Professional Documents
Culture Documents
Fizika Form Dinamika
Fizika Form Dinamika
Oopuynu sa puuauuka
Onnc Osnaxa Ennnnn mopuyna
Maca m [kg]
3apsynane a
2
m
s
(
(
Cnna
F
2
kg m
[N]=
s
(
(
F m a =
Ipannrannona cnna (naony)
G
[N] G m = g
uopmynn sa xopnsonranno nnxene
Bxynna xopnsonranna cnna es rpnene
Fx
F
[N]
1 2 Fx x x
F F F =
1x
F - x-xomnonenr naecno
2x
F - x-xomnonenr naneno
Koe]nnnenr na rpnene
--
Cnna na npnrncox (naony, onocno
nopmanno co xopnsonrannoro nnxene)
p
F
[N]
p Fy
F G F =
Fy
F
[N]
tr tr p
F F =
Ipannrannono rpnene xop. cnna
(xora nema pyrn neprnxannn cnnn)
tr
F
[N]
p
F G m = = g
tr tr tr
F G m a = =
Koe]nnnenr na rpannrannono rpnene
tr
--
tr
tr
a
=
g
Bxynna xopnsonranna cnna
F
[N]
F tr
F F F =
npn
F
F sapsynauxn
F tr
F F F = + npn
F
F saanynauxn
Kaxo n cnennre ]opmynn o rope npn 1- nmensnonanno nnxene: r s A = A
Har s
m
s
(
(
nnn
km
h
(
(
v R = e 2 nR = t
Henrpnneranno sapsynane
(cexoram nacouena xon nen1apo1
na xpyro1)
a
2
m
s
(
(
2
v
a
R
=
2
R = e
2
3.0 Onm1o sa nnaene npn cnnn
Bo cnre cnyuan na nnxenero, cnnnre ce noenynaar no cnnnre no ncrnor npanen na
nnxenero n cnnn xon ce nopmannn na nnxenero.
- O cnnn no ncrnor npanen na nnxenero ce npecmeryna cuepo1 na enynane n
F
F : nxynna1a cnna1a es 1pnene xoja e cexoram nosn1nnna npenoc1
- o nopuannn1e cnnn ce opeyna cnna1a na 1pnene
tr
F
o Cnnara na 1pnene enyna saoaevea:ru, r.e. no cnpornnnara nacoxa o nnxenero.
o oxonxy cncremor e no nnxene, roram cnnara na rpnene
tr
F onna snax oparen
o nacoxara na nnxenero.
o oxonxy cnc1euo1 e no unpynane xora nounyna a enyna cnna1a
F
F , cnnara na
rpnene
tr
F ce oseme o
F
F sa a ce one nxynnara cnna F :
F tr
F F F = .
o Bxynnara cnna F moxe a ne nerarnnna, r.e. rpnenero a ne noronema o nonnxnnre
cnnn. Toram, raa enyna camo xaxo saanynane no cnyuajor xora renoro nexe ce nnxn,
onocno xora roa nma nouerna psnna. oxonxy renoro nema nouerna psnna, onaa
nerarnnna cnna ne enyna, onocno o rpnene renoro ne 'rprnyna' no oparen cmep , ryxy
renoro enocranno nema a ce nnxn!
Hpnuep: Hexa e aeno reno co maca 12[ ] m kg = , a na nea ejcrnyna cnna naecno
1
14,2[ ] F N = .
Tyxa nnxenero e xopnsonranno. Cnnara
1
F e no cmepor na nnxenero n ce xopncrn sa
opeynane na
F
F , a rpannrannona cnna G m = g e nopmanna na nnxenero raxa a raa ce
xopncrn sa opeynanero na cnnara na rpnene
tr
F
3aenemxa: Bo onoj npnmep, sa pemanane na cncremor ]ann oarna nn]opmannja xaxo na
npnmep xoe]nnnenror na rpnene nnn pyra nn]opmannja nnn 3.2.
3aenemxn:
3a a ce namann osnauynanero, npn xopnsonranno nnxene nonexe narn nnmyname:
- sa nxynnara xopnsonranna cnna es rpnene camo
F
F , a mncnnmne:
F Fx
F F = .
- sa nxynnara xopnsonranna cnna camo F , a mncnnmne:
x
F F = .
3a neprnxannn cnnn, npannnno nnmnme:
Fy
F n
y
F .
3a cnnnre npn xoco nnxene no npanenor , npannnno nnmnme:
F
F
n F
.
3a nomnnar nar, nesanncno ann nnxenero e xopnsonranno no x, neprnxanno no v nnn xoco no
, xe ja xopncrnme npomennnnara s , r.e. [m] s s = nnn [km] s s = .
m
1
F
G cnnn nopmanno
na nnxenero
cnnn no cmepor
na nnxenero
3
Xopusou1anuo pnuxene
3.1. Xopnson1annn cnnn es 1pnene
Io nmame cnennor cnyuaj:
Cnnnre
1
F n
2
F nmaar camo xopnsonrannn xomnonenrn , a no onoj cnyuaj rpnenero ce sanemapyna.
Fnejxn nema rpnene: 0
tr
F = ,
F tr F
F F F F = = onocno
F
F F =
Jacno e no onoj cnyuaj exa cmepor na nnxenero e no cmepor na noronemara cnna. Meryroa, noroa xora
cnnnre ce xocn, roa nema a ne raxa jacno.
3aroa openme "nosnrnnen cmep" na
Fx
F
.
oxonxy
-
Fx
F
,
| |
F Fx
F F =
n
F
F F =
Hpnuepn:
1. Hexa e aeno reno co maca 10[ ] m kg = , a na nea ejcrnyna cnna naecno
1
23[ ] F N = n cnna
naneno
2
15[ ] F N = . a ce npecmera nxynnara cnna n sapsynanero na cncremor, axo rpnenero
ce sanemapyna.
Pemenne: Horpennre ]opmynnre ce:
1 2 Fx
F F F =
, | |
F Fx
F F =
n F m a = .
Co cnre ennnnn nmame:
23[ ] 15[ ] 8[ ]
Fx
F N N N = =
Fnejxn 8 0
Fx
F = >
=
=
=
=
Oronop: 8[ ] F N = n
2
0,8[ ]
m
a
s
= , a cncremor ce nnxn naecno.
2
F
m
1
F
2
F
m
1
F
4
2. Hexa e aeno reno co maca 15[ ] m kg = , a na nea ejcrnyna cnna naecno
1
17[ ] F N = n cnna
na neno
2
35[ ] F N = . a ce npecmera nxynnara cnna n sapsynane, axo rpnenero ce sanemapyna.
Pemenne: Horpennre ]opmynnre ce:
1 2 Fx
F F F =
, | |
F Fx
F F =
n F m a = .
17 35 18[ ]
Fx
F N = =
Fnejxn 18 0
Fx
F = <
, a oxonxy
Fx
F
nma nosnrnnna
npenocr, cncremor ce nnxn naecno, a onxy e nerarnnna naneno, a nxynnara nosnrnnna cnna es
rpnene no cmepor na nnxenero e: | |
F Fx
F F =
.
Cuna ua npu1ucok -
P
F u cuna ua 1puene -
tr
F
3a a ce npecmera 1pnene1o, rpea a ce opeynaar cnnn1e nopuanno na nnaene1o.
Tyxa, nnxenero e xopnsonranno.
- 3naun, rpea a rn openme nep1nxannn1e cnnn, onocno nxynnnor "npn1ncox".
Bxynnnor npn1ncox
p
F e nsuepena naony n e pasnnxara
p Fy
F G F =
nomery rpannrannonara cnna
G (naony) n pyrn neprnxannn cnnn
Fy
F
,
F Fx
F F =
n F m a = .
3naun, peocneo na paorara e cnena:
1) Hpecmerynane na ycmepenara cnna:
1 2 Fx
F F F =
,
tr
F G = ,
x Fx tr
F F F =
n F m a = .
Cnre ennnnn ce cxnan.
1) 23 15 8[ ]
Fx
F N = =
2) Fnejxn 8 0
Fx
F = >
.
3) 10 9,8 98[ ] G m N = = = g , 0,05 98 4,9[ ]
tr
F G N = = =
4) 8 4,9 3,1[ ]
F tr
F F F N = = =
5) 3apsynane:
2
3,1 10
10 3,1
3,1
10
0,31[ ]
a
a
a
m
a
s
=
=
=
=
Oronop: 3,1[ ] F N = ,
2
0,31[ ]
m
a
s
= , naecno.
4. Hexa e aeno reno co maca 15[ ] m kg = , a na nea ejcrnyna cnna naecno
1
17[ ] F N = , cnna
naneno
2
35[ ] F N = , a xoe]nnnenror na rpnene e: 0,1 = .
a. a ce npecmera nxynnara xopnsonranna cnna n sapsynanero.
b. Axo renoro e no mnpynane sa 0 t = [s], sa xonxano pacrojanne n na xoj cmep xe ne
nomecreno sa 10[ ] t s =
Pemenne: Horpennre ]opmynnre ce:
1 2 Fx
F F F =
,
tr
F G = ,
x Fx tr
F F F =
n
F m a = n
2
2
o o
a
s s v t t = + + .
1) Ineame exa cnre ennnnn ce cxnann na ne rn sannmeme:
17 35 18[ ]
Fx
F N = =
2) Fnejxn 18 0
Fx
F = <
, nnxenero na
cncremor xe ne naneno, | | 18
F Fx
F F = =
3) 15 9,8 147[ ] G m N = = = g ,
0,1147 14,7[ ]
tr
F G N = = =
4) 18 14,7 18 14,7 3,3[ ]
F tr
F F F N = = = =
2
F
m
1
F
G
2
F
m
1
F
G
7
5) 3apsynane n nar:
2
3,3 10
15 3,3
3,3
15
0,22[ ]
a
a
a
m
a
s
=
=
=
=
Fnejxn cncremor eme no mnpynane: 0
o
s = n 0
o
v = raxa a
2
2
a
s t =
2
0,22
(10)
2
11,1[ ]
s
s m
=
=
Oronop: 3,3[ ]
x
F N = ,
2
0,22[ ]
m
a
s
= , 11,1[ ] s m = naneno.
5. Hexa e aeno reno co maca 12[ ] m kg = , a na nea ejcrnyna cnna naecno
1
14,2[ ] F N = . O
mnpynane cncremor sa 10[ ] t s = ce nomecryna 10[ ] m
a. a ce npecmera nxynnara xopnsonranna cnna n sapsynane.
b. a ce npecmera xoe]nnnenror na rpnene.
Fnejxn cnnara
1
F e naecno, a
2
0 F = ro nmame cnennor cncrem.
uopmynn:
1 Fx
F F =
,
tr
F G = ,
Fx tr
F F F =
n F m a = n
2
2
o o
a
s s v t t = + + .
Paornme no "pnnepc" peocne.
Fnejxn cncremor eme no mnpynane: 0
o
s = n 0
o
v = raxa a
2
2
a
s t =
O s apame a .
2
2
2
2
10 (10)
2
(10) 10
2
2 10
100
0,2
a
s t
a
a
a
a
=
=
=
=
=
3naun:
2
0,2[ ]
m
a
s
= (naecno)
O a apame F .
12 0,2
2,4
F m a
F
F
=
=
=
3naun: 2,4[ ] F N =
m
1
F
G
8
O F n
1
14,2
Fx
F F = =
apame
tr
F .
2,4 |14,2|
14,2 2,4
11,8
Fx tr
tr
tr
tr
F F F
F
F
F
=
=
=
=
3naun: 11,8[ ]
tr
F N =
Hmame 12 9,8 117,6 G m = = = g na o
tr
F n G apame .
11,8 117,6
117,6 11,8
11,8
117,6
0,1
tr
F G =
=
=
=
=
3naun: 0,1 = .
Oronop: 2,4[ ] F N = ,
2
0,2[ ]
m
a
s
= n 0,1 = , naecno.
9
3.3. Kocn cnnn npn xopnson1anno nnaene - es 1pnene
Kocn cnnn nmaar xopnsonrannn n neprnxannn xomnonenrn. Xopnsonrannnor xomnonenr enyna xaxo
xopnsonranna cnna ncro xaxo no 3.1. Beprnxannnor xomnonenr enyna nopmanno na nnxenero, na
enyna no opeynane na npnrncoxor, onocno cnnara na rpnene, a sa roa xe ncxyrnpame no 3.4.
3naun, norpeno e a ce opeynaar ronemnnnre na onne xomnonenrn.
a ce norcernme:
Xopusou1anuu kounoueu1u ua kocu cunu
Een moxen cnyuaj e xae mro nere cnnn a ce xocn 'narope':
Xopnsonrannnre xomnonenrn na cnnnre
1
F n
2
F ce:
1 1
cos
x
F F = o n
2 2
cos
x
F F = |
Onmr cnyuaj e xaxo cnennor cnyuaj:
Ineaj nnnmarenno
2x
F ja nma ncrara onxnna n nacoxa nesanncno ann
2
F e xoca narope nnn xoca
naony. 3naun xopnson1annn1e xounonen1n cexoram ce:
1 1
cos
x
F F = o n
2 2
cos
x
F F = |
Toram nxynnara xopnsonranna cnna es rpnene e:
1 2 Fx x x
F F F =
.
**Ona e npomnpynane na cnyuajor 3.1 ramy cnnnre
1
F n
2
F ce xopnsonarannn cnnn. Toa
snaun 0 o = | = , a nejxn e cos0 1 = nmame
1 1 1 1
cos 1
x
F F F F = o = = n
2 2 x
F F = n
nonara ]opmyna sa
Fx
F
, | |
F Fx
F F =
,
F
F F =
Hpnuepn:
6. Hexa e aeno reno co maca 10[ ] m kg = , a na nea ejcrnyna cnna naecno
1
21,2[ ] F N = no
nosnrnnen aron o 45, a oneno ejcrnyna cnna
2
21,9[ ] F N = no nosnrnnen aron 30 . a ce
npecmera nxynnara xopnsonranna cnna n sapsynane, axo rpnenero ce sanemapyna.
Pemenne:
Io nmame cnennor cncrem (ne e npran no pasmep ).
Hajnpno saenexn exa o nn]opmannjara ne e "jacno" ann cncremor xe ce nnxn naecno nnn
naneno xaxo mro eme ocera. 3aroa cexoram ja xopncrnme ]opmynara:
1 2 Fx x x
F F F =
na o nero
xe nnnme no xoj cmep ce nnxn cncremor!
1 1
cos 21,2 cos45 21,2 0,707 15
x
F F = o = = =
2 2
cos 21,9 cos30 21,9 0,866 19
x
F F = | = = =
1 2
15 19 4
Fx x x
F F F = = =
.
2
4 10
10 4
0,4[ ]
F ma
a
a
a m s
=
=
=
=
Oronop: 4[ ] F N = n
2
0,4[ ]
m
a
s
= , a cncremor ce nnxn naneno.
1
F
2
F
m
o
|
11
3.4. Kocn cnnn npn xopnson1anno nnaene - CO 1pnene
Ha noropnnor cnyuaj cera oannme n rpnene.
Bnonme no 3.3:
xopnson1annn1e xounonen1n na
1
F n
2
F ce:
1 1
cos
x
F F = o n
2 2
cos
x
F F = |
Toram nxynnara xopnson1anna cnna na cnnn1e e:
1 2 Fx x x
F F F =
.
3aenemxa: Kaxo n ocera, oxonxy
Fx
F
, | |
F Fx
F F =
,
1 1
sin
y
F F = o
n
2 2
sin
y
F F = |
,
1 2 Fy y y
F F F = +
,
P Fy
F G F =
tr p
F F = n
F tr
F F F = .
13
Koco pnuxene
3.5 Cnoono nnsrane no pauna naony es 1pnene
Bo cnoono nnsrane no pamna , enncrnenara cnna e rpannrannja. Io nmame cnennor cncrem.
Cnnara na nnxenero no e
F
F
, onocno -xomnonenror na G.
- 3naun: sin sin
F
F G m = u = u
g .
a ce norcernme exa npn xopnsonranno nnxene ro opennme nosnrnnnnor cmep na
Fx
F
, nejxn roram
"nosnrnnna cnna" enyna sapsynauxn xaxo no onoj cnyuaj.
Fnejxn ryxa enncrnenara cnna e rpannrannja, a raa e naony: 0
F
F >
n | |
F F F
F F F = =
.
Fnnjxn rpnenero ce sanemapyna: 0
tr
F = n
F tr F
F F F F = =
.
O pyra crpana,
F
F m a =
, na cneyna:
sin m m a u =
g , onocno sin a = u
n
sin a = u
g
n
F
F F =
127,3[N]
F
F F = =
n
127,3
8,5
15
F
a
m
= = =
nnn npex1no
u
G
u
F
F
G
m
u
pamnara
G
F
F
60
60
14
3apsynanero ? a =
sin60
9,8 0,866
8,5
a
a
a
=
=
=
g
3naun:
2
m
8,5[ ]
s
a =
3naun:
m
5,8[ ]
s
v = .
Oronop: Fes rpnene, sapsnyanero e
2
m
8,5[ ]
s
a =
g n
0
F
F >
n | |
F F F
F F F = =
.
Hopan roa mro ro sememe n rpnenero no osnp, cnnnre nopuannn na pamnara rpea a ce
onpeenynaar. Fnejxn no onoj cnyuaj, enncrnenara cnna e rpannrannja, a raa e naony:
cos
N
F G = u
n cos
tr N
F F G = = u
,
cos
N
F G = u
| |
F F
F F =
tr N
F F =
,
F tr
F F F =
, onocno
Hpnuepn:
8. (Hcrara saaua xaxo 8-ra camo co rpnene.) Hexa e aeno reno co maca 15[ ] m kg = xoe o
mnpno croene rprnyna no pamna xoja npann aron co xopnsonror o 60 . Axo xoe]nnnenror na
rpnene e 0,1 = , a ce npecmera sapsynane na renoro. Axo onxnnara na pamnara e
2[ ] s m = , xonxana xe ne psnnara na renoro xora crnrnyna oony? Bonymenor na macara ce
sanemapyna.
Pemenne:
1. Hpexy cnnn1e nmame: 15 9,8 147[ ] G N = =
147 sin60 147 0,866 127,3
F
F = = =
G
m
u
pamnara
u
G
u
F
F
N
F
(sin cos) F G = u
n
(sin cos) a = u g
npn cnoono nnsrane (sapysanane) no pamna co rpnene
16
. Co 2[ ] s m = n
2
m
8[ ]
s
a = apame t xora renoro crnrna o ony.
2
2
2
2
8
2
2
0,5
0,71
a
s t
t
t
t
=
=
=
=
3naun: 0,71[s] t = .
3. Co
2
m
8[ ]
s
a = n t apame v no momenror xora renoro crnrna o ony.
8 0,71
5,7
v a t
v
v
=
=
=
3naun:
m
5,7[ ]
s
v = .
Oronop: Co rpnene, sapsnyanero e
2
m
8[ ]
s
a = , a nomnnane 0,71[s] t = xora renoro
crnrna o ony, a psnnara no roj momenr e
m
5,7[ ]
s
v = .
9. Tenoro co maca j 3 m kg = o mnpna cocroja ce nnsra no naneena pamnnna no aron 45 no
xopnsonranara no noroa npoonxyna na xopnsonranna narexa. Koe]nnnenror na rpnene na
nere pamnnne e 0,3 = . Axo renoro ro nomnnyna naneenara pamnnna sa 5[ ] t s = , a ce
open cnenoro:
a) onxnnara s na naneenara pamnna .
) Co xonxana psnna renoro npncrnrnyna na xpajor na naneenara pamnnna?
n) 3a xonxy nxynno npeme xe sannpa renoro?
r) Konxy e onxnnara na nennor nomnnar nar?
Pemenne:
1. 3 9,8 29,4[ ] G N = =
Ha naneenara pamnnna, nmame:
29,4 sin45 29,4 0,707 20,8
F
F = = =
= = = .
3aanynanero enyna nps nouernara psnnara xoja renoro ro nma npn noueroxor na
xopnsonrannara pamnnna, r.e. na psnnara na renoro na xpajor na naneenara pamnna.
3naun, ryxa 24[ ]
o
m
v
s
= , a rpea a ro openme npemero n naror xora 0 v = . 3naun:
0 24 ( 2,9)
2,9 24,5
8,3[ ]
o xop
v v a t
t
t
t s
= +
= +
=
=
2
0
2
2
2,9
24,5 8,3 (8,3)
2
103,5[ ]
a
s v t t
s
s m
= +
=
=
Bxynnoro npeme e: 5 8,3 13,3[ ]
e
t s = + = , a nxynnnor nar e: 61 103,5 164,5[ ]
e
s m = + = .
Oronopor e: (a) 61[ ] s m = , () 24,5[ ]
m
v
s
= , (n) 13,3[ ]
e
t s = n (r) 164,5[ ]
e
s m =
3aenemxa: Onne ]opmynn nmaar cmncna n o cnenara nornena rouxa.
a) Axo 0 u = (ony neno) roram nema naxnonerocr n nema nnxene o rpannrannja.
sin sin0 0 0
F F
F F G G G = = u = = =
.
cos cos90 0 0
tr
F G G G = u = = =
u =0
m
G u =90
m
G
18
3.6 Cnoono nnsrane no pauna narope co 1pnene npn noue1na psnna
Hpernocrannme exa renoro ce nnxn co nouerna psnna 0
o
v > .
Enncrnenara cnna e rpannrannja. Io nmame cnennor cncrem.
Cera sin
F
F G = u
enyna saanynauxn.
Cneyna: (sin cos )
F tr
F F F m = = u + u
g
onocno (sin cos ) a = u+ u g e saanynanero no pamnara co rpnene.
Hpnuep:
10. Eno reno co maca 30[kg] m = nnxejxn co psnna 20[m/s] v = nanyna na npanonnnncxn en
o naror naxnoner narope sa 5. pyrn cnnn ocnen rpannrannja ne enyna nps nero, a
xoe]nnnenror na rpnene e 0,004 = . 3a xonxy npeme xe sacrane renoro, a xonxy e
nomecrynanero sa roa npeme?
Pemenne:
3a a ro najeme naror n npemero, najnpno rpea a ce naje saanynanero a.
(sin cos ) 9,8(sin5 0,004cos5 ) 9,8 0,0911 0,9 a = u+ u = + = = g
3naun
2
0,9[m/s ] a = .
Ja xopncrnme ]opmynara:
o
v v at = + co 20
o
v = , 0,9 a = n 0 v = sa a ro najeme t .
0 20 0,9
0,9 20
20
0,9
22,2
t
t
t
t
=
=
=
=
3naun, 22,2[s] t = .
Ja xopncrnme ]opmynara
2
2
o
a
s v t t A = + co 0
o
s = n ropeonennre npenocrn sa a ro najeme s.
2
0,9
20 22,2 (22,2) 222
2
s A = = . 3naun, 222[m] s A =
Oronop: Tenoro xe sacrane sa 22,2[s] t = , a nomecrynanero e 222[m] s A = .
G
u
F
F
N
F
u
m
pamnara
G
u
F
F
G
5
N
F