FELSEF HERMENEUTK

Arslan TOPAKKAYA
ZET Felsef Hermeneutik her eyden nce belirli anlaml btnlkleri yorumlama ve anlama sanatnn addr. Bu balamda Dilthey felsef hermeneutiin eliiminde nemli bir yere sahi!tir. "# yaant ve anlama kavramlarn tinsel ve sosyal bilimlerin nemli bir $ellii olarak betimleyen ilk dnrdr. "na re hermeneutik btn tinsel bilimlerin temelini tekil eder. Heide er Dilthey%in bu rn &varln anlam nedir'(sorusuyla insann tarihsel bir varlk olmas balamnda radikalletirir. Bu r hermeneutiin ontolo)ik yorumunu da beraberinde etirmitir. Buradan haraketle H*+.+adamer felsef hermeneutie bu nk eklini vermitir. Heide er%in varlk anali$i +adamer%in felsef hermeneutikle il ili rleri i,in bir ,k noktas olmutur. Anahtar kelimeler: Felsef Hermeneutik# -nlama# .orumlama# Dil# /arlk# 0arihsellik. ZUSAMMENFASSUNG 1hiloso!hische Hermeneutik be$eichnet im 2eitesten 3inne die -uf abe# /erstehen und -usle en von 3inn ebilden im 4ahmen einer 5unstlehre dar$ustellen. Dilthey nimmt innerhalb der 6nt2icklun der !hiloso!hischen Hermeneutik eine herausra ende 3tellun ein. 6r hat 6rleben und /erstehen# als 7acherleben besonders von berlieferten 8nhalten# $um 9nterscheidun smerkmal der +eistes* und 3o$ial2issenschaften erhoben. 6rleben und /erstehen $eichnen die +eistes2issenschaften aus# und in diesem 3inne 2ird die Hermeneutik $ur +rundla e aller +eistes2issenschaften. Heide er radikalisiert Diltheys /erst:ndnis des ;enschen als eschichtliches <esen in Be$u auf die Fra e nach dem 3inn von 3ein. 3ie bedin t auch die ontolo ische <endun der Hermeneutik. H*+. +adamer hat die !hiloso!hische Hermeneutik nach der ontolo ischen <ende Heide ers in einer fr die let$ten =ahr$ehnte bestimmenden +estalt ent2ickelt. Heide ers Daseinsanalytik be$eichnet den -us an s!unkt +adamers !hiloso!hischen Hermeneutik. Schtichwrter: 1hiloso!hische Hermeneutik# /erstehen# -usle un # 3!rache# 3ein +eschichtlichkeit.

*Mersin niversitesi Felsefe Blm retim Grevlisi.

76 Felsef Hermeneutik

Bu

al !mam "#a $Felsef% &ermeneutiin' (eli!imini ana

)atlar *la sunma*a al !a+a ". B*le , sa -ir al !ma#a felsef% )ermeneutii -tn temsil+ileri ile -era-er in+elemenin im,ans "l .rta#a# r. Bi"im -ura#a,i ama+ m "/ (enel anlam#a )ermeneuti, "erine ,urulan felsef% )ermeneutii 0. 1ilt)e*/ M. &ei#e((er/ &. G. Ga#amer ve P. 2i+e.ur ara+ l ile anlama*a al !ma, .la+a,t r. Felsef% )ermeneuti, )er !e*#en n+e "en(in -ir ierie sa)i3tir. Bu felsef% *a,la! m #a)a *a, n#an tan ma, iin *a3 lmas (ere,en !e*/ 4)ermeneuti,5 terimini tan mlama,t r. &ermeneuti,/ (enel anlam#a/ )er)an(i -ir ifa#e/ anlam/ metin *a #a sanat eserini *.rumlama sanat # r. Ya*( n .lan #ier -ir tan ma (re )ermeneuti,/ anlama retisi#ir. &ermeneuti, tari)sel (eli!im sre+i ierisin#e e!itli alanlara u*arlanm !t r. Bu alanlar#an -a!l +alar te.l.6i/ )u,u,/ fil.l.6i/ tari) ve felsefe#ir. &ermeneuti, ,avram n n ,,leri anti, Yunan felsefesine ,a#ar u"anma,ta# r. &ermeneuti, 4)ermeneuein5 78 ,elimesin#en tretilen -ir ,avram .lu39 4ter+me/ a ,lama/ *.rumlama5 anlamlar na (elme,te#ir. &ermeneuti,te -a!,a -ir #n*a ve -a!,a -ir #il#en (elen anlam -tnl/ -ire*in sa)i3 .l#uu #il ve ,ltre ter+me e#ilir. &ermeneuti,/ ,,l -ir tari)sel (eli!im sre+ine sa)i3tir. Bu -alam#a #einilmesi (ere,en nemli -ir n.,ta #a felsef% )ermeneutiin -u "en(in tari)sel (elene, "erine ,urul#uu (erei#ir. Yani felsef% )ermeneutii/ .nun tari)sel (eli!im sre+ini #i,,ate alma#an anlama, mm,n #eil#ir. Felsef% )ermeneuti, (enel anlam#a )ermeneuti, #isi3lini "erine felsef% fi,ir *rtme i!lemi .lara, -etimlenme,te#ir. Bu ereve#e felsef% )ermeneutiin far,l tan m .rta*a ,ma,ta# r. Birin+i amlam#a felsef% )ermeneuti,/ metinleri anlama ve *.rumlaman n (enel retisi/ i,in+i anlam#a insan #avran !lar ve eserlerinin anla! lmas n sala*an reti ve n+ anlam#a insan n ,en#i .nt.l.6i, temellerini anlama a-as .lara, tan mlama,ta# r. "el anlam#a ise felsef%

77

-rslan 0o!akkaya

)ermeneuti,/ &:G. Ga#amer'in ve , smen #e P. 2i+eu.r'un felsef% 3."is*.nunun a# # r. Felsef% )ermeneuti,ten n+e )ermeneutiin e!itli !e,illeri .rta*a ,mas na ,ar! n/ )ermeneutii felsef% -ir -a, ! a s *la tart !ma *a #a #eerlen#irme fa"la+a s" ,.nusu .lmam !t r. &ermenutiin .lu!umuna -ir., nemli ,at, lar .lmas na ramen ne ;+)leierma+)er/ ne 1r.*sen ne #e 1ilt)e* -u ,.nu*la il(ili (r!lerini felsef% )ermeneuti, -a!l alt n#a ele alm !lar# r. Bu n.,ta#a felsef% )ermeneutiin )ermeneuti, #isi3linin#en nas l ve )an(i !artlar alt n#a #.#uu s.rusu #einilmesi ve +eva3lan# r lmas (ere,en -ir s.ru .lara, ,ar! m "a ,ma,ta# r. Asl n#a -u s.runun +eva- #eta*l -ir al !ma* (ere,tiren -ir ,.nu#ur. Bi" -ura#a -u tari)sel (eli!imi ve (ei!i "etle sunma*a/ -*le+e #e -u s.ru*a +eva3 verme*e al !a+a ". Felsef% )ermeneutii anlaman n il, !art / )ermeneutiin es,i (eleneine 7)en" felsef% .lma*an )ermenutie8 -ir (n#erme#e -ulunma, ve es,i )ermeneuti,le felsef% )ermeneuti, aras n#a nas l -ir ili!,i .l#uunu tes3it etme,tir. <n, Ga#amer sre,li -u es,i )ermeneutie (n#erme#e -ulunur ve .n#an *ararlanara, ,en#i sistemi*le es,i )ermeneuti, aras n#a,i far,l l ,lar .rta*a ,.*ar. Bu -alam#a ;+)leierma+)er/ 1r.*sen/ 1ilt)e*'in (r!leri ve a*r +a s ,l ,la i)mal e#ilen A*# nlanma )ermeneutii/ Patristi, felsefe ve er,en #nem Pr.testan *.rumlama retisi )ermeneuti, tari)i a s n#an nemli #ura,lar# r. &ermeneuti, tari)i sistemati, anlam#a il, .lara, =>?? * l n#a 1ilt)e*'in 4&ermeneutiin Olu!umu5 a#l ma,alesi ile ir#elenme*e -a!lanm !t r. Plat.n'a (re )ermeneuti,/ tanr lar n s"lerini a ,la*an -ir sanatt r. Ortaa'#a 7"elli,le Patristi, felsefe #nemin#e8 )ermeneuti,/ 4*.rumlama sanat 5 .lara, anla! lm !t r. Anti, Yunan'#a ve Patristi, #nem#e )ermeneuti,sel il,e ve ,urallar 3ara 3ara ve tamamlanmam ! -ir -iim#e var# r. Bu #urum @ut)er taraf n#an sistemati, -ir )ermeneuti, anla* ! .rta*a ,.nana ,a#ar #evam etmi!tir. Fa,at @ut)er'in -u )ermeneutii -a" e,si,li,lere sa)i3tir ve -u e,si,li, #e ;+)leierma+)er'in $Anlaman n Genel ;anat retisi' 7all emeine 5unstlehre des /erstehens> anla* ! sa*esin#e (i#erilmi! ve niversel -ir "elli, ,a"anm !t r. 1ilt)e* #a)a s.nra -u )ermeneutii tinsel -ilimlerin (enel met.#.l.6isi .lara, ,a-ul etmi! ve )ermeneutiin alan n

78 Felsef Hermeneutik

(eni!letmi!tir. &ei#e((er ise )ermeneutii/ insan var.lu!unun fun#emental temeli )aline (etirmi!tir. A!te felsef% )ermeneuti, -*le -ir tari)sel ar,a 3lan n rn#r. Ga#amer &ei#e((er'in te+r-elerimi"in tari)sellii ve #ilsellii/ insan var.lu!unun "amansall ve tari)sellii anla* ! na #a*anan niversel )ermeneuti, retisini )em #erinle!tirmi! )em #e (eni!letmi!tir. Yani Ga#amer iin )ermeneuti, ne sa#e+e tinsel -ilimlerin met.#u#ur ne #e )er trl eseri #a)a i*i anlama ve *.rumlama sanat # r. &ermeneuti, -i""at insan n "sel varl ile .nun "amansall / tari)sellii/ s.nluluu/ (elenei/ #in% ve ,ltr ile #.ru#an il(ili -ir alan# r. K sa+a )ermeneuti, insan var.lu!unun s rr n anlama*a al !an/ -unu *a3ar,en #e #ier insanlarla "sel -ir -irli, ,urma* sal , veren -ir #isi3lin#ir. Ga#amer'in niversel )ermeneuti, anla* ! Fran,furt O,ulu'n#an "elli,le &a-ermas' n ele!tirilerine maru" ,alm ! ve -u ele!tirilere Ga#amer taraf n#an verilen +eva3larla verimli -ir tart !ma "emini .rta*a ,m !t r. Ga#amer sa#e+e &a-ermas taraf n#an #eil/ a*n "aman#a 1erri#a/ 2i+e.ur/ Mis+) (i-i fil.".flar taraf n#an #a ele!tirilmi!tir. Felsefi )ermeneuti, evresin#e (eli!en -u tart !malar n a#a! felsefe ve ,ltr )a*at na .lumlu et,ileri tart !ma (trme" -ir (ere,tir. <n, -u tart !malar sa#e+e felsefe ile s n rl ,almam !9 felsefi )ermeneutiin a" *a #a ., il(ili .l#uu ve*a ,esi!tii #ier #isi3linlere #e s ram ! ve -*le+e (eni! -ir tart !ma "emininin #.mas na se-e3 .lmu!tur. &ermeneuti, =B. *"* la ,a#ar -u(n, anlam#a )er)an(i -ir isme sa)i3 #eil#ir. Bu anlam#a $)ermeneuti,' terimi s.nra#an .rta*a ,an -ir ,avramsalla!t rma# r. Cs,i#en ars inter!ratandi 7*.rumlama sanat 8 .lara, a#lan# r lan #!nsel faali*et/ fil.l.6i/ .lu! -ilimi 76?e ese> ve e!itli -ilim #allar taraf n#an #evam ettirilme*e al ! lm !t r. &ermeneutiin =B. *"* l#a es,isine (re 3.3ler )ale (elmesin#e 2nesans ve 2ef.rm )are,etlerinin et,isi *a#s nama". Yu,ar #a #a , sa+a -elirttiimi" (i-i @ut)er taraf n#an ,urulan Pr.testani"m'in en temel ama+ ,utsal metinleri anlama, ve .na (re *a!ama,t r. Bu ama #.rultusun#a @ut)er An+il'i @atin+e'#en Alman+a'*a evirmi! ve -*le+e )al, n An+il'i ra)ata anla*a-ilmesine .lana, salam !t r. Bu anlaman n #a)a i*i .lmas iin #e -a" *.rumlama il,elerinin (erein#en -a)setmi!tir. Bu (ere,lili, sistemati, anlam#a

79

-rslan 0o!akkaya

;+)lei)erma+)er taraf n#an *erine (etirilmi!tir. Bunun *an n#a 2nesans'la -irli,te (eli!en )mani"mle -irli,te tin ve #.a -ilimlerin#e,i ) "l (eli!meler insan n ,en#ini anlama ve ,en#ine #eer verme sre+ini ) "lan# rm !t r. Ansan ve .nun rnleri art , en nemli !e* .lu3/ .na #!en (rev ,en#isini ve .rta*a ,.*#uu )er trl sanat eserini anlama, ve *.rumlama,t r. ;a* lan -u unsurlar )ermeneutiin =B. *"* l n+esine (re (eli!i3 ser3ilmesine se-e3 .lan -elli -a!l ne#enler#ir. Yenia'#a ise )ermeneuti, ,en#isine felsef% -ir )e#ef ,.*mam !t r. B*le -ir )e#ef G. C-elin('e (re 0. 1ilt)e* taraf n#an sa3tanm !t r.= 1ilt)e*'in )ermeneutie en -*, ,at, s )i !3)esi" ,i )ermeneutii/ ,utsal metinleri anlama ve *.rumlama .lara, anla*an #ar ereve#en ,urtarmas ve .nu tinsel -ilimlerin met.#u )aline (etirmesi#ir. 0. 1ilt)e* ;+)leierma+)er'#en s.nra )ermeneutiin en nemli temsil+isi#ir. 1ilt)e* a*n "aman#a felsef% )ermeneutiin il, temsil+isi .lara, ,a-ul e#ilir. 1ilt)e*'in $Die 6ntstehun der Hermeneutik% 7&ermeneutiin Olu!umu8 a#l ,, ma,alesi .nun )ermeneutiin (eli!imine sala# nemli ,at, .lara, (rlme,te#ir.D Bu , sa ma,ale#e 1ilt)e* il, .lara, anlama ,avram n n ama+ n ve f.n,si*.nunu a ,lama*a al ! r. Tinsel -ilimlerin temellen#irilmesi -alam n#a 1ilt)e* )ermeneutie "el -ir anlam *,leme,te#ir. 1ilt)e*'in en -*, ama+ s.s*al ve tari)i -ir (ere,li, .lara, tin -ilimlerini/ e3istem.l.6i,/ l.6i, ve met.#.l.6i, a #an temellen#irme,tir. B*le -ir ama+ (ere,le!tirme#e )ermeneuti, "el -ir *ere sa)i3tir ve -u a-a .nun tamamlanmam ! .lan (6inleitun in die +eistes2issenschaften5 7Tin Bilimlerine Giri!/ =EEF8 a#l eserin "n .lu!turma,ta# r.F Bu temellen#irme#e anlama ve )ermeneuti, ,avramlar mer,e"i

= C-elin(/ G.G&ermeneuti,/ inG2eli(i.n in Ges+)i+)te un# Ge(enHart/ B#.III/ F.Aufla(e/ T-in(en =>J>/ s.DKF:DLD. D Bu ma,ale iin -a,. 1ilt)e*/0.G Gesammelte ;+)riften Milt N. *a* nla*an G. Mis+)/ @ei3"i( un# Berlin =>DK/ s. F=B:FF= F -,". 1ilt)e*/0.G Gesammelte ;+)riften Milt I/ *a* nla*an B. Gr.et)u*sen/ @ei3"i( un# Berlin =>DD.

80 Felsef Hermeneutik

-ir r.le sa)i3tir. 4Ya" l metinleri anlama sanat 4K .lara, )ermeneuti,/ felsefe ve tari) -ilmini -ir-irlerine -ala*an -ir unsur .lara, tinsel -ilimleri temellen#irme#e va"(eileme" -ir *ere sa)i3tir. Bu anlam#a )ermeneuti, sa#e+e fil.l.6i, *.rumlar n met.t ve ,urallar n -elirleme,le ,alma". 1ilt)e*'e (re )ermeneuti,/ r.manti, felsefenin ,e*f% tutumuna ve -ir tari) *.rumu .lara, ,ar! m "a ,an !3)e+i su-6e,tivi"me ,ar! / *.rumlama sanat n n te.ri, (enel (eerliini temellen#irme,le *,ml#r. Yu,ar #a a# (een eser#e 1ilt)e* $-a!,alar n anlama'*a 7 Das /erstehen des -nderen> "el -ir nem verir. Bi" insanlar n ru)sal #urumlar n / .nlar n #avran !lar na/ seslerine ve vu+u# )are,etlerine (re ,avrar ve iselle!tirere, anlama*a al ! r ". Bu anlama sa#e+e # !sal -ir anlama #eil#ir. Bi" .nu a*n "aman#a iselle!tiriri" #e. Yani -i" ,ar! m "#a,i insan n ru)sal #urumunu -i""at ,en#imi"e u*arla*ara, .nu anlama*a ve iin#e -ulun#uu ru) )alini tan ma*a al ! r ". Ba!,a -ir insan n ru)sal *a!ant s n anlama,/ anal.6i, -ir *ntemle .lur. Yani ,en#isi # ! n#a -irisinin )er)an(i -ir *a!ant s n anla*an ,i!i/ ,en#isinin isel )a*at n#a me*#ana (elen -en"er *a!ant larla -ir "#e!li, ,urar. K sa+a insan ,en#isini ,ar! s n#a,inin *erine ,.*ara, .nun #u*(ular n *a #a (enel anlam#a *a!ant s n #a)a i*i anla*a-ilme,te#ir. 1ilt)e*'in temel ama+ / tinsel -ilimlerle #.a -ilimlerinin s n rlar n -elirleme, ve tinsel -ilimlerin felsef% temellerini -etimleme*e al !ma,t r. Bu -alam#a 1ilt)e* 4Der -ufbau der eshichtlichen <elt in den +eistes2issenschaften@ 7Tari)sel 1n*an n Tinsel Bilimler#e Kurulmas 8 a#l eserin#e anlaman n *a3 sal nemi "erin#e "elli,le #urur. Ona (re tinsel anlama/ 43si,.l.6i,5 -il(i#en far,l # r. Bu -alam#a 1ilt)e*/ isel #n*a* anlama* ,en#isine ama e#inme#iini "elli,le -elirtir. Tinsel anlama #a)a .,/ ,en#i *a3 s ve ,anunlar ierisin#e ru)sal .l(ulara -ir #n! ifa#e etme,te#ir.J 1ilt)e*Oin temel te"i/ tinsel -ilimlerin )a*at 7Aeben8/ ifa#e 7-usdruck8 ve anlama 7/erstehen8 ,avramlar aras n#a,i ,ar! l ,l ili!,i*e #a*an# # r.L &a*at
K a.(.e./ Milt N/ s. FFD v#. J -,". 1ilt)e*G Gesammelte ;+)riften Milt NII/ *a* nla*an B. Gr.t)u*sen/ @ei3"i( un# Berlin =>DB/ s.EJ L a.(.e./ s.EL v#.

81

-rslan 0o!akkaya

,avram n ,en#isine )are,et n.,tas .lara, alan -*le -ir anla* !/ 1ilt)e*'a (re/ tinsel -ilimlerin met.#.l.6i, *a3 s n .lu!turma,ta# r. Yani tinsel -ilimlerin esas in+eleme alan )a*at n ,en#isi#ir. 1ilt)e* 4Das /erstehen anderer 1ersonen und ihrer Aebens:uBerun en@C 7Ansanlar ve Onlar n Ya!am Afa#elerini Anlama8 a#l eserin#e/ anlaman n ve anlama*a *neli, -ire*sel ifa#elerin far,l f.rmlar aras n#a temel -ir a*r m *a3ar. 1ilt)e* -ire*sel ifa#eleriE/ anlam #n*as n#a a a ,an ve al( lar m " sa*esin#e ,avra# m " tinin (rnm !e,illerin#en -iri .lara, tan mlar. Bu anlam#a 1ilt)e* -ire*sel ifa#eleri , sma a* r rG =. Kavramlar/ ),mler ve nemli #!n+e sistemleri> D. C#imler ve F. Ya!ant ifa#eleri. Birin+i ve i,in+i s n flama s.runsu" (rnr,en9 *a!ant ifa#eleri teriminin #a)a *a, n#an in+elenmesi (ere,me,te#ir. Bu terimi 1ilt)e*/ )er)an(i -ir *a!ant n n nesnelle!tirilmesi *a #a .nun ifa#e e#ilmesi .lara, anlama,ta# r. Ona (re $*a!ant '76rlebnis8 ,avram em3ati, anlam#a -ilin+in ,urulmu! en ,, ve en anlaml -irlii#ir. Bu anlam#a *a!ant ifa#eleri*le .nlar et,ile*en anlama aras n#a ,ar! l ,l -ir ili!,i s" ,.nusu#ur. Yani *a!ant ifa#eleri ile anlaman n .rta, "eminini )a*at ,avram .lu!turma,ta# r. &er)an(i -ir *a!ant ifa#esini .rta*a ,.*anla .nu anlama*a al !an aras n#a,i ili!,i .rta, -ir varl , "eminine #a*anma,ta# r. 1ilt)e*'#e $*a!ant ifa#eleri' tinsel -ilimler#e nemli -ir *ere sa)i3tir. <n, -u ifa#eler sa*esin#e tinsel #n*a ile il(ili nemli veriler .rta*a ,ma,ta# r. 1ilt)e* -u verilerin e#e-i*at *a #a felsefe*e ait eserler#e a , -ir !e,il#e (rle-ile+ei inan+ n#a# r. &er)an(i -ir eser/ *a"ar n ,en#isi ve 3si,.l.6isi )a,, n#a #.ru#an -ir !e* s*lememesine ramen/ *a"ar n#an *a #a *a3an n#an s *r lan anlam/ #ier insanlar n anla* !lar na ,en#isini sunma,ta ve -*le+e $anlama' (ere,le!me,te#ir. Bu mana#a -ir eserin anla! lmas / *a"ar n 3si,.l.6i, *a3 s n n *a #a )a*at tar" n n anla! lmas #eme, #eil#ir9 a,sine -*le -ir eser ,en#isini -i"e tine ait -a ms " -ir rn .lara, sunma,ta# r. Bura#a s" ,.nusu .lan art , anal.6 *ar# m *la -a!,as n n isel #u*(ulan m n anlama,
B -,". a.(.e./s. D?J:DD?. E Aebens:uBerun en: -u ,elimenin tam ter+mesi )a*at ifa#eleri#ir. Fa,at -ura#a 1ilt)e*'in ,astettii !e* -ire*e ait s"l ve s"s" ifa#e !e,illeri#ir. > a.(.e./ s.D?J.

82 Felsef Hermeneutik

.lan $3si,.l.6i, anlama' .lma* 39 ,en#isini (ere, anlam -ulma*a *neltmi! .lan $)ermeneuti, anlama# r'. 1ilt)e*'in *a3t nemli -ir ,ar m #a anlaman n temel f.rmu ile *,se, f.rmu aras n#a *a3t a*r m# r. Temel f.rmu 1ilt)e*/ te, te, *a!ant ifa#elerinin anlamlan# r lmas .lara, tan mlar. Anlaman n *,se, f.rmu/ -ir taraftan temel anlama#a anla*an ile anla! lmas (ere,en *a!ant ifa#elerin#e,i "sel far, .lara, .rta*a ,an " tl ,/ -elirsi"li, ve ".rlu,lara -ir rea,si*.n i,en9 #ier taraftan #a -ire*in far,l *a!ant ifa#elerinin s.nu+u .lan ,ara,ter "elli,lerini anlama i!levi#ir. Y,se, anlama f.rmu a*n "aman#a tinsel rnlerin anla! lmas iin #e (ere,li#ir. Anlaman n *,se, f.rmun#a .rta, .lan !e*/ verilmi! *a!ant ifa#elerin#en tmevar m *.lu*la -ir -tnn :,i -u -ir eser/ -ir insan ve*a )er)an(i -ir sanatsal et,inli, .la-ilir: *a3 sal -irliini anla! l r , lma,t r.=? 1ilt)e*'#en s.nra,i &ermeneuti, tart !malar a s n#an nemli .lan #ier -ir ,avram $nesnel tin' 7Der ob)ektive +eist8 ,avram # r. 1ilt)e* $nesnel tin' ,avram n#an/ insanlar aras n#a,i .rta, ili!,iler#en .rta*a ,m ! ve ,en#isini anlamlar #n*as n#a nesnelle!tirmi! e!itli f.rmlar anlar. Bu nesnel tin#e (emi! "aman/ sre,li !im#i,i "aman#a )isse#ilir. Pesnel tinin s n rlar / )a*at tar" n#an insanlar aras n#a,i ili!,ilere/ t.3lumsal amalara/ a)la,/ )u,u,/ #in/ sanat/ -ilim ve felsefe*e ,a#ar u"anma,ta# r.== &ermeneuti, a s n#an -ura#a nemli .lan/ nesnel tin #n*as n n/ temel anlaman n !artlar n ve im,an n )a" rlamas # r. <n, -u nesnel tin #n*as / insanlar n -ir-irlerini anlamalar iin (ere,li .lan "emini salama,ta# r. Bu tinin ,en#isini nesnelle!tir#ii )er *er#e $Ben' ve $;en'in -irli,te .lu!tur#u,lar .rta, -ir " s" ,.nusu#ur.=D Ansan .+u,luun#an ln+e*e ,a#ar -u nesnel tin #n*as n#an -eslenme,te#ir. 0. 1ilt)e*'#en s.nra in+ele*e+eimi" i,in+i fil.".f/ (r!leri*le felsef% )ermeneutiin )a" rla* + lar n#an .lan Martin &ei#e((er'#ir. Onun felsefesi D?. *"* l )ermeneutii a s n#an nemli
=? -,". 1ilt)e*G Milt NII/ s.D=D. == a.(.e./ s.D?E =D a.(.e/. s.D?E

83

-rslan 0o!akkaya

-ir a!ama* .lu!turma,ta# r. &ei#e((er'#e anlama/ felsef% anali"in temel ,avram )aline (elmi!tir. &ei#e((er -a! *a3 t 4Narl , ve Qaman5#a 73ein und Deit8 1ilt)e*'in $nesnel tin' anla* ! n #a)a #a ra#i,alle!tirir. A*r +a &ei#e((er/ 1ilt)e*'in anla! la-ilir -ir #n*a iin#e var.lma #urumunu/ anlaman n $.nt.l.6i,' )ale (etirilmesi .lara, anlar. 1a)a n+e tinsel -ilimlerin met.#u .lara, ,a-ul e#ilen anlama/ &ei#e((er iin -ir " -elirlemesi/ insan n temel -ir var.lma ,ate(.risi#ir. &ei#e((er'in 4Narl , ve Qaman5#a 7Pra(.RF=:FF8 (eli!tir#ii -u anlama te.risi/ .nun -tn #!n+e sistemini .lu!turan temel s.ru ile ., *a, n#an il(ili#ir. Bu temel s.ru/ &ei#e((er'in *eni#en .rta*a att fa,at ,lasi, .nt.l.6i met.tlar *la +eva3lanama*a+a, .lan 'varl n anlam ' s.rusu#ur. $Narl ,' 73ein8 )er)an(i -ir var.lan#an 73eienden8 far,l -ir ,ara,tere sa)i3 .l#uun#an/ ,en#isine ait -ir ,avram sistemine i)ti*a #u*ar. Narl , s.rusun#a ilerle*e-ilme, iin &ei#e((er :#a)a s.nra -u (r!n#en va"(emesine ramen: Dasein 7&ei#e((er -ununla insan varl n ,aste#er8 ,avram n#an )are,et e#er. <n, insan varl 7Dasein>/ #ier var.lanlar#an 73eienden8 .nt.l.6i, a #an far,l # r. Ansan (enel anlam#a varl ,la 73ein8 )em -ir varl , ili!,isi/ )em #e ,en#isini -u varl , iin#e anlamlan# r# iin -ir anlama ili!,isi ierisin#e#ir. Bu ili!,i insan n varl , *a3 s n -elirleme,te#ir.=F 1n*a#a .lma, insan n "ne ait -ir (ere,li, .l#uu iin/ .nu anlama, )em #n*a* )em #e -ir anlam#a -u #n*a#a var.lanlar n varl , *a3 lar n anlama, #eme,tir. Bu -alam#a )er .nt.l.6i ve varl , retisin#e/ sa#e+e insan n var.lu!sal anali"in#e -ula-ile+eimi" $fun#emental -ir .nt.l.6i' -ulunma,ta# r.=K Ansan varl , anali"inin met.#u fen.men.l.6i#ir. Buna ,ar! n insan varl , fen.men.li6 sinin 71h:nomenolo ie des Daseins8 met.#u ise )ermeneuti,tir. Bu -alam#a &ei#e((er felsefe*i/ $insan varl )ermeneutiin#en' )are,et e#en 'niversel fen.men.l.6i, .nt.l.6i' .lara, tan mlama,ta# r.=J &ei#e((er'in en nemli )e#efi insan varl n 7das 3ein des Daseins> -elirleme ve -etimleme a-as # r. Bu a-a#a anlama anali"ine nemli -ir (rev #!me,te#ir. &ei#e((er'e (re anlama/ #.ru#an
=F -,". &ei#e((erG ;ein un# Qeit/ =K.-as, / T-in(en =>BB/ s. =D. =K -,". a.(.e./ s.=F. =J -,". a.(.e./ s. FE.

84 Felsef Hermeneutik

,a"an lan -ir -il(i !e,li .lma* 39 tan ma ve -il(i*i mm,n , lan asl% -ir var .lma !e,li#ir.=L Anlama -*le+e/ var.lu!sal anlam#a insan varl n n temel m.#u .lma "elliini ,a"anma,ta# r.=B Anlama, ve -u -alam#a $var.la-ilme,'/ insan n "sel varl , *a3 s ierisin#e n+eli,le -ir $.lana,l l ,' 7; lichsein8 .lara, anla! lma,ta# r.=E Ansan anla! ls n ve*a anla! lmas n -u varl , -iimi ierisin#e -ulunma,ta# r. Bu varl , -iimi ierisin#e insan/ ,en#i varl n n $var.la-ile+ei' -il(isine sa)i3tir. Bu -il(i/ isel -ir al( laman n s.nun#a .rta*a ,m ! -ir -il(i .lma* 3/ " iti-ar *la anlama#an i-aret .lan -ura#a .lman n 7das 3ein des Da8 #.al -ir s.nu+u#ur.=> &ei#e((er'e (re anlama/ il,esel .lara, 3lanlama ve #!n+e m.#elleri ,urma "elliine sa)i3tir. Bu "ellii*le anlama/ insan varl n n varl , -iimini .lu!turma,ta# r. &ei#e((er ,en#i *.rumlama anali"in#e :,i ./ -u anali"i/ anla! lan n -il(isi .lara, #eil/ anlama#a .rta*a ,an e!itli .lana,lar n "erine -ir al !ma .lara, -etimlerD?: *.rumlaman n 7-usle un 8/ $3lan'/ '#i,,at' ve 'n(r' "erine ,urul#uunu "elli,le -elirtir. A*n "aman#a &ei#e((er/ )ermeneuti, em-erin 7der hermeneutische Dirkel8 anlaman n mant ,sal ve met.#.l.6i, a ,lar n tes3it e#eme#ii inan+ n#a# r. Ona (re anlama em-eri sa*esin#e )er)an(i -ir -il(i a a ,ma". Bu em-er insan varl n n var.lu!sal ifa#esin#en -a!,a -ir !e* #eil#ir. Anlama em-eri )er)an(i -ir *anl !l n (i#erilmesi *a #a -unun iin a-a (sterilmesi !e,lin#e *.rumlanama". On#a asl% -il(inin .lana,l l (erei (i"li#ir.D= Felsef% )ermeneuti, #e*in+e a,la il, (elen fil.".f !3)esi" ,i &ans:Ge.r( Ga#emer'#ir. Ga#amer/ -a! *a3 t 4<ahrheit und ;ethode5 7Gere,li, ve Met.t8'ta &ei#e((er'in insan varl , anali"in#en )are,etle felsef% )ermeneutiin temellerini .lu!turma*a al ! r. Ken#isinin #e -elirttii (i-i ./ met.#.l.6i, .lara, anlaman n *al n -ir te.risini ,urma*
=L a.(.e./ s. =DF v#. =B a.(.e./ s. =KF. =E a.(.e./ s. =KF. => a.(.e./ s. =KK. D? a.(.e./ s. =KE. D= a.(.e./ s. =JF.

85

-rslan 0o!akkaya

amalama". Onun )e#efi/ es,i )ermeneutiin *a3ma, iste#ii (i-i -ir anlama sanat retisi (eli!tirme, #eil#ir. Ga#amer em3ati, -alam#a felsef% -ir anlam te.risi ,urma, isteme,te#ir. 4;.s*al -ilimlerin mete#.l.6isini tan mla*an *a #a .nu *nlen#iren -ir ,urallar -tn (eli!tirme, isteme#im. Benim ni*etim/ ,a"an lan -il(ilerin 3ratie a,tar lmas n sala*a+a, tinsel -ilimlerin te.ri, temellerini -elirleme, #e #eil#ir. Benim (ere, ni*etim #a)a ., felsef%#ir. Yani *a3t m " *a #a *a3ma, ".run#a .l#uumu" #eil/ a,sine -i"im isteme ve e*lemlerimi"in tesin#e -i"#e neler .l#uunu anlama, as l )e#eftir.4DD Ga#amer -u eserin#e anlaman n !artlar n s.r(ular. O anlama* / &ei#e((er (i-i "nenin mm,n .lan #avran ! !e,illerin#en -irisi .lara, #eil/ insan n var.lma !e,li 73eins2eise des Daseins> .lara, anlar. Ga#amerin -tn ama+ !unu (sterme,tirG Anlama/ )i -ir "aman verilmi! )er)an(i -ir !e*in ,ar! s n#a (sterilen "nel -ir #avran ! #eil/ anla! lan !e*in varl na ait .lma, #eme,tir.DF Ga#amer anlama fen.menini/ 1ilt)e*'#e .l#uu (i-i tinsel -ilimlerin "el met.#.l.6i 3r.-lemi .lara, #eerlen#irme". O anlama* / insan n #n*a*a *neli, -tn e#imleri*le ili!,ilen#irir. Bun#an #.la* Ga#amer taraf n#an (eli!tirilen felsef% )ermeneuti,/ -ir tinsel -ilimler met.#.l.6isi .lara, ,a-ul e#ilme". Ga#amer'in .rta*a ,.*mu! .l#uu )ermeneuti,/ tinsel -ilimlerin sa)i3 .l#u,lar met.tlar n tesin#e ta! # ,lar (ere,li,ler ile/ -i"im #n*a*a ait te+r-elerimi"i *a, nla!t rma a-as # r.DK Ga#amer felsef% )ermeneutiin temel il,elerini 4<ahrheit und ;ethode@ un i,in+i , sm n#a (eli!tirir. B*le -ir )ermeneutiin nemli unsurlar !unlar# rG =: Btn anlamalar#a "sel .lara, n*ar( n n .lumlanmas DJ ve -u -alam#a .t.rite ve (elenein *eni#en *.rumlanmas DL/ D: Anlama em-erinin 4anlaman n *a3 sal .nt.l.6i, *n5 .lara, #eerlen#irilmesi/ F. Anlama#a 4"aman far,l l ,lar n n5
DD Ga#amer/ &:G.G A,in+i -as,i*a ns"/ inG &:G.Ga#amer. Gesammalte 0er,e +ilt D/ T-in(en =>EL/ s. KFE. DF Ga#amer a.(.e./ s. KK= DK Ga#amer/ &:GG 0a)r)eit un# Met).#e/ Gesammelte 0er,e +ilt =/ s. F. DJ a.(.e./ DBK. DL a.(.e./ DE=v#.

86 Felsef Hermeneutik

7Deitabst:nde8 neminin vur(ulanmas DB/ K: Tari)sel et,i 7<irkun s eschichte8 il,esi*le/ far,l (r!lerin ,a*na!mas .l(usunun -irli,te ele al nmas / J: Anlama#a nemli -ir *ere sa)i3 .lan -a!,as na *nelme te.risinin neminin vur(ulanmas .DE Bu sa* lan il,eler Ga#amer )ermeneutiinin temelini .lu!turan il,eler#ir. Ga#amer ,en#i felsef% )ermeneutiini/ ,en#isinin '(elene,sel' .lara, a#lan# r# )ermeneutie ,ar! sert -ir mu)alefet (sterere, (eli!tirmi!tir. Ona (re/ (elene,sel )ermeneuti,/ -ire*in tesa#fen sa)i3 .l#uu s.s*al 3."is*.nu ve (elene, taraf n#an -i"e iletilen ,ltrel ,a"an mlar met.#.l.6i, .lara, -ir seime ta-i tutara, 'nesnel tari)sel -il(i*e' ula!ma* amalar. Buna ,ar! l , Ga#amer anlaman n/ ,lasi, )ermeneuti,te .l#uu (i-i tamamen "ne*e -al -ir faali*et .lara, (rleme*e+ei inan+ n#a# r. Anlama/ ,en#isin#e (emi! ve !im#i,i "aman n sre,li .lara, -irli,te -ulun#uu (elene,sel -iri,ime 7Eberlieferun s eschehen8 nfu" etme, #eme,tir. Bu -alam#a Ga#amer'#e anlama/ -ilen -ilin+in ,en#isinin setii nesne*e *nelme ve .nun -il(isine sa)i3 .lma*a *ara*an -ir met.t #eil#ir. Anlama/ ,ar! m "#a anla! lma, "ere -ulunan )er)an(i -ir !e*in iin#e .lma !art # r.D> "etle anlama/ amalan 3 (ere,le!tirilmi! -ir a,t .lma,tan "i*a#e -ir '.la*'/ -ir '.lu!um#ur'. Bu tan mlar#an "nenin (s"le!tiril#ii a ,a anla! lma,ta# r. Ga#amer'e (re/ "nenin te, mer,e" .lara, (rlmesi tam -ir *an l( # r. &al-u,i 4-ire*in ,en#ini anlamlan# rmas *a #a tan mlamas tari)sel )a*at n ,a3al e,im alan ierisin#e sa#e+e -ir , v l+ m# r4F?. Ga#amer'in felsef% )ermeneuti, ile il(ili (r!lerine ,a*#a #eer il, te3,i 4Hermeneutik und 8deolo iekritik@FG a#l *a3 tla #ile (etirilmi!tir. Bu tart !man n "n/ $ele!tirel te.rinin' (en
DB a.(.e./ F?=. DE a.(.e./ F=D v#. D> a.(.e./ F=K. F? a.(.e./ DE= F= &a-ermas/ S. 7&(.8G &ermeneuti, un# I#e.l.(ie,riti,/ Fran,furt aTM. =>B=. Bu ,ita3 A3el/ B.rmann/ Bu-ner/ Ga#amer/ Gie(el ve &a-ermas' n ma,alelerin#en .lu!an/ Felsef% &ermeneuti, etraf n#a *a3 lan tarti!malar ve *.rumlar#a va"(eilme" -ir ,a*na,t r.

87

-rslan 0o!akkaya

temsil+ileri*le/ .na *a, n #uran *a"arlar n Ga#amer'in *a3 t n ve "elli,le .nun meta,ritiini ele!tirmeleri .lu!turma,ta# r. Mesela S. &a-ermas' n me!)ur 4Dur Ao ik der 3o$ial2issenschaften@FH 7;.s*al Bilimlerin Mant 8 a#l eseri/ Ga#amer'in $Gere,li, ve Met.t' a#l eserin#e #ile (etir#ii temel te"lerin tart ! lmas n#an .lu!ma,ta# r. Bu ,ate(.ri*e Karl:Ott. A3el'in 43$ientistik# Hermeneutik# 8deolo iekritik@FF 7Bilimsel+ili,/ &ermeneuti,/ A#el.6i,riti,8 a#l ma,alesi #e #a)il#ir. A3el -u ma,alesin#e/ -ir-irleri*le e,i!me )alin#e .lan -ilimsel+ili,/ )ermeneuti, ve i#e.l.6i,riti, a, mlar n u"la!t rma*a al !an (eni! ,a3saml -ir -ilim felsefesi ,urma* amalama,ta# r. Amalanan -u 3r.(ram n temelini/ A3el'in '-il(i antr.3.l.6isi' (r! .lu!turma,ta# r. B*le -ir -il(i antr.3.l.6isinin ana ,ate(.rileri/ al ! la(elmi! -il(i te.risi ve -il(i *neliminin -ilinsel a3ri.rileri*le ,ar! tl , ar"etme,te#ir.FK A3el/ -il(i antr.3.l.6isi ,ate(.rileri *ar# m *la (elene,sel anlam#a tinsel -ilimlerle/ #.a -ilimleri aras n#a,i ili!,i*i *eni#en ele alma* ve "me*i amalam !t r. <al !mas n n il, a!amas n#a A3el/ -ilimselli, ile )ermeneutii/ -a!,a -ir ifa#e*le/ 4a ,la*an5 #.a -ilimleri ile 4anla*an5 tinsel -ilimler aras n#a,i ,ar! tl a ,lar ve temellen#irir.FJ A3el/ -u ,ar! tl , te"i*le *eni 3."itivi"m a, m n n 'te,-ilim' anla* ! n ele!tirir. A3el/ insanlar aras ileti!imin -ilimsel met.tlarla anla! lama*a+a (erein#en )ara,etle !unu (sterme, isterG &ermeneuti,le #.a -ilimlerinin (ere, ,.nusu/ *ani .la*lar n sa* larla s.mutla!t r lmas 7/er e enst:ndlichun > ve anla! lmas -ir-irlerini # !ar#a - ra,an9 ama a*n "aman#a -ir-irlerini tamamla*an !e*ler#ir. Felsef% )ermeneutiin (eli!imi -alam n#a in+ele*e+eimi" s.n fil.".f var.lu!ulu, ve fen.men.l.6i et,isi alt n#a -ir felsef% )ermeneuti, (eli!tiren ve Ga#amer'le -irli,te a#a! felsef% )ermeneutiin nemli #ier -ir temsil+isi .lara, ,a-ul e#ilen Frans " P. 2i+.eur'#r.
FD &a-ermas/ SG Qur @.(i, #er ;."ialHissens+)aften. Materialen. Fran,furt a.M. =>B?/ s. B=:F=?. FF -,". A3el/ K.O.G Transf.rmati.n #er P)il.s.3)ie Milt DG 1as A3ri.ri #er K.mmuni,ati.ns(emeins+)aft/ Fran,furt a.M. =>BF/ s. >L:=DB. FK a.(.e./ s. =??. FJ a.(.e./ s. =?=.

88 Felsef Hermeneutik

2i+.eur 4Der 0e?t als ;odellI Hermeneutisches /erstehen@FJ 7M.#el Olara, MetinG &ermeneuti, Anlama8 a#l al !mas n#a tinsel -ilimlerin nesnesi*le/ metin "mleme il,eleri aras n#a,i rt!me*e #i,,at e,er. Bu u*(unlu, sa*esin#e metin *.rumlama met.#.l.6isi tin -ilimleri alan n#a ,ullan la-ilme,te#ir. P.2i+.eur/ lin(uistie ait ,avramlarla -irli,te Austin ve ;earle taraf n#an (eli!tirilen ,.nu!ma a,t te.risinin #e *ar# m *la ,en#i Diskurs (r!n .rta*a atar. 2i+.eur/ -u anla* ! -ir #il sistemi .lara, #eil/ -ir #il .la* / -ir #il ,ullan m .lara, anlar. Bu sa3tama#an )are,etle 2i+.eur/ ,en#i #is,urs )ermeneutiini temellen#irme*e al ! r.FB 2i+.eur' a (re tin -ilimlerin ama+ / anlaml #avran !lar n .rta, temelini ara!t rma,t r. Bu ,a-ul#en )are,etle ./ #avran ! n ,en#isinin *ani anlama*a *nelmi! #avran ! n/ anlam ,a*- na urama#an nesnelle!tirme met.#u ile :,i -u met.t *a" l -ir metin iin#e (eerli#irFE: anla! la-ile+ei s.nu+una ula! r. Bu nesnelle!tirme sa*esin#e il(ili e*lem/ metnin ,en#isi )aline (elme,te#ir. Bu .l(u/ 4,.nu!ma a,t *a3 s na -en"e*en #avran ! n -elli isel temelleri sa*esin#e mm,n .la-ilme,te#ir.4F> Ma,elesinin i,in+i , sm n#a 2i+.eur/ metinle metnin *.rumlanmas aras n#a,i met.#.l.6i, -en"erli,ten )are,etle $*.rumlaman n met.#.l.6i, 3r.-lemi' ,.nusunu ele al r. Bu -alam#a 2i+.eur/ tinsel -ilimler#e -ir 3r.-lem alan .lara, ,ar! m "a ,an anlama ve a ,lama aras n#a,i ili!,i s.runsal na *eni -ir -a, ! a s (etirme*i ar"ulama,ta# r.K? 2i+.eur'e (re/ 1ilt)e* taraf n#an .rta*a at lan fa,at .nun taraf n#an tam anlam *la +eva3lan# r lmam ! anlama 7/erstehen8 ve a ,lama 76rkl:ren8 a*r m n n temelin#e anlama:a ,lama aras n#a,i
FL -,". Nerste)en#e ;."i.l.(ie. Grun#"(e un# CntHi+,lun(sten#en"en. Ya* nla*an 0.@. B)l/ Mn+)en =>BD/ s.DJD:DEF. FB a.(.e./ DJF v#. FE a.(.e./ DL?v#. F> a.(.e./ DL= K? a.(.e./ DLB

89

-rslan 0o!akkaya

ili!,inin #i*ale,ti, *a3 s *atma,ta# r. 2i+.eur -u temel #!n+e "erine anlama:a ,lama #i*ale,tiine #a*anan *eni -ir )ermeneuti, (eli!tirir. Anlama/ .na (re/ )er)an(i -ir metnin ieriinin se"(isel .lara, ,avranmas #eil#ir. Anlama/ *a"ar ve *a"ar n #urumu*la 3e, fa"la il(ili #e #eil#ir. Anlama/ #a)a ., metin ara+ l ile a lan *eni #n*a anlamlan# rmalar *la il(ili#ir. 2i+.eur'a (re -ir metni anlama/ 5anlamla .nun il(ili .l#uu nesne aras n#a,i )are,eti/ *ani metnin il(ili .l#uu ,.nu#a ne s*le#iini ta,i3 etme#ir.5K= 2i+.eur'n -u -alam#a r.manti, )ermeneuti, taraf n#an #ile (etirilen '*a-an+ anlam ieri,lerine ,ar! *nelme' il,esine ,ar! .l#uu a!i,ar# r. 4Ken#imi"e mal ettiimi" ve ,en#isine *nel#iimi" !e*/ *a-an+ -ir te+r-e .lma* 3/ )er)an(i -ir metin#e #ile (etirilen #n*a (r!n -ilin #"e*ine ,arma a-as n#an -a!,a -ir !e* #eil#ir ve -u a-a tamamen -ana aittir. Metin#e,i anlam "me ve .na *a, nla!ma .l(usu/ -ana (re -ir *an#an tari)sel+ilii a!ma, #urumun#a*,en/ #ier taraftan #a ;+)leierma+)er'in asli isteine -al ,alma, iste*en )ermeneutiin "n .lu!turma,ta# r. Bir *a"ar ,en#isin#en #a)a i*i anlama,/ .nun ,en#i *a3 t n#a .rta*a ,.*#uu -ilin (lerini/ *ine .nun ,en#i "ne ait var.lu!sal te+r-e ufu,lar n n tesin#e -ulma*a al !ma, #eme,tir.4KD 2i+.eur/ metin *.rumlama m.#eli *ar# m *la !unu (sterme, isterG Anlama/ #.ru#an *a-an+ tinsel )a*atla ve*a )er)an(i -ir ru)sal ieri,le #u*(usal "#e!im ,urma*la ili!,ili #eil#ir. <n, :,i -u a*n "aman#a .nun temel te"i#ir: anlama/ ,en#isin#en n+e (elen ve .na e!li, e#en *.rumlama il,eleri *ar# m *la me*#ana (elen -ir sretir.KF Felsef% )ermeneuti, )a,, n#a -ura*a ,a#ar anlatt ,lar m " n ve a*r +a felsef% )ermeneutiin (enel -ir #eerlen#irmesini *a3a+a, .lursa, !unlar s*le*e-iliri"G Felsef% )ermeneuti, (eni! anlam#a -ir (elenei ifa#e etse #e #ar anlam#a -u ,avram n -i"e )at rlatt il, isim &:G. Ga#amer ve , smen #e P.2i+e.ur'#r. &er ne ,a#ar ;+)leierma+)er/
K= a.(.e./ DB> KD a.(.e./ DB> v#. KF a.(.e./ DED

90 Felsef Hermeneutik

1r.*sen/ 1ilt)e*/ -u (elenein n+lleri .lsa #a -u fil.".flar )ermeneuti, ile il(ili (r!leri sistemati, -ir "elli, (sterme". &atta &ei#e((er'in -ile -u ,.nu )a,, n#a,i (r!leri :)er ne ,a#ar Ga#amer/ &ei#e((er .lma#an ,en#i felsefesinin .lama*a+a n ifa#e etmi! .lsa #a: felsef% )ermeneutii temellen#irme*e *etmeme,te#ir. Bu .l(u*u -i""at &ei#e((er !u +mlelerle itiraf etmi!tirG 4Felsef% )ermeneuti, Ga#amer'in i!i#ir5.KK Ga#amer'in (r!leri -ir ., tart !malara Umesela Ga#amer'in &a-ermas ile i#e.l.6i ele!tirisiKJ/ a*r +a 1erri#a'n n dekonstruktivi$mi -alam n#a *a3t tart !malar: ve ele!tirilere maru" ,almas na ramen/ -u tart !malar ve ele!tiriler Ga#amer'in -u ,.nu )a,, n#a,i (r!lerinin e(emenliine s.n verememi!tir. Bu tes3itlere ramen felsef% )ermeneutiin -a!ta #a -elirttiimi" (i-i "en(in -ir (elenee sa)i3 .l#uu #a a*r -ir (ere,tir. Asl n#a met.t .lara, )ermeneuti, ile il(ili (r!ler M. @ut)er'e ,a#ar (eri (trle-ilir. @ut)er ,utsal metinleri anlama#a -ir met.#a i)ti*a .l#uunu il, ,e" #ile (etiren ,i!i#ir. Bel,i #e -*le -ir ,a*( #an #.la* ,lasi, )ermeneuti, #!nrleri ;+)lei+)erma+)er/ 1r.*sen ve 1ilt)e* -*le -ir met.t (eli!tirme*e al !m !lar# r. Fa,at -ura#a #i,,at e#ilmesi (ere,en )usus/ )ermeneutiin tari)sel .lara, anti, Yunan felsefesin#en -a!la* 3 felsef% )ermeneti,le s.n -ulan -elirli -ir ama+a *neli, -ir sre ta,i3 ettii *an l( s na #!meme,tir. 1ilt)e*/ ;+)leierma+)er taraf n#an anlama sanat .lara, (rlen )ermeneutii tinsel -ilimlerin (enel mete#.l.6isi )aline (etirmi!9 &ei#e((er ise )ermeneutii insan varl n anlama a-as .lara, (rere, .nu .nt.l.6i*le ili!,ilen#irmi!tir. Bu n.,ta#an )are,etle Ga#amer insan n tari)sellii ve #ilsellii -alam n#a niversel 7felsef%8 )ermeneutiin temellerini -elirleme*e al !m !t r. 7Felsef%8 )ermeneuti, "elli,le Ga#amer'le -irli,te :niversel .lma i##ias n n #a *ar# m *la: (elene,sel tinsel -ilimlerin met.#u .lma,tan ,art lm ! ve fen.menleri ala-il#iin+e "(r - ra,an felsef% -ir *ne #.ru ,a*# r lm !t r. Bu .l(u sa*esin#e art , )ermeneuti,
KK P((eler/ O.G &ei#e((er un# #ie )ermeneutis+)e P)il.s.3)ie/ Frei-ur(TMn+)en =>EF/ s.F>J. KJ Geni! -il(i iin -,". T.3a,,a*a/ A.G4&ermeneuti, ve A#e.l.6i Kritii Balam n#a Ga#amer:&a-ermas Tat !mas 4/ FLSF dergisi, sa* GF D??B -a)ar/ s.>B:===.

91

-rslan 0o!akkaya

s.s*al -ilimlerin met.t 3r.-lemi*le ura!an -ir alan .lma,tan ,urtar lm !/ varl n ,en#ini anlamlan# rmas *la il(ilenen -ir alan )aline (elmi!tir. Art , anlama ve #il 73!rache> sa#e+e met.#.l.6i, anlam#a *al n ,avramlar .lma* 3 -i""at insan varl n n temel -elirlenimleri#ir. Bu -alam#a felsef% )ermeneuti,/ tin -ilimleri )ermeneutiin#en far,l -ir !e*#ir. 5&ermeneuti, felsefenin niversel -ir -a, ! a s # r ve sa#e+e tin -ilimlerinin met.#.l.6isi*le ura!an -ir alan #eil#ir.5KL Bura#a Ga#amer'in )ermeneutiin -.*utlar n tinsel -ilimlerin "erine ,arma ve .nu felsefenin temel ama+ *a3ma istei a!i,ar# r. An+a, -*le -ir )ermeneuti, sa*esin#e (elene, ile #ier insanlar :)atta insan n -i""at ,en#isi: aras n#a -ar ! , -ir ili!,i ,urula-ilir. Ona (re/ )ermeneutiin )er)an(i -ir met.tla *a #a *.rumlama sanat *la s n rlan# r lmas -i""at )ermeneutiin ,en#isini s n rlan# rma, ve (eerlili, alanlar n elin#en alma, #eme,tir.

K !N K" APC@/ K.O.G 0ransformation der 1hiloso!hie/ Ban# DG 1as A3ri.ri #er K.mmuni,ati.ns(emeins+)aft/ Fran,furt a.M. =>BF. B&@/ 0.@. 7&(.8G/erstehende 3o$iolo ie. CntHi+,lun(sten#en"en/ Mn+)en =>BD. Grun#"(e un#

1I@T&CY/ 0.G Die eisti e <elt. 6inleitun in die 1hiloso!hie des Aebens. Crste &VlfteG A-)an#lun(en "ur Grun#le(un( #er GeistesHissens+)aften/ Gesammelte ;+)riften Ban# N. )rs(. v.n G. Mis+)/ @ei3"i( un# Berlin =>DK. 1I@T&CY/ 0.G 6inleitun in die +eistes2issenschaft# +esammelte 3chriften Band 8/ )rs(. v.n B. Gr.et)u*sen/ @ei3"i( un# Berlin =>DD. 1I@T&CY/ 0.G <eltanschauun slehre. -bhandlun en $ur 1hiloso!hie der 1hiloso!hie# +esammelte 3chriften Band NII/ )rs(. v.n B. Gr.t)u*sen/ @ei3"i( un# Berlin =>DB. CBC@IPG/ G.G Hermeneutik# inI 4eli ion in +eschichte und +e en2art/ B#.III/ F.Aufla(e/ T-in(en =>J>.
KL Ga#amer/ &:G.G0a)r)eit un# Met).#e/ s.KJ=.

92 Felsef Hermeneutik

GA1AMC2/ &:G.G <ahrheit und ;ethode/ Gesammelte 0er,e Ban# =/ T-in(en =>EL. GA1AMC2/ &:G.G 6r :n$un $ur <ahrheit und ;ethode# +esammelte <erke Band H/ T-in(en =>EL. &CI1CGGC2/ M.G 3ein und Deit/ =K. Aufla(e/ T-in(en =>BB. &ABC2MA;/ S. 7&G.8G Hermeneutik und 8deolo iekritik/ Fran,furt aTM. =>B=. &ABC2MA;/ S.G Dur Ao ik der 3o$ial2issenschaften. Materialen/ Fran,furt a.M. =>B?. PGGC@C2/ O.G Heide er und die hermeneutische 1hiloso!hie/ Frei-ur(TMn+)en =>EF. TOPAKKAYA/ A.G 4&ermeneuti, ve A#e.l.6i Kritii Balam n#a Ga#amer:&a-ermas Tat !mas 4/ FA3F Der isi, sa* GF/ D??BTBa)ar/ s.>B:===.