US - Kvantitativne Metode - Zbirka Zadataka

Malia iovi
Ana Simievi
Olivera Nikoli
ZBIRKA ZADATAKA

UNIVERZITET SINGIDUNUM

Prof. dr Malia iovi
Prof. dr Olivera Nikoli
Ana Simievi
KVANTITIVNE METODE
- ZBIRKA ZADATAKA -

Beograd, 2010. godine
KVANTITATIVNE METODE ZBIRKA ZADATKA

Autori:
Prof. dr Olivera Nikoli
Prof. dr Malia iovi
Ana Simievi

Recenzent:
Prof. Dr Duan Adnaevi

Izdava:
UNIVERZITET SINGIDUNUM
Beograd, Danijelova 32
www.singidunum.ac.rs

Za izdavaa:
Prof. dr Milovan Stanii

Tehnika obrada:
Novak Njegu

Dizajn korica:
Aleksandar Mihajlovi

Godina izdanja:
2010.

Tira:
1350 primeraka

tampa:
Mladost Grup
Loznica

ISBN: 978-86-7912-275-9

PREDGOVOR

Svrha ovog Praktikuma je da omogui studentu razumevanje i ovladavanje
metodama i postupcima potrebnim za reavanje zadataka. On se sastoji iz dva
dela. U prvom delu dat je potrebni broj zadataka sa reenjima u potpunosti,
dovoljan broj ponuen za individualno i timsko reavanje. Drugi deo obuhvata
zadatke sa uputstvima za reavanje uz korienje softverskog paketa MATLAB.
Takoe, posle svake oblasti dati su pregledi bodova koji te oblasti
akumuliraju.
Prirunik zajedno sa udbenikom Kvantitativne metode ini celinu programa
ovog predmeta.
Recenzent je korisnim sugestijama doprineo kvalitetu udbenika.
Svesrdnu tehniku pomo u pripremi Praktikuma pruili su asistenti Jelena
Kaljevi, dipl. in. master i Ivan Panteli, dipl. in. master.

Autor
III
SADRAJ

Prvi deo
Kvantitativne metode zbirka zadataka

1. Diferencijalni raun 1
2. Neodreen integral 66
3. Odreen integral 82
4. Diferencijalne jednaine 88
5. Matrice i determinante 94
6. Ekonomske funkcije 109
7. Finansijska matematika 153
8. Elementi teorije verovatnoe 174
9. Elementi statistike 187

Drugi deo
Praktikum za MATLAB 7

Uvod 213
1. Osnovni principi rada u MATLAB-u 215
2. Grafik funkcija 225
3. Matrice 233
4. Sistem linearnih algebarskih jednaina 246
5. Integrali i primena integrala 250
6. Formiranje distribucije frekvencija 259

Dodatak
Tablice

Finansijske tablice 271
Statistike tablice 283
Tablica sluajnih brojeva. 295

1.
Diferencijalni raun

Pregled nekih elementarnih funkcija

1. Linearna funkcija
( )
, , y kx n k n R k tg e = + e =

2. Kvadratna funkcija
( )
2
, , , 0 y ax bx c a b c R a = + + e = kanonski oblik
2
2
4
2 4
b ac b
y a x
a a
| |
= + +
|
\ .

1

3. Funkcije oblika ,
n
y x n N = e

4. Funkcije oblika ,
k
y k R
x
= e

( )
n
y x n parno =
( )
n
y x n neparno =
, 0
k
y k
x
= >
, 0
k
y k
x
= <
2
5. Eksponencijalna funkcija:
( )
, 0, 1
x
y a a R a a = e > =

6. Logaritamska funkcija

7. Trigonometrijska funkcija

sin y x = cos y x =

( )
1
x
y a a = >
( )
0 1
x
y a a = < <
( )
log 1
a
y x a = >
( )
log 0 1
a
y x a = < <
t
2
t
0
2
t
t
3
2
t
2t
0
2
t
t
3
2
t

2t
3

y tg x = y ctg x =

PRIMERI SA REENJIMA:

1. Oblast definisanosti sledeih funkcija je:

a)
{ }
, 2 0 2 \ 2
2
x
y x x x R
x
= + = = e
+

b)
2
2
, 2 0
2
x
y x x R
x
= + > e
+

c)
{ }
2
2
2
, 1 0 1 \ 1,1
1
x
y x x x R
x
= = = e

d)
( |
2 , 2 0 2 , 2 y x x x x = > s e
e)
( | | )
2 2
4, 4 0 , 2 2, y x x x = > e +

2
t

2
t
t 3
2
t t
2
t
0
2
t
t 3
2
t
2t
4
f)
( ) ( ) ( )
2 2
ln 1 , 1 0 , 1 1, y x x x = > e +
g)
( )
2 2
ln 1 , 1 0 y x x = >
( )
1,1 xe

h) ln , 0
3 3
x x
y x
x x
= >

3-x

3
x
x

( )
0, 3 xe

i)
2 2
2 2
3 4 3 4
, 0
6 6
x x x x
y
x x x x
+ +
= >
+ +

| ) | )
4, 3 1, 2 xe
-3
- + - +
2
-

j)
( )
[ )
2 1
, 1 0 2 0 1 2 1, 2
ln 2
x
y x x x x x
x
+ -
= - - > <
-

2. Ispitati parnost odnosno neparnost funkcije:
a)
( )
( )
( )
2 2 2
;
1 1
1
x x x
y f x f x
x x
x

= = = =
+ +
+
neparna
b)
( )
( )
( )
( )
2
2
2 2 2
;
4 4
4
x
x x
y f x f x
x x
x
= = = =

2
parna
c)
ln
, : 0
x
y D x x D
x
= > e ni parna ni neparna
5

d)
2
2 2
,
x
y
x
-
=
( )
( )
( )
( )
2 2 2
2 2 2 2
2 2
x x
x
f x
x x
x
+

= = =

ni parna ni neparna

3. Ispitati znak i odrediti nule funkcije:
a)
( ) ( )
2
, : , 0 0,
x
y D x
x
+
= - +

( )
0 2 0 2 2, 0 y x x = + = = - -

2 x +

x

( )
f x

( ) ( )
, 2 0, 0 x y e + >
( )
2, 0 0 x y e <
b)
2
2
2
1 0, :
1
x
y x x R D x R
x
= + > e e
+

( )
0 2 0 0 , 0, 0 y x x = = =

2x

2
1 x +

2
2
1
x
x +

( ) ( )
, 0 0 ; 0, 0 x y x y - < + >
c)
2
2
4 0 2
4
x
y x x
x
= = =

( ) ( ) ( )
, 2 2, 2 2, x - - - +
( )
0 0, 0, 0 y x = =

x

2
4 x
y

( ) ( )
, 2 0, 2 0 x y e <
( ) ( )
2, 0 2, 0 x y e + >
6
d)
( ) ( )
1
0, : - , 0 0, = = e +
x
y xe x D x
1 1
0 0 0, 0
x x
y x e ali e = = v = > 0 D e nema nulu
1
0
x
e > e x R
( )
, 0 0 x y e < ,
( )
0, 0 x y e + >
e)
( ) ( ) ( )
2
2
3 0, : , 3 3, 3 3,
3
= = e +
x
e
y x D x
x

0 0 . 0
x x
y e tj e = = > funkcija nema nulu
0
x
e > znak zavisi samo od izraza
( )
2
3 x

2
3 x
( ) ( )
, 3 3, 0 x y e + >
( )
3, 3 0 x y e <
f) 0 ln 0 0 1
ln
x
y x x x x
x
= > . = > . =

( ) ( )
: 0,1 1, e + D x 0 0, 0 y x D = = e

lnx

( )
0,1 0 x y e <
( )
1, 0 x y e + >
g)
( )
1 ln
0 : 0,
= > e +
x
y x D x
x

0 1 ln 0 , ( , 0) = = = e y x x e e D

1 ln x

( ) ( )
0, 0, , 0 e > e + < x e y x e y

7

h)
( )
3 3 2
3 3 0 3 0 y x x x x x x = > >

x

2
3 x

( )
2
3 x x

)
: 3, 0 3, D x
(
e +

( )
3 2
0 3 0 3 0 y x x x x = = =
0 3 3 x x x = v = v =
( )
( ) ( )
0, 0 , - 3, 0 , 3, 0 e e e D D D
0 , y x D > e

4. Izraunati granine vrednosti:
a)
( )
2 2
4
lim 3 2 4 3 4 2 6
x
x x
+ = + =
b)
2
1 2 1 3
lim
3 2 3 5
x
x
x
+ +
= =
+ +

c)
3 3
8
1 1 1
lim
2 8
x
x
= =

5. Izraunati:
a)
( )( )
( )
2
3 3 3
3 3
9
lim lim lim 3 6
3 3
x x x
x x
x
x
x x

+
= = + =

b)
( )( )
2
2 2 2
2 2 1 1
lim lim lim
6 2 3 3 5
x x x
x x
x x x x x

= = =
+ + +

c)
( )( )
( )( )
2
3 2
2
1 1 1
1 1
1 1
lim lim lim
1 1 1 1
x x x
x x x
x x x
x x x x

+ +
+ +
= = =
+

( ) ( )
2
1 1 1
3
1 1 2
+
= =

8
d)
( )
( ) ( )
( )( ) ( )
( )( ) ( )( )( )
3 3
2
3
2
1
2
3 2 2 2
1 2 1
3 2
lim
1 1 2 1
1
1 2 1 1 2
x
x x x x x
x x x
x x
x x x x
x
x x x x x x
+ = + =
=
+
= =
+ =
+ = +

( ) ( )
( )
( )
2
2
1 1
1 2
lim lim 2 3
1
x x
x x
x
x

+
= = + =

e)
( )
( )
1 1 1
1 1
1 1 1
lim lim lim
1
1 1 1
x x x
x x
x x x
x
x x x

+
+
= = =
+

( )
1
lim 1 2
x
x
= + =

f)
( )
2 2 2 2
2 0 0 0 2
1 1 1 1 1 1 1 1
lim lim lim
1 1
1 1
x x x
x x x x
x x
x
x x

+ + + + +
= =
+ +
+ +

2 0
0
lim 0
1 1
1 1
x
x
x
= = =
+
+ +

g)
3 3 2 2 3 3
3 3 3 3
3 3 2 2 3 2 2 3
2 2 2 2
lim lim
2 2
2 2
x x
x x x x
x x
x x

+ + +
= =
+ +
+

( )
( )
( )
3 2 3 3
3 2 3 3
2 2
2 2 4
lim lim 2 4
2
x x
x x x
x x
x

+ +
= = + =
+

( )
3 3 3 3
4 2 2 2 4 3 4 = + =

(
)
2 2
1
2 1 1
lim lim lim lim 0, 0
1 1
2 1 2
2 2
x x x x
x
x
x x x
x
x x
x x x
o
o

+ +
+
= = = = >
+
+ +

9

3
2
3 2
3
1
1
1
lim lim 1
1 1
1 1
1
x x
x x
x
x x
x x

+
+
= = =
+ +
+ +

3 2
2
2
1
1
lim lim
1 1
1
x x
x x
x
x
x x

= =
+
+

2
2
3
2 3
1 1
lim lim 0
1 2
2
1
x x
x x
x x
x x
x x

= =
+ +
+ +

( ) ( )
1
lim 1 lim 1
1
x x
x x
x x x x
x x

+ +
+ = + =
+ +

1
lim
1
x
x x
x x
+
=
+ +
1
lim 0
1
x
x x
=
+ +

( ) ( )
2
2 2
2
1
lim 1 lim 1
1
x x
x x
x x x x x x
x x
+ +
+ +
+ = + =
+ +

( )
2 2
2
1
lim
1
x
x x x
x x
+
+
= =
+ +
2 2
1
lim lim
1 1
1
x x
x
x x x
x
+ +
= =
+ + +
+

2
2
2
1 1 1 1
lim lim
1 1 2
1
1
1 1
1
x x
x
x
x
+ +
= = =
+
+
+ +
+

Neke vanije granine vrednosti

0
1 sin
lim 1 lim 1
x
x x
x
e
x x

| |
+ = =
|
\ .

10
7. Odrediti sledee granine vrednosti:
a)
1
1
1 1
lim 1 lim 1
x x
x x
e
x x

(
| | | |
+ = + =
(
| |
\ . \ .
(

b)
2
2
2
2 1
lim 1 lim 1
2
x
x
x x
e
x
x

(
| |
(
|
| |
(
= + =
|
|
(
\ .
|
(
\ .
(

c)
( )
1
0
1 1
lim 1 , 0, lim 1
t
x
x t
x t x t e
x t

| |
+ = = = + =
|
\ .

d)
( ) ( )
3 3
5
5
0 0 2
2
lim 1 2 lim 1
0 0
t
x
x x
x t
x t
x t

=
+ = = + =

( ) ( )
6
6
6 1
5
5
5
0 0
lim 1 lim 1
t t
x t
t t e

(
+ = + =
(

e)
( )
( ) ( )
1
0 0 0
ln 1
1
lim lim ln 1 limln 1 ln 1
x
x x x
x
x x e
x x

+
= + = + = =
f)
3 3
1 1 1
lim 1 lim 1 1 1
x x
x x
e e
x x x
+

| | | | | |
+ = + + = =
| | |
\ . \ . \ .

8. Odrediti sledee granine vrednosti:
a)
0 0
sin 2 sin 2
lim lim 2 1 2 2
2
x x
x x
x x

= = =
b)
0 0 0
3 1 1 1 1 1
lim lim lim 1
sin3
sin3 sin3 3 3 3 3
3
x x x
x x
x
x x
x

= = = =
c)
0 0
sin5 sin5 5 3 5 5
lim lim 1 1
sin3 5 3 sin3 3 3
x x
x x x x
x x x x

= = =
d)
0 0
sin
2
2 sin 2 1 1
lim lim
sin
3 sin 3 1 4
3
x x
x
x x
x
x
x x
x

= = =
+ +
+

11

e)
2 2
2
2 2
0 0 0 0
2sin sin
1 cos sin
2 2
lim lim lim2 lim2
2
x x x x
x x
x x
x
x x x

| | | |
| |
= = = =
| |
| |
\ . \ .

2
1 2 1
2
2 4 2
| |
= =
|
\ .

9. Izraunati sledee granine vrednosti:
a)
2 2
0 0
1 1
lim lim 2 1 2 2;
2
x x
x x
e e
x x

= = =
b)
0 0
1 1
lim lim 1 1 1;
sin sin
x x
x x
e e x
x x x

= = =
c)
( )
1
0 0
1
lim lim 1
1 1
x
x
x x
e e
e e
e e
x x
= = =

10. Odrediti levu i desnu graninu vrednost funkcije:
a)
1
y
x
= u taki 0 x =
0
1
lim
x
x
+
= +
0
1
lim
x
x
=
b)
( )
2
2
4
x
f x
x
=
u taki 2 x =

( )( )
( )
( )( )
0 2
2 2 2
2
lim lim
2 0 2 2 2 2 2 2
h x
h x h
x
x h x x h h
+

+ = +
= =
+ + + +
=

( )
( )
0
2 2
lim
4
h
h
h h
+
= = +
+

( )( )
( )
( )( )
0 2
2 2 2
2
lim lim
2 0 2 2 2 2 2 2
h x
h x h
x
x h x x h h

=
= =
+ +
=

( )
( )
0
2 2
lim
4
h
h
h h
= =

12
c)
( )
1
x
f x e = u taki 0 x =
1 1
0 0
lim lim
x h
h x
e e
+

= = +
1 1
1
0 0
0
1
lim lim lim 0
x h
h h
x
h
e e
e
= = =
d) ln
1
x
y
x
=
za 1 x =
Domen: 0
1
x
x
>
x
1 x

1
x
x

Moe se traiti samo desna granina vrednost u okolini take x=1
1 0 0
1 1
limln limln limln
1 1 1
x h h
x h h
x h h

+ +
= = = +
+

e)
, 0
1 , 0
x
e x
y
x x
>
=

( )
0
lim lim 1
x
x
x
f x e
+
= =

( ) ( )
0 0
lim lim 1 1
x x
f x x

= =

11. Ispitati neprekidnost sledeih funkcija:
a)
1
1
y
x
=
+

0 0
1
1 1 1
lim lim lim
1 1 1
h h
x
x h h
+

= = = +
+ + +

0 0 1
1 1 1
lim lim lim
1 1 1
h h x
x h h

= = =
+ +
funkcija je prekidna na skupu R,
odnosno nije definisana u taki
0
1 x = , ali je neprekidna na svom domenu
\ {1} D R = .
Napomena: Neprekidnost funkcije u taki x0 se moe izraziti na sledei nain:

( ) ( )
0 0
0
lim 0
h
f x h f x
+ = (

+ +
0

13

b)
( )
2
:
1
x
f x D x R
x
= e
+
jer
2
1 0 x + >
0
, x R e

( ) ( )
( )
0 0
0 0 2 2
0 0
0
0
lim lim
1
1
h h
x h x
f x h f x
x
x h

| |
+
+ = ( |

|
+
+ +
\ .

( )( )
( )
2 2 2
0 0 0 0 0
2
2 0
0 0
1 2 1
lim
1 1
h
x h x x x x h h
x h x
( + + + + +

=
(
( + + +

=

( )
3 2 3 2 2
0 0 0 0 0 0 0
2
2 0
0 0
2
lim
1 1
h
x hx x h x x h x h x
x h x
+ + +
=
(
( + + +

=

( ) ( )
2
2 2
0 0
0 0
2 2
2 2 0 0
0 0 0 0
1
lim lim 0
1 1 1 1
h h
h x x h
hx h x h
x h x x h x

(
+

= = =
( (
( ( + + + + + +

Funkcija je neprekidna na celom skupu R.
c)
( )
2
2 1, 1
3 2, 1
x x
f x
x x
s
>

( ) ( )
2
1 1
lim lim 3 2 3 2 1
x x
f x x
+ +

= = =

( ) ( )
1 1
lim lim 2 1 2 1 1
x x
f x x

= = =

( )
1 2 1 1 f = =
funkcija je neprekidna.

12. Odrediti vrednost nepoznatog parametra da funkcija bude neprekidna:
a)
( )
2
2 , 1
5 1, 1
x k x
f x
x x
+ s
=
>

( ) ( )
1 1
lim lim 5 1 4
x x
f x x
+ +

= =
( ) ( )
2
1 1
lim lim 2 2
x x
f x x k k

= + = +
4 2 2 k k = + =
( )
2
1 2 1 2 4 f = + =
b)
( )
2
1 cos
, 0
2
, 0
x
x
f x
x
A x

14
c)
( )
3
1
, 1
1
, 1
x
x
f x
x
A x

=
=
+

13. Nai asimptote sledeih funkcija:
a)
1
1
1
y x
x
= =

0 0
1
1 1 1
lim lim lim
1 1 1
h h
x
x h h
+

= = = +
+

1 0 0
1 1 1
lim lim lim
1 1 1
x h h
x h h

= = =

: 1 BA x =

1
lim 0 : 0
1
x
XA y
x
= =

b)
2
5 7
2
2
x x
y x
x
+
= =

( )
( ) ( )
2
0 2
2 5 2 7
lim lim
2 2
h x
h h
f x
h
+

+ + +
= =
+

2 2
0 0
4 4 10 5 7 1
lim lim
h h
h h h h h
h h

+ + + +
= = +

( )
( ) ( )
2
0 2
2 5 2 7
lim lim
2 2
h x
h h
f x
h

+
= =

2 2
0
4 4 10 5 7 1
lim lim
h h
h h h h h
h h

+ + + + +
= =

: 2 BA x =

2
2
2
5 7
1
5 7
lim lim
1 2
2
x x
x
x x
x
x x

+
+
= =
nema XA

( )
( )
2
2
5 7
5 7
2
lim lim lim
2
1
x x x
x x
f x
x x
x
x
x x x

+
+
= = =

15

2
2
2
5 7
1
5 7
lim lim 1 1
2
2
1
x x
x x
x x
a
x x
x

+
+
= = =

( ) ( )
2
5 7
lim lim
2
x x
x x
f x x
x

| | +
= =
|
\ .

( )
2
2 2
5 7 2
5 7 2
lim lim
2 2
x x
x x x x
x x x x
x x

+
+ +
= =

7
3
3 7
lim lim 3 3
2
2
1
x x
x
x
b
x
x

+
+
= = =
: 3 KA y x =
c)
2
2
2
2 0
2
x
y x x R
x
= + > e
+
nema BA

2
2
2
1
lim lim 1 : 1
2
2
1
x x
x
XA y
x
x

= = =
+
+
nema KA
d)
2
2
2 1
2 0 1 2
2
x
y x x x x
x x
= + = = . =
+

( )( )
( )
( )( )
0 1
2 1 1
2 1
lim lim
1 2 1 1 1 2
h x
h
x
x x h h
= =
+ +

( )
0
2 2 1
lim
3
h
h
h h

=

( )( )
( )
( )( )
1 0
2 1 1
2 1
lim lim
1 2 1 1 1 2
x h
h
x
x x h h
+
+
= =
+ + + +

( )
0
2 1
lim
3
h
h
h h
+
= +
+

( )( )
( )
( )( )
0 2
2 2 1
2 1
lim lim
1 2 2 1 2 2
h x
h
x
x x h h
+

+
=
+ + + +

( )
0
2 5
lim
3
h
h
h h
= = +

16

( )( )
( )
( )( )
0 2
2 2 1
2 1
lim lim
1 2 2 1 2 2
h x
h
x
x x h h
=
+ +

( )( )
0
2 5
lim
3
h
h
h h

= =

: 1 2 BA x i x = =

2
2
2
2 1
2 1 0
lim lim 0 : 0
1 2
2 1
1
x x
x
x x
XA y
x x
x x

= = = =
+
+

nema KA.

14. Odrediti asimptote funkcija:
a)
3
: 2 : 1 :
2
x
y BA x XA y KA nema
x
+
= = =

b)
2
2
1
: 1 : 1 :
1
x
y BA x XA y KA nema
x
+
= = =

c)
2
2
3
: : 1 :
2
x
y BA nema XA y KA nema
x
= =
+

d)
3
2
1
: 0 : :
x
y BA x XA nema KA y x
x
= = =
e)
2
1
: : 0 :
4 5
y BA nema XA y KA nema
x x
= =
+

17

Tablica izvoda:

1. ' 0 y C y = =
2.
1
' 0, y x y x x R
o o
o o
= = > e
3. ' ln 0, 1,
x x
y a y a a a a x R = = > = e
4. '
x x
y e y e x R = = e
5.
1
log ' 0, 0, 1
ln
a
y x y x a a
x a
= = > > =
6.
1
ln ' 0 y x y x
x
= = >
7. sin ' cos y x y x x R = = e
8. cos ' sin y x y x x R = = e
9.
2
1
' ,
cos 2
y tgx y x k k Z
x
t
t = = = + e
10.
2
1
' ,
sin
y ctgx y x k k Z
x
t
= = = e
11.
2
1
sin ' 1
1
y arc x y x
x
= <

12.
2
1
cos ' 1
1
y arc x y x
x
= = <

13.
2
1
'
1
y arctgx y x R
x
= = e
+

14.
2
1
'
1
y arctgx y x R
x
= = e
+

15. Nai prvi izvod funkcije:
a)
6 4
5 3 4 7 y x x x = + +

( ) ( ) ( )
' '
'
6 4 ' 5 3
' 5 3 4 7 5 6 3 4 4 1 0 y x x x x x = + + = + +

5 3
' 30 12 4 y x x = +
18
b)
4 3 2
1 1 3
3 4
y
x x x
= +

( ) ( ) ( )
'
' ' '
4 3 2 4 3 2
1 3 1 3
'
3 4 3 4
y x x x x x x

| |
= + = + =
|
\ .

( ) ( )
5 4 3
5 4 3
1 3 4 1 3
4 3 2
3 4 2
x x x
x x x

+ = +
c)
3
1
y x
x
= +

'
1 1 2 1 1 3
1 1
3 3 3 2 2 2
1 1 1 1
'
3 2 3 2
y x x x x x x
| |
| |
= + = + =
|
|
\ .
\ .

3 2 3
1 1
3 2 x x
=

d)
( )( )
3 2
2 1 y x x = +

( ) ( ) ( ) ( )
' '
3 2 3 2
' 2 1 2 1 y x x x x = + + + =

( ) ( )
2 2 3
3 1 2 2 x x x x = + +

( )
4 2 4 4 2 3
3 3 2 4 6 3 4 6 3 4 x x x x x x x x x x = + + = + = +
e)
3
sin y x x =

( ) ( )
'
3 3 2 3
' ' sin sin 3 sin cos y x x x x x x x x = + = + =

( )
2
3sin cos x x x x = +
f)
2
ln y x x =

( ) ( )
'
'
2 2 2
1
' ln ln 2 ln y x x x x x x x
x
= + = + =

( )
2 ln 2ln 1 x x x x x = + = +
g)
2
2 1 x
y
x
=

( ) ( )( )
( )
'
'
2 2
2
4 4
2 1 2 1
2 2 1 2
'
x x x x
x x x x
y
x x

= = =
19

3 2
4
2 4 2 x x x
x
+
= =
( )
2
4
2 4 2 x x x
x
+
=

( )
( )
2 2
2
3 3 3
2 2 1
2 1
2 4 2
x x
x
x x
x x x
+
+
= = =
h)
2
1
x
e
y
x
=

( ) ( ) ( )
( )
( )
( )
'
2 2 2
2 2
2 2
1 1 1 2
'
1 1
x x x x
e x e x e x e x
y
x x

= = =

( )
( )
2
2
2
1 2
1
x
e x x
x

=

i)
ln x
y
x
=

( ) ( )
' '
2 2 2
1
ln
ln ln
1 ln
'
x x
x x x
x
x
y
x x x

= = =
16. Odrediti prvi izvod datih sloenih funkcija:

a)
( )
3
2
8 y x = +
( ) ( ) ( ) ( )
2 ' 2 2
2 2 2 2
' 3 8 8 3 8 2 6 8 y x x x x x x = + + = + = +
b)
3
2 1 y x =
( ) ( )
( ) ( )
2
'
3
2 2
3 3
1 1 2
' 2 1 2 1 2
3
3 2 1 3 2 1
y x x
x x
= = =

c)
2 2x
y x e
=
( ) ( )
'
2 2 2 2 2 2
' 2 2 2 2
x x x x
y xe x e x xe x e

= + = + =

( )
2
2 1
x
xe x
=
d)
( )
2
ln 1 y x x = +
( ) ( ) ( )
'
2 2 2
2 2
1
' ln 1 1 ln 1 2
1 1
x
y x x x x x
x x
= + + + = + + =
+ +

( )
2
2
2
2
ln 1
1
x
x
x
= + +
+

e) lnsin y x =
( )
' 1 1
' sin cos
sin sin
y x x ctg x
x x
= = =
20
17. Nai drugi izvod funkcije:

a)
4 2
3 2 3 5 y x x x = + +

3
' 12 4 3 y x x = +

2
'' 36 4 y x = +
b)
( )
ln 1 y x = +

1
'
1
y
x
=
+

( ) ( )
2 2
0 1 1
''
1 1
y
x x

= =
+ +

c)
( )
1
2 2
2
1 1 y x x = + = +
( )
1
2
2
2
1
' 1 2
2
1
x
y x x
x
= + =
+

( )
( )
2
1
2
2 2
2
2
2 2
2
1
1
1 1 2
1
2
''
1
1
x
x
x x x x
x
y
x
x
+
+ +
+
= = =
+
+

( )
2 2
2
2
2 2
1
1
1
1
1 1
x x
x
x
x x
+
+
=
+
+ +

d)
2
x
y e
=
( )
2
' 2
x
y e x
=

( )( ) ( ) ( )
2 2 2
2
'' 2 2 2 4 2
x x x
y e x x e e x

= + =
e)
2
2 2
1
x x
y
x
+
=

( )( ) ( )
( ) ( )
2
2
2 2
2 2 1 2 2 1
2
'
1 1
x x x x
x x
y
x x
+
= =

( )( ) ( ) ( )
( )
2
2
4
2 2 1 2 2 1 1
''
1
x x x x x
y
x

= =

( )( ) ( )
( )
2
3
2 2 1 2 2
1
x x x x
x

= =

21

( ) ( )
2 2
3 3
2 2 2 2 2 4 2
1 1
x x x x x
x x
+ +
= =

f)
( )
3
2
1
x
y
x
=

( ) ( )
( )
( )
( )
2
2 3 2 3
4 3
3 1 2 1 1 3 1 2
'
1 1
x x x x x x x
y
x x

= = =

( )
( )
( )
( ) ( )
2 2
3 2
3 3 3
3 3 2 3
3
'
1 1 1
x x x x x
x x
y
x x x

= = = =

( )( ) ( ) ( )
( )
3 2
2 3 2
6
3 6 1 3 3 1 1
''
1
x x x x x x
y
x

= =

( )( ) ( )
( )
2 3 2
4
3 6 1 3 3
1
x x x x x
x

=

( ) ( )
3 2 2 3 2
4 4
3 6 3 6 3 9 6
''
1 1
x x x x x x x
y
x x
+ +
= =

18. Primenom Lopitalove teoreme izraunati granine vrednosti

a)
2
3 2
1 1
1 0 2 2
lim lim
1 0 3 3
x x
x x
x x

| |
= = =
|
\ .

b)
2
1 1
1 cos 0 sin 1
lim lim
0 2 2
x x
x x
x x

| |
= = =
|
\ .

c)
( ) ( ( )
0 0 0 0
2
1
ln
lim ln 0 lim lim lim 0
1 1 x x x x
x
x
x x x
x x

| |
= = = = =
|
\ .

d)
) (
1
1
1
2
0 0 0
2
1
lim 0 lim lim
1 1
x
x
x
x x x
e
e x
xe
x x
+ + +

| |

|
| |
\ .
= = = = = +
|
\ .

22
e)
2 2
1
ln 1
lim lim lim 0
2 2
x x x
x
x
x x x
+ + +
= = =
f)
2 2
2
3 2
lim lim 0
2
x x
x x
x x
e e x
+ +
= =

19. Odrediti take maksimuma i minimuma i intervale monotonosti funkcije:

a)
4 3 3
4 8 3 : y x x x D x R = + e

( )
3 2 2
' 4 12 16 4 3 4 y x x x x x x = =

2
' 0 0 3 4 0 y x x x = = v =
0 1 4 x x x = v = v =
x

2
3 4 x x y'

( ) ( )
, 1 0, 4 ' 0 x y y e < !
( ) ( )
1, 0 4, ' 0 x y y e + > |
( ) ( ) ( ) ( )
4 3 2
min
1 1 4 1 8 1 3 1 4 8 3 0 y y = = + = + + =
( )
max
0 3 y y = =
( )
4 3 2
max
4 4 4 4 8 4 3 125 y y = = + =

b)
2
2
, :
1
x
y D x R
x
= e
+

( )
( ) ( )
( )
( )
2 2
2 2
2 2 2
2 2 2
2 1 2 2 2 1
2 2 4
'
1 1 1
x x x x
x x
y
x x x
+
+
= = =
+ + +

2 2
0 1 0 1 1 y x x x = = = v = +

( )
2
2 2
1 0 1 x x + >

( ) ( )
, 1 1, ' 0 x y y e + < !

( )
1,1 ' 0 x y y e > |

23

( )
min
2
1 1
1 1
y y
= = =
+

( )
max
2
1 1
1
y y
x
= = =
+

c)
3
2
, :
3
x
y D x R
x
= e
+

( )
( ) ( ) ( )
( )
( )
2 2 3 2 2
4 2 4 4 2
2 2 2 2
2 2 2 2
3 3 2 9
3 9 2 9
'
3 3 3 3
x x x x x x
x x x x x
y
x x x x
+ +
+ +
= = = =
+ + + +
' 0 , y x R y > e | i nema ekstremne vrednosti.

d)
( )
3
1 :
x
y x e D x R
= e

( )
( )
( )
'
3 3
2 3 3 3
3
1 3 1 3 1
1 1 3 3
'
x x
x x x
x
e x e x
x x
y
e e e
e

+
| |
= = = =
|
\ .

3
4 3
'
x
x
y
e
=

3
0
x
e > 4 3x

4
, ' 0 ,
3
x y y
| |
e > |
|
\ .

4
, ' 0 ,
3
x y y
| |
e + < !
|
\ .

4 4
3
3
4
1
4 1
3
max
3 3
y y
e
e
| |
= = =
|
\ .

20. Ispitati konveksnost i konkavnost i odrediti prevojne take funkcija:
a)
4 2
6 4 : y x x D x R = + e

3
' 4 12 y x x =

( )
2 2
'' 12 12 12 1 y x x = =

24

2
'' 0 1 0 1 1 y x x x = = = v =
'' y

( ) ( )
, 1 1, '' 0 x y y e + >

( )
1,1 '' 0 x y y e <

( )
( )
1 1
1, 1 1 6 4 1 P f
= + =

( ) ( )
2
1, 1 1 1 6 4 P f = +
b)
( ) ( )
2
2
: ,1 1,
1
x
y D x
x
= e +

( )
( ) ( ) ( )
( )
( )
2
2 2 2
2 2 2 2
4 1 2 2 2
4 4 2 2 4
'
1 1 1 1
x x x x x
x x x x x
y
x x x x

= = = =

( )( ) ( ) ( )
( )
2
2
4
4 4 1 2 4 2 1
''
1
x x x x x
y
x

= =

( )( ) ( )
( )
2
3
4 4 1 2 2 4
1
x x x x
x

=

( ) ( )
2 2
3 3
4 4 4 4 4 8 4
''
1 1
x x x x x
y
x x
+ +
= =

1 '' 0 x y y < <
1 '' 0 x y y > >
funkcija nema prevojnih taaka.

c)
( )
2 2
ln 1 , 1 0 y x x x R = + + > e

2
2
'
1
x
y
x
=
+

( )
( ) ( )
( )
( )
2 2
2 2
2 2 2
2 2 2
2 1 2 2 2 1
2 2 4
''
1 1 1
x x x x
x x
y
x x x
+
+
= = =
+ + +

2
'' 0 1 0 1 1 y x x x = = = v =
25

2
1 x

( ) ( )
, 1 1, '' 0 x y y e + <

( )
1,1 '' 0 x y y e >

( ) ( ) ( )
1
1, ln 2 1 ln 1 1 ln 2 P f = + =

( )
2
1, ln 2 P

d) : y x arctg x D x R = e

2
'
1
x
y arctg x
x
= +
+

( ) ( ) ( )
2 2 2 2
2 2 2 2
2 2 2
1 1 2 1 1 2 2
''
1
1 1 1
x x x x x x
y
x
x x x
+ + + +
= + = =
+
+ + +

'' 0 y y > i nema prevojnih taaka.

21. Nacrtati grafik funkcije:
a)
- 2
2
x
x
y
+
=
1.
( ) ( )
2 0 : , 2 2, x D x + = e +
2.
( ) ( )
2 2 2
2 2 2
x x x
f x f x
x x x
+ +
= = =
+ +

ni parna, ni neparna

3. 0 2 0 2 , 2 y x x D = = = e

x-2
x+2
sgn y
0 1 x y = =

4.
( )
0 0 2
2 2 4
lim lim lim
2 2
h h x
h h
f x
h h
+

+
= = =
+ +

( )
0 0 0
2
2 2 4 4
lim lim lim lim
2 2
h h h
x
h h h
f x
h h h
+
= = = = +
+

26
: 2 BA x =

( )
2
1
2
lim lim lim 1
2
2
1
x x x
x
x
f x
x
x

= = =
+
+

: 1 XA y =
5.
( ) ( )
( ) ( ) ( )
2 2 2
1 2 2 1
2 2 4
'
2 2 2
x x
x x
y
x x x
+
+ +
= = =
+ + +

' 0 x D y y e > |
6.
( )
( ) ( )
4 3
4 2 2 1
8
''
2 2
x
y
x x
+
= =
+ +

'' 0 x D y e =

( )
, 2 '' 0 x y y e >

( )
2, '' 0 x y y e + <

27

b)
2
2
1
x
y
x
=
+

1.
2
1 0 : x D x R + > e
2.
( )
( )
( )
( )
2 2
2
2
1
1
x
x
f x f x
x
x
= = =
+
+
neparna
3. 0 2 0 0 y x x = = =

( )
, 0 0 x y e <

( )
0, 0 x y e + >
4.
2
2
2
2 0
lim lim 0
1
1 1
1
x x
x
x
x
x

= = =
+
+

0 XA y =
5.
( )
( ) ( ) ( )
( )
( )
2 2
2 2 2
2 2 2 2
2 2 2 2
2 1 2 2 2 1
2 2 4 2 2
'
1 1 1 1
x x x x
x x x
y
x x x x
+
+
= = = =
+ + + +

2
' 0 1 0 1 1 y x x x = = = v =

2
1 x

( ) ( )
1 1, ' 0 x y y e + < !

( )
1,1 ' 0 x y y e > |

( ) ( )
1
2
min 1 1 1, 1
1 1
y y M
= = =
+

( ) ( )
2
2
max 1 1 1,1
1 1
y y M = = =
+

6.
( ) ( ) ( )
( )
( ) ( )
( )
2
2 2 2 2 2
4 3
2 2
4 1 2 2 2 1 2 4 1 4 2 2
''
1 1
x x x x x x x x x
y
x x
+ + +
= =
+ +

( )
( )
( )
( )
( )
( )
2 2 2 2
3 3 3
2 2 2
4 1 2 2 4 3 4 3
''
1 1 1
x x x x x x x
y
x x x
+ +
= = =
+ + +

28

( )
2
'' 0 4 3 0 0 3 3 y x x x x x = = = v = v =
4x

2
3 x
'' y

( ) ( )
, 3 0, 3 '' 0 x y y e <

( ) ( )
3, 0 3, '' 0 x y y e + >

( )
1
3 2 3 3
3, 3
2 1 3 2
P f
| |
= =
|
|
+
\ .

( )
2
0, 0 P

c)
2
3
4
x x
y
x
+
=
+

1.
( ) ( )
4 0 : , 4 4, x D x + = e +

29

2.
( )
( ) ( )
( )
2
2 2
3
3 3
4 4 4
x x
x x x x
f x f x
x x x
+
+
= = =
+ + +

3.
( )
2
0 3 0 3 0 0 3 y x x x x x x = + = + = = v =

2
3 x x +

4 x +

sgn y

( ) ( )
, 4 3, 0 0 x y e <

( ) ( )
4, 3 0, 0 x y e + >
4.
( ) ( )
2
2 2
0 0 4
4 3 4
3 16 8 12 3
lim lim lim
4 4 4
h h x
h h
x x h h h
x h h
+

+ + +
+ + +
= =
+ + +

2
0
4 5
lim
h
h h
h
+
= = +
( ) ( )
2
2 2
0 0 4
4 3 4
3 16 8 12 3
lim lim lim
4 4 4
h h x
h h
x x h h h
x h h

+
+ + +
= =
+ +

2
0
4 5
lim
h
h h
h
+ +
=
: 4 BA x =
2
2
3
1
3
lim lim
1 4
4
x x
x x
x
nema XA
x
x x

+
+
= =
+
+

( ) ( )
( )
2
3 3
1
3
4
lim lim lim lim 1
4
4
1
1
x x x x
x x
f x x x
x x
x
x x x
x

+
+
+
+
= = = =
+
+
KA: y ax b = +

( ) ( )
2 2 3
3 3 4
lim lim lim lim
4 4 4
x x x x
x x x x x x x
b f x ax x
x x x

| | + +
= = = = =
|
+ + +
\ .

30
1
lim 1 1
4
1
x
b
x
= = =
+
: 1 KA y x =
5.
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
2
2 2 2
2 2 2
2 3 4 3 1
2 3 8 12 3 8 12
'
4 4 4
x x x x
x x x x x x x
y
x x x
+ + +
+ + + + +
= = =
+ + +

2
' 0 8 12 0 2 6 y x x x x = + + = = v =
2
8 12 x x + +

( ) ( )
, 6 2, ' 0 x y y e + > |
( )
6, 2 ' 0 x y y e < !
( ) ( )
1
36 18 18
max 6 9 6, 9
6 4 2
y y M
= = = =
+

( ) ( )
2
4 6 2
min 2 1 2,1
2 4 2
y y M

= = = =
+

6.
( )( ) ( ) ( )
( )
( )( ) ( )
( )
2
2 2
4 3
2 8 4 8 12 2 4 1 2 8 4 2 8 12
''
4 4
x x x x x x x x x
y
x x
+ + + + + + + + +
= = =
+ +

( ) ( )
2 2
3 3
2 8 8 32 2 16 24 8
''
4 4
x x x x x
y
x x
+ + +
= =
+ +

'' 0 y x D = e
( )
, 4 '' 0 x y y e <
( )
4, '' 0 x y y e + >

31

d)
( )
3
2
-1
x
y
x
=
1.
( ) ( )
1 0 : ,1 1. x D x = e +
2.
( )
( )
( ) ( )
( )
( )
3
3 3
2 2 2
1 1 1
x
x x
f x f x
x x x

= = =
+

ni parna ni neparna.
3.
3
0 0 0 0 y x x D = = = e
( )
, 0 0 x y e >

( ) ( )
0.1 1 0 x y e + <
32
4.
( )
( )
( )
( )
3 3
2 2
0 0 1
1 1
lim lim lim
1 1
h h x
h h
f x
h
h
+

+ +
= = = +
+

( )
( )
( )
( )
3 3
2 2
1 0 0
1 1
lim lim lim
1 1
x h h
h h
f x
h
h

= = = +

: 1 BA x =

( )
( )
3 2
2
3 6
lim lim lim
2 1 2
1
h h h
x x x
x
x

| | | |
= = = = =
| |

\ . \ .

nema XA

KA: y ax b = +

( ) ( )
( )
3
2
3 2
2 2
1
lim lim lim lim
2 1
1
x x x x
x
f x x
x x
a
x x x x
x x

= = = = =
+

2
1
lim 1 1
2 1
1
x
a
x x
= =
+

( ) ( )
( )
( )
( )
3 2
3
2 2
2 1
lim lim lim
1 1
x x x
x x x x
x
b f x ax x
x x

(
+
= = = = (
(

3 3 2
2
2
1
2
2
lim lim 2 2
2 1
2 1
1
x x
x x x x
x
b
x x
x x

+
= = =
+
+

( )
3
2
: 2
1
x
KA y x y
x
= + =

( )
( )( )
3
2
2 3
3 2 2 3
2
1
2 2 1
2 2 4 2
3 2
x
x
x
x x x x
x x x x x x
x
+ =
+ + =
+ + + =
=

33

2
3
2
;
3
2 2 8
2
3 3 3
2 8
;
3 3
s
x
S y
y
S
=
| |
|
\ .
| |
= + =
|
\ .
| |
|
\ .

5.
( ) ( )
( )
( )
( ) ( )
2
2 3 2 3
3 2 3
4 3 3
3 1 2 1 1 3 1 2
3 3 2
'
1 1 1
x x x x x x x
x x x
y
x x x

= = =

( )
3 2
3
3
'
1
x x
y
x

( )
3 2 2
' 0 3 0 3 0 0 3 y x x x x x x = = = = v =

3 x

( )
3
1 x
sgn ' y

( ) ( )
,1 3, ' 0 x y y e + > |

( )
1, 3 ' 0 x y y e < !

( )
( )
1 2
27 27 27
1 min 3 3,
4 4
3 1
D y y M
| |
e = = =
|
\ .

6.
( )( ) ( ) ( )
( )
( )( ) ( )
( )
3 2
2 3 2 2 3 2
6 4
3 6 1 3 3 1 1 3 6 1 3 3
''
1 1
x x x x x x x x x x x
y
x x

= =

( ) ( )
3 2 2 2 2
4 4
3 6 3 6 3 9 6
1 1
x x x x x x x
x x
+ +
= =

'' 0 6 0 0 y x x = = =

34

( )
, 0 '' 0 x y y e <
( ) ( )
0,1 1, '' 0 x y y e + >
( )
0, 0 P

e)
1
x
y xe =
1.
( ) ( )
0 : , 0 0, x D x = e +
2.
( ) ( )
1
x
f x xe f x
=
ni parna ni neparna
3.
1
0 0 0 , 0
x
y xe x D = = = e
funkcija nema nula
0 0 x y < <
0 0 x y > >
4.
( ) ( )
1
1
0
0 0 0
lim lim 0 lim
1
h
h
x x x
e
f x h e
h
+
+

| |
= + = = =
|
\ .

35

1
1
2
0 0
2
1
lim lim
1
h
h
x x
e
h
e
h

| |
|
\ .
= = +

( ) ( ) ( )
1
0
1
0
0 0
1
lim lim 0 lim 0
h
x
x x
h
f x h e h
e
+

= = =
0 x = je vertikalna asimptota sa desne strane

1
lim
x
x
xe nema XA
= KA: y ax b = +

( )
1
1
0
lim lim lim 1 1
x
x
x x x
f x
xe
a e e a
x x

= = = = = =

( ) ( )
1
1 1
1
lim lim lim 1 lim
1
x
x x
x x x x
e
b f x ax xe x x e
x

| | | |
= = =
| |
\ . \ .

1
1
2
0
2
1
0
lim lim 1 1
1
0
x
x
x x
e
x
e e b
x

| |

|
| |
\ .
= = = = = =
|
\ .
: 1 KA y x = +

5.
1 1 1 1
2
1 1 1
' 1
x x x x
x
y e xe e e
x x x
| | | |
= + = =
| |
\ . \ .

' 0 1 0 1 y x x = = =

1 x
x
sgn ' y

( ) ( )
, 0 1, ' 0 x y y e + > |

( )
0,1 ' 0 x y y e < !

( ) ( )
0 min 1 1, D y y e M e e = =

36
6.
( )
1 1 1
2 2 3 2
1
1 1 1 1
''
x x x
x x
x x x x
y e e e
x x x x x

+ +
| | (
= + = + =
|
(
\ .

1 1
3 3
1 1
x x
x x
e e
x x
+ +
= =
'' 0 y za x D = e

( )
, 0 '' 0 x y y e <

( )
0, '' 0 x y y e + >

f)
ln
x
y
x
=

1.
( ) ( )
0 ln 0 : 0,1 1, x x D x > . = e +
2. 0 0 0 y x D = = e nema nula

x
ln x
sgn y
37

( )
0,1 0 x y e <

( )
1, 0 x y e + >
3.
( )
0 0 0
1
lim lim lim 0
ln ln
h h x
h
f x h
h h
+

= = =

( )
( )
0
1
1
lim lim
ln 1
h
h
h
f x
h
+
+
= = +
+

( )
( )
0
1
1
lim lim
ln 1
h
h
h
f x
h
= =
: 1 BA X =

( )
1
lim lim lim lim
1
ln
x x x x
x
f x x
x
x
+ + + +
| |
= = = = = +
|
\ .
nema XA

( ) 1
ln
lim lim lim 0
ln
x x x
x
f x
x
a
x x x

= = = = nema KA
4.
2 2
1
ln
ln 1
'
ln ln
x x
x
x
y
x x

= =
' 0 ln 1 0 ln 1 , y x x x e e D = = = = e

ln 1 x

( ) ( )
0,1 1, ' 0 x e y y e < !

( )
, ' 0 x e y y e + > |

( ) ( )
1 min 1,
ln
e
D y y e e M e
e
e = = =
5.
( ) ( )
2
4 3
1 1 1 1
ln ln 1 2ln ln 2 ln 1
''
ln ln
x x x x x
x x x x
y
x x

= =

( )
3 3
1
ln 2ln 2
2 ln
ln ln
x x
x
x
x x x
+
= =
38

2 2
'' 0 2 ln 0 ln 2 , y x x x e e D = = = = e

2 ln x
x

3
ln x
'' y

( ) ( )
2
0,1 , '' 0 x e y y e + <

( )
2
1, '' 0 x e y e >

( )
2 2 2
2 2 2
2
1 ,
2 ln 2
e e e
D e D P e f e
e
| |
e e = =
|
\ .

g)
3 3
- 3 y x x =
1. : D x R e
2.
( ) ( ) ( ) ( )
3
3 3 3 3 3
3
3
3 3 3 3 f x x x x x x x x x = = + = =

( ) ( )
f x f x neparna =
39

3.
( )
3 2
0 3 0 3 0 0 3 1 y x x x x x x x = = = = v = v =

x

2
3 x
y

( ) ( )
, 3 0, 3 0 x y e <

( ) ( )
3, 0 3, 0 x y e + >

4.
3 3
lim 3
x
x x nema XA
=
( )
3 3 3
3 3
3 2
1
lim lim lim lim 1 1 1
x x x x
f x
x x x x
a a
x x x x

= = = = = =
( ) ( )
( )
( )
( )
2
3 3 3 2
3
3 3
2
3 3 3 2
3
3 3
lim lim 3
3 3
x x
x x x x x x
f x ax x x x
x x x x x x

+ +
= =
+ +

3
3 6 4 2 3 3 2 3 6 4 2 3 3
2
3
3
lim lim
6 9 3 6 9 3
1
3
x x
x
x
x x x x x x x x x x x x
x x
x x

= =
+ + + +
+ +

3 3
2 4 2
3
0
lim 0
3
6 9 3
1 1 1
x
x
b
x x x
= = =
+ + +
( )
3 3 3 3
3 3
:
:
3 3
3
0
0; 0
KA y x
presek sa KA
y x y x x x x x
x x x
x
O
=
= = =
=
=

40
5.
( ) ( )
( )
( ) ( )
2
2 2
3 2
3
2 2
3 2
3 3
3 1
1 1
' 3 3 3 ' 0
3
3 3 3
x
x
y x x x y
x x x x
= = = =

2
' 0 1 0 1 1 y x x x = = = v =

Prvi izvod nije definisan u takama 3, 3 0 i

( ) ( )
, 1 1, ' 0 x y y e + > |

( )
1,1 ' 0 x y y e < !

( )
( )
3 3 3
max 1
1 1 3 2 1, 2 y y M = = + =

( )
( )
3 3 3
min 2
1 1 3 2 1, 2 y y M = = = +
6.
( ) ( ) ( ) ( )
( )
1
2
3 2 3 2
3 3
4
3
3
2
2 3 1 3 3 3
3
''
3
x x x x x x x
y
x x

( )
( ) ( )
( )
2 2
2
3
3
3 3
4
3
3
2 1 1
2 3
3
''
3
x x
x x x
x x
y
x x

( ) ( )
( ) ( )
3 4 2
4 2 4 2
3 3
4 5
3 3
3 3
2 3 2 2 1
2 6 2 4 2
3
''
3 3
x x x x x
x x x x
x x
y
x x x x
+
+
= =

( )
( )
( )
2
3
5 5
3 3
3 3
2 1
2 2
''
3 3
x
x
y
x x x x
+

= =

41

Drugi izvod menja znak u takama sa apscisama 3, 0, 3 i

( )
2
2 1 x +

( )
5
3
3
3 x x
'' y

( ) ( )
, 3 0, 3 '' 0 x y y e >

( ) ( )
3, 0 3, '' 0 x y y e + <

( )
( )
( )
1 2 3
3, 0 0, 0 3, 0 P P P

42
22. Izraunati prirataj i diferencijal funkcije
2
3 y x x = za 1 x = i 0, 01. h =

( ) ( )
1 1 y f h f A = +

( ) ( ) ( )
2
2
3 1 1 3 1 1 h h = + +

( )
2
3 1 2 1 3 1 h h h = + + +

2
3 6 3 3 h h h = + +
2
3 5 h h = +

( )
3 5 h h = +
( )
0, 01 0, 03 5 = +
0, 01 5, 03 =
0, 0503 =
( )
' dy f x dx =
( )
6 1 x h =
5 0, 01 = 0, 05 =

23. Dokazati da su za dovoljno malo h tane pribline formule:
a)
1
1 1
2
h h + ~ +

( )
f x x =

( ) ( ) ( )
' f x h f x f x h + ~

1
2
x h x h
x
+ = ~

1
2
x h x h
x
+ ~ +
1 x =

1
1 1
2 1
h h + ~ +

1
1 1
2
h h + ~ +
43

b)
3
1
1 1
3
h h + ~ +
c) 1
h
e h ~ +
d)
( )
ln 1 h h + ~

24. Odrediti priblinu vrednost:

a)
3
8, 02

( ) ( )
3
3 2
1
'
3
f x x f x
x
= =

3 3
3 2
1
3
x h x h
x
+ ~

3 3
3 2
8 , 0, 02
3
h
x h x x h
x
+ ~ + = =

3
3
3
0, 02
8, 02 8
3 64
~ +

3
0, 02
8, 02 2 2, 00166
3.4
~ + =

25. Koristei Tejlorovu formulu razloiti polinom:
( )
4 3 2
2 5 3 8 4 P x x x x x = + + po stepenima 2 x

( )
4 3 2
2 2 2 5 2 3 2 8 2 4 32 40 12 16 4 0 P = + + = + + =

( )
3 2
8 15 6 8
I
P x x x x = +

( )
3 2
2 8 2 15 2 6 2 8 64 60 12 8 0
I
P = + = + =

( )
2
24 30 6
II
P x x x =

( )
2 24 4 30 2 6 96 66 30
II
P = = =

( )
48 30
III
P x x =

( )
48 2 30 96 30 66
III
P x = = =

( ) ( )
48 2 48
IV IV
P x P = =
44
( ) ( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
2 3
2 2 2 2
2 2 2 2 2
1! 2! 3! 4!
I II III IV
P P P P
P x P x x x x = + + + +

( ) ( ) ( ) ( )
2 3 4 30 66 48
2 2 2
2 6 24
P x x x x = + +

( ) ( ) ( ) ( )
2 3 4
15 2 11 2 2 2 P x x x x = + +

26. Koristei Maklorenovu formulu dokazati:
a)
2
1 1
2 8
x x
x ~

( ) ( )
1 0 1 f x x f = =

( ) ( )
1 1
' ' 0
2
2 1
f x f
x
= =

( )
( )
( )
( )
( )
1
1
1 1
2 1
'' '' 0
2 1 4
4 1 1 )
x
x
f f
x
x x
= = =

( ) ( )
( ) ( )
2
' 0 '' 0
0
1! 2!
f f
f x f x x ~ + +

( )
2 2
1
1 1 1
4
1 1
2 2 2 8
f x x x x x ~ =
b)
4
2 2
cos 1
3
x
x x ~ +

( ) ( )
2
cos 0 0 1 f x x a f = = =

( ) ( ) ( )
2
' 2cos sin sin 2 0 0
I
f x x x x f = = =

( ) ( ) ( )
'' cos 2 2 2cos 2 0 2
II
f x x x f = = =

( ) ( ) ( )
'' 2 sin 2 2 4sin 2 0 0
III
f x x x f = = =

( )
( ) ( )
4cos 2 2 8cos 2 0 8
IV IV
x
f x x f = = =

2 2 3 4
0 2 0 8
cos 1.
1! 2! 3! 4!
x x x x x
~ + + + +
45

2 2 4
1
cos 1
3
x x x ~ +

27. Nai prve parcijalne izvode funkcije:
a)
2 2
' 2 ' 2
x y
z x y z x z y = + = =
b)
2
1
' '
x y
x x
z z z
y y y
= = =
c)
( ) ( )
2 2
'
y
x x y x y
z z
x y
x y x y

= = =

( )
( ) ( )
2 2
1
'
y
x
x
z
x y x y

= =

d)
( )
2
2 2 2
1 1
' ' 2
2 2
x y
y
z x y z z y
x y x y x y
= = = =

( ) ( )
( )
( )
( ) ( )
2 2 2 2 2 2 2 2
2 2 2
2 2 2 2 2
2 2 2 2 2 2
2 2 2
4
'
x
x x y x x y x x y x y
x y xy
z z
x y
x y x y x y
+
+
= = = =

( ) ( ) ( )
( )
( )
( ) ( )
2 2 2 2 2 2 2 2
2
2 2 2
2 2 2 2 2 2
2 2 2
4
'
y
y x y x y y y x y x y
x y
z
x y x y x y
+ + +
= = =

28. Nai parcijalne izvode prvog i drugog reda:
a)
3 3
z x xy y = + +

2
2
' 3 '' 6
' 3 '' 1 '' 1
'' 6
x xx
x xy yx
yy
z x y z x
z x y z z
z y
= + =
= + = =
=

b)
( )
2
ln z x y = +

2 2
1 1
' 1
x
z
x y x y
= =
+ +

2 2
1 2
' 2
y
y
z y
x y x y
= =
+ +

46

( ) ( )
2 2
2 2
1 2
'' ''
xx xy
y
z z
x y x y

= =
+ +

( )
( ) ( )
2
2 2
2 2
2
2
'' ''
yy yx
x y
y
z z
x y x y
= =
+ +

c)
xy
z
x y
=

( )
( )
2
2
1
2 2 2
'
2
x
y x y xy
y x y xy
x y x y xy y
z
x y x y
x y x y

= = =

( )
( )
( )
2
2
1
1
2 2 2
'
2
y
x x y xy
x x y xy
x y x y x xy
z
x y x y
x y x y
+

= = =

( ) ( ) ( )
( )
3 1
2
2 2
3
3
2 2 2
2
''
4
xx
y x y xy y x y
z
x y

=
( ) ( )( )
( )
( ) ( ) ( )
( )
1
3 1
2
2
2
2 2
3 3
2 3 2
2 3 2
4 4
x y y x y xy y
y x y xy y x y
x y x y
(

= =

( )
( )
( )
2 2 2
3 3
4 2 2 3 6
4 4
y xy x y x y xy y xy y
x y x y
( +

= =

( ) ( ) ( ) ( )
( )
3 1
2
2 2
3
3
4 2 2 2
2
''
4
xy
x y x y xy y x y
z
x y

=

( ) ( )( ) ( )
( )
1
2
2
3
2 8 3 2
4
x y x y x y xy y
x y
(

=

( )
2 2 2
3
2 8 2 8 3 6
4
x y x xy xy y xy y
x y
( + +

=

47

( )
( )
2 2
3
2 13 14
4
x xy y x y
x y
+
=

( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( )
3 1
2
2 2
3
3
2 2 2 1
2
''
4
yy
x x y x xy x y
z
x y

=

( ) ( ) ( ) ( )
( )
1
2
2
3
2 3 2
4
x y x x y x xy
x y
+
=

( )
( )
2 2
3
2 2 6 3
4
x xy x xy x y
x y
+ +
=

( )
( )
2
3
4 3
4
x xy x y
x y

=

29. Nai totalni diferencijal I i II reda za funkcije:

a)
2 2
z x xy y = +
' 2
x
z x y =
' 2
y
z x y = +

( ) ( )
2 2 dz x y dx x y dy = + +
'' 2 '' 1 '' 2
xx xy yy
z z z = = =

2 2 2
2 2 2 d z dx dx dy dy = +
b)
( )
2
ln z x y =
2 2
2 1
' '
x y
x
z z
x y x y
= =

2 2
2 1 x
dz dx dy
x y x y
=

( )
( ) ( ) ( )
2
2 2 2
2 2 2
2 2 2
2 2 2
2 2 4 2 2
''
xx
x y x x
x y x x y
z
x y x y x y

= = =

48
( )
( ) ( )
2 2
2 2
2 1
2
''
xy
x
x
z
x y x y

= =

( )
2
2
1
''
yy
z
x y

( )
( ) ( ) ( )
2
2 2 2
2 2 2
2 2 2
2
4 1
z
x y
x
d dx dx dy dy
x y x y x y
+
= +

30. Nai Maklorenov polinom za funkciju
x y
z e
= pri 3 n = .

( ) 0,0
' ' / 1
x y
x x
z e z
= =

( )
( ) 0,0
' 1 ' / 1
x y
y y
z e z
= =

( ) 0,0
'' '' / 1
x y
xx xx
z e z
= =

( )
( ) 0,0
'' 1 '' / 1
x y
xy xy
z e z
= =

( ) 0,0
'' '' / 1
x y
yy yy
z e z
= =

( ) 0,0
''' ''' / 1
x y
xxx xxx
z e z
= =

( )
( ) 0,0
''' 1 ''' / 1
x y
xxy xxy
z e z
= =

( ) 0,0
''' ''' / 1
x y
xyy xyy
z e z
= =

( )
( ) 0,0
''' 1 ''' / 1
x y
yyy yyy
z e z
= =
| |
2 2 3 2 2 3
1 1 1
1 2 3 3
1! 2! 3!
x y
e x y x xy y x x y xy y
( ( ~ + + + + +

( ) ( ) ( )
2 3 1 1
1
2 6
x y
e x y x y x y
~ + + +

31. Nai Tejlorov polinom drugog reda za funkciju:

3 2
2 3 z x y xy = + u taki (1,2).

( )
2
1,2
' 3 3 ' / 3 6 9
x x
z x y z = + = + =

( ) 1,2
' 4 3 ' / 8 3 5
y y
z y x z = + = + =

( ) 1,2
'' 6 '' / 6
xx xx
z x z = =

( ) 1,2
'' 3 '' / 3
xy xy
z z = =
49

( ) 1,2
'' 4 '' / 4
yy yy
z z = =

( ) 1,2
/ 1 8 6 1 z = + =

( ) ( )( ) ( ) ( )( )
2 1 1
1 1 9 2 5 1 6 6 1 2
1! 2!
z x y x x y
~ + + + + (

( ) ( )
2
2 4 y + (

32. Nai lokalne ekstremne vrednosti funkcije
3 2
3 15 12 z x xy x y = +
2 2
2 2 2 2
2 4 2
2
' 3 3 15
' 6 12
3 3 15 0 5
2
6 12 0 2
4
5 4 5
x
y
z x y
z xy
x y x y
xy xy y
x
x x x
x
= + -
= -
+ - = + =
- = = =
+ = + =

4 2 2
2
5 4 0 , 0
5 4 0
x x x t t
t t
- + = = >
- + =

2 2
1 2
1 4
1 4
1 1 2 2
2 2 1 1
t t
x x
x x x x
y y x x
= =
= =
= = - = - =
= = - = - =

Stacionarne take su

( ) ( ) ( ) ( )
1 2 3 4 1, 2 , 1, 2 , 2, 1 2,1 M M M i M
'' 6 '' 6 '' 6
xx xy yy
z x z y z x = = =
a)
( )
1 1, 2 M
6 12 6 144 36 108 A B C = = = A = =
%>0 pa funkcija nema ekstremnu vrednost.
b)
( )
2 1, 2 M
6 12 6 144 36 108 A B C = = = A = =
%>0 pa funkcija nema ekstremnu vrednost.
50
c)
( )
3 2, 1 M
12 6 12 36 144 108 A B C = = = A = =
%<0 i A<0 pa funkcija ima lokalni maksimum.

( ) ( ) ( ) ( ) ( )
3 2
max 2 3 2 1 15 2 12 1
8 6 30 12
28
z = +
= + +
=

d)
( )
4 2,1 M
12 6 12 36 144 108 A B C = = = A = =
%<0 i A>0 pa funkcija ima lokalni minimum

3 2
min 2 3 2 1 15 2 12 1
8 6 30 12
28
z = +
= +
=

33. Nai uslovne ekstremne vrednosti sledee funkcije
2 2
z x y = + pri uslovu 1
2 3
x y
+ = .
( )
2 2
, 1
2 3
| |
= + + +
|
\ .
x y
F x y x y ' 2 = +
x
I
F x
2

' 2
y
F y
l
= +
3

' 1
2 3
x y
F l = + -
2 0
2 4
x x
l l
+ = = -
2 0
3 6
y y
l l
+ = = -
1 0
2 3
x y
+ =
___________
51

1 0
9
1
l l
l l
- - - =
-
=
8 18
- 4
72

13
1
72
l - =

72
13
1 72 18
4 13 13
1 72 12
6 13 13
18 12
,
13 13
=
| |
= =
|
\ .
| |
= =
|
\ .
| |
|
\ .
x
y
M

'' 2 '' 0 '' 2
xx xy yy
F F F = = =

2 2 2
2 2 0 d F dx dy = + >
pa u taki
18 12
,
13 13
M
| |
|
\ .
funkcija ima uslovni minimum

min
324 144 468
169 169 169
z = + =

ZADACI ZA VEBU:

1. Proveriti da li su tano odreene oblasti definisanosti za sledee funkcije:
a)
( ) ( ) ( )
2
1
, ,1 1,1 1,
1
y x
x
= e +

b)
( )
1
, 2,
2
y x
x
= e +

c)
2
2
,
x
y x e x R
= e
52
d)
( )
4
ln , 1, 4
1
x
y x
x
= e

e)
( ) ( )
1 ln
, 0, ,
1 ln
x
y x e e
x
+
= e +

f)
( )
1, 3,
3
x
y x x
x
= + + e +

g)
| |
2
3
2 , 0, 3
x x
y x
= e

2. Odrediti oblast definisanosti funkcije:
a)
2
2
16
;
5 4
x
y
x x
=
+
b)
3
2 1
;
1
x
y
x
+
=
+

c)
2
9 y x = d)
2
5
;
4 3
x
y
x x
+
=
+

e)
2
2 12; y x x x = + + + f)
( )
2 2
log 4 36 ; y x x = +
g)
1 2
ln ;
2
x
y
x
=
+
h)
1
x
y e =

3. Ispitati parnost odnosno neparnost funkcije:
a)
2
2
;
x
y e
= b)
( )
2
1 2
;
1
x
y
x
c)
2
2
x
y
x
=
d)
3
2
1
;
x
y
x
= e)
2
;
2
x
y
x
=
h)
2
3
x
e
y
x
=

g)
4
; y x = h) ; y x = i)
2
1
;
2
y x x = +
j)
3
; y x = k) 2 2 ;
x x
y
= l)
3
2
;
1
x
y
x
=
+

4. Odrediti znak i nule funkcije:
a)
2
2 2
;
1
x x
y
x
+
=
b)
2
;
4 3
x
y
x x
=
+
c)
3
2
;
1
x
y
x
=

53

d)
( )
2
2 ;
x
y x e
= + e)
( )
2
1 ;
x
y x e = + f)
2
;
4
x
e
y
x
=

g)
2
ln ; y x x = h) ln ; y x x = i)
2
3
1 ; y x =
j)
2
4
;
4
x
y
x
=
+
k)
2
2
2 1
1
x x
y
x
+
=
+

a)
3
6 5
lim ;
4 2
x
x
x
b)
2
1
2
lim ;
1
x
x
x
+
+
c)
2
1
lim
2
x
x
| |
|
\ .

6. Proveriti sledee granine vrednosti:
a)
2
2
1
4 3 2
lim ;
2 3
x
x x
x x
+
=
+
b)
2
2
1
2 1
lim 0;
x
x x
x x
+
=

c)
3 2
2
2
3 2 2
lim ;
6 5
x
x x x
x x
+ +
=

d)
0
1 1 1
lim ;
2
x
x
x
+
=
e)
9
9
lim 6;
3
x
x
x
f)
3
8
8
lim 12.
2
x
x
x

a)
2
1
2 3
lim ;
1
x
x x
x
b)
2
3
1
2
lim ;
4 3
x
x x
x x
+
+

c)
2
2
2
5 6
lim
4
x
x x
x
d)
2
1
1 2
lim ;
1 1
x
x x
| |
|

\ .

e)
3
3
lim ;
1 2
x
x
x
+
f)
3 3
0
1 1
lim ;
x
x x
x
+

g)
2
3
4 1
lim ;
9
x
x
x
h)
2
2
4
lim .
2 2
x
x
x x
| |
|
+ +
\ .

8. Proveriti sledee rezultate:
a)
3
1
lim ;
2
x
x
x
+
=
b)
3
2
lim 0;
x
x
x x
+
=
+

c)
2
2
3 2 1
lim 3;
3
x
x x
x
+
=
+
d)
( )
lim 0
x
x a x
+
+ =

54
9. Izraunati:
a)
3 7
lim ;
5 2
x
x
x
+
b)
2
1
lim ;
2
x
x x
x
+ +

c)
2
3
lim ;
1
x
x
x x
+
+
d)
3
4 2
lim ;
3 1
x
x x
x x
+
+

e)
3 2
2
2
lim ;
1
x
x x
x
x
| |
\ .
f)
3
2
3 2 1
lim ;
1
x
x x
x
+ +
+

g)
( )
lim 1 1 ;
x
x x
+ h)
( )
2 2
lim 1 1 ;
x
x x x
+
+
a)
2
2
lim 1
x
x
e
x
| |
+ =
|
\ .
b)
2
2
3
1
lim 1
3
x
x
e
x
| |
+ =
|
\ .

c)
2 5
1
lim 1
2 5
x
x
e
x
| |
+ =
|
\ .
d)
2
6
1
lim
2
x
x
x
e
x
+
| |
=
|
\ .

e)
( )
5
10
0
lim 1 2
x
x
x e
+ = f)
( )
0
ln 1 2
lim 2
x
x
x
=
11. Proveriti rezultate:
a)
0
1
lim ;
sin 2 2
x
x
x
= b)
0
1 cos 2
lim 2;
sin
x
x
x x
=
c)
2
0
sin
lim 2;
1 cos
x
x
x
d)
( )
0
sin 1
lim 2
1
x
x
x

a)
3
lim 1 ;
2
x
x
x
| |
|
\ .
b)
4
2
lim 1 ;
3
x
x
x
| |
+
|
\ .

c)
2 3
lim ;
2 1
x
x
x
x
+
| |
|
\ .
d)
2
3
3
lim ;
9
x
x
x
x
+
| |
|
\ .

e)
( )
2
lim 1 3 ;
x
x
x
f)
( )
1
3
lim 1 2 ;
x
x
x
+
g)
( )
ln 1
lim ;
2
x
x
x
+
h)
( )
ln 1 2
lim ;
3
x
x
x

55

i)
sin3
lim ;
5
x
x
x
j) lim ;
2
x
tgx
x

k)
1 cos 2
lim
2sin cos
2 2
x
x
x x

13. Dokazati da je:
a)
0
1
lim 1;
x
x
e
x
= b)
0
1
lim ln
x
x
a
a
x
=
14. Ispitati neprekidnost sledeih funkcija:
a)
( )
2
1
;
2
x
f x
x
=
+
b)
( )
2 5, 1
1
, 1
x x
f x
x
x
+ s
>

c)
( )
1
;
x
f x e = d)
( )
3
1
, 1
1
2, 1
x
x
f x
x
x

=
=

e)
( )
1
x
e
f x
x
=

15. Odrediti asimptote grafika funkcije:
a)
2
2
;
1
x
y
x
=
+
b)
2
2
4
;
4
x
y
x
=
+
c)
2
1
; y x
x
= +
d)
3
2
2
;
1
x
y
x
=
+
e)
2
6
;
2
x x
y
x

=
f)
2
;
4 3
x
y
x x
=
+

g)
( )
3
2
;
1
x
y
x
=
h)
2
2
;
1
x x
y
x
=
+
i)
2
4
x
y
x
=

16. Proveriti da li je tano odreen prvi izvod funkcije
a)
6 5 5 4
5 3 4 8 ' 30 15 4 y x x x y x x = + = +
b)
3
2 3 4
3 2 3
2 3 1 1 1 3 3
4 '
5 5
3
y x y
x x x x
x
x x
= + + = + +
c)
( ) ( )
2 2
1 ' 2 1
x x
y x e y x x e = = +
d)
( )
2
cos ' 2cos sin y x x y x x x x = =
56
e)
( )
2
2 2
2
4
'
2
2
x x
y y
x
x
= =

f)
2
ln 2 2
'
ln ln
x
y y
x x x
= =
17. Izraunati prvi izvod sledeih funkcija:
a)
4 3 2
3 5 6 9 8; y x x x x = + +
b)
3 8
4 3
2 3
3 ; y x x
x x
= + + +
c)
3
6
2 5
2 ;
3
y x x
x
= +
d)
3
1 1 1
; y
x
x x
= + +
e)
( )( )
2 2
3 3 2 1 ; y x x x x = + +
f)
( )
( )
1 2 ; y x x = + +
g) sin cos ; y x x x =
h)
( )
2
1 ; y x arctg x = +
i)
3
;
4
x
y
x
=

j)
2
1
;
1
y
n
=
+

k) ;
1 cos
x
y
x
=

l)
sin
;
1
x x
y
tg x
=
+

m)
2
3
log ; y x x =
n)
1 ln
;
1 ln
t
y
t
=
+

o)
2
ln
;
1
t
y
t
=
+

57

p)
5
;
ln
y
x
=
q)
( )
2
2 3 ;
x
y x x e = +
r)
sin
x
e
y
x
=

18. Pokazati da je:
a)
( )
( )
2 2
'
3 3
2 3 ;
x x x x
e e x
+ +
= + b)
'
2 1
1 2
ln ;
1
x
x x
| |
=
|
+
\ .

c)
( ) ( )
2 2
'
2 3
3 2 4 ;
x x
x e x x e

(
=

d)
( )
'
2
2ln
ln
x
x
x
=

19. Odrediti prvi izvod funkcija:
a) ;
x
y xe
= b)
1
;
x
y xe =
c)
( )
2
2 1 ;
x
y e x x
= + + d)
2
ln ; y x x =
e)
( )
ln 1 ;
x
y e
= + f)
2
4
;
4
y
x
=

g)
3
3 ; y x x = h)
2
2
;
x
y x e
=
i)
2
ln
x
y
x
=

20. Odrediti druge izvode funkcija:
a)
( )
2
4 12
;
2
x
y
x
b)
2
;
4
x
y
x
=

c)
3
2
;
1
x
y
x
=
d)
2
;
2 3
x
y
x x
=

e)
3
2
;
1
x x
y
x
+
=
f)
1
1
;
x
y xe
=
g)
( )
2
2 ;
x
y x e
= + h)
2
;
4
x
e
y
x
=

58
i) ;
ln
x
y
x
= j)
2
ln ; y x x =
k)
3 2
;
1
x
y
x
=
l)
2
ln ; y x x =
m)
2
1 ; y x = n)
3 3
3 y x x =

21. Dokazati da je:
a)
( )
3
lim 0 0
kx
x
x
k
e
+
= >
b)
( )
5
lim 0 1
x
x
x
a
a
+
= >
c)
4
ln
lim 0
x
t
t
+
=

22. Izraunati:
a)
0
1
lim ;
sin 2
x
x
e
x
b)
3
0
lim ;
sin
x
x
x x
c)
2
0
lim ln ;
x
x x

d)
2
5
lim ;
x
x
x
+
e)
1 ln
lim ;
1 ln
x
x
x
f) lim
x
x
xe

23. Odrediti domen funkcije
2
3
4 3
x
y
x x
+
=
+

24. Ispitati parnost funkcije:
2
2
x
y
x
=

25. Odrediti nule i znak funkcije:
( )
2
ln y x x =

26. Ispitati neprekidnost funkcije:
3
1
, 1
1
2 , 1
x
x
y
x
x
+
=
=
+

59

27. Odrediti asimptote grafika funkcije:
( )
2
1
2
x
y
x

28. Da li funkcija
1
x
y xe
= ima kosu asimptotu?

29. Odrediti take maksimuma i minimuma i intervale monotonosti funkcije:
a)
3 2
1
3 ;
3
y x x x = b)
2
;
2
x
y
x
=
c)
2
;
x
y x e =
d)
2
ln ; y x x = e)
( )
2
2
1
x
y x e
= +

30. Ispitati konveksnost i konkavnost i odrediti prevodne take funkcije:
a)
3 2
4 4 ; y x x x = + b)
2
;
1
x
y
x
=
+

c)
( )
2
2
1 ;
x
y x e
= + d)
( )
2
1 ln 1 ; y x =
e)
ln x
y
x
=
31. Odrediti ekstremne vrednosti i intervale monotonosti funkcije
2
2 x
y
x
= .
32. Ima li funkcija y x tgx = + ekstremne vrednosti?
33. Nai lokalne ekstremne vrednosti funkcije
2
ln y x x = .
34. Odrediti prevojne take i intervale konveksnosti i konkavnosti za funkciju
4 3 2
2 36 y x x x x = + .
35. Ima li funkcija
( )
3
2
1
x
y
x
=
+
prevojne take?
36. Da li je x=0 vertikalna asimptota grafika funkcije
1
x
y xe = ?
37. Ispitati tok i nacrtati grafik funkcije:
A:
a)
2
2
2 1
;
1
x x
y
x
+
=
+
b)
2
4
;
4
x
y
x
=
+
c)
2
;
1
x
y
x
=
+

d)
2
2 2
;
1
x x
y
x
+
=
e)
2
6
;
2
x x
y
x

=
f)
( )
2
1
;
2
x
y
x
+
=

60
g)
2
2
;
1
x x
y
x
=
+
h)
2
12
;
4
x x
y
x
+
=
i)
2
3
;
4
x x
y
x

j)
2
;
1
x x
y
x
+
=
k)
( )
3
2
;
2 1
x
y
x
=
+
l)
3
2
;
9
x
y
x
=
+

m)
3
2
;
1
x x
y
x
+
=
n)
3
2
1
;
x
y
x
= o)
3
2
;
4
x
y
x
=

p)
2
2
4
;
1
x
y
x
=
+
q)
2
2
1
;
1
x
y
x
+
=
r)
2
;
4 3
x
y
x x
=
+

s)
2
2
;
x
y
x
= t)
2
1
;
x
y
x
+
= v)
( )
2
1
.
2
x
y
x

B.
a) ;
x
y xe
= b)
( )
2
2
2 ;
x
y x e
= + c) ;
1
x
e
y
x
=
+

d)
2
;
3
x
e
y
x
=
e)
( )
2
1 ;
x
y x e = + f)
1
;
x
y xe
=
g)
2
2
;
x
y xe
= h)
2
2
;
x
y x e
= i) ;
x
e
y
x
=
j)
2
1
x
e
y
x
=
;
C.
a)
ln
;
x
y
x
= b) ;
ln
x
y
x
= c)
2
ln ; y x x =
d)
2
ln ; y x x = e)
2
1 ln
;
x
y
x
= f)
ln
;
x
y
x
=
g)
( )
2
ln 1 ; y x = h)
4
ln ;
1
x
y
x
i)
( )
2
ln 3 3 y x x = + +
D.
a)
3 2
1 ; y x = b)
2
1 ; y x = c)
1
;
1
x
y
x
=
+

d)
( )
3 y x x =

61

38. Odrediti priblinu vrednost:
a) cos 61 ; b)
3
1, 02; c) 61 ; tg
d) 1, 04 ;e) arcsin 0, 51; f) 1, 05 arctg
39. Koristei Tejlorovu formulu razloiti polinom:
( )
5 4 3 2
2 2 1 P x x x x x x = + + po stepenima 1 x
40. Koristei Maklorenovu formulu dokazati:
a)
2 3
1 1
2 8 16
x x x
x + ~ + +
b)
( )
2 3
3 11
ln 2
2 6
x
x x
e x x + ~ +
c)
3 5
3 5
x x
arctgx x ~ + .
41. Nai prve parcijalne izvode funkcije:
a)
2 y
z x e
= b)
2 2
x y
z e
= c)
2
sin z x y =
d)
xy
z
x y
=
+
e)
( )
3 2
ln z x y = f)
2
2
x y
z
x y
=
+

g)
( )
2 2
ln z x y = h)
2
x
z
x y
=
+
i)
2
sin 2 z x y =
j)
2
xy
z
x y
=
k)
2
z x y = l)
sin xy
z e =
m)
2 2
x y
z e
+
= n)
( )
( )
2 2
2 2
x y
z x y e
+
= + o)
x
y
z e =
42. Nai totalni diferencijal I i II reda za sledee funkcije:
a)
3
8
x
z x
y
= ; b)
2 2
x
z
x y
=
+
;
c)
( )
2
cos
sin
x
z x x y
y
= + ; d)
y
z xy
x
= + ;
e)
2 2 y x
z x e y e = ; f)
( )
2 2
ln z xy x y = +
43. Nai Tejlorov polinom drugog reda za funkciju
3 3
z x xy y = + + u okolini take
(1,1).

62
44. Aproksimirati funkciju
2 2
z x xy y x y = + + + + Tejlorovim polinomom treeg
reda u okolini take (1,1).

45. Nai Maklorenov polinom za funkciju cos
x
z e y = za 2 n = .

46. Nai Maklorenov polinom etvrtog reda za funkciju cos cos z x y = .

47. Nai Maklorenov polinom treeg reda za funkciju cos
x y
z e y
= .

48. Nai Tejlorov polinom drugog reda za funkciju
sin xy
z e = u okolini take 1,
2
t
| |
|
\ .

49. Napisati Tejlorov polinom treeg reda funkcije
( )
2
,
y
f x y e x = u okolini take
(1,0)
50. Napii Tejlorov polinom za n=3 za funkciju
( )
1
, f x y
xy
= u okolini take (-1,1)

51. Napii Maklorenov polinom etvrtog stepena za funkciju:
a)
( )
2
2
,
x xy
f x y e
+
=
b)
( ) ( )
, ln 1
y
f x y e x = +

52. Proveriti da li je taka
( )
1 3, 3 M taka lokalnog minimuma i taka
( )
2 3, 3 M taka lokalnog maksimuma za funkciju
3 2
6 z x xy xy = + +

53. Nai lokalne ekstremne vrednosti sledeih funkcija:
a)
2 2
z x y = +
b)
2 2
z x y =
c)
2 2
z x y xy x y = + + + +
d)
2 2
5 3 2 z x y xy x y = + + +
e)
( )
3 3
6 z x y x y =
f)
3 3
9 27 z x y xy = + +
63

g)
( )
2
3 3
2 2 2 1 z x y x y = + +
h)
3 2
6 z x xy y = +
i)
4 4 2 2
2 4 2 z x y x xy y = + +
j)
( )
1 z xy x y = +
k)
2 3
z x y xy x = +
l)
2
6 z y x y x y = +
m)
( )
2 2 x y
z e x y
= +
n)
( )
( )
2 2
2 2
x y
z x y e
+
= +
o)
( )
2 2
2
y x
z e x y
=
p)
( )
8
0, 0
x
z y x y
x y
= + + > >
54. Nai uslovne ekstremne vrednosti funkcije z xy = pri uslovu:
a) 2 x y + =
b)
2 2
1 x y + =
c)
x
y
y x e + =

55. Odrediti uslovne ekstremne vrednosti funkcija:
a)
1 1
z
x y
= + za 1 x y + =
b) z x y = + za
2 2
1 1
1
x y
+ =
c) 4 3 6 z x y = + za
2 2
1 x y + =
d)
2 2
5 z x y = + za 2 0 x y + =
e)
2 2
4 z x y = + za 1 xy =
f) 3 4 z x y = + za
2 2
1 x y + =
g)
2 2
4 4
z
x y
= + za 3 x y + =
h)
2 2
z x y = + za x y c + =
64

56. Odrediti I i II totalni diferencijal funkcije
( )
2 3
ln z x y = +

57. Ispitati uslovne ekstremne vrednosti funkcije z xy = pri uslovu 1 x y =

58. Proveriti jednakost:
2 2
z z
x y z
x y
c c
+ =
c c
ako je
2
2
cos
y
z x
x
=

65
2.
NEODRE0ENI INTEGRAL

Tablica neodreenih integrala

1.
{ }
1
, \ 1 , 0
1
x
x dx C R x
o
o
o
o
+
= + e >
+
)

2. ln
dx
x C
x
= +
)

3. , 0, 1
ln
x
x
a
a dx C a a
a
= + > =
)

4.
x x
e dx e C = +
)

5. sin cos xdx x C = +
)

6. cos sin xdx x C = +
)

7.
2
, ,
cos 2
dx
tgx C x k k
x
t
t = + = + eZ
)

8.
2
, ,
sin
dx
C ctgx C x k k
x
t = + = + = eZ
)

9.
2
arcsin
1
dx
x C
x
= +
)

10.
2
1
dx
arctgx C
x
= +
+
)

66

1. Odrediti integrale primenom osnovnih teorema o integralu i primenom tablice
neodreenih integrala:
a)
3
2 2 3
3 3 3
3
x
x dx x dx C x C = = + = +
) )

b)
3 2 3 2
( 2 2 1) 2 2 x x x dx x dx x dx xdx dx + = + =
) ) ) ) )

4 3 2 4
3 2
2
2 2
4 3 2 4 3
x x x x
x C x x x C = + + = + +
C )
2 2
4 4 4 4
6 2
6 2
x x dx x x
dx dx dx
x x x x
+ +
= + + =
) ) ) )

3 2 1
4 3 2
3 2
6 2 6 2
3 2 1
2 1 1
x x x
x dx x dx x dx C
C
x x x

= + + = + + + =

= +
) ) )

d)
2 1 1
3 2
3 2 2
1
x x dx x dx x dx x dx
x
| |
+ + = + +
|
|
\ .
) ) ) )

2 5 1
3 3 2
3 3 5
2 3
2
3 1 5
3 5
2 2 3
x x x
C x x x C = + + + = + + +
e)
3 2 2 3 2 3
3 2
2 2 2
x x x x
x x x
dx dx dx

=
) ) )

3
3
2
3 2 3 2
3
2
ln
2
x
x
dx dx x C
| |
|
| |
\ .
= = +
|
\ .
) )

f)
2 2
1 1
x x
x x x
e e
dx dx dx
e e e
=
) ) )

67

1
1
1
ln
x
x
x x
e
e dx dx e C
e
e
| |
|
| |
\ .
= = +
|
\ .
) )

1
1
ln1 ln
x
x x
x
e
e C e C
e e
| |
|
\ .
= + = + +

g)
2 2
2 2
1 1
1 1
x x
dx dx
x x
+
=
+ +
) )

2
2 2
1
1 1
x dx
dx dx arctgx C x arctgx C
x x
+
= = + = +
+ +
) ) )

h)
2 2
2 2 2 2
sin cos
sin cos sin cos
dx x x
dx
x x x x
+
=

) )

2 2
2 2 2 2 2 2
sin cos
sin cos sin cos cos sin
x x dx dx
dx dx
x x x x x x
tgx ctgx C
= + = +
= +
) ) ) )

2. Metodom smene nai sledee integrale:
a)
( )
( )
11
11
10
10
5 5
5
11 11
x t x
t
x dx t dt C C
dx dt
+ = +
+ = = = + = +
=
) )

b)
( )
4
1
3
4
3
3 3
2 1
1 3
2 1 2 2 1
4
2 2 8
3
2
x t
dt t
x dx dx dt t C x C
dt
dx
=
= = = = + = +
=
) )

c)
( )
3 2
1 1
cos(3 2) 3 cos sin sin 3 2
3 3 3
3
x t
dt
x dx dx dt t t C x C
dt
dx
+ =
+ = = = = + = + +
=
) )

d)
3 3
3
1 1 1
3 3 3
3
x t t x
x t
e dx e dt e C e C
dt
dx

=
= = = + = +
=
) )

68
e)
5
ln ln 5
5
x t
dx dt
dx dt t C x C
x t
dx dt
=
= = = = + = +
=
) )

3. Izraunati
2 2
,
dx
a R
x a
e
+
)

Iz tablice neodreenih integrala
2
1
dx
arctgx C
x
= +
+
)

Podintegralnu funkciju transformiemo:
2 2 2 2 2 2 2
2
2
1 1
1
1
1
1 1
x
t
dx dx dx adt
a
x a a a t x
x
dx adt
a
a
a
x
arctg t C arctg C
a a a
=
= = = = =
+ + | |
| |
=
+
+
|
|
\ . \ .
+ = +
) ) ) )

2 2
1 dx x
arctg C
x a a a
= +
+
)

4. Izraunati:
a)
2 2 2
1
9 3 3 3
dx dx x
arctg C
x x
= = +
+ +
) )

b)
2 2
2
2
1
3
3 2 2
3
2
2
2
dx dx dx
x
x
x
= = =
+ | |
| |
+
|
+
|
\ .
\ .
) ) )

1 1 2 2
2
3 3 2 3 3
2 2
x x
atctg C arctg C = + = +
c )
( )
2 2 2
2
4 9 5
2 5
x t
dx dx dt
dx dt x x t
x
=
= = =
= + +
+
) ) )

1 1 2
5 5 5 5
t x
arctg C arctg C
= + = +
d)
2
3 1
dx
x x +
)

69
Funkciju iz imenioca napisati u kanonskom obliku:

2 2 2
2
1 1 1 1 1 12
3 1 3 3 2
3 3 6 36 36 36
1 11
3
6 36
x x x x x x
x
| | | |
+ = + = + +
| |
\ . \ .
(
| |
= +
(
|
\ .
(

2 2 2
2
2
1
1 1
6
3 1 3 3
1 11 11
6 6 6
x t
dx dx dt
x x
dx dt
x t
=
= = = =
+
| | | |
| |
=
+ +
| |
|
\ .
\ . \ .
) ) )
( )
6
1 1 2 2 6 1
3
11 11 11 11 11 11
6 6
x t
t x
arctg C arctg C arctg C
+ = + = +

5. Izraunati:
2 2
dx
a x
)

Integral transformiemo na sledei nain:
2 2 2
2
2
2
2
1
1
1
1
arcsin arcsin
1
x
t
dx dx dx
a
a
a x
x
x
dx adt
a
a
a
adt x
t C C
a a
t
=
= = =
| |
| |
=
|
|
\ . \ .
= = + = +
) ) )
)

6. Izraunati sledee integrale:
a)
2 2 2
arcsin
2
4 2
dx dx x
C
x x
= = +

) )

b)
2 2
2
2
1
arcsin
1
2
1 1 4
1
4
2
2
4
2
dx dx dx x
C
x
x
x
= = = +
| |
| |
|
|
\ .
\ .
) ) )

1
arcsin 2
2
x C = +
70
c)
2 2
2
2
1
arcsin
3
4
9 9 16
3
16
4
4
16
4
dx dx dx x
C
x
x
x
= = = +
| |
| |
|
|
\ .
\ .
) ) )

1 4
arcsin
4 3
x
C = +
d)
2 2 2 2
sin
cos
arcsin
cos
sin
x t
xdx dt t
C
xdx dt a
a x a t
=
= = = +
=

) )

sin
arcsin
x
C
a
= +

7. Odrediti:
a)
'( )
( )
f x
dx
f x
)
; b) ( ) '( ) f x f x dx
o
)

a) Uvodimo smenu ( ) f x t = pa je '( ) f x dx dt =

'( )
ln ln ( )
( )
f x dt
dx t C f x C
f x t
= = + = +
) )

b) Slino kao pod a) ( ) f x t =
1
1
( ) '( ) ( )
1
f x f x dx f x C
o o
o
+
= +
+
)

8. Odrediti:
a)
2
2
2
1
1 1 1
2 ln ln 1
1 2 2 2
2
x t
x dt
dx xdx dt t C x C
x t
dt
xdx
+ =
= = = = + = + +
+
=
) )

b)
( )
2
2
3 5
2 3
ln
3 5 2 3
x x t
x dt
dx t C
x x t x dx dt
+ =
= = = +
+ =
) )

2
ln 3 5 x x C = + +
c)
cos
sin
sin cos
x t
x dt
tgxdx dx
xdx dt x t
=
= = = =
=
) ) )

ln ln cos t C x C = + = +
71
d)
ln
ln ln ln
ln
x t
dx dt
t C x C
dx
x x t dt
x
=
= = = + = +
=
) )

e)
( )
2 1
2
3
3 2
1
1
2
1
x t xdx
x xdx
xdx dt
x
=
= = =
=
) )

( ) ( )
2
1 2
3
2
2 2
3 3 3
1 3 3
1 1
2
2 2 4 4
3
dt t
t C x C x C
= = + = + = +
)

f)
1
2 2
cos
sin
sin cos 1
x t
xdx dt t
C
xdx dt x t
=

= = = + =
=
) )

1 1
cos
C C
t x
= + + = +
g)
4
3 3 4
sin
1
sin cos sin
cos 4 4
x t
t
x xdx t dt C x C
xdx dt
=
= = = + = +
=
) )

h)
1 1
2
2
1
1
1
t t
x x
t
x
e dx e dt e C e C
x
dx dt
x
=
= = = + = +
=
) )

i)
3
2
2 3
2 3 2
2
1 1 1
3
cos 3 cos 3 3
3
x t
x dx dt
x dx dt tgt C tgx C
x t
dt
x dx
=
= = = = + = +
=
) )

9. Izraunati sledee integrale primenom metoda parcijalne integracije:

a)
cos cos sin
cos
x dx dv v x dx x
x x dx
x u du dx
= = =
=
= =
)
)

sin sin sin cos x x x dx x x x C = + = +
)

b)
2 2
2
ln
ln ln
2 2
2
dx
x u du
x x dx x
x x dx x
x x
xdx dv v
= =
= = =
= =
) )

72

2 2 2 2 2
1 1
ln ln ln
2 2 2 2 2 2 4
x x x x x
x xdx x C x C = = + = +
)

c)
2
2
1
1
dx
arc tgx u du
xdx
arc tgx dx x arc tgx
x
x
dx dv v x
= =
= =
+
+
= =
) )

2
1 2 x t xdx dt + = = :

2
2
1 1 1
ln ln 1
1 2 2 2
xdx dt
t C x C
x t
= = + = + +
+
) )

2
1
ln 1
2
arc tgx dx xarc tgx x C = + +
)

d)

( )
( )
1
1 1
1 1
1
sin
sin sin cos
cos cos
cos
cos cos sin
sin sin
cos sin sin
sin cos
2 sin cos
1
s
2
x
x x
x x
x
x x
x x
x x x
x
x
x
e x dx I
u e e dx du
dv x dx v x dx x
I e x e x dx
I e x dx
u e e dx du
dv x dx v x dx x
I e x e x dx
I e x e x e x dx
I e x x I
I e x x
I e
=
= =
= = =
= +
=
= =
= = =
=
= +
=
=
=
)
)
)
)
)
)
)
( )
in cos x x

10. Izraunati
a)
2
2
2
: 2 2
2
4
2
2
2 2
2 4
4
x x x
x x
x
dx x dx
x
x x
x
+
+
= +
| |
= = + +
|

\ .
) )

73

2
2 4 2 4ln 2
2 2
dx x
x dx dx x x C
x
= + + = + + +
) ) )

b)
2
1
2
x
dx I
x x
+
=
+
)

( )( )
2 2
1 2
2 0 1 2 2 1 2 x x x x x x x x + = = v = + = +

( )( )
2
1
/ 1 2 0
2 1 2
x A B
x x
x x x x
+
= + + =
+ +

( ) ( )
1 2 1
1 2
x A x B x
x Ax Bx A B
+ = + +
+ = + +

1
2 1
2 1
3 3
A B
A B A B
+ =
= = =

2 1 2 1
ln 1 ln 2
3 1 3 2 3 3
dx dx
I x x C
x x
= + = + + +
+
) )

c)
( )
( )
2
1
1
x dx
I
x x
=
+
)

( )
2 2
1
1 1
x A B C
x x x x x
= + +
+ +

( ) ( )
2
1 1 1 x Ax x B x Cx = + + + +
2 2
1 x Cx Ax Ax Bx B = + + + +
0 2
1
1 2
A C A
A B
B C
+ = =
+ =
= =

2
1
2 2 2ln 2ln 1
1
dx dx dx
I x x C
x x x x
= = + + +
+
) ) )

1
2 ln
1
x
C
x x
= + +
+

d)
( ) ( )
2 2
2 2 2
2 5 2 1 4
2 5
1 4 1 4
x x x x
dx dx
x x
x x
+ + = + + +
= =
+ +
= + + + +
) )

2
1
1 1 1
4 2 2 2 2
x t
dt t x
arc tg C arc tg C
dx dt t
+ =
+
= = = + = +
= +
)

74
e)
( )( )
2
1 2 3
dx
I
x x x
=
+ +
)

2
2 3 0 4 12 8 0 x x D + + = = = <
( )
2
2 2
2 3 2 1 2 1 2 x x x x x + + = + + + = + +
( )( )
( )( )
2
2
2
1
/ 1 2 3
1 2 3 1 2 3
A Bx C
x x x
x x x x x x
+
= + + +
+ + + +

( ) ( )( )
2
1 2 3 1 A x x Bx C x = + + + +
2 2
1 2 3 Ax Bx Ax Bx Cx A C = + + + +
0 A B + = 0 A B + =
2 0 A B C + = 5 1 A B =
3 1 A C =

1
2
1 1
1 1
6 2
ln 1
6 1 2 3 6
x
dx
I dx x I
x x x

= + = +
+ +
) )
( )
'
2
1
2 2
1 1
1 3
6 2
2 3 2 2
2 3 6 2 3
x
x
I dx x x x
x x x x

+
= = + + = +
+ + + +
) )
1
2 2 2
1 2 6 1 2 2 1 4
6 2 3 6 2 3 6 2 3
x x dx
I dx dx
x x x x x x
+ +
= =
+ + + + + +
) ) )
( )
2
2
1
1 2
ln 2 3
6 3
1 2
x t
dx
x x
dx dt
x
+ =
= + + =
=
+ +
)

( )
2
2
2
1 2
ln 2 3
6 3
2
dt
x x
t
= + + =
+
)

2
1 2 1
ln 2 3
6 3
2 2
t
x x arctg C = + + +

2
1 2 1
ln 2 3
6 3
2
x
x x arctg C
+
= + + +

( )
2
1 1 2 1
ln 1 ln 2 3
6 6 3
2
x
I x x x arctg C
+
= + + +

6 1
1
6
1
6
1
2
A
A
B
C
=
=
=
=

75
11. Izraunati:
a)
( )
3 6 3
6 5
3 2
3 12 6
5
3, 2 6
6
6
S
x t
dx x t t dt
x x
t t
dx t dt
=
= = = =
=
) )

( )
2 5 7 4
4 3 3
6 6 6
1 1
t t t t
dt dt dt
t t t t t
= = = =

) ) )

=
4 3 2
1
: 1 1
1
t t t t t
t
(
= + + + +
(

4 3 2
3 2
1
6 1 6 1
1 4 3 2
t t t
t t t dt t lu t
t
(
| |
= + + + + = + + + +
| (
\ .

)

6 6 6 4 3 2 6 6
3
2 3 6 ln 1
2
x x x x x C = + + + + +

3 2 3 6 6
3
2 3 6 ln 1
2
x x x x x C = + + + + +
b)
( )
( )
5 5
6
3 4
2
3 6 12
3
5
2, 3 6
6
1 6
1 1
6
S
dx t dt t dt
x t
t t
x x
t t
dx t dt
=
= + = = =
+
+ + +
+
=
) ) )

( )
5 2
3
1
6 6 6 1
1 1 1
t dt t dt
t dt
t t t t
| |
= = = + =
|
+ + +
\ .
) ) )

2
2
6 ln 1 3 6 6ln 1
2
t
t t C t t t C
(
+ + + = + + + =
(

( )
2
6 6
6
3 1 6 1 6ln 1 1 x x x C = + + + + + +

3 6 6
3 1 6 1 6ln 1 1 x x x C = + + + + + +

76

ZADACI ZA VEBU:

a)
( )
3 2 4 3 2
5 4 3
5 4 3 5 5
4 3 2
x x x dx x x x x C + = + +
)

b)
4 3
7
3 2 6
ln
7
x x x
dx x x x C
x x x
+ + +
= + + +
)

c)
3 2
3
2
2 3
sin 3 cos 3arcsin
1
x dx x x x C
x
x
| |
+ = +
|
\ .
)

d)
2
sin
cos
x x
x
x
e e x
dx e x C
e
+
= +
)

e)
3
2
1 sin
cos
sin
x
dx x ctg x C
x
= +
)

f)
2
2
1
2
1
x
dx x arctgx C
x
= +
+
)

g)
2
sin cos cos
2 2
x x
dx x x C
| |
= + +
|
\ .
)

h)
3 2 1 1
6 2 ln 2 3 ln3
x x
x x x
dx C
+
= +
)

i)
2 2
cos 2
sin cos
x
dx ctgx tgx C
x x
= +
)

a)
2 4
2
1 2
3
x x
dx
x
+ +
)
b)
3 2 4
x x
dx
x
)

c)
3
1
t
t
a
a dt
t
| |
+
|
\ .
)
d)
2
2
2 3 4
1
1
dx
x x
x
| |
+
|
+
\ .
)

e)
2
5
4cos
9 9
t dt
t
| |
\ .
)
f)
2
ctg x dx
)

g)
1
3 2
2
x x x
dx
x x
+
)
h)
4
2
x
dx
x
+
)

77
a)
2
1
3
3 3
dx x
arctg C
x
= +
+
)

b)
2
1 3 3
2 3 3 2 2
dx
arctgx C
x
= +
+
)

c)
2
cos 1 sin
4 sin 2 2
xdx x
arctg C
x
| |
= +
|
+
\ .
)

d)
2
1
2
2 2
x x
x
e dx e
arctg C
e
| |
= +
|
+
\ .
)

e)
( )
2
1 ln
3 ln 3 3
dx x
arctg C
x x
| |
= +
|
+
\ .
)

a)
2
1 3
arcsin
3 5
25 9
dx x
C
x
= +
)

b)
( )
2
arcsin ln
1 ln
dx
x C
x x
= +
)

c)
3 1 3
arcsin
ln3 5
25 9
x x
x
dx
C = +
)


a)
3 3
2
1
3
x x
e x dx e C

= +
)

b)
sin sin
cos
x x
e xdx e C = +
)

c)
3
4
ln 1
ln
4
x
dx xdx
x
=
)

d)
2 3
1
cos sin cos
3
x xdx x C = +
)

e)
( )
4 5
5
1
10 2
4
x dx x
arctg C
x
= +
+
)

f)
2
ln
sin ln
dx
ctg x C
x x
= +
)

78
a)
( )
9
5 2x dx
)
b)
3
4 3 x dx +
)
c)
4
5
dx
x +
)

d)
5x
e dx
)
e) sin 2x dx
)
; f)
2 1
dx
x
)

g)
2
25 4
dx
x +
)
h)
2 2
sin
cos
x
a x +
)
i)
x x
dx
e e
+
)

j)
2
1
dx
x x +
)
k)
2
3 4
dx
x
)
l)
2
5 2
dx
x
)

m)
2
sin
2 cos
x dx
x
)
n)
2
3
5 ln
dx
x x
)
o)
1
x
x
e
dx
e +
)

p)
2
2 3
x dx
x +
)
q)
2
ln x dx
x
)
r)
4
1
x dx
x +
)

s) ctgx dx
)
t)
2
3
3 2
2
x
dx
x x
)
v)
3 5 4
1 x x dx
)

y)
( )
2
sin 1 x x dx
)
z)
5
sin cos x x dx
)
)
2
6
4
x dx
x +
)

)
2
4 5
5
x
dx
x
+
)
)
4
3
x dx
x
)
)
2
2 3
sin
x dx
x
)

a) sin sin sin x x dx x x x C = + +
)

b)
5 5
4
ln
ln
5 25
x x x
x x dx C = +
)

c)
2 2
cos sin 2 cos 2sin x x dx x x x x x C = + +
)

d)
2
sin sin 1 arc x dx x arc x x C = + +
)

e)
( )
2 2
2 2
x x
x e dx e x x C = + +
)

f) ln ln x dx x x x C = +
)

8. Izraunati:
a)
2
sin x x dx
)
; b)
2
ln x x dx
)
; c) ln , x x dx R
o
o e
)

d)
x
xe dx
)
; e) x arc tgx dx
)
; f)
2
x arc tgx dx
)

79
g)
2
ln x dx
)
; h)
3
ln x
dx
x
)
; i)
3
cos 2 x x dx
)

j)
( )
2
2 5
x
x x e dx +
)
; k)
( )
2
2 3
x
x x e dx
+
)
l)
( )
2
ln 1 x dx +
)

9. Izraunati:
a)
3 5
3 x x x
dx
x x
+ + +
)
b) ctgx dx
)

c)
cos
sin
x
e x dx
)
d)
2
2 3
3 5
x
dx
x x
+
+ +
)

e) ln x dx
)
f)
3
sin x x dx
)

10. Proveriti da li su tane jednakosti:
a)
2
1 1
ln ln 2
2 2 2
dx
x x C
x x
= + +
+
)

b)
2
1 3
ln
6 5 2
dx x
C
x x x
= +
+
)

c)
3
3
3ln ln 1 2ln 1
x
dx x x x C
x x
= + +
)

d)
( )( )
2
2
1 1 1
ln 1 ln 1
2 4 2
1 1
xdx
x x arctgx C
x x
= + + +
+
)

e)
( )
2
3 2
1
1 1 2 1
ln
1 6 1
3 3
x
dx x
arctg C
x x x
+
= +
+ +
)

f)
3 3
2
4 8ln 2
2 3
x x
dx x x x C
x
= + + + +
)

g)
3 2
2
4 5
ln 2 ln 1
2 2 3 3
x x
dx x x x C
x x
= + + + +
+
)

h)
3
2
3 2
1 1 1 2 2 1
ln 1 ln 1
3 3
3 3 3
x x
dx x x x x arctg
x x
+
= + + + +
)

i)
( )( )
4 2
2
7 7 22
2 ln 1 ln 1 ln 2
2 6 2 3
1 2
x dx x
x x x x C
x x
= + + + + +
+
)

80
11. Izraunati:
a)
3 2
2
2
x
dx
x x
+
)
; b)
( )
2
1
dx
x x
)
; c)
( )
3 2
8
4 4
x dx
x x x
+
)

d)
( )
2
2
1
3 4
x
dx
x x
+ +
)
; e)
2
2
6 10
x dx
x x +
)
; f)
3 2
2
dx
x x x +
)

g)
( )( )
2 2
2
1 3
x dx
dx
x x + +
)
; h)
( )
2
3 2
1
2
x dx
x x x
+
+
)
; i)
( )
2
4
5 6
x dx
x x
+
)

j)
2
1
1
x
dx
x x
+
)
; k)
3
1
xdx
x +
)
; l)
2
7 13
xdx
x x +
)

12. Proveriti:
a)
( )
ln 1
2
1
x x
dx x x c
x
= + + +
+
)

b)
3 3 4 4
3 4
4
ln 1
3
1
xdx
x x C
x
(
= + +
(

+
)

c)
6
6 6 7 8 6
3 6
6 6 1
6 2 3ln
5 7
1 1
xdx x
x x x x C
x x
= +
+
)

13. Izraunati:
a)
3
1
x
dx
x
)
; b)
2
x
dx
x +
)
;
c)
( )
2 1
dx
x x
)
; d)
( )
2
1 2
1 1
x
dx
x x
+ +
+ +
)

14. Izraunati:

a)
2
5
2
x
dx
x x
+
+
)

b)
2
4 5
dx
x x + +
)

c)
( )
( )
2
1 2 2
x dx
x x x + +
)

d)
3
1
x
dx
x +
)

81
3.
ODRE0ENI INTEGRAL


1. Primenom Njutn-Lajbnicove formule izraunati:
a)
4 4 4
3 3
3
1 1
3 1 81 1 80
20
4 4 4 4 4
x
x dx
= = = = =
) )

b)
2
1
2 5 5 5
3
8 8
3 2 8 8
3 3 3 3
1 1
1 1
3 3
| | 8 1
2
5 5
1
3
x
x dx x dx x
+
(
= = = =
(

+
) )

| |
5
3 3 93
2 1 32 1
5 5 5
( = = =

c)
1
1
ln | ln ln1 1
e
e
dx
x e
x
= = =
)

d)
/ 3
/ 3
/ 4
2
/ 4
3 3
| 1 1
sin 3 4 3 3
dx
ctg x ctg ctg
x
t
t
t
t
t t
(
(
= = = =
(
(

)

2. Izraunati:
a)
( )
3 5
3
3
2 3
2 1 2 3
2 1 2 3 5
2
2
x t x t
dt
x dx dx dt x t t
dt
dx
= = =
= = = = = =
=
) )

=
| |
4
5 4 4
3
1 1 1 544 68
5 3 625 81
2 4 8 8 8 1
t
( = = = =

b)
1 3
3
0
0 0
3 0 0
1
3 1 1 3 3
t
x t
x t x t
dt
e dx e e
dx dt x t
= = =
= = =
= = =
) )

( ) ( )
3 0 3
1 1
1
3 3
e e e = =
c)
2 2
9 3
1 1
1 1 1 1
2
2 9 3
x t x t x t
dx tdt
t dx tdt x t x
= = =
= =
= = =
) )

82

( ) ( )
3 3 3
3
2 3
1
1
3 1
2 1 2 2 3 1
3 3 3
t
t dt t
(
( | |
= = =
( | (
\ .

)

26 26 6 40
2 2 2
3 3 3
(
= = =
(

3. Izraunati:
a)
( )
/ 2 / 2
/ 2
0
0 0
sin cos cos
sin cos
x u du dx
x xdx x x xdx
xdx dv v x
t t
t
= =
= = +
= =
) )

/ 2
2
0
cos 0cos 0 sin sin sin 0 1
2 2
x
t
t
t t
| |
= + = =
|
\ .

b)
( )
1
0 1
1 0 1
ln 1 ln
1
e e x t x t
x dx t dt
dx dt x e t e
+ = = =
+ = = =
= = =
) )

( )
1
1
ln
ln |
2
e
e
dt
t u du
dt
t t t
t
dt dv v t
= =
= =
= =
)

( )
1
ln 1ln1 1 1 1
e
e e t e e e e = = = + =

4. Izraunati povrinu figure ograniene linijama:
a)
2
2 0 y x x y = =
( )
2
2
0
2 3
2
0
2
2
2 3
P x x dx
x x
=
| |
=
|
\ .
)

( )
3 3
1
4 0 2 0
3
8 4
4
3 3
=
= =

b)
2
1 , 2 y x y = + =
2
2 1 x = +

2
1 x =
1 x =

( )
1 1
2
1 1
2 1 P dx x dx

= +
) )

83

3
1 1
1 1
2
3
x
P x x

| |
= +
|
\ .

( ) ( )
1
2 1 1 1 1 1 1
3
P
| |
= + + + +
|
\ .

2 2 4
4 2 2
3 3 3
P = = =

c) y x =
2
2 y x x =

2
2 x x x =
( )
1
0, 0 M

2
0 3x x =
( )
2
3, 3 M

( )
0 3 x x =
( ) ( )
3 3
2
0 0
2 P x x dx x dx =
) )

( )
3
2
0
2 P x x x dx = +
)

( )
2 3
3
2 3
0
0
3 3 /
2 3
x x
P x x dx
| |
= = =
|
\ .
)

( ) ( )
3 1
9 0 27 0
2 3

27 9
9
2 2
P = =

5. Izraunati:
a)
2
1 2
3
3 3
1
3
1 1
3
lim lim lim 1
2
2
3
b
b
b b b
dx x
x dx b
x
+

| |
= = = =
|
\ .
) )

b)
2 2
2
2
0 0
0 0
lim 2
2
b
x x
b
x t x t
xe dx xe dx x dx dt x b t b
dt
xdx
+

+
= = =
= = = = =
=
) )

2 2
2
0
0 0
1 1
lim lim lim
2 2 2
b b
t t t b
b b b
dt
e e dt e

+
| |
= =
|
\ .
) )

( )
2
2
0
1 1 1 1
lim lim 1
2 2 2
b
b
b b
e e
e
+ +
| |
= = =
|
\ .

84
c)
2 2 1
1 1
2
ln
ln ln
lim
1
1
b
b
dx
x u du
x dx x dx x
x x dx x
dv v
x x
+
= =
= =
= = =
) )

1 1
2
1
ln lnb ln1 1
ln lim
1
b
b b
b b
x dx
x x b x

(
( | |
+ = + =
| (
(
\ .

)

1
1
lim 1 1
1
b
b
b
(
| |
= =
( |
\ .
(

6. Izraunati:
a)
( )
1
1 1
1
2
0
0 0 0
1
2
lim lim / lim 2 1 2
1
2
x
dx
x dx
x
c
c
c c c
c
+ + +

= = = =
) )

b)
( )
( ) ( )
3 1 3
2 2
1
2
0 0 1 0
lim 1 1
1
x
dx dt
dx
x dx x dx
x
c
c c
=
+
(
= + =
(

) ) )

1 1
2
2 2
1 2
1 0 0
lim lim
1 1
t t
t dt t dt
c
c c
c c c

(
(
+ = + =
(
(

) )

2
1
0 0
1 1 1 1 1
lim lim 1
2 t t
c
c
c c
c c

(
( | | | |
= + =
| | (
(
\ . \ .

0
2 3
lim
2
c
c
(
=
(

c)
1 1 1 0
lim lim
ln ln ln ln ln
c c b
c c b
dx dx dx dx dx
x x x x x x x x x x
c c
+ +
+ +
= + = +
) ) ) ) )

( )
ln lnb
ln 1 ln 0
ln
lim lim
c
c b
x t
dt dt
dx
t t dt
x
c c + +
=
= = +
=
) )

( )
ln lnb
ln ln 1
0
limln / lim ln /
c
c c
b
t t
c
+
+
= + =

( )
0
lim ln ln ln ln 1 lim ln lnb ln ln
b
c c
c
c

(
= + + ( =

85

ZADACI ZA VEBU:

1. Proveriti:
a)
2
0
sin 0 x dx
t
=
)
b)
1
2
0
1 4
dx
x
t
=
+
)
c)
8
3
1
45
4
x dx
=
)

2. Izraunati:
a)
( )
1
3
2
11 5
dx
x
+
)
; b)
0
2
cos
5
dx
x
t
| |
|
\ .
)
; c)
1
2
0
1
x
x
e dx
e +
)
;
3. Izraunati:
a)
2
0
;
lu
x
xe dx
)
b)
3
0
x arctgx
)
; c)
/ 2
2
0
cos x x dx
t
)
;

4. Izraunati:
a)
1
0
x
e dx
)
; b)
2
2
0
x dx
)
; c)
8
3
1
dx
x
)
;
d)
( )
3
2
1
1 2 3 x x dx
+
)
; e)
/ 2
2
/ 6
1
cos
sin
x dx
x
t
t
| |
+
|
\ .
)
;

5. Izraunati povrinu oblasti ogranienu linijama:
a)
2
3 6 , 0, 4, 0 y x x x x y = = = =
b)
( )
2
2 , 4, 0 y x y x y = + = + =
c)
2 2
9 , 9 y x y x = =
d)
2
3 2 , 0 y x x y = =
e) ln , , 0 y x x e y = = =
f)
3
, y x y x = =
g)
2
4 , 4 y x x y x = + = +
h)
3
, 4 y x y
x
= + =

86
6. Izraunati integrale:
a)
3
2
0
x
x e dx
+
)
b)
ln
e
dx
x x
+
)
c)
( )
0
2/ 3
3
dx
x
)

d)
2
1
dx
x
+
+
)
e)
( )
1
0
2 1
dx
x x
)
f)
( )
6
2 2
3
4
dx
x
)

g)
1
2
0
ln
dx
x x
)
h)
1
1
2
ln
dx
x x
)

7. Proveriti:
1
3
1
6
5
x dx
=
)

8. Izraunati:
1
2
0
2
x
x
e dx
e +
)

9. Izraunati: a)
2
0
cos x x dx
t
)
b)
1
2
1
dx
x
+
)
c)
( )
4
2 2
3
dx
x
)

10. Izraunati povrinu oblasti ogranienu linijama:
( )
2
2 , y x = 4 0 y x i y = + =

87
4.
DIFERENCIJALNE JEDNA,INE


1. Reiti diferencijalnu jednainu:
( )
( )
2
2
2
2
2
2
' 1
1
1
1
2
2
y x y
dy
x y
dx
dy
xdx
y
dy
xdx
y
x
arc tg y C
x
y tg C
= +
= +
=
+
=
+
= +
| |
= +
|
\ .
) )

2. Nai ono reenje diferencijalne jednaine
2
2
' 0
1
xy
y
x
=
koje zadovoljava uslov

( )
2 1 y = .
2
2
2
2
2
1
2
1
2
1
ln ln 1 ln ' , '
dy x
y
dx x
dy x
dx
y x
dy x
dx
y x
y x C C R
=
= + e
) )

2 2
ln 1 ' ln 1
' ' 2 '
1 , ,
x C x
C C C
y e e e e x C e C R
+
+
= = = = e
88
2
1 y C x =
( ) ( )
2 2
1 1 , y C x ili y C x C R
+
= = e
i konano

( ) { }
2
1 , ) 0 . y C x C R = e
je opte reenje nae diferencijalne jednaine. Zamenom poetnog uslova
( )
2 1 y = u dobijenu formulu dobijemo

( )
1 2 1 . 1 C tj C = =
Traeno partikularno reenje je
2
1. y x =

3. Odrediti opti integral sledeih jednaina:
a)
( )
0 x y dx xdy + =

( )
x y dx xdy + =

x y dy
x dx
+
= 1
dy y
dx x
= +
uvedimo smenu . ' '
y
u tj y u x u
x
= = +
( )
' 1 ln
1 ln
ln
u x u u u x C
du y
x x C
dx x
dx
du y x x C
x
+ = + = +
= = +
= = +

b)
( )
2
x y y dx x dy =

2
2
xy y dy
x dx
=
2
'
y y
y
x x
| |
=
|
\ .

uvedimo smenu . ' ' y ux tj y u x u = = +

2 2
2
'
1
ln ln
ln
ln
du dx du
u u u x u u x
dx x u
x C C R
u
x x
x C y
y c x
+
- = + - = = -
+ =
= =

89
4. Nai ono reenje jednaine
2 2
' 0
x y
y
xy
+
+ = koje zadovoljava uslov
( ) 1 1 y =
2 2
' '
x y x y
y y
xy y x
+
= - = - -
uvedimo smenu . ' '
y
u tj u x u y
x
= + =

( ) ( )
2
2
4 4
2 2 2
2 4
4 2 2
2 4
1 1 2
'
1 2
1
ln 1 2 ln ln l n 1 2 ln 1 2
4
1 2 2
du u udu dx
u x u u x
n dx u u x
C C
u C x u u
x x
y C
x x y
x x
+
+ = - - = - - =
+

+ = - + = + =

+ = + =
4 4
4 2
2

2
C x
C y
x
-
=

Iz poetnog uslova dobijamo
4
4
4 4
2
2 2
1
1 3
2
3 3

2 2
C
C
x x
y y
x x
-
= =
- -
= =

5. Nai opte reenje jednaine
( )
3 2
' 1 , 1
1
y
y x x
x
= + =
+

( ) ( ) ( )
( )
( )
( )
( )
( )
2 2
3
2 2
3
1 1
3
2ln 1 2ln 1
3
ln 1 ln 1
2
1
1
1
1
1
dx
dx
x x
x x
x x
P x Q x x
x
y e C x e dx
y e C x e dx
y e C x e dx
+ +
+ +
+ +
= = +
+
(
) )
= + +
(

(
= + +

(
= + +
(

)
)
)

Kako je
lna
e a =
90
( ) ( )
( )
( ) ( )
( )
( )
2 3
2
2
2
2
1
1 1
1
1 1
1
1
2
y x C x dx
x
x C x dx
x
y x C
(
= + + + (
+
(

(
+ + +

(
+
= + + (
(

)
)

6. Odrediti partikularno reenje jednaine ' cos sin 1 y x y x + = koje zadovoljava
uslov ( ) 0 1 y =
( ) ( )
lncos lncos lncos
2 2
1 1
' ,
cos 2 cos
1 1

cos cos
cos cos
cos cos
tg xdx
x x x
y ytg x x k k Z P x tg x Q x
x x
y e C e dx y e C e dx
x x
dx dx
y x C y x C
x
t
t

| |
+ = = + e = =
|
\ .
| | | |
)
= + = +
| |
\ . \ .
| |
= + = +
|
\ .
) )
)
cos cos cos sin 1 0 1
cos sin
p
x
y C x xtg x C x x C C
y x x
| |
|
\ .
= + = + = + =
= +
)

ZADACI ZA VEBU:

1. Nai opte reenje jednaina
a) '
x y
y
x
+
=
b)
( )
2
0 x y ydx x dy =
c)
2 2
2
'
y xy x
y
x
+
=
d)
( )
2 3 3
xy dy x y dx = +

91
2. Reiti sledee diferencijalne jednaine, i zatim nai ono reenje koje zadovoljava
uslov:
a) ( )
2
0
2
, 3
3 1
dy x
y
dx y
= =
+

b) ( )
2
1 ' 1 0 , 3 y xy x y + = =
c)
( )
( )
2
0 2 , 0
y
e dy x dx y
= =
d) ( ) 0 ' , 1
1
y
y y
x
= =

e) x dy y dx =
f)
( )
2
1 x y dx x dy = +

3. Odrediti partikularna reenja sledeih jednaina
a)
2
' 0 1
2
x y
y y za x
x
+
= = =
b) ' ln 1 1
y y
y ako je y za x
x x
= = =
c) ( ) 1 ' 1 , 1
y
x
xy y x e y
| |
= + + =
|
\ .

4. Odrediti opte reenje sledeih jednaina:
a)
( ) ( )
4
1 ' 2 1 x y y x + = +
b)
2
' 2 xy x y =
c)
2
' 1 0
y
y x
x
+ =
d) ' cos sin sin 2 y x y x x =
5. Odrediti partikularno reenje jednaine pod datim uslovima:
a) ( )
2
0
2
' 1
1 1
xy
y y
x x
= =
+ +
2

b) ( )
2
0 ' 0 1
x x
y e y e y + = =
c) ( )
2
2 ' 2 1 1 x y xy y + = =
d) ( )
2
0 ' cos 0 y x tg x y y = =

6. Nai opte reenje sledeih jednaina:
a)
2
' 0
y
y xy
x
+ + =
92
b)
3 3
' 2 2 y xy x y + =
c)
2 2
' 2 0 xy y x y =
d)
3
2 ' sin y y x y =
e) ' 3 0 y y y y x =

7. Rei diferencijlanu jednainu
( )
2
1 0 y dx x dy + =

8. Nai partikularno reenje sledee diferencijalne jednaine:
ln
y y
y
x x
= ako je 1 y = za 1 x =

9. Odrediti opte reenje jednaine:

2 2
2 4
' 0
1 1
xy x
y
x x
+ =

93
5.
MATRICE I DETERMINANTE

ZADACI SA REENJIMA:

1. Izraunati zbir matrica A i B:
4 1 0 1
3 2 2 0
2 6 3 2
A B

( (
( (
= =
( (
( (

( )
4 0 1 1
4 2
3 2 2 0 5 2
2 3 6 2 5 8
A B
+ + (
(
(
(
+ = + + =
(
(
(
( + +

2. Matricu A pomnoimo brojem 3.

2 3 2 6 9 6
0 1 0 3 0 3 0
1 5 1 3 15 3
A A

( (
( (
= =
( (
( (

3. Izraunati proizvod AB ako je:
2 7
3 2 1
, 3 5
5 0 3
0 1
A B
(
(
= =
(
(

(

( ) ( ) ( )
( )
3 2 2 3 1 0 3 7 2 5 1 1
0 30
10 38
5 2 0 3 3 0 5 7 0 5 3 1
AB
+ + + + (
(
= =
(
(
+ + + +
(

Proizvod BA je takoe definisan.

94
( ) ( ) ( ) ( )
( )
( )
2 3 7 5 2 2 7 0 2 1 7 3
2 7
3 2 1
3 5 3 3 5 5 3 2 5 0 3 1 5 3
5 0 3
0 1
0 3 1 5 0 2 1 0 0 1 1 3
BA
+ + + (
(
( (
(
= = + + +
(
(
(

(
(
+ + +

6 35 4 0 2 21 29 4 23
9 25 6 0 3 15 34 6 18
0 5 0 0 0 3 5 0 3
+ + +
( (
( (
= + + + =
( (
( ( + + +

AB BA =
4. Proveriti na primeru matrice
1 2 1
2 5 3
3 0 4
A
(
(
=
(
(

da je IA=AI=A
1 2 1 1 0 0 1 0 0 0 2 0 0 0 1 1 2 1
2 5 23 0 1 0 2 0 0 0 5 0 0 0 3 2 5 3
3 0 4 0 0 1 3 0 0 3 0 0 0 0 4 3 0 4
AI
+ + + + + +
( ( ( (
( ( ( (
= = + + + + + =
( ( ( (
( ( ( ( + + + + + +

1 0 0 1 2 1 1 0 0 2 0 0 1 0 0 1 2 1
0 1 0 2 5 3 0 2 0 0 5 0 0 3 0 2 5 3
0 0 1 3 0 4 0 0 3 0 0 0 0 0 4 3 0 4
IA
+ + + + + +
( ( ( (
( ( ( (
= = + + + + + =
( ( ( (
( ( ( ( + + + + + +

AI IA A = =

5.
a)
2 7 2 2 3 0
3 5 8 ' 7 5 1
0 1 3 2 8 3
A A

( (
( (
= =
( (
( (

b)
3 5
3 2 1
' 2 0
5 0 3
1 3
A A
(
(
(
= =
(
(

(

6. Izraunati sledee determinante:
a)
1 2
1 3 0 2 3
0 3
= =
b)
2 3
16 12 4
4 8
= =
95
c )
( )
1 2 4
3 1 2 1 2 3
2 3 1 1 2 4
5 1 2 1 2 5
2 5 1

= + =

( ) ( ) ( )
3 5 2 2 2 4 10 6 = + + =

( )
2 8 4 10 6 10 64 54 = + + = + =

( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( )
1 2 4 1 2
2 3 1 2 3
2 5 1 2 5
1 3 1 2 1 2 4 2 5 2 3 4) 1 1 5
1 2 2 3 4 40 24 5 4
67 13 54

= + +
= + +
= =

7. Izraunati A
-1
za matricu
2 3 2
6 6 4
2 1 1
A

(
(
=
(
(

( )
2 3 2 2 3
det 6 6 4 6 6 12 24 12 24 8 18 24 14 10
2 1 1 2 1
A

= = + + + = =

1
11 21 31
12 22 32
13 23 33
-6 -4 3 2 3 2
10 5 0
-1 1 1 1 6 4
6 4 2 2 2 2
14 6 4
2 1 2 1 6 4
6 6 2 3 2 3
6 4 6
2 1 2 1 6 6
10 5 0
1
14 6 4
10
6 4 6
M M M
M M M
M M M
A

= = = = = =

= = = = = =

= = = = = =

(
(
=
(
(

96
8. Reiti matrinu jednainu AX-A=2X+I
gde je
0 1 2
2 3 4
1 0 1
A
(
(
=
(
(

AX-2X=A+I
(A-2I)X=A+I

0 1 2 1 0 0 2 1 2
2 2 3 4 2 0 1 0 2 1 4
1 0 1 0 0 1 1 0 1
B A I
( ( (
( ( (
= = =
( ( (
( ( (

0 1 2 1 0 0 1 1 2
2 3 4 0 1 0 2 4 4
1 0 1 0 0 1 1 0 2
C A I
( ( (
( ( (
= + = + =
( ( (
( ( (

1
1 1
1
1
/ B B X C
B B X B C
I X B C
X B C
=
=
=
=

( )
2 1 2 2 1
det 2 1 4 2 1 2 4 2 2 6
1 0 1 1 0
B

= = + =

11 21 31
12 22 32
13 23 33
1 4 1 2 1 2
1 1 2
0 1 0 1 1 4
2 4 2 2 2 2
6 0 12
1 1 1 1 2 4
2 1 2 1 2 1
1 1 4
1 0 1 0 2 1
B B B
B B B
B B B
= = = = = =

= = = = = =

= = = = = =

1
1 1 2
1
6 0 12
6
1 1 4
B
(
(
=
(
(

-1 1 2 1 1 2 3 3 3
1 1
6 0 12 2 4 4 18 6 36
6 6
-1 1 -4 1 0 2 -3 3 -6
X
( ( (
( ( (
= =
( ( (
( ( (

97
9. Reiti sistem koristei Kramerove formule:
2
2 3 4
2 3
x y z
x y z
x y z
+ + =
=
+ + =

Odgovarajue determinante su:
1 1 1 2 1 1
1 2 3 1; 4 2 3 1;
2 1 1 3 1 1
1 2 1 1 1 2
1 4 3 2;
2 3 1
x
y z
D D
D D

= = = =

= = =

1 2 4 3
2 1 3
=

Kako je 0 D = , sistem ima jedinstveno reenje:
( ) ( )
, , , , 1, 2, 3
y
x z
D
D D
x y z
D D D
| |
= =
|
\ .

Napomena: Reiti sistem i matrinom metodom.

10. Za sistem jednaina:
2 3
2 3 1
3 2 4
x y z
x y z
x y z
+ =
+ =
=

imamo
1 2 1
2 1 3 0
3 1 2
D

= =

Ako paljivo pogledamo, uoavamo da je trea jednaina jednaka zbiru prve
dve, pa zapravo imamo samo dve a ne tri jednaine.

2 3
2 3 1
x y z
x y z
+ =
+ =

98
Sistem sada moemo zapisati:

2 3
2 1 3
x y z
x y z
=
+ = +

i ovaj sistem ima jedinstveno reenje jer
1 2
1 4 5 0
2 1

= + = =

.

3 2
3 2 6 5 5
1 3 1
2 3
1 3 6 2 5 5
1 1 3
x
y
z
D z z z
z
z
D z z z
z
- -
= = - + + = +
+
-
= = + - + = -
+

( ) ( )
, , 1 ; 1; , x y z z z z z R = + e .

11. Za sistem jednaina:
2 1
2 3 5
2 4
x y z
x y z
x y z
+ =
+ =
+ =

imamo
2 1 1
1 2 3 0
1 1 2
D

= =

Ako saberemo prve dve jednaine dobijamo 2 6 x y z + = , a kako je trea
jednaina 2 4 x y z + = , i ako od poslednje oduzmemo treu dobijamo 0=2,
pa sistem nema reenja.

12. Reiemo i sistem:
1
2
3
ax y z
x ay z
x y z
+ + =
+ + =
+ + =

gde je a realan broj (parametar).
Izraunajmo odgovarajue determinante
( )
2
1 ; D a =
( )
4 1 ;
x
D a =
( )
5 1 ;
y
D a =
( )
6 1
z
D a = .
99
Ako je
( )
2
1 0 , 1 a a = = sistem ima jedinstveno reenje
4
;
1
x
a
=

5
;
1
y
a
=

6
.
1
z
a

Ako je a=1 sistem je nemogu.

13. Reiti sistem Gausovim postupkom:

2
2 3 1
3 2 2 5
x y z
x y z
x y z
+ + =
+ =
+ =

Ako prvu jednainu pomnoimo sa -3 i saberemo sa drugom i ako prvu
jednainu pomnoimo sa 2 i saberemo sa treom dobijamo ekvivalentan sistem:
2
4 7
4 9
x y z
x y
x y
+ + =
=
+ =

Ako sada drugu i treu jednainu saberemo dobijamo:
2
4 7
2 2
x y z
x y
x
+ + =
=
=

Iz ovog sistema sada dobijamo 1, 2, 1 x y z = = = pa je reenje sistema
trojka
( )
1, 2,1 .

14. Reiti sistem:
2 1
3 2 3 9
5 11
x y z
x y z
x z
+ + =
+ =
+ =

Ako prvu jednainu pomnoimo sa -2 i saberemo sa drugom dobiemo sistem:
2 1
5 11
5 11
x y z
x z
x z
+ + =
=
+ =

Sabirajui drugu i treu jednainu dobijamo:
2 1
5 11
0 0
x y z
x z
+ + =
=
=

100
Iz druge jednaine dobijamo 11 5 x z = i zamenom u prvu jednainu dobijamo:
( )
2 11 5 1
9 21
z y z
y z
+ + =
=

Zakljuujemo da je trojka
( )
11 5 ;9 21; z z z reenje sistema, pri emu je z
proizvoljan realan broj.

15. Reiti sistem:
0
2 2 3 10
3 3 2 9
x y z
x y z
x y z
+ + =
+ =
+ =

Ako prvu jednainu pomnoimo sa 3 i saberemo sa drugom i ako prvu jednainu
pomnoimo sa -2 i saberemo sa treom, dobijamo:
0
5 5 10
5 5 9
x y z
x y
x y
+ + =
+ =
=

Ako saberemo drugu i treu jednainu dobiemo
0
5 5 10
0 1
x y z
x y
+ + =
+ =
=

odakle zakljuujemo da je sistem nemogu.

101

ZADACI ZA VEBU:

1. Izraunati zbir matrica A i B:
a)
1 2 5 1 2 5
0 2 3 0 3 4
A B

( (
= =
( (

b)
1 2 4 2 4 5
2 5 0 2 3 2
3 1 3 2 1 1
A B

( (
( (
= =
( (
( (

2. Ako je
2 1 3 4 2 2
8 2 4 0 1 3
A i B

( (
= =
( (

Izraunati 3A-5B.

3. Ako je
4 0 1 2 0 6
5 2 0 1 5 3
3 5 3 3 2 1
A i B
( (
( (
= =
( (
( (

Odrediti matricu C tako da je A+C=B

a)
1 2 4 0 1 8 1
3 0 3 2 3 3 6
2 1 7 1 1 5 6

( ( (
( ( (
=
( ( (
( ( (

b)
2 1
1 2 3 1 0
3 2
3 2 0 0 1
1 1

(
( (
(
=
( (
(

(

c )
1 2 3 1 0 0 7 2 3
4 5 6 0 1 0 16 5 6
7 8 9 2 0 1 25 8 9
( ( (
( ( (
=
( ( (
( ( (

102
d)
1 2 3 2 1 6 1 0 24
3 2 0 3 2 9 0 1 0
1 1 1 1 1 4 0 0 7

( ( (
( ( (
=
( ( (
( ( (

Da li su matrice komutativne?

5. Izraunati AB i BA ako je:
| |
2
3
1 3 5 2
0
7
A i B
(
(
(
= =
(
(

6. Izraunati:
a)
2 5 3
1 3 2 0
1 0 1
2 1 5 1
0 2 1
10 2 7 2
3 1 0
(
(
(
(
(
(
(
(
(

b)
5 6 2 1 5 7
1 3 0 2 3 0
2 1 4 0 2 0

( (
( (

( (
( (

c)
0 3 2 5 3 4
3 0 4 3 5 1
2 4 0 2 2 3
( (
( (

( (
( (

d)
1 0 2 1 3 2
3 1 0 2 1 5
2 4 1 0 1 2
( (
( (

( (
( (

Stepen kvadratne matrice definisan je pomou relacija :

0 1 1
, ,
n n
A I A A A A A
= = =

7. Izraunati
2
2 2 A A I + ako je
1 1
1 1
A
(
=
(

103
8. Pokazati da je A
2
=I ako je
1 1 1
0 1 0
0 0 1
A

(
(
=
(
(

9. Izraunati A
3
, ako je
1 2 2
2 1 2
2 2 1
A
(
(
=
(
(

10. Proveriti:
a)
1 1 1
2 1 1 6
1 2 2
=
b)
6 1 1
3 1 1 12
3 2 2
=

c )
1 1 6
2 1 3 18
1 2 3
=
d)
3 4 0
0 1 2 17
1 0 3

e)
2 3 2
6 6 4 10
2 1 1

=
f)
1 2 3
1 4 4 1
0 7 8
=

11. Izraunati:
a)
1 0 2
3 1 4
1 1 8
b)
2 3 5
1 0 1
2 1 0

c)
3 1 2
5 0 2
1 3 1
d)
1 3 1
2 2 0
3 1 1

e)
3 1 1
2 1 0
0 1 2
f)
4 0 2
1 6 3
3 2 2

12. Proveriti:
104
a)
1
1 4 9 4
2 9 2 1
( (
=
( (

b)
1
3 1 1 2 1 1
1
2 1 0 4 6 2
4
0 1 2 2 3 1

( (
( (
=
( (
( (

c)
1 1
A A A A I

= = za bilo koju matricu A.

13. Izraunati inverzne matrice koje su definisane:
a)
1 3 1
2 2 0
3 1 1
A
(
(
=
(
(

b)
3 5 1
1 0 3
2 2 1
B
(
(
=
(
(

c)
4 1 2
0 7 8
1 2 3
C
(
(
=
(
(

d)
2 1 1
5 4 7
7 3 6
A
(
(
=
(
(

e)
1 6 1
2 3 1
1 3 2
A
(
(
=
(
(

f)
1 1 1
2 4 3
5 4 1
A
(
(
=
(
(

14. Ako je

3 2 1
1 3 4
0 1 2
A
(
(
=
(
(

;
2 2 1
3 1 4
1 2 2
B
(
(
=
(
(

proveriti
( )
1
1 1
AB B A

= .
15. Reiti sledee matrine jednaine:
a)
0 2 1
2 , 1 3 0
2 4 1
AX X A I A
(
(
= + =
(
(

b)
2 1 1 6
, 1 3 2 , 9
1 1 4 8
B AX X A B
( (
( (
+ = = =
( (
( (

105
c)
0 1 2 1 0 1
2 , 0 2 0 , 2 1 1
1 1 0 0 1 2
XA X B A B
( (
( (
= + = =
( (
( (

d)
2 1 1 2
, 1 3 1 , 3
1 2 4 5
B X AX A B
( (
( (
= = =
( (
( (

16. Reiti matrine jednaine:
a)
1 3 2 1 10 10
2 2 1 3 2 7
3 4 0 0 7 8
X
( (
( (
=
( (
( (

b)
5 1 5 8 5 2
3 3 2 3 9 15
1 2 1 0 0 0
X

( (
( (
=
( (
( (

c )
3 5 5 7 14 19
1 2 6 8 2 10
X
( ( (
=
( ( (

d)
2 4 5 9 1 1 2 18 23
3 5 7 7 1 1 0 12 15
1 2 3 6 2 1 2 9 11
X
( ( (
( ( (
=
( ( (
( ( (

17. Izraunati
2
2 2 A A I + ako je
1 1 1
0 1 0
0 0 1
A

(
(
=
(
(

18. Izraunati
1
A
za matricu
1 3 1
2 2 0
3 1 1
A
(
(
=
(
(

106
19. Reiti matrinu jednainu:

1 3 1 3
2 2 0 1
3 1 1 2
AX X B ako je A i B

( (
( (
= + = =
( (
( (

20. Reiti sisteme jednaina:

a)
2 3 1
4 2 3 5
13
3
6
x y z
x y z
x y z
+ + =
+ =
+ + =

b)
0
2 2 3 7
2 9
x y z
x y z
x y z
+ + =
=
+ =

c)
1
2 5 2 10
3 2 3 15
x y z
x y z
x y z
+ + =
+ =
+ + =

d)
2 2 3 11
3 5 2 19
3 5 20
x y z
x y z
x y z
+ =
+ =
+ =

e)
0
2 2 3 7
4 9
x y z
x y z
x y z
+ + =
=
+ + =

f)
4 2 3 5
43
3 5 2
6
2 3 1
x y z
x y z
x y z
+ =
+ =
+ + =

g)
3 5 2 19
3 5 20
4 6 4 25
x y z
x y z
x y z
+ =
+ =
+ =

h)
2 1
5 4 7 2
7 3 6 3
x y z
x y z
x y z
+ =
+ =
+ =

i)
4 2 0
7 8 0
2 3 0
x y z
y z
x y z
+ =
+ =
+ + =

j)
2 7 3 0
3 9 4 0
5 3 0
x y z
x y z
x y z
+ + =
+ + =
+ + =

k)
2 3 2
3 5 5 3
5 8 6 5
x y z
x y z
x y z
+ =
+ =
+ =

l)
4 3 2 1
3 5 1
3 6 9 2
x y z
x y z
x y z
+ + =
+ + =
+ + =

m)
4 3 2 0
3 5 0
3 6 9 0
x y z
x y z
x y z
+ + =
+ + =
+ + =

n)
2 23 29 4
7 4 7
5 2 5
ax y z
x ay z
x y az
+ =
+ + =
+ + =

o)
3 5 4
3 2
9 7 8 0
ax y z
x ay z
x y az
+ =
+ =
+ =

107
p)
4 0
2 3 1 0
3 2 0
ax y z
x y
x by
+ + =
+ =
+ =

q)
2 2
5 2 1
2 3
ax z
x y
x y bz
+ =
+ =
+ =

r)
0
2 2
2 0
x y z
x y z
x z
+ + =
=
=

s)
1
1
1
ax y z
x ay z
x y az
+ + =
+ + =
+ + =

t)
2
1 bx y z
x by z b
x y bz b
+ + =
+ + =
+ + =

108
6.
EKONOMSKE FUNKCIJE


1. Izvoz jednog preduzea se kretao u januaru 12 miliona novanih jedinica, u aprilu
15 i u julu 10. Odredit funkciju izvoza
2
y ax bx c = + + .
Kada e izvoz biti max.
x y
Januar je 1 mesec ( 1, 12 )
April je 4 mesec ( 4, 15 )
Jul je 7 mesec ( 7, 10 )

2
y ax bx c = + + .

12
16 4 15
49 7 10
a b c
a b c
a b c
+ + =
+ + =
+ + =

12
15 3 3
48 6 2
a b c
a b
a b
+ + =
+ =
`
+ =
)

12
5 1
18 8
a b c
a b
a
+ + =
+ =
=

2
'
2
max
4 20 29
, 1 5 1 ,
9 9 9
29 4 83
12 12
9 9 9
4 29 89
9 9 9
8 29 8 29
0 8 29 7,1
9 9 9 9
4 29
7,1 7,1 9 33,16
9 9
a b a
c a b
y x x
y x x x x
y
= = = + =
= = + =
= + +
= + + = = =
= + + =

2. Data je funkcija tranje 6 54 x p = +
a) Odrediti funkciju ukupnih prihoda
b) Odrediti cenu za koju e ukupni prihodi dostii max.

109

2
6 54 6 54 9
6
9 9
6 6
x
x p p x p
x x
P x p x x
= + = + = +
| |
= = + = +
|
\ .

2
2
1 2
9 0 54 0 0 54
6
x
x x x x x
+ = + = = . =

3. Za funkciju tranje 0, 0, 0
b
x ap b a b p
a
| |
= + < > < <
|
\ .
, nai elastinost tranje,
i karakteristinu cenu.
,
,
1
1
2
x p
x p
c
ap
E
ap b
E
ap b
p
ap b a
=
+
=

= =
+

Ona cena za koju je elastinost tranje jednaka 1, zove se karakteristina cena.
Tranja je neelastina za p<
c
p , a elastina za
c
p p > u intervalu definisanosti
tranje 0
b
p
a
< < .

4. Promet trgovinskih preduzea u toku jedne godine kretao se po mesecima u
milionima novanih jedinica u martu 9, u maju 21, u avgustu 24. Odrediti funkciju
prometa oblika
2
y ax bx c = + + i vreme kada e promet iz rasta prei u
opadanje.
Mart 3 mesec 9 miliona novanih jedinica
Maj 5 mesec 21 miliona novanih jedinica
Avgust 8 mesec 24 miliona novanih jedinica

(3,9) (5,21) (8,24)

2
9 3 9
25 5 21
64 8 24
y ax bx c
a b c
a b c
a b c
= + +
+ + =
+ + =
+ + =

110

9 3 1 93 3
25 5 1 25 5
64 8 1 64 8
45 192 200 (75 72 320) 437 467
30
A =
A = + + + + =
A =

9 9 1
25 21 1
64 24 1
189 216 600 (225 216 564) 60
b
b
A =
A = + + + =

9 3 1
21 5 1
24 8 1
45 72 168 (63 72 120) 285 225 30
30
a
a
a
A =
A = + + + + = =
A =

60
9 3 9
25 5 21
64 8 24
960 4032 1800 (1800 1512 2880) 600
600
30
1
30
2
b
c
c
c
a
b
a
b
A =
A =
A = + + + + =
A =
A
= = =
A
A
= =
A

2
20
2 20
' 2 2
2 2 0
1
c
y x x
y x
x
x
=
= + +
= +
+
=

111

max
max
'' 2 0 max
1 2 20
21
y
y
y
= <
= + +
=

5. Za tranju 2 10 x p = + elastinost tranje je
,
2
2 10
x p
p
E
p
=
+
.
Tranja je definisana u intervalu
( )
0, 5 sa karakteristinom cenom 2, 5
c
p = .
Tranja je neelastina kada cena varira od 0 do 2,5 a elastina kada je cena
vea od 2,5 a manja od 5. Ako je p=3,
( )
3 1, 5 E = to znai da poveanje cene
sa nivoa p=3 za 1% implicira pad tranje za 1,5%.

6. Za funkciju tranje
2
x ap bp c = + + elastinost tranje je
2
,
2
2
x p
ap bp
E
ap bp c
+
=
+ +
.

Za funkciju tranje
2
16 60 x p p = + elastinost tranje
2
,
2
2 16
16 60
x p
p p
E
p p
=
+
.
Tranja je definisana u intervalu 0<p<6 sa karakteristinom cenom elastinosti
2, 425
c
p = .

( )
0, 0
b
x ap a b = > < .
Elastinost tranje je konstantna i jednaka izloiocu
( )
b jer
1
,
b
x p
b
p
E abp b
ap
= = .
Numeriki, za funkciju tranje
-2,7
x=70p elastinost je 2,7 to ukazuje da,
nezavisno od nivoa cene, tranja uvek opada za 2,7%, pri porastu cene za 1% sa
svakog nivoa iz domena definisanosti.

8. Neka su za proizvod X na dva razliita trita funkcije tranje:
1
2 10 x p = + i
2
2
100 x p = + definisane na intervalima
( )
0, 5 i
( )
0,10 i redom odrediti
elastinost zbira
1 2
x x x = + i ispitati u kom je intervalu ukupna tranja
neelastina.
1
,
2
2 10
x p
p
E
p
=
+
i
2
2
,
2
2
100
x p
p
E
p
=
+
sledi
2
,
2
2 2
2 110
x p
p p
E
p p
+
=
+
za
112
,
1
x p
E = bie
2
3 4 100 0 p p + = , za
1 2
5, 43 6, 77 p i p = = to znai da je
ukupna tranja
2
2 110 x p p = + neelastina u intervalu 0 5, 43 p < <

9. Na tritu prisutna su dva potroaa odreenog tipa proizvoda sa sledeim
funkcijama tranje
1 2
10 2 18 6 x p i x p = = .
a) Nai funkciju tranje
( )
x f p = , za oba potroaa i na istom grafiku nacrtati
krive
( )
1 1
x f p = ,
( )
2 2
x f p = i
( )
x f p = uz odreivanje njihovih oblasti
definisanosti i karakteristinih taaka.
b) Ako je cena p=2, kolike e biti odgovarajue tranje i odgovarajue
vrednosti elastinosti za
1 2
, ? x x i x
c) Dati interpretaciju dobijenih rezultata svake od te tri elastinosti.
( ) ( )
1 1 1
10 2 10 ; 0 ; 0 ; 5 x p x p x p = = = = =

Oblast definisanosti ove funkcije je:
1
0 5 10 0 p x < < > >
( ) ( )
2 2 2
18 6 18 ; 0 ; 0 ; 3 x p x p x p i = = = = =
oblast definisanosti
2
0 3 18 0 p x < < > >
a) Funkcija tranje je

1 2
1
28 8 0 3
10 2 3 5
x x p p
x
x p p
+ = < s
= s <

Na tritu su do cene 3 p s prisutna oba potroaa, a od cene p>3 samo
prvi potroa.

b) Za cenu p=2, vrednosti odgovarajuih elastinosti tranji su

( )
( )
( )
1
2
2 10 2 2 6
2 6
2 12
x
x
x
= =
=
=

,
'
x p
p
E x
x
=
113
( )
( )
( )
1
2
,
,2
,2
2 2 2 4
2 0, 6%
10 2 10 2 10 2 2 6
2 12
6 2%
6 6
2 16
8 1, 3%
12 12
x p
x
x
p p
E
p p
E
E
= = = = =

= = =
= = =

c)
1
,2
0, 6
x
E =
Ako cenu p=2 poveamo za 1% tj. na 2 1, 01 2, 02 p = = tada e tranja
opasti za 0,6% tj. sa nivoa
( )
1
2 6 X p = = na nivo
( )
*
1
2, 02 5, 96. X p = =

2
,2
2
x
E = . Ako cenu poveamo za 1% tranja e opasti za 2% tj. sa nivoa

( )
2
2 6 x = na nivo
( )
2
2, 02 5, 88. x = Ako cenu poveamo za 1% tranja e
opasti za 1, 3%, tj. sa nivoa
( )
2
2 12 x = na nivo
( )
2, 02 11, 84. x =

10. Date su funkcije tranje
2
1
20 100 x p p = + i
2
2
4 400 x p = +

( )
0 10 p < < .
Elastinost je
1
,
2
10
x p
p
E
p
=
i
2 1 2
2
, , , ,
2 2
8 80
4 400 4 400
x p x p x p x p
p p
E E E E
p p
= = =
+ +

11. Na tritu odreenog tipa robe nalaze se samo dva prodavca sa pojedinanim
zakonima ponuda
1
2 y p = + i
2
2 0, 4 y p = + i funkcijom tranje
6 0, 6 x p = .
a) Formirati funkciju trine (zajednike) ponude y=g(p).
b) Proanalizirati algebarski, tabelarno i grafiki elastinost trine tranje u
odnosu na cenu.
a)
1 1
2 2 0 y p p y = + < < + < < +

2 2
2 0, 4 5 0 y p p y = + < < + < < +
Funkcija trine ponude je
( )
1
1 2
2 ; 2 5
4 1, 4 ; 5
y p p
y g p
y y p p
= + < s
= =
+ = + s < +

114
Na tritu je za cenu 2 5 p < s prisutan samo prvi prodavac, a za cenu 5 p >
na tritu su prisutna oba prodavca.

b)
6
: 6 0
10
D p >

( )
,
0, 6
' 0, 6
6 0, 6 6 0, 6
x p
p p p
E x
x p p
= = =

,
,
0 0
1 5
0, 6
1 , 0, 6 6 0, 6 , 1, 2 6 , 5
6 0, 6
6 0, 6 0 , 10
x p
x p
E kada je p
E za p
p
p p p p
p
p p
= =
< <
< < + < >
= =

Ex,p=0 p=0 x=6
E<1 5>p>0 3<x<6
E=1 p=5 x=3
E>1 10>p>5 0<x<3
E p10 x=0

12. Funkcija graninih prihoda ' 4 140 P x = + . Odrediti cenu po kojoj e preduzee
ostvariti najveu dobit koja je funkcija prosenih trokova
30
3 60 C x
x
= + + , i
neka je (0) 0 P = .

' 4 140
4 140
P x
dp
x
dx
= +
= +

2
( 4 140)
( 4 140)
2 140
dp x dx
dp x dx
P x x
= +
= +
= +
) )

115

2
2
0
3 60 30
5 80 30
' 10 80
10 80 0
8
C C x C x
D P C
D x x
D x
x
x
= = + +
=
= +
= +
+ =
=

2 140
16 140
124
P
P x p p
x
p x
p
p
= =
= +
= +
=

max
max
5 64 640 30
930
D
D
= +
=

13. Funkcija graninih prihoda 4000
8
dP x
P
dx
= = + . Odrediti funkciju tranje
(integracionu konstantu nai iz uslova (0) 0 P = ).

2
2
4000
8
4000
8
4000
16
(0) 0 0
4000
16
x
dP dx
x
dP dx
x
P x A
P A
x
P x
| |
= +
|
\ .
| |
= +
|
\ .
= + +
= =
= +
) )

14. Na tritu odreenog tipa robe nalaze se samo dva potencijalna kupca sa
odgovarajuim individualnim zakonima tranje
1 2
6 0, 6 10 2 . x p i x p = =

a) Formirati funkciju zajednike (trine) tranje x =f(p) oba kupca i na istom
grafiku nacrtati odgovarajue krive za
1 2
, x x i x
b) Pronai cenu (zaokruenu na ceo broj) kod koje se maksimizira ukupan prihod
svih prodavaca na tritu. Kolike su tada odgovarajue vrednosti
1 2
, x x i x .

1 1
2 2
6 0, 6 ; 0 10 6 0
10 2 ; 0 5 10 0
x p p x
x p p x
= < < > >
= < < > >

116
a) Funkcija trine tranje je:

( )
1 2
1
16 2, 6 , 0 5
6 0, 6 , 5 10
x x p p
x f p
x p p
+ = < s
= =
= s s

Na tritu su do cene 5 p s prisutna oba
potroaa a od cene 5<p<10 samo prvi potroa

b)
( )
( )
2
2
16 2, 6 16 2, 6 0 5
6 0, 6 6 0, 6 5 10
p p p p p
P p x
p p p p p
= < s
= =
= s <

16
' 16 5, 2 0 3 '' 5, 2 0
5, 2
6
' 6 1, 2 0 5 '' 1, 2 0
1, 2
P p p P
P p p P
= = = = = <
= = = = = <

( )
( )
2
max
2
max
3 16 3 2, 6 3 48 23, 4 24, 6
5 6 5 0, 6 5 30 15 15
P
P
= = =
= = =

Maksimalan ukupan prihod se postie za cenu 3
p
p = i iznosi P=24,6

( )
( )
( )
1
2
3 6 0, 6 3 4, 2
3 10 2 3 4
3 8, 2
x
x
x
= =
= =
=

117
15. Na tritu prisutna su dva potroaa odreenog proizvoda sa odgovarajuim
zakonima tranje:

1 2
4 5 0, 5 . x p i x p = =
a) Pronai funkciju tranje x =f(p) za oba potroaa zajedno i na istom grafikonu
nacrtati odgovarajue krive tranje
1 2
, x x i x uz algebarsko odreivanje
njihovih oblasti definisanosti i karakteristinih taaka.
b) Pronai funkciju ukupnog prihoda
( ) p
P p = svih prodavaca tog proizvoda na
posmatranom tritu.
c) Algebarski, tabelarno i grafiki odrediti elastinost
1
, x p
E .

1 1
2 2
4 ; 0 4 4 0
5 0, 5 ; 0 10 5 0
x p p x
x p p x
= < < > >
= < < > >

a) Funkcija trita tranje je:

( )
1 2
2
9 1, 5 ; 0 4
5 0, 5 ; 4 10
x x p p
x x p
x p p
+ = < s
= =
= s <

b)
( )
( )
2
1
2
2
9 1, 5 9 1, 5 ; 0 4 ;
5 0, 5 5 0, 5 ; 4 10 ;
p p p p p D
P p x
p p p p p D
= < s
= =
= s <

( )
( )
( )
2
1 0
2 0
0 4 9 1, 5 9 1, 5 0
' 9 3 0 3
' 5 0 5
p P p p p p
P p p D
P p p D
< s = = =
= = = e
= = = e

Maksimalan prihod
( )
max
P se postie za cenu 3. p =

( ) ( )
( )
( )
( )
( )
2
0 0
1 2
3 3 9 1, 5 3 13, 5
1 7, 5
2 12
4 12
4 10 5 0, 5 5 0, 5 0 ' 5 0
0 10 5
P p
P
P
P
p P p p p p P p
p p p
= = =
=
=
=
s < = = = = =
= = =

118
( ) ( )
( ) ( )
( )
( )
( )
5 5 5 0, 5 5 12, 5
6 6 5 0, 5 6 12
7 10, 5
8 8
9 4, 5
P P
P
P
P
P
= = =
= =
=
=
=

c)
( )
1
1
,
1
1
4 4
p
x
p p p
E x
x p p

= = =

1
1
,
,
,
0 0
1 0 2
1 , 4
4
4
4 0 4
x p
x p
x p
E kada je p
E za p
p
p p
p
E za p
p p
= =
< < <
< <
=
= =

Ex1,p=0 p=0
1
x =4
0<E<1 2>p>0 2<
1
x <4
E=1 p=2
1
x =2
E>1 4>p>2 0<
1
x <2
E p=4
1
x =0

16. Prededuzee proizvodi jednu vrstu robe X sa funkcijom ukupnih trokova
2
3 35000000 C x = + gde je x mesena proizvodnja i 15000
2
p
x = + funkcija
tranje i p cena jednog proizvoda. Odrediti:
a) Interval rentabiliteta
b) Dobit pri proizvodnji od 2000 proizvoda
c) Optimalnu proizvodnju i maksimalnu dobit
d) Kolika je dobit pri minimalnim prosenim trokovima?

119
a)
2
2
1
2
2 30000
2 30000
5 30000 35000000 0
1585
4414
p x
P x x
D P C x x
x
x
= +
= +
= = + >
=
=

Dobit je pozitivna pri proizvodnji od 1585 do 4414 proizvoda.

b)
( )
2000 5000000 D = pri 26000 p =
c)
( )
0
max
' 10 30000 0 3000
'' 10 0 3000 10000000
D x x
D D
= + = =
= < =

d)

35000000
3
35000000
' 3 0
C x
x
C
x
= +
= =

( ) ( )
( )
min
3416
'' 3416 0 '' 3416 20494
3416 8902720
x
C C
D
=
> =
=

17. Na tritu potpune konkurencije prisutna je cena p=108 dinara odreenog
proizvoda X. Individualni proizvoa tog proizvoda ima odgovarajuu funkciju
prosenih trokova

100
50 4 C x
x
= + +
gde je x koliina njegove proizvodnje ponude.

a) Pronai funkcije: ukupnog, graninog i prosenog prihoda i funkciju ukupnih
trokova.
b) Na istom grafikonu nacrtati krive ukupnog prihoda i ukupnih trokova, uz
izraunavanje njihovih karakteristinih taaka.
c) Algebarski, tabelarno i grafiki odrediti elastinost ukupnih trokova u odnosu
na koliinu proizvodnje x.

120
a)
100
108 . 50 4 p din C x
x
= = + +

2
108 , ' 108 , 108 ' 108
50 4 100
P p x x P P P P p din
C C x x x
= = = = = = =
= = + +

b)

2
4 50 100 C x x = + +

( ) ( ) ( ) ( )
2
2
1,2
1 2
100 , 0
' 8 50 0 0
108 4 50 100
4 58 100 0
29 841 400 29 21
4 4
2 12, 5
2 2 216 , 12, 5 12, 5 1350
C x
C x za x
P C x x x
x x
x
x x
P C P C
= =
= + > >
= = + +
+ =

= =
= =
= = = =

c)
2
,
2
' 50 8 50 8
'
100
50 4 100
50 4
C x
x C x x x
E C
C x x C
x
x
+ +
= = = =
+ +
+ +

2
,
2 2 2
0 , 50 8 0 , 0
1 , 50 8 50 4 100 , 25 , 5
C s
E x x x
E x x x x x x
= + = =
< + < + + < <

2
2
50 8 50 16 16
lim lim lim 2
50 4 100 50 8 8
x x x
x x x
x x x

| | + +
| |
= = = = =
| |
+ + +
\ .
\ .

Ec,x=0 x=0 C=100
0<E<1 0<x<5 100<C<450
E=1 x=5 C=450
1<E<2 5<x<+ 450<C<+
E 2 x+ C+
121

18. Data je funkcija tranje x=10-0,5p

a) Pronai nivo proizvodnje xp za koji se postie maksimalan ukupan prihod P i
utvrditi njegov iznos.
b) Proanalizirati elastinost ukupnog prihoda P u odnosu na x i rezultate
predstaviti tabelarno i grafiki.
c) Grafiki predstaviti funkcije tranje, ukupnog prihoda i graninog prihoda.

a) 10 0, 5 x p =

( )
( )
2
20 2
20 2 20 2
' 20 4 0 ; 5 ; 5 50
p p
p x
P p x x x x x
P x x P x
=
= = =
= = = = =

b)
( )
( )
,
20 4
' 20 4
20 2 20 2
p x
x x x
E P x
P x x x
= = =

,
20 4
1 ; 1 ; 20 4 20 2 ; 0
20 2
p x
x
E x x x
x
-
< < - < - >
-

,
,
1 0
0 ; 20 4 0 ; 5
p x
p x
E za x
E x x
>
= - = =

Ep,x=1 x=0 p=0
0<E<1 5>x>0 50>p>0
E=0 x=5 p=50

Ec,x
2
1
5 x
122

c) 20 2
p x
p x P p
x
= - = =

( )
( )
( )
( )
1 2
20 2
0 0 , 10
' 20 4
' 0 20
' 5 0
' 10 20
P x x
P x x
P x
P
P
P
= -
= = =
= -
=
=
= -

19. Data je funkcija tranje x=20-0,5p

a) Nai
p
x za koju se postie maksimalan prihod P
b) U oblasti definisanosti tranje na istom grafiku nacrtati krive , ', P P P
c) Analitiki, tabelarno i grafiki obraditi elastinost ukupnog prihoda P u
odnosu na tranju x.
123
a) Prvo emo formirati funkciju tranje, a zatim funkciju ukupnog prihoda:

( )
( )
( )
2
0
2
max
40 2 40 2 40 2
' 40 4 0 10
'' 10 4 0
10 40 10 2 10 200
p x P p x x x x x
P x p
P
P P
= = = =
= = =
= <
= = =

b) 40 2 , 0 20 , 40 0 p x x p = < < > > oblast definisanosti
tranje.
( ) ( )
2
1 2
40 2 , 0 , 20 , 10 , 10 200
' 40 4
o o e
P x x x x x x p
P x
= = = = =
=
c)
,
' 40 4
'
40 2
p x
x P x
E P
P x P
= = =

,
1 40 4 40 2 , 1 0
0 , 40 4 0 , 10
p p x
p
E x x E za x
E x x
s = s >
= = =

Ep=1 x=0 P=0
0<E<1 10>x>0 200>P>0
E=0 x=10 P=200

124
20. Data je funkcija tranje p=20-2x

a) Pronai nivo proizvodnje x kod koga se postie maksimalan ukupan prihod P i
utvrditi njegov iznos.
b) Algebarski, tabelarno i grafiki analizirati elastinost ukupnog prihoda P u
odnosu na nivo proizvodnje x.
c) Na grafikonu nacrtati funkcije: tranje, ukupnog prihoda i graninog prihoda,
uz prikaz odgovarajue algebarske analize.

a)
( )
2
20 2 20 2 P p x x x x x = = =
( )
' 20 4 0 5
' 4 0 max
5 50
P x x
P
P x
= = =
= <
= =

Maksimalan ukupan prihod se postie za nivo proizvodnje x=5 i iznosi 50.
b)
,
' 20 4
'
20 2
p x
x P x
E P
P P x
= = =

za 0 5 x < < funkcija P raste
za 5 10 x < < funkcija P opada

,
20 4
1 ; 20 4 20 2 . 0
20 2
p x
x
E x x tj x
x
= s s >

Ep,x=1 x=0 P=0
0<E<1 5>x>0 50>P>0
E=0 x=5 P=50

125
c) 20 2 20 10
o o
p x p x = = =

( )
2
1 2
20 2 0 10
' 20 4 0 5 5 50
'' 4
P x x x x
P x x P
P za x D
= = =
= = = =
= e

21. Na tritu odreenog tipa robe prisutna su dva proizvoaa sa zakonima ponude

1 2
1 0, 5 4 y p i y p = + = +

a) Pronai zakon ukupne (trine) ponude y=g(p) i nacrtati odgovarajue krive
ponude
1 2
, , y y y uz odreivanje oblasti definisanosti i karakteristinih taaka.
b) Analizirati elastinost ukupnog prihoda u odnosu na cenu.
Funkcija tranje je 5 0, 5 , : 0 10 x p D p = < <

1 1
2 2
1 0, 5 , 2 0
4 , 4 0
y p p y
y p p y
= + < < + < < +
= + < < + < < +

Zakon trine ponude je:

( )
1
1 2
1 0, 5 , 2 4
5 1, 5 , 4
y p p
y y p
y y p p
= + < s
= =
+ = + s < +

126

( ) ( )
( ) ( )
1 2
1 2
1 2
1 0, 5 4 6
5 1, 5 5 1
10 4 10 6
y y
p p p
y y
y y
=
+ = + =
= =
= =

b)
( )
2
5 0, 5 5 0, 5 ' 5 P p x p p p p P p = = = =

( )
( )
,
,
5
' 5
5 0, 5 5 0, 5
5
1 , 1; 5 5 0, 5 0
5 0, 5
1 0
p p
p p
p p p
E P p
P p p p
p
E p p p
p
E za svako p
= = =

s s s >
s >

E>1 ne dolazi u obzir zbog toga to je tada cena p<0

5
1 , 1 , 5 0, 5 5 , 1, 5 10 , 6, 67
5 0, 5
0 5 0 , 5
5 0, 5 0 , 10
p
E p p p p
p
E za p p
p p
< < < < >
= = =
= =

Ep,p=1 p=0 P=0
0<E<1 5>p>0 12,5>P>0
E=0 p=5 P=12,5

127

22. Poznata je funkcija tranje
2
0, 6 12 60 x p p = + i funkcija ponude
10 5 y p = +
a) Pronai cenu
p
p kod koje se postie maksimalan ukupan prihod i izraunati
odgovarajue vrednosti tranje, ukupnog prihoda i ponude za tu cenu.

a)
( )
2 3 2
0, 6 12 60 0, 6 12 60 P p x p p p p p p = = + = +

2
1,2
1 2
' 1, 8 24 60 0
12 144 1, 8 60 12 6
1, 8 1, 8
10
10
3
P p p
p
p p
= + =

= =
= =

Definisanost tranje ' 1, 2 12 0 x p = < 10 p <
Cena kod koje se postie maksimalan ukupan prihod je
10
3
p
p = jer se cena p=10
nalazi van oblasti definisanosti.

2
10 10 10 2
0, 6 12 60 26
3 3 3 3
10 80 10 800 8
88
3 3 3 9 9
10 10 2
10 5 6
3 3 3
x
P
y
| | | | | |
= + =
| | |
\ . \ . \ .
| |
= = =
|
\ .
| | | |
= + =
| |
\ . \ .

128
( )
2
5 x p = odrediti funkciju graninih prihoda i elastinost
ukupnih prihoda.
P p x =
( ) ( ) ( )( )
( )
2
' 5 2 5 5 3 5
3 5
5
P p p p p p
p
E p
p
= + =

na primer za
2
3
p = granini prihod
2
' 13
3
P
| |
=
|
\ .
a
( )
0, 7 E P = to znai da
relativno malo poveanje cene sa nivoa
2
3
poveava prihod priblino za 13
novanih jedinica na jedininu promenu cene, odnsno relativno malo procentualno
poveanje cene sa nivoa
2
3
povlai porast prihoda za 0,7% pri porastu cene za
1%.

24. Poznata je funkcija graninog prihoda P=16-4x.

a) Pronai funkciju ukupnog i prosenog prihoda.
b) Na istom grafikonu nacrtati krive ukupnog, graninog i prosenog prihoda, uz
algebarsko odreivanje karakteristinih taaka.
c) Algebarski, tabelarno i grafiki odrediti elastinost ukupnog prihoda u odnosu na
trinu tranju x.
a)
( )
2
0 0
' 16 4 16 2 ; 16 2
x x
P
P P dx x dx x x P x
x
= = = = =
) )

( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
2
1 2
16 2 16 2
0 8
' 16 4 0 , 4
4 4 16 2 4 32
0 8 0
1 7 1 16 2,1 14
2 6 2 16 2, 2 24
3 5 3 16 2, 3 30
P x x x x
x x
P x x
P
P p
P p
P p
P p
= =
= =
= = =
= =
= =
= = =
= = =
= = =

32
16
1 4
8
p'
x
p
p
=
p

129
c)
( )
2
16 4
, ' 16 4
16 2 16 2
x x x
Ep x P x
P x x x
= = =

16 4
1 , 1 , 16 4 16 2 , 0
16 2
1 0
x
E x x x
x
E za svako x
> < < >
s >

Ep,x=1 x=0 P=0
0<E<1 4>x>0 32>P>0
E=0 x=4 P=32

25. Funkcija graninih trokova je ' 50
20
x
C = + . Odrediti:
a) Funkciju ukupnih trokova iz uslova (0) 700 C = .
b) Koliinu pri kojoj su trokovi najmanji.

a) ' 50
20
x
C = +
2
50
20
50
20
50
20
50
40
(0) 700
700
dC x
dx
x
dC dx
x
dC dx
x
C x A
C
A
= +
| |
= +
|
\ .
| |
= +
|
\ .
= + +
=
=
) )

2
50 700
40
x
C x = + +
130
b) ' 50
20
x
C = +

50 0
20
1000
x
x
+ =
=

26. Za funkciju trokova
2
0, 01 20 900 C x x = + + odrediti proizvodnju za koju su
proseni trokovi jednaki graninom.
2
900
0, 01 20
' 0, 02 20
'
900
0, 01 20 0, 02 20
0, 01 900
300
C x
x
C x
C C
x x
x
x
x
= + +
= +
=
+ + = +
=
=

Za proizvodnju 300 x = minimalni proseni jednaki su graninim ukupnim
( ) ( )
min
300 ' 300 26 C C = = novanih jedinica. Proseni trokovi opadaju pri
proizvodnji manjoj od 300 a rastu pri proizvodnji veoj od 300.

2
0, 01 20 900 C x x = + +
a) Odrediti elastinost ukupnih i proseih trokova i proveriti vezu izmeu njih.
b) Odrediti elastinost ukupnih i proseih trokova pri proizvodnji od 200.

( )
2
2
2
2
0, 02 20
0, 01 20 900
0, 01 900
1
0, 01 20 900
200 0, 91
c
c
c
x x
E
x x
x
Ec Ec E
x x
E
+
=
+ +
= =
+ +
=

to znai da se ukupni trokovi uveavaju za 0,91% pri poveanju proizvodnje sa
nivoa 200 za 1%.
( )
200 0, 09 Ec =
to znai procentualno smanjenje prosenih trokova za 0,09% pri poveanju
proizvodnje za 1% sa nivoa 200.
131
28. Data je funkcija ukupnih trokova
2
5 320 C x = + . Pokazati da su minimalni
proseni trokovi jednaki graninim ukupnim trokovima.
2
2
5 320 320
5
320
' 5 0
C x
C x
x x x
C
x
+
= = = +
= =

ako je
( )
( ) ( ) ( )
2
3
min
min
320
64
5
8
320
'' 2 0 8
8 80
' 10
' 8 80 8 ' 8 80
x
x
C za x
x
C
C x
C C C
= =
=
= > =
=
=
= = =

22, 45
462, 2
x
C
x
=
+
.
a) Odrediti elastinost ukupnih i prosenih trokova pri proizvodnji od 1000.
b) Kolika je elastinost prosenih trokova ako proizvodnja poraste od 400 na
1200 jedinica?
a)
( )
( )
462, 2
462, 2
1000 0, 32
1000 0, 68
c
c
E
x
E
Ec
=
+
=
=

b)
( ) ( )
1200 400 0, 38 Ec Ec =

30. Neka je vreme ekanja jednog servisa t, a ukupni trokovi po jedinici kapaciteta
9
C t
t
= + .
a) Odrediti minimum te funkcije trokova.
b) Izraunati odgovarajue vrednosti za razliito t.
132
( )
2
2
2
9
' 1 0
9 0
9
3
18
'' 3 0
27
C
t
t
t
t
C
= =
=
=
=
= >

sledi
( )
min
3 6 C =
to znai da je najkrae vreme ekanja 3 vremenske jedinice.

t 1 2 3 4 5
C 10 6,5 6 6,25 6,8

31. Na tritu poznata je prodajna cena odreenog proizvoda p=7,5 din i funkcija
ukupnih trokova odreenog proizvoaa
2
6 1, 5 C x = +
a) Formirati funkciju prosenih trokova, pronai najekonominiji nivo proizvodnje
i cenu takve proizvodnje.
b) Formirati funkciju prosenog prihoda proizvoaa tog proizvoda.

a)
2
7, 5 6 1, 5 p C x = = +

2
6 1, 5 6
1, 5
C x
C x
x x x
+
= = = +

( )
' 2
2
min
3
6
1, 5 0 , 4 , 2
12
'' 0 2
e
C x x
x
C C
x
= + = = =
= >

Najekonominiji nivo proizvodnje se postie sa 2
e
x = .

( ) ( )
2 6 , 6 e
e
C x C C = = = =
b) 7, 5 7, 5 P p x x P p din = = = =

133
32. Poznato je da na tritu proizvodnja x jednog pojedinanog prodavca nema
uticaja na menjanje trine cene p.
Neka je evidentna trina cena p=5din. i funkcija ukupnih trokova pojedinanog
prodavca
2
4, 5 0, 5 C x = +
a) Pronai nivoe nerentabilne, rentabilne i granino rentabilne proizvodnje. Za
najrentabilniji nivo proizvodnje izraunati odgovarajue vrednosti ukupnih
trokova, ukupnog prihoda, prihoda, graninog prihoda i dobiti.
b) Analizirati elastinost ukupnog prihoda u odnosu na njegovu proizvodnju x,
objasniti ekonomsko znaenje rezultata.
c) Na istom grafiku nacrtati krive: , , ', , p p p C i D za vrednosti 0 10 x s s uz
analize.

2
5 4, 5 0, 5 p C x = = +

a)
5 P p x x = =
2 2
5 4, 5 0, 5 0, 5 5 4, 5 D P C x x x x = = = +
( )
( )
2
2
1,2
1 2
2
max
0, 5 5 4, 5 0/ 2
10 9 0 , 5 25 9 5 4
1 , 9
0, 5 5 4, 5
' 5 0 5
'' 1 0 5 8
r
r
D x x
x x x
x x
D x x
D x x
D D x
= + =
+ = = =
= =
= +
= + = =
= < = =

Najrentabilniji nivo proizvodnje je 5
r
x =
( )
5 5 5 25 P = =
(5) 4, 5 0, 5 25 17 C = + =
' 5
5
P
P
=
=

( ) ( ) ( )
5 5 5 8 D P C = =
( ) ( )
0 0 ;1 9 ; , D za x < e + intervali nerentabilne proizvodnje
0 0
1 2 0 1 9, D za x x = = = nivoi granino rentabilne proizvodnje
134
( )
0 1; 9 D za x > e , interval rentabilne proizvodnje
b) 5 P x =

,
' 5 1%
5
p x
x x
E P
P x
= = =

Ako se x promeni za 1% i ukupan prihod e se promeniti za 1%. To je sluaj
indiferentne (jedinine) elastinosti.

c)
( ) ( ) ( )
5 0 0 ; 5 25 ; 10 50 P x P P P = = = = =
( )
( )
( )
( )
( )
2
2
' 5
4, 5 0, 5
0 4, 5
1 5
5 17
9 45
10 54, 5
0, 5 5 4, 5
P P p
C x
C
C
C
C
C
D P C x x
= = =
= +
=
=
=
=
=
= = +

( )
( )
( )
0 4, 5
1 0
5 8
D
D
D
=
=
=

( )
( )
9 0
10 4, 5
D
D
=
=

33. Data je funkcija tranje p=9-1,5x i funkcija ukupnih trokova C=6+1,5x

a) Pronai funkciju ukupnog prihoda P=P(x) i na istom grafiku nacrtati funkcije
p=p(x), C=C(x) i P=P(x);
b) Odrediti intervale nerentabilne, rentabilne i najrentrabilnije proizvodnje.
c) Odrediti funkciju ukupne dobiti D=D(x).

a) 9 1, 5 , 6 1, 5 p x C x = = +

( )
2
9 1, 5 9 1, 5 P p x x x x x = = =
45
5
4,5
-4,5
C
P
1 5 9 10
D
P=P'=p=5

135
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( )
( )
( )
0 0
2
0 0
1 2 max
9 1, 5 0 5 9 0
9 , 6
9 1, 5 , ' 9 3 0 3 '' 3 0
0 , 6 , 3 3 9 1, 5.3 3 13, 5
2 4 12
1 5 7, 5
6 1, 5
0 6
3 10, 5
6 15
e
e
p x x p
p x
P x x P x x P
x x x P P
P P
P P
C x
C
C
C
= < < > >
= =
= = = = = <
= = = = = =
= =
= =
= +
=
=
=

136
b)
2 2
9 1, 5 6 1, 5 1, 5 7, 5 6 D P C x x x x x = = = +
2
0 0
1 2
1
0 1, 5 7, 5 6 0
1 , 4
' ' ' 0 , ' 3 7, 5 0 , 2, 5
D x x
x x
D P C D x x
= + =
= =
= = = + = =

( ) ( )
0 0 ;1 4 ; D x < e + Intervali nerentabilne proizvodnje

0 0
1 2
0 1 4 D x x = = = Nivoi granine rentabilne proizvodnje

( )
0 1; 4 D x > e Interval rentabilne proizvodnje
2, 5
r
x = Najrentabilniji nivo proizvodnje.

c)
2
1, 5 7, 5 6 D P C x x = = +
( )
( ) ( )
( ) ( )
( )
2
max
2, 5 1, 5.2, 5 7, 5.2, 5 6 3, 375
1 4 0
2 3 3
0 6
D D
D D
D D
D
= = + =
= =
= =
=

34. Za neki proizvod funkcija prosenih prihoda je 300 2 P p x = = , funkcija ukupnih
trokova je
2
C x = .

Odrediti:
a) Funkciju ukupnih prihoda;
b) Funkciju graninih prihoda;
v) Funkciju graninih trokova;
g) Dobit,
d) koliinu proizvoda za koju e dobit biti maksimalna;
) pokazati da se to reenje moe dobiti i iz relacije ' ' P C = .

Odrediti: cenu, ukupan prihod, ukupne trokove, i maksimalnu dobit.

a)
2
2
300 2
300 2
p x
C x
P x p P x x
=
=
= =

b) ' 300 4 P x =

v) ' 2 C x =
137
g)
2 2
2
2 300
3 300
D x x x
D x x
= +
= +

d)
' 6 300
6 300 0
50
'' 6 0max
D x
x
x
D
= +
+ =
=
= <

)
' ''
300 4 2
300 6 50
300 100
200
P C
x x
x x
p
p
=
=
= =
=
=

2 2
max
max
50 200 10000
50 2500
10000 2500
7500
P
C x
D
D
= =
= = =
=
=

35. 20
x
P e
= je funkcija prosenog prihoda a

1
C
x
= je funkcija prosenih trokova
nekog proizvoda. Odrediti potreban i dovoljan uslov za maksimalnu dobit

'
1
1
max
20 20
1
1
20 1
20 20
20 20 0
20 0 1 0 1
20 20
20 7, 33 , potreban uslov je da cena bude 7,33.
2, 73
( ) 20 1 7, 33 1 6, 33
''
x x
x
x x
x x
x
o
o o
o
P p e P xp P xe
C C x C x
x
D P C xe
D e xe
e xe
e x x
p e p
e
D x e
D

= = = =
= = =
= =
=
=
= = =
= = = =
= = =
=
1
(1)
20 20 20
'' 40 20 '' 20 0 , dovoljan uslov za maksimum
1 je ispunjen, " u jedinici je manji od nule.
x x x
x x
o
e e xe
D e x e D e
x D

+
= + = <
=

138
36. Poznata je funkcija ukupnih trokova
2
20 4, 6 C x = + i inverzni oblik funkcije
tranje
2
0, 6 12 60 p x x = + .
a) U oblasti definisanosti trine tranje pronai najrentabilniji nivo proizvodnje
kao i odgovarajue vrednosti cene, ukupnog prihoda, ukupnih trokova i
ukupne dobiti.
b) Analizirati kretanje vrednosti kolinika relativnih promena ukupnih trokova i
nivoa proizvodnje;
c) Pronai najekonominiji nivo proizvodnje i odgovarajue vrednosti: cene,
ukupnog prihoda, ukupnih trokova i ukupne dobiti za taj nivo.

a)
2
0, 6 12 60 p x x = +
Oblast definisanosti je: (0, 10) xe
( )
2 3 2
3 2 2 3 2
2
' 1, 2 12 0 10
0, 6 12 60 0, 6 12 60
0, 6 12 60 20 4,6 0, 6 16,6 60 20
' 1,8 33, 2 60 0
p x x
P p x x x x x x x
D P C x x x x x x x
D x x
= < <
= = = +
= = + = +
= =

1 2
2 16, 7 10 x x = = > ne pripada oblasti definisanosti.
Najrentabilniji nivo proizvodnje je 2
r
x = .
( )
( )
( )
( ) ( ) ( )
2
3 2
2
2 0, 6 2 12 2 60 38, 4
2 0, 6 2 12 2 50 2 76,8
2 20 4, 6 2 38, 4
2 2 2 38, 4
P
P
C
D p C
= + =
= + =
= + =
= =

b)
2
,
2 2
9, 2
9, 2
20 4, 6 20 4, 6
C X
x x
E x
x x
= =
+ +

,
2 2 2
,
2
2
0 0
20
1 , 9, 2 20 4, 6 , 4 2
4, 6
9, 2
lim 2
20 4, 6
C X
C X
x
E za x
E x x x x
x
x
= =
< < + < <
=
+

Ec,x=0 x=0 C=0
0<E<1 0<x<2 20<C<38,4
E=1 x=2 C=38,4
1<E<2 2<x<+ 38,4<C
E=2 x + C+
139

c) Jedan od uslova za izraunavanje najekonominijeg nivoa proizvodnje je
,
1
C X
E = . Moemo zakljuiti da se najekonominiji nivo proizvodnje postie
za 2
e
x = . Za isti nivo se postie i najrentabilnija proizvodnja 2
r e
x x = = ,
pa su i vrednosti za p, P,C i D iste kao u zadatku pod a):

( ) ( ) ( ) ( )
2 38, 4, 2 76, 8, 2 38, 4 2 38, 4 p P C i D = = = =

37. Poznata je funkcija tranje x=75-0,1p i funkcija ukupnih trokova

2
100 50 4 C x x = + +

a) Nai nivo najrentabilnije proizvodnje i odgovarajuu cenu, ukupan prihod,
ukupne trokove i ukupnu dobit;
b) Algebarski obraditi i tabelarno ilustrovati elastinost ukupnih trokova u
odnosu na koliinu;
c) Koji je nivo najekonominije proizvodnje kao i odgovarajua cena i razlika
izmeu ukupnih dobiti iz c) i a)?

75 0,1 750 10 x p p x = =

a)
( )
2
750 10 750 10 P p x x x x x = = =

( )
( )
( )
( )
( ) ( ) ( )
2 2 2
max
2
2
750 10 100 50 4 100 700 14
' 700 28 0 25 , '' 0
25 750 10 25 500
25 500 25 12.500
25 100 50 25 4 25 3850
25 100 700 25 14 25 8650
25 25 25 12.500 3850 8650
r
D P C x x x x x x
D x x D D
p
P p x
C
D ili
D P C
= = = +
= = = <
= =
= = =
= + + =
= + =
= = =

b)
( )
2
,
2 2
50 8
50 8
100 50 4 100 50 4
C X
x x x
E x
x x x x
+
= + =
+ + + +

, 1 2
50
0 0 , 0
8
C X
E za x x = = = < ne dolazi u obzir

2 2 2
,
2
,
2
1 , 50 8 100 50 4 , 25 5
50 8
lim lim 2
100 50 4
C X
C X
x x
E x x x x x x
x x
E
x x

< + < + + < <
+
= =
+ +

140

Ec,x=0 x=0 C=100
0<E<1 0<x<5 100<C<450
E=1 x=5 C=450
1<E<2 5<x<+ 450<C<+
E=2 x + C+

c)
,
1 5
C X e
E x = =

( )
( )
( ) ( )
2
5 750 50 700
5 100 700 5 14 5 3050
5 25 3050 8650 5600
p
D
D D
= =
= + =
= =

38. Funkcija ukupnih trokova je
2
3 25 C x = + , a funkcija tranje je 15
2
p
x = + .
Odrediti:

a) proizvodnju i cenu pri kojima se postie maksimalna dobit i koliko ona iznosi
b) proizvodnju pri kojoj je ukupan prihod jednak ukupnim trokovima (gornju i
donju granicu rentabilnosti).

a)
( )
( )
2
2 2 2
max
2 30 2 30
2 30 3 25 5 30 25
' 10 30 0 3
'' 10 0 3 20
P p x x x x x
D P C x x x x x
D x x
D D
= = + = +
= = + = +
= + = =
= < =

pri 24 p =

b)

2
1
2
0
5 30 25 0
1
5
D
x x
x
x
>
+ >
=
=

Interval rentabiliteta je pri proizvodnji koja se kree od 1 do 5.

141
39. Za proizvod X date su funkcije trokova
2
2 4900 C x = + i tranje
0, 5 500 x p = + . Odrediti:
a) Interval rentabilnosti proizvodnje proizvoda X;
b) Optimalan obim proizvodnje i maksimalnu dobit;
c) Dobit pri minimalnim prosenim trokovima;
d) Grafiki prikazati dobit preko prihoda i trokova

a) 1000 2 p x = , odreujemo funkciju prihoda:

2
1000 2 P px x x = =
Iz inverznog oblika funkcije tranje funkcija dobiti D P C = postaje

2
4 1000 4900 D x x = + .
Nule funkcije dobiti
2
4 1000 4900 0 x x + = , odnosno jednaine
2
250 1225 0 x x + = su
1 2
5 i 245 x x = = , pa je interval 5 245 x < < , u
kome je 0 D > , interval rentabiliteta proizvodnje proizvoda X.

b) Izvodna funkcija ' 8 1000 D x = + ima nulu 125 x = za koju je
'' 8 0 D = > . Prema tome, 125 x = predstavlja optimalni obim proizvodnje,
tako da je

max (125)
57600 D D = = .
c) Funkcija prosenih trokova
4900
2 C x
x
= + ima prvi izvod

2
4900
' 2 C
x
= ,

koji je za 49, 49 x = jednak nuli a drugi izvod

3
9800
'' C
x
= ,
za 49, 49 x = vei od nule
(49,49)
( '' 0) C > , pa je 49, 49 x = obim
proizvodnje proizvoda X za koji se postiu minimalni proseni trokovi.
Dobit ostvarena za ovaj obim proizvodnje je
(49,49)
34790 D = .

142
d)

40. Preduzee proizvodi artikal X sa trokovima 2 5000 C x = + i funkcijom tranje
2
( 100) x p = . Odrediti optimalnu cenu, maksimalnu dobit i optimalnu
proizvodnju.

2
2 5000 posle smene ( 100) imamo: D P C px x x p = = =

2 2 2
( 100) 2( 100) 5000 ( 2)( 100) 5000 D p p p p p = =

Funkcija dobiti je definisana u intervalu 0 100. p < <

2
1 2
Iz ' ( 100) 2( 2)( 100) ( 100)(3 104) 0
104
sledi da je 100 i (p=100 ne pripada intervalu definisanosti
3
funkcije dobiti).
D p p p p p
p p
= + = =
= =

104
3
'' 3 104 3( 100) 6 404,
104
'' 0, a to znai da je 34, 6 optimalna cena.
3
o
D p p p
D p
| |
|
\ .
= + =
< = =

Maksimalna dobit
max
134435,84 D =
Smenom 34, 6
o
p = u funkciji tranje dobijamo optimalnu proizvodnju
4268, 5.
opt
x =

0,05
200
x
C e = pokazati da su minimalni proseni trokovi
jednaki graninim trokovima.
Funkcija prosenih trokova je
0,05
200 .
x
e
C
x
=
143
Iz
0,05
(20)
2
0, 05 1
' 200 0 je 20, '' = 0,
40
x
x e
C e x C
x
= = = > to znai da
funkcija za 20 x = ima minimum
min
10 . C e =
Funkcija graninih trokova je
0,05
' 10 .
x
C e = Granini trokovi za 20 x = su
(20)
' 10 , C e = pa je
min (20).
' C C =

42. Dati su granini trokovi
10
' 5 C
x
= + . Nai ukupne trokove ako je
( )
1 20 C = .

( )
( )
10
' 5 10ln 5
1 20 10ln1 5 15
10ln 5 15
x
C C dx dx x x A
x
C A A
C x x
| |
= = + = + +
|
\ .
= = + + =
= + +
) )

43. Dati su granini trokovi
60
'
20 1
C
x
=
+
. Nai ukupne trokove ako je
( )
1 500 C = .

2
60
, posle smene
20 1
20 1
20 2
10
C dx
x
x t
dx tdt
t
dx dt
=
+
+ =
=
=
)

( )
60 6
10
1 500 6 494
6 20 1 494
tdt
C t A
t
C A A
C x
= = +
= = + =
= + +
)

144

ZADACI ZA VEBU

1. Ispitati i nacrtati funkciju tranje oblika:
a)
2
20 x p =
b)
( )( )
2
4 3 x p p = +
c)
2
150 6 x p =
d)
( ) ( )
2
2 2 x p p = +
e)
2
125 20 x p p = +
f)
( )
2
1
5
x
p
=

g)
1
2 6
x
p
=

2. Tranja za proizvodom X data je funkcijom
i. 30 2 x p =
ii. 4 200 x p = +
iii. 6 120 x p = +
iv. 200 x p = +
Odrediti elastinost funkcije tranje i grafiki prikazati kretanje elastinosti. Nai cenu
za koju je
,
1
x p
E =

3. Odrediti elastinost funkcije tranje i grafiki prikazati ako je
2
30 225 x p p = + .
Nai cenu za koju je
,
1
x p
E = i onu za koju je
,
2
x p
E = .

4. Nai elastinost funkcija tranji:
a)
3
2
bp
x ae
=
b)
( ) 1 p c
x ab

=
c)
( ) 3 4 2 p
x p e
+
=
d)
( )
2
0, 0
a p
x a b
b
= > >
i odrediti onu cenu za koju je
,
1
x p
E =

145
5. Za funkciju tranje 10, 7 1020 p x = + odredi fleksibilnost cene
, p x
E i pokazati
da je
, ,
1
x p p x
E E = . Izraunati obim tranje za koji je
, p x
E .

6. Nai funkciju kretanja uvoza jednog preduzea ako se uvoz kretao:
1993. uvezeno je 106 miliona novcanih jedinica

7. Data je funkcija tranje
3
2
600 x p
= . Odrediti:
a) Elastinost tranje
b) Uspostaviti vezu izmeu graninih prihoda i elastinosti tranje
c) Ispitati promene prihoda kada se cena povea sa nivoa 4 na nivo 9.

8. Za funkciju tranje 2 480 x p = + i funkciju ponude
2
4 300 y p p = + .
Odrediti elastinost ponude i tranje pri ravnotenoj ceni.

9. Data je funkcija tranje neke robe. Izraunati elastinost tranje i onu elastinost
pri p=3
a)
2
30 4 x p p =
b)
100
100
p
x
=

c)
0,8
0, 756
p
x
=

10. Data je funkcija potronje junog voa koja glasi
a)
2
0, 051 1, 436 0, 907 x p p = +
b)
2
0, 089 2, 299 5, 212 x p p = +
c)
2
0, 0176 0, 4823 1, 0821 x p p = + +
Kolika je elastinost? Izraunati
( )
10 E

11. Odrediti interval definisanosti i grafiki prikazati funkciju ponude
5 400 y p =
12. Ispitati i nacrtati funkciju ponude:

a) 2 10 y p = +
b)
2
6 y p p =

146
13. Analitiki i grafiki nai uslov ravnotee za sledei model trita:
2
2
100
4 100 5
x p
y p p
=
= +

14. Odrediti ravnotenu cenu modela trita:
2
2
128 2
2 5 3
x p
y p p
=
= + +

15. Grafiki nai uslov ravnotee za sledei model trita:
1
2 50'
8 400
x
p
y p
=
=

16. Za funkciju tranje:
3
25
4
p
y =
ispitati i nacrtati funkciju elastinosti tranje u njenoj oblasti definisanosti.

2
4 x p = ispitati i nacrtati funkciju tranje.

( )
2
3
3
p
x
p
=

a) izraunati i nacrtati funkciju elastinosti tranje;
b) kolika je elastinost tranje za p=5 i za p=15?

( )( )
2
2 3 x p p = + odrediti funkciju elastinosti tranje

20. Funkcija ukupnih prihoda
3 2
100 2500 P x x x = + .
Pokazati preko funkcije prosenih i preko funkcije graninih da je
( )
10 16000 P =

21. Data je funkcija tranje 3, 5 42 x p = +
a) nai funkciju ukupnog prihoda
b) odrediti cenu i odgovarajuu tranju za koju se postie maksimalan prihod.

147
22. Data je funkcija tranje
( )
2
3 x p =
a) Nai funkciju ukupnog prihoda
b) Odrediti cenu i odgovarajuu tranju za koju se postie maksimalan prihod.
c) Uspostaviti vezu izmeu graninih prihoda i elastinosti tranje

23. Za funkcije tranje pronai funkcije prihoda i odrediti funkcije graninih prihoda
preko elastinosti tranje:
a)
2,7
7 x p
=
b)
7 p
x ae
=
c)
b ap
x p e
=

24. U narednim zadacima date su funkcije tranje. Odrediti: cenu, prihod i tranju za
koju e ukupni prihodi biti maksimalni:

a) 1000 x p = +
b)
1
2000
2
x
= +
c) 25 2500 x p = +
d) 2 3000 p x = +
e)
1
250
4
p x = +
f) 3 9600 p x = +
25. Data je funkcija graninih prihoda ' 2 300 P x = + i funkcija graninih trokova
' 4 900 C x = . Odrediti: a) funkciju ukupnih prihoda koja je (0) 0 P = ; b) funkciju
ukupnih trokova koja je (0) 100000 C = ; c) maksimalnu dobit preduzea.

26. Funkcije prihoda i trokova su date sledeim uslovima:
' 50 2 (0) 0
' 4 2 (1) 49
P x P
C x C
= =
= + =

Odrediti:
a) Optimalan broj prodaje za maksimizaciju profita;
b) Profit za minimalne prosene trokove;
c) Ispitati i nacrtati na jednom grafiku funkcije prihoda, trokova i profita;
d) Koliki je interval rentabiliteta?

27. Dati su prihodi i trokovi jednog preduzea sledeim uslovima:
' 200 8 (1) 196
' 2 (2) 1504
P x P
C x C
= =
= =

148
Odrediti:
a) Optimalan obim prodaje i prodajnu cenu koja omoguava maksimizaciju
profita;
b) Profit, obim prodaje i cenu za minimalne prosene trokove;
c) Ispitati i nacrtati na jednom grafiku funkcije prihoda, trokova i profita.

28. Proveriti vezu izmeu elastinosti ukupnih i prosenih trokova ako je
a)
3 2
2 4 C x x x = +
b)
3 2
300 50000 C x x x = +
c)
2
0, 01 20 900 C x x = + +
d)
3 2
6 20 C x x x = +
e)
( )
3
0, 003 50 25 C x = +

29. Date su sledee funkcije trokova. Uveriti se da su minimalni proseni trokovi
jednaki graninim ukupnim trokovima.
a)
3 2
300 50000 C x x x = +
b)
2
0, 01 20 900 C x x = + +
c)
( )
3
0, 003 50 25 C x = +
d)
5
10
x
C e =
e)
1,0335
2196
C
x
=
f)
4 3 2
4 24 1000 200 C x x x x = + + +

30. Date su funkcije ukupnih trokova. Odrediti proizvodnju za koju su proseni
trokovi minimalni.
a)
4 3
2 50 100 C x x x = + +
b)
2
2 1568 C x = +
c)
2
3 35000000 C x = +
d)
2
0, 2 1, 5 7, 2 C x x = + +
e)
3
1
2 1
16
C x x = + +
f)
5 3
3 4 10 C x x x = +

31. Data je funkcija marginalnih trokova. Odrediti funkciju ukupnih trokova ako su
poznati sledei uslovi proizvodnje:
a) ' 6 45 C x = + pod uslovom da je
( )
0 190 C =
b)
2
' 3 5 1 C x x = + pod uslovom da je
( )
10 500 C =
149
c) ' 2 200 C x = + pod uslovom da je
( )
0 5000 C =
d)
15
' 6, 5 C
x
= + pod uslovom da je
( )
1 21, 5 C =
e)
2
' 40 24 3 C x x = + pod uslovom da je
( )
0 50 C =
f)
2
' 0, 03 0,1 4 C x x = + pod uslovom da je
( )
0 1800 C =
g)
0,002
' 60
x
C e = pod uslovom da je
( )
2
1000 30000 C e =

32. Za funkciju trokova:
3 2
4 4 C x x x = +
odrediti elastinost ukupnih i prosenih trokova i pokazati da je
1
C
C
E E + =

33. Data je funkcija ukupnih trokova:
5 10 C x = +
Nai :
a) funkcije prosenih i graninih trokova i prikazati sve tri funkcije trokova
grafiki,
b) elastinost ukupnih i prosenih trokova i pokazati da je 1
C
C
E E + =

34. Data je funkcija marginalnih trokova sledeim uslovima:
' 2 4 , (0) 4 C x C = + =
a) Ispitati i nacrtati na jednom grafiku funkcije ukupnih, prosenih i marginalnih
trokova;
b) Pokazati da su minimalni proseni trokovi jednaki graninim.

3 2
2 2 C x x x = + . Odrediti:
a) proizvodnju za koju se postiu minimalni granini trokovi
b) elastinost ukupnih i prosenih trokova
c) kada je elastinost ukupnih trokova maksimalna a kada minimalna.

36. Za zadatu funkciju prosenih trokova:
3
4 8 C x
x
= + +
a) Pokazati da su minimalni proseni trokovi jednaki graninim;
b) Ispitati i nacrtati na jednom grafiku funkcije ukupnih, prosenih i marginalnih
trokova;
c) Nai elastinost ukupnih i prosenih trokova.

150
37. Za datu funkciju trokova:
2
8
x
C e =
a) Nai minimalne prosene trokove i pokazati da su jednaki graninim;
b) Ispitati i nacrtati na jednom grafikonu funkcije ukupnih, prosenih i marginalnih
trokova.

38. Poznata je funkcija marginalnih trokova ' 0, 02 30 C x = + .
Koliki je porast trokova ako proizvodnja poraste od 100 na 300 jedinica?

39. Proseni ukupni trokovi
( )
10000
1000 250 1 C x
x
= + + .
Odrediti proizvodnju koja minimizira te trokove?

6
18 10
72 C x
x
= + .
Odrediti proizvodnju za koju su ukupni trokovi minimalni.

41. Neka je funkcija trokova
3 2
3, 5
3, 5 300 10000
300
C x x x = + +
gde je x nivo zaliha.
a) Odrediti minimum te funkcije.
b) Izraunati graninu vrednost elastinosti ukupnih trokova kada x .

42. Preduzee proizvodi neki proizvod sa funkcijom trokova
2
2 1200 C x = + i
funkcijom prihoda
2
3 220 P x x = + .
Odrediti:
a) proizvodnju x za koju se ostvaruju minimalni proseni trokovi
b) proizvodnju za koju je dobit maksimalna
c) Uporediti ova dva rezultata.

43. Preduzee proizvodi neki proizvod sa funkcijom trokova
2
2 968 C x = + i
funkcijom tranje
0, 5 100 x p = + .
Odrediti:
a) dobit preduzea za koju su proseni trokovi minimalni
b) razliku dobiti prema optimalnom reanju

151
45. Funkcije prihoda i trokova date su sledeim uslovima:
( )
( )
' 50 2 0 0
' 4 2 0 49
P x P
C x C
= =
= + =

Odrediti:
a) Optimalni obim prodaje koji maksimizira dobit
b) Dobit pri minimalnim prosenim trokovima
c) Interval rentabiliteta.

46. Funkcije prihoda i trokova date su sledeim uslovima:
( )
( )
' 200 8 1 196
' 2 2 1504
P x P
C x C
= =
= =

Odrediti:
a) Optimalni obim prodaje koji maksimizira dobit
b) Dobit pri minimalnim prosenim trokovima
c) Interval rentabiliteta.

47. Poslovanje jednog preduzea je definisano sledeim uslovima:

2
70
30 1250
x p
C x x
=
= +

Odrediti:
a) Optimalan obim prodaje i prodajnu cenu koja omoguava maksimizaciju profita;
b) Profit, obim prodaje i cenu za minimalne prosene trokove;
c) Ispitati i nacrtati na jednom grafiku funkcije prihoda, trokova i profita.

48. Poslovanje jednog preduzea definisano je sledeim uslovima:
( )
' 45 1 44, 5 P p P = =
i dobit:
2
4 180 1400 D x x = + .

Ispitati i nacrtati na jednom grafiku funkcije ukupnih prihoda, trokova i dobiti.
Pronai interval rentabiliteta kao i maksimalan prihod i maksimalnu dobit i
minimalne ukupne trokove.
152
7.
FINANSIJSKA MATEMATIKA


1. Izraunati koliko je: a) 42,8% od 325 dinara; b) 120% od 1210 dinara.
a) Kako je 42, 8% p = a 6=3256 to je
6
100
p
P
=

3256 42, 8
1393, 568
100
P
= =
b)
1210 120
120% a 1210 1452
100
p G P
= = = =

2. Zarada nekog lica je 8230 dinara. Koliko iznosi zarada posle 9%.

8230 9
740, 70 to je 8230 704, 70 8970, 70
100
P
= = + =

3. Kolika je prvobitna teina robe ako je kalirano 210 kilograma to u procentima
iznosi 6%.
Prvobitna teina je glavnica u procentnom raunu:
100 210
3500 kilograma
6
G
= =

4. U 63 litara vina ima 51,20 litara vode. Koliko procenata alkohola ima u toj koliini
vina?

Alkohola ima 63 51, 20 11, 80 l.
100 11, 80
procenat alkohola je: 18, 73%
63
p
=
= =

5. Posle snienja od 25% roba se prodaje za 32500 dinara. Izraunati:
a) Za koliko dinara je sniena cena
b) Koliko bi iznosila prodajna cena da je snienje iznosilo 30% od prvobitne cene
c) Ako se roba prodaje po 29100 koliko iznosi snienje cene.

153
a) Cena pre snienja je:
32500 100
(100 25 75%) 43333 dinara
75
G
= = =
Snienje je: 43333 32500 10833 =
b)
43333 30
12999, 90 dinara
100
P
= =

6. Izraunati:
a) 4% interesa na iznos od 36000 dinara za 4 godine
b) 8% interesa na iznos od 42000 dinara za vreme od 7 meseci
c)
1
4
3
% interesa na iznos od 27000 dinara za vreme od 22. II do 30. VI.

a)
36000 4 4
5760
100 100
Kp g
i

= = =
b)
42000 8 7
23520
1200 1200
Kpm
i

= = =
c)
1 13
27000 4 100 2700
900 13 11700
3 3
325
36000 36000 36 12 3 36
Kpd
i

= = = = = =

7. Odrediti:
a) Iznos na koji je izraunat interes od 2100 dinara po stopi 7% za vreme od 4
godine
b) Iznos na koji je izraunat interes od 1230 dinara po stopi 8% za vreme od 9
meseci
c) Iznos na koji je izraunat interes od 654 dinara po stopi 4% za vreme od 6.VI
do 15.VII.

a)
100 100 2100
7500
7 4
i
K
p g

= = =

b)
1200 1200 1230
20500
9 8
i
K
p m

= = =

c)
36000 36000 654
58860
4 100
i
K
pd

= = =

154
8. Dva kapitala iji je zbir 5000 dinara ukamaena su: prvi sa stopom p% a drugi sa
stopom (p+1)%. Godinji interes prvog kapitala je 50 dinara a drugog 150
dinara. Odrediti oba kapitala i obe stope.
50
100
5000
5000
Kp
Kp K
p
=
= =

a interes drugog kapitala za godinu dana
2
2
1
2
(5000 )( 1)
150
100
5000 5000 15000
5000
5000 5000 5000 15000
5 10 15 0
2 3 0
3%
5000
1666, 66
3
5000 1666, 66 3333, 34
K p
p Kp K
p
p
p p
p p
p
K
K
+
=
+ =
+ =
=
=
=
= =
= =

9. Banka je duniku odobrila 15.V zajam od 8100 dinara. O roku dunik je vratio dug
i zajedno sa 12% interesa platio ukupno 8208 dinara. Kog dana je vraen dug?

36000
8208 8100 108
108 3600 9 36000
40 dinara
8100 12 8100
Dug je vraen 25.VII.
i
d
K p
i
d
= =

= = =

10. Pre 11 godina uloeno je 30 000 dinara, a pre 9 godina jo 20 000 dinara u
banku koja plaa 4% godinje i vri kapitalisanje tromeseno. Kojom se sumom
danas raspolae?
155
1 2
p
30 000 din., 20 000 din., 1% za obe sume i
4
mn=44 tromeseja, mn=36 tromeseja
K = = =

1 1
1 44 2 36
,
n
K I K I = +
1 1
44 36,
30 000 I 20 000 I
n
K = +
30 000 1,54931757+20 000 1,43076878=46479,53+28615,38
n
K =
75094, 91
n
K = dinara

11. Do koje e se sume uveati 36 000 dinara, sa 6% godinje, za 32 godine, uz
kapitalisanje: a) polugodinje, b) etvoromeseno, v) tromeseno?

a) Polugodinje kapitalisanje
36 000., p=3%, mn= 64(50+14). =
3 3
64 50 14
36 000 I 36 000 4,38390601 1,51258972, K I = =
64
36 000 6,63105119=238717,84 K = dinara.

b) etvoromeseno kapitalisanje
2%, 96(50 46) p mn = = +
K=36 000.
2 2
96 50 46
36 000 I 36 000 2,69158802 2,48661128. K I = =
96
36 000 6,69293317=240945,59 dinara K =

c) Tromeseno kapitalisanje
p=1,5%, mn =128(50+50+28), K=36 000 dinara

1,5 1,5 1,5
128 50 50 28
36 000 I 36 000 2,10524242 2,10524242 1,51722218 K I I = =

128
36 000 4,43204564 1,51722218=36 000 6,72439795=242078,33 K = din.

12. Na kraju godine uloeno je u banku 250.000 din. Sa kojim kapitalom e
rasplagati ulaga po isteku 4 god. i 3 meseca, ako se kapitalisanje vri krajem
svake kalendarske godine sa kamatnom stopom 8% godinje dekurzivno?

Iznos kapitala K posle n godina i m meseci sa p% godinje dekurzivno interesa

1
1
12
1 1 ,
100 1200
n
n n
p pm
p mp
S K Kr r KI I
| | | |
= + + = =
| |
\ . \ .

156
za
4 4 1
8 2
1
250.000 din, 4 g, 3 i 8 postaje
3 8
250.000 1, 08 1 250.000
1200
250.000 1, 3604889 1, 02 346924, 67 1 , 1 .
100 1200
K n m p
S I I
p mp
r r
= = = =
| |
= + = =
|
\ .
| |
= = = + = +
|
\ .

13. Za koje vreme e 45000 dinara uz 4% interesa (K,360) doneti interes kao i
60000 od 10. III do 22. V uz 5,75% (K,365).

1 2
45000 4 60000 5, 75 73
36000 36500
60000 5, 75 73
138
36500
i i
d
d
=

=

= =

14. Poetna vrednost kapitala je 1000 dinara i on je uloen 120 dana uz prost interes
od 6%. Izraunati uveani kapital. Ovde je vreme 120/ 360 1/ 3 t = = pa emo
imati:

' 1000 (1 0, 06 1/ 3) 1000 (1 0, 02) 1000 1, 02 1200 K = + = + = =

15. Koju sumu novca treba uloiti u banku poetkom godine da bi se posle 3 godine i
4 meseca raspolagalo sa 530.000 dinara, ako je kapitalisanje polugodinje a
kamatna stopa 9% g.d.?

Kako je vrednost uloga K po isteku n godina i m meseci
( )
6 m< , pri
polugodinjem kapitalisanju,
2
2 1
12
1 1 ,
200 1200
n
n
p pm
n
p pm
S K KI I
| | | |
= + + =
| |
\ . \ .

to je u konkretnom sluaju
6 1
4,5 3
530.000 , KI I = odakle je
6 1
4,5 3
530.000 530.000 0, 7678957 0, 97087378 395130, 80. K II II = = =
Prema tome, ulog treba da bude 395130,80 dinara.

157
16. Dunik duguje tri razliita iznosa.

1000 Va 11.III
2000 Va 20.IV
5000 Va 6. V

Interesna stopa je 12%. Kada je najbolje isplatiti ukupan dug, a da se pri tome
ne oteti ni dunik ni poverilac.

Dani Kd
1000 Va 11.III 0 0
2000 Va 20.IV 40 80000
5000 Va 6. V 56 280000

1 1 2 2 3 3
1 2 3
1000 0 2000 40 5000 56
1000 2000 5000
80000 280000
45
8000
s
s
K d K d K d
d
K K K
d
+ + + +
= =
+ + + +
+
= =

Rok dospea obaveze od 8000 bie 11/ 3 45 25. IV + = .

17. Eskontovana je 6.06.2005 sa 9% menica od din. 30000 za 6/9. Nai
eskontovanu sumu.

E e biti:
30000 92 2760000
690
4000 4000
E
= = =
to ematski piemo:
Eskontovano 6/6
Din. 40000 Va 6/9
- 690 Eskont 92/9%
Din. 29210 Va 6/6

18. Na dan 14/4 eskontovana je menica sa rokom 9/6. Izraunati na koju sumu glasi
menica kada je eskontna suma 6% a dunik je 18/4 primio po odbitku eskonta
din 5940.
Eskont se rauna na eskontovane vrednosti menica odnosno na umanjeni kapital:
5940 60 356400
60
6000 60 5940
E
= = =

158
Napisaemo emu:

Eskontovano 10/4
Din. 6000 Va 9/6
60 -eskont
Din. 5940 Va 18/4

Nominalnu vrednost menice odredili smo kao zbir eskontovane vrednosti menice i
eskonta (interesa).

19. Godinjoj stopi od 54% odrediti tromesenu konformnu stopu.

4
54
100 ( 1 1) 11, 3987%
100
k
P = + =

20. Izraunati konformnu stopu godinjoj stopi od 86% za 32 dana.

32
365
86
100 [ (1 ) 1] 5, 591396%
100
k
P = + =

21. Koliko je trebalo uloiti pre 15 godina, sa
1
5 %
2
godinje, da bi se danas primilo
32 000 dinara uz kapitalisanje: a) godinje, b) polugodinje?
a)
1
32 000., p=5 %, 15 .
2
n
K n = =

p
n n
K II =

5,5
15
32 000 II 32 000 0, 44793304 14333,86 K = = =
b)
p 3
32 000 a, 2 %, mn=30
2 4
n
= = polugodita.

2,75
3
32 000 II 32 000 0,44314421=14180,61 K = =

22. U banku se ulae po 15.000 dinara krajem svake godine u toku 5 godina. na koju
sumu e narasti ulozi po isteku 3 godine i 6 meseci od poslednjeg ulaganja, ako je
godinja kamatna stopa 10% g.d.?

159
Traena suma uloga je

( ) ( )
5
3 5 1 3 1 4 3 1
1 10 10 5
2
1
1
1 15.000 1
1
15.000 6,1051 1, 331 1, 05 127982, 73
1 1,1; 1 1, 05 .
100 200
p p p
r
S U r r U III I I III I I
r
p p
r r
= = + = + =
= =
| |
= + = = + =
|
\ .

23. Poetkom svakog polugoa u toku 5 godina ulae se u banku po 18.000 dinara.
Sa kojom sumom novca e raspolagati ulagai nakon 7 godina od prvog
ulaganja, ako je godinja kamatna stopa 8% g.d.?

Traena suma uloga bie

( )
( ) ( )
( ) ( )
( )
5 5 5
2 2
1 1
5 1 4 2 5 1 4 2
8
2 2
5 1 4 2
8 4 8 8
1
1 1 1
1 1 1
1 1
18.000 1
18.000 6, 335929 1, 04 5 866601 1,1664 261121, 38
1 1, 08; 1
100 20
p p p p p p p
r r r
S Ur Ur r U r r r
r r r
UIII UI III I U III I III I
III I III I
p p
r r
| |
= + = + =
|

\ .
| | | |
= + + = + + =
| |
\ . \ .
= + + =
= + =
= + = = + 1, 04 .
0
| |
=
|
\ .

24. Koju sumu treba danas uloiti da bismo kroz 12 godina, sa 6% godinje,
raspolagali sa 45 000 dinara uz kapitalisanje: a) etvoromeseno, b) tromeseno?
a)
p
45 000 , % 2%, 36
3
n
mn = = = tromeseja

2
36
45 000 II 45 000 0,49022315=22060,04 K = = dinara.
b)
p 1
45 000 , 1 %, 48
4 2
n
K mn = = = tromeseja

1,5
48
45 000 II 45 000 0,48936169=22021,28 K = = dinara

160
25. Izraunati koliko vredi danas potraivanje od 622 800 dinara kome je rok posle
10 godina, 7 meseci i 18 dana sa 6% godinje uz kapitalisanje: a) godinje, b)
polugodinje

a) Godinje kapitalisanje
622 800 , p=6%, m=1, s=360, n=10 , t= 228
mn
tm
K
s
+ =

100
mn
p
mn n
tm
K p t
tm s
K II
s s pt
(
| |
+
|
(
\ .
( = +
+
(
(

6
10
622 800 6 228
622 800- ,
36 000+6 228
K II

| |
=
|
\ .

( )
622 800-22 800 0, 55839477 335036, 86 K = = dinara
b) Polugodinje kapitalisanje
p
622 800 ., 3%, 20 1 21
2
mn
tm
K mn
s
+ = = = + = (jer u 7 meseci ima 1
polugodite + 1 mesec), t = 30+ 18=48 dana, s =360.

( )
3
21
622 800 6 48
622 800- 622 800-4942,86 0, 53754927,
36 000+6 48
K II

| |
= =
|
\ .

332128, 63 K = dinara

26. Dve sume, od kojih je jedna za 15 000 dinara vea od druge, uveaju se za 14
godina, sa 4% godinje, toliko da zajedno iznose 85 000 dinara, uz polugodinje
kapitalisanje, koliko iznose uloene sume?
2%, 28
2
p
mn = =

( )
2
28
2
28
85 000
2 15 000 85 000, 2K+15 000=
I
K I + =

2
28
2 85 000 II 15 000, K =
2 85 000 0,57437455-15 000=48821,84-15 000=33821,84 K = dinara
16910,92 , +15 000=31910,92 K = dinara

161
27. Neka suma je bila uloena 5 godina sa 6% godinje i etvoromeseno
kapitalisanje, a zatim je bila zajedno sa interesom na interes uloena 8 godina sa
4% godinje i tromeseno kapitalisanje. Koliko je iznosila poetna suma ako je
njena krajnja vrednost iznela 150000 dinara?
2 1
15 32
2 1
15 32
150000 din. 2%, 15 i 1%, 32
3 4
150000
150000 150000 0, 74301472 0, 72730410 81059, 94 din.
n
p p
K mn mn
k I I
K II II
= = = = =
=
= = =

28. Neko ulae 8 godina, sa 6% godinje, po 5000 dinara poetkom: a) svakog
polugodita uz polugodinje kapitalisanje; b) svakog etvoromeseja uz
etvoromeseno kapitalisanje. Izraunati vrednost ovih uloga na kraju 8. godine.

a) Polugodinje ulaganje i kapitalisanje:
3
16 16
5000 din., 3%, 16 polugodita
2
S 5000 5000 20, 76158774 103807, 94 dinara.
p
u mn
III
= = =
+ + +

b) etvoromeseno ulaganje i kapitalisanje:
5000 din., 2%, 24 etvoromeseja
3
p
u mn = = =
2
24 24
S 5000 5000 31, 03029972 155151, 50 dinara. III = = =

29. koliki treba da bude ulog K na poetku perioda
1
5 n = godina da bi se u
narednom periodu
2
7 n = godina primala godinja anticipativna renta R=8500
dinara, ako je godinja kamatna stopa 10% g.d.?

Miza je
1 1
,
n n
p
M Kr KI = = odnosno
( )
( )
2
2
2
1
1
1
1 ,
1
n
n
p
n
r
M R R IV
r r
= = +

gde je 1 .
100
p
r = +
Odavde je
( )
1 2
1
1 ,
n n
p p
KI R IV
= + odnosno
( )
2 1
1
1
n n
p p
K R IV II
= + =
( )
6 5
10 10
8500 1 8500 5, 355261 0, 620921 28264,148. IV II = + = =
Dakle, ulog treba da bude 28264,15 dinara.
162
30. Poetkom svake godine perioda od 3 godine
( )
1
3 n g ulae se po 12.500 dinara.
kolika e biti polugodinja dekurzivna renta tokom narednih 5 godina
( )
2
5 n g = ,
ako je kamatna stopa 12% g.d.?

Suma uloga na kraju perioda ulaganja je miza za traenu rentu

1
2
2
2
1
,
1
gde je 1 .
200
n
r
M Ur
r
p
r
= +

S druge strane je
( )
2
2
2
1
2
1
2
2
2
2
2
2
2 2
2
2
2 2
2 2 2 10
6
2 2
2
1
, pa je
1
1
, odakle je renta
1
1 1, 06 1
12.500 1, 06
1 1, 06 1
1, 418519 1
12.500 1,1236 0,135868 6461, 5338.
1,1236 1
n
n
p
n
n
n
p
n
n
p
r
M R RIV
r r
r
Ur RIV
r
r
R Ur V V
r
= =

= = =

31. Neko ulae 28 godina, sa 6% godinje, po 6000 dinara poetkom: a) svakog
polugodita uz polugodinje kapitalisanje; b) svakog tromeseja uz tromeseno
kapitalisanje. Izraunati vrednost ovih uloga na kraju 28. godine.

a) Polugodinje ulaganje u kapitalisanje:
( )
( )
( )
3 3 3
56 50 50 6
56
56
56
6000 din., 3%, 56 polugodita, 50, 6.
2
6000 ,
6000 116,18077330 4, 38390601 6, 66246218 ,
6000 116,18077330 29, 20760799 ,
6000 145, 38838129 872330, 29 dinara
p
u mn n t
S III I III
S
S
S
= = = = =
= +
= +
= +
= =

b) Tromeseno ulaganje u kapitalisanje:

163
Ovde je
( )
( )
1,5 1,5 1,5 1,5 1,5
112 50 50 6 100 12
112
112
1
6000 din., 1 %, 112 , 100, 12.
4 2
6000 ,
6000 74, 78807045 157, 44701950 58, 66623291 ,
6000 290, 90132286 1745407, 94 dinara
p
u mn n t
S III I III I III
S
S
= = = = =
= + +
= + +
= =

32. Neko ulae poetkom svakog tromeseja, za vreme od 6 godina, po 8000 dinara
u banku, koja plaa 4% godinje, kapitalisanje tromeseno dekurzivno. Izraunati
vrednost ovih uloga na poetku onog tromeseja u kome je uloen poslednji ulog.
( )
' 1
24 23
8000 din., 1%, 1 23 tromeseja
4
8000 1 8000 26, 97346485 215787, 71 dinara.
p
u mn
S III
= = =
= + = =

33. Neko je utedeo 188474 dinara ulaui 16 godina, poetkom svake godine, sa
1
5 %
2
godinje, izvesnu sumu uz godinje kapitalisanje. Izraunati koju je sumu
ulagao.
5,5
16
1
188474 dinara, 16 godina, 5 %.
2
188474 188474
7250 dinara.
25, 99640268
n
S n p
u
III
= = =
= = =

34. Po koliko treba ulagati poetkom svakog kvartala, sa 8% godinje, u toku 7
godina da se na kraju 7. godine, uz tromeseno kapitalisanje, ima suma od
255098 dinara?
2
28
255098 dinara, 28 tromeseja, 2%.
4
255098 255098
6750 dinara.
37, 79223451
n
p
S mn
u
III
= = =
= = =

35. Zajam od 135.000 dinara otplauje se jednakim godinjim anuitetima u toku 5
godina, pri godinjoj kamatnoj stopi 10% g.d. Sainiti plan amortizacije zajma.

Anuitet zajma je
( )
5
10
1
1350000
135.000 35612, 657.
1 3, 790784
n
n
p
n
r r
a Z ZV V
r
= = = = =

164
Plan amortizacije zajma

n Dug Interes Otplata
1
2
3
4
5
135000
112887,34
88563,41
61807,09
32375,14
135000
112887,34
88563,41
61807,09
32375,14
22112,66
24323,93
26576,32
29431,95
32375,14

1 3 5 0 0 0 =
_

36. Po koliko treba ulagati krajem svaka 4 meseca, u toku 12 godina, sa 6% godinje,
da se na kraju 12. godine, uz etvoromeseno kapitalisanje, ima suma od 233975
dinara?
'
2
36
233975 dinara, 36 1 35, 2%.
3
2
233975 233975 0, 01923285 4500 dinara.
100
n
p
S mn
u V
= = = =
| |
= = =
|
\ .

37. Zajam od 50000 dinara otplauje se jednakim polugodinjim anuitetima u toku 3
godine, sa kamatnom stopom 8%g.d. napraviti plan amortizacije zajma u
poslednjoj godini.

Anuitet zajma je
( )
6
4
1
50000 50000 0,190762 9538,1
1
mn
mn
p
mn
m
r r
a Z ZV V
r
= = = = =

1 1, 004;
200
p
r
|
= + =
\
broj godina otplate zajma n=3,
broj kapitalisanja u jednoj godini
)
2 m =

Neotplaeni deo zajma na kraju 2 godine, odnosno posle 4 otplate je

( )
2
4 4
1
9538,1
1
9538,1 1, 886095 17989, 76
k
k
p
k
m
r
R a aIV IV
r r
= = =
= =

(broj neizvrenih otplata k=mn-4=6-4+2),

165
a plan njegove amortizacije dat je sledeom tabelom.

Dug Interes Otplata
5 17989,76 716,59 8818,51
6 9171,25 366,85 9171,25

38. Trea otplata zajma, koji se otplauje jednakim mesenim anuitetima u toku 2
godine, sa kamatnom stopom 6% g.d. je 1010 dinara. Koiki su
a) otplaeni deo zajma posle pet otplata,
b) anuitet?

a) Otplaeni deo zajma posle pet otplata je
5
5 1 4
5 1 1 1 1
2
1
1 1
1
p
m
r
O b b III b III
r
| | | |
= = + = +
| |
\ . \ .

( 1 1, 005;
1200
p
r = + = broj otplata u jednoj godini m=12),
gde je prva otplata
2 2
3
1 3 1
2
2
1010 999, 97 1000,
p
m
b
b b II II
r
= = = = ~
pa je
5
1000 5, 05025 5050, 25. O = =

b) Anuitet zajma je
24
1 1 1
2
1000 1127,16.
mn mn
p
m
a b r b I I = = = =

39. Planirano je da se zajam otplauje jednakim mesenim anuitetima, a=12000
dinara, u toku 18 meseci sa kamatnom stopom 9% g.d. Nakon dvanaest otplata
zajma, rok otplate je produen za 6 meseci. Koliki je novi anuitet?

Ostatak zajma posle davnaes otplata
( )
6
12 3
4
1
12000 12000 5, 845598 70147,18
1
k
k
p
k
m
r
R a aIV IV
r r
= = = = =

( 1 1, 0075;
1200
p
r = + = broj otplata je jednak godini m=12; k=18-12=6), pa je
novi meseni anuitet (u toku narednih 12 meseci, n=12)
166
( )
1 12 12
12
3
4
1
1
70147,18 70147,18 0, 087451 6134, 44.
n
n
p
n
m
r r
a R R V
r
V
= = =
= =

40. Koliko treba uloiti danas u banku, pa da se 27 godina, sa 6% godinje, prima
renta od 7000 dinara, i to: a) poetkom svakog polugodita uz polugodinje
kapitalisanje; b) poetkom svakog etvoromeseja uz etvoromeseno
kapitalisanje; v) poetkom svakog tromeseja uz tromeseno kapitalisanje, ako se
prva renta prima na poetku perioda kapitalisanja, tj. na dan uplate mize?

a) Polugodinje primanje i kapitalisanje
( )
( )
( )
' 3 3 3
n+t-1 50 50 3
53
53
53
53
7000 dinara, 3%, 1 53, 50, a -1 3,
2
M 7000 1 ,
7000 26, 72976400 0, 22810707 2,82861135
7000 26, 72976400 0, 64522628
7000 27, 37499028
191624, 93 dinara
p
R mn n t
IV II IV
M
M
M
M
= = = = =
= + +
= +
= +
=
=

b) etvoromeseno primanje i kapitalisanje
( )
( )
( )
' 2 2 2
n+t-1 50 50 30
80
80
80
7000 dinara, 2%, 1 80, 50, a -1 30,
3
M 7000 1 ,
7000 32, 42360589 0, 37152788 22, 39645555
7000 32, 42360589 8, 32090770 7000 40, 74451359,
285211, 60 dinara
p
R mn n t
IV II IV
M
M
M
= = = = =
= + +
= +
= + =
=

c) Tromeseno primanje i kapitalisanje

167
Ovde je
( )
100 50 50
' 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5
n+t-1 50 50 50 100 7
107
7000 dinara, 1, 5%, 1 107, 100, a -1 7
4
Opet se moramo podsetiti da je pa je
M 7000 1 ,
7000(35, 99968807 0, 47500467 34, 999
p p p
p
R mn n t
II II II
IV II IV II IV
M
= = = = =
=
= + + +
= +
107
68807
0, 22562944 6, 59821395)
7000 54,11345498 378794,18 dinara M
+
+
= =

41. Neko uplati danas 180000 dinara u banku, s tim da 10 godina sa 4$ godinje uz
tromeseno kapitalisanje, prima izvesnu rentu krajem svakog tromeseja. Koliko e
iznositi ta renta ako prva renta treba da se primi 3 meseca posle uplate mize?
1
40
180000 dinara, 40; 1%; pa e renta iznositi:
4
180000 180000 0, 03045559 5482, 01 dinara.
n
p
M mn
R V
= = =
= = =

42. Neko uplati danas 200000 dinara u banku, koja plaa 3% godinje, s tim da 11
godina, uz etvoromeseno kapitalisanje,prima rentu poetkom svakog
etvoromeseja.Koliko e iznositi ta renta ako prva renta treba da se primi na
dan uplate mize?
1
32
200000 dinara, 1 32; 1%;
3
200000 200000
=7074,85 dinara.
1 28, 26958947
n
p
M mn
R
V
= = =
= =
+

43. Danas je uloeno 150000 dinara sa 6 % godinje, kapitalisanje polugodinje. Po
koliko treba dodavati ovoj sumi u toku 8 godina, krajem svakog polugodita, da
se na dan ulaganja poslednjeg uloga ima ukupna suma od 450000 dinara uz
polugodinje kapitalisanje?.

( )
'
3 3
16 15
150000 dinara, 450000, ?, 3%, 2, 8,
2
150000 1 450000,
150000 1, 60470643 20,15688130 450000,
240705, 96 20,15688130 450000,
n
p
K S u m n
I u III
u
u
= = = = = =
+ + =
+ =
+ =

168
209294, 04
10383, 26 dinara
20,1568813
u = =

44. Koji se zajam moe amortizovati, sa 4% godinje, za 10 godina dekurzivnim
anuitetom od 48000 dinara, koji se plaa: a) godinje uz godinje kapitalisanje;
b) polugodinje uz polugodinje kapitalisanje; v) tromeseno uz tromeseno
kapitalisanje?

a) Godinje plaanje i kapitalisanje
4
10
48000 dinara, 4%, 10 godina, ?
48000 8,11089577 389323 dinara
a p n Z
Z a IV
= = = =
= = =

b) Polugodinje plaanje i kapitalisanje
2
20
48000 dinara, 2%, 2, 10, 20, ?
2
48000 16, 35143334 784868, 78 dinara
p
a m n mn Z
Z a IV
= = = = = =
= = =

c) Tromeseno plaanje i kapitalisanje
1
40
48000 dinara, 1%, 4, 10, 40, ?
4
48000 32, 83468611 1576064, 93 dinara
p
a m n mn Z
Z a IV
= = = = = =
= = =

45. Zajam od 4500000 dinara amortizuje se u jednakim anuitetima tokom 12 godina
sa 6% godinje dekurzivno. Izraunati anuitet ako se plaa: a) godinje uz
godinje kapitalisanje; b) polugodinje uz polugodinje kapitalisanje; v)
etvoromeseno kapitalisanje?

a) Godinje plaanje i kapitalisanje
6
12
4500000 dinara, 6%, 12 godina, ?
4500000 0,11927702 536746, 57 dinara
Z p n a
a Z IV
= = = =
= = =

b) Polugodinje plaanje i kapitalisanje
3
24
4500000 dinara, 3%, 2, 12, 24, ?
2
4500000 0, 05904741 265713, 35 dinara
p
Z m n mn a
a Z IV
= = = = = =
= = =

c) etvoromeseno plaanje i kapitalisanje
169
2
36
4500000 dinara, 2%, 3, 12, 36, ?
3
4500000 0, 039233285 176547,83 dinara
p
Z m n mn a
a Z IV
= = = = = =
= = =

46. Zajam od 500000 dinara amortizuje se za 3 godine, polugodinjim jednakim
anuitetima sa 6% godinje, uz polugodinje dekurzivno kapitalisanje. Treba
izraditi plan amortizacije ovog zajma.

3
6
500000 0,18459750 92298, 75 dinara a Z V = = =

Polug. Zajam
3%
intere
sa
Otplata
1 500000,00 15000,00 77298,75
1
b
1
500000 3
100
i
= =
2 422701,25 12681,04 79617,71
2
b
1
15000 din. i =
3 343083,54 10292,51 82006,24
3
b
2
422701, 25 3
100
i
= =
4 261077,30 7832,32 84466,43
4
b
2
12681, 44 din. i =
5 176610,87 5298,33 87000,42
5
b itd.
6 89610,45 2688,31 89610,45
6
b
1793083,40 53792,50 500000,00

47. Trideseta otplata iznosi 22500 dinara, vreme amortizacije zajma je 23 godine sa
6% godinje, kapitalisanje i plaanje anuiteta polugodinje dekurzivno. Izraunati:
a) zajam; b) otplaeni deo zajma sa 35 prvih anuiteta; c) ostatak zajma posle 25
plaenih anuiteta; d) ostatak zajma posle 35 plaenih anuiteta ako interes na taj
ostatak iznosi 10322,90 dinara; e) otplaeni deo zajma anuitetima od 28. do 40
zakljuno.
3 3
30 46 30 1 30 17
3 3
1 30 30 1 30 29
3
46
22500 1, 65284763 37189, 07 dinara
22500 0, 42434636 9547, 79 dinara
a) 37189, 07 din., 3%, 2, 23, 46, ?
2
37189, 07 24, 77544906 921375,
a b I b I
b b II b II
p
a m n mn Z
Z a IV
+
= = = =
= = = =
= = = = = =
= = = 91 dinara

170
( )
1 35
3
35 1 34
b) 9547, 79 din., 3%, ?
2
1 9547, 79 60, 46208181 577279, 26 dinara
p
b O
O b III
= = =
= + = =

( )
46 25
3 3
46 25 46 25 21
46 25
3
21 25 1 24
21
c) 37189, 07 din., 3%, ?
2
37189, 07 15, 41502413 573270, 41
573270, 41 dinara
ili
1 921375, 91 348105, 40 573270, 51
573270, 51 dinara
p
a R
R a IV a IV
R
R Z O Z b III
R
= = =
= = = =
=
= = + = =
=

( ) ( )
35 46 35
46 35
1
3 3 3 3
2 2
1 1 2 1 40 1 28 2 1 39 26
d) 10322, 90 din., 3%, ?
2
100 10322, 90
=344096,66 dinara
3
e) 40, 28, 3%, 9547, 79 dinara, ?
2
9547
k c
p p
k c k c
k c
p
i R
R
p
k c b O
O b III III b III III b III III
O
= = =
=
= = = = =
| |
= = =
|
\ .
=
12
, 79(74, 40125973 39, 70963351) 9547, 79 34, 69162622
=331228,36 dinara O
=

48. Zajam od 4000000 dinara amortizuje se godinjim anuitetom 22%, sa interesom
6% godinje, kapitalisanje godinje dekurzivno. Izraditi plan amortizacije i
izraunati poslednju otplatu i anuitetni ostatak.
4000000 22
880000 dinara,
100
a
= =
6
n
880000
V 0, 22
4000000
= =
0, 2373 5 godina
0, 2033 6 godina

880000 dinara a =

171
n Zajam 6% interesa Otplata
1 4000000,00 240000,00 640000,00
2 3360000,00 201600,00 678400,00
3 2681600,00 160896,00 719104,00
4 1962496,00 117749,76 762250,25
5 1200245,76 72014,74 807985, 62
6 392260,50 23535,63 392260,50
13596602,26 815796,13 4000000,00

ZADACI ZA VEBU:

1. Izraunati koliko je:
a) 0,01% od 700 dinara; b) 117% od 2400 dinara;
c) 15% od 9800 dinara; d) 0,5% od 1650 dinara.

2. Radnik ima mesenu zaradu u iznosu od 17500 dinara. Koliko iznosi zarada posle
10% poveanja plate?

3. Roba se prodaje za 25400 dinara posle snienja od 17%. Izraunati:
a) Za koliko dinara je sniena cena.
b) Koliko bi iznosila prodajna cena da je snienje iznosilo 30% od prvobitne
cene.
c) Ako se roba prodaje po 24900 dinara, koliko iznosi snienje cene.

4. Jedna polovina robe na stovaritu prodata je sa marom od 5%. Na nabavnu cenu
mara iznosi 15000 dinara. Izraunati:
a) Za koliko dinara je prodat ostatak robe, ako je na njemu ostvarena mara 8%
b) Koliko procenata mare je ostvareno na ukupno prodatoj robi.

5. Posle snienja cene za 30% roba se prodaje za 48000 dinara. Za koliko
procenata treba sadanju cenu poveati da bi se roba prodavala po ranijoj ceni?

172
6. Pri prodaji jedne petine robe sa zalihe zaraunata je mara 4%, pri prodaji tri
etvrtine mara je 9,5% a na ostatku 2,5%. Izraunati nabavnu cenu ove robe,
ako je ostvarena mara na svoj prodatoj robi 67850 dinara.

7. Cena robe je prvi put poveana za 25%, a zatim za 12%, pa je zatim smanjena
za 5%. Posle smanjenja cene, roba se prodaje za 750 dinara. Izraunati cenu
robe pre prvog poveanja cene.

8. Prodata je 1/3 od ukupne koliine robe na zalihama i to sa zaradom od 8% za
7560 dinara. Na 2/5 je ostvarena zarada 10% a na ostatku je ostvarena
zarada od 5%. Izraunati kolika je bila ukupna nabavna vrednost robe na
zalihama i kolika je bila ukupna ostvarena zarada u dinarima I procentima.

9. Posle snienja od 20% roba se prodaje za 4350 din. Za koliko procenata treba
novu cenu robe poveati da bi se roba prodavala po ranijoj ceni?

10. Duniku je odobren zajam od 21000 dinara na dan 23. septembar. Tom prilikom
je odbijena kamata do 23. oktobra i isplaen ostatak od 19100 dinara.
Izraunati po kojoj kamatnoj stopi je raunata kamata.

11. Zbir dva kapitala je 12.000 din. Prvi je uloen sa 6% a drugi sa 10%. Zbir
godinjih kamata na oba kapitala je 1.050 din. Odrediti kapitale.

12. Dana 25. aprila je duniku odobren zajam od 32.000 dinara. Tom prilikom je
odbijena kamata do 25. maja i isplaen ostatak od 28.533 dinara. Izraunati po
kojoj kamatnoj stopi je raunata kamata.

13. Oroeno je u banci pod kamatu: 30% kapitala sa 6% (k, 360) kamate za 60 dana
50% kapitala uz 4% (k, 360) kamate za 90 dana , a ostatak uz 4,5 % (k, 360)
kamate za 80 dana. Ukupna oroena suma u banci narasla je zajedno sa
kamatom na 303000 dinara. Koliko iznosi ukupna oroena suma u banci?

14. Dva kapitala se razlikuju za 2500 dinara. Vei kapital je ukamaen sa 6% za 8
meseci, a manji sa 5% za 6 meseci. Kamata prvog kapitala je jednaka dvostrukoj
kamati drugog kapitala. Odrediti oba kapitala.

173
8.
ELEMENTI TEORIJE VEROVATNO*E


1. Neprovidna kesa sadri 30 kuglica: 10 crvenih, 8 plavih i 12 neobojenih. Iz kese
se izvlai, na sreu, jedna kuglica. Kolika je verovatnoa da e se izvui obojena
kuglica?

Oznaimo sa A dogaaj izvuena crvena kuglica i sa B izvuena plava
kuglica. Tada dogaaj A B + oznaava izvuena obojena kuglica. Poto su
dogaaji A i B neudruivi, to je:
( ) ( ) ( )
10 8
0, 6
30 30
P A B P A P B + = + = + =

2. U lutriji ima 1000 sreaka, od kojih 1 sreka dobija zgoditak 500 dinara, 10
sreaka zgoditke po 100 dinara, 50 sreaka zgoditke po 20 dinara, 100
sreaka zgoditke po 5 dinara, ostale sreke su bez zgoditaka.. Kolika je
verovatnoa dobijanja zgoditka ne manjeg od 20 dinara za 1 kupljenu sreku?

Neka je dogaaj
1
A zgoditak od 20 dinara,
2
A zgoditak od 100 dinara,
3
A zgoditak od 500 dinara, dogaaj A zgoditak ne manji od 20 dinara,
to je
1 2 3
A A A A = + + i uzimajui u obzir neudruivost dogaaja
1, 2
, A A i
3

imamo:
( ) ( ) ( ) ( )
1 2 3
50 10 1
0, 061
1000 1000 1000
P A P A P A P A = + + = + + =

3. Baeni su novi i kocka . Neka je A dogaaj pao je grb i B
pala 3 na kocki . Odrediti
( )
P A B
} { ( )
6
1, 2, 3, 4, 5, 6 , pa je
12
A G G G G G G P A = =
} ( ) {
2
3, 3 , pa je
12
B G C P B = =
174
} { ( )
1
3 , pa je
12
A B G P A B = =
( )
6 2 1 7
12 12 12 12
P A B = + =

4. Kolika je verovatnoa da se iz 32 karte izvue ili crvena karta ili dama?
Poto se ovde dogaaji udruuju, jer crvena karta obuhvata i dve dame
( )
AB ,
to je verovatnoa:

( ) ( ) ( ) ( )
1 1 1 9
2 8 16 16
P A B P A P B P A B = + = + =

5. U kesi se nalazi 60 cedulja na kojima su redom ispisani prirodni brojevi od 1 do
60. Ako izvuemo iz kese jednu cedulju, kolika je verovatnoa da broj koji smo
izvukli nije deljiv ni sa 3, ni sa 4, ni sa 5?

Ovde je
} {
1, 2, 3....59, 60 ; m =
: broj deljiv sa 3
: broj deljiv sa 4
: broj deljiv sa 5
A
B
C

} { } {
3, 6, 9,12,15,18, 21, 24,....57, 60 20; 4, 8,12,16, 20...56, 60 15; A B = = = =

} { ( ) } {
( ) } {
5,10,15, 20....60 12; 12, 24, 36, 48, 60
5 V A C 15, 30, 45, 60 4
C P A B = = = =
= = =
;
( ) } { ( ) } {
( )
20, 40, 60 3; 60 1;
20 15 12 5 4 3 1 3
60 60 60 60 60 60 60 5
P B C P A B C
P A B C
= = = =
= + + + =

( )
3 2
1
5 5
P A B C = = je traena verovatnoa.

6. Ukolektivu ima 63 mukarca i 37 ena. Meu mukarcima se nalazi 42% puaa,
i 58% nepuaa, dok meu enama ima 14% puaa i 86% nepuaa.
Dogaaj da je sluajnim izborom odabrana osoba mukarac obeleimo sa A i
da pui sa B .
Izraunaj verovatnoe sledeih dogaaja
a)
( )
; P AB b)
( )
P AB ; c)
( )
; P AB d)
( )
P AB
175
a)
( )
63 42
0, 2646;
100 100
P AB = =
b)
( )
37 14
0, 0518;
100 100
P AB = =
c)
( )
0, 3654; P AB =
d)
( )
0, 3182; P AB =

7. Ako se iz jednog pila od 32 karte i drugog od 52 karte izvue po jedna
karta, kolika je verovatnoa da e to biti 2 keca?

Ovde se dogaaj D realizuje kroz dva nezavisna dogaaja, A i , B jer
izvlaenje keca iz pila od 32 karte niim ne utie na izvlaenje keca iz pila od
52 karte, pa su verovatnoe ovih dogaaja:
( )
4 1
;
32 8
P A = =
( )
4 1
;
52 13
P B = =
( ) ( )
1
104
P D P AB = =

8. Kolika je verovatnoa da se dve kocke, numerisane od 1-6, bace prvi put dva
jednaka broja, drugi put zbir 5, trei put zbir 9?

Od ranije znamo da kod dve kocke
2
6 36 m = = . Ovde se dogaaj D
realizuje kroz tri nezavisna dogaaja , , A B C ,jer realizacijom jednog od njih
niim se ne utie na realizaciju ostala dva dogaaja, pa je verovatnoa
oekivanog dogaaja D:
( ) ( )
1 1 1 1
6 9 9 486
P D P ABC = = =

9. Kolika je verovatnoa da iz pila od 32 karte u tri uzastopna izvlaenja: a)
izvuemo; b) ne izvuemo damu ako se izvuena karta vraa?

Da prvi put izvuemo damu verovatnoa je 4/32, dama se vraa, to je ista
verovatnoa za drugi i trei put, pa je broj povoljnih sluajeva za sva tri
izvlaenja isti
( )
1 2 3
, p p p p = = = a takoe i broj svih moguih sluajeva
( )
1 2 3
, m m m m = = = pa je verovatnoa oekivanog dogaaja D:
a)
( )
3
4 1
;
32 512
P D
| |
= =
|
\ .
b)
( )
3
4 511
1
32 512
P D
| |
= =
|
\ .

176
10. Sijalice su pakovane po 120 komada, u kutije, od kojih su 105 ispravne (
dogaaj A ), a od njih su 80 komada jaine 60w ( dogaaj B ). Kolika je
verovatnoa da se sluajnim izborom izvadi ispravna sijalica jaine 60w?

U ovom primeru dogaaj B zavisi od realizacije dogaaja A, pa je
1 2
120; 105; 80, n n n = = = a verovatnoa:

( ) ( )
105 80
; ,
120 105
A
P A P B = = a verovatnoa
( )
2
.
3
P A B =

11. Iz pila od 52 karte izvuene su, na sreu, tri karte ( bez vraanja). Kolika je
verovatnoa da meu njima nee biti nijednog keca?

Poto ima 52 karte, od kojih su 4 keca, to pri izvlaenju prve karte imamo za
dogaaj
: 48, 52, A m n = = pa je:
( )
48
.
52
P A =
Pri uslovu da prva izvuena karta nije kec imamo za
( )
1 1
: 47, 51,
A
B m n = =
pa je:
( )
47
.
51
A
P B =
Analogno je
( )
46
,
50
AB
P C = pa e traena verovatnoa biti:
( )
48 47 46 4324
0, 783.
52 51 50 5525
P A B C = = =

12. Ispitni program sadri 100 pitanja. Student je doao na ispit znajui 85 pitanja.
Na ispitu se izvlai tri pitanja. Kolika je verovatnoa da student zna sva 3
pitanja?

1
A dogaaj da student zna da odgovori na I pitanje
2
A dogaaj da student zna da odgovori na II pitanje
3
A dogaaj da student zna da odgovori na III pitanje

1 2 3 1 2 3
, , D A A A A A A = zavisni dogaaji
( ) ( ) ( ) ( )
1 2 1 3 1 2
85 84 83 83 84 85
/ /
100 99 98 98 99 100
P D P A P A A P A A A

= = =

177
13. Pet strelaca gaaju po jednom i nezavisno jedan od drugog isti cilj. Verovatnoa
da pogode cilj strelci je:
I 0,90 II 0,80 III- 0,95 IV- 0,90 V- 0,85
Nai verovatnou da je cilj pogoen jednom.
1
2
3
4
5
cilj je pogodio I
cilj je pogodio II
cilj je pogodio III
cilj je pogodio IV
cilj je pogodio V
A
A
A
A
A

I nain:
To bi predstavljale sve kombinacije od pet strelaca izuzev one gde svih 5 ne
pogode cilj.
II nain:
Ako je dogaaj D znaio da se cilj pogodi bar jednom,
c
D e znaiti da se ne
pogodi ni jednom.

dogaaji su nezavisni:

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( )
( )
1 2 3 4 5
0,10 0,20 0,5 0,10 0,15 0,010 0,100 0,15 0,001000 0,15 0,00015
1 0,00015 0,99985
c c c c c c
c
P D P A P A P A P A P A
P D
P D
=
= = = =
= =

14. Radnik kontrolie rad tri maine. Verovatnoe da u toku jednog dana nee biti
popravka prve, druge i tree maine su:

1 2 3
0, 90; 0, 95; 0, 80 p p p = = =
Nai verovatnou da e na svim mainama biti potrebna popravka u toku istog
dana, za sluaj kada maine rade nezavisno jedna od druge.

1
potrebna popravka na I maini

2
potrebna popravka na II maini

3
potrebna popravka na III maini

( ) ( ) ( ) ( )
1 2 3
1 2 3
0,10 0, 05 0, 20 0, 0200 0, 05 0, 0010
D A A A
P D P A P A P A
=
= = = =

1 2 3 4 5
;
c c c c c c
D A A A A A =
178
15. Trojica igraa A,B,C dogovorili su se da bacaju kocku pod sledeim uslovima:
prvo baa igra A, za njim igra B, a za njim igra C, a zatim opet poev od
igraa A sve po istom redu. Pobeuje onaj igra kod koga se prvo pojavi broj
6. Nai verovatnou pobede za svakog od igraa A,B,C

j
j
pri j-tom bacanju kod igraa A pojavi se broj 6
B pri j-tom bacanju kod igraa B pojavi se broj 6
C pri j-tom bacanju kod igraa C pojavi se broj 6
j
A

B
C
igru dobija igra
D igru dobija igra B
D igru dobija igra C
A
D

1 1 1 1 2 1 1 1 2 2 3
....
c c c c c c c c
A
D A A B C A A B C A B A = + + +
unija disjuktivnih dogaaja. Kkod proizvoda uzimamo proizvod verovatnoe jer
su dogaaji nezavisni.

( ) ( ) ( ) ( )
( )
1 1 1 1 2 1 1 1 2 2 2 3
3 5
.....
1 5 1 5 1
...
6 6 6 6 6
c c c c c c c c c
A
A
P D P A P A B C A P A B C A B C A
P D
= + + +
| | | |
= + + + =
| |
\ . \ .

3 6
3
1 5 5 1 1 1 1 1 36 6 36
1 ... 1
216 125
6 6 6 6 6 6 91 91
5
1
216
6
| |
| | | |
= + + + = = = =
|
| |
|
\ . \ .
| |
\ .
|
\ .
( )
36
91
A
P D =
( ) ( ) ( )
( )
( )
( ) ( )
1 1 1 1 1 2 2
1 1 1 1 1 2 2
4
...
...
5 1 5 1
...
6 6 6 6
1 5 36 30
6
6 6 91 91
30 36 91 66 25
1
91 91 91 91
c c c c c
B
c c c c c
B
B
B
C A B C
D A B A B C A B
P D P A B P A B C A B
P D
P D
D D D P D
= + +
= + +
| |
= + +
|
\ .
| |
= =
|
\ .
= O + = = =

179

16. Iz pila karata za remi (108 karata) izvlai se 1 karta. Neka je dogaaj A -
izvuena karta je "pik" a dogaaj B - izvuena karta je "dama". Tada imamo:
( ) ( )
12 1 30 5

108 9 108 18
P B P A = = = =

( ) ( ) ( ) ( )
6 1

108 18
P AB P AB P A P B = = =

17. Isto kao u 1, iz pila od 52 karte imamo:

( ) ( )
30 5 12 1

108 18 108 9
P A P B = = = =
( ) ( ) ( ) ( )
6 1

108 18
P AB P AB P A P B = = =

U primeru 2 dogaaji A i B su zavisni a u primeru 3 nezavisni!

18. Tri strane pravilnog tetraedra obojene su redom crvenom, plavom i utom dok je
etvrta strana obojena sa sve tri boje. Neka sa A oznaimo dogaaj da prilikom
bacanja tetraedar padne na crvenu boju, B na plavu, C na utu. Tada je

( ) ( ) ( ), ( ) ( ) ( ), ( ) ( ) ( ), P AB P A P B P AC P A P C P BC P B P C = = =
jer je
1 1
( ) ( ) ( ) , ( ) ( ) ( ) .
4 2
P AB P AC P BC P A P B P C = = = = = =
Sada je
( ) ( ) ( ) ( )
1 1
4 8
P ABC P A P B P C = = =
pa A, B i C nisu nezavisni,
mada su to u parovima.

19. U grad X dolazi 450 automobila iz A, 300 automobila iz B, 250 automobila iz
C. Verovatnoa da e automobil koji dolazi iz A imati gumi defekt je 0,04, iz B
0,06 i iz C 0,08. Koja je verovatnoa da je jedan automobil koji je doao u X
sluajno izabran imao gumi defekt?
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( )
( )
45 3 25
0, 04 0, 06 0, 08
100 10 100
1 1
0,18 0,18 0, 2 0, 56 0, 056
10 10
P Q P A P Q A P B P Q B P C P Q C = + + =
= + + =
= + + = =

180
20. Uzmimo sluajnu veliinu X koja se javlja pri bacanju kocke:

1 2 3 4 5 6
1 1 1

6 6 6
X
| |
|
=
|

|
\ .

Matematiko oekivanje je
( )
6
1
1
6
i
i
E X p
=
+
_

( ) ( )
1 1 1 1 1 1 1 1 21
1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 21
6 6 6 6 6 6 6 6 6
E X = + + + + = + + + + + = =

21. Nai srednju vrednost Puasonove sluajne veliine koja postie vrednosti

0 1 2
0 1 2 ....n...
p p p ... ..
n
p
| |
|
\ .

>0
!
n
n
p e
n
=

( )
( ) ( )
0
0 0 0
1 1
0 0

= j
! 1 !
1 ! 1 !
Aj
J
j J
X j
J J
X j I
E P j e e
j J
e e e e
J J

=

=
= = =
= = = =

_
_ _ _
_ _

X
E =

22. Nai disperziju dinamine sluajne veliine

0
0.......
....
n
n
p p
| |
|
\ .

Pri emu je
( )
0, 1-
n k n k
k k
p p q p q p
= > =
Po definiciji je
( ) ( ) ( )
2
2
D X E X EX =
( ) ( )
( )
( )
2 2 2 2 2 2
0 1
1
2 2
1
0 1 ... ...
!
1 ....
! !
n
n k n k
n k
n
n
k n k
k
E X p p k pk p n k p q
n
k k k p q npq n p
k n k
=
= + + + + = =
= + = = + (

_
_

181
( ) ( )
( )
( ) ( )
0 1
1 1
2
2 2
!
0 1 ...
! !
n n
m k n k k n k
n k
k k
n
E x p p n p k p q k p q np
k n k
D x npq n p np npq

= =
= + + = = =
= + =
_ _

23. Funkcija raspodele
( )
2
x
F x A Barctg = + , x < < +. Nai A, B, gustinu
raspodele i izraunati ( ). P a X b < <
( )
( )
0
2
1
2
F A B
F A B
t
t
| |
= + =
|
\ .
+ = + =

1 1

2
A B
t
= =
( ) ( )
( )
2 2 2
1 1 1 1 4 2
'
2 2 4
4
1
4
f x F x
x x
x t t
t
= = = =
+
+
+

( )
1 1 1 1
2 2 2 2
b a
P a X b arctg arctg
t t
s s = + .

24. U magacinu se nalazi 5 Obodinovih i 7 friidera fabrike Gorenje. Sluajno su
uzeta 3 friidera. Kolika je verovatnoa da meu njima dva budu Obodinovi.

Ako je A dogaaj da od 3 uzeta friidera dva budu Obodinova onda je broj
moguih
12
12 11 10
3 3!
n
| |
= =
|
\ .

a broj mogunosti u kojima se ostvaruje dogaaj A je:
5 7
5 4 7
2 1 2
m
| || |
= =
| |
\ .\ .

znai verovatnoa
3! 5 4 7 7
( )
2 12 11 10 22
m
P A
n

= = =

182
25. Neka se u kutiji nalazi 15 etona, od kojih 6 belih i 9 crvenih. Sukcesivno se
izvlae dva etona, kolika je verovatnoa da u prvom izvlaenju bude beo a u
drugom crvenieton.

Oznaavajui izvlaenje belog etona kao nastajanje dogaaja A a izvlaenje
crvenog kao dogaaj B i kako su dogaaji nezavisni onda je:
6 2
( )
15 5
9 3
( )
15 5
P A
P B
= =
= =

2 3 6
( ) ( ) ( )
5 5 25
P AB P A P B = = =

ako su dogaaji A i B zavisni, tj. Ako nastajanje dogaaja B zavisi od
ostvarenja dogaaja A (odnosno da li je u prvom pokuaju izvuen beli ili crveni
eton koji se ne vraa) tada je:
6 9 9
( ) ( ) ( / )
15 14 35
P AB P A P B A = = =

26. Iz pila od 52 karte izvlai se po jedna karta, bez vraanja. Kolika je
verovatnoa da se u drugom izvlaenju izvue kralj.

Neka je A izvlaenje kralja u prvom i B izvlaenje kralja u drugom pokuaju,
tada je:
4 1
( )
52 13
P A = = a
4 3 48 4 1
( )
52 51 52 51 13
P B = + =
to znai da je ista verovatnoa da se ta karta izvue ili u prvom ili u drugom
pokuaju.

27. Trgovina je u toku dana prodala 40 TV aparata marke sony i 10 marke
Samsung. Kolika je verovatnoa da je peti po redu prodat aparat bio marke
Samsung.

Ako je X sluajna promenljiva koja predstavlja redni broj prodatog TV aparata,
onda je X=5.
40 39 38 37
( 5) (50 40) 0, 08627 8, 63%
50 49 48 47 46
P X

= = = =

183
28. Na raspisani konkurs u nekoj firmi prijavilo se 20 progamera sa zavrenim ETF-
om i 30 sa zavrenim PMF-om. Statistika istraivanja pokazuju da meu
zaposlenom programerima je 60% onih koji su zavrili ETF i 80% PMF. Kolika je
verovatnoa da je izabrano lice:
a) Zavrilo ETF
b) Zavrilo PMF

Neka je B izbor kandidata sa zavrnim PMF-om, a A izbor sa zavrenim ETF-om.

8 4
( / )
10 5
2 3 3 4 18
( )
5 5 5 5 25
P A B
P A
= =
= + =

Pa je verovatnoa:
2 3
1
5 5
( / )
18
3
25
P A B
= =
znai da je verovatnoa da izabrano lice ima zavren PMF jednaka
1 2
( ) 1
3 3
P B = = .

29. U kutiji se nalazi 10 numerisanih cedulja i sluajno se izvlai est puta po jedna
sa vraanjem.
a) Kolika je verovatnoa da se etiri puta izvue cedulja, ija je numeracija
broj deljiv sa 5
b) Koji je oekivani broj takvih cedulja

Neka je A dogaaj izvlaenja cedulje sa numeraciom broj 5 tj. 10, onda je
2 1
10 5
p = =
X je sluajna veliina i predstavlja broj javljanja posmatranog dogaaja, znai
2
4 2
6
1 4 48
( 4) 0, 01537 1, 54%
4 5 5 3125
P X
| |
= = = = =
|
\ .

oekivani broj izvlaenja date cedulje je
1 6
( ) 6
5 5
E X n p = = = to znai
samo jedna cedulja.

184
30. Verovatnoa proizvoda sa grekom tokom proizvodnje u jednoj fabrici je 0,5%.
Kolika je verovatnoa da se meu 10000 prizvedenih jedinica pronae samo tri
neispravne.

X je sluajna promenljiva i predstavlja broj proizvoda sa grekom, znai X=3, a
verovatnoa jednog javljanja je na 10000 p=0,0005, to znai da koristimo
Puasonov model gde je N=10000, m=3 i k=np=5
3
5
5
( 3) 0,14
3!
P X e
= = =

Zadaci za vebu:

1. Baca se homogena numerisana kocka. Nai verovatnoe:
a) da padne 2 ili 3
b) da padne 2 i 3
c) da padne 4
d) da ne padne 4

2. Bacaju se dve kocke istovremeno. Nai:
a) verovatnou da na jednoj padne 3 a na drugoj 4
b) da padnu isti brojevi na obe

3. Nai verovatnou da pri bacanju dve kocke istovremeno padnu brojevi iji zbir
nije vei od 8.

4. Bacane su tri numerisane kocke istovremeno i sabirani su brojevi koji se na ovim
kockama pojavljuju. Primeeno je da onaj igra koji se kladi da e zbir biti 11
dobija ee od onog koji se kladi na 12. Zato je to tako?

5. Tri strelca ispale hice prema cilju. Verovatnoa da e prvi strelac pogoditi cilj
iznosi 0,75, da ga pogodi drugi 0,8, i da ga pogodi trei 0,4. Kolika je
verovatnoa da cilj pogodi ma koji od tri strelca?

6. Verovatnoa da radar otkrije avion je 0,8. Ako su postavljena tri takva radara,
kolika je verovatnoa da e bar jedan otkriti avion?

7. Osiguravajui zavod isplaivao je osiguranje protiv krae automobila, u proseku
jednom na sto osiguranika. Kolika treba da je godinja premija za osiguranje
protiv krae automobila, za vrednost od 10000 eura?
185
8. Firma je ubacivala u potansko sandue reklamu za svoje proizvode. U 10%
sluajeva je tako dobijala nove kupce. Ako se reklama ubaci u 100 sanduia
a) koliki je oekivan broj novih kupaca
b) kolika je verovatnoa da firma dobije bar dva nova kupca.

9. Servis za popravku centralnog grejanja je pozivan u proseku 6 puta u toku
jednog sata. Kolika je verovatnoa da e u toku odreenog sata servis biti
pozivan
a) tano 5 puta
b) bar jedanput

10. Stanica hitne pomoi prima u proseku 12 poziva na sat. Kolika je verovatnoa
da e u periodu od 10 minuta biti
a) bar 1 poziv
b) najvie 1 poziv.

11. U proizvodnji jednog proizvoda 31% je I klasa. Koliko proizvoda I klase
moemo oekivati u sluajno odabranoj partiji od 75 proizvoda?

12. Statistiki je dokazano da je od 1000 novoroene dece 515 mukih i 485
enskih. Odrediti verovatnou da u sluajno odabranoj porodici od petoro dece
bude:
a) troje enskih
b) najvie troje enskih
c) najmanje dvoje i najvie etvoro enskih.

13. Prosean broj poziva koje jedna telefonska centrala primi u toku jednog minuta
iznosi 0,8. Izraunati verovatnou da u toku jednog minuta centrala primi:
a) 1 poziv
b) 4 poziva
c) vie od 6 poziva.

14. U jednom gradu prosean broj saobraajnih udesa u jednom danu iznosi 1,5.
Koliko udesa u jednoj godini od 365 dana ima dana bez saobraajnog udesa?

186
9.
ELEMENTI STATISTIKE


1. Anketirano je 30 kupaca u prodavnicama C Marketa o prosenoj dnevnoj
potronji vekni hleba. Dobijeni su sledei podaci:
1 3 4 2 5 1 6 2 2 2 4 5 3 2 6
2 2 3 1 1 1 3 6 4 2 1 2 3 2 1
a) Srediti podatke u rastui niz
b) Formirati distribuciju apsolutnih i relativnih frekvencija u procentima
c) Prikazati grafiki distribuciju apsolutnih frekvencija

a)
1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2
2 2 3 3 3 3 3 4 4 4 5 5 6 6 6
b)
x
i
f
r
f %
r
f
1 7 0,23 23
2 10 0,33 33
3 5 0,17 17
4 3 0,10 10
5 2 0,07 7
6 3 0,10 10
_
30
1 ~
100
c)

187

2. Praenjem dnevne prodaje svog novog proizvoda na 30 prodajnih mesta
proizvoa je doao do sledeih rezultata:
22 21 24 22 26 21 26 23 22 23 22 25 23 22 24
22 21 23 22 21 21 23 25 24 22 21 22 24 22 22

a) Formirati distribuciju apsolutnih frekvencija.
b) Formirati distribuciju relativnih frekvencija u procentima i predstaviti je grfiki.
c) Formirati distribuciju kumulativnih frekvencija i odrediti na koliko je prodajnih
mesta prodato 24 i manje proizvoda.

x
i
f
r
f %
r
f . K f
21 6 0,20 20 6
22 11 0,37 37 17
23 5 0,16 16 22
24 4 0,13 13 26
25 2 0,07 7 28
26 2 0,07 7 30
_

30
1 ~
100

Iz distribucije kumulatvnih frekvencija vidimo da da su 24 i manje proizvoda
prodata na 26 prodajnih mesta.

3. Pogon za kontrolu pakovanja kafe preduzea Grand kontrolie mainu za
punjenje kafe u pakovanje od 2 kg. Kontrola 20 pakovanja dala je sledee
rezultate:

2,02 1,89 1,92 1,84 1,90 1,97 1,95 1,94 1,93 2,01
2,01 1,97 1,95 1,90 1,94 1,96 1,99 1,99 1,97 1,94
188
a) Izraunati prosenu koliinu kafe u pakovanju
b) Odrediti medijanu za grupisane podatke
c) Formirati distribuciju frekvencije za intervale klasa 1,80-1,89; 1,90-1,99;
2,00-2,09 i izraunati prosenu koliinu kafe u jednom pakovanju koristei u
izraunavanju sredine klasnih intervala. Uporediti prosene vrednosti koje se
dobiju pre i posle grupisanja podataka.
a)
38, 99
1, 949 kg
20
x
x
n
= = =
_

b)
1
10 11 2 2
2 2
n n
e
x x
x x
M
+
+
+
= =

Teina
pakovanja
i
f . K f
1,84 1 1
1,89 1 2
1,90 2 4
1,92 1 5
1,93 1 6
1,94 3 9
1,95 2 11
1,96 1 12
1,97 3 15
1,99 2 17
2,01 2 19
2,02 1 20
_
20

Iz kumulativnih frekvencija vidimo da je teina desetog i jedanaestog pakovanja 1,95
kg pa e medijana biti:

1, 95 1, 95
1, 95
2
e
M
+
= =

189

c)
Intervali
klasa
x f f x
1,80-1,89 1,845 2 3,69
1,90-1,99 1,945 15 29,175
2,00-2,09 2,045 3 6,135
_
20 39

Prosena teina pakovanja za grupisane podatke e biti:
39
1, 95 kg
20
f x
x
n
= = =
_

Dobijeni rezultati pre i posle grupisanja su priblino isti.

4. Kompanija Samsung sprovodi akciju poveanja produktivnosti u svom
proizvodnom sektoru praenjem broja proizvedenih monitora za jedan radni sat.
Kontrola 20 proizvodnih linija jednog pogona dala je sledee rezultate.
46 38 42 39 46 43 44 44 38 41
41 41 42 39 38 40 43 38 45 38
a) Izraunati prosenu proizvodnju monitora za jedan radni sat u ovom pogonu.
b) Odrediti medijanu za negrupisane podatke.
c) Formirati distribuciju frekvencije za intervale klasa 38-40; 41-43; 44-46 i
izraunati prosenu proizvodnju monitora u ovom pogonu koristei u
a)
826
41, 3 monitora
20
x
x
n
= = =
_

b)
1
10 11 2 2
2 2
n n
e
x x
x x
M
+
+
+
= =
3 5 6 7 8 9 10 1 2 4 11
38 38 38 38 38 39 39 40 41 41 41
x x x x x x x x x x x

Posle sreivanja podataka u rastui niz dobijamo x10 i x11 pa je medijana:
41 41
41
2
e
M
+
= =
c)
Intervali
klasa
x f f x
38-40 39 8 312
41-43 42 7 294
44-46 45 5 225
_
20 831

190
Prosena proizvodnja monitora za grupisane podatke e biti:
831
41, 55 monitora
20
f x
x
n
= = =
_

5. Iz podataka intervalne distribucije frekvencija izraunati varijansu
2
( ) o .

x 0 2 3 5 6 8 9 11 12 14
f 4 6 13 8 2

Formiramo tabelu

x
si
x
i
f
2
si
x
i si
f x
2
i si
f x
0 2 1 4 1 4 4
3 5 4 6 16 24 96
6 8 7 13 49 91 637
9 11 10 8 100 80 800
12 14 13 2 169 26 338
_
33 225 1875

Aritmetika sredina:
225
6, 82
33
i i
f x
m
N
= = =
_

Varijansa:
2
2 2 2
2
1875
6,82 56,82 46, 51
33
10, 31
i i
f x
m
N
o
o
= = =
=
_

7
si
x
i
f ( 7)
si i
x f
2
si
x
2
( 7)
si i
x f
-6 4 -24 36 144
-3 6 -18 9 54
0 13 0 0 0
3 8 24 9 72
6 2 12 36 72
_
33 -6 342
a)
6 6
7 , 7 6, 82
33 33
m m = = =
b)
2 2
342
0,18 10, 31
33
o = =
191

6. Na osnovu podataka datih u tabeli:

x 0 3 4 7 8 11 12 15
f 4 5 12 7

Izraunati:
a) Aritmetiku sredinu i varijansu
b) Standardnu devijaciju
c) Koeficijent varijacije

Formiramo tabelu

x f
i
x
2
i
x
i
fx
2
i
fx
0 3 4 1,5 2,25 6,00 9,00
4 7 5 5,5 30,25 27,50 151,25
8 11 12 9,5 90,25 114,00 1083,00
12 15 7 13,5 182,5 94,50 1275,75
_
28 - - 242 2519

a) Aritmetika sredina:
242, 00
8, 64
28
i i
i
f x
m
f
= = =
_

varijansa:
2
2 2 2
2
2519
8, 64
28
89, 96 74, 64 15, 32
i i
i
f x
m
f
o
o
= = =
= =
_
_

b) Standardna devijacija
2
15, 32 3, 91 o o = = =

c) Koeficijent varijacije
x
3, 91
V 0, 45
8, 64 m
o
= = =

192
7. Dati su podaci u tabeli:

x 30 31 32 33 34 35 36
i
f 3 4 8 12 7 4 2

Izraunati: mod, medijanu, aritmetiku sredinu i varijansu.

a) Mod je vrednost sa najveom frekvencijom 33
o
M = .
Medijana je takoe 33
e
M =
Brojevi se poreaju po veliini (ukupno ih je 40).

N N N N N N N
3 4 8 12 7 4 2
30...30 31...31 32...32 33...33 34...34 35...35 36...36
Pozicija medijane je izmeu dvadesetog i dvadeset prvog elemanta u seriji.
33 33
33
2
e
M
+
= =
Aritmetika sredina:
1316
32, 9
40 40
i i
f x
m = = =
_

varijansa:
2
2 2
2
2, 29
40
2, 29 1, 51
i i
f x
m o
o o
= =
= =
_

b) Tablino reavanje zadatka:

i
x
i
f
i i
x f
2
i
x
2
i i
x f
30 3 90 900 2700
31 4 124 961 3894
32 8 256 1024 8192
33 12 396 1089 13068
34 7 238 1156 8092
35 4 140 1225 4900
36 2 72 1296 2592
_

40 1316 - 43388

193

2
1316
32, 9
40
43388
32, 9 2, 29 , 1, 51
40
m
o o
= =
= = =

c) Tablini postupak raunanja:

33
i
x
i
f ( 33)
i i
x f
2
( 33)
i
x
2
( 33)
i i
x f
-3 3 -9 9 27
-2 4 -8 4 16
-1 8 -8 1 8
0 12 0 0 0
1 7 7 1 7
2 4 8 4 16
3 2 6 9 18
_

40 -4 - 92

4
33 0,1, 33 0,1 32, 9
40
m m = = = =

2 2
92
( 0,1) 2, 3 0, 01 2, 29 , 1,51
40
o o = = = =


x 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
i
f 122 120 83 64 50 30 15 10 5 1

Izraunati: aritmetiku sredinu, varijansu i standardnu devijaciju.

194
i
x
i
f
i i
x f
2
i
x
2
i i
x f
0 122 0 0 0
1 120 120 1 120
2 83 166 4 332
3 64 192 9 576
4 50 200 16 800
5 30 150 25 750
6 15 90 36 540
7 10 70 49 490
8 5 40 64 320
9 1 9 81 81
_

500 1037 - 4009

2 2
1037
2, 074
500
4009
2, 074 3, 717 , 1, 928
500
m
o o
= =
= = =

Tablini postupak raunanja I:

1
i
x
i
f ( 1)
i i
x f
2
( 1)
i
x
2
( 1)
i i
x f
-1 122 -122 1 122
0 120 0 0 0
1 83 83 1 83
2 64 128 4 254
3 50 150 9 450
4 30 120 16 480
5 15 75 25 375
6 10 60 36 360
7 5 35 49 245
8 1 8 64 64
_

500 537 - 2433

537
1 1, 074, 1 1, 074 2, 074
500
m m = = = + =
2 2
2433
1, 074 4, 866 1,153 3, 717 , 1,928
500
o o = = = =

195

Tablini postupak raunanja II:

2
i
x
i
f ( 2)
i i
x f
2
( 2)
i
x
2
( 2)
i i
x f
-2 122 -244 4 488
-1 120 -120 1 120
0 83 0 0 0
1 64 64 1 64
2 50 100 4 200
3 30 90 9 270
4 15 60 16 240
5 10 50 25 250
6 5 30 36 180
7 1 7 49 49
_

500 37 - 1861

37
2 0, 074, 2 0, 074 2, 074
500
m m = = = + =
2 2
1861
0, 074 3, 722 0, 005 3, 717 , 1,928
500
o o = = = =


x 30 31 32 33 34 35 36
i
f 3 4 8 12 7 4 2

Izraunati: mod, medijanu, srednju vrednost, srednje kvadratno odstupanje i
standardnu devijaciju.
Mod je vrednost sa najveom frekvencijom 18, 2
o
M = .
Medijana je 17,8
e
M = jer je ukupan broj podataka 101 a 51 po redu je 17,8.

196
Za raunanje ostalih vrednosti formira se tabela

i
x
i
f
i i
x f
2
i
x
2
i i
x f
15,2 15 228,0 231,04 3465,60
16,3 18 293,4 265,69 4782,42
17,8 22 391,6 316,84 6970,48
18,2 24 436,8 331,24 7949,76
19,3 12 231,6 372,49 4469,88
21,3 10 213,0 453,69 4536,9
_

101 1794,3 - 32175,04

2 2
1794, 3
17, 766
101
32175, 04
17, 766 2, 92 , 1, 71
101
m
o o
= =
= = =

Tablini postupak raunanja :

18, 2
i
x
i
f ( 18, 2)
i i
x f
2
( 18, 2)
i
x
2
( 18, 2)
i i
x f
-3 15 -45,0 9 135
-1,9 18 -34,2 3,61 64,98
-0,4 22 -8,8 0,16 3,52
0 24 0 0 0
1,1 12 13,2 1,21 14,52
3,1 10 31,0 9,61 96,10
_

101 -43,8 - 314,12

23, 6
18 0, 234, 18 0, 234 17, 766
101
m m = = = =
2 2
300, 64
0, 234 2, 977 0, 045 2, 922 , 1,71
101
o o = = = =

197

10. Na osnovu sledee tabele:

x 2-4 4-6 6-8 8-10 10-12 12-14 14-16 16-18 18-20
i
f 2 4 7 10 14 9 8 3 2

Izraunati: mod, medijanu, aritmetiku sredinu i srednje kvadratno odstupanje.
Modalni interval je
| |
10 12 , tj. 11
o
M = .
Medijalni interval je takoe
| |
10 12
2
e
e
i
i M
e d
M
N
f
M x i
f
<
= +
_

10
d
x = - manja (leva) vrednost medijalnog intervala
59 N = - zbir frekvencija
23
e
i
i M
f
<
=
_
- zbir frekvencija manjih od medijalnog intervala
2 i = - duina medijalnig intervala
29, 5 23
10 2 10, 93
14
e
M
= + =

Srednja vrednost i srednje kvadratno odstupanje raunaju se pomou tabele:

i
x
i
f
i i
x f
2
i
x
2
i i
x f
3 2 6 9 18
5 4 20 25 100
7 7 49 49 343
9 10 90 81 810
11 14 154 121 1694
13 9 117 169 1521
15 8 120 225 1800
17 3 51 289 867
19 2 38 361 722
_

59 645 - 7875

198
2 2
645
10, 932
59
7875
10, 932 13, 966 , 3, 74
59
m
o o
= =
= = =

Tablini postupak raunanja:

11
i
x
i
f ( 11)
i i
x f
2
( 11)
i
x
2
( 11)
i i
x f
-8 2 -16 64 128
-6 4 -24 36 144
-4 7 -28 16 112
-2 10 -20 4 40
0 14 0 0 0
2 9 18 4 36
4 8 32 16 128
6 3 18 36 108
8 2 16 64 128
_

59 -4 - 824

4
11 0, 068, 11 0, 068 10, 932
59
m m = = = =
2 2
824
( 0, 068) 13, 966 0, 005 13, 961 , 3,736
59
o o = = = =

11. Na osnovu sledee tabele:

x 6 8 10 11 12 14 15
f 4 5 3 2 5 1 2

Izraunati:
a) Aritmetiku sredinu
b) Standardnu devijaciju
c) Koeficijent asimetrije
d) Koeficijent spljotenosti

199

Formiramo tabelu

i
x
i
f
i i
f x
i
x m
2
( )
i
x m
2
( )
i i
f x m
3
( )
i i
f x m
4
( )
i i
f x m
6 4 24 -4 16 64 -256 1024
8 5 40 -2 4 20 -40 80
10 3 30 0 0 0 0 0
11 2 22 1 1 2 2 2
12 5 60 2 4 20 40 80
14 1 14 4 16 16 64 256
15 2 30 5 25 50 250 1250
_

22 220 172 60 2692

a)
220
10
22
i i
f x
m
N
= = =
_

b)
2 2
1 172
( ) 7,82 , 2, 80
22
i
x m
N
o o = = = =
_

c)

3
3
3
3
3
3
( )
60
2, 773
22
2, 773
0,13
21, 90
i i
M
f x m
M
N
o
o
o
=
= = =
= =
_

d)

4
4
4
4
4
4
( )
2692
122, 4
21, 90
122, 4
2
61,15
i i
M
f x m
M
N
o
o
o
=
= = =
= =
_

200
12. Data je intervalna distribucija teine 100 studenata u sledeoj tabeli:

Teina u kg 50-60 60-64 64-68 68-72 72-76 76-80
Broj studenata 7 15 28 24 16 10

Izraunati:
a) Koeficijent asimetrije
b) Koeficijent spoljanosti
Formiramo tabelu

si
x
i
f
i si
f x
si
x m
2
( )
si
x m
2
( )
i si
f x m
3
( )
i si
f x m
4
( )
i si
f x m

58 7 406 -10,28 105,68 739,76 -7604,73 78176,62
62 15 930 -6,28 39,44 591,6 -3715,25 23331,77
66 28 1848 -2,28 5,20 145,6 -331,97 756,89
70 24 1680 1,72 2,95 70,8 121,77 209,44
74 16 1184 5,72 32,72 523,52 2994,53 17128,71
78 10 780 9,72 94,47 944,7 9182,48 89253,70
_

100 6828 3015,98 646,83 208857,13

a)
1
6828
68, 28
100
r
i si
i
f x
m
N
=
= = =
_

r
2 2
i=1
1 3015, 98
( ) 30,1598 , 5, 4918
100
si
x m
N
o o = = = =
_

3
3
3
3
3
1
3
3
, 165, 63
( )
646, 83
6, 47
100
6, 47
0, 0391
165, 63
r
i si
i
M
f x m
M
N
o o
o
o
=
= =
= = =
= =
_

b)
4
4
4
M
o
o
=
201

4
4
1
4
4
( )
208857,13
2088, 57 , 909, 62
100
2088, 57
2, 2960
909, 62
r
i si
i
f x m
M
N
o
o
=
= = = =
= =
_

Koeficijent
3
o je pozitivan, to ukazuje na blago desnu asimetriju, a koeficijent
4
o
je manji od 3 to znai da je raspored vie spljoten od normalnog rasporeda.

13. Na osnovu uzorka optimalne veliine treba oceniti nepoznati prosean uinak svih
radnika firme iz kojeg je izdvojen sluajan uzorak. Ocenu treba izvriti u intervalu
poverenja veliine 5 sa verovatnoom 95,47% ( 2 z = ) ija je varijansa ranije
ocenjena
2
20, 72 s = .

2 2 2
2 2
2 20, 72
13, 26 14
2, 5 2, 5
z s
n

= = = =

Optimalna veliina uzorka je 14 radnika i neka je meren njihov radni uinak u
komadima: 24, 29, 15, 27, 17, 29, 19, 20, 24, 23, 25, 21, 34, 25, ijim
grupisanjem je dobijen sledei raspored frekvencija:

Radni uinak: 14-18 18-22 22-26 26-
Broj radnika: 2 3 6 3

iz koje raunamo aritmetiku sredinu i standardnu devijaciju koristei tabelu.

x f x f
2
x f
16 2 32 512
20 3 60 1200
24 6 144 3456
28 3 84 2352
_
14 320 7520

320
22, 86
14
xf
x
f
= = =
_
_

2
15, 72 i standardna greka ocene je 15,72/ 14 1, 06 s = =

202
znai interval poverenja statistike ocene nepoznate aritmetike sredine
osnovnog skupa je:
0
0
22, 86 2 1, 06 22, 86 2 1, 06
20, 74 24, 98
X
X
< < +
< <

Sa 95,47% verovatrnoe, ocenjujemo da je prosean radni uinak od 21 do 25
komada.

13. Trgovinska firma ima veu koliinu robe u stovaritu pa je, radi odreivanja
maloprodajne cene potrebno oceniti sadanji kvalitet robe. U pitanju je vea
koliina robe, koju je teko u celini pregledati i tako utvrditio njen kvalitet, pa
je odlueno da se na osnovu sluajnog uzorka optimalne veliine sa 95%
verovatnoe a u intervalu poverenja irine do 6 oceni njen kvalitet. Ako je
procenat oteene robe 20% (
0
20 p = ) i ako je pregledom uzorka optimalne
veliine utvreno 8% oteene robe ( 8
i
p = ). U kom intervalu se nalazi
procenat oteene robe u stovaritu iz kojeg je izdvojen uzorak?

Optimalna veliina uzorka je
2 2
0 0
2
1, 96 20 80
683
3 9
z p q
n

= = =
znai ocena procentualnog uea oteene robe je:
0
5 11 p < <

14. Trgovinska firma je ugovorila nabavku vee koliine robe po odreenoj ceni
pod uslovom da u celokupnoj koliini robe ne bude vie od 10% oteene. U
kontrolisanom uzorku utvreno je 13% oteene robe. Treba oceniti sa 95%
verovatnoe da li je isporuena roba ugovorenog kvaliteta.
Minimalna veliina uzorka je:
2
90
1, 96 34, 56 35
10
n = = =
tako da se dobija sledei interval poverenja statistike ocene:
0.06 19, 24 p < < ,
kako se 13 nalazi u tom intervalu zakljuujemo da je uisporuena roba
ugovorenog kvaliteta.

15. Broj noenja stranih turista u jednom letovalitu iznosio je u predhodnoj godini
po tromesejima u hiljadama turista:

Kvartal Broj noenja
I 12
II 18
III 50
IV 20
203

Na nivou znaajnosti od 0,05 ispitati da li sezona utie u znaajnijoj meri na broj
noenja.
Ako ne bi bilo sezonskog uticaja, broj noenja stranih turista kretao bi se
ravnomerno po kvartalima, tj za svaki bi iznosio po 25 hiljada.

Empirijske frekvencije Teorijske frekvencije
12 25
18 25
50 25
20 25

Lako izraunavamo da je
2
_ uzorka jednak 34,72 a tablini je 7,815 jer je
broj stepeni slobode jednak broju modaliteta (4) umanjenom za broj nepoznatih
parametara (1). Zakljuujemo da postoje znaajne razlike u broju noenja turista
po kvartalima.

16. Broj poseta jednom pozoritu tokom meseca aprila 2006. godine po danima u
nedelji u stotinama iznosio je:
Dan u nedelji Broj posetilaca
Ponedeljak 2
Utorak 7
Sreda 3
etvrtak 6
Petak 15
Subota 10
Nedelja 13

Uz rizik greke od 0,01 ispitati da li se moe prihvatiti hipoteza da dan u
nedelji ne utie na broj posetilaca.
2
_ u uzorku je 15,5 a teorijski je 16,812.

17. Na osnovu podataka trine statistike o kretanju cena ponude i tranje jedne
vrste proizvoda datih u tabeli:
Cena u din. Ponuda u 000 kg Tranja u 000 kg
10 30 80
12 35 76
15 42 71
18 45 65
20 50 60
23 56 55
25 60 45
204
a) Odrediti regresione modele ponude i tranje
b) Dati ekonomsko tumaenje parametara funkcije ponude i tranje
c) Odrediti ravnotenu cenu, maksimalnu tranju i graninu cenu ponude
d) Uz verovatnou od oko 95% predvideti obim tranje pri nivou cene od 40
din.

a) Regresioni model ponude je: 11, 35 1, 94 y x = +
Model tranje je: 102,89 2,18 y x =

b) Parametar 11,35 u modelu ponude pokazuje da pri ceni od 0 dinara ponuda
iznosi 11350 kg a parametar 1,94 ukazuje da porast cene za 1 dinar izaziva
porast ponude u proseku za 1940 kg.
U modelu tranje parametar 102,89 izraava maksimalnu tranju odnosno obim
tranje pri nultom nivou cene. Parametar -2,18 pokazuje da se tranja u proseku
smanjuje za 2180 kg pri poveanju cene za 1 dinar.

c) Ravnotena cena pri kojoj je ponuda jednaka tranji je 22, 22 x =
Granina cena ponude je u ovom sluaju negativna te se uzima 0 za tu vrednost.

d)
*
12, 63 18, 75 Y < < to znai da se uz verovatnou od oko 95% moe oekivati
tranja izmeu 12,63 i 18,75 tona pri nivou cene od 40 dinara.

18. Raspolaemo podacima o izdvajanju za reklamu i obimu prodaje odreenog
turistikog aranmana u est razliitih firmi:

Izdaci za reklamu u hiljadama evra Broj aranmana
4 55
5 73
5 79
6 89
7 115
8 133

Odrediti linearni regresioni model izdvajanja za reklamu i uticaja na prodate
aranmane.

3,833 15, 75 y = +

205

19. Na osnovu podataka trine statistike o kretanju ponude i cene jednog
kozmetikog proizvoda formirana je sledea tabela:

Cena u 00 dinara Ponuda u 00 komada
20 35
25 40
30 44
35 49
40 53

a) Metodom najmanjih kvadrata oceniti parametre linearnog regresionog modela
ponude
b) Sa rizikom od 0,05 ocenite koliko se u proseku moe oekivati ponuda za cenu
od 4200 dinara.

a) 17, 2 0, 9 y x = +
b)
*
5411 5589 Y < <

206

ZADACI ZA VEBU:

1. Anketirano je 30 kupaca u prodavnicama Pekabete o prosenoj dnevnoj
potronji hleba. Dobijeni su sledei podaci:
1 2 3 2 1 1 6 3 2 3 1 5 4 2 2
3 1 4 2 6 3 1 5 2 4 2 2 4 2 2
b) Formirati distribuciju apsolutnih i relativnih frekvencija
c) Prikazati grafiki distribuciju relativnih frekvencija u procentima

2. Prati se dnevna prodaja novog modela telefona u 30 prodajnih salona
proizvoaa. Posle izvrenog uvida dobijeni su sledei rezultati:
11 13 14 12 15 11 16 12 12 12 14 15 13 12 16
12 12 13 11 11 11 13 16 14 12 11 12 13 12 11
a) Formirati distribuciju apsolutnih frekvencija i predstaviti je grafiki.
b) Formirati distribuciju relativnih frekvencija a zatim je u procentima predstaviti
grfiki.
c) Formirati distribuciju kumulativnih frekvencija i odrediti u koliko je salona
prodato 13 i manje telefona.

3. Pogon za kontrolu pakovanja brana jednog preduzea kontrolie mainu za
punjenje brana u pakovanja od 5 kg. Kontrola 20 pakovanja dala je sledee
rezultate:
5,02 4,89 4,92 4,84 4,90 4,97 4,95 4,94 4,93 5,01
5,01 4,97 4,95 4,90 4,94 4,96 4,99 4,99 4,97 4,94
a) Izraunati prosenu koliinu brana u pakovanj
b) Odrediti medijanu za dobijene negrupisane podatke
c) Formirati distribuciju frekvencije za intervale klasa 4,80-4,89; 4,90-4,99;
5,00-5,09 i izraunati prosenu koliinu brana u jednom pakovanju koristei
u izraunavanju sredine klasnih intervala. Uporediti prosene vrednosti koje
se dobiju pre i posle grupisanja podataka.

4. Kompanija Swatch vri kontrolu svog proizvodnog procesa pratei broj
proizvedenih satova u jednom proizvodnom pogonu. Kontrola 20 proizvodnih
linija jednog pogona dala je sledee rezultate.
73 81 75 74 79 80 77 76 79 81
77 74 77 73 76 80 79 78 75 75
207

a) Izraunati prosenu proizvodnju satova u ovom pogonu.
b) Odrediti medijanu za grupisane podatke.
c) Formirati distribuciju frekvencije za intervale klasa 73-75; 76-78; 79-81 i
izraunati prosenu proizvodnju satova u ovom pogonu koristei u izraunavanju
sredine klasnih intervala. Uporediti prosene vrednosti koje se dobiju pre i posle
grupisanja podataka.

5. Na osnovu podataka o broju lanova porodice u 100 ispitanih porodica:
Broj lanova: 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Broj porodica: 3 5 22 50 10 5 2 2 1
Izraunati:
b) Varijansu
c) Standardnu devijaciju
d) Koeficijent devijacije

6. Raspored 10 radnika prema visini zarade i duini radnog staa dat je u sledeoj
tabeli:

Zarada u 00
eura:
4.0 4.2 4.8 5.2 6.0 6.5 7.0 7.5 8.2 10.0
Radni sta u
godinama:
3 5 5 7 8 10 12 15 20 22

Ispitati da li radnici vie variraju prema visini zarade ili prema duini radnog staa.

7. Raspored 100 preduzea prema visini angaovanih sredstava i ostvarenom
dohotku dat u tabeli:
Angaovana sredstva u mil. Dinara (X) 12 15 18 20 22 25 30
Dohodak u milionima dolara (Y) 150 160 180 190 210 230 250
Broj preduzea ( f ) 10 15 25 18 12 11 9

Ispitati da li su razlike izmeu preduzea vee u pogledu angaovanih
sredstava ili ostvarenog dohotka.

208
8. Godinja potronja kafe 100 trolanih domainstava data je sledeim
pregledom:

Potronja u kg Do 3.5 3.5-4.5 4.5-5.5 5.5-6.5 6.5-7.5 7.5-8.5 8.5-9.5 9.5+
Broj domainstava 3 10 14 51 10 5 5 2

Izraunati:
a) Aritmetiku sredinu, modus i medijanu
b) Koeficijent asimetrije
c) Koeficijent spljotenosti

9. Raspored 1000 stanovnika jednog naselja po godinama starosti dat je u
sledeoj tabeli:

Godine starosti Do 20 21-40 41-60 Preko 60
Broj stanovnika 150 280 320 250

Izraunati:
b) Modus
c) Medijanu
d) Interkvartilnu razliku

10. Raspored 50 optina prema broju osnovnih kola dat je u sledeoj tabeli:
Broj osnovnih kola 1 2 3 4 5 6
Broj optina 6 9 21 10 3 1

Izraunati:
a) Geometrijsku sredinu
b) Modus
c) Medijanu
d) Standardnu devijaciju
e) Koeficijent varijacije
209

210

DRUGI
DEO

PRAKTIKUM ZA
MATLAB 7

211

212
UVOD

MATLAB je softverski paket za reavanje matematikih zadataka zasnovan na
numerikom reavanju problema.

MATLAB je dostupan u vie verzija koje su prilagoene razliitim raunarskim
platformama. Verzije MATLAB-a za razliite raunarske sisteme se razlikuju donekle
samo po korisnikom interfejsu sve komande se jednako izvravaju na svim
platformama.

Osnovno okruenje MATLAB-a predstavlja tekstualni prozor u kome se zadaju
MATLAB komande. Komande se izvravaju neposredno nakon unosa. Poseban simbol
(>>) predstavlja MATLAB Prompt. Pored toga, mogue je pisati i programe u
programskom jeziku kojeg nudi MATLAB. Sam MATLAB programski jezik je nalik
drugim proceduralnim jezicima, izuzimajui njegovu prilagoenost radu sa matricama.

Prva, izvorna verzija MATLAB-a, napisana je kasnih sedamdesetih, na univerzitetu
New Mexico i Stanford Univerzitetu, sa osnovnom namenom da slui kao pomono
sredstvo na kursevima iz linearne algebre, i numerike analize. Dananje mogunosti
MATLAB-a daleko prevazilaze tadanji originalni "MATrix LABoratory". Ogroman broj
ekonomskih i tehnikih disciplina neizostavno zahtevaju korienje MATLAB-a. U njemu
se vrlo jednostavno mogu kreirati sopstvene funkcije koje daju reenja na postavljene
zahteve.

213

214
1. OSNOVNI PRINCIPI RADA U MATLAB-u

Nakon to ste pokrenuli MATLAB na vaem monitoru se pojavljuje okvir prikazan
na Slici 1:

Slika 1.

1.1. ARITMETI,KE OPERACIJE SA SKALARIMA

U aritmetikim proraunima brojevi se mogu upotrebljavati direktno, kao na
kalkulatoru ili se mogu pridruiti promenljivima koje se mogu koristiti za
izraunavanja.

Simboli aritmetikih operacija su:

Operacija Simbol Primer
Sabiranje + 5+3
Oduzimanje - 5-3
Mnoenje * 5*3
Deljenje s desna / 5/3
Deljenje s leva \ 5\3=3/5
Stepenovanje ^ 5^3 (znai 5
3
=125)
Tabela 1.

Treba naglasiti da su svi simboli, sem deljenja s leva, isti kao u veini kalkulatora.
Za skalare je deljenje s leva operacija inverzna deljenju s desna. Deljenje s leva
se uglavnom upotrebljava za operacije sa nizovima.
215
1.2. PRIORITET IZVRAVANJA

MATLAB izvrava operacije prema sledeem redosledu prioriteta:
Prioritet Matematika operacija

Najvii Zagrade, prioritet ima unutranja
zagrada
Drugi po redu Stepenovanje
Trei po redu Mnoenje i deljenje
etvrti po redu Sabiranje i oduzimanje

U izrazu koji sadri vie operacija, operacije vieg prioriteta izvravaju se pre
operacija nieg prioriteta. Izraz se izraunava s leva u desno ukoliko dve ili vie
operacija imaju isti prioritet. Zagradama se moe promeniti redosled
izraunavanja.

1.3. KORI*ENJE MATLAB-A KAO KALKULATORA

PRIMER 1: Ako u komandni prozor upiete matematiki izraz i pritisnete Enter,
MATLAB e izraunati taj izraz, napisati ans = i prikazati numeriki rezultat u
sledeem redu.

>> 7+8/2
ans =
11
>> (7+8)/2
ans =
7.5000
>> 4+5/3+2
ans =
7.6667
>> 5^3/2
ans =
62.5000
>> 27^(1/3)+32^0.2
ans =
5
>> 27^1/3+32^0.2
ans =
11
>>0.7854-(0.7854)^3/(1*2*3)+0.785^5/(1*2*3*4*5)-(0.785)^7/(1*2*3*4*5*6*7)
ans =
0.7071

Prvo se izraunava 8/2
Prvo se izraunava 7+8
Prvo se izraunava 5:3
Prvo se izraunava 5
3
a zatim :2
Prvo se izraunava 1:3, zatim 27
(1:3)
i
32
0.2
; potom se +
216
1.4. UGRA0ENE ELEMENTARNE MATEMATI,KE FUNKCIJE

Izrazi u MATLAB-u mogu da sadre i funkcije osim osnovnih aritmetikih operacija.
MATLAB poseduje veliki broj ugraenih funkcija, a i korisnik moe definisati svoje
funkcije. Funkcija se poziva imenom i argumentom (nezavisno promenljivom) u
zagradama.
Na primer, funkcija sqrt (x) izraunava kvadratni koren broja x. Ime funkcije je
sqrt a argument je x. Argument funkcije moe biti broj, promenljiva kojoj je
pridruena numerika vrednost ili izraz koji sadri brojeve i/ili promenljive.

PRIMER 2: Izraunati sledee izraze:
64 , 50 14 3 + , 54 9 100 + ,
600
15
4
121
+

>> sqrt(64)
ans =
8

>> sqrt(50+14*3)
ans =
9.5917

>> sqrt(54+9*sqrt(100))
ans =
12

>> (15+600/4)/sqrt(121)
ans =
15

U Tabeli 2. su navedene najee koriene elementarne matematike funkcije.
Celokupan spisak funkcija razvrstanih po kategorijama moete prikazati u
prozoru za pomo (Help).

Funkcija Opis Primer
sqrt(x) Kvadratni koren.
>> sqrt(81)
ans =
9
exp(x) Eksponencijalna funkcija (e
x
).
>> exp(5)
ans =
148.4132
abs(x) Apsolutna vrednost.
>> abs(-24)
ans =
24
Argument je broj
Argument je izraz
Argument sadri funkciju
Funkcija je deo izraza
217
Funkcija Opis Primer
log(x)
Prirodni logaritam.
Logaritam sa osnovom e (ln).
>> log(1000)
ans =
6.9078
log10(x) Logaritam sa osnovom 10.
>> log10(1000)
ans =
3
factorial(x)
Faktorijel od x (x!)
(x mora biti pozitivan ceo broj).
>> factorial(5)
ans =
120
sin (x) Sinus ugla x (u radijanima)
>> sin(pi/6)
ans =
0.5000
cos (x) Kosinus ugla x (u radijanima)
>> cos(pi/6)
ans =
0.8660
tan (x) Tangens ugla x (u radijanima)
>> tan(pi/6)
ans =
0.5774
cot (x) Kotangens ugla x (u radijanima)
>> cot(pi/6)
ans =
1.7321

Tabela 2. Elementarne funkcije

1.5. PRIKAZIVANJE REZULTATA

Korisnik moe izabrati oblik u kom MATLAB prikazuje rezultat na ekranu.
Izlazni format se zadaje komandom format. Prikaz svih formata u MATLAB-u sa
pojedinostima moete dobiti kada u komandni prozor upiete help format.
format long Fiksni zarez sa 14
decimala za
decimalne brojeve u
intervalu: 0.001
sbroj s100
>> format long,530/7
ans =
75.71428571428571
format short Fiksni zarez sa 4
decimala za
decimalne brojeve u
intervalu: 0.001
sbroj s1000
>> format short,530/7
ans =
75.7143
218
format long e Notacija sa 15 decimale >> format long e,530/7
ans =
7.571428571428571e+001
format short e Notacija sa etiri
decimale
>> format short e,530/7
ans =
7.5714e+001
format bank Dve decimale >> format bank,530/7
ans =
75.71

Tabela 3. Formati prikaza rezultata

1.6. DEFINISANJE SKALARNIH PROMENLJIVIH

Promenljivu oznaavamo slovom ili proizvoljnom kombinacijom slova i cifara (s
poetnim slovom) kojem je pridruena numerika vrednost. Promenljiva kojoj je
pridruena numerika vrednost, moe se upotrebljavati u matematikim izrazima,
funkcijama i svim MATLAB-ovim iskazima i komandama. Promenljiva je zapravo
ime odreene lokacije u memoriji. Kada definiete novu promenljivu, MATLAB joj
dodeljuje odgovarajuu lokaciju u memoriji gde uva njoj pridruenu vrednost.

U MATLAB-u se znak = naziva operatorom dodele. Ovaj operator dodeljuje
vrednost promenljivoj.

Levo od operatora dodele moe biti samo jednu oznaku za promenljivu. Desno
moe biti broj ili izraz koji sadri brojeve i/ili promenljive kojima su prethodno
dodeljene numerike vrednosti.

Ime_promenljive = numerika vrednost ili izraz
219
PRIMER 3: Izraunati x=5x-20 za x=30.

>> x=30
x =
30

>> x=5*x-20
x =
130
>>

PRIMER 4: Vrednosti izraza u MATLAB-u moe se prikazati drugaije nego u
prethodnim primerima. Ukoliko nekoj promenljivoj dodelite odgovarajuu
vrednost i iza stavite ; dobiete oblik kao na slici:

>> a=15;
>> b=30;
>> c=2*a+50-b/3+(a/5)^2;
>> c
c =
79

Ovaj nain prikaza sa ; na kraju se esto koristi u radu kada nas meurezultati
ne interesuju. Ovako se ubrzava rad na raunaru, jer se eliminie ispisivanje
velikog broja (esto nepotrebnih) meurezultata.

Imena promenljivih u novijoj vrednosti, MATLAB 7., mogu imati do 63 znaka za
razliku od verzije MATLAB 6.0 gde je taj broj bio 31. Imena promenljivih moraju
poinjati slovom i mogu, pored slova, sadrati cifre i podvlake. MATLAB pravi
razliku izmeu velikih i malih slova i treba izbegavati korienje imena ugraenih
funkcija za promenljive (na primer cos, sin, exp, sqrt).

1.7. UNAPRED DEFINISANE PROMENLJIVE

Pojedine esto koriene promenljive automatski su definisane ime se MATLAB
pokrene. Osnovne konstante su:

ans Promenljiva kojoj je dodeljena vrednost poslednjeg izraza
koji nije bio dodeljien nekoj promenljivoj.
Ako se ne dodeli vrednost izraza promenljivoj, automatski se
snima u ans.
pi Broj .
Broj 30 dodeljen je promenljivoj x
MATLAB prikazuje oznaku promenljive
i njoj dodeljenu vrednost
220
eps Dozvoljena tolerancija greke, odnosno najmanja razlika
izmeu dva broja koju MATLAB moe da uoi.
inf Beskonano velika vrednost ( )
i
Imaginaran broj i ( 1 )
NaN Skraenica od Not-a-Number (nije broj), rezultat operacije
0/0

Tabela 4. Osnovne konstante

PRIMER 5: Izraunati
1
5 3 5 x
t
| |
= + +
|
\ .
.
>> x=5+(3*5+1/pi)
x =
20.3183

Broj t je definisan kao stalna veliina i dovoljno je uneti samo pi.
Kao to smo ve napomenuli imaginarna jedinica je definisana kao stalna
veliina.
Oznaava se sa 1 i = ili 1 j = .
>> i=sqrt(-1)
i =
0 + 1.0000i

PRIMER 6: Napisati broj z=5+3i

>> z=5+3*i
z =
5.0000 + 3.0000i
PRIMER 7: Napisati broj
i
5
w=5e
t

>> w=5*exp(i*pi/5)
w =
4.0451 + 2.9389i

PRIMER 8: Izraunati
5
sin
2
t
.
>> sin(5*pi/2)
ans =
1

221
PRIMER 9: Za 15 x = i 65 y = izraunati vrednost izraza ln z x y = + .

>> z=log(x)+sqrt(y)
z =
10.7703

PRIMER 11: Izraunati
0
0
x = .
>> x=0/0
Warning: Divide by zero.

x =
NaN

1.8. BRISANJE I ,UVANJE PODATAKA

Naredba Opis
clear Brie podatke iz radne memorije.
clear x Brie se promenljiva x.
save
uva podatke u fajlu na disku za kasniju
upotrebu.
save ime
Pamti sve veliine iz radnog prostora pod
zadatim imenom.
quit, exit Ostvaruje se prekid programa.
load Predstavlja obrnutu naredbu od save

Tabela 5. Naredbe za brisanje i uvanje podataka
222
I - ZADACI ZA VEBU

Redni
broj
vebe
Naziv vebe
D
a
t
u
m

Evidencija Napomene
1
Izraunajte:
3
2
33, 5 55 7
45 5

+

2
Izraunajte:
2
2
3
3
187 55
(2 15)
2 3
+ + +

3
Izraunajte:
9
3
3
3 log(76)
910
6 55
+
+

4
Izraunajte:
( )
2
6 2
tan ln8
7 5
cos sin
6 8
5
t
t t
| | | |
+
| |
\ . \ .

5
Izraunajte:
1 3
3 3
2
94
15 7 55
2
+ + +
6
Definiite promenljivu x kao x=8,7 i
izraunajte:
3 2
3 68, 4 57 x x x +
7
Definiite promenljivu x kao x=15,5 i
izraunajte:
3
3
80
x
x
e

8
Definiite promenljive x i z kao
x=10,7 z=5,8 i izraunajte:
3
5
2
2
3
z
xz
x
| |
|
\ .

223
9
Proveriti: sin 2 2sin cos x x x = za
5
24
x t =
10
2
2tan
tan 2
1 tan
x
x
x
=
za
3
17
x t =
SVEGA:

224
2. GRAFIK FUNKCIJA

MATLAB poseduje velike mogunosti grafikog predstavljanja. Studenti se mogu
upoznati sa ostalim mogunostima grafikog predstavljanja koristei naredbe
help i demo.

2.1. GRAFI,KO PREDSTAVLJANJE FUNKCIJA JEDNE PROMENLJIVE

Osnovna naredba za crtanje grafika je naredba plot.
Najjednostavniji nain za grafiko predstavljanje, sa linearnom podelom na
osama, je korienje naredbe plot(x). Prilikom crtanja otvara se grafiki prozor
za koji vae ista pravila kao kod Windows prozora.

PRIMER 1: Nacrtati vektor dat svojim koordinatama.

>> x=[1,3,5,7,25,33,51];plot(x)

Iz ovog primera moemo da vidimo da je MATLAB za vrednosti nezavisno
promenljive x uzeo redni broj elementa, a njihove slike su vrednosti vektora x tj.
take nacrtanog grafika koje imaju koordinate (1,x(1)), (2,x(2))...
U optem sluaju naredba plot(x) crta grafik spajajui take (i,x(i)), gde je
i=1,2,3,...N.

Nezavisno promenljiva moe biti zadata posebno. U tom sluaju se koristi
naredba plot(x,y).

225
PRIMER 2: Koristei MATLAB moemo na jednom grafiku nacrtati vie funkcija
kao to je prikazano u sledeem primeru.

>> x1=-2:2:2;y1=2*x1;
>> x2=-2:.2:2;y2=x2.*exp(x2);
>> plot(x1,y1,x2,y2)

Vrste linija i oblik mogu takoe da se zadaju naredbom plot na sledei nain:
plot(x,z,'vrsta linije'). U Tabeli 6. date su neke mogunosti izbora.

Simbol linije Boja
. taka y uta
o krug m ljubiasta
x x-znak c cijan
+ plus r crvena
* zvezda g zelena
- puna linija b plava
-. taka-crta k crna
: takasta w bela
-- isprekidana linija

Tabela 6.

226
PRIMER 3: Nacrtati funkciju y = x
4
-3x-3 u domenu [-5,5]

>> f='x^4-3*x-3';fplot(f,[-5,5])

Naredba ezplot omoguava crtanje funkcije u definisanom domenu: -2 < x < 2.
Domen funkcije moe da se menja i tada naredba ima oblik ezplot(f,[a,b]). Ovom
naredbom se crta grafik funkcije f na intervalu a x b < < .

PRIMER 4: Nacrtati funkciju
x
y = xe .

>> ezplot('y=x*exp(x)')

227
Druga mogunost da simboliki zadamo funkciju je da prvo definiemo nezavisni
promenljivu, koristei naredbu syms.

PRIMER 5: Nacrtati funkciju
1
log( ) log( 1 5* ) 1 0
2
y
y x
y
+ + + + =

>>ezplot('1/y-log(y/2)+log(-1+5*y)+x+1')

PRIMER 6: Grafiki prikazati funkciju
3
2
4
x
y
x
=

>> ezplot('y=x^3/(x^2-4)')

228
PRIMER 7: Grafiki prikazati funkciju
2
x
e
y
x
=

>> ezplot ('exp(x)/x^2')

2.2. OZNA,AVANJE GRAFIKA I OSA

MATLAB nudi mogunosti oznaavanja osa, pisanja razliitog teksta i razne druge
mogunosti. Neke od njih su:

Oznaka Opis
title Naziv grafika.
xlabel Naziv x ose.
ylabel Naziv y ose.
text Naziv teksta u grafiku.
gtex Tekst na poziciji oznaenenoj miem.
grid Crtanje linija mree.

Tekst u prethodnim naredbama pie se u zagradi pod navodnicima. Naredba
hold on zadrava sliku na ekranu. Suprotna njoj je naredba hold off.

229
PRIMER 8: Nacrtati funkciju z=sin x i obeleiti sliku koristei naredbe iz
predhodnog teksta.

>> syms x
>> y=sin(x);
>> ezplot(y)
>> hold on
>> title('sinus')
>> xlabel('x osa')
>> ylabel('y osa')
>> text(0,0,'nula')
>> gtext('max')
>> grid

230
II - ZADACI ZA VEBU

Redni
broj
vebe
Naziv vebe
D
a
t
u
m

Evidencija Napomene
Nacrtati grafik funkcija i sa grafika uneti podatke za:
domen, znak,nule, parnost (neparnost), monotonost, ekstremne
vrednosti, konveksnost (konkavnost), prevojne take
1
2
2
2 1
1
x x
y
x
+
=
+

2
2
3
4
x x
y
x

3
2
4 3
x
y
x x
=
+

4
x
y xe
=
5
( )
2
2
2
x
y x e
= +

6
2
2
x
y xe
=
7
ln x
y
x
=
8
2
ln y x x =
231
9
2
1
x x
y
x
+
=

10
( )
3 y x x =
SVEGA:

232
3. MATRICE

Kada se matrica definie, odnosno unese u program, MATLAB omoguuje itav
niz postupaka kojima se unesena matrica ekvivalentno transformie. To je osnova
efikasnog korienja MATLAB-a.

3.1. ZAPIS MATRICA I VEKTORA

Matrica je polje brojeva koje se definie sa dva indeksa m x n gde prvi indeks
m oznaava broj vrsta a drugi n broj kolona. Elementi se uglavnom unose po
vrstama, a zagrade [ , ] oznaavaju listu elemenata. U okviru liste elementi se
razdvajaju zarezom ili razmakom. Taster Enter ili ; se korise za odvajanje vrsta
matrice.
Vektori su matrice vrste ili matrice kolone.

PRIMER 1: Zapisati matricu
1 2 3
4 5 6
7 8 9
A
(
(
=
(
(

>> A=[1 2 3;4 5 6; 7 8 9]
A =
1 2 3
4 5 6
7 8 9

Druga mogunost zapisa je:

>> A=[1,2,3;4,5,6;7,8,9]
A =
1 2 3
4 5 6
7 8 9

PRIMER 2: Zapisati vektor (1, 2,...,10) x =

>> x=1:10;x
x =
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Naredba length izraunava duinu vektora.

233
>> length(x)
ans =
10

PRIMER 3: Zapisati vektor x.

>> x=1:10;x=[x x+2]
x =
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

PRIMER 4: Zapisati matricu
2 3 1 5
3 6 7 2
i i
z
i i
+
(
=
(
+ +

>> a=[-2,1;3,7];b=[3,-5;6,2];Z=a+b*i
Z =
-2.0000 + 3.0000i 1.0000 - 5.0000i
3.0000 + 6.0000i 7.0000 + 2.0000i

Matricu moemo zapisati i na sledei nain:

>> Z=[-2+3*i,1-5*i;3+6*i,7+2*i]

Z =

-2.0000 + 3.0000i 1.0000 - 5.0000i
3.0000 + 6.0000i 7.0000 + 2.0000i

Jedan element matrice se moe izdvojiti uz pomo komande A(i,j). Ako elimo da
izdvojimo celu vrstu ili kolonu matrice koristimo komande: A(k,:) , A(:,k), gde k
predstavlja traenu vrstu odnosno kolonu.

PRIMER 5:
Iz matrice
2 1 5
3 6 7
3 5 4
A

(
(
=
(
(

izdvojiti element u prvoj vrsti i drugoj koloni.
>> A=[-2 1 -5;3 6 7;3 -5 4];
>> A(1,2)
ans =
1

234
Ako elimo da izdvojimo celu vrstu ili kolonu neke matrice to moemo uraditi
koristei komande: A(k,:) i A(:,k) gde k predstavlja traenu vrstu ili kolonu.
Dimenzije matrice odreuju se komandom size (A) ili [m,n]=size(A) .

PRIMER 6:

Odrediti dimenziju matrice iz prethodnog primera koristei naredbu size(A).

>> size(A)
ans =
3 3

Zamena elemenata matrice A brojevima izmeu 21 i 29 realizuje se na sledei nain:

PRIMER 7:

>> A(:)=21:29
A =
21 24 27
22 25 28
23 26 29

3.2. NEKE VRSTE MATRICA

U MATLAB-u postoje posebne naredbe za matrice specijalnih struktura kao to su
eye, ones, zeros, magic, diag i druge.

Naredba eye daje jedininu matricu.

Funkcija Opis
eye(n) Jedinina matrica tipa n x n
eye(size(A))
Jedinina matrica dimenzije date matrice A

Tabela 8. Naredba eye

235
PRIMER 8: Odrediti jedininu matricu sa tri vrste i tri kolone koristei naredbe iz
prethodne tabele,
3 3 x
I

>> A=eye(3,3)
A =
1 0 0
0 1 0
0 0 1

PRIMER 9: Koristei dimenzije matrice iz primera 5, odrediti jedininu matricu.

>> A=[-2 1 -5;3 6 7;3 -5 4];X=eye(size(A))
X =
1 0 0
0 1 0
0 0 1

Naredba ones daje matricu iji su svi elementi jedinice.

Funkcija Opis
ones(n) Matrica tipa n x n iji su svi elementi jedinice
ones(m,n) Matrica tipa mx n iji su svi elementi jedinice
ones(size(A)) Daje matricu dimenzija date matrice A iji su svi elementi
jedinice

Tabela 7. Naredba ones

PRIMER 10: Formirati kvadratnu matricu reda 3 iji su svi elementi jednaki 1.

>> A=ones(3)
A =
1 1 1
1 1 1
1 1 1

Naredba zeros daje matricu iji su svi elementi nule.
Funkcija Opis
zeros (n)
Matrica tipa n x n iji su svi elementi nule
zeros (m,n)
Matrica tipa mx n iji su svi elementi nule
zeros (size(A))
Daje matricu dimenzija date matrice A iji su svi
elementi nule
Tabela 8. Naredba zeros
236
PRIMER 11: Formirati matricu sa tri vrste i dve kolone iji su svi elementi jednaki 0.

>> A=zeros(3,2)
A =
0 0
0 0
0 0

3.3. OPERACIJE SA MATRICAMA

U osnovne operacije sa matricama spadaju sabiranje, oduzimanje, mnoenje,
stepenovanje, deljenje i transponovanje.

SABIRANJE I ODUZIMANJE MATRICA

Operacije sabiranja (+) i oduzimanja (-) mogu biti izvedene nad matricama istog
tipa odnosno jednakih dimenzija (koji imaju jednak broj vrsta i kolona). Zbir ili
razlika dve matrice dobija se sabiranjem odnosno oduzimanjem njihovih
odgovarajuih elemenata.

PRIMER 12: Izraunati C=A+B.

>>A=[1,-2,3;4,-5,6;-7,8,-9],B=[-1,8,-2;6,3,-4;3,-2,1],C=A+B
A =
1 -2 3
4 -5 6
-7 8 -9
B =
-1 8 -2
6 3 -4
3 -2 1
C =
0 6 1
10 -2 2
-4 6 -8

Definiemo matrice A i B
dimenzija 3x3
237
PRIMER 13: Ako prethodno imamo unetu matricu I, izraunati B=A-3I.

>> A=[1,-2,3;4,-5,6;-7,8,-9],B=A-3I
A =
1 -2 3
4 -5 6
-7 8 -9
B =
-2 -5 0
1 -8 3
-10 5 -12

MNOENJE MATRICA

Ako su A i B dve matrice, operacija A*B moe biti izvedena samo ako je broj
kolona matrice A jednak broju vrsta matrice B. Rezultat je matrica koja ima isti
broj vrsta kao A i isti broj kolona kao B.

PRIMER 14: Izraunati C=A*B.

>> A=[1,4,3;2,6,1;5,2,8],B=[1,2;2,-3;2,6],C=A*A1
A =
1 4 3
2 6 1
5 2 8
B =
1 2
2 -3
2 6
C =
15 8
16 -8
25 52

Mnoenje matrica skalarom se vri tako to svaki element te matrice pomnoimo
datim skalarom.

238
PRIMER 15: Odrediti C=3A.

>> A=[1,4,3;2,6,1;5,2,8],C=3*A
A =
1 4 3
2 6 1
5 2 8
C =
3 12 9
6 18 3
15 6 24

TRANSPONOVANJE MATRICA

Transponovanje matrica, je zamena vrsta sa kolonama i vri se pomou operatora ' .

PRIMER 16: Transponovati datu matricu A, gde je E novonastala matrica.

>> A=[1,4,3;2,6,1;5,2,8];E=A'
E =
1 2 5
4 6 2
3 1 8

DETERMINANTA MATRICE

Operator det slui za izraunavanje determinante matrice.

PRIMER 17: Izraunati determinantu kvadratne matrice A.

>> A=[ 1 -2 3;4 -5 6; 7 8 -9];
>> D=det(A)
D =
42

INVERZNA MATRICA

1
1
det( )
A adjA
A
=
Operatorom inv(A) se odreuje inverzna matrica
1
A
date matrice A.
239
PRIMER 18: Nai inverznu matricu, matrice A.

>> A;Ai=inv(A)
Ai =
-0.0714 0.1429 0.0714
1.8571 -0.7143 0.1429
1.5952 -0.5238 0.0714

PRIMER 19: Ukoliko elimo da izraunamo inverznu matricu matrice ija je
determinanta jednaka 0, MATLAB daje sledei odgovor:

>> A=[ 1 2 3;4 5 6; 7 8 9];
D=det(A)
D =
0
>> inv(A)
Warning: Matrix is close to singular or badly scaled.
Results may be inaccurate. RCOND = 1.541976e-018.
ans =
1.0e+016 *
-0.4504 0.9007 -0.4504
0.9007 -1.8014 0.9007
-0.4504 0.9007 -0.4504

Ovo pokazuje jo jednu prednost MATLAB-a da vam ukazuje na greku pri radu.
U MATLAB-u ne postoji poseban operator za izraunavanje adjungovane matrice,
ali na osnovu definicije inverzne matrice moemo je izraunati.

( ) det( ) * ( ) adj A A inv A =

STEPENOVANJE MATRICA

Za matricu A ija je determinanta razliita od 0, vai
1
( )
p p
A A

= Operator ^
slui za stepenovanje matrice.

240
PRIMER 20: Za matricu A odrediti
2 2
A i A
i proveriti da li je
2 2
A A I
=
(I je jedinina matrica istih dimenzija kao matrica A)

>> A=[ 1 -2 3;4 -5 6; 7 8 -9];
>> M=A^2,N=A^(-2),I=M*N
M =
14 32 -36
26 65 -72
-24 -126 150
N =
0.3844 -0.1497 0.0204
-1.2313 0.7007 0.0408
-0.9728 0.5646 0.0442
I =
1.0000 0 -0.0000
0 1.0000 -0.0000
0 0.0000 1.0000

DELJENJE MATRICA

Deljenje matrica se obavlja: deljenje s leva i deljenje s desna.

Deljenjem s leva reavamo matrinu jednainu AX B = . U toj jednaini, X i B su
vektori kolone. Jednaina se moe reiti mnoenjem obe strane matricom
inverznom matrici A, i to s leva:
1 1
A AX A B

= .
Leva strana ove jednaine jednaka je X, s obzirom da je:
1
A AX IX X
= = .
Dakle, reenje matrine jednaine A X B = je:
1
X A B
= .
U MATLAB-u se poslednja jednaina moe napisati pomou simbola za deljenje s
leva: X A = \B. Premda dve poslednje operacije daju isti rezultat, MATLAB u
njima izraunava X na dva razliita naina. U prvoj jednaini sa MATLAB-om se
izraunava
1
A
i zatim njime mnoi B. U drugoj (deljenje s leva), reenje se

dobija numeriki, metodom zasnovanom na postupku Gausove eliminacije. Za
reavanje skupova linearnih jednaina preporuujemo matrino deljenje s leva,
poto je rezultat izraunavanja inverzne matrice manje precizan od rezultata
Gausove eliminacije kada se radi o velikim matricama.

Deljenjem s desna reavamo matrinu jednainu XC D = . U toj jednaini X i D su
vektori vrste. Jednaina se moe reiti mnoenjem obe strane matricom koja je
inverzna matrici C i to s desna:

1 1
X CC D C

= pa je
1
X D C
=
241
U MATLAB-u se poslednja jednaina moe napisati pomou simbola za deljenje s
desna: X D = /C .

PRIMER 21: Uoimo razliku izmeu operatora deljenja s leva \ i s desna /.

>>A=[1,4,3;2,6,1;5,2,8],B=[1,2,1;2,-3,-1;2,6,-2],
D=A\B,D1=A/B
A =
1 4 3
2 6 1
5 2 8
B =
1 2 1
2 -3 -1
2 6 -2
D =
0.4474 -1.1316 -1.3158
0.1974 -0.3816 0.1842
-0.0789 1.5526 0.5263
D1 =
2.1765 -0.3529 -0.2353
1.5882 -0.1765 0.3824
6.1176 0.7647 -1.3235

PRIMER 22:
Reiti matrinu jednainu AX=B gde su date matrice
1 2 3
2 5 1
3 5 7
A

(
(
=
(
(

i
1
2
2
B
(
(
=
(
(

>> A=[1 -2 -3;2 -5 1;-3 -5 -7];B=[1;2;-2];
X=inv(A)*B
X =
0.8172
-0.0753
-0.0108
ili
>> X=A\B
X =
0.8172
-0.0753
-0.0108

242
PRIMER 23: Podeliti matricu A skalarom 3 s leva i s desna.

>> A\3
??? Error using ==> mldivide
Matrix dimensions must agree.

>> A/3
ans =
0.3333 -0.6667 -1.0000
0.6667 -1.6667 0.3333
-1.0000 -1.6667 -2.3333

243
IV -ZADACI ZA VEBU

Red.
broj
Naziv vebe
D
a
t
u
m

Evidencija Napomene
1
Koristei datu matricu
A=
3 1 8
5 2 4
3 2 1
(
(

(
(

odrediti:
a) lan na mestu (3,1)
b) drugu vrstu matrice A
c) determinantu matrice
2
A
d) transponovanu matricu matrice
1
A

2
Izraunajte:
( )
2 1
'
4 det
A A
A
+
+
koristei
datu matricu A.

3
Izraunati zbir matrica:
1 2 5 1 2 5
0 2 3 0 3 4
A i B
( (
= =
( (

4
Izraunati zbir matrica:
1 2 4 2 4 5
2 5 0 2 3 2
3 1 3 2 1 1
A i B

( (
( (
= =
( (
( (

5
Ako je
2 1 3 4 2 2
8 2 4 0 1 3
A i B

( (
= =
( (

Izraunati 3A-5B.
244
6
Izraunati
2
2 2 A A I + ako je
1 1
1 1
A
(
=
(

7
Reiti matrine jednaine:
1 3 2 1 10 10
2 2 1 3 2 7
3 4 0 0 7 8
X
( (
( (
=
( (
( (

SVEGA:

245
4. SISTEMI LINEARNIH ALGEBARSKIH JEDNA,INA

Sistemi jednaina po nepoznatim x, y, z moemo zapisati:

1 1 1 1
2 2 2 2
3 3 3 3
a x b y c z d
a x b y c z d
a x b y c z d
+ + =
+ + =
+ + =

gde su
i
a ,
i
b ,
i
c ,
i
d (i =1,2,3) realni brojevi. Stepen moemo zapisati i ovako:

1 1 1 1
2 2 2 2
3 3 3 3
z
a b c d x
a b c y d
a b c d

( ( (
( ( (
=
( ( (
( ( (

odnosno AX=B gde je
1 1 1 1
2 2 2 2
3 3 3 3
z
a b c d x
A a b c X y B d
a b c d

( ( (
( ( (
= = =
( ( (
( ( (

Reavamo ga matrinom metodom:
1
X A B
= , u sluaju kada je det 0 A = .

Za reavanje sistema moemo primeniti i Kramerovo pravilo, koje se primenjuje
kada je determinanta sistema razliita od 0.

PRIMER 1: Kreirati m-fajl Cramer.m za reavanje sistema linearnih algebarskih
jednaina koristei Kramerovo pravilo:

%Resavanje sistema AX=B Cramerovim pravilom
%
function X=Cramer(A,B)
[m,n]=size(A);
if m~=n,
error('Matrica nije kvadratna'),
end
if det(A)==0,
error('Matrica je singularna'),
end
for j=1:n,
C=A; C(:,j)=B; X(j)=det(C)/det(A);
end
X=X';
246
PRIMER 2: Reiti sistem jednaina matrinom metodom i koristei kreirani fajl
Cramer.m. Uporediti dobijena reenja.
2 3 11
3 5 2 19
2 3 14
x y z
x y z
x y z
+ =
+ =
+ =

>> M=[2,-3,1;-3,5,-2;1,-2,3];
N=[11;-19;14];
>> X1=inv(M)*N
X1 =
1.0000
-2.0000
3.0000
>> X2=Cramer(M,N)
X2 =
1
-2
3

PRIMER 3: Reiti sistem jednaina matrinom metodom:

1
1 2,1 0
px qx z
x qx pz za p i q
x pqy z q
+ + =
= = =
+ + =

>> syms p q
A=[-p q 1;1 -q -p;-1 p*q 1]
A =
[ -p, q, 1]
[ 1, -q, -p]
[ -1, p*q, 1]
>> B=[1;1;q]
B =
1
1
q
>> X=inv(A)*B
X =
-(p+1)/(p^2+p-2)-1/(p^2+p-2)+1/(p^2+p-2)*q
(p+1)/(p^2+p-2)
-1/(p^2+p-2)-(p+1)/(p^2+p-2)-1/(p^2+p-2)*q
247
PRIMER 4: Reiti sistem jednaina koritei fajl Cramer.m

2 3 1
3 2 1
6 3
x y z
x y z
x y z
+ + =
+ =
+ =

>> Z=[-2 3 1;1 3 -2;1 -6 1]
Z =
-2 3 1
1 3 -2
1 -6 1
>> Z1=[1;1;3]
Z1 =
1
1
3
>> Cramer(Z,Z1)
??? Error using ==> Cramer
Matrica je singularna
(Njena determinanta je 0)

248
V - ZADACI ZA VEBU

Redni
broj
vebe
Naziv vebe
D
a
t
u
m

Evidencija Napomene
Reiti sistem jednaina matrinom metodom:
1.
0
2 2 3 7
2 9
x y z
x y z
x y z
+ + =
=
+ =

2.
2 3 1
4 2 3 5
13
3
6
x y z
x y z
x y z
+ + =
+ =
+ + =

3.
1
2 5 2 10
3 2 3 15
x y z
x y z
x y z
+ + =
+ =
+ + =

4.
2 1
5 4 7 2
7 3 6 3
x y z
x y z
x y z
+ =
+ =
+ =

Reiti sisteme jednaina koristei Kramerove formule (fajl Cramer.m)
5.
4 3 2 1
3 5 1
3 6 9 2
x y z
x y z
x y z
+ + =
+ + =
+ + =

6.
2 23 29 4
7 4 7
5 2 5
ax y z
x ay z
x y az
+ =
+ + =
+ + =

7.
2 2
5 2 1
2 3
ax z
x y
x y bz
+ =
+ =
+ =

SVEGA:

249
5. INTEGRALI I PRIMENA INTEGRALA

Neodreeni integral

Integraljenje se moe obaviti pomou komande int. Ta komanda se upotrebljava
za izraunavanje neodreenih i odreenih integrala. Neodreeni integral ima
sledee komande:
int(S) ili int(S,prom)

- S moe biti oznaka za ranije definisan izraz, ili se izraz upisuje kao argument
- Kada se upotrebi komanda int(S) ako izraz sadri samo jednu promenljivu,
integraljenje se odvija po toj promenljivoj. Ako izraz sadri vie promenljivih,
izraunava se integral za naznaenu promenljivu.
- Kada se upotrebi oblik komande int(S,prom), pogodan za izraze sa vie
promeljivih, integraljenje se obavlja za promenljivu prom.

PRIMER 1:
>> int('cos(x)')
ans =
sin(x)

PRIMER 2:
>> syms x
>> S=2*cos(x)-5*x
S =
2*cos(x)-5*x
>> int(S,x)
ans =
2*sin(x)-5/2*x^2

PRIMER 3:
>> int(x*sin(x))
ans =
sin(x)-x*cos(x)

PRIMER 4:
>> syms x
>> S=5*x^2*cos(4*x);
>> int(S)
ans =
5/4*x^2*sin(4*x)-5/32*sin(4*x)+5/8*x*cos(4*x)

250
PRIMER 5:
>> syms x
>> S=x^2*(x-1);
>> int(S,x)
ans =
1/4*x^4-1/3*x^3

PRIMER 6: Izraunati integral
)
+ +
+
dx
x x
x
2 2
5 3
2

>> syms x
>> S=(3*x+5)/(x^2+2*x+2);
>> int(S,x)
ans =
3/2*log(x^2+2*x+2)+2*atan(x+1)
>> pretty(ans)
2
3/2 log(x + 2 x + 2) + 2 atan(x + 1)

)
+ +
dx
x
x x
2
4 2
3
2 1

>> syms x
>> S=(1+x^2+2*x^4)/(3*x^2);
>> int(S,x)
ans =
2/9*x^3+1/3*x-1/3/x
>> pretty(ans)
3
2/9 x + 1/3 x - 1/3 1/x

)
dx x
9
) 2 5 (

>> syms x
>> S=(5*x-2)^9;
>> int(S,x)
ans =
1/50*(5*x-2)^10
>> pretty(ans)
10
1/50 (5 x - 2)
251
)
dx x e
x 2
3

>> syms x
>> S=exp(-x^3)*x^2;
>> int(S,x)

ans =

-1/3*exp(-x^3)

)
dx
x x
x x
2
2 3
3
2

>> syms x
>> S=(3*x^2-2)/(x^3-2*x);
>> int(S,x)
ans =
log(x*(x^2-2))
>> pretty(ans)
2
log(x (x - 2))

)
+
dx
x 4
1
2

>> syms x
>> S=1/(x^2+4);
>> int(S,x)
ans =
1/2*atan(1/2*x)
>> pretty(ans)
1/2 atan(1/2 x)

252
)
+ dx x x
4 3 5
1

>> syms x
>> S=(1+x^5)^(1/3)*x^4;
>> int(S,x)
ans =
3/20*(1+x^5)^(4/3)
>> pretty(ans)
5 4/3
3/20 (1 + x )

Odreeni integral

Za odreene integrale komanda ima sledei oblik:
int(S,a,b) ili int(S,prom,a,b)

- a i b su granice integrala. Granice mogu biti brojevi ili drugi simboli.

Na primer, odreeni integral
2
0
(sin 5 ) x x dx
t
+
)
u MatLab-u se izraunava na
sledei nain:

PRIMER 1:

>> syms x
>> int(sin(x)-5*x^2,0,pi)
ans =
2-5/3*pi^3

- S moe biti oznaka za ranije definisan izraz, ili se izraz upisuje kao argument
- MatLab ponekad ne moe izraunati integral. U tom sluaju umesto odgovora
izbacuje poruku Explicit integral could not be found (integral nije pronaen).

PRIMER 2: Izraunati
3
3
2
x dx
)
.

>> syms x
>> f=x^3;
>> int(f,1,3)
ans =
20
253
PRIMER 3: Izraunati
8
3 2
1
x dx
)
.

>> syms x
>> f=x^(2/3);
>> int(f,1,8)
ans =
24/5*8^(2/3)-3/5

PRIMER 4: Izraunati
3
2
4
1
sin
dx
x
t
t
)
.

>> syms x
>> f=1/sin(x)^2;
>> int(f,pi/4,pi/3)
ans =
1-1/3*3^(1/2)
>> pretty(ans)
1/2
1 - 1/3 3

PRIMER 5: Izraunati
2
0
sin xdx
t
)
.

>> syms x
>> f=sin(x);
>> int(f,0,2*pi)
ans =
0

PRIMER 6: Izraunati
2
0
1/(1 ^ 2) x dx
t
+
)
.

>> syms x
>> f=1/(1+x^2);
>> int(f,0,1)
ans =
1/4*pi

254
PRIMENA INTEGRALA - IZRA,UNAVANJE POVRINA

PRIMER 7: Nacrtati krivu
2
9 y x = i izraunati povrinu ogranienu lukom krive
i x osom.

>> syms x;f1=x^2-9;
>> a=solve(f1)
a =
3
-3
>> int(f1,-3,3)
ans =
-36
>> abs(ans)
ans =
36
>> ezplot(f1);hold on

PRIMER 8: Data je funkcija f(x)=sin x. Nacrtati funkciju, obeleiti oblast
ogranienu datom funkcijom i x osom na intervalu 0 1 x s s i izraunati vrednost
povrine.

>> x=[0:0.001:1];
>> fill(x,sin(x),'r')

>> x=[0:0.001:1];
>> fill([x 1],[sin(x) 0],'r')
255

Traena povrina ima vrednost:

>> p=int('sin(x),0,1')
p =
[ -cos(x), 0, x]

PRIMER 9: Izraunati povrinu ogranienu funkcijom
2
( )
x
f x e
= i x osom na
intervalu 0 4 x s s , nacrtati funkciju i obeleiti traenu povrinu.

>> fill([0 0:.1:4 4 0],[0 exp(-(0:.1:4).^2) 0 0],'c')

256
VI - PREGLED URA0ENIH VEBI

Redni
broj
veb
e
Naziv vebe
D
a
t
u
m

Evidencija Napomene
Izraunati sledee integrale:
1
2
3x dx
)

2
3 2
( 2 2 1) x x x dx +
)

3
2
4
6 2x x
dx
x
+ +
)

4
3 2
1
x x dx
x
| |
+ +
|
|
\ .
)

5
2
2
1
x
dx
x +
)

6
2
sin
x x
x
e e x
dx
e
+
)

7
2 2
cos 2
sin cos
x
dx
x x
)

8
( )
10
5 x dx +
)

9
5
dx
x
)

10
2
cos
4 sin
xdx
x +
)

11
2 2
dx
a x
)

12
2
2 3
3 5
x
dx
x x
+
)

13 tgxdx
)

257
Redni
broj
veb
e
Naziv vebe
D
a
t
u
m

Evidencija Napomene
14 cos x x dx
)

15 ln x x dx
)

16
2
2 3
3 5
x
dx
x x
+
+ +
)

17
2
2
x
dx
x
)

18
2
2 5
dx
x x + +
)

Proveriti:
19
5 5
4
ln
ln
5 25
x x x
x x dx C = +
)

20 ln ln x dx x x x C = +
)

SVEGA:

258
6. FORMIRANJE DISTRIBUCIJE FREKVENCIJA

PRIMER 1: Maina za pakovanje kafe puni kesice od 100 gr. Za kontrolu
kvaliteta pakovanja posmatrano je 50 kesica i dobijeni su sledei podaci.

102 98 98 97 99 100 100 102 101
103 99 98 97 100 100 100 99 97 101
102 102 100 101 103 102 100 100 99 98
101 100 100 101 99 98 100 101 102 99
100 102 101 99 98 99 101 100 102 97

a) Srediti podatke u rastui niz.
b) Formirati distribuciju apsolutnih frekvencija i predstaviti grafiki.
c) Formirati distribuciju relativnih frekvencija i predstaviti grafiki.

a)
>> y=[101 102 98 98 97 99 100 100 102 101 103 99 98 97 100 100 100 99
97 101 102 102 100 ...
101 103 102 100 100 99 98 101 100 100 101 99 98 100 101 102 99 100 102
101 99 98 99 101 ...
100 102 97];

>> n=hist(y)
n =
4 6 0 8 13 0 9 0 8 2

>> n=hist(y,7)
n =
4 6 8 13 9 8 2

b)
>> y=[101 102 98 98 97 99 100 100 102 101 103 99 98 97 100 100 100 99
97 101 102 102 100 ...
101 103 102 100 100 99 98 101 100 100 101 99 98 100 101 102 99 100 102
101 99 98 99 101 ...
100 102 97];
>> n=hist(y)
n =
4 6 0 8 13 0 9 0 8 2

>> n=hist(y,7)
n =
4 6 8 13 9 8 2

>> x=[97:1:103];
259
>> hist(y,x)

c)

>> y=[101 102 98 98 97 99 100 100 102 101 103 99 98 97 100 100 100 99
97 101 102 102 100 ...
101 103 102 100 100 99 98 101 100 100 101 99 98 100 101 102 99 100 102
101 99 98 99 101 ...
100 102 97];
>> z=[50];
>> n=hist(y,7)/z
n =
0.0800 0.1200 0.1600 0.2600 0.1800 0.1600 0.0400

>> x=[97 98 99 100 101 102 103];
>> y=[0.08 0.12 0.16 0.26 0.18 0.16 0.04];
>> plot(x,y)
>> plot(x,y,'--r*')

260

PRIMER 2:

a)

>> y=[37 38 37 6 20 11 22 23 3 11 4 39 17 23 37 21 21 10 12 20 15 2 20 15
...
22 3 18 45 36 9 10 15 41 24 31 23 29 33 5 36 40 12 12 1 2 4 33 31 31 5 31 ...
13 22 23 1 5 35 32 2 0 6 18 32 16 25 38 31 1 27 25 33 0 27 34 20 17 19 29 ...
31 21 17 44 1 19 32 17 38 1 21 45 12 27 36 24 34 20 12 18 25 15];
>> n=hist(y,8)
n =
17 7 11 21 12 14 13 5

>> hist(y,8)

261
b)

>> y=[37 38 37 6 20 11 22 23 3 11 4 39 17 23 37 21 21 10 12 20 15 2 20 15
...
22 3 18 45 36 9 10 15 41 24 31 23 29 33 5 36 40 12 12 1 2 4 33 31 31 5 31 ...
13 22 23 1 5 35 32 2 0 6 18 32 16 25 38 31 1 27 25 33 0 27 34 20 17 19 29 ...
31 21 17 44 1 19 32 17 38 1 21 45 12 27 36 24 34 20 12 18 25 15];
>> n=hist(y,5)
n =
20 22 26 20 12

>> hist(y,5)

PRIMER 3: Anketirani su kupci u prodavnicama XYZ Trade o broju lanova u porodici.

1 2 3 4 4 3 2 4 5 1 4 3
2 2 3 4 4 4 5 6 5 4 4 3
1 3 3 4 2 4 3 2 2 4 3 1

a) Srediti podatke u rastui niz.
b) Formirati distribuciju apsolutnih i relativnih frekvencija.
c) Prikazati grafiki distribuciju relativnih frekvencija.

262
a)
>> y=[1 2 3 4 4 3 2 4 5 1 4 3 2 2 3 4 4 4 5 6 5 4 4 3 1 3 3 4 2 4 3 2 2 4 3 1];
>> n=hist(y)
n =
4 7 0 9 0 12 0 3 0 1

>> n=hist(y,6)
n =
4 7 9 12 3 1
>>
b)
>> y=[1 2 3 4 4 3 2 4 5 1 4 3 2 2 3 4 4 4 5 6 5 4 4 3 1 3 3 4 2 4 3 2 2 4 3 1];
>> n=hist(y)
n =
4 7 0 9 0 12 0 3 0 1

>> n=hist(y,6)
n =
4 7 9 12 3 1
>> hist(y,6)
>> x=[1:1:6];
>> hist(y,x)

>> a=[36];
>> z=n/a
z =
0.1111 0.1944 0.2500 0.3333 0.0833 0.0278

263
c)
>> x=[1 2 3 4 5 6]
x =
1 2 3 4 5 6

>> y=[11 20 25 33 8 3]
y =
11 20 25 33 8 3
>> plot(x,y)
>> plot(x,y,'--r*')

PRIMER 4:

a)

>> y=[1 2 3 4 4 3 2 4 5 1 4 3 2 2 3 4 4 4 5 6 5 4 4 3 1 3 3 4 2 4 3 2 2 4 3 1];
>> n=hist(y)
n =
4 7 0 9 0 12 0 3 0 1

>> n=hist(y,6)
n =
4 7 9 12 3 1

264
b)

>> y=[1 2 3 4 4 3 2 4 5 1 4 3 2 2 3 4 4 4 5 6 5 4 4 3 1 3 3 4 2 4 3 2 2 4 3 1];
>> n=hist(y)
n =
4 7 0 9 0 12 0 3 0 1

>> n=hist(y,6)
n =
4 7 9 12 3 1

>> hist(y,6)
>> x=[1:1:6];
>> hist(y,x)

>> a=[36];
>> z=n/a
z =
0.1111 0.1944 0.2500 0.3333 0.0833 0.0278

265
v)

>> x=[1 2 3 4 5 6]
x =
1 2 3 4 5 6

>> y=[11 20 25 33 8 3]
y =
11 20 25 33 8 3

>> plot(x,y)
>> plot(x,y,'--r*')

266
ZADACI ZA VEBU

1. Anketirano je 30 kupaca u prodavnicama C Marketa o prosenoj dnevnoj

1 3 4 2 5 1 6 2 2 2 4 5 3 2 6
2 2 3 1 1 1 3 6 4 2 1 2 3 2 1

c) Prikazati grafiki distribuciju apsolutnih frekvencija

2. Pogon za kontrolu pakovanja mleka preduzea PKB Imlek kontrolie mainu
za punjenje dugotrajnog mleka u tetrapak od 1 litar. Kontrola 20 pakovanja
dala je sledee rezultate:

1,02 0,89 0,92 0,84 0,90 0,97 0,95 0,94 0,93 1,01
1,01 0,97 0,95 0,90 0,94 0,96 0,99 0,99 0,97 0,94

a) Izraunati prosenu koliinu mleka u tetrapaku
b) Odrediti medijanu za negrupisane dobijene rezultate
c) Formirati distribuciju frekvencije za klasne intervale 0,80-0,89; 0,90-
0,99; 1,00-1,09 i izraunati prosenu koliinu mleka u jednom tetrapaku
koristei u izraunavanju sredine klasnih intervala. Uporediti prosene
vrednosti koje se dobiju pre i posle grupisanja podataka.

3. U prodavnicama Pekabete anketirano je 30 kupaca o prosenoj dnevnoj

1 4 3 5 2 1 3 2 4 2 5 4 3 2 6
2 2 1 3 1 1 6 6 2 2 2 1 3 1 2

c) Prikazati grafiki distribuciju relativnih frekvencija u procentima.

4. Pogon za kontrolu pakovanja kafe preduzea Grand kontrolie mainu za
punjenje kafe u pakovanje od 2 kg. Kontrola 20 pakovanja dala je sledee
rezultate:

2,02 1,89 1,92 1,84 1,90 1,97 1,95 1,94 1,93 2,01
2,01 1,97 1,95 1,90 1,94 1,96 1,99 1,99 1,97 1,94

a) Izraunati prosenu koliinu kafe u pakovanju
b) Odrediti medijanu za grupisane dobijene rezultate
267
c) Formirati distribuciju frekvencije za klasne intervale 1,80-1,89; 1,90-1,99;
2,00-2,09 i izraunati prosenu koliinu kafe u jednom pakovanju koristei u

268
VII - PREGLED URA0ENIH VEBI

Redni broj
vebe
Naziv vebe
D
a
t
u
m

Evidencija Napomene
1

2

3

4

5

SVEGA:

269
270

FINANSIJSKE
TABLICE

271

272

273

274

275

276

277

278

279

280

281

282

STATISTI,KE
TABLICE

283

284

285

286

287

288

289

290

291

292

293

294

295
Odlukom Senata Univerziteta Singidunum, Beogrd, broj 636/08 od 12.06.2008,
ovaj udbenik je odobren kao osnovno nastavno sredstvo na studijskim programima koji
se realizuju na integrisanim studijama Univerziteta Singidunum.
CIP -
,
519.2(075.8)(076)
51-77:33(075.8)(076)
, , 1948-
Kvantitativne metode : zbirka zadataka /
Malia iovi, Olivera Nikoli, Ana
Simievi. - Beograd : Univerzitet
Singidunum, 2010 (Loznica : Mladost grup). -
295 str. : graf. prikazi, tabele ; 25 cm
Tira 1.350.
ISBN 978-86-7912-275-9
1. , , 1948- [] 2.
, , 1984- []
a) - b)
-
COBISS.SR-ID 177946124
2010.
Sva prava zadrana. Ni jedan deo ove publikacije ne moe biti reprodukovan u bilo kom
vidu i putem bilo kog medija, u delovima ili celini bez prethodne pismene saglasnosti
izdavaa.

US - Kvantitativne Metode - Zbirka Zadataka

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

US - Kvantitativne Metode - Zbirka Zadataka

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

US - Kvantitativne Metode - Zbirka Zadataka

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Malia iovi

= ima kosu asimptotu?

koje zadovoljava uslov

< < + < >

< < < < >

> < < >

= je funkcija prosenog prihoda a

i zatim njime mnoi B. U drugoj (deljenje s leva), reenje se

= , u sluaju kada je det 0 A = .

You might also like