Mengetahui dan memahami elemenelemen logik am Digital Elektronik.

Menjelaskan simbol-simbol,operasi Menjelaskan simbol-simbol,operasi dan kegunaan get-get logik. dan kegunaan get-get logik.

Membina get-get DAN, ATAUdan TAK Membina get-get DAN, ATAUdan TAK dengan get get TAK DAN. dengan get get TAK DAN.

Membina litar logik kombinasi dari Membina litar logik kombinasi dari satu ungkapan Boolean. satu ungkapan Boolean.

10.0 Pengenalan
Di dalam dunia sebenar sistem logik digital digunakan untuk memproses maklumat dan mengawal mesin-mesin. Kegunaan sistem digital terutamanya di dalam bidang pengkomputeran semakin maju tanpa menunjukkan tanda-tanda penurunan. Ini adalah kerana dua sebab utama iaitu pertamanya ialah kerana maklumat lebih mudah dipersembahkan dan dimanipulasikan dalam bentuk perduaan. Ia juga mudah disimpan menggunakan get-get logik dalam litar-litar elektronik yang mudah. Keduanya ialah kerana kebolehan memfabrikasikan litar terkamil di atas cip-cip silikon yang mengandungi ratusan malahan ribuan get-get logik mudah menjadikan kosnya jauh lebih rendah berbanding litar elektronik biasa. Di dalam unit ini asas aljabar Boolean dan elemen-elemen logik asas akan diperkenalkan. Aljabar Boolean agak mudah digunakan kerana tidak terdapat pecahan, perpuluhan, logaritma, nombor khayalan dan sebagainya.

10.1 GET-GET LOGIK ASAS Get-get logik adalah elemen asas untuk membentuk suatu litar sistem digital. Get logik mempunyai satu terminal keluaran dan satu atau lebih terminal masukan. Keluarannya ialah logik !" atau logik #" bergantung kepada keadaan masukan. $ebelum memulakan unit ini, beberapa istilah yang perlu kita tahu dan fahami ialah % i& Aras Logik ' bermaksud keadaan pembolehubah (oltan. )ulat (oltan tersebut diungkapkan samada dengan logik !" * +inggi & atau logik #" * ,endah &. Gelembung ' bermaksud bulatan kecil pada garis masukan atau keluaran pada simbol litar logik yang melambangkan penyongsangan isyarat tertentu. )ika gelombang itu hadir, masukan atau keluaran itu dikatakan menjadi aktif -rendah. Aktif Tinggi ' bermaksud masukan atau keluarannya aktif apabila masukan atau keluarannya +inggi * logik ! & Aktif Rendah ' bermaksud masukan atau keluarannya aktif apabila masukan atau keluarannya ,endah * logik # &

ii&

iii& i(&

10.1.1 GET DAN ( AND GATE ) -itar skematik, rajah !#.! menunjukkan idea asas get D./. -ampu 0 akan menyala hanya apabila kedua-dua suis . dan B di"1/"kan. )adual !#.! di bawah menunjukkan kedudukan suis . dan B yang memungkinkan lampu bernyala. Suis A B

Lampu Y + 5
,ajah !#.!

)adual !#.! - G2+ D./

. 133 133 1/ 1/

B 133 1/ 133 1/

-ampu 0 133 133 133 1/

,ajah !#.4 ialah simbol ge! DAN yang menunjukkan 4 masukan . dan B dengan satu keluaran 0. )adual kebenaran, )adual !#.4 untuk 4 masukan ge! DAN menggunakan digit-digit perduaan * logik ! atau # &. 5uba anda perhatikan bahawa hanya apabila kedua-dua masukan . dan B berlogik ! menghasilkan keluaran !". 66 -ogik #" menunjukkan masukannya ,2/D.7 * Low Voltage & . 66 -ogik !" menunjukkan masukkannya +I/GGI * High Voltage &.
A B
,ajah !#.4 $imbol Get D./

. # # ! !

B # ! # !

0 # # # !

)adual !#.4 - )adual Kebenaran Get D./ 4 masukan

Get D./ boleh mengandungi lebih daripada 4 masukan. ,ajah !#.8 menunjukkan Get D./ 8 masukan dan Get D./ 9 masukan. )adual kebenaran bagi get D./ 8 masukan adalah seperti yang ditunjukkan pada )adual !#.8 .
A B C D E F G H

A B C

Y = ABC Y= ABCDEFGH

,ajah !#.8 - $imbol get D./ 8 masukan dan 9 masukan

. # # # # ! ! ! !

B # # ! ! # # ! !

5 # ! # ! # ! # !

0 # # # # # # # !

)adual !#.8 - )adual kebenaran get D./ 8 masukan

10.1." GET ATA# (

R GATE )

Get .+.: boleh digambarkan dengan litar skematik seperti pada rajah !#.; di mana suis . dan B disambungkan secara selari. -ampu 0 akan menyala hanya apabila suis . atau suis B di"1/"kan atau kedua-dua suis di"1/"kan. . 133 1/ 133 1/ B 133 133 1/ 1/
A

-ampu 0 133 1/ 1/ 1/

< => ,ajah !#.;

,ajah !#.= ialah simbol untuk get .+.: 4 masukan beserta dengan jadual kebenarannya.

A B

A B

. # # ! !

B # ! # !
,ajah !#.=

0 # ! ! !

Keluaran get .+.: akan +I/GGI * logik !& jika kedua-dua masukannya adalah +I/GGI ataupun salah satu masukannya * . atau B & +I/GGI.

Pe$%amaan l&g'( 'ala) Y * A + B +'mana %'m,&l (+) ,e$ma(%u+ ATA#. Ge! ATA# ,&le) +'(em,ang(an (epa+a n ma%u(an +engan pe$%amaan l&g'(n-a. Y*A+B+/+...........

/&n!&) 10.1a -ukiskan simbol logik untuk get D./ ; masukan beserta jadual kebenarannya.

A B C D S'm,&l Ge! DAN 0 ma%u(an

Keluaran 0

. # # # # # # # # ! ! ! ! ! ! ! !

B # # # # ! ! ! ! # # # # ! ! ! !

5 # # ! ! # # ! ! # # ! ! # # ! !

D # ! # ! # ! # ! # ! # ! # ! # !

0 # # # # # # # # # # # # # # # !

1a+ual (e,ena$an Ge! DAN 0- ma%u(an

/&n!&) 10.1, .pakah jadual kebenaran untuk keluaran 0 bagi get logik di bawah jika masukan . dan B adalah seperti yang ditunjukkan.

# ! ! # ! # ! -ogik #"

A B Y

Pen-ele%a'an .

. ! # ! # ! ! #

B # # # # # # #

0 ! # ! # ! ! #

/&n!&) 10.12 .pakah jadual kebenaran untuk keluaran 0 bagi get logik di bawah jika masukan . dan B seperti yang ditunjukkan .

A Y B

A B

Pen-ele%a'an . . # ! # ! # ! # ! B # # ! ! ! # # ! 0 # ! ! ! ! ! # !

10.1.3 GET TAK ( N T GATE ) Get +.K dikenali juga sebagai I/>2,+2,". Get +.K mempunyai hanya satu masukan dan satu keluaran. . digunakan untuk komplimen atau alikan isyarat digital. )ika masukan #" keluaran akan dialikkan ke !" dan sebaliknya. $imbol dan jadual kebenaran bagi get +.K ditunjukkan pada rajah !#.?

atau

. # !
,ajah !#.?

0 ! #

Pe$)a!'(an ,a)a4a (e)a+'$an ,ula!an (e2'l %en!'a%a melam,ang(an pen-&ng%angan.

/&n!&) 10.1+ .pakah keluaran pada titik *e& jika masukan pada titik *a& ialah logik #" @ -ogik # a , 2 + e

Pen-ele%a'an . Keluaran pada titik *e& ialah logik #".

/&n!&) 10.1e +entukan bentuk keluaran get +.K jika masukannya seperti di bawah %

10.1.0 GET TAK DAN ( NAND GATE )

Get +.K D./ berfungsi sebagai get +.K dan get D./ atau dikenali sebagai get D./ diikuti oleh get +.K. 1perasi get +.K D./ sama seperti get D./ kecuali keluarannya adalah terbalik. $imbol serta jadual kebenarannya adalah seperti pada rajah !#.A

A B

Y = AB

A B Y = AB = NOT ( A AND B )

. # # ! !

B # ! # !
,ajah !#.A

0 ! ! ! #

Da$' 5a+ual (e,ena$an +' a!a% (elua$an606 1'(a ma%u(an A +an B a+ala) 716 +an (elua$ann-a !'ngg' apa,'la ma%u(ann-a $en+a).

/&n!&) 10.18

+entukan bentuk keluaran get +.K D./ yang mempunyai masukan seperti yang ditunjukkan.
A B

A B

Pen-ele%a'an .

. # ! # ! ! ! # ! ! #

B ! ! # # # ! ! ! # #

0 ! # ! ! ! # ! ! # !

./D. $2B.KI/ B2/G7.BCI,I K2).0../ D B.,I-.7 B2,$.B. K2 I/C:+ $2+2,:$/0. EEEEEEEE

10.1.5 GET TAK ATA# ( N R GATE )

Get +.K .+.: adalah gabungan get .+.: dan get +.K. 1perasi bagi get +.K .+.: adalah sama dengan get .+.: kecuali keluarannya adalah terbalik. $imbol dan jadual kebenaran adalah seperti rajah !#.9.

A B Y=A+B

A B

Y=A+B

)adual Kebenaran Get +.K .+.:

. # # ! !

B # ! # !

0 ! # # #

,ajah !#.9

10.1.9 GET E:/L#SI E-O; ! E"- R )

Get 2F-1, menghasilkan keluaran tinggi jika hanya salah satu masukannya tinggi. $imbol serta jadual kebenarannya adalah seperti yang di bawah. 5uba anda lihat perbeGaan keluarannya dengan get .+.: * 1, G.+2 &.

. # # ! !

B # ! # !

2F ' 1, # ! ! #

1, # ! ! !

,ajah !#.H

,I/GK.$./ % G2+ -1GIK G./+I./

.nda mungkin dapati bahawa kebanyakan gambarajah litar masih menggunakan simbol-simbol piawai secara esklusif. Ia telah menjadi satu kebiasaan untuk mencari gambarajah litar yang menggunakan set ganti simbol sebagai !am,a)an kepada simbol piawai yang sedia ada. Berikut adalah simbol-simbol piawai dan ganti bagi pelbagai get logik dan penyongsang % -

!&&.

A B

AB

A + B = AB

4&
A B A+B

A . B =A + B

8&
A B

AB

A B

A + B = AB

;&
A B A

AB =A + B B

!#a-!. Binakan jadual kebenaran bagi get D./ = - masukan . !#a-4. )ika gelombang masukan diberikan pada get-get berikut, lakarkan gelombang keluaran 0. i&
A B Y

A B

ii&

A B C Y

A B C

!#a-8 jika gelombang masukan . dan keluaran 0 adalah seperti berikut, lakarkan gelombang masukan bagi B.

i&

ii&
A B Y

10."

LITA; LOGIK GAB#NGAN Kita telahpun diperkenalkan dengan lima get logik asas iaitu % Get D./, .+.:, +.K, +.K D./ dan +.K .+.:. $imbol piawai yang digunakan untuk menggambarkan get ini pada gambarajah litar logik juga diperkenalkan. /amun begitu, segala yang telah kita bincangkan tidak mencukupi untuk membentuk suatu sistem logik yang kompleks. 1leh itu suatu sitem litar yang dikenali sebagai litar logik gabungan ataupun kombinasi logik, dapat merealisasikan litar digital yang lebih kompleks dan fleksibel. -itar logik gabungan bermaksud gabungan beberapa get-get logik seperti get D./, +.K D./ dan +.K di dalam satu litar. $ecara umum kita boleh katakan litar logik gabungan ialah salah satu jenis atau cabang litar sistem digital di mana pada masa tertentu, keadaan keluaran bergantung pada keadaan masukan hanya pada masa itu sahaja dan tidak pada masukan pada masa sebelumnya. Bari kita lihat beberapa contoh litar kombinasi logik. $aya berharap anda semua akan faham dan jika menghadapi sebarang masalah, berbincanglah dengan pensyarah anda DDDD

10.".1 <E;EKABENT#K LITA; KO<BINASI LOGIK

:ntuk memudahkan rekabentuk litar kombinasi logik, kita perlu tahu dua perkara asas persamaan logik iaitu % a& .pabila ada tanda <" di antara dua atau lebih pembolehubah, contohnya A # B # $, ini bermakna semua pembolehubah diATA%kan. b& .pabila ada tanda . di antara dua atau lebih pembolehubah, contohnya A . B . $, ini bermakna semua pembolehubah diDANkan.

/&n!&) 10."a Diberi satu fungsi kombinasi logik % 0I..B < ..B Cersamaan di atas mempunyai 4 sebutan iaitu . . B dan . . B dan dua pembolehubah iaitu . dan B. $ebutan pertama menggunakan fungsi logik D./ di antara . dan B di mana . adalah alikkan bagi .. Ia diperolehi dengan menggunakan get +.K. $ebutan kedua juga menggunakan fungsi logik D./ di antara . dan B. Kedua-dua sebutan di atas di.+.:kan untuk membentuk persamaan bagi 0. +eliti dan cuba fahamkan rajah !#.!# litar logik gabungan di bawah %

A B

Y=AB+AB

,ajah !#.!#

/ONTO= 10.", Diberi fungsi logik % 0 I . . 5 < B . 5 < . . B . 5 :ngkapan ini mengandungi tiga sebutan iaitu % .5, B5 dan .B5 dengan semuanya di.+.:kan bersama. -itar logik gabungan boleh dilukis dengan 4 cara % a& Gunakan Get .+.:-8 masukan dengan masukan .5, B5 dan .B5.Ini digambarkan dengan rajah !#.!! di bawah. b& $etiap masukan get .+.: merupakan sebutan hasildarab D./, oleh itu get D./ dengan masukan yang sesuai boleh digunakan untuk menerbitkan setiap sebutan itu. 5uba teliti dan fahamkan litar logik gabungan tersebut seperti dalam rajah !#.!4

AC BC ABC

Y = AC + BC + ABC

,ajah !#.!!

B C Y=AC+BC+ABC

,ajah !#.!4

/ONTO= 10."2 ,ajah di bawah mewakili suatu elemen logik yang keluarannya akan tinggi jika majoriti masukannya tinggi. -ukiskan litar logik bagi rajah ini.

. B 5 0

Pen-ele%a'an . Binakan jadual kebenaran seperti di bawah %

. # # # # ! ! ! !

B # # ! ! # # ! !

5 # ! # ! # ! # !

0 # # # ! # ! ! !

-itar Kombinasi logik % . B 5

-itar 0 I .B5 < .B5 < .B5 < .B5

ANDA SE<AKIN <ENG=A<PI;I KE1AYAAN > OLE= IT# #1IKAN KE?A=A<AN ANDA DENGAN <E<B#AT SE<#A SOALAN AKTI ITI @

UJIKAN KEFAHAMAN ANDA SEBELUM MENERUSKAN INPUT SETERUSNYA.DAN . SEMAKLAH JAWAPAN ANDA PADA MAKLUMBALAS DI HALAMAN BERIKUTNYA. SELAMAT MENCUBA !!!!!!

!#b-!& +uliskan persamaan Boolean bagi kombinasi litar logik di bawah % i&
A

B C

ii&
A B Y C

iii&

A B

C D Y

i(&

A B C

(&
A B

!#b-4& -ukiskan litar logik bagi persamaan Boolean berikut % i& B I * .B & < * 5 < D & ii& C I * .5 < B5 & * . < 5 & iii& , I B5 < D < .D i(& $ I B * . < 5 & < .5 < D !#b-8& +uliskan persamaan Boolean, kemudian lukiskan gelombang keluaran J jika masukannya seperti yang ditunjukkan.
A B C D Z

A B C D

C2/I-.I./ C2/I-.I./K2/DI,I K2/DI,I

Tahniah ! anda te ah !en"ha!#i$i %e&a'aan. (i a )*+a (e!*a (,a an da a! #eni aian %endi$i ini dan (e!a% &a-a#an anda #ada !a% *!+a a( 'an" di(edia%an. Ji%a ada !a(a ah ti!+* . (i a +e$+in)an" den"an #en('a$ah anda. (e a!at !en)*+a (e!,"a +e$&a'a !

SOALAN 1 +uliskan jadual kebenaran bagi litar logik di bawah ini %a&
A B C X

b& A
B C

$1.-./ 4

-ukiskan rajah masa bagi keluaran F dan 0 bagi get logik di bawah %

A B

A B

A B

A B

SOALAN 3 -ukiskan litar logik bagi ungkapan Boolean di bawah % a& F I . B 5 * . < D & b) 0 I [ D < * . < B & 5 ] . 2 c& J I . B < B 5

SOALAN 4

+uliskan ungkapan Boolean dan seterusnya jadual kebenaran bagi litar logik di bawah %