FINDIK TARIMI

Giresun Fndk baheleri birer Altn Ocaklar dr.nk Giresun da insanlarn tek geim kaynaklar fndktr .Bu neden ile Giresun da fndk altn deerindedir.Giresun un altn fndktr.Altn Ocaklar Giresun cennetinde yaayan insanlara hayat vermektedir. Fndn Altn Ocaklar a iyi baklmas iin Fndk Tarm yaz dizisini hazrlam bulunarak insanlarn faydalanmasna sunuyorum.

FINDIIN TARHES:
Yaklak 5 bin yldr bilinen fndn vatan Anadolu'dur. M.. 400'de Pontus kylarndan geldii iin Pontus Cevizi adn almtr. Sicilya ve spanya'ya Araplar tarafndan gtrlmtr. Yeryznde 360-410 kuzey enlemlerinde kendine zg iklim koullarnda yetiebilen fndk, deniz kysndan en ok 30 km ieride ve 750 -1000 metreyi gemeyen yerlerde rn vermektedir. Dnya yllk fndk retiminin %67 -75' Trkiye'nin Karadeniz kylarnda yaplmaktadr. talya, spanya ve Amerika fndk yetitiren dier lkelerdir. Trkiye'nin en ok ya alan blgesi Karadeniz'de arazi fazla eimlidir. Topran yaps ve iklim koullar Karadeniz Blgesi'nin nemli bir ksmnda fndk dnda baka bir tarma izin vermemektedir. Fndk, erozyon tehlikesiyle kar karya olan blgede verimli topraklarn yok olmasn engelleyip evreye olumlu katk salamaktadr. Ayrca blgedeki fabrikalar doal evrenin bozulmasna neden olan fiziksel ve kimyasal atklar ortaya karmaz. Fndk tarm genellikle kk arazilerde ve aile iletmecilii biiminde yaplmaktadr. Trkiye'de yaklak 600 bin hektar arazide 400 bin iftinin fndk retimiyle urat bilinmektedir. Fndk yetitirildii blgelerde dorudan ya da dolayl olarak 8 milyon insan ilgilendirmektedir. Baz kaynaklar fndn Anadolu'dan btn dnyaya yayldn syler. Baz kaynaklar ise fndn Orta Asya'dan Karadeniz sahillerine gler yoluyla Trkler tarafndan getirildiini, daha sonra Avrupa'ya gtrldn ifade eder. Bunun iin de "Ya Ta - Yamur Ta" adl efsane ile "Bugu Tekin" efsanesini kant olarak gsteririler. Bu efsanelerde, fndk aac kutsal olarak gsterilmekte, Tanr'nn nurunun ilk defa fndk aac zerine indii bildirilmektedir. Fndk kelimesi Trkeye muhtemelen Trkler 'in Anadolu'ya yerlemesinden sonra girmi olmaldr. Kelime daha sonra Arap dilinde "bunduk" tarznda sylenmi ve yerlemitir. Bata Hristiyanlk olmak zere btn dinler fnd kutsal meyve saymtr. Drt bin yl nce Orta Asya'dan getirilerek evremizde yetitirildii anlalmaktadr. Ksenofon "Onbinlerin Ric'at" adl eserinde kapal ekilde fnda deinmektedir. Yunanl hekim Dioscorides de Kitab'l-Haay adl eserinde fndktan yaplan ilalardan bahsetmekt edir. Fnd Romallar Grele'den talya'ya oradan da spanya'ya ulatrdlar. Fndk tarihe kutsal bir yemi olarak gemitir. Eski Trkler'in din hayatnda pek nemli bir yer tutan fndk, ayn zamanda bar ve esenlik sembol saylyordu. Trkler gibi , baka baz uluslar da fnd kutsal sayarlard. Yunanllarn ticaret tanrs Hermes'in asas bir fndk dalyd. Eski Romallar da fnda nem vermilerdi. Dnlerde, eitli enliklerde, bir teke, fndk dallarna sarlp yaklr, bylece tapnaa ku rban edilirdi. Sihirbazlarn mucizeler yaratan sihirli denekleri de aslnda birer fndk dalyd. Araplar'a gre elinde fndk dal bulunan bir kimse, kendini btn ktlklerden koruyabilirdi. Fndn kutsallna inanan uluslar arasnda ngilizlerle Franszlar da vard. ngilizler Noel sofralarnda fndk bulundurmay, sofray fndk dallar ile sslemeyi gelenek haline getirmilerdi. talyanlar da fndk trlerine ermilerinin adlarn vererek fndn kutsalln belirtmek istemilerdir. Mslmanlarda da fndk nemli bir yer tutar. Din adamlar fndn bir cennet meyvesi olduuna inanmlard. Adem babamz gkten yere indii vakit, Tanrnn emriyle 30 eit meyveyi de birlikte getirmiti. Bunlarn arasnda fndk da vard. nsanolu yerleik dzene geip tarm yapmaya baladndan beri pek ok bitkiyi ekip bimitir. Fndk da bunlardan biridir.

Karadeniz Blgesi'nin iklim zellikleri, fndk iin en ideal ortam oluturur. Fndk, k aylarnda ieklenen ve dllenen tek bitkidir. Dii ieklerin anak yapraklar "otanak" ad verilen fndk kadehini oluturur. Fndn eitli trleri vardr. lkemizdeki kltr fndklar,5-6 metre boylanabilir. 'Corylus Avellana' ile 'Corylus Maxima' trlerinin melezleridir. Austos aynda olgunlaan fndklar toplanp kurutulduktan sonra, Eyll ve Ekim aylarnda pazara getirilip sata karlr. Trkiye'de retilen fndn organize almlarn, en byk retici birlii olan Fiskobirlik gerekletirir. Fiskobirlik, satn ald fnd eitli ilemlerden geirerek tketime sunar. Trkiye fndn Anayurdu, Giresun da bakentidir. Fndk Trkiye'den Dnyaya sunulan evrensel bir besin ve tat dr. Allah fnd verir ama krmaz.

FINDIK RETM ALANLARI: Yeryznde, 36-41 kuzey enlemlerinde ve kendine zg iklim koullarnda yetien fndk aac, kylardan en ok 30 km ierde ve ykseklii 750 -1000 metreyi gemeyen yerlerde rn verir Trkiye, talya, spanya ve Amerika fndk yetitirilen balca lkelerdir. Trkiye, yllk dnya retiminin yaklak %65-75'ini gerekletirmektedir. a. klim stekleri: Fndn iyi bir gelime gstermesi ve bol rn vermesi nemli iin iklimin uygun olmas gerekir. lkemizde fndk yetitiricilii bakmndan en uygun iklim zelliine sahip blge Karadeniz ky blgesidir. Yar nemli, kurak iklim blgelerinde fndk yetitirilebilse de yan yetersiz olmas mutlak surette sulamay gerektirmektedir. Fndk Yllk ortalama scakln 13-16 C olduu yreler fndk yetitiricilii iin en uygun yerlerdir. Ayrca bu yrelerde en dk scakln 8, -10 Cyi ve en yksek scakln 3637 Cyi gememesi, yllk ya toplamnn 700 mmnin stnde olmas ve yan aylara dalmnn dengeli olmas gerekmektedir. Ayn zamanda Haziran ve Temmuz aylarndaki oransal nemin de %60n altna dmemesi gerekir. b. Toprak stekleri: Fndk saak kke sahip bir kltr bitkisidir. Bu nedenle kkleri fazla derine gitmez.Kk ancak 80 cm toprak derinliine kadar ulaabilmektedir. Toprak istekleri olarak fazla seici olmamakla birlikte besin maddelerince zengin, tnl-humuslu ve derin topraklarda iyi bir gelime gsterir. Trkiye'de fndk yetitiren blgeler iki alt blgeye ayrlabilir: a) 1. Standart Blge (Karadeniz Blgesi'nin dou blm): Ordu, Giresun, Rize, Trabzon ve Artvin illeridir. b) 2. Standart Blge ( Karadeniz Blgesi'nin orta ve bat blm) : Samsun, Sinop, Kastamonu, Bolu, Dzce, Sakarya, Zonguldak ve Kocaeli illeridir. .

TRK FINDII: Trk fnd, kalite olarak Giresun ve Levant olmak zere ikiye ayrlr yetiir. Giresun Kalite Fndk: Tad ve ierdii ya oran ile yeryznn en stn zellikli fnddr. Giresun ile Trabzon'un Beikdz, Vakfkebir, arba ve Akaabat ilelerinde Levant Kalite Fndk: Daha az ya ierir. Trabzon ve bir blm ile Ordu, Samsun,Bolu, Sakarya, Zonguldak ve Bartn illerinde yetiir. FINDIK ETLER:

Yaklak 5 bin yldr tannp bilinen fndk, ana gruba ayrlr. Kabuklu Tombul Fndklar: Tombul, Palaz, Mincane, Gk, Kalnkara, Kan, Cavcava ve Delisava (akldak) fnd eitleridir. Kabuklu Sivri Fndklar: Sivri, ncekara, Ku, Ac fndk,Deirmendere ve Uzunmusa fnd eitleridir. Kabuklu Badem Fndklar: Yass ve Yuvarlak Badem, Foa, Kargalak, Ordu kizi fndk eitleridir.lkemizde yaklak ondokuz eit kltre alnarak retimi yaplamaktadr. Giresun Tombul Fnd:lkemizde yetien en nemli fndk eididir. Daha ziyade Giresun ilinde yaygn olarak yetitirilmektedir. Meyve kalitesinin ok iyi olmas uluslararas pazarlarda kolayca tutunmasn salam ve Trk fnd dnya lkelerince aranr duruma gelmitir.Periyodisite zellii gsteren tombul fndk eidi iyi ve bakml bahe koullarnda her yl dzenli ve olduka yksek verim vermektedir. FINDIK RETM ve EKONOMS. Fndk tarm genellikle kk arazilerde ve aile iletmecilii biiminde yaplmaktadr. Trkiye'de yaklak 600.000 hektar arazide 400.000 kadar iftinin fndk retimiyle urat bilinmektedir. Fndk, yetitirildii blgede dorudan ya da dolayl olarak 8 milyon nfusu ilgilendirmektedir. FINDIK BTKS EROZYONU NLER: Karadeniz Blgesi'nde arazi eimi ounlukla % 20'nin zerindedir ve buras Trkiye'nin en fazla ya alan blgesidir. Toprak yaps ve iklim koullar, Karadeniz Blgesi'nin nemli bir ksmnda fndk dnda tarma izin vermemektedir. Byk lde erozyon tehlikesi bulunan blgedeki fndk tarm verimli topraklarn erozyona uramasn engelleyip evreye ok olumlu katklar salar. Ayrca fndk ileme tesislerinde, doal evrenin bozulmasna sebep olan fiziksel ve kimyasal atklar ortaya kmaz. FINDIK DNYACA TKETLR. nceleri kuruyemi olarak tketilen fndn, gda sanayiinin gelimesiyle birlikte kullanm alan olduka genilemitir. Fndk; ikolata, biskvi, ekerleme, tatl pasta, dondurma imalatnda yardmc malzeme olarak kullanlmaktadr. ikolata ve biskvi imalatnda, dnyann yllk i fndk tketimi 300.000 ton'u amtr. Fndk unu, ikolatal rnlerin temel unsurudur. Fiskobirlik'in zel ambalajlarnda pazarlad fndk, fndk ezmesi, nuga ve nutkrem, yksek besin deerine sahip gda maddeleridir. Fndk ve fndk rnleri, uzmanlarca ocuklarn beslenmesinde zellikle nerilmektedir.

FINDIK SALIKLI ve TAT ENERJ VEREN MEYVEDR. nsanolu, yerleik dzene geip dzenli tarm yapmaya balad andan beri birok bitkinin dzenli olarak ekim-dikimini yapmtr. Fndk da bu bitkilerden biridir. Trkiye'de fndn on iki deiik eidi yetitirilmektedir. Fndn genel bileimind eki ortalama deerler, bilimsel olarak saptanmtr. Fndktaki ya yksek oranda doymam ya asitlerinden olumutur. %60-70 oranndaki bu ya, tamamen vcuda yararldr. Fndk ya vcut ssnn korunmasndan yada eriyen vitaminlerin tanmasna kada r birok

grevi yerine getirir. Fndk yandaki linoleik asit vcut tarafndan retilmez, dardan alnr. Linoleik ve oleik asitler kanda kolesteroln ykselmesini nler, kalp ve damar hastalklarna kar koruyucu etki yaparlar. FINDIK VTAMNLER ve MNERALLER DEPOSUDUR: Fndk insan vcuduna yararl karbonhidrat, protein ve ya ile metobolizmay dzenleyen B grubu vitaminler ynnden de zengin bir kaynaktr. Kan yapm ve ruhsal salk iin gerekli olan B2 ve B6 vitaminleri, gelime andaki ocuklarn beslenmesinde byk nem tar. Kalp ve dier kaslarn sal iin en iyi besinlerden biri, E vitamini asndan ok zengin olan fndktr. Bu vitamin; kalp ve dier kaslarn sal ve retim sisteminin normal almas iin gereklidir. Alyuvarlarn paralanmasn nleyerek kanszla kar koruyucu etki yapmaktadr. E vitamini, kanser yapc etmenlerin olumasn nler ya da olutuktan sonra onlar etkisiz hale getirerek vcudu korur. Kemiklerin ve dilerin yapm iin gerekli olan kalsiyum, kan yapmnda grev alan demir, byme ve cinsiyet hormonlarnn gelimesinde rol oynayan inko iin, en iyi bitkisel kaynaklardan birisi fndktr. Sinirlerin uyarm ve kas dokusunun almas iin gerekli olan potasyumca da zengindir. Potasyum, magnezyum ve kalsiyum ierii yksek, sodyum miktar dk olan fndn, kemik geliimi ve sal ile kan basncnn dzenlenmesinde byk nemi vardr. Bu adan da fndk salkl yaam iin nemlidir. Beslenme uzmanlar genel olarak gnlk beslenmede fndk ve fndk rnlerine daha fazla yer verilmesini nermekte, zellikle ocuklar, genler, sporcular, askerler ve iiler iin byk enerji kayna olduunu belirtmektedirler. 100 gr i fndn, orta st aktiviteli bir iinin (3500 kalori) gereksinimlerini karla ma durumundadr. FINDIK ve SALIK : Ya (oleik asit ounlukta olmak zere), protein, karbonhidrat, vitaminler (vitamin E), mineraller, diyabetik lifler, fitosterol (beta-sitosterol) ve anitoksidant fenoliklerin zel bileimleri nedeniyle insan beslenmes i ve sal asndan fndk, kuruyemi eitleri arasnda nemli bir rol oynamaktadr. Fndn besleyici ve duyumsal zellikleri, onu gda rnleri iin benzersiz ve ideal bir malzeme haline getirmektedir. 60,5 % orannda ya ierdikleri iin fndklar iyi birer enerji kaynaklardr. Birok aratrmac,fndk tketiminin insan beslenmesi zerine olumlu etkileri olduunu sylemitir. Bu etkiler, tekli ve oklu doymam ya asidi (82,8 % oleik ve 8,9 % linoleik) bakmndan zengin olan fndk lipitlerinin yal asit profiliyle ilgili olabilir. Aratrmalar gstermitir ki doymu ya orannn dk ve tekli doymam ya orannn (MUFA) yksek olduu beslenme eitleri kan lipiti dzeyinin kontrolnde etkili olmaktadr; benzer bir sonu, koroner kalp rahatszl (CHD) riskinde de olumlu bir etken olabilir. Ayrca (fndk yanda yksek oranda bulunan) tekli doymam ya oranyla zenginletirilmi beslenme eitleri CHD vakalarnn azl, tansiyon dkl,toplam kolesterol dengesinde dklk, lipoprotein younluunun (LDL) azaltm veya tersinin oaltm ve kan trigliserin deerinin dmesi gibi insanlarda benzer, olumlu etkiler oluturur. KURU FINDIIN KULLANIM ALANLARI: fndn % 80 ikolata sanayinde (kylm, dilinmi, tlm olarak) biskvi, ekerleme, tatl, pasta, dondurma yapmnda kullanlr. piyasa ve ihracatta deerlendirilemeyen fndklar, yalk olarak kullanlmaktadr. erez olarak ta tketilir. FINDIK HAM YAININ KULLANIM ALANLARI: 1-Rafine edilip yemeklik ya olarak, 2-Temizleyici, nemlendirici ve datc olarak, 3-Gres ya retiminde, 4-Koruyucu boya endstrisinde kurutucu olarak, 5-Kimyasal tepkimelerde katalizr olarak, 6-la ve kozmetik endstrisinde yardmc hammadde olarak, 7-El ve lastik eldivenlerin dezenfeksiyonunda, tbb aparatlarn sterilizasyonunda, Yaralarn pansumannda, kadn-doum hastalklar, deri-az hastalklarnda antiseptik olarak, 8-Sanayide yzey aktif maddesi, korozyon inhibitr, yalama, metal kesme yalar, metal temizleme ve asfalt plaka retiminde.

9-Ayrca, ya karlmas ile arta kalan kspe, yksek oranda protein iermekte olup (%38-45), hayvan yemi olarak yem sanayinde kullanlmaktadr.

FINDIK KULLANIM ALANLARI Trkiye ve Dnyada erez olarak da tketilen fndn % 90'a yakn ksm kavrulmu, beyazlatlm, kylm, dilinmi,un ve pre halinde ikolata, biskvi, ekerleme sanayinde, tatl, pasta ve dondurma yapm ile yemek ve salatalarda yardmc madde olarak kullanlmaktadr. Yaklak be bin yldr bilinen fndk, meyvesinden odununa kadar birok yerde insanla byk yararlar salamaktadr. Fndk kabuu lkemizde zellikle fndk retilen blgelerde ok deerli ve yksek kalorili bir yakacak olarak kullanlmaktadr. Ayrca fndk odunundan sepet , baston, sandalye, it ve el aletleri yapmnda faydalanlr. Baz trleri park ve bahelerde ss bitkisi olarak yetitirilir. Fndk yapra ile meyve zurufleri de, gbre olarak kullanlmaktadr. retim fazlas fndklar yalk olarak deerlendirilmektedir. Fndk ham ya rafine edilerek yemeklik ya olarak, fndk kspesi ise yem sanayinde katk maddesi olarak kullanlmaktadr.

FINDIK KABUUNUN KULLANIM ALANLARI: Fndk kabuu, fndk retilen yrelerde deerli ve yksek kalorili yakacak olarak kullanlr. Fndk kabuundan, kontralit yaplr, boya sanayinde yararlanlr. Kmrletirme yolu ile biriket kmr, aktif kmr ve sinai kmr elde edilir.

FINDIK YAPRAININ KULLANIM ALANLARI: Fndk yapra ve meyve zuruflar, tabi gbre olarak yeniden fndk bahesine ve tarm alanlarna dner. TRKYE FINDIK HRACATI ve TKETM: lkemizden fndk satmnn ilk kez 1403 ylnda yapld belirtilmektedir. Fndn, lkemiz ihra rnlerinin en nemlilerinden biri haline gelmi olup lkemize her yl 700-950 milyon ABD Dolar dviz girdisi salayarak lke ekonomisine katksnn yannda, zellikle Dou Karadeniz'de istihdam artrarak sosyal bir ileve katkda bulunduu ,ayrca blgenin meyilli arazilerindeki topraklarn da erozyondan koruyarak salad evresel katk unutulmamaldr. Fndn insan vcuduna yararl karbonhidrat, protein ve ya ile metabolizmay dzenleyen B grubu vitaminlerce zengin bir gda maddesi oluu nedeniyle nemi giderek artmaktadr. Dnya tketimi 600.000 - 650.000 Ton / Kabuklu olan fndn % 80' i ikolata,% 15'i pasta - biskvi, % 5' de erezlik olarak tketilmektedir. Son yllarda lkemizde fndklardan elde edilen yemeklik sv ya kullanm da giderek artmaktadr. lkemiz tketimi;fndn bu kadar deerli besin maddesi olmasna ve GSMH' dan kii bana den gelirdeki arta ramen artmamtr Ancak son yllarda fndk tantm komitesinin yaptrd reklamlarla i t ketimin % 15 civarnda artt ve ciddi bir aratrma olmamasna ramen i tketimin 65 -75 bin ton / kabuklu olduu tahmin edilmektedir. zel sektrlerin ihra iadeleri ve kalitesiz mallarn i piyasada satlmas yannda, AR -GE almalarnn desteklenmemesi nedeniyle tketimi artrc rn eitlerinin gelitirilememesi de tketimi kstlayan nemli faktrlerdir. Son 10 yla baktmzda artan Trkiye retimine ramen i tketim ayn miktarda artrlamamtr. tketim miktarna baktmzda retim imizin ancak % 10-15 i kadar olduunu gryoruz. Bu miktar artan retim karsnda deimemitir. talep yaratmann yollar aratrlmal, darya yeterli miktarda mal sunulabilmelidir. Aratrma -

gelitirme almalar; talep yaratma, Pazar aratrmas ve rne ynelik almalar, hem i hem de d pazarlarda olmak zere yrtlmelidir. Gnmzde talep yaratma ve Pazar aratrmas, hatta rne ynelik Ar-ge almalar dnyaca prestij kazanm kurumlara yaptrlrsa etkisi byk olacaktr. lkemiz, Dnya fndk tketiminin yaklak % 75 'ini karlamaktadr. Ayrca Dnya fndk ihracatnn da yaklak % 85 ' ini tek bana gerekletirmektedir. SANAY VE TCARET Halen lkemizde yllk 1.800.000 ton i kapasiteli 180 krma fabrikas ile yllk 350.00 0 ton i kapasiteli 40 ileme tesisi bulunmaktadr. 1970'li yllarda fndk ihracatmzn % 90' kabuklu ve natrel i olarak gerekleirken, fndk ileme sanayisindeki olumlu ve hzl gelimeler sonucunda ilenmi fndk ihracatnn toplam ihracatmzdaki pay 2000 ylnda %30'un zerine kmtr. retimin her aamasndaki etkili ve zenli kalite kontrol sistemleri sayesinde alc firma isteklerinin tam anlamyla yerine getirilmesine paralel olarak zellikle ilenmi i fndk ihracat her yl art gstermektedir. lkemizde hazrlanan ilenmi fndklar, natrel fndk almak suretiyle birok ithalat-sanayicinin kendi tesislerinde hazrladklar ilenmi fndklardan ok daha kalitelidir. Gnmzde gerek resmi,gerekse zel sektre ait ilenmi i fndk retiminde kalite gvence departmanlarnca HACCP kapsamnda en asgari dzeyde yaplan analizler iliikte bulunmaktadr.

FINDIK TARIMI FINDIK YETTRME TEKN: A-) ARAZ veT0PRAK HAZIRLII: Fndn ekonomik mr olduka uzun olup dikimden nce arazi ve toprak hazrlnn iyi bir ekilde yaplmas gerekmektedir. zerinde tek yllk bitkilerin yetitirildii arazilerde fndk bahesi tesis edilebilecei gibi, ok yllk bitkilerin yetitirildii araziler, eski ve yalanm fndk bahelerinin yenilenmesi eklinde de fndk bahesi tesis edilebilmektedir. Dz ya da meyilli olarak arazi nin yapsna gre yntemler farkllk gsterebilmektedir. A-1)MEYLL ARAZLERDE BAHE KURULMASI: Arazinin meyilinin %5den fazla olduu yerlerde muntazam bir dikimin yaplmas, yamur sularnn depo edilmesi, gbrenin ykanp gitmemesi, hasadn kolay yaplabilmesi, budama, gbreleme ve mcadele gibi kltrel uygulamalarn kolay yaplabilmesi iin arazinin teraslanmas (sete alnmas) gerekmektedir. Arazinin meyil durumuna gre aadaki teraslama sistemlerinin bir tanesi uygulanr. Meyilli Arazilerde Teraslama Sistemi : 1. Kanal Teraslar: Arazi meyilinin %5-25 olduu durumlarda bu teras ekli uygulanr. 2. Hendek Teraslar: Arazi meyili %25-75 arasnda ise hendek teras sistemi uygulanr. 3. Cep Teraslar: Arazi meyili %75den fazla olduu ve dier teras sisteminin uygulanamad arazilerde cep teraslar uygundur.Teraslamadan sonra iyi bir toprak hazrlnda yaplmas gerekmektedir . Toprak hazrlnda yaplan uygulamalar: A-2) DZ ARAZLERDE BAHE KURULMASI: Yeni tesis edilecek fndk bahesi iin dz arazilerde uygulanacak toprak tesviyesi meyilli arazilere gre daha kolay olmakta, ancak taban suyunun dk seviyede veya yksek olmasna gre uygulamalarda baz farkllklar grlmektedir. * Toprak Analizi : Dikim ncesi toprakta eksik yada yetersiz olan besin maddelerinin anlalmas ve topran asitlik durumunun tespiti iin toprak analizi gerekmektedir.Temel gbreleme ve asitliin uygun hale getirilmesi iin tatbik edilecek olan kire miktarnn tayini bu analize gre yaplmaldr. * Toprakta Kirizma: Topran derince ilenmesidir. Kirizma ile alt toprak kabartlarak havalanmas salanr. Bu toprakta mikroorganizma faaliyetini artrp su tutma kapasitesi de ykselterek topran fiziksel ve kimyasal yapsnn dzelmesine yardmc olur.

* Topran dinlendirilmesi: Fndklk tesis edilecek olan arazide uzun yllar ok yllk bitki tarm yaplm ise toprak yorgunluu sz konusudur. Toprak yorgunluunun giderilmesi iin bu araziler dinlendirilmelidir. B. eit Seimi: Fndk bahesi tesis ederken zerinde dikkatle durulmas gereken noktalardan bir tanesi de eit seimidir. Bahe ierisinde yer verilen eitlerin; Verimli ve kaliteli olmas, Bahe ierisinde eit standardizasyonunun salanmas ,Ana eitlerin meyve tutumunun yksek olmas bakmndan bahe ierisinde tozlayc eitlere yer verilmesi,Pazarda tutulan eit olmas gibi konulara dikkat edilmesi gerekir. C. Fidan Seimi: Fndk kk srgn oluturan bir bitkidir. Amaca uygun olan kk srgnlerinde u zellikler aranmaldr: Srgnlerde(Fndk fidan,dikme.) zellikleri : 1_Srgn gzleri iyi teekkl etmi tomurcuklar bulunan kk srgnleri olmaldr. 2_Dzgn salkl hastalksz gne gren, pikin, ve 1 -2 yal kk srgnleri olmaldr. 3_Kk teekkll iyi olan ve ocak ierisine yakn olmayan yerlerde gelime gsteren kk srgnleri olmaldr. Bu zelliklere sahip kk srgnleri seilip kklere zarar vermeden epin ile karlmaldr. Alnan bu kk srgnlerine dikimden nce Dikim Budamas yaplmaldr. Bunun iin yaral, bereli ve zedelenmi olan kkler salam doku noktasndan kesilmeli, uzun olan kkler ksaltlmaldr. Fidanlar yaklak 35-40 cm. uzunluunda ve bir gz zerinden trnak braklmadan, gzn ters istikametinden keskin bir makas ile kesilmelidir. Hazrlanan bu fidanlar bekletilmeden daha nce hazrlanan dikim ukurlarna dikilmelidir. D- Dikim Zaman : Dikim iin en uygun zaman sonbahar aylardr.ubat aylar ve mart aylar sonuna kadar fndk fidan dikilebilinir. E- Dikim ve Terbiye Sistemleri : Fndk yetitiricilii genellikle ocak dikim sistemine gre yaplmaktadr. Bu sistem fndk retim blgesinde uygulanan geleneksel dikim eklidir. ki eit dikim sistemi vardr. Bunlar; - Ocak Dikim Sistemi : Daha ziyade dz arazilere uygun olan bu dikim ekli meyilli arazilerde arazi meyil durumuna gre teraslama yapldktan sonra uygulanmaldr. Ocak dikim sisteminde dikim ukurlar dikimden en az bir ay nce 120 cm ap ve 60 cm derinlikte almaldr. - it Dikim Sistemi : Bu dikim sistemi dz arazilerde uygulanabildii gibi daha ok meyillik ve toprak derinlii az olan arazilerde nem kazanmaktadr. Meyilli arazilerde arazinin meyil derecesine gre 1.5-2 m. teras st genilii ve 3.5-5 m. teraslar aras mesafe olacak ekilde teraslama yaplr. Dz arazilerde ise sralar arasndaki mesafe 4 -5 m. olmaldr. F- Budama Teknii : Dikimde fidanlara ekil kazandrlmas ile balayan budama, fndkta ekonomik verimlilik dneminin sonuna kadar yllk srgn geliiminin salanmas, verimin artrlmas ve ekonomik mrn uzatlmasnda olumlu sonular salayan en nemli kltrel uygulamalardan bir tanesidir. BUDAMANIN AMA ve FAYDALARI: 1. Dikimde fidanlara ekil kazandrlmas ve ocak eklin korunmas salanmas. Her ocakta 6-8 verim dal olmaldr. 2. Her yl ok sayda uzun srgnler oluturularak bol ve kaliteli rn alnmas iin. 3. Ar byme gsteren dallarn birbirine girmesi nlenerek bakmn daha kolay yaplabilmesini salamak iin. 4. Hastalkl, yal, kuru, karaca kart ve ocak ilerine ynelen dal ve dalcklarn karlmas ile ocaklarn yayvan bir ta kazanmasn salamak iin. 5.Fndk fazla kk srgn vermeye yatkn bir bitkidir. Fndkta her yl kk srgn temizlii yaplmak suretiyle bunlarn besin maddel erini smrmelerini engellemek iin yaplr. 6. Fndklk ierisinde yabanc aalarn karlmas ile glgelenmeden meydana gelecek verim dmesi nlenmi olur.

G- Budama Zaman : Genel olarak fndkta budama zaman Sonbahar aylardr. Fndkta budama dnemi sonunda yapraklarn byk bir ksm dkldkten sonra yaplr. Budamada kullanlan aletler unlardr. - Budama Makas - Budama Testeresi - epin Terbiye Sistemine Gre ekil Kazandrlm Fndk Bahelerinde Budama: lk be ylda verilen terbiye sistemine gre ekil kazanan fidanlar verim ana girer ve bu verimlilik 12. yatan sonra en yksek seviyeye ular. Bu yksek verimlilik genel olarak 20-25 yalarna kadar devam eder. Bu verim dneminde her sonbaharda kurumu, krlm ve yaralanm, hastalkl, birbiri ierisine giren dallar ile br srgnler ve verilen eklin dna taan yllk srgnler budama makas ile kesilirler. 20 -25 yatan sonra yan dallar zerindeki dalcklar sklar ve yllk srgn uzunluunda ksalarak verimde dme grlmeye balar. te verimin dmeye balad fizyolojik dengenin bozulduu bu dnemde yllk srgn miktar ve uzunluunu artrmak iin mmkn olduu kadar verilen ekle bal kalmak suretiyle 10 cm den ksa yllk srgnler ve yan dallar zerindeki dalcklarda seyreltme yaplr. Dal ilerine ve tacn dna taan uzun srgnler ksaltlarak vegetatif ve generatif gelimeye hz kazandrlr. Dolaysyla bozulan fizyolojik denge yeniden kurulacak ekilde yllk budama ilemleri arlatrlarak uygulanr. Terbiye Sistemine Gre ekil Kazandrlmam Bahelerde Budama Teknii: Genelde retici bahelerinde teknie uygun dikim yaplmad ve bahe terbiye sistemine gre kurulmadndan dzensiz dallanma olumaktadr. Bu tr bahelerde budama uygulamas da yaplmadndan her yl dzenli olarak verim de alnamamaktadr. Bu bahelerde; 1- Ocaktaki ana dal says istenilen saynn ok zerindedir. 2- Aalar ok sk dikilmi ve yalanmtr. 3- Dikimde ana dallar arasnda braklan ara ok dar tutulduundan bir noktadan dallanma gstermekte, kkleri birbiri iinde gelimekte, yksekten dallanmakta ve dallar i ie girmi bulunmaktadr. 4- Ocak ileri kapal olup havalanma ve gnelenme yetersizdir. 5- Ocaktaki ana dallarn gelimesi dzensiz ve dallar arasnda ya fark bulunmakta olup hasat srasnda dallarn birbirine srtnmesinden dal ve dalcklar krlmakta, mahsul gzleri de dklmelidir. 6 - Hastalkl, kuru, yal dallar ile dip srgnlerinin kesimi yksek yaplmakta, ana kkler zerinde braklan kk srgnleri ile yllardr retime devam edildiinden kkler ktklemi ve fonksiyonunu yerine getiremez duruma gelmitir. Bu tr bahelerde budamadan nce ocaklar arasndaki aralk ve mesafeyi geniletmek amacyla aralardan ocak karlarak ie balanmaldr. Ocaktaki ana dal says 6-8e indirilmeli ve ocak ilerini aacak ekilde yanlara gelime gsteren dallar braklarak yalanm, kurumaya yz tutmu hastalkl dallar ve st ste gelime gsteren dallardan bir ta nesi budama testeresi ile dipten kesilmeli ve kesim yerlerine a macunu srlmelidir. Ocak boluklarnda kk srgnleri gelitirilerek ocan bo kalan ksmlar doldurulup temizlenir. Ocakta braklan ana dallar tek tek elden geirilerek budama makas ile i ie girmi, hastalkl, kurumu ve yaralanm dal ve dalcklar trnak braklmadan kesilir. Ocak ilerine doru gelien srgnler alnp yanlara fazla taan srgnlerde tepe vurmas yaplr. Yan dallarda almakl, uzun ve kuvvetli gelien srgnler braklr. Ksa gelien srgnler kesilerek seyrekletirilir. Bylece gbreleme ile birlikte bozulan fizyolojik dengenin kurulmasna allr. Kklerde ktkleme, ana dallarn byk ounluunda karaca karta kama, srgnlerde zayflama ve dallarda plaklama sz konusu ise bu tr bahelerin bozu lan fizyolojik dengesini budama ve gbreleme ile salamak ok gtr. Kk Srgn Temizlii:Fndk kk srgn vermeye ok yatkn bir bitkidir. Gelien kk srgnleri ocan besin maddesine ortak olmakta, dallarn sklamasna sebep olmakta, havalanma ve gnelenmeyi engellemektedir. Bu nedenle retim sresi boyunca dikilen ana dal says sabit tutularak gelien kk srgnleri sonbaharda ve mays sonu haziran

ay banda olmak zere ylda en az iki kez epin ile temizlenmelidir. Ancak retim sresi boyunca kurumu krlm hastalkl ve yalanm dallarn karlmas ile alm olan ynlere doru byyen kk srgnlerinden bir tanesi braklr ve gelitirilir. Bylece ocak ierisinde boalan dallarn yeri doldurulmu olur. Dikimden itibaren fndk fidanlarnn salkl olarak geliebilmesi iyi talanma gsterebilmesi ve verime yattktan sonra da kaliteli rn verebilmesi iin gbrelemeye gerekli dikkatin gsterilmesi gerekir. Gbrelemeden beklenen faydann salanmas, toprakta hangi besin maddesinin noksan olduunun ve noksanlk derecesinin belirlenmesi ile mmkndr. Gerek yeni dikim yaplacak, gerekse de verim anda olan bahelerde fndn normal bir gbreleme ve bakm yaplmaldr. Gbreleme: Gbrelemenin faydalar; Bitkilerde Dal -Dl-Bal oluturmaktr. Kaliteli verim almaktr,gelime gsterebilmesi iin ihtiyac olan besin maddelerinin belirlenmesinde mutlaka toprak ve yaprak analizlerinin yaplmas gerekmektedir. 1-Yeni Dikim Fndk Bahelerinde Gbreleme: (0-5 ya) : Topra organik maddece zenginletirmek amacyla dekara 3-5 ton iftlik gbresi ve toprak analiz sonularna gre tavsiye edilen miktarlarda kire fidan ukurlar almadan nce btn araziye homojen olarak datlmal ve derince apa yaplmaldr. Ayrca temel gbreleme olarak dikimden nce fidan Dikimden nce yaplan bu temel gbrelemeden sonra birinci yldan itibaren 5 nci yla kadar her yl fidan bana 40 gr. Azotlu gbrenin yars Mart ay banda dier yars da Mays sonu Haziran ay banda olmak zere fidanlarn etrafna muntaza m bir ekilde verilmeli ve apalanmaldr. Bu ekilde ilk 5 ylda yaplan gbreleme ile fndk fidanlarnda istenilen zelikte ylk srgn gelimesi salanabilmektedir. 2-- Verim andaki Fndk Bahelerinin Gbre ve kireleme: Fndn normal geliebilmesi ve bol rn verebilmesi topraktan ald besin maddeleri ile mmkn olmaktadr.Bu besin maddelerinden en nemlileri ise azot, fosfor ve kalsiyumdur. Dier besin maddeleri de fndk iin ok nemli olmasna ramen bunlar nceki besin maddeleri kadar nemli deildir.Fndk bitkisi normal gelimesini Phs 5-7 arasnda olan topraklarda salayabilmekte ve bol rn verebilmektedir. Ancak fndk tarm yaplan Karadeniz blgesi topraklar genellikle asit karakterdedir. Toprakta kire noksanlnn fndkta meydana getirecei zararlar dier besin maddelerinin alnamamas ve toprak yapsnn zellii ile direkt ilgisi olup yapraklarn vaktinden nce sararmalar, tepe srgnlerinde kurumalar, zayf kk teekkl ve azot, fosfor, potasyum noksanlnda grlen arazlarn meydana gelmesi eklindedir. Fndk ocann etrafna alan ukurlara uygun miktarda fosforlu ve potasyumlu gbreler kartrlarak verilmelidir. Asit topraklarn kirelenmesi ile topraklarn fiziksel, kimyasal ve biyolojik zellikleri dzeltilir. Topran havalanmas, snmas ve su tutma zellikleri de dzeltilmi olur. Toprakta mikroorganizma faaliyetleri artar, baz besin maddelerinin ayrmas ve bazlarnn da toprakta tutularak ykanp gitmesine engel olur. zellikle asit karakterli olan toprak bnyesini de fndn gelimesi iin istedii normal Ph derecesine ykseltir. Fndk iin genelde Kasm-Aralk aylar kireleme iin uygundur. Kireleme ilemi 4-5 ylda bir toprak analizi yaptrlarak ihtiya olduu taktirde tekrarlanmaldr. Kireleme fndk bahelerine iki yntemle uygulanr. Tavsiye edilen kire miktar bahenin tamamna muntazam ve eit olarak serpilerek kklere zarar vermeyecek ekilde mmkn olduu kadar derin apalanr. Yada ocaklarn dal iz dmlerindeki 50-60 cm geniliinde halka eklindeki banda muntazam olarak datlarak mmkn olduu kadar toprak derinliine apalanr. Bu takdir de verilecek kire miktar birinci ynteme gre daha az olmaktadr. 3-Verim andaki Fndk Bahelerinde iftlik Gbresi Uygulanmas: Topraa verilecek iftlik gbresi ve benzeri organik gbreler topran verimliliinin artmasna, toprakta besin maddelerinin tutulmasna, su tutma kapasitesinin ve katyon deiim kapasitesinin ykselmesine, topran havalanmasna ve ilenmesine, topran erken tava gelmesine olumlu etkiler yapmaktadr. Fndk bahelerinde bu gbreler Sonbahar veya ilkbahar banda ocan dal iz dmne halka eklindeki 50-60 cm genilikteki banda 30-40 kg kadar eit olarak datlr ve hemen topraa apalanr.

FINDIIN HASAT, HARMAN VE DEPOLANMASI Hasat :Hasata balamadan nce fndk bahelerinde genel bir temizlik yaplmaldr. Onun iin hasattan en az 5-10 gn nce bahenin girinti ad verilen aletlerle temizliinin iyice yaplmas gerekmektedir Fndklarn hasat olgunluuna geldii baz zelliklere baklarak anlalmaktadr. Fndn olgunlama belirtileri unlardr: 1- Zuruflarn iyice sararp kzarmas kahverengine dnm olmas. 2- Fndk tanelerinin zuruf ierisinde oynamaya balamas 3- Sert meyve kabuunun nisbetinde kzarmas krmz rengi almas.Fndk i meyvesinin kendine has sertlik ve tadn almas 4- Salam ve dolgun meyveleri tayan dallarn salland zaman mevcut meyvelerin nin daldan dklmesi fndn hasat olgunluuna ulatn gsterir. Fndn en iyi hasat edilme ekli silkme suretiyle yerden toplanmas ise de blgede bu tr hasada imkan verecek baheler ok azdr. Bu hasat eklinde fndklar tam hasat olgunluunda toplandndan randman ve kalite iyi olduu gibi dal ve dalcklar ile gelecek yl n mahsuln oluturacak olan tomurcuklar da zarar grmemi olur. Blgede daha ok uygulanan hasat ekli daldan el ile toplamadr. Bu hasat eklinde dikkat edilecek en nemli hususlar dallarn birbirine srtnmemesi, otanaklarn dala birletii yerden tek tek koparlmas ve gelecek yln mahsuln oluturacak olan dal, dalck ve tomurcuklarn dklmemesi iin syrma eklinde toplama yaplmamas ve hasad yaplan daln dikkatlice yerine braklmasdr. Fndn Erken Toplanmasnn Mahsurlar: 1-Tam olgunlamam otanaklar daldan zor koparldndan gelecek yln meyve srgn gzlerine tahrip edilerek zarar verilmi olunur. 2-Harmanda fndk otanaklar zuruflar ge ve g kururlar. 3-Patozlamada tekleme dediimiz zuruflu fndk miktar artar ve aylama ve kurutma zorlam. 4-Fndn ii buruuk olur kilo kayplar ok olur randman deeri der ekonomik kayplar olur. 5-Erken toplanan fndklar ge kuruyacandan Aflatoksin oluur. Fnd Ge Toplanmasnn Mahsurlar: Fndn bir zaman toprak ile temas etmesi ve ayrca kabuunun da atlamas sonucu fndkta kf bulamas artmakta ve Alfatoksin olumaktadr.Bylece fndn kalitesi dmektedir. FINDIK HASATTINDA DKKAT EDLECEK KONULAR: Fndk olgunlanca,bir yl sonraki fndk verimini oluturacak srgnlere ve gzlere zarar vermeden dalndan el ile toplanmaldr. Fndklar uygun arazilerde ocaklar altna bez veya tenteler serilerek silkeleme yntemi ile yerden toplanabilinir.Bu mmkn olmad takdirde silkeleme yntemi ile yere dklen fndklar kesinlik ile annda hemen toplanmaldr.Yerdeki fndk ertesi gne braklmamaldr.Toprak ile uzun sre temas eden fndklarda rutubet ve nem oran artarak Alfatoksin oluumu meydana gelir. Fndk yamurlu havalarda toplanp slak olarak uvallara konmamal ve uvallarda bekletilmemelidir. lk silkme yntemi ile daldan dmeyen fndklarn olgunlamasn beklemeli ve bir zaman sonra ikinci bir silkeleme yaparak toplanmaldr. Fndk toplamada kesinlik ile naylon uval kullanlmamaldr.Hara sepet ve jt uval lar kullanlarak harmana nakliyesi yaplarak ksa zamanda boaltlarak harmana serilmelidir. Toplanan fndklar uvallara sktrlarak doldurulmamaldr. Bir yllk emeinizin karln almak zere olduunuz bu gnlerde fndnz pazara daha kaliteli ulatrabilmeniz dolaysyla lkemiz fndnn hak ettii deeri bulabilmesi, ihracatnn devamllk gstermesi iin; Aadaki hususlara dikkat etmelisiniz. 1-Hasat mevsiminden en az 5-10 gn nce fndk bahelerindeki yabanc otlar temizlemelisiniz.

2-Bahede bulunan ve farkl zamanlarda hasat olgunluuna gelen, farkl eitleri ayr ayr hasat ediniz. 3-Hasat, yerden ve fndklar tam olgunlatktan sonra yapnz. nk olgunlamadan hasat edilen fndklar hem abuk bozulacak hem de randman dk olacaktr. 4-Hasat olgunluuna gelip kendiliinden yere dklen fndklar dierlerinin de dklmesini beklemeden toplaynz. 5-Hasat ettiiniz fndklar jt uvallar ierisinde, ayn gn harmana getiriniz, kesinlikle naylon uvallar iinde ve skk bir vaziyette bahede bekletmeyiniz. nk bunun sonucunda kflenme ve rme balar. 6-Harmana getirdiiniz zuruflu fndklar byk ynlar ve kaln tabaka oluturacak ekilde yp bekletmeyiniz. 7-Zuruflu fndklar toprakla temas ettirmeyip, yamurdan koruyunuz. Ancak kzma olmamas iin de fndklarn zerine rttnz naylon rtleri, yamur nedeniyle uzun sre havasz brakmaynz. 8-Zuruflu fndklar; beton harmanlara 15-20 cm kalnlnda serip 4-5 saatte bir evirerek, gnete 1-2 gn soldurulduktan sonra patoza veriniz. Bahelerden toplanan fndklar arazinin durumuna gre ayn gn veya birka gn sonra harmana getirilir ve harmanda 10 -15 cm kalnlnda serilerek zuruflar kahverengi oluncaya kadar gnete soldurularak n kurutma yaplr. Soldurma ileminden sonra fndklar patozla zuruflardan ayrlarak tenteler zerinde ince tabakalar halinde gnete kurumaya braklr. n kurutma dahil havann durumuna gre toplam kurutma sresi 15 -20 gn bulur. Tabii ekilde ve gne altnda kurutma Trk fndnn lezzetli olmasnda nemli bir etkendir 9-Fnd verdiiniz patozun fndklar zurufundan tam olarak ayrmasna fakat fndk kabuuna zarar vermemesine dikkat ediniz. 10-Zurufundan ayrlm dane fndklar; hafif meyilli ve temiz beton harmanda kurutunuz, eer harmannz beton deilse fndnzn toprakla temasn nlemek iin jt tente veya bez kullannz. 11-En fazla 5 cm kalnlkta beton veya jt tente zerine sererek kurumaya braktmz dane fndklar yamurdan korumak iin zerine rteceiniz naylon rty direkt fndn zerine deil, en az 30-40 cm ykseklikte yaptnz ardan zerine rtmelisiniz. 12-Tam olarak kuruttuunuz kabuklu dane fndklarn iindeki patozun krd i fndklarla yabanc maddeleri seiniz, nk bu maddelerin dayankllk sresi az olduu iin kflenecektir. 13-Kuruyan fndklar iyice souduktan sonra, sabah erken veya akam ge saatte jt uvallara doldurunuz. Naylon uvallara fndk koyulduunda kzma yapmakta, bunun sonucunda da kflenen fndklarda kanser yapc etkisi olan aflatoksin maddesi olumaktadr ki bu madde hem fndnzn kalitesini hem de insanlarn saln etkileyecektir. 14-Kuruyan kabuklu fndnz hemen pazara gtrmeyecekseniz temiz, rutubetsiz ve havalandrma zelliine sahip bir depoda muhafaza ediniz. Harman : Fndnza gstereceiniz ilgi ve zenin gelirinizi bir kat daha artracan unutmaynz. Sepetlere toplanan fndklar yrelere gre harar, selek ve hey ad verilen 30 -40 kglk sepetler ile veya uvallara doldurulmak suretiyle srtta ve ulam aralar ile harman yerlerine tanrlar. Blgede harman yerleri genellikle dz veya hafif meyilli ayrlk ve sert toprak olan yerlerdir. Harmanlarda n kurutma soldurma dnemi alfatoksinin oluumun en hassas zamandr.Bu dnemde fndkta bulunan su hareketleri mutlaka kontrol altna alnmaldr. Toplaman fndklar ayni gn harmana getirilmeli ve ince bir tabaka halinde 10 - 15 cm kalnlnda serilerek yaylmaldr.Byk ynlar halinde bekletilmemelidir. n kurutma ve soldurma dneminde serili fndklar sk sk duruma gre 2 -3 saat ara ile kartrlarak havalandrlmaldr. n kurutma soldurma srasnda havalandrmak iin kartrlan fndklarn atlamamasna ve krlmamasna dikkat etmelidir. atlayan ve krlan fndklar abuk rr, tad aclar ve kfler tarafndan kolaylk ile bozularak alfatoksinler oluur.

Fndklar n kurutma ve soldurma dneminde yalardan 30 -40 cm ykseklikte ardak yaplarak korunmaldr. Fndklarn zuruflar kavsaklarn ayrlmas patoz ile yaplacak ise fndklarda n kurutma soldurma ilemi mutlaka yaplmaldr. Soldurma:n kurutma olarak bilinir.Harmanda soldurma dnemi alfatoksin oluumunda en kritik dnemdir. Toplanan fndklar ayni gn ierisinde harmana getirilerek harmana 10-15 cm kalnlnda ince bir tabaka halinde serilmeli yaylmaldr.Serilen fndklar hava durumuna gre sk sk kartrlarak havalandrlmaldr.Fndklar byk ynlar halinde bekletilmemelidir. Soldurma ve fndk kurutmalarnda havalandrma kartrlmalarnda aa ve tahta trmklar kullanlmaldr.Fndklarn kabuk atlamalarna ve krlmalarna neden olunmamaldr.Kabuklar atlayan fndklar abuk rr,aclar ve kfler tarafndan kolaylkla bozulur. Fndklar harmanda soldurma ilemlerinde yalardan korunmas iin ardak yaplarak korunmaldr,slanmas korunmaldr. PATOZUN ZELLKLER: Fndklarn patoz(Fndk Ayklama Makinesi) den geirirken kabuk izilmemelerine,krk ve atlaklarn olumamasna ok dikkat etmelidir. Fndk kabuklarnn byklne ve fndn eidine gre patoz elekleri uygun elek ile deitirilmelidir. Patoz iyi ayarlanmal fndk kabuklarn krmamaldr.Krlarak kabuundan ayrlan i fndklar(harman ii) dane fndn iinden ayklanmaldr.nk i fndkl ar kflerin olumasna ve bulamasna neden olmakta,dolays ile salam fndklarn kalitesini bozmaktadr. Fndk patozlama ii bitiminde patoz temizlenerek yalama ilemleri yaplarak kapal yerde korunmaldr. Harman yerine getirilen fndklar 3-5 gn yn halinde bekletilir. Daha sonra trmk ile harman alanna 10-15 cm kalnlkta bir tabaka halinde serilir. Gneli havalarda tahta krek veya trmk ile her gn kartrlarak 3-5 gn kurutulur. Belli bir miktar kuruyan bu fndklar patoz denilen fndk ayklama makinesina verilmek suretiyle zuruflarndan ayrlrlar. FINDIIN HARMANDA KURUTULMASI. Ayklanan bu fndklar toprak harmanlarda bez, beton harmanlarda jt ve bez tente kullanlarak 2-4 cm kalnlkta serilirler Zurufundan ayrlan dane fndklar hala yksek nem iermektedirler.Bu yksek nemin en fazla iki gn ierisinde % 5 nem derecesine kadar kurutulmaldr. Patoz dan yeni kan tane fndklar basit kurutma makinelerinde 20 -25 saat ierisinde kurutulabilinir.Ancak kurutma scakl 40 C scakl gememelidir.Yksek scak da fndk ani su kaybndan dolay tat ve kalitesi der.Fndk normal scaklk derecelerinde kurutulmaldr. Fnd kurutulacak harman temiz sert toprak ve beton dz veya biraz meyilli zemin zerinde fndk gnete kurutulmaldr.Fndklarn toprak ile temas nlenmelidir.fndklar jt veya bez tente zerine serilerek kurutulmaldr.Fndk naylon zemin zerine serilmemelidir. Fndklarn yamurdan slanmamas iin fndk ile rt arasnda en az 25 -30 cm boluk olacak ekilde ardak adr yaplmaldr.Fndn zerine direk dorudan naylon rt serilmemelidir.Fndk tarmnda asla naylon malzemeler kullanlmamaldr. Kurutma srasnda fndklar sk sk aa tahta trmk ile kartrlarak havalandrlmaldr.Fndklarn krlmasn ve atlamasna neden olacak hareketlerden kanmaldr.fndn zerinde oturulmamal ve yrnmemelidir. Kurutulan fndklarn ierisinde bulunan dal,yaprak ta ve dier yabanc maddelerden ayklanmaldr. Harmanda kuruyan fndklarn uvallara alnmas gnn serin akam saatleri seilmeli,fndn soumas beklenmelidir.Scak fndklar asla uvala alnmamaldr.Fndn

tanmas ve depolanmasnda jt ve bez uvallar kullanlmaldr. Gneli havalarda her gn 2-3 defa trmk ile kartrlarak kurumalar salanr. Bu ekilde 3-4 gn kuruyan fndklar vantilatrden geirilmek suretiyle toz, toprak, zuruf paralarndan ve ii bolarndan ayrlr. Bu ekilde temizlenen fndklar tekrar harman yerine serilerek ilerinde bulunan ta, toprak gibi sert ve yabanc cisimler alnr. FINDIIN DEPOLANMASI VE DEPONUN ZELLKLER: Fndn depolanmasnda ama fndn kalitesini iyi korumaktr. Fndn kflenmesini,renk tat lezzet ve aroma kalite kaybn nlemektir. 1- Depo olarak kullanlacak olan yer serin, kuru ve havalanabilir nitelikte olmaldr. Bu artlarda fndk en fazla 1 yl zellii bozulmadan muhafaza edilebilir. 1 yldan daha uzun bir sre muhafaza iin snn 2-4.5 C de ve nisbi rutubetin %55-60 arasnda olmas gereklidir. Isnn ykselmesi aclamaya, nisbi nem orannn artmasn da kflenmeye yol amaktadr. 2-Depo dorudan gne almamal,nem yapmamaldr. 3-Depo taban su basknlarna kar yerden yksek tabanl olmaldr. 4-Depo st tavan ve atlar akmay,szmay nlemeli.scaklk deiimlerinde etkilenmeyi nleyecek ekilde yaltml olmaldr. 5-Deponun ierinden geen su ve kanalizasyon borular lavabo olmamaldr. 6-Depo scakl 5-10 C derece olmal,deponun ideal nemi % 70in zerinde olmamaldr. 7-Deponun giri ve klarnda ilal dezenfekte ukurlar olmal hijyenik ortam salanmaldr.Giri ve klar kontroll olmaldr. 8-Deponun kap ve pencereleri zararllarn giriini nleyecek ekilde olmaldr. 9-Fndk konulacak depolara nceden zararllara kar ilalanmal ve temizlenmelidir. Ayrca depolara bcek ve fare girii engellenmeli dzenekler havalandrmalar yaplmaldr. 10-Depo taban zgaral olmaldr.Fndk uvallar bu zgaralar zerine en fazla 10 uval st stte konulmaldr. 11-Depolanan fndk uvallar ile duvar arasnda ve istifler arasnda en az 10 cm uzak mesafe olmaldr.uvallar duvara temas etmemelidir. 12-Yn halinde ve ok sayda uvallar st stde konularak depolanma yaplmamaldr. zellikle yn halinde depolanan fndklar havasz kalacandan kf olumas meydana gelir fndn kalitesi bozulur.Ayrca ar basn fndn korucu zarlarna zarar vererek fndn tadn lezzetinin aclamasna neden olur. Alfatoksinlerin olumasna ortam hazrlanlm olunur. Alfatoksin fndn kalitesini bozmakta ve besin deerini drmektedir.Kalitesi bozuk fndn ihracat yaplmadnda lke ekonomisi zarar grmektedir.D lkelerde lkenin ticai itibar dmekte olup,bu durumda fndk reticisinin geliri azalmaktadr. Fndk reticileri Alfatoksini nlerlerse,geleceini garanti altna alm olurlar, Fndk reticilerin gelecei iin fndn gelecei neml idir. FINDIK TARIM TAKVMNDE YAPILACAK LEMLER: Modern tarm tekniklerine uygun olarak fndk rnne uygulanmas gereken zirai faaliyetler aylar itibariyle aaya karlmtr. OCAK: Bu ayda, dii iekler dier adyla karanfiller fndk dallarnda kendilerini gstermeye balarlar. Pulcuklarla rtl bir tomurcuun ucundan kan, eitlere gre krmz, bordo ve pembe renklerde deien kl gibi ince uzantlar olan bu dii iekler, ileride birer fndk otana olacaklardr.

Bol rn alnmak isteniyorsa, bu karanfillerin salkl olmalar ve souklardan etkilenmeden dllenmeleri gerekir. Bu bakmdan, k aylarnda veya sonrasnda gelen ge ilkbahar donlarna kar bu aylarda nlem alnmaldr. Bunun iinde, genellikle mart ay sonlarna kadar, bahe iinde kolay yanc, sis veya duman veren, al-rp veya dier yanc materyal temin edilerek hakim rzgarlarn geldii ynlere ylmaldr. Bunlar don tehlikesi ba gsterdiinde, gaz ya gibi kolay yanc maddelerle tututurularak fndk baheleri dondan korunabilir. Yine bu ayda tomurcuklar patlamadan nce Virgl konili ile ilal mcadele yaplr. Ayrca, zellikle kumlu topraklarda grlen Dalkran zararls ile kltrel mcadele iin de bulak ve kurumu dallar toplanarak yaklabilir. Bu ilem gelecek aylarda da srdrlr. UBAT: Fndklarda dii iekler yani karanfiller iyice olgunlamlar, erkek iekler dier adyla pslerde fenerlenmeye yani iek tozlarn yaymaya balamlardr. zellikle ya olmad hele de hafif hafif esen rzgarl gnlerde fndk baheleri sapsar bir tl gibi grnmeye balar. Bu, sar renkli iek tozlarn rzgarlarla uarak karanfillere ulamas ve dllenmeni balayacann iaretidir. Havalar bu ayda ne kadar gzel geer, ne kadar iek tozu uuur ve karanfillere ularsa ve dllenme ne kadar iyi olursa, o yl rn de o kadar bol olabilecek demektir. Elbet iyi ve bol rn almak iin, dllenen karanfilleri de iyi beslemek gerekir. Bunu iin yanm iftlik gbresini bu adan itibaren verilmelidi r.3-4 ylda bir kullanlan iftlik gbresi ocaklarn evresine dal izdmne (dallarn tam altna) gelecek ekilde 25 -30 kg kadar ve kesinlikle topraa kartrlmak suretiyle verilmelidir. Unutulmamaldr ki bir ton yanm iftlik gbresinde 5,5 kg azot, 2,5 kg fosfor, 5,5-6 kg potasyum ve dier baz bitki besin maddeleri bulunmakta, ayrca verilen topraklarn yapsn da iyiletirmektedir. Bu sralarda, zarar yapmaya balayan kozalak akar n ve k kozalak iinde geiren filiz gvesi ni yok etmek iin kozalaklarn elle toplanarak yaklmas olduka yararldr. yi bir gbreleme; daha ok rn, daha bol kazan demektir. Kullandmz iftlik gbresi yanmam ise , Bahemizin gbreden yeterli fayday grmedii gibi srgan, brtlen gibi yabanc otlarla da bulaabilecei unutulmamaldr. MART: Bir yandan; Martn kapdan baktrp, kazma-krek yaktrd souklar zaman zaman grlrse de havalarn da topran da artk snmaya balad, dier bir deyile canllarn kprdanmaya balad aydr mart ay. Mart aynda btn tabiatn canllarn uyand hareketlendii zamandr. Artk bitkilerin ihtiyac olan besin maddeleri yani gbre topraa verilmelidir. zellikle azotlu gbrelerin tavsiye edilen miktarnn yars bu ay iinde, iftlik gbresinde olduu gibi, dal izdmlerine serpildikten sonra 5-10 cm derinlikte apalanan topraa kartrlr. Yalnz gbre verilmeden nce toprak analizleri yaptrlp gbreyi ona gre vermekle, eksik veya fazla gbreleme nlenmi olur. Gbrelerin apalanarak topraa kartrlmas ile hem gbrenin yarar salanm; hem de k toprakta geiren eitli zararl bceklerle kltrel mcadele edilmi olur. eitli tomurcuklarn arasna girerek kozalak veya fndk gl ad verilen Fndk Kozalak Akar zararls ile ilal mcadeleye de havalarn scak gittii yllarda yine bu ay sonlarnda, yeni srgnlerde dipten itibaren nc yaprak geriye devrildiinde ilal mcadeleye balanr.

Fndk Yaprak Deleni ile ilal mcadele de yine bu ayn balarndan itibaren, larvalar galeri amadan nce yaplr. Bu ayda ilkbahar ge donlarndan erken yeillenen bahelerde zarar grmemelerine kar nlemler alnmaldr. Bu arada ktan zarar grm srgn ve dallarn ayklanmasna yine devam edilir. Yazlk (azotlu) gbrelerle, ahr gbrelerinin ocaklarn dibinden 50-60 cm uzaklkta, dallarn altna gelecek ekilde serperken, mutlaka apalanmal ve topraa karmas salanmaldr. NSAN: Fndk dallar artk yeermeye, baheler yemyeil bir rtye brnmeye balamtr. Fndk otanaklar da bu aydan itibaren belirmeye balar. Genelde fndk bahelerinde Fndk Kozalak Akar ile ilal mcadelenin yaplabildii dnem bu aydr. Ocak bana ortalama 30 kozalak var ise yeni srgnlerde dipten itibaren 3. yaprak geriye devriliyorsa derhal ilalanmaya balanmaldr. Bylece Fndk Filiz Gvesi ile de mcadele edilmi olur. nk, fndk filiz gveleri de k kozalaklarn iinde geirirler ve ilkbaharda yeni gelien tomurcuklarla srgnlerde galeri aarak kurumalarna neden olurlar. lalama 15 gn sonra tekrarlanrsa daha iyi sonu alnr. la atlan bahelere 30 gn sre ile hayvan sokulmamaldr. Son yllarda zellikle urlu ve ekilsiz i fndk zarar ekliyle tannan ve halk arasnda pis kokulu bcek olarak bilinen Fndk Yeil Kokarcas zararnn youn olduu bahelerde klam erginlere kar lal mcadele Nisan aynn ikinci yarsnda yaplr. Sabahn erken saatlerinde 10 ocak silkelenmeli ve en az 1 klam ergin derse ilalama dekara 8-10 lt su atlarak yaplmaldr. Azotlu Gbreleme gemise, bu ay iinde de kullanlabilir. Unutulmamaldr ki, doan fnd dalda tutmak ve onu beslemek insanlarn elindedir. Zirai mcadelede baar; hedef zararlya etkili ilacn nerilen dozda ve zamanda kullanlmasyla mmkndr. Fndk balad bu ayda fndn zararllar da zarar vermeye balamlardr. Bu bakmdan mays ayndaki zararl mcadelesine nem verilmelidir. MAYIS : Tm canllarn k uykusundan kp faaliyete getii, bu ay fndk otanaklarnn irilip dane ilerinin olumaya balad bu aylarda fndn zararllar da fnda zarar vermeye balarlar. Bir iftinin yaklak 200 meyveye zarar veren, fndn en yaygn zararls olan Fndk Kurdu ile mcadele danelerin mercimek iriliine ulat bu ayda yaplr. Bunun iin; sabahn erken saatlerinde dallar 3x3,5 metre boyutunda beyaz bir beze silkelenerek Fndk Kurdu erginlerine baklr. Eer her 10 ocak da en az 3 ergin bcek dyorsa kesinlikle ilalama yaplmaldr. Fndk kurdu iin ok eitli ilalar varsa da; gerek evreye ve zellikle kularla arlara zarar vermemek iin sulandrlabilir ilalar kullanlmaldr. lalama ocan tacn amayacak ve yapraklarn altlarn kaplayacak ekilde yaplmaldr. lalanan baheye hafta hayvan sokulmamaldr. Tavsiye edilen azotlu (yazlk) gbrenin ikinci yars bu ayn sonlarna doru ilk yarsndaki gibi (mart aynda) uygulanr. Fndk bahelerinde; yapraktan verilen mikro (iz) element ieren yaprak gbreleri, mays temmuz aylar arasnda 15-20 gn ara ile 2-3 defa uygulanmakta olup, ilk uygulamasna ise bu ayn sonlarna doru balanlmaktadr. lalama yaplan baheye belirtilen sre iinde hayvan sokulmamal ve bahedeki meyveler iyice ykanmadan kesinlikle yenmemelidir. HAZRAN: Yazn balangc saylan bu ayda daneler geliip otanaklar irilmeye balamtr. retici

bahesini gezerken bir yllk abasnn karl olan daldaki bu otanaklara bakarak o yl rnnn ne kadar olacan tahmin eder, buna gre de kazancn hesaplamaya balar. Bahede srgan, brtlen gibi yabanc otlara kar herbisit (yabanc ot ilac) uygulamas bu ay sonlarna doru yaplr. Fndk ocaklarndaki dip srgnleri ayet sonbaharda temizlenmemise bu ayda da temizlenebilir. Fndk dallarnda bitki z suyunu emerek beslenen ve bitkinin zayf dmesine hatta kurumalara neden olan fndk kahverengi konilinin hareketli 1. dnem larvalarna kar yaplan ilal mcadelede baar salanmaktadr. Haziran ay sonlarna doru (Yumurtadan kn tamamlanmasna yakn) ilal mcadele yaplmaldr. Son yllarda byk yaylm gstererek reticilerin de youn ikayetine neden olan bu zararlyla lal mcadeledeye balamadan nce baheden tesadfen alnan 10 ocaktan iaretlenen 3er bulak srgn yani toplam 30 srgnn her birinde 5 c Baarl bir ilalama iin tm yaprak, dal ve srgnlerin tamamen ilalanmas gerekir. Bu ayda ayrca dalkran zararlsyla da ilal mcadele yaplr. Zararlyla bulak bahelerde haziran aynn ikinci yarsnda bahe gezilir dallarda galeri amaya balanm ergin dii bceklerin kard taze odun tala grldnde ilalamaya balanmal il k ilalamadan 15-20 gn sonra ikinci ilalama yaplmal. TEMMUZ : Fndk reticisinin gzlerini fndk dallarndan ayramad sevinli, umut dolu olduu bu ayda; fndk ileri meyveyi doldurmu, kabuklar da iyice sertlemitir. Yalarn az olduu baz yllarda, kuraklk ba gsterebilir. Fndk bahelerinin bu olumsuz arttan etkilenip, bitkinin su dengesinin bozulmasna dolaysyla, meyve iinin iyi teekkl etmemesi ile hasat n dkmnn artmasna sebep vermemek iin, imkanlar elverdiince baheler sulanmaldr. Artk,fndklar toplanmas yaklamtr. Bahelerde hasat n temizlii, evde, harmanda ara-gere onarmlar ve eksiklerin giderilmesi, harman yerinin hazrlanmas gerekir. Fndk kokarcas nn nimf younluu fazla ise lalama yaplabilir. Bunun iin nisan aynda belirtilen ilalarn her hangi biriyle (deiik olmas tavsiye edilir) dekara 50 lt su atlarak nimf ilalamas yaplr. leride uygun ve yeterli gbre kullanmak amacyla analiz yaptrmak iin yaprak rneide bu ayn ikinci yars (hasattan 10-15 gn nce) alnmaldr. Toprak rnei ise gbre verilmeden nce her zaman alnabilir. Gbreleme yapmadan nce; bahe toprann ve/veya fndk yaprann analizi yaptrlarak belirlenen cins ve ihtiyaca gre gbre kullanlmaldr. Bylece bo yere gbre atlmam ve topran yaps bozulmam olur. AUSTOS: Fndk hasadnn yapld, yalsyla genciyle, kadnyla erkeiyle tm bahelerin enlendii bu ayda yediden yetmie herkes fndn peindedir. anl konil var ise ilal mcadele yaplmaldr. Bir yl fndkla yatp fndkla kalkan reticinin emeinin artk hasat zaman gelmitir. Ancak; hasat ederken bir yllk emeinin karln tam alabilmesi iin, fndnn tam hasat olgunluuna gelmi olmasna nem vermelidir. nk tam olgunlamadan hasat edilen fndklarn i randman der, buruuk oran artp depolanma sreleri ksalmaktadr. Daldan ve dallarn silkelenmesiyle yere drlenlerin elle toplanmasyla hasat edilen fndklarn harmanlamas ve depolamasnda da kalitenin korunmas iin belirlenen artlara uyulmas hem reticinin hem de lkemiz ekonomisine salayaca katk unutulmamaldr . SAYIN FINDIK RETCLER: Bir yllk emeinizin karln almak zere olduunuz bu gnlerde fndnz pazara daha kaliteli ulatrabilmeniz dolaysyla lkemiz fndnn hak ettii deeri bulabilmesi, ihracatnn devamllk gstermesi iin; Fndk Hasattn da Aadaki hususlara dikkat etmelidir. 1-Hasat mevsiminden en az 5-10 gn nce fndk bahelerindeki yabanc otlar

temizlemelisiniz. 2-Bahede bulunan ve farkl zamanlarda hasat olgunluuna gelen, farkl eitleri ayr ayr hasat ediniz. 3-Hasat, yerden ve fndklar tam olgunlatktan sonra yapnz. nk olgunlamadan hasat edilen fndklar hem abuk bozulacak hem de randman dk olacaktr. 4-Hasat olgunluuna gelip kendiliinden yere dklen fndklar dierlerinin de dklmesini beklemeden toplaynz. 5-Hasat ettiiniz fndklar jt uvallar ierisinde, ayn gn harmana getiriniz, kesinlikle naylon uvallar iinde ve skk bir vaziyette bahede bekletmeyiniz. nk bunun sonucunda kflenme ve rme balar. 6-Harmana getirdiiniz zuruflu fndklar byk ynlar ve kaln tabaka oluturacak ekilde yp bekletmeyiniz. 7-Zuruflu fndklar toprakla temas ettirmeyip, yamurdan koruyunuz. Ancak kzma olmamas iin de fndklarn zerine rttnz naylon rtleri, yamur nedeniyle uzun sre havasz brakmaynz. 8-Zuruflu fndklar; beton harmanlara 15-20 cm kalnlnda serip 4-5 saatte bir evirerek, gnete 1-2 gn soldurulduktan sonra patoza veriniz. 9-Fnd verdiiniz patozun fndklar zurufundan tam olarak ayrmasna fakat fndk kabuuna zarar vermemesine dikkat ediniz. 10-Zurufundan ayrlm dane fndklar; hafif meyilli ve temiz beton harm anda kurutunuz, eer harmannz beton deilse fndnzn toprakla temasn nlemek iin jt tente veya bez kullannz. 11-En fazla 5 cm kalnlkta beton veya jt tente zerine sererek kurumaya braktmz dane fndklar yamurdan korumak iin zerine rteceiniz naylon rty direkt fndn zerine deil, en az 30-40 cm ykseklikte yaptnz ardan zerine rtmelisiniz. 12-Tam olarak kuruttuunuz kabuklu dane fndklarn iindeki patozun krd i fndklarla yabanc maddeleri seiniz, nk bu maddelerin dayankllk sresi az olduu iin kflenecektir. 13-Kuruyan fndklar iyice souduktan sonra, sabah erken veya akam ge saatte jt uvallara doldurunuz. Naylon uvallara fndk koyulduunda kzma yapmakta, bunun sonucunda da kflenen fndklarda kanser yapc etkisi olan aflatoksin maddesi olumaktadr ki bu madde hem fndnzn kalitesini hem de insanlarn saln etkileyecektir. 14-Kuruyan kabuklu fndnz hemen pazara gtrmeyecekseniz temiz, rutubetsiz ve havalandrma zelliine sahip bir depoda muhafaza ediniz. Fndnza gstereceiniz ilgi ve zenin gelirinizi bir kat daha artracan unutmaynz. EYLL: Harman zaman geciken baz yrelerde, rn sonbahar yamurlarndan iyi korumak gerekmektedir. Erken kurutulamayan veya naylon rt altnda uzun sre kalan fndklarn zarar grmemesi iin gerekli tedbirler alnmaldr. Fndk hasad tamamlandktan sonra, fndk filiz gvesi mcadelesi de yaplmaldr. Bunun iin yapraklarn altnda orta damar ile yan damarlarn birletii gen girintilerde kahverengi lekeler bulunup bulunmadna baklmal, baktmz 100 yapran 15 inden fazlasnda araz grlyorsa ilalama yaplmaldr. EKM Fndklar toplanp, harman alnm, ou retici rnn pazara gtrp bir yllk emeinin karln da elde etmitir. Sra gelecek yln rnn daha da artrmaya, en azndan devam ettirmeye gelmitir. nk Ekim ve Kasm aylar gelecek yl rnne hizmet etme aylardr. Bunun iinde budamaya nem verilmelidir. ncelikle fndk dallar ayklanmal kurumu, krlm veya verimden dm dallar hatta ocaklar karlarak yerleri yeni gen kk srgnlerine braklmaldr. Bu arada gereksiz kk srgnleri de ayklanmaldr.

Bu aylar ierisinde klk gbre ad verilen fosforlu ve potasyumlu gbrelerin topraa verilme zaman da Ekim-Kasm aylardr. Genellikle 3 ylda bir verilen fosforlu gbrelerde, ocaklarn evresinde dal izdmne(dallarn altna) gelecek ekilde 10 -15 cm derinlikte alacak 20-30 ukura atlarak kullanlmaldr. Yine Mays bcei larvalar ile ilal mcadele de eyll -ekim aylarnda yaplr. Bunun iin 50x50 cm lik ereve ile bahenin araz grlen 16 ayr yerinde iaretleme yaplr, buralar 25 cm derinliinde kazlr bir rt zerine alnan toprak incelenerek 1m de ( 4 ereve alan) 3 adet larva varsa toprak ilalamas yaplmaldr. KASIM : K mevsiminin balangc saylan Kasm aynda havalarn uygun olduu zamanlarda, fndk bahelerinde ayklama ilerine devam edilir. Yine klk (fosforlu) gbre verilmesi geciken yrelerde bu iler tamamlanr. Fndn iyi geliip bol rn verebilmesi iin yetitii topran ph nn 5 -7 arasnda olmas gerekmektedir. Bu ay, toprak ve yaprak analizlerinin sonucunda bahemize tavsiye edilen kire, fndk ocaklarnn dal izdmlerine serpildikten sonra 5-10 cm derinlikte apalanarak topraa kartrlp verilir. Baheye tavsiye edilen klk gbrelerle kirecin ayn anda verilmemesi tavsiye edilmektedir. Mays aylarnda mcadele edilen virgl konili ile bu ayda da ilal mcadele yaplabilir. te yandan kurumu dallar toplanrken dalkran ile de mcadele edilmi olur. K bol yal geen yrelerde iftlik gbresi bu aydan mart ayna kadar verilebilir. Unutulmamaldr ki en iyi gbre iftlik gbresidir ve topraa gerekli olan hemen her eit besin maddesi bu gbrelerde vardr. Kasm ay ilerin azald ay ise de fndk reticisi klk odununu, ahrndaki hayvanlarnn altnn kuruluunu temin edebilmek iin bahesinden kamayacaktr. Topraa gbre verirken;ocak diplerine serpip braklmamaldr. ARALIK Fndk reticisinin ilerinin en az olduu dinlenmesi gereken aydr bu ay. Ama nasl dinlenebilsin? Fndk dallarnda psler irilemi, karanfillerin tomurcuklar imi ve tam patlamaya hazr, yer yer krmz ular grlmektedir. Fndk bitkisi duruyor, dinleniyor mu ki, retici oturabilsin, dinlenebilsin. O da, gelecek ylda daha iyi rn alabilmek iin uygun bulduu zamanlarda yine bahesindedir. rnein toprak ve yaprak analizlerinin sonularna gre dier aylarda zaman bulamamsa kirecini verir, itlerini, hendeklerini onarr... Durmak yoktur fndk bitkisinde de reticisinde de. Hep alr, alr, alr... rnnz bol, kazancnz gzel ve bereketli olsun. FINDIK VE AFLATOKSN Gnlk yaantmzda sk grlen ve hemen her eit gda maddesinde reyebilen kfler, son yllarda zerinde nemle durulan bir aratrma konusu olmutur. Kfler, uygun koullarda ham ve ilenmi materyalde oalarak bir yandan rnn kalite ve kantitesini deitirip bozulmasna neden olmakta dier yandan da insan sal iin az veya ok zararl toksik maddeler oluturmaktadrlar.Funguslar (kfler) geni bir grup olup bunlar halkmz; mayalar, pas hastalna neden olan organizmalar, bitkilerde rmelere neden olan ve insan-hayvanlarda hastalk yapan etmenler olarak bilirler. Ancak insanlarca gda olarak tketilen, yemeklik mantarlarn da ayn gruptan olduu pek bilinmez. Bu organizmalar bitki, hayvan ve insanlarda birok hastala neden olduu gibi her y l tarmsal rnlerin byk bir ounluunu da kayba uratmaktadrlar.

MKOTOKSNLER

Kfler, zerinde gelitikleri rnlerde belirli koullarda toksinler oluturur ve bunlarn canl organizmaya etkileri ok farkllk gsterir. nsan, bitki ve scak kanl hayvanlar iin toksin olanlar mikotoksinler olarak adlandrlmaktadr. Mikotoksinler funguslar (kfler) tarafndan retilen sekonder metabolitlerdir. Bunlar bitki, insan ve hayvanlarda doal olmayan ve zararl biyolojik deimelere neden olmaktadrlar.Doal koullarda insanlar ve hayvanlarda kitle halinde zehirlenmeler yapan en nemli mikotoksinler ise Aspergillus, Penicillium ve Fusarium cinsi kfler tarafndan oluturulmaktadr. Kimyasal yaps belirlenen ilk mikotoksin Aspergillus flavus ve Aspergillus parasitucus trleri tarafndan oluturulan aflatoksin dir. Mikotoksinler zerindeki almalar, 1960da aflatoksinin bulunmasndan sonra younluk kazanm ve btn dnyada inceleme konusu olmutur. Yaplan almalar aflatoksinin B1, B2, G1, G2 olmak zere drt temel bileii olduunu gstermitir. Ultraviole k altnda bunlardan ikisi mavi, ikisi de yeildir. Bu fluorans renklere gre ortaya kan toksinlerden mavi olanlarna Bluenun ba harfi olarak B1 ve B2 , Greenin ba harfi olarak da G1 ve G2 ad verilmitir. Bugn 18 trevi olduu bilinen aflatoksinin en toksik zellikteki olan B1 dir. FINDIA KF BULAIM NOKTALARI VE KF OLUUMUNA ETK EDEN UNSURLAR Fndkta kf bulamas yaygn olup, gelimeleri insan ve hayvan sal iin ne mli bir risk oluturmaktadr. Kf geliimi bahede balamakta, hasat ve yetersiz veya uygun olmayan kurutma koullar nedeniyle geliebilmekte , depolama ve tama srasnda da bulama miktar byyebilmektedir. Fndkta Aspergillus flavus ve Aspergillus paraticus adl kfler insanlar iin toksin olan aflatoksin adl mikotoksini oluturmaktadrlar. Aflatoksin oluumu, ortam bal nemi ile dolaysyla rnn su aktivitesi ile ilgilidir.Gnete kurutma srasnda, su aktivitesinin yksek olduu ilk 6-10 gnde aflatoksin oluabilmektedir. Naturel i fndklar aflatoksin asndan riskli iken , kavrulmu fndklar daha dayankldr. Naturel fndkta 0,38 , kavrulmu fndklarda ise 0,24 su aktivitesi aflatoksin oluumunu nlemektedir. Ayrca yan fazla olduu durumlarda kflerin toplam says artmaktadr. Bu nedenle zellikle yal havalarda yere dm gerek zuruflu gerekse zurufsuz fndklarn yerde fazla kalmas nlenmelidir. KFLERN FINDIKTA YAPTII BOZULMA BELRTLER: Kfler fndkta protein, ya ve karbonhidratlar enzimatik faaliyetlerle paralayarak gdann dokusunu deitirmekte, ya ieriinin azalmasna,serbest ya asiti miktarnn artmasna, proteinlerin paralanmasna, amino asit bileiminde deiime, besin deerinin dmesine, renk deiimine, kt koku olumasna, tat deiimlerine, arlk kaybna ve toksin olumasna yol amaktadrlar. Kfler salam gdann iine de girebildiklerinden bakterilerden daha fazla zarar vermektedirler. Yksek nem ve yksek bal nemde depolanan fndklarda mikrobiyal kaynakl invertaz enzimi, sukrozu paralayarak glukoz ve fruktoz oluturmaktadr. Taze fndkta 0.05 g/100g olan glukoz ve fruktoz miktarlarnn 0.1g/100g amas fndklarn eski yada kt depolanm olduunu gstermektedir. Sukroz miktarnn 4g/100gdan 2g/100ga dmesi fndklarn bozulduunu gstermektedir.

FINDIKTA AFLATOKSN SINIR LMT VE DENETM MEKANZMASI: Tketici lkeler ve dnya piyasalar kanserojen olan aflatoxin asndan riskli rnlerde aflatoxin limitinin sfra indirilmesini hedeflemektedirler. Bu hedef dorultusunda birok lkede aflatoksin B1 limiti 5 ppb den 2 ppbye fndkta Toplam Aflatoksin (B1+B2+G1+G2)= 10 ppbden, 4 ppbye indirilmitir.

Kfler Gdalarda mikrobiyal faaliyetler, gda bozulmalar ve/veya gda zehirlenmelerine neden olabilmektedir. Gdalarn PH, su aktivitesi,toplam asitlii, koruyucularn varl, doal mikroflora, besin ierii, indirgenme potansiyeli, evrenin kimyasal ve fiziksel zellikleri, gaz bileimi, depolama scakl ve depo bal nemi mikroorganizmalarn faaliyetlerini etkileyen nemli unsurlardr. AFLATOKSNSZ FINDIK N NE YAPILMALI: zellikle, insan gdas olarak tketilecek, ham ve ilenmi tarm rnlerinin miktar kadar kaliteli ve gvenilir olmas da gerekmektedir. lkemizin geleneksel ihra rnleri arasnda yer alan ve byk ekonomik deere sahip olan fndmzn hak ettii deeri bulabilmesi , ihracatnn srdrlebilir olmas, Trk fnd kalitesinin ve itibarnn zedelenmemesi iin fndkta aflatoksin oluumu mutlaka engellenmelidir. Fndk Hasat ilemlerinde aadaki hususlara uyulmas gerekmektedir; 1- Hasat mevsiminden en az 5-10 gn nce fndk bahelerindeki yabanc otlar temizlenmelidir. 2- Bahede bulunan ve farkl zamanlarda hasat olgunluuna gelen farkl eitler hasat olgunluuna gre ayr ayr hasat edilmelidir. 3- Hasat, yerden ve fndklar tam olgunlatktan sonra yaplmaldr. 4- Hasat olgunluuna gelip kendiliinden yere dklen fndklar yerde bekletilmeden toplanmaldr. 5- Hasat edilen fndklar jt uvallar ierisinde, ayn gn harmana getirilmeli, kesinlikle naylon uvallar iinde ve skk bir vaziyette bahede bekletilmemelidir. nk bunun sonucunda kflenme ve rme balar. 6- Harmana getirilen zuruflu fndklar byk ynlar ve kaln tabaka oluturacak ekilde ylp bekletilmemelidir. 7- Zuruflu fndklar toprakla temas ettirilmemeli ve yamurdan korunmaldr. zerine rtlen naylon rt ardak eklinde olmaldr. 8- Zuruflu fndklar; beton harmanlarda 15-20 cm kalnlnda serilerek gnete 1-2 gn soldurulduktan sonra patoza verilmelidir. 9- Fnd verdiimiz patoz fndklar zurufundan tam olarak ayrrken fndk kabuuna zarar vermemelidir. 10- Zurufundan ayrlm dane fndklar; hafif meyilli ve temiz beton harmanda kurutulmaldr. Eer harman beton deilse fndn toprakla temasn nlemek iin jt tente veya bez kullanlmaldr. 11- Beton veya jt tente zerine sererek kurumaya braktmz fndklar yamurdan korumak iin zerine rteceimiz naylon rt direkt fndn zerine deil, en az 30 -40 cm ykseklikte ardak yaparak rtlmelidir. 12- Tam olarak kuruyan (en fazla %12 nem) kabuklu dane fndklarn iindeki patozun krd i fndklarla yabanc maddeler seilmelidir.nk bu maddelerin dayankllk sresi

az olduu iin kflenerek aflatoksin oluturabilmektedir. 13- Kuruyan fndklar iyice souduktan sonra, sabah erken veya akam ge saatte jt uvallara koyulmaldr. Naylon uvallarda fndklar kzma yapmakta, bunun sonucu da kflenme oluacandan jt uval kullanlmaldr. 14- Kuruyan kabuklu fndklar hemen pazara gtrlmeyecekse, temiz, rutubetsiz ve havalandrma zelliine sahip bir depoda muhafaza edilmelidir. FINDIIN BESN DEERLER : 100 gr i fndn, orta st aktiviteli bir iinin (3500 kalori) gereksinimlerini karlama durumu yledir: Fndn i-D! Fndn Anatomisi Bir Fndn Birleimi Ya Karbonhidrat Protein Su Fosfor, Potasyum, Kalsiyum, Magnezyum, Mangan, inko, Demir, Sodyum Fndktaki Vitaminler (mg/100gr):0.33 B1 Vitamini, 0.12 B2 vitamini,1.75 Niacin, 0.24 B6 Vitamini, 31.4 E Vitamini. Fndktaki Mineraller (mg/100gr):5.8 Demir, 160.0 Kalsiyum, 2.2 inko, 655.3 Potasyum, 2.1 Sodyum, 161.2 Magnezyum, 1.3 Bakr, 5.1 Mangenez. Dnya Kuru Meyve Tketim Oranlar Fndn Kullanm Alanlar: % 80 ikolata sanayiinde (kylm, dilinmi, tlm olarak) biskvi, ekerleme, tatl, pasta, dondurma yapmnda kullanlr. piyasa ve ihracatta deerlendirilemeyen fndklar, yalk olarak kullanlmaktadr. erez olarak ta tketilir. Fndk Ham Yann Birleimi :

Allah fnd verir ama krmaz. nsanlar altn madenini bulmak iin topran metrelerce altna iniyorlar, Giresun da insanlar altn fndk bahelerine Altn Ocaklar da topluyorlar. rnnz bol kazancnz hayrl ve bereketli olsun.

Abdullah KAPLAN Tarm Eitim Tekniker.

Kaynaklar: 1-Tarm ve Kyileri Bakanl eitim yaynlar. 2-niversite ders kitaplar ve yaynlar.