PERCERAIAN DAN JENIS-JENISNYA

Perceraian ialah perihal (kejadian) bercerai (antara suami isteri). Perceraian bermaksud menamatkan hubungan perkahwinan sama ada dengan pilihan suami atau dengan keputusan qadi. Perceraian dari segi bahasa bermaksud berpisah. Dari segi istilah pula bermaksud keruntuhan hubungan perkahwinan dan terputusnya hubungan suami isteri dengan bersebab.

JENIS-JENIS PERCERAIAN
Dalam Undang-undang Keluarga Islam Kelantan jenis-jenis perceraian dapat

dibahagikan kepada beberapa bahagian iaitu Talak, Fasakh, Khuluk atau Tebus Talak dan Lian.

Talak
Talak berasal daripada perkataan Arab yang bermaksud melepaskan atau membuka ikatan. Talak dari segi syarak ialah melepaskan ikatan perkahwinan dengan perkataan yang jelas atau kinayah (sindiran).

Jenjenis-jenis Talak

Talak dapat dibahagikan kepada dua bahagian iaitu talak Raji dan talakBain. a) Talak raji ialah Seorang suami yang menceraikankan isterinya dan masih boleh merujuk kembali tanpa akad nikah atau acara pernikahan dengan syarat

isterinya itu masih berada dalam tempoh idah. b) Talak baiin dapat dibahagikan kepada dua bahagian iaitu talak bain

sughra dan talak bain kubra. Talak bain sughra ialah talak yang jatuh serta merta pada masa lafaz talak dilafazkan dan kesemua hak-hak isteri terputus apabila dijatuhkan talak. Jika sekiranya suami ingin kembali bersama

isterinya maka perlulah suami menikahinya dengan mas kahwin yang baru. Talak bain kubra ialah talak tiga yang dilafazkan oleh suami yang mana semua perhubungan suami isteri terputus setelah talak dijatuhkan. Suami tidak boleh

merujuk dengan isterinya melainkan bekas isterinya berkahwin dengan lelaki yang lain, bersetubuh dengan suami barunya dan menceraikannya dan bekas suami pertamanya boleh berkahwin dengan bekas isterinya setelah tempoh idah tamat.

FASAKH
Fasakh ialah melepaskan oleh ikatan isteri perkahwinan melalui antara suami dan isteri setelah boleh diminta cerai pengadil (hakim). Fasakh hanya

dilakukan oleh pihak yang berkuasa sahaja seperti hakim dan kadi apabila terdapat sebab tertentu seperti kehilangan suami tanpa diketahui keadaannya sama ada hidup atau mati ataupun salah seorang daripada suami atau isteri murtad dan sebagainya.

Syarat-syarat Fasakh

Menurut pendapat Mazhab Syafie syarat sah fasakh ada dua perkara iaitu:-

i.-Tidak sah fasakh nikah jika dipersetujui oleh kedua-dua belah pihak. - Keterangan atau bukti yang diberikan mestilah disaksikan oleh dua orang lelaki atau pengakuan, bahawa kecacatan seperti mati pucuk atau dengan cara berganti-ganti sumpah.

Perbezaan Fasakh Dengan Talak

Fasakh dengan talak adalah berbeza, Fasakh ialah pembatalan akad daripada asas dan menghilangkan sifat halal yang menjadi kesan ke atasnya, manakala talak pula ialah menamatkan akad dan sifat halal masih ada kekal dengan kecuali sebab setelah hal-hal

talak bain (talak

tiga).

Fasakh

berlaku

sama

mendatang ke atas akad yang menafikan perkahwinan atau hal-hal yang berhubung kepada akad yang menyebabkan ia tidak lazim dari hukum asal, manakala talak pula ialah talak tidak berlaku kecuali berdasarkan akad yang sahih dan lazim. Selain itu, fasakh tidak mengurangkan bilangan talak yang dimiliki oleh

suami, manakala talak mengurangkan bilangan talak.

Kecacatan Yang Membolehkan Fasakh Di antara kecacatan yang membolehkan fasakh ialah: i.Kecacatan yang berkaitan dengan alat kelamin dan menghalang daripada berlakunya persetubuhan, contoh bagi lelaki ialah terpotong zakar, mati pucuk atau tidak ada buah zakar, manakala bagi perempuan ialah lubang farajnya tersumbat dengan daging ataupun dengan tulang. ii.Kecacatan yang tidak menghalang daripada berlakunya persetubuhan tetapi terdapat penyakit yang menjijikan atau merbahaya, yang boleh

menyebabkan pasangan suami isteri tidak dapat hidup bersama kecuali terpaksa menanggung kesusahan (kemudaratan) seperti kusta, sopak dan gila. Jika isteri kecacatan akad yang nikah disebut sama sebelum ini berlaku kepada atau suami atau

selepas

ada

selepas

persetubuhan

sebelumnya.

Kecacatan tersebut boleh menghalang persetubuhan seperti terpotong kemaluan atau mati pucuk bagi suami atau lubang atau faraj isteri tertutup tidak disebabkan menghalang

daging

atau

tulang

yang

tumbuh

kecacatan

tersebut

daripada berlakunya persetubuhan seperti sopak, kusta dan gila, pasangannya boleh memilih untuk menfasakhkan nikah.

Walaubagaimanapun, jika suami mati pucuk selepas berlakunya persetubuhan ia dikecualikan daripada hukum di atas kerana dalam masalah tersebut isteri

hilang hak untuk memilih fasakh kerana maksud nikah di pihak isteri iaitu mas kahwin dan persetubuhan telah tercapai pucuk. dan perkara itu, tersebut wali telah pun

sempurna

sebelum nikah

berlakunya jika

mati

Selain

juga

berhak lelaki

menfasakhkan

didapati

berlakunya

kecacatan

pengantin

sebelum berlakunya akad nikad. Hak ini ada pada wali sama ada pengantin perempuan setuju fasakh ataupun tidak. Ini kerana wali akan berasa malu

dengan kecacatan tersebut.

Jika

berlaku nikah. ia

kecacatan Ini kerana dengan

selepas pada

persetubuhan

wali

tidak malu

berhak akan

menfasakhkan menimpanya,

kebiasaanya yang

perasaan

tidak akad

berbeza

kecacatan

berlaku

sebelum

nikah.

Begitu

juga

wali

tidak

mempunyai

hak

untuk kemaluan

menfasakhkan yang

nikah

disebabkan sahaja

kecacatan

mati

pucuk

dan

terpotong

berlaku

sebaik

berlaku akad. Ini kerana mudarat itu hanya akan dihadapi oleh isteri sahaja dan dia meredainya, pada kebiasaanya wali tidak akan mendapat malu.

Selain

itu,

pengantin

lelaki

atau

perempuan

tidak

boleh

menfasakhkan

sendiri perkahwinan mereka disebabkan berlakunya kecacatan yang telah disebut di atas. Meraka mesti membawa perkara tersebut kepada kadi serta meminta kadi menfasakhkan nikah tersebut dan jika terbukti berlakunya kecacatan kadi

mestilah menfasakhkan nikah tersebut.

Kesan Fasakh Di Sebabkan Kecacatan

Di antara kesan-kesan fasakh disebabkan kecacatan ialah jika fasakh berlaku sebelum persetubuhan, mas kahwin tidak dikenakan dan tidak akan ada bayaran mutaah untuk isteri. Ini kerana jika kecacatan itu berlaku kepada suami, isteri yang akan meminta fasakh. Oleh sebab itu, dia tidak akan mendapat apa-apa. Dan jika kecacatan itu berlaku kepada isteri, isteri tidak akan mendapat apa-apa kerana perceraian itu berlaku disebabkan kecacatan yang ada pada dirinya dan seolah-olah dia yang melakukan fasakh.

Jika fasakh berlaku selepas persetubuhan dan kecacatan berlaku sebaik sahaja selesai akad nikad ataupun berlaku di antara akad dan persetubuhan dan suami tidak menyedarinya, maka isteri wajib mendapat mahar misil. Dan jika menfasakhkan nikah dengan sebab berlaku kecacatan selepas persetubuhan, maka isteri wajib mendapat semua mas kahwin yang telah disebutkan semasa akad nikah. Ini kerana mas kahwin mesti dibayar dengan berlakunya persetubuhan sebelum wujudnya sebab-sebab fasakh dan jika berlaku kecacatan selepas persetubuhan ia tidak akan merubah hakikat tersebut.

KHULUK
Khuluk atau tebus talak ialah talak yang berlaku dengan keinginan isteri dan kesungguhannya isteri dengan untuk bercerai. isteri Khuluk disyariatkan dirinya yang agar telah bagi memenuhi oleh

keperluan suaminya

maksudnya cara

menebus mas

dibebaskan meraka

mengembalikan

kahwin

sepakati

sebelum ini kepada suaminya.

Khuluk adalah salah satu bentuk talak kerana ia adalah perceraian yang berlaku dengan adanya tebusan yang diberikan oleh isteri kepada suaminya.

Khuluk disyariatkan adalah berpandukan ayat al-Quran yang

bermaksudnya : oleh

itu kalau kamu khuatir kedua-duanya tidak dapat

menegakkan aturan-aturan hukuman Allah, maka tidaklah mereka berdosa mengenai bayaran (tebus talak) yang diberikan oleh isteri untuk menebus dirinya (dan mengenai pengambilan suami akan bayaran tersebut).

Sabda Rasulullah s.a.w.:

: , , , : , , : : . , :
Maksudnya:

Diriwayatkan dari Ibn Abbas Sesungguhnya isteri Thabit bin Qais datang kepada Rasulullah s.a.w. dan berkata, Wahai Rasulullah s.a.w. sesungguhnya saya tidak mengaibkan akhlak dan agama (suami saya Qais), tetapi saya tidak menyukainya dan tidak mahu hidup bersamanya menyebabkan saya melakukan maksiat (atau kerana kebencian yang bersangatan akan mendorongnya menzahirkan kekufuran bersabda, dijadikan talak. Hukum Khuluk
Khuluk adalah diharuskan, khuluk tidak akan berlaku melainkan dengan

supaya mahukah

terfasakh kamu

perkahwinan), Baginda

maka bersabda

Rasulullah kebun (yang (kepada

kembalikan

kepadanya

maharmu).

kemudian

suaminya), terimalah kembali kebun itu, dan cerailah dia satu

tebusan berbentuk harta yang diberikan oleh isteri kepada suaminya. Dan jika harta tebusan diketahui dan disebut semasa ketika lafaz khuluk, tebusan

yang disebut itulah yang wajib diberikan oleh isteri kepada suaminya. Jika sekiranya tebusan tersebut tidak ditentukan dengan tepat, khuluk tetap sah dan suami wajib mendapat mahar misil daripada isterinya. Sekiranya suami

menggunakan kalimah khuluk untuk tujuan talak tanpa menyebut sebarang harta tebusan dan tidak terlintas dihatinya untuk mendapatkan tebusan, ia adalah talak biasa yang menggunakan lafaz khuluk sebagai kinayah (kiasan). Maksudnya lafaz tersebut dianggap sebagai talak kinayah dan lafaz itu dijadikan

talakraji.

Khuluk tidak berlaku melainkan daripada isteri yang berakal dan matang. Isteri yang tidak berakal atau kurang matang tidak layak membuat keputusan dan tidak mempunyai kuasa untuk menguruskan sesuatu. Maka jika suami

melafazkan khuluk ke atas isterinya yang berkeadaan sedemikian, talak yang berlaku adalah talak raji dan suami berhak mendapat tebusan khuluk. Dan jika suami melafazkan khuluk terhadap isterinya, isteri berhak menguruskan dirinya

sendiri dan suami tidak ada hak ke atasnya. Selain itu suami tidak boleh merujuk kembali kepada isterinya semasa idah kerana khuluk adalah seperti talak bain. Jika mereka ingin hidup bersama semula ia mestilah mengadakan akad dan mas kahwin yang baru dan isteri berhak membuat keputusan untuk kembali bersama atau tidak.

Isteri yang dikhuluk tidak boleh dizihar ataudiilla oleh bekas suaminya sepanjang tempoh idah. Talak,zihar dan illa yang dilafazkan oleh suami yang melafazkan khuluk tidak akan memberi sebarang kesan ke atas bekas isteri kerana lafaz khuluk sudah menjadikan bukan isterinya, keadaan ini berbeza dengan isteri yang talak secara raji ini kerana isteri yang ditalak secararaji boleh ditalak semula untuk talak kedua atau ziharoleh suaminya sepanjang tempoh idah dan ia mempunyai kesan-kesanya yang tersendiri. Suami juga diharuskan malafazkan khuluk ketika isterinya berada dalam keadaan haid ataupun dalam keadaan yang suci walaupun selepas menyetubuhinya. Isteri tidak akan dikira menanggung kemudaratan dengan sebab khuluk ini kerana khuluk berlaku atas keinginannya sendiri untuk bebas daripada ikatan perkahwinan. Kemudaratan kepada isteri tidak berlaku dalam khuluk sebagaimana yang mungkin berlaku disebabkan talak biasa yang merupakan keinginan suami.

Syarat-syarat Khuluk
Syarat-syarat khuluk ialah seperti berikut:i.Perasaan benci timbul daripada isteri, Khuluk hanya dibenarkan apabila isteri membenci suaminya atas sebab-sebab tertentu dan menuntut

perceraian. Sekiranya perasaan benci lahir daripada suami, maka suami tidak boleh menebus talak daripada isterinya, sebaliknya boleh terus melafazkan talak sekiranya bimbang berlaku pergaduhan yang boleh

mendatangkan keburukan. ii.Isteri darurat tidak dibenarkan suami menebus talak kecuali berada dalam Allah keadaan setelah

seperti

tidak

mahu

menunaikan

perintah

disuruh ataupun isteri tidak dapat menunaikan kewajipannya dengan baik terhadap suaminya.

iii.Suami tidak boleh menyakiti hati isteri sehingga menyebabkan isteri terpaksa berlaku, menebus suami talak daripadanya. mengambil Sekiranya apa-apa perkara pun sedemikian isteri

tidak

berhak

daripada

sebagai tebusan kerana perbuatan suami itu dianggap sebagai maksiat. iv.Mengikut aturan-aturan khuluk seperti berikut:a) Harta yang diambil suami sebagai tebusan digalakkan tidak melebihi mas kahwin yang diberkanya kepada isteri. b) Wanita yang dikhulukkan oleh suaminya mestilah menjalani tempoh idah selama satu kali haid. c) Suami yang menceraikan isteri dengan cara khuluk , tidak boleh merujuk kembali dengan isterinya semasa tempoh idah dan suami boleh merujuk dengan isterinya dengan cara akad yang baru.

Bapa boleh menebus talak bagi anak perempuannya yang masih kecil sebagai gantian kepada anaknya yang masih belum matang.

LIAN
Perkataan lian asalnya mengutuk. kutukan. Lian menurut istilah fikah (hukum syarak) ialah sumpah seorang suami apabila ia menuduh isterinya melakukan zina. Sumpah itu diucapkan sebanyak empat kali, bahawa tuduhan itu benar dan pada sumpah yang kelima ia meminta kutukan daripada Allah s.w.t. sekiranya ia berdusta. Lian dari Manakala orang dari segi segi bahasa istilah ialah ialah menghalau beberapa tidurnya dan menjauhkan. tertentu malu perkataan dan Dan diambil daripada perkataan iaitu iaitu

daripada

perkataan

yang digunakan sebagai hujah oleh orang yang terpaksa menuduh yang mencemarkan tempat memberi kepadanya sebagai berzina. Dalil Pensyariatan Lian

Lian ada disebutkan dalam al-Quran berdasarkan Firman Allah s.w.t.yang bermaksud: Dan mereka orang-orang tidak ada yang menuduhi (yang isterinya mengesah berzina, sedang itu) saksi-saksi tuduhannya

hanya dirinya sendiri, maka persaksian (yang sah pada syarak) bagi seseorang yang menuduh itu hendaklah dia bersumpah dengan nama Allah, empat kali bahawa sesungguhnya dia dari orang yang benar. Dan sumpah yang kelima (hendaklah dia berkata) bahawa laknat Allah akan menimpa dirinya jika dia daripada orang-orang yang berdusta.
Sabda Rasulullah s.a.w.:

: ( : , .) .
Maksudnya: Diriwayatkan dari sahl bin Saad Al-Saidi r.a.: Rasulullah pernah

bersabda: aku dan orang yang memelihara anak yatim adalah seperti disyurga. Nabi s.a.w. memperlihatkan jari tengah dan telunjuknya lalu merenggangkannya.

Syarat-Syarat Sah Lian Untuk menjadikan lian itu sah, mestilah mengikut syaratsyarat berikut:Qazaf (suami menuduh isterinya berzina) berlaku lebih dahulu daripada lian. i.Lian suami mendahului lian isteri. ii.Kedua-dua suami isteri Jika mesti menyebut perkataanlafaz atau perkataan lian. menukarkan salah seorang menukar murka

penyaksian dengan lafaz lain seperti aku bersumpah atau dia perkataan laknat dengan perkataan

sebaliknya, lian tersebut lafaz lian diterangkan iii.Kelima-lima berturut-turut.

tidak jelas

sah. dalam

Ini

kerana al-

dengan

al-Quran

Karim dan mesti digunakan semasa melakukan lian. penyaksian hendaklah itu ia Oleh (lafaz lian yang dilakukan tidak secara boleh disebut mualat dan oleh sebanyak limakali)

dipisahkan

sebarang perkara yang dianggap uruf sebagai pemisah. iv.Hakim wajib memberikan nasihat dan mengingatkan kedua-dua pasangan supaya tidak kamu berbohong. terserah Contonya kepada berkata: Salah perhitungan sebenar Allah.

seorang daripada kamu adalah pembohong. Adakah sesiapa yang ingin bertaubat? Sebab-sebab Berlaku Lian Lian terjadi melalui dua sebab iaitu:i.Suami menuduh isterinya melakukan zina, tetapi suami tidak dapat mengemukakan empat orang saksi untuk menguatkan tuduhannya. Jika tuduhan itu nyata dan benar bahawa isterinya melakukan zina, seperti suaminya melihat sendiri bahawa isterinya berzina ataupun isterinya sendiri yang mengaku bahawa dia telah melakukan zina dan pengakuannya diterima serta dibenarkan dengan keterangan-keterangan dalam masalah ini tanpa lian. ii.Suami tidak mengakui atau menolak anak yang dikandung yang jelas berserta dengan bukti. Maka suami menceraikan isterinya sebaik-baiknya

isterinya. Contohnya suami mengaku belum pernah menyetubuhi isterinya melahirkan semenjak anak dari sebelum akad nikah atau isterinya dari

sampai

enam

bulan

persetubuhanmerek

Kesan-kesan Lian Kesan-kesan i.Gugur yang akan suami. timbul Had Qazaf itu apabila akan berlakunya lian ialah:had Qazaf daripada dijatuhkan kepada isteri yang dilian. ii.Wajib had zina ke atas isteri yang tidak melian suaminya. Jika isteri di itu melian suaminya antara suami isteri maka gugurlah had zina tersebut daripada isteri. iii.Bercerai selama-lamanya sebagai talakbain. iv.Tidak boleh dinasabkan anak yang tidak diakui oleh suami yangmelian isterinya kepada suami tersebut, jika suami menolak anak itu pada liannya. Walaubagaimanapun anak itu tetap menjadi nasab kepada isteri yang dilian., Tidak halal (haram selama-lamanya) bagi suami yangmelian isterinya berkahwin semula dengan isteri yangdiliannya sekalipun isteri tersebut telah berkahwin dengan beberapa suami yang lain.
RUJUKAN

Hajah Noresah Bt. Baharom, Kamus Dewan, Dewan Bahasa Dan Pustaka Kuala Lumpur, 2002. Wahbah al-Zuhaili, Fiqh dan Perundangan Islam, Dewan Bahasa dan Pustaka Kuala Lumpur, Jil.V, 2001,
Enakmen Undang-undang Keluarga Islam Kelantan, 2002.

Dr. Muhammad Firdaus, Ensiklopedia Asas Fardhu Ain, Crescent News (KL) Sdn Bhd, 2005. Muhammad Ibrahim Al-Hafnawi, At-Tolaq, Al-Maktabah Iman. Mimi Kamariah Majid, Undang-undang Keluarga Islam Di Malaysia, ButterworthsAsia, 1992. Mustofa al-Khin, Dr. Mustofa al-Bugho & Ali Asy-Syarbaji, Kitab Fikah Mazhab Syafie, Pustaka Salam Sdn. Bhd, Disember 2005, Jil. 4> Haji Said Haji Ibrahim, 400 Soal Jawab Nikah Kahwin, Media Hasda, 1994.