PUBERTET KOD DEVOJICA

Doc. dr Artur Bjelica

Period pre puberteta

Diferenciranje polnih organa kod enskih plodova je genetski programirano i nezavisno je od fetalnog endokrinog sistema Ve u 7. nedelji trudnoe mogu uoiti osnove jajnika Fetalni hipotalamus u 8. nedelji poinje da lui GnRH a luenje FSH i LH se uoava oko 13. nedelje Vrednosti gonadotropina dostiu maksimum oko 20. nedelje trudnoe ime je podstaknuto umnoavanje oogonija, razvoj primarnih oocita, sazrevanje folikula, njihova atrezija i proces steroidogeneze

Nakon roenja usled prestanka dejstva negativne povratne sprege koju su odreivali placentarni steroidni hormoni koncentracije gonadotropina rastu. U treem mesecu ivota koncentracije gonadotropina su na nivou postmenopauzalnih. Tek sazrevanjem hipotalamo-hipofizno osovine ona poinje da reaguje na koncentracije polnih hormona negativnom povratnom spregom pa nivo gonadotropina pada nakon druge godine i ostaje na tom nivo do uzrasta od 6 do 8 godina

Prepubertetska deavanja u uem smislu

Prepubertetska deavanja u uem smislu obuhvataju: adrenarhu i gonadarhu. Adrenarha Adrenarhom se oznaava proces sazrevanja nadbubrenih lezda i karakterie se pojaanim izluivanjem androgenih hormona (dehidroepinadrosteron, dehidroepiandrosteron sulfat i androstendion). Obino se uoava porast nivoa androgena od 8. godine a maksimum dostie oko 15. godine Kao posledica poveane koliine androgena razvija se pubina (pubarha) i pazuna maljavost

Gonadarha Gonadraha je momenat kada nastupa poetak funkcionisanja polnih lezda tokom puberteta Nastupa poveanje amplitude i frekvence pulseva GnRH koji dovode do poveanja luenja FSH i LH. Nivo FSH raste do sredine puberteta dok nivo LH dostie svoj maksimum u kasnijim fazama puberteta Aktivirana hipotalamo-hipofizno-ovarijalna osovina u pubertetu ima za posledicu dalji rast i razvoj folikula jajnika Hormonski stimulusi dovode do nastupanja prvog menstrualnog krvarenja menarhe.

Vreme nastupanja puberteta

Pubertet kod devojica zapoinje sa oko 10 godina zavrava se u potpunosti sa 15 do 17 godina Vreme puberteta je u najveoj meri genetski odreeno Znatan uticaj imaju rasa, geografsko podruije, stepen uhranjenosti i opte zdravstveno stanje. Uoeno je da devojice koje ive u urbanim naseljima, blie Ekvatoru i na manjim nadmorskim visinama ranije ulaze u pubertet

Fizike promene kod devojica tokom puberteta

Ubrzan rast - U doba najintenzivnijeg rasta proseni porast u visini kod devojica je oko 8 cm. Nakon menarhe devojke prestaje da rastu, zapravo dobiju na visini jo samo 2 do 6 cm.

Rast i razvoj genitalnih organa Porastom luenja estradiola raste i razvija se materica i ona gubi prepubertetski oblik koga karakterie odnos grlia i tela materice u proporciji 2: 1. Spoljne genitalije se uveavaju, zadebljavaju i poprimaju adultni oblik.

Rast i razvoj dojki (telarha) dejstvom estrogena nastaje proliferacija lezdanog epitela dojki i nagomilava se masno tkivo u dojkama. Razvoj dojki ide po stadijumima, koje je opisao Tanner

Pubina maljavost uslovljena je dejstvom androgena nadbubrenog porekla. Razlikujemo 5 stadijuma u razvoju po Tanner-u

Prevremeni pubertet (pubertas praecox)

O prevremenom pubertetu govorimo kada se sekundarne seksualne karakteristike pojave pre 8. godine ili ako menarha nastupi pre 9. godine ivota devojice. Uzrok je poveana koncentracija estrogena usled: prevremenog sazrevanja hipotalamo-hipofiznoovarijalne osovine, postojanja hormonski aktivnog tumora nadbubrega ili terapijske primene steroidnih hormona. U dijagnostici prevremenog puberteta obavezna su i laboratorijska ispitivanja hormonskog statusa, UZ male karlice, CT ili NMR endokranijuma i nadbubrega.

Zakasneli pubertet (pubertas tarda)

O zakasnelom pubertetu govorimo ukoliko menarha ne nastupi do 16. godine ivota Kao etioloki faktori navode se: anatomski defekti polnog sistema, hipotalamo-hipofizni poremeaji, hipotireoza i problemi na nivou sinteze polnih hormona u jajniku U dijagnostici se koriste: anamneza, kliniki pregled, laboratorijska ispitivanja hormonskog statusa, primena imiding tehnika, neuroloki pregled i odreivanje kariotipa