LKESZ ETN ZNES

Erdem FT

ZET Bu yazda Rortynin nasl bir zne kurgusuna sahip olduu aklanmaya allarak, zneye yaklamnn ne trden bir ahlk anlayna elik ettii ele alnp tartlmaktadr Rorty, anlam e!renini "rimeti bir s#r noktasndan kuran, dndaki her eyi tartma konusu yapabilirken kendisi sorgulanamayan, deneyime girmeyen ama onun koulu olan akn zne tasarmna yaban$, %kendi e!inde bile hkmran olamayan bir zne dnmektedir Bu zne, kendini yaratan, biimlendiren ama bunu e!rensel bir akla ya da lte gre yapmayan, hiyerarik bir yaps olmayan, iirsel, oyun$u, oklu bir znedir &ietzs$henin gemiini, %onu byle istedime 'thus ( )illed it* dntren, +reudun bilindn bir diyalog orta haline getiren yaklamlarn pragmatist bir ta!rla, kendini biimlendiren 'sel#, shaping* bir zne anlaynda kullanmaktadr Rorty Anahtar Szckler: zne, merkezsizletirme, kendini, biimlendirme, bilind

ABSTRACT -his arti$le attemps to e.plain Rortys $on$ept o# the sub/e$t and in!estigates the nature o# morality that must a$$ompany su$h a $onstru$tion o# the $on$ept (n $ontrast to the sub/e$t )ho a$0uires his sense o# the )orld #rom an "r$himedian point and )ho $onditions e.perien$e although $annot himsel# be e.perien$ed, Rorty imagines a sub/e$t )ho is %not so!ereign e!en at his home 1u$h a sub/e$t )ho $reates and shapes itsel#, not in a$$ordan$e )ith a uni!ersal reason or $riterion, is poeti$al, play#ul, and plural and does not display a hierar$hi$al stru$ture (n $on$ei!ing this pragmati$ally sel#,shaping sub/e$t, Rorty makes use o# the &ietzs$hean trans#ormation o# the past into a %thus ( )illed it and the +reudian theory o# the un$ons$ious as a $on!ersational partner Key Words: 1ub/e$t, de$entering, sel#,shaping,

*Mersin niversitesi Felsefe Blm.

94

2lkesiz 3tiin 4znesi

un$ons$ious

Rortynin Descartes sonras ! "a#i#atin l$tn #endisinden

vermeyen %ir &ne anlay ' na #at# s ne #adard r( )nceli#le lai# %ir &ne tasar mlama#tad r Rorty. nsan ! %*rada ve 'imdinin olanca yal nl + ve s radanl + yla anlamaya $al ' r. ,n*n tys& %ir "ayvan olara# tari"sel -eli'im i$inde ol*'m*' #arma' # %ir maym*n old*+*n* "at rlatara# ya da *n*tmayara# %* #arma' #l + n! d'nceye yol a$an #arma' #l + n! "ayvanla aras nda &sel %ir ayr m -i%i #*r-*lanmas n .*nana &- %ir yanl 'l # olara# -r/ "emcinslerimi&le aram &da varsayd + m & 0d'ne%ilen! rasyonel varl #lar olma %a# m ndan1 orta#l + n yanl ' %ir %a'lan- $ old*+*na di##at $e#er. )&ne %*rada! %* dnyada ve &amanda *&*n %ir evrim srecinde ol*'m*' tari"sel %ir -er$e#li#tir2 yar n neye dn'ece+i! nas l %ir #arma' # ya/ ya %rnece+i %ile%ilece+imi& %ir 'ey de+ildir. E+er aram &da rasyonel olma trnden %ir orta#l # yo#sa ya da %* orta#l # fi#ri %ir tasar mdan i%aretse nas l ol*/ da %irli#te "are#ete -e$e%ilece+i&( Bi&i orta# eyleme! iyiye sev# edece# nermelerin temellendi+i yer neresi olaca#( 3i$ #imsenin do+r*l*+*ndan '/"e etmeyece+i do+r* eylemlerimi& #ime ve ne ad na seslenece#( ,rta# %ir &m& olmadan do+r* ya/t + m & nas l %ilece+i&( B* sor*lar n sor*la%ilmesi! %yle sor*la%ilmesi varolan &ne #*r-*s*ndan va&-e$meden olana#l d r #*'#*s*&. 4Bi& dedi+imi&de! orta# a# lda temellenmemi' %ir %i& neye #ar' l # -elir( Rorty! #endine yeter! m*tla# %ir %en #*r-*s*n*n yerine! ya'am i$ine ol*'m*' #*r*lm*' %ir %enli# fi#rinin Fre*dla -$l %ir yanda' %*ld*+*n* d'nr. Fre*d*n vicdan n sesini ailenin ya da to/l*m*n i$selle'mi' sesi old*+* trnden %ir iddiada %*l*nm*' olsayd ! %*n*n 5laton*n 5e!letinde ya da 3o%%esta %ir 'e#ilde dillendirilmi' %ir fi#ir olaca+ n ! onda yeni olan n vicdan n ol*'*m*na #at lan 'eyler "a## nda verdi+i ayr nt lar! s*$l*l*#! 'iddetli endi'e -i%i d*y-*lar n neden %elli

95

3rdem 6i#ti

som*t d*r*mlarda ortaya $ # ' na dair ya/t + a$ #lamalarda yatt + n %elirtir.6 Fre*d ona -re! vicdan yeti'me tar& m & n rastlant sall + n n ##enlerine de# i&leyere#! &neyi tanr sall + ndan ar nd rm 't . Rorty! 5latonc* ve 7ant$ a"l8# anlay 'lar n n ya da a"l8# felsefelerinin &ne mer#e&li %a# 'lar n anali& eder. 7ant &neye saf! i$sel %ir %elirlenim alan a$ma# i$in on* d 'ar s ndan! &amansal ve me#8nsal %ir %elirlenim alan ndan $ #ar /! salt 4insani %ir alana $e#i/! d 'ar s ve i$erisi ayr m n ! a"l8#la ve %il-iyle il-ili olan ayr m n ileri srer. Do+ayla "i$%ir il-isi olmayan %* &-rl# alan nda &ne! /rati# a#l n %*yr*#lar alt ndad r. 9revin 0duty! 7#li$ht1 & tt ! ar&* yetisinin d*y*mlara %a+l l + n -steren e+ilim 0in$lination! &eigung1! istemenin "eteronomisinin #ayna+ d r.: )&nenin %ir aya+ #endili+inden! yaln &ca -ere#sinimlerini doy*rma# i$in d 'ar day#en di+er aya+ sadece #endi *+r*na ama$lar n /e'inde #o'*ld*+* i$eridedir. Bylesi %ir ya#la' mda &ne! #endi & iradesine dayanara# eninde son*nda $eli'#ilerini a' /! "#mranl + n is/atlayaca+ "iyerar'i# %ir ya/ ya sa"i/tir. Rorty! Fre*dla %irli#te! s radan insana verilen %ir teselli olara# -rle%ilece# %ylesi %ir a"l8+ n m*tla#l + na inanma&! ama %* ya#la' m n &nenin dnyayla %a'a $ #ma strate;ilerinden %irisi old*+*n* da in#ar etme&2 %* dnyada#i ol*msall #lardan %irisidir o sadece. Rorty! 8lumsallk, 2roni !e 5ayanma adl eserinde Benin 8lumsall %a'l + alt nda <ar#inin 'iiri &erinden 'iirle felsefe aras nda#i -erilime di##at $e#er2 4ol*msall + n tan nmas yla &=yarat ma *la'ma yol*nda#i %ir $a%a ile ol*msall + n a' lmas yla evrenselli+e *la'ma yol*nda#i %ir $a%a aras nda#i -erilimin "at rlat lmas d r %*.> 7i'inin salt #endine ait olan! &erine v*r*lm*' #r dam-ay 0blind impress1! %tn %ir insanl + n /ayla't + 'ey olma anlam nda evrenselle #ar' la't ra%ilmesi! 4lmn -rnd+ o ye'il -ecede %ey"*de %ir $a%a olaca#t r! $n# m*"ase%eyi ya/an lme#tedir art #. ?re#lili#le! sre#si&li# aras nda %ir -erilimdir %*. ?re#lili#! insan #endi d ' nda
6 Ric"ard Rorty! 8lumsallk, 2roni !e 5ayanma! $ev. Me"met 7$#! @lev Tr#er! 0stan%*lA @yr nt .ay nlar ! 6BBC1! D6. : 3oEard Fay-ill! " 9ant 5i$tionary, 0Bla#Eell 5*%lis"in-! 6BBC1! :C>. > Rorty! 8lumsallk, 2roni !e 5ayanma! C>=G.

96

2lkesiz 3tiin 4znesi

d*ran %ir "a#i#atle! #endi 4"ayvani do+as na ait olmayan! yce %ir do+r*yla ili'#iye so#ara#! lenin #endine ait sand + niteli#lerin ##enine! 4anavatan na -idi/! onlarda evrensel %ir niteli# -rere# mm#n ol*r. 7i'i anca# %ylesi %ir %ilmeyle tatmin ola%ilir. B*na #ar' n dilin! "a#i#atin temsil arac olara# -rlmedi+i! %tn insanlar n anlam n veren %ir %a+lam n olana#s &l + na inanan %ir ya#la' mda 0Hiet&sc"e1 metafor! #endinin %il-isinin &=yarat m ! #i'inin #endi olma srecini #endi eliyle anlatmas d r. B* %ir #e'if de+il! yaratma! icat etme srecidir. Iairin #endi y#sn! da"a nceden a'ina ol*nmayan s&c#lerle ifade ede%ilme! anlata%ilme %ecerisiyle -er$e#le'ir. 7i'i -e$mi'ini! 4on* %yle istedim 0thus ( )illed it1 "aline -etirme mcadelesinde! #endi d ' nda sa%it! %y# %ir "a#i#atle ili'#i #*rma# yerine! %ir #endini a'ma! altetme 0sel#,o!er$oming1 $a%as ndad r. .eti'#in adam! $oc*#l*+*n* ailesinin! a#ra%alar n n! ar#ada'lar n n! +retmenlerinin %ilmedi+i! ta"min edemedi+i %ir tar&da %etimlemenin yol*n* %*lara# 4#r dam-an n anavatan na -itmeye $al ' r. & srme sreci! #e'fin a#sine yaratma srecidir. ,ysa 7ant! Romanti#lerin 'iirsel im-elemi %enli+e &sel sayma -iri'imlerine %en&emeyen %ir tar&da! a"l8#i %ilinci! fenomenler dnyas n n &amansal ve me#8nsal &or*nl* %a+ nt lar n n d ' na $ #ar / i$sel %ir derinli+i! d 'sal %ir "a#i#atin yerine #oymaya $al ' yord* a"l8# alan nda. Rorty! 7ant n %i&i "e/imi&de orta# olan %ir a# lla! #r! ol*msal %ir d*y-*sal alan olara# i#iye %lme $a%as na #ar' n! Fre*d*n 4rasyonelli+i ol*msall #lar %a'#a ol*msall #larla *y*mland ran %ir me#ani&ma olara# ele al ' n nemser. G B* ya#la' m %i&e %ilimle! 'iiri! a"l8#la! %asireti ayr ! & t yetilerin rnleri olara# -rme# yerine far#l *yarlan m 0ada/tasyon1 tar&lar olara# anlamam & sa+lar. @#l mer#e&i %ir yeti! mer#e&i %ir %enli# olara# -rme# &or*nda de+ili&dir. Fre*d*n %i&e yeni %ir s&c# da+ar nerdi+ini d'nme#tedir Rorty. Eylemlerimi&i %a& -enel il#elere! formlara *yd*rmam & -ere#ti+i iddias n n a#sine ti#ele dnere#! 'imdi#i ti#el d*r*m*! -e$mi' ti#el d*r*mlarla #ar' la't rmam & -ere#ti+ini a#tar r. JFre*d! anca# -e$mi'imi&de#i %a& "ayati &el ol*msall #lar ya#alay / al #oya%ildi+imi& ta#dirde #endimi&i #ayda de+er %ir 'ey ya/a%ilece+imi&i! sayd*ya%ilece+imi& 'imdinin %enli#lerini yarata%ilece+imi&i d'nr. Fre*d %i&e! ya/ma#ta old*+*m*& ya da
G Rorty! 8lumsallk, 2roni !e 5ayanma! D>.

97

3rdem 6i#ti

ya/ yor old*+*m*&* d'nd+m& 'eyi! rne+in -e$mi'te %elli otorite= fi-rlerine -sterdi+imi& rea#siyonlar %a& nda ya da $oc*#l*+*m*&da %i&e dayat lan davran ' -r*/lar %a& nda yor*mlamay +retmi'tir. 7endi #endini yaratmada#i %a'ar m &a! &el %ir -e$mi'ten #*rt*lma yetene+imi&e dair &el anlat larKdeyim yerindeyse va#a "i#8yeleriK do#*yara# #endimi&le vnmemi&i nermi'tir. Fre*d! #endimi&e! evrensel standartlara *y-*n ya'amada#i %a'ar s &l + m &dan &iyade %* -e$mi'ten #*rt*lmada#i %a'ar s &l + m &dan tr lanet o#*mam & nerir.LC @"l8#$ l # da! romanti&m de #endi %ireysel tari"lerimi&le #*rd*+*m*& ili'#i trlerinden sadece %irisidirler. Bir%irlerinin ra#i/leri ya da dostlar de+ildirler. Bi&im de %* i#i tar& aras nda se$im ya/a%ilece# %ir &el yetimi&! -eli'tirilmeyi %e#leyen i$#in %ir do+am & yo#t*r ama yarat c %ir %ilin$d ' m & vard r. Bir #o/ya ya da tremi' %ir "a#i#at olma# istemeyen %i&lerin! sa"i/ old*+* %ilin$d ' %ir i"tiyac m & vard r. 7*lland + m & metafor r-syle nas l %ir 'iir olara# o#*naca+ m & ! %* i"tiyac -iderme %i$imlerimi& %elirler. Es#isi -i%i -er$e# do+am & n ne old*+*! asl nda ne old*+*m*& trnden sor*lardan #*rt*lmaya %a'lad + m &a! ne rasyonel ne de &alim %ir "ayvan olma# yerine #endi #endini %i$imlendiren 0sel#,shaping1 %ir "ayvan old*+*m*& fi#rine *la' r &.D Rorty! Fre*d*n a"l8#i d'nme "a## nda#i -r'lerini J+reud !e "hlki 5n$eL adl ma#alesinde ayr nt l %ir 'e#ilde ele al r. Fre*d*n #endisini 7o/erni#*s ve DarEinle %irli#te 4mer#e&si&le'tirme 0de$entering1 d'ncesi "are#etinin %ir /ar$as olara# -rd+n %elirtir.M 47endi evinde %ile efendi olamayan %en tasar m yla! 7o/erni#*s*n evrenin mer#e&inden $ #aran -r'n ve DarEinin insan n -& ard edileme& "ayvani do+as n n #e'fini "a#l olara# %irli#te d'nr Fre*d. Do+an n 7o/erni#*s ve HeEtonla %irli#te me#ani#le'mesi art # on*n insana nas l ya'amas #on*s*nda %ir 'ey sylememesi anlam na -eliyord*. 7endisini &i"nin HeEton olara# -ren 3*me! idealar n ve i&lenimlerin 0impression1 iline#ler de+il!
C @.-.e.! DG. D Ric"ard Rorty! 4Fre*d and Moral Reflection! 3ssays on :eidegger and 8thers ;ol<= i$inde! 0HeE .or#A Fam%rid-e Nniversity 5ress! 6BB61! 6DB=MO. M a.-.e.! 6G>.

98

2lkesiz 3tiin 4znesi

&i"insel yasalarla d&enlenmelerinin %eni ol*'t*rd*+* &i"insel atomlar 0mental atoms1 old*#lar n d'nr. Rortye -re Fre*d*n far# ! me#ani#le'meyi &i"ne do+r* -eni'lete%ilece# yollar %*lma f rsat n verme a$ s ndan a"l8#i %ilin$le ili'#ilendirile%ilir %ir -r' olmas d r.P Rorty! Fre*d*n a"l8#i sor*ml*l*+*n #ayna+ n &m& ya da -enel %ir insan do+as n %ilme#le mm#n olmad + n ! a#sine %i&i di+erlerinden ay ran iline#sel &el mi&ac m & ! irrasyonel %ile'enlerimi&i 0$omponents1 $al 'ara# %ilin$d ' m &la %ir diyalo+a -ire%ilece+imi&i ileri srmesine di##at $e#er. Jnsan yaln &ca 4%ilin$d ' n n i#i anlam aras nda a$ # %ir ayr m ya/arsa %enim Fre*d*n d'ncesi diye nerdi+im 'ey a#la yat# n "ale -elece#tirA 061 Bir veya %ir#a$ tane iyi dile -etirilmi' inan$ ve ar&* sistemlerinin! normal yeti'#inlerin %ilin$li inan$ ve ar&*lar #adar #arma' #! inceli#li ve #endi i$inde t*tarl l + olan sistemlerin yerine #*llan ld + anlam 2 0:1 dile -etirilmemi' i$-dsel ener;ilerin #ar-a'as ! t*tarl l + n anlams & old*+* %ir 4li%ido re&erv*ar yerine #*llan ld + anlam . #inci anlam nda %ilin$d ' ! 4t*t#*lar n! r*"*n a'a+ /ar$as n n! #t! yanl ' %enli+in di+er ad d r sadece. E+er %* li%ido re&erv*ar anlam nda#i %ilin$d ' #avray ' Fre*d*n %* terime verdi+i te# anlam olm*' olsayd ! Fre*d*n $al 'malar %i&im #ara#ter -eli'tirme strate;ilerimi&i ve %enli# im-emi&i %y# oranda de+i'memi' %ir 'e#ilde % ra#aca#t . Fre*d*n %ilin$d ' %enli#lerimi&in dilsi&! #aranl #! yal/alayan "ayvanlar olmad + ! a#sine %ilin$li %enli#lerimi&in entele#tel orta#lar ! %* %enli#lerin olas #ar' l #l #on*'ma orta#lar old*+* yol*nda#i iddias d r.LB Bylece Fre*d*n %asit$e #r it#ilerin ve rasyonel alan n %eni trnden %ir i#ili# d'nmedi+i! %ilin$d ' n rasyonel %ir diyalo- orta+ olara# -rere# insan r*"*n* i#iye %lme# yerine! %*nlardan %irisini di+erinden da"a a& $ l- n -rd+ ortaya $ #ar. B* i#isi aras nda#i diyalo- &en-inle'meyi sa+lar. 9enel %ir insan do+as tasar m yerine mer#e&si& 0$enterless1 %ir ya/ yla #ar' #ar' yay &d r. 3i$%irinin di+erinin 4do+r*s* olmad + ! -elene#sel "iyerar'i# %enli# tasar m n y #an %ir /ar$al ! mer#e&si& %enli# fi#riQ He Romanti&min Tanr sal esinine i&in veren! ne de insan sadece lmnn far# nda olan %ir "ayvana indir-eyen %ir ya#la' md r %*. Has l d ' dnyan n do+r* %etimlenmesinden va&-e$iyorsa#!
P a.-.e.! 6GC. B a.-.e.! 6GB.

99

3rdem 6i#ti

%enli+imi&in de do+r* %ir tan m na *la'ma $a%am &dan va&-e$eri&. 7endi -e$mi'imi& "a## nda yeni %etimlemeler ya/a%ilmemi&! yeni anlat lar -eli'tire%ilmemi& ironi#! oy*nc*! &-r %ir ya#la' mla s& da+arc #lar %*lmam & %* diyalo-la mm#n ol*r. Rortye -re! Fre*d*n %enli+imi&in a"la+ n yeniden icat edi'i 'yle &etlene%ilir. 6. Ricdan ! r*"*n ti#elleri -enellemelerle #ar' la't rmas olara# de+il! -enelli#le $ar/ t lm ' $o# &el olaylar n "af &as olara# #a%*l eder. :. .a'am n "er /ar$as n ! "er insan et#inli+ini ayn terimlerle ele al r2 %* da me#ani# ve &-r eylem ayr m n n & tl + n ortadan #ald r r. >. 5si#o=anali&! yaln &ca #endimi&i da"a a$ # olara# -rmenin ya da anlaman n %ir arac de+il! #endimi&de istenilen! ar&*lanan de+i'imler yaratma ara$lar ndan %ir tanesidir. G. 7endimi&i da"a iyi $al 'a%ilece# ma#ineler -i%i d'ne%ilmemi&in #*llan 'l %ir yol*n* s*nar.

C. Entele#tellerin s&c# da+arc #lar n aynalar olara# de+il! aletler

olara# ele almalar nda#i artan %ecerileri on*n en %y# miras d r. Bir defa do+as #e'fedildi+inde do+an n %i&e ne ya/mam & -ere#ti+ini syleyece+i 9re# fi#rini yo# eder. Rastlant sal #ar' la'malarla yetinere#! dinsel ve felsefi -elene#lerin devre d ' % ra#maya $al 't #lar %elirsi&li#lere ta"amml etmemi&i sa+lar.6O B* ya#la' m %i&i! me#ani# %ir ya/ da olan varl #ta me#ani# olmayan 7arte&yen %ir deli# 0a hole in being1 arama#tan! do+r* %enli+imi&i arar#en ya'am m & %oy*nca ya/t + m & sa$mal #lar ! &alimli#leri d 'lama#tan #*rtar r. @ma$! iste#! t*t#* ve a# l 4fa#ltelerimi& aras nda se$im ya/ma#tan! 4Hi$in *m*t etmeliyim( 4Heden %a'#alar n %ir ara$ olara# -rmemeliyim( trnden sor*lara yan t arama#tan va&-e$i/! #endimi&i 4E+er '*n* de+il de %*n* ya/arsam! ilerde #endime ne trden
6O a.-.e.! 6CM=P.

100 2lkesiz 3tiin 4znesi

%ir "i#aye anlat r m( trnden sor*larla s n rland r r &. '#encecinin r*"*n*n derinli#lerinde %a'v*r*laca# da"a yce %ir otorite 0rasyonelli#1 arama#tan va&-e$eri&.66 Rorty! metafi&i#$ilerin #endisini irrasyonalist ve emoti!ist 0"issiyat$ 1 olara# yar- lay /! ma"#*m edece#lerinin far# ndad r Fa#lteler aras se$im! yerini %a+da'ma& inan$ ve ar&* sistemleri olan %ir #i'ili#ler $o+*ll*+*n*n diyalo+* fi#rine % ra# r. B* d*r*mda -eriye insana ne #al r( 3er#ese *yaca# t*tarl %ir %enli# im-esi 0sel#, image1 %*lmaya $al 'ma# yerine! #endimi&e *y-*n %ir %enli# im-esi *yd*rma# ve on* davran 'lar m & d&eltme# i$in #*llanma#. 9er$e# %enli#=sa"te %enli# ayr m n ! -er$e# insanlar=sa"te insanlar aras nda#i ayr m "a## nda d'nd+m&de ortaya t*"af %ir d*r*m $ #ar. J2nsan :aklar, Rasyonellik !e :assasiyetL adl ma#alesinde Rorty! Mslmanlara &*lm eden ? r/lar n onlar insan olara# -rmeyi'leriyle! &en-in demo#rasilerde! -ven i$inde ya'ayanlar n! onlar n Mslmanlara #ar' "issetti#leri %* d*y-*y*! ? r/lara #ar' "issedi'lerinde#i 0%*n* ya/anlar insan olama&S1 -ari/li+e di##at $e#er.6: ,lan %iteni -rmeme# i$in eylemin &nesini ortadan #ald rma#S Tencilere! #ad nlara ve $oc*#lara #ar' tav rlar m &da da %* anlay ' srme#tedir. 49ere#en e+itim verildi+inde "er#esin %i&im -i%i davranaca+ n d'nmemi& "e/ -er$e# %enli#! -er$e# insanl # anlay ' n n dayand + rasyonel &emin fi#rinden -$ al r. 7endimi&i %i$imlendirme 0sel#,shaping1 yollar ndan %irisi! 5laton! @U*inas ve 7ant -i%ilerin sand + -i%i a"l8#i %il-iye eri'me#le de+il! ac #l ! d*y-*sal "i#ayeler dinlememi&le ol*r.6> @sl nda 4ne old*+*m*&* ya da "e/imi&in /ayla't + orta# 'eyin ne old*+*n* sorma#tan va&-e$ere#! #arma' # "ayvanlar olara# ne ola%ilece+imi&i! neler ya/a%ilece+imi&i sorar &. D*y-*sal e+itim 0sentimental edu$ation1 e/istemolo;i# %ir ar-mantasyondan da"a faydal d r. Finsel ayr mc l # ya/anlar ! r#$ lar ! ##tendincileri %irta# m

66 a.-.e.! 6D:. 6: Ric"ard Rorty! 43*man Ri-"ts! Rationality! @nd ?entimentality! -ruth and 7rogress i$inde! RolA>! 0HeE .or#A Fam%rid-e Nniversity 5ress! 6BBP1! 6DM=P. 6> a.-.e.! 6M:.

101

3rdem 6i#ti

nyar- lara sa"i/! irrasyonel insanlar olara# -rme# yerine 0#i onlara %* nyar- lar n n temelsi& old*+*n* -sterme# $o+* &aman "i$%ir 'eye yarama&1 onlar yeti'me #o'*llar %a# m ndan %i&im #adar 'ansl olmayan insanlar olara# -rmemi& da"a do+r* ol*r. ,nlar yo#s*n insanlard r2 "a#i#atten ya da a"l8#i %il-iden de+il! -venli# ve sem/atiden yo#s*n insanlar.6G J5ra-matistler! "er 'eyi tamamen ili'#isel -rere#! -rntyle "a#i#at aras nda#i & tl #tan #*rt*lmaya $al ' rlar.L6C 7o'*ls*& old*+* iddia edilen "er 'eyden #*'#* d*ya%iliri&. @n n olana#l l # #o'*l* olan Bnin ayn &amanda on*n olana#s &l # #o'*l* da old*+*n* sylemenin 0Derrida1! ayn anda "em @ "em de B olan "i$%ir 'ey olmamas na ra+men! @ s&c+n Byi #*llanmadan dile -etirmenin olana#s & old*+*n* syleme#ten %a'#a %ir 'ey olmad + n ileri srere#6D! felsefesinde %ir "are#et etmeyen "are#et ettirici imas na %ile yer olmad + n v*r-*lar Rorty. 9elene#sel a"l8# felsefesi! %a'#alar i$in "er"an-i %ir #ay- d*ymayan! so+*# %ir /si#o/at olara# #ontrol alt na al nmas -ere#en ili'#isi& 0nonrelational1 %ir %enli# mitini yaratm '! #i'inin %* #r! %encil! sald r-an do+as n &a/tetmenin yol*n* da! on* te/ede d*ran! "i$%ir rastlant sall +a yer vermeyen %ir y#mll# alt na so#ma#ta %*lm*'t*r. Rorty! DarEin ve Fre*d sonras d'ncenin! 9re# insan tasar m n yerinden etti+ini %ilere#! evrenin mer#e&inden $ #an insan n nne #oyd*+* /rati# "edeflere ilerleye%ilmesini6M "emcinsleriyle orta#!
6G a.-.e.! 6PO. 6C Ric"ard Rorty! 4Et"ics Vit"o*t 5rinci/les! 7hilosophy and 1o$ial :ope i$inde! 0HeE .or#A 5en-*in Boo#s! 6BBB1! M:. 6D Ric"ard Rorty! >apbozum !e 7ragmatizm! Fritc"ley! Derrida! <aclao*! Rorty! Der. F. Mo*ffe! $ev. T*ncay Bir#an! 0stan%*lA ?armal .ay nevi! 6BBP1! >:=>. 6M 9*i-non ve 3iley! Rortynin! temelcili# #ar' t 0anti,#oundationalist1 -r'lerinin son*na de# -idere# @yd nlanman n #i'inin ma"rem m#emmelle'me $a%as yla! #am*sal iyili# aras nda #*rmaya $al 't + %a+ ! reddetme cesareti -sterdi+ini %elirtirler. Rorty! li%eral to/l*m*n ideallerini! onlar n -elene#sel dayana#lar n ortadan #ald rara# 0%* anlamda denmesi -ere#en %edeli deyere#1 #ararl l #la sav*nmay isteme#tedir. B#&. F"arles B. 9*i-non ve David R. 3iley! 4Bitin- t"e B*lletA Rorty on 5rivate and 5*%lic Morality! Reading Rorty i$inde! Edited %y @lan Malac"oEs#i! 0Blac#Eell! 6BBO1! >G>=G.

102 2lkesiz 3tiin 4znesi

de+i'me& &elli#ler arama# yerine! far#l l #lar ! onlar n &amansal old*+*n* *n*tmayara# %irli#te ya'ana%ilir %ir "ale dn'trlmesinde -rme#tedir. )&nenin! "a#i#atin #ayna+ olma#tan $ #mas ! on* "edefler #oy*/! %* "edefleri -er$e#le'tirmesinin yollar n arama#tan al #oyma&2 a#sine &ne t*tarl ! "omo;en %ir %tn olma#tansa #endi i$inde /ar$al ya/ s yla! #endi i$inde#i 4ayn l + nda %ile %ir diyalo-! yarat m im#an ta' r %ilin$d ' sayesinde. .irminci y&y lda felsefenin art # ya%anc olmad + %* ol*msal &ne #*r-*s*! %ir tr eti+in6P ne $ #t + '* son dnemde! -nl# dilde ve /oliti#ada /e# de et#ili -rnmeme#tedir. ?an r & dilin! %enli+in ve cemaatin ol*msall + &neye es#isinden da"a $o# ya/a%ilirli+i 0sor*ml*l*+* de+ilS1 "er"an-i %y# "arfli %ir "a#i#atin ad na olma#s & n verme#tedir. Tari"sel %ir &or*nl*l*#tan -$ ya da onay alamayan &ne! &alimli# #ar' s nda dayan 'ma i$ine -irme yollar n araya%ilece+i -i%i! &alimli+in saflar na da -e$e%ilece#tir. ,n* %irincisine i#na etmenin maddi #o'*llar n ol*'t*r*/! %* $a%aya -irmeye sev# edece# yeni s& da+arlar icat etme#! "ayvanlardan %ilme #a/asitesiyle de+il! da"a #arma' # olmas ve %a'#as i$in #ay- d*ya%ilmesiyle ayr lan insan i$in! y#selme#te olan eti# &ne tasar m na #ar' ma#*l %ir strate;isi ola%ilir.

KAYNAKA F@.9<<! 3oEard. " 9ant 5i$tionary, Bla#Eell 5*%lis"ers! 6BBC. F3@R<E? B. 9*i-non ve David R. 3iley. 4Bitin- t"e B*lletA Rorty on 5rivate and 5*%lic Morality Reading Rorty i$inde! Edited %y @lan Malac"oEs#i! Blac#Eell! 6BBO. R,RT.! Ric"ard. 8lumsallk, 2roni !e 5ayanma! eviren Me"met 7$#! @lev Tr#er. stan%*lA @yr nt .ay nlar ! 6BBC. KK. 4Et"ics Vit"o*t 5rinci/les 7hilosophy and 1o$ial :ope i$inde! HeE .or#A 5en-*in Boo#s! 6BBB. KK. 4Fre*d and Moral Reflection 3ssays on :eidegger and 8thers ;ol<= i$inde! HeE .or#A Fam%rid-e Nniversity 5ress! 6BB6.
6P B* eti#! 3e-elden $o# 7ant n eti+idir.

103

3rdem 6i#ti

KK. 43*man Ri-"ts! Rationality! @nd ?entimentality! -ruth and 7rogress i$inde! RolA>! HeE .or#A Fam%rid-e Nniversity 5ress!6BBP. KK. >apbozum !e 7ragmatizm! ?imon Fritc"ley! WacU*es Derrida! Ernesto <aclao*! Ric"ard Rorty! Derleyen F"antal Mo*ffe! eviren T*ncay Bir#an! stan%*lA ?armal .ay nevi! 6BBP.