FATH Projesi

Pilot Uygulamasnn Deerlendirilmesine Ynelik Kavramsal ereve ve neriler

NDEKLER
Giri Literatr Eitimde Programlarnn/Projelerinin Deerlendirilmesi Deerlendirmede Yaklamlar Deerlendirme Modellerinin Snflandrlmas ve Sk Kullanlan Modeller 1. Ynetim Modelleri 2. Yarg Modelleri 3. Antropolojik Modeller 4. Tketici Modelleri Eitimde Teknoloji Kullanmna likin Projeler lke Bazl Projeler Kuzey Amerika Amerika Birleik Devletleri 1. Maine Her renciye Bir Bilgisayar Projesi 2. North Carolina Birebir renme Teknolojisi Giriimi Latin Amerika 1. Uruguay 2. Arjantin Avrupa 1. Portekiz 2. Kuzey Avrupa Asya-Pasifik 1. Avustralya 2. Gney Kore Uluslararas Projeler Applen Soruna Dayal renme Projesi Cisco A Akademileri Projesi Intel Eitim Giriimi Microsoftun Yeniliki Okul Projesi Projelerdeki ve Deerlendirilmelerindeki Ortak Noktalar neriler Fatih Projesi ve Fatih Projesi Pilot Uygulamas Fatih Projesi Pilot Uygulamasnn Deerlendirilmesi Amalar Stratejisi Veri Toplama Aralar rneklem Seimi ve Veri toplama Sreci Kaynaklar Ekler Ek 1: renci Form1 Ek 2: renci Form 2 Ek 3: renci Grme Protokol 1 Ek 4: renci Grme Protokol 2 Ek 5: retmen Form1 Ek 6: retmen Form 2 Sayfa 4 4 4 6 7 7 9 10 11 12 13 13 13 15 17 17 19 21 21 22 24 24 25 26 26 27 30 32 34 38 40 40 41 44 45 54 56 57 60 66 67 68 72

Ek 7: retmen Grme Protokol 1 Ek 8: retmen Grme Protokol 2 Ek 9: BT retmeni/Formatr retmen Form1 Ek 10: BT retmeni/Formatr retmen Form 2 Ek 11: BT retmeni/Formatr retmen Grme Protokol 1 Ek 12: BT retmeni/Formatr retmen Grme Protokol 2 Ek 13: Veli Form1 Ek 14: Veli Form 2 Ek 15: Veli Grme Protokol 1 Ek 16: Veli Grme Protokol 2 Ek 17: Snf Gzlem Formu

81 83 91 95 104 106 113 118 125 126 128

Giri
Bu almann temel amac, FATH Projesi pilot uygulamasnn, belirlenmi 48 ortaretim ve 3 ilkretim okulunda deerlendirilmesi iin bir deerlendirme plann hazrlamaktr. Bu ama dorultusunda ncelikle, literatr hem kuramsal adan hem de gemi uygulamalara ilikin deerlendirmelerin incelenmesi asndan analiz edilerek zetlenmitir. Sonra literatrden elde edilen veriler, FATH Projesinin kapsam ve pilot uygulamann balam gz nne alnarak bir deerlendirme plan hazrlanmtr.

Literatr
Literatre gre proje, balama ve son bulma tarihleri belli etkinlikleri; program, ise daha uzun sreli balangc belli olsa da ne zaman sonlandrlaca belli olmayan etkinlikleri ifade eder. Projeler bir sre sonra program haline dnebilir ya da birden fazla proje bir program olarak nitelendirilebilir (Ward, 2008). Bu almann literatr oluturulurken hem proje ynetimi hem de eitim programlar deerlendirme yaklamlar dikkate alnmtr. Ancak eriilen literatr sunulurken, eitim alannda sk kullanld gibi genelde program deerlendirme kavramna yer verilmitir. Literatr iki temel blmde sunulmutur. lk blmde, eitimde program deerlendirmenin yeri, nemi, yaklamlar ve modellerine ilikin kuramsal aklamalar bulunmaktadr. kinci blmde ise, farkl lkelerde gerekletirilen FATH Projesi benzeri uygulamalarn deerlendirilme sreci ve aralar tantlmtr.

Eitimde Programlarnn/Projelerinin Deerlendirilmesi

Deerlendirme, en geni tanmyla bir programn (ya da projenin) deerini belirlemek amacyla farkl ara ve yntemler kullanlarak, veri toplama ve analiz yapma srecidir. Deerlendirme, programn devam edip etmeyecei veya hangi taraflarnn aksad ve gelitirilmesi gerektiine karar vermek iin gerekli verileri toplamasn ve yorumlanmasn ierir. Deerlendirme etkinliklerinin birinci dereceden mali deer olarak organizasyona katks snrldr ancak program hedef kitle zerine uygulandktan sonra, program hedeflerinin yerine gelip gelmedii, programn hedef kitleye olan faydas veya zarar, uygulama esnasnda programn aksayan yanlarnn bulunmas ve iyiletirilmesi iin bir alma yapmak gerekmektedir. Bu almalar programn paydalarna program hakknda bilgi salayp program hakknda kararlarn (devam ettirilmesi, durdurulmas, kapsamnn deitirilmesi vs.) verilmesinde bilgi salamakta ve programn gelecei hakknda veriye dayal kararlarn verilerek kaynaklarn etkin ve verimli kullanlmasna yardmc olmaktadr. Dolaysyla deerlendirme etkinlikleri programlara dorudan katk salamasa bile paydalarn doru kararlar vermesine yardmc olarak programlarn gelecekleri hakknda karar verilmesine yardmc olmaktadr. Deerlendirmenin 5 amac vardr, bunlar; Geribildirim Kontrol Aratrma Arabuluculuk G oyunu

Geribildirim eitim programlarnn tasarm ve gelitirilmesinde kalite kontrol salar. Geribildirim deerlendirmenin doal bir amacdr. Bu amac yerine getirmek iin eitli sorular sorulur bu sorular; Hedefler karland m? nemli konular ve renme ierii kapsand m? Eitimden nce ve sonra renmede bir geliim var m? Program kimin iin en ok kimin iin en az faydal oldu? Eitim program hakknda hangi noktalar iyi hangileri kt idi?

Eitim programlarnn deerlendirilmesinin bir dier amac ise kontrol, bir baka deyile eitim politikalarn ve uygulamalarn kurumun hedefleri ile uyumlu yapmaktr. Bu amac gerekletirmek iin eitim program ile ilgili aadaki sorular sorulur; Eitimin kuruma olan deeri nedir? Fayda ltleri maliyet ltleri ile karlatrlyor mu? Eitim haricindeki zmler deerlendiriliyor mu?

Program deerlendirme ayn zamanda aratrma amalda kullanlabilir. Bu ama dorultusunda yaplan deerlendirme almalar program iindeki uygulamalar gelitirmek ve literatre yeni bilgi katmak amacyla yaplabilir. Bu ama erevesinde aadaki sorulara cevap aranr; Varlan sonular veri tarafndan ne kadar destekleniyor? Elde edilen sonular baka balamlara ne derece uygulanabilir?

Program deerlendirmenin bir dier amac arabuluculuk yapmaktr. Deerlendirme konusu program hakknda karar verirken paydalar arasnda anlamaya varmak iin bir arabuluculuk yapar. Arabuluculuk, bu eitimi alanlar, eiticiler ve yneticiler arasnda deerlendirmeye konu olan programn nasl etkileneceine karar verme sreci olarak tanmlanabilir. Bu erevede aadaki sorular cevaplanr Yneticiler eitim ncesi ve sonras etkinliklere katldlar m? alma ortamnda yeni renilen bilgi/beceriyi kullanmaya ynelik deiiklikler yapld m? Eitim blm eitim alan personeli eitimin nemini gsterecek stratejik noktalara gnderiyor mu?

Son olarak deerlendirmenin bir dier amac ise g oyunudur. Deerlendirme etkinlii sonrasnda elde edilen sonular iki taraf keskin baktr ve uygun ekilde kullanlmaldr. Deerlendirme sonular politik amalar gerekletirmek iin kullanlmaktadr. Bu ama dahilinde aadaki sorulara cevap aranr; 1. Toplanan veriler gvenilir yntemler ile mi topland? 2. Sonular adil ve etik olarak m sunuldu? 3. Uygun paydalar ile paylald m? Yukarda snflandrlan deerlendirme amalarnn tamam ya da bazlar bir program deerlendirme etkinliinde yer alabilir. Bu amalarn hepsi deerlendirmenin nihai amac olan aadaki sorular cevaplamaya alr; a. Kurumsal hedeflere ulamada veya sreleri iyiletirmede eitim yardmc oluyor mu? (Kuruma olan faydas nedir?) b. Eitim alan performansn iyiletiriyor mu? (alana olan faydas nedir?)

c. Eitim sreci etkin mi? (Harcanan parann en iyi ekilde karl alnyor mu?)

Deerlendirmede Yaklamlar
Deerlendirme yaklamlar farkl ekillerde snflandrlmtr. Buradaki ama temel yaklamlar aklayp terimlerde ve deerlendirme yaklamlarnda ortak bir dile ulamaktr. Bu blmde deerlendirme yaklamlar aadaki grupta snflandrlmtr: a. Son (Btnsel-Summative) / Ara (Biimsel-Formative) deerlendirme b. Sre / rn deerlendirme c. Kullanllk testleri Son (btncl-summative) deerlendirme hedef kitle zerinde uygulandktan sonra program deerini ortaya karmak iin yaplan etkinliklerdir. Toptan deerlendirmede programn hedef kitle ve kurum zerine olan etkilerine baklr. Ara (biimsel-formative) deerlendirme bir programn/projenin gelitirme aamasnda yaplan deerlendirme etkinliidir. Programn gelitirilmesi aamasnda alnan uzman grleri veya yaplan pilot almalar ortaya konan program gelitirme aamasnda eksik veya zayf yanlarn kefederek programn daha etkili olmas iin deiiklikler yaplmasna yardmc olur. Ara deerlendirme program iinde kullanlan tm materyallerin, teknolojilerin ve srelerin iyiletirilmesi iin yaplan bir etkinliktir. Sre deerlendirme eitim srasnda eiticinin performansn, materyallerin kullanm biimlerini ve rencilerin programla olan tecrbelerini ieren deerlendirmedir. Baz durumlarda bir nceki paragrafta aklanan ara deerlendirme de bir tr sre deerlendirme olarak nitelendirilebilmektedir. rn deerlendirme eitim sonucu hedeflenen ktlar ile elde edilen ktlar karlatrma etkinliidir. Sre deerlendirmede olduu gibi, yukarda aklanan son deerlendirme de bir tr rn deerlendirme olarak ele alnabilmektedir. Kullanllk testi, kullanclarn bir rn kolaylkla kullanp kullanamadn anlamak iin yaplan deerlendirme sreci. Bilgisayar ara yzleri ve web temelli eitim kullanllk testlerinin sk kullanlmasna neden olmutur. Tablo 1 bu yaklamlarn hangi balamlarda ve hangi hedef kitle zerinde kullanldn zetlemektedir.
Tablo 1: Deerlendirme yaklamlarnn kullanld balamlar ve hedef kitleler RETM Deerlendirme Metodu Dorultu Hedef Kitle Biimsel ve Toptan Performans Kurum & Kurulular ETM Sre ve rn renme renciler & Toplum RN DEERLENDRME Kullanllk Testi Kullanm Mteriler

Deerlendirme Modellerinin Snflandrlmas ve Sk Kullanlan Modeller

Eitim alanndaki deerlendirme modelleri incelendiinde yaklamlarda olduu gibi farkl snflandrmann yaplabildii grlr. Her deerlendirme modeli farkl bir unsuru ne kartarak vurgular. Baz modellerde hedefler n plandadr ve nceden belirlenen bu amalara ne derecede ulald llerek bir deerlendirme yaplr (hedef-temelli yaklam temel alan modeller). Baz modellerdeyse deerlendirme nesnesinin iinde bulunduu balam nemlidir (sistem deerlendirmeyi temel alan modeller). Literatr incelendiinde genellikle yaklam ve model kavramlarnn birbiriyle e anlaml olarak kullanld da grlmektedir (Payne, 1994; Scriven, 1991). Scriven (1991) model kavramn deerlendirme anlay ya da yaklam ve hatta bazen yntemi (doal, amasz vb.) olarak tanmlamaktadr. Payne (1994) deerlendirme modellerini drt balk altnda snflandrmaktadr: (1) Ynetim Modelleri, (2) Yarg Modelleri, (3) Antropolojik Modeller ve (4) Tketici Modelleri.

1. Ynetim Modelleri
Ynetim yaklamna gre, deerlendirme ekibinin asli grevi yneticilere program, rn ya da proje hakknda karar vermelerine yardmc olacak bilgiler sunmaktr. Deerlendirenin grevi yneticilere ya da karar verme sorumluluuna sahip nemli paydalara yardmc olmaktr. Bu balkta snflandrlan nemli modellerden biri Michael Pattonun Kullanm Odakl Deerlendirme (Utilization Focused Evaluation) modelidir (1997; 2008). Temel olarak, Patton deerlendirenlerin birincil hedef kitleyi oluturan kullanclara bilgi salamas gerektiini savunmaktadr. Deerlendirenlerin, yakn iliki iinde alarak kullanclarn gereksinimlerini karlamalar nerilmektedir. Bu model, nemli paydalarn sorularna, sorunlarna ve kullanm amalarna odaklanmay gerektirir. Ayrca bulgularn yorumlanmasnda ve sonularn yaygnlatrlmasnda da hedef kullanclarn grlerinin alnmas gerekmektedir. Pattona gre, bir deerlendirme etkinliinin baars kullancya salad fayda ile llmelidir. Kullanm Odakl Deerlendirme, belirli bir ierik, model, yntem ve kuram kullanmn nermez. Bunun yerine, birincil kullanclarn en uygun ierik, model, yntem ve kuram seebildii bir srecin iletilmesi gerektiini savunur. Deerlendiren ve birincil kullanclar bir araya gelerek zerinde allan deerlendirme almas iin en uygun ama (biimlendirme, karar verme, gelitirme), veri tr (nicel, nitel, karma), tasarm (doal, deneysel vb.) ve odak (sre, kt, etki, fayda-maliyet vb.) hakknda ortak karar verirler (Patton, 2008). Ynetim Modelleri altnda snflandrlan ve sklkla kullanlan bir dier model de Daniel Stufflebeam tarafndan gelitirilen CIPP (Context[Balam], Input[Girdi], Process[Sre], Poduct[rn]) Modelidir. Bu model ilk kez 1966 ylnda gelitirilmi ve son olarak da 2002 ylnda beinci srm ile gncellenmitir. Eitim programlarnn deerlendirilmesinde en sk kullanlan modellerden biri olan CIPP, projelerin, programlarn, alanlarn, rnlerin, kurumlarn ve sistemlerin ara (formative) ve son (summative) deerlendirmesinde kullanlan kapsaml bir deerlendirme erevesi sunar (Alkin, 2004).

CIPP modeli program deerlendirmeye uyarlanm basit bir sistem modelidir. Sistem yaklamna gre ak bir sistem girdi, sre ve kt ierir. Stufflebeam girdi ve sre unsurlarn korurken, balam boyutunu modele eklemi ve kt boyutunu da rn olarak isimlendirmitir. Bu drt temel unsur kendi balarna ayr birer deerlendirme olarak grlebilecei gibi kapsaml bir deerlendirme almasnn basamaklar olarak da grlebilir. Balam deerlendirmesi, deerlendirilen programn iinde bulunduu balam incelemeyi tanmlamay gerektirir. Bu boyutta gerekletirilmesi gereken grevler arasnda ihtiya analizi, hedef analizi, program amalarnn belirlenmesi ve amalarn gereksinimlere ne kadar duyarl olduunun belirlenesi saylabilir. Balam deerlendirme zellikle program planlamaya ilikin karar verme srecini daha etkili klmaya yardmc olur. Girdi deerlendirme sreci, program girdilerinin ve kaynaklarn belirlenmesi, programn olas dier programlarla karlatrlmas, gelecee dnk fayda/maliyet analizi, nerilen program tasarmnn deerlendirilmesi ve programda kullanlabilecek alternatif strateji ve srelerin gzden geirilmesi gibi etkinlikleri kapsar. Bu aamada ulalan veriler program yaplandrma amacyla kullanlr. Sre deerlendirme, bir programn nasl uygulanmakta olduunun incelenmesini, yasal ve etik kurallara uyulup uyulmadnn denetlenmesini ve programn ileyiindeki hatalarn belirlenmesini kapsar. Programn nasl ilerlediine ilikin veriler toplanarak incelenir. Deerlendirenler bu aamada program yneticilerine ara (biimlendirici) deerlendirme yapma olana salayan veriler sunarlar. Bu verilere dayanarak yneticiler programda deiiklik yapma kararlarn daha salkl biimde verebilirler. rn deerlendirme, program ktlarnn belirlenmesini ve incelenmesini gerektirir. Program sonucunda ulalan ktlar llerek programn yaratt etkiler belirlenir. Beklenen etkiler kadar program sonucunda ulalan olas beklenmedik sonular da llmeye allr. Ayrca, programn genel olarak yaratt deerin belirlenmesi ve olas seeneklerle karlatrlarak fayda/maliyet analizi de bu aamada gerekletirilen grevlerden bazlardr. Sre deerlendirmenin aksine, bu boyutta ulalan veriler son deerlendirme (Programa devam edilmeli mi?) amal kullanlr. Ynetim modelleri altnda snflandrlan bir dier deerlendirme modeli de Logic (Mantk) modeldir. CIPP modelinde olduu gibi, Logic modeli de sistem yaklam temel alnarak gelitirilmi bir modeldir (Coffman, 1999). Logic modeli bir program ya da giriimin basitletirilmi bir grselidir ve sistemde yer alan kaynaklar, gerekleen etkinlikler ve sonuta salanan faydalar arasndaki mantksal ilikileri sergiler. Bu model, bir programn nasl ilemesi gerektiini ortaya koyan akla yatkn ve duyarl bir deerlendirme yaklamn yanstrken (Bickman, 1987) programn ya da giriimin var olu gerekesini ve ardnda yatan mant betimler (Cato, Chen ve Corbett-Perez, 1998; Renger ve Titcomb, 2002). Bir Mantk modeli, ulalmak istenen noktayla var olunan nokta arasndaki balanty kurmak iin gerekli ereveyi salar ve planlama srecini etkinletirir. Alanyaznda Mantk modelini kullanarak gerekletirilen almalar incelendiinde, modelin bir ders gibi kk lekli etkinlikleri deerlendirmekte olduu kadar ulusal projeler gibi byk lekli programlar deerlendirmekte de kullanlabilecei grlmektedir (Coffman, 1999) En basit formuyla bir Mantk modeli, sistemde yer alan kaynaklar, etkinlikler ve sonular arasndaki mantksal ilikiyi sergiler. Byk lekli programlarn

deerlendirilmesi iin oluturulan bir Mantk modeli ekil 1de grld gibi alt temel ge ierir. 1. 2. 3. 4. Durum: Sorunun iinde bulunduu evre programa ilikin ncelikler. Girdiler: Hedeflenen program ktlarna ulamay salayacak kaynaklar. ktlar: Hedeflenen katlmclara ulaan etkinlik ve rnler. Sonular: Bireyler, aileler, gruplar, i evreleri, kurumlar ve topluluklar iin salanan faydalardr. Sonular ksa dnemden uzun dneme uzanan bir dzlemde yer alrlar. 5. Varsaymlar: Program ve paydalar hakkndaki inanlar. 6. D Etmenler: Programn baarsn etkileyebilecek politik iklim, deien kanunlar, ulusal ncelikler ve ekonomik deiiklikler gibi unsurlar.
ekil 1: Mantk modeli

CIPP modelindeki Balam gesine benzer olarak Mantk modelinde de Durum gesi yer almaktadr. Mantk modelinin temelinde bulunan Durum, programla hedeflenen sorunun iinde bulunduu evreyi ve balam belirtir. Bu balkta sorunun yer ald karmak evresel, sosyo-politik ve ekonomik durum incelenir. Bu aamada eer durum yanl zmlenir ve buna bal olarak da sorun yanl belirlenirse, takip eden tm aamalar da yanl gerekleecektir. Bu yzden Mantk modelinin en nemli gesi Durum olarak grlmektedir. Durum bal altnda u sorularn yantlar aranr: Sorun nedir? Neden bu durum bir sorun tekil etmektedir? Sorunu yaratan etmenler nelerdir? Sorun kimden (birey, hane, grup, topluluk, ya da toplum) kaynaklanmaktadr? Paydalar kimlerdir? Sorun hakknda ne biliyoruz? Aratrma deneyimimiz var m? Var olan aratrma sonular konuya ilikin ne diyor?

2. Yarg Modelleri
Yarg ya da rakip odakl deerlendirme modelleri yarg metaforunun kullanmna dayanr (Payne, 1994). Deerlendirenlerin nyargl olabilecei varsaylarak farkl taraflarn kendi deerlendirmelerini yapmalar temeline dayanr. Her deerlendirme

taraf deerlendirme nesnesine ilikin bulgu ve yarglarn durumaya benzer bir ortamda savunur. Verilere ynelik farkl aklamalar deerlendirmenin bir anlamda salamasnn yaplmasn salar. Bir hakim ya da arabulucu farkl iddialar ve kantlar dinlendikten sonra son karar verir. Farkl alanlardan uzmanlarn bir panelde bir araya gelerek bir programn deerine karar vermeleri bu modele bir rnektir. Bu yaklam ayrca bir meta-deerlendirmeyi de iinde barndrr (Worthen ve Sanders, 1999). Yaplan deerlendirme almasnn da kendi iinde bir deerlendirmeye tabi tutulmasn gerektirir. Farkl bak alarn dikkate almas dolaysyla nemli bir avantaja sahipse de, bu yaklama sahip modeller olduka zaman alc ve pahal olabilmektedir.

3. Antropolojik Modeller
Payne (1994) bu balk altnda nitel yaklama dayal modelleri snflandrmaktadr. Genel olarak nitel aratrma yntemleri, dnyay anlamak iin kefedici olmay, tmevarmsal bir yaklam ve betimleyici veri toplamay gerektirir. Bu yaklam altnda birbirine benzer ve antropolojik olarak snflandrlan modeller arasnda Scrivenin Hedefsiz Deerlendirme Modeli (Goal-Free Evaluation Model), Stakein Cevaplayc Deerlendirme Modeli (Responsive Evaluation Model) ve Guba ve Lincolnun Doac Deerlendirme Modeli (Naturalistic Evaluation Model) yer almaktadr. Bu modellerin tmnde deerlendirmeci sahaya inerek program gerek ortamnda inceler. Katlmc ve katlmc olmayan gzlemler nitel veri toplamakta kullanlan temel yntemdir. zellikle nirengileme (triangulation) amacyla farkl kaynaklardan farkl trde veri toplarken kullanlabilecek dier veri toplama yntemleri arasnda odak grup toplantlar, grmeler, sormacalar ve ikincil veriler bulunmaktadr. Bu yaklama dayal modeller zellikle bir programn uygulama srecini betimleme, katlm dzeyini belirleme ve katlmclarn programn etkilerine ilikin dncelerini inceleme gibi konularda olduka faydaldr. Bu yaklamn nemli bir avantaj da sadece nceden belirlenen hedeflere baklacak olursa gzden karlabilecek baz hedeflenmeyen sonularn/faydalarn da belirlenebilecek olmasdr (Patton, 2002). Scrivenin (1980) Hedefsiz deerlendirme modeli yine kendisine ait olan Hedef Ynelimli (Goal-oriented) deerlendirme modelini destekleyici bir ge olarak tasarlanmtr. Bu modelde deerlendirmenin temel ilevi, bir baka deerlendirmeci tarafndan hedef ynelimli modelle toplanan verileri nitel ve aklayc verilerle desteklemektir. Deerlendirmeci programn hedeflerinden habersiz olarak alanda alr ve tmevarmsal veriler toplar. Stakein Cevaplayc modelinde ne kan nokta paydalarn endie ve sorunlarna kar duyarl ve esnek olabilmektir. Bir eitsel deerlendirme etkili olabilmek iin katlmclarn ve paydalarn gereksinimlerine yant verebilmeli ve farkl deer yarglarna ak olabilmelidir (Stake, 1975). Bu modelde, nceden belirlenen hedeflere ne dzeyde ulaldnn belirlenmesine odaklanlmad iin, nceden kesin biimde belirlenmi ardk deerlendirme admlarnn izlenmesine de gerek yoktur. Nitel aratrmalarda olduu gibi (Patton, 2002), cevaplayc deerlendirmede de veriler ve yorumlar almay farkl noktalara ynlendirebilir. Cevaplayc deerlendirme modeli bu zellikleriyle katlmc bir model olarak deerlendirilmektedir (Payne, 1994).

10

4. Tketici Modelleri
Bu yaklam altnda snflandrlan modellerin ncs Scrivendir (1980). Deerlendirme etkinlii, mterilerin bir rn alrken rne ilikin deerlendirmeleri okuyarak seimini yapmasna benzetilmektedir. Bu yaklam temel olarak bir son deerlendirmedir (Payne, 1994) ve rnn almaya deer olup olmadna ilikin var olan dier rnlerle karlatrlmasn gerektirir. Bu yaklam belirli bir rnn deerlendirmesinde olduka kullanl olsa da bir eitim program gibi karmak sistemlerin deerlendirmesinde yetersiz kalabilmektedir. Bir eitim programn yararl olup olmadna ilikin verilecek karar ok fazla sayda deikeni gz nnde bulundurmay gerektirdii iin, bir teknolojik rn deerlendirmeye kyasla ok daha kapsaml bir deerlendirme planna ihtiya duyar. Literatrde sk kullanlan bir dier snflandrma Hansen (2005) tarafndan sunulmutur. Hansen bu snflandrma yntemini gelitirirken Cameron (1986), Hansen (1989, 2003) Scriven (2003) ve Vedungun (1997) almalarndan yararlandn belirtmitir.
Tablo 2: Hansenin deerlendirme modelleri snflandrmas Deerlendirme Modelleri Sonu Modelleri a. Hedefe ulama modeli b. Etki modelleri Aklayc sre modeli Sistem modeli Ekonomik model a. Maliyet-verimlilik b. Maliyet-etkililik c. Maliyet-fayda c. Aktr modeli a. Mteri ynelimli model b. Payda modeli c. Akran deerlendirme modeli Program kuram modeli (kuram temelli deerlendirme) Sorular a. Hedeflere hangi dzeyde ulald? b. Hangi etkiler ortaya kartlabilir? Etkinlikler yeterli mi? Uygulamada sorunlar var m? Performans bir btn olarak nasld? a. b. Verimlilik tatmin edici mi? Etkililik tatmin edici mi? Fayda tatmin edici mi? Deerlendirme ltleri a. Hedeflerden retilir b. Ak, tm sonular ortaya karlmal Performans fikirlerin uygulanmas ve kullanclarn tepkileriyle llr Gerekleen girdi, sre, yap ve ktlar amalarla karlatrlarak llr a. b. c. kt harcamaya gre deerlendirilir Etki harcamaya gre deerlendirilir Fayda harcamaya gre deerlendirilir

Mteriler memnun mu? Paydalar memnun mu? Mesleki nitelik yeterli mi?

Mteriler tarafndan belirlenir Paydalar tarafndan belirlenir Akranlar tarafndan belirlenir

Kim iin hangi balamda en iyi baar salanmtr? Program kuramnda hatalar belirlemek mmkn mdr?

Program kuram yeniden yaplandrlr ve deneysel analizlerle llr

11

Eitimde Teknoloji Kullanmna likin Projeler

Teknolojinin eitim-retim srelerinde kullanlmas yeni bir aba deildir. Eitim teknolojisi alannn tarihsel geliimi izlendiinde 19. Yzyln son dneminden balayarak teknolojiden youn biimde yararlanlmaya alld gzlemlenebilir. Bu abalar 1990l yllarn bandan itibaren younlamtr (Saettler, 1990). Bu younlamann ok eitli nedenleri olmakla birlikte, zellikle kreselleme ve kresel igcnn nitelikli olmasnn nem kazanmas eitim-retim srelerinde teknolojiden yararlanma almalarnn yaygnlamasna neden olduu ileri srlebilir. Daha nceki dnemlerde gelimi lkelerde gerekleen teknolojiden yararlanma abalar, gerek Dnya Bankas ve UNESCO gibi uluslararas rgtlerin gerekse Intel ve Microsoft gibi kresel firmalarn abalaryla gelimekte ve az gelimi lkelerde de gerekletirilmeye balanmtr. 21. Yzyln ilk dnemini yaadmz gnmzde byk kk, gelimigelime olan tm lkeler, eitim sistemlerine teknolojiden yararlanmaya ynelik projeler yrtmektedirler. Bu almada, eitimde teknoloji kullanmna ilikin tm projelerin tantm yerine, almann temel amacna uygun olarak, deerlendirmesi yaplan projeler zerinde durulmutur. Ayrca projelerin FATH Projesine benzer unsurlar (etkileimli tahta, tablet, altyap, vb.) iermesi, gncel olmas ve FATH Projesinde yararlanlabilecek sonular iermesi de, alma kapsamnda incelenecek projelerin seiminde etken olmutur. Ek olarak balam karmamak adna, bu tr projelerin genel tantmlar yerine deerlendirme strateji ve aralarna odaklanlmtr. Bu erevede, eitimde teknoloji kullanmna ilikin literatrde ulalan projeler, lke bazl ve uluslararas projeler olmak zere iki balkta zetlenmitir (ekil 2).
ekil 2: almada incelenen eitimde teknoloji kullanm projeleri
Maine Kuzey Amerika Amerika Birleik Devletleri North Carolina Uruguay Latin Amerika Arjantin lke Bazl Projeler Avrupa Kuzey Avrupa Avustralya Asya-Pasifik Gney Kore Apple Cisco Uluslararas Projeler Intel Microsoft Portekiz

12

lke Bazl Projeler

alma kapsamnda incelenen teknoloji kullanm projeleri aada dnya blgeleri (ktalar) balamnda sunulmutur.

Kuzey Amerika - Amerika Birleik Devletleri

Kuzey Amerikada geni apl teknoloji kullanm projeleri Amerika Birleik Devletlerinde gerekletirilmitir. Bu almalar da lke genelinde deil eyalet baznda gerekletirilmitir. Ancak aada ayrntlar verilen iki alma FATH Projesine benzer zellikler iermeleri balamnda dikkat ekicidir. 1. Maine Her renciye Bir Bilgisayar Projesi Amerikann Maine eyaletinde Gz 2002 dneminde balamak zere orta retim kurumlarnda birebir dizst bilgisayar program balatlmtr. Giriim Maine renme Teknolojisi Giriimi (Maine Learning Technology Initiative (MLTI)) adl kurulu vastasyla uygulanmtr. Tm 7. ve 8. snf rencileri ve bu snflarn retmenlerine dizst bilgisayarlar verilmitir. Ayrca, dizst bilgisayarlar snflara ve orta retim programna entegre edebilmeleri iin okullara ve retmenlere teknik destek ve profesyonel geliim imkanlar salanmtr. Programn etkinliini tespit etmek zere eitli deerlendirme almalar dzenlenmitir. Bu almalarn en kapsamllarndan biri program aadaki alardan deerlendirmitir (Silvernail ve Gritter, 2007): 1. 2. 3. 4. 5. Programn rencilerin yazarlk becerileri zerindeki etkisi nedir? Programdan en ok kim faydalanmtr? rencilerin program hakkndaki alglar nedir? retmenlerin program hakkndaki alglar nedir? Program daha iyi yazarlar m yoksa dizst bilgisayarda daha iyi yaz yazan kiiler mi yetitirmektedir?

Sonulara ulaabilmek iin Maine Eitim Deerlendirmesi (Maine Educational Assessment MAE) testindeki yazarlk becerileri snav 2000 ylnda (dizst programnn balangcndan nce) ve 2005 ylnda (programn ilk uygulanndan 5 yl sonraya tekabl eden zaman) incelenmitir. Balangta (2000 ylnda) 16.557 renci ve sonda (2005 ylnda) 16.251 renci bu testi almtr. Yazarlk becerileri snavndaki sonularn 2005 ylndaki ortalama deerinin 2000 ylndaki ortalama deerinden 3,44 puan daha fazla olduu bulunmutur ve etki bykl 0,32 olarak tespit edilmitir. Etki byklne bal olarak, rencilerin yazarlk becerileri puanlarnda bir standart sapmann te biri kadar gelime meydana geldii sylenebilir. Bu da, 2005 ylndaki sradan bir rencinin 2000 ylndaki rencilerin yaklak yzde 66sndan daha iyi bir sonu ald anlamna gelmektedir. 2005 yl sonularna gre, yazm srecinin her safhasnda dizst bilgisayarlarn kullandklarn belirten rencilerin, dizst bilgisayarlarn kullanmadklarn belirten rencilerden de daha iyi sonular ald da grlmtr. rencilerin yzde 70i, dizst bilgisayar programnn renimlerini gelitirmeye yardmc olduunu dnmlerdir. retmenlerin grleri de benzer profiller sergilemektedir. retmenlerin en az yzde 70i, dizst bilgisayar programnn rencilerinin eitimine olumlu ynde yardmc olduunu dnmektedir.

13

Silvernail ve Gritter (2007) alma hakkndaki grlerini u szlerle neticelendirmilerdir: sonular gstermektedir ki dizst bilgisayarlarn bu ekilde kullanmalar onlarn sadece dizst bilgisayarlar kullanarak iyi yaz yazan kiiler deil genel anlamda iyi yazarlar olmalarn salamtr (s. i). Programn etkinliini aratran gncel bir alma (Pinkham, Wintle, Walker ve Barlett, 2011) Mainenin dizst bilgisayar program zerine yaplm ilgili almalardan sonular bir araya getirmitir (bu almalara yukarda bahsedilen ve yazarlk becerileri almas da dahildir). almada nitel ve nicel veri toplama tekniklerini kullanlarak, teknolojinin, retim program ve retim biimleri ile renme zerindeki etkileri incelemitir. Eitim program ve retim ile ilgili veriler, programa katlan retmen ve rencilerle gerekletirilen grlerden elde edilmitir. renme ile ilgili sonular ise daha nceki aratrma sonularndan derlenmitir. Pinkham ve dierleri (2011) incelemeleri sonucunda, dizst bilgisayar programnn Mainedeki ortaretim okullarndaki retim programn ve retim etkinliklerini anlaml bir ekilde etkilediini ortaya koymulardr. retmenlerin byk blmnn, retim biimlerine etki eden bu deiimi kabul ettiklerini ve dizst bilgisayarlar snflarnda yaygn bir ekilde kullandklarn gstermitir. Bununla beraber, retmenlerin kabul dzeyi bireysel zelliklerine gre ve ierie baml olarak farkllk gstermitir. Matematik retmenlerinin, dizst bilgisayarlar dier disiplinlerdeki retmenler kadar fazla kullanmadklar grlmtr. Genel itibariyle, dizst bilgisayarlar deerlendirme yaparken kullanlmam ve yine 21. Yzyl Becerilerini retmek iin de dizst bilgisayarlardan beklendii kadar yararlanlmamtr. Pinkham ve dierleri (2011), programn rencilerin renimine olan etkilerini incelerken daha nce yaynlanm ve aada listelenmi olan be raporu zetlemilerdir (raporlara http://www.usm.maine.edu/cepare/maine-learning-technology-initiativemlti adresinden ulalabilir). Matematikteki Teknolojinin Mainee Etkisi almas (MISTM: Maines Impact Study of Technology in Mathematics). Mainein Ortaretim Dizst Bilgisayar Program: Daha yi Yazarlar Yetitirmek (Maines Middle School Laptop Program: Creating Better Writers). Ortaretim Fen renimine Yardmc Olmak in Ortaretim Dizst Bilgisayarlarn Kullanmak: Zorlu Elencenin Sonular (Using Middle School Laptops to Facilitate Middle School Science Learning: The Results of Hard Fun). Teknolojiyi Kullanarak rencilerin 21. Yzyl Becerilerini Kazanmalarna Yardmc Olmak: Bir Pilot alma (Using Technology in Helping Student Achieve 21st Century Skills: A Pilot Study). 21. Yzyl retim ve renimi: rencilerin Web Sayfas Kritik Etme Becerilerinin Bir Deerlendirmesi (21st Century Teaching and Learning: An Assessment of Student Website Evaluation Skills).

Raporlar deneysel karlatrmalar yaplarak oluturulmutur. zetle, rencilerin yazarlk becerileri nemli derecede gelimitir. Matematik dersleri iyi yaplandrlm mesleki geliim etkinlikleri ile desteklendii takdirde, rencilerin matematik baarlarnda da art gzlemlenmitir. renciler ister ksa zamanl kullansnlar, isterse uzun zamanl kullansnlar, dizst bilgisayar programndayken fen bilimlerinde de daha baarl olmulardr. Tm bunlara ek olarak, projenin, 21. yzylda baarl olmak iin rencilerin sahip olmas gerektii dnlen becerilerden biri olan bilgiyi bulma ve deerlendirme becerilerinin geliimine yardmc olduuna dair bulgulara da rastlanmtr.

14

Son olarak, Pinkham ve dierleri (2011) Mainede uygulanan projenin maliyetini, benzer nitelikteki drt ayr alma ile kyaslamlardr. Bu karlatrma sonucunda Mainedeki programn, Amerikann deiik blgelerinde uygulanan benzer programlardan daha pahal olmad sonucuna ulamlardr. Projenin, renci bana maliyeti yaklak 308ABD dolar olarak saptanmtr. Dolaysyla, yukarda zetlenen retimle ilgili baarl sonular ve programn maliyetini gz nnde bulundurarak Pinkham ve dierleri (2011) programn baarl olduu sonucuna varmlardr. 2. North Carolina Birebir renme Teknolojisi Giriimi North Carolina eyaleti 2008 ylndan balamak zere birebir teknoloji projesinde harcanmak zere 3 milyon dolarlk bir bte ayrmtr. Proje, NC 1:1 renme Teknolojisi Giriimi (NC 1:1 Learning Technology Initiative NCLTI) olarak adlandrlm ve btesi, Golden LEAF Foundation (GLF) ve SAS tarafndan ayn amala ayrlm olan hibelerle birletirilmitir. Proje, 21. yzyl kaynaklarn snflara tantmak iin bir pilot alma olarak planlanmtr. Bu nedenle, rencileri gelecee hazrlamay ve okuldaki, iyerindeki ve sosyal yaamdaki baarlarn artrmay hedeflemitir. GLFten salanan bte renciler iin dizst bilgisayarlar almak iin kullanlmtr. SASn salad bte ise daha ok retmenlere dizst bilgisayar databilmek iin harcanmtr. Eyalet tarafndan projeye salanan bte teknoloji altyapsn, destei ve deerlendirmeyi finanse etmek iin kullanlmtr. lerleyen dnemlerde program iin 1,5 milyon dolarlk ek bte programn geniletilmesi ve bir strateji gelitirilmesi amacyla ayrlmtr (Friday Institute for Educational Innovation, 2008). SASa (n.d.) gre 1:1 renme Teknolojisi Giriimi, North Carolinadaki Liselerin gelecee hazrlanabilmesi iin devlet ve zel sektr arasnda ina edilmi bir ortaklktr. Proje aada listelenen zellikleri iermektedir: Her renci iin bir dizst bilgisayar. Her retmen iin bir dizst bilgisayar (SAS ve GLF tarafndan finanse edilmitir). Her okula genibant nternet balants (North Carolina Okul Balant Program North Carolina School Connectivity Program tarafndan finanse edilmitir). evrimii kaynaklar (SAS Curriculum Pathways tarafndan finanse edilmitir). Her okulun snrlar iinde kablosuz nternet eriimi (North Carolina Genel Kongresi North Carolina General Assembly, NCGA tarafndan finanse edilmitir). retmenler iin mesleki geliim ve srekli destek (NCGA tarafndan finanse edilmitir). Her okula retim ve teknoloji konusunda destek olacak alan (NCGA tarafndan finanse edilmitir). Friday Institute tarafndan programn deerlendirilmesi (NCGA tarafndan finanse edilmitir).

North Carolina Eyalet Eitim Kurulu (North Carolina State Board of Education), Friday Institute for Evaluation Innovation adl kurulula, NCLTI projesinin 3 yllk bir zaman dilimi iinde deerlendirilmesi konusunda anlamtr. Deerlendirme kapsamna, 18 orta retim okulu ve yaklak 9500 renci ile 600 okul alan alnmtr. Deerlendirmenin amac, projenin planlanan hedeflerine ulap ulamadn belirlemektir. Deerlendirme srecinde, rencinin renme dzeyinde meydana gelen deiimlerin belirlenmesi, yaanan zorluklarn ortaya karlmas, bu zorluklarn nasl stesinden gelinebileceinin tespit edilmesi ve ihtiyalarn belirlenmesi hedeflenmitir (Corn, Huff, Halstead ve Patel, 2011).

15

Giriim hakknda birok rapor yaynlanm olmakla beraber, rencilerin renme dzeylerinde meydana gelen deiikliklerle ilgili sonular 2009 ylnda yaynlanm olan bir raporda sunulmutur. Bu alma, 12 okuldan 6000 renci ve 400 okul alan zerinde odaklanmtr. alma aadaki aratrma sorularn cevaplamak zere gerekletirilmitir (Corn, 2009, s.4). alanlarn ve rencilerin 21. yzyl ihtiyalarn karlamak zere okul altyaps ve destek sistemleri ne derece gelimitir? alanlarn tutum ve becerileri zamanla nasl deimitir? retmenlerin retim yntemleri zamanla nasl deimitir? rencilerin 21. yzyl becerileri zamanla nasl deimitir? Temel akademik alanlarda rencilerin renme ve baarlar zamanla nasl deimitir?

lk aratrma sorusunu ilgilendiren sonular, projeye katlan ou katlmcnn teknoloji altyapsnn geliiminden memnun kaldklarn gstermitir. Salanan destein yeterli olduu belirtilmitir. Teknolojinin etkili bir ekilde kullanlabilmesi iin okullarda ynetmelik ve prosedrlerin gereine uygun olarak karld da saptanmtr. retmenler yeni teknolojilere geiin etkili bir liderlik yardmyla gerekletirildiini dnmlerdir. kinci aratrma sorusu ile ilgili sonulara gre retmen ve renci tutumlar ve grleri genel itibariyle pozitiftir. Daha gelimi teknoloji becerilerine sahip olan retmenlerde daha pozitif tutum ve grlerin ortaya kt grlmtr ve sonularn programn bandan sonuna doru zamanla daha olumlu ynde ilerledii tespit edilmitir. renciler, bilgisayarn daha organize olmalarna yardmc olduu, devlerini gzden geirmede ve dzenlemede faydal olduu ve benzeri katklarnn bulunduunu dnmler ve bu nedenle renmelerini kolaylatrdn belirtmilerdir. Tm bunlara ek olarak retmen ve rencilerin teknolojiye ynelik z-yeterlik alglarnda da zamanla gelime gzlemlenmitir. nc aratrma sorusu retim yntemlerini ilgilendirmektedir. Dizst bilgisayar projesinin, incelenen tm alanlarda retme ile ilgili pratikleri olumlu ynde etkiledii grlmektedir. rnein, retmenler zamanla, dizst bilgisayarlar retim amal olarak gittike daha sk kullanmaya balamlardr. Son aratrma sorusu ile ilgili sonular ise kontrol grubuyla karlatrldnda, projedeki rencilerin uzaktan eitim derslerine katlmnda ve yoklama kaytlarnda bir gelime olmadn ortaya koymutur. Hem retmenler hem de renciler, rencilerin derse olan katlmlarnda bir art olduunu belirtmilerdir. Tm katlmclar dizst bilgisayar projesinin 21. yzyl becerilerinin gelimesine yardmc olduunu dnmektedirler. Bilgisayar becerileri testleri 1:1 projesine katlan rencilerin puanlarnda daha fazla kazanm olduunu gstermektedir. Ek olarak, Corn (2009) projenin baar zerindeki sonularn aadaki biimde raporlamtr:
Dizst bilgisayar projesini uygulayan okullarda (1:1 okullar), 2007-2008 ve 2008-2009 okul dneminde Cebir I, Cebir II, Geometri, ngilizce I, Vatandalk Bilgisi, Tarih ve Biyoloji derslerinin dnem sonu snavlarn geme ihtimalini belirlemek zere Binary (kili) Lojistik Regresyon uygulanmtr. Analiz, ou dnem sonu snav iin 1:1 projesine dahil bir okula gidiyor olmann, eyalet genelinde uygulanan testleri geme ihtimalini artrmadn ortaya koymutur. Ancak, 2008 sonular 2009 sonularyla kyaslandnda, 1:1 renme projesi uygulanan okullarda snav geen rencilerin yzdesinde bir art gzlemlenmitir (s. 98).

Bu aratrma sorularn cevaplayabilmek iin, Friday Institute alanlar ok eitli deerlendirme yntem ve aralar kullanmlardr. Bunlardan bazlar unlardr:

16

Ynetmelik/ynerge/prosedrlerin analizi (belge analizi) evrimii anketler (renci, retmen, teknoloji koordinatr, vb.) Odak grup grmeleri (retmenler ve rencilerle) alma ziyaret listeleri Dizst bilgisayar tamir listeleri Mesleki geliim denetim listesi Snf gzlemleri rnek ders planlarnn analizi Dnem sonu ders snav sonular Yoklama listeleri Disiplin raporlar

te yanda, Corn ve Mollete (2011) bu giriim sresince yrtlm olan aratrmalarda ne kan sonular bir tr meta-analiz ile derleyerek zetlemilerdir. Bu almalar, North Carolina apndaki 57 okuldan 29,016 renci ve 2,180 retmen ile gerekletirilmitir. Aada Corn ve Molletenin zetledii sonular yer almaktadr: Kk ya grubundaki renciler dier rencilere gre teknoloji becerilerini daha fazla gelitirmi ve teknolojiyi daha rahat kullanma becerisi kazanmlardr. rencilerin genel snavlardan aldklar puanlarda zamanla art grlmektedir. rencilerin hem mezuniyet hem de ders sonu puanlar da zamanla art gstermitir. evrimii derslere katlma oran artmtr. Mezuniyet oranlar dk dzeyde artmtr. rencilerin derse katlm artmtr. renciler 21. Yzyl Becerilerini gelitirmilerdir.

Latin Amerika
Latin Amerika lkeleri zellikle son be ylda ok sayda eitimde teknoloji kullanm projesi balatmtr. zellikle her ocua bir bilgisayar projeleri hemen her Latin Amerika lkesinde uygulanmaya balanmtr. Bu almada, ilgili projelerden deerlendirme sonular alnan lkelerdeki uygulamalara ve ie koulan deerlendirme yaklamlarna yer verilmitir. 1. Uruguay Severin ve Capotann 2011 ylnda hazrladklar rapora gre Caibal Plan (Plan Caibal), Latin Amerika lkeleri arasnda hem retmenlere hem de rencilere teknoloji verilmesini ieren ilk projelerden biridir. lk olarak 2007 ylnda ilkretimde saysal uurumu kapatma gerekesiyle balatlmtr. Hala ilkretimde uygulanmakta olan projenin temel amalar; Ulusal dzeyde saysal uurumu azaltmak, Hangi corafi konumda ya da sosyo-ekonomik durumda olursa olsun ailelerin kresel bilgi hizmetlerine okul araclyla eriebilmesi salamak, Bilgi teknolojilerinin kullanmn yaygnlatrarak lkenin uluslararas balamda yenilik retme potansiyelini glendirmek, renme-retme srelerindeki kaliteyi gelitirmek amacyla retmen ve rencilerin bilgi okuryazar olmalarn gvence altna almak

17

eklinde belirlenmitir. Ek olarak plan kapsamnda aadaki eitim amalar da saptanmtr: Okul ve ekirdek aile odakta olmak zere, snflarda teknolojinin yer almas yoluyla eitim kalitesinin gelitirmesine katk salamak Her retmene ve renciye bir dizst bilgisayar vererek tm ilkretim rencilerinin nitelikli imkanlara sahip olmasn salamak renci-renci, renci-retmen ve renci-aile-okul arasnda ibirlii kltrn gelitirmek Etik ilkelere bal kalmak kouluyla renme topluluu iinde elektronik eletiriyi ve okuryazarl tevik etmek.

Bu amalara ulamak iin Caibal Plan kapsamnda tm ilkretim rencilerine ve retmenlerine dizst bilgisayarlar datlmtr. Ayrca yerel Telekom firmas ile ortaklk kurularak rencilere kablosuz nternette uygun fiyatla balanma imkan salanmtr. retmenlerin eitim iin ulusal bir televizyon kanal kurulmutur. Ek olarak yerel firmalarla teknik bakm ve onarm anlamalar yaplmtr. Caibal plannn deerlendirmesine ynelik literatrdeki iki temel alma dikkat ekmektedir. Birinci almada, Nugroho ve Lonsdale (2009) pilot uygulamann deerlendirilmesine ynelik Kanada Uluslararas Geliim Aratrma Merkezinin ibirliiyle Uruguay Teknoloji Laboratuvar tarafndan i deerlendirme raporunu zetlemilerdir. Bu rapora gre deerlendirme srecinde; literatr taramas yaplm; pilot uygulamann yapld bir okuldaki ve ayn zelliklere sahip ancak uygulama kapsamnda olmayan dier bir okuldaki retmenlere, rencilere ve velilere anket uygulanm; pilot uygulamadaki snflarda gzlemler gerekletirilmitir.

Elde edilen veriler, genel olarak retmenlerin, rencilerin ve velilerin projeye olumlu yaklatklarn ortaya koymutur. retmenlerin, rencilerin ve velilerin eitimretim srecine daha aktif katldklar da saptanmtr. Ayrca bilgisayar renmeye daha fazla ilgi duyulduu ve bu ilginin eyleme dnerek rencilerin, retmenlerin ve hatta ailelerin bilgisayar renmek iin dersler almaya baladklar gzlemlenmitir. te yanda, retmen eitiminin eksiklii baz retmenlerin diren gstermesine yol am, deerlendirme raporunda retmenlere destek olunmas nerilmitir. Deerlendirme boyutunda ise anket sonularnn temel veri olarak ele alnmas; renciler, retmenler, aileler ve dier paydalar arasndaki kabullenmeme ve retmen eitimi ktlar gibi farkl deikenlerin deerlendirilmesi; her yl yeni bir rneklemden veri toplanmas ve ulusal halk oyu taramas gerektii belirtilmitir. te yanda Martinez, Diaz ve Alonso (2009) tarafndan gerekletirilen izleme ve deerlendirme almasnda toplumsal eitsizliin azaltlmasnda projenin etkisi zerinde durulmutur. Bu alma sonucunda, rencilerin nternete eriiminde nemli bir gelime gzlemlendii, devlet okullarn %73nde nternet eriiminin saland; retmenlerin %55inin bilgisayarlar eitim amacyla kullandklar ve zellikle lkenin az gelimi orta kesimindeki retmenlerin byk blmnn (%61) retim stratejilerinde deiim yaadklar saptanmtr. Severin ve Capota (2011) bu i deerlendirme almalarnn yan sra baz d deerlendirme almalarnn da baladn ve zellikle University of La Republica (Cumhuriyet niversitesinin) projenin deerlendirmesi iin mali destek saladn belirmilerdir.

18

2. Arjantin Arjantinde bir den fazla proje balatlmtr. Ancak bu projeler arasnda en geni kapsaml olan 750,000 ABD dolar bteli olan Conectar Igualdad projesidir. Proje aslnda seim yatrm olarak Devlet Bakan Fernandez de Kirchner tarafndan 2009 ylnda balatlm ancak ksa srede yaygnlatrlm, yalnzca teknoloji odakl bir proje olmaktan karlarak pedagojik ve sosyal amalar olan bir projeye dntrlmtr. Conectar Igualdad projesi tantm belgelerinde projenin temel amac olduu belirtilmektedir: Devlet okullarndaki eitimi iyiletirerek katlm arttrmak Saysal uurumu kapatmak lke genelinde yararlanlabilecek saysal katlm (sosyal inclusion) politikas oluturmak

Resmi rakamlara gre Kasm 2011 tarihine kadar 1371739 netbook rencilere ve retmenlere datlmtr (Conectar Igualdad, Presidencia de la Nacion, 2011). Proje, Milli Eitim Bakanlnn yan sra Federal Planlama, Yatrm ve Hizmetleri Bakanl ve Bakanlar Kurulu gibi farkl devlet kurumlar tarafndan yrtlmektedir. Donanm ve yazlm seimi bir kurum tarafndan yaplrken, donanm gvenliinden ve bakmndan bir baka kurum, retmen eitiminden bir baka kurum sorumludur (Zapata, 2010). Proje kapsamnda renci ve retmenlere netbooklar verilmesinin yan sra okullara ve her snfa nternet balants da kurulmutur. Proje, retmenlerin yetitirilmesini kapsamaktadr. Bu balamda ulusal ve blgesel eitim etkinlikleri gerekletirilmitir. Ulusal etkinlikler ncelikle iki gnlk tantm sunumlar gerekletirilmitir. Bu sunumlar bata okul mdrlerine, yerel milli eitim yneticilerine ve mfettilere gerekletirilmitir. Daha sonra Milli Eitim Bakanl retmen Yetitirme Kurumu (National Institude of Teacher Training) tarafndan byk lde evrimii ve baz yz yze eitimlerle retmenlerin teknoloji kullanma konusundaki becerileri gelitirilmeye allmtr. Latin Amerika lkeleri rgt (the Oganization of Latin American States) Temel Kurs ad altnda retmenlere temel bilgisayar beceri kazandrmaya ynelik bir baka evrimii eitim program sunmutur. Latin Amerika lkeleri rgtnn bir dier eitim hizmeti, ortaretim retmenlerine ynelik her rencinin bir bilgisayar olduu snflarda retim konusunda hazrlad eitimdir. Ek olarak, Educa.ar adl giriim ile, retmenlere ynelik ak renme, bireysel renme ve rehberli renme stratejilerinin izlendii mesleki geliim imkanlar sunulmutur. Ak renme stratejisi, kayt zorunluluu olmadan retmenlerin renme kaynaklarna erierek kendilerini gelitirmelerine ynelik, bir tr yaplandrlmam (informal) renmeyi iermektedir. Bireysel renme stratejisi ise retmenlerin sisteme kayt olduktan sonra ihtiyalar dorultusunda hazr e-renme malzemelerine erimelerini ve bunlar alarak kendilerini gelitirmelerini iermektedir. Bu strateji altnda da genellikle Microsoft Office, Graphmatica, Modellus gibi yazlmlarn kullanmna ynelik konulara arlk verilmitir. Bu stratejide, katlmc retmenlerin, dilediklerinde evrimii aralarla sorular sorarak teknik destek alabilmelerine de imkan tannmtr. Rehber ynetimli strateji ise teknolojiyle ibirlikli renme, saysal okuryazarlk, bilgi ynetimi, saysal ierik retimi gibi farkl konularda 5 hafta sreli yaplandrlm eitimleri iermektedir. Katlmc retmen gruplarndan sorumlu rehberler, katlmclara eitimler boyunca yardmc olmu, onlara yol gstermi, sorularn cevaplam ve motive etmeye almlardr. Blgesel bazl yetitirme etkinliklerinin banda her blgeden belirli retmenlerin projenin eitim unsurunu gerekletirmek iin seilmeleri gelmektedir. Her blgede her disiplinden 2 retmenin yer ald ekipler kurulmutur. Bu ekiplere ayrca eitim bilim

19

uzmanlarnn katlm da salanmtr. Bu ekipler retmenlere olduu gibi rencilere ve ailelere de sunumlar yaparak projenin tantmn yapmlardr. Daha sonra hem konu alan baznda (zmre) eitimler verilmitir. Ayrca her renciye bir bilgisayarn olduu snflarda retim konusunda hem okul mdrlerine hem de retmenlere eitimler verilmitir. Bu eitimler iki gn srmekte ve yz yze gerekletirilmektedir. Projede izleme ve deerlendirme nemli bir unsur olarak yer almtr. Deerlendirmeyi, Milli Eitim Bakanl ve Latin Amerika lkeleri rgt stlenmitir. Bu balamda, Bakanlk bnyesinde ve her blgede, farkl alanlardan uzmanlarn bir araya gelmesi ile merkezi ve yerel deerlendirme ekipleri oluturulmutur. Ayrca, lkede hizmet veren 13 niversitenin deerlendirme almalarna destek vermeleri istenmitir (Conectar Igualdad, 2011). Bir tr i deerlendirme yaplm ve eitli raporlar hazrlanmtr. Ancak bu raporlar Bakanlk bnyesinde kalm bir blm yaynlanmtr. te yanda, University of SanAndres tarafndan gerekletirilen deerlendirme almasnda byk lde nitel yntemler kullanlarak veri toplanmtr. Deerlendirme srecinde Proje tantmlar, OECD raporlar ve ulusal gazetelerde kan haberler bata olmak zere eitli belgeler analiz edilmi; lkenin 5 blgesinde, Proje yneticileriyle, okul mdrleriyle, retmenlerle, rencilerle ve ailelerle yaryaplandrlm grmeler yaplmtr. Ayrca okul ziyaretleri yaplarak uygulamalar gzlemlenitir. Deerlendirmede genel olarak teknolojinin okul, retmen, renci ve aileler iin uygunluuna odaklanlmakla birlikte zellikle okul altyaps ve nternet eriimi, retmen eitimi, rencilerin bilgisayarlar snf iinde kullanm, yerel ynetimlerin projeyi kabullenmesi gibi deikenler incelenmitir (Universidad de SanAndres, 2011). Bu d deerlendirme almasnn ilk deerlendirmeleri sonucunda; teknolojik alt yapnn kurulmasnda skntlar ve gecikmeler yaand; bu durumun retmenler, renciler ve aileler zerinde olumsuz etki yapt; datlan netbooklarn okul sunucusuna belirli bir sre iin tantlmas gerektii, bu srenin bitiminde yeniden tantmn yaplamamas sonucu netbooklarn kilitlendii ve yeniden almalar iin teknik servis hizmetinin yava iledii; nternet balants konusunda nemli sayda okulun sknt yaad ve bu nedenle kendilerinin baka kaynaklar kullanarak nternet balant hizmeti almaya baladklar; Snflarnda nternete balanma sorunu yaayan retmenlerin ve rencilerin evrimd almaya imkan veren yazlmlara ya da balant olduklarnda bilgisayarlarna indirdikleri vidyo, ses dosyas gibi kaynaklarna yneldikleri; retmenlerin byk bir blmnn, Projenin ngrd teknoloji kullanmn ieren yeniliki retim stratejilerini uygulama konusunda yeterli eitim almadklar; 13 niversite tarafndan yaplan almada rencilerin %11inin sosyal etkileim, %72sinin ofis programlar, %32sinin aratrma ve %43nn devlerini yapmak iin bilgisayarlar kullandklarn ancak kendi yaptklar nitel almada rencilerin ok byk bir blmnn oyun ve Facebook gibi sosyal etkileim aralar iin bilgisayarlar kullandklar; retmenlerin yalnzca te birinin rencilerden derslerde bilgisayarlarn kullanmalarn istediklerini; Eitim sisteminin merkezi olmasnn baz kararlarn alm ve saysal ierik retimini kolaylatrd; Genelde tm blgelerde Projenin olumlu karland ancak baz blgelerde daha fazla Projenin baarl olmas iin aba sarf edildii;

20

retmenler arasnda kar kmalar olmasna karn zamanla retmenlerin teknoloji kullanm konusunda yetkinlemeye balamalar gibi etkenleri bu kar tavrlar azaltt; Projenin en fazla renci ve aileler tarafnda desteklendii ancak zellikle ailelerin uzun dnemde bilgisayarlarn bakm ve gncellenmesi konusunda tedirgin olduklar

saptanmtr.

Avrupa
Avrupa ktas lkeleri de, eitimde teknoloji kullanmn konusunda eitli projeler balatmalarna karn dier blgelere gre bu konuda daha tutucu davrandklar ileri srlebilir. Bu tutumun balca nedeni olarak, Avrupadaki eitim sistemlerinin yzyllar ncesine dayanan kkl bir gelenee sahip olmalar gsterilebilir. Bu almada literatrde ad ska geen Portekizin Macellan Projesi ve literatrde zellikle Danimarka, Norve, sve gibi Kuzey Avrupa lkelerinin PISA tr snavlardaki baarlar dikkate alnarak bu lkelerdeki projeler incelenmitir. 1. Portekizin Macellan Projesi Portekiz Hkmeti, 2008 ylnda 6-10 ya aras okul ocuklar iin 500.000 ucuz dizst bilgisayar projesine balad. 16. yzyl Portekizli gezgini Macellann adnn verildii ve Intel ilemci bulunan bilgisayarlar, Portekizli yerel donanm ve yazlm firmalar tarafndan retilerek lkedeki tm ilkretim ilk basamak ocuklara datlmtr. Bilgisayarlarn 285 Avrodan halka sat da yaplmaktadr. Projenin ekonomik etkisini inceleyen bir rapora gre, projenin 1.470 yeni i olana ve toplam 2,26 Milyar Avro katk salayaca beklenmektedir (Coppock, Smith ve Howell, 2009) Hkmet proje ile bu ya grubundaki ocuklarnn bilgisayar okur yazarl dzeyini artrmay hedeflemitir. Hkmetin eitim teknolojisi plan ise, Portekizi teknolojik adan Avrupa'nn en iyi be gelimi lkesinden biri yapmaktr. Bat Avrupa ierisinde Portekizin dk okul baar dzeyinin Macellan projesiyle deiim gsterecei beklenmektedir. 2010 ylna kadar okullarda her iki renci iin en az bir bilgisayar eriimi yaratmak da dier hedefler arasnda saylmaktadr. Portekiz Eitim Bakanl projenin deerlendirilmesi amacyla Koordinasyon, zleme ve Deerlendirme grubu oluturmutur. Grup projenin geliimini, bte harcamalarn ve snfta kullanmn izlemekle grevlendirilmi ve bulgularyla projenin ynlendirilmesine katkda bulunmutur. Bakanla bal deerlendirme grubuna ek olarak zellikle son deerlendirme amacyla bamsz aratrmaclardan oluan bir deerlendirme grubu daha grevlendirilmitir. Eitim bakanlnn 1-4. snf retmenleriyle gerekletirdii bir ankette aadaki sonulara ulalmtr: retmenlerin %98i Macellan bilgisayarlarn snfta kullanmaktadr. retmenlerin %50si haftada en az iki defa bilgisayarlar snfta kullanmaktadr. retmenlerin %30dan fazlas proje kapsamnda oluturulan Okul Portaln snfta ya da derse hazrlkta kullanmaktadr.

Nitel deerlendirmelerde bulunan en nemli veriyse ocuklarn ve ailelerin bilgisayar sahipliine verdikleri deer olumlu tutum olmutur. ocuklar zellikle nternette ulatklar yeni bilgileri aileleriyle ve akranlaryla paylatklarn ve bu srecin renme

21

dzeylerini artrdn vurgulamtr. Ayrca, ocuklar ve retmenler evrimii olarak sunulan kaynaklar faydal bulduklarn da belirtmitir. 2011 proje deerlendirme raporuna gre, Portekiz 2008 proje sonras PISA sonularnda renci baars ortalamasnda 20 puan art gstererek matematik ve okuma alanlarnda OECD lkeleri iinde 4. srada ve fen alannda ise 2. srada yer almtr. Deerlendirmeler srasnda projenin srdrebilirlii ve baars temel etmenle ilikilendirilmitir: 1. Hkmetin liderlik rol stlenmesi 2. Devlet ve zel kurumlarn ibirlii 3. Teknolojiden te farkl program ve desteklerin sunulmas a. Mesleki eitim verilmesi b. Destek hizmetleri salanmas c. Aile ve eitimcilerin teknoloji hakknda bilgilendirilmesi 2. Kuzey Avrupa Kuzey lkeleri (Finlandiya, sve, Norve, Danimarka ve zlanda) standart uluslararas uygulanan testlerdeki renci baars ile ne kan lkeler olarak eitim sistemleri birok almada incelenmitir. Ancak bilgi teknolojilerinin eitimde kullanm Finlandiya iin farkl bir yapya sahiptir ve Finlandiya eitim sistemi teknoloji kullanmaktan ok eitim ve retimi gelitirecek teknikleri ve yntemleri eitim sisteminin merkezine almtr. Bunda Finlandiyann lke olarak artlarnn birok gelimi lkelere gre daha iyi durumda olmas da saylabilir. Bilindii zere Kuzey lkeleri (Nordic country) olarak adlandrlan lkeler (Norve, sve, Finlandiya, Danimarka ve zlanda) sosyal devlet yaps, nfus azl ve gelir dalmnn dengeli olduu lkelerin banda gelmektedir. Dolaysyla lkedeki bireylerin teknolojiye eriimi, lkenin iletiim teknolojileri altyapsnn, eitimde teknoloji kullanmann nemi aratrma konusu olmadan uzun zaman nce tamamlam olmas, bu lkelerde teknolojinin eitimde kullanlmas sz konusu olduunda ilk akla gelenin pedagojik sorular olmas artc deildir. Finlandiya retmenlik ve retim ile ilgili meslekler yksek derecede sayg duyulan ve retmen yetitirme programlarnn en iyi rencilerin tercih ettii bir lkedir. Dolaysyla toplumun en baarl bireylerinin retmenlik yapt bir eitim sistemi vardr. lkede cep telefonu ve internet kullanm oranlar gelimi lkelerle karlatrldnda yksektir. Yakn gemite Finlandiya her bireyin geni bant internet balantsna sahip olmasn bir anayasal hak olarak kabul etmitir. retmenlerin bilgi ve iletiim teknolojilerini snflarnda kullanm milli ve yerel bir vizyon olarak kabul edilmi ve bu amala yerel birimlere aratrma dlleri verilmitir. Finlandiya da eitimin organize edilmesi ve merkezi ynetimden gelen finansal kaynan paylatrlmas yerel birimler olan belediyelere braklmtr. Okullarda teknolojinin yeniliki olarak snflarda kullanlmas iin 3 yllk mini destekler okullara veya retmenlere verilmektedir. Bu 3 yllk destekte birinci ylda yenilik fikrini gelitirmek iin, ikinci ylda pilot testlerinin yaplmas iin ve nc ylda yaygnlatrlmas iin desteklerin denmesi yaplmaktadr. Finlandiya eitim sisteminde bilgi ve iletiim teknolojilerinin kullanm Milli Eitim Bakanlnn okullarda kulland renme ynetim sisteminin nemi vardr. Bu sistem zerinden retmenler ve renciler veliler ile bilgi paylamnda bulunur. Dijital renme kaynaklarnn paylald Education Finland web sitesi retmenlere yksek kaliteli renme nesneleri sunar. Ancak bu web sitesindeki materyaller Eitim Bakanl

22

tarafndan istihdam edilen uzmanlar tarafndan veya okullarda alan retmenler tarafndan gelitirilir. Kuzey lkelerindeki bilgi ve iletiim teknolojilerinin eitime entegrasyon sreleri ACM (Access, Competence, Motivation) modeli ile deerlendirilmitir. Access (Eriim) alt yap olarak teknolojik aralara eriimi temsil eder, bunun iin gstergeler bilgisayar bana den retmen ve renci saylar ve geni bant internet eriimine sahip bireylerdir. Competence (yeterlilik) bu aralar kullanmada gsterilen yeterlilik olarak tanmlanr ve retmen ve rencilerin bilgi ve iletiim teknolojilerini kullanmada ne derece yeterli olduklarn gsterir. Motivasyon ise retmen ve rencilerin bu teknolojileri kullanmak iin isel ve dsal ne gibi motivasyona sahip olduklarn gsterir. Tablo 2 Kuzey lkelerindeki retmenlerin bu model balamnda bu bileenlerde hangi derecede olduklarn gsterir. Saysal renme kaynaklarnn gelitirilmesi ve kullanlmas sistematik bir yenilik olarak skandinav lkelerinde kullanlmasnn deerlendirilmesi OECD tarafndan yaplmtr. skandinav lkelerinde dijital renme materyalleri hkmet, zel sektr ve kullanc kaynakl olarak gelitirilmekte ve eitli renme portallarndan cretli veya cretsiz olarak yaynlanmaktadr. Bu almada Dijital renme kaynaklarnn gelitirilmesi, datlmas ve kullanlmas ile ilgili olarak politikalarn ve uygulamalarn gzden geirilip deerlendirilmesi hedef alnmtr. Yntem olarak okul ziyaretleri ve durum almalar hedef alnmtr. Her lkeden dijital renme kaynaklar kullanm ile ilgili olarak durumlar gndermeleri istenmi ve lkelerin gnderdikleri durumlar uzmanlar tarafndan seilerek rapor edilmitir. Bu alma bir etki almas olmayp, dijital renme kaynaklarn aklayan bir durum almasdr. OECD nin hazrlad rapordaki bulgular dier sistemik yeniliklerin uygulanmasndan u alardan farkldr; Dijital renme materyallerini balatann kim olduu konusunda kesin bilgi yoktur. Bunu devlet politikalarm, niversiteler mi yoksa retmenlerin mi balattklar tam olarak bilinmemektedir. Program iindeki yeniliki materyaller eer yaplrsa gelirler mantyla oluturulmutur. renme materyalleri deiik gruplar tarafndan gelitirildii iin tam olarak bir gelitirme hakknda ne gibi problemler olduu hakknda net bilgi yoktur. renme kaynaklar iin genellikle pilot uygulamalar olmadan yaynlandklar iin materyaller genellikle uygulama srasnda dzeltilmektedir. Yeniliin yaygnlatrlmas veya geniletilmesi kullanc olarak deil, gelitirilmi dijital renme materyallerinin saysn arttrmak demektir. Ancak bu materyallerin saysnn arttrlmas veya daha geni kitlelere eriilmesinin kararn son kullancnn gelitirilmi materyallere olan ilgisi belirlemektedir. Bu ilgide materyallerin tklanma veya indirilme saylar ile dorudan balantldr.

Dijital renme materyalleri yeniliinin neden balatld konusunda doyurucu bilgiye eriilememitir. Bu lkelerde hkmet kaynakl yenilikler eitim sisteminin gelitirilmesi iin veya toplum tarafndan yaplan eletiriler veya basklara cevap vermek iin balatlan yenilikler olarak kalmaktadr. zel sektr tarafndan balatlan yenilikler ise kar yapmak amacyla gelitirilmitir. Dijital renme materyallerinin kullanmn salayan veya engelleyen faktrlere bakldnda ise retmenlerin DLRleri kullanma motivasyonlar hkmetlerin bunu destekleyen ynde teknoloji altyapsn, retmen eitimini ve politikalarn deitirmesi olarak grlebilir. DLRlerin kullanmndaki bir dier faktrde lke hkmetlerinin bilgi ve iletiim teknolojileri hakkndaki bilgi ve becerileri gelecein

23

anahtar becerileri olarak grmesi veya grmemesidir. Baz Avrupa hkmetleri bu becerileri anahtar beceri olarak kabul etmemi ve dolaysyla retmenlerin DLR kullanm motivasyonlar dmtr. DLRlerin skandinav lkelerinde kullanlmalarnda rol oynayan bir dier faktrde okullarn bu materyalleri isteyen ve bunlar iin pazar oluturan unsurlar olmasdr. Bir baka deyile bu materyallerin kullanlmas iin talep okullardan olumakta ve hkmet desteiyle alnmaktadr. Gelimekte olan baka lkelerde snflarda bilgi ve iletiim teknolojilerinin kullanm siyasi irade veya yukardan aaya doru olan yaklamlarla olmaktadr. Her ne kadar skandinav lkelerinde dijital renme materyalleri bir yenilik olarak yerini alm olsa da, sistematik olarak kullanclarn ihtiyalarnn belirlenmesi, nasl kullanld ve muhtemel iyiletirmeler hakknda bilgi birikimi zayftr.

Asya-Pasifik
Asya-pasifik lkelerinin eitimde teknolojinin kullanm konusunda nclk yapt ileri srlebilir. zellikle Avustralyann eitimde teknolojinin yaygn kullanm iin yllar ncesinden balatt almalar ve Gney Korenin teknolojiyi yaamn her alannda olduu gibi eitimde de aktif kullanmalar rnek tekil etmektedir. Bu balamda aada Avustralya ve Gney Kore rnekleri incelenerek raporlanmtr: 1. Avustralya Avustralya bilgi ve iletiim teknolojilerini lke apnda kullanan bir dier lkedir. 2007 ylnda dnemin babakan Kevin Rudd tarafndan bir seim kampanyasnda bilgi ve iletiim teknolojilerini eitimde kullanmak zere Digital Education Revolution programndan sz edilmitir. Programn hedefleri arasnda; Devlet okullarnda okuyan lise rencilerine cretsiz laptop datlmas, Tm okullarn geni bant internet balants ile balanmas ve mfredat destekleyen kaynaklarn hazrlanmas, retmen ve rencilerin bilgi ve iletiim teknolojileri ile eitim retim yapmalarnn desteklenmesi, renmede bilgi ve iletiim teknolojilerinin kullanlmasn konu alan projeler ve aratrmalarn desteklenmesi Velileri ocuklarnn eitimine bilgi ve iletiim teknolojilerini kullanarak katlmalarn salamak.

Programn hedefleri lise rencilerine laptop bilgisayarlar datarak uzun vadede srdrlebilir ekilde okullardaki renci ve bilgisayar orann bire bire drmek ve retmen ve rencilerin bilgi ve iletiim teknolojilerini kullanmalarn izin veren eitim programndaki ve politikalarndaki deiikliklerle bunu desteklemek olarak zetlenebilir. Dnyann birok lkesinde balatlan bire bir bilgisayar oran kampanyalar kapsamnda, Avustralya Eitim Bakanl okullardaki bilgi ve iletiim teknolojileri altyapsn gelitirerek, rencilerin her yerden internet balants salamasn hedeflemi ve bu hedef dorultusunda Digital Education Revolution projesinin kaynaklarnn %95ini altyapy gelitirmek zere ayrmtr. Bunun yan sra okullarnda etkileimli tahta, projektrler, dijital kameralar gibi destekleyici ekipmanlar kendi btelerinden karlamalar istenmitir (Arthur and Stuparich 2010). Avustralya eitim sisteminde yaplan tek byk deiiklik Digital Education Revolution program deildir. Eitim programnn standartlatrlmas, retmen eitimi ve dijital renme materyallerini ieren bir portal yaplmas da temel nceliklerdir ve bu program desteklemektedir. Daha ncesinde balatlan eitim program deiiklii tm

24

Avustralyada standart temelli ve 21. yzyl renen becerilerini kapsayan, tm eyaletler iin temel olacak bir eitim programn gelitirmeyi hedeflemektedir. retmen yetitiren kurumlarda bilgi ve iletiim teknolojilerini kullanan retmenler yetitirilmesi iin yksekretim kurumlarna aratrma destekleri vermektedir. alan retmenlerin kapasitelerini arttrmalar iin mesleki geliim programlar ve kurumsal liderlik kanalyla retmenlerin bilgi ve iletiim teknolojilerini eitimde kullanmalarna ynelik eitimler verilmektedir. retmenlerin derslerinde kullanmalar iin The National Digital Learning Resources Network adl renme nesnelerinin yaynland bir websitesinde retmenlere hizmet etmektedir. Ancak Digital Education Revolution program erevesinde konulan hedeflerle bu hedefe erimek iin ayrlm bte arasnda tutarszlklar gze arpmaktadr. Sadece rencilere datlacak laptoplarn maliyeti dnldnde bu miktar toplam proje btesinin %95 ine ulamaktadr. Mevcut durumda Digital Education Revolution program kapsamnda yaklak 300.000 laptop lise rencilerine datlmtr, toplam datlmas gereken laptop saysnn altda biri kadar bir rakama denk gelmektedir. Bunun yannda ehir merkezleri ve ehir merkezleri dndaki okullara geni bant internet hizmeti verilmi ve 15.000 retmen Intel retmen Eitim programnda eitim grmtr. Son olarak retmen ve rencilerin yararlanaca elektronik eitim materyallerinin paylald bir portal tasarlanmaktadr. Avustralyann Digital Education Revolution program hakknda bir ok planlama, eletiri ve gr yazs yaynlanmtr ancak programn nasl deerlendirilecei ve bu deerlendirmeden ortaya kan sonularn neler olduu hakknda ok kstl bilgiye ulalmtr. DER programnn deerlendirilmesi ile ilgili olarak Howard ve Carcellar (2010) raporuna ulalmtr. Bu raporda New South Wales eyaletinde Digital Education Revolution programna katlan okullarda renciler ve retmenler zerine yaplacak etki almasnn ntest sonular yaynlanmtr. Rapora gre retmenler, snf iinde geni yelpazeli retim yntemleri kullanarak derslerini ilemede kendilerine gvenleri tamdr. Ancak snf iinde laptop kullanmak konusunda kendilerini rahat hissetmemektedirler. renciler ise temel bilgi ve iletiim kaynaklarn kullanrken laptop kullanma konusunda kendilerine gvenmektedir. renciler teknolojinin eitime katks olduuna inanrken baz konularda, zellikle matematikte, ok fazla katksnn olacana inanmamaktadr. Bu alma bir etki almas olarak planlanmtr. Snflarda bilgi iletiim teknolojisi kullanmann retmenlerin snf ii uygulamalarn, renciler, yneticiler ve velilerle olan iletiim alkanlklarn nasl deitireceinin yan sra rencilerin laptop kullanm ile snf iinde yaptklar ilerin deiimi ile bu grevlere olan katlmlarndaki deiimlerin analiz edilecei belirtilmitir. 2. Gney Kore Eitim teknolojilerinin gelitirilmesi ve kullanlmas bakmndan rnek olarak gsterilebilecek lkelerden biridir. KERIS (Korea Education and Research Information Systems) lkede eitim teknolojileri ile ilgili yeniliklerin gelitirilmesi ve uygulanmasndan sorumlu kurulutur. Bu kurulu bnyesinde okul kitaplarnn elektronik hale evrilmesi ve tm rencilere tablet PC ler iinde datlmas planlanmtr. Aslnda bu plan, daha byk bir eitim uygulamas olan u -learn (ubiquotus learning) ortamlarnn hazrlanmasnn bir alt bileenidir. Kore okullarndaki tm rencilere tablet bilgisayarlar datarak proje kapsamnda 3 temel hedefi yerine getirmek istemektedir;

25

rencilerin okulda, evde ve her yerde renmelerini temin edecek teknolojilerin altyapsn hazrlamak, Mobil cihazlarn, gelimi display teknolojilerinin ve elektronik kitap teknolojilerinin hem gelitirilmesine hem de ulusal ve uluslararas pazarlarnn artmasna yardmc olmak Toplumun deiik kesimleri arasndaki dijital uurumun kapanmasna yardmc olmak

Proje henz pilot aamasndadr. Pilot planlar erevesinde 2009 ve 2011 yllar arasnda her yl 112 okulda denenmesi planlanmtr ancak bu almalar ile ilgili resmi deerlendirme almalarna ve bu almalarn planlar ile sonularnn yaynland raporlara ulalamamtr. Ancak dijital ders kitaplar ile ilgili olarak yaplan almalar eitli konferanslarda bildiri olarak sunulmutur. Bu bildirilerden Soe ve Lee (2010) 24 okulda yaklak 5200 renci ile yaplan pilot almalarn derleyerek dijital kitap kullanan rencilerin renmeye kar tutumlarnn deiimini aratrmlardr. Dijital ders kitaplar kullanan gruptaki rencilerin derslere kar tutumlarn arttrd grlmtr. Lim (2011) yksek retimde retim yelerinin derslerinde tablet PC kullanmalarn konu alan aratrmasnda, retim yelerinin tablet PC kullanmay faydal bir etkinlik olarak grmekte ancak kullanmasn renmek ve snf etkinliklerini tabletleri kullanmak iin yeniden dzenlemenin onlar iin fazladan bir yk olduundan bahsetmektedir. retmenler tablet PC ile snf ii etkinliklerini kkten dzenlemek yerine retmenlerin kendilerini daha gvende hissettikleri ve uzun zamand kullandklar retim uygulamalarn, zellikle tahtay kullanmak ve grselleri sunmak, desteklemek amacyla kullandklar gzlemlenmitir.

Uluslararas Projeler
Daha nce belirtildii zere kresellemenin yaygnlamas, retimin az gelimi ya da gelimekte olan lkelere kaymas, nitelikli ve bugnn olduu kadar yarnn ileri iin nitelikli insan gnne ihtiya, kresel rekabetin hzlanmas gibi birok nedenle uluslararas byk lekli firmalar, eitimde teknolojinin daha fazla yaygnlamas iin farkl lkelerde uygulanabilecek projeler balatm; lkelerdeki hkmetler ve eitim bakanlklar ile ibirlii yaparak bu projelerin uygulanmalarn salamlardr. Bu raporun hazrland tarihteki balam olan projelerin drtte nn bu tr firmalarn tevikiyle balad ileri srlebilir. Aada bu firmalardan zellikle teknolojinin eitimde yaygnlamas konusunda proje balatm ve deerlendirme almalarna yer vermi firma projeleri ele alnmtr. Bu blmde de almann balamna sadk kalmak iin projelerin tantm yerine yaplan ilgili projelere ynelik deerlendirme almalarna odaklanlmtr. Bu blmde yanl anlalmalara yer vermemek iin alfabetik bir sra takip edilmitir.

Applen Soruna Dayal renme Projesi

Apple firmas tarafndan gerekletirilen proje, var olan retim yaklamlarnn rencileri derse katlm konusunda yeterince baarl olamad ngrs zerine gelitirilmitir. zellikle ABDde okul terk etme (erken ayrlma) sorununun 2000li yllarda %30lara kadar ykselmesi (NCES, 2010) bilim insanlarn yeni araylara itmitir. Okulu terk eden rencilerle yaplan almalarda ortaya kan nemli faktrlerden biri okullardaki eitimin gerek yaamdan kopuk ve ilgisiz olmasdr (USGAO, 2002). Challenge Based Learning (Soruna Dayal renme) bu soruna zm

26

bulma amacyla gelitirilen uluslararas bir teknoloji entegrasyonu giriimidir (Johnson ve Adams, 2011). Proje 2011 ylnn Ocak aynda ABD, Kanada ve Avustralyada 19 okulda balamtr. Projede yer alan 1239 rencinin %93 3.-12. snflarda renim grrken % 7si de niversite rencilerinden olumutur. rencilerden gnlk yaamda karlalabilen enerji kaynaklarnn israf, hava kirlilii, su kirlilii, kuraklk ve alk gibi anlaml konular zerinde teknolojiden yararlanarak zmler retmeleri istenmektedir. renciler zm nerilerini takm almasyla gelitirirken Podcast ve wiki gibi Web 2.0 aralarndan yararlanmtr. 2008 ylnda gerekletirilen bir pilot almayla projenin deerlendirilmesi yaplmtr. ktlara dayal deerlendirme yaklam kullanarak gerekletirilen almada (Johnson, Smith, Smythe ve Varon, 2009) zellikle rencilerin yaratclk, liderlik, sorun zme, esneklik, ibirlii, eletirel dnme, iletiim, sorumluluk ve medya okur yazarl gibi 21. Yzyl becerilerinde sergiledikleri geliim deerlendirilmitir. Pilot almada ulalan sonular rencilerin %97sinin projede kapsanan etkinlikleri deerli ve nemli bulduklarn gstermitir. rencilerin %80i 21. Yzyl becerilerini sralayan bir liste gsterilmeden kendi ifadeleriyle bu becerilere ulatklarn rapor etmitir. rencilerin % 75i de bu yaklam dier rencilere nereceklerini ifade etmitir. retmenler de proje ile rencilerin takm almas ve sorun zme gibi becerilerinin gelitiini belirtmitir. retmenler ayrca, dier retmenlerle iletiim ve ibirlii olanaklarn beendiklerini belirtmitir. Grld gibi Apple, deerlendirmeyi tamamen d deerlendirme ekiplerine brakarak, zellikle bamsz akademisyenlerin projeyi deerlendirmelerini salamtr. Bu deerlendirme almalarnda byk lde anket, gzlem ve grme teknikleri ie koulmutur.

Cisco A Akademileri Projesi

Cisco A Akademileri araclyla sunulan eitimin bilgisayarlara ve altyapya bamll, geni kapsam, retmen ve rencilere bilgi ve iletiim teknolojilerini allagelmi eitim sisteminden farkl olarak sunmas alarndan Fatih Projesine benzerlikler gstermektedir. Bu nedenle Cisco tarafndan sunulan eitimlerde elde edilen bulgular Fatih Projesi asndan nem arz etmektedir. Cisco A Akademileri (Cisco Networking Academies), a kurulumu alannda, tasarmdan gvenlie kadar eitli konularda kapsaml eitimler veren bir sertifika programdr. Akademi 1997 ylnda kurulmu ve kurulumundan bu yana srekli gelitirilip geniletilmitir. Akademinin kendi hiyerarik yaps iinde eitilmi eitmenler tarafndan snf ii eitimler (dersler) verilmekte ve bu eitimler iki temel yapdan olumaktadr: (1) laboratuvar uygulamalar ve (2) bunlarn sistematik ve yaygn bir biimde uygulanmasn salayan, nternet zerinden datlan, standartlatrlm ve ok dilli bir online renme sistemi (eitim program). Akademi sayesinde halihazrda senede 165 lkedeki yaklak 9000 akademide 900.000 renci bilgi ve iletiim teknolojileri becerilerini gelitirmektedirler. rencilerin program ierisindeki performanslar online testler vastasyla deerlendirilmektedir. Eitmenler iin eitim, yardm ve sertifika alanlarnda eitli destek mekanizmalar oluturulmutur. Akademi dnyann ou lkesinde eitli devlet kuruluu ve sektrle ibirlii yaparak eitim programn genel itibariyle lise ve st seviyedeki rencilerle bir araya getirmektedir. Hemen hemen her tr endstri alanndan rencinin a ve bilgi teknolojileri konusunda kendisini gelitirmesine ve i sektrnde kabul gren bir sertifika edinmesine olanak tanmaktadr.

27

Cisco A Akademilerinin yaps hiyerarik biimde i ie gemi drt birimden olumaktadr. Her dzey bir alt dzeydeki birimin eitim/koordinasyon faaliyetlerinden mesuldr. Hiyerarinin en stnde Cisco Sistemleri (Cisco Systems) bulunmakta ve programa ait tm kresel faaliyetler bu merkez tarafndan ynetilmektedir. kinci dzeyde Cisco Akademik Eitim Merkezleri (Cisco Academic Education Centers) bulunmaktadr ki bu merkezler kendi blgelerinde bulunan blge akademilerinde (regional academies) grev yapan eitmenleri eitmektedirler. Bir alt dzeyde blge akademileri bulunmaktadr. Blge akademilerinin her biri kendi altnda 10 yerel akademi (local academy) barndrmaktadr. Bu yerel akademilerin eitmen eitimi ve koordinasyon faaliyetlerinden, stndeki blge akademisi sorumludur. Hiyerarinin en altnda yer alan yerel akademiler ise rencilerin irtibat noktasdrlar. Programa yazlan rencilere bu akademiler tarafndan eitim verilir. Cisco A Akademileri Deerlendirme Projesi (Cisco Networking Academy Evaluation Project - CNAEP), dnya apnda yaygnlaan Cisco Akademilerinin Amerikadaki ayann program deerlendirilmesi iin gerekletirilmi geni kapsaml bir projedir. Proje yardmyla Cisco Sertifikal A Orta (Cisco Certified Network Associate CCNA) programnda sunulan CCNA 1, CCNA2, CCNA 3 ve CCNA 4 kurslarnn retmen ve renciler asndan etkinlii incelenmitir. Projenin drt amac bulunmaktadr. Bu amalarn irdelenmesi iin onbir blten (white paper), drt teknik rapor, eitli makaleler, kitap blmleri, konferans bildirileri ve doktora tezleri yaynlanmtr. Aada paylalan sonular yine aada listelenmi olan teknik raporlardan (http://www.indiana.edu/~iuteam/) ve dier proje almalarndan zetlenerek derlenmitir: Technical Report 05-01 (TR 05-01) August 2005 Student Success in the Cisco Networking Academy: Performance in the CCNA1 Course. Technical Report 06-02 (TR 06-02) January 2006 Instructor Perceptions and Practices in the Cisco Networking Academy. Technical Report 06-03 (TR 06-03) March 2006 CCNA2 Student Experiences Survey Report. Technical Report 06-04 (TR 06-04) May 2006 CCNA3 Student Experiences Survey Report.

Amalara ulamak iin Amerika apnda yukarda bahsedilen drt akademi kursundaki renci ve retmenler ankete tabi tutulmutur. Uygulanan anketler gelitirilme aamasnda kapsaml bir geerlik srecinden gemilerdir. Anketlerin hazrlanmas iin birden fazla kez pilot alma, niversite rencileri ile odak grup grmeleri (maddelerin renciler tarafndan net olarak anlalp anlalmadn dorulamak asndan), uzman deerlendirmesi, danman kurulu deerlendirmesi, gvenirlik testleri ve faktr analizi uygulanmtr. Anketler kurs sistemi iine entegre edilmi bir anket ynetim sistemi araclyla online olarak sunulmu ve yantlar toplanmtr. Anketler kurslara zg olarak, kurslarn takvimlerini gzetecek ekilde eitli zaman dilimlerinde uygulanm ve programa kaydolarak kurslar alan yaklak 35.000 renciden veri toplanmtr. Anketler hangi kurs ve zaman diliminde toplandklarna bal olarak %11 ile %23 arasnda deien geri dn oranlarna sahiptirler. Programa katlan rencilerin deneyimlerini ve baarlarn, programa katlmayan edeer rencilerle karlatrabilmek iin 125i lise ve 156s yerel kolej olan toplam 256 okuldan rencilere program boyunca ve programn tamamlanndan 6 ay sonra anketler uygulanmtr. Anketler hem programa katlan rencilere hem de ayn okulda okuyan fakat ankete katlmayan edeer rencilere uygulanmtr. Bu anketlerin geri dn oranlar da %20 ila %53 arasnda deimitir. Ayrca, Amerika apndaki program okullarndan yaklak 850 retmenden anket sonular alnmtr (%20 geri dn oran ile).

28

Projenin amalardan ilki, CCNA programna katlan rencilerin i bulma baarlar, eitim baarlar ve kiisel geliim anlamndaki baarlarn deerlendirmektir. Bu amala yukarda akland gibi, hem CCNA programna katlan, hem de edeer dzeyde olup da programa katlmayan renciler karlatrlmtr. Sonular lise ve yerel kolej rencileri iin ayr ayr deerlendirilmitir. Alnan sonular CCNA programnn lise rencileri iin eitim kariyerine, yerel kolej rencileri iin ise meslek kariyerine daha ok etki ettiini gstermitir. Programa katlan lise rencilerinin Amerika apnda uygulanan ve SYMnin uygulad snavlara benzer standartlatrlm testlere daha fazla kayt yaptrdklar/katldklar grlmtr. Bu rencilerden, ileride biliim teknolojileri alannda almaya eilimli olanlar iin lisans programlarna yazlma ihtimali daha yksek kmtr. Programa katlan yerel kolej rencilerinin ileride tam zamanl bir i bulma olaslnn programa katlmayanlara oranla daha yksek olduu da tespit edilmitir. Ve hatta, programdan mezun olmu tam zamanl i sahibi rencilerin, programa katlmayanlara oranla daha fazla para kazandklar gzlenmitir. Bu sonucun elde edilmesinde programn bitiminden itibaren 6 ay sonra toplanan verilerden faydalanlmtr. Programn ikinci amac, programa katlm rencilerin baarlarn etkileyen, renciye ait bireysel zellikler (karakteristikler) ve akademiye ait zellikler gibi faktrleri incelemektir. Bu amac gerekletirmek iin gerekli veri, Amerika apnda CCNA programna katlan tm rencilerden toplanmtr. Bunlara ilave olarak program yarda keserek ayrlan rencilerin program neden braktklarna dair karakteristikler de incelenmitir. Bu alma sonucunda ortaya kan en nemli sonu, genelde renci performansna etki etmesi beklenen sosyoekonomik faktrlerin, CCNA programna katlan renciler asndan baary etkilememi olmasdr. Dier bir deyile, program, bu tr faktrleri etkisizletirmektedir. rencilerin programdaki baarsnn, daha ok rencinin hazr olma seviyesine ve ald eitimin kalitesine bal olduu tespit edilmitir. Programa katlan her seviyeden renci, motivasyon ve yeteneine gre, sahip olduu bilgi ve becerinin stne yenisini eklemeyi baarmtr. renci baarsn programa giriteki not ortalamas, bilgisayar becerileri, motivasyon ve ya faktrlerinin etkiledii grlmtr. Bu faktrler ne kadar yksekse renci de o kadar baarl olmaktadr. renciler tarafndan eitim kalitesi konusundaki pozitif alg rencilerin performansn olumlu ynde etkilemitir. Ayrca derse daha fazla katlan rencilerin ve erkek rencilerin daha baarl olduklar da gzlenmitir. nc ama, rencilerin renmesini etkileyen en etkili retim yntemlerinin belirlenmesini ilgilendirmektedir. zellikle derslerin akademi apnda nasl yrtld ve bu retim tarznn rencinin derse katlm, renme seviyesi ve tm bunlara bal olarak baarsn nasl etkiledii incelenmitir. Programa katlan akademiler kendi aralarnda olduka farkl profillere sahip olabileceklerinden, bu ama iin corafi konum ve akademik seviyeye bal olarak belirli akademi trleri iindeki yntemler deerlendirmeye tabi tutulmutur. Anketlerde, hem rencilere hem de retmenlere, renimi etkileyen en nemli retim metotlarnn neler olduu sorulmutur. retmenlere gre en etkili yntemler laboratuvar uygulamalar, snf ii tartmalar ve retim materyallerinin uygun bir ekilde sraya sokulmasdr. renciler laboratuvar uygulamalar ve tartmalar konusunda retmenleri ile ayn grte olmakla beraber, retmen tarafndan yaplan ders anlatm ile online materyal okunmay da etkili faktrler olarak belirtmilerdir. renciler CCNA kurslarnda olduka zorlandklarn belirtmelerine ramen bu kurslarda dier derslere oranla daha fazla zaman ayrmay tercih ettiklerini belirtmilerdir. Ayrca, rencilerin %70ten fazlas, dier derslerinin de CCNA kurslarnda olduu gibi online kurs materyali desteinde, standartlatrlm testlerle ve uygulamalarla retilmesi gerektii kanaatindedirler.

29

Son ama, program iinde eitmenlere salanan destein olumlu ve olumsuz ynlerini ortaya karmak ile ilgilidir. CCNA programndaki eitmenlere programa zg eitli destek mekanizmalar sunulmaktadr. Bu destek sayesinde, CCNA program nternetten datlan standart mfredata sahip olmasna ramen, eitmenlere ders anlatm esnasnda olduka kapsaml bir serbestlik kazandrld dnlmektedir. CCNA programnn uygulanmasnda merkezi bir role sahip olan eitmenlerin aldklar destei nasl algladklar ve programla ilgili dier tecrbeleri incelenmitir. Eitmenlerin ou, CCNA kurslarna hazrlanrken dier derslere oranla daha fazla zaman ayrmak zorunda kaldklarn belirtmilerdir. Artan zaman gereksinimlerinden bir dieri de rencilere danmanlk yapma (yardmc olma) konusundadr. Bununla beraber, rencilerin notlarn deerlendirirken daha az zaman harcadklarn rapor etmilerdir. retmenlere gre programn en deerli ksmlar, rencilere salanan laboratuvar uygulamalar, online testler ve okuma materyalleridir. Ayn zamanda eitmen olabilmek iin aldklar eitmen eitimini nemsemilerdir. Eitmenlerin yardan fazlas, rencilerle ayn kanaattedir: okullarndaki dier derslerin CCNA programndaki gibi retilmesi gerektiini dnmektedirler. Tm deneyimler gz nnde bulundurulduunda CCNA eitmenlerinin ounun programdan memnun olduklar belirtilmitir. Tm bu aratrmalar sonucunda CCNA programnn eitmen ve renciler tarafndan memnuniyetle karland ve zerlerinde istendik etkiyi oluturduu grlmektedir. CCNA program, teknoloji ile eitimin etkili bir ekilde kullanld ortamlara rnek tekil edebilecek bir eitim uygulamas olarak deerlendirilebilir.

Intel Eitim Giriimi

Intele gre bilginin merkezde olduu kresel ekonomi dnemini yaamaktayz; bu dnemde dnyann genlerin dnyann neresinde olursa olsunlar- nitelikli bir yaam srdrebilmeleri iin karlatklar sorunlar analiz etme, teknoloji kullanmn ieren zmler ngrme ve bakalaryla ibirlii yapma becerilerine sahip olmalar gerekmektedir. Intel, bu becerilerin kazandrlmasnda eitimin temel unsur olduuna inanmaktadr. Bu balamda genleri gelecein dnyasna hazrlamak iin eitli eitim programlar hazrlamtr. rencilere, retmenlere, okul yneticilerine ve ailelere ynelik bu eitim programlar Intel Eitim Giriimi ad altnda toplanmtr (Intel, 2012). rnein, ilk Intel Gelecek in Eitim adyla balayan Intel retmen Program, retmenlerin retim uygulamalarnda bilgi-iletiim teknolojilerinden ve proje tabanl renmeden yararlanmalarna odaklanmaktadr. Bylece retmenlerin rencilerine daha iyi model olacaklar ve ogrencilerin 21. Yuzyl Becerilerini daha kolay kazanacaklar dnlmektedir (EDC/CCT, 2007). Intel retmen Program yaplan deerlendirme almalar sonucu elde edilen sonular dorultusunda gncellenerek bugn Intel retmen Program Temel Bileenleri ad altnda esnek mesleki geliim imkan sunan bir yapya dntrlmtr. Intel renci Program ise, zellikle teknolojiye eriimin snrl olduu blgelerdeki ilkogretim ve ortaogretim ogrencilerinin 21. Yuzylda rekabet edebilmelerine yardmc olacak becerileri kazanmalarna yardmc olmay hedeflemektedir. Program kapsamnda (a) teknoloji becerileri, (b) sorun zme ve dier eletirel dnme, (c) akranlarla ibirlii becerileri kazandrlmaya allmaktadr. Intel renci Program, normal retim program dnda, rencilerin gonullu katlmn gerektiren okul sonras bir etkinliktir. Program, ncelikle her rencinin bir baka renciyle bir araya gelerek ibirlii iinde bir dizi etkinlii gerekletirmesini, sonra daha geni bir grup (4-6 renci) halinde, daha nceki etkinlikleri gerekletirirken edindikleri beceriler dorultusunda projeler hazrlamalarn iermektedir. Tum bu etkinlik ve projeler, rencilere anlaml gelecek, gnlk hayatlarnda sk karlatklar trdedir. Intel

30

renci Program aslnda 3 eitimden olumaktadr: (1) Teknoloji ve Toplum, (2) yerinde Teknoloji ve (3) Teknoloji ve Giriimcilik. Teknoloji ve Toplum (TvT), 2005 ylnda uygulamaya konulan ilk Intel renci Program eitimidir. zellikle gen yataki renenlere, pul, kartvizit, el ilan, gezi btesi, haber kupuru gibi etkinlikler yaptrdktan sonra, felaketler, gelecek, park tasarm gibi konularda eylem planlar hazrlamaya ynlendirmektedir. TvT, kelime ilem, grafik, ilem tablosu, okluortam, nternette arama tr temel bilgisayar becerilerini kazandrmaya odakldr. yerinde Teknoloji (T) ise renenlerin mhendislik, salk eleman, retmen gibi farkl mesleklerde teknolojiden nasl yararlandrldn gstermektedir. Bu eitim kapsamnda renciler anket almasndan ynetim sre planlarna farkl trde etkinlikler gerekletirmektedirler. Ayrca T, uygulama yazlmlarnn ve nternet aralarnn daha st dzeyde kullanm biimlerine ynelik becerileri kazandrmay amalamaktadr. Doas gerei T ilkretim ikinci kademe ve ortaretim rencilerine ynelik bir eitimdir. Teknoloji ve Giriimcilik (TvG) ise giriimciliin temel kavramlarn tantmakta ve bir giriimcilik fikri iletmeye dntrlrken teknolojiden nasl yararlanlabileceini gstermektedir. renciler nternet aralarn ve ofis uygulamalarn kullanarak i fikirlerini gelitirmekte ve i plan hazrlayarak sunmaktadrlar. Intel Eitim Giriimi, renci ve retmen programlar dnda Liderlik Forumu, TeknoKadn, 1e 1 Dnmc e-renme, leri Dzey retmen Program gibi farkl hedef kitlelere ynelik programlar da iermektedir. Bu programlar, Trkiye de dahil 60dan fazla lkede uygulanmaktadr. Intel Eitim Giriimi kapsamndaki programlarn ortaklat noktalardan biri tamamnda, balangtan itibaren deerlendirmeye yer vermesidir. Eitimlerin tasarmnda ve gelitirilmesinde d deerlendirme uzmanlaryla allmaktadr. Ayrca, programlarn uygulanmas srasnda Standford Reasearch Institute (SRI) ve Education Development Center, Inc.s Center for Children and Technology (EDC/CCT) gibi farkl aratrma kurumlaryla allmtr. Bu kurumlar, genel deerlendirme stratejisini ve aralarn gelitirdikten sonra, programlarn uyguland lkelerdeki yerel deerlendirme ekipleriyle genellikle niversite retim elemanlaryla- birlikte alarak veri toplamlar ve analiz gerekletirmilerdir. Balarda byk lde nicel yntemler ie koulmu; zamanla karma yntem benimsenmi ve son yllarda ise daha ok nitel deerlendirmelere arlk verilmitir. Tm bu deerlendirme almalarnda kk farkllklar olmasna ramen ncelikle yerel deerlendirme ekiplerine eitim verilmi, deerlendirme aralarnn yerel ekiplerce evrilmesi ve yerelletirilmesi salanm, veri toplandktan sonra hem ham verilerin hem de analiz sonularnn sunulmas istenmitir. Son olarak, raporlarda anlalmayan noktalara ynelik olarak yerel ekiplerle grmeler yaplmtr. Veri toplama srecinde, ska Intel deerlendirme uzmanlarnn da yerel ekiplere katlmas salanmtr. Intel Eitim Giriimi kapsamndaki programlarda hedeflere ne lde varldnn yan sra, retmen eitimlerinin etkililii, eitimlere katlm durumu, salanan ierik, uygulanan strateji ve salanan renme ortamlarnn/malzemelerinin etkililii, katlmclarn memnuniyeti, eitimlerde nerilen retim/renme stratejilerinin uygulanabilirlii ve uzun dnemli etkileri gibi farkl deikenlere ynelik veriler toplanmtr. Daha nce belirtildii gibi daha nceleri geleneksel ya da evrimii anketler yoluyla veri toplanrken daha sonralar grme ve gzlemlere daha fazla arlk verilmeye balanmtr. zellikle her renciye bir bilgisayar projelerinin deerlendirilmesinde daha ok nitel veriler toplanmaya allmaktadr. Bu amala SRI tarafndan gelitirilen deerlendirme stratejisi iki aamal bir deerlendirme srecini ngrmektedir. lk aama, projenin

31

uygulanaca evreyi, koullar, eitim sistemini, gerekeleri ve hedefleri tanmaya ynelik balamsal verilerin toplanmasna ve yorumlanmasna yneliktir. Bu aamada belge tarama ve grme teknikleri kullanlmaktadr. kinci aamasnda ise projenin bykl (donanm, maliyet, vb rakamlar), salanan kaynaklar, uygulanan strateji gibi balang deikenlerinin yan sra salanan mesleki geliim etkinliklerine, teknik ve dier desteklere, teknolojilerin kullanm durumlarna, tutumlara, renme ve retme davranlarndaki deiikliklere, renme evresindeki ve politikalardaki deiimlere odaklanlmaktadr. Bu aamada, programn birincil paydalar olan retmenler, renciler, okul yneticileri ve ailelerle grmeler ile uygulamalara ynelik gzlemlere arlk verilmektedir. Ancak ayn zamanda programn yneticileri ve dier paydalaryla da grlmesi beklenmektedir. Intel yaynlad raporlarda deerlendirmenin programlarn uygulanmasndaki nemli vurgulamaktadr. Deerlendirmenin zellikle programlarn tasarm aamasndan balayarak yer bulmasnn kendilerini gelitirmelerinde ve daha nitelikli, srdrlebilir eitim hizmetleri salamalarnda yardmc olduunu belirtmektedir.

Microsoftun Yeniliki Okul Projesi

Uluslararas uygulanan teknoloji entegrasyonu projelerinden biriside Microsoftun destekledii Innovative School Program dr. Bu programda retmenler teknoloji desteiyle yeniliki renme ve retmen yntemlerini okullarnda kullanarak rencilerinin 21. yy becerilerini renmelerini salamaktadr. 2007 ve 2009 yllar arasnda 12 lkede 12 yeniliki okulda pilot olarak denenen program SRI ( Stanford Research Institute) tarafndan koordine edilen nc parti deerlendirme ekibi tarafndan deerlendirilmitir. Program kapsamnda 10 okuldaki 64 retmen tarafndan retilen yeniliki dersler gzlemlenmitir. Deerlendirme almas durum almas olarak planlanm ve her okulda aratrma ekibi tarafndan gzlemler, retmenlerle grmeler ve odak grup almas yaplmtr. Yeniliki renme stratejileri deerlendirilen 10 okulda yeniliki renme ortamlarn oluturabilmek iin yneticiler ve retmenler retim yaplan evreyi yeniden dzenleme ihtiyac duymulardr. Bu stratejilerde karlalan ortak temalar proje temelli renme, ibirlikli renme, renci kontrol ve z deerlendirme ile teknoloji aralarnn kullanm olarak snflanmaktadr. Deerlendirme sonularna gre retmenlerin snf iinde yaptklar uygulamalar ve retim hzlarn var olan program belirlemektedir. retmenler yeniliki retim yntemlerini var olan programn iine yerletirmekte zorlandklarn ve zaman zaman derslerin sresini uzattklarn veya okulun esneklik tanyan zamanlarnda bu yntemleri uyguladklarn rapor etmilerdir. Baz okullar ise rencileri deerlendirmek iin deerlendirme yntemlerini deitirmek durumunda kalmlardr. Bu almada varlan ilgin bir bulgu ise gzlemlenen 64 retmenden yarsndan az, 31 retmenin snfnda renciler teknoloji kullanmlardr. zellikle 9 snfta renciler teknolojiyi basit soru cevap eklinde altrmalar yapmak, internette bilgi aramak ve kelime ilemci programlarn kullanmak veya metin temelli sunular hazrlamak zere kullanmlardr. Geriye kalan 22 snfta ise yksek dereceli renme becerileri olarak snflandrlabilecek verinin analiz edilmesi, bilginin organize edilmesi, evrimii ibirlii veya oklu ortam tasarm gibi grevler verilmitir. Teknolojinin kullanld snflarda retmenler genellikle daha fazla yeniliki retim yapmlardr. Microsoft Innovative Schools Program okullarn yeniliki retim teknikleri ile renciler 21. yya hazrlayan retim ortamlarna dntrlmesi iin model okullar oluturulmasn hedeflemi bir programdr. Programn paras olarak okullarn

32

teknolojik altyaplarnn iyiletirilmesi ve derslerde teknoloji kullanlmas iin gerekli dzenlemelerin yaplmasn da ierir. Ancak, teknoloji kullanlmasn zendiren dier programlardan farkl olarak, Innovative Schools program ncelikle renme/retme etkinliklerini renci merkezli olarak dzenledikten sonra bu etkinlikleri desteklemek zere teknoloji kullanlmas zerine kurulmu bir programdr. renme/retme srecinde deiimin merkezinde renci ve retmenin bu sreteki grevleri yer alrken, teknoloji bu grevleri destekleyici bir unsur olarak yer almtr. Programn deerlendirilmesinde, tm lkelerdeki 11 aratrmacdan gelen veriler derlenerek 6 ana temada sunulmutur. Bu temalar aadaki ekilde gruplanmtr; Uygulama sreci stratejileri: Yeniliki renme stratejilerinin uygulamas tm okulda, snflar temelinde, dersler temelinde veya retmen temelinde olmutur. Tm okulda yaplan uygulamadan okulun hepsi yeniliki retme stratejilerini kullanmtr. Snflar temelinde ise ncelikle 7. Snflarda balayp sonraki ylda 8. Snflar eklemek zerine kurulmutur. Dersler temelinde ise ncelikle bir veya iki ders ile balanm sonraki yllarda yeni dersler eklenmitir. retmen temelinde ise ncelikle yenilii abuk kabul edenler programa alnm ve dier retmenlerin sonular grp onlarnda modeli kabul etmeleri zendirilmitir. Reform liderlii ve vizyonu: Yeniliklerle ilgili her trl srete liderlik nemli bir yer tutmutur. Yeniliin zendirilmesi ve desteklenmesi, srecin izlenmesi ve ynetilmesi, alanlar iin eitim ve altyapnn hazrlanmas, retmenlerin karar mekanizmalarnda yer almas, retmenleri yenilik hakknda cesaretlendirmesi ve baarnn kutlanmasnda nemli ilevler stlenmektedir. Lider takmn sahip kmad yeniliki yaklamlarn baarya ulama ihtimali dktr. renme topluluklar (learning communities): Yeniliki renme stratejilerinin okullarda kullanlmas ve yaylmas iin retmenlerin birbirine destek olmas, elde ettikleri tecrbeyi paylamas nemlidir. Innovative Schools programna katlan okullarda da retmenler haftalk toplantlar yaparak ilerlemelerini gzden geirmekte, gl veya zayf yanlarn tartmakta ve bilgi ve iletiim teknolojilerini derslerinde nasl kullanmalar konusunda beyin frtnas yapmaktadrlar. renme topluluklarnn olumasnda ve ilemesinde teknoloji nemli rol oynamaktadr. retmenler teknolojiyi ders planlarn, retim srecini ve deerlendirme stratejilerini paylamak, program iin bir depo alan olarak kullanmak, derslerini ortaklaa planlamak ve birbirleriyle iletiim kurmak iin kullanmaktadrlar. Mesleki geliim (Professional development): Programdaki mesleki geliimin odak noktas teknoloji aralarnn kullanm ve bunlarn ders iine entegrasyonundan olumaktadr. retmenlerin bilgi ve iletiim teknolojileri hakkndaki bilgi ve gven eksiklii bu teknolojileri derslerine nasl entegre etmeleri gerektii konusunda eitime ihtiya duymalarna sebep olmutur. z deerlendirme kltr: Yeniliklerin yaylmas ve gl bir ekilde yerlemesi iin renme topluluklarnn kendilerini deerlendirme becerileri kritik rol oynamaktadr. Innovative Schools programnda okullar yaptklar yeniliki uygulamalar okul seviyesinde yaptklar anketler ve grmeler ile deerlendirmektedirler. Altyap destei: Okullarn teknoloji altyaps, derslerde teknoloji kullanm iin gerekli donanm, yazlm ve balanty salamasdr. Gerekli materyallerin salanmas ve maliyetlerin karlanmas iin okullar ilevsel en dk maliyetli bilgisayarlar seer, velilere teknoloji altyapsn olutururken ve iletirken meydana gelen maliyetleri

33

karlamak iin ailelerden destek ister, okul evresinde bulunan kurum ve kurululardan ayni veya nakdi destekler alrlar. Innovative School programnda yaplan deerlendirme almasnda renme sonular ve renme etkinliklerinin beraber deerlendirilmesinde ise teknoloji kullanmann oluturduu fark renme etkinliklerinde daha fazla gze arpmakta ancak bu fark renme sonularnda ayn oranda grlmemektedir. Grme ve gzlem verilerinin analizinden elde edilen sonular yksek dereceli dnme becerilerinin desteklenmesinde teknolojinin kullanlmas 21.yy renme becerilerinde daha belirgin ekilde ortaya kmaktadr. Bu bulguda eitimde teknoloji kullanmann mevcut okul programlarnn 21.yy yaam becerilerinin zerine planlanmas ile mmkn olduunu gsteren hipotezi desteklemektedir.

Projelerdeki ve Deerlendirilmelerindeki Ortak Noktalar neriler

Gerek lke bazl projeler gerekse uluslararas projeler hem uygulama hem de deerlendirme strateji ve aralar baznda eitli ortak noktalara sahip olduu gzlemlenmektedir. Bu raporda zetlenen almalar ve yer verilmeyenler incelendiinde eitimde teknoloji kullanmna ynelik olarak yaplan almalarn baaryla sonulanabilmesi iin aadaki faktrlere dikkat edilmesi gerektii ileri srlebilir: Eitim ile ilgili politikalar Okul kltr ve ortam retmen zellikleri Teknolojik yenilik renciler Teknolojik altyap

Eitimde teknolojinin nasl kullanlaca hakknda gelitirilen politikalar byk lde yaplm olan aratrmalara dayanmaktadr. Ancak konu hakknda aratrma sonularnn kk gruplar ile yaplm aratrmalardan ortaya kmas, uzmanlarn fikir birliinde olmay, teknolojinin okullarda kullanm ile ilgili amalar ve politikalar belirlemekte glkler ortaya karmaktadr. Eitim programlar oluturulurken teknoloji kullanmna program iinde yeterince yer verilmemesi veya retilen konularn teknoloji olmadan da retilebilir olmas, eitimde teknoloji kullanmnn amalar hakknda retmenlerde ve yneticilerde karklklar oluturmaktadr. Bununla beraber gelitirilmi olan ve hali hazrda kullanlan teknolojilerin retmenlerin ve rencilerin ihtiyalarn gz nnde bulundurmadan gelitirilmi olmas da bu teknolojilerin okul ortamnda kullanlmasn zorlatran faktrler olarak nmzde durmaktadr. Okul kltr ve ortam teknolojinin kullanlmasn veya kullanlamamasn etkileyen bir baka faktrdr. Okuldaki lider kadronun ve retmenlerin teknolojiye kar tutumlar, yenilikleri tanma ve kullanma konusundaki motivasyonlar, kurum kltrnn retmenlerin teknolojiyi kullanmay renme ve eitim etkinliklerinde kullanma konusunda verdii destek okul kltrnn bir parasdr. Teknolojiyi kullanabilmek iin yeterli altyapnn ve elik eden teknik destein varl bir dier nemli okul faktrdr. Buna ek olarak teknolojinin kullanm srasnda retmene verilen eitim ve teknik destek, retmenlerin teknolojiyi kullanma konusundaki seimlerinde nemli yere sahiptir. Snfta teknoloji kullanm srasnda karlalan teknik problemlerin zlmesi veya retim materyali destei retmenin teknolojiyi kullanma konusundaki

34

seimlerini etkilemektedir. Son olarak, teknolojiyi kullanabilmek iin okul iinde gerekli fiziksel meknlar ve kaynaklara eit eriimin var olmas gerekmektedir. Fiziksel imknlarn snrll ve teknoloji kaynaklarna okul toplumunun eitsiz eriim ve kullanm haklar, retmenleri eitimde teknoloji kullanmaktan uzaklatran faktrlerdir. Eitimde teknoloji kullanmnda nemli bir faktr de, teknolojiyi eitimde kullanan retmenlerdir. retmenlerin demografik zellikleri, teknolojik bilgi ve beceri dzeyleri, tutumlar, deiim hakkndaki grleri ve okul teknoloji kaynaklarna eriim ve kullanm hakkndaki becerileri bunu etkilemektedir. Eitim ve retimde kullanlan programlar ve yntemler teknolojinin aksine ok hzl bir ekilde deimemekte ve belli yntem ve teknikler yerleik olarak kullanlmaktadr. retmenler yetitirilirken de bu yntem ve teknikler ile retim yapmak zere yetitirilmektedir. Ancak teknolojinin srekli gelimesi retmenleri yeni teknolojilerin kullanm konusunda yetersiz brakmaktadr. Ayn zamanda yeni teknolojilerin renciler tarafndan retmenden daha iyi bilinmesi ve kullanlmas, retmenin snf iindeki roln ve kontroln tehdit edebilmektedir. Dolaysyla teknolojiyi eitimde kullanmak retmenlerin teknoloji konusundaki bilgi ve becerileriyle dorudan ilgilidir. Mesleinde tecrbeli ve ya olarak ileri olan retmenlerin eitimde teknolojiyi kullanma konusunda daha isteksiz olduklar bilinen bir gerektir. Bu durum retmenlerin kullandklar retim yntemlerinin teknoloji ile uyumlu olmadna dair tutum ve inanlarla birlemekte ve retmenler tecrbe ettikleri veya kendi retmenlerinden model aldklar retim yntemlerinin haricindeki yntemleri kullanma konusunda isteksiz olmaktadr. Teknoloji kullanma konusundaki bilgi, beceri ve tutumlarna bal olarak retmenlerin okul teknoloji kaynaklarna eriimleri, teknolojiyi snflarnda kullanmlarn dorudan etkilemektedir. Bu faktrlerin bir ou retmeni dorudan ilgilendiren ve deitirilmesi retmenin elinde olan faktrlerdir. Eitimde teknoloji kullanmda bir dier faktr ise eitimde kullanlmas dnlen yenilik veya bir dier anlatmla yeni teknolojidir. Bu teknolojinin okul toplumu tarafndan kullanlmas istenmeden nce, yeniliin okul kltrne, mevcut kaynaklara ve mevcut uygulamalara olan mesafesi analiz edilmelidir. Okul kltrnn desteklemedii ve okul toplumu bireyleri tarafndan ho karlanmayan teknolojik yeniliklerin, retmenler tarafndan eitimde kullanlmas kolay olmayacaktr. Eitime tantlan her yenilik, snf ortamnda uygulandnda kendisine elik eden baka yenilikleri ve kaynaklar gerektirir. Eitim ortamnda kullanlmas gereken yeniliin baka teknolojilere bamll ve bu teknolojilere okul toplumunun eriim imknlar gz nnde bulundurulmaldr. Son olarak, okullardaki eitim ve retim mevcut, denemi ve alt ispatlanm yntem ve tekniklerle devam etmektedir. Eitimde kullanlmas istenen yeni teknolojilerin bu yntem ve tekniklere olan uyumluluu veya bu tekniklere olan mesafesi baarl olarak teknoloji kullanmn etkilemektedir. renciler okullarda kullanlan teknolojinin son kullanclar olarak karmza gelmektedir. rencilerin teknolojiye olan eriimleri, teknolojiyle olan nceki deneyimleri ve bu teknolojiye kar olan tutum ve inanlar, rencilerin derslerinde teknolojiyi baarl olarak kullanmalarna etki etmektedir. Son olarak teknolojinin kendisi okullarda teknoloji kullanmnda en nemli engellerden birisi olmaktadr. Bu engeller ksaca teknolojinin kendisinden kaynaklanan snrllklar, arza durumunda uzman yardmna ihtiya duyulmas ve gvenilirlik problemleridir. Daha nce sz edildii zere, gnlk hayatta kullanlan birok teknoloji snf ortamnda retmen ve rencilerin ihtiyalarn gz nnde tutarak gelitirilmedii iin, bu teknolojiyi snf ortamnda kullanmak, teknolojinin verimliliini soru iareti yapmakta bazen de teknoloji retmen veya rencilerin ihtiyalarna cevap vermemektedir. Okul

35

ortamnda kullanlan teknolojilerin srekli almalarnda ortaya kan arzalarn giderilmesi iin uzman yardmna ihtiya olmas ve bu yardmn istendii zaman bulunamamas problem oluturmaktadr. Mevcut durumda okullara verilen teknolojilerin ekonomik mrleri hzl deien teknoloji sayesinde 2 yla kadar dmtr. Bu teknolojilerin srekli alr durumda tutulmas ve bir arza durumunda bu arzann giderilmesinin zaman almas okullarda teknoloji kullanmnn gvenirlii ve verimlilii konusunda soru iaretleri oluturmutur. Son olarak, teknolojinin gvenirlii ile balantl olarak, gvenilir ve yeterince kapasiteli internet balantsnn olmay, retmenlerin kullanabilecei hazr materyallere veya servislere eriiminde sorunlarn olumas, teknolojiyi kullanm konusunda engeller oluturmaktadr. Bu faktrleri okullarda teknoloji kullanm engelleyen veya tevik eden faktrler olarak deerlendirilebilir. Elbette ki bu faktrlerin dnda baka faktrlerde olabilir, Pelgrum (2001) yaplan bir uluslar aras almada okullarda teknoloji kullanmn engelleyen 38 faktr listelemektedir. Bu faktrlerin olumsuz ynde olmas teknoloji kullanmn engellerken, bu faktrlerin ortadan kaldrlmas, retmenlerin ve rencilerin teknolojiyi kullanmlarna olumlu katklar yapmaktadr. Bu faktrlerin dnda gelimekte olan lkelerin kendi balamna ait sorunlarda bu listeyi uzatabilir. Gelimekte olan lkelerde eitimde teknoloji kullanmna ynelik olarak yaplan hatalar derlendiinde aadaki faktrlerde teknolojinin eitimde kullanmna ynelik engeller olmaktadr. Teknoloji altyapsn okula kurup retmenlerin ve rencilerin bunlar dorudan kullanacan dnmek, Gelimi lkelerde olan teknoloji kullanm modellerini ve aralarn gelimekte olan lkelerin artlarn dnmeden transfer etmek, retmenlerin eitim yaparken ihtiya duyduklar ierik materyallerini okullarda donanm datldktan sonra dnmek, Kullanlacak olan eitsel ieriin ve materyallerin baka bir yerlerden getirilebileceini ve retmenlerin bunu mevcut program iinde kullanabileceini dnmek, Eitimde teknoloji kullanmann eitim sistemine ve ktlarna etkisinin deerlendirilmemesi. Yaplan deerlendirme almalarnn sadece yzeysel olmas, retmenlerin ve rencilerin tutumlarna ynelik olmas, datlan donanm, eitim verilen retmen saylarnn deerlendirme olarak yaynlanmas, teknolojinin eitim ktlarna etkisi konusunda herhangi bir katk yapmamaktadr, Eitimde teknoloji kullanmn btncl olarak planlamadan, bir tek teknolojiye veya bir datcya gvenerek okullara teknoloji datmak, Okullara teknolojiyi kurduktan sonra bu teknolojiyi iletmek ve alr durumda tutmak iin meydana gelecek olan maliyetleri hesaplamamak, Teknolojiye eriim ve kullanm imknlar olarak tm rencileri eit seviyede dnmek, Eitim programlarnda teknoloji kullanmak zere okul liderlerini, retmenleri ve retmen adaylarn ortak bir vizyon zerinde eitmemek.

Tm bu alardan bakldnda eitimde teknoloji kullanmn salamak ok boyutlu ve ok faktrl bir almadr. Severin ve Capato (2001) da, Inter-American Development Bank adna gerekletirdikleri almada, bata Latin Amerika lkeleri olmak zere dnya anda 1e 1 renme (ya da her renciye bir bilgisayar) projesi yapan 25 lkeyi incelemilerdir. Bu uzmanlara gre teknoloji kullanmn ieren geni al

36

projelerin baarl olabilmeleri iin sistemik (btncl) bir yaklam izlenmeli ve bu balamda aada sralanan temel balklara ilikin unsurlar mutlaka ierilmelidir: Altyap ve donanm Saysal ierik Eitim ve pedagojik destek Toplumun etkin katlm Politika ve ynetim

Altyap ve donanm bal altnda ncelikle fiziksel altyapnn gvenli elektrik sistemine sahip olmas ve sunucu ya da bilgisayarlarn (tabletlerin) alnmasna kar nem alnm olmas gerektii vurgulanmaktadr. Donanmn seiminde ise srdrlebilirlik, farkl hedef kitlelere uygunluk, yerel destek servilerinin olmas ve ulusal servis salayclarla ibirlii imkanlarnn dikkate alnmas gerektii vurgulanmaktadr. Bu balk altnda nternete eriimin de nemli olduu ancak fayda-maliyet asndan uygun seeneklerin sunulmas gerektii vurgulanmaktadr. Srekli bir teknik destek hizmetinin varl da bu balk atnda sralanan nemli bir etkendir. Son olarak bu balk altnda e-atk kavram verilmitir. Okullarn e-atk plne dnmemesi, mrn dolduran elektronik cihazlarn yeniden kullanma dntrlmesi iin nlemlerin alnmas gerektiine dikkat ekilmektedir. Saysal ierik bal altnda ise retim programlarna uygun malzemelerin saysal hale getirilerek retmen ve rencilerin kullanmna sunulmasnn zorunluluundan bahsedilmektedir. lk aamada mevcut ieriklerin (ansiklopedi, vidyo, kitap vb.) saysallatrlarak sunulmas, sonraki aamalarda kullanclarn retimine ynelik aralara ve saysal okuryazarlklara odaklanlmas nerilmektedir. retmenlerin eitiminin ve eitim sonrasnda snflarndaki uygulamalarda desteklenmeleri de eitim ve pedagojik destek bal altnda ele alnmtr. retmenlere salanacak eitimin, bilgi teknolojilerinin kullanm ve teknolojiden eitim amacyla yararlanma zerine odaklanmas gerektii belirtilmitir. Ayrca retmenlerin pedagojik anlamada desteklenmelerinin eitim kadar nemli olduu vurgulanmtr. Toplumun etkin katlm ile zellikle ailelerin ve rencilerin iinde yaadklar toplumun srece etkin katlmalarnn nemi zerinde durulmutur. Bylece bir ok projede yer alan sosyal katlm amacna daha kolay eriilebilecei gibi okullarn toplumsal dnmn merkezleri konumuna getirilebilecei iddia edilmitir. Son olarak bu tr projelerin baarl olabilmeleri iin yneticilerin gerekli yasal dzenlemeleri yaparak retmenlerin, rencilerin, okul yneticilerinin, destek hizmeti salayanlarn ilerini kolaylatrmalar gerektiine dikkat ekilmitir. Projelerdeki ortak yanlarn yan sra deerlendirme almalarnda da benzer ortak noktalar gzlemlenmektedir. Bu ortak noktalar nda deerlendirme almalarnda dikkat edilmesi gereken noktalar aada sralanmtr: Deerlendirme almalarnn mutlaka ak ve net balang amalar olmaldr ve veriler bu amalar dorultusunda toplanmaldr. Ancak alma srecinde ortaya kabilecek yeni durumlara ya da bata dnlmeyen noktalara ynelik yeni amalar belirlenebilir. Bu amalarda ihtiya duyulduklar anda hemen deerlendirme aratrmasnn amalarna eklenmelidir. Deerlendirme almalarnda olabildiince nitel ve nicel verilerin toplanmasn ieren karma (mixed) yntem benimsenmelidir. Anket, grme ve gzlem

37

yntemleri ie koulmal; bir deikene ilikin farkl aralarla, farkl zamanlarda, farkl trde veriler toplanarak geerlik ve gvenirlik arttrlmaldr. Deerlendirme almalar kapsamnda u deikenlere baklabilir: o Hazr bulunurluk o Donanm - yazlm hatalar o Kurulumda yaanan sorunlar o Altyapnn etkili ilemesi o Okula maliyeti o Eriim o Teknik Destek o Mfredatla Uyum o Politikalar o Liderlik o Katlm o Performans (Snav baars) o Alglanan renme o Memnuniyet o Motivasyon o Kullanma Sklklar o Kullanma Yntemleri o Kullanma Nedenleri o Sre o Pedagojik Destek o Bireysel zellikler o birlii ve Paylam o Beklentiler o Eitime devam etmeye ilikin tutum o 21. yzyl amalar kazandrma o Bilgi ve iletiim teknolojisi alannda kariyer o erik o Snf ynetimi Deerlendirme hem i hem de d deerlendirme biiminde olmaldr. Proje ynetiminde deerlendirme iin bir ekip yer almaldr. Ayrca bamsz deerlendirme uzmanlarndan oluturulmu ekipler de nesnel biimde projenin balangcndan itibaren deerlendirme almasna balamal ve bulgularn sunmak iin projenin sonulanmas beklenmemelidir. Sorun ya da aksaklk gzlemlendiinde hemen proje yneticilerine iletmelidir. Ayrca proje yrtcleri ve deerlendirme ekipleri arasnda ksa aralklarla (ayda bir ya da ayda bir) deerlendirme toplantlar yaplmaldr. deerlendirme ekibi yaanan tm deneyimleri kayt altna alarak raporlamaldr. Bylece benzeri projelere veri salamann yan sra projenin effafl da salanabilir.

Fatih Projesi ve Fatih Projesi Pilot Uygulamas

Eitim ve retimde nitelii artrmak ve frsat eitliini salamak amacyla Biliim Teknoloji Aralarnn eitim-retim srecinde daha fazla duyu organna hitap edecek ekilde etkin kullanm iin; ilkretim ile ortaretim okullarndaki her derslie etkileimli panel tahta, dokman kameras, ok fonksiyonlu fotokopi makinas, her renciye Tablet PC ve internet altyaps salanacaktr. Bu srete retim programlar biliim teknoloji destekli retime uyumlu hale getirilerek eitsel e-ierikler oluturulacaktr.

38

FATH projesinin be ana bileeni bulunmaktadr: 1. 2. 3. 4. 5. Donanm altyapsnn iyiletirilmesi Eitsel e-ieriin salanmas retim programlarnn BTni ierecek hale getirilmesi retmenlerin hizmetii eitimi Bilinli, gvenli ve izlenebilir BT kullanmnn salanmas

Donanm altyapsnn iyiletirilmesi bileeni kapsamnda, ilkretim ve ortaretim kademesi okullarndaki btn dersliklere BT cihazlar kurulacak ve her derslie geni bant internet eriimi salanacaktr. Her okula en az bir adet ok amal fotokopi makinesi ve akll snf oluturulacaktr. Eitsel e-ieriin salanmas bileeni kapsamnda; retim programlarnda yer alan ders ierikleri iin renme nesneleri hazrlanacak ve e-kitap formatnda elektronik ortama aktarlacaktr. Bu e-ieriklere retmenler ve renciler web tabanl ortamlarda hem evrimii hem de evrimd biimde ulaabilecektir. retim programlarnn BT ierecek hale getirilmesi proje bileeni kapsamnda; retmen klavuzlarnn programlar okullarmzn dersliklerine salanan donanm altyapsnn ve eitsel e-ieriin etkin kullanmn ierecek ekilde yenilenmesini iermektedir. retmen Hizmetii Eitimi proje bileeni kapsamnda; okullarmzda grev yapan yaklak 600.000 retmenin snflara salanan donanm altyapsn, eitsel e-ierik ve BTye uyumlu hale getirilen retmen klavuzlaryla birlikte etkin biimde kullanma becerilerini gelitirmelerine dnk yz yze ve uzaktan eitim araclyla hizmetii eitim faaliyetlerine katlmalar salanacaktr. Bilinli ve gvenli BT kullanmnn salanmas adl proje bileeni kapsamnda ise eitim retim srelerinde BT aralaryla birlikte internetin de bilinli ve gvenli kullanmn salamak iin gerekli donanm ve yazlm altyapsnn kurulmasnn yannda mevzuat dzenlemesi de yaplacaktr. FATH Projesi pilot uygulamasnn, belirlenmi 48 ortaretim ve 3 ilkretim okulunda ubat-Haziran 2012 tarihleri arasnda gerekletirilmesi planlanmtr. Uygulama tm paydalar ile deerlendirme kapsamna alnacaktr. Pilot Uygulamann temel amac, esas uygulamaya katk salayacak veriler elde etmektir. Elde edilen verilerle projenin gelitirilmesine ve eitimimizin kalitesini artrmaya ynelik uygulamalara katkda bulunulmas hedeflenmektedir. Pilot uygulama sonucunda elde edilen bilgi ve bulgular ile retim programlar ve materyal gelitirme almas yapanlara, retmen yetitiren kurumlara, karar vericilere ve aratrmaclara katk salanarak, sonularn kamuoyu ile paylalmasyla eitimle yakndan ilgili olan vatandalarmz bilgilendirilmektedir. FATH projesinin pilot deerlendirmesi sonucunda; Eitimde teknoloji kullanmnda rencilerin bilgi ve becerileri ile ilgili bir profil elde edilmesi amalanmaktadr. Bu profil, Biliim Teknolojilerini kullanm alannda etkileimli akll tahta, e-ierik ve z-kitap hakknda daha detayl bilgi toplanarak iyiletirme almalarna katk salamas amalanmaktadr. renci ve okul zelliklerini ilikilendiren balamsal gstergeler elde edilecektir. rencilerin biliim teknolojileri etkinliklerine katlm, bilgileri ve farkl renme stratejilerini kullanmalar deerlendirilecektir.

39

Politika aratrmalar ve analizleri iin bilgi salanacaktr. Fatih Projesinin iyiletirilmesi amac ile teknik ve teknolojik eksiklikle rin tespit edilecektir.

Fatih Projesi Pilot Uygulamasnn Deerlendirilmesi

almann bu blmnde Fatih Projesinin Pilot Uygulamasna ynelik olarak nasl bir deerlendirme yaplabileceine ynelik nerilere yer verilmitir. Bu tr bir almann amalarnn, stratejisinin, veri toplama aralarnn ve veri toplama srecinin nasl olmasna gerektii vurgulanmtr.

Amalar
Bu deerlendirme almasnn amac FATH projesi kapsamnda pilot okullara datlan etkileimli tahta ve tablet bilgisayar ile eitim teknolojilerinin eitim retim srecine olan etkilerini ve bu teknolojilerin kullanmlar srasnda oluan durumlar deerlendirmektir. Bu deerlendirme almasnn aadaki sorular cevaplandrmas beklenmelidir; 1. Ana paydalar (renci, retmen, veli, idare) projenin getirdii yenilikleri kullanma konusunda uygulama ncesinde ne lde hazrdrlar? Bu soruda FATH projesinin hedef kitlesindeki paydalarn pilot ncesinde eitim teknolojisi kullanm durumlar ve eitim teknolojilerini eitim retim srelerinde kullanm konularnda hazr bulunurluklarnn belirlenmesi hedeflenmektedir. 2. Bu yenilikler, ana paydalar tarafndan nasl ve ne lde kullanlmtr? FATH projesi kapsamnda pilot okullarda renciler ve retmenler tarafndan kullanlan etkileimli tahta ve tablet bilgisayar gibi yeniliklerin eitim ve retim srecinde kullanm dereceleri ve nasl kullandklarnn belirlenmesi hedeflenmektedir. Bu ama kapsamnda eitim teknolojilerinin snf iinde ve snf dnda kullanmlar hakknda veri toplanacaktr. 3. Bu yenilikler, eitim-retim srecine ne tr deiikliklere neden olmutur? Proje kapsamnda kullanlan yeniliklerin eitim ve retim srecinde tm paydalar iin deiiklikler getirmesi kanlmazdr. Bu soru kapsamnda kullanlan yeniliklerin retmenlerin, rencilerin, velilerin ve idarecilerin okul iinde ve dnda eitim retim srelerine yapt etki ve bu etki sonucunda meydana gelen deiikliklerin belirlenmesi hedeflenmektedir. Bu soru kapsamnda paydalarn retime katlm, motivasyonlar, kullanm sreleri, ibirlii ve paylam ve teknoloji kullanmnda liderlik gibi alanlarda yenilii sistem iinde kullanabilmek iin eitim retim srecinde yaplan deiikliler hakknda bilgi toplanacaktr. 4. Uygulama srasnda ne tr teknik ve pedagojik sorunlar ortaya kmtr? Her proje dikkatli bir ekilde planlansa bile uygulama srasnda planlama srasnda dnlmeyen baz problemler kabilir. FATH projesinin pilot uygulamas srasnda bilgi, kaynak ve insan gc eksikliinden dolay ortaya kabilecek problemleri

40

belirlemek amalanmaktadr. Bu soru kapsamnda projenin uygulamasnda sorun oluturma potansiyeline sahip donanm-yazlm altyaps, altyapnn 7/24 olarak iletilmesi, teknik destein salanmas ve retmen ve rencilere pedagojik destek verilmesi alarndan paydalarn grleri alnacaktr. 5. Uygulama eitsel ktlara ve sosyal hayata etkileri neler olmutur? Eitim sistemine eklenen bir yeniliin sistemin srelerinin yan sra ktlar zerinde de etki yapmas kanlmazdr. Deerlendirmenin beinci sorusunda FATH projesi kapsamnda kullanlan eitim teknolojilerinin performans, alglanan renme, memnuniyet, eitim planlar, bilgi teknolojileri kariyerleri, 21. Yzyl yetenekleri olarak tanmlanan eitsel ktlar ile daha nceden planlanmam ve bu teknolojilerin kullanm ile ortaya km okul iindeki ve okul dndaki etkilerinin belirlenmesi amalanmtr. Bu amaca ek olarak

Stratejisi
Gerekletirilen literatr taramas ve zellikle byk apl teknoloji kullanm projelerinde izlenen yaklamlar izlendiinde deerlendirme modeli olarak Mantk Modelinin (Logic Model) yaygn kullanld gzlemlenmitir. Bu dorultuda, FATH projesinin pilot uygulanmasnda da temel olarak Mantk Modeli olarak adlandrlan yaklam izlenebilir. Mantk Model deerlendirme almasna konu olan projenin veya uygulamann iinde bulunduu balam, girdilerini, ktlarn ve etkilerinin incelendii bir modeldir. Model oluturulurken deerlendirme sorular balamnda deerlendirilecek programn deikenleri deerlendirme ekibi tarafndan belirlenir. FATH projesi kapsamnda gelitirilen Mantk Modeli ekil 3de gsterilmektedir. Deerlendirme modelinin deikenleri aadaki gibidir. Balam: Projenin yer ald balam Trk eitim sisteminde ilkretim kademesinde beinci snflar ve ortaretim kademesinde dokuzuncu snflar belirlenmitir. Projenin iinde bulunduu balam daha iyi anlayabilmek iin deerlendirme ekipleri yerel ve ulusal bazda aadaki noktalarda veri toplamaldr. Genel olarak Trk eitim sistemi Okullarda mevcut kurulu teknolojik altyap Okullarda teknoloji kullanmna ynelik politikalar retmen ve rencilerin bilgisayar okuryazarl Eitim programlar ve okul trleri retmen yetitirme programlar ve teknolojinin yeri retmenler iin mesleki geliim programlar ve retmenlerin yararlanabilme durumlar Eitim ve retim amal olarak teknolojik kullanm durumlar ve aralar Eitim iin kullanlmaya hazr elektronik renme materyalleri ve bunlar temin etme yntemleri

Dokman taramas ve yneticiler ile grmeler yoluyla balama ilikin veriler toplanabilir. FATH projesi balamnda Trk eitim sisteminin gzden geirilmesi byk resimde projenin nerede durduunun anlalmas asndan nemlidir. Girdiler: Projenin girdileri, projenin gereklemesi iin gerekli mali, insani, fiziksel veya yazlma ilikin kaynaklardr. FATH projesi balamnda girdiler unlardr: paydalarn teknolojiye eriim imkanlar

41

teknoloji kullanmnn eitim program ile olan uyumu yeni teknolojilerinin kullanmna uygun politikalar proje kapsamnda datlan teknolojileri kullanma becerileri bireysel zellikler ve projeden beklentiler retmenlere ve rencilere salana ierik retmenlere verilen eitimler

ktlar: Uygulanan program srasnda yaplan etkinlikler ve bu etkinliklere katlm projenin ktlar olarak isimlendirilir. Deerlendirme almasnda etkinlikler donanm yazlm hatalar, altyapnn etkin ilemesi, iletim maliyetleri, teknik ve pedagojik destek etkinlikler olarak snflandrlr. retim srecindeki etkinlikler, datlan tablet ve etkileimli tahta says, ortaya kan arza oran ve katlm olarak isimlendirilebilir. Etkiler: Proje iindeki ktlarn hedef kitledeki baz tutum, bilgi, davran veya ekonomik deiiklikler oluturmas etkiler olarak isimlendirilir. FATH projesindeki etkiler ksa ve uzun vade olarak iki gruba ayrlmtr. Ksa vadedeki etkiler rencilerin alglanan renmedeki seviyesi, memnuniyetleri, motivasyon, kullanm yntemleri ve sklklar, kullanm nedenleri, eitim ve kariyer grleri ile 21. Yzyl becerilerindeki deiimler ksa vadede etkiler olarak isimlendirilebilir. Orta vadede etkiler ise rencilerin snav performanslarndaki art, retmenler arasnda teknoloji kullanm konusunda ibirlii ve paylamn kurumsallamas ile dersleri teknolojinin yardm ile ilemenin okul kltrnn bir paras olmas gibi etkilere baklacaktr.

42

ekil 3: Deerlendirme modeli

43

Veri Toplama Aralar

alma kapsamnda pilot uygulamann etkinliini ve kullanm srasnda oluan durumlar anlamak iin projenin hedef kitlesi ve paydalarndan anket, grme ve gzlem formlar ile veri toplanacaktr. alma kapsamnda kullanlacak olan veri toplama aralar; retmen Grleri Form 1 ve Form 2: Deerlendirme almas balangcnda ve bitiinde retmenlerin proje kapsamnda verilen teknolojiyi ve bu teknolojiyi snflarnda kullanm ile ilgili grlerini toplayan anket formu, renci Grleri Form 1 ve Form 2: Deerlendirme almas balangcnda ve bitiinde rencilerin proje kapsamnda verilen teknolojiyi ve bu teknolojiyi okuldaki derslerinde kullanm ile ilgili grlerini toplayan anket formu, Veli Grleri Form 1 ve Form 2: Deerlendirme almas balangcnda ve bitiinde velilerin proje kapsamnda verilen teknolojiyi ve bu teknolojiyi ocuklarnn okuldaki derslerinde kullanm ile ilgili grlerini toplayan anket formu, retmen Grme Form 1 ve Form 2: retmenlerin FATH projesi kapsamnda uygulanan eitim teknolojilerinden beklentilerini, projenin eitim retim srecine olan etkilerini ve uygulamann gelitirilmesine ilikin grlerini toplayan grme formlar. renci Grme Form 1 ve Form 2: rencilerin FATH projesi kapsamnda uygulanan eitim teknolojilerinden beklentilerini, projenin eitim retim srecine olan etkilerini ve uygulamann gelitirilmesine ilikin grlerini toplayan grme formlar. Veli Grme Form 1 ve Form 2: Velilerin FATH projesi kapsamnda uygulanan eitim teknolojilerinden beklentilerini, projenin eitim retim srecine olan etkilerini ve uygulamann gelitirilmesine ilikin grlerini toplayan grme formlar. dareci Grme Form 1 ve Form 2: Okul mdr ve yardmclarnn FATH projesi kapsamnda uygulanan eitim teknolojilerinden beklentilerini, projenin eitim retim ve okul ynetim srecine olan etkilerini ve uygulamann gelitirilmesine ilikin grlerini toplayan grme formlar. Ynetici Grme Form 1 ve Form 2: l ve ile Milli Eitim mdrlerinin FATH projesi kapsamnda uygulanan eitim teknolojilerinden beklentilerini, projenin eitim retim srecinin ynetimine olan etkilerini ve uygulama politikalarnn gelitirilmesine ilikin grlerini toplayan grme formlar. Tedariki Grme Form 1 ve Form 2: FATH projesi kapsamnda uygulanan eitim teknolojilerini okullara datan ve teknik servis hizmeti salayan tedarikilerin karlat problemleri ve uygulamann gelitirilmesine ilikin grlerini toplayan grme formlar.

44

rneklem Seimi ve Veri toplama Sreci

almann rneklemini veri toplamada kullanlacak insan kaynaklarnn seimi belirleyecektir. Veri toplamak iin seilecek birinci yntemde Milli Eitim bakanlnn alandan veri toplama ile ilgili bilgi ve tecrbesi bulunan personelinin kullanlmas dnlmektedir. Byle bir durumda pilot uygulamann yapld tm illerde (17 il) ve okullardan (52 okul) veri toplanacaktr. Okul baznda veriler retmen, renci, idareci ve velilerden anket, grme ve gzlem yntemleri ile kullanlacaktr. Bu yntemlerden grme ve gzlem yntemlerinde veri toplayan aratrmaclarn tutarl olmalar nemlidir. Dolaysyla alanda veri toplayacak personelin en az doktora seviyesinde eitime sahip olmas ve gzlem/grmelere balamadan nce veri toplamada tutarlk olmas iin eitim verilmesi gerekmektedir. Anketler: Anketler tm illerde ve okullarda tablet bilgisayar kullanan retmen, renci, idareci ve velilere gnderilecektir. Dolaysyla anket ile veri toplamada tm evren hedefte olacaktr. Grmeler: Tm veri toplama sreci iinde grmeler retmen, renci, idareci ve veliler ile yaplacaktr. Her gruptan rneklem seimi aadaki ltler temel alnarak yaplacaktr. 1. retmen: Tablet bilgisayar datlan tm okullarda Matematik, Fen bilimleri, Sosyal bilgiler, Trke ve Yabanc dil derslerini veren retmenlerden oluan 8 kiilik bir odak grup grmesi yaplacaktr. Bu grmenin ardndan retmenler ile bireysel olarak grlecektir. 2. renci: Tm okullarda tablet bilgisayar datlan snflarnda renciler ile odak grup grmesi yaplacak ve her snftan tablet bilgisayar ve teknolojiyi iyi kulland referans verilen iki renci seilerek bireysel grmeler yaplacaktr. 3. dareci: Tablet bilgisayar datlan tm okullardaki mdr ve ilgili mdr yardmclar ile bireysel grmeler yaplacaktr. 4. Veli: Tm okullarda tablet bilgisayar datlan snflarda okuyan rencilerin velilerinden oluan 8 kiilik odak grup grmesi ile veliler ile grlecektir. Gzlem: Gzlemler iin veri toplama srecinde retmen ve rencilerden veri toplanacaktr. Gzlemler iin tablet bilgisayar datlan tm okullarda ilk olarak Matematik, Fen bilimleri, Sosyal bilimler, Trke ve Yabanc dil derslerinde eer zaman kalrsa dier derslerde de tm snfn gzlemlenmesi olarak snf iinde retmenlerin ve rencilerin etkileimli tahta ve tablet bilgisayarlar nasl kullandklar konusunda gzlem yapacaklardr. rneklem seiminde kullanlabilecek dier yntemde alandan veri toplama, bu konuda tecrbeli akademisyenler tarafndan yaplmasdr. Bu durumda veri toplayacak insan kaynaklar kstl olduundan anket, grme ve gzlemlerde aadaki yntemler izlenerek rneklem seilecektir. Anketler: Anketler tm illerde ve okullarda tablet bilgisayar kullanan retmen, renci, idareci ve velilere gnderilecektir. Dolaysyla anket ile veri toplamada tm evren hedefte olacaktr. Grmeler: Tm veri toplama sreci iinde grmeler retmen, renci, idareci ve veliler ile yaplacaktr. Her gruptan rneklem seimi aadaki ltler temel alnarak yaplacaktr.

45

retmen: retmen grmeleri iin her ilden bir okulda, snflarnda tablet bilgisayar datlan ve teknolojiyi iyi kullanan ve kullanamayan 8 retmen ile odak grup grmesi yaplarak grleri alnacaktr. retmenler referans rneklem yntemi ile seilecektir. Odak grup grmesi sonrasnda daha ayrntl grmek zere odak grup iinden iki retmenle bireysel olarak grlecektir. renci: renci grmelerinde her ilden bir okulda tablet datlan snflarn tmnde odak grup grmesi yaplacak ve her snftan tablet bilgisayarlar etkin olarak kullanan 2 renci ile bireysel grmeler yaplacaktr. dareci: Her ilde tablet bilgisayar datlan bir okulda okul mdr veya vekil gsterdii kiiler ile bireysel grmeler yaplacaktr. Veli: Her ilde tablet bilgisayar datlan bir okulda 5-9 veli ile odak grup grmesi yaplacaktr. Veliler seilirken okul aile birliinden teknoloji ile ilgili veliler odak grup grmesine arlacak.

Gzlem: Snf gzlemleri iin her ilde tablet bilgisayar datlan bir okulda temel derslerde (Matematik, Fen bilimleri, Sosyal bilgiler, Trke, Yabanc dil) birer snf seilerek snf ortamnda gzlemler yaplacaktr. Deerlendirme srecine ilikin aklamalar Tablo 4de zetlenmitir. Ancak bu tablodaki plan deerlendirmenin her ilde ayr bir deerlendirme ekibi tarafndan yaplaca dnlerek hazrlanmtr. nerilen aratrma takvimi ise ekil 4de sunulmutur.

46

Tablo 4: Amalara gre deerlendirme sreci ve aralar Aratrma Sorular Deikenler Veri Toplama Aralar Takvimi Veri Toplama Srecine likin Aklamalar

1.

Ana paydalar (renci, retmen, veli, idare) projenin getirdii yenilikleri kullanma konusunda uygulama ncesinde ne lde hazrdrlar?

Eriim Mfredata uyum Politikalar Hazr olma Bireysel zellikler Beklentiler Katlm 21. Yzyl yeterlikleri

retmen Grleri Form 1 renci Grleri Form 1 Veli Grleri Form 1 ------retmen Grme 1 renci Grme 1 Veli Grme 1 dare Grme 1 Ynetici Grme 1 Tedarikiler Grme 1

Formlar en ge 15 Mart 2012 tarihinde doldurulmu olmal Form sonular 31 Mart tarihinde paylalmal

Formlar, tm retmenlerin, rencilerin ve idarecilerin doldurmas istenir Bilgisayar alan ocuklarn ailelerine anket (form) uygulanmal

Tedarikilerle Telefon grmesi yaplmal Grmeler 31 Mart tarihinde tamamlanmal Grme sonular 15 Nisan tarihinde paylalmal retmenlerle nce 5-9 kiilik odak grup (toplu) grme yaplmal Sonra grmede belirlenen ve daha net gr bildirebilecek en az 2 retmen ile bireysel grme yaplmal rencilerle snf bazl (grup) grmeler yaplmal Gerekirse fikir verebilecek rencilerle bireysel grme de yaplabilir Bilgisayar datlan rencilerin velilerden en az 6 veli ile mmknse bireysel deilse grup grmesi yaplmal (velilerle grme iin okul mdrlerinden yardm alnabilir ve okulda grme yaplabilir)

47

Aratrma Sorular

Deikenler

Veri Toplama Aralar

Takvimi

Veri Toplama Srecine likin Aklamalar

2.

Bu yenilikler, ana paydalar tarafndan nasl ve ne lde kullanlmtr?

Kullanm

Snf Gzlem Formu ------retmen Grleri Form 2 renci Grleri Form 2 Veli Grleri Form 2 ------retmen Grme 2 renci Grme 2 Veli Grme 2 dare Grme 2 Ynetici Grme 2 Tedarikiler Grme 2

Nisan ve Mays 2012 iinde gzlem yaplmal Tm gruplara uygulanacak Formlar en ge 31 Mays 2012 tarihinde doldurulmu olmaldr Form sonular en ge 15 Haziran 2012 tarihinde paylalmaldr

Gzlem iin farkl profillerdeki okullar seilmelidir. Her ilde en az 2 okulda gzlem yaplmaldr. Bu gzlemler her okulda temel alan derslerinde (matematik, fen bilimleri, sosyal bilimler, Trke ve Yabanc dil) yaplmaldr. Formlar, tm retmenlerin, rencilerin ve idarecilerin doldurmas istenir Bilgisayar alan ocuklarn ailelerine anket (form) uygulanmal

Tedarikilerle Telefon grmesi yaplmal Grmeler en ge 15 Haziran 2012 tarihine kadar tamamlanmaldr Grme sonular en ge 30 Haziran 2012 tarihinde paylalmaldr retmenlerle nce 5-9 kiilik odak grup (toplu) grme yaplmal Sonra grmede belirlenen ve daha net gr bildirebilecek en az 2 retmen ile bireysel grme yaplmal rencilerle snf bazl (grup) grmeler yaplmal Gerekirse fikir verebilecek rencilerle bireysel grme de yaplabilir Bilgisayar datlan rencilerin velilerden en az 6 veli ile mmknse bireysel deilse grup grmesi yaplmal (velilerle grme iin okul mdrlerinden yardm alnabilir ve okulda grme yaplabilir)

48

Aratrma Sorular

Deikenler

Veri Toplama Aralar

Takvimi

Veri Toplama Srecine likin Aklamalar

3.

Bu yenilikler, eitim-retim srecine ne tr deiikliklere neden olmutur?

Katlm Motivasyon Sre birlii ve paylam Liderlik

Snf Gzlem Formu ------retmen Grleri Form 2 renci Grleri Form 2 Veli Grleri Form 2 ------retmen Grme 2 renci Grme 2 Veli Grme 2 dare Grme 2 Ynetici Grme 2 Tedarikiler Grme 2

Nisan ve Mays 2012 iinde gzlem yaplmal Tm gruplara uygulanacak Formlar en ge 31 Mays 2012 tarihinde doldurulmu olmaldr Form sonular en ge 15 Haziran 2012 tarihinde paylalmaldr

Gzlem iin farkl profillerdeki okullar seilmelidir. Her ilde en az 2 okulda gzlem yaplmaldr. Bu gzlemler her okulda temel alan derslerinde (matematik, fen bilimleri, sosyal bilimler, Trke ve Yabanc dil) yaplmaldr. Formlar, tm retmenlerin, rencilerin ve idarecilerin doldurmas istenir. Form sonular deerlendirilirken katlma ilikin sonular Form 1deki sonularla karlatrlmal Bilgisayar alan ocuklarn ailelerine anket (form) uygulanmal

Grmeler en ge 15 Haziran 2012 tarihine kadar tamamlanmaldr Grme sonular en ge 30 Haziran 2012 tarihinde paylalmaldr

Tedarikilerle Telefon grmesi yaplmal retmenlerle nce 5-9 kiilik odak grup (toplu) grme yaplmal Sonra grmede belirlenen ve daha net gr bildirebilecek en az 2 retmen ile bireysel grme yaplmal rencilerle snf bazl (grup) grmeler yaplmal Gerekirse fikir verebilecek rencilerle bireysel grme de yaplabilir Bilgisayar datlan rencilerin velilerden en az 6 veli ile mmknse bireysel deilse grup grmesi yaplmal (velilerle grme iin okul mdrlerinden yardm alnabilir ve okulda grme yaplabilir)

49

Aratrma Sorular

Deikenler

Veri Toplama Aralar

Takvimi

Veri Toplama Srecine likin Aklamalar

4.

Uygulama srasnda ne tr teknik ve pedagojik sorunlar ortaya kmtr?

Donanmyazlm Altyap ilemesi Teknik destek Pedagojik destek

Snf Gzlem Formu

Nisan ve Mays 2012 iinde gzlem yaplmal

Gzlem iin farkl profillerdeki okullar seilmelidir. Her ilde en az 2 okulda gzlem yaplmaldr. Bu gzlemler her okulda temel alan derslerinde (matematik, fen bilimleri, sosyal bilimler, Trke ve Yabanc dil) yaplmaldr.

------retmen Grleri Form 2 renci Grleri Form 2 Veli Grleri Form 2 ------retmen Grme 2 renci Grme 2 Veli Grme 2 dare Grme 2 Ynetici Grme 2 Tedarikiler Grme 2 Grmeler en ge 15 Haziran 2012 tarihine kadar tamamlanmaldr Grme sonular en ge 30 Haziran 2012 tarihinde paylalmaldr Tm gruplara uygulanacak Formlar en ge 31 Mays 2012 tarihinde doldurulmu olmaldr Form sonular en ge 15 Haziran 2012 tarihinde paylalmaldr Tedarikilerle Telefon grmesi yaplmal ve varsa tamir/deime saylar, yerinde/uzaktan/serviste olma durumlar net biimde alnmaldr (gerekirse belge istenebilir) retmenlerle nce 5-9 kiilik odak grup (toplu) grme yaplmal Sonra grmede belirlenen ve daha net gr bildirebilecek en az 2 retmen ile bireysel grme yaplmal rencilerle snf bazl (grup) grmeler yaplmal Gerekirse fikir verebilecek rencilerle bireysel grme de yaplabilir Bilgisayar datlan rencilerin velilerden en az 6 veli ile mmknse bireysel deilse grup grmesi yaplmal (velilerle grme iin okul mdrlerinden yardm alnabilir ve okulda grme yaplabilir Formlar, tm retmenlerin, rencilerin ve idarecilerin doldurmas istenir Bilgisayar alan ocuklarn ailelerine anket (form) uygulanmal

50

Aratrma Sorular

Deikenler

Veri Toplama Aralar

Takvimi

Veri Toplama Srecine likin Aklamalar

5. a) Uygulamann eitsel ktlara ve sosyal hayata etkileri neler olmutur?

Okula maliyet Performans Alglanan renme Memnuniyet Eitime devam etme ve BT kariyeri 21. Yzyl yeterlikleri Okul kltr ve iklimi

Belge Analizi ------Snf Gzlem Formu ------retmen Grleri Form 2 renci Grleri Form 2 Veli Grleri Form 2 ------retmen Grme 2 renci Grme 2 Veli Grme 2 dare Grme 2 Ynetici Grme 2

Belgeler 15 Haziran 2012 tarihine kadar analiz edilerek sonular paylalmal Nisan ve Mays 2012 iinde gzlem yaplmal

Okul mdrlerinden elektrik, su, snma faturalar vb. belgeler istenebilir. Bu belgeler bir nceki yln ayn aylarna ait belgelerle karlatrlmaldr Gzlem iin farkl profillerdeki okullar seilmelidir. Her ilde en az 2 okulda gzlem yaplmaldr. Bu gzlemler her okulda temel alan derslerinde (matematik, fen bilimleri, sosyal bilimler, Trke ve Yabanc dil) yaplmaldr. Formlar, tm retmenlerin, rencilerin ve idarecilerin doldurmas istenir. Form sonular deerlendirilirken Eitime devam etme ve BT kariyeri ile 21. Yzyl becerilerine ilikin sonular Form 1deki sonularla karlatrlmal Bilgisayar alan ocuklarn ailelerine anket (form) uygulanmal Tedarikilerle Telefon grmesi yaplmal ve varsa tamir/deime saylar, yerinde/uzaktan/serviste olma durumlar net biimde alnmaldr (gerekirse belge istenebilir) retmenlerle nce 5-9 kiilik odak grup (toplu) grme yaplmal Sonra grmede belirlenen ve daha net gr bildirebilecek en az 2 retmen ile bireysel grme yaplmal rencilerle snf bazl (grup) grmeler yaplmal

Tm gruplara uygulanacak Formlar en ge 31 Mays 2012 tarihinde doldurulmu olmaldr Form sonular en ge 15 Haziran 2012 tarihinde paylalmaldr

Grmeler en ge 15 Haziran 2012 tarihine kadar tamamlanmaldr Grme sonular en ge 30 Haziran 2012 tarihinde paylalmaldr

Tedarikiler Grme 2

Gerekirse fikir verebilecek rencilerle bireysel grme de yaplabilir Bilgisayar datlan rencilerin velilerden en az 6 veli ile mmknse bireysel deilse grup grmesi yaplmal (velilerle grme iin okul mdrlerinden yardm alnabilir ve okulda grme yaplabilir)

51

Aratrma Sorular

Deikenler

Veri Toplama Aralar

Takvimi

Veri Toplama Srecine likin Aklamalar

5. b) Proje kapsamndaki renciler ile proje kapsamnda olmayan renciler arasnda eitsel adan anlaml farklar gzlemlenmi midir?

Hazr olma (Teknoloji becerisi) Performans Alglanan renme Katlm Eitime devam etme ve BT kariyeri 21. Yzyl Becerileri Motivasyon

renci Form 1 renci Form 2

Form 1ler en ge 15 Mart 2012 tarihinde doldurulmu olmal Form 1ler sonular 31 Mart tarihinde paylalmal Form 2ler en ge 31 Mays 2012 tarihinde doldurulmu olmaldr Form 2 sonular en ge 15 Haziran 2012 tarihinde paylalmaldr

Pilot kapsamndaki okullara benzer zelliklere sahip her ilde en az bir okul kontrol okulu olarak seilmelidir. Bu seimde okulun sosyo-ekonomik dzey ve rencilerin bir nceki ylda SBS sonular balamnda benzer zellikler gstermelerine dikkat edilmelidir. Formlar, tm rencilerin doldurmas istenir. Bu okullardan elde edilen veriler ile pilot uygulama kapsamndaki sonular karlatrlarak raporlanmaldr.

52

ekil 4: Deerlendirme takvimi

53

Kaynaklar
Alkin, M.C. (2004). Evaluation roots: Tracing theorists views and influences. Thousand Oaks, CA: Sage. Bickman, L. (1987). The functions of program theory. In L. Bickman (Ed.), Using Program Theory in Evaluation, New Directions for Program Evaluation, 33, 5-18. San Francisco, CA: Jossey-Bass. Cameron, K. S. (1986). Effectiveness as paradox: Consensus and conflict in conceptions of organizational effectiveness. Management Science 32(5), 53953. Cato, B., Chen, W., & Corbett-Perez, S. (1998). Logic model: A tool for planning and evaluating health and recreation prevention projects. Journal of Physical Education, Recreation & Dance, 69 (8). Coffman, J. (1999). Learning from logic models: An example of a family/school partnership program. Cambridge, MA: Harvard Family Research Project. Hansen, H. F. (2005). Choosing evaluation models: a discussion on evaluation design. Evaluation 11(4), 44762. Johnson, L. F. & Adams, S., (2011). Challenge based learning: The report from the implementation project.Austin, TX: The New Media Consortium. Johnson, L. F., Smith, R. S., Smythe, J. T., & Varon, R. K. (2009). Challenge-based learning: An approach for our time. Austin, Texas: The New Media Consortium. National Center for Education Statistics (NCES). (2010). Digest of education statistics. 19 Ocak, 2012 tarihinde http://nces.ed.gov/programs/digest/d07/tables/dt07_097.asp adresinden eriilmitir. Patton, M.Q. (1997). Utilization-focused evaluation: The new century text. Thousand Oaks, CA: Sage. Patton, M.Q. (2008). Utilization-focused evaluation: The new century text(4th Ed.). Thousand Oaks, CA: Sage. Patton, M. Q. (2002). Qualitative research & evaluation methods. Thousand Oaks, CA: Sage Publications. Payne, D.A. (1994). Designing educational project and program evaluations: A practical overview based on research and experience. Boston: Kluwer Academic. Renger, R. & Titcomb, A. (2002). A three-step approach to teaching logic models. American Journal of Evaluation. 23(4), 493-503. Rossi, P. H., & Freeman, H. E. (1989). Evaluation: A systematic approach. Newbury Park, CA: Sage. Scriven, M. (1980). The Evaluation of College Teaching. Syracuse, NY: National Dissemination Center.

54

Scriven, M. (1991) Evaluation Thesaurus. Newbury Park, CA: Sage. Scriven, M. (2003). Evaluation theory and metatheory. In T. Kellaghan, D. L. Stufflebeam & L. A. Wingate (eds). International Handbook of Educational Evaluation. Dordrecht: Kluwer Academic. Stufflebeam, D. L., & Shinkfield, A. J. (1985). Systematic evaluation. Boston: KluwerNijhoff. United States General Accounting Office. (2002). School dropouts: Education could play a stronger role in identifying and disseminating promising prevention strategies. GAO02-240. Vedung, E. (1997). Public policy and program evaluation. New Brunswick, NJ: Transaction.

55

Ekler
Ek 1: renci Form1 Ek 2: renci Form 2 Ek 3: renci Grme Protokol 1 Ek 4: renci Grme Protokol 2 Ek 5: retmen Form1 Ek 6: retmen Form 2 Ek 7: retmen Grme Protokol 1 Ek 8: retmen Grme Protokol 2 Ek 9: BT retmeni/Formatr retmen Form1 Ek 10: BT retmeni/Formatr retmen Form 2 Ek 11: BT retmeni/Formatr retmen Grme Protokol 1 Ek 12: BT retmeni/Formatr retmen Grme Protokol 2 Ek 13: Veli Form1 Ek 14: Veli Form 2 Ek 15: Veli Grme Protokol 1 Ek 16: Veli Grme Protokol 2 Ek 17: Snf Gzlem Formu

56