Mc Lc

I. II. III. IV. LI GII THIU PHP BIN CHNG V PHP SIU HNH VI KHTN MI QUAN H GIA TRIT HC V KHTN KT LUN Ti liu tham kho trang 2. trang 4. trang 9. trang 16. trang 17.

I.

LI GII THIU

Trong nhng nm gn y, cuc cch mng khoa hc k thut hin i pht trin nh v bo, cng nh nhng bin ng cch mng ln lao lm thay i tn gc r b mt ca cuc sng x hi, i hi cc nh trit hc v cc nh khoa hc chuyn mn gii quyt ng n v kp thi nhng yu cu l lun v thc tin cp bch. S gii p ny chi c th thc hin c trn c s nm vng v vn dng mt cch ng n v sng to th gii quan v phng php lun trit hc ca ch ngha Mc Lnin. Do vic nghin cu nhng vn v moi quan h gia trit hc v khoa hc c th v vn v chc nng phng php lun ca trit hc i vi cc khoa hc c th c ngha quan trng. Trit hc v khoa hc t nhin l nhng hnh thi thc x hi c th phn nh cc lnh vc khc nhau ca th gii. Chng xut hin, tn ti, vn ng v pht trin trn c s ca nhng iu kin kinh t- x hi, v chu s chi phi ca nhng quy lut nht nh. ng thi, gia chng c mi quan h cht chvi nhau, tc ng qua li ln nhau, thc y nhau cng pht trin. Lch s hnh thnh v pht trin hn hai nghn nm ca trit hc v khoa hc t nhin khng nhng chng t hai lnh vc tri thc y lun lun c mi lin h mt thit vi nhau m cn chng minh rng, trit hc duy vt bin chng tm thy khoa hc t nhin nhng c s khoa hc vng chc ca mnh, cn khoa hc t nhin tm thy trong trit hc duy vt bin chng thgii quan ng n v phng php lun sc bn i su nghin cu gii t nhin. C. Mc v Ph. ngghen s d c nhng cng hin ln lao cho khoa hc ni chung, trit hc ni ring l bi v hai ng thng xuyn theo di s pht trin ca khoa hc t nhin, pht hin ra nhng vn ng ny sinh, pht hin nhng bin i din ra trong x hi, din ra trong i sng ca con ngi bi tc ng ca khoa hc t nhin, tc ng ca k thut my mc. Nh chnh Ph. ngghen khng nh: Mi ln c mt pht minh vch thi i, ngay c trong lnh vc khoa hc lch s- t nhin th ch ngha duy vt li khng trnh khi thay i hnh thc ca n. Vn v mi quan h v mi quan h gia trit hc v khoa hc t nhin (KHTN) ni ring hay khoa hc c th ni chung, c bit l vn v chc nng phng php lun ca trit hc i vi khoa hc c th, vn l nhng vn ht sc quan trng trong di sn trit hc ca C.Mc, Ph.ngghcn v V.I.Lnin. vn nv cng c nhiu tc gia nc ta bt u nghin cu t nhng nm 1960 - 1970.

Vo h nm 1965, ni chuyn y ban Khoa hc k thut Nh nc, ng ch Phm Vn ng dn d: Cc ng ch cn t rn luyn v gip ngi khc rn luyn phng php v tc phong con ngi lm cng tc khoa hc v k thut, phng php suy ngh, phng php lm vic, phng php nghin cu, phng php gii quyt vn , phng php trnh by, ... v tc phong iu tra - nghin cu, tc phong chnh xc,.... i vi Nh trng ng ch ni: trng i hc, iu Ch yu l hc phng php bn cnh vic hc c iu ny iu n. iu ny iu n c ngi ni l sau 8 - 1 0 nm, c th l sau 15 nm s tr nn lc hu. Ci cn li ng qu l phng php. Nu anh t v trang c mt phng php vng mnh th anh dng n sui i v anh phi hc mi mi. (Bi ni chyn trc i hi i biu ln th t Hi lin hip hc sinh i hc Vit Nam). Nh vy, ngay t nhng thp nin 1960 - 1970. cc ng ch lnh o ng v Nh nc thy r c tm quan trng ca vic nghin cu mi quan h gia Trit hc Mc v Cc Khoa hc c th, v chi c vic nm vng, nghin cu v vn dng sng to nhng t tng v cc vn ny ca cc tc gia kinh in ca Ch ngha Mc L-nin mi c th thc hin c nhng vn m cc ng ch lnh o dn d. Trit hc tc ng vo KHTN trc tin l thng qua the gii quan v phng php lun khoa hc. Nh chng ta bit, V.I.Lnin ni n ngha to ln ca phng php bin chng duy vt ca ch ngha Mc i vi KHTN. Ch ngha duy vt bin chng, vi tnh cch l phng php lun ca KHTN, gip cho vic khi qut v gii thch ng n nhng thnh tu mi ca khoa hc. Trong nhng iu kin ngy nay, khi KHTN ang ra sc tm kim mt l lun khi qut mi, nhng t tng mi, th vic ch n nhng vn phng php lun l c bit quan trng. Con ng lm phong ph v pht trin ch ngha duy vt bin chng chnh l y v tc ng ch yu ca n i vi s pht trin ca khoa hc cng chnh l y. Nu chng ta khng hiu iu ny th cng c ngha l khng hiu g v vai tr tch cc ca trit hc cng nh v con ng pht trin cua n mt cch sng to. Trn y ta thy c tm quan trng ca vn v mi lin h gia trit hc v cc khoa hc c th ni chung hay KHTN ni ring. V thi gian nghin cu khng c nhiu, ti ny ch mang tnh thu thp li mt s kt qu ca nhng ngi i trc vi tng nu li mt cch khi qut v ngn gn v mt vn c ngha to ln mi lin h gia trit hc v KMTN.

II.

PHP BIN CHNG V PHP SIU HNH VI KHTN

Vo th k XIX, trong lch s trit hc v khoa hc, ngi ta ni n phng php siu hnh l mt phng php nhn thc khoa hc, c a vo khoa hc t na cui th k XV v l yu t thc y s pht trin nhanh chng cua khoa hc. l phng php nhn thc p dng trong khoa hc vi ni dung l tp hp, phn loi cc ti liu, sau mi so snh, phn tch chia ra tne loi, tng hng v tm mi quan h gia cc i tng tnh ti. v phng php ny, Ph.ngghen nhn xt: Nhng phng php nghin cu y ng thi cng truyn li cho chng ta thi quen l xem xt cc s vt v cc qu trnh t nhin trong trng thi c lp ca chng, bn ngoi mi lin h to ln chung, v do khng xem xt chng trong vn ng m l trong trng thi tnh, khng xem xt chng v cn bn l tin ha m li vnh vin c nh; khng xem xt chng trong trng thi sng m li xem xt chng trong trng thi cht. V khi cc nhn xt ny c Bccn v Lcc cm t KHTN sang trit hc th n to ra mt s hn chc c bit ca nhng th k va qua, to ra phng php t duy siu hnh. Nh vy, t mt phng php nhn thc khoa hc, khi chyn sang trit hc, tr thnh mt phng php t duy c ngha ph bin trong cc hot ng khoa hc thi by gi, v c trong mi hot ng khc ca con ngi. T , phng php t duy siu hnh cng c ngha l mt quan im trit hc trong vic xem xt trng thi tn ti ca th gii - quan im siu hnh, php siu hnh i lp vi quan im bin chng, php bin chng. Quan im bin chng v quan im siu hnh l hai cch xem xt trng thi tn ti ca th gii, i lp nhau nhng ng thi cng l hai cch tip cn th gii khc nhau: cch tip cn ton b v cch tip cn tru tng ha. V quan im bin chng trong vic xem xt trng thi ca th gii, lch s trit hc cng bit n nhiu trit gia thi c Hy Lp, trong c ngi u tin din t c r rng ni dung l Hraclt m Ph.ngghen tm tt nh sau: mi vt u tn ti nhng ng thi li khng tn ti, v mi vt u tri i, mi vt u khng ngng thay i, mi vt u lun lun trong qu trnh xut hin v bin i. V tip ngay , ng ni ln nhn xt v gi tr v hn ch quan im ni trn trong vic nhn thc th gii: Nhng d nm ng tnh cht chng ca ton b bc tranh cc hin tng n the no i na. quan im y vn khng gii thch nhng chi tit kt thnh ton b bc tranh y; v chng no chng ta cha gii thch ni cc chi tit th chng ta cng cha th c mt quan nim r rt v bc tranh chung c. V
4

ngay , ng ni l n nhn xt v gi tr v hn ch quan i m ni trn trong vic nhn thc th gii: Nhng d nm ng tnh cht chung ca ton b bc tranh cc hin tng n th no i na. quan im y vn khng gii thch nhng chi tit kt thnh ton b bc tranh y; v chng no chng ta cha gii thch ni cc chi tit th chng ta cng cha th c mt quan nim r rt v bc tranh chung c. V gii thch c cc chi tit trong bc tranh chung lun lun vn ng, bin ha , Arixtt ra nguyn tc ng nht tru tng, c s ca cch tip cn tru tng trong vic nhn thc cc i tng c th trong hin thc. Tnh hnh ni rng, nhn thc c ng an th gii vn din bin mt cch khch quan v bin chng, cn c s kt hp ca c hai: cch tip cn nhn thc ton b - bin chng v tru tng - siu hnh. Chi c nh vy mi c th kt hp c u im ca c hai cch tip cn m Ph.ngghen cng ni: Nu v chi tit, Ch ngha siu hnh l ng hn so vi nhng ngi Hy Lp, th v ton th, nhng ngi Hy Lp li ng hn so vi ch ngha siu hnh. Trong thc t cuc sng thng ngv v thng khng t gic, mi n gi bnh thng u kt hp s dng c hai cch tip cn trn. Trong khoa hc, tnh hnh cng nh vy, nhng do c im t duy l lun, c nhng vn phc tp hn. T duy l lun trong khoa hc bao gi cng phi da trn cc khi nim c nh ngha mt cch cht ch. Cc khi nim ny phn nh nhng i tng khch quan, nm trong mi quan h chng cht vi nhng i tng khc, v tt c lun lun trong trng thi vn ng. R rng l s phn nh ny ch c th c thc hin trn c s ca cch tip cn tru tng - siu hnh. Cch tip cn ny cho php tru tng ha cc yu t, cc mi lin h hoc cc tc ng qua li khng nh hng ln n trng thi tn ti ca i tng c phn nh trong khi nim. Chng hn, mt hn bi thp c bn vo mt hn bi thp khc ang ng yn, lm cho hn ny chuyn ng. Trong thc t, s va chm gia hai hn bi bao gi cng gy ra s bin dng v ta nhit. C ngha l nng lng c hc t hn bi th nht truyn sang hn bi th hai khng c bo ton, tc l c hao ht, do c mt phn c nng bin thnh nhit nng. Tuy vy, nhng s bin dng v ta nhit ni trn trong thc t l rt nh, nh n mc m ngi ta c th b qua, coi nh khng c - tru tng ha - m vic nghin cu cng khng b nh hng, cc kt lun ca n vn c coi l ng, v khi p dng vo cc tnh ton k thut vn em li kt qu ng nh d on (tt nhin trong phm vi sai s cho php).

Nh vy, cch tip cn ny a n nhng khi nim ch phn nh gn ng nhng i tng khch quan, da trn mt ci khun chung c qu nh bi cc nguyn tc siu hnh. R rng l ci khun siu hnh ny, tc l quan im siu hnh v trng thi th gii, khng phan nh ng trng thi tn ti ca th gii xt ton b, nhng trong mt phm vi no th n phan nh gn ng, nn cc khi nim c xy dng trn c s cc quan im siu hnh vn c s dng lm bc than g ca qu trnh nhn thc cc i tng khch quan nm trong phm vi y. l phm vi ca th gii trung bnh (th gii trung bnh l th gii nm gia th gii v m - v tr v th gii vi m - nguyn t). Phm vi cc hin tng ca th gii trung bnh m con ngi c th trc quan c l rt hp, cc mi lin h gia s vt thu nhn c qua trc quan cng khng nhiu, nhng c c cc khi nim, con ngi phai p dng cch tip cn tru tng - siu hnh v cch tip cn ny ph hp vi quan im siu hnh v trng thi th gii. Trong v d ni on trn, khi tru tng ha s bin dng v s ta nhit trong s va chm ca hai hn bi, s nghin cu s n gin hn rt nhiu, mt khc s tru tng ha th hin tng xy ra li ph hp vi quan nim siu hnh l vt cht v vn ng l tch ri nhau. Trong giai on u ca s pht trin ca vt l hc - giai on c hc - c im ca i tng nghin cu l cc s vt ca th gii trung bnh, to ra s thng nht gia hai mt ca php siu hnh - quan im v cch tip cn nhn thc v quan im v trng thi - nh thc y s pht trin ca c hc, em li nhiu thnh tu rc r. D l biu hin tch cc ca Ch ngha duy vt siu hnh, trong giai on u ca s pht trin ca vt l hc. Nhng vt l hc cng pht trin, nht l t giai on sau c hc, vi cc i tng nghin cu l hnh thc vn ng ca vt cht, b ngoi rt khc nhau v rt khc vi vn ng c hc (nhit, quang, in t), cch tip cn nhn thc tru tng - siu hnh, tch ri tng dng vn ng c nghin cu khng ph hp, i hi phi chuyn mnh sang cch tip cn nhn thc ton b - bin chng nhng mc khc nhau, ty theo i tng nghin cu, y xut hin mu thun gia mt bn l i tng nhn thc giai on sau c hc. i hi phi thay i cch tip cn nhn thc (cch tip cn nhn thc tru tng siu hnh mang tnh tng i khng p ng c) v mt bn l quan im v trng thi c c nh cc khi nim (th hin s cng nhc ca cc nguyn tc siu hnh), v mu thun ny, ngghen cng cp ti khi ng ni rng: Phng php t duy siu hnh d l chnh ng v cn thit n u i na trong nhiu
6

lnh vc, th sm hay mun th no n cng vp phi mt hng ro m vt qua hng ro th n s tr thnh phin din, cht hp, tru tng v sa vo nhng mu thun khng th no giai quyt c. gii quyt nhng mu thun trn xut hin nhng t tng bin chng trong mt s nh trit hc v khoa hc ngay trong giai on c hc v tip din cho n th k XIX khi Mc, ngghen sng lp ra Ch ngha duy vt bin chng. Ngoi cc tin v kinh t - x hi, v l lun, s xut hin cua trit hc Mc cn da trn cc tin v KHTN, trong c ba pht minh ln l nh lut bao ton v chuyn ha nng lng, thuyt t bo v thuyt tin ha, chng minh cho php bin chng v mt t nhin. Nhne cc t tng bin chng v mt t nhin cng khng th lm thay i c nn mng cua ta lu i vt l hc c in, bao gm h thng khi nim qun trit cc nguyn tc siu hnh, v in su trong u c ca cc nh khoa hc. Ph.ngghen nhn xt: nn trit hc cn i, tuy cng c nhng i biu sut sc ca php bin chng (nh ecc, Spinda) nhng li ngy cng sa ly vo phng php t duy g i l siu hnh, ... Mi n khi vt l hc ch uyn sang thi k hin i, vi i tng nghin cu l th gii vi m, c cu trc v quy lut vn ng khc hn so vi th gii v m, lc ny h thng cc khi nim ca vt l hc c in mi sp hon ton, cng vi quan im c hc v ch ngha duy vt siu hnh. T y, quan im bin chng v trng thi tn ti ca th gii v quan im tip cn nhn thc ton b - bin chng l thng nht, v chnh trn ngha nv m V.I.Lnin ni rng vt l hc hin i ra ch ngha duy vt bin chng. Tt nhin, khng nn hiu s sp ca h thng cc khi nim ca vt l hc c in, c ngha l s ra i ca mt h thng cc khi nim mi tch ri hon ton cc khi nim c. Ngoi nhng khi nim mi c xy dng do c im ring ca th gii vi m, nhiu tn gi cc khi nim trong h thng d vn c duy tr, vi iu kin l cn hiu c ni hm ca chng trn c s ca lgic bin chng. Mt khc, cn ni ngay rng, trong vt l hc hin i, ni chung quan im v trng thi v quan im tip cn nhn thc ton b - bin chng l thng nht, nhng iu khng c ngha l trong vt l hc hin i ni ring hay trong khoa hc ni chung khng cn ch no cho quan im tip cn nhn thc tru tng - siu hnh. Chnh quan dim v trng thi hin chng i hi phi c s kt hp ca hai quan im tip cn nhn thc siu hnh v bin chng, bi v trong s vn ng tuyt i ca th gii bao gi cng c s ng im tng i, v nhng ni , quan
7

im tip cn nhn thc tru tng - siu hnh vn c gi tr. Chng hn, trong thuyt tng i hp, vn p dng quan nim v khng gian ng cht v ng hng, c hc lng t phi tng i tnh vn s dng khi nim khng gian v thi gian tuyt i, tch ri nhau, ... cc quan nim v khi nim ni trn l ca vt l hc c in. Ngc li, khi ni v php siu hnh v php bin chng, vi tnh cch l nhng quan im trit hc, chng ta cn phn bit hai mt: mt ni v cch xem xt trng thi tn ti ca th gii, vn tt l quan im v trng thi, v mt ni v cch tip cn nhn thc, vn tt l quan im v tip cn nhn thc. mt th nht, hai php siu hnh v bin chng l hon ton i lp, cn mt th hai, hai mt ny ni ln hai cc bao gm trong cc mc tru tng ha trong qu trnh phn nh i tng nhn thc. Vi cch hiu ni trn, chng ta c th giai thch c cc c im trong lch s pht trin ca cuc u tranh trit hc trong KHTN. Khi m khoa hc ngy cng t n tm cao mi th php bin chng cng th hin vai tr to ln ca n, ng nh Ph.ngghen ni: l phng php t duy duy nht, cao nht v thch hp nht vi giai on pht trin hin nay ca KHTN.

III.

Mi quan h gia Trit hc v Khoa hc t nhin

Lch spht trin ca trit hc cng nhca khoa hc t nhin cho thy, khng phi bt k tro lu trit hc no cng gi vai tr l th gii quan v phng php lun ng n i vi khoa hc t nhin, thc y khoa hc t nhin pht trin, v ngc li, khng phi cc thnh tu ca khoa hc t nhin l c s khoa hc chng minh cho nhng lun im ca mi tro lu trit hc. Xut pht t hot ng thc tin v nhn thc ca con ngi ngy mt cao hn, nhng hiu bit v nhng quy lut vn ng ca t nhin, x hi ngy mt pht trin, cc nguyn l, cc l thuyt v thin vn hc, ton hc, vt l, ho hc, dn dn c tch lu vi nhng pht trin ca khoa hc trit hc ni chung v khoa hc c th ni ring. Thc t cho thy, cng i su vo nghin cu cc hin tng khc nhau ca t nhin, khoa hc t nhin cng vp phi nhiu vn m t n khng gii quyt c v nhng vn tuy gn b mt thit vi khoa hc t nhin nhng li l nhng vn trit hc. iu ny c A. Einstein khng nh: Nhng kh khn m vt l hin nay ang vp phi trong lnh vc ca mnh buc ng ta phi cp n nhng vn trit hc nhiu hn so vi cc nh vt l ca cc th h trc. Quan h gia trit hc vi khoa hc t nhin, vi cc khoa hc chuyn bit ni chung tri qua qu trnh lch s lu di. Vo thi c i, do trnh nhn thc cn ang im xut pht, tri thc khoa hc cn tnh trng tn mn, s khai, nn trit hc hu nh l dng thc l lun duy nht, bao trm, gii quyt tt c cc vn v t nhin, x hi v t duy, m lc y thc ra cng ch l nhng phc tho s lc, cha thy c th, cha hon thin. Tnh bao trm y ca tri thc trit hc khin n c xem nh mn khoa hc c bit ng trn tt ccc mn khoa hc khc. Quan nim ny tn ti kh lu trong lch s v Ph. ngghen gi h thng Hegel l ci thai non cui cngtheo ngha ny. Tuy nhin, nhchng ta bit, cng vi qu trnh chuyn bit ho tri thc, trit hc, xt v tnh cht ca n khng cn ng vai tr l khoa hc ca cc khoa hcna (ngha trc tip). Trong thi i ca chng ta cc nh khoa hc c th tr thnh nhng trit gia, chkhng phi ngc li. tng trit hc khoa hc ca cc khoa hcbiu thmt truyn thng, hn l thc cht ca vn . Ngy nay, ng trc s pht trin nh v bo ca cuc cch mng khoa hc v cng ngh, th nhng khi nim, nhng phm tr, nhng t tng, nhng phng php nghin cu mi khng ngng ra i. Mt khc, cuc cch mng y cng ang t ra hng lot vn v phong
9

thi t duy khoa khc, v nhng bc pht trin mi ca nhn thc, ca khoa hc trong tng lai. V ng trc nhng i thay ln lao ca cch mng khoa hc cng ngh, c bit l khoa hc t nhin hin i, th nh khoa hc khng cn c th ch dng li nhng vn chuyn mn hp ca mnh, h khng chvp phi nhng vn phng php lun m c nhng vn trit hc do chnh lnh vc ca mnh t ra v buc hphi suy ngha gii quyt. Nh Max Born (1882-1970) nh vt l l thuyt ngi Anh, mt trong nhng ngi sng lp ra c hc lng t, nhn xt: Mi nh vt l u tin tng su sc rng cng vic ca ng ta quyn cht vi trit hc, v nu khng c shiu bit nghim tc ti liu trit hc th s l mt vic lm ht sc v ch. Bn thn ti chu schi phi ca t tng v ti c gng truyn n cho hc tr ca mnh. Lu nay mt sngi quan tm n trit hc c s ng nhn rng, trit hc l mt khoa hc chthuc vni dung ca phm tr khoa hc x hi nhn vn. Nhng ngc dng thi gian, chng ta bit rng, ngay tkhi mi ra i, trit hc v khoa hc t nhin khng tch ri nhau v c gi bng mt tn chung: Trit hc t nhin, bt u t khoa hc t nhin. Nhng nh chnh C. Mc v Ph. ngghen khng nh, vic khi phc trit hc t nhin theo ngha en ca n (trit hc l khoa hc ca mi khoa hc) vo thi k na sau ca th k XIX l iu khng th. Bi v, khoa hc trit hc v cc khoa hc c th hin nay tn ti trong mi trng mi vi nhng yu cu mi c t ra t cuc sng v t vn hc thut. Tuy vy, mi lin h gia trit hc v khoa hc t nhin khng v th m gim i nh hng tc ng ln nhau. c bit l mi quan h gia trit hc duy vt bin chng v khoa hc t nhin l mi quan h qua li, nng ta ln nhau, thc y ln nhau cng pht trin. C th ni rng, t khi ch ngha duy vt bin chng ra i th mi quan h gia trit hc v khoa hc t nhin mi tht s bc sang mt giai on mi. T nhng thnh tu ca khoa hc t nhin hin i trong th k XX nh: Thuyt tng i hp ca Albert Einstein (1905) v thuyt tng i rng (1916); thuyt lng tca Planck (1900); l thuyt kt cu nguyn t lng t ho ca Niels Bohr (1913); l thuyt c hc lng t ca Heisenberg (1925), l thuyt thng tin, l thuyt iu khin (nhng nm 40 ca th k XX); l thuyt c lp, l thuyt phn hnh, l thuyt hn n, (nhng nm 70, 80 ca th k XX), v.v to nn nhng cuc tranh lun ngy cng gay gt v s nhn thc ca con ngi i vi th gii. Chnh iu ny buc cc nh khoa hc t nhin phi tm n vi mt th gii quan trit hc ng n t l gii nhng vn cthtrong l thuyt khoa hc ca mnh.
10

Nh Albert Einstein vit: Cc kt qu nghin cu khoa hc thng gy nn nhng s thay i trong cc quan im trit hc i vi nhng vn vt ra ngoi phm vi ca nhng lnh vc rt hn ch ca bn thn khoa hc. Nghin cu mi quan h gia trit hc duy vt bin chng v khoa hc t nhin chng nhng gip cho cc nh trit hc hiu bit thm nhng tri thc v khoa hc t nhin m cn lm cho h thy r c c s khoa hc chnh xc, khch quan trit hc da vo khi qut thnh nhng nguyn l, nhng quy lut v nhng phm tr trit hc. ng thi, nghin cu mi quan h gia trit hc vi khoa hc t nhin gip cho cc nh khoa hc t nhin nhn thc v vn dng mt cch ng n, sng to th gii quan duy vt bin chng v phng php lun khoa hc vo qu trnh nghin cu khoa hc t nhin, lm cho h lun lun thc c rng, ch c cho mnh mt phng php bin chng duy vt th h mi c th tin xa hn, i su hn vo cc lnh vc m h ang v s nghin cu. Khi a ra nhn nh v con ng pht trin phc tp ca vt l hc V.I.Lnin vit: Vt l hc hin i ang v s i, nhng n i ti phng php duy nht ng, i ti trit hc duy nht ng ca khoa hc t nhin, khng phi bng con ng thng, m bng con ng khc khuu, khng phi t gic m t pht, khng nhn thy r mc ch cui cng ca mnh, m i n mc ch mt cch m mm, ngp ngng v thm ch i khi git li na. Vt l hc hin i ang nm trn ging . N ang ra ch ngha duy vt bin chng. Mt cuc sinh au n. Km theo sinh vt sng v c sc sng, khng trnh khi mt vi sn phm cht, mt vi th cn b no phi vt vo st rc. Ton b ch ngha duy tm vt l hc, ton b trit hc kinh nghim ph phn, cng nhthuyt kinh nghim tng trng, v.v u thuc nhng th cn b phi vt b i y. Nghin cu mi quan h gia trit hc v khoa hc t nhin cn gp cho con ngi thy r c ngun gc chung ca s ny sinh trit hc v khoa hc t nhin l gii t nhin; gip cho chng ta thy c rng, slin kt gia trit hc v khoa hc t nhin l khng th trnh khi v s hp tc gia cc nh trit hc vi cc nh khoa hc t nhin l mt tt yu lch s. Bi, nu khng c s lin kt v hp tc th chng nhng trit hc v khoa hc t nhin khng th tin ln c m cc nh trit, cc nh khoa hc t nhin cng khng th chin thng ni trong cuc u tranh chng li ch ngha duy tm v tn gio vn km hm v tri buc spht trin ca trit hc v khoa hc t nhin. Trong mi quan h gia trit hc duy vt v khoa hc t nhin, mt mt, cc khoa hc cth em n cho trit hc cht liu sng, cn cvo cc nh trit hc nu ln v lun chng cc
11

quan im ca mnh ph hp (d khng bao gi c tnh tuyt i) vi nhng bin i ca lch s, v gp phn cng nhng lnh vc tri thc khc d bo, gi mnhng vn ca tng lai. Mt khc, trit hc m tiu biu l ch ngha duy vt bin chng, ng vai tr ln i vi cc nh khoa hc, vai tr c th tm thy c s th gii quan v phng php lun ca trit hc. NhPh. ngghen vit:Nhng nh khoa hc t nhin tng rng h thot khi trit hc bng cch khng n n hoc ph bng n Nhng ai ph bng trit hc nhiu nht li chnh l nhng k n l ca nhng tn tch thng tc ho, ti t nht ca nhng hc thuyt trit hc ti t nht. D nhng nh khoa hc t nhin c lm g i na th hcng vn btrit hc chi phi. Vn l ch h mun b chi phi bi mt th trit hc ti t hp mt, hay h mun c hng dn bi mt hnh thc tduy l lun da trn s hiu bit v lch s t tng v nhng thnh tu ca n. Trong tc phm Bin chng ca t nhin, sau khi nu bt ng gp ca R. Mayer (1814-1878), vi nh lut bo ton v chuyn ho nng lng; Matthias Schleiden (1804-1881) v Theodor Schwann (1838-1839) vi vic pht hin ra t bo hu c; Charles Darwin (18091882) vi thuyt tin ho i vi s pht trin ca khoa hc, Ph. ngghen nhn mnh ngha c tnh bc ngot ca ba pht minh i vi s ra i ca hnh thc hin i ca ch ngha duy vt, tc ch ngha duy vt bin chng, thay cho hnh thc c t ra li thi. Bn cnh cc khm ph thi i y trong khoa hc t nhin, c c v bi s pht trin mnh m, nhanh chng ca kinh t, k thut, mi ngnh u li du n ca mnh ln cc trang vng ca lch s, nht l t na sau thkXIX. Trong vt l hc, R. Kirchhoff (1824-1887) xc lp phng php phn tch quang ph, Emanuel Clausius (1822-1888) ph bin thuyt c hc v nhit v a khi nim entropy vo mn vt l, Michael Faraday (1791 - 1867) a ra thuyt trng in t, sau J. Maxwell (1831-1879) xy dng thuyt in t v nh sng. Trong ho hc, D. Mendeleev (18341907) tm ra quy lut tun hon ca cc nguyn t ho hc, Alecxandro Mikhailovich Butlerop (1828-1886) xy dng hc thuyt cu trc ho hc cc t hp hu c. Trong sinh vt hc, E. Haeckel (1834-1919) hon thin thuyt pht trin v tin ho, Luis Pasteur (1822-1895) t c nhng thnh qu bc u lnh vc vi sinh. Nhng thnh tu ca khoa hc t nhin nu trn chng minh c tnh cht bin chng ca cc qu trnh din ra trong t nhin. Chnh spht trin ca khoa hc t nhin, nhng thnh tu mi nht ca n khin cho phng php t duy siu hnh cn phi c thay th. Theo Ph. ngghen, spht trin ca khoa hc t nhin, nhng thnh tu mi nht ca n t th kXVI tr i cho thy tnh tt yu ca t duy bin chng, v chng trng, trong t nhin khng c
12

nhng phm tr v nhng quan h bt bin. Cng chnh tvic khng nh v tnh tt yu ca tduy bin chng nh nu trn n gip chng ta i ti khng nh: php bin chng chnh l c s phng php lun i vi khoa hc t nhin, gip cc nh khoa hc khc phc nhng hn ch trong khi tip cn vi cc vn l lun chung. iu ny c Ph.ngghen lun gii: Php bin chng l mt hnh thc tduy quan trng nht i vi khoa hc t nhin hin i, bi v ch c n mi c th em li stng ng v do em li phng php gii thch nhng qu trnh pht trin din ra trong gii t nhin, gii thch nhng mi lin h ph bin, nhng bc qu t mt lnh vc nghin cu ny sang mt lnh vc nghin cu khc. R rng cc nh khoa hc trc ht l nhng ngi ang phi gii quyt nhng vn c bn, nhng vn c tnh cht nn tng ca khoa hc, d mun hay khng cng buc phi tm n trit hc. Nhng trit hc, nh chng ta bit, c nhiu trng phi khc nhau. C trit hc ng, khoa hc, cng c trit hc sai lm, phn khoa hc. Vy, trong tnh hnh pht trin nh v bo ca khoa hc nh hin nay, th th trit hc no thc s l th trit thc skhoa hc c th ng vai tr phng php lun ph bin, p ng c y yu cu ca khoa hc? Thc tin pht trin ca khoa hc hin i chng minh rng, mt phng php lun nh th ch c th l php bin chng duy vt. Nh chng ta u bit, c th nhn thc c s vt, i su vo nghin cu chng, khm ph nhng b n ca chng, th iu quan trng i vi ngi nghin cu l phi c trong tay nhng phng php, tc l cc hnh thc nm vng hin thc v mt l lun v thc tin, xut pht t nhng quy lut vn ng ca khch th c nghin cu. Phng php khng phi l nhng quy lut vn ng trnh by ty tin mun nhthno cng c. Ngc li, bao gin cng c xy dng trn c s cc quy lut khch quan ca svt m con ngi nhn thc c. Phng php c nhiu loi, ty thuc vo tnh cht ca cc quy lut m da vo phng php c xy dng. i vi nhng khoa hc ring bit chng ta c quy lut ring v i cng vi n l phng php ring. Vi nhng quy lut chung hn tc ng trong nhiu nhm s vt th ta c phng php c th. Nu l quy lut mang tnh ph bin tc ng trong tt c mi lnh vc ca t nhin, x hi v tduy th chng ta c phng php chung nht, p dng c cho tt cmi b mn khoa hc. Mt phng php nh vy ch c th l phng php bin chng v c s khch quan ca n l quy lut chung nht ca tnhin, x hi v tduy do php bin chng duy vt nghin cu. iu c ngha l, nm c phng php bin chng, tc l phng php nm s vt v phn nh s vt trong t tng, chyu l trong s lin h, rng
13

buc, vn ng, pht sinh v tiu vong ca s vt nh khoa hc s c mt cng c hiu nghim nghin cu bt k lnh vc khoa hc no v ngc li, trong bt k lnh vc khoa hc no, ngi nghin cu mun t c chn l th cng phi p dng phng php bin chng. Nh nghin cu cn phi tun theo phng php , khng phi v bai bt buc m v bn thn khch th nghin cu i hi phi nh th: Khch th ch bc l bn cht ca mnh cho ngi no trong qu trnh nghin cu, s dng phng php c xy dng trn c s quy lut khch quan. Ni nh vy khng c ngha l chcn nm vng v vn dng phng php bin chng l t ti chn l trong tng lnh vc nghin cu c th. Phng php bin chng l phng php chung nht, ph bin nht, nhng ci chung ch tn ti trong ci ring, thng qua ci ring biu hin s tn ti ca mnh, bt c ci ring no cng khng c bao qut hon ton trong ci chung. V vy, phng php bin chng cn phi c c th ha, c bit ha cho tng khoa hc c th. Vic p dng php bin chng duy vt c th din ra mt cch tgic, cng c th din ra mt cch t pht. Lch s ca khoa hc chng minh nhiu trng hp nh vy. V nh: T hin tng nng lng tch ra t Ra, nhng ngi theo ch ngha Makh v thuyt duy nng cui th kXIX rt ra kt lun: ch ngha duy vt b ph sn. Do , h cho rng khng cn tm i biu vt cht ca cc thuc tnh phng x. Nhng M. Curie nh khoa hc thin ti ngi Php li t vn ngc li: Kh nng pht ra cc tia phng x gn lin vi ci g? Vi trng thi vt l tm thi ca vt th nh s in phn hay l mt thuc tnh c bn ca cc nguyn t thuc loi vt cht c bit? Nu n gn lin vi trng thi vt l tm thi ca vt thth trong trng hp vic tm kim cc nguyn tphng x s l v ngha. Nhng nu l mt thuc tnh c bn ca cc nguyn tthuc loi vt cht c bit th trong khi o cc phng x(vn ng), cn tm i biu vt cht ca n. Qua y chng ra thy, vi nhng ngi theo ch ngha Makh v thuyt duy nng, nhng kt lun ca h ch i ti skm hm ca pht minh khoa hc, phn khoa hc. Cn vi M. Curie, vic p dng php bin chng mt cch tpht nhng li i ti pht minh khoa hc. Hay nh vic pht minh ra nh lut tun hon ca cc nguyn t ha hc ca Mendeleev v mt v d in hnh khi ni vtc dng ca t tng duy vt bin chng ti nghin cu khoa hc t nhin. iu ny c Ph. ngghen khng nh: Nh p dng mt cch khng c thc quy lut ca Hegel v s chuyn ha lng thnh cht, Mendeleev hon thnh mt k cng khoa hc c th t ho ng ngang hng vi

14

k cng ca Joseph Le Verrier (1811-1877) khi ng tnh ra qu o ca hnh tinh sao Hi vng tinh m ngi ta cha bit. Nh vy, ch ngha duy vt bin chng ni chung, php bin chng duy vt ni ring gp phn gip cho cc nh khoa hc nhn nhn c svt ng nhchng vn c, nh gip nh khoa hc sm pht hin ra c s tht v xy dng cc l thuyt phn nh s vt mt cch chnh xc hn, trnh c cc sai lm phin din, gin n hay my mc, gio iu trong cng tc nghin cu ca mnh. iu ny cng c ngha quan trng trong giai on hin nay, khi m khoa hc c s phn ngnh ngy cng su sc, khi m khoa hc t nhin v ang i vo nhng lnh vc chuyn mn rt hp v do dnhn svt mt cch phin din. y cng l vn ht sc quan trng trong bi cnh ca vic tng hp tri thc khoa hc ngy nay.

15

IV.

Kt lun

Nhn li tin trnh lch s pht trin ca trit hc duy vt v khoa hc t nhin, chng ta thy rng, hai lnh vc tri thc ny lun c mi quan h qua li mt thit vi nhau. Mi lin h gia trit hc ni chung, trit hc duy vt bin chng ni ring vi khoa hc t nhin l mt tt yu c tnh quy lut v ngy cng pht trin. Ch ngha duy vt bin chng lun t cho mnh nhim v phi khi qut nhng thnh tu mi nht ca khoa hc tnhin lm su sc thm, phong ph thm nhng nguyn l, nhng quy lut ca mnh. V mi bc ngot ca khoa hc t nhin, trc s v ca nhng nguyn l c v s ra i ca nhng pht minh mi th i a scc nh khoa hc t nhin u ng v pha ch ngha duy vt. Khoa hc hin i ngy cng chng t mi lin h mt thit gia n vi trit hc duy vt bin chng, ch khng phi vi ch ngha duy tm v ch ngha duy vt siu hnh. Tuy vy, vn c mt s t nhng nh khoa hc, do khng nm vng php bin chng, cn chu nh hng ca cc tro lu trit hc sai lm, nn thng gii thch nhng thnh tu mi nht ca khoa hc trn lp trng ca ch ngha duy tm v a khoa hc t nhin i lch sang pha ch ngha duy tm. y chnh l lc cn ca s pht trin khoa hc.

16

TI LIU THAM KHO

[1] C. Mc v Ph. ngghen, Ton tp, tp 20, Nxb CTQG, H Ni, 1994. [2] C. Mc v Ph. ngghen, Ton tp, tp 21, Nxb CTQG, H Ni, 1995. [3] V.I. Lnin, Ton tp, tp 18, Nxb Tin b, Mtxcva, 1980. [4] Phm Nh Cng Xa-tr-cp I.U.V, (ng chbin), Trit hc khoa hc tnhin cch mng khoa hc-kthut, Nxb Tin b, Mtxcva, 1987. [5.] I.. Rudavin, Mt s quan im trit hc trong Ton hc, Nxb Gio dc, H Ni, 1979. [6] N.A. Budryk, Nhng vn trit hc ca Ha hc, Nxb Gio dc, H Ni,1979. [7] Bi Huy p, Trit hc Sinh vt hc, Nxb Stht, H Ni, 1962. [8] Werner Heisenberg, Vt l v Trit hc, Nxb Tri thc, 2009. [9] Thomas Kuhn, Cu trc cc cuc cch mng khoa hc, Nxb Tri thc, 200

17