Bahan radioaktif (radioactive substances) ialah unsur yang mempunyai nukleus yang tidak stabil.

Nukleus yang tidak stabil cenderung mereput untuk menjadi unsur yang lebih stabil dengan memancarkan sinaran radioaktif (radiation) yang berbahaya dan tidak kelihatan. Bahan radioaktif wujud secara semulajadi oleh alam sekitar, atau juga dihasilkan oleh manusia. Bahan radioaktif sebenarnya adalah isotop-isotop bersifat radioaktif daripada unsur tertentu. Contohnya, bagi karbon, isotop karbon !" (carbon !") ialah unsur radioaktif, manakala karbon !# (carbon !#) adalah stabil. $sotop ialah variasi unsur dimana atom atom unsur tersebut mempunyai bilangan elektron dan proton yang sama tetapi bilangan neutron yang berbe%a (nombor proton sama, nombor nukleon berbe%a). Contohnya, uranium #&' dan uranium #&( ialah dua isotop bagi uranium. Bahan radioaktif juga disebut sebagai bahan radioisotop (radioisotopes). Bahan radioaktif juga disebut sebagai bahan radioisotop (radioisotopes). Berikut adalah beberapa contoh bahan radioisotop.
Unsur Uranium Radium Karbon Kobalt Polonium Fosforus Iodin Bahan radioisotop Uranium-235, uranium-238 Radium-226 Karbon-14 Kobalt-60 Polonium-214 Fosforus-32 Iodin-131 Contoh bahan isotop.

)emua isotop dengan nombor proton yang melebihi (& adalah bersifat radioaktif, manakala sesetengah isotop bernombor proton kecil seperti karbon !" dan fosforus &# juga besifat radioaktif.

Reputan radioaktif ialah proses yang melibatkan kehilangan tenaga nukleus atom yang tak stabil melalui pancaran zarah terion atau pancaran radiasi. Pancaran ini berlaku secara rawak, tanpa melibatkan pelanggaran dengan zarah-zarah lain. Pereputan ini, atau kehilangan tenaga, terjadi pada suatu atom yang dinamakan nuklid induk, lalu menghasilkan atom jenis lain yang dinamakan nuklid anak. Sebagai contoh, satu atom karbon-14 (atom induk memancarkan sinaran (radiasi , lalu bertukar menjadi satu atom nitrogen-14 (atom

anak . Pada peringkat keatoman, ini merupakan satu proses stokastik, iaitu menurut mekanik kuantum adalah mustahil untuk menjangka mana satu atom yang akan mereput pada suatu-suatu masa. !kan tetapi jika atom yang sama terdapat dalam bilangan yang amat banyak, kadar pereputan boleh dijangka secara purata.

Kesan radioaktif kepada manusia

*da empat jenis radiasi yang perlu diberi perhatian iaitu alfa, beta, gamma dan neutron. )etiap jenis radiasi memerlukan bentuk perlindungan yang tidak serupa kerana ia menunjukkan sifat dan kesan berbe%a seperti berikut+

,adiasi alfa

$a tidak dapat menembusi kulit dan mampu disekat dengan hanya menggunakan sehelai kertas, bagaimanapun, ia sangat sensitif dan mampu mengundang bahaya kepada paru paru.

,adiasi beta

,adiasi ini dapat menembusi badan manusia tetapi tidak mampu menembusi lapisan kertas aluminium.

,adiasi gamma

-uga dapat menembusi badan manusia. )inarannya yang lebih kuat memerlukan beberapa meter plumbum atau konkrit untuk menyekat penembusannya.

,adiasi neutron

Biasanya berlaku di dalam reaktor nuklear dan mampu menembusi plumbum dan konkrit.

,adiasi alfa, beta dan gamma pada kadar yang rendah secara semulajadinya adalah sebahagian daripada alam sekitar dan mungkin wujud dalam beberapa klasifikasi sisa. Berdasarkan panduan .$C /imited, sisa radioaktif terdiri dari pelbagai jenis elemen yang memerlukan cara pengendalian dan pengurusan berbe%a. Biasanya, sisa radioaktif diklasifikasi kepada tiga iaitu sisa tahap rendah (sisa dari hospital, makmal dan industri seperti industri tenaga nuklear) dan sisa tahap sederhana (mengandungi lumpur kimia, komponen reaktor dan resin). 0anakala sisa tahap tinggi pula terdiri daripada sisa bahan api yang telah digunakan dan elemen berat yang mempunyai tahap radioaktif yang tinggi. -enis sisa ini bergantung kepada jumlah dan jenis bahan radioaktif yang terkandung di dalamnya. 1aktor lain yang perlu diberi perhatian untuk menguruskan sisa radioaktif adalah berdasarkan tempoh masa ia kekal sebagai bahan berbahaya sehingga menemui satu jangka waktu yang dipanggil separuh hayat. 2alam tempoh berkenaan, bahan radioaktif akan mengurai sedikit demi sedikit untuk mengurangkan tahap bahaya sehingga keadaannya stabil dan tidak membahayakan3 dan proses ini memakan masa dari beberapa saat ke berjuta juta tahun tertakluk kepada jenis isotopnya. Banyak produk yang mengandungi bahan radioaktif seperti jangka suhu, bateri, minyak berplumbum, tali pinggang dan bahan kosmetik seperti krim muka.

4endedahan kepada bahan radioaktif untuk tempoh yang panjang boleh memberi kesan maut terhadap pengguna. Begitu juga dengan sinar 5 yang perlu kita jalani semasa membuat pemeriksaan kesihatan. )inar 6 adalah sinar gamma yang menunjukkan kesan lebih ketara berbanding sinaran lainnya. *tas sebab itulah, pakar perubatan sering mencadangkan, ujian sinar 5 hanya boleh dilakukan enam bulan sekali dan tidak dibenarkan sama sekali dijalankan ke atas wanita mengandung. )inar 5 mampu membunuh sel dalam badan terutama sel yang baru terbentuk dan keadaan ini dikhuatiri akan menjejaskan struktur bayi di dalam kandungan. Begitupun, ada juga radioaktif yang digunakan sebagai bahan perubahan. Contohnya radium digunakan untuk merawat kanser yang pejal (radiasi radium secara kerap mampu memusnahkan tisu tumor dalam badan pesakit). 1ungsi asasnya sebagai pemusnah sel digunakan untuk kebaikan dan kemajuan sejagat. 0alah, rencana keluaran 7ikipedia, 8he 1ree 9ncyclopedia pernah mengisahkan kesengsaraan rakyat negara -epun berdepan dengan pencemaran bahan radioaktif yang bermula pada !:';.

Jenis Sinar 1. 2. 3. 4. 5. . 7. !. Sinar alfa Sinar beta Sinar gamma Sinar proton Sinar neutron Sinar positron Sinar deutron Sinar triton

Z 2 -" 0 " 0 #" 1 "

A 4 $ 0 " 1 $ 2 %

Notasi 4 = 2He4 $ $ -"& ' -"e 0 0 " " "p ' "( 1 0n $ $ #"& ' #"e 2 1D % ")
2

K*+,NAAN BA(AN -A./0AK)/1

Kegunaan -adioisotop /sotop suatu unsur ialah atom atom yang mempunyai bilangan proton yang sama tetapi bilangan neutron yang berlainan. $sotop isotop mempunyai nombor proton < yang sama tetapi nombor nukleon a yang berlainan. -adioisotop ialah isotop yang nukleusnya tidak stabil. ,adioisotop wujud secara semula jadi atau dihasilkan apabila nukleus stabil dihentam dengan %arah alfa, proton atau neutron. radioisotop akan mereput dengan memancar sinaran radioaktif iaitu %arah alfa, %arah beta atau sinar gama. ciri ciri reputan dan sinaran radioaktif yang membolehkan radioisotop mempunyai kegunaan yang luas ialah+

(a) Bahan radioaktif mereput dengan keaktifan yang semakin berkurangan berkurangan (b) Bahan radioaktif mengeluarkan sinaran radioaktif. (c) )inaran radioaktif menembusi bahan. (d) )inaran radioaktif menyebabkan pengionan molekul bahan. (e) )inaran radioaktif menyebabkan mutasi sel. (f) )inaran radioaktif membunuh sel Ciri ciri yang berlainan bagi radioisotop yang berbe%a menentukan kegunaan radioisotop untuk tujuan yang berlainan dalam bidang perubatan, pertanian, dan perindustrian. 2erubatan )inar gama dari kobalt =; digunakan untuk membunuh sel sel barah dalam rawatan radioterapi. )inar gama ini juga digunakan untuk membunuh kuman dalam proses pensterilan alat perubatan seperti termometer, jarum dan picagari suntikan, alat pembedahan dan sebagainya. ,adioisotop natrium #" disuntik ke dalam salur darah pesakit untuk mengesan kedudukan di mana salur darah disumbat oleh pembekuan darah. ,adioisotop fosforus &# disuntik ke dalam darah pesakit untuk menentukan kedudukan tumor otak. ,adioisotop iodin !&! digunakan untuk menentukan aktiviti kelenjar tiroid. radioisotop ferum ': digunakan sebagai unsur penyurih peredaran besi dalam darah. teknetium ::m (m bermaksud metastabil) merupakan satu penyurih yang sesuai digunakan di dalam badan manusia sebab + (a) memancarkan sinar gama sahaja. )inar gama boleh dikesan dari luar badan dan tidak menyebabkan banyak pengionan semasa melalui tisu badan, dan (b) mempunyai setengah hayat yang pendek (= jam). )elepas ! hari, keaktifannya tinggal !>!= daripada nilai asalnya sahaja.

2ertanian ?adar dan kuantiti penyerapan baja oleh tumbuhan ditentukan dengan mencampurkan fosfat yang radioaktif ke dalam baja. )elepas suatu masa, tumbuhan itu diuji dengan pembilang @eiger 0uller. )inaran radioaktif daripada radioisotop digunakan untuk membunuh sertangga perosak. )erangga perosak juga boleh dibiakkkan di makmal. kumudian didedahkan kepada sinar gama. 0utasi berlaku di mana serangga itu boleh menjadi mandul dan tidak dapat membiak. 2erindustrian 2alam pembuatan kertas,kepingan plastik, dan kepingan logam, pengawalan ketebalan secara automatik boleh dicapai dengan ,meletakkan sumber %arah beta di sebelah

kepingan dan pengesan di sebelah yang lain. -ika kepingan itu terlalu nipis, pembilangan yang dicatat oleh pengesan bertambah dan isyarat akan dihantar ke penggelek supaya tekanan pada kepingan dikurangkan. 8in dan bungkusan disemak dengan memancar %arah beta menerusinya. -ika pembilangan bertambah, tin itu tidak diisi dengan penuh dan akan disingkirkan. ,adioisotop digunakan untuk mengesan kebocoran paip air bawah tanah. )edikit garam(NaCl) yang mengandungi radioisotop natrium #" (setengah hayat yang pendek) dilarutkan ke dalam air di tangki simpanan. )atu pengesan tiub @eiger 0uller digerakkan di permukaan tanah mengikut laluan paip itu sehingga pembilangan yang besar dikesan. natrium #" digunakan sebagai penyurihj kerana+ (a) mempunyai setengah hayat yang pendek supaya keaktifannya dalam air akan turun ke nilai yang tidak merbahaya dalam tempoh yang singkat. (b) memancarkan %arah beta yang dapat menembusi tanah untuk dikesan . (<arah alfa tidak dapat menembusi tanah manakala sinar gama pula akan menembusi paip yang tidak bocor). )emasa pembuatan kain sintetik, kain dicaskan dan akan menarik habuk serta kotoran dari udara. )umber %arah alfa yang kuat digunakan untuk menyahcas kain sintetik. )inar gama yang mempunyai kuasa penembusian yang tinggi digunakan untuk mengesan rekahan dalam yang mungkin terdapat di dalam plat keluli