Datum

Farkl datumlar haritalanacak yeryz blmne bal olarak geoide gre deiik elipsoid oryantasyonlar (referans elipsoid) kullanrlar. Ama seilen elipsoide gre en doru koordinatlama yapmaktadr. Yeryznde yaplan lmler geoid yzeyinin gerek lmleridir. Ancak yerkre yzeyine oturtulan elipsoid ise matematiksel modeldir. Dolays ile lmlerin seilen elipsoide gre tekrar hesaplanmas gerekir
Do. Dr. Saffet ERDOAN 270

Datum
Trkiyede 2001 ylna kadar 1/25.000, 1/50.000 ve 1/100.000 lekli topografik haritalar Avrupa Datumu1950 (European Datum1950: ED50) sisteminde retilmitir. ABDnin gelitirdii ve 1973 ylndan itibaren kullanlmaya balayan NAVSTAR GPS (Navigation Satellite Timing and Ranging/Global Positioning System) ile WGS84 (World Geodetic System) datumunda koordinatlarn elde edilmesi yaygnlamtr. 2002 ylndan itibaren WGS84 sisteminde retimine geilmitir. Ulusal alarn yer merkezli, yer sabit ortak bir global datumda ifade edilebilmesi iin oluturulan CORSTR (TUSAGA AKTIF) sisteminde kullanlan datum giderek yaygnlamaktadr.
Do. Dr. Saffet ERDOAN 271

Harita Projeksiyonlar

Harita projeksiyonlar dnya yzeyinin yada bir parasnn dz bir yzey zerinde grntlemesi ilevini yerine getirir. Bir proje iin seilen projeksiyon amaca uygun olarak seilmelidir.

Do. Dr. Saffet ERDOAN

272

Neden Projeksiyon?

Tutarl bir koordinat sistemine ihtiya Dnyann yuvarlak ve haritalarn dz olmas Haritalarda; Nesneler arasndaki mesafeleri Objelerin alanlarn, Objeler arasndaki ynleri, lekleri belirlemek iin kullanlr.
Do. Dr. Saffet ERDOAN 273

Neden Projeksiyon?
Harita projeksiyonlar, kresel bir ekle sahip dnyay 2 boyutlu bir yzeye dntrme yaklamlardr. Bu esnada mutlaka baz distorsiyonlar meydana gelecektir

274 Do. Dr. Saffet ERDOAN

Neden Projeksiyon?

Gerek dnya nesnelerinin, belirli bir koordinat sistemi ile mmkn olan en az bozulma ile geoid yzeyinden dzlemsel bir yzeye aktarlmas ile haritalar oluur. Meridyen ve paralellerden ibret olan coraf sistem,bir kre ya da elipsoid zerine kolayca izilebilir. Fakat kre yzeyindeki btn ayrntlarn bir dzlem zerine geometrik bantlarda hi bir bozulma olmadan geirilebilmesi mmkn deildir. Bu bozulmalar uzunlukta, ada ve alanda olmak zere grupta toplanmaktadr. Bu dzlem zerine yeryznn bir parasn mmkn olduu kadar az hata ile nakledebilmek iin eitli Projeksiyon (izdm) sistemlerinden faydalanlr. zdm sistemlerinde esas; yer yuvarla zerinde tasarlanm enlemboylam direleri ile var olan ayrntlar, o sistemde yaplacak haritalarn kullanlma maksatlarna en uygun decek ekilde en az hatal olarak bir yzey zerine geirmektir.

Do. Dr. Saffet ERDOAN

275

Neden Projeksiyon?

Projeksiyon yzeylerinin elipsoide/kreye teet olduu blgelerin yakn evresinde bozulmalar(deformasyonlar) minimumdur. Teet nokta ya da dairelerden uzaklatka deformasyonlar byr. Bu nedenle, projeksiyonu yaplacak blgenin yer zerindeki corafi konumu, seilecek projeksiyon yzeyinin cinsini ve konumunu belirlemekte nem tar. rnein; ekvatoral blgeler iin normal konumlu silindir uygun iken herhangi bir paralel kuak boyunca uzanan blgeler iin konik projeksiyon yzeyi deformasyonlarn bymemesi iin yararldr. Eik konumlu dzlem projeksiyonlar ise elipsoid/kre iindeki kk alanlarn projeksiyonlar iin kullanlabilir. Meridyen zerinde uzanan blgeler iin en uygun projeksiyon yzeyi transversal konumlu silindirdir.

Do. Dr. Saffet ERDOAN

276

Projeksiyonlarn nemi

Haritalar CBS iin temel veri kaynaklardr.

Farkl haritalar farkl projeksiyonlar farkl yerel koordinatlar

Dnyann kavisli ekli/erilii nemli bir alma alann oluturmaktadr. Bu almalar neticesinde dnyann ekline ait yaklamlar farkl projeksiyonlarn da ortaya kmasna neden olmaktadr.
Do. Dr. Saffet ERDOAN 277

Harita Projeksiyonlarnn Temel zellikleri

ekil Konformal Projeksiyonlar Alan Eit Alan Projeksiyonlar Mesafe Eit Mesafe Projeksiyonlar Yn Azimutal Projeksiyonlar lek Hibir projeksiyonda tamamen lek korunamaz.

Do. Dr. Saffet ERDOAN

278

PROJEKSYON TPLER
4 Snfta toplanabilir:

279 Do. Dr. Saffet ERDOAN

Silindirik Projeksiyonlar
Kresel yzeyin silindir zerine izdmnn alnmas
Meridyenler eit aralklarla, paraleller eit olmayan aralklarla yerletirilmitir. lek, ekvator izgisi boyunca dorudur. ekil ve lek distorsiyonlar kutuplara gidildike artar. Ekvator , Kenya, Malezya gibi ekvator ve tropik blgedeki lkeler iin iyi seimdir.
Do. Dr. Saffet ERDOAN 280

Silindirik Projeksiyonlar

Mercator en fonksiyonel silindirik projeksiyon

Gerhardus Mercator

Gerhard Mercator: Terrestrial globe, 41 cm, 1541

Flaman Kartograf Gerhardus Mercator tarafndan icat edildi 1569

281 Do. Dr. Saffet ERDOAN

Konik Projeksiyonlar
Conic (iki standart paralel)

- Kresel yzeyin bir koni zerine izdmnn alnmas.

State Plane Conic (tek standart paralel)

Do. Dr. Saffet ERDOAN 282

 Boylamlar dz bir izgi halinde bir noktada birleir ancak birleme noktas kutup ya da baka bir nokta olabilir. Boylamlar arasndaki asal mesafe koni sabiti karda bir sabitle drlr. Enlemler, boylamlarn birleme kontalarnda konsantrik yaylar halindedir. Enlemler boylamlarla dik a yaparak kesiirler Her enlem boyunca bozulma sabittir.
Do. Dr. Saffet ERDOAN 283

 Basit uygulamas ve kendi iindeki sabit bozulma deseni nedeni ile blgesel ve lke dzeyindeki haritalamalarda oka tercih edilirler. zellikle iki boylam ya da boylamlarn uzak olduu iki boylam arasndaki alanlarn haritalanmasnda kullanlrlar (rnek Rusya ve ABD). te yandan tm dnya haritalamas iin uygun projeksiyonlar deildirler.
Do. Dr. Saffet ERDOAN 284

Azimutal Projeksiyonlar

- Kresel yzeyin bir dzlem zerine izdmnn alnmas.

Do. Dr. Saffet ERDOAN

285

Dzlem zerine izdm alnmtr. Alan korunur, merkezi noktasndan hareketle ynler dorudur. Yarmkre, ekvatoryal, ortalama enlem, kutup blgeleri Tm ynlere doru yaylm gsteren blgeler iin uygundur. rn., Asya ve Pasifik Okyanusu Navigasyon amal olarak ve tematik haritalarda tercih edilir.
Do. Dr. Saffet ERDOAN 286

Azimutal Projeksiyonlar

Kapsam - Dnya; Ekvatoryal/ortalama enlem/Polar Merkezden llen mesafeler dorudur; merkezden uzaklatka dier zelliklerdeki distorsiyon artar. Merkezden balayarak uu (havayolu) mesafelerinin gsterilmesinde faydaldr. Sismik aratrmalar ve telsiz almalarnda kullanldr.
Do. Dr. Saffet ERDOAN 287

Universal Transverse Mercator (UTM)

Do. Dr. Saffet ERDOAN

288

Universal Transverse Mercator (UTM)

84N (kuzey) enleminden balayp 80S (gney) enlemine kadar dnyay 6 derece geniliinde 60 dikey zona ayrr. Zonlar, 180. Meridyenden balayarak douya doru numaralandrlr. He bir zon 8 derecelik enlemlere sahip blmlere ayrlr Her bir zon iin Dou (merkezi meridyenden) ve Kuzey (ekvatordan) belirlenmitir. UTM projeksiyonunda alan, mesafe ve ekil iyi bir biimde korunmutur.
Do. Dr. Saffet ERDOAN 289

Mercator Projeksiyonu

(ekil Korunur)

Do. Dr. Saffet ERDOAN

290

Mollweide Projeksiyonu (Alan korunur)

Do. Dr. Saffet ERDOAN

291

All maps lie flat, therefore all maps lie

Tm projeksiyonlar ekil ve/veya boyut ve/veya alanda bozulmaya sebep olur Konform projeksiyon ekli korur fakat boyutu korumaz Equivalent/Equal alan projeksiyon gerek alanla orantl olarak ekli bozar imemi balon zerindeki kare ekli balon iirildikten sonra hala kare midir? HAYIR!

Do. Dr. Saffet ERDOAN

292

Baz hatrlatmalar!
Orta enlemlerde (DouDou Bat ynnde) haritalama: Konik (Lambert Conformal) KuzeyGney dorultusunda haritalama: Silindrik (Transverse Mercator) Tm dnya: Azimutal (Lambert Equal Area) uygundur. rnek: Merkator projeksiyonuna gre yaplm bir Trkiye haritasnda, lkenin en gneybat ve en kuzeybat noktas arasndaki ku uuu uzaklk gerekte 1697 km iken, haritadan 2187 km olarak belirlenir. Bunun nedeni bu projeksiyon ynteminin navigasyon amal olarak (a koruyan projeksiyonlar) gelitirilmi olmasdr. Buna karn atlaslarda alan koruyan projeksiyonlar kullanlr. Bunu nedeni projeksiyon kavramn bilmeyenlerin lkelerin, karalarn, denizlerin byklklerini haritadan karlatrrken yanl bilgi sahibi olmalarn nlemektir.
Do. Dr. Saffet ERDOAN 293

OrtodromLksodrom
Navigasyonal ara olarak zel amal projeksiyon ki nokta arasndaki dz bir doru bir rota verir
294 Do. Dr. Saffet ERDOAN

KARTOGRAFIK HARITA DIZAYN

Tomurcuk derdinde olmayan aa, odundur.!

Elden geldii kadar ka kt arkadatan, Kt ahbb ktdr, en zehirli ylandan. Ylan zehir aktp, insan candan eder, Ama kt arkada, can ve imandan eder.

295

Hatrlatma: Kartografya harita ve harita retim sanat ve bilimidir Bu yzden . . . Portions of this class may be more like an ART class influenced by the likes, dislikes, and abilities of the teacher!

yi bir harita nedir?

Ama kullanc ve harita kullanm

Hatann amac, motivasyonu ne, Kim kullanacak, Kime hitap ediyor?

Projeksiyon ekil ve boyut nasl bozulur?

Harita nerede hangi amala kullanlacak?

lek ne kadar detaya ihtiya var? ne kadar bolua ihtiya var?

Hangi detaylar hangi nemde gsterilecek?

Semboloji ok fazla miktarda veri snrl bir alana nasl yerletirilir

Semboloji ve renk seimi ile en etkili komposizyonun izilmesi

Datum Kurulmu konumsal referans(yatay ve dey)

297

Harita Tasarm
Bir harita okunmazsa yararszdr nsanlar bilgilendirici haritay okur ve etkilenirler yi bir harita oluturmak zaman alr . Tekrar kullanmak iin bir ablona ihtiya var Haritay olabildiince temiz tut Okunakl olutur Kolay anlalr yap Hiyerarik yap ile olutur lk lejantta en nemli bilgileri ver Attention span is inversely proportional to the weight on a persons feet

Harita Dizayn
Harita eitleri Harita oluturma sreci
Harita bykl, lek, erik, Semboloji, Tipoloji Harita Elemanlar

Harita eitleri

1. Genel Amal Haritalar 2. Tematik Haritalar

Genel Amal Haritalar

Referans Standart haritalar olarak da bilinirler Konum, lokasyon nemlidir Btn veriler ayn nemdedir
Topographic, Street, Atlas

Do. Dr. Saffet ERDOAN

301

Street Map

Atlas Map

Tematik Haritalar

zel amal tek konulu istatistiksel haritalar ki ya da daha fazla nem dzeyi Veriler bir harita zerinde
Choropleth, dot, graduated symbol, isoline, flow, and value-by-area maps.

Do. Dr. Saffet ERDOAN

303

Koroplet Haritalar

Nokta Haritalar
Do. Dr. Saffet ERDOAN 304

Graduated Symbol Maps

Isoline Haritalar

Ak Haritalar

Value-byArea Maps

Do. Dr. Saffet ERDOAN

306

Harita Dizayn Harita bykl seme

Son kullanc ne ister , beklentisi nedir? stenilen byklkte ki harita fiziksel olarak retilebilir mi?(i.e. k alma snrlar?) Basm, ereve yada tabaka kstlama veya snrlar var m? Veriler istenilen boyutta m?

Do. Dr. Saffet ERDOAN

307

Kulana Kpe!

Harita byklne semek size braklmsa mmkn olan en kk ebatlarda oluturmaya aln!
Do. Dr. Saffet ERDOAN 308

Baz harita ebatlar

Letter . . . . . . . . . . 8.5 x 11 Legal . . . . . . . . . . . 8.5 x 14 Ledger . . . . . . . . . . 11 x 17 USGS Quad . . . . . . . 24 x 30 2x3 . . . . . . . . . . . 24 x 36 3x4 . . . . . . . . . . . 36 x 48

Do. Dr. Saffet ERDOAN 309

Page Orientation
Portrait

Landscape