1. Cka sht statistika? Statistika definohet si shkenc e cila prmes madhsive (vlerave) numerike bn hulumtimin e karakteristikave t dukurive masive.

Statistika sht shkenc e cila prcjell zhvillimin e dukurive n natyr, ekonomi dhe shoqri. 2. Cka sht objekt i hulumtimit t statistiks? Objekt i hulumtimit t statistiks sht studimi i ans sasiore dhe cilsore t dukurive massive si dhe karakteristikave t variacionit t tyre n nj koh dhe vend t caktuar. 3. Cilet jan metodat e statistiks? Induksioni (n!a individualja tek e pr!jithshmja) Deduksioni ( n!a e pr!jithshmja tek individualja) Analiza (shprndahen dukurit) Sinteza (bashkon dukurit) Metodae analogjis (lidhshmris) 6 Metoda !e"!esentati#e $ Metoda g!a%ike
) ") #) $) %)

&. Cilt jan "a!imet e sho'eats statistiko!e? ) ") #) $) %) *) &ftsimi i ekspertve t statistiks 'mbimi i zbulimeve shkencore dhe prvojs (iratimi i metodolo!jis unike Objekti dhe prmbajtja e veprimtaris statistikore )armonizimi i afateve n hulumtimin statistikor +shtja e publikimeve statistikore si dhe format e kmbimit ndrkombtar.

(. Cka ku"toni me duku!in masi#e? ,ukuria masive ( popullimi) paraqet -do bashksi t ndryshme njerzish, objektesh, sendesh, rastesh etj.,ukuria masive sht sasia e diferencuar n mnyr cilsore. 6. Cka ku"toni me njesin statistiko!e? .jesia statistikore (individi) paraqet njesit prbrse t popoullimit. /sh. .jesia statistikore (individi)0 ) Suksesi i studentve n fakultet, ") /untort e nj lmie t ekonomis kombtare, #) )ar1himet mujore t telefonit n ndrmarje, $) )ar1himet ditore t ener!jis etj. $.) sa njesi matse t #e*anta e hulumton statistika njesin statistiko!e? Statistika hulumton njesin statistikore n kto njesi matse t ve-anta0 ) )jesia e #llimit t duku!is (re!jistrimit, numrimit, raportimit t nj dukurie) ") )jesia e !a"o!timit (evidentimit) #) )jesia "! matjen e #a!ia*ionit (variance, devijimi standard dhe disperzioni)

+.Cka sht ti"a!i dhe sa lloje t ti"a!e#e dallojm? +do veti e ve-ant pr secilin dhe e prbashkt pr t !jitha njesit quhet ,I-A.. 'emi dy lloje t tiparve0 1 ,i"a!e sasio!e 2 ,i"a!e *ilso!e 2iparet indajm0 Si"as ti"it (mosha, pasha, numri 3 studentve) Si"as %o!ms (mnyrs s krijimit) Si"as "!mbajtjes (brendis) /.Cka "a!a'et #a!ia*ioni? 4ariacioni paraqet lviyjet q shprehin ndryshimin e sasis ose t cilsis s tiparit dhe dukurive masive n trsi. 10.) sa %o!ma "a!a'itet #a!ia*ioni? 4ariacioni paraqitet n dy forma0 ) 1a!ia*ioni si nd!2shim dhe 2 1a!ia*ioni si koe%i*ient 11.)ga se #a!en !ezulltatet e %itua!a nga analiza statsitiko!e? 5ezultatet e fituara n!a analiza statistikore varen0 )ga a"likimi i metoda#e k!kimo!e dhe )ga *ilsia e t dhna#e t g!u"ua!a t duku!is 12.Cilt jan %azat e "uns k!kimo!e? 1!ojtimi statistiko! -!mbledhja dhe g!u"imi i t dhna#e -!"unimi dhe analiza statistiko!e -ublikimi i !ezultate#e

13.Cka ku"toni me %azn e #!ojtimit statistiko!? 4rojtimi statistikor bn re!jistrimin dhe !rumbullimin e t dhnave pr dukurit masive dhe tipareve t tyre t llojllojshme. 'tu bhet verifikimi i tr dokumentacionit 6het pre!aditja rreth or!anizimit m t mir 6het kontrollimi dhe verifikimii qllimit dhe detyrs s dhn 6het !rumbullimi i materialit i cili do t jet lnd e prpunimit n fazat e tjera t hulumtimit.

"

1&.Si"as bu!imit t t dhna#e statistiko!e dallojm sa lloje t #!ojtimit dallojme? Sipas burimit t t dhnave statistikore dallojm0 1!ojtimi i d!ejt"!d!ejt 1!ojtimi "!ms dokumente#e 1!ojtimi si"as dekla!imit. 1(.Si"as men2!s s #!ojtimit3 g!umbullimi i t dhna#e k!2het "!mes kt2!e %o!ma#e4
Mn2!a eks"editi#e (ekspertt statistikor)

-!mes th2e!jes z2!ta!e Mn2!a "osteleg!a%ike -!mes ko!es"odent#e Mn2!a e #et!egjist!imit "!mes "2etso!#e.

16.1a!esisht nga 'llimi i k!kimit3 nat2!a e duku!is dhe !ethanat n t*ilat gjendet duku!ia dallojm kto lloje t #!ojtimit.

1!ojtimi si"as kohs 7 (t vazhdueshme dhe jo t vazhdueshme) 1!ojtimi si"as #llimit 7 (vrojtim i pr!jithshm dhe i pjesshm)

1$.Cilt jan %o!mat k!2eso!e t #!ojtimit t "jesshem? 8ormat kryesore t vrojtimit t pjesshm jan0 Most!a (merret vetm nj pjes e rastsishme) Anketa (ankohet vetm nj pjes e rastsishme) Monog!a%ia (hulumtohet detalisht nj njsi) 1+.Cilt jan llojet e gabime#e statistiko!e?
5abimet e !e"!ezentimit (prfaqsimit)9 e rastsishme dhe t qllimta

5abimet e !egjist!imit 1/.5!u"imi i t dhena#e si"as k!ite!it t "e!gjithshem bazohet ne t!i mn2!a edhe ate4
5!u"imi si"as 'llimit (!rupimi tipolo!jik9sipas tipareve ), (!rupimi i variacionit9

ndryshimet brenda nj tipari), (!rupimi analitik9lidhje e ndrsjell shkak pasoj) 5!u"imi si"as llojit t ti"a!it (!rupimet cilsore, sipas tiparve sasiore, sipas tiparve kohore dhe hapsinore). 5!u"imi si"as #llimit t ti"a!it (!rupimi i thjesht9vetm nj tipar, i kombinuar9 dy a m shum tipare dhe ri!rupimi9 nj numr i madh !rupesh shndrohet n m t vo!la). 20..adhitja e t dhna#e statistiko!e mund t k!2het? .adhitja me do!
#

 .adhitja me mjete teknike dhe .adhitja e kombinua! 21.1a!sisht nga ti"a!i ' t!egojn #a!ia*ionet se!it munde ti ndajme4
Se!i t thjeshta (t dhna pr nj tipar) Se!i t "!b!a (t dhna pr m shum tipare) Se!i ha"sino!e (teritoriale)

Se!i koho!e ose k!onologjike Se!i t sh"!nda!jes 23.Cka jan "as'2!at statistiko!e? /asqyrat statistikore jan form ku paraqiten serit dhe rezultatet n!a materiali i prmbledhur dhe i !rupuar statistikor. 2&.Si"as "!mbajtjes t "as'2!s statistiko!e dallojm?
-as'2!a t thjeshtastatistiko!e (pr nj tipar) -as'2!a t "!b!a (dy a m shum tipare)

-as'2!a t kombinua!a statistiko!e 2(.)e baz t "!mbajtjes3 nat2!s3 e*u!is s duku!is dhe men2!s s nd!timit3 g!a%et statistiko!e mund t ndahen ? :rafet statistikore mund t ndahen n 3 !rupe0 ) Diag!ame (!rafe me fi!ura !jeometrike) ") 6a!tog!ame dhe #) Ideog!ame (!rafe me fi!ura natyrale). 26.Cka ku"toni me %azn e analizes statistiko!e? &naliza statistikore paraqet fazn e tret dhe t fundit t dukuris masive, kjo faz pson pas hulumtimeve t bra rreth vrojtimit, prmbledhjes, !rupimit dhe paraqitjes !rafike t t dhnave t sistemuara. 2$.Analiza statistiko!e #a!esisht nga ka!kate!istikat e duku!i#e masi#e ne thelb dallohen si? &naliza statike (!jendja se si sht dukuria) &naliza dinamike (zhvillimi i dukuris) &naliza reprezentative (mostra, anketa) &naliza re!ressive (raportet n mes dukurive t ndryshme) 2+.5jate analizes se dist!ibuimite te se!i#e me se shumti "e!do!en keto elemente4 (adhsit mesatare 2re!uesit e variabilitetit 3nvariantet baz 3nvariantet e momenteve statistikore 2/.Cka "a!a'esin momentet statistiko!e? (omentet statistikore jan tre!ues relative t asimetris dhe kurtozisit, t cilat paraqesin devijimin e nivelizuar mesatar t t dhnave n seri n!a mesatarja e tyre.
$

30.Cka "a!a'et "!obabilitetit? 2eoria e probabilitetit meret me aplikimin e metodave te ndryshme ne analizen e raporteve te dukurive stohastike. 31.Cilet jane llojet e "!obabilitetit? 7;lojet e /robabilitetit0 9 /rova e rastit 9 .!jarja 9 /robabilitetiin!jarjes 9 /robabiliteti me kusht 9 /robabiliteti pa kusht 9 .dryshoret e rastit dhe llojet e tyre 32.Cka "a!a'et "!o#a? /rova paraqet, parasheh ose prcakton dukuri potenciale (hudhja e monedhs). 33.-e! *ka "e!do!et analiza e !eg!esionit? &naliza e re!resionit me se shpeshti perdoret per hulumtimin e variabilitetit te dy fenomeneve, n!a te cilat njera paraqitet si variabel e pavarur kurse tjetra e varur. 3&.Cka 'uajme te!esi e "e!gjithshme dhe *ka 'uajm moste!? ,ukurin te cilen deshirojme ta studijojme dhe analizojme quhet te!esie "e!gjithshme, ndersa pjesa e nejsive qe z!jidhet per vrojtim konkret quhet moste!. 3(.Cilet jane metodat k!2eso!e te zgjedhjes se njesi#e ? (etodat kryesore te z!jedhjes se njesive jane0 (etoda e rastit (z!jedhja e rastesishme n!a teresia e per!jithshme) (ostra e kualifikuar (z!jedhja e rastesishme n!a teresia e per!jithshme me pare e re!ulluar apo kualifikuar) /anel mostra (z!jedhet ne menyre te rastesishme). 8S9,.IM: 6;:<I=I:),I I 1A.IACI;)I, 9 4ariacioni paraqet lvizjet apo ecurit q shprehin ndryshimin e sasis ose cilsis s atributit t individit (njsit statistikore) dhe dukuris masive(popullimi) n trsi. /rmes variacionit si lvizje, si ecuri dhe si ndryshim zbulohen li!jshmrit n natyr, n ekonomi dhe n shoqri.(!jat vrojtimit t fenomeneve t ndryshme , ecurit e variacionit mund t analizohen n hapsir, dhe n nj periudh t caktuar) S,A,IS,I6A si shken* me!!et me studimin e ligjshm!i#e t #a!ia*ionit t at!ibutit n kuad! t njsis statistiko!e masi#e n t!si 'emi dy lloje0 1a!ia*ioni si nd!2shim>paraqet ndryshimin(diferencn) n mes madhsis raportuese dhe paraprake t nj atributi apo tipari.

/rmes formuls aritmetike ndryshimi i dy niveleve t atributit t vrojtuar tre!on variacionin pr periudha (nivele) t caktuara kohore. .se nivelet (t dhnat) e atributit (tiparit) i shnojm me ) 4ariacioni i ndryshimit ?1 @ )2>)13)23)33.....)iAi @13...n dhe variacionin me 4?1!?2!?3!....?iAi@1...n ather variacioni si ndryshim prmes formuls do t shprehet si vijon 1d1@)2>)1 1d2@)2>)1 1d3@)2>)1 1di@)iB1>)i 1dnC1@)n>)nC1 5ezultat e fituara n!a raportet e paraqitura n formul, prmes niveleve t periudhave t ndryshme kohore, tre!ojn shtimin, sta!nimin apo rnien e dukuris s vrojtuar. Shembull 4 /rocesi i re!jistrimit t studentve n vitn e par pran 8akultetit t &dministrats publike 9 <S)2 !jat periudhs kohore "==*>"= = sht si m posht. .. vitin shkollor "==*>"==? u re!jistruan %== student (. ) ". 999999999999999999999 "==?>"==@ u re!jistruan $*= student (.") #. 99999999999999999999 "==@>"==A u re!jistruan $*= student (.#) $. 99999999999999999999 "==A>"= = u re!jistruan $@= student (.$) .!a llo!aritja e maleve t seris s dhn n vijim fitohet variacioni si ndryshim 1d1 4d B."9.lB $*=9%== B 9$= (zbritje) 4d"B.#9."B $*=9$*= B = (stagnim) 4d#B.$9.#B $@=9$*= B "= (rritje) 5ezultatet e fituara tre!ojn ecuri t ndryshme t variacionit npr periudha t ndryshme t krahasimit t niveleve0 1. ." C . 2. DB= 3. .$ E .# ku 4d# E =

1A.IACI;)I SI 6;:<ICI:), 9 sht shprehje relative dhe paraqet raportin n mes dy niveleve t vrojtuara t atributit, njsis statistikore ose dukuris masive. 5ezultatet e fituara n!a raporti i dy t dhnave, prkatsisht i nivelit raportues dhe atij paraprak paraqet koeficientin e ndryshimit t vlerave relative, i cili shpreh karakteristikat cilsore t dukuris s vrojtuar. Simbolet e atributit, t njsis ose dukuris statistikore t vrojtuara jan 0 . ,.",.#,....i(iB ..n), ndrsa variacioni si koeficient 0 4k ,4k",4k#,...4ki(iB .n) ku kemi kto shprehje 0 9 1kl @)2D)1 3 1k2 @)3D)23 1k3 @)&D)3............. 1k1 @)iB1D)i 9Fdhe te koeficientt e fituar t variacionit n!a ecurit e dukuris s vrojtuar mund t paraqesin variacionin n rritje, sta!nim ose rnie.(irpo, koeficienti nuk mund t jet m i vo!l se zero, por sillet prej zero deri n plus pa kufij (=,GH)
*

Shembull.Seria e e prodhimit t kpucve n nj ndrmarrje, e shprehur n pal0 1iti 2006 "!odhua! +000 A)l 1iti 200+ "!odhua! 10000 A)3 1iti 200$ "!odhua! 10000 A)2 1iti 200/ "!odhua! / 000 A)& .!a seria e dhn e dukuris s vrojtuar, n vijim llo!aritetvariacioni si koeficient0 1k1 @)2D)1 @10 000D+000 @ 1.2( (rritje) 1k2 @)3D)2 @ 10000D10000@1300 (stagnim) 1k3 @)&D)3 @ /000D1000 @03/ (zbritje) .!a t dhnat(nivelet) e krahasuara, duke i vn n raport ." me . fitohet variacioni si koeficient m i lart se nj A1kl E1), -ka do t thot se dukuria e vrojtuar, prkatsisht prodhimi i i kpucve vitin "==?, n raport me vitin "==*, ishte m i la!t "! 032( t vlers s koeficientit, ose shprehur n prqindje, ishte "%I m i lart>,.m.th n kt rast dukuria tre!on tendenc rritje edhe prmes shprehjes s variacionit t koeficientit,sepse 1k1 E1.. rastin tjetr 1k2 E130, cka do t thot se dukuria sta!non, ndrsa 1k3 F13 ku dukuria rezulton fakti se dukuria n krahasim me periudhn paraprake sht n rnie e sipr.

8&J&2 F S2<,3(32 S2&23S23'O5 9 SF532D S2&2323S23'O5F <!ekuen*a absolute3 !elati#e dhe komulati#e SeritK statistikore formohen prej dy madhKsive0 varianteve dhe modaliteteve tK njK tipari. SeritK formohen varKsiht n!a qKllimi i hulumtimit dhe natyra e njKsisK sK vrojtuar nK bazK tK rednitjes sK tK dhKnave nK mKnyrK vertikale dhe horizontale. 2 dhnat (modalitetet) e tiparit (1) L L" L# L$ Ln G 8rekuencat >dendurit (f) f f" f# f$ fn G<

'olona e par , te seria e variacionit , paraqet t dhnat , prkatsisht variantet e tiparit, ndrsa shtylla e dyt paraqet dendurin, shprndarjen , frekuencn.8rekuenca paraqesin numrin prsrits t modalitetit t tiparit n serin e dhn statistikore. <azat e studimit statistiko! Shembull. /opullacioni e prbn bashksia e $= personave t cilt n nj periudh t caktuar kan bler nj shitore.'arakteristik elementare e popullats sht masa , numri i kpucve t blera. 8rekuenca absolute !jendet duke numruar se sa blers ka me numr t caktuar kpucsh. 2 dhnat e blersve (numrat e kpucve t shitura)0 #* #@ $= $= $ $ $ $$ #? #A $ $= $" $# $ $ #@ #@ $" $ $# $$ $ $" #A $= $= $= $ $ $$ $ $= $ $" $" $" $# $" $ 6oment 4 1 ble!s ka ble! k"u* me n!.36 .r. 3 L #* #? #@ #A $= $ $" $# $$ G 6lersit fa # " ? # ? # # &0

<aza1

2 1 13

Mn2!a g!a%ike

f(a) 6lersit

<.:68:)CA .:HA,I1:

%!1 @ %a1DG%a

Shembull 0 /opullacioni e prbn bashksia e $= personave t cilt n nj periudh t caktuar kan bler nj shitore kpucsh.karakteristik elemenare tM popullacionit shta masa = numri i kpucve t blera. 2 !jendet frekuenca relative dhe procentuale (prqindja). 8r B >$= B =,="% ku I llo!aritet =,="%N == B ",% I poli!on .r. 3 6lersit fr I L fa #* =,="% ",% I #? =,="% ",% I #@ # =,=?% ?,%I #A " =,=% %I $= ? =, ?% ?,%I $ # =,#"% 36 #",%I 37 38 39 40 41 42 43 44 Nr. $" ? =, ?% i k?,%I pucve $# # =,=?% ?,%I $$ # =,=?% ?,%I G &0 100I

<.:68:)CA 6;M8HA,I1: Shembull 0 /opullacioni e prbn "== n1ns t nj shkolle t mesme !jat vitit shkollor "==@>"==A.'arakteristik sht pesha e n1nsve t dhn n interval prej # k!.2 !jendet frekuenca prmbledhse, frekuenca relative n!a ajo komulative , mesi i intervalit si dhe t paraqiten !rafikisht t dhnat. /esha L :jer $= $=9$# $#9$* $*9$A $A9%" %"9%% %%9%@ %@9* G 200 .r. i n1nsve fa = " ? $= @? %@ % fk = " A $A #* A$ AA "== fr =0"==B= "0"==B=,= A0"==B=,=$% $A0"==B=,"$% #*0"==B=,*@= A$0"==B=,A?= AA0"==B=,AA% "==0"==B (esi i intervalit = $ .% $$.% $?.% %=.% %#.% %*.%= %A.%

5 1 2 87

40

58

.r. i n1komulative nsve O ta !jejm frekuencn duhet q nr. e par t fab ta prshkruajm. psh = 9, pastaj e mbledhim numrin e par t fk dmth = me numrin e dytt fr.absolute psh." ather =G"B" , "G?BA.............kur arrijm n fund duhet q nr. i ( fundit t jet n prputhje me shumn e nyra e poli!onit (n mesin e brinjve frekuencs absolute dmth "==B"==.

. .

. nK mes tK dy niveleve tK njK intervali (psh. .thjeshtK (esi i intervalit llo!aritet si mesatare e . . $=G$#>"B$ .%).
t drejtkndshit)

(nyra !rafike 0

(nyra e histo!ramit (drejtkndshi)

. . . . . . . .
40 43 46 49 52 55 58 61

Pesha

200

49

136

194

199

-a!a'itja g!a%ike e %!ekuen*a#e komulati#e

Nr.f(x)

Lakorja Komulative

Dijag!amet si"!%a'so!e Ahistog!amet 9paraqitet madhsia,struktura apo vllimi studiuara statistikore. . boshtin e abshiss vendosen periudhat kohore ndrsa n boshtin e o!dinats vendoset vllimi apo madhsia e dukuris.
40 Mesi i intervalit 55 41,5 44,5 43 47,5 58 50,5 53,5 46 61 5 ,5 5!,.5 49 52

Pesha

,istribucioni komulativ i frekuencave(o!iva) shfrytKzohet pKr tK pKrcaktuar se sa ose -farK pjese e tK dhKnave sjell nKn apo mbi vlerKn e caktuar. /oli!oni i frekuencave konstruktohet n!a vija qK paraqet lidhjen e pikave tK formuara nK mes tK frekuencave dhe klasKve. -!ezentimi g!a%ik i dist!ibu*ionit tJ %!ekuen*a#e PanK # forma pKr paraqitjen !rafike tK distribucionit tK frekuencave0 )3S2O:5&(3 /O;3:O.3 3 85F'<F.Q&4F ,3S2536<Q3O.3 'O(<;&234 3 85F'<F.Q&4F )isto!rami 7 paraqet !rafikun nK tK cilKn klasKt shKnohen nK abshisK(boshtin horizontal) , kurse frekuencat e klasave shKnohen nK boshtin ordinatK (boshtin vertikal) tK sistemit koordinativ. -ASKL.A, S,A,IS,I6;.: ,ia!ramet siprfaqsore(histo!ramet)9 " ,ia!ramet siprfaqsore t katrorit " ,ia!ramet siprfaqsore t rrethit " ,ia!ramet strukturale t siprfaqes s rrethit Shembull4 :jat periudhs # vjecare n nj bashksi komunale t (aqedonis kan br kontrollime sistematike sipas viteve dhe familjeve si n vijim0 " n vitin "==* jan kontrolluar $%= familje " n vitin "==? jan kontrolluar %= familje " n vitin "==* jan kontrolluar $%= familje .umri i familjeve pr -do vit paraqet siprfaqen e katrorit , ndrsa ndrtimi i katrorit varet prej bazs (brinjs) llo!aritse t tij e cila sht e barabart me rrnjn katrore t siprfaqes. Formula e siprfaqes s katrorit sht SBa" , ather brinja sht e barabart me RS prkatsisht a@Ma2 . .!a formula dhe t dhnat e dukuris s krahasuar npr periudha kohore, rezultojn llo!aritjet n vijim0 4iti "==* SB$%= aBRS B R$%= B 2132 *m (shkalla e zvo!limit " ," 0 = B 2312 *m) 4iti "==? SB %= aBRS B R %= B 333/ *m (shkalla e zvo!limit ##,A 0 = B 333/ *m) 4iti "==@ SB $%= aBRS B R $%= B 3+31 *m (shkalla e zvo!limit #@, 0 = B 33+1 *m (e rastin e ndrtimit t !rafikve duhet prdorur edhe shkalln e zvo!limit t t dhnave t krahasuara. . rastin konkret, brinjt e katrorve do t ndrtohen me shkalln 0 = cm, ather n baz t elementeve t llo!aritura,paraqitja !rafike prmes katrorve dhe krahasimi i shtimit t vllimit sipas periudhave kohore jepet si n vijim0 4iti "==* 4iti "==?
SB %=

4iti "==@
S B $%= "

S B $%=

a B " ," (", ") a B ##,A (#,#A) a B #@, (#,@ ) Sic shihet n!a katrort paraqitja !rafike prmes ktyre dia!rameve, mundson zbulimin e dukuris prmes krahasimit t shtimit t vllimit t saj npr periudha kohore.

Diag!amet si"!%a'so!e t !!ethit /rdoren pr paraqitjen !rafik t dy a m tepr dukurive masive.5rethi mund t ndrtohet nse rrespektohen rre!ullat e !jeometris(SB#, $). F rndsishme e ktij dia!rami sht q cdo paraqitje !rafike me an t rrethit duhet t llo!aritet rrezja e rrethit (r).
. baz t formuls !jeometrike t rrethit, siprfaqja e rrethit z!jidhet prmes formuls0 SBr" ndrsa rrezja e rrethit S r= ('&3,14) $ 1150 #iti $00 %&450 %&r$x ' ( 450&r r & ) """""" ( r 3,14 x ' ( =11,5 1450 #iti $007 %&1150 %&r$x ' ( 1150&r$ x ' 3,14 ( r & ) """"" ( r =19,1 #iti $00* =21,5 %&1450 %&r$x ' ( 1450&r$ x ' 3,14 ( r & ) """""" (
450

2006
rB ,%

2007
rB A, rB" ,%

2008

. baz t llo!aritjeve rezultojn vlerat e rrezeve pr # rrath0

11,5 + 10 & 1,15 1!,1 + 10 & 1,!1 $1,5 + 10 & $,15

/os si trsi krahasuese !rafet e forms s rrethit mund t paraqesin edhe strukturn e dy a m shum dukurive statistikore . /ra paraqitjet e elementeve prbrse t dukuris masive n siprfaqen e trsishme t rrethit quhen DIA5.AM: S,.86,8.AH: ,? SI-?.<AK:S S? ..:,9I, Si baz pr llo!aritjen e strukturs s elementeve t nj dukurie masive statistikore shrben vllimi i saj i barazuar me ==I e siprfaqes s rrethit. Shembull0 Struktura e mjeteve kryesore t disa ndrmarjeve ekonomike n 5epublikn e (aqedonis, sipas periudhave kohore t viteve0 "==*, "==?, "==@ dhe "==A.
#

,lementet Mjetet kr-esore 1jit2sejt 34jektet n5.rtimi 6ajisje 7. tjera

Mjetet kr-esore n. mij. euro /

$00 $007 $00* $00! $00

%truktura n. 0
$007 $00* $00!

100.00 0 0.000 30.000 10.000

$00.00 0 100.00 0 50.000 50.000

300.00 0 150.00 0 !0.000 0.000

400.00 0 $*0.00 0 *0.000 40.000

100 00 30 0 10 0

100 50 0 $5 0 $50

100 50 0 30 0 $0 0

100 70 0 $0 0 10 0

2 !jindet shuma e pr!jithshme e mjeteve kryesore dhe t paraqitet struktura e tyre n I pr -do vit. 2 !jenden shkallt e siprfaqes s rrethit duke shumzuar numrin relativ t prqindjes, t secilit element t mjeteve kryesore me #,* I. .se aplikohet metodolo!jia e llo!aritjes, ather n!a shembulli i analizauar do t fitohen kto rezultate0
6.r vitin 2006 3 0o + 100 & 3, 0 x 3, & $1 o 30 x 3, & 10* o 10 x 3, & 3 o """""""""""""""""""""
100 x 3, & 3 0 o
2006

vitin 2008 6.r vitin 2007 6.r o o 3 0 + 100 & 3, 3 0 + 100 & 3, o 50 x 3, & 1*0 o 50 x 3, & 1*0 o $5 x 3, & !0 o 30 x 3, & 10* o $5 x 3, & !0o $0 x 3, & 7$ """"""""""""""""""""" """"""""""""""""""""" o
100 x 3, & 3 0 o
2007

6.r vitin 2009 3 0o + 100 & 3, 70 x 3, & $5$ o $0 x 3, & 7$ o 10 x 3, & 3 o """""""""""""""""""""
100 x 3, & 3 0 o

100 x 3, & 3 0

2008

2009

36o 108
o

90o 180 90
o o

72o 180 108 o

o

36o 72 o 252o

216o

;lo!aritja e rrethit n aspektin lo!jik0 " *9 @=B#* o =@9A=B @ o A=9#*B%$ o %$9 @B#* o A)AHINA S,A,IS,I6;.: 'jo faze peson pas hulumtumeve te bera reth vrojtimit, permbledhjes, !rupimit dhe paraqitjes !rafike te te dhenave te sistemuara.(bshtetet n zbatimin e metodava shkencore.&naliza rndsi t ve-ant ka, sidomos n krahasimin e t dhnave dhe rezultateve krkimore t dy e m tepr dukurive, n koh dhe hapsir. T &naliza statistikore varesisht n!a karkateristikat e dukurive masive ne thelb dallohen si0 - &naliza statike (!jendja se si eshte dukuria) - &naliza dinamike (zhvillimin e dukurise) - &naliza reprezentative (mostra, anketa) - &naliza re!resive (raportet ne mes dukurive te ndryshme) .ndsia e madhsi#e absolute dhe !elati#e o Madhesit absolutejane tre!ues qe shprehin sasine e nje dukurie te caktuar te cilet paraqesin baze per cdo hulumtim statistikor. (adhesit absolute jane te dhena te fituara n!a fazat paraprake te vrojtimit.
$

o &to jane konkrete, ne forme te numrave dhe tre!ojne madhesine e tiparit te dukurise se studiuar o (adhesit absolute paraqiten si0 o (adhesi individuale (madhesia e dukurise ne kohe te caktuar) o (adhesi te per!jithshme o Madhesit !elati#e shprehin raportin ne mes te madhesise se nje tre!uesi ndaj madhesise se tre!uesit tjeter

MAD9?SI,? M:SA,A.: S,A,IS,I6;.:

Mesata!et algjeb!ikeAllaga!itu!a 0 jan ato t cilat llo!ariten me ndihmn e formulave t caktuara matematikore, dhe t cilat !jat llo!aritjes prfshijn t !jitha t dhnat t nj serie statistikore. Ouhen mesatare al!jebrike sepse prllo!aritjet e tyre bazohen n formulat al!jebrike. Mesata!et e "ozi*ionit prcaktohen varsisht n!a pozita e tyre q kan n serin statistikore, respektivisht caktohen n mnyr emperike prej vlerave konkrete t seris statistikore. Mesata!ia a!itmetike Ahulumtimi i duku!i#e statistiko!e 0 perdorim me cilesor ka te serite homo!jene(te n!jajshme) te njesive statistikore. Mesata!ja a!itmetike e thjesht prfitohet n baz t pjestimit t shums s mbledhur t varianteve(t dhnave) individuale me numrin e tyre n trsi.(numruesi>emruesi)
ose s2kurtimis2t

'jo formul e shprehur me numra t nj serie duket kshtu0

/.Sh..se kemi dhjet( =) konteste ekonomike t paraqitura n nj !jykat, t shprehura n mijra euro 0 8 + 15,$ ,4$,4*,54,57, $, 3,70,*3.

/ra vlera emesatare e kontesteve ekonomike t paraqitura sht %" mij euro.(esatarja e fituar plotson kushtet m par t plotsuara, sepse sht caktuar n mnyr objektive dhe !jendet n mes t vlers minimale ( %) dhe vlers maksimale(@#) t seris statistikore. %
%

Mesata!ja a!itmetike e "onde!ua! 9 paraqet raportin e shums s fituar si rezultat, n!a shumzimi i t dhnave me frekuencat e tyre, pjestuar me shumn e madhsive t frekuencave t varianteve t seris.

/.Sh. 2 dhnat e ankets s zbatuar mbi numrin mesatar t antarve t familjeve n 'umanov. (Sipas dendu!i#e absolute 2 dhnat numerike n tabel prezantojn == familje t anketuara n 'umanov, prkrah numri i antarve t familjes.

Nr. i an arve !a"i#$es%&' ! * 7 5 4 3 $ 1 1jit2sej

Nu"ri i !a"i#$eve %!' $ 3 * $4 31 1* ! 4 1 100

($i hse$ %&)!' 1* $4 5 144 155 7$ $7 * 1 505

*+,-.-/0- 1-/*2N34+
,efinohet si vler reciproke e mesatares aritmetike t vlerave reciproke t dukurive t caktuara. Mesata!ja ha!monike e thjesht 7 paraqet raportin n mes t varianteve dhe shums s vlerave t tyre. F devijueshme 7 kur t dhnat nuk jan t !rupuara prdoret mestarja e thjesht harmonike($) sipas formuls0 Shembull 'oha e har1huar e $ puntorve pr prodhimin e secilit n!a nj njsi prodhimi shtU
-unto!et 3 33 333 34 :jithsej 6oha e ha!Ohua! "e! njesi "A,= @,= ?,@ $," ?A.=

.se prdoret mesatarja e thjesht harmonike do t fitohet nj mesatare e !abuar, sepse ?A0$B A,?% minuta..!a kjo mesatare do t rezultonin m tepr se $ produkte0

0, *103 9 1,0!7$$ 9 1,10!55 9 1,3!0* & 4,$7*

B" ,*$
*esa ar$a har"5nike e p5n6eruar: n. rastet kur t. ;jit2a variantet e n5r-s2me t. <il.t nuk jan. t. nj. r.n5.sie t. njejt., at.2er. sikurse llojet e tjera t. mesatares =.r5oret mesatarja e =on5eruar e <ila llo;aritet nv=.rmjet formul.s+

7. su=o>ojm.+ Nr. i 4anor.ve 52e numri i 4anor.ve n. 1 km$ n. kat.r ven5e .s2t.+ .erri 5ri ? @ A B 1jit2sej Nu"ri i 7an5rve n 1 k"2 %8' !4 !1 114 3* Nu"ri i 7an5rve %!' 5.$50,000 1.!53,000 1.$45,000 530,000 *,!7*,000

*+,-.-/0- (0+2*+./34+
/rdoret pr llo!aritjen e ritmit t mesatares t zhvillimit t dukuris s analizuar. (etoda e mesatares !jeometrike prdoret kur serit e t dhnave posedojn vecori t pro!resionit !jeometrik ose kur kemi tre!ues relativ. prkatsisht formula e pr!jithshme0

1.N. 4a>. t. t. 52.nave t. ;jin5et mesorja 52e mo5aC

*5sh a 1*"$$ $$"$ $ "30 30"34 34"3* 3*"4$ 1jit2se jt Nr i pun 5r ve 15 1* $$ 14 1$ $0 101

15 33 55 ! *1 101 1591*&33 339$$&55 fi"E1) 55914& ! !91$&*1 *19$0&101

2.2 !jindet varijanca, devijimi standard, disperzioni dhe koeficienti i variancsV

8 40 3 ! 4 $4 89! 1 0 * 4 &:& 40"3$.3 & 7.7 3 "3$.3 & 3.7 %&:&'2 7.7 & 5!.$!
$

3.7$ & 13. !

;%&:&'2 4D5!.$! & $37.1 $4D13. ! & 3$*.54 @

3$ 1* 12 6

$3 * 59

73 144 1904

3$"3$.3 & "0.3 1*"3$.3 & "14.3

"0.3$ & 0.0! "14.3$ & "$04.4!

$3D0.0! & $.07 *D$04.4! & 1 35.!$

#. paraqiten ne menyre !rafike keto te dhena ne tabele .

<i i Pr56uk i sh5=r5r 850
800

-!odukti sho'!o!

+ ar6hura k5"7 are

-"5r i>i "i

: a!dhu!a kombta!e

$001 $00$ $003 $004

50 750 7$0 ?"= 700

650 600 550 %"= 500 450 400 350 300 250 200 150 $= 100 "= 50 @= *=

450 750

450 5$0 350 *50

*0 1$0 0 140

A
2001 2004 2002 Amo!tizimi 2003

;i?.1 Para=i $a ?ra!ike e 6hnave

3N@+4,-.

s2em4ulli+3nvestimet n fondet themelore t sektorit privat t zejtaris n 5( n

periudhn "==#9"==? ka lvizur n kt drejtim 4iti "==# 3nvestimet " @=*? 3b 93n. 6az == 3v9 3n.var!or >
"=

"==$ ##$*?@ %#.$? %#.$? "==% $%"="$ "=?."@ #%.=* "==* $A$#?@ ""*.?= =A.#* "==? %$?"$@ "%=.A% =.*A ;lo!aritni 3ndeksat bazik nse baza sht viti "==# dhe pastaj llo!aritni indeksat zin1hir(var!or).
3ndeksi bazik 3ndeksi var!or(zin1hir)

Shembull.2 dhnat mbi donacionet t S)6&9ve n 'osov !jat periudhs AAA 7 "==% jan dhn n tabeln q vijon, t llo!ariten indeksat bazik ku pr vit baz merret a) 4iti AAA b) 4iti "==# c) 4iti "==% 7' <i i 2003 a' <i indeksi i 1999 c' <i i 2005 Si dhe t !jendet zin1hir. #iti %2uma

1!! ! $00 0 $00 1 $00 $ $00 3 $00 4 $00 5

1$0.1$5 75.010 !5.000 $1.000 3!.$10 $5.000 $$.000

F4 "1!!! 100 $.44 7!.0* 17.4* 3$. 4 $0.*1 1*.31

F4 "$003 30 .3 1!1.30 $4$.$*

F4 "$005 54 .0$ 340.!5 431.*1

Fv G $.44 1$ . 4

3n6eksi %var?5r' $$.10 53.55 >in&hir !5.45

100 3.75 5 .10

17*.$$ 113. 3 100

1* .71 3.75 **

"

Shembull.2 llo!aritet indeksi individual dhe !rupor t vllimit fizik ku si baz t merret viti -!odukti A "==% -!odukti C
#iti
6ro5uk ti ? 6ro5uk ti @ 6ro5uk ti A 6ro5uk ti B

$00 5 $00 $00 7 $00 *

4$0 340 540 $0

$$0 440 3*0 5$0

3 0 3*0 4$0 $*0

540 4*0 $0 3*
-!odukti P

-!odukti D

A"i"e 6ro5ukt 6ro5ukt 6ro5ukt 6ro5ukt ""

i?

i@

iA

iB

$$0 1*0 3$0 $40

#iti

1*0 140 $$0 $40

6ro5uk ti ? 6ro5uk ti @

1 0 1*0 $40 140

6ro5uk ti A

$40 $$0 1*0 140

6ro5ukt iB

$00 100 5 $00 *0,! 5 $00 1$*, 7 5 $00 147, *

A*3*+.
-!odukti A

100 $00 17$, 7 $3 , 3

100 105, 5 11 , 77,7 7

100 **,* * 114, * 70,3 7

-!odukti P -!odukti C -!odukti D

20054$0 $$0 & 2005 $$0 & 2005 !$400 33000 57 00 2006 340 $$0 & 2006 440 150 & 2006 74*00 000 0*00 2007 540 $$0 2007 3*0 150 2007 &11*000 6ro5ukt 6ro5ukt 6ro5ukt 6ro5ukt i? i@ iA iB

1 02005 & 1$! 00 3*0 1 0 2006 & 115$00 4$0 2007 1 0

3 0

540 $40 4*0 $40 $0 $40

&

&

&

!$400 33000 57 00 1$! 0 0 74*00 000 0*00 115$0 0 11*00 57000 7$00 14**0 0 0 13 40 7*000 4*000 !1$00 0

31$ 0 0 31 *0 0 3!1*0 0 345 0 0

<3.3 2007

? 9@

9 A 9 B &

!$400<3.3 9 33000 2008 9 37*00 9 1$! 00 & 31$ 00 74*00 9 000 9 0*00 9

115$00 & 31 *00 11*000 9 57000 9 7$00 9 14**00 & 3!1*00 13 400 9 7*000 9 4*000 9 !1$00 & 345 00

<3.3 2006

Shembull. 2 bhet llo!aritja e vlerave t produkteve t dhna n tabel, t llo!ariten indekset individuale t vlers sipas produkteve dhe t llo!ariten indekset !rupor pr katr produktet.
6ro5ukt et
6ro5uktet e reali>uara Hmimet n. k;

2005 =0

2006 =1

2007 =2

2008 =3

2005 p0

2006 p1

2007 p2

2008 p3 "#

B C @
6ro5ukt et

$0 14 1* 1

1* 1 13 1$

1! 13 1* $$

$$ 1! 14 1

$0 35 3* 4$

1 1* 1! $$

$4 $$ 1* 14

$$ 1 $4 $*

? @ A B

$005 I0 =0 400 4!0 *4 7$

$00 $007 I1 =1 I$ =$ $** 45 $** $* $47 3$4 $ 4 30*

$00* I3 =3 4*! 304 33 44*

=0 p0 B C @
I0 I0 I0 I0 I$ I$ I$ I$ =0 & $0 =0 & 14 =0 & 1* =0 & 1

=1 p1 B C @ B C @
I1 I1 I1 I1 I3 I3 I3 I3 =1 & 1* =1 & 1 =1 & 13 =1 & 1$

=2 p2
=$ & 1! =$ & 13 =$ & 1* =$ & 1

$$4

10* 7

137 4

157 $ B C @

=3 p3
=3 & $$ =3 & 1! =3 & 14 =3 & 1

Pr56uk i -

Pr56uk i B

Pr56uk i C

Pr56uk i @

./+N@3 D3N+-/
%2em4ull.1
<i i

E1
1$ 10

&1
0 1

&
0 10

&1
0 1

$001 $00$

Ec *.*
13.4

"$

$003 $004 $005

1* $0 30

$ 3 4

3 0 1$0

4 ! 1

1*.* $$. $7.$

yc>"== B a G b1 yc>"==" B @.@ > 4y >2 c>"==# B @.@ yc>"==$ B @.@ yc>"==% B @.@ yc>"==* B @.@ $.* = B +.+ $.* $.* $.* $.* B 13.& " B 1+.+ # B 22.6 $ B 2$.2

!0
n : numri i viteve A= B %a G =b !0 & 5a 10 !0 & 5a 9 4. a& a& a& a & *.* 4.

10

$$

30

- & na 9 4 1 x - & a 1 9 4 1" A= B %a G =b ""* B =a G #=b ("1) "$3 & 0 " 54 4& 4 & 4.

3 5 3 0 2 5 2 0 1 5 1 0 5 duku!ia t!endi

2001 2004

2002 2005

2003

;i?.2 Para=i $a ?ra!ike e ren6i #inear

"%

%2em4ull.$
<i i

E1
* 1$ 1 14 $$

&1
0 1 $ 3 4

&
0 1$ 3$ 4* **

&1
0 1 4 ! 1

Ec
@.$ .$ $.$ ?.$ "=.$

$001 $00$ $003 $004 $005

7$

10

174

!0
3 yc>"== B a G b1 yc>"==" B @.$ yc>"==# B @.$ yc>"==$ B @.$ # # # # # = B +.& B 11.& " B 1&.& # B 1$.& $ B 20.&

- & na 9 4 1 x - & a 1 9 4 1" ?" B %a G =b ?$ B =a G #=b >4>2

?" B %a G =b 7$ & 5a 10 7$ & 5a 9 30 "a &

"15 & 0 " 54 54 & 15 4& 4 &5

("1) a& a&

yc>"==% B @.$ yc>"==* B @.$

a & *.4

duku!ia

25 20 15 10 5

m1 & m1 & m1 & m1 &

2001 2005

t!endi

m1 & -N-D3F@3N-*34+ 2002 2003 m1 &

2004

"*

;i?.3 Para=i $a ?ra!ike e ren6i #inear

<i i

1!!1 1!!$ 1!!3 1!!4 1!!5 1!!

seria e 6hnave 55 5* 5 1 3 0

3 6hna " 5 .3 5*.3 0 1 "

5 6hna " " 5*. 5!. " "

m1 & m1 & m1 &

6 5

6 0

*ua$
5 5

,eri sipas vi eve $000 $001 $00$

2 3 4

($i hs e$
5

*esa ar $a "u$5re% &i'

6

3n6ekse s in5re
te dhenat

me 3 te dhena me ( te dhena

F FF FFF F# 5 # 0 #F #FF #FFF F8 8 8F 8FF

10* 10$ 1$0 330 10$ 100 115 317 113 10! 135 357 1$4 11! 1 0 403 1991 135 155 175 1992 4 5 1994 1996 1 4 13* 1995 171 473 ;i?.4 Para=i ?ra!ike 154 140 $a1 $ 45 141 13$ 134 407 11* 140 11$ 344 11$ 107 110 3$! !0 100 10 $! !5 105 1$$ 3$$ 4499G3 140 162 1476 6= 1 2 124.98

110.0 105.7 11!.0 134.3 155.0 1993 157.7 15$.0 135.7 114.7 10!.7 !*.7 107.$ 1499.7G 12 = 124.98

**.0 *4. !5.$ 107.5 1$4.0 1$ .$ 1$1. 10*. !1.* *7.* 7!.0 *5.*

"?

./+N@3 3 P-/-B2DDH,
%2em4ull.1
<i i . 6hn a ,hen$a e periu6 hs

&1
4 1 0 1 4

&

83
"* "1 0 1 *

- & na 9 4 1Gc 1$ ! "$ $001 x - & a 1 Gb 1$Gc 13 14 "1 $00$ x$ - & a 1$ 9 4 1#Gc 14 $$ 0 $003 7$ & 5a 9 04G =c 1 7 & $004 0a G =bG=c 15 1$ $ 113 $005 & 10a 9 04 G#$c >09" 7$ & 5a 9 04 G7$ =c "5 .5 & "5a " 04 9 ?c 15.5 & "7< <& * @ > 2.2 "a &

E1

82 E
3 14 0 15 4*

84
1 1 0 1 1

Ec
*. 15.! 1*.* 17.3 11.4

&1

"1* "14 0 15 $4

10

0
(9

113
7&0

34

"

7$ & 5a 9 04G =c 7$ & 5a 9 04 G = ".")

7 & 0a G =bG=c 1*.* G =bG= (9".")

7 & 0 G =bG= "a & "1*.* a @ 1+.+ G ("1) 9bB b @ 0.$ G ("1)

"@

yc>"==" B @.@G=.?

(9 )

(9".")

yc>"==" B @.@ 7 =.? 7 "." ycB a G b19c1$ yc>"== B @.@G=.? (9") (9".") $ yc>"==" B %.A yc>"==$ B @.@G=.? = (9".") =

yc>"== B @.@ 9 .$ 9 (9@.@) yc>"== B @.@ 9 @.@ 9 .$ yc>"== B @.* yc>"==# B @.@G=.? yc>"==# B @.@ = (9".") =

yc>"==$ B @.@ 7 =.? 7 "." yc>"==$ B ?.# yc>"==% B @.@G=.? " (9".") $

yc>"==% B @.@ 7 .$7 @.@ yc>"==% B .$

25

20

15

10

,e dhenat ,!endi i "a!abolles

. baz t t dhnave t !jindet mesatarja aritmetike, moda e seris, t bhet llo!aritja e sakt e asimetris(momenti i tret), devijimi standard dhe t bhet paraqitja !rafike, !rupi prej 2001 2002 2003 2004 2005 $= studentve ka arritur kt sukses.
N5 a
(x)

Nu"ri i ;i?.2 Para=i s u6en !i ve

(-)

$a ?ra!ike e ren6i

&i

&:&
"

%&: e para75##es %&: !i %&: 2 &' &'3 &'2

" $7.

!i

%&: &'2

(fm1)

$5

5.5$

" 4.*5 "A

1$

7$ 4$ 3$ 3 0

7 * ! 10
4 7

(fm$)

$.35 " 1.35 " 0.35 0. 5 1. 5 $. 5

1.*$ 0.1$ 0.4$ $.7$ 7.0$

1$.!7 "$.45 " 0.04$ 0.$73 4.4** 1*. 0 3

$1.*4 0.7$ 1. * 1!.04 4$.1$

"$!.4 "0.$5$ $*.3! 31.41 111.

40 & E = !i

$!4

0.!

17. $

7.0! $

113

7 .*!

&i
5 5 & $5 1$ & 7$ 7 & 4$ * 4 & 3$ ! 7& 3 10 & 0
*2@-

*esa ar$a ari "e ike

Mo

& 90

Mo

&
(x x)2 ("$.35) ("$.35) & 5.5$ ("1.35) ("1.35) & 1.*$ ("0.35) ("0.35) & 0.1$ 0. 5 0. 5 & 0.4$ 1. 5 1. 5 & $.7$ $. 5 $. 5 & 7.0$

*5

3.23

x-x 5 " 7.35 & "$.35 " 7.35 & "1.35 7 " 7.35 & "0.35 * " 7.35 & 0. 5 ! " 7.35 & 1. 5 10 " 7.35 & $. 5 !i (x x) 5.5$ & $7. 1.*$ & $1.*4 0.1$ & 0.7$ 0.4$<-/3-NC& 1.0* $.7$ & 1!.04 7.0$ & 4$.1$
$
2

5.5$ 1.*$ 0.1$ 0.4$ $.7$ 7.0$

(x x)3 ("$.35) & "1$.!7 ("1.35) & "$.45 ("0.35) & "0.04$ 0. 5 & 0.$73 1. 5 & 4.4** $. 5 & 1*. 03

5 1$ 4 7

5 1$ 4 7

!i (x x)3 ("1$.!7) & " 4.*5 ("$.45) & "$!.4 ("0.04$) & "0.$5$ 0.$73 & $*.3! 4.4** & 31.41 1*. 03 & 111.

&

@+<303*3 ,.-N@-/@

&
$

= 2.825

= 1.68

#=

a3
m
3

&

&
&1.!$

3 m = 1.92

a3 a3= 0.40

Nr i stu5enteve

1 5

1 0

5 8 9

6 10

7 N5 a

;i?.2 Para=i $a ?ra!ike PI+.0+ @1+ @+.I/-

1.2 !jindet varijanca, devijimi standard, disperzioni dhe koeficienti i variancsV

&
3$ $5

!
1$ 11

&

&:
3$" 3$.$5 & :0.25 $5 " 3$.$5 & :7.25

%& : '

! %& : '
0.75 578.188

384 275

0.0625 52.5625

3* 3

! * 40

342 288 1289

3* " 3$.$5 & 5.75 3 " 3$.$5 & 3.75 2

<-/3-NC-

33.0625 14.0625 99.75

@+<303*3 ,.-N@-/@

297.563 112.5 989

@3,P+/F32N3
42+;3C3+N.3 3 <-/3-C32N3.

*+,-.-/0-/3.*+.34+

2. 2 !jindet varijanca, devijimi standard, disperzioni dhe koeficienti i variancsC

&
$5 3$ $! 33

!
1$ 11 ! * 40

&

&:
"4.4 $. "0.4 3. 1.4
<-/3-NC-

%& : '
19.36 6.76 0.16 12.96 39.24

! %& : '
232.32 74.36 1.44 103.68 411.8

300 352 261 264 1177

*+,-.-/0-03.*+.34+

@+<303*3 ,.-N@-/@

@3,P+/F32N3

42+;3C3+N.3 3 <-/3-C32N3.

3. 2 bhet llo!aritja e vlerave t produkteve t dhna n tabel, t llo!ariten indekset individuale t vlers sipas produkteve dhe t llo!ariten indekset !rupor pr katr produktet.
Pr56uk e
Pr56uk e e rea#i>uara A"i"e n k?

2008

2009

2008

2009

=0
50 0 0

=1
0 55 55

p0
*0 50 50

p1
!0 0 0

B C

#"

Pr56uk e

? @ A

2008 p1 =0 4500 3 00 3 00 1170 0

2009 =0 =1 3000 3300 3300 9600

2008 =1 p0 4*00 $750 $750 1030 0

200 2009 8 p0 P1 =0 =1 4000 5400 3000 3300 3000 3300 100 1200 00 0

3n6eksi i Daspa$eri

Pa?a %&i' Beri 3000 3000 : 5000 5000 : 7000

x$ 81

Nr i pun 5r ve %!i' 4 fm1 5

fm$

4u"u#a i vi 4 !
.$
J1

*esi i in erva#i % ' 3000 4000 000

!i

4.N. 4a>. t. t.

1$000 $0000 4$000

52.nave t. ;jin5et mesorja 52e mo5aC

7000 : !000 !000 " 11000 1jit2sejt

fm3

1! $5

*000 10000

$4000 0000 15*00 0 ##

$5

*esi i in erva#i

= = = =
*2@*+,2/0-

= 4000 = 6000 = 8000 = 10000

(.. baz t t dhnave n vijim t llo!aritet trendi linear dhe t bhet paraqitja !rafike V
<i i . 6hna %inves i "e ' Ei 35 40 ,hen$a e periu6 hs &i 0 1

&
0 40

Ec &i
0 1
2

$004 $005

34.* 37.* #$

$00 $007 $00*

3* 4$ 4! 204

$ 3 4 10

7 1$ 1! 438

4 ! 1 30

40.* 43.* 4 .*

n : numri i viteve - & na 9 4 1 x - & a 1 9 4 1" "=$ B %a G =b $#@ B =a G #=b "15 & 0 " 54 "4 & 7=3 > A>1 >4
>2

"=$ B %a G =b $04 & 5a 10 3

yc B a G b1 yc B @.@ yc B @.@ yc B @.@ yc B @.@ yc B @.@ # = B 3&.+ # # # # B 3$.+ " B &0.+ # B &3.+ $ B &6.+

$04 & 5a 9 30 a& a& a = 34.8

3 5 3 0 2 5 2 0 1 5 1 0 5 2001 2004 2002

duku!ia t!endi

2005

2003

;i?.2 Para=i $a ?ra!ike e ren6i #inear 6.N. 4a>. t. t. 52.nave n. vijim t. llo;aritet tren5i linear 52e t.

4.2et =araIitja ;rafike C

<i i . 6hn a ,hen$a e periu6 hs

&

&
4 1

Ei $004 $005
* 1$

82 E
3$ 1$

Ec
7.4 15.$ #%

&i
"$ "1 "1 "1$ "* "1 1 1

$00 $007 $00*

$$ 11 7 60

0 1 $ 0

0 11 14 :3

0 1 4 10

0 1 * 0

0 1 1 34

0 11 $* 83

1*. 1!. 1*.$ 78.6

- & na 9 4 1Gc 1$ 0 & 5a 9 0G =c x - & a 1 Gb 1$Gc 13 0 & 5a 9 = (9".*) x$ - & a 1$ 9 4 1#Gc 14 *= B %a 9 "* 0 & 5a 9 0G =c "3 & 0 G =bG= *3& 10a 9 04G#$c >09" "a & 0 & 5a 9 0 G =c "41.5 & "5a " 0 9 ?c 1*.5 & "7< <& * @ >2.6 "a & "17.$ a @ 1$.2 G ("1)

"3 & 0 G =bG= "3 & 104 bB b @ > 0.3

ycB a G b19c1$ yc>"==$ B ?."G (9") (9=.#) (9".*) $

yc>"==% B ?."G= (9=.#) yc>"==% B ?." yc>"==? B ?."G (9=.#)

(9".*) =

yc>"==$ B ?."G=.*9 =.$ yc>"==$ B ?.$ yc>"==* B ?."G(9 ) yc>"==* B ?."G=.# yc>"==* B $.A
2 5

(9".*)

yc>"==? B ?."7 =.# 7 ".* (9=.#) ".* (9".*) yc>"==? B $.# yc>"==@ B ?."G " (9=.#) (9".*) $

yc>"==@ B ?."7=.*7 =.$ yc>"==@ B *."

2 0

1 5 ,e dhenat 1 0 ,!endi i "a!abolles

2001 2004

2005

2002

2003

#*

;i?.2 Para=i $a ?ra!ike e ren6i para75##es

Metoda e trendit- ,!endisht tendenca zhvillimore e dukuris n kuadr t periudhs s

vshtruar. ,!endi shpreh nivelin mesatar t ecuris s dukuris pr periudhn e vrojtuar 1ija e t!endit duhet t eliminoj variacionet n!a seria kohore dhe t shpreh lvizjen mesatare, !je!jsisht tendencn e pr!jithshme t zhvillimit t dukuris Modeli i t!endit shprehet prmes funksionit t caktuar matematikor dhe mund t jet linear,parabollikdhe eksponencial

.
#?

,!endi linea!i pr!ji!jet m s miri t dhnave ku dallimet n mes t antarve t seris jan prafrsisht t barabart. L*@ a B bO ,!endi i "a!abollsz!jedhet ather nse vlerat absolute t ndryshimeve t dyta (ndryshimet e ndryshimeve t para) jan prafrsisht t barabarta. 8unksioni i tij sht0 L* @ aBbOB*O2

./+N@3 3 P-/-B2DDH,
,.:)DI I -A.AP;HH:S> L@aBbOB*O2.

(irepo per ti tjeshtuar llo!aritjet kemi edhe metoden me thjseshtime ku periudha = !jindet ne mes te seris kohore. ,he athere kemi te bejem me !jetjen e parametrave ne menyre direkte.

(eqe ne fillim kur te caktohet se cillin

#@