CANGKURILEUNG NYOBAT JEUNG AKI-AKI

Aya hiji manuk cangkurileung. Mindeng hiber ka pilemburan. Pangpangna ka deukeut imah leutik padumukan hiji aki-aki jeung pamajikanana. ta aki-aki stu bageur. Somah. Handap asor. Nyaah ka sasama. aasup ka sasatoan. !eda jeung pamajikanana. Nini-nini goreng budi. "a# baketut haseum. Sengar sengor$ ambek-ambekan. %eu kaop aya kakurang ata#a cap ku paga#an. Atuh cangkurikeung resepeun pisan ka aki-aki. omo unggal datang$ sok dibagakeun dihiap-hiap. &isuguhan saaya-aya. "edang ata#a cau. %erus duaan macangkrama. 'angkurileung ucla-acl dina dahan bari baco. Aki-aki jongjon kaprakkeprek barangga#. Nganyam bilik ata#a nganyam parabot dapur bangsaning ayakan$ boboko$ hihid$ jeung sajabana. (ualeun ka nu butuheun. )anci burit$ cangkurileung ge gancang mulang ka padumukanana di leu#eung. Hiji po$ ka#as sasari$ cangkurileung datang ka imah aki-aki. %api taya nu ngabagakeun. a#asna aki-aki keur iang ka nu rada jauh. !arang cl kana gantar pamoean$ ujug-ujug habek aya nu neunggeul. Sihorng nininini telenges geus ti tadi ngadodoho. *!eunang siah$ manuk bangka#arah th +,nini-nini napsu pisan. Pamatuk cangkurileung dipaksa dicekahkeun. Sret ltahna diteukteuk ku pso nu geus dibaba#a ti tadi. -ung dialungkeun ka luareun pager.,(or siah mantog. A#as mun datang-datang deui ka dieu +, eur mah reu#as jeung nyeri$ cangkurileung lenglengan kapahan. .ntung gancang eling. "eleber hiber lalaunan. Sajajalan ceurik. %eu nyangka bakal manggih nasib sial. aleungitan ltah sapotong. Atuh lapur teu bisa baco. Meunang saminggu$ cangkurileung nyirekem dina sayangna. %eu bisa kamamana. Ngadagoan ltah cageur. !aranghakan kapaksa ku lapar. Aki-aki ngarasa kaleungitan. !iasana ari datang ti panyabaan$cangkurileung sok mapagkeun. Nyngcl dina pager ata#a dina dahan tangkal di buruan. *Ninina$ teu nnjo cangkurileung datang tadi/,aki-aki nanya ka pamajikanana$ sugan apaleun. *Nyao +,ja#ab nini-nini judes.,!ororaah ngurus nu kitu patut. Ngurus paga#an g teu anggeus-anggeus.

-antaran ambleng$ aki-aki kapaksa indit ka leu#eung. 0k neangan sobat. Sajajalan gegeroan 1 Cangkurileung, cangkurileung Ka mana geuningan anjeun Ampleng-amplengan teu datang Ieu aki kaleungitan. itu jeung kitu$ ti isuk nepi ka sor. 2sukna$ indit deui. abeneran cangkurileung geus cageur. "eus bisa disada deui. Ngadng sora aki-aki$ gancang ditembalan 1 Aduh aki, watir teuing Leumpang jauh mani ripuh Bakat ku sono ka kuring ntung geus n!ampak susuguh Handapeun kiara badag$ tempat cangkurileung nyayang$ aki-aki ngalungsar. Ngararasakeun angin tiis ngahili#ir. Ngararasakeun kabungah panggih jeung sobat. aki$ cangkurileung teu betus perkara kalakuan nini-nini. 'ukup ku bebeja gering. 3nyaan aki-aki disuguhan sagala rupa. !ungbuahan nu aramis jeung parelem. !ongborosan nu ngepros ngeunah. Malah basa rk mulang$ dititah milih hadiah nu geus ngahaja disayagikeun ti tadi. Mangrupa dua barang ahng. Nu hiji cepuk leutik camperenik. Nu hiji deui$ peti badag dihias dialus-alus. *Ah$ nu leutik #. Hampang ma#ana. 4ngkoh ka dieu soth lain rk nangan hadiah. !akat ku melang # ka anjeun$ cangkurileung$,ck aki-aki sammh indit$ bari omatomatan$ sangkan cangkurileung nganjang deui unggal po ka#as sasari. !arang nepi ka imah$ cepuk dibuka hareupeun nini-nini. 3usina bangsa inten berlian$ nu murub mubyar cahayaan. *Aya knh hadiah sjn di padumukan cangkurileung th$ aki/, nini-nini ngadakngadak marahmay. *Aya. Peti badag. Ngan moal kauntup ma#ana. Matak milih ieu # nu leutik$,ja#ab aki-aki. a aki-

Sapeueuting$ nini-nini ngageremet. Nyalahleun aki-aki$ naha bet milih cepuk. -ain peti. Meureun eusina leu#ih ra. 0ebun-rebun$ kala#an rerencepan$ nini-nini indit ngajugjug panonoban cangkurileung nu lebah-lebahna geus dicaritakeun ku aki-aki. Anjog ka dinya$ #anci haneut moyan. &ibagakeun ku cangkurileung nu taya riuk-riuk keuheul. &isuguhan sagala rupa. Atuh balikna dita#aran bisi hayang meunang hadiah$ rk cepuk ata#a peti. *Peti # dieukeun$,cek nini-nini mani nyorongot. %i leu#eung ka lembur$ ma#a peti badag. Atuh ripuh pisan. Mindeng ti gubrag. Mindeng labuh. &atang #anci sareupna$ nini-nini ngajongkeng di buruan. Nangkub kana peti. %eu malir cap$ bari rarampolan$ gancang nyokot linggis keur nyungkal turub peti. ajurung ku hayang geura nnjo eusina. Pasti mutiara barakbak$ leu#ih alus jeung leu#ih ra ti batan eusi cepuk aki aki. !arang bray$ ukur batu karikil$ keusik jeung taneuh. Malah aya oray tinglaleor$ jeung langgir tingkodomang. Puguh ba nini-nini reu#as. Nepi ka tijengkang kana kamalir. Ngajehjer kapahan d dinya. ling ling isukna. ageuingkeun ku sora baco cangkurileung nu rk nganjang deui ka aki-aki. 555

SASAKALA MAUNG LEUTIK CANGKENGNA

nging 6essy Maharani

.sum paceklik di hiji leu#eung. Halodo anu banget nepi ka sakabh sasatoan kakurangan ku hakaneun. !ungbuahan$ beubeutian$ jeung jujukutan kabh gararing... Sakali mangsa maung keur anteng nangan kahakanan$ kabeneran aya peucang keur ngahuleng$ jiga nu susah. ta peucang th begang$ ngajangja#ing kari tulang jeung kulit. Sabot peucang keur ngalamun$ "auuur...7+ Maung ngagauran tarik pisan. Peucang kacida reu#asna. sang tiis ngagarajag maseuhan a#ak. Maung ngadangong$ bangun sagep-gepeun rk ngerekeb manhna. Peucang teu bisa kukumaha. 'euk pikirna$ najan lumpat g moal burung kaudag$ da puguh baroraah keur lumpat$ pan tanaga sakieu sudana. Ahirna peucang sumerah diri ka nu ka#asa$ bari ngadunga mnta sangkan dipanjangkeun umur$ sarta disalametkeun tina bahaya dina #aktu ayeuna. *Agan maung$ ulah gagauran kitu eum$ kuring mah kari dikerekeb ba. %api...$, peucang nga#ani-#ani. *Heeemmm.7+, ,Ari ceuk kuring mah$ leu#ih had nangan mangsa anu lintuh. &a kuring mah batan sakieu$ moal matak seubeuh. Pan apal ku anjeun$ kuring mah begang$ kari tulang hungkul., Maung ngagaur deui. a#as nu ngahaja sangkan peucang beuki gimir. *Hy7+ Peucang$ teu ngarti uing mah. Naon maksudna andika tenang-tenang cacarita ka#as kitu/ Pan biasana g sok terus lumpat mun ningali uing th/, *0umasa$ eu#euh tanaga keur ngejat-ngejat acan.., peucang ngalengis.

*%erus...$ ku naon anjeun ngahuleng/, *4hh... masalah ta..., peucang katingali bangun atoh$ meunang lolongkrang. *3nya/+, * uring teu lumpat th bisi hayang nyaho mah...$ jeung kitu g mun percaya ka kuring$ yn kuring th keur meunang tugas ti raja. &ititah nungguan beubeurna di dieu. %ah ari raja keur lunta$ nyiar kadaharan keur urang sarra., *Na bener ta th/+, maung muncereng$ nembongkeung sihungna anu ranggtng. *2hh... piraku bohong+ %ah kulantaran kitu$ kuring moal rk lumpat$ sabab tanggung ja#ab ti raja th beurat pisan., *Auuummm.... hahahaha... puguh da uing th bodo. "eus moal metu kol modl kitu mah hahahaha..., *Naha bet teu percaya/, peucang pias. *Sabab urusan nu kitu mah pasti bakal dika#al ku sato pantar kuring. Ata#a singa. Nya pokona mah ku sato-sato ged tur garalak+, *-ah... ba teu percaya mah..., *%api...$ k... k... k... na nu kumaha rupana beubeur raja th/, maung tungtungna mah panasaran og. 'euk pikirna$ saumur nyunyuhun hulu asa can kungsi ngadng beubeur raja. *3uuhh... tinggaleun jaman atuh..., peucang ngahaja ngall#. *Mun bener aya$ cing pk geura tmbongkeun. .ing hayang nyaho+, *%eu pisan-pisan kulan..., *Naon maksud andika hah+, *%eu #ani kuring mah nmbongkeun ta beubeur. Sabab dipi#arangna g ukur nungguan., *Nyanh dk baha hah+ %eu apal yn nya#a nyanh aya dina tungtung sihung uing+, *Sumuhun... percanten, peucang popoyongkodan. *Sok+ Mana uing ningali+, *3uu..., *!uru7+ Ata#a$ nyanh mah hayang dikerekeb meureun/, *Ampuunn... ampuunn... tapi$ kuring sieun knh ku raja., *!a+ .rusan uing ta mah+, maung beuki panasaran. *Nya ari keukeuh-keukeuh teuing mah$ ka dieu atuh sing dekeut bisi aya cakcak bodas.., *Ha ha ha ha... nyanh dk nipu ka uing nya/ Sorriii... uing moal katipu+,

*Nya enggeus ari embung mah..., peucang beuki pias. *3uu... jadi bener nyanh th moal nipu/, *2hh.. piraku$ teu #ararantun teuing..., *Nya sok atuh+ Mana beubeur th/, *%ah geuning..., peucang nuduhkeun ka nu ngajepat hareupeunana. * a dieu atuh$ sampeurkeun sing deukeut... ngarah cs., %eu loba pikir$ maung ngadeukeutan anu ngajepat *3nya+ alus beubeur raja th euy$ meuni hrang kieu., *Nya enya atuh+ Piraku beubeur raja butut/, * ira-kirana bisa teu lamun uing ngajaran mak/, *3uu...., *Hayang dikerekeb7, maung mureleng. *%eu tiasa+ bujeng-bujeng ka diangg$ dicepengan g teu kenging cenah., *'euk saha teu meunang/, *0aja nu sasauran..., *!et jadi panasaran uing mah. &k ngagugu ka uing moal siah hah/+, *.lah nyingsieunan kitu atuh$ geus puguh kuring mah sieun knh ku raja batan ku Anjeun., Aauuummmm... maung nmbongkeun sihungna. Peucang kokompodan. *Ari keukeuh-keukeuh teuing mah$ nya kuma anjeun #$ ngan kuring boga pamnta., *Naon/, *Sangkan kuring teu katanyaan ku raja$ kuring dk indit heula ti dieu ngarah boga alesan...., *Heug+, maung atoh pisan. *%ah engk$ lamun kuring geus jauh pk ta beubeur pak., *3nya+, *%api..., *Naon deui/+, * udu nurut kana kodeu ti kuring$ lamun ceuk kuring *pak, rap ta beubeur th pak. Sakitu pamnta ti kuring mah., *Hahahaha... pira sakitu$ gampang+ %api a#as siah mun ngabobodo. &ikerekeb ku uing7+, *Moal atuh...,

!rs cacarita$ berengbeng peucang lumpat$ sakalumpat-lampt. Sanggeus rada jauh$ peucang ngagoro#ok. *Pak$ pak8+ Pak+, &emi ngadng peucang ngajoro#ok$ teu tata pasini deui rap ta beubeur anu ngajepat th dibeulitkeun kana cangkngna. Atuh puguh # ta beubeur th jol meulit kana a#akna tarik pisan$ sabab geuning anu dimaksud beubeur raja th singhorng oray #elang anu kacida gedena. %eu sabaraha lila$ cangkng maung th ngaleutikan kapeureut ku bedasna tanaga oray.

RAJA JEUNG GEDANG ATAH

acaritakeun di hiji karajaan$ anu katelah nagri sakti mandraguna.

aranglayung $ aya hiji raja anu gagah

atelah Prabu Sapru !rata nyengkod. Sanajan boga panga#akan anu

gagah tur beungeut anu perenges$ eta raja boga sipat #elas asih ka rahayatna. %api sipatna eta teu ngurangan #iba#a jeung komarana$ estuning dipikagimbir ku karajaan-karajaan sabudeureunana. Sabab sang Prabu kungsi kacaritakeun gelut jeung anak maung tilu poe tilu peuting nepika eta si maung sareuneuhna. Ngan hanjakal eta raja boga karesep anu mahi#al ti batur$nyaeta kabeukina teh gedang atah. Atuh di karajaana teh hese kacida manggihan gedang asak$ sabab teu kaur aya gedang buahan$ geus pasti di ala ngora-ngora ku prajuritna. Ari Prabu Sapru !rata Nyengkod boga prames#ari anu geulis rancunit endah kabina-bina$ anu katelah &e#i Nilam 'iptaningpar9um. "eus ampir sataun leu#ih Sang Prabu huleng jentul$ paromanana nguyung bangun aya nu jadi pikiran. Singhoreng manehna kagegeringan mikiran panyakit anu tumiba ka prames#arina. &e#i 'iptaningpar9um boga panyakit rorombeheun dina keuneung sukuna$ bari henteu ukur nepi ka dinya$ prames#ari oge kelekna bau kacida. Atuh Sang Prabu teu bisa otel paduduaan sabab teu kuat ku bauna kelek prames#ari. Malah sakapeung mah sang prabu sok nepi ka katurelengan$ ngajoprak kapiuhan lamun lila ngarendeng jeung de#i 'iptaningpar9um. Antukna Sang Prabu ngumpulkeun kabeh tabib jeung dukun anu aya di eta nagri$ pikeun nyiar ubar jang prames#ari. Aya nu ngaluangan$ cenah aya panita sakti anu katelah ki ajisako di padepokan karang paningal$ umurna geus ratusan taun$ tapi teu katingali kolotna. Ari eta padepokan ayana di leu#eung dungus$ kiduleun gunung pangajar. %eu di engkekeun deui$ raja ma#a prajuritna ngajugjug eta padepokan. Mipir pasir mapay jungkrang ngaksruk leu#eung meuntas #alungan. &i satengahing lalampahan di hiji leu#eung$ kasampak aya nini-nini keur nonggeng tukangeun rungkun. 0aja jeung prajuritna pohara reu#asna$ tp aya atohna oge$ bisa tatanya ka eta nini-nini. Pok raja ngomong ka senopatina$,Senopati$ cik pang nanyakeun jalan ka si nini,. Senopati unggeuk teru nyampeurkeun si nini. *nuju naon nini /, ceuk senopati muka carita. *keur ngadurat ujaang, ceuk si nini bari aluman-alimen menerkeun sampingna$ kaeraan tayohna mah. Senopati kur seuri koneng bari ngagerentes dina jero hatena$ *sugan teh kami #ungku nu sok ngadurat teh,. Pok senopati nanya deui ka si nini$,punten nini$ ari padepokan karang paningal beulah mana/,. Si nini kerung bari nyarita$,aya perlu naon ka padepokan/. Arek dibejaan tapi kuring hayang di pang omehankeun,. Puguh #e senopati teh buncelik bari ambek$ *teu sudi+$ naha anjeun teu nyaho saha kami/, ceuk senopati bari poporongos. Si nini hare-hare #e bangun teu reu#as komo sieun mah. *nya keun bae ari

embung dibejaan mah, ceuk si nini bari ngalungkeun sisig urut meper da puguh eu#euh cai. *kop tah kopet$ lumayan jang eupan bisi rek nguseup. %a#es mah ga#ok kana kopet mah, ceuk si nini bari ngaberetek lumpat ka jero leu#eung., %erus #e tuturkeun panon poe$ engke manggih talaga ciherang, kadenge sora si nini ha#ar-ha#ar da puguh geus jauh lumpatna teh. Ari senopati$ di alungan sisig aya kopetan teh puguh #e tibuburanjat lumpat. Para prajurit anu sejen oge sarua$ paburencay lalumpatan$ raja teu ditolih$ digubragkeun tina tanduna. 0aja nyangsaya dina rungkun kabeulitan areuy$ roroesan teu bisaeun hudang. ocap kacaritakeun$ raja neruskeun lalampahanana. Nuturkeun panon poe sakumaha pituduh ti si nini. Antukna anjog ka sisi talaga anu katelah talaga ciherang$ raja reureuh ngababakan. Sakalian tatahar ngumpulkeun bekel jang neruskeun lalampahan. *prajurit$ kami hayang dahar. 'ik pang maiskeun peda jeung pencok hiris. Nginumna hayang cai da#egan. abeh kudu beubeunangan,$ ceuk raja bari pupuringisan nyekelan beuteungna. Sakabeh prajurinta tuluy malencar neangan kadaharan pesenan raja. Sabot prajuritna malencar$ raja rurat-reret ka sabudeureun eta tampat. Sanggeus yakin eu#euh sasaha$ berebet raja lumpat ka tukangen rungkun. Porosot ngalaan calanana bari terus nagog. Singhoreng$ nitah kabeh prajurit arindit teh$ rajan teu kuateun hayang ngising. eur ngeungeunahna raja nagog$ kadenge aya nu kokorosakan nyampeurkeun ka palebah rungkun tempat manehna ngising. arek ge raja nguniang$ maksudna rek nempo ka palebah nu ngorosak$ ari lol teh hulu bagong ti gigireun rungkun. 0aja ngoceak bari rikat ngara#el calanana niatna mah rek lumpat. 4rokaya$ raja nincak taina sorangan$ soledat$ juralit$ gubrag$ raja ngabebengkang hareupeun bagong. Ari bagong$ nempo kaayaan kitu teh lain kabur$ tapi kalah mundur taki-taki bari sesegrok rek narajang. Serepet eta bagong nyuruduk raja. !arang rek sagabret-gabreteun eta raja di teungar$ sakedet netra aya hiji aki-aki anu ngajorelat ngajejek hulu eta bagong. !agong mecat kanu anggang$ tuluy ngajongkeng palastra harita keneh. 3ta aki-aki kur ngabedega hareupeun raja anu nangkarak bengkang bari beungeutna pias kabur pangacian bakat ku reu#as jeung sieun. Sanggeus pangacianana ngumpul$ raja maksakeun hudang bari uulukungan pok nyarita$ ,nuhun aki kana pitulungna$ mun eu#euh aki mah geus kumaha boa kami disuruduk bagong si atah adol, ceuk raja bangun anu atoh kacida. *nya teu nanaon kasep$ da geus ka#ajiban jelema mah silih tulungan jeung papadana. Ngan eta kade poho$ calanana di pake heula$ era bisi katingalieun batur$ jeung naha can disunatan/, ceuk eta aki-aki bari miceun beungeut. "ebeg$ raja ngaranjug reu#as taya papadana bari gura-giru make calana. *nyeta aki$ puguh di nagri kami teh eu#euh nu bisaeun nyunatan, ceuk raja bari reumbay. Nalangsa tayohna mah.

Punten ari aki jenengan teh saha/* ceuk raja semu dareuda. *ari anu katelah mah ngaran aki teh ajisako$ ti padepokan karang paningal, Ngadenge kitu$ raja pohara atohna *halah siah$ geuning ieu panita nu kami dipaluruh nepika aprak-aprakan ka jero leu#eung teh,$ raja ngaranjug. *na aya naon kitu kasep/ 0urumpaheun ka dieu neangan aki/, si aki kerung. *Puguh kami teh boga karerepet$prames#ari boga panyakit rorombeheun jeung bau kelek, raja ngaheruk. *emh$ deudeuh teuing kasep. %api leuheung maneh mah boga keneh pamajikan. &aripada aki, ceuk si aki bari narik napas panjang bangun nu eungap. *na ari pamajikan aki ka mana kitu/, raja nanya ka si aki. *nyeta kasep$ pamajikan aki teh maot geus ampir sataun katukang, ceuk si aki. Panona katingali rambisak. *kunaon aki/, ceuk raja panasaran. *puguh ge kabeureuyan jarami nangka, ceuk si aki tuluy ngeluk tungkul nyoo tungtung baju bari ngegelan kuku ramona.* %api nu geus kali#at mah ulah di inget: ketang$ hayu atuh urang kanu iuh. urang di ihtiaran,$ ceuk si aki bari leumpang kana handapeun tangkal. Sanggeus ngariung dinu iuh$ pok si aki nyarita$ *sabenerna ubar jang panyakit prames#ari teh teu kudu jauh-jauh nyiar ka dieu$ da di karajaan anjeun ge loba. Sabab panyakit prames#ari teh ku alatan tingkah polah anjeun sorangan,. 0aja ngaranjug$ bari kerung raja nanya1,na naon kitu aki ubarna/,. *rorombeheuna mah ubarna teh ku geutah gedang anu pentil keneh$ balurkeun kana dampal sukuna. (adi #ayahna ti mimiti ayeuna$ anjeun ulah ngadaharan gedang atah. omo pentilna mah. Sabab lamun anjeun teu ngarobah kabeuki$ bakal beuki loba rahayat anu rorombeheun, ceuk si aki bari nyusut kelay anu nyurucud tina bi#irna. *Sedengkeun ubar jang panyakit bau kelekna$ tah pake ieu tangkal$ direndos tuluy dipeureut. 'okot saripatina terus usapkeun kana a#akna. 2eu tangkal teh teu boga ngaran$ ngan ku lantaran ieu tangkal rek di pake ubar ku prames#ari$ pek aranan ku hidep make ngaran prames#ari,ceuk si aki bari ngaluarkeun hiji tangkal tina jero bajuna$ song di asongkeun ka raja. u raja ditampanan. 0aja pohara atoheunana. *Aduh aki$ nuhun kana bongbolonganana$ kuring reugreug ayeuna mah. (adi ieu tangkal teh ku kami dingaranan tangkal nilam. Minangka pamulang tarima ti kami$ Aki hayang naon/ u kami ditedunan, ceuk raja semu marahmay.,ah aki mah kur hiji pamenta teh$ pang neangankeun jodo jang anak aki$ karunya geus lila teu rarabi #ae, . * eun ulah salempang aki$ kabeneran senopati kami lalagasan keneh, ceuk raja bangun daria. *#ayahna senopati$ anjeun kudu daek ka#in jeung anak ieu panita,$ ceuk raja bari ngareret ka senopatina. Senopati unggeuk bari cong nyembah bangun nu ajrih. *mana budak aki teh/, ceuk raja nanya ka si aki. * engke #e dimana anjeun geus nepi ka karajaan jeung prames#ari geus di ubaran$ anak aki bakal datang ka karaton. 'irina$ anak aki teh bakal u aki

nyelapkeun kembang malati dina ceulina. 4mat bageakeun$ ulah di saha saha,. *Mangga aki$ ku kami di estokeun pisan,$ ceuk raja nempas. Sanggeus amitan ka eta panita$ raja gura-giru marentahkeun para prajuritna sangkan tatahar pikeun mulang ka karajaanana. Antukna raja jeung prajuritna marulang ka nagri karanglayung bari suka bungah$ kusabab hasil pamaksudanana. Satepina ka nagri karanglayung$ raja gura-giru nambaan prames#arina sakumaha pituduh ti panita ajisako. 3nya #e ramuan ti aki panita teh matih. Prames#ari cageur rorombeheun jeung bau kelekna. 0aja pohara atoheunana$ pasemona marahmay. Minangka sukuranana$ raja ngumpulkeun sakabeh rahayatna di alun. 0aja ngayakeun hajat ; poe ; peuting$ nanggap #ayang jeung organ tungal. %eu poho para prajurit anu milu nganteur neangan ubar$ di bere hadiah ku raja. Sabot rahayatna keur suka bongah ngaribing engklak-engklakan di alun-alun$ raja mah anteng lelendean jeung prames#arina. !ari diuk dina korsi karajaan dibaturan ku patih jeung senopatina anu geus diistrenan jadi panglima perang karajaanana. eur anteng saruka bungah di karaton$ jol aya pongga#a nyampeurkeun ka hareupeun raja bari pok nyarita$, sembah pangabaktos nun$ di luar aya istri anu hoyong nepangan salira. Ngakuna mah putrana panita ajisako,$ ceuk pongga#a bari ngeluk tungkul. 0aja ngaranjug bari gura-giru marentahkeun pongga#a sangkan eta a#e#e sina asup ka karaton. *bagja anjeun senopati$ pijodoeun anjeun geus datang. (ung geura bageakeun,$ ceuk raja ka senopatina. Atuh gancang senopati cengkat bari terus nangtung niat muka panto karaton$ seja ngabageakeun ka putrina panita anu rek jadi pamajikanana$ hatena tagi#ur teu puguh rarasaan. -alaunan panto di buka$ breh di luareun panto aya a#e#e anu teu bireuk deui$ taya lian nini-nini anu panggih di leu#eung keur ngadurat$ keur nangtung make kembang malati di selapkeun dina ceulina. Senopati ngagolepak kapiuhan$ matana buncelik sungutna cala#ak. 555

LUTUNG KASARUNG

acaturkeun di nagara Pasir !atang$ Prabu %apa Ageung ti prams#ari Niti Su#ari kagungan putra tujuh$ istri #ungkul. Nu kahiji kakasihna Purbararang$ nu kadua Purbandah$ nu katilu Purbad#ata$ nu kaopat Purbakancana$ nu kalima Purbamanik$ nu kagenep Purbaleu#ih jeung nu katujuh Purbasari. Ngaraos parantos sepuh$ Prabu %apa Ageung ngersakeun ngabaga#an$ bad tatapa di leu#eung. Nu dicadangkeun ngagentos ngeuyeuk dayeuh ngolah nagara th lain Purbararang putra cikal$ tapi bet Purbasari$ putra bungsu. Atuh munasabah ba$ Purbararang asa kaunghak. Amarahna teu katahan$ asa dihina asa ditincak hulu. Purbasari diusir ti dayeuh dibuang ka "unung 'upu. acaturkeun di ahiangan$ "uruminda$ putra d#ata cikalna$ titisan "uriang %unggal$ ngimpn gaduh gar#a anu sarupa jeung Sunan Ambu. Saur Sunan Ambu$ *(ung$ geura boro pijodoeun hidep. Aya nu sakarupa jeung Ambu. %api8ulah torojogan$ anggo heula ieu raksukan8lutung+, (angglk "uruminda minda rupa jadi lutung$ katelah -utung asarung. ocap deui di nagara Pasir !atang. Prabu %apa Ageung ngersakeun hayang tuang daging lutung. Nya nimbalan -ngsr kudu ments Aki Panyumpit ngala lutung ka leu#eung. Aki Panyumpit gasik ngasruk leu#eung nangan lutung. %api dadak sakala$ leu#eung jadi sepi taya sasatoan. !ororaah sato kayaning peucang jeung lutung$ sireum og taya nu ngarayap ck #i#ilanganana mah. Aki Panyumpit th mh pegat pangharepan. !arang rk mulang$ dina tangkal peundeuy bet kabeneran manggih lutung keur guguntayangan. Ari rk disumpit$ celengkeung th lutung nyoara1 *h$ Aki$ bet kaniaya. .lah disumpit+ uring th rk ngaku bapa pulung ka Aki. Hayang betah di dunya$ hayang nyaho anu dingaranan karaton., *Sukur atuh$ sok geura turun$, #alon Aki Panumpit bengong$ aya lutung bisa ngomong. Singhorng -utung asarung ta. &#ata minda rupa turun ka dunya. -utung asarung diba#a ku Aki Panyumpit$ dihaturkeun ka karaton. %api barang rk dipeuncit$ taya pakarang nu teurak. Sang -utung teu bisa dirogahala. %ungtungna mah$ saur 0atu$ *-ngsr pasrahkeun ba ka anak kami$ sugan butuh keur pibujangeun., Nya atuh ku -ngsr dipasrahkeun ka Purbararang. Ari #alonna th bet1 *&ak soth ngabujangkeun$ lamun jalma nu utama. Mun lalaki turunan mantri$ ari lutung mah sangeuk teuing+, &eregdeg lngsr ka putra nu kadua$ teu ditampa. Pajarkeun th$ lain teu hayang nampa$ ngan sieun ku Si %th. a anu katilu$ nya kitu knh.

-ngsr mulang deui ka Purbararang$ pokna th$, Nya sok ba atuh$ bisi pajar nampik pasihan rama., -utung kasarung tetep di karaton. !elenyeng lumpat ngintip para mojang nu lalenjang keur ngagembrang ninun. eur jarongjong ninun$ ari koloprak th taropong Purbararang moncor ka kolong bal. *'ing Adi$ pangnyokotkeun taropong+, *2h$ %th$ apan boga bujang lutung$, 'k Purbaleu#ih. *'ing lutung pangyokotkeun taropong di kolong bal+, &eregdeg lutung lumpat. .lang-ileng$ top taropong dicokot. Ari br#k th dibbkkeun mani jadi lima$ sor disodorkeun+ *(urig lutung$ taropong aing sabogoh-bogoh dibbkkeun+ -ngsr+ %eu sudi kami mah$ anteurkeun Si -utung ka Si Purbasari di leu#eung+, (ut -ngsr turun$ -utung unggeuk$ tuluy nuturkeun. -utung Purbasari. *h Mama -ngsr$ geunig Si %th aya knh adilna. Hatur nuhun bjakeun ka Si %th., %utas haturan$ -ngsr mulang ka karaton. 'aturkeun di sisi leu#eung. Purbasari ngagolr dina palupuh sabbk$ di hateup #elit sajalon. -utung kasarung ngangres ningal kaayaan putri. 0ep Sang Putri disirep. *.tun$ urang sar jeung kaula. ula mah banget ku tunduh+, *4aah$ Sang Putri$ lutung mah tara sar jeung manusa$ bisi geuleuheun+, 0eup Putri Purbasari kulem tibra pisan. *h$ deudeuh teuing. Putri th nalangsa pisan. Aing rk nnda ka Sunan Ambu$ neda sapaat para bujangga$ niat misalin Sang Putri meungpeung sar$, gerentes -utung "uruminda mamalihan. 0aksukan digdogkeun$ bray baranang siga bntang$ kakaspan "uruminda kahiangan. Panejana tinekanan$ sajiadna katurutan. (leg ngajengglng karatonna$ leu#ih agrng ti nagara. Purbasari dipangku$ dibogkeun dina kasur tujuh tumpang$ disimbut sutra banggala$ disumpal ku benang emas. (angglk "urumiinda jadi lutung deui$ tapakur di sisi bal kancana. abeungharan jeung kamulyaan Purbasari di gunung kasampir-sampir ka nagara. Purbararang$ nu gorng budi ti leuleutik$ nu gorng lampah ti bubudak$ beuki tambah sirik$ asarung$ ajeun lutung$ tamba su#ung. ajeun hideung$ tamba keueung nu di leu#eung. ajeun gorng$ tamba jemp nu nyorangan. asarung ditampa ku

beuki tambah ceuceub. 0upa-rupa akal dikotktak$ sangkan aya alesan keur ngarah pati Purbasari. Mimitna Purbasari diperih pati$ kudu bisa mendet parakan !aranangsiang$ leu#i Sipatahunan. Mangka saat sapeuting. Mun teu bukti teukteuk beuheung keur tandonna. u pitulung -utung th laksana. %uluy Purbasari dititah ngala bantng ti leu#eung. bantng th katungtun ku Purbasari ka nagara. Purbasari dipents nyieun pakarang tatann tm bingkeng jeung jarum potong$ jeung ditangtang pahad-had ngahuma. "eus tangtu Purbasari dibr pasir anu pangangar-angarna$ ari Purbararang mah di tempat nu had. %api Purbasari unggul knh. 0upa-rupa kol Purbararang$ antukna Purbasari diajak pangeunah-ngeunah olahan$ paloba-loba samping$ papanjang-panjang buuk$ pageulis-geulis rupa. %api rayat jeung jaksa nagara mutus teu #elh Purbasari anu unggul. %ungtungna Purbararang pinuh ku hat dir jeung ujub$ ngajak pakasp-kasp beubeureuh$ Sagorng-gorngna beubeureuh manhna$ da pubuh manusa$ kakasih 2ndrajaya. Sakasp-kaspna beubeureuh Purbasari$ lutung. Purbasari lh$ tenggekna kari saketokkeun diteukteuk. 'unduk kana #aktuna$ -utung asarung manggih putri panyileukanana. Putri nu asarung ngagdogkeun raksukanana$ sasorot jeung Sunan Ambu$ Purbasari. -utung baranyay hurung$ jangglk jadi "uruminda deui. 2ndrajaya ngamuk$ tapi teu bisa majar kumaha$ kaungkulan kadigjayaanana. Purbasari ngadeg ratu di Pasirbatang$ jadi prams#ari "uruminda. Ari Purbararang jeung sadrkna nu opat deui$ dihukum kudu jadi pangangon. 2ndrajaya mah dihukum jadi pangarit$ dibekelan arit timah. Ngan anu pangais bungsu$ Purbaleu#ih$ anu #elasan ti baheula ka Purbasari$ ditikahkeun ka i !agus -embu Halang$ ciciptaan tina raksukan -utung asarung jadi papatih di Pasir !atang. u kasaktn -utung asarung$ asarung$ dibantu Sunan Ambu jeung para bujangga$ ieu tanjakan

NINI ANTEH
(aman baheula aya budak a## ngaranna Nyi Anth. arunya budak th pahatu. "eus teu boga indung da geus maot katarajang malaria teu katulungan. Sanggeus indungna maot$ Nyi Anth hirupna jadi nunggelis. (auh ka sintung kapala$ lieuk deungeun lieuk lain$ henteu indung heuteu baraya. Aya g bapana sanggeus boga deui pamajikan mah$ jadi tamblar. a anak henteu riksa henteu nyaah. Mun mr dahar g kumaha ceuk indung trna$ rk dibr rk henteu. u kitu puguh # Nyi Anth mindeng ngarumas$ indung trna galak pisan$ sok nyarkan$ tampolana nyintreuk jeung nyi#it tarik. &ina mr dahar$ indung trna th saukur tamba ka#aranan. Sanguna saeutik ukur jeung uyah. -amun tas dahar bari ngalmtan rmh th Nyi Anth sok sasambat ka indungna dika#ihkeun. *3maa emaa nyai tulungan. Nyai neda8 lapar knh. &a sanguna ngan saeutik. (aba teu aya rncangna., 'euk Nyi Anth bari ngalmtan rmh. Nyi Anth ditamblarkeun ku indung trna kitu th lain ngan sakali$ tapi mindeng. Saban dahar. Sok ngadoni ta og ka bapana yn indung trna th medit$ mr dahar sok saeutik$ tapi ku bapana kalah dipolotan. *Ngadoni siah$ miradukeun$, ceuk bapana. 4sok ta og bapana ngagelendeng indung trna sangkan mr dahar th sing nepi ka seubeuheun. %api lain robah kalah ka sok malik nyarkan Nyi Anth. *Ngadoni siah ka bapa manh+ !udak mah sapamran kolot # teu kudu ngadu-ngadu$, ceuk indungna bari celetot nyi#it tarik pisan. Atuh Nyi Anth th ceurik ampun-ampunan. Sanggeus kitu mah Nyi Anth th teu #anieun deui bbja ka bapana. Ah kadongdora pamikirna bbja og lain jadi seubeuh$ kalah jadi nyeri.

Sakali mangsa sabot bapana ngala suluh jualeun ka kota$ Nyi Anth dibr dahar. !iasa saeutik ukur jeung hulu peda. "eus kitu tuluy sirah budak th diketrok ku aseupan nu ramiping ku rmh. Nya atuh puguh # sirah Nyi Anth th pinuh ku rmh. eur kitu datang bapana. !arang jol g heg bapana nanya. *"eus dibr dahar budak th/, *Puguh # seubeuheun pisan. A#ahing ku seubeuh gagaro sirah g ku leungeun nu ramiping ku rmh$, ceuk indung trnan ngarah dipiandel. itu jeung kitu # saban poe og nasib Nyi Anth th. Sakali mangsa tina ku teu kuat nahan kanalangsaan$ Nyi Anth ka kuburan indungna$ ngadon ceurik balilihan bari sasambat. *3ma.. ema .. Nyai lapar. Nyai lapar8 hayang neda. 2ndung tr galak jeung medit. Sirah diketrok aseupan., !udak sasambat balilihan di luhur kuburan indungna. Sabot kitu kersaning Allah$ teu aya nu mustahil$ podonghol # tina jero kuburan th cau emas saturuy. Atuh hkak Nyi Anth ngadahar cau emas. Nyeubeuhkeun dahar sangu saeutik pamr ema trna. Saban poe kitu # aya kiriman cau emas$ nya Nyi Anth th teu leuleus teuing. A#akna jagjag jeung seger. 4rokaya mireungeuh anak trna jadi jagjag$ indung trna curiga. Palangsiang sok maok kjo. %uluy diintip dituturkeun ka kuburan. !arang kaciri dikuburan aya cau$ indung trna ngambek bbakan. *Ngrakeun maok cau nu saha hah/ !udak-budak panjang kokod$ ka#as nu teu dibr dahar #a$, ceuk indung trna bari molotot. 0egeyeng cau th diba#a ka imahna. Ningali kitu budak th ceurik deui di kuburan indungna. *3mh ema naha geuing kieu #a nasib abdi th. 'au Nyai dirampas$ indung tr th bet telenges teuing. a nyai taya rasrasan.,

"eus reup magrib budak th can dk balik$ cicing #a dikuburan indungna bari teu #elh sasambat$ hayang milu ka kuburan. "eus burit budak teu balik$ bapana kukurilingan nangan. *Nyai geura balik geus burit sieun sandkala. eur naon cicing #a di kuburan/, ceuk bapana basa manggihan budakna keur nginghak di luhureun kuburan indungna. Sabot kitu barasat aya katumbiri$ nurunkeun taraj emas$ Nyi Anth dipapagkeun ku #idadari diba#a ka luhur bulan. Nyi Anth dikukut para #idadari. !etaheun bari shat. Nya dina mangsana bulan caang mabrak cahayaan hrang dumeling sok kabireungeuh majar cenah aya Nini Anth keur ninun karmbong sutra ngais ucingna$ ba#a ti kuburan indugnna.555 <H.!.M = "alura>