
ciklus B: 600 T
Ti
= K, 100 T
TF
= K
S
2
T T
2
S
2
T T
2
S
2
T T
O O O
TF Tl TF Tl TF Tl
23 12 dov

+
=
+
+
+
= + = ( ) S T O O
TF 31 odv
= =
DOV
ODV DOV
B
O
O O +
= =
S
2
T T
S T S
2
T T
TF Tl
TF
TF Tl

+
+
+
=
2
100 600
100
2
100 600
+

+
=0.71
3
T
s
600
100
s
s/2
1 2
3
T
s
600
100
s
s/2
1
2
A
B
A
=
Tl
TF Tl
Tl
T
2
T T
T
+
B
=
2
T T
T
2
T T
TF Tl
TF
TF Tl
+

+
A
2 =
B

Tl
TF Tl
Tl
T
2
T T
T
2
+
=
2
T T
T
2
T T
TF Tl
TF
TF Tl
+

+
TF
T =0K
5.4. Proveriti koji od dva prikazana kru`na procesa A i B ima ve}i stepen korisnog dejstva, ako je s
(vidi sliku) jednako za oba procesa. U oba slu~aja temperatura toplotnog izvora iznosi T
Tl
=800 K, a
temperatura toplotnog ponora T
TF
=300 K. Svi procesi sa radnom materijom su ravnote`ni.
re{ewe:
A
=0.333
B
=0.286
A
s, J/(kgK)
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
T, K
1
T
TF
2 4
3
T
Tl
s/2
s
s, J/(kgK)
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
T, K
2
3
4
1
T
TF
T
Tl
s
s/2
B
5.5. Dvoatomni idealan gas obavqa proces gasnoturbinskog postrojewa koji se sastoji od dve izobare i dve
adijabate (Xulov ciklus). Stawe radnog tela na ulazu u kompresor je 1(p=1bar,I=15
o
C), na izlazu iz
kompresora 2(p=5bar) i na ulazu u turbinu 3(I
3
=780
o
C). Stepen dobrote adijabatske kompresije je
kp
d
=0.83, a stepen dobrote adijabatske ekspanzije
ex
d
=0.85. Odrediti:
a) termodinami~ki stepen korisnog dejstva ovog ciklusa ()
b) termodinami~ki stepen korisnog dejstva ovog ciklusa za slu~aj maksimalne mogu}e rekuperacije
toplote ()
a)
T
2K
=T
1

|
|
.
|
\
|
1
1
K 2
p
p
=
4 . 1
1 4 . 1
1
5
288
|
.
|
\
|
=456.14K
T
2
=T
1
+
kp
d
1 2K
T T

=
83 . 0
288 456.14
288

+ =490.58K
T
4K
=T
3

|
|
.
|
\
|
1
3
K 4
p
p
=
4 . 1
1 4 . 1
5
1
1053
|
.
|
\
|
=664.84K
T
4
=T
3
+
ex
d
(T
4k
T
3
)=1053+ 85 . 0 (664.841053)=723.07K
=
dov
odv dov
O
O O +
=...=
2 3
4 1 2 3
T T
T T T T
+
=
58 . 490 1053
07 . 723 288 58 . 490 1053
+
=0.23
O
dov
=m
.
(q
23
)
p=cohsI
=m
.
c
p
.
(T
3
T
2
)
O
odv
=m
.
(q
41
)
p=cohsI
=m
.
c
p
.
(T
1
T
4
)
O
dov
O
odv
1 4
3 2
W
12
W
34
b)
op{ti uslov rekuperacije: T
4
>T
2
uslov maksimalne rekuperacije: T
A
=T
2
(T
B
=T
4
)
=
' O
' O ' O
dov
odv dov
+
=...=
B 3
A 1 B 3
T T
T T T T
+
=
07 . 723 1053
58 . 490 288 07 . 723 1053
+
=0.39
O
dov
=m
.
(q
B3
)
p=cohsI
=m
.
c
p
.
(T
3
T
B
)
O
odv
=m
.
(q
A1
)
p=cohsI
=m
.
c
p
.
(T
1
T
A
)
bez rekuperacije sa rekuperacijom
R
E
K
U
P
E
R
A
T
O
R
O
dov
O
odv
1 A 4
3 B 2
W
12
W
34
4K
T
s
1
4
3
2
B
A
T
s
1
4
3
2
O
rek
2K
5.6. Sa vazduhom (idealan gas) kao radnim telom izvodi se idealan Xulov desnokretni ciklus (sve
promene stawa su kvazistati~ke). Ekspaznzija je dvostepenom sa me|uzagrevawem radnog tela, a
kompresija je dvostepena sa me|uhla|ewem (slika). Ako je p
max
=16bar, p
mih
=1bari ako je stepen
kompresije u oba kompresora i stepen ekspanzije u obe turbine isti (
5
4
3
2
8
1
6
7
p
p
p
p
p
p
p
p
= = = ) i ako se
toplota dovodi od toplotnog izvora temperatura T
Tl
=T
2
=T
4
=600K, a predaje toplotnom ponoru
temperature T
TF
=T
6
=T
8
=250K, skicirati ciklus na Ts dijagramu i odrediti stepen korisnog dejstva
ciklusa ().
1
8
3
4
5
7
6
2
s
T
1
8 7
6 5
4
3
2
p
mih
=p
6
=p
5
=1bar p
max
=p
1
=p
2
=16bar
5
4
3
2
p
p
p
p
= p
3
=p
4
=4bar
8
1
6
7
p
p
p
p
= p
1
=p
8
=4bar

|
|
.
|
\
|
=
1
8
1
8
1
p
p
T
T
=
|
|
.
|
\
|
=

1
8
1
8 1
p
p
T T = |
.
|
\
|

4 . 1
1 4 . 1
4
16
250 371.5K

|
|
.
|
\
|
=
1
3
2
3
2
p
p
T
T
=
|
|
.
|
\
|
=

1
2
3
2 3
p
p
T T = |
.
|
\
|

4 . 1
1 4 . 1
16
4
600 403.7K

|
|
.
|
\
|
=
1
5
4
5
4
p
p
T
T
=
|
|
.
|
\
|
=

1
4
5
4 5
p
p
T T = |
.
|
\
|

4 . 1
1 4 . 1
4
1
600 403.7K

|
|
.
|
\
|
=
1
7
6
7
6
p
p
T
T
=
|
|
.
|
\
|
=

1
6
7
6 7
p
p
T T = |
.
|
\
|

4 . 1
1 4 . 1
1
4
250 371.5K
=
dov
odv dov
O
O O +
=...=
3 4 1 2
7 8 5 6 3 4 1 2
T T T T
T T T T T T T T
+
+ + +
=0.35
O
dov
=m|(q
12
)
p=cohsI
+(q
34
)
p=cohsI
|=m
.
c
p
.
(T
2
T
1
+T
4
T
3
)
O
odv
=m|(q
56
)
p=cohsI
+(q
78
)
p=cohsI
|=m
.
c
p
.
(T
6
T
5
+T
8
T
7
)
5.7. U energetskom postrojewu za proizvodwu elektri~ne energije primewen je rekuperativni
desnokretni gasnoturbinski ciklus (Xulov ciklus) sa vazduhom (idealan gas) kao radnim telom. U
kompresoru se 200kg/h radnog tela temperature 80
o
C adijabatski komprimuje od 0.3MFa do 0.8MFa, sa
stepenom dobrote
d
kp
=0.86. Dovo|ewem toplote radno telo se zatim zagreva do 780
o
C i odvodi u turbinu,
gde adijabatski ekspandira sa stepenom dobrote
d
ex
=0.9. Za vreme odvo|ewa toplote rekuperi{e se 80
od koli~ine toplote koja bi se u najpovoqnijem slu~aju mogla rekuperisati. Skicirati proces u Ts
kooedinatnom sistemu i odrediti
a) stepen korisnog dejstva ciklusa
b) teorijsku snagu koja stoji na raspolagawu za pogon generatora, ako se turbina i kompresor nalaze na
istom vratilu
a) =0.33
b) F=5.5kW
5.8. Dvoatomni idealan gas obavqa teorijski (idealan) Otov kru`ni proces izme|u temperatura
T
max
=T
3
=T
Tl
=1000K i T
mih
=T
1
=T
TF
=290K. Odrediti stepen kompresije (=v
1
/v
2
) tako da korisna
snaga motora bude najve}a kao i snagu motora ako je molski protok gasa kroz motor
h =9mol/s.
odv dov heIo
O O W + = = ...= ( ) ( )
4 1 2 3 v
T T T T Mc h +
O
dov
=m
.
(q
23
)
v=cohsI
= ( ) ( )
2 3 v
T T Mc h
O
odv
=m
.
(q
41
)
v=cohsI
= ( ) ( )
4 1 v
T T Mc h
1
1
2
2
1
v
v
T
T

|
|
.
|
\
|
=
1
2
1
1 2
v
v
T T

|
|
.
|
\
|
= =
1
1
T

1
3
4
4
3
v
v
T
T

|
|
.
|
\
|
=
1
4
3
3 4
v
v
T T

|
|
.
|
\
|
= =

1
3
T
heIo
W = ( ) ( )

+
1
3 1
1
1 3 v
T T T T Mc h
( ) ( ) ( ) | |

1 T 1 T Mc h
W
3
2
1 v
heIo
0
W
heIo
=

( ) ( ) 0 1 T 1 T
3
2
1
=

( ) ( )

= 1 T 1 T
3
2
1
,
2 2
1
1
3
T
T

|
|
.
|
\
|
= =
2 4 . 1 2
1
290
1000
|
.
|
\
|
=4.7
FrisIepehukompresije=4.7moIorosIvarujehajvecushagu
W
=4.7
W
max
max
W = ( )
4 . 1 1 1 4 . 1 3
7 . 4 1000 290 7 . 4 290 1000 8 . 20 10 9

+ =40kW
MaksimalhashagamoIoraizhosi
max
W =40kW
5.9. Radna materija (idealan gas) obavqa idealan Xulov kru`ni ciklus izme|u temperatura T
2
=T
Tl
=1033
K i T
4
=T
TF
=291K. Odrediti temperaturu radne materije posle kvazistati~ke izentropskog sabijawa u
kompresoru (T
1
), odnosno posle kvazistati~ke izentropske ekspanzije u turbini (T
3
), tako da koristan rad
(rad na zajedni~kom vratilu) ima maksimalnu vrednost.
W
korisIah
=O
dov
+O
odv
=...=m
.
c
p
.
(T
2
T
1
+T
4
T
3
)=...
O
dov
=m
.
(q
12
)
p=cohsI
=m
.
c
p
.
(T
2
T
1
)
O
odv
=m
.
(q
34
)
p=cohsI
=m
.
c
p
.
(T
4
T
3
)
T
s
4
3
2
1
Tl
TF
12:p=cohsI
34:p=cohsI
T
s
1
4
3
2
Tl
TF
23:v=cohsI
41:v=cohsI

|
|
.
|
\
|
=
1
4
1
4
1
p
p
T
T

|
|
.
|
\
|
=
1
3
2
3
2
p
p
T
T
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
3
2
4
1
p
p
p
p
=
4
1
T
T
3
2
T
T
3
4 2
1
T
T T
T

=
W
korisIah
=m
.
c
p
.
(T
2
3
4 2
T
T T
+T
4
T
3
)
|
|
.
|
\
|
1
T
T T
c m
T
W
2
3
4 2
p
3
korisho
, 0
T
W
3
korisho
=
1
T
T T
2
3
4 2
=0
4 2 3
T T T = = 291 1033 =548.3K
3
4 2
1
T
T T
T

= =
3 . 548
291 1033
=548.3K
5.10. Dvoatomni idealan gas obavqa realni desnokretni kru`ni proces gasnoturbinskog bloka (Xulov)
izme|u temperatura T
max
=595
o
C i T
mih
=15
o
C. Molski protok gasa kroz postrojewe iznosi 20mol/s.).
Stepen dobrote adijabatske kompresije je
kp
d
=0.88, a stepen dobrote adijabatske ekspanzije
ex
d
=0.88.
Odrediti maksimalnu snagu gasnoturbinskog bloka pri datim uslovima.
W
T
3
T
3
=548.3
W
max
4K
T
s
1
4
3
2
2K
Korisno dobijen rad ima najve}u vrednost (vidi prethodni zadatak) kada je:

3 1 k 2
T T T = =500K
k 2
3 1
k 4
T
T T
T

= =500K
Me|utim u ovom zadatku su adijabatska kompresija i adijabatska ekspanzija
neravnote`ni (nekvazistati~ki) procesi. Uzimawem te ~iwenice u obzir
dobija se:
T
2
=T
1
+
kp
d
1 2K
T T

=
88 . 0
288 500
288

+ =528.9K
T
4
=T
3
+
ex
d
(T
4k
T
3
)=868+ 88 . 0 (500868)=544.16K
W
korisIah
=O
dov
+O
odv
=...
O
dov
=m
.
(q
23
)
p=cohsI
=m
.
c
p
.
(T
3
T
2
)= ( ) ( )
2 3 p
T T Mc h
O
odv
=m
.
(q
41
)
p=cohsI
=m
.
c
p
.
(T
1
T
4
)= ( ) ( )
4 1 p
T T Mc h
W
korisIah
= ( ) ( )
4 1 2 3 p
T T T T Mc h +
=
W
korisIah
=W
max
= ( ) ( ) 16 . 544 288 9 . 528 868 1 . 29 10 20
3
+

=48.27kW
5.11. Sa troatomnim idealnim gasom obavqa se Eriksonov desnokretni kru`ni proses sa izme|u
temperatura T
max
=T
Ti
=600Ki T
mih
=T
TF
=400K. Odrediti stepen korisnog dejstva ovog ciklusa za
slu~aj maksimalno mogu}e rekuperacije toplote i {rafirati na Ts dijagramu povr{nu koja odgovara
rekuperisanoj toploti.
re{ewe: =0.33
5.12. Nekom idealnom gasu dovodi se pri kvazistati~koj izotermskoj ekspanziji (1-2) O
12
=300kJ toplote
od izotermnog toplotnog izvora temperature T
Tl
=1000K, pri ~emu entropija idealnog gasa poraste za
S
12
=0.5kJ/K. Pri kvazistati~koj promeni stawa (2-3) entropija idealnog gasa opada linearno u Ts
koordinatnom sistemu i pri tom se toplota predaje izotermnom toplotnom ponoru temperature T
TF
=293
K sve dok se ne uspostavi stawe termodinami~ke ravnoteè. Od stawa (3) do po~etnog stawa (1) dolazi se
kvazistati~kom izentropskom kompresijom. Skicirati promene stawa idealnog gasa u Ts koordinatama i
odrediti:
a) stepen korisnog dejstva ovog kru`nog ciklusa
b) odrediti promenu entrpopije sistema (kJ/K)
c) {rafirati na Ts dijagramu povr{inu ekvivalentnu korisno dobijenom radu
a)
= =
+
= ...
O
O O
dov
odv dov
0.26 (26)
kJ 300 O O
12 dov
= =
K 600
5 . 0
300
S
O
T S T dS ) s ( T O O
12
dov
2 12 2
2
S
1
S
12 dov
= =
= = = =
) S (
2
T T
S
2
T T
dS ) s ( T O O
12
3 2
23
3 2
3
S
2
S
23 odv

+
=
+
= = =
kJ 3 . 223 ) 5 . 0 (
2
293 600
O
odv
=
+
=
T
1
3
2
Tl
TF
s
b)
kgK
kJ
46 . 0 76 . 0 3 . 0 ... S S S S
TF Tl radhoIelo sisIem
= + = = + + =
K
kJ
30 . 0
1000
300
T
O
S
Tl
dov
Tl
= = =
K
kJ
76 . 0
293
3 . 223
T
O
S
TF
odv
TF
=
= =
c)
W
korisIah
=O
dov
+O
odv
=O
dov
odv
O
Princip {rafirawja korisnog rada na Ts dijagramu je princip oduzimawa
povr{ina koje predstavqaju dovedenu (O
dov
) i odvedenu (O
odv
)toplotu.
1 2
T
s
3
2
T
s
O
dov

odv
O
1 2
T
s
W
korisIah
=
3
5.13. Radna susptancija (idealan gas) obavqa desnokretni kru`ni proces koji se sastoji iz izobarskog
dovo|ewa toplote, kvazistati~ke (ravnote`ne) adijabatske ekspanzije, izotermskog odvo|ewa toplote i
kvazistati~ke (ravnote`ne) adijabatske kompresije. Toplota se radnoj supstanciji predaje od dimnih
gasova (idealan gas), koji se pri tome izobarski hlade (C
p
=1.06 kJ/K), od po~etne temperatureI
g1
=900
o
C.
Od radne susptancije, okolini stalne temperature I
o
=18
o
C, predaje se 300kJtoplote na povratan na~in.
Odrediti stepen korisnosti ovog kru`nog procesa i skicirati ga u
Ts i pv koordinatnom sistemu.
O
odv
=O
34
=300kJ
K
kJ
03 . 1
291
300
T
O
S S T dS ) s ( T O O
3
dov
34 34 3
4
S
3
S
34 odv
=
= = = = =
S
12
=S
34
=1.03
K
kJ
( ) ( )
12
gas h dim 12 12 sisIem
S S S + = ( )
12
12
gas h dim
S S = =1.03
K
kJ
( )
1 DG
2 DG
pDG
1 dg
2 dg
g dg
12
gas h dim
T
T
lh C
p
p
lh R m S =
|
|
.
|
\
|
=
pDG
gas hi dim
1 DG 2 DG
C
S
exp T T = |
.
|
\
|
06 . 1
03 . 1
exp 1173 =443.9K
O
dov
=O
12
=O
DG
= ( )
1 DG 2 DG pDG
T T C = ( ) 1173 9 . 443 06 . 1 =772.85kJ
=
dov
odv dov
O
O O +
=
772.85
300 - 772.85
=0.61
zadatak za ve`bawe (1.14.)
5.14. Vazduh (idealan gas) vr{i slede}i kru`ni proces. Od po~etnog stawa (T
1
=300K) vr{i se
kvazistati~ka promena stawa po zakonu prave linije u Ts koordinatnom sistemu pri ~emu se radnom
telu dovodi toplota od toplotnog izvora stalne temperature T
Tl
=T
2
>T
1
, pri ~emu je v
1
=v
2
. Nakon toga
vr{i se kvazistati~ka izentropska ekspanzija do po~etne temperature. Kru`ni proces se zatvara
kvazistati~kom izotermom. Stepen korisnog dejstva ovog ciklusa iznosi =0.25. Skicirati ciklus na
Ts dijagramu i odrediti promenu entropije izolovanog sistema za najpovoqniji poloàj temperatura
toplotnog izvora i toplotnog ponora.
re{ewe: s
sisIem
=74
kgK
J
T
1
4 3
2
s
4
3
2 1
p
v
5.15. Vazduh (idealan gas) u prvom slu~aju obavqa desnokretni Xulov kru`ni proces.
U drugom slu~aju pri istom odnosu pritisaka p
max
/p
mih
=3, istoj dovedenoj koli~ini toplote i istoj
T
max
=973K, izentropska kompresija zamewuje se izotermskom kompresijom, pri temperaturi T
mih
=395K.
Sve promene stawa vazduha su ravnote`ne.
a) odrediti termodinami~ke stepene korisnosti kru`nih procesa za oba slu~aja
b) odrediti termodinami~ke stepena korisnosti, ako se u oba prethodna slu~aja obavqaju kru`ni
procesi sa potpunim regenerativnim zagrevawem radne materije
a)
p
2
=p
3
=p
max
p
1
=p
4
=p
mih
T
4
=T
3
=
|
|
.
|
\
|

1
3
4
p
p
= |
.
|
\
|

4 . 1
1 4 . 1
3
1
973 710.9K
T
1
=T
2
=
|
|
.
|
\
|
1
2
1
p
p
= |
.
|
\
|

4 . 1
1 4 . 1
1
3
395 288.6K
T
s
1
4
3
2
T
s
1
4
3
2
T
max
T
max
T
mih
prvi slu~aj:
l
= =
+
dov
odv dov
q
q q
...= =
578
3 . 442 578
0.27
q
dov
=q
23
=c
p
.
(T
3
T
2
)= ( ) 395 973 1 =578
kg
kJ
q
odv
=q
41
=c
p
.
(T
1
T
4
)= ( ) 9 . 710 6 . 288 1 =422.3
kg
kJ
drugi slu~aj:
ll
= =
+
dov
odv dov
q
q q
...= =
578
4 . 440 578
0.24
q
dov
=q
23
=c
p
.
(T
3
T
2
)= ( ) 395 973 1 =578
kg
kJ
q
odv
=q
41
+q
12
=...=315.9124.5=440.4
kg
kJ
q
41
=c
p
.
(T
1
T
4
)= ( ) 9 . 710 395 1 =315.9
kg
kJ
q
12
=T
1
.
R
g
.
lh =
2
' 1
p
p
3
1
lh 287 . 0 395 =124.5
kg
kJ
b)
u oba slu~aja maksimalna rekuperisana toplota je jednaka i iznosi:
q
rek
=q
41
=316
kg
kJ
prvi slu~aj:
l
= =
+
' q
' q ' q
dov
odv dov
...=0.59
q
dov
=q
dov
-
rek
q =262
kg
kJ
q
odv
=q
odv
+
rek
q =106
kg
kJ
drugi slu~aj:
ll
= =
+
' q
' q ' q
dov
odv dov
...=0.52
q
dov
=q
dov
-
rek
q =262
kg
kJ
q
odv
=q
odv
+
rek
q =106
kg
kJ
5.16. Ciklus gasne turbine koji radi sa troatomnim idealnim gasom kao radnim telom sastoji se iz
izotermskog kvazistati~kog sabijawa (1-2), izohorskog dovo|ewa toplote (2-3), adijabatske ekspanzije (3-
4) i izobarskog odvo|ewa toplote (4-1). Ako je odnos pritisaka (p
3
/p
4
)=8.4 i (p
2
/p
1
)=3.5, odrediti
termodinami~ki stepen korisnosti kru`nog procesa () za slu~aj da je adijabatska ekspanzija (3-4):
a) kvazistati~ka
b) nekvazistati~ka sa stepenom dobrote ekspanzije
d
ex
=0.95
a)
T
2
=T
1
p
2
=3.5
.
p
1
3
2
3
2
p
p
T
T
=
1
1
1
1
2
3
2 3
T 4 . 2
p 5 . 3
p 4 . 8
T
p
p
T T =
= =
T
4k
=T
3
=
|
|
.
|
\
|
1
3
k 4
p
p
=
|
|
.
|
\
|

1
1
1
1
p 4 . 8
p
T 4 . 2 = |
.
|
\
|

28 . 1
1 28 . 1
1
4 . 8
1
T 4 . 2 1.5
.
T
1
( ) ( ) ( ) | |
2 3 v cohsI v 23 dov
T T Mc h q m O = =
=
=(Mc
v
)
.
1.4
.
T
1
( ) ( ) | |
cohsI T 12 cohsI p 1 k 4 odv
q q m O
= =
+ = = ( ) ( ) ( )
(
+
2
1
1 g k 4 1 p
p
p
lh T MR T T Mc h
( ) ( ) ( )
(
+ =
5 . 3
1
lh T MR T 5 . 0 Mc h O
1 g 1 p odv

= =
+
dov
odv dov
O
O O
( ) ( ) ( )
( )
1 v
1 g 1 p 1 v
T 4 . 1 Mc
5 . 3
1
lh T MR T 5 . 0 Mc T 4 . 1 Mc

+
=
=
4 . 1 1 . 29
5 . 3
1
lh 315 . 8 5 . 0 4 . 37 4 . 1 1 . 29
+
=0.285
1
4k
3
2
T
s
b)
k 4 3
4 3 ex
d
T T
T T
= ( )
k 4 3
ex
d 3 4
T T T T =
( )
1 1 1 4
T 5 . 1 T 4 . 2 95 . 0 T 4 . 2 T = =1.55
.
T
1
( ) ( ) ( ) | |
2 3 v cohsI v 23 dov
T T Mc h q m O = =
=
=(Mc
v
)
.
1.4
.
T
1
( ) ( ) | |
cohsI T 12 cohsI p 41 odv
q q m O
= =
+ = = ( ) ( ) ( )
(
+
2
1
1 g 4 1 p
p
p
lh T MR T T Mc
( ) ( ) ( )
(
+ =
5 . 3
1
lh T MR T 55 . 0 Mc h O
1 g 1 p odv

= =
+
dov
odv dov
O
O O
( ) ( ) ( )
( )
1 v
1 g 1 p 1 v
T 4 . 1 Mc
5 . 3
1
lh T MR T 55 . 0 Mc T 4 . 1 Mc

+
=
=
4 . 1 1 . 29
5 . 3
1
lh 315 . 8 55 . 0 4 . 37 4 . 1 1 . 29
+
=0.24
1
4k
3
2
T
s
4
5.17. Vazduh (idealan gas) obavqa desnokretni kru`ni proces koji se sastoji od dve kvazistati~ke
(ravnote`ne) izentrope i dve nekvazistati~ke (neravnote`ne) izoterme, izme|u temperatura T
mih
=300K
i T
max
=800K. Pritisak vazduha na kraju izotermske kompresije iznosi p
1
=0.1MFa, a na kraju izotermske
ekspanzije iznosi p
3
=0.8MFa. Temperature toplotnog izvora i toplotnog ponora su stalne i iznose
T
Tl
=850K i T
TF
=280K. Odrediti:
a) termodinami~ki stepen korisnosti kru`nog procesa, ako promena entropije izolovanog sistema za
proces dovo|ewa toplote iznosi 60J/(kgK), odnosno promena entropije izolovanog sistema za proces
odvo|ewa toplote iznosi 100J/kgK
b) promenu entropije izolovanog sistema (koji sa~iwavaju toplotni izvor, toplotni ponor, i radno
telo) za slu~aj da se sve promene stawa odvijaju kvazistati~ki (ravnote`no)
a)
= =
+
dov
odv dov
q
q q
...
q
dov
=q
23
=...
q
odv
=q
41
=...
p
2
=p
1
1
1
2
T
T

|
|
.
|
\
|
=
1 4 . 1
4 . 1
5
300
800
10 1

|
.
|
\
|

=31
.
10
5
Fa
proces 2-3:
s
23
= =
2
3
g
2
3
p
p
p
lh R
T
T
lh c =
31
8
lh 287 389
kgK
J
( )
23 sisIem
S =s
23
Tl
23
T
q
q
23
=T
Tl ( ) ( )
23 sisIem 23
s s
q
23
= ( ) 60 389 850 =279.65
kg
kJ
T
max
T
mih
T
1 4
3 2
Tl
TF
s
p
4
=p
3
1
3
4
T
T

|
|
.
|
\
|
=
1 4 . 1
4 . 1
5
800
300
10 8

|
.
|
\
|

=0.26
.
10
5
Fa
proces 4-1:
s
41
= =
4
1
g
4
1
p
p
p
lh R
T
T
lh c =
26 . 0
1
lh 287 389
kgK
J
(uo~iti da jes
41
=s
12
)
( )
41 sisIem
S =s
41
Ip
41
T
q
q
41
=T
TF
( ) ( )
41 sisIem 41
s s
q
41
= ( ) 100 389 280 =136.92
kg
kJ
q
dov
=q
23
=279.65
kg
kJ
q
odv
=q
41
=136.92
kg
kJ
= =
+
dov
odv dov
q
q q
65 . 279
92 . 136 65 . 279
=0.51
b)
q
dov
= ( )
cohsI T 23
q
=
= =
3
2
g 2
p
p
lh R T =
8
31
lh 287 800 311
kg
kJ
q
odv
= ( )
cohsI T 41
q
=
= =
1
4
g 4
p
p
lh R T =
26 . 0
1
lh 287 280 116
kg
kJ
kgK
J
4 . 48 3 . 414 9 . 365 ... s s s s
TF Tl radhoIelo sisIem
= + = = + + =
kgK
J
9 . 365
850
311
T
q
s
Tl
dov
Tl
= = =
kgK
J
3 . 414
280
116
T
q
s
TF
odv
TF
=
= =
5.18. Parno turbinsko postrojewe radi po idealnom RankinKlauzijusovom kru`nom procesu izme|u
p
mih
=0.1bari p
max
=10bar. U kondenzatoru, se rashladnoj vodi predaje toplota i pri tom se rashladna
voda w m
=3kg/s, zagreje od stawa A(p=1bar,I=10

o
C) do stawa B(p=1bar,I=20
o
C). Snaga napojne pumpe
iznosi 0.1kW. Skicirati kru`ni proces na Ts dijagramu i odrediti:
a) termodinami~ki stepen korisnog dejstva ciklusa
b) snagu turbine
a)
ta~ka 4: p=0.06bar, x=0 (kqu~ala te~nost)
h
4
=191.9
kg
kJ
, s
4
=0.6492
kgK
kJ
ta~ka 1: p=10bar, s=0.6492
kgK
kJ
(te~nost)
h
1
=193.61
kg
kJ
ta~ka 3: p=1bar
Prvi zakon termodinamike za proces u pumpi: 12 12 12 W H O

+ =
12 12 H W

= = ( )
4 1
p h h m

= p W
1 4
F
p
h h
W
m
=
61 . 193 9 . 191
1 . 0
=5.9
2
10
s
kg
2
1
4
3
T
s
A B
1
4 3
2
Prvi zakon termodinamike za proces u kondenzatoru: 12 12 12 W H O

+ =
2 1 H H

=
A
w
3
p h m h m +

=
B
w
4
p h m h m +

h
3
=
( )
p
A B
w
4
p
m
h h m h m

+
=...=
( )
2
2
10 9 . 5
42 84 3 9 . 191 10 9 . 5
+
=2311.3
kg
kJ
s
3
=7.295
kg
kJ
(p=0.1bar,h=2311.3
kg
kJ
)
ta~ka A: p=10bar, I=10
o
C h
A
=42
kg
kJ
ta~ka B: p=10bar, I=20
o
C h
B
=84
kg
kJ
ta~ka 2: p=10bar, s=7.295
kgK
kJ
(pregrejana para)
h
2
=3155.5
kg
kJ
a)
dov
odv dov
O
O O

+
= =...=
7 . 174
125 7 . 174
=0.28
( )
1 2 p
12 dov h h m O O = =

= ( ) 61 . 193 5 . 3155 10 9 . 5
2

=174.7kW
( )
3 4 p

= ( ) 3 . 2311 9 . 191 10 9 . 5
2

=125kW
b)
Prvi zakon termodinamike za proces u turbini: 12 12 12 W H O

+ =
12 12 H W

= = ( )
2 3
p h h m

= ( ) 5 . 3155 3 . 2311 10 9 . 5
2

=50kW= Iur W

5.19. U parnom kotlu uz konstantan pritisak od p=40bar od vode temperature 30
o
C proizvodi se vodena
para temperature I=500
o
C. Ta para izentropski (ravnote`no) ekspandira u turbini do pritiska od
p=0.06bar, a zatim se odvodi u kondenzator. Napojna pumpa vra}a u kotao pothla|en kondenzat. Toplota
potrebna za proizvodwu pare u parnom kotlu obezbe|uje se hla|ewem dimnih gasova (idealan gas) od
po~etne temperature 1600
o
C do temperature od 200
o
C. Koli~ina dimnih gasova je 5500kmol/h, a wihov
zapreminski sastav 18CO
2
,9O
2
,73N
2
. Skicirati promene stawa vodene pare na Ts dijagramu i
odrediti:
a) termodinami~ki stepen korisnog dejstva kru`nog procesa
b) snagu turbine
ta~ka 1: p=40bar, I=30
o
C (te~nost)
h
1
=129.3
kg
kJ
, s
1
=0.433
kgK
kJ
ta~ka 2: p=40bar, I=500
o
C (pregrejana para)
h
2
=3445
kg
kJ
, s
2
=7.087
kgK
kJ
ta~ka 3: p=0.06bar, s
3
=s
2
=7.087
kgK
kJ
(vla`na para)
x
3
=0.84, h
3
=2180.5
kg
kJ
4
=s
1
=0.433
kgK
kJ
(te~nost)
h
4
=125.9
kg
kJ
2
3
T
1
4
s
= =
+
dov
odv dov
q
q q
...= =
3315.7
6 . 2054 7 . 3315
0.38
q
dov
=q
12
=h
2
h
1
=3445129.3=3315.7
kg
kJ
q
odv
=q
34
=h
4
h
3
=125.92180.5=2054.6
kg
kJ
b)
analiza dimnih gasova:
2
N
2
N
2
O
2
O
2
CO
2
CO dg
M r M r M r M + + = = 28 73 . 0 32 09 . 0 44 18 . 0 + + =
M
dg
=31.24
kmol
kg
( )
2
pN
2
N
2
N
2
pO
2
O
2
O
2
pCO
2
CO
2
CO
dg
pdg
c M r c M r c M r
M
1
c + + = =
( ) 04 . 1 28 73 . 0 91 . 0 32 09 . 0 85 . 0 44 18 . 0
24 . 31
1
c
pdg
+ + = =0.98
kgK
kJ
dg
dg dg M h m =

= 24 . 31
3600
5500
=47.7
s
kg
prvi zakon termodinamike za proces u parnom kotlu: 12 12 12 W H O

+ =
2 g pdg
dg
2
p
1 g pdg
dg
1
p T c m h m T c m h m + = +

1 2
2 g 1 g pdg
dg
p
h h
) T T ( c m
m
=
3 . 129 3445
) 200 1600 ( 98 . 0 7 . 47

=19.74
s
kg
Prvi zakon termodinamike za proces u turbini: 12 12 12 W H O

+ =
12 12 H W

= = ( )
2 3
p h h m

= ( ) 3445 5 . 2180 74 . 19 =25MW= Iur W

5.20. Parnoturbinsko postrojewe radi po Rankin-ovom kru`nom procesu. Stepen dobrote adijabatske
ekspanzije u turbini iznosi
d
ex
=0.8, a stepen dobrote adijabatske kompresije u pumpi iznosi
d
kp
=0.96.
Stawe vodene pare na ulazu u turbinu je p=40bar i I=320
o
C, a pritisak u kondenzatoru jep=0.02bar.
Skicirati promene stawa vodene pare na Ts i hs dijagramu i odrediti:
a) termodinami~ki stepen korisnog dejstva ciklusa ()
b) termodinami~ki stepen korisnog dejstva Karnoovog ciklusa koji radi izme|u istih temperatura
toplotnog izvora i toplotnog ponora (
K
)
a)
ta~ka 2: p=40bar, I=320
o
C (pregrejana para)
h
2
=3010
kg
kJ
, s
2
=6.446
kgK
kJ
ta~ka 3k: p=0.02bar, s=6.446
kgK
kJ
(vla`na para)
x
3k
=0.73, h
3k
=1868.9
kg
kJ
ta~ka 3: p=0.02bar,
d
ex
=0.8
k 3 2
3 2 ex
d
h h
h h
=
h
3
=h
2
( ) =
k 3 2
ex
d
h h
h
3
=3010 ( ) = 9 . 1868 3010 8 . 0
2
2097.1
kg
kJ
(vla`na para)
h
4
=73.52
kg
kJ
, s
4
=0.2909
kgK
kJ
2
4
3
1
T
s
1K
3K
h
s
2
3
1K
1
3K
4
ta~ka 1k: p=40bar, s=0.2909
kgK
kJ
(te~nost)
h
1k
=77.96
kg
kJ
ta~ka 1: p=40bar,
d
kp
=0.96
1 4
k 1 4 kp
d
h h
h h
= h
1
=h
4
- =
kp
d
1k 4
h h
78.14
kg
kJ
h
1
=73.52- =
96 . 0
14 . 78 73.52
78.14
kg
kJ
(te~nost)
= =
+
dov
odv dov
q
q q
...= =
2931.9
6 . 2023 9 . 2931
0.31
q
dov
=q
12
=h
2
h
1
=2931.9
kg
kJ
q
odv
=q
34
=h
4
h
3
=2023.6
kg
kJ
b)
K
= =
Tl
TF Tl
T
T T
...= =
593
5 . 290 593
0.51
T
Tl
=T
2
=593K T
TF
=T
3
=T
4
=(T
klj
)
p=0.02bar
=290.5K
5.21. Idealni Rankin-Klauzijusov ciklus obavqa se sa vodenom parom izme|u pritisaka p
mih
=0.04bar i
p
max
=40bar, sa pregrejanom vodenom parom (I=460
o
C)na ulazu u turbinu. Za rekuperativno zagrevawe
napojne vode (u zagreja~u me{nog tipa), do temperature od I
B
=104.8
o
C, iz turbine se pri pritisku od
p
3
=1.2bar oduzima deo pare(
m
3
=180kg/h)(slika). Zanemaruju}i radove napojnih pumpi, skicirati
proces na Ts dijagramu i odrediti:
a) termodinami~ki stepen korisnosti ovog kru`nog procesa
b) snagu parne turbine
O
dov
O
odv
W
Iur
1
B
A
5 4
3
2
a)
ta~ka 2: p=40bar, I=460
o
C (pregrejana para)
h
2
=3353
kg
kJ
, s
2
=6.965
kgK
kJ
ta~ka 3: p=1.2bar, s=6.965
kgK
kJ
(vla`na para)
x
3
=0.94, h
3
=2548.4
kg
kJ
ta~ka 4: p=0.04bar, s=6.965
kgK
kJ
(vla`na para)
x
4
=0.81, h
4
=2091.8
kg
kJ
h
5
=121.42
kg
kJ
,s
5
=0.4225
kgK
kJ
ta~ka A = ta~ka 5 (jer se zanemaruje rad pumpe)
ta~ka B: p=1.2bar I=104.8
o
C (kqu~ala te~nost)
h
B
=439.4
kg
kJ
ta~ka 1 = ta~ka B (jer se zanemaruje rad pumpe)
2
3
s
T
4
1
B
A
5
dov
odv dov
O
O O

+
= =...=
17 . 1107
23 . 650 17 . 1107
=0.41
( )
1 2

= ( ) 4 . 439 3353 38 . 0 =1107.17kW
( )
4 5
3 45 odv h h m m O O
|
|
.
|
\
|
= =

=( ) ( ) 8 . 2091 42 . 121 05 . 0 38 . 0 =650.23kW
prvi zakon termodinamike za proces u me{nom zagreja~u vode:
12 12 12 W H O

+ = 2 1 H H

=
B 3
3
A
3 h m h m h m m = +
|
|
.
|
\
|

A B
A 3
3
h h
h h
m m
=

A B
A 3
3
h h
h h
m m
=

=
42 . 121 4 . 439
42 . 121 4 . 2548
05 . 0
=0.38
s
kg
b)
prvi zakon termodinamike za proces u parnoj turbini: 12 12 12 W H O

+ =
12 12 H W

= = 2 1 H H

=
(
|
|
.
|
\
|
+
(

4
3
3
3
2
h m m h m h m =456.94kW= Iur W
5.22. Vodena para obavqa Rankin-Klauzijusov ciklus (slika kao u prethodnom zadatku)
izme|u pritisaka p
mih
=0.1bar i p
max
=1bar. U kotlu se voda zagreva i isparava. Suvozasi}ena vodena
para ulazi u turbinu gde ekspandira kvazistati~ki adijabatski. Pri ekspanziji se iz turbine oduzima
jedan deo pare na pritisku od p=0.3bar i koristi za rekuperativno zagrevawe napojne vode u me{nom
zagreja~u od temperature koja vlada u kondenzatoru do temperature od 69.12
o
C. Zanemaruju}i radove
napojnih pumpi odrediti snagu turbine ako kotao proizvodi 1kg/s pare i skicirati procese na Ts
dijagramu.
2
3
s
T
4
1
B
A
5
ta~ka 2: p=1bar, x=1 (suva para)
h
2
=2675
kg
kJ
, s
2
=7.36
kgK
kJ
ta~ka 3: p=0.3bar, s=7.36
kgK
kJ
(vla`na para)
x
3
=0.94, h
3
=2484.9
kg
kJ
ta~ka 4: p=0.1bar, s=7.36
kgK
kJ
(vla`na para)
x
4
=0.89, h
4
=2320.9
kg
kJ
h
5
=191.9
kg
kJ
ta~ka B: p=0.3bar, I=69.12
o
C (kqu~ala te~nost)
h
B
=289.3
kg
kJ
prvi zakon termodinamike za proces u me{nom zagreja~u vode:
12 12 12 W H O

+ = 2 1 H H

=
B 3
3
A
3 h m h m h m m = +
|
|
.
|
\
|

A 3
A B
3
h h
h h
m m
=

3 m
=
2 . 191 9 . 2484
2 . 191 3 . 289
1
=0.043
s
kg

+ =
12 12 H W

= = 2 1 H H

=
(
|
|
.
|
\
|
+
(

4
3
3
3
2
h m m h m h m =342kW= Iur W

5.23. Parno turbinsko postrojewe (slika), radi po Rankinovom kru`nom procesu. U parnoj turbini
nekvazistati~ki adijabatski {iri se pregrejana vodena para stawa 2(p=25bar,I=460
o
C) do pritiska p
4
=0.04bar. Deo pare pri pritisku p
3
=3barse oduzima iz turbine radi regenerativnog zagrevawa napojne
vode (u zagreja~u vode povr{inskog tipa) od temperature(I
KLJ
)
F4
do temperature (I
KJ
)
F3
. Ako prvi deo
turbine (do oduzimawa pare) radi sa stepenom dobrote
d
ex
=0.9i masenim protokom
m=12.5kg/si ako je korisna snaga turbine Iur W
=11MW, zanemaruju}i rad napojnih pumpi odrediti:

a) toplotni protok koji para predaje okolini u kondenzatoru
b) stepen dobrote adijabatske ekspanzije u drugom delu turbine (nakon oduzimawa pare)
c) termodinami~ki stepen korisnog dejstva ciklusa
d) skicirati procese sa vodenom parom na Ts dijagramu
O
dov
O
odv
W
Iur
1
B
A
5 4
3
2
m
3 m
3 m m

2
5
3
4k
T
3k
s
4
A
B
1
ta~ka 2: p=25bar, I=460
o
C (pregrejana para)
h
2
=3373
kg
kJ
, s
2
=7.202
kgK
kJ
ta~ka 3k: p=3bar, s=7.202
kgK
kJ
(pregrejana para)
h
3k
=2816.9
kg
kJ
ta~ka 3: p=3bar,
k 3 2
3 2 ex
d
h h
h h
= =0.9
h
3
=2871.7
kg
kJ
, s
3
=7.322
kgK
kJ
ta~ka 4k: p=0.04bar, s=7.322
kgK
kJ
(vla`na para)
x
4k
=0.86, h
4k
=2213.4
kg
kJ
h
5
=121.42
kg
kJ
ta~ka B: p=0.04bar, x=0 (kqu~ala te~nost)
h
B
=561.4
kg
kJ
ograni~enom isprekidanom konturom:
12 12 12 W H O

+ = 2 1 H H

=
B 3
3
A
3 h m h m h m m = +
|
|
.
|
\
|

A 3
A B
3
h h
h h
m m
=

3 m
=
42 . 121 7 . 2871
42 . 121 4 . 561
5 . 12
=2
s
kg

+ =
12 12 H W

= = 2 1 H H

=
(
|
|
.
|
\
|
+
(

4
3
3
3
2
h m m h m h m = Iur W
h
4
=
3
3
3 Iur
2
m m
h m W h m

=
2 5 . 12
7 . 2871 2 10 11 3373 5 . 12
3

=2420.9
kg
kJ
h<h
4
<h ta~ka 4 je u vla`noj pari
a)
O
kohd
=
O
45
= ( )
4 5
3 h h m m
|
|
.
|
\
|

= ( ) ( ) 9 . 2420 42 . 121 2 5 . 12 1 =24.1MW
b)
k 4 3
4 3 ex
d
h h
h h
= =
4 . 2213 7 . 2871
9 . 2420 7 . 2871
=0.68
c)
dov
odv dov
O
O O

+
= =...=
1 . 35
1 . 24 1 . 35
=0.31
( )
1 2

= ( ) 4 . 561 3373 5 . 12 =35.1MW
( )
4 5
3 45 dov h h m m O O
|
|
.
|
\
|
= =

=( ) ( ) 9 . 2420 42 . 121 2 5 . 12 =24.1MW
5.24. Sa vodenom parom kao radnim telom, izvr{ava se RankinKlauzijusov kru`ni proces sa
maksimalnom regeneracijom toplote. Regeneracija toplote, koja se odvija sa beskona~no mnogo predajnika
toplote povr{inskog tipa, naizmeni~no povezanih sa beskona~no mnog toplotno izolovanih turbina,
vr{i se sa ciqem predgrevawa napojne vode pre ulaza u parni kotao. Kru`ni proces se odvija izme|u
pritisaka p
mih
=0.05bar i p
max
=50bar i najve}om temperaturom u tokou procesa od I
max
=400
o
C. Kotao
proizvodi
m=0.1kg/spare, a procesi u turbinama su ravnote`ni (kvazistati~ki). Skicirati proces na

Ts dijagramu i zanemaruju}i rad napojne pumpe, odrediti:
a) termodinami~ki stepen korisnosti kru`nog procesa
b) snagu turbine visokog pritiska, TVF
c) snagu turbine niskog pritiska, TNF, (sve turbine osim prve)
d) relativno pove}awe stepena korisnog dejstva (%) u odnosu na ciklus bez regeneracije toplote(sa samo
jednom turbinom)
napomena: {rafiran povr{ina (ispod linije A1) i povr{ina ispod
stepenaste linije 34 je jednaka i predstavqa maksimalno
mogu}u regenerisanu (rekuperisanu) toplotu u ovom ciklusu
h
5
=137.83
kg
kJ
, s
5
=0.4761
kgK
kJ
ta~ka 1: p=50bar, x=0 (kqu~ala te~nost)
h
1
=1154.4
kg
kJ
, s
1
=2.921
kgK
kJ
, I
1
=263.91
o
C
ta~ka 2: p=50bar, I=400
o
C (pregrejana para)
h
2
=3193
kg
kJ
, s
2
=6.64
kgK
kJ
ta~ka 3: I
3
=I
1
=263.91
o
C,s
3
=s
2
=6.64
kgK
kJ
(pregrejana para)
h
3
=2940
kg
kJ
(ova vrednost se ~ita sa hs dijagrama za vodenu paru)
2
3
s
T
4
1
A
5
A
1
4
3
T
s
p
mih
p
max
T
max
34
=s
A1
(uslov ekvidistantnosti)
s
4
s
3
=s
A
s
1
s
4
=s
A
s
1
+s
3
=0.47612.921+6.64=4.195
kgK
kJ
x
4
=0.47 h
4
=1276.7
kg
kJ
a)
= =
+
dov
odv dov
q
q q
...= =
2238.6
9 . 1138 6 . 2238
0.44
q
dov
=q
12
=h
2
h
1
=31931154.4=2038.6
kg
kJ
q
odv
=q
45
=h
5
h
4
=137.831276.7=1138.9
kg
kJ
b)
prvi zakon termodinamike za proces u TVF: 12 12 12 W H O

+ =
12 12 H W

= = 2 1 H H

= ( )
3 2
h h m
= ( ) 2940 3193 1 . 0 =25.3kW= TVF W
c)
prvi zakon termodinamike za proces u TNF: 12 12 12 W H O

+ =
12 12 12 H O W

= = 12 rek H O

= ( ) ( )
3 4 1 A
h h m h h m

= TNF W
TNF W
= ( ) ( ) 2940 7 . 1276 1 . 0 4 . 1154 83 . 137 1 . 0 =64.7kW= TNF W
d)
2
A
5
B
T
s
= =
+
' q
' q ' q
dov
odv dov
...= =
3255.17
07 . 1890 17 . 3055
0.38
q
dov
=q
A2
=h
2
h
A
=3193137.83=3055.17
kg
kJ
q
odv
=q
B5
=h
5
h
B
=137.832027.9=1890.07
kg
kJ
ta~ka B p
B
=0.05bar,s
B
=s
2
=6.64
kgK
kJ
(pregrejana para)
x
3
=0.78, h
3
=2027.9
kg
kJ
:100=():x
'
'
x

= = 100
38 . 0
38 . 0 44 . 0
=15.8
5.25. Parni kotao proizvodi paru stawa 2(p=20bar,I=360
o
C).Para se po izlasku iz kotla deli: jedan
deo ide u turbinu, a drugi deo se prigu{uje. Prigu{ena para se zatim me{a sa onom koja je
kvazistati~ki adijabatski ekspandirala u turbini, a dobijena me{avina odvodi u kondenzator u kojoj
se kondezuje na 120
o
C. Dobijeni kondenzat se pumpom vra}a u kotao. Snaga turbine iznosi 1MW, a
toplota predana okolini u kondenzatoru iznosi 5.9MW. Skicirati procese sa paroma na Ts
koordinatnom sistemu i odrediti:
a) koliko pare proizvodi kotao, koliko se prigu{uje a koliko ide u turbinu
b) termodinami~ki stepen korisnosti ovog postrojewa
re{ewe: koIao m
=2.6
s
kg
, Iurbiha m
=1.94
s
kg
, vehIil m
=0.66
s
kg
,=0.14
1 2
5
4 3
6
+O
12
O
56
W
TUR
W
F
5.26. Vodena para stawa 2(I=400
o
C,p=80bar)kvazistati~ki izentropski ekspandira u turbini visokog
pritiska do stawa3(p=4bar),posle ~ega joj se izobarski dovodi q
34
=488kJ/kg toplote. Nakon dovo|ewa
toplote para kvazistati~ki izentropski ekspandira u turbini niskog pritiska do stawa (p=0.08bar).
Proces se daqe nastavqa po idealnom Rankinovom ciklusu (slika). Skicirati ciklus na Ts dijagramu i
odrediti termodinami~ki stepen korisnosti ovog kru`nog procesa.
ta~ka 2: p=80bar, I=400
o
C (pregrejana para)
h
2
=3135
kg
kJ
, s
2
=6.358
kgK
kJ
1
6 5
4
3
2
W
TVF
W
TNF
W
F
+O
12
+O
34
O
56
2
1
6
3
T
s
5
4
ta~ka 3: p=4bar, s=6.358
kgK
kJ
(vla`na para)
x
3
=0.89, h
3
=2514
kg
kJ
ta~ka 4: p=4bar, q
34
=488
kg
kJ
h
4
=3002
kg
kJ
s
4
=7.447
kgK
kJ
(pregrejana para)
5
=s
4
=7.447
kgK
kJ
(vla`na para)
x
5
=0.90, h
5
=2335.8
kg
kJ
h
6
=173.9
kg
kJ
, s
6
=0.5927
kgK
kJ
ta~ka 1: p=80bar, s
1
=s
6
=0.5927
kgK
kJ
(te~nost)
h
1
=182.6
kg
kJ
= =
+
dov
odv dov
q
q q
...= =
3440.4
1 . 2157 4 . 3440
0.37
q
dov
=q
12
+q
34
=h
2
h
1
+q
34
=3135182.6+488=3440.4
kg
kJ
q
odv
=q
56
=h
6
h
5
=173.92335.8=2157.1
kg
kJ
5.27. Parno turbinsko postrojewe radi po Rankin-Klauzijus-ovom kru`nom procesu sa dvostepenim
adijabatskim {irewem vodene pare. Pregrejana vodena para stawa 1(p
1
=100bar,I
1
=440
o
C) {iri se u
turbini visokog pritiska nekvazistati~ki, sa stepenom dobrote
D
TVF
=0.9, do pritiskap
2
=5bar.
Potom se para izobarski zagreva do temperature I
3
=300
o
C, nakon ~ega se, u turbini niskog pritiska,
nekvazistati~ki {iri, sa stepenom dobrote
D
TNF
=0.8, do pritiska p
4
=0.05bar, koji vlada u
kondenzatoru.
a) da li je termodinami~ki stepen korisnosti ovog kru`nog procesa mogu}e dosti}i u Rankin-
Klauzijus-ovom kru`nom procesu sa jednostepenim adijabatskim {irewem vodene pare stawa 1 do
pritiska p
4
, uz maksimalno pove}awe stepena dobrote procesa u turbini
b) koliko mimimalno mora da iznosi stepen dobrote jednostepene adijabatske ekspanzije da bi
dostigli stepen korisnog dejstva koji ima navedeni ciklus sa dvostepenom adijabatskom
ekspanzijom
U svim slu~ajevima zanemariti rad napojne pumpe.
ta~ka 1: p=100bar, I=440
o
C (pregrejana para)
h
1
=3211
kg
kJ
, s
1
=6.377
kgK
kJ
ta~ka 2k: p=5bar, s
2k
=s
1
=6.377
kgK
kJ
(vla`na para)
x
2k
=0.91, h
2k
=2559.2
kg
kJ
h
s
2
3
4
5
1
2k
4k
0
ta~ka 2: p=5bar,
k 2 1
2 1 Ivp
d
h h
h h
= =0.9
h
2
= ( )
k 2 1
Ivp
d 1
h h h =2624.4
kg
kJ
(vla`na para)
ta~ka 3: p=5bar, I=300
o
C (pregrejana para)
h
3
=3062
kg
kJ
, s
3
=7.463
kgK
kJ
ta~ka 4k: p=0.05bar, s=7.463
kgK
kJ
(vla`na para)
x
4k
=0.88, h
4k
=2270.2
kg
kJ
ta~ka 4: p=0.05bar,
k 2 1
2 1 Ihp
d
h h
h h
= =0.8
h
4
= ( )
k 4 3
Ihp
d 3
h h h =2433.5
kg
kJ
(vla`na para)
h
5
=137.83
kg
kJ
ta~ka 0 = ta~ka 5: (jer se zanemaruje rad pumpi)
= =
+
dov
odv dov
q
q q
...= =
8 . 3510
56 . 2295 8 . 3510
0.35
q
dov
=q
01
+q
23
=h
1
h
0
+h
3
h
2
=3211137.83+30622624.4=3510.8
kg
kJ
q
odv
=q
45
=h
5
h
4
=137.832433.5=2295.56
kg
kJ
ciklus sa jednostepenom ekspanzijom sa maksimalnim stepenom dobrote
d
=1
ta~ka A: p=0.05bar, s=6.377
kgK
kJ
(vla`na para)
x
A
=0.74, h
A
=1930.9
kg
kJ
= =
+
'
dov
'
odv
'
dov
q
q q
...= =
2 . 3073
15 . 1793 2 . 3073
0.42
'
dov
q =q
01
=h
1
h
0
=3211137.83=3073.2
kg
kJ
'
odv
q =q
A5
=h
5
h
A
=137.831930.9=1793.15
kg
kJ
kako je >, u ciklusu sa jednostepenom adijabatskom ekspanzijom sa maksimalnim pove}awem
stepena dobrote ekspanzije ( =
ex
d
1) moè se dosti}i stepen korisnog dejstva navedenog ciklusa
sa dvostepenom adijabatskom ekspanzijom.
1
h
s
5
A
0
b)
ciklus sa jednostepenom adijabatskom ekspanzijom sa stepenom
dobrote ekspanzije
mih
d
=0.31
' '
dov
q =q
01
=h
1
h
0
' '
odv
q =q
B5
=h
5
h
B
= =
+
' '
dov
' '
odv
' '
dov
q
q q
0 1
B 5 0 1
h h
h h h h
+
h
B
= ( )
0 1 5 0 1
h h h h h +
h
B
= ( ) 83 . 137 3211 31 . 0 83 . 137 83 . 137 3211 + =2258.3
kg
kJ
A 1
B 1 mih
d
h h
h h
= =
9 . 1930 3211
3 . 2258 3211
=0.74
1
h
s
5
A
0
B
5.28. Parno turbinsko postrojewe radi sa dvostepenim {irewem i me|uzagrevawem pare uz jednostepeno
regenerativno zagrevawe napojne vode od temperature koja vlada u kondenzatoru do temperature od
I
B
=212
o
C (slika). Zanemaruju}i radove napojnih pumpi i ako je:
pritisak pare u kondenzatoru 6kFa
pritisak pare u kotlu 12MFa
pritisak pare na izlazu iz turbine visokog pritiska p=4MFa
temperatura pare na ulazu u turbinu visokog pritiska I=530
o
C
temperatura pare na ulazu u turbinu niskog pritiska I=530
o
C
protok pare kroz turbinu visokog pritiska
m=0.4kg/s
protok pare kroz turbinu niskog pritiska 3 m m

=0.3kg/s
stepen dobrote adijabatske ekspanzije u turbini niskog pritiska
d
Ihp
=0.82
a) odrediti stepen dobrote adijabatske ekspanzije u turbini visogog pritiska,
d
Ivp
b) odrditi termodinami~ki stepen korisnog dejstva kru`nog procesa
c) skicirati promene stawa vodene pare na hs dijagramu
1
O
12
B
A
6 5
4 3
2
W
TVF
O
56
O
34
W
TNF
m
3 m

a)
=
=
k 3 2
3 2 Ivp
d
h h
h h
...= =
6 . 3097 3426
5 . 3175 3426
0.76
ta~ka 2: p=120bar, I=530
o
C (pregrejana para)
h
2
=3426
kg
kJ
s
2
=6.5885
kgK
kJ
ta~ka 3k: p=40bar, s=6.5885
kgK
kJ
(pregrejana para)
h
3k
=3097.6
kg
kJ
ta~ka 3: p=40bar
ograni~enom isprekidanom konturom:
12 12 12 W H O

+ = 2 1 H H

=
B 3
3
A
3 h m h m h m m = +
|
|
.
|
\
|

3
A
3
B
3
m
h m m h m
h
|
|
.
|
\
|

= =...
h
6
=151.5
kg
kJ
ta~ka A = ta~ka 6 (jer se zanemaruje rad pumpi)
ta~ka B: p=40bar, I=212
o
C (voda)
h
B
=907.5
kg
kJ
1 . 0
5 . 151 3 . 0 5 . 907 4 . 0
h
3

= =3175.5
kg
kJ
b)
dov
odv dov
O
O O

+
= =...=
35 . 1108
7 . 686 35 . 1108
=0.38
( ) ( )
3 4
3
1 2
34 12 dov h h m m h h m O O O
|
|
.
|
\
|
+ = + =

=
dov O
= ( ) ( ) 5 . 3177 3514 3 . 0 5 . 907 3426 4 . 0 + =1108.35kW

( )
5 6
3 56 odv h h m m O O
|
|
.
|
\
|
= =

= ( ) 4 . 2440 5 . 151 3 . 0 =686.7kW
ta~ka 4: p=40bar, I=530
o
C (pregrejana para)
h
4
=3514
kg
kJ
s
4
=7.1745
kgK
kJ
ta~ka 5k: p=0.06bar, s=7.1745
kgK
kJ
(vla`na para)
x
5k
=0.85, h
5k
=2204.7
kg
kJ
ta~ka 5: p=0.06bar,
k 5 4
5 4 Ihp
d
h h
h h
=
h
5
=h
4
( ) =
k 5 4
Ihp
d
h h 3514 ( ) = 7 . 2204 3514 82 . 0 2440.4
kg
kJ
ta~ka 1 = ta~ka B (jer se zanemaruje rad pumpi)
2
3
B
4
5
6
5k
3k
s
h
A
1
5.29. Parni kotao proizvodi
m=20I/h pare stawa 2(p

2
=16bar,I
2
=400
o
C). Para u turbini ekspandira
u dva stepena. Nakon prvog stepena, deo pare ( 3 m
)se odvodi za potrebe nekog spoljnog predajnika

toplote u kojem se vr{i potpuna kondenzacija pare na I=180
o
C pri ~emu se od pare odvodi 2MW
toplote. Tako nastalo kondenzat se ne vra}a u kotao, nego ispu{ta u okolinu, a umesto wega se u kotao
dodaje ista koli~ina vode iz okoline stawa (p=1bar,I=15
o
C). Ostatak pare ekspandira u drugom
stepenu turbine a zatim odvodi u kondenzator, u kome vlada temperatura od 30
o
C. Ekspanzije u
turbinama su ravnote`ne (kvazistati~ke) i adijabatske. Zanemaruju}i snage napojnih pumpi, skicirati
a) maseni protok sveè vode, 3 m
b) ukupnu snagu koja se dobije u turbinama

c) termodinami~ki stepen korisnog dejstva ciklusa
+O
12
O
36
O
45
1
2
3
4
5 0
6
2
3
s
T
4
1
6
5
ta~ka 2: p=16bar, I=400
o
C (pregrejana para)
h
2
=3253
kg
kJ
s
2
=7.233
kgK
kJ
ta~ka 3: p=( )
C
o
180 I
p
=
=10bar, s
3
=s
2
=7.233
kgK
kJ
(pregrej. para)
h
3
=3117.3
kg
kJ
ta~ka 4: I=30
o
C s
4
=s
3
=s
2
=7.233
kgK
kJ
(vla`na para)
x
4
=0.85 h
4
=2191.4
kg
kJ
ta~ka 5: I=30
o
C, x=0 (kqu~ala te~nost)
h
5
=125.71
kg
kJ
, s
5
=0.4366
kgK
kJ
ta~ka 1: p=16bar, s
1
=s
5
=0.4366
kgK
kJ
(te~nost)
h
1
=128.1
kg
kJ
ta~ka 6: I=180
o
C, x=0 (kqu~ala te~nost)
h
6
=763.1
kg
kJ
a)
prvi zakon termodinamike za proces u spoqnom predajniku toplote:
12 12 12 W H O

+ = ( )
3 6
3 predajhika h h m O =

3 6
predajhika
3
h h
O
m
=
3 . 3117 1 . 763
10 2
3

=0.85
s
kg
b)
prvi zakon termodinamike za proces u turbini visokog pritiska:
12 12 12 W H O

+ = ( )
3 2
Ivp h h m W =

= ( ) 3 . 3117 3253
3600
10 20
3

Ivp W
=0.75MW
prvi zakon termodinamike za proces u turbini niskog pritiska:
12 12 12 W H O

+ = ( )
4 3
3 Ihp h h m m W
|
|
.
|
\
|
=

= ( ) 4 . 2191 3 . 3117 85 . 0
3600
10 20
3

|
|
.
|
\
|
=
Ivp W
=4.36MW
c)
prvi zakon termodinamike za proces u parnom kotlu:
12 12 12 W H O

+ = ( )
1 2
koIla h h m O =

= ( ) 1 . 128 3253
3600
10 20
3

koIla O
=17.36MW
koIla
Ihp Ivp
O
W W

+
= =
36 . 17
36 . 4 75 . 0 +
=0.29
5.30. Parno turbinsko postrojewe radi po RankinKlauzijusovom kru`nom procesu sa dvostepenim
adijabatskim {irewem vodene pare(slika kao u zadatku 1.26) . Pregrejana vodena para stawa 2(p=10
MFa,I=440
o
C) {iri se u turbini visokog pritiska nekvazistati~ki, sa stepenom dobrote
Ivp
d
=0.9, do
pritiska od p
3
=0.5MFa. Potom se izobarski zagreva do temperature od I
4
=300
o
C, nakon ~ega se, u
turbini niskog pritiska, {iri nekvazistati~ki, sa stepenom dobrote
Ihp
d
=0.8 do pritiska od
p
5
=0.005MFa, koji vlada u kondenzatoru. Skicirati proces na hs dijagramu i zanemaruju}i snage
napojnih pumpi odredit stepen korisnosti posmatranog kru`nog procesa.
re{ewe: =0.365
6. LEVOKRETNI KRU@NI PROCESI
6.1. Odrediti minimalan rad koji treba uloìti da se od nekog tela, konstantne temperature I= 13
o
C,
oduzme 10 kJ toplote i preda okolnom vazduhu, konstantne temperature od 37
o
C. Koliko se toplote u tom
slu~aju predaje okolnom vazduhu.
Najmawe rada se mora uloìti ako levokretna tolotna ma{ina radi po
Karnoovom levokretnom ciklusu (sve promene stawa radne materije su
povratne).
T
Tl
=13
o
C = 260 K, T
TF
=37
o
C=310 K, O
dov
=10 kJ
Ii Ip
Ii
heIo
dov
T T
T
W
O
=
Ii
Ii Ip
dov heIo
T
T T
O W
= =
260
260 310
10

=1.92 kJ
odv
O = O
dov
+
heIo
W = 10 + 1.92 = 11.92 kJ
6.2. Rashladni ure|aj (slika) koristi kao radnu materiju vazduh (idealan gas) i radi po levokretnom
kru`nom Xulovom procesu. Stawe vazduha na ulazu u izentropski kompresor je 1(I
1
=10
o
C, p
1
=1 bar), a na
izlazu iz kompresora 2(p
2
=4 bar). Temperatura vazduha na ulazu u izentropsku turbinu je I
3
=20
o
C. Maseni
protok vazduha kroz rashladni ure|aj 1200 kg/h a sve promene stawa radne materije su ravnote`ne
(kvazistati~ke). Skicirati promene stawa vazduha na Ts dijagramu i odrediti:
a) rashladni efekat instalacije (kW)
b) koeficijent hla|ewa instalacije,
h
c) ako je svrha rashladnog ure|aja proizvodwa leda temperature I
l
=3
o
C od vode temperature I
w
=10
o
C,
odrediti masu proizvedenog leda za vreme od =1 h
T
TF
T
Tl
s
T
1 4
3 2
a)
T
2
= T
1
1
1
2
p
p
=
4 . 1
1 4 . 1
1
4
263
= 390.8 K
T
4
= T
3
1
3
4
p
p
=
4 . 1
1 4 . 1
4
1
293
=197.2 K
( )
4 1 p
41 dov T T c m O O = =

= ( ) 2 . 197 263 1
3600
1200
=21.93 kW
b)
h
= =
heIo
dov
W
O
... =
67 . 10
93 . 21
= 2.05
heIo W
W
kompresor
+
W
Iurbiha
= ( )
4 3 2 1 p
T T T T c m +
heIo W
= ( ) 2 . 197 293 8 . 390 263 1

3600
1200
+ = 10.67 kW
c)
= =

=

...
h h
O
m
l w
dov
led
4 . 338 42
3600 93 . 21
+

=207.5 kg
h
w
= 42
kg
kJ
, (p= 1 bar, I=10
o
C)
( )
l l l l
r 273 T c h = = ( ) 4 . 332 3 2 =338.4
kg
kJ
T
s
2
1 4
3 2
ledomat
1
2
4
6.3. Helijum (idalan gas) obavqa realan levokretni Xulov proces sa potpunim rekuperativnim
(regenegrativnim) zagrevawem radne materije. Rashladna snaga ovog postrojewa je 22 kW. Temperatura
u rashladnoj komori je stala i jednaka je temperaturi na ulazu u gasnu turbinu T
Tl
=T
3
=245 K=cohsI.
Temperatura okoline je stalna i jednaka temperaturi na ulazu u kompresor T
TF
=T
1
=320 K. Odnos
pritiska na ulazu i izlazu iz gasne turbine iznosi
4
3
p
p
=2.1. Stepeni dobrote u adijabatskom
kompresoru i adijabatskoj turbini su jednaki i iznose
ex
d
kp
d
= =0.82. Prikazati ovaj proces u Ts
koordinatnom sistemu i odrediti:
a) neto snagu potrebnu za pogon ovog postrojewa
b) faktor hla|ewa ovog postrojewa
R
E
K
U
P
E
R
A
T
O
R
O
dov
O
odv
1
A
4
3
B
2
B
A
2k
4k
T
1
4
3
2
O
rek
TF
Tl
s
a)
T
2K
= T
1
1
1
K 2
p
p
=
( ) 67 . 1
1 67 . 1
1 . 2 320
=430.9 K
T
2
= T
1
+
kp
d
1 2K
T T

=
82 . 0
320 95 . 430
320

+ =455.3 K
T
4K
= T
3
1
3
K 4
p
p
=
67 . 1
1 67 . 1
1 . 2
1
245
=182.1 K
T
4
= T
3
+ ( )
3 k 4
T
d
T T = ( ) 245 1 . 182 82 . 0 245 + =193.4 K
( )
4 B p
B 4 dov T T c m O O = =

( )
4 B p
dov
T T c
O
m

=

=
( ) 4 . 193 245 2 . 5
22
m

=
=8.2
.
10
-2

s
kg
heIo W
W
kompresor
+
W
Iurbiha
= ( )
4 3 2 1 p
T T T T c m +
heIo W
= ( ) 4 . 193 245 3 . 455 320 2 . 5 10 2 . 8

2
+

= 35.7 kW
napomena: T
B
=T
2
, uslov potpune (maksimalne) regeneracije
(rekuperacije) toplote za Xulov ciklus
b)
h
=
dov odv
dov
O O
O

=
22 7 . 57
22
= 0.62
( )
2 A p
A 2 odv T T c m O O = =

= ( ) 3 . 455 320 2 . 5 10 2 . 8
2

=57.7 kW
6.4. Rashladno postrojewe (slika) koristi kao radni fluid freon 12 (R12). Temperatura isparavawa je
243 K, a teperatura kondenzacije 315 K. Snaga kompresora u kojem se vr{i kvazistati~ko adijabatsko
sabijawe freona iznosi 0.83 kW. Skicirati promene stawa R12 u Ts i hs koordiantnom sistemu i
odrediti:
a) rashladni kapacitet (
O
dov
) i koeficijent hla|ewa ovog postrojewa (
h
)
b) ako bi se kqu~ala te~nost R12 pre prigu{ivawa podhladila za T=10 K koliko bi tada iznosio
rashladni kapacitet (
,
dov O
) i koeficijent hla|ewa ovog postrojewa (

,
h
) koeficijent hla|ewa
c) na Ts dijagramu {rafirati povr{inu koja predstavqa pove}awe rashladnog kapaciteta postrojewa
usled pothla|ivawem kondenzata pre prigu{ivawa
1
3
4
2
m
4
x m
m
( )
4
x 1 m
dov O
kp W
odv O
T
4
2
3
1
h
s
2
1
s
3
4
ta~ka 1: T=243 K= 30
o
C x=1
h
1
= 641.81
kg
kJ
, s
1
= 1.5882
kgK
kJ
ta~ka 2: p = (p)
Tk=315K
= 10.17 bar s

= s
1
= 1.5882
kgK
kJ
h
2
= 683.09
kg
kJ
ta~ka 3: T=315 K=42
o
C x=0
h
3
= 541.47
kg
kJ
ta~ka 4: h
4
= h
3
= 541.47
kg
kJ
a)
( )
4 1

=...= ( ) 47 . 541 81 . 641 10 2
2

=2 kW
( )
2 1
12 I kp h h m W W = =

2 1
kp
h h
W
m
=
09 . 683 81 . 614
83 . 0
=
s
kg
10 2
2
h
= =
kp
dov
W
O
83 . 0
2
=2.41
b)
T
4
2
3
1
h
s
2
3
1
4
A
B
A
B
s
ta~ka A: h
A
(h)
Ta=305 K
= 531.11
kg
kJ
ta~ka B: h
B
= h
A
= 531.11
kg
kJ
( )
B 1
1 B
,
dov h h m O O = =

= ( ) 11 . 531 81 . 641 10 2
2

=2.21 kW
h
= =
kp
,
dov
W
O
83 . 0
21 . 2
=2.67
6.5. Levokretni kru`ni proces obavqa se sa
m=600 kg/h amonijaka (NH

3
) , izme|u T
mih
=13
o
C i
p
max
=1 MFa. U toplotno izolovan kompresor ulazi suva para koja se nekvazistati~ki sabija do stawa
2(T
2
=100
o
C). Po izlasku iz kondenzatora vr{i se pothla|ivawe do temperature od 15
o
C. Skicirati
a) koeficijent hla|ewa
b) za koliko bi se pove}ala vrednost koeficijenta hla|ewa (), ako bi sabijawe u kompresoru bilo
kvazistati~ko
c) u{tedi u snazi za pogon kompresora u slu~aju kvazistai~kog sabijawa u odnosu na stvarno
nekvazistati~ko sabijawe (kW) i u Ts koordinatnom sistemu {rafirati povr{inu ekvivalentnu
toj u{tedi
T
4
2
3
1
A
B
s
dov O

a)
ta~ka 1: I = 13
o
C x=1
h
1
= 2207
kg
kJ
, s
1
= 10.492
kgK
kJ
ta~ka 2: p = 10 bar I

=100
o
C
h
2
= 2441.5
kg
kJ
ta~ka 3: p=10 bar I=15
o
C
h
3
(h)
I=15
o
C
= 1030.1
kg
kJ
ta~ka 4: h
4
= h
3
= 1030.1
kg
kJ
h
= =
kp
,
dov
W
O
... =
08 . 39
15 . 196
=5
( )
4 1

= ( ) 1 . 1030 2207
3600
600
=196.15 kW
( )
2 1
12 I kp h h m W W = =

= ( ) 5 . 2441 2207
3600
600
=39.08 kW
T
s
4
2
3
1
2k
T
s
4
2
3
1
b)
ta~ka 2k: p=10 bar s

= s
1
=10.492
kgK
kJ
h
2k
=2402.9
kg
kJ
h
= =
,
kp
dov
W
O
... =
65 . 32
15 . 196
=6
( )
k 2 1
k 12 I
,
kp h h m W W = =

= ( ) 9 . 2402 2207
3600
600
=32.65 kW
( ) 100 1
h
,
h
h

= = 100 1
5
6

=20
c)
kp W
= kp W
-
,
kp W
= 6.43 kW
2k
4
2
3
1
T
s
W
kp
6.6. Amonija~ni kompresorski rashladni ure|aj sa prigu{nim ventilom radi izme|u pritisaka
p
mih
=3.819 bar i p
max
=15 bar. Kompresor usisava suvozasi}enu paru amonijaka i kvazistati~ki
adijabatski je sabija. Ure|aj je projektovan tako da iz prostorije koju hladi oduzima 50 kW toplote.
Odrediti:
a) snagu kompresora
b) koliko bi trebalo da iznosi stepen suvo}e vla`ne pare koja napu{ta kondenzator da bi
koeficijent hla|ewa iznosio
h
=0
a)
ta~ka 1: p=3.819 bar x=1
h
1
= 2219
kg
kJ
, s
1
= 10.354
kgK
kJ
ta~ka 2: p =15 bar s

= s
1
= 10.354
kgK
kJ
h
2
= 2417.5
kg
kJ
ta~ka 3: p=15 bar x=0
h
3
= 1144.1
kg
kJ
ta~ka 4: h
4
= h
3
= 1144.1
kg
kJ
( )
4 1
dov h h m O =

4 1
dov
h h
O
m
=
1 . 1144 2219
50
=
s
kg
10 65 . 4
2
( )
2 1
12 I kp h h m W W = =

= ( ) 5 . 2417 2219 10 56 . 4
2

=9.05 kW
b)
1
'
3
h h =
bar 15 p
1
3
' h ' ' h
' h h
x
=
= =
1 . 1144 2252
1 . 1144 2219
=0.97
h
s
2
1
3
4
3
6.7. Levokretni kru`ni proces sa pothla|ivawem, prigu{ivawem, isparavawem i pregrevawem pare pre
ulaska u kompresor obavqa se sa freonom 12 (R12), kao radnim telom (slika). Rashladni kapacitet
postrojewa je 5.8 kW, a snaga kompresora, koji vr{i nekvazistati~ko sabijawe pare freona, je 2 kW. Radna
materija obavqa ciklus izme|u pritisaka p
mih
=0.1 MFa i p
max
=0.6 MFa i pri tom dostiè maksimalnu
temperaturu od 60
o
C. Temperatura pothla|ivawa je 16
o
C. Skicirati promene stawa radnog tela na pv i Ts
a) stepen dobrote adijabatske kompresije
b) {rafirati na Ts dijagramu potrebnu snagu kompresora
1
T
s
4
3
2
2k
KD + FH
lS + FG
1 4
3 2
ta~ka 2: p = 6 bar I

= 60
o
C
h
2
= 690.5
kg
kJ
ta~ka 3: p=6 bar I=16
o
C
h
3
(h)
I=16
o
C
= 515.29
kg
kJ
ta~ka 4: h
4
= h
3
= 515.29
kg
kJ
ta~ka 1: p
1
= 1 bar
dov O
=5.8 kW kp W
=2 kW
( )
4 1

(1)
( )
2 1
12 I kp h h m W W = =

(2)
Kombinovawem jedna~ina (1) i (2) dobija se: h
1
= 645.6
kg
kJ
, m=44.5
s
g
s
1
= 1.605
kgK
kJ
ta~ka 2k: p = 6 bar s

= s
1
= 1.605
kgK
kJ
h
2k
= 678.7
kg
kJ
a)
2 1
k 2 1 kp
d
h h
h h
= =
5 . 690 6 . 645
7 . 678 6 . 645
=0.74
b)
dov odv kp O O W

=
T
s
2
2k
4
3
1
T
s
2
2k
4
3
1
odv O
dov O
1
T
s
4
3
2
2k
1
kp W

6.8. Levokretna instalacija radi sa amonijakom kao radnim telom. Rashladni kapacitet postrojewa je
40 kW. Temperatura isparavawa je 33
o
C, pritisak u kondenzatoru 5 bar, a temperatura prehla|ivawa
3
o
C. Toplota oslobo|ena prehla|ivawem kondenzata koristi se za pregrevawe suve pare amonijaka,
tako da u kompresor ulazi pregrejana para koja se sabija nekvazistati~ki adijabatski sa stepenom
dobrote
KF
d
=0.8. Predstaviti kru`ni proces na Ts dijagramu i odrediti:
a) maseni protok amonijaka kroz instalaciju (kg/s)
b) snagu kompresora (kW)
1 6 5
4 3
2
1
T
s
5
4
2
2K
6
3
ta~ka 3: p=5 bar, x=0
h
3
=977.95
kg
kJ
ta~ka 4: p= 5 bar, T=270 K
h
4
=945.7
kg
kJ
ta~ka 5: h
5
= h
4
=945.7
kg
kJ
ta~ka 6: T=240 K, x=1
h
6
= 2177
kg
kJ
ta~ka 1: p
1
= p
6
=1.6536 bar h
34
= h
61
h
3
h
4
= h
1
h
6
h
1
= h
3
h
4
+ h
6
h
1
= 977.95 945.7 + 2177 = 2209.25
kg
kJ
s
1
=10.9
kgK
kJ
ta~ka 2K: p
2K
=5 bar, s
2
= s
1
=10.9
kgK
kJ
h
2k
=2426
kg
kJ
ta~ka 2: p
2
= 5 bar,
KF
d
=0.8
KF
d
=
2 1
K 2 1
h h
h h
KF
d
K 2 1
1 2
h h
h h
= =
8 . 0
2426 25 . 2209
25 . 2209

=2480.19
kg
kJ
a)
( )
5 6
dov h h m O =

7 . 945 2177
40
h h
O
m
5 6
dov
=
2
10 25 . 3

s
kg
b)
( ) ( ) 19 . 2480 25 . 2209 10 25 . 3 h h m L
2
2 1
komp = =

= 8.8 kW
6.9. Rashladno postrojewe (slika) radi, sa freonom 12 kao radnim telom, izme|u pritisaka p
1
=255 kFa i
p
2
=1 MFa. U kompresoru snage 1.3 kW nekvazistati~ki adijabatski sabija se pare freona pri ~emu
specifi~na entropija freona (usled mehani~ke neravnoteè) poraste za s
12
=3.2 J/kgK. Odrediti:
a) rashladnu snagu postrojewa (kW)
b) koeficijent hla|ewa postrojewa
c) {rafirati na Ts dijagramu povr{inu koja koja je evivalentna rashladnoj snazi postrojewa
a)
ta~ka 1: p=2.55 bar x=1
h
1
= 653.01
kg
kJ
, s
1
= 1.5718
kgK
kJ
ta~ka 2: p = 10 bar s=s
1
+ s
12
= 1.575
kgK
kJ
h
2
= 678.5
kg
kJ
h
3
= 540.73
kg
kJ
ispariva~
5
4
3
1
2
6
kondenzator
Prvi zakon termodinamike za proces u odvaja~u te~nosti:
12 12 12 W H O

+ = 2 1 H H

=
1 4 6
.
3
h m h m h m h m + = +

h
6
h
4
= h
1
h
3
( )
2 1
12 I kp h h m W W = =

2 1
kp
h h
W
m
=
5 . 678 01 . 653
3 . 1
=
s
kg
10 1 . 5
2
( ) ( ) ( )
3 1 4 6 5 6
56 dov h h m h h m h h m O O = = = =

dov O
= ( ) 73 . 540 01 . 653 10 1 . 5
2

=5.73 kW
b)
h
= =
kp
dov
W
O

3 . 1
73 . 5
= 4.4
c)
6
2k
4
2
3
1
T
s
5
dov O
rek O

6.10. Levokretni kru`ni proces sa amonijakom kao radnim telom (
m=0.01 kg/s) odvija se izme|u p

mih
=1
bar i p
max
=25 bar. Kompresija je ravnote`na izentropska i dvostepena. Stepen povi{ewa pritiska u oba
stepena je jednak (
3
4
1
2
p
p
p
p
= ) . Na ulazu u kompresor niskog pritiska (stawe 1) para amonijaka je
suvozasi}ena. Nakon prvog stepena kompresije para amonijaka se hladi do temperature od T=320 K.
Skicirati proces na Ts dijagramu i odrediti:
a) rashladni efekat instalacije koja radi po ovom ciklusu (kW)
b) snagu kompresora niskog pritiska i snagu kompresora visokog pritiska (kW)
c) koeficijent hla|ewa (
h
)
d) procentualno pove}awe koeficijenta hla|ewa koje je ostvareno dvostepenom kompresijom (u
odnosu na jednostepenu kompresiju izme|u istih pritisaka i istog stawa na ulazu u kompresor)
e) na Ts dijagramu {rafirati povr{inu koja predstavqa u{tedu u snazi kompresora usled dvostepene
kompresije
khp W
1
5
6
m
dov O
2
3
4
6
x m
( )
6
x 1 m
kvp W
23 O
45 O

h
1
= 2161
kg
kJ
, s
1
= 11.03
kgK
kJ
ta~ka 2: p =
4 1
p p =5 bar s=s
1
=11.03
kgK
kJ
h
2
= 2473
kg
kJ
ta~ka 3: p =5 bar T=320 K
h
3
= 2333
kg
kJ
, s
3
= 10.63
kgK
kJ
ta~ka 4: p =25 bar s

=10.63
kgK
kJ
h
4
= 2628
kg
kJ
h
5
= 1242
kg
kJ
ta~ka 6: p=1 bar h= h
5
= 1242
kg
kJ
1
T
s
4
3
2
6
5
a)
( ) = = =

6 1
61 dov h h m O O ( ) 1242 2161 01 . 0 =9.19 kW
b)
( )
2 1
12 I khp h h m W W = =

= ( ) 2473 2161 01 . 0 =3.12 kW
( )
4 3
34 I kvp h h m W W = =

= ( ) 2628 2333 01 . 0 =2.95 kW
c)
h
= =
+

kvp khp
dov
W W
O

95 . 2 12 . 3
19 . 9
+
= 1.5
d)
ta~ka A: p =25 bar s

=11.03
kgK
kJ
h
A
= 2804.2
kg
kJ
( )
A 1
A 1 I kp h h m W W = =

= ( ) 2804 2161 01 . 0 =6.43 kW
,
h
= =
kp
dov
W
O

43 . 6
19 . 9
= 1.43
( ) 100 1
,
h
h
h

= = 100 1
43 . 1
5 . 1

=7.14
T
6
A
5
1
s
e)
6.11. U komori za hla|ewe potrebno je odràvati stalnu temperaturu od 15
o
C, pri ~emu temperatura
spoqa{weg (okolnog) vazduha iznosi 30.3
o
C. Toplotni dobici kroz zidove komore iznose 80 kJ/s. Za
hla|ewe komore primeweno je kompresiono rashladno postrojewe bez pothla|ivawa kondenzata i sa
wegovim prigu{ivawem. Pri tome kompresor usisava suvu paru freona 22 (R22) i sabija je adijabatski.
Odrediti minimalnu snagu za pogon rashladnog postrojewa kao i faktor hla|ewa. Skicirati promene
stawa freona na Ts i hs dijagramu.
re{ewe: k W
=17.4 kW,
h
=4.6
6.12. U postrojewe koje radi po levokretnom kru`nom procesu, kondenzuje se i pothla|uje amonijak pri
pritisku od p=1 MFa. Te~ni rashladni fluid ulazi u prigu{ni ventil pri temperaturi od 17
o
C, gde se
prigu{uje do temperature isparavawa I=23
o
C. Kompresor, u kojem se obavqa adijabatsko sabijawe radi
sa stepenom dobrote
kp
d
=0.8, usisava suvu paru, koja od stawa vla`ne pare prelazi u stawe suve pare na
ra~un pothla|ivawa te~ne faze. Snaga kompresora je 56 kW. Odrediti rashladnu snagu ovog postrojewa i
u Ts koordinatnom sistemu {rafirati povr{inu ekvivalentnu snazi za pogon kompresora.
re{ewe:

O
dov
= 189.6 kW
1
T
s
4
3
2
6
5
A
W
6.13. Kaskadna rashladna instalacija (slika), sastoji se iz me|usobno spregnutog kola visoke
temperature i kola niske temperature. Kola su spregnuta preko toplotno izolovanog predajnika
toplote, u kome rashladni fluid kola niske temperature (preko kondenzatora kola niske temperature) u
potpunosti predaje toplotu rashladnom fluidu kola visoke temperature (preko ispariva~a kola visoke
temperature). Kolo visoke temperature radi sa freonom 11 (R11), izme|u pritisaka p
mih
=p
z
(34
o
C) i
p
max
=0.2 MFa i masenim protokom
m
1
=0.34 kg/s. Kolo niske temperature radi sa freonom 22 (R22),
izme|u pritisak p
mih
=p
z
(90
o
C) i p
max
=0.2 MFa. Izra~unati stepen (koeficijent) hla|ewa ovog
postrojejwa, ako oba kola rade bez pothla|ivawa kondenzata i sa kvazistati~kom adijabatskom
kompresijom suvozasi}ene pare.
kolo visoke temperature:

m
R11
= 0.34
s
kg
ta~ka 1: I = 34
o
C x=1
h
1
= 672.75
kg
kJ
, s
1
= 1.7304
kgK
kJ
ta~ka 2: p = 2 bar s

= s
1
=1.7304
kgK
kJ
h
2
= 730
kg
kJ
ta~ka 3: p = 2 bar x=0
h
3
= 540
kg
kJ
ta~ka 4: h
4
= h
3
= 540
kg
kJ
1 4
3
2
kolo visoke temperature
1 4
3
2
kolo niske temperature
R11
R22
khI W
kvI W

kolo niske temperature:
ta~ka 1: I = - 90
o
C x=1
h
1
= 663.96
kg
kJ
s
1
= 1.9963
kgK
kJ
ta~ka 2: p=2 bar s

= s
1
= 1.9963
kgK
kJ
h
2
= 752
kg
kJ
ta~ka 3: p = 2 bar x=0
h
3
= 471.2
kg
kJ
ta~ka 4: h
4
= h
3
= 471.2
kg
kJ
prvi zakon termodinamike za toplotno izolovani predajnik toplote
12 12 12 W H O

+ = 2 1 H H

=
1
11 R
' 3
22 R
4
11 R
.
' 2
22 R h m h m h m h m + = +

' 3 ' 2
4 1
11 R 22 R
h h
h h
m m
=

2 . 471 752
540 5 . 672
34 . 0 m 22 R
=0.16
s
kg
( ) = = =

' 4 ' 1
22 R ' 1 ' 4 dov h h m O O ( ) = 2 . 471 96 . 663 16 . 0 30.8 kW
( )
' 2 ' 1
22 R ' 2 ' 1 I khp h h m W W = =

= ( ) 752 96 . 663 16 . 0 =14.1 kW
( )
2 1
11 R 12 I kvI h h m W W = =

= ( ) 730 75 . 672 34 . 0 =19.5 kW
h
= =
+

kvI khI
dov
W W
O

5 . 19 1 . 14
8 . 30
+
= 0.92
6.14. Rashladno postrojewe sa dva prigu{na ventila, dva odvaja~a te~nosti, dva kompresora i jednim
ispariva~em prikazano je na slici. Ako iz kondenzatora rashladnog postrojewa (stawe 0) izlazi
m=0.1
kg/s kqu~alog freona 12 temperature 30
o
C, i ako se prvim prigu{nim ventilom sniàva pritisak freona
na p=170 kFa, a drugim na p=20 kFa, skicirati proces u hs koordinatnom sistemu i odrediti rashladni
kapacitet postrojewa.
m
3
5
0
6 4
2
1
ispariva~
5
1
0
h
s
2
3
4
6
ta~ka 0: I=30
o
C x=0
h
0
= 529.08
kg
kJ
ta~ka 1: p = 1.7 bar h = h
0
= 529.08
kg
kJ
x
1
= 0.27
ta~ka 2: p =0.2 bar h
2
= ( h )
p=1.7 bar
= 484.5
kg
kJ
x
2
= 0.21 r = 180.33
kg
kJ
ta~ka 3: p =0.2 bar x=0
h
3
= 626.5
kg
kJ
1. na~in:
( ) ( ) ( )
bar 2 . 0 p 2 1
dov r x 1 x 1 m O
=

= = ( ) ( ) 23 . 180 21 . 0 1 27 . 0 1 1 . 0 =10.4 kW
2. na~in:
( ) ( )
2 3 1
dov h h x 1 m O =

= ( ) ( ) 5 . 484 5 . 626 27 . 0 1 1 . 0 =10.4 kW
6.15. Freon 12 (R12) kao rashladni fluid obavqa levokretni ciklus sa dvostepenim isparavawem (slika).
U niskotemperaturskom ispariva~u vlada pritisak 1 bar, u visoko-temperaturskom ispariva~u 3 bar, a u
kondenzatoru 8 bar. Kondenzovani fluid (stawa 6) se razdvaja na dve struje i svaka od wih se adijabatski
prigu{uje u odgovaraju}em prigu{nom ventilu (do stawa 7 odnosno stawa 8). Suva para (stawa 2) iz
visokotemperaturskog ispariva~a (VTI) se adijabatski prigu{uje do pritiska 1 bar
(stawe 3) i zatim izobarski me{a sa suvom parom (stawa 1) iz niskotemperaturskog ispariva~a (NTI).
Dobijena me{avina (stawa 4) se kvazistati~ki izentropski sabija u kompresoru do stawa 5. Ako je
rashladni kapacitet visokotemperaturskog ispariva~a 14 kW, a niskotemperaturskog 7 kW, skicirati
promene stawa freona 12 na Ts dijagramu i odrediti:
a) masene protoke rashladnog fluida kroz oba ispariva~a
b) snagu kompresora
c) faktor hla|ewa rashladnog postrojewa
5
4 3
1
2
8
7
6
VTI
NTI
2
1
T
4
3
5
6
7
8
s
a)
ta~ka 6: p = 8 bar x=0 h=531.5
kg
kJ
ta~ka 7: h
7
= h
6
= 531.5
kg
kJ
ta~ka 8: h
8
= h
7
= h
6
= 531.5
kg
kJ
ta~ka 2: p = 3 bar x=1 h
2
= 655.58
kg
kJ
ta~ka 1: p = 1 bar x=1 h
1
= 641.1
kg
kJ
m
hIi
=
8 1
hIi
h h
O
=
5 . 531 641.1
7
=0.06
s
kg
m
vIi
=
7 2
vIi
h h
O
=
5 . 531 655.58
14
= 0.11
s
kg
b)
ta~ka 3: h
3
= h
2
= 655.58
kg
kJ
ta~ka 4: p= 3 bar h =?
prvi zakon termodinamike za me{awe fluidnih struja:
12 12 12 W H O

+ = 2 1 H H

=
4
hIi vIi
1
hIi
3
vIi h m m h m h m
+ = +

hIi vIi
1
hIi
3
vIi
4
m m
h m h m
h

+
+
=
06 . 0 11 . 0
1 . 641 06 . 0 58 . 655 11 . 0
h
4
+
+
= =650.4
kg
kJ
s
4
= 1.623
kgK
kJ
ta~ka 5: p = 8 bar s = s
4
= 1.623
kgK
kJ
h
5
= 688.1
kg
kJ
( )
5 4
hIi hIi kp h h m m W
+ =

=( ) ( ) 1 . 688 4 . 650 11 . 0 06 . 0 + =6.4 kW
c)
h
= =
kp
dov
W
O

kp
vIi hIi
W
O O

+
=
4 . 6
14 7 +
= 3.3
6.16. Za potrebe hla|ewa dve odvojene rashladne komore koristi se levokretni kru`ni proces sa
zajedni~kim kondenzatorom (KD) ,pri ~emu je rashladni fluid freon 12. U nisko temperaturskom
ispariva~u (NTI) vlada temperatura od 30
O
C, u visoko temperaturskom ispariva~u (VTI) temperartura
1
O
C, dok je pritisak u kondenzatoru 0.7931 MFa. Kondezovani fluid (stawa 6) razdvaja se na dve struje i
svaka od wih se adijabatski prigu{uje u odgovaraju}em ventilu (do stawa 7 odnosno stawa 8). Suva para
(stawa 1) iz nisko temperaturskog ispariva~a se kvazistati~ki adijabatski sabija u prvom kompresoru do
pritiska koji vlada u visoko temperaturskom ispariva~u
(stawe 3) i zatim izobarski me{a sa suvom parom (stawa 2) iz visoko temperaturskog ispariva~a.
Dobijena me{avina se kvazistati~ki adijabatski sabija u drugom kompresoru do temperature od 40
O
C
(stawe 5). Ako je maseni protok rashladnog fluida kroz nisko temperaturski ispariva~ 0.063 kg/s, a kroz
visoko temperaturski ispariva~ 0.113 kg/s, odrediti:
a) rashladne snage oba ispariva~a
b) snage oba kompresora
c) koeficijent hla|ewa rashladnog postrojewa
a)
O
hIi
=7 kW,
O
vIi
=14 kW
b) 13 I W
= 1.18 kW 45 I W
= 3 kW
c)
h
= 5
KD
NTI
VTI
5
4 3 1
2
8
7
6
6.17. U toplotnoj pumpi, radna materija obavqa levokretni kru`ni proces koji se sastoji od ravnote`nog
(kvazistati~kog) adijabatskog sabijawa, izotermskog ravnote`nog (kvazistati~og) sabijawa, ravnote`nog
(kvazistati~kog) adijabatskog {irewa i ravnote`nog (kvazistai~kog) izotermnog {irewa. Maksimalna
odnosno minimalna temperatura radne materije iznose: T
max
= 320 K i T
mih
= 280 K, a temperature
toplotnog izvora odnosno toplotnog ponora su stalne i iznose
T
Ii
= 290 K i T
Ip
= 310 K. Nepovratnost predaje toplote radnoj materiji iznosi
S
l
= 5 J/K. Predstaviti proces u Ts koordinatnom sistemu i odrediti:
a) nepovratnost predaje toplote toplotnom ponoru
b) koeficijent grejawa toplotne pumpe
a)
S
l
= ( ) ( )
Ii
dov
41 rI 41 si
T
O
S S = =
Ii
dov
mih
dov
T
O
T
O

O
dov
=
( )
Ii mih
41 si
T
1
T
1
S
=
290
1
280
1
5
= 40.6 kJ
O
odv
= O
23
= ( )
23 RT max
S T =... = ( ) 145 . 0 320 = 46.4 kJ
( ) ( )
280
6 . 40
T
O
S S
mih
dov
41 RT 23 RT
= = = =145
K
J
( ) ( )
Ip
odv
23 rI 23 si
T
O
S S = =
310
-46400
145 = 4.68
K
J
b)
g
=
dov odv
odv
O O
O
=
6 . 40 4 . 46
4 . 46
= 8
1 4
3 2
T
Ip
T
Ii
T
mih
T
max
T
s
6.18. Dve toplotne pumpe me|usobno spojene redno (slika) rade po idealnom Karnoovom kru`nom procesu.
Toplotna pumpa 1 uzima 400 kJ toplote od toplotnog izvora stalne temperature T
Tl
=300 K. Toplotu
odvedenu od toplotne pumpe 1 preuzima toplotna pumpa 2, koja predaje toplotu toplotnom ponoru stalne
temperature T
TF
=1200 K. Ako obe toplotne pumpe rade sa istim faktorom grejawa odrediti:
a) temperaturu radne materije pri kojoj se vr{i razmena toplote izme|u dve toplotne pumpe, T
X
b) neto mehani~ke radove koji se dovode radnoj materiji u toplotnoj pumpi, 1(TF
1
) i toplotnoj pumpi,
2(TF
2
)
a)
Tl X
X
1 g
T T
T
=
X TF
TF
2 g
T T
T
=
2 g 1 g
=
Tl X
X
T T
T
=
X TF
TF
T T
T

TF Tl X
T T T = = 1200 300 =600 K
b)
Tl X
X
1 g
T T
T
= =
300 600
600
=2
X TF
TF
2 g
T T
T
= =
600 1200
1200
=2
g1
=
dov X
X
O O
O

dov
1 g
1 g
X
O
1
O

= =800 kJ
W
1
=
dov X
O O =800 400 = 400 kJ
g2
=
X odv
odv
O O
O

X
2 g
2 g
odv
O
1
O

= =1600 kJ
W
2
=
X odv
O O =1600 800 = 800 kJ
TOPLOTNI
IZVOR TF
1
W
1
TF
2
W
2
TOPLOTNI
PONOR
O
dov
O
odv
O
x
6.19. Izobarskim odvo|ewem toplote od 3 kg vodene pare stawa (x=0.7, p=20 kFa) sve dok se ne postigne
stawe kqu~ale te~nosti, pomo}u levokretnog kru`nog procesa u postrojewu sa toplotnom pumpom,
toplota se predaje vodoniku (idealan gas). Masa vodonika je 18 kg, a po~etna temperatura 95
o
C. Vodonik
se nalazi u zatvorenom sudu. Koeficijent grejawa toplotne pumpe je
g
=1.8. Odrediti krajwu temperaturu
vodonika u sudu kao i snagu kompresora ako toplotna pumpa radi jedan sat.
Koli~ina toplote koja se oduzme od vodene pare u procesu kondenzacije (O
para
)
istovremeno predstavqa dovedenu toplotu za toplotnu pumpu (O
dov
)
O
dov
= O
para
= m
para

.
(h
x
h) = ... = ( ) 4 . 251 72 . 1901 3 = 4951 kJ
h
x
= h + x
.
(h h) = ... = ( ) 4 . 251 2609 7 . 0 4 . 251 + =1901.72
kg
kJ
h = 251.4
kg
kJ
, h = 2609
kg
kJ
, (p = 0.2 bar)
Koli~ina toplote koju primi vodonik (O
V
) istovremeno predstavqa odvedenu toplotu za
toplotnu pumpu (O
odv
)
g
=
dov odv
odv
O O
O

dov
g
g
odv
O
1
O

=
4951
1 8 . 1
8 . 1
O
odv

= = 11139.75 kJ = O
V
O
V
= m
v

.
c
v
( T
v2
- T
v1
) T
v2
=
V v
V
1 V
c m
O
T
+ =
T
V2
=
4 . 10 18
75 . 11139
368
+ = 427.51 K
W
K
= =
dov odv
O O 6188.75 kJ
K
K
W
W = =
3600
6188.75
1.72 kW
6.20. Instalacija toplotne pumpe (slika) radi sa ugqendioksidom (idealan gas) kao radnim fluidom po
Xulovom kru`nom procesu izme|u p
mih
=0.1 MFa i p
max
=0.4 MFa. Stepen dobrote adijabatske kompresije
je
kp
= 0.96, a stepen dobrote adijabatske ekspanzije
ex
= 0.92. Svrha toplotne pumpe je da se u prostoriji
odràva temperatura T
TF
=17
o
C pri temperaturi okolnog vazduha T
Tl
=0
o
C. Pri tome se iz okoline
radnom telu dovodi 200 kJ/s toplote. Usvojiti da se ugqendioksid ispred kompresora zagreva do
temperature koja vlada u okolini, a ispred ekspanzionog ure|aja hladi do temperature koja vlada u
prostoriji. Odrediti faktor grejawa toplotne pumpe kao i snagu kompresora i snagu ekspanzionog
ure|aja (turbine).
T
2K
= T
1
1
1
K 2
p
p
= 273
28 . 1
1 28 . 1
1
4
= 369.71 K
T
2
= T
1
+
kp
1 K 2
T T

= 273 +
96 . 0
273 71 . 369
=373.74 K
T
4K
= T
3
1
3
K 4
p
p
= 290
28 . 1
1 28 . 1
4
1
= 214.14 K
T
4
= T
3
+
ex

.
(T
4k
- T
3
) = 290 + 0.92 ( ) 290 14 . 214 =220.21 K
( )
4 1 p
41 dov T T c m O O = =

( )
4 1 p
dov
T T c
O
m

=

=
( ) 21 . 220 273 85 . 0
200

=4.46
s
kg
( )
2 3 p
23 odv T T c m O O = =

= ( ) 74 . 373 290 85 . 0 46 . 4 =317.46 kW
1
4
3
2
grejana
prostorija
T
s
1
4
3
2
4k
2k
g
=
dov odv
odv
O O
O

=
200 46 . 317
46 . 317
=2.7
W
kompresor
= 12 I W
= ( )
2 1 p
T T c m
= ( ) 74 . 373 273 85 . 0 46 . 4 =381.9 kW
W
Iurbiha
= 34 I W
= ( )
4 3 p
T T c m
= ( ) 21 . 220 290 85 . 0 46 . 4 = 264.57 kW

6.21. Toplotna pumpa koja se koristi za zagrevawe vazduha (idealan gas) od T
v1
=55
o
C do T
v2
=60
o
C na
ra~un hla|ewa vode od (p=1 bar, T
w1
=18
o
C) do (p=1 bar, T
w2
=14
o
C), radi izme|u pritisaka p
mih
=4.55 bar
i p
max
=16.72 bar, sa freonom 12 (R12) kao radnim telom, po idealnom RankinKlauzijusovom kru`nom
procesu sa prigu{ivawem te~ne faze,. Protok vode kroz ispariva~ toplotne pumpe je 1.5 kg/s. Skicirati
promene stawa freona 12 na Ts i hs dijagramu i odrediti faktor grejawa toplotne pumpe, snagu
kompresora kao i maseni protok vazduha kroz kondenzator toplotne pumpe.
1
vazduh
voda
R12
4
3 2
T
4
2
3
1
2
3
1
4
s s
h
ta~ka 1: p=4.55 bar x=1
h
1
= 660.84
kg
kJ
s
1
= 1.564
kgK
kJ
ta~ka 2: p=16.72 bar s

= s
1
=1.564
kgK
kJ
h
2
= 684.02
kg
kJ
ta~ka 3: p=16.72 bar x=0
h
3
= 566.1
kg
kJ
ta~ka 4: h
4
= h
3
= 566.1
kg
kJ
( )
4 1
f 41 dov h h m O O = =

= ...
( )
2 3
f 23 odv h h m O O = =

= ...
dov odv
odv
g
O O
O

= =
4 1 2 3
2 3
h h h h
h h

=
1 . 566 84 . 660 02 . 684 1 . 566
02 . 684 1 . 566

=5.08
prvi zakon termodinamike za proces u ispariva~u toplotne pumpe:
12 T 12 12 W H O

+ = 2 1 H H

=
1
f
2 w
w
4
f
1 w
w h m h m h m h m + = +

4 1
2 w 1 w
w f
h h
h h
m m
=

=
1 . 566 84 . 660
60 . 58 35 . 75
5 . 1
=0.265
s
kg
napomena:
h
w1
= 75.35
kg
kJ
(p = 1 bar, I=18
o
C)
h
w2
= 58.60
kg
kJ
(p = 1 bar, I=14
o
C)
prvi zakon termodinamike za proces u kompresoru toplotne pumpe:
12 T 12 12 W H O

+ = ( )
1 2
f 12 12 T h h m H W = =

( ) 84 . 660 02 . 684 265 . 0 W 12 T =
=6.14 kW
prvi zakon termodinamike za proces u kondenzatoru toplotne pumpe:
12 T 12 12 W H O

+ = 2 1 H H

=
3
f
2 v p
v
2
f
1 v p
v h m T c m h m T c m + = +

( )
1 v 2 v p
3 2
f v
T T c
h h
m m

=

=
( ) 55 60 1
1 . 566 02 . 684
265 . 0

=6.25
s
kg
6.22. Termodinami~ki stepen korisnosti Xulovog kru`nog procesa (12341), koji obavqa vazduh
(idealan gas) iznosi =0.3. Koliki bi bio faktor grejawa toplotne pumpe, kada bi metan (idealan gas)
obavqao levokretni Xulov kru`ni procec izme|u istih stawa (14321).
desnokretni levokretni
T
2
3
4
1
s
T
2
3
4
1
s
desnokretni kru`ni proces:
( )
2 3 p 23 dov
T T c m O O = =
( )
4 1 p 41 odv
T T c m O O = =
=
dov
odv dov
O
O O +
=
2 3
4 1 2 3
T T
T T T T
+
(1)
levokretni kru`ni proces:
( )
1 4 p 14 dov
T T c m O O = =
( )
3 2 p 32 ovd
T T c m O O = =

g
=
dov odv
odv
O O
O
=
1 4 3 2
3 2
T T T T
T T
+

=
1 4 2 3
2 3
T T T T
T T
+

(2)
pore|em izraza (1) i (2) uo~ava se:
=
1
g
=
3 . 0
1
=3.33
6.23. Toplotna pumpa radi, sa vodenom parom kao radnim fluidom, po realnom levokretnom
RankinKlauzijusovom kru`nom procesu bez podhla|ivawa kondenzata izme|u pritisaka p
mih
=8 kFa i
p
max
=0.6 MFa. U kompresor ulazi suvozasi}ena vodena para, a na izlazu iz kompresora temperatura pare
je 700
o
C. Kao izvor toplote koristi se otpadna voda nekog industrijskog procesa, temperature
50
o
C=cohsI, koja predaje vodenoj pari 1200 kW toplote. Potro{a~ toplote (toplotni ponor) nalazi se na
temperaturi 150
o
C=cohsI. Odrediti:
a) koli~inu toplote koja se predaje potro{a~u (kW)
b) koeficijent grejawa toplotne pumpe (
g
)
c) promenu entorpije sistema koji sa~iwavaju radna materija, toplotni izvor i toplotni ponor
a) odv O
=2050.3 kW
b)
g
= 2.4
c)

S
si
= 1.13
K
kW
VLA@AN VAZDUH
7.1.U sudu zapremineV=0.85m
3
nalazi sem
vv
=1.01kgnezasi}enog vla`nog vazduha stawa(p=1bar,
I=20
o
C).Odrediti:
a) masu suvog vazduha u sudu i masu vodene pare u sudu
b) pritisak suvog vazduha i pritisak vodene pare u sudu
c) gustinu suvog vazduha, gustinu vodene pare i gustinu vla`nog vazduha u sudu
d) sadràj vlage (apsolutnu vla`nost) vla`nog vazduha,
kgSV
O kgH
2
e) relativnu vla`nost vla`nog vazduha
f) specifi~nu entalpiju vla`nog vazduha
a)
m
vv
=m
sv
+m
H2O
(1)
( ) T R m R m V p
O
2
gH H2O gSV SV
+ = (2)
re{avawem sistema jedna~ina (1) i (2) dobija se:
O 2 gH gsv
O 2 gH vv sv
R R
1
R m
T
V p
m
= =
462 287
1
462 01 . 1
293
85 . 0 10 1
5

=1kg
m
H2O
=m
vv
m
sv
=1.011=0.01kg
b)
=
=
V
T R m
p
gSV SV
SV
=

0.85
293 287 1
98930Fa
=
=
V
T R m
p
O
2
gH O
2
H
O
2
H
=

0.85
293 462 0.01
1592Fa
c)
sv
=
293 287
98930
T R
p
V
m
gSV
SV SV
= = =1.176
3
m
kgSV

H2O
=
293 462
1592
T R
p
V
m
O
2
gH
O
2
H O
2
H
= = =0.008
3
2
m
O kgH
vv
=
sv
+
H2O
=1.176+0.008=1.084
3
m
kgVV
d)
x=
1592 10 1
1592
29
18
p p
p
M
M
m
m
5
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
SV
O
2
H

=
= =0.01
kgSV
O kgH
2
e)
=
( ) 2337
1592
p
p
C
o
20 T
ps
O
2
H
=
=
=0.68
f)
( ) 2500 20 86 . 1 01 . 0 20 1 2500) I (1.86 x I c h
pSV
+ + = + + = =45.37
kgSV
kJ
7.2.Odrediti temperaturuvla`nog vazduha ~ije je stawe prip=1barzadato na na~in:
a) x=0.02
kgSV
O kgH
2
(apsolutna vla`nost),=0.8(relativna vla`nost)
b) T
vI
=20
o
C(temperatura vla`nog termometra),T
r
=10
o
C(ta~ka rose)
a)
5
SV
O
2
H
O
2
H
10 1
02 . 0
29
18
02 . 0
p
x
M
M
x
p
+
=
+
= =3121.64Fa
8 . 0
64 . 3121
p
p
O
2
H
ps
=
= =3902Fa
I
3
=28.5
o
C (temperatura kqu~awa vode nap=3902Fa)
b)
( ) ( )
10
R
T
ps R
R
O
2
H
p p
=
= = 1227 1 =1227Fa
x
R
=
1227 10 1
1227
29
18
p p
p
M
M
5
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H

=
=0.0077
kgSV
O kgH
2
x=x
R
( ) ( )
20
vI
T
ps vI
vI
O
2
H
p p
=
= = 2337 1 =2337Fa
x
vI
=
2337 10 1
2337
29
18
p p
p
M
M
5
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H

=
=0.0148
kgSV
O kgH
2
( ) 2500 20 86 . 1 0148 . 0 20 1 2500) I (1.86 x I c h
vI vI p vI
+ + = + + = =45.37
kgSV
kJ
h=h
vI
I=
1.86 x c
2500 x h
p
+

=
1.86 0077 . 0 1
2500 0077 . 0 57.55
+

=37.76
o
C
7.3.Vla`nom vazduhu stawa1(p
1
=1bar,I
1
=20
o
C,
1
=0.8,m
vv
=20kg/h) dovodi se toplota u zagreja~u
vazduha dok vazduh ne dostigne stawe2(p
2
=1bar,I
2
=80
o
C), a zatim se tako zagrejan vazduh u adijabatski
izolovanoj komori vlaì pregrejanom vodenom parom stawaF(p=1bar,I=120
o
C,m
pp
=1kg/h)do stawa
3(p=1bar). Skicirati promene stawa vla`nog vazduha na Molijerovom hxdijagramu i odrediti:
a) toplotnu snagu zagreja~a vazduha(kW)
b) entalpiju(h),apsolutnu vla`nost(x)i temperaturu(I)vla`nog vazduha stawa3
ta~ka 1:
ps
p =2337Fa (napon pare ~iste vode naI=20
o
C)
ps O
2
H
p p = = 2337 8 . 0 =1869.6Fa
x
1
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
6 . 1869 10 1
6 . 1869
29
18
5

=0.0118
kgSV
O kgH
2
h
1
= 2500) I (1.86 x I c
psv
+ + = 2500) 20 (1.86 0118 . 0 20 1 + + =50.02
kgSV
kJ
m
sv
=
1
vv
x 1
m
+
=
0118 . 0 1
20
+
=19.77
h
kgSV
ta~ka 2:
x
2
=x
1
=0.0118
kgSV
O kgH
2
h
2
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 80 (1.86 0118 . 0 80 1 + + =111.33
kgSV
kJ
1
h
=1
2
3
2717
1
I
2
I
1
x
prvi zakon termodinamike za proces u zagreja~u vazduha: 12 I 12 12 W H O

+ =
( ) ( ) 02 . 50 33 . 111
3600
77 . 19
h h m O
1 2
sv 12 = =

=0.34kW
ta~ka 3:
prvi zakon termodinamike za proces vlaèwa vazduha: 12 I 12 12 W H O

+ =
3
sv
pp
pp
2
sv h m h m h m = +

sv
pp
pp
2
sv
3
m
h m h m
h

+
=
3600
77 . 19
2717
3600
1
33 . 111
3600
77 . 19
h
3
+
= =248.76
kgSV
kJ
materijalni bilans vlage za proces vlaèwa vazduha:
3
sv pp
2
sv x m m x m = +

sv
pp
2
sv
3
m
m x m
x

+
=
77 . 19
1 0118 . 0 77 . 19
x
3
+
= =0.0624
kgSV
O kgH
2
I
3
=
1.86 x c
2500 x h
3 p
3 3
+

=
1.86 0624 . 0 1
2500 0624 . 0 248.76
+

=83.11
o
C
napomena:
h
pp
=2717
kg
kJ
,entalpija pregrejane vodene pare stawaF(p=1bar,I=120
o
C)
7.4.Za pripremu vla`nog vazduha stawa4(p=1bar,I=36
o
C,=0.3) koristi se sve` vazduh stawa1(p=1
bar,I=10
o
C,=0.8). Sve` vazduh se najpre zagreva u zagreja~u do stawa2(p=1bar),a onda adijabatski
vlaì ubrizgavawem vodeW(p=1bar,I
w
=50
o
C)dok ne postane zasi}en(p=1bar,=1).Na kraju se vazduh
dogreva u dogreja~u. Potro{wa vode u fazi vlaèwa vazduha iznosi60kg/h. Skicirati promene stawa
vla`nog vazduha na Molijerovomhxdijagramu i odrediti:
a) veli~ine stawe vla`nog vazduha na ulazu u dogreja~3(h,x,I)
b) toplotne snage zagreja~a i dogreja~a(kW)
ta~ka 1:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 1227 8 0 . =981.6Fa
x
1
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
6 981 10 1
6 981
29
18
5
.
.

=0.0062
kgSV
O kgH
2
h
1
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 10 (1.86 0062 0 10 1 + + . =25.62
kgSV
kJ
ta~ka 4:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 5940 3 0 . =1782Fa
x
4
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
1782 10 1
1782
29
18
5

=0.0113
kgSV
O kgH
2
h
4
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 36 (1.86 0113 0 36 1 + + . =65.01
kgSV
kJ
ta~ka 3:
x
3
=x
4
=0.0113
kgSV
O kgH
2
5
SV
O
2
H
O
2
H
10 1
0113 . 0
29
18
0113 . 0
p
x
M
M
x
p
+
=
+
= =1788Fa
1
1788
p
p
O
2
H
ps
=
= =1788Fa
I
3
=16
o
C (temperatura kqu~awa vode nap=1788Fa)
h
3
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 16 (1.86 0113 0 16 1 + + . =44.59
kgSV
kJ
1
h
=1
2
3
209
1
I
4
I
1
4
4
x
ta~ka 2:
x
2
=x
1
=0.0062
kgSV
O kgH
2
materijalni bilans vlage za proces vlaèwa vazduha(23):
3
sv W
2
sv x m m x m = +

0062 . 0 0113 . 0
3600
60
x x
m
m
2 3
W
sv
=3.27
s
kg

+ =
3
sv
pp
pp
2
sv h m h m h m = +

sv
W
W
3
sv
2
m
h m h m
h

=
27 3
209
3600
60
59 44 27 3
h
2
.
. .
= =43.52
kgSV
kJ

+ =
( )
1 2
sv 12 h h m O =

= ( ) 62 . 25 52 . 43 27 . 3 =58.53kW

+ =
( )
3 4
sv 34 h h m O =

= ( ) 59 . 44 01 . 65 27 . 3 =66.77kW
7.5.Vlaàn vazduh, pri konstantnom pritisku(p=1.26bar),struji kroz adijabatski izolovan kanal i pri
tome se najpre zagreva a potom i vlaì suvozasi}enom vodenom parom(p=1.3bar)(slika).Jedan deo vodene
parekoristi se za zagrevawe vazduha (ulazi u cevnu zmiju i iz we izlazi potpuno kondenzovan tj. kao
kqu~ala te~nost), a drugi deo pare (istog po~etnog stawa) koristi se za vlaèwe vla`nog vazduha (isti~e
kroz mlaznicu i me{a se sa vla`nim vazduhom stawa 2). Zapreminski protok vla`nog vazduha na ulazu u
kanal iznosi0.54m
3
/s,a wegovo stawe je definisano temperaturom suvog termometra i temperaturom
vla`nog termometra1(I
sI
=22
o
C,I
vI
=12
o
C).Odrediti potrebne masene protoke vodene pare posebno kroz
cevnu zmiju i posebno kroz mlaznicu, da bi se ostvarilo stawe3(I=60
o
C,=0.3)vla`nog vazduha na izlazu
iz kanala. Skicirati promene stawa vla`nog vazduha naMolijerovomhxdijagramu.
vlaàn
vazduh
1 2 3
m
A
m
B
ta~ka VT:
( ) ( )
12
vI
T
ps vI
vI
O
2
H
p p
=
= = 1401 1 =1401Fa
x
vI
=
1401 10 1.26
1401
29
18
p p
p
M
M
5
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H

=
=0.0070
kgSV
O kgH
2
( ) 2500 12 86 . 1 0070 . 0 12 1 2500) I (1.86 x I c h
vI vI p vI
+ + = + + = =29.66
kgSV
kJ
ta~ka 1:
h
1
=h
vI
=29.61
kgSV
kJ
2500 22 86 . 1
22 1 66 . 29
2500 I 1.86
I c h
x
1
1 p 1
1
+

=
+

= =0.0030
kgSV
O kgH
2
( )
5
1
SV
O
2
H
1
1
O
2
H
10 26 . 1
003 . 0
29
18
0.003
p
x
M
M
x
p
+
=
+
= =606Fa
( ) ( ) 606 10 26 . 1 p p p
5
1
O
2
H 1 sv
= = =
5
10 25 . 1 Fa
( )
( )
295 287
10 25 . 1
T R
p
5
1 gSV
1 SV
1 sv
= =1.48
3
m
kgSV
( ) 54 . 0 48 . 1 V m 1
1 sv
sv = =

=0.8
s
kgSV
ta~ka 3:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 19910 3 . 0 =5973Fa
x
3
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
5973 10 1.26
5973
29
18
5

=0.0309
kgSV
O kgH
2
h
3
= 2500) I (1.86 x I c
psv
+ + = 2500) 60 (1.86 0309 . 0 60 1 + + =140.7
kgSV
kJ
ta~ka 2:
x
2
=x
1
=0.0030
kgSV
O kgH
2
, h
2
=?
materijalni bilans vlage za proces vlaèwa vazduha(23):
3
sv A
2
sv x m m x m = +

( )
2 3
sv A x x m m =

( ) 0030 . 0 0309 . 0 8 . 0 mA =
=
2
10 23 . 2

s
kg
prvi zakon termodinamike za proces u otvorenom sistemu ograni~enom isprekidanom konturom:
12 I 12 12 W H O

+ =
2 A
B
3
sv
B
B
1 A
A
1
sv h m h m h m h m h m + = + +

( ) ( )
2 . 449 2687
2687 10 23 . 2 66 . 29 7 . 140 8 . 0
h h
h m h h m
m
2
2 A 1 A
B
B
1 3
sv
B
=
B m
=
2
10 29 . 1

s
kg
h
A1
=h
B1
=2687
kg
kJ
(suva parap=1.3bar)
h
A2
=449.2 (kqu~ala vodap=1.3bar)
7.6.10(1+x)kg/svla`nog vazduha stawa1(p=1bar,I=60
o
C,p
H2O
=0.01bar) vlaì se vodenom parom
stawaF(p=1bar,I=160
o
C). Parcijalni pritisak vodene pare u vla`nom vazduhu nakon vlaèwa iznosi
2(p
H2O
=0.05bar).Dobijeni vlaàn vazduh stawa 2 hladi se do zasi}ewa (stawe 3). Svi procesi sa vla`nim
vazduhom su izobarski. Skicirati procese sa vla`nim vazduhom na Molijerovom hxdijagramu i odrediti:
a) temperaturu (I) i apsolutnu vla`nost(x)vla`nog vazduha stawa2i stawa3
b) koliko se toplote odvede od vla`nog vazduha u procesu hla|ewa(23),(kW)
re{ewe:
a) I
2
=64.68
o
C,x
2
=0.0327
kgSV
O kgH
2
,I
3
=32.9
o
C,x
3
=0.0327
kgSV
O kgH
2
b)
O
23
=336kW
VT
3
2
1
h
x
=1
2687
7.7.U adijabatski izolovanom rashladnom torwu, za potrebe hla|ewa neke prostorije, hladi se voda
W
1
(p=1bar,I
w1
=57
o
C) isparavawem u struji vazduha, ~ije je stawe na ulazu u toraw 1(p=1bar,I=22
o
C,
=0.2) a na izlazu iz torwa 2(p=1bar,I=27
o
C,=0.9).Protok suvog vazduha kroz toraw iznosi8.5kg/s.
Ohla|ena voda iz torwaW
2
(p=1bar,I
w2
=22C),se me{a sa sveòm vodomW
o
(p=1bar,I
wo
=16
o
C)da bi se
nadoknadila isparena koli~ina vode i ponovo odvodi u prostoriju koju treba ohladiti. Odrediti:
a) potro{wu sveè vode(W
0
)
b) razmewenu toplotu u torwu(kW)
c) protoke tople (W
1
) i ohla|ene vode(W
2
)
d) koli~inu toplote koju prostorija koja se hladi predaje vodi,O(kW)
vlaàn vazduh:
ta~ka 1:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 2643 2 . 0 =528.6Fa
x
1
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
6 . 528 10 1
6 . 528
29
18
5

=0.0033
kgSV
O kgH
2
h
1
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 22 (1.86 0033 . 0 22 1 + + =30.37
kgSV
kJ
W
2
W
0
1(I
1
,
1
)
1(I
2
,
2
)
O
O
Ior
W
1
W
o
Iaka2:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 3564 9 . 0 =3207.6Fa
x
2
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
6 . 3207 10 1
6 . 3207
29
18
5

=0.0206
kgSV
O kgH
2
h
2
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 27 (1.86 0206 . 0 27 1 + + =79.53
kgSV
kJ
voda:
h
w1
=238.26
kg
kJ
entalpija vodep=1bar,I=57
o
C
h
w2
=91.96
kg
kJ
o
C
h
w0
=66.88
kg
kJ
o
C
materijalni bilans vlage za proces vlaèwa vazduha u torwu:
2
sv
2 1
sv
1
x m W x m W + = +

( )
1 2
sv
2 1
x x m W W =

=
o
W
o
W = ( )
1 2
sv x x m
= ( ) 0033 . 0 0206 . 0 5 . 8 =0.147

s
kg
prvi zakon termodinamike za proces u torwu: 12 I 12 12 W H O

+ =
2
sv
2 w 2 1
sv
1 w 1
h m h W h m h W + = +

Ior
O = ( )
1 2
sv
2 w 2 1 w 1
h h m h W h W =

Ior
O = ( )
1 2
sv h h m
= ( ) 57 . 30 53 . 79 5 . 8 =417.86kW
o
W =
2 1
W W (1)
Ior
O =
2 w 2 1 w 1
h W h W (2)
Kombinovawem jedna~ina(1)i(2)dobija se: W
1
=2.758
s
kg
, W
2
=2.611
s
kg
prvi zakon termodinamike za proces u hladwaku prostorije koju treba hladiti:
12 I 12 12 W H O

+ =
wo o 2 w 2 1 w 1
h W h W h W O = '
88 66 147 0 96 91 611 2 26 238 758 2 O . . . . . . ' = =407.18kW
7.8.U nekom procesu izobarski se hladi vlaàn vazduh, po~etnog stawa(p
1
=1bar,I
1
=30
o
C,
1
=0.8,
m
vv
=100(1+x)kg/h).Odrediti:
a) koli~inu toplote koja se odvodi od vla`nog vazduha kao i koli~inu izdvojenog kondenzata ako se
hla|ewe vazduha vr{i doI
2
=10
o
C
b) koli~inu toplote koja se odvodi od vla`nog vazduha kao i koli~inu izdvojenog leda ako se hla|ewe
vazduha vr{i doI
3
=10
o
C
c) koli~inu toplote koja se odvodi od vla`nog vazduha kao i koli~inu izdvojenog leda i kondenzata ako
se hla|ewe vazduha vr{i doI
3
=0
o
Ci pri tome nastaje jednaka koli~ina leda i kondenzata
Sve procese predstaviti na Molijerovom hx dijagramu za vlaàn vazduh
ta~ka 1:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 4241 8 . 0 =3392.8Fa
x
1
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
8 . 3392 10 1
8 . 3392
29
18
5

=0.0218
kgSV
O kgH
2
h
1
= 2500) I (1.86 x I c
psv
+ + = 2500) 30 (1.86 0218 . 0 30 1 + + =85.72
kgSV
kJ
1 2 2
izdvojeni
kondenzat
i/ili led
12 O

a)
ta~ka 2:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 1227 1 =1227Fa
x
2
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
1227 10 1
1227
29
18
5

=0.0077
kgSV
O kgH
2
h
2
= 2500) I (1.86 x I c
psv
+ + = 2500) 10 (1.86 0077 . 0 10 1 + + =29.39
kgSV
kJ
koli~ina izdvojenog kondenzata:
( ) ( ) 0077 . 0 0218 . 0 100 x x m m
2 1
sv kohd = =

=1.41
h
kg
prvi zakon termodinamike za proces u hladwaku vazduha: 12 I 12 12 W H O

+ =
( )
w
kohd
1 2
sv 12 h m h h m O + =

= ( ) 42
3600
41 . 1
72 . 85 39 . 29
3600
100
+ =1.55kW
h
w
=42
kg
kJ
entalpija kondenzata (vode)p=1bar,I=10
o
C
2
h
=1
1
2
x
I
1
1
I
2
b)
ta~ka 2:
ps
p =259.4Fa (napon pare ~iste vode naI=10
o
C)
ps O
2
H
p p = = 4 . 259 1 =259.4Fa
x
2
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
4 . 259 10 1
4 . 259
29
18
5

=0.0016
kgSV
O kgH
2
h
2
= 2500) I (1.86 x I c
psv
+ + = ( ) ( ) 2500) 10 (1.86 0016 . 0 10 1 + + =
=6.03
kgSV
kJ
koli~ina izdvojenog leda:
( ) ( ) 0016 . 0 0218 . 0 100 x x m m
2 1
sv led = =

=2.02
h
kg

+ =
( )
l
kohd
1 2
sv 12 h m h h m O + =

= ( ) ( ) 4 . 352
3600
02 . 2
72 . 85 03 . 6
3600
100
+ =2.75kW
h
l
= ( ) ( ) 4 . 332 10 2 r 273 T c
l l l
= =352.4
kg
kJ
entalpija leda,I=10
o
C
2
h
=1
1
2
x
I
1
1
I
2
c)
ta~ka 2:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 8 . 610 1 =610.8Fa
x
2
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
8 . 610 10 1
8 . 610
29
18
5

=0.0038
kgSV
O kgH
2
h
2
= 2500) I (1.86 x I c
psv
+ + = 2500) 0 (1.86 0038 . 0 0 1 + + =9.5
kgSV
kJ
koli~ina izdvojenog kondenzata i leda:
( ) ( ) 0038 . 0 0218 . 0 100 x x m m m
2 1
sv led kohd = = +

=1.8
h
kg
led kohd m m

= =0.9
h
kg

+ =
( )
l
l
w
kohd
1 2
sv 12 h m h m h h m O + + =

=
( ) ( ) 4 . 332
3600
9 . 0
72 . 85 5 . 9
3600
100
O12 + =
=2.2kW
h
l
= ( ) 4 . 332 0 2 r 273 T c
l l l
= =332.4
kg
kJ
entalpija leda,I=0
o
C
h
w
=0
kg
kJ
entalpija kondenzata (vode)p=1bar,I=0
o
C
2
h
=1
1
2
x
I
1
1
I
2
7.9.Iz10(1+x)kg/svla`nog vazduha stawa1(p=1bar,I=20
o
C,x=0.02kgH
2
O/kgSV)izdvaja se vlaga u
te~nom stawu, a zatim se preostali vazduh zagreva izobarski dok se ne postigne relativna vla`nost od
=0.3.Odrediti maseni protok izdvojene vlage (kg/s) kao i temperaturu vla`nog vazduha nakon
zagrevawa. Prikazati procese sa vla`nim vazduhom na Molijerovomhxdijagramu.
ta~ka 1:
h
1
=f(I
1
,x
1
)=58
kgSV
kJ
(pro~itano sa Molijerovoghxdijagrama)
ta~ka 2:
( ) ( )
20
2
T
ps 2
2
O
2
H
p p
=
= = 2337 1 =2337Fa
x
2
=
2337 10 1
2337
29
18
p p
p
M
M
5
H2O
H2O
SV
H2O

=
=0.0149
kgSV
O kgH
2
ta~ka 3:
x
3
=x
2
=0.0149
kgSV
O kgH
2
( )
5
3
H2O
SV
3
3
O
2
H
10 1
0149 . 0
29
18
0149 . 0
p
x
M
M
x
p
+
=
+
= =0.0234bar
( )
( )
3 . 0
0234 . 0
p
p
3
3
O
2
H
3
ps
=
= =0.078bar I
3
=(I
k
)
F=0.078bar
=41.5
o
C
koli~ina odstrawene vlage:
( ) ( ) 0149 . 0 02 . 0 10 x x m m
2 1
sv w = =

=0.051
s
kg
1
h
=1
2
3
x
1
h
1
I
1
x
7.10.Vlaàn vazduh stawa1(p=175kFa,I
sI
=28
o
C,I
vI
=22
o
C)i zapreminskog protokaV=0.5m
3
/s
izobarski se vlaì u adijabatski izolovanoj komori sa0.02kg/s pregrejane vodene pare stawa(p=175
kFa,I=400
o
C)do stawa 2. Odrediti:
a) temperaturu vla`nog vazduha stawa2
b) koli~inu toplote koju bi trebalo odvesti od vla`nog vazduha stawa2 da bi ga izobarski ohladili do
temperature od 10
o
C(stawe3),kao i masu leda u jedinici vremena(kg/h)koja se tom prilikom
izdvoji iz vla`nog vazduha
c) skicirati sve procese sa vla`nim vazduhom na Molijerovom hx dijagramu
ta~ka VT:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 2673 1 =2673Fa
x
vI
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
2673 10 1.75
2673
29
18
5

=0.0096
kgSV
O kgH
2
h
vI
= 2500) I (1.86 x I c
psv
+ + = 2500) 22 (1.86 0096 . 0 22 1 + + =46.39
kgSV
kJ
ta~ka 1:
h
1
=h
vI
=46.14
kgSV
kJ
2500 28 86 . 1
28 1 14 . 46
2500 I 1.86
I c h
x
1
1 p 1
1
+

=
+

= =0.0071
kgSV
O kgH
2
( )
5
1
SV
H2O
1
1
O
2
H
10 75 . 1
0071 . 0
29
18
0.0071
p
x
M
M
x
p
+
=
+
= =1979Fa
( ) ( ) 1979 10 75 . 1 p p p
5
1
O
2
H 1 sv
= = =
5
10 73 . 1 Fa
( )
( )
301 287
10 73 . 1
T R
p
5
1 gSV
1 SV
1 sv
= =2
3
m
kgSV
5 . 0 2 V m
sv
sv = =

=1
s
kgSV
ta~ka 2:
2
sv pp
1
sv x m m x m = +

sv
pp
1
sv
2
m
m x m
x

+
=
1
02 . 0 0071 . 0 1
x
2
+
= =0.0271
kgSV
O kgH
2

+ =
2
sv
pp
pp
1
sv h m h m h m = +

sv
pp
pp
1
sv
2
m
h m h m
h

+
=
1
5 . 3276 02 . 0 14 . 46 1
h
2
+
= =111.67
kgSV
kJ
I
2
=
1.86 x c
2500 x h
2 p
2 2
+

=
1.86 0271 . 0 1
2500 0271 . 0 111.67
+

=41.8
o
C
h
pp
=3276.5
kg
kJ
, entalpija pregrejane vodene pare, p=1.75bar,I=400
o
C
ta~ka 3:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 4 . 259 1 =259.4Fa
x
3
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
4 . 259 10 1.75
4 . 259
29
18
5

=0.0009
kgSV
O kgH
2
h
2
= 2500) I (1.86 x I c
psv
+ + = ( ) ( ) 2500) 10 (1.86 0009 . 0 10 1 + + =
=7.77
kgSV
kJ
koli~ina izdvojenog leda:
( ) ( ) 0009 . 0 0271 . 0 1 x x m m
3 2
sv led = =

=0.0262
s
kg
=94.32
h
kg

+ =
( )
l
l
2 3
sv 23 h m h h m O + =

= ( ) ( ) 4 . 352
3600
32 . 94
67 . 111 77 . 7 1 + =128.7kW
h
l
= ( ) ( ) 4 . 332 10 2 r 273 T c
l l l
= =352.4
kg
kJ
entalpija leda,I=10
o
C
7.11.Pri izobarskom hla|ewu
V =80m
3
/h vla`nog vazduha stawa1(p=1bar,I=20
o
C,=0.6) do stawa
2(I=0
0
C) od vla`nog vazduha odvede se 890W toplote. Rashladna povr{ina sastoji se iz 12 plo~a
dimenzija 20X30cm zanemarqive debqine. Odrediti vreme potrebno da se na rashladnim plo~ama
stvori sloj leda debqine =4cm. Pretpostaviti ravnomernost debqine leda. (
L
=900kg/m
3
)
re{ewe: =240000s
3276.5
=1
x
h
2
1
3
3
VT
I
3
I
1
I
vI
7.12.Struja vla`nog vazduha stawa 1(p=1bar,I=30
o
C,=20,
V =15
mih
m
3
) me{a se sa strujom vla`nog
vazduha stawa2(p=1bar,I=40
o
C,=80,
V =20
mih
m
3
).Skicirati proces me{awa na Molijerovom hx
dijagramu i odrediti temperaturu(I),apsolutnu vla`nost(x) i entalpiju(h)novonastale me{avine ako se
me{awe vr{i:
a) adijabatski
b) neadijabatski, pri semu se okolini predaje3kWtoplote
ta~ka 1:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 4241 2 . 0 =848.2Fa
x
1
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
2 . 848 10 1
2 . 848
29
18
5

=0.0053
kgSV
O kgH
2
h
1
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 30 (1.86 0053 . 0 30 1 + + =43.55
kgSV
kJ
O
2
H sv
p p p = = 2 . 848 10 1
5
=99151.8Fa
sv
=
T R
p
gSV
SV
= =
303 287
99151.8
1.14
3
m
kgSV
,
m
sv1
= 1
sv
V
=
60
15
14 . 1 =0.285
s
kg
h
=1
1
M
2
3
I
1
I
2
2
N
x
ta~ka 2:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 7375 8 . 0 =5900Fa
x
2
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
5900 10 1
5900
29
18
5

=0.0389
kgSV
O kgH
2
h
2
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 40 (1.86 0389 . 0 40 1 + + =140.14
kgSV
kJ
O
2
H sv
p p p = = 5900 10 1
5
=94100Fa
sv
=
T R
p
gSV
SV
= =
313 287
94100
1.05
3
m
kgSV
,
m
sv2
= 2
sv
V
=
60
20
05 . 1 =0.35
s
kg
ta~kaM:
materijalni bilans vlage za proces me{awa dva vla`na vazduha:
m
2 sv 1 sv
2
2 sv
1
1 sv x m m x m x m
+ = +

2 sv 1 sv
2
2 sv
1
1 sv
m
m m
x m x m
x

+
+
=
35 . 0 285 . 0
0389 . 0 35 . 0 0053 . 0 285 . 0
x
m
+
+
= =0.0238
kgSV
O kgH
2
prvi zakon termodinamike za proces me{awa: 12 I 12 12 W H O

+ =
m
2 sv 1 sv
2
2 sv
1
1 sv h m m h m h m
+ = +

2 sv 1 sv
2
2 sv
1
1 sv
m
m m
h m h m
h

+
+
=
35 . 0 285 . 0
14 . 140 35 . 0 55 . 43 285 . 0
h
m
+
+
= =96.79
kgSV
kJ
I
m
=
1.86 x c
2500 x h
m p
m m
+

=
1.86 0238 . 0 1
2500 0238 . 0 96.79
+

=35.71
o
C
ta~kaN:

+ =
2
2 sv
1
1 sv
h
2 sv 1 sv 12 h m h m h m m O
+ =

,
2 sv 1 sv
12
2
2 sv
1
1 sv
h
m m
O h m h m
h

+
+
=
35 . 0 285 . 0
3 14 . 140 35 . 0 55 . 43 285 . 0
h
h
+
+
= =92.07
kgSV
kJ
x
h
=x
m
=0.0238
kgSV
O kgH
2
I
h
=
1.86 0238 . 0 1
2500 0238 . 0 92.07
+

=31.15
o
C
7.13.Za prostoriju u kojoj se gaje {ampiwoni (slika) priprema se
m
3
=5000kg/hvla`nog vazduha na
slede}i na~in: sve` vazduh stawa1(p=1bar,I=10
o
C,=0.8)adijabatski se me{a se sa delom
iskori{}enog vazduha stawa4(p=1bar,I=22
o
C,=0.9)u odnosu1:2.Dobijeni vlaàn vazduh stawa
M(p=1bar) se zagreva u zagreja~u do stawa2(p=1bar,I=25
o
C) a zatim adijabatski vlaì uvo|ewem
suvozasi}ene vodene pare stawaF(I=100
o
C)do stawa3(p=1bar)kada vazduh dostiè apsolutnu
vla`nost otpadnog vazduha. Tako dobijen vazduh se u komori sa {ampiwonima hladi. Skicirati
promene stawa vla`nog vazduha na Molijerovomhxdijagramu i odrediti:
a) temperaturu vla`nog vazduha stawaM
b) temperaturu vla`nog vazduha stawa3
c) toplotnu snagu zagreja~a vazduha(kW)
d) potro{wu vodene pare u fazi vlaèwa(kg/s)
prostorija sa
{ampiwonima
1
M
2
3
4
4 4
komora za
vlaèwe
m
recirkulacioni
vazduh
otpadni
vazduh
sve`
vazduh
1
h
=1
2
3
2675
M
4
x
ta~ka 1:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 4 . 259 8 . 0 =207.5Fa
x
1
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
5 . 207 10 1
5 . 207
29
18
5

=0.0013
kgSV
O kgH
2
h
1
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = ( ) ( ) 2500) 10 (1.86 0013 . 0 10 1 + + =6.77
kgSV
kJ
ta~ka 4:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 2643 9 . 0 =2378.7Fa
x
4
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
7 . 2378 10 1
7 . 2378
29
18
5

=0.0151
kgSV
O kgH
2
h
4
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 22 (1.86 0151 . 0 22 1 + + =60.37
kgSV
kJ
ta~kaM:
m
4 sv 1 sv
4
4 sv
1
1 sv x m m x m x m
+ = +

1
m
m
x x
m
m
x
4 sv
1 sv
4 1
4 sv
1 sv
m
+
+
=
1
2
1
0151 . 0 0013 . 0
2
1
x
m
+
+
= =0.0105
kgSV
O kgH
2

+ =
m
4 sv 1 sv
4
4 sv
1
1 sv h m m h m h m
+ = +

1
m
m
h h
m
m
h
4 sv
1 sv
4 1
4 sv
1 sv
m
+
+
=
( )
1
2
1
37 . 60 77 . 6
2
1
h
m
+
+
= =37.99
kgSV
kJ
I
m
=
1.86 x c
2500 x h
m p
m m
+

=
1.86 0105 . 0 1
2500 0105 . 0 37.99
+

=11.52
o
C
napomena:

m
sv4
je oznaka za maseni protok samo recirkulacionog vazduha !!
ta~ka 2:
x
2
=x
m
=0.0105
kgSV
O kgH
2
h
2
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 25 (1.86 0105 . 0 25 1 + + =51.74
kgSV
kJ
ta~ka 3:
x
3
=x
4
=0.0151
kgSV
O kgH
2
m
sv3
=
3
3
x 1
G
+
=
0151 . 0 1
3600
5000
+
=1.38
s
kgSV
m
sv3
=
m
sv2
=
m
svm
=
m
sv1
+
m
sv4
(1)
2
m
m
4 sv
1 sv
= (2)
Kombinovawem jedna~ina(1)i(2)dobija se:
m
sv1
=0.46
s
kg
,
m
sv4
=0.92
s
kg
3
4 sv 1 sv
2
4 sv 1 sv x m m ' ' m x m m
+ = +
+

( )
2 3
4 sv 1 sv x x m m ' ' m
+ =

( ) 0105 0 0151 0 38 1 m . . . ' ' = =6.35
.
10
s
kg

+ =
3
4 sv 1 sv
2
4 sv 1 sv h m m " h " m h m m
+ = +
4 sv 1 sv
2
4 sv 1 sv
3
m m
" h ' ' m h m m
h

+
+
+
=
38 . 1
2675 10 35 . 6 74 . 51 38 . 1
h
3
3
+
=

=64.05
kgSV
kJ
I
3
=
1.86 x c
2500 x h
3 p
3 3
+

=
1.86 0151 . 0 1
2500 0151 . 0 64.05
+

=25.58
o
C
napomena:
h=2675
kg
kJ
,entalpija suvozasi}ene vodene pare stawaF(I=100
o
C)

+ =
( ) ( )
m 2 4 sv 1 sv zag
h h G G O + = = ( ) 99 . 37 74 . 51 38 . 1 =18.98kW
7.14. m
1
=2(1+x)kg/svla`nog vazduha stawa1(p=1bar,x=0.005kg/kgSV) adijabatski se me{a sa m
2
=3
(1+x)kg/svla`nog vazduha stawa2(p=1bar,x=0.06kg/kgSV,I=50
o
C).Ne koriste}i hx dijagrama
odrediti:
a) temperaturu vla`nog vazduha 1 tako da vazduh dobijen me{awem vazduha 1 i 2 bude zasi}en
b) temperaturu dobijenog zasi}enog vla`nog vazduha
c) temperaturu vla`nog vazduha 1 tako da vazduh dobijen me{awem vazduha 1 i 2 bude zasi}en za slu~aj da
je me{awe neadijabatsko uz toplotne gubitke u okolinu od O
o
=4kW
d) skicirati sve procese na hx dijagramu
a) I
1
=12.5
o
C
b) I
M
=35.4
o
C
c) I
1
=14.7
o
C
7.15. Za klimatizaciju nekog objekta potrebno je obezbediti vlaàn vazduh stawa
3(p=0.12MFa,I=22
o
C,=50,
V =0.4m
3
/s).U tu svrhu koristi se ure|aj koji se sastoji iz filtera,
hladwaka, zagreja~a vazduha i ventilatora-duvaqke, (slika). Snaga ventilatora koji adijabatski sabija
vazduh sa pritiskap
2
(=p
1
=p
o
)na pritisakp
3
je 1.4kW.Stawe okolnog nezasi}enog vla`nog vazduha je
O(p
o
=0.1MFa,I
o
=30
o
C,=50,).Prikazati proces pripreme vla`nog vazduha na Molijerovomhx
a) koli~inu izdvojenog kondenzata(kg/h)
b) toplotnu snagu hladwaka vazduha,O
hla
(kW)
c) toplotnu snagu zagreja~a vazduha,O
zag
(kW)
z
a
g
r
e
j
a
~
f
i
l
t
e
r
h
l
a
d
w
a
k
O
hla
+O
zag
v
e
n
t
i
l
a
t
o
r
V
3
W
kondenzat
0
1 2
3
0
1
2
3
=1,p=1bar
h
=1,p=1.2bar
h
x
x
ta~ka 3:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 2643 5 . 0 =1321.5Fa
x
3
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
5 . 1321 10 1.2
5 . 1321
29
18
5

=0.0069
kgSV
O kgH
2
h
3
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 22 (1.86 0069 . 0 22 1 + + =39.53
kgSV
kJ
O
2
H sv
p p p = = 5 . 1321 10 2 . 1
5
=118678.5Fa
sv
=
T R
p
gSV
SV
= =
295 287
118678.5
1.40
3
m
kgSV
, G
sv
=
V
sv
= 4 . 0 40 . 1 =0.56
s
kg
ta~ka 2:
x
2
=x
3
=0.0069
kgSV
O kgH
2
prvi zakon termodinamike za proces u ventilatoru: 12 I 12 12 W H O

+ =
( )
3 2
sv 12 I h h m W =

sv
12 I
3 2
m
W
h h
+ = =
56 . 0
4 . 1
53 . 39 =37.03
kgSV
kJ
ta~ka 1:
x
1
=x
2
=0.0069
kgSV
O kgH
2
1
H2O
SV
O
2
H
p
x
M
M
x
p
+
= = =
+
5
10 1
0069 . 0
29
18
0069 . 0
1099.4Fa
=
=
O
2
H
ps
p
p =
1
1099.4
1099.4Fa
I
1
=8.5
o
C (temperatura kqu~awa vode nap=1099.4bar)
h
1
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 5 . 8 (1.86 0069 . 0 5 . 8 1 + + =25.86
kgSV
kJ
ta~ka 0:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 4241 5 . 0 =2120.5Fa
x
o
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
5 . 2120 10 1
5 . 2120
29
18
5

=0.0134
kgSV
O kgH
2
h
o
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 30 (1.86 0134 . 0 30 1 + + =64.25
kgSV
kJ
koli~ina izdvojenog kondenzata: ( )
2 1
sv k x x m W =

( ) 3600 0069 . 0 0134 . 0 56 . 0 Wk =
=13.10
h
kg

+ =
( )
k
k
0 1
sv hla h W h h m O + =

= ( ) 53 . 35
3600
10 . 13
25 . 64 86 . 25 56 . 0 + =21.37kW
napomena: h
k
entalpija kondenzata (vodap=1bar,I=8.5
o
C)

+ =
( )
1 2
sv zag h h m O =

= ( ) 86 . 25 03 . 37 56 . 0 =6.26kW
7.16. Postrojewe za delimi~no su{ewe vazduha sastoji se od vodom hla|enog klipnog kompresora i
hladwaka za vlaàn vazduh (slika). U klipnom kompresoru se sabija
m
vv
=0.27(1+x)kg/svla`nog
vazduha stawa1(p
1
=0.1MFa,I
1
=20
o
C,
1
=0.8)do stawa2(p
2
>p
1
,I
2
=45
o
C,
2
=1), a potom se uz
izdvajawe te~ne faze vlaàn vazduh stawa2izobarski hladi do stawa3(I
3
=I
1
). Ukupan toplotni fluks
sa vla`nog vazduha na rashladnu vodu u toku procesa sabijawa i izobarskog hla|ewa vla`nog vazduha
iznosiO=O
H1
+O
H2
=13kW.Odrediti pritisak vla`nog vazduha na kraju procesa sabijawa, koli~inu
izdvojenog kondenzata kao i pogonsku snagu za pogon klipnog kompresora.
O
H1
W
vlaàn
vazduh
vlaàn
vazduh
kondenzat
1
2
3
O
H2
ta~ka 1:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 2337 8 . 0 =1869.6Fa
x
1
=
O
2
H 1
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
6 . 1869 10 1
6 . 1869
29
18
5

=0.0118
kgSV
O kgH
2
h
1
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 20 (1.86 0118 . 0 20 1 + + =50.02
kgSV
kJ
ta~ka 2:
x
2
=x
1
=0.0118
kgSV
O kgH
2
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 9584 1 =9584Fa
p
2
= 9584
0118 . 0
0118 . 0
29
18
p
x
x
M
M
O
2
H
2
2
sv
O
2
H
+
=
+
=513710Fa=5.137bar
h
2
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 45 (1.86 0118 0 45 1 + + . =75.49
kgSV
kJ
ta~ka 3:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 2337 1 =2337Fa
x
3
=
O
2
H 3
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
2337 10 5.137
2337
29
18
5

=0.0028
kgSV
O kgH
2
h
3
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 20 (1.86 0028 0 20 1 + + . =27.10
kgSV
kJ
koli~ina izdvojenog kondenzata:
( ) ( ) 0028 . 0 0118 . 0 27 . 0 x x m W
3 2
sv = =

=
3
10 43 2

.
s
kg
ograni~enom isprekidanom konturom: 12 I 12 12 W H O

+ =
W = 2 H 1 H
1
sv
w
w
3
sv O O h m h W h m

+
W = 13 02 50 27 0 4 188 10 43 2 10 27 27 0
3
+

. . . . . . =7.27kW
napomena: h
w
=188.4
kg
kJ
o
C
7.17. 500kg/hvla`nog vazduha stawa1(p=1bar,I=2
o
C=0.8)me{a se izobarski sa500kg/hvla`nog
vazduha stawa2(p=1bar,I=46
o
C,=0.7). Zatim se kondenzat koji je nastao me{awem izdvaja, a
preostali vazduh zagreva do70
o
C. Nakon zagrevawa vazduhu se dodaje vodena para ~ija entalpija iznosi
2000kJ/kgi vlaèwe se obavqa do postizawa stawa zasi}ewa. Skicirati procese sa vla`nim
vazduhom na Molijerovom hx dijagramu i odrediti:
a) apsolutnu vla`nost me{avine (x) kada kondenzat jo{ nije izdvojen (ra~unskim putem)
b) maseni protok odvedenog kondenzata(kg/h)
c) toplotnu snagu greja~a(kW)
d) maseni protok vodene pare koja se dodaje u ciqu vlaèwa(kg/h)
za stavke b), c) i d)moè se koristiti Molijerov dijagram za vlaàn vazduh
a) x
m
=0.0244
kgSV
O kgH
2
b) m
kohdehzaI
=1.4
h
kg
c) O
34
=12.1kW
d) m
vodehapara
=43.7
h
kg
1
h
=1
x
2
M
3
h
w
=2000kJ
5
4
DRUGI VLA@NI GASOVI
7.18.Me{avina vodonika (idealan gas) i vodene pare (idealan gas) ima temperaturuI=30
o
C,relativnu
vla`nost=90i pritisakp=200kFa.Za navedenu gasnu me{avinu odrediti:
a) apsolutnu vla`nost(x)i specifi~nu entalpiju(h)vla`nog vodonika
b) masene udele vodonika i vodene pare u vla`nom vodoniku
a)
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 4241 9 . 0 =3816.9Fa
x
1
=
O
2
H 1
O
2
H
2
H
O
2
H
p p
p
M
M
=
9 . 3816 10 2
9 . 3816
2
18
5

=0.1751
kgSV
O kgH
2
h
1
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 30 (1.86 1751 . 0 30 14.55 + + =884.02
2 kgH
kJ
b)
1 1751 . 0
1751 . 0
1 x
x
m
m
m
m
m
m
m m
m
g
2
H
2
H
2
H
O
2
H
2
H
O
2
H
2
H O
2
H
O
2
H
O
2
H
+
=
+
=
+
=
+
= =0.15
1 1751 . 0
1
1 x
1
m
m
m
m
m
m
m m
m
g
2
H
2
H
2
H
O
2
H
2
H
2
H
2
H O
2
H
2
H
2
H
+
=
+
=
+
=
+
= =0.85
7.19.U vertikalnom cilindru sa klipom, po~etne zapremineV=0.1m
3
nalazi se, pri stalnom pritisku
p=2barsme{a ugqendioksida (idealan gas) i pregrejane vodene pare. Maseni udeo vodene pare u sme{i
je
O
2
H
g =0.1,a po~etna temperaturasme{e90
o
C.Odrediti koli~inu toplote koju treba odvesti od
vla`nog ugqen-dioksida da bi zapo~ela kondenzacija vodene pare.
ta~ka 1:
x
1
= =
O
2
H
O
2
H
g 1
g
1 . 0 1
1 . 0
=0.1111
2
2
kgCO
O kgH
h
1
= 2500) I (1.86 x I c
2
pCO
+ + = 2500) 90 (1.86 1111 . 0 90 0.85 + + =372.85
2 kgH
kJ
5
1
2
CO
O
2
H
1
O
2
H
10 2
1111 . 0
44
18
1111 . 0
p
x
M
M
x
p
+
=
+
= =
5
10 3 . 0 Fa=0.30bar
p p
2
CO
=
O
2
H
p =20.3=1.7bar
363 189
10 7 . 1
T R
p
5
2
gCO
2
CO
2
CO
= =
=2.48
3
2
m
kgCO
1 . 0 48 . 2 V m
2
CO
2
CO
= = =0.248kg
ta~ka 2:
x
2
=x
1
=0.1111
2
2
kgCO
O kgH
cohsI p
O
2
H
= =
5
10 3 . 0 Fa=0.30bar
1
3 . 0
p
p
2
O
2
H
2
ps
=
= =0.3bar I
2
=(I
kq
)
p=0.3bar
69
o
C
h
2
= 2500) I (1.86 x I c
2
pCO
+ + = 2500) 69 (1.86 1111 . 0 69 0.85 + + =350.66
2 kgH
kJ
O
12
=U
12
+W
12
O
12
=U
2
U
1
+p
.
(V
2
-V
1
)
O
12
=H
2
H
1
O
12
= ( )
1 2
2
CO
h h m
O
12
= ( ) 85 . 372 66 . 350 248 . 0 =5.5kW
7.20.U toplotno izolovanoj komori me{aju se dva toka razli~itih vla`nih gasova zadatih
termodinami~kih stawa : zasi}en vlaàn kiseonik(O
2
)stawa1(p=0.5MFa,T=353K, 1 m
=2(1+x)kg/s)i
vlaàn metan(CH
4
) stawa2(p=0.3MFa,T=293K,=0.4, 2 m
=3(1+x)kg/s).Promene kineti~ke i
potencijalne energije gasnih tokova su zanemarqive. Odrediti temperaturu vla`ne gasne sme{e koja
izlazi iz komore.
ta~ka 1:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 47360 1 =47360Fa
x
1
=
O
2
H 1
O
2
H
2
O
O
2
H
p p
p
M
M
=
47360 10 5
47360
32
18
5

=0.0589
2
2
kgO
O kgH
h
1
= 2500) I (1.86 x I c
2
pO
+ + = 2500) 80 (1.86 0589 . 0 80 0.91 + + =228.81
2
kgO
kJ
2
O m
=2
s
kg
ta~ka 2:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 2337 4 . 0 =934.8Fa
x
2
=
O
2
H 2
O
2
H
4
CH
O
2
H
p p
p
M
M
=
8 . 934 10 3
8 . 934
16
18
5

=0.0035
4
2
kgCH
O kgH
h
2
= 2500) I (1.86 x I c
4
pCH
+ + = 2500) 20 (1.86 0035 . 0 20 2.34 + + =55.68
4
kgCH
kJ
4
CH m
=3
s
kg
1. vlaàn kiseonik
2. vlaàn metan
M. me{avina vla`nog
kiseonika i vla`nog metana
ta~kaM:
materijalni bilans vlage za proces me{awa dva vla`na gasa:
m 4
CH
2
O
2 4
CH
1 2
O x m m x m x m
+ = +

4
CH
2
O
2 4
CH
1 2
O
m
m m
x m x m
x

+
+
=
3 2
0035 . 0 3 0589 . 0 2
x
m
+
+
= =0.0257
( )
4 2
2
CH O kg
O kgH
+

+ =
m 4
CH
2
O
2 4
CH
1 2
O h m m h m h m
+ = +

4
CH
2
O
2 4
CH
1 2
O
m
m m
h m h m
h

+
+
=
3 2
68 . 55 3 81 . 228 2
h
m
+
+
= =124.93
( )
4 2
CH O kg
kJ
+
3 2
2
m m
m
g
4
CH
2
O
2
O
2
O
+
=
+
=

=0.4
3 2
3
m m
m
g
4
CH
2
O
4
CH
4
CH
+
=
+
=

=0.6
34 . 2 6 . 0 91 . 0 4 . 0 c g c g c
4
pCH
4
CH
2
pO
2
O pm
+ = + = =1.77
( )
4 2
CH O kg
kJ
+
I
m
=
1.86 x c
2500 x h
m pm
m m
+

=
1.86 0257 . 0 1.77
2500 0257 . 0 124.93
+

=33.4
o
C=306.4K
7.21.U toplotno izolovanom kanalu izobarski se me{aju tok kiseonika stawa1(p=0.2MFa,T=280K,
V =0.546m
3
/s)i tok pregrejane vodene pare stawaF(p=0.2MFa,T=553K, p m
=0.06kg/s).Nastali
vlaàn kiseonik stawa2, biva potom u vodom hla|enom klipnom kompresoru, pogonske snageF=65kW,
sabijan do stawa3(p=0.3MFa,=0.72).Odrediti toplotni protok sa vla`nog kiseonika na vodu za
hla|ewe kompresora i prikazati sve procese uhxkoordinatnom sistemu.
ta~kaF:
h
pp
=3030
kg
kJ
(p=2bar,I=280
o
C)
ta~ka 1:
x
1
=0
2
2
kgO
O kgH
h
1
= 2500) I (1.86 x I c
1 1 1 pO2
+ + = 2500) 7 1.86 0 7 0.91 + + =6.37
2
kgO
kJ
280 260
10 2
T R
p
5
1 gO2
O2
O2
= = =2.75
3
2
m
kgO
, 546 . 0 75 . 2 V m
2
O 2
O = =

=1.5
s
kg
ta~ka 2:
materijalni bilans vlage za proces vlaèwa kiseonika(12):
2 2
O pp
1 2
O x m m x m = +

5 . 1
06 . 0
m
m x m
x
2
O
pp
1 2
O
2
=
+
=

=0.04
2
2
kgO
O kgH
prvi zakon termodinamike za proces vlaèwa kiseonika: 12 I 12 12 W H O

+ =
2 2
O
pp
pp
1 2
O h m h m h m = +

2
O
pp
pp
1 2
O
2
m
h m h m
h

+
=
5 . 1
3030 06 . 0 37 . 6 5 . 1
h
2
+
= =127.57
2
kgO
kJ
1 3 2
m
pp
ta~ka 3:
x
3
=x
2
=0.04
2
2
kgO
O kgH
5
3
3
2
O
O
2
H
3
O
2
H
10 3
04 . 0
32
18
04 . 0
p
x
M
M
x
p
+
=
+
=

=19917Fa
72 . 0
19917
p
p
O
2
H
ps
=
= =27663Fa0.28bar I
3
=(I
kq
)
F=0.28bar
=67.5
o
C
h
3
= 2500) I (1.86 x I c
3 3 3 pO2
+ + = 2500) 5 . 67 1.86 ( 04 . 0 5 . 67 0.91 + + =
=166.45
2
kgO
kJ
prvi zakon termodinamike za proces u kompresoru: 23 I 23 23 W H O

+ =
( ) ( ) 65 57 . 127 45 . 166 5 . 1 W h h m O 23 I
2 3 2
O 23 = + =

=6.68kW
7.22.Vlaàn azot, masenog protoka0.4kg/s,stawa1(p
1
=3bar,I
1
=44
o
C,
1
=0.9)izobarski se ohladi do
temperature od0
o
C(stawe 2),pri ~emu se od azota odvede36kWtoplote. Odrediti masuformiranog
kondenzata i masu formiranog leda ako je proces trajao1sat.
re{ewe: m
kohdehzaI
=12.96kg m
led
=10.8kg
1
2
3
=1,p=2bar
h
=1,p=3bar
h
3030
x
x
7.23.âsovni kapacitet teorijske tunelske teorijske su{are iznosi150kg suvih banana. Vla`nost
sirovih banana (maseni udeo vlage) jey
1
=70masa suvihy
2
=12mas.Temperatura vazduha na
izlazu iz su{are je40
o
C a maksimalna temperatura vazduha u su{ari85
o
C.Atmosferski vazduh ima
temperaturu od18
o
Ci ta~ku rose12
o
C.Skicirati promene stawa vla`nog vazduha na Molijerovomh
xdijagramu i odrediti potro{wu grejne pare u zagreja~u vazduha (suvozasi}ena vodena para) ako joj je
temperatura za20Kvi{a od maksimalne temperature vazduha u su{ari (smatrati da je kondenzat
grejne pare na izlazu iz zagreja~a vazduha neprehla|en). Sve promene stawa vla`nog vazduha su
izobarske na p=1bar.
napomena: Teorijski uslovi su{ewa (adijabatska su{ara) podrazumevaju:
01: x=cohsI
12: h=cohsI
R
h
x
=1
0
1
2
I
r
I
1
I
2
I
o
vazduh zagreja~
vazduha
komora za
su{ewe
materijala
grejna para
0 2 1
m
vm
m
om
IakaR:
x
R
=f(I
R
,
R
=1)=0.0088
kgSV
O kgH
2
Iaka0:
x
o
=x
R
=0.0088
kgSV
O kgH
2
h
o
=f(I
o
,x
o
)=40.3
kgSV
kJ
Iaka1:
x
1
=x
0
=x
R
=0.0088
kgSV
O kgH
2
h
1
=f(I
1
,x
1
)=108.4
kgSV
kJ
Iaka2:
h
2
=h
1
=108.4
kgSV
kJ
x
2
=f(I
2
,h
2
)=0.0265
kgSV
O kgH
2
napomena: Sve vrednosti pro~itane sa Molijerovoghxdijagrama
materijalni bilans vlage za proces su{ewa banana:
( )
1 2
sv x x m
=
1
2 1
om
y 1
y y
m

1 2 1
2 1
om
sv
x x
1
y 1
y y
m m
0088 . 0 0265 . 0
1
7 . 0 1
12 . 0 7 . 0
3600
150
msv
=4.55
s
kg

+ =
' h m h m ' ' h m h m p
1
sv p
o
sv + = +

( )
' h ' ' h
h h m
m
o 1
sv
p
( )
2243
3 . 40 4 . 108 55 . 4
mp

=
=0.14
s
kg
hh=r=2243
kg
kJ
toplota kondenzacije vodene pare naI=105
o
C
7.24.U teorijskoj su{ari su{i se, prip=1bar,50kg/hkva{~eve biomase koja sadrìy
1
=70mas
vlage, pri ~emu se dobija suvi kvasac say
2
=7masvlage. Na ulazu u zagreja~ stawe vazduha odre|eno
je temperaturom suvog termometra i temperaturom vla`nog termometra0(I
sI
=16
o
C,I
vI
=10
o
C).Stawe
otpadnog vazduha odre|eno je entalpijom i relativnom vla`nosti vazduha2(h=90kJ/kgSV,=0.6).
Skicirati promene stawa vla`nog vazduha na Molijerovomhxdijagramu i odrediti:
a) potro{wu suvog vazduha u su{ari(
3
h
m /s)
b) toplotnu snagu zagreja~a vazduha(kW)
c) koliko bi se toplote moglo u{tedeti hla|ewem otpadnog vazduha do stawa zasi}ewa i
rekuperativnim kori{}ewem oslobo|ene toplote za zagrevawe sveèg vazduha u predgreja~u(kW)
ta~ka 0:
h
o
=29.5
kgSV
kJ
, x
o
=0.0057
kgSV
O kgH
2
ta~ka 2:
h
2
=90
kgSV
kJ
, x
2
=0.0215
kgSV
O kgH
2
ta~ka 1:
h
1
=h
2
=90
kgSV
kJ
, x
1
=x
o
=0.0057
kgSV
O kgH
2
napomena: Sve vrednosti pro~itane sa Molijerovoghxdijagrama
VT
h
=1
0
1
2
I
vI
h
2
2
I
o
x
a)
materijalni bilans vlage za proces su{ewa kva{~eve biomase:
( )
1 2
sv x x m
=
2
2 1
vm
y 1
y y
m

1 2 2
2 1
vm
sv
x x
1
y 1
y y
m m
0057 . 0 0215 . 0
1
07 . 0 1
07 . 0 7 . 0
3600
50
msv
=0.6
s
kg
sv
sv
sv
M
4 . 22
m h V =

=
29
4 . 22
6 . 0 =0.46
s
m
3
h
b)

+ =
( ) ( ) 5 . 29 90 6 . 0 h h m O
o 1
sv zag = =

=36.29kW
c)
prvi zakon termodinamike za proces u otvorenom sistemu ograni~enom
isprekidanom konturom: 12 I 12 12 W H O

+ =
rek O
= ( )
A 2
sv h h m

= ( ) 2 . 81 90 6 . 0 =5.28kW
napomena: h
A
=f(x
A
=x
2
,=1)=81.2
kgSV
kJ
(Molijerovhxdijagram)
0 G
sv
O
rek
B 1
A
W
2
vm
m
om
m
7.25.Jednostepena, teorijska su{ara, radi sa vazduhom kao agensom za su{ewe po zatvorenom ciklusu
(slika) na pritiskup=90kFa=idem.Nakon zagrevawa vazduha (12), wegovog prolaska kroz komoru za
su{ewe (23),te hla|ewa (34), u predajniku toplote, u kome se kondenzuje vodena para, ulazi zasi}en
vlaàn vazduh stawa4(T=313K),a napu{ta ga ohla|eni zasi}en vlaàn vazduh i izdvojeni kondenzat
temperatureT
1
=293K. Maseni protok odvedenog kondenzata jeW=0.03kg/s. Toplotna snaga zagreja~a
vazduha jeO
zag
=95kW.Skicirati promene stawa vla`nog vazduha na Molijerovom hxdijagramu i
odrediti potreban maseni protok suvog vazduha i relativnu vla`nost(
3
)do koje se, su{ewem vla`nog
materijala, ovlaì vazduh.
vlaàn
materijal
komora
za su{ewe
osu{en
materijal
K
kondenzat
zagreja~
hladwak
1
4
3 2
1
4
h
=1
2
3
x
ta~ka 1:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 2337 1 =2337Fa
x
1
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
2337 10 0.9
2337
29
18
5

=0.0165
kgSV
O kgH
2
h
1
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 20 (1.86 0165 . 0 20 1 + + =61.86
kgSV
kJ
ta~ka 4:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 7375 1 =7375Fa
x
4
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
7375 10 0.9
7375
29
18
5

=0.0554
kgSV
O kgH
2
h
4
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 40 (1.86 0554 . 0 40 1 + + =182.62
kgSV
kJ
W =
m
sv
.
(x
3
x
2
)=
m
sv
.
(x
4
x
1
)
m
sv
=
1 4
x x
W
m
sv
=
0165 . 0 0554 . 0
03 . 0
=0.77
s
kg
ta~ka 2:
x
2
=x
1
=0.0165
kgSV
O kgH
2
h
2
=?

+ =
( )
1 2
sv zag h h m O =

sv
zag
1 2
m
O
h h
+ = =
77 . 0
95
86 . 61 + =185.24
kgSV
kJ
ta~ka 3:
x
3
=x
4
=0.0554
kgSV
O kgH
2
h
3
=h
2
=185.24
kgSV
kJ
I
3
=
1.86 x c
2500 x h
3 p
3 3
+

=
1.86 0554 . 0 1
2500 0554 . 0 185.24
+

=42.37
o
C
p
x
M
M
x
p
3
sv
O
2
H
3
O
2
H

+
= =
5
10 9 . 0
0554 . 0
29
18
0554 . 0

+
=7374.8Fa
3
=
( )
3
T
ps
O
2
H
p
p
=
8361
8 . 7374
=0.88
7.26.U dvostepenu teorijsku su{nicu uvodi se vlaàn vazduh zapreminskog protokaV
o
=0.83m
3
/si stawa
0(p=0.1MFa,I=14
o
C,=0.4). Nakon zagrevawa vazduha u zagreja~u toplotne snage
O
l
=51.9kW(do stawa
1) vazduh se uvodi u prvi stepen su{are odakle izlazi sa temperaturomI=30
o
C(stawe2). Ovaj vazduh se
zatim zagreva u drugom zagreja~u toplotne snage
O
ll
=24kW(do stawa3), te uvodi u drugi stepen su{are
koji napu{ta sa relativnom vla`no{}u=0.8(stawe4).Ako se zanemare padovi pritiska odrediti masu
vlage uklowenu iz vla`nog materijala u prvom i drugom stepenu su{ewa (posebno za svaki stepen) za
vreme od =1 sat. Skicirati promene stawa vla`nog vazduha nahxdijagramu.
ta~ka 0:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 1597 4 . 0 =638.8Fa
x
o
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
8 . 638 10 1
8 . 638
29
18
5

=0.0040
kgSV
O kgH
2
h
o
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 14 (1.86 0040 . 0 14 1 + + =24.1
kgSV
kJ
O
2
H sv
p p p = = 8 . 638 10 1
5
=99361.2Fa
sv
=
T R
p
gSV
SV
= =
287 287
99361.2
1.21
3
m
kgSV
,

= V m
sv
sv = 83 . 0 21 . 1 =1
s
kg
h
=1
1
0
2
3
4
x
ta~ka 1:
x
1
=x
o
=0.0040
kgSV
O kgH
2
h
2
=?
prvi zakon termodinamike za proces u 1. zagreja~u vazduha: 01 I 01 01 W H O

+ = ( )
0 1
sv l h h m O =

sv
l
o 1
m
O
h h
+ = =
1
9 . 51
1 . 24 + =76
kgSV
kJ
ta~ka 2:
h
2
=h
1
=76
kgSV
kJ
x
2
=
2500 I 1.86
I c - h
p
+

=
2500 30 1.86
30 1 - 76
+

=0.018
kgSV
O kgH
2
ta~ka 3:
x
3
=x
2
=0.018
kgSV
O kgH
2
h
3
=?
prvi zakon termodinamike za proces u 2. zagreja~u vazduha: 23 I 23 23 W H O

+ =
( )
2 3
sv ll h h m O =

sv
ll
2 3
m
O
h h
+ = =
1
24
76 + =100
kgSV
kJ
ta~ka 4:
h
4
=h
3
=100
kgSV
kJ
, x
4
=f(
4
,h
4
)=0.0263
kgSV
O kgH
2
(hxdijagram)
W
1
=
m
sv
(x
2
x
1
) = ( ) 3600 004 . 0 018 . 0 1 =50.4kg
W
2
=
m
sv
(x
4
x
3
) = ( ) 3600 018 . 0 0263 . 0 1 =29.9kg
7.27.U teorijskoj konvektivnoj su{ari su{i se neki materijal koji ne sme biti izloèn temperaturi
vi{oj od80
o
C.Maksimalna relativna vla`nost, koju dostiè vazduh pri svakom prolasku preko vla`nog
materijala, iznosi
max
=90%. Odrediti koli~inu vlage, koja se u toku jednog sata odstrani iz materijala,
ako je stawe vla`nog vazduha na ulazu u su{aru odre|eno saO(p=1bar,I=20
o
C,=0.5,
m
vv
=0.5kg/s):
a) u slu~aju dvostepene teorijske su{are
b) u slu~aju teorijske su{are sa beskona~no mnogo stepeni su{ewa (naizmeni~no povezanih komora za
su{ewe i zagreja~a vazduha)
Smatrati da se tokom svih proces pritisak vazduha u su{ari ne mewa.
a)
ta~ka 0:
ps
p =2337Fa (napon pare ~iste vode na I=20
o
C)
ps O
2
H
p p = = 2337 5 . 0 =1168.5Fa
x
o
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
5 . 1168 10 1
5 . 1168
29
18
5

=0.0073
kgSV
O kgH
2
h
o
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 20 (1.86 0073 . 0 20 1 + + =38.52
kgSV
kJ
0
vv
sv
x 1
m
m
+
=

=
0073 . 0 1
5 . 0
+
=0.496
s
kg
h
=1
0
2
3
4
1
I
1
=I
3
2
=
4
=
max
x
ta~ka 1:
x
1
=x
o
=0.0073
kgSV
O kgH
2
h
1
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 80 (1.86 0073 . 0 80 1 + + =99.34
kgSV
kJ
ta~ka 2:
h
2
=h
1
=99.34
kgSV
kJ
x
2
=f(
2
,h
2
)=0.0265
kgSV
O kgH
2
(hxdijagram)
ta~ka 3:
x
3
=x
2
=0.0265
kgSV
O kgH
2
h
3
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 80 (1.86 0265 . 0 80 1 + + =150.19
kgSV
kJ
ta~ka 4:
h
4
=h
3
=150.19
kgSV
kJ
x
4
=f(
4
,h
4
)=0.043
kgSV
O kgH
2
(hxdijagram)
W=
m
sv
(x
4
x
o
) = ( ) 3600 0073 . 0 043 . 0 496 . 0 =63.75kg
b)
ta~ka2h:
ps
o
C)
ps max O
2
H
p p = = 47360 9 . 0 =42624Fa
x
2h
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
42624 10 1
42624
29
18
5

=0.4611
kgSV
O kgH
2
W=
m
sv
(x
2h
x
o
) = ( ) 3600 0073 . 0 4611 . 0 496 . 0 =810.3kg
7.28.U teorijskoj su{ari sa recirkulacijom, jednog dela iskori{}enog vazduha, protok atmosferskog
vla`nog vazduha, stawa0(h=50kJ/kgSV,x=0.01kgH
2
O/kgSV),iznosi
m
o
=6I/h. Stawe me{avine sveèg
i opticajnog vazduha na ulazu zagreja~ vazduha je M(I=40
o
C,x=0.034kgH
2
O/kgSV).Me{avina se u
kaloriferu zagreva do stawa1(I=88
o
C).Po~etna vla`nost materijala je
1
Y =70ra~unato na suvu
materiju, a krajwa
2
Y =8tako|e ra~unato na suvu materiju. Skicirati promene stawa vla`nog vazduha
nahxdijagramu i odrediti:
a) masene protoke: odstrawene vlage i osu{enog materijala(kg/h)
b) maseni udeo sveèg i opticajnog vazduha u me{avini
c) potrebnu koli~inu toplote za zagrevawe vla`nog vazduha(kJ/s)
d) kolika bi bila potro{wa toplote da se su{ewe izvodi samo sveìm vazduhom tj. da nema
recirkulacije i kolika bi bila temperaturu vla`nog vazduha na ulazu u komoru za su{ewe u tom
slu~aju
ta~ka 0:
x
0
=0.01
kgSV
O kgH
2
h
o
=50
kgSV
kJ
m
svo
= =
+
0
0
x 1
m
=
+
01 . 0 1
3600
10
6
3
1.65
s
kg
ta~ka M:
x
m
=0.034
kgSV
O kgH
2
h
m
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 40 (1.86 034 . 0 40 1 + + =127.53
kgSV
kJ
1
0
M
2
h
=1
I
m
I
1
h
o
M
x
1
x
x
ta~ka 1:
x
1
=x
m
=0.034
kgSV
O kgH
2
h
1
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 88 (1.86 034 . 0 88 1 + + =178.56
kgSV
kJ
ta~ka 2:
h
2
=h
1
=178.56
kgSV
kJ
x
2
=?
prvi zakon termodinamike za proces me{awa dva vla`na vazduha:
12 I 12 12 W H O

+ =
m
2 sv svo
2
2 sv
o
svo h m m h m h m
+ = +

( )
m 2
o m
svo
2 sv
h h
h h m
m
=
( )
53 . 127 56 . 178
50 53 . 127 65 . 1

=2.51
s
kg
m
2 sv svo
2
2 sv
o
svo x m m x m x m
+ = +

2 sv
o
svo
m
2 sv svo
2
m
x m x m m
x
+
=
( )
51 . 2
01 . 0 65 . 1 034 . 0 51 . 2 65 . 1
x
2
+
= =0.0498
kgSV
O kgH
2
a)
( )
1 2
2 sv svo x x m m W
+ =

=( ) ( ) 034 . 0 0498 . 0 3600 51 . 2 65 . 1 + =236.62
h
kg
1
1
1
Y 1
Y
y
+
= =
7 . 0 1
7 . 0
+
=0.41,
2
2
2
Y 1
Y
y
+
= =
08 . 0 1
08 . 0
+
=0.07
1
2 1
om
y 1
y y
m W
2 1
1
om
y y
y 1
W m
=

=
07 . 0 41 . 0
41 . 0 1
62 . 236
=410.61
h
kg
b)
g
o
=
SV2 SVo
SVo
m m
m

+
=
51 . 2 1.65
1.65
+
=0.4, g
2
=
SV2 SVo
SV2
m m
m

+
=
51 . 2 1.65
2.51
+
=0.6
c)

+ =
( )
m 1
2 sv svo zag h h m m O
+ =

( ) ( ) 53 . 127 56 . 178 51 . 2 65 . 1 + =212.28kW
d)
x
1
=x
o
=0.01
kgSV
O kgH
2
h
1
=h
1
=h
2
=178.56
kgSV
kJ
I
1
=
1.86 x c
2500 x h
p
+

=
1.86 01 . 0 1
2500 01 . 0 178.56
+

=150.76
o
C
7.29.U teorijskoj su{ari se obavqa proces izdvajawa vlage iz koncentrata paradajza. Maseni protok
koncentrata paradajza na ulazu u su{aru je0.126kg/s. Na ulazu u su{aru koncentrat paradajza sadrì
1
y =20masvode, a prah na izlazu
2
y =5mas%. Parcijalni pritisak vodene pare u okolnom (sveèm)
vazduhu je ( )
0
O
2
H
p =1.33kFa, dok na izlazu iz su{are ne sme biti vi{i od ( )
2
O
2
H
p =26.7kFa.Da bi se taj
uslov ispunio potrebno je me{awe dela iskori{}enog i okolnog sveèg vazduha tako da parcijalni
pritisak vodene pare u vla`nom vazduh na ulazu u zagreja~ iznosi ( )
m
O
2
H
p =6.7kFa. Pritisak vazduha za
vreme su{ewa je konstantan i iznosip=101.3kFa.Odrediti:
a) maseni protok sveèg i recirkulacionog vazduha (ra~unato na suv vazduh)
b) specifi~nu potro{wu toplote u su{ari(kJ/kgodstrawene vlage) ako se u fazi zagrevawa vazduh
zagreje za
m 1
I I =30
o
C
1
0
M
2
h
=1
I
m
I
1
h
o
1
M
x
0
x
x
ta~ka 0:
x
0
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
33 . 1 101.3
33 . 1
29
18
=0.0083
kgSV
O kgH
2
ta~ka 2:
x
2
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
7 . 26 101.3
7 . 26
29
18
=0.2222
kgSV
O kgH
2
ta~ka M:
x
m
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
7 . 6 101.3
7 . 6
29
18
=0.044
kgSV
O kgH
2
ta~ka 1:
x
1
=x
m
=0.044
kgSV
O kgH
2
a)
materijalni bilans vlage za proces su{ewa:
( )
1 2
2 sv o sv x x m m
+

=
2
2 1
vm
y 1
y y
m

1 2 2
2 1
vm
2 sv o sv
x x
1
y 1
y y
m m m
= +

044 . 0 2222 . 0
1
05 . 0 1
05 . 0 2 . 0
126 . 0 m m 2 sv o sv
= +

=0.11
s
kg
m
2 sv svo
2
2 sv
o
svo x m m x m x m
+ = +

(1)
2 sv o sv m m

+ =0.11 (2)
Kombinovawem jedna~ina(1)i(2)dobija se:
o sv m
=0.092
s
kg
,
2 sv m
=0.018
s
kg
b)
h
1
= 2500) I (1.86 x I c
1 1 1 p
+ + (1)
h
m
= 2500) I (1.86 x I c
m m m p
+ + (2)
Oduzimawem jedna~ina(1)i(2)dobija se:h
1
h
m
=( ) ( )
1 p m 1
x 86 . 1 c I I +
( )
( )
( ) ( )
1 2
1 p m 1
1 2
2 sv svo
m 1
2 sv svo
1 m
w
x x
x 86 . 1 c I I
x x m m
h h m m
W
O
q
+
=

+
= =

=182.1
kgW
kJ
7.30.Jabuke koje ne podnose temperaturu vi{u od70
o
C su{e se u teorijskoj su{ari sa recirkulacijom
dela iskori{}enog vazduha. Stawe sveèg vazduha odre|eno je sa0(I=6
o
C,x=5.31gH
2
O/kgSV).
Apsolutna vla`nost iskori{}enog vazduha je
x
2
=34gH
2
O/kgSV,a specifi~na potro{wa toplote u su{ari iznosiq
w
=3650kJ/kgodstrawene vlage.
Skicirati promene stawa vla`nog vazduha nahxdijagramu i odrediti:
a) masene udele sveèg i recirkulacionog vazduha u me{avini
b) minimalnu temperaturu do koje se mora zagrejati sve` vazduh pre me{awa da bi se izbeglo
stvarawe magle za vreme procesa me{awa
a)
ta~ka 0:
x
o
=0.00531
kgSV
O kgH
2
h
o
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 6 (1.86 00531 . 0 6 1 + + =19.33
kgSV
kJ
ta~ka 2:
x
2
=0.034
kgSV
O kgH
2
2 2 o o 2
2 2 o o 2
m 2
m 2
1 2
m 1
1 m
w
x g x g x
h g h g h
x x
h h
x x
h h
W
O
q

=
= =

q
w
=
( )
( )
o o 2 2
o o 2 2
h x g 1 x
h g g 1 h

=
o 2
o 2
x x
h h
h
2
=h
o
+ ( )
o 2 w
x x q
h
2
=19.33+ ( ) 00531 . 0 034 . 0 3650 =124.05
kgSV
kJ
ta~ka 1:
h
1
=h
2
=124.05
kgSV
kJ
2500 I 86 . 1
I c h
x
1
1 p 1
1
+

= =
2500 70 86 . 1
70 1 05 . 124
+

=0.0205
kgSV
O kgH
2
ta~ka M:
x
m
=x
1
=0.0205
kgSV
O kgH
2
g
o
=
o 2
m 2
x x
x x
=
00531 . 0 034 . 0
0205 . 0 034 . 0
=0.47
g
2
=
o 2
o m
x x
x x
=
00531 . 0 034 . 0
00531 . 0 0205 . 0
=0.53
2 2 o o m
h g h g h + = = 05 . 124 53 . 0 33 . 19 47 . 0 + =74.83
kgSV
kJ
b)
OM2: pravac me{awa pre zagrevawa okolnog vazduha
OM2: pravac me{awa nakon zagrevawa okolnog vazduha
ta~ka 0:
grafi~ki postupak:
Konstrui{e se prava kroz ta~ke2iM(x
M
=x
M
). Presek ove prave sa
linijomx
o
=cohsIdefini{e poloàj ta~ke O. Iz dijagrama se o~itavaI
O
.
ra~unski postupak:
'
o
x =x
o
=0.00531
kgSV
O kgH
2 '
o
h =?
h
m
=77.57
kgSV
kJ
2 2
'
o o m
h g h g h + =
o
2 2 m '
o
g
h g h
h

=
'
o
h =
53 . 0
05 . 124 47 . 0 57 . 77
=33.35
kgSV
kJ
I
o
=
1.86 x c
2500 x h
p
+

=
1.86 00531 . 0 1
2500 00531 . 0 36.35
+

=22.85
o
C
1
0
M
2
h
=1
M
I
1
I
o
2
x
0
3650
1
x
x
7.31.U teorijskoj su{ari sa recirkulacijom jednog dela iskori{}enog vazduha su{i se vlaàn
materijal po~etne vla`nosti300ra~unato na suvu materiju(Y
1
=3
kgSM
kgW
).U su{ari se odstrani
80% od vlage koju sa sobom u su{aru unosi vlaàn materijal i pri tom dobijamo32kg/hosu{enog
materijala. Stawe sveèg vazduha odre|eno je sa(I=20
o
C,=0.6)a stawe otpadnog vazduha odre|eno je
sa(I=40
o
C,=0.8).Temperatura vazduha nakon faze zagrevawa iznosiI=76
o
C.Odrediti:
a) toplotnu snagu zagreja~a vazduhaO
zag
(kW)
b) koliko bi se toplote moglo u{tedeti (u zagreja~u) hla|ewem otpadnog vazduha do stawa zasi}ewa i
rekuperativnim kori{}ewem tako oslobo|ene toplote za zagrevawe vazduha nastalog me{awem
sveèg i recirkulacionog vazduha (slika)
ta~ka 0:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 2337 6 . 0 =1402.2Fa
x
o
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
2 . 1402 10 1
2 . 1402
29
18
5

=0.0088
kgSV
O kgH
2
h
o
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 20 (1.86 0088 . 0 20 1 + + =42.33
kgSV
kJ
ta~ka 2:
ps
o
C)
ps O
2
H
p p = = 7375 8 . 0 =5900Fa
x
2
=
O
2
H
O
2
H
SV
O
2
H
p p
p
M
M
=
5900 10 1
5900
29
18
5

=0.0389
kgSV
O kgH
2
h
2
= 2500) I (1.86 x I c
p
+ + = 2500) 40 (1.86 0389 . 0 40 1 + + =140.14
kgSV
kJ
ta~ka 1:
h
1
=h
2
=140.14
kgSV
kJ
x
1
=
2500 I 1.86
I c - h
p
+

=
2500 76 1.86
76 1 - 140.14
+

=0.0243
kgSV
O kgH
2
ta~ka M:
x
m
=x
1
=0.0243
kgSV
O kgH
2
g
o
=
o 2
m 2
x x
x x
=
0088 . 0 0389 . 0
0243 . 0 0389 . 0
=0.485 g
2
=1g
1
=0.515
2 2 o o m
h g h g h + = = 14 . 140 515 . 0 33 . 42 485 . 0 + =92.70
kgSV
kJ
a)
1
1
1
Y 1
Y
y
+
= =
1 3
3
+
=0.75
) SM W ( kg
kgW
+
materijalni bilans komore za su{ewe materijla: m
vm
=m
om
+W (1)
bilans vlage komore za su{ewe materijala:

+ = W y m y m
2 om 1 vm
(2)
uslov zadatka:

= W y m 8 . 0
1 vm
(3)
kada se odstrawena vlaga(
W )iz jedna~ine (3)uvrsti u jedna~ine(1)i(2)

1 vm 2 om 1 vm
y m 8 . 0 y m y m + = tj.
2 om 1 vm
y m y m 2 . 0 = (4)
1 vm om vm
y m 8 . 0 m m + = tj.
1
om
vm
y 8 . 0 1
m
m

= (5)
kada se jedna~ina(5) uvrsti u jedna~inu(4)dobija se:
2
y =
1
1
y 8 . 0 1
y 2 . 0

=
75 . 0 8 . 0 1
75 . 0 2 . 0

=0.375
) ( SM W kg
kgW
+
(4)
1
2 om
vm
y 2 . 0
y m
m
= =
75 . 0 2 . 0
375 . 0 32
=80
h
kg
(1)
om vm
m m W =
=8032=48
h
kg
m
sv0
+
m
sv2
=
1 2
x x
W
=
3600
1
0243 . 0 0389 . 0
48
=0.91
s
kg

+ =
( )
m 1
2 sv svo zag h h m m O
+ =

= ( ) 7 . 92 14 . 140 91 . 0 =43.17kW
b)
m
sv0
=
o
g
+

sv2 sv0 m m = 91 . 0 485 . 0 =0.44
s
kg
m
sv2
=
2
g
+

sv2 sv0 m m m = 91 . 0 515 . 0 =0.47
s
kg
ta~ka A:
2 A
x x = , h
A
=f ( ) 1 , x
A
= =136.17
kgSV
kJ
O
pred
= ( )
A 2
svo h h m
=0.44 ( ) 17 . 136 14 . 140 =1.75kW

1
0
M
2
h
=1
I
2
I
1
I
o
A
B
2
zagreja~
vazduha
komora za
su{ewe
materijala
sve` vazduh
0
2 1
predgreja~
vazduha
B
recirkulacioni
vazduh
otpadni vazduh
A
M
2
2
vm
m
om
m
7.32.U dvostepenoj teorijskoj su{ari za6sati osu{i se1000kgvla`nog materijala.Maseni odnos vlage
prema suvoj materiji u materijalu koji ulazi u prvi stepen su{ewa je 0.43
kgSM
kgW
a maseni odnos vlage
prema suvoj materiji u materijalu koji napu{ta drugistepen su{ewa je0.14
kgSM
kgW
. Sve` ulazni vazduh
stawa0(p=1bar,I=16
o
C,=0.5)me{a se sa recirkulacionim vazduhom stawa5(p=1bar,I=46
o
C,=0.6)u
odnosu2:1, a zatim se predgreja~u vazduha (razmewiva~ toplote) pomo}u dela vla`nog vazduha oduzetog iz
prvog stepena su{are. U greja~ima vazduhaG
1
iG
2
vlaàn vazduh se zagreva do temperature od80
o
C.
Temperatura vla`nog vazduha na izlazu iz postrojewa je30
o
C.Skicirati promene stawa vla`nog vazduha
na Molijerovomhxdijagramu i odrediti:
a) veli~ine stawa vla`nog vazduha(h,x,I)u karakteristi~nim ta~kama
b) toplotne snage greja~a vazduha,G
1
iG
2
c) vla`nost materijala (maseni udeo vlage) na kraju prvog stepena su{ewa
4
3 2 1 M
otpadni vazduh
p
r
e
d
g
r
e
j
a
~
prvi
stepen
su{ewa
drugi
stepen
su{ewa
recirkulacioni
vazduh
sve`
vazduh
0
5
5
6
G
1
G
2
vm
m
om
m
3
M
6
0
2
1
4
5
h
=1
x
a)
ta~ka 0:
x
o
=f(I
o
,
o
)=0.0057
kgSV
O kgH
2
h
o
=f(I
o
,x
o
)=30.42
kgSV
kJ
ta~ka 5:
x
5
=f(I
5
,
5
)=0.03996
kgSV
O kgH
2
h
5
=f(I
5
,x
5
)=149.32
kgSV
kJ
ta~ka M:
prvi zakon termodinamike za proces me{awa dva vla`na vazduha:
12 I 12 12 W H O

+ =
m
5 sv svo
5
5 sv
o
svo h m m h m h m
+ = +

1
m
m
h h
m
m
h
5 sv
svo
5 o
5 sv
svo
m
+
+
=
=
( )
1
1
2
32 . 149 42 . 30
1
2
+
+
=70.05
kgSV
kJ
m
5 sv svo
5
5 sv
o
0 sv x m m x m x m
+ = +

1
m
m
x x
m
m
x
5 sv
svo
5 o
5 sv
svo
m
+
+
=
1
1
2
04 . 0 0057 . 0
1
2
x
m
+
+
= =0.0171
kgSV
O kgH
2
I
m
=
1.86 x c
2500 x h
m p
m m
+

=
1.86 0171 . 0 1
2500 0171 . 0 70.02
+

=26.43
o
C
ta~ka 2:
x
2
=x
m
=0.0171
kgSV
O kgH
2
h
2
=f(I
2
,x
2
)=125.35
kgSV
kJ
ta~ka 4:
h
4
=h
5
=149.32
kgSV
kJ
x
4
=f(I
4
,h
4
)=0.0262
kgSV
O kgH
2
ta~ka 3:
h
3
=h
2
=125.35
kgSV
kJ
x
3
=x
4
=0.0262
kgSV
O kgH
2
ta~ka 6:
x
6
=x
3
=x
4
=0.0262
kgSV
O kgH
2
h
6
=f(I
6
,x
6
)=96.89
kgSV
kJ
ta~ka 1:
x
1
=x
m
=0.0171
kgSV
O kgH
2
h
1
=?
prvi zakon termodinamike za proces u predgreja~u vazduha: 12 I 12 12 W H O

+ =
( ) ( )
M 1
6 sv svo
6 3
svo h h m m h h m
+ =

( )
1
m
m
h h
m
m
h h
6 sv
svo
3 6
6 sv
svo
m 1
+

=
=
( )
1
1
2
35 . 125 89 . 96
1
2
05 . 70
+

=89.02
kgSV
kJ
I
1
=
1.86 x c
2500 x h
1 p
1 1
+

=
1.86 0171 . 0 1
2500 0171 . 0 89.02
+

=77.84
o
C
b)
1
1
1
Y 1
Y
y
+
= =
1 43 . 0
43 . 0
+
=0.30
) SM W ( kg
kgW
+
2
2
2
Y 1
Y
y
+
= =
1 14 . 0
14 . 0
+
=0.12
) SM W ( kg
kgW
+
materijalni bilans vlage za oba stepena su{ewa zajedno:
2
2 1
vm
y 1
y y
m W
=
12 . 0 1
12 . 0 30 . 0
6
1000

=34.09
h
kg
( ) ( )
4 5
6 sv
2 3
5 sv svo x x m x x m m W +
+ =

( ) ( )
4 5 2 3
5 sv
x x x x 3
W
m
+
=

=
( ) 0262 . 0 04 . 0 0171 . 0 0262 . 0 3
3600
09 . 34
+
=0.23
s
kg
5 sv svo m 2 m

= = 23 . 0 2 =0.46
s
kg
prvi zakon termodinamike za proces u greja~u vazduha G
1
: 12 I 12 12 W H O

+ =
( )
1 2
2 sv svo 12 h h m m O
+ =

= ( ) 02 . 89 35 . 125 69 . 0 =25.07kW
prvi zakon termodinamike za proces u greja~u vazduha G
2
: 34 I 34 34 W H O

+ =
( )
3 4
5 sv 34 h h m O =

= ( ) 35 . 125 32 . 149 23 . 0 =5.51kW
c)
W
1
=
' y 1
' y y
m
1
vm
(1)
( )
2 3
5 sv svo 1 x x m m W
+ =

(2)
Kombinovawem jedna~ina(1)i(2)dobija se
W
1
=22.6
h
kg
iy=0.2
7.33.U dvostepenoj teorijskoj su{ari su{i se1800kg/h nekog proizvoda koji sadrì39masvlage.
Nakon su{ewa proizvod sadrì92mas% suve materije. Vazduh izlazi iz su{are na temperaturi od
45
o
C.Temperatura okoline je20
o
C.Vazduh se pred svakim stepenom zagreva do80
o
Ca na izlazu iz
svakog stepena ima relativnu vla`nost70.Sve promene stawa vla`nog vazduah u su{ari se doga|aju
prip=1bar=cohsI.Skicirati promene stawa vla`nog vazduha nahxdijagramu i odrediti:
a) ukupnu potro{wu toplote u su{ari(kW)
b) izra~unati vla`nost materijala (maseni udeo vlage) na izlazu iz prvog stepena su{ewa
re{ewe:
a) O=573kW
b) y=0.25
dipl.ing. @eqko Ciganovi}zelko@euheI.yu
KRETAWE TOPLOTE
8.1.Sa jedne strane ravnog zida povr{ine A=3m
2
nalazi se suva vodena para T
1
=136
o
C, a sa druge
ravnog zida nalazi se vazduh T
5
=25
o
C. Zid je sastavqen od dva sloja: ~eli~nog lima (1) (
1
=50,W/mK,
1
=10mm) i izolacionog materijala
(2) (
2
=0.06W/mK,
2
=20mm). Koeficijent prelaza toplote sa pare na zid iznosi
1
=5000W/m
2
K, a
sa zida na okolni vazduh
2
=1000W/m
2
K. Odrediti:
a) toplotni protok sa pare na vazduh, kroz zid (W)
b) temperaturu izolacije (do vazduha) i temperaturu lima (do pare)
a)
3
1000
1
06 . 0
02 . 0
50
01 . 0
5000
1
25 - 136
A
1 1
T - T
O
2 2
2
1
1
1
5 1
+ + +
=
=1000W
b)
A
1
T T
O
1
2 1
T
2
=T
1
A
O
1

=136
3 5000
1000
=135.93
o
C
A
1
T - T
O
2
5 4
T
4
=T
5
+
A
O
2

=25+
3 1000
1000
=25.58
o
C
para
2
T
1
1
vazduh
2
T
2
T
3
T
4
T
5
8.2.Za izgradwu privremenog skloni{ta u polarnim oblastima istraìva~i mogu upotrebiti ponetu
{per plo~u, debqine
1
=5mm(
1
=0.107W/(mK)),vla`nu zemqu(
2
=0.656W/(mK)),i nabijen sneg
(
3
=0.107W/(mK)).Na unutra{woj povr{i zida skloni{ta ustali se temperatura T
1
=293K,a
koeficijent prelaza toplote, sa spoqa{we povr{i zida na okolni vazduh temperatureT
5
=230K,
iznosi=9.6W/(m
2
K).Povr{inski toplotni protok (toplotni fluks) pri tome treba da iznosi
q=58W/m
2
. Odrediti:
a) najmawu debqinu sloja vla`ne zemqe u konstrukciji zida, tako da ne do|e do topqewa snega
b) potrebnu debqinu sloja nabijenog snega u konstrukciji zida
a)
napomena: Uo~iti da je T
3
=273K (uslov ne topqewa snega na grani~noj
povr{ini vla`na zemqa sneg).
q=
2
2
1
1
3 1
T T

2
=
2
|
|
.
|
\
|
1
1 3 1
q
T T
2
=
|
|
.
|
\
|

107 . 0
10 5
58
273 293
656 . 0
3
=196mm
b) q=

1
T T
3
3
2
2
1
1
5 1

3
=
3
|
|
.
|
\
|
1
q
T T
2
2
1
1 5 1
3
=
3
|
|
.
|
\
|

6 . 9
1
656 . 0
10 68
107 . 0
10 5
58
230 293
3 3
=68mm
{per
plo~a
vla`na
zemqa
nabijen
sneg
1

2

3
T
1
T
2
T
3
T
4
T
5
8.3.[upqi cilindar od stiropora(=0.027W/mK) unutra{weg pre~nikad
u
=0.2m, spoqa{weg
pre~nikad
s
=0.3mi visineH=1.5mnapuwen je ledom sredwetemperatureI
1
=0
o
C.Temperatura
okolnog vazduha jeI
3
=30
o
C, a koeficijent prelaza toplote na stiropor sa okolnog vazduha iznosi=8
W/m
2
K.Temperatura unutra{we povr{ine cilindra je0
o
C.Zanemaruju}i razmenu toplote kroz baze
cilindra, odrediti:
a) toplotne dobitke cilindra (kW)
b) temperaturu spoqa{we povr{ine zida cilindra
c) vreme za koje }e se sav led otopiti ako toplota topqewa leda iznosi r
l
=332.4kJ/kg,a gustina leda
l
=900kg/m
3
a)
=

+

H
d
d
lh
2
1
d
1
I I
O
u
s
s
3 1
=

+

5 . 1
2 . 0
3 . 0
lh
027 . 0 2
1
8 3 . 0
1
0 25
17.84W
b)
H
d
1
I I
O
s
2 1
I
2
=I
1
H d
O
u

=25
5 . 1 8 0.3
84 . 17

=28.4
o
C
c)
= =
O
O
l
...= =
3
10 84 . 17
14093.76
790008s (9 dana 3 sata 27 min)
O
l
=m
l
.
r
l
=...=42.4
.
332.4=14093.76kJ
m
l
=
l
.
V
l
=
l
.
L
4
d
2
u
=900 5 . 1
4
2 . 0
2
=42.4kg
vazduh
led
I
3
I
2
I
1
8.4.Odrediti kolika se maksimalna debqina leda(
led
=2.56W/(mK))moè obrazovati na spoqnoj
povr{ini aluminijumske cevi(
Al
=229.1W/(mK)),pre~nika=95/83mm,duìneL=1m,koju obliva
voda, ako je temperatura na wenoj unutra{woj povr{ini T
3
=263K,pri ~emu je toplotni protok sa
vode na cev1550W.
napomena: T
1
=273K (uslov stvarawa leda)
led
=
2
d d
2 3

=...=
2
095 . 0 105 . 0
=0.005m=5mm
L
d
d
lh
2
1
d
d
lh
2
1
T T
O
1
2
Al 2
3
led
3 1
d
3
= ( )
(
(

1
2
Al
led
3 1
led
2
d
d
lh T T
O
L 2
exp d
d
3
= ( )
(
83
95
lh
1 . 229
56 . 2
263 273
1550
1 56 . 2 2
exp 095 . 0 =0.105m
T
1
d
1
T
2
T
3
d
3
d
2
8.5.Sa jedne strane staklene(=0.8W/mK)plo~e, ukupne povr{ineA=10m
2
,nalazi se vlaàn vazduh
temperature60
o
Cdok je sa druge strane voda temperature20
o
C.Pad temperature kroz staklenu plo~u
iznosi5
o
C. Koeficijent prelaza toplote sa vla`nog vaduha na plo~u iznosi
1
=20W/m
2
K,a sa plo~e
na vodu
2
=100W/m
2
K.Odrediti:
a) temperature staklene povr{ine u dodiru sa vla`nim vazduhom i vodom
b) debqinu staklene plo~e
c) toplotni protok sa vla`nog vazduha na vodu
d) toplotni protok sa vla`nog vazduha na vodu ako bi se sa strane vode formirao sloj kamenca
toplotnog otpora R=0.1m
2
K/W
re{ewe:
a) I
2
=30.83
o
C,I
3
=25.83
o
C
b) =6.86mm
c)
O=5834W
d) ' O
=2373W
8.6.U ~eli~noj cevi(=46.5W/(m
2
K)),pre~nika159x4.5mm, po celoj duìni deonice ime|u dva
ventila, usled duèg prekida rada u ma{inskoj hali, u zimskom periodu, obrzaovao se ledeni ~ep
sredwe temperature0
o
C.êli~na cev je toplotno izolovana slojem stiropora debqine=50mm.
Naglim zagrevawem, temperatura vazduha u ma{inskoj hali povisi se do30
o
C i potom ostaje
nepromewena. Koeficijent prelaza toplote sa okolnog vazduha na spoqa{wu povr{ stiropora tako|e
je stalan i iznosi=15W/(m
2
K).Uz predpostavku da je temperatura na unutra{woj povr{i cevi
stalna i da iznosi0
o
C,odrediti vreme (u danima) za koje }e se ledeni ~ep potpuno otopiti.
re{ewe: 6 dana
8.7.U zidanom kanalu od hrapave crvene opeke(
2
=0.93),duìneL=1m, kvadratnog popre~nog preseka
stranicea=400mmpostavqena je ~eli~na cev(
1
=0.8)spoqa{weg pre~nikad=100mm.
Temperatura spoqa{we povr{i cevi jeT
1
=573K,a unutra{wih povr{i zidova kanalaT
2
=323K.
Prostor izme|u cevi i kanala je vakumiran. Odrediti:
a) toplotni protok koji zra~ewem razmene cev i zidani kanal
b) toplotni protok koji zra~ewem razmene cev i zidani kanal (pri istim temperaturama T
1
i

T
2
) ako
se izme|u cevi i zidova kanala postavi cilindri~ni toplotni ekran koeficijenta emisije
E
=0.85
i pre~nika d
E
=200mm
c) temperaturu tako postavqenog ekrana (zanemariti debqinu ekrana )
a)
L
C d
1
100
T
100
T
O
12
4
2
4
1
12
z

|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|

=...= 1
45 . 4 1 . 0
1
100
323
100
573
4 4

|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=1385W
C
12
=C
c
.
12
=...=5.67
.
0.79=4.45
4 2
K m
W
12
=
|
|
.
|
\
|
1
1
A
A 1
1
2 2
1
1
=...=
|
.
|
\
|
+ 1
93 . 0
1
6 . 1
314 . 0
8 . 0
1
1
=0.79
A
1
=d
.
L= 1 1 . 0 =0.314m
2
A
2
= L a 4 = 1 4 . 0 4 =1.6m
2
2
T
1
T
2
b)
L
C d
1
C d
1
100
T
100
T
O
2 E E E 1
4
2
4
1
2 E 1
z

+

|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|

=...= 1
7 . 4 2 . 0
1
24 . 4 1 . 0
1
100
323
100
573
4 4

+

|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=889.66W
C
1E
=C
c
1E
=4.24
4 2
K m
W
1E
=
|
|
.
|
\
|
1
1
A
A 1
1
E E
1
1
=0.75
A
E
=d
E
.
L= 1 2 . 0 =0.628m
2
C
E2
=C
c
.
E2
=4.7
4 2
K m
W
E2
=
|
|
.
|
\
|
1
1
A
A 1
1
2 2
E
E
=0.83
c)
U trenutku uspostavqawa stacionarnog reìma kretawa toplote
postavqamo toplotni bilans za toplotni ekran:
2 E
Z
E 1
Z O O
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|

odakle
sledi da je:
T
E
=
4
E 2 E E 1
4
2
E 2 E
4
1
E 1
d C d C
T d C T d C
+
+
= =
+
+
4
4 4
2 . 0 7 . 4 1 . 0 24 . 4
323 2 . 0 7 . 4 573 1 . 0 24 . 4
=450K
2
T
1
T
2
T
E
8.8.U industrijskoj hali nalazi se pe} od vaqanog ~eli~nog lima(
1
=0.57)ukupne povr{ineA=2.5
m
2
.Temperatura spoqa{we povr{i pe}i jeI
1
=160
o
C, a okolnog vazduha i unutra{wih povr{i zidova
haleI
2
=I
3
=15
o
C. Koeficijent prelaza toplote sa spoqa{we povr{i pe}i na vazduh u hali je=13.13
W/(m
2
K).Odrediti:
a) ukupan toplotni protok (zra~ewe + prelaz) koji odaje spoqa{wa povr{ina pe}i
b) temperaturu unutra{we povr{i pe}i ako je debqina zida pe}i=20mm,a koeficijent toplotne
provodqivost zida pe}i=50W/(m
2
K)
a)
|
|
.
|
\
|
O =
12
FRELAZ O
|
|
.
|
\
|

+
12
ENJE ZRA O
|
|
.
|
\
|

=...=4760+2240=7000W
12
FRELAZ O
|
|
.
|
\
|

=
1
2 1
A
1
T T
= 5 . 2
13 . 13
1
15 160
=4760W
12
ENJE ZRA O
|
|
.
|
\
|

=
1
13
4
3
4
1
A
C
1
100
T
100
T
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
= 5 . 2
23 . 3
1
100
288
100
433
4 4
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=2240W
13
=
1
=0.57(A
1
<<A
3
)
C
13
=C
c
.
13
= 57 . 0 67 . 5 =3.23
4 2
K m
W
b)
|
|
.
|
\
|
O =
01
E FROVODJENJ O
|
|
.
|
\
|

= A
T T
1 0
T
0
=T
1
+
|
|
.
|
\
|
A
O
=160.3
o
C
T
0
=160+
50
10 20
5 . 2
7000
3
=160.3
o
C
T
0
T
1
T
2
T
3
2
8.9.Temperatura vrelih gasova, koji se kre}u kroz kanal, meri se temperaturskom sondom(
1
=0.8).
Pri stacionarnim uslovima sonda pokazuje temperaturuI
1
=300
o
C.Temperatura povr{i zidova kanala
jeI
3
=200
o
C.Koeficijent prelaza toplote sa vrelih gasova na povr{ sonde iznosi=58W/(m
2
K).
Odrediti stvarnu temperaturu vrelih gasova u kanalu(I
2
=?).
toplotni bilans temperaturske sonde: ( ) ( )
21
prelaz
13
ehje zra
q q =
=
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
1
T T
C
1
100
T
100
T
1 2
13
4
3
4
1
T
2
=T
1
+
13
4
3
4
1
C
1
100
T
100
T
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
T
2
=573+
54 . 4
1
100
473
100
573
4 4
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=618K(345
o
C)
13
=
1
=0.8(A
1
<<A
3
)
C
13
=C
c
.
13
= 8 . 0 67 . 5 =4.54
4 2
K m
W
I
3
I
2
I
1
8.10.U prostoru izme|u dve, koncentri~no postavqene posrebrene cevi ostvaren je potpuni vakum.
Temperatura na spoqa{woj povr{i unutra{we cevi, spoqa{weg pre~nikad
1
=150mm,iznosi
I
1
=600
o
C,a temperatura na unutra{woj povr{i spoqa{we cevi, unutra{weg pre~nikad
2
=200mm,
iznosi I
2
=200
o
C.Emisivnost svake posrebrene cevi je=0.05.Odrediti ekvivalentnu toplotnu
provodqivost materijala(),~ijim bi se postavqewem u prostor izme|u cevi, pri nepromewenim
temperaturama i pre~nicima cevi ostvarila ista linijska gustina toplotnog protoka(toplotni
fluks,W/m)
( ) ( )
12
ehja d provo
12
ehje zra
q q =
1
2
2 1
12 1
4
2
4
1
d
d
lh
2
1
T T
C d
1
100
T
100
T

=

|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=
( )
2 1
1
2
12 1
4
2
4
1
T T 2
d
d
lh
C d
1
100
T
100
T

|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=...
C
12
=C
c
12
=...= 03 . 0 67 . 5 =0.165
4 2
K m
W
12
=
|
|
.
|
\
|
1
1
A
A 1
1
2 2
1
1
=
|
|
.
|
\
|
1
1
d
d 1
1
2 2
1
1
=
|
.
|
\
|
+ 1
05 . 0
1
2 . 0
15 . 0
05 . 0
1
1
=0.03
=
( ) 473 873 2
15 . 0
2 . 0
lh
165 . 0 15 . 0
1
100
473
100
873
4 4

|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=0.047
mK
W
d
1
d
2
d
1
d
2
8.11.Cilindri~ni kolektor za vodenu paru, spoqa{weg pre~nikad
1
=275mm,nalazi se u velikoj
prostoriji. Koeficijent emisije kolektora iznosi
1
=0.91.Radi smawewa toplotnih gubitaka
zra~ewem postavqa se osno postavqen toplotni {tit (ekran), zanemarqive debqine, koeficijenta
emisije
E
=0.55.Predpostavqaju}i da se postavqawem toplotnog {tita ne mewa temperatura na
spoqa{woj povr{i kolektora i unutra{woj povr{i zidova prostorije odrediti pre~nik toplotnog
{tita(d
E
),tako da je u odnosu na neza{ti}eni kolektor smawewe toplotnih gubitaka zra~ewem 50.
( ) ( )
2 E 1
ehje zra
12
ehje zra
q q =
2 E E E 1 1
4
2
4
1
12 1
4
2
4
1
C d
1
C d
1
100
T
100
T
2
C d
1
100
T
100
T

+

|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=

|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
2 E E E 1 1 12 1
d
1
d
1
2
d
1
1
2 E E 1
E E
1
1
12 1
d
1
d
1
1
d
d 1
2
d
1
1
+
|
|
.
|
\
|

E E E E 1 1 1 1
d
1
1
1
d
1
d
1
d
2
+
|
|
.
|
\
|
d
E
=
|
|
.
|
\
|
1
2
d
E
1 1
d
E
= |
.
|
\
|
1
55 . 0
2
91 . 0 275 . 0 =0.659m=659mm
napomena:
12
=
1
(A
1
<<A
2
)
E2
=
E
(A
E
<<A
2
)
1E
=
|
|
.
|
\
|
1
1
A
A 1
1
E E
1
1
=
|
|
.
|
\
|
1
1
d
d 1
1
E E
1
1
8.12.Oko duga~kog cilindra, pre~nikad
1
=250mm,koncentri~no je postavqen ekran pre~nika
d
E
=350mm,zanemarqive debqine. Ukupan koeficijent emisije povr{i cilindra i povr{i ekrana su
jednaki i iznose=0.8.U stacionarnim uslovima, temperatura ekrana je190
o
C,temperatura okolnog
vazduha i okolnih povr{i iznosi50
o
C,a sredwi koeficijent prelaza toplote sa spoqa{we povr{i
ekrana na okolni vazduh=35W/(m
2
K). Zanemaruju}i konvektivnu predaju toplote izme|u cilindra i
ekrana odrediti temperaturu povr{i cilindra.
toplotni bilans ekrana: ( ) ( ) ( )
EV
prelaz
2 E
ehje zra
12
ehje zra
q q q + =

+

|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=

|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
E
V E
2 E E
4
2
4
E
E 1 1
4
E
4
1
d
1
T T
C d
1
100
T
100
T
C d
1
100
T
100
T
T
1 T
E
T
v
T
2

C
1E
=C
c
1E
=...= 7 . 0 67 . 5 =3.97
4 2
K m
W
1E
=
|
.
|
\
|

1
1
A
A 1
1
E
1
=
|
.
|
\
|

1
1
d
d 1
1
E
1
==0.7
C
E2
=C
c
E2
=...=4.54
4 2
K m
W
E2
=
E
=0.7
4
E
3 2
2 E E
4
1
4
2
E 1 1
4
2
1
d
1
T T
C d
1
100
T
100
T
C d
1
100
T
100 T
(
(
(
(
(
(
|
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
= =724K
8.13.U kanalu kvadratnog popre~nog preseka(a=600mm)nalazi se ~eli~na cev=220/200mm,
=46W/mK.Kroz kanal proti~e suv vazduh. Temperatura spoqa{we povr{i cevi jeT
1
=600K,a
unutra{we povr{i zida jeT
3
=300K.Koeficijenti emisije zra~ewa su
1
=0.81(za cev) i
3
=0.86(za
zidove kanala). Koeficijent prelaza toplote sa cevi na vazduh je
1
=30W/m
2
K.Odrediti:
a) temperaturu vazduha u kanalu (T
2
=?) ako su toplotni gubici spoqa{we povr{i cevi, radijacijom i
konvekcijom jednaki
b) temperaturu unutra{we povr{i cevi (T
o
=?)
c) koeficijent prelaza toplote (
2
)sa vazduha na zidove kanala
2
T
o
T
2
T
1
T
3
a)
uslov zadatka: ( ) ( )
13
ehje zra
12
prelaza
q q =
=

s
2 1
d
1
T T
13 s
4
3
4
1
C d
1
100
T
100
T

|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
T
2
=T
1
13
4
3
4
1
C
100
T
100
T
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=...
C
13
=C
c
.
13
=...= 8 . 0 67 . 5 =4.42
4 2
K m
W
13
=
|
|
.
|
\
|
1
1
A
A 1
1
3 3
1
1
=
|
|
.
|
\
|
1
1
a 4
d 1
1
2
s
1
=
|
.
|
\
|

+ 1
86 . 0
1
6 . 0 4
22 . 0
81 . 0
1
1
=0.78
A
1
= L d
s

A
3
=4a
.
L
T
2
=600
42 . 4
30
100
300
100
600
4 4
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=421K
b)
toplotni bilans spoqa{we povr{ine cevi:
( ) ( ) ( )
13
ehje zra
12
prelaza
01
ehje d provo
q q q + = ( ) ( )
12
prelaza
01
ehje d provo
q 2 q =
u
s
1 0
d
d
lh
2
1
T T

=
=

s
2 1
d
1
T T
2 T
0
=T
1
-

2
d
d
lh
d
1
T T
2
u
s
s
2 1
T
o
=600
46 2
2 . 0
22 . 0
lh
30 22 . 0
1
421 600
2

=602.4K
c)
toplotni bilans vazduha u kanalu:
23
prelaz
12
prelaz O O
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|

4 L a
1
T T
L
d
1
T T
2
3 2
1 s
2 1

2
=
( )
3 2
1 s
2 1
T T a 4
1
d
1
T T

2
=
( ) 300 421 6 . 0 4
1
30 22 . 0
1
421 600

=12.8
K m
W
2
8.14.Unutar metalnogcilindri~nog rezervoara, unutra{weg pre~nikad=0.5m i visine h=1m,
ostvaren je potpuni vakum. Temperatura na unutra{woj povr{i doweg dna je stalna i iznosi T
1
=400K,
dok su temperature na preostalim unutra{wim povr{ima tako|e stalne i iznose T
2
=300K.
Koeficijent emisije svih unutra{wih povr{i je jednak i iznosi =0.8. Odrediti debwinu
izolacionog materijala (
iz
) toplotne provodnosti
i
=0.3W/(mK) koeficijenta emisije
iz
=0.95, kojim
treba izolovati dowe dno, da bi pri stacionarnim uslovima i pri nepromewenim temperaturama (na
dodirnoj povr{i doweg dna i izolacionog sloja T
1
i na ostalim unutra{wim povr{inama T
2
) toplotni
protok sa doweg dna bio smawen za 20.
1
12
4
2
4
1
12
z A
C
1
100
T
100
T
O
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|

=...= 196 . 0
4.42
1
100
300
100
400
4 4
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=151.61W
C
12
=C
c
.
12
=...=5.67
.
0.78=4.42
4 2
K m
W
12
=
|
|
.
|
\
|
1
1
A
A 1
1
2 2
1
1
=...=
|
.
|
\
|
+ 1
8 . 0
1
767 . 1
196 . 0
8 . 0
1
1
=0.78
A
1
=
4
5 . 0
4
d
2 2
=0.196m
2
A
2
=
4
d
h d
2
+ =
4
5 . 0
1 5 . 0
2
+ =1.767m
2
iz
vakum
h
d
T
1
T
iz
T
2
12
z O 8 . 0 ' O
|
|
.
|
\
|
=

=121.29W
=
' O
1
lz2
4
2
4
iz
A
C
1
100
T
100
T
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
4
4
2
1 2 lz
iz
100
T
A C
' O
100 T
|
|
.
|
\
|
+
=

C
lz2
=C
c
.
lz2
=...=5.67
.
0.93=5.27
4 2
K m
W
lz2
=
|
|
.
|
\
|
1
1
A
A 1
1
2 2
1
iz
=...=
|
.
|
\
|
+ 1
8 . 0
1
767 . 1
196 . 0
95 . 0
1
1
=0.93
4
4
iz
100
300
196 . 0 27 . 5
29 . 121
100 T |
.
|
\
|
+
= =375.32K
toplotni bilans gorwe povr{i izolacije: ' O O
lz 1
ehje d provo

=
|
|
.
|
\
|
1
iz
zi
iz 1
lz 1
ehje d provo A
T T
O
=
|
|
.
|
\
|

( )
lz 1
ehje d provo
1 iz iz 1
iz
O
A T T
|
|
.
|
\
|

=

=
( )
29 . 121
196 . 0 3 . 0 32 . 375 400
iz

= =11.96mm
napomena: Pri izra~unavawu A
2
za slu~aju sa izolaciju zanemaruje se
smawewe povr{ine A
2
zbog male debqine izolacije
8.15.Ravan zid debqine5cmsa jedne svoje strane izloèn je dejstvu toplotnog zra~ewa, ~iji
intenzitet u pravcu normale na zid iznosiq
z
=1000W/(m
2
K).Usled na ovaj na~in prenete koli~ine
toplote ozra~ena povr{ zida odràva se na temperaturi odI
1
=51.1
o
C.Ukupan koeficijent emisije
povr{i zida je=0.7,a toplotna provodqivost materijala od kojeg je zid na~iwen je=0.75W/(mK).
Temperatura okolnog vazduha (sa obe strane zida) je 20
o
C.Zanemaruju}i sopstveno zra~ewe zida i
smatraju}i da je koeficijent prelaza toplote sa obe strane zida na okolni vazduh () isti odrediti
temperaturu neozra~ene povr{i zida(I
2
)
toplotni bilans ozra~ene povr{i zida (povr{ 1)
q
z
=q
ref
+q
prelaz1
+q
prov
q
z
=(1-)q
z
+
1
T T
v 1
+
2 1
T T
(1)
toplotni bilans ne ozra~ene povr{i zida (povr{ 2)
q
prov
=q
prelaz2
2 1
T T
=
1
T T
v 2
(2)
re{avawem sistema dve jedna~ine (1)i (2) sa dve nepoznate (T
2
i) dobija se:
T
2
=308.6K,=15
K m
W
2
q
z
q
ref
q
prelaz1
q
prov
T
v
T
v
T
2
T
1
q
prelaz2
8.16.Ravan zid od mermera(=2.8W/(mK),=0.55),debqine0.056mizloèn je sa obe strane dejstvu
toplotnog zra~ewa ~iji intenziteti u pravcu normala na povr{i iznoseq
z1
=1429W/m
2
iq
z2
=193
W/m
2
.Hla|ewe mermera sa obe strane zida obavqa se iskqu~ivo konvektivnim putem (zanemaruje se
sopstveno zra~ewe mermera). Temperatura vazduha sa jedne strane zida jeT
V1
=50
o
C,a sa druge
T
V2
=40
o
C,a odgovaraju}i koeficijenti prelaza toplote
1
=8W/(m
2
K)i
2
=20W/(m
2
K).Odrediti
temperature obe povr{i mermera(T
1
iT
2
).
toplotni bilans ozra~ene povr{i zida (povr{ 1)
q
z1
=q
ref
+q
prelaz1
+q
prov
q
z1
=(1)q
z1
+
1
T T
1 v 1
+
2 1
T T
(1)
toplotni bilans ozra~ene povr{i zida 2 (povr{ 2)
q
z2
+q
prov
=q
ref2
+q
prelaz
q
z2
+
2 1
T T
=(1)q
z2
+
2
2 v 2
1
T T
(2)
re{avawem sistema dve jedna~ine (1) i (2) sa dve nepoznate (T
2
i T
1
)dobija se:
T
1
=80
o
C,T
2
=70
o
C
q
z1
q
ref
q
prelaz1
q
prov
T
v1
T
v2
T
2
T
1
q
prelaz2
q
z2
q
ref2
8.17.Toplotna provodnost materijala od kojeg je na~iwen ravan zid, moè da se izrazi u funkciji
temperature zida u obliku: I 10 6 4 . 0
3
+ = ,pri ~emu je toplotna provodnost, , izraènauW/(mK),
a temperatura, I, u
o
C.Debqina zida je=30cm a temperature sa jedne i druge strane zida suI
1
=120
o
C
iI
2
=30
o
C.Odrediti toplotni fluks (povr{insku gustinu toplotnog protoka) kroz zid i predstaviti
grafi~ki raspored temperatura u zidu.
1. na~in:
diferencijalna jedna~ina provo|ewa toplote kroz ravan zid pri =f(I):
( )
dx
dI
I q = ( ) dI I 10 6 4 . 0 dx q
3
+ =

( )

+ =

2
I
1
I
3
0
dI I 10 6 4 . 0 dx q ( )
2
I I
10 6 I I 4 . 0 q
2
1
2
2 3
1 2
=

( ) ( )

=
2
1
2
2
3
1 2
I I 10 3 I I 4 . 0
q =
( ) ( )
2
2 2 3
10 30
120 30 10 3 120 30 4 . 0

q=255
2
m
W
2. na~in:
Jedna~ina za toplotni fluks kroz ravan zid pri =f(I):
q= ( )

+
2
1
2
1
T
T
T
T
dI I 006 . 0 4 . 0
1
dI ) I (
1
q= ( )
(
(
2
I I
006 . 0 I I 4 . 0
1
2
1
2
2
1 2
( )
(
(

+ =
2
30 120
006 . 0 30 120 4 . 0
03 . 0
1
q
2 2
=255
2
m
W
1. na~in:
2
2
dI
x d
=?
I 10 6 4 . 0
q
dx
dI
3
+
=
q
I 10 6 4 . 0
dI
dx
3
+
=
q
10 6
dI
x d
3
2
2
= <0
Kako je drugi izvod funkcije x=f(I) negativan to zna~i da je x=f(I)konkavna
(ispup~ena na gore).
2. na~in: =f(I)=?
Do istog zakqu~ka se moè do}i posmatrawem funkcije =f(I), kada
koristimo 2. na~in za izra~unavawe toplotnog fluksa.
= ( )
(
(

+
2
I I
006 . 0 I I 4 . 0
q
1
2
1
2
1
| | I 006 . 0 4 . 0
q
1
I
+ =

006 . 0
q
1
I
2
2
=

2
2
I

<0 funkcija=f(I)je konkavna (ispup~ena na gore)
I
x
I
1
I
2
isprekidana linija predstavqa
temperaturni profil pri =cohsI
puna linija predstavqa
temperaturni profil pri cohsI,
tj. pri I 10 6 4 . 0
3
+ =
8.18.Cev od {amotne opeke=320/280mm( =0.4+0.002
.
I) obloèna je sa spoqa{we strane slojem
izolacije(
i
=5mm,
i
=0.05+0.0001
.
I),gde jeItemperatura zida u
o
C,auW/(m
.
K). Temperatura
unutra{we povr{i cevi od {amotne opeke je130
o
C,a spoqa{we povr{i izolacionog materijala
30
o
C.Odrediti topotni fluks (gustinu toplotnog protoka) po du`nom metru cevi.
q
12
= ( ) dI I 002 . 0 4 . 0
d
d
lh
2
2
1
T
T
1
2

+
= ( ) ( ) | |
2
1
2
2 1 2
1
2
I I 001 . 0 I I 4 . 0
d
d
lh
2
+
q
23
= ( ) dI I 10 10 04 . 0
d
d
lh
2
3
2
T
T
5
2
3

+

= ( ) ( ) | |
2
2
2
3
5
2 3
2
3
I I 10 5 I I 04 . 0
d
d
lh
2
+

toplotni bilans spoqa{we povr{i {amotne opeke (unutra{we povr{i
izolacije): q
12
=q
23
( ) ( ) | |
2
1
2
2 1 2
1
2
I I 001 . 0 I I 4 . 0
d
d
lh
2
+
= ( ) ( ) | |
2
2
2
3
5
2 3
2
3
I I 10 5 I I 04 . 0
d
d
lh
2
+

286 . 2 I 10 765 . 1 I 10 745 . 3
2
2 2
2
5
+

=0
( ) ( )
5
5
2
2 2
2
10 745 . 3 2
286 . 2 10 745 . 3 4 10 765 . 1 10 765 . 1
I

= =105.8
o
C
I
2
=105.8
o
C,(pozitivno re{ewe)
q
13
=q
12
=q
23
= ( ) ( ) | |
2
1
2
2 1 2
1
2
I I 001 . 0 I I 4 . 0
d
d
lh
2
+
q
13
= ( ) ( ) | |
2 2
130 8 . 105 001 . 0 130 8 . 105 4 . 0
28 . 0
32 . 0
lh
2
+
=724
m
W
I
1
I
3
I
2
8.19.Preko gorwe povr{i horizontalne ravne plo~e postavqena je toplotna izolacijadebqine=28
mm,toplotne provodqivosti=0.3+10
.
I+2
.
10
7.
I
2
,gde je(W/mK)aI(
o
C),i emisivnosti
hrapave povr{ine u pravcu normale
h
=0.9.Na dodirnoj povr{i plo~e i izolacije je stalna
temperaturaI
1
=400
o
C. Temperatura gorwe povr{i izolacije je tako|e stalna i iznosiI
2
=100
o
C.
Temperatura zidova velike prostorije u kojoj se nalazi izolovana plo~a iznosiI
4
=20
o
C.Koeficijent
prelaza toplote sa gorwe povr{i izolacije na vazduh iznosi =37.9W/(m
2
K).Odrediti temperaturu
vazduha u prostoriji (I
3
).
toplotni bilans gorwe povr{i izolacije:
( ) ( ) ( )
24
ehje zra
23
prelaz
12
ehje d provo
q q q + =
( )
+ +

2
1
I
I
2 7 4
dI I 10 2 I 10 1 3 . 0
1
=
1
I I
3 2
+
24
4
4
4
2
C
1
100
T
100
T
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
I
3
=I
2
( )
(
(
(
(
(
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+ +

24
4
4
4
2
I
I
2 7 4
C
1
100
T
100
T
dI I 10 2 I 10 1 3 . 0
1 1
2
1
I
3
=I
2
( ) ( ) | |
24
ehja zra
12
ehja d provo
q q
1

=...=100 | | 600 3632

9 . 37
1
=20
o
C
plo~a
izolacija
I
1
I
2
I
4
I
3
2

napomena:
( )
12
ehje d provo
q = ( )
+ +

2
1
I
I
2 7 4
dI I 10 2 I 10 1 3 . 0
1
( )
12
ehje d provo
q = ( )
(
(

3
I I
10 2
2
I I
10 1 I I 3 . 0
1
3
1
3
2 7
2
1
2
2 4
1 2
=3632
2
m
W
( )
24
ehje zra
q =
24
4
4
4
2
C
1
100
T
100
T
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=
5
1
100
293
100
373
4 4
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=600
2
m
W
C
24
=C
c
.
24
=...=5.67
.
0.882=5
4 2
K m
W
24
=
2
(jerjeA
2
<<A
4
)
2
=K
.
h
=...=0.980.9=0.882
K=0.98,(hrapava povr{ izolacije)
8.20.Izme|u homogenog i izotropnog izolacionog materijala debqine
i
=40mmi cevi, spoqa{weg
pre~nika d=80mm, ostvaren je idealan dodir. Zavisnost toplotne provodqivosti materijala od
temperature data je izrazom:
( ) | | | |
(
|
|
.
|
\
|
+ =
273
K
T
20
1
lh 16 . 0 48 . 0
mK / W
. Termoelementima, pri ustaqenim uslovima, izmerene su
slede}e temperature:
T
1
=423K na spoqa{woj povr{i cevi
T
2
=318K na spoqa{woj povr{i izolacionog materijala
T
3
=273K za okolni fluid.
Odrediti koeficijent prelaza toplote sa spoqa{we povr{i izolacionog materijala na okolni
fluid.
re{ewe: =30.5
K m
W
2
8.21.Tanka plo~a visineh=0.2m,{irine a=0.5m,potopqena je, vertikalno, u veliki rezervoar sa
vodom temperature I
f
=20
o
C. Odrediti snagu greja~a, ugra|enog u plo~u, potrebnu za odràvawe
temperature povr{i naI
z
=60
o
C.
2 h a
1
I I
O
f z

=...
1. korak: fizi~ki parametri za vodu na temperaturiI
f
=20
o
C
f
=59.9
.
10
-2
mK
W
,
f
=1.006
.
10
-6
s
m
2
,
f
=1.82
.
10
-4
K
1
2. korak: karakteristi~na duìna ~vrste povr{i
l
k
=h=0.2m
3. korak: potrebni kriterijumi sli~nosti
Gr
f
=
2
f
f z
3
K
f
) T T ( l g

=
( )
2
6
3 4
10 006 . 1
) 20 60 ( 2 . 0 81 . 9 10 82 . 1

=5.65
.
10
8
Fr
f
=7.02 Fr
z
=2.98
4. korak: konstante u kriterijalnoj jedna~ini Nu
f
=C(Gr
f
.
Fr
f
)
h
25 . 0
z
f
Fr
Fr
|
|
.
|
\
|
Gr
f
.
Fr
f
=3.97
.
10
9
turbulentno strujawe fluida u grani~nom sloju
C=0.15 h=0.33
5. korak: izra~unavawe Nuseltovog broja
Nu
f
=0.15(3.97
.
10
9
)
0.33
25 . 0
98 . 2
02 . 7
|
.
|
\
|
=273.35
6. korak: izra~unavawe koeficijenta prelaza toplote()
=Nu
f
K
f
l
=273.35
0.2
10 9 . 59
2
=818.7
K m
W
2
2 2 . 0 5 . 0
7 . 818
1
20 60
O
=6549.6W
8.22.Odrediti povr{insku gustinu toplotnog protoka (toplotni fluks) konvekcijom, sa spoqa{we
povr{i vertikalnog zida neke pe}i na okolni prividno miran vazduh stalne temperatureI
f
=20
o
C.
Temperatura spoqa{we povr{ine pe}i jeI
z
=80
o
C.Smatratida je strujawe vazduha u grani~nom sloju
turbulentno po celoj visini zida.
q=
1
T T
f z
=...
=Nu
f
K
f
l
=C
.
(Gr
f
.
Fr
f
)
h
.
25 . 0
z
F
Fr
Fr
|
|
.
|
\
|
.
K
f
l
=...
fizi~ki parametri za vazduh na temperaturi t
f
= 20
o
C
f
=2.59
.
10
-2
mK
W

f
=15.06
.
10
-6
s
m
2
f
=
F
T
1
=
293
1
=3.41
.
10
-3
K
1
potrebni kritrijumi sli~nosti:
Fr
f
=0.703 Fr
z
=0.692
konstante u kriterijalnoj jedna~ina za prirodnu konvekciju
C=0.15 h=0.33 (turbulentno strujawe u grani~nom sloju)
=0.15
.
( )
33 . 0
f
2
f
f z
3
k f
Fr
I I l g
|
|
.
|
\
|
25 . 0
z
f
Fr
Fr
|
|
.
|
\
|
.
K
f
l
=0.15
.
( )
33 . 0
f
2
f
f z f
Fr
I I g
|
|
.
|
\
|
25 . 0
z
f
Fr
Fr
|
|
.
|
\
|
.
f
=
=0.15
.
( )
( )
33 . 0
2
6
3
703 . 0
10 06 . 15
20 80 81 . 9 10 41 . 3
|
|
|
.
|
\
|
.
2
25 . 0
10 59 . 2
692 . 0
703 . 0

|
.
|
\
|
=6.63
K m
W
2
q=
63 . 6
1
20 80
=397.8
2
m
W
8.23.Ukupan toplotni protok koji odaje horizontalna ~eli~na cev(=0.75) spoqa{weg pre~nikad
s
=80
mmiznosi 500W. Ako sredwa temperatura spoqa{we povr{i cevi iznosiT
1
=80
o
C,temperatura mirnog
okolnog vazduhaT
2
=20
o
Ci temperatura unutra{we povr{i zidova velike prostorije u kojoj se cev nalazi
T
3
=15
o
C,odrediti:
a) duìnu cevi
b) ukupan toplotni protok koji odaje ista ova cev kada bi je postavili vertikalno (pretpostaviti da je
strujawe u grani~nom sloju turbulentno po celoj visini cevi)
a)
|
|
.
|
\
|
O =
12
prelaz O
|
|
.
|
\
|

+
12
ehje zra O
|
|
.
|
\
|

= L
d
1
T T
s
2 1
+ L
C d
1
100
T
100
T
13 s
4
3
4
1

|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
L=
( )
...
100
T
100
T
C T T d
O
4
3
4
1
13 2 1 s
=
(
(
|
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
13
=
1
=0.75(A
1
<<A
3
) C
13
=C
c
13
=5.67
.
0.75=4.26
4 2
K m
W
1. korak: fizi~ki parametri za vazduh na temperaturiI
f
=20
o
C
f
=2.59
.
10
-2
mK
W
f
=15.06
.
10
-6
s
m
2
f
=
F
T
1
=
293
1
=3.41
.
10
-3
K
1
l
k
=d
s
=80mm
Gr
f
=
2
f
f z
3
K
f
) T T ( l g

=
( )
2
6
3 3
10 06 . 15
) 20 80 ( 08 . 0 81 . 9 10 41 . 3

=4.54
.
10
6
Fr
f
=0.703 Fr
z
=0.692
f
=C(Gr
f
.
Fr
f
)
h
25 . 0
z
f
Fr
Fr
|
|
.
|
\
|
Gr
f
.
Fr
f
=3.19
.
10
6
laminarno strujawe fluida u grani~nom sloju
C=0.5 h=0.25
Nu
f
=0.5(3.19
.
10
6
)
0.25
25 . 0
692 . 0
703 . 0
|
.
|
\
|
=21.21
=Nu
f
K
f
l
=21.21
3 -
2
10 80
10 59 . 2

=6.87
K m
W
2
L=
( )
(
(
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+
4 4
100
288
100
353
26 . 4 20 80 87 . 6 08 . 0
500
=2.55m
b)
|
|
.
|
\
|
'
O = L
' d
1
T T
S
2 1
+ L
C d
1
100
T
100
T
13 S
4
3
4
1

|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=...=480W
=?
2. korak:
'
k
l =L=2.55m
3. korak: Gr
f
=
( )
2
2
3 3
10 59 . 2
) 20 80 ( 55 . 2 81 . 9 10 41 . 3

=1.47
.
10
11
4.korak: Gr
f
.
Fr
f
=1.03
.
10
11
C=0.15 h=0.33
(turbulentno strujawe fluida u grani~nom sloju du` cele visine cevi)
5. korak: Nu
f
=0.15(1.03
.
10
11
)
0.33
25 . 0
692 . 0
703 . 0
|
.
|
\
|
=649.21
6. korak: =649.21
2.55
10 59 . 2
2
=6.59
K m
W
2
|
|
.
|
\
|
'
O = 55 . 2
59 . 6 08 . 0
1
20 80
+ 55 . 2
26 . 4 08 . 0
1
100
288
100
353
4 4

|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=489W
8.24.Vertikalna cev, visineL=0.8m, nalazi se u prividno mirnom vazduhu stalne temperature
T
f
=20
o
Cipritiskap=1bar.Temperatura na grani~noj povr{i cevi je stalna i iznosi T
z
=80
o
C.
Odrediti toplotni protok sa cevi na okolni vazduh u laminarnom delu strujawa, turbulentnom delu
strujawa i du` cele cevi.
f
=20
o
C
f
=2.59
.
10
mK
W
f
=15.06
.
10
s
m
2
f
=
F
T
1
=
293
1
=3.41
.
10
K
1
l
k
=L=0.8m
Gr
f
=
2
f
f z
3
k f
) T T ( l g

=
( )
2
6
3 3
10 06 . 15
) 20 80 ( 8 . 0 81 . 9 10 41 . 3

=4.53
.
10
9
Fr
f
=0.703 Fr
z
=0.692
f
=C(Gr
f
.
Fr
f
)
h
25 . 0
z
f
Fr
Fr
|
|
.
|
\
|
( )
kr f f
Fr Gr =1
.
10
9
(kriti~na vrednost proizvodaGr
f
.
Fr
f
)
Gr
f
.
Fr
f
=3.19
.
10
9
> ( )
kr f f
Fr Gr prirodno strujawe fluida u grani~nom
sloju do visine L=l
kr
je laminarno a
nakon toga turbulentno
C=0.76, h=0.25
3
1
f f z f
2
f
9
kr
Fr ) T T ( g
10 1
l
|
|
.
|
\
|

= =
( )
3
1
3
2
6 9
703 . 0 ) 20 80 ( 81 . 9 10 41 . 3
10 06 . 15 10 1
|
|
.
|
\
|

=0.54m
5. korak: izra~unavawe Nuseltovog broja za laminarnu oblast strujawa
( )
lam f
Nu =0.76(1
.
10
9
)
0.25
25 . 0
692 . 0
703 . 0
|
.
|
\
|
=135.15
6. korak: izra~unavawe koeficijenta prelaza toplote(
lam
) u laminarnom delu
strujawa.
lam
= ( )
lam f
Nu
kr
f
l
=135.15
0.54
10 59 . 2
2
=6.48
K m
W
2
54 . 0
4 . 6 1 . 0
1
20 80
Olam

=65.4W
oblast turbulentnog strujawa u grani~nom sloju:
l
k
=Ll
kr
=0.90.54=0.36m
( )
L f f
Fr Gr =3.19
.
10
9
, ( )
kr f f
Fr Gr =1
.
10
9
f
=C(Gr
f
.
Fr
f
)
h
25 . 0
z
f
Fr
Fr
|
|
.
|
\
|
Gr
f
.
Fr
f
=3.19
.
10
9
> ( )
kr f f
Fr Gr C=0.15, h=0.33
5. korak: izra~unavawe Nuseltovog broja za turbulentnu oblast strujawa
( )
Iur f
Nu = ( ) ( ) | |
25 . 0
z
f h
kr
l f f
h
L f f
Fr
Fr
Fr Gr Fr Gr C
|
|
.
|
\
|

( )
Iur f
Nu = ( ) ( )
25 . 0
33 . 0
9
33 . 0
9
692 . 0
703 . 0
10 1 10 19 . 3 15 . 0 |
.
|
\
|
=65.29
lam
) u turbulentnom
delu strujawa.
Iur
= ( )
Iur f
Nu
k
f
l
=65.29
0.36
10 59 . 2
2
=4.70
K m
W
2
36 . 0
7 . 4 1 . 0
1
20 80
OIur

=31.9W
=
|
|
.
|
\
|
O lam O
+ Iur O
=65.4+31.9=97.3W
8.25.Toplotni gubici prostorije, u kojoj je potrebno odràvati temperaturu od18
o
C,iznose1kW.
Grejawe vazduha u prostoriji se ostvaruje grejnim telima (konvektorima). Ova tela imaju oblik
kvadra(1000x180x600mm),i toplotno su izolovana na gorwoj i dowoj osnovi ({rafirani deo na
slici). Temperatura na spoqa{wim povr{ima konvektora je44
o
C.Odrediti potreban broj
konvektora za nadokna|ivawe toplotnih gubitaka prostorije. Zanemariti razmenu toplote zra~ewem.
re{ewe: h=6
8.26.U horizontalnoj cevi spoqa{weg pre~nika d=120mmvr{i se potpuna kondenzacija
m=25kg/h
suvozasi}ene vodene pare pritiska p=100kFa. Cev se nalazi u velikoj prostoriji i okruèna je
mirnim okolnim vazduhom stalne temperature 20
o
C. Sredwa temperatura na povr{i zidova prostorije
iznosi 17
o
C, a sredwa temperatura na spoqa{woj povr{i cevi 97
o
C. Koeficijent emisije zra~ewa sa
cevi iznosi =0.9. Odrediti duìnu cevi.
re{ewe: L=36.12m
180mm
1000mm
600mm
8.27.Kroz cev unutra{weg pre~nikad=80mmstruji transformatorsko uqe sredwe temperature
I
f
=50
o
C,sredwom brzinomw=0.2m/s. Temperatura unutra{we povr{i zidova cevi jeI
z
=25
o
C.Ukupno
razmewen toplotni protok izme|u uqa i unutra{we povr{i cevi iznosi
O=785W.Odrediti duìnu
cevi.
L
d
1
I I
O
z f
L=
( )
...
I I d
O
z f
=

1. korak: fizi~ki parametri za transformatorsko uqe temperaturi I

f
=50
o
C
f
=0.122
mK
W
,
f
=845
3
m
kg
,
f
=69.5
.
10
5
K
1
,
f
=9.9
.
10
-3
s Fa , c
pf
=2.043
kgK
kJ
l
k
=
=
d
4
d
4
O
A
4
2
=d=80mm
Re
f
=
f
K f
l w

=
3
10 9 . 9
08 . 0 2 . 0 845

=1365.6 (Re<2300,laminarno strujawe)
Gr
f
=
2
f
2
f z f
3
K f
) T T ( l g

=
( )
2
3
2 3 5
10 9 . 9
845 ) 25 50 ( 08 . 0 81 . 9 10 5 . 69

=6.36
.
10
5
Fr
f
=
f
f pf
c

=
122 . 0
10 9 . 9 10 043 . 2
3 3

=165.8
Fr
z
=
z
z pz
c

=...=
123 . 0
10 24 10 918 . 1
3 3

=374.2
fizi~ki parametri za transformatorsko uqe temperaturi I
z
=25
o
C
z
=0.123
mK
W
,
z
=24
.
10
-3
s Fa , c
pz
=1.918
kgK
kJ
I
f
I
f
L
I
z
4. korak: konstante u kriterijalnoj jedna~ini:Nu
f
=
T
p
f
h
f
m
f
Gr Fr Re C
m=0.33,h=0.43,p=0.1,
T
=
19 . 0
z
f
Fr
Fr
|
|
.
|
\
|
=
19 . 0
2 . 374
8 . 165
|
.
|
\
|
=0.86,C=
L
15 . 0
pretpostavimo: 50
l
L
k
>
L
=1 C=0.15
( ) ( ) ( )
25 . 0
1 . 0
5 43 . 0 33 . 0
f
86 . 0 10 36 . 6 8 . 165 6 . 1365 15 . 0 Nu = =45.4
=Nu
f
K
f
l
=45.4
3 -
10 80
0.122
=69.2
K m
W
2
L=
( )
z f
I I d
O

=
( ) 25 50 2 . 69 08 . 0
785

=1.8m
provera pretpostavke:
K
l
L
=
08 . 0
8 . 1
=22.5<50 pretpostavka nije ta~na
pretpostavimo:
k
l
' L
=22.5
'
L
=1.11
'
L
L '
L L
= =
11 . 1
1
8 . 1 =1.62m
k
l
' L
=
08 . 0
62 . 1
=20.2522.5 pretpostavka nije ta~na
pretpostavimo:
k
l
' ' L
=20.25
' '
L
=1.13
' '
L
L ' '
L L
= =
13 . 1
1
8 . 1 =1.59m
k
l
' ' L
=
08 . 0
59 . 1
=19.8820.25 pretpostavka ta~na !!
stvarna duìna cevi iznosi L=1.59m.
8.28. Kroz prav kanal, prstenastog popre~nog preseka dimenzija
1
=80/90mm,
2
=200/210mm,
proti~e voda sredwom brzinom od w=1.2m/s. Ulazna temperatura vode je T
w1
=80
o
C, a sredwa
temperatura zidova kanala iznosi T
z
=20
o
C. Odrediti duìnu cevi na kojoj }e temperatura vode pasti
na T
w2
=60
o
C. Zanemariti prelaz
toplote sa vode na spoqa{wu cev.
O
12
=

H
12
+ 12 T W

O
12
= w m
.
(h
w2
h
w1
)=...
h
w1
=334.9
kg
kJ
(p=1bar,I=80
o
C)
h
w2
=251.1
kg
kJ
(p=1bar,I=60
o
C)
|
|
.
|
\
|

=
4
d
4
d
w m
2
2
2
3
w w
=
|
|
.
|
\
|

4
09 . 0
4
2 . 0
2 . 1 8 . 977
2 2
=29.4kg/s
napomena:
w
=977.8
3
m
kg
,je gustina vode odre|ena za sredwu
temperaturu vode u cevi:
2
60 80
2
T T
T
2 w 1 w
wsr
+
=
+
= =70
o
C
( ) 9 . 334 1 . 251 4 . 29 O12 =
=2463.7kW

O= 12
O
=2463.7kW
L
d
1
T
O
2
sr
L= ...
T d
O
sr 2
=

T
w1
L
T
w2
T
z
T
max
=8020=60
o
C
T
mih
=6020=40
o
C
T
sr
= =
40
60
lh
40 60
49.3
o
C
1. korak: fizi~ki parametri za vodu odre|eni za sredwu temperaturu vode u
cevi:
2
60 80
2
T T
T
2 w 1 w
wsr
+
=
+
= =70
o
C
f
=66.8
.
10
mK
W

f
=0.415
.
10
s
m
2
l
k
= 90 200 d d
d d
4
d
4
d
4
O
A
4
2 3
2 3
2
2
2
3
= =

= =110mm
Fr
f
=( )
C
o
70
f
T
Fr
=
=2.55, Fr
z
=( )
C
o
20
z
T
Fr
=
=7.02
Re
f
=
6
f
K
10 415 . 0
11 . 0 2 . 1 l w
=3.18
.
10
5
(turbulentno strujawe)
4. korak: konstante u kriterijalnoj jedna~ini
m=0.8,h=0.43,p=0,
T
=
25 . 0
z
f
Fr
Fr
|
|
.
|
\
|
=
25 . 0
02 . 7
55 . 2
|
.
|
\
|
=0.78,C=0.021
.
L
pretpostavimo: 50
l
L
k
>
L
=1 C=0.021
Nu
f
=0.021
.
(3.18
.
10
5
)
0.8
.
(2.55)
0.43
.
0.78=615.4
cev
voda
80
o
C
60
o
C
20
o
C 20
o
C
T
L
=
K
f
f
l
Nu

=
3 -
-2
10 110
10 66.8
4 . 615
=3737
K m
W
2
L=
3 . 49 737 . 3 10 90
7 . 2463
3

=47.3m
K
l
L
=
11 . 0
3 . 47
=430>50 pretpostavka ta~na
8.29.Predajnik toplote se sastoji od cilindri~nog, toplotno izolovanog omota~a, unutra{weg
pre~nikaD=0.4mi snopa odh=55pravih cevi, spoqa{weg pre~nikad=30mm.Podu`no, kroz
prostor izme|u omota~a i cevi, struji suv vazduh i pritom se izobarno, prip=5MFa,hladi od
temperatureT
f1
=336KdoT
f2
=313K. Maseni protok vazduha iznosi m=0.4kg/s.Temperatura na
spoqa{woj povr{i cevi pre~nika d je stalna i iznosiT
z
=293K. Odrediti duìnu predajnika
toplote.
L h
d
1
T
O
sr

h T d
O
L
sr

=

=...
O
12
=

H
12
+ 12 T W

O
12
= ( )
1 f 2 f pf
v T T c m
O
12
= ( ) 336 313 085 . 1 4 . 0 =9.98kW

O= 12
O
=9.98kW
T
max
=336293=43K
T
mih
=313293=20K
20
43
lh
20 43
T
sr
= =30K
L
D
d
cev
vazduh
336K
313K
293K 293K
T
L
1. korak fizi~ki parametri za vazduh (p=50bar,
2
T T
T
2 f 1 f
fsr
+
= =324.5K)
f
=3.03
.
10
mK
W
,
f
=53.73
3
m
kg
,
f
=20.63
.
10
6
Fa
.
s
2. korak karakteristi~na duìna ~vrste povr{i
+
= =
d h D
4
d
h
4
D
4
O
A
4 l
2 2
k
=
03 . 0 55 4 . 0
03 . 0 55 4 . 0
d h D
d h D
2 2 2 2
+

=
+

=0.054m
3. korak potrebni kriterijumi sli~nosti
Fr
f
=( )
bar 50 p , K 5 . 324
f
T
Fr
= =
=0.738, Fr
z
=( )
bar 50 p , K 293
z
T
Fr
= =
=0.776
Re
f
=
f
k f
l w

=...=
6
10 63 . 20
054 . 0 086 . 0 73 . 53

=1.21
.
10
4
|
|
.
|
\
|

4
d
h
4
D
w m
2 2
f
f
|
|
.
|
\
|

=

4
d
h
4
D
m
w
2 2
f
f
|
|
.
|
\
|

=
4
03 . 0
55
4
4 . 0
73 . 53
4 . 0
w
2 2
=0.086
s
m
m=0.8,h=0.43,p=0,
T
=
25 . 0
z
F
Fr
Fr
|
|
.
|
\
|
=
25 . 0
776 . 0
738 . 0
|
.
|
\
|
1,C=0.021
.
L
pretpostavimo: 50
l
L
k
>
L
=1 C=0.021
( ) ( )
43 . 0
8 . 0
4
f
738 . 0 10 21 . 1 021 . 0 Nu = =34
k
f
f
l
Nu

= =
054 . 0
10 03 . 3
34
2
=19.1
K m
W
2
h T d
O
L
sr

= =
55 30 10 1 . 19 03 . 0
98 . 9
L
3

=

=3.36m
K
l
L
=
054 . 0
36 . 3
=62>50 pretpostavka ta~na !!
8.30. Kroz prav kanal pravougaonog popre~nog preseka proti~e voda brzinom w=1m/s.Dimenzije
unutra{wih stranicapravougaonika iznose a=10mmib=20mm.Temperatura vode na ulazu u kanal je
I
w1
=10
o
C,a na izlazuI
w2
=70
o
C.Temperatura zidova kanala jeI
z
=100
o
C=cohsI.Odrediti:
a) toplotni protok sa zidova kanala na vodu (kW)
b) duìnu kanala
T
z
voda
T
w
=f(L)
voda
b
L
a
a)
O
12
=

H
12
+ 12 T W

O
12
= w m
.
(h
w2
h
w1
)=...
h
w1
=42
kg
kJ
(p=1bar,I=10
o
C)
h
w2
=293
kg
kJ
(p=1bar,I=70
o
C)
= b a w m
w w
=

3 3
10 20 10 10 1 2 . 992 =0.2
s
kg
napomena:
w
=992.2
3
m
kg
2
70 10
2
T T
T
2 w 1 w
wsr
+
=
+
= =40
o
C
( ) 42 293 2 . 0 O12 =
=50.2kW

O= 12 O
=50.2kW
b)
O= ( ) L b 2 a 2
1
T
sr
+
L=
( ) b a 2 T
O
sr
+
=...
T
max
=90
o
C
T
mih
=30
o
C
T
sr
= =
30
90
lh
30 90
54.6
o
C
cevi:
2
70 10
2
T T
T
2 w 1 w
wsr
+
=
+
= =40
o
C
f
=63.5
.
10
mK
W
,
f
=992.2
3
m
kg
,
f
=0.659
.
10
s
m
2
l
k
=
( ) b a 2
b a
4
O
A
4
+

= =
( ) 02 . 0 01 . 0 2
02 . 0 01 . 0
4
+

=13.33mm
Re
f
=
f
K
l w
=
6
3
10 659 . 0
10 13 . 13 1

=2
.
10
4
Fr
f
=( )
C
o
40
f
T
Fr
=
=4.31, Fr
z
=( )
C
o
100
z
T
Fr
=
=1.75
4. korak: konstante u kriterijalnoj jedna~ini:
zid
voda
100
o
C
10
o
C
70
o
C
100
o
C
T
L
m=0.8,h=0.43,p=0,
T
=
25 . 0
z
F
Fr
Fr
|
|
.
|
\
|
=
25 . 0
75 . 1
31 . 4
|
.
|
\
|
=1.25,C=0.021
.
L
pretpostavimo: 50
l
L
k
>
L
=1 C=0.021
( ) ( ) 25 . 1 31 . 4 10 2 021 . 0 Nu
43 . 0
8 . 0
4
f
= =135.8
=Nu
f
K
f
l
=135.8
3 -
-2
10 13.33
10 63.5
=6469.1
K m
W
2
L=
( ) 02 . 0 01 . 0 2 6 . 54 10 1 . 6469
2 . 50
3
+

=2.37m
K
l
L
=
3
10 33 . 13
37 . 2
=177.8>50 pretpostavka ta~na !!

stvarna duìna kanala iznosi L=2.37m.
8.31. Dve cevi spoqa{wih pre~nikad=0.118m,od kojih je jedna od wih toplotno izolovana nalaze se
u toplotno izolovanom kanalu kvadratnog popre~nog preseka, unutra{we stranicea=0.3m (slika).
Kroz slobodan prostor, pri stalnom pritiskup=101.325kFa,proti~e voda, sredwom brzinomw=0.2
m/s.Temperatura vode na ulazu u kanal jeT
f1
=299K, a iz kanala izlazi voda sredwne temperature
T
f2
=307K.
Temperatura povr{i neizolovane cevi je stalna i iznosi T
z
=363K.Odrediti toplotni protok koji
razmeni voda ca neizolovanom cevi kao i duìnu kanala,
O
12
=

H
12
+ 12 T W

O
12
= w m
.
(h
w2
h
w1
)=...
h
w1
=109.0
kg
kJ
(p=1bar,I=26
o
C)
h
w2
=142.4
kg
kJ
(p=1bar,I=34
o
C)
|
|
.
|
\
|

=
4
d
2 a w m
2
2
w w
=
|
|
.
|
\
|

4
118 . 0
2 3 . 0 2 . 0 7 . 995
2
2
=13.57
s
kg
napomena:
w
=995.7
3
m
kg
2
34 26
2
T T
T
2 w 1 w
wsr
+
=
+
= =30
o
C
( ) 0 . 109 4 . 142 57 . 13 O12 =
=453.2kW

O= 12 O
=453.2kW
a
d
d
voda
L
d
1
T
O
sr
L=
sr
T d
O

=...
T
max
=363299=64
o
C
T
mih
=363307=56
o
C
T
sr
= =
56
64
lh
56 64
59.9
o
C
cevi:
2
34 26
2
T T
T
2 w 1 w
wsr
+
=
+
= =30
o
C
f
=61.8
.
10
mK
W
,
f
=995.7
3
m
kg
,
f
=0.805
.
10
s
m
2
l
k
=
O
A
4 =...=
941 . 1
068 . 0
4 =0.14m
4
d
2 a A
2
2

= =
4
118 . 0
2 3 . 0
2
2

=0.068m
2
O= + d 2 a 4 = + 118 . 0 2 3 . 0 4 =1.941m
Re
f
=
f
K
l w
=
6
10 805 . 0
14 . 0 2 . 0
=3.48
.
10
4
Fr
f
=( )
C
o
30
f
T
Fr
=
=5.42, Fr
z
=( )
C
o
90
z
T
Fr
=
=1.95
m=0.8,h=0.43,p=0,
T
=
25 . 0
z
F
Fr
Fr
|
|
.
|
\
|
=
25 . 0
95 . 1
42 . 5
|
.
|
\
|
=1.29,C=0.021
.
L
pretpostavimo: 50
l
L
k
>
L
=1 C=0.021
cev
voda
363K
299K
307K
363K
T
L
( ) ( ) 29 . 1 42 . 5 10 48 . 3 021 . 0 Nu
43 . 0
8 . 0
4
f
= =240.8
=Nu
f
K
f
l
=240.8
0.14
10 61.8
-2
=1063
K m
W
2
L=
sr
T d
O

=
9 . 59 10 1063 118 . 0
2 . 453
3

=19.2m
K
l
L
=
14 . 0
2 . 19
=137.1>50 pretpostavka ta~na !!
8.32.U tolplotno izolovanom kanalu kvadratnog popre~og preseka stranicea=0.5mpostavqena je
cev spoqa{weg pre~nikad=0.2m.Kroz kanal struji suv vazduh temperatureI
f
=30
o
C,brzinomw=8
m/s.Temperatura zidova kanala iznosi T
2
=210
o
C,a temperatura spoqa{we povr{i cevT
1
>T
2
=?.
Koeficijent emisije zra~ewa cevi iznosi
1
=0.95,a zidova kanala
2
=0.8.Smatraju}i da
koeficijenti prelaza toplote ()sa obe povr{i (sa cevi na vazduh i sa kanala na vazduh) imaju istu
vrednost, odrediti:
a) temperaturu spoqa{we povr{i cevi
b) ukupan toplotni fluks koji odaje spoqa{wa povr{ cevi
Pri odre|ivawu Nuseltovog broja smatrati da
T
i
L
iznose
T
=
L
=1
1
T
1
T
2
T
f
2
a)
toplotni bilans unutra{wih povr{i zidova kanala:
f 2
prelaz
12
hje zra O O
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|

4 L a
1
T T
L
C d
1
100
T
100
T
f 2
12
4
2
4
1

=

|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
( )
4
12
f 2
4
2
1
C d
a 4
T T
100
T
100 T

+
|
|
.
|
\
|
= =...
C
12
=C
c
12
=...=5.67
.
0.884=5
4 2
K m
W
12
=
|
|
.
|
\
|
1
1
A
A 1
1
2 2
1
1
=
|
|
.
|
\
|
1
1
L a 4
L d 1
1
2 1
=
|
.
|
\
|

+ 1
8 . 0
1
5 . 0 4
2 . 0
95 . 0
1
1
=0.884
f
=30
o
C
f
=2.67
.
10
mK
W
,
f
=992.2
3
m
kg
,
f
=16
.
10
6
s Fa
l
k
=
+
=
d a 4
4
d
a
4
O
A
4
2
2
=
+
2 . 0 5 . 0 4
4
2 . 0
5 . 0
4
2
2
=0.333m
Re
f
=
f
K
l w
=
6
10 16
333 . 0 8
=1.66
.
10
5
Fr
f
=( )
C
o
30
f
T
Fr
=
=0.701
m=0.8,h=0.43,p=0,
T
=1,C=0.021
.
L
=0.021
( ) ( )
43 . 0
8 . 0
5
f
701 . 0 10 66 . 1 021 . 0 Nu = =270.4
=Nu
f
K
f
l
=270.4
0.333
10 2.67
-2
=21.7
K m
W
2
( )
4
4
1
5 2 . 0
7 . 21 5 . 0 4
30 210
100
483
100 T

+ |
.
|
\
|
= =742K
b)
( ) ( )
f 1
prelaz
12
hje zra
q q q + =
+

|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
d
1
T T
C d
1
100
T
100
T
f 1
12
4
2
4
1
7 . 21 2 . 0
1
303 742
5 2 . 0
1
100
483
100
742
q
4 4

+

|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=
=7813.04+5985.55=13798.6
m
W
8.33.Horizontalna cev, spoqa{weg pre~nikad=30mmi duìneL=5m, se hladi popre~nom strujom
vode sredwe temperatureI
f
=10
o
C.Voda struji brzinomw=2m/s,pod napadnim uglom od=60
o
.
Temperatura spoqa{we povr{i cevi iznosiI
z
=80
o
C.Odrediti toplotni protok konvekcijom sa cevi
na vodu.
voda
I
f
I
z

L
d
1
I I
O
f z
=...
1. korak: fizi~ki parametri za vodu na temperaturiI
f
=10
o
C
f
=57.4
.
10
-2
mK
W

f
=1.306
.
10
s
m
2
l
k
=d
s
=30mm
Re
f
=
f
K
l w
=
6
10 306 . 1
03 . 0 2
=4.59
.
10
4
(prelazni reìm strujawa)
Fr
f
=( )
C
o
10
f
T
Fr
=
=9.52, Fr
z
=( )
C
o
80
z
T
Fr
=
=2.21
m=0.6,h=0.37,p=0,
T
=
25 . 0
z
F
Fr
Fr
|
|
.
|
\
|
=
25 . 0
21 . 2
52 . 9
|
.
|
\
|
=1.44,
C=0.26
.
=0.26
.
0.93=0.24 (=60
o
C
=0.93)
Nu
f
=0.24
.
(4.59
.
10
4
)
0.6
.
(9.52)
0.37
.
1.44=498.6
=Nu
f
K
f
l
=498.6
0.03
10 57.4
-2
=9359.9
K m
W
2
5
10 9 . 9359 03 . 0
1
10 80
O
3
=308.75kW
8.34.Suvozasi}ena vodena para(I=180
o
C)transportuje se kroz parovod na rastojawe odL=4km.Parovod
je napravqen od ~eli~nih cevi(
1
=50W/mK),pre~nika(=100/80mm)i izolovan je slojem staklene
vune(
2
=0.04W/mK)debqine=90mm.Pra}ewe atmosferskih uslova pokazalo je da:
- maksimalna brzina vetra koji duva normalno na parovod je w=10m/s
- minimalna temperatura okolnog vazduha je10
o
C
U parovod treba ugraditi kondenzacione lonce na drugom(2.)i ~etvrtom(4.)kilometru. Ukoliko gubici
zra~ewem iznose60od gubitaka konvekcijom, a koeficijent prelaza toplote sa strane pare koja se
kondenzuje du` celog cevovoda iznosi
1
=9000W/m
2
K,odrediti potreban kapacitet kondenzacionih
lonaca(kg/s).Pri izra~unavawu koeficijenta prelaza toplote sa strane vazduha zanemariti popravku
T
,
tj. smatrati da je
T
=1
razmewen toplotni protok na prva dva kilometra(L
1
=2000m):
ehje zra prelaz
1 O O O
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
=

=
prelaz
O 6 . 1
|
|
.
|
\
|

1
2 3 2
3
2 1
2
1 1 1
vazduh para
1 L
d
1
d
d
lh
2
1
d
d
lh
2
1
d
1
T T
6 . 1 O

+

+

+

=...
1. korak: fizi~ki parametri za vazduhhaIemperaIuriI
f
=10
o
C
f
=2.36
.
10
mK
W
f
=12.43
.
10
s
m
2
l
ek
=d
3
=0.28m
3. korak: izra~unavawe potrebnih kriterijuma sli~nosti
Re
f
=
f
K
l w
=
6
10 43 . 12
28 . 0 10
=2.25
.
10
5
Fr
f
=( )
C
o
10
f
T
Fr
=
=0.712
C=0.023, m=0.8, h=0.4, p=0
( ) ( ) ( ) 1 Gr 712 . 0 10 25 . 2 021 . 0 Nu
0
f
4 . 0
8 . 0
5
f
= =384.1
6. korak izra~unavawe koeficijenta prelaza toplote()
ek
f
f
l
Nu

= =
28 . 0
10 36 . 2
1 . 384
2
=32.4
K m
W
2
2000
5 . 47 28 . 0
1
100
280
lh
04 . 0 2
1
80
100
lh
50 2
1
9000 08 . 0
1
10 180
6 . 1 O1

+

+

+

+
=
= 1 O
=147kW
r m O 1 1 =

r
O
m
1
1
= =
2015
147
=0.073
s
kg
napomena: Razmewena toplota na drugom delu cevovoda(duìneL
2
=2km) je
identi~na kao na prvom delu cevovoda(duìneL
1
=2km),pa je i
kapacitet drugog kondenzazcionog lonca jednak kapacitetu prvog
kondenzacionog lonca, 2 m
=0.073
s
kg
8.35.Upravno na cev, spoqa{weg pre~nikad=200mmi duìneL=8m,struji suv vazduh temperature
I
f
=20
o
C,prip=101.3kFa.Temperatura na spoqa{woj povr{i cevi je konstantna i iznosi I
z
=180
o
C.
Odrediti brzinu strujawa vazduha pri kojoj toplotni protok sa cevi na vazduh iznosi 20kW.
L
d
1
I I
O
f z
=
( )
f z
I I L d
O

=20
K m
W
2
=
( ) 20 180 8 2 . 0
20
+
=20
K m
W
2
fizi~ki parametri za vazduh naI
f
=20
o
C
f
=2.28
.
10
mK
W

f
=12.79
.
10
3
m
kg
l
k
=0.2m, Fr
f
=0.716, Fr
z
=0.681,
T
=
25 . 0
A
F
Fr
Fr
|
|
.
|
\
|
=1
=
k
T
p h m
k
f
l
Gr Fr Re C
l
Nu

=

Re=
m
1
T
p
f
h
f
k
Gr Fr C
1 l
|
|
.
|
\
|

=...
predpostavimo da je strujawe vazduha oko cevi turbulentno tj. da vaì:
2
.
10
5
<Re
f
<1
.
10
7
C=0.023
.
=0.023, m=0.8,h=0.4,p=0
Re=
8 . 0
1
4 . 0 2
1 716 . 0 023 . 0
1
10 28 . 2
2 . 0
20
|
|
.
|
\
|

=8.42
.
10
4
pretpostavka neta~na!
predpostavimo da je strujawe vazduha oko cevi preobraàjno tj. da vaì:
1
.
10
3
<Re
f
<2
.
10
5
C=0.26
.
=0.26,m=0.6,h=0.37,p=0
Re=
6 . 0
1
37 . 0 2
1 716 . 0 26 . 0
1
10 28 . 2
2 . 0
20
|
|
.
|
\
|

=6.38
.
10
4
pretpostavka ta~na!
w=
k
f f
l
Re
=
2 . 0
10 79 . 12 10 38 . 6
6 4

=4.08
s
m
8.36.Kroz cev od ner|aju}eg ~elika(=17W/mK),pre~nika=51x2.9mmi duìneL=2.5m,struji
vodaI
w
=80
o
C=cohsI,sredwom brzinomw
w
=1m/s. Upravno na cev struji vazduh sredwe temperature
I
f
=20
o
C=cohsI,sredwom brzinomw
f
=2m/s.Odrediti toplotni protok sa vode na vazduh kao i
temperaturu spoqa{we povr{i cevi ( smatrati da je
Tu
=
Ts
=1).
re{ewe:

O=544.2W, I=79.5
o
C
8.37.Dve kvadratne plo~e stranica duìnea=1m obrzauju ravnu povr{ (zanemarqive debqine) du`
koje brzinomw=1m/sstruji suv vazduh(I=10
o
C,p=1bar).Odrediti koliko se toplote preda vazduhu
za slede}a tri slu~aja:
a) obe plo~e su stalne temperature I
z
=120
o
C
b) prva plo~a je stalne temperature I
z
=120
o
C, a druga je adijabatski izolovana
c) prva plo~a je adijabatski izolovana, a druga plo~a je stalne temperature I
z
=120
o
C
a)
l
k
=
w
Re
f kr

=
1
10 16 . 14 10 5
6 5

=6.9m
kako je L=a+a=2m l
kr
strujawe vazduha du` cele plo~e je laminarno
napomena:
f
=14.16
.
10
6
s
m
2
(vazduh na temperaturiI
f
=10
o
C)
a
a
a
a)
a 2 0 O
= 2 a a
1
I I
a 2 0
f z

=...
f
=10
o
C
f
=2.51
.
10
mK
W
,
f
=14.16
.
10
6
s
m
2
l
k
=2a=2m
Re
f
=
6
f
k
10 16 . 14
2 1 l w
=1.41
.
10
5
Fr
f
=( )
C
o
10
f
T
Fr
=
=0.705, Fr
z
=( )
C
o
120
z
T
Fr
=
=0.686
m=0.5,h=0.33,p=0,
T
=
25 . 0
25 . 0
z
F
686 . 0
705 . 0
Fr
Fr
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
=1,C=0.664
Nu
f
=0.664
.
(1.41
.
10
5
)
0.5
.
(0.705)
0.33
.
1=222.17
02a
=Nu
f
.
K
f
l
=222.17
.
2
10 2.51
-2
=2.79
K m
W
2
a 2 0 O
= 2 1 1
79 . 2
1
10 120

=613.8W
b)
a 0 O
= a a
1
I I
a 0
f z

=...
l
k
=a=1m
Re
f
=
6
f
k
10 16 . 14
1 1 l w
=0.7
.
10
5
Nu
f
=0.664
.
(0.7
.
10
5
)
0.5
.
(0.705)
0.33
.
1=156.54
0a
=Nu
f
.
K
f
l
=156.54
.
1
10 2.51
-2
=3.93
K m
W
2
a 0 O
= 1 1
93 . 3
1
10 120

=432.3W
napomena: prikazani su samo oni koraci koji nisu isti kao pod a)
c)
a 2 a O
= a 2 0 O
a 0 O
=613.8423.3=181.5W
napomena: zadatak pod c) se moè re{iti i na slede}i na~in:
a 2 a O
= ( ) a L a
1
I I
L a
f z

=...= 1 1
65 . 1
1
10 120

=181.5W
( )
L a f
Nu
= ( ) ( ) | |
I
h
f
m
a 0 f
m
L 0 f
Fr Re Re C

( )
L a f
Nu
=0.664
.
( ) ( )
(

5 . 0
5
5 . 0
5
10 7 . 0 10 41 . 1
.
(0.705)
0.33
.
1=65.63
aL
= ( )
L a f
Nu
.
K
f
l
=65.63
.
1
10 2.51
-2
=1.65
K m
W
2
8.38. Vazduh temperatureI
f
=20
o
C,struji sredwom brzinom2.5m/s preko ravne plo~e duìnea=5mi
{irineb=1.5m. Povr{i plo~e se odràvaju na stalnoj temperaturi od I
z
=90
o
C.Odrediti toplotni
protok sa plo~e na vazduh u laminarnom delu strujawa, turbulentnom delu strujawa kao i ukupni du`
cele plo~e.
l
kr
=
w
Re
f kr

=
5 . 2
10 06 . 15 10 5
6 5

=3m
kako je L=a=5m>l
kr
strujawe vazduha na duìni l
kr
je laminarno a na
duìni Ll
kr
turbulentno
napomena:
f
=15.06
.
10
6
s
m
2
(vazduh na temperaturiI
f
=20
o
C)
O
lam
= b l
1
I I
kr
lam
f z

=...
1. korak: fizi~ki parametri zavazduh na temperaturiI
f
=20
o
C
f
=2.59
.
10
mK
W
,
f
=15.06
.
10
6
s
m
2
l
k
=l
kr
=3m
Re
f
=Re
kr
=5
.
10
5
Fr
f
=( )
C
o
20
f
T
Fr
=
=0.703, Fr
z
=( )
C
o
90
z
T
Fr
=
=0.69
a
b
l
kr
vazduh
m=0.5,h=0.33,p=0,
T
=
25 . 0
25 . 0
z
F
69 . 0
703 . 0
Fr
Fr
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
=1,C=0.664
Nu
f
=0.664
.
(5
.
10
5
)
0.5
.
(0.703)
0.33
.
1=417.93
lam
)
lam
=Nu
f
.
K
f
l
=417.93
3
10 2.59
-2
=3.61
K m
W
2
O
lam
= 5 . 1 3
61 . 3
1
20 90

=1137.2W
O
Iur
= ( ) b l a
1
I I
kr
Iur
f z

=...
l
k
=al
kr
=2m
( )
kr
l f
Re =Re
kr
=5
.
10
5
, ( )
L
f
Re =
6
f
10 06 . 15
5 5 . 2 L w
=8.3
.
10
5
m=0.8,h=0.43,p=0,
T
=
25 . 0
25 . 0
z
F
69 . 0
703 . 0
Fr
Fr
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
=1,C=0.037
( )
L
kr
l f
Nu
= ( ) ( ) | |
I
h
f
m
kr f
m
L f
Fr Re Re C
( )
L
kr
l f
Nu
=0.037
.
( ) ( )
(

8 . 0
5
8 . 0
5
10 5 10 3 . 8
.
(0.703)
0.43
.
1=576.13
Iur
)
Iur
=( )
L
kr
l f
Nu
.
K
f
l
=576.13
.
2
10 2.59
-2
=7.46
K m
W
2
O
Iur
= ( ) 5 . 1 3 5
46 . 7
1
20 90

=1566.8W
L
kr
l
Iur
kr
l 0
am
l l 0 O O O
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
= =1137.2+1566.8=2704W
8.39.Vertikalnu plo~u (zanemarqive debqine), visineh=2.4mi {irinea=0.8msa obe strane (u
pravcu kra}e strane) opstrujava vazduh temperatureI
f
=20
o
C. Toplotni protok konvekcijom sa plo~e na
vazduh iznosi5kW.Odrediti sredwu brzinu strujawa vazduha, tako da se temperatura na povr{ima
plo~e odràva konstantnom i iznosi I
z
=70
o
C, smatraju}i da je strujawe vazduha turbulentno po celoj
plo~i.
O= 2 h a
1
I I
f z

=
( ) 2 h a I I
O
f z

=
=
( ) 2 4 . 2 8 . 0 20 70
5000

=26
K m
W
2
1. korak: fizi~ki parametri zavazduh na temperaturiI
f
=20
o
C
f
=2.59
.
10
mK
W
,
f
=15.06
.
10
6
s
m
2
a
h vazduh
l
k
=a=0.8m
Fr
f
=( )
C
o
20
f
T
Fr
=
=0.703, Fr
z
=( )
C
o
70
z
T
Fr
=
=0.694
m=0.8,h=0.43,p=0,
T
=
25 . 0
25 . 0
z
F
694 . 0
703 . 0
Fr
Fr
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
=1,C=0.037
2
f
k
f
10 59 . 2
8 . 0
26
l
Nu
= =803.09
5. korak: izra~unavawe Rejnoldsovog broja
Nu
f
=
T
p
f
h
f
m
f
Gr Fr Re C Re
f
=
m
1
T
p
f
h
f
f
Gr Fr C
Nu
|
|
.
|
\
|

Re
f
=
8 . 0
1
43 . 0
1 1 703 . 0 037 . 0
09 . 803
|
|
.
|
\
|

=
5
10 184 . 3
w=
8 . 0
10 06 . 15 10 184 . 3
l
Re
6 5
k
f f

=

=6
s
m
8.40.Vaqanu, vertikalnu bakarnu plo~u, visine2.2mi {irine0.9m sa obe strane opstrujava vazduh
sredwe temperature20
o
C,sredwom brzinom6m/s. Sredwe temperature obe povr{i plo~e iznose
70
o
C,a zidova velike prostorije u kojoj se plo~a nalazi20
o
C.Odrediti toplotni protok koji se
odvodi sa plo~e (debqinu plo~e zanemariti) ako se strujawe vr{i u pravcu kra}e strane.
re{ewe:
|
|
.
|
\
|
O =
12
prelaz O
|
|
.
|
\
|

+
13
ehje zra O
|
|
.
|
\
|

=2015.6+912.3=2972.9W
8.41.Iznad horizontalne ravne betonske plo~e, duìne L=2m, toplotno izolovane sa dowe strane,
suv vazduh stawa (p=1bar,T
f
=283K) proti~e brzinom w=3m/s. Ako se pod dejstvom toplotnog
zra~ewa, na gorwoj povr{i plo~e ustali temperatura T
z
=323K, odrediti povr{inski toplotni
protok (toplotni fluks) tog zra~ewa i grafi~ki predstaviti raspored temperatura u betonskoj plo~i
i okolnom vazduhu.
toplotni bilans ozra~ene povr{i:
o apsorbovah ho reflekIova eho dozra
q q q + =
( ) = 1 q q
eho dozra eho dozra
+
c
4
z
f 1 2 z
C
1
100
T
1
T T T T

|
|
.
|
\
|
+
eho dozra
q =
|
|
|
|
|
.
|
\
|

|
.
|
\
|
+
c
4
z
f z
C
1
100
T
1
T T 1
=...
=K
.
h
=0.98
.
0.94=0.92
=?
q
reflekIovaho
q
sopsIv.zraehje
L
vazduh, w=3m/s
T
f
T
z
T
z
=cohsI
q
dozraeho
f
=10
o
C
f
=2.51
.
10
mK
W
,
f
=14.16
.
10
6
s
m
2
l
k
=L=2m
Re
f
=
6
f
k
10 16 . 14
2 3 l w
=4.24
.
10
5
Fr
f
=( )
C
o
10
f
T
Fr
=
=0.705, Fr
z
=( )
C
o
120
z
T
Fr
=
=0.698
m=0.5,h=0.33,p=0,
T
=
25 . 0
25 . 0
z
F
698 . 0
705 . 0
Fr
Fr
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
=1,C=0.664
Nu
f
=0.664
.
(4.24
.
10
5
)
0.5
.
(0.705)
0.33
.
1=385.26
=Nu
f
.
K
f
l
=385.26
.
2
10 2.51
-2
=4.84
K m
W
2
eho dozra
q =
|
|
|
|
|
.
|
\
|

|
.
|
\
|
+
c
4
z
f z
C
1
100
T
1
T T 1
=
|
|
|
|
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+
67 . 5 92 . 0
1
100
323
84 . 4
1
283 323
92 . 0
1
4
=827.6
2
m
W
8.42.U istosmernom razmewiva~u toplote tipa cev u cevizagreva se
m
e
=1500kg/hetanolaod
T
1
=10
o
CtoT
2
=30
o
C.Grejni fluid je suvozasi}ena vodena parap=0.12barkoja se u procesu razmene
toplte sa etanolom potpuno kondenzuje. Etanol proti~e kroz cev a para se kondenzuje u anularnom
prostoru. Unutra{wi pre~nik unutra{we cevi iznosid=100mm.Zanemaruju}i toplotni otpor
prelaza sa pare na cev, toplotni otpor provo|ewa kroz cev kao i toplotne gubitke u okolinu odrediti:
a) maseni protok grejne pare
b) duìnu cevi
a)
O
12
=

H
12
+ 12 T W

H
1
=
H
2
2 pe
e
2
p
1 pe
e
1
p T c m h m T c m h m + = +

( )
2 1
1 2 pe
e
p
h h
T T c m
m
=
( )
2384
10 30 45 . 2
3600
1500

=8.56
.
10
s
kg
h
1
=2591
kg
kJ
(h,p=0.12bar)
h
2
=207
kg
kJ
(h,p=0.12bar)
c
pe
=2.45
kgK
kJ
specifi~ni toplotni kapacitet etanola odre|en za sredwu
temperaturu etanola: T
e
= =
+
2
30 10
20
o
C
b)
L
k
1
T
O
SR
raz
L=
sr
raz
T k
O

=...
O
raz
interno razmewena toplota u razmewiva~u izme|u pare i etanola
kkoeficijent prolaza toplote sa pare na etanol
T
sr
sredwa logaritamska razlika temperatura izme|u pare i etanola
prvi zakon termodinamike za proces u otvorenom termodinami~kom sistemu ograni~enom
konturom K:
O
raz
=

H
12
+ 12 T W
O
raz
= ( ) ( ) 207 2591 10 56 . 8 h h m
2
2 1
p =

=204.07kW
T
max
=49.1510=39.15
o
C
T
mih
=49.1530=19.15
o
C
T
sr
= =
15 . 19
15 . 39
lh
15 . 19 15 . 39
28.3
o
C
e 1 2
2
F 2
d
1
d
d
lh
2
1
d
1
k
1

+

+

= k=
1
d =...
F 2
d
1

toplotni otpor prelaza sa strane pare, zanemaren uzadatku
2
2
d
d
lh
2
1

toplptni otpor provo|ewa kroz cev, zanemaren u zadatku
e 1
d
1

toplotni otpor prelaza sa strane etanola
e
=?
K
para,h
1
para,h
2
etanol,T
1
etanol,T
2
raz O
para
etanol
49.15
10
30
49.15
T
L
1. korak: fizi~ki parametri za etanol odre|eni za sredwu temperaturu
etanola u cevi:
2
30 10
2
T T
T
2 e 1 e
esr
+
=
+
= =20
o
C
f
=0.183
mK
W

f
=789
3
m
kg
f
=1.19
.
10
3
s Fa c
pf
=2.45
kgK
kJ
l
k
=

=
1
2
1
d
4
d
4
O
A
4 =d
1
=100mm
Fr
f
=
f
f pf
c

=
183 . 0
10 19 . 1 10 45 . 2
3 3

=15.93
Fr
z
=
z
z pz
c

=...=
178 . 0
10 695 . 0 10 81 . 2
3 3

=10.97
z
,
z
,c
pz
fizi~ki parametri etanola na temperaturiT
z
=49.15
o
C
z
=0.695
.
10
3
s Fa
z
=0.178
mK
W
c
pz
=2.81
kgK
kJ
Re
f
=
f
K f
l w

=...=
3
2
10 19 . 1
1 . 0 10 7 . 6 789

=4442.3prelazni reìm strujawa
w=

2
1 f
E
d
m 4
=

2
1 . 0 789
3600
1500
4
=6.7
.
10
s
m
m=0,h=0.43,p=0,
T
=
25 . 0
z
f
Fr
Fr
|
|
.
|
\
|
=
25 . 0
97 . 10
93 . 15
|
.
|
\
|
=1.1,C=K
0
=...=13.8
K
0
=f(Re)=13.8
Nu
f
=13.8
.
(15.93)
0.43
.
1.1=50
e
=Nu
f
K
f
l
=50
3 -
10 100
0.183
=91.5
K m
W
2
k=
1
d
e
= 3 . 91 1 . 0 =28.75
mK
W
L=
sr
raz
T k
O

=
3 . 28 10 28.75
07 . 204
3 -

=251m
8.43.U kqu~alu vodu pritiskap=10bar,koja pri konstantnom pritisku isparava u proto~nom kotlu,
potopqeno je 20 pravih cevi, unutra{weg pre~nikad=95mm.Kroz cev (pri konstantnom pritisku,
p=1bar),brzinomw
f
=6m/s,struji dimni gas(r
CO2
=0.13,r
H2O
=0.11,r
N2
=0.76).Temperatura gasa na
ulazu u cevi je460
o
C,a na izlazu iz wih260
o
C.Ako se zanemari toplotni otpor provo|ewa kroz
zidove cevi kao i toplotni otpor prelaza sa cevi na kqu~alu vodu odrediti:
a) koli~inu vode koja ispari u kotlu (kg/s)
b) potrebnu duìnu cevi
a)
O
12
=

H
12
+ 12 T W

H
1
=
H
2
2 pdg
dg
2
w
1 pdg
dg
1
w T c m h m T c m h m + = +

( )
1 2
2 1 pdg
dg
w
h h
T T c m
m
=...=
( )
3 . 2015
260 460 14 . 1 48 . 0
=5.43
.
10
s
kg
20
4
095 . 0
6 562 . 0 h
4
d
w m
2 2
dg
dg

=
=0.48
s
kg
c
pdg
=1.14
kgK
kJ
specifi~ni toplotni kapacitet i gustina dimnnog
dg
=0.562
3
m
kg
gasa odre|eni za sredwu temperaturu dimnog gasa: T
e
=
=
+
2
260 460
360
o
C
h
1
=762.7
kg
kJ
(h,p=10bar)
h
2
=2778
kg
kJ
(h,p=10bar)
b)
L
k
1
T
O
SR
raz =

L=
sr
raz
T k
O

=...
O
raz
interno razmewena toplota u razmewiva~u izme|u dimnog gasa i vode
kkoeficijent prolaza toplote sa dimnog gasa na vodu
T
sr
sredwa logaritamska razlika temperatura izme|u dimnog gasa i vode
ograni~enom konturom K:
O
raz
=

H
12
+ 12 T W
O
raz
= ( ) ( ) 260 460 14 . 1 48 . 0 T T c m
2 1 pdg
dg =
=109.44kW
T
max
=460180=280
o
C
T
mih
=260180=80
o
C
T
sr
= =
80
280
lh
80 280
159.65
o
C
K
dimni gas gas,T
1
dimni gas,T
2
voda,h
1
para,h
2
raz O
voda
dimni gas
460
180 180
260
T
L
dg 1 2
2
w 2
d
1
d
d
lh
2
1
d
1
k
1

+

+

= k=
1
d
dg
=...
w 2
d
1

toplotni otpor prelaza sa strane vode, zanemaren uzadatku
2
2
d
d
lh
2
1

toplptni otpor provo|ewa kroz cev, zanemaren u zadatku
dg 1
d
1

toplotni otpor prelaza sa strane dimnog gasa
dg
=?
1. korak: fizi~ki parametri za dimni gas odre|eni za sredwu temperaturu
dimnog gasa:
2
260 460
2
T T
T
2 dg 1 dg
dgsr
+
=
+
= =360
o
C
f
=5.36
.
10
mK
W

f
=0.562
3
m
kg
f
=30.3
.
10
6
s Fa c
pf
=1.139
kgK
kJ
l
k
=

=
1
2
1
d
4
d
4
O
A
4 =d
1
=95mm
Fr
f
=( )
C
o
360
f
T
Fr
=
=0.64, Fr
z
=( )
C
o
180
z
T
Fr
=
=0.67
Re
f
=
f
K f
l w

=
6
10 3 . 30
095 . 0 6 562 . 0

=10572
m=0,h=0.43,p=0,
T
=1.270.27
f
z
T
T
=1.270.27
633
453
=1.077,
predpostavimo
K
l
L
>50
L
=1 C=0.021 C=0.021
.
L
=0.021
Nu
f
=0.021
.
(10572)
0.8
.
(0.64)
0.43
.
1.077=30.93
dg
=Nu
f
K
f
l
=30.93
3 -
-2
10 95
10 5.36
=17.45
K m
W
2
k=
1
d
dg
= 45 . 17 095 . 0 =5.21
mK
W
L=
20 65 . 159 10 21 . 5
44 . 109
h T k
O
3
sr

=

=6.6m
provera pretpostavke iz 4. koraka:
K
l
L
>50
K
l
L
=
095 . 0
6 . 6
=69.5>50 pretpostavka je ta~na
8.44.U razmewiva~u toplote sa suprotnosmerim tokom fluida zagreva
V =6000m
3
/hse (prip=101.3
kFa,I=0
o
C)vazduha (ideala gas) od po~ete temperatureT
1
=40
o
Cdo krajwe temperatureT
2
=80
o
C,
pomo}u vode temperatureT
w1
=90
o
C. Procewena vrednost koeficijenta prolaza toplote iznosik=500
W/(m
2
K). Ukupna povr{ina za razmenu toplote iznosiA=18m
2
.Odrediti maseni protok vode(kg/s).
T R
V p
m
g
vazduh
=
273 287
3600
6000
10 3 . 101
3

=2.16
s
kg
K
voda,T
w1
voda,T
w2
vazduh,T
1
vazduh,T
2
raz O

ograni~enom konturom K:
O
raz
=

H
12
+ 12 T W
O
raz
= ( ) ( ) 40 80 1 16 . 2 T T c m
1 2 pv
v =
=86.4kW
A
k
1
T
O
SR
raz =
sr
T =
A k
Oraz
=
18 5 . 0
4 . 86
=9.6
o
C
( ) ( )
40 T
80 90
lh
40 T 80 90
T
2 w
2 w
sr

=
T
w2
=?
pretpostavimoI
w2
=60
o
C
sr
T =14.4
o
C (nije ta~no!)
pretpostavimoI
w2
=48
o
C
sr
T =8.9
o
C (nije ta~no!)
pretpostavimoI
w2
=49
o
C
sr
T =9.5
o
C (ta~no!)
O
12
=

H
12
+ 12 T W

H
1
=
H
2
2 pv
v
2 w
w
1 pv
v
1 w
w T c m h m T c m h m + = +

( )
2 w 1 w
1 2 pv
v
w
h h
T T c m
m
=
( )
3 . 209 377
40 80 1 16 . 2

=0.5
s
kg
h
w1
=377.0
kg
kJ
(p=1bar,T
w1
=90
o
C)
h
w2
=209.3
kg
kJ
(p=1bar,T
w2
=49
o
C)
90
o
C
80
o
C
voda
vazduh
40
o
C
?

Termodinamika Zbirka Zadaci - Ciganovic

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Termodinamika Zbirka Zadaci - Ciganovic

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

zbirka zadataka iz termodinamike strana 1

dipl.ing. @eqko Ciganovi} zelko@euheI.yu

= , ( ) ( ) 528 6 . 259 8 . 0 528 T T T T

Po{to je koli~nik stepena dobrote ve}i od 1 to zna~i da je stepen dobrote

, kao u prethodnom zadatku

jedna~ina stawa idealnog gasa B ha po~etku procesa:

prvi zakon za promenu stawa radnih tela A i B u celom cilindru

jedna~ina stawa idealnog gasa B na po~etku procesa:

se mo`e odrediti i primenom

m=300 kg/h (slika). Cev je toplotno izolovana

m=6 kg/s, p=0.18

m=3 kg/s, p=0.33 MFa, I=590

m=2 kg/s, p=0.38 MFa,

=0.1 MFa. Zanemaruju}i promenu kineti~ke

= ...=3.23 + 1.33 + 1.59 = 6.15

= ...=52.74 27.14 = 25.6

> 0, ovaj proces je mogu} pa je ludi nau~nik u pravu.

= ... =61.4 + 181.4 =242.8

m=2 kg/s vazduha (idealan gas) od po~etnog pritiska

) koja je ostvarena dvostepenom

= 10 131.08 + 54.31 = 86.77 kW

negativan broj to zna~i da se u sistem dovodi mehani~ka snaga.

( ) ( ) MJ 52 . 1 290 573 8315 25 . 0 10 11 . 2 O

2954 ) 240 (250

3148 ) 340 (350

3143 ) 340 (350

=11.04 bar (pr et post avka ni je t a~na)

=6.35 bar (pr et post avka ni je t a~na)

=2 bar (pr et post avka je t a~na)

=2.3 kg/s stawa 3(p=1bar, t=14

=10 kg/s kqu~al e vode pr i ti ska p=1

12 Q 19.26 MW topl ote. Ako se u po~etnom

zbirka zadataka iz termodinamike strana 8

m=0.5kg/s, koji struji sredwom brzinom

m=0.5kg/s vazduha (idealan gas) od stawa

m=10kg/s vodene pare stawa 1(p=2MFa,I=360

= ( ) 2696 2 10 16 . 2778 2 3156 10 =4.44MW

m=1kg/s ) {iri se adijabatski u

W = ( ) 2378 3 . 0 1 6 . 2806 3 . 0 3324 1 =837.8kW

m=72kg/h pare amonijaka stawa 1(p=255.9kFa,x=1) i sabija je adijabatski do

temperatura u boci u trenutku uspostavqawa toplotne ravnote`e

W (kJ/s), koji se u toku vremena mewa po zakonu:

=+2.4 (za > 1 h)

(kW), u trenutku vremena =0.6 h

zbirka zadataka iz termodinamike strana 8

=3kg/s, zagreje od stawa A(p=1bar,I=10

zbirka zadataka iz termodinamike strana 24

zbirka zadataka iz termodinamike strana 26

zbirka zadataka iz termodinamike strana 31

m=12.5kg/si ako je korisna snaga turbine Iur W

=11MW, zanemaruju}i rad napojnih pumpi odrediti:

m=0.1kg/spare, a procesi u turbinama su ravnote`ni (kvazistati~ki). Skicirati proces na

= ( ) 2940 3193 1 . 0 =25.3kW= TVF W

= ( ) ( ) 2940 7 . 1276 1 . 0 4 . 1154 83 . 137 1 . 0 =64.7kW= TNF W

zbirka zadataka iz termodinamike strana 44

= ( ) ( ) 5 . 3177 3514 3 . 0 5 . 907 3426 4 . 0 + =1108.35kW

m=20I/h pare stawa 2(p

)se odvodi za potrebe nekog spoljnog predajnika

b) ukupnu snagu koja se dobije u turbinama

= ( ) 2 . 197 293 8 . 390 263 1

= ( ) 4 . 193 245 3 . 455 320 2 . 5 10 2 . 8

) i koeficijent hla|ewa ovog postrojewa (

m=600 kg/h amonijaka (NH

zbirka zadataka iz termodinamike strana 8