3. KRIJIMI I MARREDHENIEVE FEUDALE DHE FORMIMI I SHTETEVE TE PARATE FEUDALIZMIT TE HERSHEM.

Si rezultat i proceseve zhvillimore dhe proceseve shoqerore ne gjysmen e dyte teshekullit V. ne Europen Qendrore ne territoret e dikurshme te Perandorise romake,u krijuan nje varg shtetesh te para feudale: te njohura ne histori si mbreteritebarbare. Nga keto shtete vlen te permendet Mbreteria Alano-Vandale ne Afriken eVeriut, Mbreteria e Ostrigiteve ne Itali, Mbreteria e Longbardeve ne Itali,Mbreteria e Burgundeve ne Evropen Qendrore etj. Ndermjet shteteve feudale te kesaj periudhe (qe nga disa teoriciente dhe feudalquhen edhe shtete parafeudale), kishte dallime te dukshme, andaj te gjitha ketomund ti grupojme ne tri grupe shtetesh dhe sistemesh feudale: 1.Mbreteritebarabre; 2.Shteti arab; 3.Bizanti.4. SHTETI I FRANKEVE Shteti i frankeve eshte nje shtet tipik i feudalizmit te hershem dhe i takon grupit tembreterive barbare. Franket(grup i fiseve gjermane) nen udheheqjen e Klodevikut, ne fund teshekullit V, perafersisht ne territoret e sotme te Frances Veriore, te Belgjikes Jugoredhe te pjeseve jugore te Gjermanise e deri ne Zvicer krijuan shtetin e tyre qeqendroj deri ne gjysmen e shekullit te IX, kur u copetua ne disa mbreteri dheprincipata te pavarura si dhe ne disa feude te medha.Zhvillimi historik i shtetit te Frankeve ndahet ne dy periudha te medha: periudhene merovingeve dhe periudhen e karolingeve. Ne periudhen e merovingeve marredheniet feudale jane ne formim e siper dhe mete drejte kjo mund te quhet edhe faza parafeudale. Ne periudhen e karolingeve marredheniet feudale moren formen definitive (arrinkulminacionin e zhvillimit, e sidomos gjate sundimit te Karlit te Madh, i cili pushtojgati te gjithe pjesen perendimore te perandorise se dikurshme romake. Karli i Madhne vitin 800 edhe fomalisht u kurorezua perandor i Perandorise Romake. 4.1. Marredheniet feudale dhe formesimi i tyre juridik Sundimtaret e periudhes se merovingeve filluan dendur ta shfrytezonininstitucionin e anstrucionit (anstruciones), qe ishte nje institucion i lashte qenga periudha e demokracise ushtarake (ata ishin shoqerues te sundimtarit) dhequheshin edhe komes (comes). Beneficiumi ka qene e mire tokesore e banuar21 me fshatin gjysem te lire. Beneficiumi

beneficiarit i jepjte ad personam dhe nukkishte te drejte ta tjetersonte. Prej fillimit te shekullit VIII, prej kohes semajoridomit Karl Martetit, marredhenia beneficiare u be e kushtezuar dhe eshkeputshme.Edhe sundimtari ka qene i detyruar ta mbronte vasalin e vet (fjala vasal vjen ngagjermanishtja e vjeter qe do te thote person i vene nen kujdestari). Me fuzionimin emarredhenieve reale te beneficiumit dhe marredhenieve personale te vasalitetit,krijohet nocioni i feudit dhe marredhenies feudale.Akti juridik me te cilin behej ndryshimi i statusit juridik te fshatarit te lire dhe icilesise juridike te punes se tij quhej komendacio-commendatio.Shteti i frankeve, si u ngrit ne saje te sistemit benificiar, edhe u shkaterrua dhe ucopetua me degjenerimin dhe dobesimin e ketij sistemi. 4.2.Rregullimi shteterorShteti i Frankeve (Regnum Francorum) ka qene monarki patrimoniale osebashtinore.Organet e pushtetit:Monarku (organi me i rendesishem i pushtetit), pushteti i te cilit bazohej ne mundium ose ne banusin mbreteror. Te gjitha funksionet shteterore monarku i kryente nepermjet aparatit administrativete pallatit (oborrit) mbreteror. Nder funksionaret e larte te pallatit mbreterordalloheshin referendariusi, qe i perpilonte aktet e monarkut, pastaj komeset dhe kontet e pallatit mbreteror, nder te cilet poziten me te rendesishme e fitojmajordomibmair domus, i cili kryente funskionin e drejtuesit te oborrit dhe imbikqyrte sherbetoret e pallatit. Majordomet, ne kohen derisa monarku ishte imitur ushtronin funksionin e shefit te shtetit. Majordomi Pipini i vogel, meperkrahjen e Papes, beri permbysjen e sundimtarit te fundit nga dinastia emerovingeve dhe vete u shpall mbreti i shtetit te Frankeve.Ne feudalizmin e hershem te Evropes Perendimore dhe Qendrore, ne aspektin civilo- juridik, monarku e kishte te drejten supreme pronesoredominium eminens mbi tereterritorin shteteror. Territori shteteror konsiderohej si bashtine e tij, andaj ketomonarki edhe quhen patrimoniale ose bashtinore.Kuvendi Popullor (Kuvendin popullor franket e mbanin ne pranvere, ne muajinmars, andaj quhej Campus Martius, me vone e ndryshoj terminin, mbahej ne majdhe quhej Campus Maius. 22

Kuvendi i pallatit mbreteror placitum palate. Kuvendi i magnateve placitum generale, dhe Kuvendi kishtarprelatet, magnate dhe mbreti. Te tri keto kuvende paraqesin fillet e kuvendit te ardhshem perfaqesues shteterorqe paraqitet ne periudhen e feudalizmit klasik. Organizimi i pushtetit vendor Njesia themelore administrative ka qene civitates, ne krye te se ciles qendronte comesi, ndersa ne ato pjese ku u vendos administrate fringe, njesia themeloreishte pagusi, ne krye me kontin, me vone u be shkrirja e njesive ne njesineterritorial-adminsitrative te quajtur kontea. Kontet ndaheshin ne njesi me te vogla administrative-territoriale, ne centene, nekrye me tungimin ose centenariusin. Kompetencat e tunginit kane qeneekskluzive gjyqesore.Ne kohen e sundimit te Karlit te Madh u formuan dukatet, ne krye me Duken-dux, me vone market dhe markontet.Marka, si njesi e veteqeverisjes lokale popullore, si bashkesi e fshatareve te lire, kaqene e njohur gjate tere periudhes se merovingeve, e aty-ketu pjeserisht u ruajtdhe ne periudhen e karolingeve. 4.3. E drejta4.3.1 Burimet juridike Nder ligjet barbare jane te njohura: Ligji i Solikeve (Lex Solica), Ligji i Ripuoreve (LexRipuariorum), Ligji i Burgundeve (Lex Burgundionium) etj. Versioni i Ligjit teSolikeve me 65 nene u reduktua ne fillim te shekullit VI ne fund te sundimit teKlodevikut dhe titullohej Pactus legis Solicae.Me vone u nxorren ligjet romake te barbareve (nga e drejta romake), qezbatoheshin ndaj popullesise galo-romake, te njohura ne histori si Lex RomanaBarbarorum. Ne periudhen e merovingeve ekzistonin edhe aktet e ndryshme normative teadministrates qe quheshin: decreta, edicta, constituciones, praeciptiones. Veprimtaria normative e monarkeve ka qene me e frytshme, ndersa aktet e tyrequheshin Capitularia. Ne kete menyre u krijuan permbledhjet e kapitularjeveqe edhe sot kane vlere

te veante te burimeve juridiko-historike dhe burimevehistorike ne pergjithesi.23 4.3.2. E drejta sendore Instituti me i rendesishem i te drejtes sendore ka qene e drejta e pronesise mbitoken. Paralelisht me pronen kolektive